Professional Documents
Culture Documents
HCM
GIO TRNH
NGUYN L MY
PHN 1 BI GING
VNG THNH TIN - TRNG QUANG TRNG
MC LC
Chng m u: Gii thiu mn hc .................................................................................................. 3
1. VN TR MN HC ...................................................................................................................... 3
2. I TNG NGHIN CU ..................................................................................................... 3
3. NI DUNG MN HC .............................................................................................................. 4
4. PHNG PHP NGHIN CU ............................................................................................... 4
5. GII THIU TI LIU .............................................................................................................. 4
Phn I: CU TO v NG HC C CU......................................................................................... 5
Chng 1: Cu to v phn loi c cu ............................................................................................... 5
1. NHNG KHI NIM C BN................................................................................................. 5
2. BC T DO C CU ................................................................................................................ 9
3. PHN TCH CU TO C CU THANH PHNG.............................................................. 12
4. THAY TH KHP CAO bng KHP THP .......................................................................... 15
Chng 2: Phn tch ng hc.......................................................................................................... 16
1. NI DUNG v NGHA ca NGHIN CU NG HC................................................... 16
2. BI TON XC NNH VNTR CA C CU ...................................................................... 16
3. XC NNH VN TC, GIA TC (bng phng php v) ..................................................... 17
4. GII THIU PHNG PHP GII TCH ............................................................................. 22
5. GII THIU PHNG PHP THN................................................................................... 22
6.GII THIU PHNG PHP HO PHN TCH NG HC C CU LOI 3........ 22
Phn II: NG LC HC C CU.................................................................................................... 23
Chng 3: Phn tch lc c cu ......................................................................................................... 23
1. I CNG ............................................................................................................................. 23
2. LC QUN TNH .................................................................................................................... 23
3. P LC CC KHP NG................................................................................................ 24
4. XC NNH LC TRN KHU DN ..................................................................................... 25
Chng 4: Ma st trong khp ng ................................................................................................... 27
1. GII THIU .............................................................................................................................. 27
2. MA ST TRONG KHP TNNH TIN ..................................................................................... 29
3. MA ST TRONG KHP QUAY ............................................................................................. 30
4. MA ST LN TRONG KHP LOI 4 ................................................................................... 30
5. MA ST T ........................................................................................................................... 31
6. TRUYN NG MA ST....................................................................................................... 33
Chng 5: ng lc hc my............................................................................................................ 37
Chng 6: Cc ch tiu cht lng ca my...................................................................................... 38
1. LM U CHUYN NG CA MY. .............................................................................. 38
2. IU CHNH T NG CHUYN NG MY................................................................. 42
3. CN BNG MY .................................................................................................................... 45
4. HIU SUT............................................................................................................................... 50
Phn III. CC C CU ........................................................................................................................ 54
Chng 7: C cu nhiu thanh .......................................................................................................... 54
1. I CNG ............................................................................................................................. 54
2. CC BIN TH TRONG C CU BN KHU BN L .................................................... 54
3. C IM NG HC CA C CU NHIU THANH .................................................... 56
4. C IM NG HC CA CC BIN TH THNG GP ........................................ 59
5. GC P LC............................................................................................................................ 61
6. MT S NG DNG CA C CU NHIU THANH ........................................................ 61
Chng 8: C cu cam ...................................................................................................................... 64
U
Bo truyen va bien
oi trung gian
Bo chap
hanh
oi tng
gia cong
Bo ieu khien
Hnh 0-1: S cu to my
Phn I: CU TO v NG HC C CU
Chng 1: Cu to v phn loi c cu
1. NHNG KHI NIM C BN
1.1. C cau
- nh ngha: C cau la nhng thanh phan c ban cua may co chuyen ong xac nh.
o la nhng he thong c hoc dung e bien oi chuyen ong cua 1 hay 1 so vat the thanh
chuyen ong can thiet cua cac vat the khac.
- Nhiem vu cua c cau la thc hien cac qua trnh ky thuat nh chuyen ong cua cac
phan t cua no
- Cac phan t cua c cau: cac khau va khp ong.
1.2. Tiet may
Mot bo phan khong the thao ri nho hn c na cua c cau hay cua may c goi
la chi tiet may, goi tat la tiet may. V du: bu long, ai oc, truc, banh rang...
1.3. Khau
Mot hay mot so tiet may lien ket cng vi nhau tao thanh mot bo phan co chuyen
ong tng oi so vi bo phan khac trong c cau hay may c goi la khau.
bac
than
bulong
ai oc
em
nap
bac
Hnh 1-2: Cc bc t do
Neu cho hai khau tiep xuc vi nhau, tao thanh khp ong th gia chung xuat hien
nhng rang buoc ve mat hnh hoc han che bt bac t do tng oi cua nhau. Nh vay khp
lam giam i so bac t do cua khau. So bac t do b khp han che bt c goi la so rang
buoc. Khp co k rang buoc c goi la khp loai k (0 < k < 6; bang 1). V du: khp rang
buoc 1 bac t do gia 2 khau, so bac t con lai la 5, khp c goi la khp loai 1.
Ch : Trong mt phng ch c khp loi 4 v khp loi 5.
b. Phan loai theo tnh chat tiep xuc
- Khp loai cao: khi cac phan t khp ong la ng hay iem. V du khp banh ma
sat, banh rang, c cau cam...
- Khp loai thap: khi cac phan t khp ong la cac mat. V du khp quay (ban le),
khp tnh tien, khp cau...
c. Phan loai theo tnh chat cua chuyen ong tng oi gia cac khau: khp tnh tien,
khp quay, khp phang va khp khong gian. Khp phng dng ni ng cc khu trong
cng mt mt phng hay trn nhng mt phng song song nhau, khp khng gian ni ng cc
khu nm trn nhng mt phng khng song song nhau.
Gio trnh Nguyn L My
Ten goi
So rang
buoc
1
Bac t do
con lai
5
Loai khp
Khp cau
Khp cau co
chot
Khp tru
Khp quay
Khp vt
Lc o
0
x
z
y
0
x
z
y
0
x
0
x
z
y
0
x
z
y
0
x
z
y
x
1.5. Lc o ong
a. Lc o cua khau
e thuan tien trong qua trnh giai quyet bai toan
nguyen ly may, cac khau c bieu dien bang cac s o
n gian goi la lc o cua khau. Lc o khau phai the
hien ay u thanh phan khp ong va cac kch thc anh
hng en tnh chat ong hoc cua c cau. Kch thc nay
c goi la kch thc ong. Thong thng, kch thc
lc o
ong la kch thc gia tam cac thanh phan khp ong
tren khau. V d:
b. Lc o ong cua khp
Hnh 1-3: Lc ng
Cung nh khau, e thuan tien trong qua trnh nghien cu c cau va may, cac khp
ong c bieu dien bang cac hnh ve qui c goi la lc o ong cua khp (goi tat la lc
o). Cac loai khp ong va lc o trnh bay trong bang 1.
1.6. Chuoi ong va c cau
a. Chuoi ong
Chuoi ong la tap hp cac khau lien ket vi nhau bang cac khp ong trong 1 he
thong. Chuoi ong co the c chia thanh chuoi ong phang, chuoi ong khong gian; ong
thi la chuoi ong kn hoac chuoi ong h.
- Chuoi ong phang la chuoi ong trong o cac khau chuyen ong trong mot mat
phang hoac nhieu mat phang song song vi nhau.
- Chuoi ong khong gian la chuoi ong trong o cac khau chuyen ong trong nhng
mat phang khong song song vi nhau.
se la
W0 = 3n
9
- Mot khp co nhieu nhat la 2 rang buoc, noi cach khac c cau phang ch cha khp
loai 4 va loai 5. Moi khp loai 4 trong c cau phang ch co them 1 rang buoc nen so rang
buoc cua p4 khp loai 4 la 1xp4. Moi khp loai 5 trong mat phang co them 2 rang buoc nen
so rang buoc cua p5 khp loai 5 la 2xp5. Nen tong so rang buoc trong c cau phang
R = 2p5 + p4
W = 3n - (2p5 + p4)
(1-5)
2.3. Rang buoc trc tiep - Rang buoc gian tiep
Rang buoc gia hai khau do khp noi trc tiep gia chung goi la rang buoc trc tiep.
S rang buoc gia hai khau khong phai do tac dung trc tiep cua khp noi hai khau
o goi la rang buoc gian tiep.
Xet v du tren H.1-8
a)
b)
Hnh 1-8. C cau co rang buoc gian tiep
S rang buoc gia khau 1 va 2, gia 2 va 3, gia 1 va 4 tren H.1-8a la rang buoc
trc tiep. Khau 3 va khau 4 cha noi vi nhau nhng do tac dung cua cac khp A, B, C
nen khau 3 a xuat hien 3 rang buoc: Qx , Qy va Tz c goi la rang buoc gian tiep.
Neu noi khau 3 vi khau 4 bang khp D (H.1-8b), khp D co 5 rang buoc trc tiep:
Tx, Ty, Tz, Qx, Qy. Tuy nhien trong o co 3 rang buoc Qx, Qy, Tz a co khi cha xuat hien
khp D. Ba rang buoc nay c goi la rang buoc trung.
Chu y: rang buoc trung ch xuat hien khp noi cac khau a co rang buoc gian tiep
tc la ch co khp khep kn cua chuoi ong. Noi cach khac, rang buoc trung ch co
chuoi ong kn.
Khi c cu tn ti rng buc gin tip th s rng buc ca c cu c tnh
5
R = i.p i - R0
(1-6)
i =1
10
Neu bo i mot trong 3 khau 1, 2, 3 va khp kem theo th chuyen ong cua c cau
khong thay oi. Ngha la ve phng dien chuyen ong th viec them khau 2 hoac 3 la tha.
Viec them khau khau 2 hoac 3 lam cho bac t do tang len:
3n - 2p5 = 3x1 - 2x2 = -1
Noi cach khac la tang them 1 rang buoc. Rang buoc nay chnh la rang buoc tha.
Nh vay khi tnh so rang buoc cua c cau chung ta khong tnh en rang buoc tha. Neu goi
so rang buoc tha la r, th so rang buoc cua c cau la
5
R = i.p i - R0 - r
(1-7)
i =1
- Bac t do tha la nhng bac t do cua cac khau trong c cau ma neu bo chung i
th qui luat chuyen ong cua c cau khong thay oi.
Xet c cau cam tren H.1-10
a)
b)
Hnh 1-11. Bac t do cua c cau 4 va 5 khau
11
C cau 4 khau tren H.1-11a co 1 bac t do nen ch can 1 thong so oc lap (goc ) th
v tr c cau hoan toan xac nh, ong thi c cau ch co 1 kha nang chuyen ong oc lap,
gia s la chuyen ong cua khau 1 quay quanh A, neu dng chuyen ong nay th c cau
cung se dng lai, khong con chuyen ong nao na. Neu cho trc qui luat chuyen ong
cua theo thi gian, th qui luat chuyen ong cua c cau hoan toan xac nh. Co ngha la
neu biet trc qui luat chuyen ong cua mot khau bat ky th qui luat cua toan c cau hoan
toan xac nh.
Vi c cau 5 khau tren H.1-11b co 2 bac t do nen neu ch biet mot thong so oc lap
(gia s ) th cha u e xac nh v tr cua toan bo c cau. Mun xac nh hoan toan v tr
c cau can phai biet them mot thong so oc lap na (gia s la ). ong thi, ve chuyen
ong, c cau nay co hai kha nang chuyen ong ong lap nen neu ch dng mot chuyen
ong (gia s dng khau 1) th c cau 4 khau con lai (BCDE) van chuyen ong c. Neu
dng them mot chuyen ong na (gia s dng khau 4) th c cau mi co nh. Can phai
biet trc 2 qui luat chuyen ong (gia s cua va ) th qui luat chuyen ong cua c cau
hoan toan xac nh.
Qua phan tch hai c cau chung ta thay: e c cau chuyen ong xac nh, so qui luat
chuyen ong oc lap can biet trc phai bang so bac t do cua c cau.
Khau co qui luat chuyen ong biet trc c goi la khau dan. Cac khau ong con
lai c goi la khau b dan.
Thong thng khau dan la khau noi vi gia bang mot khp quay loai 5; moi khau
dan ch ng vi mot qui luat chuyen ong cho trc. V vay, e c cau co chuyen ong xac
nh, so khau dan phai bang so bac t do.
3. PHN TCH CU TO C CU THANH PHNG
3.1. Nhom tnh nh (t-xua)
Phan tch cau tao cua c cau ta se tm c nhng ac iem cau tao lam c s xac
nh phng phap va trnh t nghien cu c cau. Theo phng phap phan tch cau tao c
cau cua At-xua: neu mot c cau co W bac t do th bao gom W khau dan va nhng nhom
co bac t do bang khong. Noi cach khac, cac khau trong mot c cau c chia lam 2 loai:
- Loai th nhat la khau dan co qui luat chuyen ong biet trc, s khu loi ny bng
s bc t do ca c cu.
- Loai th hai la cac khau b dan tap hp thanh nhng nhom tnh nh co bac t do
bang khong, con goi la nhom At-xua.
Xet c cau phang ch cha toan nhng khp thap gom n khau va p5 khp loai 5, mot
nhom At-xua phai thoa man ieu kien cua nhom:
Wnhom = 3n - 2p5 = 0
V so khau va khp phai la so nguyen nen cac nhom c phan loai nh sau
nhom 2 khau 3 khp
n=2
p5 = 3
n=4
p5 = 6
nhom 4 khau 6 khp
n=6
p5 = 9
nhom 6 khau 9 khp
......................................................
Gio trnh Nguyn L My
12
* Qui c :
Nhom 2 khau 3 khp goi la nhom loai 2 (H.1-12a, b, c, d, e)
Nhom 4 khau 6 khp goi la nhom loai 3 (H.1-12f, g)
Nhom 6 khau 9 khp goi la nhom loai 4 (H.1-12h)
.......................................................
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
h)
13
a)
b)
- C cau 5 khau tren H.1-11b: bao gom mot gia, 2 khau dan (1 va 4) va mot nhom
At-xua 2 khau 3 khp. C cau thuoc loai 2.
- C cau bm oxy tren H.1-13: bao gom mot gia, 1 khau dan (1) va mot nhom Atxua 4 khau 6 khp. C cau thuoc loai 3.
14
5
1
3
a)
b)
c)
Hnh 1-15: C cu my nn
4. THAY TH KHP CAO bng KHP THP
(Tham kho PL 1)
15
(2-1)
Cc gi tr nn chn ca TLX:
Gio trnh Nguyn L My
16
A4
A2
M
A5
A1
B1 B2
B3
B4
B5
A6
A8
A7
( mm)
nx
(mm)
A = C 1 + C 2 + ... + C n
17
Bn-1
B1
Bn
A
Cn
C1
C2
Cn-1
V A2
; hng A O
l OA
+ Gia tc tip: a tAO = .lAO; co phng vuong goc vi OA, chieu theo chieu
tac dung cua .
A
VA
a)
b)
c)
18
n
t
a B = a A + a BA
+ a BA
gia A2 va A1).
9 Khau 1 ang quay quanh truc 1 truc co nh hoac chuyen ong song phang vi van
toc goc 1 .
V A2 = V A1 + V A2 A1
a A2 = a A1 + a Ar 2 A1 + a Ak 2 A1
VA
(mm)
KV
19
V BA
;
l BA
3 =
V BC V B
=
lCB
lCB
b
D
B
pv
a
pa
C'
A
3
b'
d'
n BC
a'
nAB
aA
(mm)
Ka
anBA =
2
VBA
ab 2 2
2
=
.K v (m/s ); hng t B A,
l AB
l AB
anBC =
2
VBC
bc 2 2
2
=
.K v (m/s ); hng t B C,
l BC
l BC
Trn ha gia tc, cc vect biu din cc gia tc php c chiu di xc nh theo
cng thc:
nBA =
n
an
a BA
ab 2 K v2
bc 2 K v2
=
.
; nBC = BC =
.
Ka
l AB K a
Ka
l BC K a
(mm)
20
pa b'
phng //A3B
n3
phng AB
a3
VA3A1
t3
a1 a2
phng OA
a'3
RA3A2
pv b
a'1 a'2
KA3A2
21
a A3 A 2 = 23.VA3A2 = (2VA3B/lA3B).VA3A2
= 2.Kv2.a3b.a3a2/lA3B
Chiu ca a KA3A2 l chiu ca V A3A2 quay i 90o theo chiu tc dng ca 3.
Ha gia tc th hin hnh 2-5.
+ Xc nh cc gia tc gc v gia tc cc im bt k.
4. GII THIU PHNG PHP GII TCH
(Tham kho PL 2.2)
5. GII THIU PHNG PHP TH
(Tham kho PL 2.2)
6.GII THIU PHNG PHP HO PHN TCH NG HC C CU LOI 3
(Tham kho PL 2.3)
22
Phn II: NG LC HC C CU
23
3. P LC CC KHP NG
3.1. iu kin tnh nh
tnh c cc ALK, phi tch khu ra khi c cu ALK tr thnh ngoi lc
i vi tng khu. Khi trn tng khu, ta t cc ngoi lc (k c lc qun tnh) v vit
phng trnh cn bng lc.
Mun gii c cc ALK, th s phng trnh lp c phi bng s Nn s c trong
cc phng trnh . y l iu kin tnh nh ca bi ton.
Gi s c chui ng phng gm n khu, p5 khp loi 5, p4 khp loi 4, ang cn bng
di tc dng ca cc lc.
S phng trnh cn bng tnh hc lp c l 3.n ( Px = 0, Py = 0, M =0).
S Nn s:
- Khp tnh tin: Nn s l gi tr v im t (phng phng trt).
- Khp quay: Nn s l gi tr v phng, chiu (t ti tm khp).
- Khp cao loi 4: Nn l gi tr (t ti v tr tip xc, phng theo phng php tuyn
chung).
b) Khp quay
c) Khp cao
Hnh 3-4
iu kin gii c l: S phng trnh = S Nn s
3n = 2p5 + p4 3n (2p5 + p4) = 0
(3-7)
Vy xc nh c cc ALK, phi gii trn cc nhm c bc t do bng 0,
chnh l cc nhm t-xua (nhm tnh nh).
Tng t nh nhm phng, xc nh cc ALK nhm khng gian ta phi gii cc
phong trnh vit cho cc khu thuc nhm c bc t do bng 0.
3.2. Xc nh ALK
a) Xc nh ALK trn c cu loi 2
Xt c cu bn khu bn l v tr nh hnh 3-5. Cc ngoi lc (bao gm lc cn k
thut, lc qun tnh,) tc dng ln khu 2 l P 2, tc dng ln khu 3 l P 3. Hy xc nh cc
ALK ti cc khp A, B, C, D h cn bng.
24
C
3
h3
R12
P3
P3
R12
1
A
h2
P2
R03
CD
Hnh 3-5:xc nh
p lc khp ng
O
t
R12
R03
R03
n
12
BC
P3
t
P2
R03
Gii
- Tch nhm t-xua, thay cc lin kt bng cc phn lc lin kt.
n
t
t
n
- H lc ( R 12 , R 12 , P 2, P 3, R 03 , R 03 ) 0 phi to thnh mt a gic lc khp kn.
Trong : Lay moment oi vi iem C
t
. l BC - P2.h2 = 0
Khu 2: R 12
Khu 3: (tng t)
P2 .h 2
l BC
P .h
= 3 3
l CD
t
R 12
=
R t03
25
4.1. Tnh lc cn bng theo phng php phn tch lc (hnh 3-7)
R21
M1
A
P1
Pcb
Mcb
R21
M1
A
P1
hc b
26
a) C cu ai
b) C cu bnh ma st
c) Truyn ng v cp
Hnh 4-1: Mt s ng dng c ch ca lc ma st
a)
b)
c)
Hnh 4-2: mc tip xc ca 2 b mt
- Theo tnh chat chuyen ong
+ Ma sat trt: xut hin gia hai mt tip xc nhau, trong vn tc ca chng ti cc
im tip xc khc nhau v gi tr v phng chiu.
+ Ma sat lan: xut hin gia hai mt tip xc c chuyn ng tng i vi nhau,
nhng trong chuyn ng ny, vn tc ca chng ti cc im tip xc bng nhau.
27
A
Fms
B
a)
b)
Hnh 4-4: lc ma st-ma st tnh-ma st ng
Vat A chu 1 lc thang ng Q vuong goc mat tiep xuc. Vat B se tac ong vao A
mot phan lc N cung phng ngc chieu va co gia tr bng lc Q .
Tac ong vo A mot lc P nho, nam ngang trong mat phang tiep xuc. Tng dn lc
P t gi tr 0. Lc u, vt A ng yn, chng t c lc tc dng ln A cn bng vi lc P .
Lc gi l lc ma st F .
F =- P
Lc F gi l lc ma st tnh.
Tng t t lc P ta thy vt vn ng yn ngha l F tng theo lun cn bng
vi lc P .
Tng lc P n mt gi tr no , vt A bt u chuyn ng. Lc ma st tnh tng
n gi tr F max .
Khi vt A chuyn ng thng u, vt A chu tc ng ca mt lc ma st ng cn
bng vi lc P . Quan h gia lc ma st F v lc P c biu th trn hnh 4-1b.
Theo Culomb, lc ma st c tnh theo cng thc:
F = a + b.N
Trong , h s a ph thuc vo din tch tip xc.
F = (a/N + b).N
F = f.N
(4-1)
Trong , h s ma st f = a/N + b l h s ma st tnh khi 2 vt c xu hng chuyn
ng tng i vi nhau, l h s ma st ng khi hai vt c chuyn ng tng i.
Gc ma st tnh v gc ma st ng c xc nh theo cng thc:
tgt = Fmax/N = ft;
tg = F/N = f
Sau y, thun tin, ta dng k hiu F ch c lc ma st tnh ln lc ma st ng
v k hiu f ch c h s ma st tnh v ng.
Ch :
- Chieu cua lc ma sat la chieu chong lai chuyen ong tng oi.
- He so ma sat f phu thuoc vao vat lieu be mat tiep xuc (trn hay nham) va thi gian
tiep xuc.
Gio trnh Nguyn L My
28
He so ma sat khong phu thuoc vao dien tch tiep xuc, ap suat tren be mat tiep xuc
va van toc tng oi gia hai be mat tiep xuc.
- Trong a so trng hp, he so ma sat tnh ln hn he so ma sat ong.
1.3. Hien tng t ham
P
Tc dng ln A mt lc P to vi phng php tuyn mt
N
gc (Hnh 4-5).
ms
f
.N = f.N
cos
f
= tg
cos
(4-2)
Gc gi l gc ma st thay th.
29
Q
A
N2
N1
a)
N2
Q
N1
b)
Hnh 4-6: dng rnh tam gic phn tch lc
Q
P
N
k
A
Fms
a)
b)
c)
Hnh 4-15: hin tng n hi tr - m-men ma st ln
Trong ly thuyet an hoi, co nghien cu hien tng an hoi tre cua vat lieu. o
th tren bieu th moi quan he gia bin dng va ng sut . Chieu cua mui ten la hng
thay oi ng suat va bien dang. Vi bien dang nh nhau, ng suat 1 trong giai oan bien
dang tang se ln hn ng suat 2 luc bien dang ang giam. V vay, ng suat se phan bo
khong oi xng. Tren phan AB, ng suat se ln hn tren phan BC.
Gio trnh Nguyn L My
30
Phan lc N cua cac ap lc tren mat tiep xuc se lech so vi Q mot oan k; Q va
N se hp thanh 1 ngau lc, can lai chuyen ong lan, nen goi la ngau lc ma sat lan.
Mmsl = k.Q
(4-19)
Vi k: he so ma sat lan co th nguyen la chieu dai.
4.2. ieu kien lan khong trt
- Muon hnh tru co the lan, mo men lan phai ln hn mo men ma sat lan:
P.y > Q.k P >
Q.k
y
(1)
- e hnh tru khong trt, lc keo trt P phai nho hn lc ma sat trt:
P < f.N P < f.Q
(2)
- e vat lan khong trt, lc P phai thoa man (1) va (2)
f.Q > P >
Q.k
y
(4-20)
Q.k
k
y>
y
f
(3)
- Nhan xet: khoang cach y cang ln hn k/f, ieu kien (4-20) cang de thc hien v
pham vi thay oi cua P e thoa man (4-20) cang ln.
- Tom lai: muon hnh tru lan, khong trt, trc tien phai thoa man (3), sau o mi
en ieu kien (4-20).
- oi vi cac xe co, khoang cach y chnh la ban knh cua banh xe. Cho nen banh xe
cang ln, ieu kien lan khong trt cang de thc hien, ay xe cang nhe.
5. MA ST T
Trong cac khp ong, e giam o mon, tang tuoi tho may, dung chat boi trn ngan
cach cac mat tiep xuc cua chung. Chat boi trn co the la chat kh, chat ran di dang bot,
nhng thng nhat la chat long, dau nhn.
5.1. o nht cua dau boi trn
- Nht la tnh chat quan trong va mang nhieu ac tnh ky thuat cua chat long. Tnh
nht la lam can tr s trt trong qua trnh co s chuyen ong tng oi gia cac lp chat
long.
- Khao sat mot lp chat long chay tren 1 mat phang ran. Tren mat phang cac phan
t chat long se bam chac vao tng va co van toc bang khong. v tr cach mat phang 1
oan y, chat long co van toc la u (H.4-16a).
Nh vay gia cac lp mong cua chat long, sat mat phang co s can tr chuyen
ong, lam cho van toc gia 2 lp chat long cach nhau 1 oan dy co sai khac van toc du.
31
v
r1
dy
y
u+du
B
a)
b)
Hnh v 4-16: gradient vn tc ma st trong trt
- Nguyen nhan cua hien tng can tr chuyen ong la s xuat hien ng suat tiep
gia cac lp chat long. Ty so du/dy bieu th mc o thay oi cua van toc dau theo chieu
cao, goi la gradien van toc. Nam 1686, Newton a ra gia thuyet , 1883 Petrov kiem tra lai,
ng suat tiep gay ra do ma sat trong lp chat long ty le vi gradien van toc: T = du/dy.
- He so phan anh kha nang can tr chuyen ong gia 2 lp dau, c goi la o
nht tuyet oi hay o nht lc.
n v cua o nht ong lc la poad, o la o nht cua chat long co ng suat tiep
la 1 yn/cm2 gia 2 lp dau cach nhau 1 cm va van toc tng oi la 1cm/s.
- Ngi ta con dung o nht ong hoc:
= / vi : khoi lng rieng cua chat long.
n v o o nht ong hoc la: m2/s; cm2/s.
- o nht phu thuoc nhieu vao nhiet o va neu co ap suat thay oi ln, o nht cung
thay oi.
5.2. Ma sat t trong o trt
Trong o trt co o h, tren truc va tam lo khong trung nhau, tao nen khe h hnh
chem cong (H.4-16b). Khi truc quay, dau b keo theo, tao nen 1 dong lien tuc, dau b don
vao 1 khe h ngay cang hep.
Trong chem dau se xuat hien ap suat, tao nen ap lc tac ong lien tuc, can bang vi
tai trong Q. p sut phn b nh hnh v. ti a-a v c cu, p sut bng khng.
Vi r: ban knh ngong truc;
: van toc goc cua truc;
: chieu day khe h gia truc va o;
= /r: o h tng oi.
Tnh c :
Mms =
.d 2 .l .
.
2
(4-21)
32
6. TRUYN NG MA ST
6.1. C cu ai truyn
ai truyen la 1 c cau truyen ong thng gap trong thc te (H.4-17).
S2
02
01
S1
e f 1
.S0
e f + 1
(4-22)
M2
f .r2
(4-23)
33
M2
r2
02
r2
2
P12
r1
N1
N2
r1
M1
01 1
Q
R
R 1min
R
R
n n2max = n1. 1max .
.
R R 2 max
R R 2 min
34
Phm vi iu chnh: D =
n2
n1
R2
R2min
R1min
R1
R1max
R2max
n1
n2
a)
b)
n2
I
n1
1
n3
3
II
c)
d)
Hnh 4-19: bin tc a con ln
R1
R max
R min
b) Bin tc ai
R2
R min
R max
Bnh dn
Bnh b dn
a)
b)
c)
Hnh 4-20: bin tc ai
- Hnh 4-20a l b bin tc ai, lm vic c nh vo s ma st gia ai 3 v bnh ai
dn 1, bnh b dn 2. Tu vo v tr ca ai 3 ta c cc t s truyn khc nhau.
- Hnh 4-20b,c c gi l c cu Heymau, c bnh ai dn v b dn l 2 na hnh cn
ghp li. Hai na ca bnh ai dn p vo dy ai v c kh nng chuyn dc trc. C cu
hnh 4-20b iu chnh t s truyn bng cch di chuyn dc trc na bnh dn v 2 na bnh
Gio trnh Nguyn L My
35
I
8
01
0
4
II
7
6
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Bnh ai dn
ai thang
Lp vt liu tng cng
Tay n
Bnh ai b dn
Vt
Tay quay
C cu ai
R
N u 2 Puly hoc a ma st cn ging nhau th D = 2 max
R 2 min
36
Chng 5: ng lc hc my
(Tham kho PL 5)
37
0
Hnh 6-1: ba thi k chuyn ng ca my
Co the giai thch hien tng nay. Theo phng trnh mmen:
2 dJ
+ J.1
(6-1)
M + Mc = 1
2 d
12 dJ
Md + Mc
2 d
1 =
(6-2)
J
1 la gia toc cua khau dan. Muon van toc goc co nh phai co 1 = 0
12 dJ
hay M + Mc =0
(6-3)
2 d
nhng eu nay noi chung khong the thc hien c, bi v ta khong the chon c ong c
co mmen M hoan toan thch hp cho tng may cu the, co cau tao cu the (J) va che o
lam viec cu the (Mc) c.
Nh vay, khi may lam viec bnh on, van toc goc khau dan dao ong noi chung la
mot ieu kho tranh khoi.
Tuy nhien, ta khong the cho phep van toc dao ong vi mot bien o vt qua mot
gii han nao o, v khi o nhng ieu kien lam viec cua may va cac yeu cau cong nghe se
khong c bao am, o chnh xac cua may cung b anh hng.
e anh gia tnh khong eu cua chuyen ong may, ngi ta dung mot ch tieu chat
lng goi la he so khong eu, nh ngha nh sau:
38
1 max 1 min
tb
(6-4)
trong o 1max, 1min la cac cc tr cua 1 trong mot chu ky ong lc hoc, con tb la tr so
trung bnh cua no.
+ 1 min
tb = 1 max
(6-5)
2
Vi moi loai may ngi ta qui nh mot tr so gii han cua , goi la he so khong eu
cho phep, ky hieu la [].
May se goi la chuyen ong eu khi he so khong eu ca no nho hn he so khong
eu cho phep:
< []
Khi o, ng vi moi che o van toc, van toc thc cua khau dan se dao ong gia hai
cc tr cho phep [1max], [1min]. Cac cc tr nay co the tnh nh sau:
[ ]
)
(6-6)
[1max] = tb.(1 +
2
[ ]
[1min] = tb.(1 )
2
(6-7)
39
a
b
P
KJ 2
tb (1 [ ])
2K E
+ V th E(Jt) trong thi gian chuy n ng bnh n, vi Jt l mmen qun tnh thay
th ca my khi cha lp bnh , cch v ging nh khi xc nh chuy n ng thc ca my,
ch cn v th E(Jt), v dng ca chng hon ton ging th E(Jt).
+ V cc tip tuyn trn v di ca ng biu din E(Jt), to vi trc honh mt
gc [max] v [min]. Cc ng ny ct nhau ti O. im O l gc h to ca th
E(Jt) khi lp bnh (H.6-3).
Tnh mmen qun tnh ca bnh : trn hnh ta c OP chnh l mmen qun tnh thay
th ca bnh vi TLX K1. Gi J M* l gi tr thc:
J M* = K1 .O ' P = K1.
ab
tg[ max ] tg[ min ]
(6-8)
J M* .
= J Mx . x J Mx = J M* .( ) 2
(6-9)
2
2
x
Trong J Mx l mmen qun tnh ca bnh nu lp trn trc x c vn tc gc l x.
Nhn xt: nn chn trc lp bnh c vn tc gc lm v lc mmen qun tnh
bnh s nh, kch thc bnh s gn hn.
Gio trnh Nguyn L My
40
M
r
Mc
B
Md
270
30 30
360
a)
b)
A = M.2
(J)
5
my lm vic bnh n: A = Ac M = Fr
6
Trn hnh v ta thy Emax c biu din bng din tch hnh ABCD nn ta c:
5 3
1
Emax = Fr Fr 2 = Fr
6 4
4
41
Gii thch su hn, bnh s tch t nng lng khi cng ng ln hn cng cn, v
gii phng nng lng khi cng cn ln hn cng ng. Nh vy, bnh c tc dng phn
phi nng lng cc giai on khc nhau trong mt chu k ng lc hc ca my. Mmen
qun tnh bnh cng ln, tc dng lm u chuyn ng ca my cng mnh.
2. IU CHNH T NG CHUYN NG MY
May ch chuyen ong bnh on khi co s can bang gia cong phat ong va cong can.
Nhng trong qua trnh lam viec, tai trong cua may co the thay oi bat thng, khi o cong
phat ong va cong can khong can bang nhau na va chuyen ong cua may se mat bnh on.
e am bao may luon chuyen ong bnh on mac du co s thay oi that thng cua
tai trong, can phai ieu chnh cong phat ong moi khi co s thay oi nay.
Trong mot so may, viec ieu chnh nay do cong nhan thc hien, nhng trong nhieu
trng hp, khi can ieu chnh kp thi, phai dung bien phap ieu chnh t ong.
e ieu chnh t ong chuyen ong cua may, thng dung cac bo ieu chnh khac
nhau, lam viec theo cac nguyen ly thuoc ve ien, ien t, thuy lc hay c kh. Cac khai
niem ve lnh vc ieu chnh t ong chuyen ong cua may, cac ch tieu lam viec cua cac
bo ieu chnh c trnh bay cac giao trnh khac. phan nay ch gii thieu bo ieu chnh
dung cac thiet b c kh, o la cac bo ieu chnh van toc ly tam.
2.1. Bo ieu chnh ly tam trc tiep:
- Truc OI c noi trc tiep vao truc cua may. Khi may chuyen ong bnh on, truc OI
quay vi mot van toc goc nhat nh. (H.6-5)
I
A
x
D
F
V
0
Hnh 6-5: B iu chnh ly tm trc tip
- Lc ly tam cua 2 qua cau A la PA
PA = m.2 x
(6-10)
vi m : khoi lng qua cau; : van toc goc cua OI & x : khoang cach t qua cau en OI
PA co tac dung nang qua cau len, se can bang vi cac lc co tac dung ha qua cau xuong la:
trong lng qua nang va cac khau, lc keo cua lo xo R.
42
- Khi tai trong giam, cong can Ac giam, may se quay nhanh hn, tang, lam cho lc ly
tam tang, lc nang cua qua cau se ln hn lc ha. Qua cau nang len lam cho con trt D i
len. Van V, qua he thong tay on, se khep nho lai, ong bt ca nap nhien lieu vao may,
lam cho A giam, e bao am Ac= A va c cau ieu chnh se chuyen ong bnh on vi gia
tr . Ngc lai neu Ac tang, he thong ieu chnh t ong nay se lam cho A tang theo.
'
A
x
D
C
F
a
0
d
e
b
B
J
H
V
43
b) Nhc iem :
- Chuyen v cua bo phan chap hanh (he thong tay on va van V) xay ra cham, v the
no ch thch hp oi vi trng hp tai trong thay oi cham.
- Co the xay ra qua trnh ieu chnh mat on nh, van toc goc co the dao ong lien
tuc.
2.4. Nhn xt v cu trc ca mt h iu chnh t ng
(tham kho PL 6.1).
44
3. CN BNG MY
Trong khi may lam viec, neu cac lc tac dung len may thay oi, phan lc cac
khp ong cua c cau se thay oi. Cac lc tac ong thay oi theo chu ky, phan lc cung
thay oi theo chu ky, tao nen hien tng rung ong tren may, lam giam hieu suat cua may,
tang o mon cua cac thanh phan khp ong, giam tuoi tho cua may, giam o chnh xac cua
may.
Trong cac lc tac ong len may thay oi o, nhng rung ong do lc quan tnh thay
oi gay ra la co the khac phuc c. Thc te thay rang lc quan tnh la nguyen nhan chu
yeu gay nen hien tng rung ong tren may. Khi van toc cua may thay oi cang ln, lc
quan tnh cung cang ln. Co khi lc quan tnh ln hn rat nhieu, so vi tai trong tnh at
len may.
Tm cach kh hoan toan hoac 1 phan rung ong do s thay oi co chu ky cua lc
quan tnh gay nen, la nhiem vu het sc quan trong. o la noi dung cua can bang may, tc
la tm cach phan bo hoac at them, thao bt khoi lng cua cac khau, sao cho co the, cac
lc quan tnh can bang lan nhau.
3.1. Can bang khau quay :
Khau quay thng c lap tren cac truc, at tren cac goi ta. Nhng v du ve khau
quay: banh xe, tuoc bin cung vi truc, li ca lap tren truc quay, ro to cua ong c
Ta se nghien cu 2 kieu khau quay :
3.1.1) Khau quay mong (a mong)
Vi vat quay mong, kch thc chieu truc nho, so vi kch thc ng knh. Trong
lng cua vat quay mong xem nh ch phan bo tren 1 mat phang vuong goc vi truc quay.
Can bang vat quay mong goi la can bang tnh
Nguyen tac can bang :
Xet 1 khau quay co khoi lng phan bo tren 1 mat phang, gia s cac khoi lng tap
trung la m1, m2, m3 ti cc v tr r1 , r2 , r3 .
Pl1
Pl2
m1
m2
r1
rd
m3 r3
r2
0
D
m2 r2
r3
m3
md
m1 r1
m rd
Pl3
45
+ Neu tong cac lc quan tnh ly tam khong bang khong, phng chieu cua lc quan
tnh tong hp luon luon thay oi, quay cung truc. Phan lc cac goc ta se thay oi vi chu
ky bang chu ky quay cua vat quay, gay rung ong.
+ Muon cac lc quan tnh ly tam triet tieu, phai lap them oi trong, lc quan tnh ly
tam cua oi trong P phai triet tieu cac lc quan tnh tren:
Ngha l:
P l1 + P l2 + P l3 + P = 0
m1 r 1 + m2 r 2 + m3 r 3 + m r = 0
(6-11)
Trong m, r la khoi lng , ban knh vec t khoi tam cua oi trong.
+ Dung hoa o vec t ta xac nh c m. r .
Cho tr so cua r ta tnh c m can them vao, co the khong can them oi trong m,
ma bt i 1 khoi lng m iem xuyen tam.
Th nghiem can bang tnh: e xac nh lng mat can bang mi r i
a. Phng phap do trc tiep (H.6-10)
1: Chi tit mt cn bng
2: Trc quay
3: Thanh dao
46
thu ve khoi tam se c 1 vec t lc quan tnh ( P qt 0) va 1 vec t momen lc quan tnh
( M qt 0).
Nh vay muon can bang vat quay, ta phai thoa man 2 ieu kien tng cac lc quan
tnh bang khong va tong momen cac lc quan tnh bang khong, goi la can bang ong.
Nguyen tac can bang:
Nguyen tac can bang trong trng hp nay la phan phoi lai khoi lng tren 2 mat
phang tuy y chon vuong goc vi tam quay, 2 mat phang nay goi la 2 mat phang can bang.
Xet 1 vat quay nh hnh ve, gia s vat quay co 3 khoi lng (mat can bang) tap
trung m1, m2, m3 trong mat phang 1,2,3 c xac nh bang ban knh vec t r 1, r 2, r 3.
+ Khi vat quay vi van toc goc , se sinh ra cac lc quan tnh P l1, P l2 va P l3 (hnh
6.13).
+ Chon 2 mat phang I, II tuy y vuong goc vi truc quay, phan lc P l1, P l2, P l3 thanh
2 thanh phan tng ng P l1, P l1, P l2 P l2, P l3, P l3 nam trong 2 mat phang I va II.
Tren mat phang I, at oi trong e tao nen lc quan tnh ly tam P 1, sao cho phng
trnh sau c thoa man
P l1 + P l2 + P l3 + P 1 = 0
(6-17)
Cach giai phng trnh nay a c trnh bay phan trc
Mot cach tng t, se tm c khoi lng hoac v tr oi trong e can bang cac lc
mat phang can bang II.
Nh vay, muon can bang khau quay, can phai lap tren khau quay 2 oi trong trong 2
mat phang khac nhau, vuong goc vi truc quay. V tr mat phang can bang c chon tuy y
tren truc, tuy theo ieu kien cau tao cua khau quay. Cung co the chon map phang can
bang trung vi mat phang 1,2,3.
e xac nh v tr, cung nh khoi lng cua oi trong khi can bang 1 chi tiet a c
che tao phai dung cac may can bang ong.
II
I
1
P'l3
Pl3
P'l2
P'l1
P''l3
P''l2
Pl2
Pl1
P''l1
47
II
2
O
O
4
3
A
1
7
48
e can bang lc quan tnh, can tm bien phap ky thuat sao cho as = 0, ngha la khoi
tam c cau chuyen ong thang eu hoac co nh. C cau chuyen ong co chu ky , nen S
khong the chuyen ong thang eu c. Cho nen e can bang c cau , can tm ieu kien
sao cho khoi tam cua c cau luon co nh.
Lay c cau tay quay con trt lam v du. Cac khau 1, 2, 3 co khoi lng m1, m2, m3
vi cac trong tam la S1, S2, S3 c xac nh bi r1 , r2 , r3 nh hnh ve. Gia s khoi tam S
cua c cau c xac nh bang ban knh vect r , ta co :
s2
s1
l1
l2
r2
r1
rS
r3
r=
phng thay oi, muon r khong oi, ch co cach triet tieu 2 so hang au ngha la :
(m2 + m3 )
.l1
m1
m
S 2 = 3 .l 2
m2
m1 S1 + (m2 + m3) l1 = 0
m2 S 2 + m3 l2
S1 =
=0
(6-19)
ay la ieu kien can bang tren mong cua c cau, dau am trong cong thc cho thay trong
tam cua khau 1 phai nam tren oan keo dai ve pha A cua oan AB va trong tam khau 2
phai nam tren oan keo dai ve pha B cua oan BC. Bo tr khoi lng cua khau 1 va khau
2 thoa man ieu kien (6-19) th khoi tam S se nam co nh tren ng thang AC (H.6-16)
s1
s2
rS
49
Ve ly thuyet ta hoan toan co the thc hien ieu kien (6-19), nhng tren thc te viec
can bang tren mong co nhng phien phc nhat nh.
4. HIU SUT
can:
Trong moi chu ky chuyen ong bnh on, cong cua lc phat ong bang cong cua lc
A = Ac
Cong can Ac gom co 2 phan chnh: cong can co ch Aci la cong cua cac lc can ky
thuat e hoan thanh nhiem vu cong nghe, va cong can co hai la cong dung e thang cac
lc can co hai (lc ma sat trong cac khp ong, lc can cua moi trng chung quanh)
trong o chu yeu la cong dung e thang lc ma sat Ams. Do o:
A = Aci + Ams
e anh gia hieu qua s dung nang lng vao cong viec co ch cua may, dung ch
tieu c goi la hieu suat cua may.
= Aci / A
(6-20)
(cung co the dung ch tieu khac, goi la he so ton that nang lng, ky hieu la:
= Ams / A . D nhien: + = 1)
Nh vay = Aci / A = (A Ams) / A = 1 Ams / A
oi vi khp ong, A chnh la nang lng c truyen vao khp, Aci la nang lng
nhan c sau khi truyen qua khp ong.
Hieu suat cua khp ong, cua c cau co the xac nh bang tnh toan, bang thc
nghiem. Trong cac so tay ky thuat, co cho nhng gia tr cua hieu suat cac khp ong hoac
c cau thng dung, v du: hieu suat cua o lan, o trt, c cau banh rang, xch, ai truyen
Cn phai tm hieu suat cua 1 he thong cac khp ong, c cau c ghep lai vi nhau.
4.1. He thong khp ong, c cau, may, lap noi tiep.
Gia s co 1 he thong bao gom n khp ong, c cau may, c lap noi tiep, co s o
truyen nang lng nh hnh ve.
A1
A2
An
Aci
50
V du: tnh hieu suat cua he thong cua khp ong va c cau nh hnh ve. Nang lng t
ong c truyen en bang tai theo 1 he thong at noi tiep nh sau:
3
I
2
II
III
19.
4
5
Hnh 6-18: mt v d
Do o, hieu suat cua tram dan ong bang tai se bang:
= Aci / A = ai x 3 x 2br
4.2. He thong lap song song.
Xet n khp ong, c cau c lap song song, vi s o truyen nang lng nh H.6-
Trong he thong lap song song, nang lng c chia thanh A1, A2, An e truyen
qua cac c cau 1,2,n vi ieu kien: A = A1 + A2 + + An
Mt khc: A1 = Aci1 / 1 ; A2 = Aci2 / 2
V vay hieu suat cua he thong lap song song se la:
n
= Aci / A =
A
i =1
n
cii
(6-22)
Acii
i =1
Trng hp ac biet, neu hieu suat cua cac c cau eu bang nhau:
1 = 2 = = n = c
Th hieu suat cua he thong se bang:
n
Aci
i =1
n
Aci
i =1
A
i =1
ci
. Aci = c
(6-23)
i =1
51
V vay hieu suat cua he thong c cau lap song song, trong o hieu suat tng c cau
bang nhau, bang hieu suat cua 1 c cau trong he.
ng c
Aci1
Aci2
Acin
Aci1
Aci2
Acin
Aci1
Aci2
Aci3
52
Phn tch h thng ny, ta thy t ng c n ni cng tc Aci1, Aci2, Aci3, nng lng c
truyn theo 3 chui lp ni tip, hiu sut ca tng chui c tnh theo cng thc lp ni tip.
ba chui ny c lp song song, nn hiu sut ca ton h thng c tnh theo cng thc lp
song song, trong o i l hiu sut trn tng chui ni tip trn.
53
Phn III. CC C CU
Chng 7: C cu nhiu thanh
1. I CNG
- Trong cc phn trc, ly v d minh ha, ta gp nhiu loi c cu ny, trong
chng ny s nghin cu c cu nhiu thanh mt cch tng qut.
- So vi cc loi c cu khc, c cu nhiu thanh c nhng c im sau: lu mn, tui
th cao, kh nng truyn lc ln; c cu to n gin, d ch to v lp rp; d dng thay i
kch thc ng; kh thit k c cu theo 1 quy lut chuyn ng cho trc.
- Trong c cu nhiu thanh, c cu 4 khu bn l l c cu thng gp v in hnh
nht. C cu 4 khu bn l l c cu gm c 4 khu ni vi nhau bng cc khp quay (cn gi
l khp bn l), lc hnh 7-1.
2
B
3
1
A
54
C
3
1
A
a)
b)
B
C
1
D
1
4
A
c)
d)
B
2
f)
e)
g)
h)
D
2
1 B
4
C
2
k)
A
i)
55
i13 = 1
(7-1)
3
I
C
2
1
A
D
4
1
P (P1=P3)
1
A
1 P
D
4
l
PD
1.lPA = 3.lPD
i13 = 1 = PD =
(7-2)
3
l PA
PA
+ Pht biu nh l: Trong c cu 4 khu bn l, ng thanh truyn BC chia ng
gi AD thnh 2 on t l nghch vi vn tc gc ca 2 khu ni gi.
+ N hn xt:
Khi lm vic, im P lun thay i, m 1 = const nn 3 const. N gha l c cu bin
1 chuyn ng quay u thnh 1 chuyn ng quay khng u. N hng c bit vi c cu
Gio trnh Nguyn L My
56
1
PD
=
= 1) bin 1 chuyn ng quay u
3
PA
57
3.3.
C
2
3
B
1
l1
1
A
R=l2+l3
D
4
r=|l2+l3|
Hnh 7-5
l4 l1 l2 l3
(7-5)
58
4. C IM NG HC CA CC BIN TH THNG GP
4.1. C cu tay quay con trt
P
B
2
1
1
x
C2
ck
lv
v3
C1
B
P
lv
l1
B1
l2
l2
A
x
C
x
ck
l2
B2
59
4.2.
C cu cu-lt
P
B
A
1 1
3
2
a)
Chy khng
Lm vic
lv
B
A
1
ck
B2
B1
b)
c)
60
5. GC P LC
N goi cc ch tiu ng hc nu trn, v phng din ng lc hc, mt ch tiu quan
trng trong c cu phng ton khp thp l gc p lc. Gc p lc l gc hp gi vect lc tc
dng v vect vn tc ca im t lc.
c cu 4 khu bn l, tay quay con trt nu b qua trng lng ca cc khu v
ma st cc khp th lc P truyn t khu dn sang khu b dn nm dc theo thanh truyn
(H.7-8). Gc c gi l gc p lc.
P
B
VC
2
B
1
A
VC
Hnh 7-8
ngha ca gc p lc:
+ Ta bit cng sut ca lc tc dng P l:
(7-10)
N P = P . V = P.VC.cos
N h vy gc phn nh tc dng gy ra chuyn ng ca lc P . Gc cng ln th N P cng
nh. Khi = 90o th N P = 0. V th khi thit k phi m bo sao cho gc p lc nh hn 1
gi tr nht nh v c gng cng nh cng tt.
+ Trong qu trnh chuyn ng, kh trnh khi c cu v tr c = 90o, v d c cu 4
khu bn l (H.7-9a), c cu tay quay con trt (H.7-9b), vi khu 1 l khu dn v tr tay
quay dui thng ra hay gp li, trong trng hp ny lc tc dng t khu dn sang khu b
dn khng c tc dng lm cho khu b dn chuyn ng (y chnh l v tr bin), c cu tip
tc chuyn ng c l nh qun tnh v khi qua khi v tr ny th 90o v lc tc dng
li gy ra chuyn ng.
VC1
B2
B1
VC1
C1
B2
C1
B1
2
1
C2
VC2
1
1
C2
3
O
VC2
61
bin chuyn ng tnh tin ca khu 3 thnh chuyn ng quay ca khu 1 (lm nhim v ca
ng c n) ri bin chuyn ng quay ca khu 1 thnh chuyn ng tnh tin ca khu 5
(lm nhim v nh bm piston); trong trng hp ny ta c ng c nn kh.
E
5
D
2
B
1
O1
B
A'
A2
A1
O2
C
D
Dao
E
C
Dao
C'
b)
a)
62
- C cu my ca sc (H.7-12)
y l c cu 4 khu phng, dng tay quay con trt. Tay quay 1 dn ng cho con
trt 3 chuyn ng tnh tin theo phng ng. Con trt 3 mang khung ca v li ca 4.
Cy g cn ca 6 c con ln 5 Ny vo. Hnh trnh lm vic l hnh trnh li ca chuyn
ng t trn xung.
5
6
3
Vs
Hnh 7-12: lc ng my ca sc
- C cu my sng lc phng (H.7-13)
y l dng c cu 4 khu bn l phng.
+ Hnh 7-13a l s my sng lc phng c khung sng t nghin trn cc thanh
treo.
+ Hnh 7-13b l s my sng lc phng c khung sng t nghin trn cc thanh
ng.
+ Hnh 7-13c l s my sng lc phng c khung sng t ngang trn cc thanh
n hi.
b)
a)
c)
Hnh 7-13: lc ng my sang lc
63
Chng 8: C cu cam
1. I CNG
1.1. Khi nim v c cu cam
C cu cam l c cu khp loi cao, c
kh nng thc hin c nhng chuyn ng c
chu k phc tp ca khu b dn vi chnh
xc cao.
Khu dn ca c cu c gi l cam, cn
khu b dn c gi l cn (H.8-1).
+ O1B l kch thc ng ca khu 1, O1B
thay i trong qu trnh lm vic.
+ Khp cao gia khu 1 v khu 2 l B.
Hnh 8-1: C cu cam
1.2. u nhc im
- u im: Chn bin hnh cam (thit k c cu cam) theo mt quy lut chuyn ng
cho trc (ca cn) th d dng.
- N hc im: C khp cao B tip xc theo im hay theo ng, dn n hao mn
nhanh b mt lm vic; c khuynh hng tho khp; kh khn trong vic ch to chnh xc
b mt lm vic ca cam.
1.3. Phn loi
Theo mt phng chuyn ng ca cam v cn, ta c cam phng v cam khng gian. N u
mt phng chuyn ng ca cam trng hay song song vi mt phng chuyn ng ca cn Ny,
ta c cam phng; nu mt phng chuyn ng ca cam ct mt phng chuyn ng ca cn
Ny ta c cam khng gian.
a)
1
b)
c)
64
a)
b)
d)
c)
2
B
a)
b)
c)
2
B
C
2
1
A
e)
d)
2
f)
2
B
g)
A
h)
A
Hnh 8-4
2. CC THNG S C BN CA C CU CAM
2.1. Thng s hnh hc ca cam
- Bn knh vect ln nht Rmax v bn knh vect nh nht Rmin ca bin dng cam.
- Cc gc cng ngh: l gc c xc nh trn bin dng cam ng vi cc cung lm
vic khc nhau ca bin dng ny. cn chuyn ng qua li v c lc dng th trn bin
dng cam phi c 4 gc cng ngh:
+ Gc cng ngh i xa : ng vi giai on cn i xa tm cam.
+ Gc cng ngh ng xa x: ng vi giai on cn ng yn v tr xa tm cam nht.
Gio trnh Nguyn L My
65
nht.
d
A
a)
2
B'm
Bm
Bo
B'm
1
H
Bo
1
b)
66
B
n
A
a)
VB2
P
1
B
1
n
A
b)
67
68
dt
dt
dv( ) d
= a( ).12
1 = const a (t ) = 1 .
d dt
dt
(8-3)
S
a)
t
0
v()
10
12
b)
t
H1
a()
c)
H'
H2
69
Chn im B1 bt k trn bin dng cam. Khi cam quay, im B1 chuyn ng trn
vng trn tm O, bn knh OB1. u cn chuyn ng trn vng trn tm C, bn knh B0C.
Giao im B1 ca 2 qu o ny l v tr u cn, khi im B1 n tip xc vi cn.
Khi B1 quay n B1, cam quay mt gc 1 = B1OB1' v cn quay mt gc 1 =
B1CO (chn OC lm gc o gc).
Sau khi chn t l xch thch hp, a hai gi tr ny ln h trc ta O ta nhn
c 1 im ca th chuyn v ca cn. Lp li qu trnh trn i vi cc im Bi trn bin
dng, s v c th chuyn v (), th hin H.8-9.
70
B1OB1 = C1OC = 1
N h vy nu chn trc gc 1, c th tm c im C1 v C1OC = 1
T im C1 c th tm im B1 tng ng (v B1 l giao im ca vng trn tm C1, bn knh
bng chiu di cn n bin dng cam).
Sau khi c B1, dng phng php trc tip s xc nh c 1 tng ng. V gc i
chn trc nn c th chn nhng gc d o (v d: 30o, 45o, 60o,).
Bng phng php trn, c th xc nh chuyn v gc i ng vi gc i cch u (i =
1,2,..., n), y n l s v tr cn xt trong mt vng quay ca cam (c th chn n =
6,8,12,16). N h vy Ci l nhng im chia u ng trn tm C, bn knh OC.
th chuyn v ca cn th hin H.8-9b.
= max - min gi l gc lc ca cn.
- Vn tc ca cn:
d
Vi phn th = () ta c th 2 ( ) =
v 2 (t ) = 2 ( ).1
d
- Gia tc ca cn:
d ( )
Vi phn th 2() ta c th 2 ( ) = 2
v 2 (t ) = 2 ( ).12
d
3.2. Cam cn u bng.
- Vi cam cn u bng, u cn tip xc vi cam theo ng thng. Trn u cn,
im tip xc gia cam v cn khng phi l mt im c nh, m lun lun dch chuyn trn
y cn (H.8-10).
- th chuyn v s().
Phng php trc tip:
Chn im B1 ty trn bin dng cam, ti B1 k tip tuyn t1t1 vi bin dng cam. Gn
cht tip tuyn vi cam. Khi tip tuyn quay quanh O, n v tr song song vi u cn, th
t1t1 s trng vi u cn, cam v u cn s tip xc ti B1. N h vy cam (hoc tip tuyn vi
cam ti B1) quay 1 gc 1 v tng ng, cn tnh tin ln mt on s1. Lp li qu trnh
trn vi cc im Bi (i = 1,2,,n) trn bin dng cam, s lp c th s().
x4
71
72
n
VB2
N
P
h
+
'
B
F
A
Mc
C
t
n
Hnh 8-12: phn tch lc c cu cam
- Cng sut lc P l W = P . V B 2 .cos( + ).
N hn xt: cng sut lc truyn t l nghch vi gc p lc, gc p lc cng nh, hiu qu
ca lc Nu cng ln.
- Quan h gia lc truyn P v mmen cn M c l:
T phng trnh cn bng, tng mmen ca cc lc i vi im C bng khng:
P.h R. c Mc = 0
Vi h = lBC.cos( + ) v R = P
P=
Mc
[cos( + ) sin( ' )].l BC
(8-4)
73
f) Bnh rng nn
b) n khp ni tip
g) Bnh rng tr
h)Bnh rng nn cho
cho
Hnh 9-1: Phn loi bnh rng
e) Bnh rng ch V
k) C cu trc vt
bnh vt
74
1.1. nh l n khp
- T s vn tc gc gia hai bnh rng, gi l t s truyn.
K hiu: i12 = 1/2
i12 > 0 khi 2 bnh rng quay cng chiu, v i12 < 0 khi 2 bnh rng quay ngc chiu.
- Xt 2 khu 1 v 2 ang tip xc nhau ti K, quay quanh O1, O2 tng ng vi vn tc gc
l 1 v 2.
01
1
K2
2
K1
N2
K
P
N1
b1
b2
2
2
02
1
O N
OP
| = 2 2 (= 2 )
2
O1 N 1
O1P
(9-1)
75
r
1
OP
O N
| = 2 = 2 2 = 02 = const
2
O1P
O1 N 1
r01
01
1
M
ro
r1
r01
N1
P
K
x
N2
rx
N
n
M'
r02
r2
N 'o
02
Hnh 9-4: n khp thn khai
76
S'
S'
h"
De
Di
rx
r0
a) thng s hnh hc
b) chiu rng ca rng
Hnh 9-5: bnh rng thn khai
- Khong cch gia 2 bin hnh lin tip ca rng o theo vng trn ban u gi l bc
rng. K hiu: t
- Mun ca rng: t s t/ gi l mun ca rng, k hiu: m
m = t/
(9-5)
tin vic thit k v ch to, cc kch thc ca bnh rng u c tnh thng qua
mun. Tr s ca mun c chn theo iu kin bn, tnh theo milimt v c tiu chuNn
ho: 1; 1,25; 1,5; 2; 2,5; 3; 4; 5; 6; 8; 10; 12; 16; 20; 25; 32; 40; 50; 60; 80; 100.
- Kch thc v chiu cao:
+ Chiu cao u rng: h = f.m (vi f = 1)
(9-6)
+ Chiu cao chn rng: h = f.m (vi f = 1,25)
(9-7)
Ch : i vi rng ct ngn, f = 0,8; f = 1
+ Chiu cao ca rng: h = h + h
(9-8)
- ng knh vng trn ban u: D
Gi Z l s rng ca bnh rng Z.t = .D D = m.Z
(9-9)
- ng knh vng trn nh rng: De = D + 2h
(9-10)
- ng knh vng trn chn rng: Di = D 2h
(9-11)
- Chiu rng ca rng S; chiu rng k rng S
S = S = t/2
(9-12)
Sx = 2rx.[(S/2r) + inv - invx]
(9-13)
(9-14)
Se = 2re[(S/2r) + inv - inve]
- Khi 2 bnh rng n khp nhau th t s truyn |i12| = r02/r01 = r2/r1 = mZ2/mZ1
|i12| = Z2/Z1
(9-15)
(9-16)
- Khong cch gia 2 trc quay: A = O1O2 = m(Z1 Z2)
Du +: n khp ngoi; du : n khp trong.
3. NG N KHP CUNG N KHP H S TRNG KHP
- Khi 2 bnh rng n khp vi nhau, im n khp thay i v tr trong qu trnh n khp
nhng vn lun lun nm trn php tuyn n-n gi l ng n khp.
- N 1N 2 gi l on n khp l thuyt.
- N 1N 2 gi l on n khp thc.
Gio trnh Nguyn L My
77
- Hnh 9-6 th hin 1 cp bnh rng khi bt u v khi thi n khp. Trong qu trnh ,
cc im a1, a2 thuc cc bin hnh v nm trn vng trn ban u s chuyn ti cc v tr b1,
b2.
- Cc cung a1b1, a2b2 l cung trn vng trn ban u do cc im a1, a2 v ra trong thi gian
1 i rng n khp gi l cung n khp.
a1b1 = a2b2
01
re1
r1
r01
s
N1
N '1
b1
P
b2
a1
a2
N '2
re2
N2
r2
r02
2
02
N '1 N '2
t. cos
(9-18)
dch tm nh hng n .
Bin i cng thc (9-18) ta c:
=
(9-19)
78
01
1
1
N '1
n
N1
VK1
VK2
N '2
N2
2
n
2
C12
02
Hnh 9-7: vn tc ti im n khp
Gi V K1, V K2 l vn tc im K1 v K2 ang trng nhau ti im n khp K.
V nK1 = V nK2 (do 2 bin hnh tip xc nhau)
V V K1 - V K2 = V 21 chnh l vn tc trt gia bin hnh th 2 v bin hnh th 2. N
l nguyn nhn gy ra mn rng v tn ph nng lng do ma st.
- nh gi hao mn ny, ngi ta a ra h s trt (C):
VKt 1 VKt 2
VKt 2 VKt 1
v C21 =
C12 =
VKt 1
VKt 2
C12 = 1 -
(9-20)
Gi R1 (hay R2) l bn knh cong ca ng tn thn khai (ti im K) trn bnh rng 1
(hay bnh rng 2) N 1K = R1 v N 2K = R2.
Gio trnh Nguyn L My
79
R 2 r2
=
R 1 r1
C12 = 1.
C12 = 0.
80
lch v bc rng lm tng thm nhng sai lch v bin hnh. V vy phng php ny c
chnh xc khng cao v ch dng ch to nhng bnh rng c tc chm.
- Phng php ct nh hnh cn c 1 nhc im na l nng sut thp hn phng php
ct bao hnh.
b) Phng php ct bao hnh.
- Phng php ct bao hnh vi cc dao ct loi thanh rng, bnh rng hay trc vt trn cc
my phay rng. u im ni bt ca n l cng 1 dao, ct c nhiu bnh rng c s rng
khc nhau vi cng mun, t chnh cao v nng sut cao.
- c im:
+ Trong qu trnh ct, dao v phi c chuyn ng quay tng i nh 1 cp bnh rng
ang n khp, bin hnh rng ca bnh rng c ch to s l bao hnh ca cc v tr ni tip
nhau ca li ct (H.9-9a).
+ Khi dao ct c s rng ln v hn ta c loi dao thanh rng (H.9-8e). Bin hnh ca
dao khi , t ng thn khai bin thnh ng thng. Trong khi ch to bnh rng, dao
thanh rng s tnh tin qua li dc trc ca phi ct rng, cn phi s va quay va tnh tin
dc theo thanh rng. Dng dao thanh rng ch c th ch to nhng bnh rng n khp ngoi.
+ Ch to bnh rng bng my phay rng vi dao phay trc vt c nng sut cao hn c.
Dao phay trc vt t nghing vi mt cnh ca phi mt gc bng (bng gc nng ca
ng xon c trung bnh trn dao phay). Trn mt phng ct vung gc vi trc ca phi, dao
phay trc vt c dng rng l thanh rng. Khi ct rng, chuyn ng tnh tin ca dao thanh
rng s c thay th bng chuyn ng quay ca dao trc vt.
H
r
td
2
td
2
H
h'=md
r
0,25md
81
r0
r0
No
M
a)
b)
ta
tn
2ro
2r
ts
c)
d)
Hnh 9-12: mt rng bnh rng tr trn- thng s bc ca bnh rng nghing
82
83
M B2
B'
r02
r01
P
P
B1
M'
a)
M'
B2
b)
Hnh 9-13
- Gi l h s trng khp ca cp bnh rng nghing v o l h s trng khp cp bnh
rng thng tng ng th:
= o + (B2B/tn)
(9-49)
- u im:
+ Lm vic m du.
+ Kh nng ti ln hn.
- N hc im: xut hin lc dc trc, c th khc phc bng cch dng bnh rng ch V.
- Thng thng ngi ta chn = 8o 15o
84
V12
90 - 2
VP2
t
1
t
r1
r2
a)
b)
Hnh 9-15: bnh rng tr cho & cc thng s c bn
1.2. c im tip xc
- T s truyn:
+ V 2 trc khng song song nhau nn 1 mt rng s tip xc theo 1 im P. Qua im
P v mt phng tip xc chung vi 2 hnh tr ln. Ho vn tc trn mt phng tip xc th
hin hnh 9-15. Tip tuyn chung t-t vi 2 ng rng ca bnh rng v vect vn tc tng
i V12 phi song song nhau.
+ Hnh chiu ca vn tc ln phng php tuyn bng nhau:
VP1.cos1 = VP2.cos2 1.r1.cos1 = 2.r2.cos2
V vy:
i12 =
1 r2 . cos 2
Z
=
= 2
2 r1. cos 1
Z1
(9-50)
85
- Tip xc theo im nn kh nng ti khng cao, mau mn. Trong ngnh ch to my,
bnh rng tr cho t c s dng v cc nhc im ny.
- Khi thay i khong cch v gc gia 2 trc, t s truyn s khng thay i.
2. C CU TRC VT BNH VT
Trc vt bnh vt dng truyn chuyn ng gia hai trc cho nhau. Thng gp
nht l loi trc vt bnh vt m gc gia 2 trc bng 90o v dng trc vt bnh vt l hnh
tr.
2.1. Cu to
1 r2 . cos 2
Z
=
= 2
2 r1. cos 1
Z1
86
a)
b)
Hnh 9-17: hai dng mt chn rng ca bnh vis
2.3.
b)
r01
c)
r01
r01
M'
'
87
88
0
1 2
M
M'
1 2
12
0
P
P
a)
b)
= 1 = i12
sin 1
2
Vi = 1 + 2, ta c:
cotg1=
i12 + cos
i + cos
; cotg2= 21
sin
sin
(9-52)
(9-53)
89
90
c im truyn ng:
- T s truyn:
1r1 = 2 r2 i12 = =
1
- Truyn ng gia hai trc giao nhau tip xc theo ng thng d. N u l cp bnh
rng nn rng thng th d qua nh nn. N u l cp bnh rng nn rng nghing th d khng
qua nh nn.
- Ti im tip xc trn mt nn ln khng c vn tc trt tng i.
b) 1 2: cp bnh rng nn truyn ng gia hai trc cho nhau: gi l bnh rng
nn rng cong
Z
r . cos 2
- T s truyn: i12 = 1 = 2 = 2
2 Z1 r1 . cos 1
- c im tip xc: tip xc theo im v c vn tc trt tng i nn mt rng mau
mn v mn khng u.
- Bnh rng nn rng cong dng truyn chuyn ng gia 2 trc cho nhau (cn gi
l bnh rng cn xon c, bnh rng hypoic). Vic pht hin v ng dng bnh rng nn rng
cong l 1 thnh tu ln ca cc nh khoa hc v cc k s v nhng u im rt c bn ca
loi truyn ng ny:
+ Kh nng truyn ti cao.
+ n khp m.
+ nhy v sai s thp.
+ t n,
Phn i su nghin cu c th tm hiu nhng chuyn ring.
91
a)
b)
c)
d)
e)
Hnh 9-24: m t h bnh rng
Cng dng: s dng h bnh rng c th t c nhng cng dng khc nhau nh:
+ Thc hin t s truyn ln (H.9-24a).
+ Cn truyn chuyn ng quay gia nhng trc cch xa nhau (H.9-24b).
+ Truyn chuyn ng gia cc trc cn thay i t s truyn (hp s) (H.9-24c).
+ Thay i chiu quay (H.9-24d).
Gio trnh Nguyn L My
92
+ Hp nhiu chuyn ng thnh 1 chuyn ng, hay chia 1 chuyn ng thnh nhiu
chuyn ng c lp nhau (b vi sai) (H.9-24e)
Phn loi: c 2 loi c bn l h bnh rng thng v h bnh rng vi sai.
2. H BNH RNG THNG
H bnh rng thng l h bnh rng trong tt c cc trc u c ng trc c nh.
V d: H bnh rng hnh 9-25:
a)
b)
Hnh 9-25: h bnh rng thng
Bc t do ca h: W = 3n 2p5 p4 vi p5 = 6; p4 = 5; n = 6 W =1
T s truyn:
i16 = 1 = 1 . 2 . 3 . 4 . 5
6
2 3 4 5 6
' ' '
= 1. 2. 3. 4. 5
2 3 4 5 6
Z2
Z
Z
Z
Z
).( 3' ).( 4' ).( 5' ).( 6 )
Z1
Z 2 Z3
Z4
Z5
Z
Z
Z
Z
Z
= (-1)4. ( 2 ).( 3' ).( 4' ).( 5' ).( 6 )
Z1 Z 2 Z 3 Z 4 Z 5
= (
Tng qut, gi k l s cp bnh rng ngoi tip trong h c n bnh rng, cng thc tnh
t s truyn c dng:
i1n = (-1)k. (
Z 2 Z3
Z
).( ).....( n )
Z1 Z ' 2
Z 'n1
(9-59)
Ch :
+ N u i1n < 0 th bnh rng 1 v bnh rng th n quay ngc chiu nhau v ngc li.
+ Bnh rng 5 khng lm nh hng n gi tr ca t s truyn, n c gi l bnh
rng trung gian.
+ Trong h bnh rng khng gian, vn cng chiu hay ngc chiu khng cn
ngha na, nhng ta c th xc nh chiu quay ca bnh rng b ng theo chiu quay ca
bnh rng ch ng nh H.9-25b.
93
2
Z
cn
1
c
o
a)
b)
Hnh 9-26: h bnh rng vi sai lc ng
H bnh rng hnh tinh: l h bnh rng vi sai c mt bnh rng trung tm c nh.
Khi c nh bnh rng trung tm Z3 ca h vi sai trn hnh 9-26b th h ny tr thnh h
hnh tinh (H.9-27a).
Bc t do ca h hnh tinh:
W = 3n 2p5 p4 vi p5 = 3; p4 = 2; n = 3 W = 1.
Trong h vi sai v h hnh tinh phng, ng trc ca cc bnh trung tm Z1, Z3, v
ng trc ca cn C phi nm trn mt ng thng. iu kin ny c gi l iu kin
ng trc ca h.
a)
b)
c)
94
95
i12c =
c
2
1 c
2 c
Z2
Z1
Ta c:
2
+ Do 1 // c 1 c = 1 c .
2
+ 2 c = 22 + c2 2 2 . c .
2
Do 2 c 2 . c = 0 2 c = 22 + c2
Tm li:
c
i12c =
c
2
1 c
+
2
2
2
c
Z2
Z1
T s truyn i13c :
Phn tch tng t, ta c
c c
i13c = 1c = 1
= (-Z2/Z1).(-Z3/Z2)
3 3 c
96
c) H hnh tinh
H hnh tinh c mt bc t do. T quan h vn tc gc trong h vi sai, d dng suy ra t
s truyn trong h hnh tinh.
Xt h hnh tinh trong hnh 9-27a, trong bnh rng trung tm Z3 c nh: 3 = 0
i13c = 1 c = 1 i1c
c
Z2 Z3
.
Z1 Z ' 2
vi i13c =
Hnh 9-30: mt v d v hp s
Dng truyn ng gia hai trc xa nhau vi mt t s truyn chnh xc. N u
dng mt cp bnh rng truyn t trc I sang trc II dn n khng hp l v
mt kch thc v ch to. N u dng b truyn ai hay xch th t s truyn
khng tht chnh xc.
97
a)
b)
Hnh 9-33: hp vi sai trong t
98
Gi V , V 1 , V 3 ln lt l vn tc t v vn tc ca tm bnh xe sau 1 v 3; v
1, 3 ln lt l vn tc gc ca bnh 1 v 3 (hnh 9-331a).
Khi xe chy trn ng thng, ta c: V 1 = V 3 = V 1 = 3
Khi xe chy trn ng vng, ta c V1 < V3, do xe i vng d dng, khng
b trt trn mt ng, phi c 1 < 3.
Th m, bnh 1 v 3 cng nhn chuyn ng t trc ng c (thng qua trc
cc-ng) li phi c hai vn tc gc khc nhau. Do cn phi s dng h vi sai phn tch
thnh 2 chuyn ng ny.
Xt chuyn ng ca c cu vi sai trong t nh hnh 9-33b.
+ C cu gm mt h thng khng gian Z4 Z5 v mt h vi sai kng gian gm Z1, Z2,
Z3 v cn C. Hai bnh rng c s rng bng nhau Z1 v Z3 dn ng cho hai hnh xe v cng
n khp vi bnh rng Z2 (c th quay quanh cn C).
+ Quan h vn tc gc trong h vi sai trn l:
c n1 nc
Z Z
i13c = 1
= 2 . 3 = 1
=
3 c n3 nc
Z1 Z2
(n1 nc)/ (n3 nc) = -1
n1 + n3 = 2nc
+ Cn C gn lin vi bnh rng Z4 nn nc = n4 = const. N h vy khi t i qua ng
vng, mt bnh xe quay nhanh ln, bnh xe kia t ng quay chm li.
+ Thc t c cu vi sai trn, ti trng phn b u cc bnh rng, cc trc, ngi
ta lp thm bnh rng Z2. Thc cht chuyn ng ca bnh rng Z2 hon ton ging bnh
rng Z2, nn v nguyn l khng cn n Z2.
c) ng dng ca h hnh tinh
- H hnh tinh cho php thc hin mt t s truyn ln, c th rt ln. v d h hnh
tinh trn hnh 9-27a.
Ta c:
i1c = 1/c = 1 - i13c = 1
Z 2 Z3
Z1 Z ' 2
99
R1T + R 2T + R 3T 0
a)
Z Z
Z
+ Ta c: i3c = 3 = 1 i31c = 1 1 2 = 1 1
c
Z 2 Z3
Z3
+ N u ly Z1 = Z3 th i3c = 0 3 = 0: bnh rng 3 chuyn ng tnh tin trn. Trong
trng hp ny, h hnh tinh c s dng trong c cu my tin trc khuu, dng tin c
bin ca trc khuu (H.9-35b).
+ N u ly Z1 Z3, h hnh tinh ny c s dng trong cc c cu my bn cp hay c
cu my bn x da (H.9-36). Cc dy cp c bn li t cc nhnh cp, cc nhnh cp li
c bn t cc si thp. N u chiu bn cc nhnh cp trong cng mt dy cng chiu bn cc
si thp trong cng mt nhnh, ta gi l cp bn xui. N gc li, ta c cp bn ngc.
Trong c cu my bn cp, cc si thp c mc trn cc bnh rng 3, 3 v 3. Khi
cn C quay th cc bnh rng 3, 3 v 3 cng quay theo, cc si cp c bn thnh cc nhnh.
ng thi cc nhnh cng c bn thnh dy cp.
Khi chn Z1 < Z3 i3c > 0 3 cng chiu c: ta c cp bn xui.
Gio trnh Nguyn L My
100
Hnh 9-36: c cu my bn cp
101
B'
y
II
y
A
a)
b)
y
I
3
0
II
y
2
F
102
1 sin 2 . cos 2
i12 = 1 =
2
cos
(10-1)
1.. N hn xt:
+ Khi c cu chuyn ng, gc thay i t 0 n 2; cos2 thay i t 0 n 1
nn t s truyn i12 s thay i t 1/cos n cos. N h vy khi 1 = const th 2 thay i t
2min = 1.cos n 2max = 1/cos.
+ khng u ca trc b dn c nh gi qua h s :
2 min = tg.sin
= 2 max
(10-2)
1
R rng gc giao nhau gia 2 trc cng ln th khng ng u cng ln, ngha l
trc b dn ng cng b dao ng xon trong qu trnh chuyn ng dn n kh nng bn ca
trc b gim nhiu. y l l do gc giao nhau trong c cu cc-ng khng c ln.
1.3. C cu Cc-ng kp
(Tham kho PL 10.1)
2. C CU MAN (Malte, Geneva Mechanism)
C cu man l c cu bin chuyn ng quay lin tc thnh chuyn ng quay gin on nh
trn khu dn c cht v trn khu b dn c nhng rnh tip xc khng lin tc vi nhau.
V d ng dng: c cu n dao ca my bo, c cu thay dao ca my tin t ng, c
cu a phim ca my chiu phim,
2.1. Nguyn l cu to
Hnh 10-5a v 10-5b th hin c cu Man, trong khu dn 1 mang cht 3 quay quanh
tm O1; khu b dn 2 l a mang nhng rnh 4 c th quay quanh tm O2. Khi khu 1 quay
lin tc, s c lc cht 3 lt vo rnh 4 ca a 2 v tr A v gt a ny quay quanh O2 mt
gc n khi cht ra khi rnh v tr B th a 2 s ngng quay nh cung trn CDE trn a 1
tip xc vi cung trn FGH trn a 2. Lc ny rnh k tip trn a 2 v tr ch cht trn a
1 vo truyn ng v qu trnh truyn ng xy ra lin tc.
O2
2
1
1
O1
a)
b)
Hnh 10-5: c cu Malte cc thng s - lc ng
c)
103
a)
b)
1
2
1
3
0
5
6
a)
b)
Hnh 10-8: m t c cu bnh cc
104
B
1
4
1
A
D
4
4
6
a)
Hnh 10-9: cc dng thay i chuyn ng
Mt s dng ca c cu bnh cc:
(Tham kho PL 10.3)
b)
105
Ph lc
Ti liu tham kho
+ Gio trnh N guyn l my Vng Thnh Tin H N ng Lm Tp.HCM.
+ Gio trnh N guyn l my ng Th Huy, N guyn Khc Thng N XB N ng
nghip 1982.
+ Gio trnh N guyn l my L Cung H N ng 2006.
+ Gio trnh N guyn l my N guyn Tn Tin H Bch Khoa Tp.HCM.
+ Gio trnh C hc my Li Khc Lim N XB i hc Quc gia Tp.HCM 2001
+ Bi tp N guyn l my T N gc Hi N XB Khoa hc & K thut 2003.
+ N guyn l my inh Gia Tng, N guyn Xun Lc, Trn Don Tin N XB H &
THCN 1970.
+ N guyn l my Bi Xun Lim N XB Gio dc.
+ Introduction to Mechanisms Yi Zhang, Susan Finger, Stephannie Behrens
Carnegie Mellon University Press 2006.
+ Kinematics and Dynamics of Machines George H. Martin McGraw-Hill 1982.
+ Mechanism Design: Enumeration of Kinematic Structures According to Function
Frank Kreith CRC Press 2001.
+ Machinerys Handbook 26th edition Erik Oberg, Franklin D. Jones, Holbrook L.
Horton, and Henry H. Ryffel Inductriak Press 2000.
106