mier czowieka pracy, re.

Michael Glawogger, Austria, Niemcy 2005

opracowa: Mateusz Falkowski
O filmowaniu pracy i mierci czowieka pracy
Pytanie
Kady film, take film dokumentalny stanowi odpowied na pytanie: co znaczy
dokumentowa (filmowa)? Czym jest dokument, w szczeglnoci dokument wizualny albo
audiowizualny? Jaki jest stosunek przedmiotu do obrazu przedmiotu?
Glawogger w swoim filmie dociera do granicy tego pytania.
Estetyka
Kunsztowno realizacji kilka kamer, zrnicowanie uj, do tego muzyka Johna Zorna.
Film chciaoby si powiedzie pikny, a na pewno efektowny czy, jeszcze precyzyjniej,
zainscenizowany. Kino spektakularne w dwojakim znaczeniu: efektowne i pokazane
zrobione tak, by robio wraenie, i przeznaczone do ogldania, niczym spektakl. Wielka w
tym zasuga Wolfganga Thalera, autora zdj.
Caoci dopenia eseistyczna erudycja (cytaty z dawniejszych filmw) i klarowna forma
(podzia filmu na epizody o wyrazistych tytuach: Bohaterowie, Duchy, Lwy, Bracia,
Przyszo, Epilog).
Z pewnoci mamy do czynienia z dzieem, wytworem, skonstruowanym Werk. Dzieo to co,
co robi si, wykonuje w warsztacie (Werkstatt), a dopiero potem ujawnia, pokazuje.
Staroytni okrelali to mianem poiesis. Dzieo Glawoggera jest w tym sensie dzieem w
cisym sensie poetyckim.
Problem
Film Glawoggera staje zatem przed pytaniem o moliwo i charakter inscenizacji pracy, o
sposb pokazywania pracujcych. Co wicej, chodzi o wizualizacj ich mierci. Czy i jak
mona pokaza mier czowieka pracy? A Glawogger wierny jakiemu gbokiemu
imperatywowi postanawia to zrobi bez wasnego, autorskiego komentarza.
Praca i pracujcy na ekranie
Jak wiadomo, praca ma przynajmniej dwa znaczenia, wystpuje przynajmniej w dwch
podstawowych formach: tworzenia dziea i nietwrczego trudu. Dla przykadu: z jednej strony
produkcja towaru (kiedy bardziej indywidualna, rzemielnicza, potem zmechanizowana,
fabryczna), z drugiej wydobycie surowca. W tym drugim przypadku (obejmujcym te
spor cz usug w rodzaju wszelkiego czyszczenia czy transportowania) nie powstaje aden
nowy wytwr, adne dzieo (podobnie jak nie jest nim wydobyty wgiel).
I wanie t drug posta pracy, w nietwrczy trud pragnie unaoczni w swoim dziele
Glawogger.
Co wida?
Ot przede wszystkim to, e ta na pozr jaowa praca, ta cika robota ma jednak swj
istotny produktywny aspekt jednak nie po stronie przedmiotu, lecz pracujcych ludzi. W
kontakcie z wglem, siark, misem albo zomem, niczego nie produkujc, a jedynie
wydobywajc, transportujc, oprawiajc czy wreszcie demontujc, wszyscy ci pracujcy w
peni wiadomie! ksztatuj samych siebie. Praca to bowiem przedsiwzicie i wydarzenie
zespoowe, socjalizujce, to moe nie rytua, ale z pewnoci dziaanie uporzdkowane i
poddane okrelonym rygorom. Starannie skomponowane dzieo Glawoggera pokazuje wic

tworzenie si innych dzie: mianowicie pracujcych podmiotw, dziki ktrym i dziki

wysikowi ktrych praca zyskuje wymiar etyczny, egzystencjalny czy wrcz antropologiczny.
mier
W trakcie rozmowy po filmie najwikszy kopot sprawiaa mier, teza o mierci. Co
waciwie umaro? Czy znika praca w kontakcie z ywioami (kontekst technologiczny
zastpowanie ludzi przez maszyny)? Bynajmniej dopki istniej odbiorcy siarki, rda
bezrobocia, stalowe wraki okrtw jest miejsce na pracujcych przy nich grnikw,
tragarzy, demonterw itd. By moe zatem idzie o ich niski status spoeczny oni zapewne
nadal bd przyznawa, e ten codzienny znj uchroni ich przed powrotem do wizienia albo
zodziejstwem, nadal bd ksztatowa wasne ciaa i dusze. Tyle e my tego nie zobaczymy
co najwyej w ramach kunsztownej inscenizacji Glawoggera. Na ktrej nie zobaczymy z
kolei wszystkich zewntrznych, ekonomiczno-politycznych czynnikw, ktre w znj
warunkuj.