HOMOGENE DIFERENCIJALNE JEDNAINE

y
Jednaina oblika M ( x, y ) dx + N ( x, y ) = 0 koju moemo da spakujemo u oblik y`= f naziva se homogena
x
diferencijalna jednaina.

Reavamo je smenom :
y
= z to jest y = z x
x
Odavde je:
y = zx
y`= z ` x + x`z
y`= z ` x + 1 z
y`= z`x + z

Posle smene ova jednaina se svodi na diferencijalnu jednainu koja razdvaja promenljive.
Da Vas ne zbuni , neki profesori ne uzimaju za smenu slovo z, ve slovo u.
y
= u to jest y = u x
x
Odavde je:
y = ux
y`= u `x + x`u
y`= u `x + 1 u
y`= u ` x + u
Sve jedno je koje emo slovo uzeti za smenu, postupak rada je isti.....
Primer 1. Reiti diferencijalnu jednainu y`=

2x + y
2x

Reenje:
2x + y
izvuemo gore x ispred zagrade
2x
y
x (2 + )
x
y`=
2x
y
2+
x
y`=
Napravili smo oblik homogene d.j. pa sad uzimamo smenu
2
y`=

Smena:

y
= z y = zx y`= z`x + z , vraamo se u zadatak
x
2+ z
z`x + z =
2

z`x =

2+ z
z
2

2 + z 2z
2
2 z
dz
z`x =
ovo je diferencijalna jednaina koja razdvaja promenljive , gde je z `=
2
dx
dz
2z
x=
dx
2
z`x =

dz
1 dx
=
2z 2 x
dz
=
2z

integralimo
1 dx
2 x

ln 2 z =

1
ln x + ln c
2

trik je da kada su sva reenja po ln da se doda lnc umesto c

ln 2 z

= ln x 2 + ln c spakujemo malo

ln 2 z

= ln x 2 c

2z

y
x

antilogaritmujemo

1
2

= x c

1
= xc
2z
1

vratimo smenu

y
=z
x

= xc ovo je opte reenje, ako zahteva va profesor odavde izrazite y

y
1
=
x c x
y
1
= 2
.......................... / *x
x
c x
x
y = 2x
c x

y = 2x

x
c

ako stavimo

1
=C
c

y = 2x C x

Primer 2. Reiti diferencijalnu jednainu xy` y = x 2 + y 2

Reenje:
xy` y = x 2 + y 2
xy`= x 2 + y 2 + y
xy`= x 2 (1 +

y2
)+y
x2
2

y
xy`= x 1 + + y............................/ : x
x

(x 0)

y
x 1+
y
x
y`=
+
x
x
2

y
y
y`= 1 + +
x
x
Napakovali smo oblik koji nam treba, uvodimo smenu :

y
= z y = zx y`= z`x + z
x

y
y
y`= 1 + +
x
x

z `x + z = 1 + z 2 + z
z `x = 1 + z 2 d.j. koja razdvaja promenljive
dz
x = 1+ z2
dx
dz
dx
=
integralimo
2
x
1+ z

dz
1+ z

(
ln ( z +

dx
x

)
1 + z ) = ln x c

ln z + 1 + z 2 = ln x + ln c
2

z + 1 + z 2 = xc vratimo smenu
2

y
y
y
= 1 + = xc ako malo prisredimo =
x
x
x

x2 + y2
y
= xc =
2
x
x

x2 + y2
= xc....... / *x
x

y + x 2 + y 2 = x 2c

Primer 3. Reiti diferencijalnu jednainu

Reenje:

xy2dy = (x3 + y3)dx

xy2dy = (x3 + y3)dx

dy x 3 + y 3
=
dx
xy 2

gore izvlaimo x3

y3
y3
3
+
)
x
(1
)
x3
x 3 y`=
y`=
xy 2
x y2
y3
x 2 (1 + 3 )
x
spustimo x2 dole ispod y2
y`=
y2
x 3 (1 +

(1 +
y`=

y3
)
x3

y2
x2

y 3
)
x
jasno je da je ovo homogena d.j.
y`=
y 2
( )
x
1+ (

Uzimamo smenu :
1+ z3
z2
1+ z3
z`x =
z
z2
1+ z3 z3
z`x =
z2
1
z`x = 2
z
dz
1
x= 2
dx
z
dx
z 2 dz =
x
dx
2
z dz = x

y
= z y = zx y`= z`x + z
x

z`x + z =

z3
= ln x + c
3

razdvaja promenljive z`=

y
vratimo smenu
=z
x

dz
dx

pa je

y
( )3
x = ln x + c
3

opte reenje

Primer 4. Reiti diferencijalnu jednainu

xy` y = ( x + y ) ln

x+ y
x

Reenje:
x+ y
x
x
y

xy`= ( x + y ) ln + + y
x
x

xy`= ( x + y ) ln 1 + + y............................../ : x
x
xy` y = ( x + y ) ln

(x 0)

( x + y)
y y
ln 1 + +
x
x x
y
y y

y`= 1 + ln 1 + +
x x x
y`=

Sad smena:

y
= z y = zx y`= z`x + z
x

y
y y

y`= 1 + ln 1 + +
x x x
z`x + z = (1 + z ) ln (1 + z ) + z
z`x = (1 + z ) ln (1 + z )
dz
x = (1 + z ) ln (1 + z )
dx
dz
dx
=
(1 + z ) ln (1 + z ) x
dz

(1 + z ) ln (1 + z ) =

dx
x

dz
Reimo na stranu integral sa leve strane:
=
(1 + z ) ln (1 + z )

ln (1 + z ) = t

dt
= = ln t = ln ln (1 + z )
1
t
dz = dt
1+ z

ln ln (1 + z ) = ln x + ln c
ln ln (1 + z ) = ln xc
ln (1 + z ) = xc
1 + z = e xc
z = e xc 1
y
= e xc 1
x
y = x ( ecx 1)

Primer 5. Reiti diferencijalnu jednainu

y`=

x y +1
x + y 3

Reenje:
Evo ovde malog problema! Smetaju nam ovi brojevi gore i dole.
Kako reavamo ovu situaciju?

a x + b1 y + c1
Jednaina oblika y`= f 1
svodi se na homogenu prenoenjem koordinatnog poetka u taku
a2 x + b2 y + c2
preseka pravih a1 x + b1 y + c1 = 0 a2 x + b2 y + c2 = 0 .
Ustvari, mi reimo sistem od ove dve jednaine , i dobijemo reenja ( x, y ) = ( , )
Uvodimo smene:

x = X +
y =Y +

i dobijemo poznatu homogenu diferencijalnu jednainu.

Ako se desi da se prave ne seku , onda je a1 x + b1 y = k (a2 x + b2 y ) pa diferencijalna jednaina ima oblik
y`= F (ax + by ) koji se smenom z = ax + by ili z = ax + by + c svodi na diferencijalnu jednainu koja razdvaja

promenljive.
Da se vratimo na na primer:

y`=

x y +1
x + y 3

x y +1 = 0
+
x + y 3 = 0
2x 2 = 0 x = 1
x y +1 = 0 1 y +1 = 0 y = 2
( , ) = (0, 2)
smena
x = X +1
y =Y +2
y`=

x y +1
X +1 Y 2 +1
X Y
Y `=
Y `=
x + y 3
X +1+ Y + 2 3
X +Y

Sad je ovo obina homogena d.j.

Samo da je upakujemo!

Y `=

X Y
X +Y

Y
)
X
Y `=
Y
X (1 + )
X
Y
1
X Smena: Y = Z Y `= Z `X + Z
Y `=
Y
X
1+
X
1 Z
Z `X + Z =
1+ Z
1 Z
Z
Z `X =
1+ Z
1 Z Z Z 2
Z `X =
1+ Z
1 2Z Z 2
Z `X =
1+ Z
1+ Z
dZ 1 2 Z Z 2
=

dZ = dX
1+ Z
1 2Z Z 2
dX
X (1

1+ Z
dZ = dX
1 2Z Z 2
1+ Z
1 2Z Z 2 dZ = dX
Z 2 + 2Z 1 = t

( 2Z + 2 ) dZ = dt
Z +1
1+ Z
1 dt
1
1
2
1 2Z Z 2 dZ = Z 2 + 2Z 1 dZ = 2 ( Z + 1) dZ = dt = 2 t = 2 ln t = 2 ln Z + 2Z 1
dt
( Z + 1) dZ =
2
1
ln Z 2 + 2 Z 1 = ln X + ln c....................... / *(2)
2
ln Z 2 + 2Z 1 = 2 ln X + ( 2 ln c )
2

ln Z 2 + 2Z 1 = ln X + ln c 2
2

ln Z 2 + 2Z 1 + ln X = ln c 2
2

ln Z 2 + 2Z 1 X = ln c 2

(Z
(Z

+ 2Z 1) X 2 = c 2 stavimo da je c 2 = C

+ 2Z 1) X 2 = C

Y2
2
Y
2 + 2 1 X = C
X
X

Y 2 + 2 XY X 2 2

X = C
X2

Y 2 + 2 XY X 2 = C

Sad jo imamo posao da vratimo smene sa poetka zadatka:

7

Y 2 + 2 XY X 2 = C
smena
x = X + 1 X = x 1
y =Y +2 Y = y2

( y 2)

+ 2 ( x 1)( y 2 ) ( x 1) = C
2

Evo opteg reenja.