3.

3 estica se giba po putanji y = 3 x 2 + 2 te u poloaju x = 0,5 m ima brzinu v = 4 m/s i

ubrzanje a = 8 m/s . Odrediti komponente brzine v x i v y kao i polumjer zakrivljenost putanje
u danom poloaju. Skicirati putanju estice u xOy koordinatnom sustavu i ucrtati
komponente brzine estice u danom poloaju.
Brzina:
v
v
v v
v
v = v x i + v y j = x&i + y&j

tan a =

vy
vx

= y = 6x

Za x = 0,5 m :

tan a = 6 0,5 = 3 a = 71,565

y, m
O1

n
r

vy
an

2,75

a at

v
a

vx

2
x, m
O

0,5

v x = v cos a = 4 cos 71,565 = 1,265 m/s

v y = v sin a = 4 sin 71,565 = 3,795 m/s

Ubrzanje:

dv v v 2 v
v
v
v
a = at et + a n en = et + e n
dt
r

[1 + ( y ) ]
r=

3
2 2

Polumjer zakrivljenosti:

y = 6x ,

y = 6

[1 + ( y ) ] = [1 + (6 x ) ]
r=
3
2 2

3
2 2

Za x = 0,5 m :

r=

[1 + (6 0,5) ]

3
2 2

= 5,27 m

Komponente ubrzanja:

an =

v2
4
=
= 3,036 m/s 2
r 5,27

at = a 2 - a n2 = 8 2 - 3,036 2 = 7,402 m/s 2

Kut izmeu vektora ubrzanja i tangente na putanju:

tan b =

a n 3,036
=
b = 22,3
a t 7,402

3.4 Odrediti poetnu brzinu v0 i kut a , pod kojim treba izbaciti tijelo zanemarivih dimenzija
iz toke A kako bi palo u toku B zadane kosine, ako je poznato y B : xB = 1 : 2 .

v0 y

v0 x
a = -g

xB

yB

ax = 0
ay = -g
--------------------------------------------------------------------------------

v x = a x dt + C = v0 x = v 0 cos a = konst.
v y = a y dt + C = - gdt + C = v0 y - g t = v0 sin a - g t
--------------------------------------------------------------------------------

x = v x dt + C = v0 cosa dt + C = v0 t cosa
1
y = v y dt + C = (v0 sin a - g t ) dt + C = v0 t sin a - g t 2
2

U toki C:
v = v0 x = v0 cos a

v y = 0 = v0 sin a - g t C tC =

v0
sin a
g

v0
v02
v02
1
1
2
2
y C = v0 t C sin a - g t C = v0 sin a sin a - g 2 sin a =
sin 2 a = 16 m
2
g
2
g
2 g

v02 =

32 g
sin 2 a

1)

U toki B:

tan b =

yB 1
=
b = 26,6
xB 2

xB = 64 cos b = 57,2 m
y B = -64 cos b = -28,6 m
xB = v0 t B cosa t B =

xB
v0 cosa

1
xB
1
xB2
2
y B = v0 t B sin a - g t B = v0
sin a - g 2
2
v0 cos a
2
v0 cos 2 a
1
x2
y B = xB tan a - g 2 B 2
2
v0 cos a

2)

jednadba putanje kosog hitca u toki B

Uvrstiti 1) u 2):
y B = xB tan a -

1
xB2
g
32 g
2
cos 2 a
sin 2 a

xB2 tan 2 a
y B = xB tan a 64
- 28,6 = 57,2 tan a -

57,2 2
tan 2 a
64

51,12 tan 2 a - 57,2 tan a - 28,6 = 0

Rjeenje kvadratne jednadbe:

tan a1, 2 =

57,2 57,2 2 + 4 51,12 28,6 28,6 95,5

=
2 51,12
102, 24

tan a1 =

57,2 + 95,5
a1 = 56,2
102,24

tan a 2 =

57,2 - 95,5
a1 = -20,5
102,24

-------------------------------------------------------------------------------Iz jednadbe 1):

v01 =

32 g
32 9,81
=
= 21,3 m/s rjeenje za putanju s tjemenom u C
2
sin a 1
sin 2 56,2

v 02 =

32 g
32 9,81
=
= 50,3 m/s
2
sin a 2
sin 2 (- 20,5)

v0 2

yB

a2

xB

3.6 estica je izbaena poetnom brzinom v0 pod kutom a = 60 i pogaa cilj na visini
h = 20 m , a vektor brzine estice u tom trenutku zatvara kut od 30 s vodoravnom razinom.
Potrebno je odrediti:
a) poetnu brzinu estice v0 ,
b) udaljenost l,
c) vrijeme leta estice do cilja?

Jednadba putanje kosog hitca:

y = x tan a -

x2 g
2 v02 cos 2 a

Za y C = h = 20 m, a = 60 :
20 = l tan 60 -

20 = l 3 -

l2 g
2 v02 cos 2 60

l2 g
v02 0,5

1)

Derivacija putanje po koordinati x:

y = tan a -

xg
v cos 2 a
2
0

y (l ) = tan a -

tan 60 -

lg
= tan 30
v cos 2 a
2
0

lg
= tan 30
v cos 2 60
2
0

3-

lg
3
=
1
3
v02
4

v02 = 2 3 l g

2)

Uvrstiti jednadbu 2.) u 1.):

20 = l 3 -

l2 g
1
2 3 l g
2

l = 10 3 m 17,321 m

Iz jednadbe 2) slijedi:

v0 = 2 3 l g = 2 3 10 3 g = 60 g = 60 9,81 = 24,26 m/s

Komponente vektora brzine u toki C:

v x = v x (l ) = v0 cos a = konst.

3
3
v0 =
24,26 = 14,006 m/s
3
3
---------------------------------------------------------------------------------------------------v0 cos 60 = vC cos 30 vC =

v y (l ) = v0 sin a - g t C

v0 sin a - g t C = vC sin 30 t C =
tC =

v0 sin a - vC sin 30
g

24,26 sin 60 - 14,006 sin 30

= 1,428 s
9,81

3.8 estica A izbaena je pod kutom a = 40 poetnom brzinom v0 = 20 m/s . Na polovici

dometa estice A postavljena je estica B. esticu je B potrebno izbaciti vertikalno uvis tako
da se sudari sa esticom A kada ona bude u svom tjemenu. Potrebno je odrediti:
a) kada treba izbaciti esticu B vertikalno u vis minimalnom brzinom da se sudari sa esticom
A u toki T, te
b) koja je minimalna brzina estice B pri tome potrebna?

Kosi hitac:
- domet: d =

v02 sin 2a
g

d 20 2 sin 80
=
= 20,08 m
2
9,81 2

- maksimalna visina leta: BT = H =

v02 sin 2 a 20 2 sin 2 40

=
= 8,424 m
2 g
2 9,81

- vrijeme leta:

x = v0 cosa t A d = v0 cosa t A t A =

d
2 20,08
=
= 2,621 s
v0 cosa 20 cos 40

Vertikalni hitac:
- brzina: v = v0B - g t B

g t B2
- prijeeni put: y = v0B t B 2
---------------------------------------------------------------------------Za y = H v = 0 :

0 = v0 B - g t B t B =
H = v0B

v0 B
g

2
v0B g v0B
- 2 v0 B = 2 g H = 2 9,81 8,424 = 12,86 m/s
g 2 g

tB =

v0 B 12,86
=
= 1,311 s
g
9,81

tB =

1
tA
2

vrijeme potrebno da estica B doe do toke T

estice treba izbaciti istodobno

3.13 estica se giba krivocrtno po putanji r = 1+ 2j , (r je u metrima, a j u radijanima). U

nekom je trenutku vr = 4 m/s dok je cijelo vrijeme vj = 3 m/s = konst.
Potrebno je odrediti.
a) poloaj estice, komponente ubrzanja te njihove iznose,
b) skicu dijela putanje s ucrtanim vektorima.

vr = r& = 2 j& = 4

1)

j& = 2 rad/s

vj = r j& = (1 + 2j ) 2 = 3

r = 1 + 2j =

2)

j=

1
rad
4

3
m
2

v = vr2 + vj2 = 5 m/s

------------------------------------------------------------Iz jednadzbe 2):

vj = (1 + 2j ) j& = 3 j& + 2jj& = 3

d
dt

1
16
j&& + 2j& 2 + 2jj&& = 0 j&& + 2 2 2 + 2 j&& = 0 j&& = - rad/s 2
4
3

Iz jednadzbe 1):

r& = 2j&

d
dt

&r& = 2j&& = -

32
m/s 2
3

-------------------------------------------------------------Komponente vektora ubrzanja:

ar = r&& - r j& 2 = -

32
- 2 2 2 = -18,666& m/s 2
3

3 16
aj = rj&& + 2r&j& = - + 2 4 2 = 8 m/s 2
2 3

putanja

v
a

aj

ar
O

v
v

vj
1,5

vr

r
x

3.17 etica se giba krivocrtno. Jednadba putanje glasi:

Odrediti za x = 1 m :

y 2
- = -1 (x i y su u metrima).
2 x

a) komponentu brzije v y i ukupni iznos brzine estice,

b) ubrzanje estice te
c) polumjer zarivljenosti putanje estice ako komponenta brzine vx u tom trenutku iznosi

vx = 0,25 m/s i u tom je trenutku konstantna.

y 2
- = -1
2 x

2x

xy + 2 x - 4 = 0

d
dt

xy& + x&y + 2 x& = 0 1)

Za x = 1 y = 2 :

v y + 2vx + 2vx = 0 v y + 4v x = 0
1
v y = -4v x = -4 = -1 m/s
4
Iznos vektora brzine:

v = v x2 + v y2 = 0,252 + (-1) 2 =

Komponente ubrzanja:

vx =

1
= konst. a x = 0
4

Deriviranjem jednadbe 1) dobije se:

xy& + x&y + 2 x& = 0

d
dt

17
m/s
4

x&y& + x&y& + x&y& + &x&y + 2 &x& = 0

&x& = 0 x&y& + 2 x&y& = 0
Za x = 1 m :

a y + 2v x v y = 0 a y = -2v x v y
1
1
a y = -2 (- 1) = m/s 2
4
2
Polumjer zakrivljenosti putanje:

2
1 + ( y )
r=
y

y=

3
2

4
4
-2= -2=2m
x
1

y = y =

4
4
= - 2 = -4
2
x
1

8 8
= =8
x 3 13

-----------------------------------------------------------------------

r=

[1 + (- 4) ]

3
2 2

= 8,762 m

v
a
vx

vy
O

O1

v
v
x

y=

4
-2
x

3.19 estica se giba po spiralnoj putanji ije su jednadbe gibanja r = 1 + t 2 i

j = t . Potrebno je u trenutku kada je radijalna komponenta ubrzanja po iznosu
jednaka cirkularnoj odrediti:
a) poloaj,
b) brzinu i ubrzanje. Popratiti skicom.

vr = r& = 2 t

vj = rj& = 1 + t 2 1 = 1 + t 2

a r = &r& - rj& 2 = 2 - (1 + t 2 ) 12 = 1 - t 2
aj = rj&& + 2r&j& = 0 + 2 2 t 1 = 4 t
------------------------------------------------------------------------

ar = aj 1 - t 2 = 4 t t 2 + 4 t - 1 = 0
- 4 4 2 - 4 1 (- 1) - 4 2 5
t1, 2 =
=
2 1
2
t1 =

-4+2 5
= 0,236 s
2

t2 =

-4-2 5
= -4.236 s nemogue rjeenje
2

------------------------------------------------------------------------Poloaj:

r = 1 + t 2 = 1 + 0,236 2 = 1,056 m

j = t = 0,236 rad

Brzina:

vr = 2 t = 2 0,236 = 0,472 m/s

vj = 1 + t 2 = 1 + 0,236 2 = 1,056 m/s

v = vr2 + vj2 = 0,4722 + 1,056 2 = 1,157 m/s

Ubrzanje:
ar = aj = 1 - t 2 = 1 - 0,236 2 = 0,944 m/s 2

a = ar2 + aj2 = 0,944 2 + 0,9442 = 1,335 m/s 2

Eksplicitni oblik jednadbe putanje:

r = 1+ j 2

r =1+j 2

v
v
vj

v
a

aj

vr

1,056

ar

j
x

3.20 Rotacijsko je gibanje tapa OA oko nepomine osi O odreeno je jednadbom

j = 0,15 t 2 , j , rad, dok je pomicanje kljizaa B du tapa OA zadano jednadbom
r = 1 - 0,15 t 2 , r, m, t, s. Odrediti brzinu i ubrzanje klizaa u trenutku kada tap zatvara s
vodoravnom razinom kut j = 30 . Skicirati putanju estice te vektore brzine i ubrzanja.

Komponente brzine u polarnim koordinatama:

v
v
v
v = vr er + vj ej

vr = r&
vj = rj&

Komponente ubrzanja u polarnim koordinatama:

v
v
v
a = ar er + aj ej

ar = r&& - rj& 2
aj = rj&& + 2r&j&

Derivacije:
j = 0,15 t 2

r = 1 - 0,15 t 2

j& = 0,3 t

r& = -0,3 t

j&& = 0,3

&r& = -0,3

Trenutak i poloaj klizaa:

j = 30 =

p
p
= 0,15 t 2 t =
= 1,868 s
6
6 0,15

r = 1 - 0,15 t 2 = 1 - 0,15 1,868 2 = 0,476 m

Brzina klizaa:

vr = r& = -0,3 t = -0,3 1,868 = -0,56 m/s

vj = rj& = 1 - 0,15 t 2 (0,3 t ) = 1 - 0,15 1,8682 (0,3 1,868) = 0,267 m/s

v
v
v
v = -0,56 er + 0,267 ej

v = vr2 + vj2 =

(- 0,56 )2 + 0,267 2

= 0,62 m/s

Ubrzanje klizaa:
ar = &r& - rj& 2 = -0,3 - 0, 476 (0,3 t ) = -0,3 - 0,476 (0,3 1,868) = -0,45 m/s 2
2

aj = rj&& + 2r&j& = 0,476 0,3 + 2 (- 0,3 t ) (0,3 t )

= 0,476 0,3 + 2 (- 0,3 1,868) (0,3 1,868) = -0,485 m/s 2

v
v
v
a = -0, 45 er - 0, 485 ej

a = a r2 + aj2 =

(- 0,45)2 + (- 0,485)2

Putanja:

j = 0,15 t 2 t 2 =

j
0,15

r = 1 - 0,15 t 2 r = 1 - 0,15

r = 1-j

j
0,15

= 0,662 m/s 2

y
r

v
v

vr

ar

v
a

r = 1-j

-0,571

vj
0,476

aj
1