Donatan H.

Tarner
Kalifornijski univerzitet, Riversajd

sociologija

Preveli s engleskog:
Tijana Bajovi i Duan Pavlovi

Centar za demokratiju

Novi Sad/Beograd
2009.

Naslov originala:
sociology
by
Jonathan H. Turner
PearsonEducation Inc., Prentice Hall
Upper Saddle River
New Jersey 07458

sadraj

Prolog:

Pogled iz ugla razvoja ljudskog drutva 

19

Prvi deo
Socioloka imaginacija

27

Glava 1
Poreklo i priroda sociologije 

29

Ogist Kont (17981857) 

Harijet Martino (18021876) 
Sociologija i prosvetiteljstvo 
Herbert Spenser (18201903) 
Emil Dirkem (18581917) 
Karl Marks (18181883) 
Maks Veber (18641920) 
Rana amerika tradicija 
Dord Herbert Mid (18631931) 
ikaka socioloka kola i njeni rivali 
Rani akcenat na sociolokoj praksi i znaaj socioloke prakse 
Savremena socioloka istraivanja 
Saetak 
Kljuni pojmovi 

30
33
34
36
37
39
40
42
43
44
45
46
51
53

Glava 2

Sociologija i nauni metod 

55

Priroda nauke 
Socioloki metod 
Da li nauka umanjuje humanost? 
Nauna sociologija i drutvena praksa 
Saetak 
Kljuni pojmovi 

56
60
64
66
67
67

Glava 3
Teorijske perspektive u sociologiji 

69

Problemi u razvoju naunih teorija 

Teorijske orijentacije u sociologiji 
Funkcionalistika teorija 
Evolucione teorije 
Ekoloke teorije 
Teorije konflikta 
Kritike teorije 
Postmoderne teorije 
Interakcionistike teorije 
Utilitaristike teorije 
Status teorije u sociologiji 
Saetak 
Kljuni pojmovi 

69
70
70
71
72
73
74
75
76
77
78
78
79

Drugi deo
Osnovni elementi drutvene organizacije 

81

Glava 4
Biologija 

83

Prirodna selekcija kao pokretaka sila 

Evolucija primata 
Bioloki parametri drutvene organizacije 
Posledice dominacije ula vida 
Posledice veeg mozga 
Posledice bipedalnosti 

84
85
88
88
90
93

Ljudska priroda 
Ljudski bioloki kapaciteti 
Ljudska biologija i bihevioralne sklonosti 
Priroda ili odgoj 
Saetak 
Kljuni pojmovi 

94
94
96
99
100
101

Glava 5
Kultura 

102

Svet simbola 
Simboli i drutvo 
Sistemi simbola 
Jezik 
Tehnologija 
Vrednosti 
Uverenja 
Norme 
Zalihe znanja 
Kulturne varijacije 
Kulturni sukob 
Potkulture 
Kulturne kontradikcije 
Etnocentrizam 
Kultura i mediji 
Saetak 
Kljuni pojmovi 

102
103
104
104
105
105
108
109
111
114
114
115
116
117
117
119
120

Glava 6
Drutvena struktura 

121

Osnovni elementi drutvene strukture 

Poloaji 
Uloge 
Statusni skupovi 
Skupovi uloga 
Sukob uloga i napregnue uzrokovano ulogom 
Mree poloaja 
Dimenzije strukture 

122
122
123
123
125
126
127
127

Tipovi drutvenih struktura 

Korporativne jedinice 
Kategorijalne strukture 
Stratifikacioni sistemi 
Institucionalni sistemi 
Drutvo 
Meudrutveni sistemi 
Nivoi drutvene strukture 
Mo drutvene strukture 
Saetak 
Kljuni pojmovi 

129
129
131
132
133
133
135
135
138
142
143

Glava 7
Drutvena interakcija 

145

Simbolika interakcija 
Dramaturko predstavljanje sopstva 
Implicitna primena narodnih metoda 
Interakcija posredstvom uloga 
Interakcija posredstvom referentnih grupa 
Interakcija i drutveni poredak 
Saetak 
Kljuni pojmovi 

145
148
150
151
152
154
155
155

Glava 8
Socijalizacija 

157

Socijalizacija i drutvo 
Proces socijalizacije 
Faze socijalizacije linosti 
Rana socijalizacija 
Socijalizacija u zrelom dobu 
Agensi socijalizacije 
Pojedinci 
Grupe 
Organizacije 
Kategorije 
Zajednica 
Mediji 
Institucionalne sfere 

159
162
167
167
172
176
176
177
177
178
178
179
179

Stabilnost i promena u drutvenom poretku 

Saetak 
Kljuni pojmovi 

180
182
182

Glava 9
Drutvena kontrola 

184

Problem drutvenog reda 

Snage nereda 
Makrosile drutvene kontrole: drava i trita 
Sile drutvene kontrole na mikroplanu 
Snage drutvene kontrole na srednjem planu 
Devijantnost 
Funkcionalistika teorija strukturalnog naprezanja 
Pogled teorije konflikta na devijantnost 
Interakcionistiki pristupi devijantnosti 
Utilitarne teorije devijantnosti 
Saetak 
Kljuni pojmovi 

184
185
186
188
190
192
192
193
193
195
197
198

Trei deo
Tipovi drutvenih struktura:
korporativne jedinice 

199

Glava 10
Susreti 

201

Usmereni susreti 
Rituali 
Oblici govora 
Okviri 
Kategorizacija 
Govor tela 
Emocije 
Uloge 
Sopstvo i identitet 
Oprema 
Demografija i ekologija 
Linost, kultura i drutvena struktura 

202
202
203
205
205
207
208
209
210
210
211
211

Neusmereni susreti 
Saetak 
Kljuni pojmovi 

212
214
215

Glava 11
Drutvene grupe 

216

Mo grupa 
Primarne i sekundarne grupe 
Uticaj veliine grupe 
Veliina i menjanje strukture grupe 
Mo primarnih i sekundarnih grupa 
Grupna dinamika 
Vostvo 
Donoenje odluka 
Koherentnost i solidarnost 
Hvatanje krivina 
Formacija klika (podgrupa) 
Oekivanja 
Upuivanje i referentne grupe 
Virtuelne grupe 
Uska grla 
Saetak 
Kljuni pojmovi 

216
219
219
220
220
221
221
222
223
223
224
225
226
228
228
229
230

Glava 12
Organizacije 

232

Veberov idealni tip formalne organizacije 

Oblici formalne organizacije 
Ekologija organizacija 
Unutranja dinamika organizacija 
Neformalni sistem 
Vlast 
Organizaciona kultura 
Problemi sa osobljem 
Promene u strukturi formalnih organizacija 
Tehnoloki pritisci 
Pritisci globalizacije 

233
234
236
238
238
239
240
241
242
243
243

Hiperracionalnost 
Saetak 
Kljuni pojmovi 

245
245
246

Glava 13
Zajednice 

248

Urbanizacija 
Poljoprivreda i urbanizacija 
Industrijalizacija i urbanizacija 
Rane studije gradskog ivota 
Suburbanizacija 
Nastanak predgraa 
Studije ivota u predgrau 
Eksurbije 
Metropolitanske oblasti 
Novi gradski trendovi 
Ponovno naseljavanje gradskog jezgra 
Megagradovi i svetski gradovi 
Saetak 
Kljuni pojmovi 

249
249
251
254
255
255
256
257
258
260
260
260
261
262

etvrti deo
Tipovi drutvenih struktura:
Stratifikacija kategorijalnih jedinica 

263

Glava 14
Klasna stratifikacija 

265

Stratifikacija 
ta je klasna stratifikacija? 
Analiziranje raslojavanja 
Klasni sistemi 
Burdijeova analiza distinkcije 
Klasni sistem i javno ponaanje 
Klasna stratifikacija u Americi 
Nejednakost u raspodeli resursa 
Formiranje klasa 
Siromatvo u Americi 

266
266
267
271
275
278
279
279
284
286

Saetak 
Kljuni pojmovi 

289
290

Glava 15
Etnika stratifikacija 

292

Rasa i etnicitet 
Rasa kao drutvena konstrukcija 
Predrasude i diskriminacija 
Dinamika etnike stratifikacije 
Sredstva etnikih populacija 
Prepoznatljivost etnike populacije 
Stepen i oblici diskriminacije 
Stepen pretnje koju predstavlja etnika populacija 
Uverenja zasnovana na predrasudama i etnike grupe 
Model etnikog antagonizma 
Etnika diskriminacija u Americi 
Indijanci 
Afroamerikanci 
Amerikanci latinoamerikog porekla 
Amerikanci poreklom iz Azije 
Beli Amerikanci 
Sjedinjene Drave kao multietniko drutvo 
Saetak 
Kljuni pojmovi 

293
293
293
295
296
296
297
298
299
300
302
303
305
306
308
310
310
311
312

Glava 16
Rodna stratifikacija 

313

Pol i rod 
Tumaenja rodne stratifikacije 
Sociobioloke teorije 
Funkcionalistike teorije 
Teorije konflikta 
Interakcionistike teorije 
Opti model rodne stratifikacije 
Rodna stratifikacija u Americi 
Ciklusi sistema rodne stratifikacije 
Feministiki pokret 

313
315
315
315
316
317
318
320
320
323

Saetak 
Kljuni pojmovi 

325
325

Peti deo
Institucionalni sistemi 

327

Glava 17
Privreda 

329

Osnovni elementi svih privrednih sistema 

Tehnologija 
Rad 
Kapital 
Preduzetnitvo 
Tipovi privrednih sistema 
Ekonomija lova i skupljanja 
Privreda uzgajanja biljaka 
Agrarna privreda 
Industrijska privreda 
Postindustrijska privreda 
Tendencije u postindustrijskim privrednim sistemima 
Reorganizacija proizvodnje 
Proizvodnja usluga 
irenje trita 
Hiperdiferencijacija 
Hiperracionalnost 
Postindustrijske privrede: kratak pregled 
Amerika privreda 
Oligopol 
Multinacionalizacija korporacija 
Opadanje procenta lanstva u sindikatima 
Profesionalizacija 
Sistem vladavine i privreda 
Rastua nejednakost 
Porast rizika za radnike 
Saetak 
Kljuni pojmovi 

329
330
330
330
330
331
331
331
332
333
333
335
335
336
337
339
339
340
341
342
342
343
344
345
345
346
347
348

Glava 18
Sistem vladavine 

349

Nastanak politikog poretka 

Osnovni elementi svih politikih poredaka 
Osnove moi 
Nastanak drave 
Tendencije u organizaciji vlasti 
Veliina vlade 
Birokratizacija vlasti 
Centralizacija vlasti 
Znaaj zakona 
Sve vei znaaj materijalnih podsticaja 
Smanjenje prinudne represije 
Demokratizacija 
Ameriki sistem vladavine 
Struktura amerikog sistema vladavine 
Rast vlade 
Vlada i poreska politika 
Problemi i nedoumice amerike vlasti 
Saetak 
Kljuni pojmovi 

349
350
350
352
354
354
355
355
356
356
357
357
358
359
359
360
361
368
369

Glava 19
Srodstvo i porodica 

370

Tumaenja srodstva 
Sociobioloka tumaenja 
Funkcionalistika tumaenja 
Osnovni elementi srodstva 
Pravila braka 
Pravila porekla 
Pravila prebivalita 
Pravila veliine i sastava porodice 
Pravila podele poslova 
Pravila okonanja braka 
Istorijski trendovi u okviru strukture srodstva 
Od relativne jednakosti 
Ka rastuoj nejednakosti i patrijarhatu 

370
370
370
372
372
372
372
373
373
374
374
374
375

Shvatanja porodice iz ugla teorije konflikta 

Srodstvo u Americi 
Osnovna struktura 
Romantina ljubav i brak 
Razvod i raspad amerike porodice 
Domainstva sa samohranim roditeljem 
Nasilje u porodici 
Sindrom praznog gnezda? 
Novi alternativni oblici porodica 
Saetak 
Kljuni pojmovi 

376
377
377
377
379
380
381
381
382
383
384

Glava 20
Religija 

386

Osnovni elementi religije 

Sveto i profano 
Verovanja i vrednosti 
Rituali 
Strukture kulta 
Razvoj religije 
Religija u prostim drutvima lovaca i skupljaa 
Sloenost religije 
Tendencija ka uproavanju religija 
Pogled teorije konflikta na religiju 
Religija u Americi 
Istorija religije u Americi 
Ekologija religije u Americi 
Religijski sukob u Americi 
Religioznost u Americi 
Drutvene odlike religijske pripadnosti 
Rasa, etnicitet i religija 
Saetak 
Kljuni pojmovi 

387
387
388
388
388
388
388
390
390
391
392
392
393
395
395
396
397
397
398

Glava 21
Obrazovanje 

399

Nastanak formalnog obrazovanja 

399

Tumaenje dinamike obrazovanja 

Funkcionalistiko tumaenje 
Teorije konflikta i njihova dopuna funkcionalistike analize 
Interakcionistika dopunateorije konflikta 
Struktura obrazovnih sistema 
Obrazovanje u Americi 
Struktura nieg amerikog obrazovanja 
Visoko obrazovanje u Americi 
Stalni problemi i dileme nieg obrazovanja 
Stalni problemi u visokom obrazovanju 
Saetak 
Kljuni pojmovi 

400
400
402
405
404
406
406
409
410
413
415
416

esti deo
Drutvena promena i transformacija 

417

Glava 22
Drutveni pokreti 

419

Preduslovi za nastanak drutvenih pokreta 

Uslovi koji dovode do nastanka drutvenih pokreta 
Uslovi koji podstiu uee u drutvenim pokretima 
Porast nezadovoljstva 
Drutvene mree i pridobijanje novih pristalica 
Opravdavanje uea u pokretu: uverenja i formulacije 
Resursi i organizacije drutvenih pokreta 
Kolektivno ponaanje 
Teorijski pristupi ponaanju mase 
Tipovi masa 
Kontekst ponaanja mase 
Drutveni pokreti i promene 
Posledice nezadovoljstva 
Saetak 
Kljuni pojmovi 

420
421
422
422
422
423
423
424
424
425
426
427
428
429
430

Glava 23
Revolucija, rat i terorizam 

432

Kolektivno nasilje u drutvima 

432

Revolucije 
Graanski ratovi 
Rat 
Kratka istorija ratovanja 
Moderno ratovanje 
Ishod masovnog nasilja 
Posledice masovnog nasilja 
Uticaj rata i spremnosti za rat 
Terorizam 
Da li se terorizam iri? 
Tumaenje terorizma 
Dinamika svetskog sistema i terorizam 
Saetak 
Kljuni pojmovi 

434
436
438
438
440
441
441
442
444
444
445
446
447
448

Glava 24
Globalizacija 

449

Sile globalizacije 
Tehnoloke inovacije 
Ratovanje i drava 
Trita 
Posledice globalizacije 
Jeftina radna snaga i gubitak radnih mesta 
Zaustavljeni razvoj 
Zagaivanje ivotne sredine 
Nejednakost u svetu 
Beda na svetskom nivou 
Utvrivanje stepena nejednakosti u svetu 
Trendovi nejednakosti 
Problemi koje uzrokuje nejednakost u svetu 
Tumaenje globalne nejednakosti 
Faktori koji podstiu ili usporavaju privredni rast 
Saetak 
Kljuni pojmovi 

449
449
450
450
451
451
451
452
453
453
454
455
455
458
461
462
463

Glava 25
Populacija i ekologija 

465

Populacija i demografija 
Veliina i rast populacije 
Demografska tranzicija 
Karakteristike populacije 
Kretanje populacije 
Ekologija i okruenje 
Procesi ekosistema procesi u ekosistemu 
Naruavanje ekosistema 
Stanovnitvo, zagaenje i drutveno-kulturna organizacija 
Saetak 
Kljuni pojmovi 
Bibliografija 
Indeks

466
466
467
470
472
473
473
474
475
478
478
481
505