Mrano doba (Evropa)

Mrano doba (Evropa)

Mrano doba ili mrana vremena je izraz kojim se u dijelu historiografije nastoji slikovito opisati srednji vijek,
odnosno historija Evrope od kraja Starog vijeka do poetka Novog vijeka; odnosno kolaps i nazadovanje zapadne
civilizacije i kulture koja je svoja nekadanja antika dostignua poela dosizati tek u doba Renesanse; u tom smislu
je, pogotovo, u popularnoj kulturi taj period poznat kao mrani srednji vijek. Kod historiara, meutim, postoji
mnogo izraenija tendencija da se koritenje izraza ogranii iskljuivo na rani srednji vijek i/li podruja Zapadne i
Sjeverozapadne Evrope, odnosno da se time prije nastoji opisati nedostatak pisanih izvora i historijskih artefakata u
odnosu na prethodne i kasnije periode; u tom smislu se koristi izraz Mrana doba (engleski: Dark Ages) ili Mrani
vijekovi (njemaki: Dunkle Jahrhunderte). Dio historiara, pak, nastoji u potpunosti odbaciti koritenje tog izraza
smatrajui ga nepreciznim, neobjektivnim, omalovaavajuim i politiki nekorektnim.

Porijeklo i koritenje pojma kroz historiju

Pojam "mrano doba" se tradicionalno pripisuje italijanskom srednjovjekovnom pjesniku Petrarci, koji je proveo
veliki dio ivota putujui po Evropi i prevodei klasine grke i latinske tekstove. On je, usporeujui dostignua
nekadanjeg Rimskog Carstva sa svakidanjicom tadanje Evrope poeo vlastito vrijeme opisivati kao doba "mraka"
a antiku civilizaciju kao doba "svjetla". U tome je najeksplicitniji bio u pogovoru vlastitog epa Africa iz 1343.
godine u kome je izrazio nadu da e njegovi itatelji ivjeti u neko bolje i "svjetlije" vrijeme. Takvo stajalite su
poeli propagirati humanisti, posebno Leonardo Bruni i Flavio Biondo koji su u svojim historijskim tekstovima
sveukupnu historiju poeli dijeliti na "svjetlo" antiko, "burno"ili "mrano" srednjovjekovno, kome su dodali "novo",
odnosno vlastito vrijeme u kome se poela vraati antika "svjetlost". Na temelju te podjele je nastala dananja
tradicionalna podjela na Stari, Srednji i Novi vijek.
irenju humanistikog stava o "mranom" srednjem vijeku je u 16. i 17. vijeku znaajno pridonijela Reformacija, te
uz nju vezane podjele u Evropi. Meu protestantima se iskristalizirao negativan stav prema srednjem vijeku na
temelju injenice da je tadanjim kranskim svijetom dominiralo papinstvo, esto povezivano s Antikristom; u tome
se posebno istakala knjiga Magdeburke centurije (1559 - 1574), odnosno historija kranstva u prvih 13 vijekova.
Katolika crkva je na to reagirala sa svojom slubenom historijom Annales Ecclesiastici (1588 - 1607) Cezara
Baronija koja je srednji vijek, odnosno barem njegov period koji se naziva razvijeni srednji vijek (11 - 12. vijek)
opisivala kao zlatno doba; isti je tekst, meutim, zbog nedostatka izvora i prilino eksplicitnih opisa papinstva u dva
vijeka neposredno pred gregorijansku reformu koristio izraz saeculum obscurum od koga potie izraz opi izraz
mrano doba; time je implicitno i sama Crkva priznala da je srednji vijek imao vlastitu "mranu" komponentu.
Stav o "mranom" srednjom vijeku je svoju najveu popularnost stekao u 18. vijeku, odnosno u vrijeme kada je
prosvjetiteljski pokret poeo na organiziranu religiju, odnosno kranstvo i njegovu dominaciju nad sveukupnim
kulturnim ivotom Evrope gledati kao izvor zadrtosti, nasilja, primitivizma, sujeverja i openito prepreku svakom
ozbiljnijem drutvenom progresu. Kod prosvjetitelja se razvio stav da je upravo dominacija Crkve kao zamjena za
svjetovnu rimsku vlast, odnosno njeno neprijateljstvo prema "poganskoj" nauci i kulturi, razlog zbog ega je dolo
do nazadovanja Evrope u srednjem vijeku. U tome je najuticajniji bio engleski historiar Edward Gibbon i njegovo
kapitalno djelo The History of the Decline and Fall of the Roman Empire.
Ve u 19. vijeku se poinje javljati, i to vrlo eksplicitno suprotstavljanje tom stavu, kome snaan poticaj daje kulturni
pokret romantizma i s njime blisko povezana ideologija nacionalizma. Odbacivanje stava o "mranom" srednjem
vijeku je blisko vezan uz injenicu da je idealiziranje starovjeke antike civilizacije bilo najizraenije meu
romanskim narodima na jugu Evrope, dok se krivnja za njenu propast pripisivala Germanima iji su potomci nakon
Velike seobe naroda stvorili (ili kao u sluaju Njemake) nastojali stvoriti vlastite nacionalne drave na sjeveru
Evrope. Romantini nacionalisti su poeli obrtati perspektivu tih dogaaja, pa su germanski "barbari" pretvoreni u
plemenite divljake koji su unitili dekadentni i "izopaeni" urbani Rim i zamijenili ih jednostavnijim ruralnim
poretkom u kome se ivjelo u "harmoniji s prirodom" i drevnim obiajima. Negativne posljedice industrijske

Mrano doba (Evropa)

revolucije kroz nekontroliranu urbanizaciju i zagaenje su takoer dovele do reakcije u obliku idealizacije "istog" i
"svijetlog" srednjeg vijeka; on se danas moe vidjeti kroz trendove tzv. neomedijevalizma ili idealistiki prikaz
feudalnih drutava u mnogim djelima fantasy literature.
U 20. vijeku se stav o "mranom srednjem vijeku" poeo naputati i zbog toga to je sa sobom povlaio optube za
nedostatak objektivnosti, odnosno eurocentrizam te s njim povezane kulturne i rasne predrasude. Meu historiarima
i u javnosti, pogotovo u posljednje vrijeme, se sve ee spominjalo da je "mrak" u srednjovjekovnoj Evropi
koincidirao sa procvatom kulture i nauke u novostvorenom islamskom svijetu koji je od oko 750. do 1250. imao
vlastito zlatno doba, te da su u isto vrijeme stvorena znaajna dostignua nauke i tehnike u Indiji i Kini koja e tek
postepeno doprijeti do Evrope.

Moderno shvaanje i koritenje pojma

Meu dananjim historiarima se koritenje izraza "mrano doba" za srednjovjekovnu Evropu nastoji maksimalno
ograniiti, bilo na specifine vremenske periode, bilo na specifina podruja. U najirem smislu se izraz koristi za
zemlje koje se danas smatraju zapadnog svijeta u doba tzv. ranog srednjeg vijeka.
Kao poetak navodi 5. vijek, odnosno Velika seoba naroda i kolaps Zapadnog Rimskog Carstva koji se sa sobom
doveo dramatine demografske, politike i, u pravilu, negativne ekonomske posljedice te kulturno nazadovanje o
emu svjedoi relativan nedostatak pouzdanih pisanih svjedoanstava i izvora; ponekad se kao tradicionalni datum
navodi 476. godina i svrgavanje posljednjeg zapadnorimskog carstva, odnosno 529. kada je ukazom bizantskog cara
Justinijana ukinuta posljednja antika filozofska kola; kao posljednji datum se navode muslimanska osvajanja
sredinom 7. vijeka koja su dovela do kolapsa trgovine na Mediterani, a preko toga i kolaps ekonomije i snjim
povezano nazadovanje tehnologije u Evropi koji sugeriraju arheoloka istraivanja.
Kao najraniji datum za kraj Mranog doba se obino navodi vladavina franakog kralja Karla Velikog (768 - 814),
koja je sa sobom donijela politiku stabilnost u obliku stvaranja Karolinkog Carstva te poticaj obnovi kulture poznat
kao Karolinka renesansa. Dio historiara, meutim, dri da ta dostignua nisu bila dugorona, odnosno da ih je
potkopao raspad Karlovog Carstva sredinom 9. vijeka, te provale Vikinga sa sjevera koji su pustoili brojna podruja
Evrope; kao alternativni datum se navodi tzv. otonijanska renesansa i stvaranje Svetog Rimskog Carstva, odnosno
proces pokrtavanja Slavena, Skandinavaca i Maara u 10. vijeku koji je donio kakvu-takvu stabilnost na vanjskim
granicama kranskog svijeta. Meutim, na unutranjem polju je Evropa bila izloena feudalnoj anarhiji i
endemskom nasilju o emu svjedoi proces tzv. inkastelizacije. Kao posljednji datumi za zavretak Mranog doba se
obino navode 1000. godina kao simbolika odrednica nakon koje su neostvarena milenaristika oekivanja natjerala
Evropljanje da se posvete ureenju svjetovnog ivota; 1066. godina kada je bitka kod Stamford Bridgea oznaila kraj
vikinkih pohoda; 1076. i izbijanje spora o investituri te konano 1099. godina kada je pad Jeruzalema u kriarske
ruke demonstrirao sposobnost Evropljana da poduzimaju osvajake pohode izvan matinog teritorija, te ih doveo u
blii kontakt s drugim, tada naprednijim, civilizacijama.
Historiari su skloniji da izraz "mrano doba" ograniavaju na odreena podruja. U tome se moda najvie istie
engleska historiografija koja za primjer uzima historiju Britanije od trenutka kada su Britaniju napustili Rimljani
410. godine sve do vremena Alfreda Velikog kada je krajem 9. vijeka Anglosaksonska kronika postala redovan i
koliko-toliko pouzdan izvor podataka o historijskim zbivanjima. Izraz se ponekad koristi i za podruja izvan
Zapadne Evrope. Tako se i za historiju Bizanta od oko 600. do 800. godine ponekad koristi izraz "mrano doba", i to
prije svega zbog nedostatka suvremenih i pouzdanih izvora kojim bi se opisivali neki od najdramatinijih i po
posljedicama najvanijih dogaaja u njegovoj historiji. Britanski historiar Tom Holland je, pak, u svojoj
kontroverznoj knjizi In the Shadow of the Sword sugerirao da je i islam imao svoje "mrano doba", odnosno da ne
postoje vjerodostojni izvori koji bi opisivali zbivanja u Kalifatu u prva dva vijeka poslije Muhameda.

Mrano doba (Evropa)

V. takoer
Kasna antika
The Dark Ages (TV film)

Vanjske veze
"Dark Ages" [1] in Encyclopdia Britannica Online.

References
[1] http:/ / www. britannica. com/ eb/ article-9028782/ Dark-Ages

Article Sources and Contributors

Article Sources and Contributors

Mrano doba (Evropa) Source: http://sh.wikipedia.org/w/index.php?oldid=1655275 Contributors: Belirac, OC Ripper

Licenca
Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0
//creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/