Ariv Belgelerinin Inda stanbul zel Tekkelerinin Tarihi

Fatih Kse*

z
Bu almada Osmanl ariv belgelerine gre stanbulda Kuzey Afrika kkenli zel tarkatna
bal olarak tesis edilen tekkenin tarihi ele alnmaktadr. lk tekke, 18. yzyln sonlarna doru Unkapannda, hemen ardndan ikincisi, Alibeykyde; nc ve de sonuncusu olan Erturul
Tekkesi ise II. Abdlhamd dneminde Beiktata tesis edilmitir. Tarih yarmadada kurulmu
olan Unkapanndaki dergh stanbulda zel Tarkatnn sitnesi konumundayd. Eyp Alibeykydeki tekke ise ehir merkezinin dnda ina edilmiti. Yine ehrin merkezine uzak bir
blgede, Beiktata kurulan Erturul Tekkesi ise sz konusu tarkata ait tekkeler arasnda en
mehur olanyd. Tekkelerin hepsi de stanbulun Avrupa yakasnda yer almaktadr. Bu makalede
yukarda ad geen tekkenin, kuruluundan gnmze dein geirmi olduu inaat, tamirat
ve yenileme sreleri bata olmak zere ariv belgelerine dayal olarak dier tarih hususiyetleri
hakknda bilgiler verilmeye allmtr.
Anahtar Kelimeler: stanbul, Osmanl, zeliyye, Tarkat, Tekke.

The History of the zel Tekke in Istanbul According to Archival Material

Abstract
This paper discusses the history of three sufi lodges in Istanbul belonging to the North-African
Shadhili sect based on Ottoman archival material. The first lodge was founded in Unkapan in
the late 18th century, subsequently the second one in Alibeyky, and the third and last, the
Erturul lodge was established during the reign of Sultan Abdlhamid II in Beikta. The lodge
in Unkapan founded in the historical peninsula functioned as center of Shadhili sect in Istanbul.
The one in Alibeyky was built outside the city. Finally, the lodge in Beikta, although it was
also founded far away from the city, it became the most famous among them. Remarkably,
all of them are located in the European side of Istanbul. In this study we trace the building,
maintenance and restoration phases of these lodges since their foundation.
Key Words: Istanbul, Ottoman, Shadhiliyya, Religious sect, Dervish lodge

* Yrd.Do.Dr. Tekirda Namk Kemal niversitesi, lahiyat Fakltesi, slam Tarihi ve Sanatlar Blm retim yesi; fatihkose77@yahoo.com

Vakflar Dergisi 40 - Aralk 2013

99

Ariv Belgelerinin Inda stanbul zel Tekkelerinin Tarihi

Giri

zel (zeliyye) tarkat Ebl-Hasan e-zel (. 656/1258) tarafndan Tunusta kurulmutur. Tarkatn kurucusunun tam ad
Ali bin Abdullah bin Abdlcebbrdr. Tunus yaknlarnda zil kynde domutur. lim tahsil
etmek iin Msra gitmitir. Tarkat, Msrda, skenderiyede byk bir gelime gstermi ve buradan dnyann birok yerine yaylmtr. Bu yerler
arasnda ncelikle Kuzey Afrika, zaman iinde ise
Suriye bata olmak zere Arap dnyas, Hint alt ktas, Malezya ve Endonezya, Anadolu ve Balkanlar,
Amerika ve birok Avrupa lkesi bulunmaktadr.
zel tarkat, mevcut bilgilere gre Anadoluya
ilk kez 16. yzyln balarnda tarkatn Meymniyye kolunun kurucusu Ali bin Meymn tarafndan
getirilmitir. Ali bin Meymn hayatnn son dneminde alt yl Bursada yaamtr. Sultan II. Selim
dneminde tarkatn Bekriyye kolunun kurucusu
Ebul-Mekrim el-Bekr stanbula gelmi ve sultandan destek grmtr (zel 2010: 387; Kara 2012:
145). Bu dnemde stanbulda herhangi bir zel
tekkesinin kurulup kurulmad ynnde bir bilgi
bulunmamaktadr.
eyh Muhammed Zfir Efendi (. 2 Receb 1321/
24 Eyll 1903 Cuma, Regib gecesi)nin kardei
eyh Hamza Efendi, Sultan Abdlaziz dneminde
stanbula gelmi ve Pertevniyl Vlide Sultann
iltiftn kazanmtr. Vlide Sultan kendisine intisb etmek arzusunu belirtince, Hamza Efendi
Vlide Sultana Efendim, byk birderim ehl-i
kemldir, fakire msaade buyurunuz, gideyim onu
getireyim demi ve 1287/1870 senesinde eyh
Muhammed Zfir Efendi stanbula davet edilmitir. eyh Muhammed Zfir Efendi stanbula geldikten sonra Unkapan civrnda Mihrapl Cmii yaknnda bir ev kiralam ve sene burada
kalmtr. Burada sohbetlerine baladktan bir sre
sonra ehzde Abdlhmidin eyhe intisb ettii
ve buraya ska gelip gittii rivyet edilmektedir.
Daha sonra eyh, Medineye gitmi, ehzdelii
dneminde sohbetinde bulunan II. Abdlhamd
pdih olduunda eyhi stanbula davet etmitir. eyh, vefat edene kadar stanbulda yaamtr.
Vefatndan sonra yerine olu brahim Efendi postnin olmutur (Osmanzde Hseyin Vassaf 2006:
I, 308-309).
zelliin stanbul tarkat kltrnde en bilinen
yn ve katks, Ali e-zelnin kahveci esnafnn

pri olarak kabul edilmesinden dolay bu tarkata

bal tekkelerde olduu gibi dier tarkatlara mensup birok tekkenin kahve ocanda da Ali e-zelnin adnn yazl olduu bir hat levhasnn bulunmasyd (Tanman 1994: 140).
zel tekkelerinde zikir ise (devran) ve kyami
(ayakta) tarzda yaplmaktayd. Zikir srasnda vurmal sazlar kullanlr ve zel ugulleri denilen
Arapa gfteli ilahiler okunurdu. Salt- Meiyye adl salt- erif ve Delill-Hayrt adl evrd
(Halk arasnda Delil-i erif diye tannan salavt-
erife mecmuas) derviler tarafndan ska okunurdu. Bu eserler bu tarkatn dnda btn Mslmanlar tarafndan da ok itibar grm ve birok
vesileyle belli zamanlarda okunmutur (naner
1994: 140-141).
1- Unkapan zel Tekkesi
Kaynaklarda tekkenin yeri Kapan- Dakik (Un kapan) civrnda Yeil Tulumba cihetindeki zel
Dergh (BOA, .DH. 955/75530), Kapan- Dakik
dhilinde kin (BOA, MVL. 514/45), Cizyedar
Kara Mehmed ve bni Meddas mahalleleri arasnda bulunan Balmumcu Tekyesi demekle mrf
zel dergh (BOA, C.EV. 14450), stanbul hsn
ebvbndan (kale kaplarndan) Kapan- Dakik Kaps dhilinde Salih Paa emesi yaknnda Cizyedar Kara Mehmed ve bni Meddas Mahallelerinin
meyannda (ortasnda) bulunan mescid ve zviye
(BOA, C.EV. 14450), eklinde tanmlanmaktadr.
Gnmzde cmi olarak kullanlan tekke, Fatih lesi, Unkapan kavanda, Hara Kara Mehmet Mahallesinde, Yeiltulumba Caddesi, Cemalettin Efendi
Soka ile Bostan Soka (Bostan Hamam Soka)nn
kavanda 1019 ada, 53 parselde yer almaktadr. (zdamar 2007: 156; Tanman 1994: 138).
Tekkenin kurucusu Hac Ahmed Aadr. 9 Rebilahir 1208/ 5 Kasm 1793 tarihinde vakfiyesi
hazrlanmtr (VGMA, Teky ve Zevy Defteri,
no: 109, s. 2, sra 15). Bu tarihe gre bu tekke, stanbulda kurulan ilk zel Tekkesidir. Bu tarihten
ksa bir sre sonra da Alibeykydeki zel Tekkesi
kurulmutur.
1228/1813 senesinde, Hac Ahmed Efendi ibn Halilin bin ve ihy ettii tekkenin eyhi ve vakfnn
mtevellisi olup vakfn tevliyetine evld- vkfdan
mutasarrf olan Mehmed Salih Efendi bil veled
fevt olup (hi ocuu olmadan vefat edip) vakfiyeye gre eyhlik Seyyid Ahmed Efendiye gemiti.

Vakflar Dergisi 40 - Aralk 2013

100

Fatih Kse

Mescidi ve zviyeyi vakfeden Ahmed Aa ibn Halil

bin Receb, vakfn tevliyetini hayatta olduu srece evvel kendine tayin ve art etmiti. Vefatndan
sonra ise mutlaka evld- evld- evldnn batnen
bade batnin sinnen (yaa) ekber ve eredine meruta klm ve evld- vkf mnkarz olduu zaman
vkfn kardei olu Mehmed Aa ibn Halile sonra
onun da ayn ekilde mutlaka evld- evld- evldnn batnen bade batnin sinnen ekber ve eredine
meruta klm ve onlarnda soyunun kesilmesi durumunda (bade inkrazuhum) zviyede postnin-i
irad bulunan eyhe meruta klmt. Durum byle
iken Mehmed Salih Efendi vefat etmi evld- vkf
ve kardei mteveffa Mehmed Aann oullar (evld) dahi tamamen mnkarz olmu (soylar kesilmi) bulunduundan zviyenin tevliyeti postnin-i
mehat bulunanlara meruta olunmutu. Tevliyet
ve mehat 1228/1813 senesinde dileke veren
eyh Seyyid Ahmed Efendi ibn Mustafa Efendiye
intikal etmiti. eyh Seyyid Ahmed Efendinin mehata ve tevliyete hakk (istihkak) olduu Seyyid Hseyin Efendi ibn Seyyid Hasan, Mustafa Efendi ibn
Hac Ali, Hafz Mehmed Said Efendi ibn Hafz Mustafa, Seyyid Mustafa Tahir Efendi ibn Seyyid brahim
Efendi ve brahim Bey Efendinin haberleriyle aklk
kazanm ve tahakkuk etmitir. eyh Ahmed Efendi
vakfiye gerei mehatn kendisine tevcih edilmesini, kendisine bert- erf-i lnn sadaka ve ihsan buyurulmasn istemekteydi. Bu durum stanbul
Bb Muhasebesinden pdiha bildirilmitir (huzur- llerine ilm olunmutu) (BOA, C.EV. 28364).
1231/1815-16 senesinde eyh Ahmed Efendinin
hacca giderken yolda vefat etmesi zerine eyh
Hafz Hseyin Efendi bir arzuhal (dileke) yazmt.
Dilekede, tekkeye verilmekte olan pirincin eskisi
gibi (tekkeye gnlk 3 vukiyye pirin (erz) verilmekteydi) Filibe Nazrlar tarafndan verilmeye
devam etmesini, bunun iin kendisine yeniden bir
kta berat- erif-i alian, sadaka ve ihsan buyrulmasn istemekteydi. Nitekim 1224/1809-10 senesi Zilkade/Aralk-Ocak aynda verilen berat- erifte pirincin bedelinin verildiini grmekteyiz. Bu
konuda iki yl sonra 1226/1811 senesi Cemaziyelevvel/Haziran gurresinde Filibe Nazrna hitaben
bir emr-i erf verilmiti (BOA, C.EV. 28177). Buna
gre tekkedeki fakirlerin ve dervilerin taamiyeleri
iin Filibe Nazr tarafndan aynen (mal olarak) verilmek zere gnlk 3 vukiyye pirin tevcih edilmi
ve berat verilmiti. Ancak pirin aynen verilmeyip
bedel-i its (nakd) verilmek istenmekteydi. Bu

yzden dnemin postnini eyh Ahmed Efendi pirincin aynen verilmesi iin bir kta ferman- l karlmasn istemiti (BOA, C.EV. 25790). 1241/182526 senesinde tekkeye yine eskiden olduu gibi
gnlk 3 vukiyye pirin verilmekteydi (BOA, C.EV.
30964).1
1247/1832 senesi Ramazan/ubat-Mart aynda
eyh Abdrrezzak Efendi vefat etmi ve bunun
zerine eyhin kk olu (sulb-i sair) Seyyid
Mehmed Nureddin Efendi eyhliin ve tevliyetin
kendisine verilmesi iin arzuhal yazmtr. Fakat
Mehmed Nureddin Efendi henz ok kk yatadr ve bu grevi yerine getirecek gce sahip
deildir. Bu durumda, Seyyid Mehmed Nureddin
Efendinin byyp grevi yerine getirecek yaa ve
yetkinlie sahip olana kadar (kesb-i kudret edinceye dein) yerine merhm babas Abdrrezzak
Efendinin halifelerinden bu grevi hakkyla yerine
getirebilecei dnlen Seyyid Mehmed Kmil
halife ibn Hac Mustafa vekil tayin edilmitir. Hac
Mustafa Efendinin olu olan Seyyid Mehmed Kmil Efendinin veklete ehil ve muktedir olduuna
dnemin bir ok eyhi ahitlik etmi ve haber vermilerdi. Bu eyhler ve eyhlik yaptklar tekkeler
unlard: Tahir Aa Tekkesi eyhi Mehmed Tevfik
Efendi, Emir Ahmed Buhar Tekkesi eyhi Mehmed
Mesud Efendi, Helvy Tekkesi eyhi Hasan Efendi,
Grc eyhi Ali Efendi, Kubbe Tekkesi eyhi Seyyid
Ahmed Efendi, Niyaz Tekkesi eyhi Hac Ali Efendi
ve eyh Abdlhalim Efendi. Bylece Seyyid Mehmed Kmil Efendi tekkede vekil ve nib olmutu
(BOA, C.EV. 14450).
1253/1837-38 senesinde tekkenin postnini Seyyid Hfz Hseyin Efendi, tekkedeki fakirlerin yiyecek ihtiyac iin Filibe Nazr tarafndan tekkeye
ayn (maln kendisi) olarak gnlk 3 vukiyye pirin
verilmesini art komu ve talep etmiti.2 1253 tarihli bir belgede, 6 Ramazan 1239/ 5 Mays 1824
senesinde pdih tarafndan mr hesbna mahsub Filibe Nazrlar temettuatndan olarak tekkeye
Matbah- Amireden gnlk kyye pirin verileceini bildiren Bert- erf-i l sreti yer almaktadr (BOA, C.EV. 12018).
14 aban 1280/ 24 Ocak 1864 tarihli bir belgeden rendiimize gre tarkat- aliyye-i abaniyye mey1 Belgede Matbah- Amire tarafndan pirincin aynen verildii
belirtilmekte ve eyh Seyyid Hafz Hseyin Efendinin ad
gemektedir.
2 Tekkeye baz zamanlar pirin ayn olarak verilemiyor, ancak
bunun karlnda bedeli (nakit para) veriliyordu.

Vakflar Dergisi 40 - Aralk 2013

101

Ariv Belgelerinin Inda stanbul zel Tekkelerinin Tarihi

hndan zzet Efendi tarkat- zeliyye hulefsndanm

diyerek zel Zviyesi vakfnn mnhal (bo) olan
mehat ve tevliyet cihetlerini (grevlerini) uhdesine
(kendi zerine) geirmek istemi ancak bu durum vkfn artna aykr olduunun beyan edilmesi zerine
zviyedeki derviler mehat ve tevliyetin tekkede
sertark olan el-Hac Mehmed Salih Efendi uhdesine
tevcih edilmesi iin arzuhalde bulunmulard (BOA,
MVL. 435/40).
13 Rebilevvel 1326/15 Nisan 1908 tarihli bir
belgeye gre tekkenin postnini eyh Hac Emin
Efendinin vefatyla boalan postninlik makamna olu Mehmed Salih Efendi tlip olmu ve bir
arzuhal yazmtr. Tekkenin vkf Hac Ahmed Aa
bin Halil bin Recebin 1208/Mart 1794 tarihinde
hazrlam olduu vakfiyeye gre mehat (eyhlik makam) nce Seyyid Ahmed Efendiye, ondan
sonra hulefsna ve hulefsnn hulefsna ve tevliyeti de vkfn vefatndan sonra vkfn evld-
evld- evldna ve evldn neslinde kesinti olduu
zaman (bdel-inkrz) erkek kardeinin olu Mehmed Aa bin Halile ve ondan sonra evld- evld-
evldnn en byk ve en lyk olanna (ekber ve
eredine), kesintiye uramas durumunda zviyede (tekkede) eyh olanlara art koulmutu. Vakfiyede art koulan durum bu iken vkf ile kardei
olu Mehmed Aa bin Halilin ocuklar olmadndan (inkrz- evld) tevliyet sras (nbet-i tasarruf- tevliyet) zviyede eyh olanlara gemiti.
Bunun zerine Mehmed Salih Efendi de vefat eden
eyhin olu ve halifesi olarak vakf ilerini grmeye
ve idare etmeye (umr- vakf idreye ve ryete
mukadder id) uygun grlmt. Bylece vakfiye gerei kendisine taamiye ve bert- l verilmesi istenmitir (BOA, D. 187/60. 13 Rebilevvel
1326/ 1 Nisan 1324).
1341/1925 ylnda tekkenin postnini Bekir Sdk
Efendi niybetiyle sar (kk) Mehmed em
Efendi idi, tekke evld- vkfdan deildi ve merutahnesi yoktu. Bu seneye ait vakflar arivindeki
kaytta unlar yazmaktadr:
Vkf- mm ileyh el-Hc Ahmed Aann [9 Rebilahir 1208]3 tarihli vakfiyesinde stanbulda
Kapan- Dakik kaps dhilinde Slih Paa emesi
kurbunda bni Meddas ve Cizyedar Kara Mehmed
mahalleleri beyninde vki ehil birinden itir eyledii arsa zerine inasna muvaffak olduu fevkn
3

(14 Kasm 1793). Belgede bu tarihin st izilmitir. Vakfiye

1794 ylnda tescil edilmi olmaldr.

bir mescid-i erf ve tahtnda bir taamhne ve

bir fevkn oda ve bir sofa ve bir tahtn bir bb
oda ve bir-i m (su kuyusu) ... Mahzen ve ecr-
mesmere ve gayr- mesmereli bir mikdar bahe ve
dhiliye olmak zere fevkn bir bb oda ve tahtnda matbah ve bir-i m ve bir mikdar havluyu
mtemil olan emlk- mahddesini zel Zviyesi olmak zere vakfederek zviye-i mezbrenin
mehati hl zviye-i mezbrede postnin olan
es-Seyyid e-eyh Ahmed Efendiye merta ola ve
badeh mm ileyhin on be nefer huleflarndan
biri ve badeh bk on drt nefer hulefdan biri
badeh mm ileyhm hulef tekmil oluncaya
dein badehum mteveff eyhin ba halfesi sertark nasp olunup badeh sertark-i merkm eyh
nasb olundukda mehatde akdem olan eyh-i
mm ileyhin ikinci halfesi b-bert sertark nasb
olunup ila inkrzil-halfetl-mm ileyh bu slb
zere amel ola badel-inkrz tertb-i mehatda
olan eyler huleflarna ve badeh huleflarna
art etmidir (VGMA, Teky ve Zevy Defteri, no:
109, s. 2, sra 15).
Tekkenin harap duruma geldii ve yine mehur Cibali yangnlarnda birka defa yand bilinmektedir. 8 Zilhicce 1282/24 Nisan 1866 tarihli bir belgede, tekkenin postnini eyh Mehmed Emin Efendi,
tekkenin mehatine mahsus olarak kullanlan iki
odal (iki bb hne) evi tamamen harap bir halde
olmas dolaysyla bunlardan birinin tamir edilmesi iin bir dileke vermiti (BOA, MVL. 495/134).
Bunun zerine 28 C 1283/ 8 Ekim 1866 tarihinde
Evkf- Hmyn Nezretine yazlan bir belgede
tekkenin harap ve tehlikeli halde olmas dolaysyla
ve Evkf- Hmyn Hazinesinde 60.000 kurudan
fazla akesi bulunduundan tamirin gereklemesi iin pdihn irdesine sunulmutu (BOA, MVL.
514/45). 3 Ramazan 1302/16 Haziran 1885 tarihli
bir belgeye gre tekke o sralarda meydana gelen
bir yangn sonucu yanm ve dnemin postnini
Hac Emin Efendi tarafndan tekkenin yeniden inas gndeme gelmiti. Yangnda derghn idresi
iin ina edilmi olan iki odal kirhne (iki kiralk
ev) ile drt dkkan da yanmt. Buradaki eyalarn bir ksm yanm ve birou da zayi olmutu.
Derghn Hazine-i Evkf- Hmyn yardmyla ve
evkf gelirleriyle hemen inasna karar verilmi
ve Rm 1301/1885 Haziran ay bandan itibaren
olmak zere aydan aya dzenli olarak dergh iin
taamiye (yemeklik) olmak zere maliye hazinesinden aylk 500 kuru tahsis edilmiti (BOA, .DH.

Vakflar Dergisi 40 - Aralk 2013

102

Fatih Kse

tnda, yz koyun kapanm, drt bir yan

gyet zernikli? zamklar? kaln muntazam
beyaz lahid. Ba hidesinde pek sanatkarne sarlm () byk ilmiye kallvsi.
Yazs talik ve satrl olup dergh i h y
eden ulemdan Hac smail Bey merhma
aiddir. smail Bey, Divan Muhasebtreisi
Zhd Beyin pederi idi. Tekkeye vakflar
vardr. smail Beye aid bu mezar tanda
unlar yazmaktayd:

955/75530). 26 Muharrem 1304/25 Ekim 1886

tarihli ariv belgesine gre derghn sm-i mecid
19 kuru hesabyla 159.410 kuru harcanarak yeniden ina edildii belirtilmektedir. Kitabede yer
alan iirin talik bir hatla yazlm metni de bu belgede yer almaktadr (BOA, Y.Mtv. 24/20).
Tekkenin zikir gn Perembe idi. 1885-86 ylnda tekkede 2 erkek ve 6 kadn ikamet etmekteydi
(Tanman 1994: 139). 1335/1919 senesinde tekke
mamur haldeydi ve tekkede Perembe gnleri zikir
yaplmaya devam ediliyordu (Galitekin 2003: 250).
Tekkede son dnemde eyh Mehmed Emin Efendi
(Bandrmalzde 1307: 14), kardei Hasan Tahsin
Efendi, dier kardei Osman Salih Efendi ve dervi
Abdullah olu erkez Hsrev ikamet etmekteydiler (Galitekin 2003: 323). 1334/1918 senesinde
tekke, tekkeler nizamnamesi gerei 3. Merkez olan
Unkapanndaki Ahmed Buhr Tekkesine balyd.
Bu tarihte tekkenin postnini eyh Slih Efendi idi
(Albayrak 1996: 17; MA, Meclis-i Meayih Esami
Defteri, no: 1760).
Cumhuriyet dneminin ilk yllarnda 1925te kapatlan yap bir mddet sahipsiz kalm, berdularn
barna olmu, daha sonra Vakflar idaresi tarafndan ahslara kiraya verilmi ve uzun yllar gazino,
Zeyrek Spor Kulb lokali ve kahvehne olarak
kullanlmtr. Tekkenin mescit-tevhidhnesi Fatih
Mftlnn giriimi ve Osman Topban yardmlaryla onarm geirmi ve 1989 senesinin Ramazan aynda cmi olarak ibadete almtr (Eygi
2003: 317-318).
1338/1922 ylnda ait bir gazetede yer alan haberde Yeil tulumba karsnda yer alan bu tekkede her hafta Perembe geceleri yats namazndan
sonra yarm saat devam etmek zere hikem ve
ahlk dersler takrr olunacaktr (yaplacaktr-okutulacaktr), bilgisi yer almaktadr (Revnakolu A,
00024, 29).
Aratrmac yazar S. Revnakolu, 5 Nisan 1947 tarihinde burada inceleme yapm ve tekkeyle ilgili u
notlar tutmutur:
Unkapan zel Tekkesinde, derghlarn
seddinden (kapatlmasndan) sonra binann Halk Partisi Lokali ve spor klb olmas
mnasebetiyle kaldrlan mihrab nndeki
yerin hazireye aid, tevhidhne kapsnn sol
yan ile yktrlm minarenin kidesi arasnda, duvar dibinde, enkaz ve moloz al-

Hvel-Hayyullezi L yemt
dhil-i dergh- irfn vsl- srr u ayn
dahi el-Hc smail Beyin eyledi adne
nil olmuken Sitanbul rtbe-i vlsna
takvasndan etmidi o terk ahm
zikr fikri ol muhabbet rifin hayrt idi
etdi bu dergh ihy eyleyip ibk-y nm
ztn mtegarrik-i dery-y rahmet eyleyip
feyzyb- tekye-i cennet ede rabbl-enm
mlk-i hayrn vazla Ltf dedim trihini
b-teklif kld smail Bey makm- adne
el-Ftiha/ sene 1256
(Revnakolu A, 00024, 9. Tarih: 1840-41).
M. evket Eygi burayla ilgili u bilgileri nakletmektedir: Merhm eyh Safer Efendinin, Bu tekkeyi
elence yeri yapanlarn hi biri iflh olmad. Kimi
tepe st dt, kiminin bana bin trl bela ve
musibet geldi... dediini duymuumdur. Nihayet
Vakflar hakka ve doruya dnd de bir minare
eklenerek bu kuds ve ulv mekan, iinde yine Allahn anld Yaradana namaz klnan, niyaz edilen bir yer haline getirildi (Eygi 2003: 317-318).
Tekkenin gnmze ulaan tevhidhnesinin mihrap duvarnn zerinde dikdrtgen bir levha bulunmakta ve zerinde Y Seyyidenil-imm Ali
ebl-Hasan e-zel sene 1303 (1886) yazmaktadr. Gney tarafndaki giri kapsnn (cmle kaps) zerinde ise talik hatla yazlm, 1886 senesine
ait, manzum ihy kitabesi yer almaktadr. Kitabenin ortasnda hattat Sami Efendinin eseri olan
Sultan II. Abdlhamdin turas bulunmaktadr.
Kitabede unlar yazmaktadr:
Oldu yine h- cihnn lutf u ihsn bedd
yanmd in etdi bu dergh h Abdlhmd
fk etdi mstefd/ ol necl-i Abdlhamd
hayra muvaffk rahmi ok bir dver-i l nejd
zikr etsin akullah ile bunda hemn eyh mrd

Vakflar Dergisi 40 - Aralk 2013

103

Ariv Belgelerinin Inda stanbul zel Tekkelerinin Tarihi

ehl-i kulbu kld d/ gelsin dile zevk-i cedd

verdi huzr ehl-i dile lutfuyla ol hayrul-mlk
dim ana himmet ede rh- cenb- Byezd
cn buldu erbb- slk/ Hakk mrn klsn mezd
Rid gher trih mi etse sezdr slikn
yapdrd ran zel Derghn Sultan Hamd
ez cn u dil vird-i zebn/ her yevmi y Rab olsun
yd 1304.
Tekkenin postninleri unlardr:
1. eyh el-Hc Ahmed (em) Efendi (.
1231/1815)4, skdarldr. Hacda iken vefat
etmitir. Beynel-Haremeynde medfndur. zeliyye tarkatndan skdarda medfn eyh
Hseyin Kuds Efendinin halifesidir.
2. eyh Mehmed Slih Efendi (. 1228/1813). Hi
ocuu olmakszn vefat etmitir.
3. eyh Hfz Abdrrezzak Efendi (. 1247/1832),
Arabistanl olup mfessir ve muhaddisti. Unkapannda Mihrapl Cmii orta mihrab nnde medfndur. Mezar tanda talik hatla unlar
yazldr: Hve/ tarkat- aliyye-i zeliyyeden
rif-billah/ vsl- irsl il rabbihi olan/ tark-i
zel sitnesi eyhi kutbul-rifn merhm
ve mafr il rahmeti Rabbihil-Gafr el-Hc
es-Seyyid e-eyh Abdurrezzak Efendi kuluna
ve mminn-i mminta rahmet eyleye rzen
lillahil-Ftiha fi 27 S sene 1247.

piv-y merd-i meydn tark-i zel

vkf- ilm-i ledn pr-i kermet hankh
sne-i b-kniyye-i irfn- Hak
Hfz- nazm- cell hem hce-i pr-intibh
tekye-i nsutlar kat- alyk eyleyip
hankh- lem-i lhta r-be-rh
iftirknda emr-i zikai sanma giryndr zemn
alamakdan kan aktd gzlerinden mihr mh
hsl bir cevher-i nyb idi gitdi dir
kasr- Firdevs yerini ede dim cilvegh
syledi trhini rz grp
eyh Mehmed rhu dn ola her dem y ilh
fi 27 B 1280.
6. eyh el-Hc Mehmed Slih Efendi (. RA
1282/1865)5, eyh Hfz Mehmed Efendinin
halfesidir. Deri tccar olduu ve bu yzden
Tcir Slih Efendi diye tannd rivyet olunmaktadr. Bir zamanlar tekke haziresinde yer
alan drt terkli zel tc bulunan mezar tanda unlar yazmaktayd:

5. Abac eyh Hfz Hac Mehmed Efendi (. 27 B

1280/ 7 Ocak 1864). Tekkede medfndur. zel tc- erfi bulunan, beyaz mermer ve talik
hatl dz yazl mezar tanda unlar yazmaktayd:

Y h
Hankh- zelde postnin bir zt idi
dergeh-i Firdevse rhlet eyledi b-intibh
tekye-i kevn-i mekndan tecrd eyleyip
H deyip ol milk-i lhtu edindi cngh
bendegn- zel oldu yetm
t kym- hare dek hi skin olmaz h vh
nle-i mzyd h cngh- slikn
eyym giysin bu halk enine bir sevb-i siyh
drr gibi kn y dkp yazdm at tarihin
kapld eyh Slih Efendi dergeh-i adn-i penh
6 Rebilevvel sene 1282 / 30 Temmuz 1865.
7. eyh el-Hc Mehmed Emin Efendi (. 23 C
1325), eyh Slih Efendinin oludur (Tabibzde, vr. 22b). 1252/1836-37 senesinde stanbulda domutur. 1288/1871 senesinde hacca
gitmitir. (Galitekin 2003: 323). Tekke bu eyh
dneminde 1302/1885 senesinde meydana
gelen bir yangn sonucu yanmtr. Babas gibi
deri ve kundura ticareti yapt rivyet edilmektedir.

Hvel-Bk
Balmumcu Hankhnda nice ve mh
sitn- dergehi olmudu nsa kblegh

8. Mehmed Slih Efendi. nceki postnin Mehmed Emin Efendinin oludur (Ahmed Muhyiddin Efendi, s. 184).

4. eyh Mehmed Kmil Efendi (. 1256/1840).

Yeil Tulumbada tarik-i Rifiyyeden eyh Halim Efendinin biraderidir. Kasmpaada Doymazdere civrnda dris-i Muhtef hazretlerinin
kabri yannda medfndur. lk nce Abdrrezzak
Efendinin kk olu Mehmed Nureddinin
yerine vekleten postninlik yapmtr. Daha
sonra asaleten eyh atand rivyet edilmektedir.

Ahmed Muhyiddin Efendi 1239 senesinde vefat ettiini

yazmaktadr.

Ahmed Muhyiddin Efendi 1284 senesinde vefat ettiini

yazmaktadr.

Vakflar Dergisi 40 - Aralk 2013

104

Fatih Kse

9. Mehmed em Efendi. Henz ok kk yata olan M. em Efendinin yerine Bekir Sdk

Efendi niybet etmekteydi. Bu sebeple S. Revnakolu tekkenin son postnininin Bekir Sdk
Efendi olduunu belirtmektedir (Revnakolu
Arivi, 00024: 1-2).6 Bekir Sdk Efendi, Arab
Cmiinde, Unkapan zel Derghnda, Elvanzde Cmii ve Kantarclar Cmiinde Cumhuriyetin ilk yllarnda 1341-1343 yllar aras
Ramazan aylarnda le ve ikindi vakitlerinden
nce vaiz olarak grev yapmtr. (Ycer 2003:
604-605; Gven 1999: 388-389).
2-Alibeyky zel Tekkesi
Tekke, Alibeykyde eski Tekke Sokanda (gnmzde Namk Kemal Caddesi) kurulmutu. Tekke,
kaynaklarda Alibey Karyesinde Cmi-i erf kurbunda eyh ebl-Hasan e-zel tarkatna meruta bir bb zviye (VGMA, Teky ve Zevy Defteri, no: 109, s. 34, sra 187) ve Hss- Refa kazasna tbi Alibey Karyesinde zel Tekkesi (BOA,
C. Belediye. 1471)7 ve Kadhnede vki Alibey
Karyesi zel Dergh- erfi (BOA, EV.d. 36532)
eklinde gemektedir.
Tekkenin vakfiyesi 29 evval 1209/ 19 Mays 1795
tarihinde hazrlanm ve tekke bu tarihte kurulmutur. Tekkenin kurucusu ve vakfedeni, III. Selm
dnemi devlet adamlarndan Silahdar Abdullah
Aadr (. 1211/1796). Silahdar Abdullah Aa Alibeyky civrnda ayrca bir kpr (Fil Kprs), bir
kk (Mirahur Kk) ve bir ka eme yaptrmt
(BOA, C. Belediye. 2130).8
Hicr 29 evval 1209/ 19 Mays 1795 tarihli vakfiyede tarif edildiine gre tekkenin st katnda iki
oda, iki sofa, abdesthane, tuvalet, ahap bir oda,
alt katta ise mutfak, kmrlk, tuvalet ve avlu bulunuyordu. Ayrca bu binann yannda tevhidhne,
eyh odas, meydan odas, kahve odas, dinlenme
ve ibadet yeri, mutfak, iki tuvalet, bir kuyu, avlu
ve bahe yer almaktayd. Vakfiyeye gre tekkenin
postninliine zel tarkat eyhlerinden bid,
sofu ve akll, doru yol tutan, reit ve Allahtan
korkan, fakirlerin ve dervilerin iradna liyakatl
biri, gnde 120 ake vazife ile grevlendirilmiti.
Vakfiyeye gre tekkenin eyhinden her hafta pazartesi gn zel tarkat zere le namaz ayini
icra etmesi, hazr olan fukar ve dervian ile ah6
7
8

Belgede Bekir Sadk Efendinin fotoraf da yer almaktadr.

Eype bal Alibey Kynde.
Belge 1245 tarihlidir.

zab suresini okuyup gemilerin ruhuna hediye

etmeleri istenmekteydi. eyhin vefatndan sonra
onun yerine geecek olan eyhin de yine zel
tarkatndan olmas, vakfiyede belirtilen vasflara
sahip olmas gerekmekteydi. Ayrca zviyenin fakirlerinin doyurulmas iin eyhe gnlk 150 ake
verilecekti. Vakfiyede belirtilen artlardan birisi de
her sene Rebilevvel ay girdiinde tekkede Mevlid-i erif okutulmas idi. Bu husus iin de vakf
gelirinden senelik 150 kuru tahsis edilmiti. Tekkenin temizlik ve bakm iin tarkat fakirlerinden
birinin sprgeci (ferr) olmas, tekkeyi kir, pas ve
tozdan temizleyip hizmeti karlnda gnlk be
ake verilmesi vakfiyede art koulmutur. Tarkat
fakirlerinden iki kiinin de gece ve gndz tekkede ikamet etmeleri, fakirlerin hizmetinde bulunup
gayret gstermeleri belirtilerek bunun karlnda
her birine vakf gelirlerinden gnlk beer ake verilmesi istenmekteydi. (Hatman 2005: 42-49). Tekkenin ilk kurulduu yllarda eyhine gnlk 2 ake
verilmekteydi (BOA, C. Belediye. 1471).
1215/1800 senesinde tekkede barnmakta olan
dervilere gnde iki okka et tahsis edilmekteydi.
(Haskan 1996: 125). Tekkeye her sene kurban bayramnda bir aded kurbanlk koyun verilmekteydi.
15 Zilkade 1306/ 13 Temmuz 1889 tarihinde de bu
vesileyle tekkeye bir aded koyun verilmiti (TSMA,
D. 5441).
1260/1844 senesinde tekke, Hatice Sultan Vakf
tarafndan yeniden ina edilmitir. (li 1998: 117).
28 Receb 1276/ 20 ubat 1860 tarihli bir belgeye
gre tekkenin postnini eyh Mehmed Efendi vefat etmi ve aylk 150 kuru maa mnhl olmutu
(kaldrlmt-boalmt). Bu maan eyhin hasta
zevcesi Emine hanm ile meczb oullar Mustafa
ve Mehmed Efendilere hayatta olduklar srece
(b kayd- hayt) tahsis edilmesi uygun grlmt (BOA, MVL. 837/16).
5 Cemaziyelahir 1297/ 15 Mays 1880 tarihli Maliye Nezaretine yazlan bir belgede tekkenin olduka vrn ve harap bir durumda olduu belirtilerek
tamirat iin keif yaplmas ve vakfnn gelirlerinin olup olmad konusunda bilgi istenmekteydi (BOA, Y.Mtv. 3/94). 8 Cemaziyelahir 1297/ 18
Mays 1880 tarihli belgeye gre tekkede yaplan
keif gerei tekkenin hemen inaatna balanlarak bir aya kadar inaatn tamamlanmas, inaatn
bitiminde inaat masraflarn gsteren pusulann
atebe-i lyya (pdiha-saraya) takdim edilmesi

Vakflar Dergisi 40 - Aralk 2013

105

Ariv Belgelerinin Inda stanbul zel Tekkelerinin Tarihi

ve ayrca tekkede pdiha mahsus bir yer tahsis

ve tehyie edilmesi (hazrlanmas) de pdih II.
Abdlhamd tarafndan emredilmiti. Daha sonra
keif defteri ile pusula ide klnmtr (BOA, Y.PRK.
EV. 1/18).
1300/1882 senesinde tekkenin eyhi (postnini)
olarak grev yapan Hac Tahsin Efendi, Hazine-i
Celile-i Maliyeden 500 kuru maa almaktayd.
1299/1881 senesi maliye btesinden kendisine
bu miktar tahsis edilmiti (BOA, .DH. 891/70926).
30 Rebilevvel 1311/ 11 Ekim 1893 tarihli bir belgeye gre tekke tamire muhta bir haldeydi. Tekkenin tamiri iin yaplan keif sonucu mecid 19
kuru hesabyla 11.409 kuru gerekmekteydi. Tekkenin vakfnn (Silahdar Seyyid Abdullah Aa Vakf) bu harcamay yapmaya gc yetmemekteydi
ve hazineye borcu bulunmaktayd. Buna ramen
gerekli olan tamirin ertelenmesi uygun grlmemiti (BOA, .EV. (rde Evkaf) 21). Tekke bu tarihte
Evkaf tarafndan emaneten tamir ettirilmi ve tamir masraflar da Hazne-i Evkfdan karlanmtr
(BOA, .EV. 5/46).9
1320/1903 senesinde tekkenin tamiri iin 230 Osmanl liras, tekkenin bahesindeki set duvarlar
ile muhafaza duvarlarnn yklan ksmlarnn ina
masraf olarak 33 lira, tekkenin yanndaki cminin tamiri iin 126 lira ve harap bir durumda olan
mektebin erkek (zkr) ve kz (ins) ksmlarnn
yeniden inas iin 314 lira olmak zere toplam
703 Osmanl liras ina masraf karlmt (BOA,
Y.PRK.M. 7/102). Bu dnemde hazrlanm olan
kef-i evvel defterinde tekkenin tamire muhta
durumda olan blmleri ve in masraflar tek tek
yazlmtr. Buna gre semhnenin tavan, tavan
kiremitleri, atlayan duvarlar ve demesi; kahve odasnn demesi; dedegna mahsus dire ile
alt katta bulunan odann demesi, dolaplar ve
divan; hellarn musluklar; semhne ile dire-i
hmyun zerindeki Marsilya kiremitlerinin krlm olduundan yenilenmesi, harap olan inko derelerinin 8 kyyelik inko kullanlarak yenilenmesi
ve mahiyelerinin halis harla bastrlarak mahalleri
ve sakf ile saaklardaki oynam olan yelkovan ve
inkolarn salamlatrlmas (tahkimi). Semhnenin bitiiindeki dier direnin ve darda bulunan
hellarn duvarlar ile badd tavanl sakf halis
harla yenilenmesi. Mutfan (matbahn) musluk
nndeki kapak talar derzleri eksik ve harap ol9

Sene: 17 C 1311.

duu iin imento ile yenilenmesi. Btn bu tamir

ve tecdd masraflar iin 2.000 kurua yakn para
harcanmtr. Tekkenin bahe kapsnda bulunan
Hatice Vlide Sultan Cmiinin de tamiri iin bu
dnemde kef-i evvel defteri hazrlanmtr (BOA,
EV.d. 36532).
1320/1903 senesinde tekkeye taamiye (yemeklik)
olarak, gnlk 6 ift ekmek, gnlk 2 kyye et, aylk
5 kyye eker, aylk 15 kyye pirin, aylk 15 kyye
un, aylk 15 kyye kahve, aylk 6 kyye sde ya ve
aylk 5 kyye zeytinya verilmekteydi (BOA, Y.PRK.
M. 7/89).
1307/1889 senesinde yaynlanan Bandrmalzadenin eserinde Alibey kyndeki bu tekkenin
postnini Tahsin Efendi, zikir gn ise Cuma olarak belirtilmitir (Bandrmalzde 1307: 4). Tekke,
1335/1919 senesinde mamurdu ve tekkede pazartesi gnleri zikir yaplmaktayd. (Galitekin 2003:
250).
1334/1918 senesinde tekke, tekkeler nizamnmesi gerei 7. Merkez olan Eybdeki Talburun Tekkesine balyd ve bu tarihte tekkenin postnini
eyh Ahmed Efendi idi (Albayrak 1996: 24; MA,
Meclis-i Meayih Esami Defteri, no: 1760).
1341/1925 ylnda da tekkenin postnini Ahmed
zz Efendiydi. Tekke evld- vkfdan deildi ve
merutahnesi yoktu. Bu seneye ait vakflar arivindeki kaytta unlar yazmaktadr: Vkf- mm
ileyhin 1209 trihli vakfiye-i mukayyede ile Alibey
Karyesinde Cmi-i erf kurbunda eyh ebl-Hasan e-zel tarkatna meruta bir bb zviyesini vakfederek mehatini meyh- zeliyyeden
bid ve zhid ve kil ve muttak bir zta art ve
tahsis edip mstakillen merutahne hakknda bir
sarahate tesdf edilememidir (VGMA, Teky
ve Zevy Defteri, no: 109, s. 34, sra 187).
Tekkede son dnemlerde eyh Mustafa Pehlivan
Efendi, ikinci eyh Mehmed Rid Efendi, Dervi
Ali olu smail Hakk Efendi ve eyhin kzkardeinin
olu Mehmed Said Efendi ikamet etmekteydiler.
(Galitekin 2003: 333-334).
Tekke, 1945 senesine kadar ayaktayd ve gnmzdeki Mehmet Akif Ersoy lkretim Okulunun
rr tarafndaki son binasnn yerinde bulunmaktayd. Tekkenin ortadan kalkmadan nceki durumu
ile ilgili Aziz Hami Hatman u bilgileri vermektedir:
ki katl olan binann ta duvarl alt kat oda ve
depo olarak kullanlyordu. st katta bulunan drt

Vakflar Dergisi 40 - Aralk 2013

106

Fatih Kse

byk oda ise tamamen ahap idi. Geni bir at altnda yer alan odalarn girileri arkadaki tala alrd. Her odann yksek, geni ve ift kanatl ayr
kaplar bulunuyor ve bu kaplardan dar bir sofaya
giriliyordu. Sofann solunda, alt ksm ve kenarlar
inko ile kapl tuvalet ve onun yannda guslhane
vard. Ev iinde su balants olmadndan, gereksinim, su kaplarndan marapa kullanlarak gideriliyordu. Bu katta ayrca mutfak olarak kullanlan bir
ocak ile amar ykamaya yarayan mermer tekneler vard. Binann su ihtiyacn, mermerden oyulmu musluklu byk bir su deposu karlyordu.
(Hatman 2005: 21-23). Tekke, 1925ten sonra bir
dnem ilkokul olarak kullanldktan sonra, yklm,
ahap enkaz ise yeni okula sobada yakacak olarak
kullanlmtr. (Hatman 2005: 21-23).
Tekkenin postninleri unlardr:
1. eyh Ahmed Efendi. 1252/1836 senesinde tekkenin postnini idi (BOA, C.S. 2031).
2. eyh Emin Efendi (. 1268/1852). (li 1998:
117). Tekkede medfndur.
3. eyh Hac Mehmed Efendi (Receb 1276/1860).
4. Hac Ahmed Bey.
5. Hac Hasan Tahsin Efendi (. 18 evval 1331/
20 Eyll 1913) (Ahmed Muhyiddin Efendi:
184). Stlcede, Hasrczde (Hasrzde) Tekkesi nnde ve Mahmut Aa Cmii haziresinde medfndur. Mezar tanda unlar yazldr:
H/ tarkat- aliyye-i/ zeliyyeden/ Alibey
ky/ Tekyesi postnini/ e-eyh el-Hc/ Hasan Tahsin Efendi/ rahmetullhi aleyh/ fi 18
evval Cumaertesi sene 1331. El fakr Hamd..
6. eyh Mustafa Bahauddin Efendi. eyh Mehmed Efendinin oludur. 1258/1842-43 senesinde stanbulda domutur.
7. eyh Mehmed Rid Efendi. eyh Mehmed
Efendinin oludur. 1260/1844 senesinde stanbulda domutur. (Haskan 1996: 124; Galitekin 2003: 333).
8. eyh Ahmed zz Efendi.
3- Erturul zel Tekkesi
Tekke, Beiktata, Barbaros Bulvar yannda, Yldz
Mahallesinde, Cihannm Yldz Caddesinde, 265
ada, 4 parselde yer almaktadr. (zdamar 2007:
292). Tekkenin eyhi Muhammed Zfir Efendinin

ailesi iin ina edilmi ve gnmzde harap bir durumda olan iki konak ise 261 ada zerinde yksek
duvarlarla evrili, buuk dnmlk geni bir
bahenin iinde yer almaktadr. (etinta 2012:
24).
Tekke, 1888 senesinde, Sultan II. Abdlhamd tarafndan, Yldz Hamdiye Cmii ve Orhniye Cmii ile
ayn zaman diliminde, zelliin Meden koluna
mensup olan eyh Muhammed Zfir10 iin ina ettirilmitir. Tekkenin, slam dnyasnn eitli yerlerinden stanbula gelen tarkat eyhleri ile alimleri
arlamak ve de bu kiiler vastasyla hilfet kurumunun etkinliini artrmak amacyla tesis edildii
dnlmektedir. Tekkenin ilk ina edildii zaman
cmi-tevhidhne, selamlk, harem ve misafirhaneden olumaktayd. 1905-1906da tekkenin yanna
trbe, ktphane (kitaplk) ve eme yaplmtr.
Sonradan eklenen bu yaplarn tasarm mimar
Raimondo dAroncoya aittir. Rivyete gre tevhidhnenin kadnlar mahfelinin kafeslerini bizzat II.
Abdlhamd yapmtr. 1925ten sonra tekke vakflar idaresine gemi, daha sonra stanbul Belediyesine, sonra Milli Eitim Bakanlna devredilmi
ve 1957 senesine kadar air Nedim lkokulu olarak kullanlmtr. Tekke, 1969-1973 yllar arasnda Vakflar daresi tarafndan kapsaml bir onarm
geirmitir. Bu onarmdan sonra yapnn, Vakflar
daresinin depolarnda rmek zere olan eitli
tarkat eyalarnn sergilenecei bir mze olmas
kararlatrlm ancak bu karar baz nedenlerden
dolay uygulanamamtr. (Eraktan 1968: 52315232; Tanman 1994: 196; Byker 2004: 35; Tokgz 2012: 25).
Trbede, eyh Muhammed Zfir, kardei eyh
Hamza Zfir (. 1904) ve dier kardei eyh Beir
Zfir (. 1909) medfndur. (Eraktan 1968: 52315232).
Tekkenin zikir gn Cuma idi. Zikir, Cuma namazndan sonra yaplmaktayd. Tekkede her akam yats
namazndan sonra da vazife denilen zel Evrd okunmaktayd. Bu usl Sultan II. Abdlhamdin
irdesi zerine ihds edilmi ve tekkenin kapatlmasna kadar devam etmitir. (Ycer 2003: 606).
10 1828de Trablusgarpn Msrata ehrinde domutur. Babas
Hasan Efendi, annesi Kamer Hanmdr. II. Abdlhamd ile
tanmas ise kardei Hamza Efendi vastasyla olmutur.
1871 ylnda 43 yanda iken stanbula gelmitir. 24 Eyll
1903te stanbulda vefat etmitir. Tekkenin yanndaki
trbede medfndur. (etinta 2012: 24-26).

Vakflar Dergisi 40 - Aralk 2013

107

Ariv Belgelerinin Inda stanbul zel Tekkelerinin Tarihi

Sultan II. Abdlhamdin hazrlatt 1306/1888 tarihli vakfiyede tekke ile ilgili u artlar yer almaktadr:
1. Derghda hl postnin olan eyh Muhammed Zfir Efendi hayatta olduu mddete
derghta eyh olup kendisine aylk 6.000 kuru
verile.
2. eyhin kardeleri Hamza Zfir Efendiye hayatta olduka aylk 2.400 kuru ve Abdurrahman
Efendiye de hayatta olduka aylk 2.000 kuru
verile.
3. eyhten sonra derghta postnin olacak zta
aylk (ehr) 2.500 kuru taamiye (yemeklik)
bedeli verile.
4. Derghn eyh ve mrdn ve dier misafirleri
iin aylk 420 kyye-i cedd et ve aylk 180 kyye-i cedd sdeya (revgn- sde) ve aylk 330
kyye-i cedd Msr pirinci ve aylk 90 kyye-i cedd un ve aylk 120 kyye-i cedd toz ekeri ve
aylk 110 kyye-i cedd soan ve aylk 37 kyye-i
cedd tuz ve aylk 1 kyye-i cedd ve 500 dirhem-i cedd zeytinya verile.
5. Dergha aylk, her ekisi 200 kyye-i cedd olmak zere 30 cedd eki odun (hatab) ve aylk
150 kyye-i cedd kmr satn alnp verile ve
dier gerekli eyler (levzm) iin aylk 2.569
kuru verile.
6. Aylk 300 kuru a maa ve aylk 480 kuru
tablakarlara maa verile. A ve tablakarlara
yllk 1.596 kuru elbise bedeli verile.
7. eyhin kilerine aylk 15 kyye-i cedd zeytinya,
aylk 15 kyye-i cedd eker, aylk 12 kyye-i cedd kahve, aylk 15 kyye-i cedd sabun, aylk 2
sandk ispermecit mumu, yllk 500 cedd eki
odun, yllk 33.750 kyye-i cedd kmr, her bir
ifti 210 gram gelmek zere gnlk 100 ift ekmek (nn- azz) verile.
8. eyhin hayvanlar iin aylk 3 keyl-i cedd 4 inik
arpa (er) ve kantr 100 cedd kyye itibariyle
2 kantar 6 batman saman verile.
9. Derghta her sene mevlid (menkbe-i veldet-i
b-sadet-i hazret-i seyyidl-enbiy) kraat
olunarak (okunarak) gerekli olan masraflar iin
3.000 kuru harc ve masraf oluna.
10. Derghta her sene Mirciyye-i hazret-i seyyidl-mrseln okunup lazm olan masraflar iin
3.000 kuru harc ve sarf oluna.
11. Derghta her sene aura piirilip eyhlere
(meyh- kirm), dervilere, ziyaretilere

(zvvr) ve misfirlere yedirilerek gerekli olan

masraflar iin 3.000 kuru har ve sarf oluna.
12. Derghta ve Erturul Cmiinde ehil olanlardan
(mstehakknden) ve ulemdan bir zt imm-
evvel (birinci imam) ve hatib olup aylk 500 kuru, dier bir zt imm- sn (ikinci imam) olup
aylk 400 kuru ve nefer mezzin ve zkirlerden mezzin ve zkir-i evvele (birinci zkire)
aylk 250 kuru, ikinci ve ncye aylk ikier
yz kuru verile.
13. Emn ve gvenilir (mutemed) bir kimse kayym- evvel (birinci kayym) ve ikinci ve nc
kayym olup, kayym- evvele aylk 250 ve ikinci
ve nc kayymdan her birine ikier yz kuru verile.
14. Muktedir (gc yeten) bir kimse bekiba olup
aylk 500 kuru, yllk elbise ve odun bedeli olarak 336 kuru, ekmek ve erzak bedeli olarak da
yllk 900 kuru verile. Ve bir kimse de beki-i
sn (ikinci beki) olup aylk 200 kuru, elbise
ve odun bedeli olarak yllk 336 kuru, ekmek
ve erzak bedeli olarak da 900 kuru verile. Ve
bir kimse bevvb (kapc) olup aylk 150 kuru
verile.
15. Ulemdan bir kimse viz olup her hafta Cuma
gnleri cmide cemaata vaz nasihat edip
karlnda aylk 300 kuru verile (BOA, D.
195/45).11
16 Mays 1304/ 28 Mays 1888 tarihli zel Dergh postnini eyh Zfir Efendiye mahsus harem
ve selamlk diresine tefri olunan eyann miktarn hvi defter balkl bir ariv belgesinden
rendiimize gre tekkenin harem ve selamlk
ksmlar kattan olumaktadr. st katta 7 oda 1
salon, orta katta 8 oda 1 salon, alt katta 3 oda ve
souk camekan. Bahe iinde ise dedelere (dedegn) mahsus 4 aded oda yer almaktayd. Tekkenin
iinde pdiha mahsus bir oda ile eyhe mahsus
ayr bir oda bulunmaktayd (BOA, HH. 14847).12
26 Mays 1304/ 7 Haziran 1888 tarihli bir belgeye
gre tekke, Yldz Saray Caddesinde yeniden ina
olunmutu. Tekkedeki eyhe mahsus olan dire
ile bitiiindeki ev, harem ve selamlk direlerine
bu dnemde birok eya verilmiti. Yeniden ina
edilen tekkede 8 aded oda, bir sofa, pdih iin
11 Belgenin tarihi: 14 Za 1328/24 Austos 1326.
12 Belgede tekkede kullanlan eyalarn ayrntl bir listesi de
verilmitir.

Vakflar Dergisi 40 - Aralk 2013

108

Fatih Kse

bir mahfel bulunmaktayd. Bitiiindeki ev ile harem ve selamlk blmlerinde toplam 33 oda, 2
merdiven ba pencereleri, cmi iinde 8 pencere
yer almaktayd. Tekkenin ve buraya bal direlerin
mefrtna (demelerine) 47.589 kuru harcanmt (BOA, HH. 14851).13
1324/1906 senesi aban/Eyll-Ekim aynda Erturul Cmii ve zel Tekkesi ser-kayym Hac smail
Efendinin vefatndan sonra yerine olu ikinci kayym Mehmed Efendi ser-kayym olmutu (BOA,
Y.Mtv. 290/108).
Tekkeye arpa ve saman Hububat Anbarndan;
odun ve kmr Hatab Anbarndan; gerekli eyalar (levzmt) Erzak Anbarndan ve yiyecekler ise
Matbah- mireden karlanyordu (BOA, Y.PRK.
HH. 36/59).
Vakfiyeye gre tekkeye her gn Frn-
Hmyndan (Saray Frn) ekmek (nn- azz)
gnderilmekteydi. 11 Rebilahir 1308/ 25 Ekim
1890 tarihinde tekkeye ekmek nakletmek iin 70
kurua bir aded sralanm sepet satn alndn
renmekteyiz (BOA, Y.PRK.HH. 23/46). 13 evval 1323/ 11 Aralk 1905 tarihli belgeden tekkeye
1.500 kuru taamiye (yemeklik) tahsis edildiini
gryoruz (BOA, .ML. 68/40).
Tekkede mbarek gn ve gecelerde etkinlikler
yaplmaktayd. Vakfiyedeki artlardan biri de her
sene Receb aynn (Receb-i erfin) 27. gecesine
rastlayan mbarek gecede Miraciye okutulmas ve
masraflar iin 3.000 kuruun Hazine-i Hassa-i ahneden karlanmas idi (BOA, Y.PRK.HH. 25/19).
Nitekim 13 Rebilevvel 1308/ 17 Ekim 1890 Pazartesi gn ve Sal gecesi mevlid okutulmu ve masraflar iin 2.840 kuru harcanmt. Ayn sene 28
Receb 1308/ 9 Mart 1891 pazartesi gn ve Sal
gecesi mirciye okutulmu ve 2.700 kuru harcanmt (BOA, Y.PRK.HH. 24/48). Mirciye Trke ve
Arapa olarak iki ayr dilde okunmutu. Ayn gece
pdiha dua edilmi ve eyh Zfir Efendi tarafndan zikir gerekletirilmiti (BOA, Y.PRK.M. 3/18).
1307/1889-90 Rebilevvel aynda tekkedeki grevlilere verilen maalar ve harcamalar u ekildeydi:
eyh Muhammed Zfir Efendinin maa 6.000,
birderi Hamza Zfir Efendinin maa 2.400, Abdurrahman Efendinin maa 2.000, a maa 300
13

Belgede Muhammed Zfir Efendinin mhr de yer

almaktadr: Muhammed Zfir 1287. Belgede tekkede
kullanlan eyalarn ayrntl bir listesi de verilmitir.

ve dier harcamalar ise 2.569 kuru (BOA, Y.PRK.

HH. 22/28).14
Tekkenin bir de tabibi (doktoru) bulunmaktayd.
Derghn tabibi olarak grev yapan Kolaas Ali
Rza Beyin rtbesinin pdih tarafndan binbala terfi ettirildii belgelerde kaytldr (BOA, .TAL.
384/16).15
1307/1889 senesi Rebilevvel aynda tekkede ve
Erturul cmiinde mevlid okutulmu ve masraflar
iin harcanmak zere sm-i mecid 20 kuru hesabyla 3.000 kuru Emlk-i Hmyn daresinden
alnmt (BOA, Y.PRK.HH. 22/18). 1308/1890 senesi Muharrem aynn 10. gn tekkede aure piirilmi ve aure masraf 2.100 kuru olmu, vakf
deneinden 900 kuru artmt (BOA, Y.PRK.HH.
23/35). 1309/1890 senesi Muharrem aynn 10.
gn tekkede yine aure piirilmi ve fakirlere datlm, aure masraf olarak vakfiyede belirtilen
3.000 kuru denekten 2.435 kuruu harcanmt. Artan 565 kuru vakfa geri iade edilmiti (BOA,
Y.PRK.HH. 24/65; Y.Mtv. 53/42).
23 Rebilevvel 1309/ 27 Ekim 1891 tarihli bir belgede, tekkenin postnini kilere aylk olarak 10
kyye kahve verilmekte olduunu ancak kahvenin
idareye yetmediini belirterek, misafirler ve derviler iin de aylk 15 kyye kahve, 15 kyye eker ve
20 kyye sabun verilmesini talep etmekteydi (BOA,
Y.PRK.HH. 24/84).
1308/1890 senesinde tekkenin hmyn diresi, eyhe ait selamlk ve harem diresi, dedegn
direleri, ahr, arabalk ve dier ksmlar 10.248
Osmanl liras harcanarak yeniden ina edilmitir.
Cminin minaresi de bu dnemde ilave edilmitir.
Sultan II. Abdlhamd, inann gereklemesi iin
10.500 lira tahsis etmiti (BOA, Y.PRK.MM. 1/48.
). Bir Fransz irketine, tekkenin hemen yukarsna
ina ettirilen ahap konakta (harem diresi) eyhin hanm ve ocuklar ikamet etmekteydi. Birka
sene sonra ise ahap konaa bitiik ve daha yukarda ta bir konak yaptrld. Bu katl ta konan
14 Yine bu belgeden rendiimize gre 12 Rebilevvel 1307
tarihinde Eyll ay maa olarak Hamidiye Cmii mam-
evveli (birinci imam), hatibi ve devirhn Ali Rza Efendi
6.000; mam- sn (ikinci imam) ve devirhn Hamdi Efendi
4.000; Ser-mezzin ve devirhn Hseyin Efendi 3.500 kuru
maa almlard. Erturul Cmii mam- evveli ve hatibi
Mehmed Dilct Efendi 5.000; imam- sn Mehmed Efendi
4.000; ser-mezzin ve zkir Mahmud Efendi 2.500 kuru
maa almlard.
15 Tarih: 30 Za 1323.

Vakflar Dergisi 40 - Aralk 2013

109

Ariv Belgelerinin Inda stanbul zel Tekkelerinin Tarihi

mimarnn ise Osep Kalfa olduu rivyet edilmektedir. (etinta 2012: 26).
Tekkenin olduka zengin vakflar bulunmaktayd.
Tekkenin de iinde bulunduu, birok meyve aacnn yer ald geni bir arazi16, Akaretler Caddesindeki btn binalar ve Tophanenin altndaki
sra dkkanlarn tamam tekkeye vakfedilmiti.
Tekkede kalan dervilerin yiyecek ve iecekleri
saraydan tedrik edilmekteydi. (Ycer 2003: 605).
Dervilerin barnmas iin ahap konan aasnda Hasanpaa Deresinin kenarndaki (gnmzde
Barbaros Bulvarnn getii yer) 15 odal iki kou
bulunmaktayd. Tekke kapatlmadan nce det
bir eitim kurumu gibi almaktayd. Trablusun
Syve ehrinden her sene 30 dervi eitim-retim
grmek zere stanbula gnderilmekte ve tekkedeki eitimlerinin bitmesinden sonra memleketlerine geri gnderilmekteydi. (etinta 2012: 28).
25 Cemaziyelevvel 1325/ 6 Temmuz 1907 tarihli
bir belgeye gre dergh, cmi ve harap olan mektebin tamiri iin keif yaplm ve tamiratn 76.019
kuru masrafla gerekleecei anlalmt (BOA,
Y.PRK. HH. 38/8).
7 Rebilahir 1307/ 1 Aralk 1889 tarihli belgeye
gre, derghn vkel diresine, ihtiya grlen
bir aded byk sar mangal, bir semaver, bir leen,
bir sehpa, ve birer metrelik anta satn alnmas istenmekteydi (BOA, Y.PRK. HH. 22/39).
25 Rebilevvel 1308/ 8 Kasm 1890 tarihli bir belgeye gre, bu tarihten bir gn nce Cuma gn
Sultan II. Abdlhamd tekkeye gelmiti. Pdihn
tekkeye terif-i hmyunu srasnda mutad olduu zere orada bulunanlara 2070 kuru datlmt. Bu miktar hazne-i hneden karlanmt
(BOA, Y.PRK.HH. 23/47).
15 evval 1309/ 13 Mays 1892 tarihinde, tekkeye
gelen ziyaretiler (zvvr) ve misafirler iin lzumlu grlen 40 para yatak takm eyh efendi tarafndan Mefrt dresinden talep edilmiti. Talep
edilen yatak takm unlardan olumaktayd: 16
aded yastk, 8 basma yzl pamuk ilte, 4 araf,
4 yastk rts, 4 dokuma yatak ba ve 8 fabrika
yazmas yorgan (BOA, Y.PRK.HH. 25/42).

rem 1326/ 18 ubat 1908 tarihli bir belgeye gre,

tekkenin harem diresindeki bir oda iin bir aded
hal verilmesi, krk camlarn yenilenmesi, bozulmu olan su yollarnn tamiri ve dervilere mahsus olarak bir oda eklenmesi eyh tarafndan talep
edilmi, bunun zerine Ebniye-i Seniyye Anbar ile
Mefrt- Hmyn daresi tarafndan gerekletirilecek olan bu iler iin 5.130 kuru gerektii ve
inaat iin de 4.161 kuru harcanlmas gerektii,
btn bu isteklerin yerine getirilmesi iin toplamda 9.291 kuru masrafn kaca anlalmt (BOA,
Y.Mtv. 306/102).
11 safer 1326/ 15 Mart 1908 tarihli bir belgeye
gre tekkenin Hmyn mahfilindeki sobann tamir edilmesi gerekli olmu ayrca ehzdegn-
civan-bahn diresinin mefrt (demeleri)
da iyice eskimi olduundan bunlarn yenilenmesi
eyh tarafndan talep edilmiti. Mefrt iin Hereke Fabrika-i Hmynu mamlatndan sarf edilecek eyann 1.536 kuru, sobann tamiri iinde
956 kuru masraf kaca anlalmt (BOA, Y.Mtv.
307/63).
Tekkede, gece aydnlanma ihtiyac iin havagaz
lambalar ve amdanlar kullanlmaktayd. 16 aban 1309/ 16 Mart 1892 tarihinde tekkedeki havagazlar ve amdanlarn tamiri ve temizlenmesi
(tathiri), Beyolunda Avrupa arsndaki Havagaz Lambacs Petri Margossian (Margosyan) tarafndan 1.000 kuru karlnda gerekletirilmitir
(BOA, Y.PRK.HH. 25/22). 29 Rebilahir 1326/ 31
Mays 1908 tarihli bir belgeye gre tekke ile mtemiltndan olan direlerdeki sobalar bir nceki
sene tamir edilmi ve hazine tarafndan 5.700 kuru harcanmt (BOA, Y.Mtv. 310/133).
Tekkeye, tekkenin harem ve selamlk direlerine
18 Eyll 1324/ 1 Ekim 1908 tarihi ile 1 temmuz
1324/ 14 Temmuz 1908 tarihine kadar isle olunan (verilen suyun) bedeli 7.514 kurutu (BOA,
DH.MKT. 2711/92).

Tekkede kullanlan hal, perde, mangal vs. gibi eyalarn listeleri ariv belgelerinde kaytldr (BOA,
Y.PRK.HH. 23/62; Y.PRK.HH. 24/22). 15 Muhar-

eyh Zfir Trbesinin inas 13 Kanun- Evvel

1319/ 26 Aralk 1903 tarihinde balam trbenin
inasna 1320/1904 senesinde devam edilmitir
(BOA, HH. 29556, s. 213, 244). Ayn tarihlerde derghn harem blm, ahr ve arabalk ksmlar tamir edilmekteydi. Bu ksmlarn tamiri iin yaplan
ilk keif bedeli 8.806 kuru idi (BOA, HH. 29556, s.
26, 34, 96, 149).

16 Bu arazi daha sonra satlmtr ve zerine Conrad Otel ina

edilmitir.

II. Abdlhamdin hazrlatm olduu 12 Safer

1306/ 18 Ekim 1888 tarihli vakfiyesinde eyh

Vakflar Dergisi 40 - Aralk 2013

110

Fatih Kse

Muhammed Zfir Efendinin hayatta olduu mddete derghn eyhi olaca ve aylk 6.000 kuru
maa alaca, veftndan sonra ise yerine eyh
olacak kiiye aylk 2.500 kuru taamiye bedeli verilecei artt. Mteveff eyh Muhammed Zfir
Efendinin Hazine-i Hassadan ald toplam 7.500
kuru maandan 5.000 kuruun vefatndan sonra yerine tayin olunan mahdumu (olu) brahim
Efendiye tahsis edilmesi ile ilgili 17 Eyll 1319/ 30
Eyll 1903 tarihinde irade karlmt. Buna gre
brahim Efendi aylk olarak 5.000 kuru maa alacakt (BOA, BEO. 1474/110516).
Tekkeye, 1321/1903 senesi aban aynda 25 aded
Delilil-Hayrt vakf ve ihsn edilmiti (BOA,
Y.PRK.M. 7/116).
Tevhidhnenin dou tarafndaki kapsnn zerinde
yer alan, manzum metni Ahmed Muhtar Efendiye
(. 1910) ait olan kitabe talik bir hatla yazlmtr. Kitabede unlar yazmaktadr: Hdvend-i
cihn Abdlhamd Hn- Hd-sye/ bu dergh-
hakkat-iktinh eyledi in/ muhakkak rh- pk-i
zel kurb-i ilhde/ olur ol h in tevfkhh-
nusret-i Mevl/ Gher-i trhini nazm eyledi kemter kulu Muhtr/ bu dergehdir tecellgh- feyz-i
lem-i al 1305.
Tevhidhnenin gney tarafndaki hnkar kapsnn
zerinde 1305/1887 tarihli dier bir ina kitabesi
yer almaktadr. Manzum metni Ahmed Muhtar
Efendiye (. 1910) ait olan kitabe talik bir hatla
yazlmtr. (Tanman 1994: 197). Kitabede unlar yazmaktadr: Emrl-mminn Abdlhamd
Hn- Hd-gh/ tark-i hak-resn- zelye yapd bu dergh/ muhakkak rh- pk-i zel kurb-i
ilhde/ bek cy-i keml evket iclldir hergh/
Gher-i trhini nazm eyledi sdk kulu Muhtr/ bu
dergehdir tecellgh- feyz-i srr- illallah 1305.
M. evket Eygi burayla ilgili u bilgileri nakletmektedir: Sultan Abdlhamidin kz merhme ziye
Sultan hazretlerini ziyarete gittiimde, Pdih babasnn sk sk eyh Efendi ile grtn, nasihat ve dualarndan yararlandn beyan etmiti.
Eygi yine unlar aktarmaktadr: Zaman zaman
Avrupa lkelerinden, zelliin Darkav koluna
mensup mhtedlerin buraya gelip Fatiha okuduklar, selam verdiklerini duydum. Maalesef stanbul
Mslmanlar ehirlerindeki bu maneviyat hazinesinden bihaberdir. Her gn Barbaros bulvarndan
geen milyonla Mslman arasnda, bu zat tanyan, onun kadrini bilen, bir Ftiha okuyup sevabn

ona hediye eden ka kii kar?. (Eygi 2003: 318).

1969-1973 yllar aras kapsaml bir restorasyon
grm olan tekke-tevhidhne, Vakflar Genel Mdrl tarafndan 2008-1010 yllar arasnda yeniden kapsaml bir ekilde restore edilmitir. (Utku
Y. - Koak S. 2010: 88-90).
Tekkenin postninleri unlardr:
1. eyh Muhammed Zfir Efendi (. 2 Receb
1321/ 24 Eyll 1903 Cuma). Regib gecesi
veft etmitir (Osmanzde Hseyin Vassaf, I,
308). eyh Muhammed Zfir Efendi, babasndan hilfet almt. Trbede medfndur. eyh
Muhammed Zfir Efendinin vefatndan hemen
sonra ise olu Ebul-Hasan Zfir Efendi ksa bir
sre eyhlik yaptktan sonra Meclis-i Meyihe
grevini braktn bildirmi ve yerini kardei
brahim Zfire brakarak Msra gitmitir. (etinta 2012: 26).
2. brahim Zfir Efendi (. 10 Temmuz 1947). 76
yanda tekkenin yanndaki ta konakta vefat
etmitir. Yahya Efendi Dergh mezarlnda
medfndur. (Gven 1999: 392; etinta 2012:
26).
Sonu
stanbulda tesis edilen vakf messeseleri arasnda tekkeler, nitelik ve nicelik asndan nemli bir
yer tutan kurumlar olmulardr. Bir vakf eseri olarak kurulan bu tekkelerin faaliyetleri kurucular tarafndan hazrlanm vakfiyelerdeki artlara uygun
olarak srdrlmtr. Tekke ve zviyeler 1925 ylna kadar resmen faaliyette bulunmulardr. Dier
tarkatlara kyasla stanbulda en az sayda tekke
am bir tarkat olan zeliyye yaklak 130 yl bu
tekkeler vastasyla ehirde faaliyet gstermitir.
Ariv belgelerine ve dier kaynaklara gre stanbulda bu tekkelerden baka zel tarkatna bal
herhangi bir tekke kurulmamtr. Baz aratrmalarda bu tekke dnda Kabata izmeciler
Tekkesi ile emberlita zel Tekkesinin de sz
konusu tarkata bal kurulmu olan tekkelerden
olduu belirtilmektedir (Gven 1999: 393-394).
Ariv belgeleri ve kaynaklara dayal olarak yapm olduumuz aratrmalarda ve incelemelerde
bu iki tekkenin zel tarkatna bal messeseler
olduuna dir herhangi bir bilgiye rastlayamadk.
Kabatataki izmeciler Tekkesi, Halvet ve Celvet
tarkatlarna hizmet vermitir. (Kse, 2012: 286-

Vakflar Dergisi 40 - Aralk 2013

111

Ariv Belgelerinin Inda stanbul zel Tekkelerinin Tarihi

289). emberlitata kurulduu belirtilen tekkeye

dair adndan baka herhangi bir bilgi yoktur. Buras ihtimaldir ki Dvanyolundaki Sultan II. Mahmud Trbesini ziyarete gelen hanm sultanlarn
ve pdiha yakn dier ziyaretilerin konaklad
bir yerdi ve burada dua okunuyor, vaaz dinleniyor
ve sohbet ediliyordu. Ksacas belli bir postnini
ve zikir gn yoktu. yet kurumsallam bir tarkat yaps olsayd belgelerde ve kaynaklarda adna
kolaylkla rastlayabilir ve hakknda detayl bilgilere
ulalabilirdi.

Gnmzde bu tekkelerle ilgili kapsaml ve tantc

yaymlar yaplmas, fiziken gerekli restorasyon almalarnn yansra kurulu amalarna uygun bir
biimde insanlara hizmet veren kurumlar olarak
yaatlmas bu yaplarn ina sebeplerine uygun
olacaktr.

Vakflar Dergisi 40 - Aralk 2013

112

Fatih Kse

KAYNAKLAR
I. ARV BELGELER
a) Babakanlk Osmanl Arivi (BOA).
BEO. 1474/110516.
C. Belediye. 1471. C. Belediye. 2130.
C.EV. 14450. 12018.28364. 28177. 25790. 30964.
C.S. 2031.
DH.MKT. 2711/92.
EV.d. 36532.
HH. 14847. 14851. 29556.
Hrt.h. 682/2.
.DH. 955/75530. .DH. 955/75530. .DH. 891/70926.
.EV. (rde Evkaf) 21.
.EV. 5/46.
.ML. 68/40.
.TAL. 384/16.
MVL. 514/45. MVL. 435/40. MVL. 495/134. MVL. 514/45. MVL. 837/16.
D. 187/60. D. 195/45
Y.Mtv. 24/20. 53/42. 290/108. 306/102. 307/63. 310/133.
Y.PRK.EV. 1/18.
Y.PRK.HH. 22/18. 22/28. 23/35. 22/39. 36/59. 23/46. 23/47. 23/62. 24/22. 24/48. 24/65. 24/84.25/19.
25/42. 25/22. 38/8.
Y.PRK.MM. 1/48.
Y.PRK.M. 7/102. 7/89. 3/18. 7/116.
a) Mehat Arivi, Meclis-i Meayih Esmi Defteri, no: 1760.
b) Revnakolu Arivi, Sleymaniye Ktphanesi, 00024.
c) Topkap Saray Mzesi Arivi, D. 5441.
d) Vakflar Genel Mdrl Arivi, Teky ve Zevy Defteri, no: 109.
II. ARATIRMA VE NCELEMELER
Ahmed Muhyiddin Efendi, Tomr- Teky, stanbul, (zel Ariv).
Albayrak, Sadk. (1996). Son Devir Osmanl Ulemas, c. V, stanbul, stanbul Bykehir Belediyesi Yayn.
Bandrmalzde, Ahmed Mnib. (1307). Mecma-y Teky, stanbul.
Byker, Kamil. (2004). eyh Muhammed Zfir Efendi ve Erturul Tekkesi, stanbul.
etinta, Burak. (2012). Sultan Hamidin eyhi Zfir Efendi ve Beiktal Ailesinin Srad Hikayesi, NTV
Tarih, say 46, stanbul.
Eraktan, Hlid. (1968). Erturul Camii ve Tekkesi, stanbul Ansiklopedisi (STA), stanbul, c. X, s. 52315232.
Eygi, M. evket. (2003). Yakn Tarihimizde Cmi Kym, stanbul, Bedir Yaynevi.
Galitekin, A. Nezih. (2003). Osmanl Kaynaklarna Gre stanbul Cmi, Tekke, Medrese, Mekteb, Trbe, Hamam, Ktphne, Matbaa, Mahalle ve Seltn mretleri, stanbul, aret Yaynevi.
Gven, M. Salim. (1999). Ebul-Hasan zil ve zeliyye, (Yaymlanmam Doktora Tezi). Marmara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, stanbul.
Haskan, M. Nermi. (1996). Eyp Tarihi, stanbul, Eyp Belediyesi Yayn.
Hatman, A. Hami. (2005). Alibeyky Tarihi, stanbul, Eyp Belediyesi Yayn.

Vakflar Dergisi 40 - Aralk 2013

113

Ariv Belgelerinin Inda stanbul zel Tekkelerinin Tarihi

naner, T. mer. (1994). azellik - Zikir Usul ve Musiki, Dnden Bgne stanbul Ansiklopedisi (DBA),
c. VII, 140-141.
li, E. Demirel. (1998). stanbul Tekkeleri Mimarisi Eklentileri ve Restorasyonu, (Yaymlanmam Doktora
Tezi), Yldz Teknik niversitesi Fen Bilimleri Enstits, stanbul.
Kara, Mustafa. (2012). Derviin Hayat Sfnin Kelm, stanbul, Dergh Yaynlar.
Kse, Fatih. (2012). stanbul Halvet Tekkeleri, stanbul, Marmara niversitesi lahiyat Vakf Yayn.
Mhendishne Haritas, 1918.
Osmanzde Hseyin Vassaf, (2006). Sefine-i Evliya, Hazrlayanlar: Mehmet Akku-Ali Ylmaz, stanbul,
Kitabevi Yayn.
zdamar, Mustafa. (2007). Dersadet Derghlar, stanbul, Krk Kandil Yaynlar.
zel, A. Murat. (2010). zeliyye, Diyanet Vakf slam Ansiklopedisi (DA), c. XXXVIII, 387.
Revnakolu, C. Server, Arivi, Sleymaniye Yazma Eserler Ktphanesi, no: 00024.
Tabibzde Mehmed kr Efendi, Dern-i slambolda Hankahlar Beyanndadr (Mecma-y
Teky) stanbul Belediye Bakanl Atatrk Kitapl, Belediye Yazmalar Blm, nr. K.75.
Tanman, Baha. M. (1994). Erturul Tekkesi, Dnden Bgne stanbul Ansiklopedisi (DBA), c. III, 196.
Tanman, Baha. M. (1994). azeli Tekkesi, Dnden Bgne stanbul Ansiklopedisi (DBA), c. VII, s. 138.
Tanman, Baha. M. (1994). azellik, Dnden Bgne stanbul Ansiklopedisi (DBA), c. VII, s. 140.
Tokgz, Metehan. (2012). Tm Dnyay Gren Semt Cihannma, B +, Say 12/16, stanbul.
Ycel, Utku.- Koak, Serap. (2010). Erturul Tekke Camii ve 2008-2010 Restorasyon almalar, Vakf
Restorasyon Yll, say: 1, stanbul, s. 88-90.
Ycer, Hr Mahmut. (2003). Osmanl Toplumunda Tasavvuf [19. Yzyl], stanbul, nsan Yaynlar.
www.ttk.gov.tr. Tarih evirme Klavuzu.

Vakflar Dergisi 40 - Aralk 2013

114

Fatih Kse

EKLER

Harita 1. 1918 senesine ait haritada Unkapan zel Tekkesi. (Mhendishane Haritas).

Resim 1. Unkapan zel Tekkesi (2011). (Fatih Kse Arivi).

Vakflar Dergisi 40 - Aralk 2013
115

Ariv Belgelerinin Inda stanbul zel Tekkelerinin Tarihi

Harita 2. Yaklak yz sene nce Alibeyky, Kathane ve Fil Kprs. (BOA. Hrt.h. 682/2).

Resim 2. Alibeyky zel Tekkesi. Cumhuriyetin ilk yllar. (A. Hami Hatman Arivi).
Vakflar Dergisi 40 - Aralk 2013
116

Fatih Kse

Harita 3. Beikta, Erturul zel Tekkesi 1918. (Mhendishne Haritas).

Resim 3. Erturul Tekkesi. zel Dergh erfinde Cuma selamlk resm-i lsi.
Vakflar Dergisi 40 - Aralk 2013
117

Ariv Belgelerinin Inda stanbul zel Tekkelerinin Tarihi

Belge 1. (BOA. Y.Mtv. 24/20). Yangn geiren Unkapan Tekkesinin tamirine dair 1304).

Belge 2. (BOA. D. 195/45. Erturul Tekkesi postnini brahim Zfir Efendinin arzuhali.).
Vakflar Dergisi 40 - Aralk 2013
118

Fatih Kse

Belge 3. (BOA. D. 195/45. Erturul Tekkesi grevlilerine harcanan aylk masraf).

Vakflar Dergisi 40 - Aralk 2013

119