UDK 630*237

Struni rad

MELIORACIJA BUKOVIH UMA SRBIJE U

FUNKCIJI UNAPREEWA IVOTNE SREDINE
SLOBODAN VUIEVI
Izvod: Degradirane ume, u okviru bukovih uma u Srbiji, se prostiru na oko 32%
povrine. Melioracija degradiranih uma bukve e stvoriti uslove za poveawe
produkcije kiseonaka za 0,91 miliona tona godiwe i vezivawe ugqendioksida za
1,07 miliona tona godiwe te vezivawe praine za 4,48 miliona tona godiwe.
Poboqae se uslovi za zadravawe vie vode u umskoj prostirci za 5,9 miliona
tona, to e uticati na vodosnabdevawe. Znaajno e se umawiti procesi erozije
zemqita, poboqati biodiverzitet i estetske vrednosti uma, a samim tim
mogunost wihovog koriewa. Poveae se produkcija drveta i ostalih resursa
ume.
Melioracija, s obzirom na rastue potrebe, e omoguiti znatno boqe realizovawe
funkcija i uticaja uma zatite i ouvawu i unapreeu ivotne sredine i
koriewu dobara ume na principima odrivog razvoja.
Kqune rei: Bukva, degradirane ume, ivotna sredina, melioracije.
RECLAMATION OF BEECH FORESTS IN SERBIA IN THE FUNCTION OF ENVIRONMENTAL PROTECTION
Abstract: Degraded beech forests occupy 32% of the area of Serbia. Degraded beech forests
exert their protection regulatory and socio-cultural functions to a lower extent. Oxygen release
is decreased for 0.91 million tons, carbon dioxide fixation for 1.07 million tons, fixation of
dust particles for 4.48 million tons. Water retention in forest litter in these forests is lower for
5.9 million tons. The process of soil erosion is significant, biodiversity is endangered and
esthetical values of forests are also reduced, and thus also the socio-cultural functions. Wood
production and other resources are also reduced. This state requires urgent measures of forest
reclamation in the aim of environmental protection and higher production of multiple goods
from forests.
Key words: Beech, degraded forests, environment, reclamation

1. UVOD
ume predstavqaju najsloeniji prirodni ekosistem. Wihov znaaj u
globalnim, regionalnim i lokalnim razmerama je veliki. U prvom redu,
na kopnu, su osnova ivotne sredine. Nekada je preko 80% kopna bilo pod
umama, danas je to ispod jedne treine. ume su, takoe, veliki privredni potencijal. Posebni znaaj im daje iwenica da su obnovqiv resurs,
to znai da e resursi uma u budunosti biti supstitucija za mnoge
iscrpqive, a obnovqive resurse.
Degradacija kao pojam u ekologiji, predstavqa negativan uticaj na
ekosistem koji ga "vraa" na nii stupaw razvoja ili koji dovodi do proDr Slobodan Vuievi, vanr.prof., umarski fakultet Univerziteta u
Beogradu
JULSEPTEMBAR, 2004.

149

mena koje remete funkcionisawe ekosistema. Degradacija uma, kao vekovni proces, dovela je do velikih poremeaja u ivotnoj sredini, pre
svega, ekolokih.
U Srbiji, ume su u ekolokom i ekonomskom pogledu vrlo znaajne,
s obzirom da su najrasprostraweniji ekosistemi (naroito u prolosti,
a sigurno e biti i u budunosti). U wima bukva, kao najrasprostrawenija
vrsta drveta, ima izuzetan znaaj. Zahvaqujui iwenici da su bukove ume iznad zone hrasta (koju je ovek naseqavao), odnosno na veim nadmorskim visinama pretrpele su mawi obim degradacije. Degradirane ume
bukve, u mawem obimu od visokih, obavqaju proizvodne, zatitno - regulatorne i socio - kulturne funkcije. Melioracija degradiranih uma
bukve doprinee da se uticaji i funkcije uma podignu na vii nivo,
to e rezultirati veim privrednim potencijalom i kvalitetnijom ivotnom sredinom Srbije.

2. METOD I CIQ RADA

Za ovaj rad, podaci o umama, umama bukve i degradiranim umama
bukve dobijeni su iz novijih naunih radova.
Rad je uraen na bazi koriewa analitikog metoda vezano za dosadawa istraivawa i saznawa iz oblasti uticaja umskih ekosistema na
ouvawe, zatitu i unapreewe ivotne sredine.
Zadatak rada je da se ukae na znaaj melioracije degradiranih uma
bukve za poveawe pozitivnog uticaja ovih uma na vanije prirodne resurse: vazduh, klimu, vodu, zemqite i biodiverzitet, poboqawe wihovih estetskih vrednosti i dr. uticaja i funkcija uma sa ciqem unapreewa ivotne sredine i poveawe ekonomskih koristi od ume.

3. REZULTATI ISTRAIVAWA
Bukove ume ine gotovo polovinu umskog fonda Srbije i imaju
znaajnu ulogu u produkciji biomase i uticaju na stawe ivotne sredine.
Ova uloga je umawena zato to su znatne povrine ovih uma degradirane. Melioracija istih e doprineti da se obavqawe funkcija i uticaja
poboqa.
Prema S. Vuieviu (1999.), pod degradacijom uma podrazumeva se
negativno delovawe oveka na umu, ime se pogorava wen primarni sastav i remeti funkcionalnost umskih ekosistema, to utie na mawu
produkciju biomase i umawuje uticaje i funkcije uma u ivotnoj sredini. Posledice degradacije uma su mnogobrojne, a svode se na dve osnovne:
umawewe produkcije biomase i ugroavawe ostalih prirodnih resursa i
ivotne sredine.
Prema Q. Stojanoviu i M. Krstiu (2000) ukupna povrina bukovih
uma iznosi 647.821 ha ili 28%, dok na meovite ume bukve hrastova i
drugih liara dolazi 379.302 ha ili 16,4%, to ini 1.027.123 ha, ili
44,4% od ukupnog umskog fonda Srbije. Po drvnoj zapremini iste bukove ume uestvuju sa 91.841.305 m3 ili 39,1%, a u meovitim umama sa
drugim liarima sa jo 38.708.593 m3 ili 16,5% to ukupno ini 55,6%.
150

[UMARSTVO

Godiwi zapreminski prirast istih bukovih uma je 2.109.586 m3 ili

34,1%, a uma bukve, sa ostalim liarima, 1.090.676 m3, odnosno 17,2%,
to ukupno iznosi 51,3% zapreminskog prirasta Srbije (po popisu iz
1979. godine).
U ukupnom umskom fondu bukve (u dravnom vlasnitvu) dominiraju sastojine visokog - generativnog porekla, kojih ima 258.205 ha (69,3%),
izdanake ume takoe pokrivaju znaajnu povrinu od 110,056 ha ili
29,8%. Znatno je uee devastiranih uma. Visoke devastirane ume
pokrivaju 12.060 ha (3,24%), a izdanake devastirane ume 12.870 ha (3,45),
M. Medarevi et all (2003).
Pod pretpostavkom da izdanakih uma u privatnom sektoru ima isto
kao u dravnom (29,8%), dobijamo povrinu 306.083 ha izdanakih uma
bukve (istih i meovitih). Ako ovome dodamo 23.362 ha ili 3,24% devastiranih visokih uma bukve, predmet naeg razmatrawa je 329.445 ha ili
32% bukovih i bukovih meovitih uma.
Niske ume i visoke devastirane ume bukve i meovite ume bukve, hrasta i ostalih liara su sa znatno umawenim funkcijama i uticajima na ivotnu sredinu, posebno na neke prirodne resurse: vazduh, klimu, vodu i zemqite. Takoe, znatno je umawena wihova estetska funkcija kao i uticaj na biodiverzitet.
umski ekosistemi su glavni regulator gasova u atmosferi, kiseonika i ugqendioksida. U procesu stvarawa biomase uma vee 9-16 t.ha-1
ugqendioksida godiwe, a oslobodi 8-13 t.ha-1 kiseonika. Ove koliine
zavise od vrste drveta, tipa ume i drugih faktora (Vuievi S., 2001).
Kao prosek za visoke bukove ume uzeemo 13 t.ha-1 vezanog ugqendioksida u 11 t.ha-1 osloboenog kiseonika.
Prema M. Medareviu et all. (2003) u odnosu na sastojine visokog porekla proizvodni potencijal stanita od strane niskih i degradiranih
bukovih uma koristi se sa oko 65% po zapremini i 85% po tekuem zapreminskom prirastu. A prema M. Krstiu i Q. Stojanoviu (2003) u dobrim izdanakim umama bukve na dobrom stanitu zapremina je svega
50% od optimalne, a prirast je mawi za etvrtinu.
Ako prihvatimo iwenicu da je uticaj na bilans pomenutih gasova
proporcionalan produkciji biomase, na bazi gorwih podataka o produkciji uma konstatujemo da melioracijom degradiranih uma bukve omoguujemo da ume veu vie 642.418 t.ha-1 ugqendioksida i oslobode vie
543.584 t.ha-1 kiseonika godiwe. Ako to stavimo u odnos optimalnog koriewa stanita od strane visokih bukovih uma, ovo iznosi 1,07 miliona t.ha-1 ugqendioksida i 0,91 milion t kiseonika godiwe.
ume bukve utiu na spreavawe zagaivawa vazduha. Oni mogu godiwe da zadre 68 t.ha-1 praine. I ovde su efekti degradiranih uma
umaweni. Ako prihvatimo da je to umawewe 20%, znai da u Srbiji degradirane bukove ume zadre mawe 4,48 miliona t. praine, to je znaajno u regionalnim razmerama. Efekti uticaja na tetne (otrovne) gasove
i radioaktivne imisije (zraewa), takoe su umaweni.
Bitna uloga ume je u odravawu globalne klime, a ostvaruje se uticajem na kruewe ugqenika, ime utie na wegovu ravnoteu u biosferi.
Unitavawem uma, na razne naine, stalno se smawuje mogunost veziJULSEPTEMBAR, 2004.

151

vawa ugqendioksida, a sagorevawem se poveava wegovo prisustvo u atmosferi. (Vuievi S., 2001). U lokalnim razmerama ume imaju znaajnu
ulogu u stabilizaciji klimatskih elemenata, poto smawuju ekstremne
vrednosti. Predeli pod umom imaju mawa temperaturna kolebawa (dnevna, godiwa), to utie na pojavu ugodnije klime (Vuievi S., 1997).
Ovi efekti su umaweni kod degradiranih uma, pa i bukovih.
ume bukve u Srbiji su veoma znaajne za vodu. Srbija je, naroito u
centralnom delu, brdsko-planinska, pa umski ekosistemi imaju znaajan
uticaj na vodosnabdevawe. Bukove ume su posebno znaajne za infiltraciju vode u zemqite.
Brzina ponirawa u umi je znatno vea, pa bez obzira na intenzitet
padavina, uma upije znatne koliine voda kojima se infiltracijom u
zemqite produuje trajnost koriewa. uma najvei uticaj na reim
voda ostvaruje preko uwa, jer je on ogroman rezervoar za vodu. (Vuievi S., 1999). Prema A. Bieviu (1971.), brzina ponirawa u bukovoj
umi je 9, a u umi bukva-jela 3,5 puta vea od planinskog pawaka.
Prisustvo umske prostirke u bukovim umama je razliito zavisno
od vie faktora, a posebno od tipa ume. Prema Antiu et all. (1980.), u
bukovim umama, na loim bonitetima, koliina mrtve umske prostirke varira od 0,7 do 7,7 tona po hektaru. U bukovim umama, na dobrim bonitetima, koliina organskih materija na povrini zemqita dostie
18-20 tona/ha. Na Kopaoniku, (Jovi N., 1967), visokoplaninske bukovosmreve ume sadre 80-100 t.ha-1. Na Goliji u meovitoj umi smre,
bukve i planinskog javora je konstatovano 60-70 t.ha-1 umske prostirke.
Na Magleu je u umi bukve 25,06 t.ha-1 (Kneevi M., 1982).
Pored uwa, umsko zemqite ima znatno vie pora (do 60%)
to, takoe, doprinosi infiltrirawu i "skladitewu" vode koja se postepeno isputa u izvore i vodotoke.
umska prostirka moe da upije 150-250% svoje teine, zavisno od
vrste drveta, starosti, tipa ume i dr. Ova mogunost je umawena kod degradiranih uma bukve jer su uzroci degradirawa smawili "rezervoar"
zemqita i umske prostirke (ima je mawe po 1 ha). Pretpostavqamo da
su ove mogunosti umawene 30% (proporcionalno mawoj produkciji biomase), i da uaw upije proseno 200% od svoje teine (u naim visokim
bukovim umama). Melioracijom degradiranih bukovih uma stvorile
bi se mogunosti za akumulirawe 5,9 miliona tona vode ime bi se poboqalo snabdevawe izvora i vodotoka u Srbiji.
Na infiltraciju i oticawe poseban znaaj ima iwenica da su bukove
ume najee u gorwem delu slivova naih vodotoka to pozitivno
utie na vodosnabdevawe nizvodnih delova. Degradirane ume bukve su sa
mawom intercepcijom i transpiracijom. Takoe, u wima je vee smrzavawe zemqita, to umawuje infiltracionu mo.
U meliorisanim bukovim umama je vea mogunost biolokog samopreiavawa pa e organoleptika i hemijska svojstva vode biti boqa
nego tamo gde su degradirane bukove ume, koje imaju mawe mogunosti za
preiavawe.
ume bukve imaju veliki znaaj za biodiverzitet. Prema B. Jovanoviu (1982.) i R. Cvjetianinu (2003.), ume bukve su rasprostrawene u se152

[UMARSTVO

vernom i centralnom pojasu. Bukva je naa najrasprostrawenija vrsta drveta, sa najirom visinskom amplitudom. U Srbiji se javqa u velikom rasponu, od 40 m. (na erdapu) do 1750 m. (Suva planina) i 1800 m. (ar planina).
Sintaksonomski ume bukve pripadaju razredu - evrosibirskih listopadnih uma (Querco - Fagetea Br. - Bl. et Vlieg. 1937), redu - ume bukve
(Fagetalia sylvaticae Pawl. 1928), podredu - ume mezijske bukve (Fagenalia
moesiacae B. Jov. 1986) i svezi bukovih uma (Fagion moesiacae Ble. et. Lak.
1970). Ova sveza ima 7 podsveza: brdske bukove ume, planinske bukove
ume, ume bukve i jele, subalpijske ume bukve, ume bukve i crnog graba, ume bukve i meje leske i ocidofilne ume bukve (Cvjetianin R.,
2003). U okviru ovih je, takoe, veliki broj asocijacija, koje se u Srbiji
prostiru od pojasa hrastova do subalpijskog pojasa vegetacije.
Bukve ume Srbije predstavqaju pravo bogatstvo biodiverzitetom.
Prema M. Medareviu i et all. (2003.), u pojasu bukovih uma u nas utvrena je 31 autohtona vrsta drvea od kojih mnoge spadaju u kategoriju reliktnih, endeminih i retkih vrsta.
U bukovim umama u Srbiji do sada su izdvojene 73 ekoloke jedinice
(ekoloki tipovi) i 53 tipa uma koje santaksonomski pripadaju u 19
grupa ekolokih jedinica, u 9 uskoekolokih grupa koje sve pripadaju
kompleksu mezofilnih bukovih i bukovo - etinarskih tipova uma
(Bankovi S. et ell., 2003.)
Slobodno se moe rei, to se tie uma, osnovu biodiverziteta u
Srbiji, pored hrastovih ine bukove ume. Unitavawe i degradirawe
ovih uma, naroito u posledwa dva veka, u znaajnoj meri doprinelo je
ugroavawu biodiverziteta na ovim prostorima. Degradirane bukove
ume su sa "okrwenim" biodiverzitetom kako po broju vrsta tako po
ugroenosti pojedinih biqnih vrsta. Bukva i neke druge vrste su ugroene, a javqaju se druge mawe vredne, vrste ija uloga u ivotnoj sredini nije adekvatna prethodnim. Degradacijom bukovih uma (naroito krewem, seama koje su dovele do predhvata na kvalitet i dr.) ugroene su
najkvalitetnije jedinke pojedinih vrsta, kako drvenastih tako i ostalih.
Estetiku ume ini wen spoqawi izgled, (odnosi se na umu u celini, predstavqa ustvari vizuelni utisak) - doivqaj posmatraa sa nekog vidikovca. Wenu unutrawu estetsku vrednost ini izgled (estetska
vrednost) wenih elemenata: drvea, buwa, prizemne flore, divqai i
drugih elemenata ume. U pogledu wene unutrawe estetike, presudnu
ulogu ima spratnost, dinamika ume i morfologija pojedinih vrsta koje
je ine.
Bukva ima velike estetske vrednosti. Dosee visinu do 45 m i prenik do 200 cm, a starost do 300 godina. Ona ima veliku amplitudu prostirawa, horizontalno i vertikalno. Wena estetska vrednost (naroito habitus stabla) opada sa promenom optimalnih uslova prostirawa. Bukva
ima lep habitus. Prema B. Jovanoviu (1982.), kora je glatka, siva i uglavnom ostaje cela. Pupoqci su oko 1,5 mm, smee boje.
List je izuzetno lep, eliptoidno - objajast po obodu talasav. Ima lepu
zelenu boju, u prolee svetlo u leto tamno zelenu, a u jesen od zlatne u
JULSEPTEMBAR, 2004.

153

ranu jesen do bakarne boje u kasnu jesen to izuzetno lepo deluje u pejsau, naroito u meovitim umama sa jelom ili smrom.
Estetska vrednost degradiranih bukovih uma je znatno mawa. Kako
wen vizuelni izgled tako i estetska vrednost elemenata ume s obzirom
da se uzroci degradacije uma reflektuju na vrednost i izgled pojedinih
elemenata ume, a samim tim, i na izgled ume u celini. Stabla imaju puno oteewa, zakrivqena su sa puno suvih grana. ume su vrlo esto sa
progalama, izraenom erozijom, siromanijim biqnim i ivotiwskim
svetom.
Prema kriterijumima i ocenama za vrednovawe uma za pejsa (Vuievi S., 1984, 1992.), visoke ume imaju veu vrednost, a prisustvo degradacionih procesa i degradiranih resursa u umskom ekosistemu umawuje
wihovu vrednost. Znai, podruja sa visokim bukovim umama imaju veu
estetsku vrednost.
umski ekosistemi utiu viestruko na zemqite: na stvarawe zemqita, wegove fiziko - hemijske osobine, produkcionu sposobnost, nain koriewa, zatitu, zatitu zemqita drugih ekosistema i rekultivaciju degradiranih zemqita (Vuievi S., 1999). Najvei uticaj u
poboqawu osobina zemqita ima umska prostirka, pa vrste sa kvalitetnijom prostirkom pozitivnije utiu na zemqite. U ove spadaju bukove ume.
Prema M. Kneeviu (1982.) u toku godine u prirodnoj bukovoj umi
na povrinu zemqita dospeva 4.214 kg.ha-1 umskog otpada i 136,87
kg.ha-1 azota i mineralnih materija. Ove koliine zavise od niza faktora starosti, tipa ume i sl. U degradiranim umama ovi iznosi su sigurno mawi nego u visokim, bar za iznos mawe produkcije organske mase (2030%).
Degradirane ume bukve u mawoj meri ostvaruju zatitnu ulogu u
spreavawu erozije. Procesi degradacije uma su uzrokovali degradaciju
veine komponenti ekosistema (degradiran je biqni svet, ivotinski
svet, ali i neivi deo zemqita, poremeen je vodni i vazduni reim,
i sl.). Prema D. oliu et. all. (1977) u Srbiji je vodnom erozijom zahvaeno 80% wene povrine od ega jaim kategorijama erozije (I-III) 27%. Navodei uzroke erozije isti autori konstatuju "na mnogo mesta grupacije
drvea, koje su preostale ne mogu vie da se smatraju umom niti mogu da
vre funkciju zatite tla. Ovaj proces iroke i daleko odmakle degradacije uma naroito je jako razvijen i teak ba u rejonima u kojima je
zatitna funkcija ume najpotrebnija". Prema proceni koju su ovi autori istakli moe se zakquiti da je, praktino, na celoj povrini degradiranih uma izraena erozija i da je ona u zavisnosti od stepena degradacije uma od blaih oblika do destruktivne. Treba istai da je ovo
stawe iz ezdesetih godina prolog veka. Ono se danas znatno razlikuje.
Popravqeno je stawe i degradiranih uma, izvrene su melioracije istih na odreenim povrinama pa su zemqita u okviru ovih ekosistema
stabilizovana i popravqena.
Degradirane ume bukve su sa umawenim i socio - kulturnim funkcijama u odnosu na visoke ume. Odmor i rekreacija u brdsko - planinskim
uslovima su najee vezani za ume, a sadraji su raznoliki: lov, et154

[UMARSTVO

wa, skijawe, sakupqawe leko biqa, plodova, gqiva i sl. Prednost imaju
visoke dobro negovane ume koje imaju vee estetske vrednosti i veu izdanost resursima to nije sluaj sa degradiranim umama.
Nauno obrazovne funkcije koje podrazumevaju ekoloko obrazovawe
vezano za umu, prirodu i wen znaaj, formirawe kola u prirodi i
slino boqe je vezati za visoke ume, izuzev istraivakog rada i obrazovawa umarskih struwaka koji podrazumeva izuavawe degradiranih
uma sa rad opredeqewa naina i mera za wihovu melioraciju. Zatita
prirode je vezana za visoke ume. Ako govorimo o umi kao duhovnoj i
kulturnoj kategoriji, inspiraciji umetinika, kwievnika i dr. duhovnih
stvaralaca visoka uma je najee predmet wihovog interesovawa.
Napred su istaknuti podaci da je produkcija drveta bukovih degradiranih uma znatno mawa od visokih ili optimalnih u odnosu na stanite, to znai da je energetski potencijal ovih uma znatno mawi. Umawena je produkcija drugih resura ume: umskih plodova, gqiva, leko biqa,
semena i dr. Seme iz degradiranih uma bukve nije poeqan genetski materijal.
Rastue drutvene potrebe zahtevaju znatno racionalnije koriewe svih prirodnih potencijala, pa i prostora. uma kao znaajan korisnik prostora u nas mora biti u takvom stawu da maksimalno realizuje
svoje funkcije i uticaje kako u delu proizvodnih tako zatitno - regulatornih i socio - kulturnih funkcija. Ovo kao prioritetni zadatak namee popravku stawa postojeih uma odnosno melioraciju bukovih uma u
Srbiji.
Unapreewe stawa degradiranih bukovih uma podrazumeva preduzimawe mera i akcije u gazdovawu sa wima, sa ciqem da se one dovedu u takvo
stawe da maksimalno ostvaruju funkcije zatite, ouvawa i unapreewa
ostalih resursa - ivotne sredine, socio-kulturne funkcije i pritom
ostvari maksimalnu produkciju biomase.

4. ZAKQUNA RAZMATRAWA
Bukove ume u Srbiji ine oko polovine umskog fonda, a degradirane ume bukve, u okviru ovih oko 32%.
Degradirane ume bukve, sa znatno umawenim efektima ostvaruju
zatitno regulatorne, socio-kulturne i proizvodne funkcije.
Melioracija degradiranih uma bukve e poveati asimilaciju ugqendioksida za 1,07 miliona tona i produkciju kiseonika za 0,91 miliona
tona godiwe. Mogunost zadravawa praine e se uveati za 4,48 miliona tona. Stvorie se uslovi za vee zadravawe vode u uwu za 5,9
miliona tona to e pozitivno uticati na vodosnabdevawe. U znaajnoj
meri e biti zaustavqeni erozioni procesi.
Produkcija biomase, energetski potencijal, produkcija ostalih resursa e se uveati kao i wihov genetski potencija.
Melioracija e uticati na unapreewe, zatitu i ouvawe ivotne
sredine u celini i omoguiti vee koriewe dobara uma na principima odrivog razvoja.
JULSEPTEMBAR, 2004.

155

LITERATURA
B a n k o v i S . , M e d a r e v i M . , K n e e v i M . , M i l o e v i R. (2003): Tipovi
bukovih uma Srbije. Savetovawe: Gazdovawe bukovim umama u Srbiji.
"umarstvo" 1-2, Beograd (197-204).
V u i e v i S. (1984): umski ekosistem i wihov uticaj na optimalno stawe nekih
prirodnih resursa jugozapadnog regiona umadije. Doktorska disertacija (rukopis), G. Milanovac (1-422).
V u i e v i S. (1990): uma i zatita ivotne sredine u Srbiji. Savetovawe. Organizacija upravqawa i gazdovawa umama Srbije u funkciji unapreewa uma,
Zbornik radova, SITDI Srbije, Beograd, (107-130).
V u i e v i S. (1991): umski ekosistemi i vaniji prirodni resursi Srbije. Simpozijum: Savremena dostignua i reewa u oblasti umarstva, Glasnik br. 73,
umarski fakultet, Beograd (113-118).
V u i e v i S. (1991): umski ekosistemi i atmosferski resursi u jugozapadnom
regionu umadije. Simpozijum: Prolost, sadawost i budunost srpskog
umarstva kao inioca razvoja Srbije, Zbornik radova, SITD i SR Srbije,
Beograd (78-83).
V u i e v i S. (1992): umski ekosistemi i pejsa - Vrednovawe i ocena sa osvrtom
na podruje Jugozapadne umadije. Zatita prirode 45, Beograd (15-32).
V u i e v i S. (1995): Uticaj suewa uma na ivotnu sredinu. Nauno-struno
savetovawe: Zdravstveno stawe uma u SR Jugoslaviji. Drvarski glasnik IV: 1214, Beograd, (103-106).
V u i e v i S. (1997): umski ekosistemi Srbije kao prirodni resurs, Ekologika
br. 15, Beograd, (5-10).
V u i e v i S . , B u r l i c a . (1998): Uticaj uma na vodne resurse i neki odnosi
izmeu umarstva i vodoprivrede, savetovawe: Neki problemi uma i voda i
mogua reewa, Zbornik radova, JP "Srbijaume", Beograd, (1-10).
V u i e v i S. (1999): uma i ivotna sredina. JP "Srbijaume" i umarski
fakultet Univerziteta u Beogradu (1-482).
V u i e v i S., (2001): uma i ivotna sredina - znaaj uma. "umarstvo" 1-2, Beograd (1-10)
J o v a n o v i B. (1982): Dendrologija. Univerzitet u Beogradu, Beograd (1-713).
K n e e v i M. (2003): Zemqita u bukovim umama Srbije. Savetovawe: Gazdovawe
bukovim umama u Srbiji. "umarstvo" 1-2, Beograd (97-106).
K n e e v i M. (1982): Dinamika organske materije i wen uticaj na zemqite u razliitim ekolokim jedinicama na Magleu, magistarski rad u rukopisu, umarski fakultet Univerziteta u Beogradu, Beograd
K r s t i M ., S t o j a n o v i Q. (2003): Melioracija degradiranih bukovih uma u
ciqu unapreewa stawa. Savetovawe: Gazdovawe bukovim umama u Srbiji.
"umarstvo", 1-2, Beograd (39-58).
M e d a r e v i M . , B a n k o v i S . , P a n t i D. (2003): Stawe bukovih uma u Srbiji.
Savetovawe: Gazdovawe bukovim umama u Srbiji. "umarstvo" 1-2, Beograd (5-23).
S t o j a n o v i Q ., K r s t i M. (2003): Osnovni problem gajewa bukovih uma. Savetovawe: Gazdovawe bukovim umama u Srbiji. "umarstvo" 1-2, Beograd (25-38).
C v j e t i a n i n R. (2003): Fitocenoze bukve u Srbiji. Savetovawe: Gazdovawe bukovim
umama u Srbiji. "umarstvo", 1-2, Beograd. (107-112).
o l i D ., B u n u e v a c T . , L a z a r e v i R. (1977): Stawe i ugroenost zemqita u
SR Srbiji, zbornik radova "ovek i ivotna sredina u SR Srbiji", Beograd (129146)
156

[UMARSTVO

RECLAMATION OF BEECH FORESTS IN SERBIA IN THE FUNCTION

OF ENVIRONMENTAL PROTECTION
Vuievi Slobodan
Summary
Beech forests in Serbia make up about a half of the growing stock, and degraded beech forests
about 32%. The protection, regulatory, socio-cultural, recreation, health, and productive functions of
degraded beech forests are significantly lower than those in high beech forests. Degraded forests
threaten the biodiversity. Their esthetical value is considerably lower compared to beech forests, especially the value of some elements, which reduces their total evaluation of landscape value, and therefore the implementation of their recreation function. Degraded beech forests lead to the degradation of
other resources, especially the soil. Erosion processes of varying intensity occur throughout the area
depending on the degree of forest degradation.
Biomass production, energy potential, production of other forest resources is considerably
decreased, and the seed is not a desirable genetic material. Taking into account the increasing
demands connected with forest multiple functions and forest effects, the state of these forests requires
measures and actions aiming at the conversion of degraded forests into high forests, which will realise
the function of environmental protection and enhancement and production of forest resources at a significantly higher level.

JULSEPTEMBAR, 2004.

157

158

[UMARSTVO