Professional Documents
Culture Documents
VIETNAM
HOUSE OF SAINT VINCENT PHAM HIEU LIEM
APOSTOLIC SCHOOL
BASIC
PHILOSOPHY THEOLOGY
VOCABULARY
Tam Ha, July 5, 2009
BNG CH VIT TT
c
cg
k
GH
K
M
GH
GM
TGM
KT
LM
n.
ng.
TC
tk
tt.
vv
x.
: cng ng
: cng gio
: iu khon (canon: Gio lut)
: c Gio Hong
: c Kit
: c Maria
: Gio hi
: Gim mc
: Tng Gim mc
: Kinh Thnh
: Linh mc
: nm
: ngi
: Thin Cha
: th k
: v cc s tip theo
: vn vn
: xem
A
Aaronite: Dng di Aharon
Ab absurdo: Bng phn chng, bi l
Ab alio: Tha khi
Abandon(-ment): Ri, b, b ri, t/vt b; rung b; ph mc; ph
thc
Abase(-ment): Lm nhc, h nhc
Abba: Cha, ba, thn ph
Abbacy: an vin
a. nullius: . v. bit ht
a. territorial: . v. tng th (k 370)
Abbess: N an vin trng
Abbey: an vin
nullius: . v. c lp (i vi a phn)
Abbot: Vin ph, an vin trng
a. nullius: vin ph bit ht
a. primate: vin ph c/tng quyn (Dng Bin c)
Abdication: T chc, thoi v
Abduction: Bt cc (bt i cch phi php; ngn tr hn phi), cng
d
Abecedarians: Phi s hc, ph. m ch (phi Tin lnh tk 16 ch
trng khng hc ch, v cho rng TC s gip cho hiu KT c
cu ri)
Aberration: Lm lc, sai lc; lch lc; thc lon
Ab extrinseco: Ngoi khi, t ngoi gii
Ab homine (argument): Khng ch lun, i th lun chng (dng
l i th chng li i th) (gio lut) do nhn
Abhor(-rence): Kinh tm, gh t.
Abide: /lu li; tn ti; tip tc; chu ng;
a. by: theo ng, gi ng
3
Agios: Thnh
Agitate: Quy ri, lm no ng, kch .
Aglipay Schism: Cuc ly khai do Grgri Aglipay gy ra bn
Philipin n. 1902
Agnoetae: Phi/ngi theo v tri thuyt (cho l i ny, K khng
thu bit tt c)
Agnoetism: Thuyt v tri
Agnostic(-ism): Bt kh tri thuyt
Agnus Dei: Kinh Ly Chin Thin Cha; hnh nh ca Chin TC
Agonizants: Dng Camil (lo cho bnh nhn v nhng ngi hp
hi)
Agonize: u lo khc khoi, phin mun tt , qun qui; hp hi
Agony: Thng kh, kh au cc im; ni qun qui; hp hi
Agrapha: Di ngn (li ca c Gisu c truyn lu, nhng
khng c ghi li trong cc Phc m)
Ahistorical: Phi lch s (vt ra ngoi cc iu kin khng v thi
gian)
AID (artificial insemination by donor): Th tinh nhn to ngoi hn
nhn (vi tinh dch ca ngi khng phi l chng)
AIDS (Acquired Immune Deficiency Syndrome): Bnh lit khng,
Sia
AIH (artificial insemination by husband): Th tinh nhn to trong
hn nhn (nh tinh ca ngi chng)
Aim: Mc ch/tiu, nh
Aisle: Gian cnh/hng (nh th)
A jure: Do lut
Akeldama: X. Aceldama
Alacrity: Vn v, nim n, nhit tnh, nhanh nhu; vui v, vui tnh,
linh hot
Alapa: Chic v nh (ca GM lc ban php Thm sc)
Alb: o chng trng (phng v)
12
Anthem: Bn thnh ca
Anthology: Hp tuyn, su tp
Anthropic: Do ngi, hng nhn
a. principle: nguyn tc hng nhn (trong v tr)
Anthropocentric(-ism): Qui nhn lun, nhn trung thuyt
Anthropogenesis: Khi nguyn nhn loi, qu trnh hnh thnh nhn
loi
Anthropogeny: Nhn nguyn lun (bn v ngun gc loi ngi)
Anthropology: Nhn (loi) hc
Anthropomorphic(-ism): Nhn cch thn thuyt, nhn hnh lun
(miu t hot ng ca cc thn linh, nh TC, theo cch kiu hnh
ng ca loi ngi)
a. of creation: th nhn hnh ha ca phn trnh thut v sng th
Anthropomorphize: Nhn hnh ha
Anthropopathy: Nhn cm (TC cm chu au kh nh loi ngi)
Anthropos: Con ngi
a. myth: thn thoi nguyn nhn (ng gio)
Anthroposophy: Thng nhn hc/lun, hc thuyt nhn tr (ca R.
Steiner, n. 1913)
Anti-Catholic(-ism): Chng Cng gio
Antichrist: Phn Kit
Anticipate: Hnh ng trc; tin d/on/liu
Anticlericalism: Bi/chng gio s
Antidicomarianites: Bi Thnh Mu phi (chng bng c Maria:
lc gio thi xa)
Anti-intellectualism: Phn tr lun
Antilegomena: Nghi kinh (kinh sch ngy th hay chnh th cn
trong vng tranh lun)
Antilogy: Phn , nghch lun, mu thun
Antimension: Thay cho bn th (Byzantin: khung vi dng lm
nh mt loi bn th xch tay)
19
a. Fathers: tng ph
a. Letter: tng th
a. Ministry: tha tc v cc tng
a. Prefecture: ht ph don tng ta
a. See: Ta thnh, tng ta
a. Signatura: ti cao php vin ta thnh
a. Succession: k nhim cc tng
a. Tradition: truyn thng cc tng (tc phm ca Hippolytus,
236)
a. Vicariate: ht i din tng ta
a. visitation: kinh lc tng ta
Apostolici: Ngi c sng ht nh cc tng (cc nhm qu khch
ch trng trit bt chc cc tng )
Apostolicity: Tng truyn tnh, tng tnh
Apotheosis: Thn ha, phong thn; cc thnh
Apparition: Hin ra, h. hnh; xut hin
Appeal: Ku gi, hiu triu; khng co, thng t; yu cu; hp dn
Appear: Hin ra, xut hin; hnh nh
Appearance: Xut hin; hnh dng, dng dp, b ngoi
Appel of the eye: Con ngi (= nng niu qu chung: nl 32.10)
Appellants: Thnh phn khng co (nhm gio s Php chng n ln
cng ng phn i . Gio hong, nm 1713)
Appetence: Lng ham mun, thm mun
Appetite: Thm mun, dc vng; ngon ming
concupiscible a.: thm mun dc tnh
irascible a.: thm mun n tnh
sensitive a.: thm mun cm tnh
Appreciate(-ion): nh gi cao, thm lng; cm phc, tn thng;
thng thc; bit n; tng gi tr
a. of faith: nhn thc c tin
22
Aseity: T hu tnh
Asexual: V (gii) tnh
Ash Wednesday: Th t L tro
Ashera pole: Tr thn Ashera
Asperges: Ry nc (thnh)
Aspergill(-um): Que ry nc (thnh)
Aspersion: Ry nc (kiu Ra ti)
Aspirant: Thnh/ng sinh
Aspiration: Kht vng, nguyn/k vng; li nguyn tt
Assemble: Tp/nhm hp
Assembly: Hi ng, cng on; hi ngh
a. of God: Gio phi Triu thn hi (Tin lnh Pentecostal)
Assent of faith: n nhn c tin, tin nhn/ theo, tn phc
Assertion: Quyt on, khng nh
Assessor: C vn thm phn, hi thm
Assimilate(-ion): ng ha; tiu ha; hp th; thu trit
Assistant: Tr l/t
Assistancy: Vng (lin tnh) dng (Dng Tn)
Associate pastor: Cha ph
Association: Phi/lin hp; lin tng; hi on
of ideas: lin kt t tng, lin tng
Assume: m nhn; tha nhn
Assumption: Gi nh; a v Tri
a. of the Blessed Virgin Mary: . Trinh N Maria hn xc ln Tri,
Mng triu
a. of Moses: Ms c a ln Tri (ngy th)
Assumptionists: Dng Mng triu
Assurance: Bo m; bo him
Assure: oan chc, bo m
Astrology: Thut chim tinh
25
Asylum: Ch tr n, ni nng nu
right of a.: quyn tr ng/t h
Asyrian Christians: Kit hu Cnh gio ( Trung ng)
Ataraxy: V cm/gic/u; thanh tnh, bnh thn
Atavism: Nt t truyn, li ging
Athanasian Creed: Bn tuyn tn thnh Athanasi (cng gi l
Quicumque, tk 5)
Atheism: Thuyt v thn
humanistic a.: nhn vn v thn
materialistic a.: duy vt v thn
negative a.: v thn tiu cc (khng c l do tin)
positive: v thn tch cc (c l do khng tin)
practical a.: li sng v thn, v thn thc t/tin
scientific a.: v th. khoa hc
systematic a.: v thn h thng
theoretical a.: v thn l thuyt
Atheist: Ng. v thn
Atomism: Thuyt nguyn t, th vi tn/phn
mental a.: vi phn tm thn
Atone(-ment): n b, bi thng; n ti
a. Day (Yom Kippur): ngy n ti, x ti (Lv 16:1tt)
Atony: Mt trng lc
Atrophy: Suy nhc, gy mn, teo tp
Attachment: Gn b, quyn luyn
Attempt: Th, c gng, n lc; toan tnh, mu toan; mu
Attempted marriage: mu hn (gio s t ng kt hn: phi php bt
thnh)
Attention: Ch
Attitude: Thi ; t th, dng dp
mental a.: th. . tinh thn, tm/no trng
26
29
B
BA (Bachelor of Arts; US=AB): C nhn vn chng
Baal: Thn Baal
Babel: Thp Babel; hn n
Babylonia: Babylonia
B. exile: thi lu y Babylonia
Backbiting: Ni xu sau lng
Baccalaureate: T ti
Background: Hu cnh, nn cnh; bi cnh; lai lch
b. theory: hc thuyt hu cnh
Bad example: Gng xu/m
b. faith: thiu thnh tht, gian, gian ln, bt lng; c , d tm
Bahaism: o Bahai
Baianism: Thuyt Bai ( 1589)
Baldacchino: Phng/tn du (che trn bn th), lng che
Balm, balsam: Nha thm; t hp hng
Baltimore Catechism: Sch Gio l Baltimore
Ban: Cm ch; lnh cm; kt n, tuyt thng
Banns: Co th hn phi, rao hn phi (k 1067)
Baptism: Php Ra (ti), thanh ty
b. of blood: r. ti bng mu (t o trc khi chu php ra)
b. of desire: ra ti bng c mun
b. of fire: ra ti bng la (= c mun)
b. in the Holy Spirit: chu n Thnh Thn
conditional b.: ra ti vi iu kin
infant b.: ra ti hi nhi
lay b.: php ra t tay gio dn
Baptismal Font: Ging Ra ti
b. grace: n php ra ti
30
b. name: tn thnh
b. robe: o ra ti
b. vows/promises: li ha ra ti/khi chu php ra
b. water: nc ra ti
Baptistery: Cung/n ra ti
Baptist, the: Thnh Gioan Ty Gi
Baptists: Phi trng ty; phi Bp-tt
Baptize: Ra ti (ban, nhn)
Barbiturate: Bacbiturat
Barefoot Friars: Tu s chn khng, kh hnh
Bar-Jonah: Con Gioan (tn h ca thnh Phr)
Barmitzvah: Con trai Do thi tui 13; l mng ln 13
Barnabas: Ba-na-ba
letter of B.: Th ca Ba-na-ba (ngy th)
Barnabites: Tu s Dng thnh Phaol
Baroque: Barc (kiu ngh thut)
Bartholomew: Ba-t-l-m-
Baruch: Ba-rc, Br
Base community: Cng on cn bn
Basel, council of: Cng ng Basilea (n. 1431-1449)
Basilians: Tu s Dng thnh Basili
Basilica: Vng cung thnh ng
b. Major: i v. c. th. ng
b. Minor: tiu v. c. thnh ng
Patriarcal b.: gio ng thng ph
Basilidians: Phi Basilies (ng gio, tk 2)
BC (before Christ), BCE (bef. common era): Trc K, trc cng
nguyn
Beads, tell the: Ln (trng) ht, ln chui
Bearer: Ch th qun th
31
39
C
Cab(ba)la: Php b truyn (xem theosophy; php thut thng truyn
Kinh thnh ca Do thi; b thut giao thng vi th gii siu vit)
Cabbalistic: Thuc b php, php thut, thn thng, b him
Caesaropapism: Th ch /ch thuyt lng quyn nguyn th (nm
c quyn i ln quyn o)
Caesura: Ngt ging (trong cch ngm th)
Caesarean/Cesarian: M d con
Caiaphas: Cai-pha
Cain: Ca-in
Calced: i giy
Calefactory: L si; bnh si tay (bnh cu cha nc nng
linh mc si tay khi lm l)
Calendar: Nin lch
Church liturgical c.: gio lch
Gregorian c.: nin lch do GH Grgri XIII n nh (n. 1582)
Julian c.: nin lch do Giuli Csar n nh
Calixtines: Phe chn thnh (nhnh n ha ca phi lng hnh
Huss(-ita): x. utraquism)
Calling: n gi; thin hng; ngh nghip
Callous(-ness): Nhn tm
Calm: Yn lng/tnh; bnh/im tnh, thanh thn
Calumny: Vu khng/co
Calvary: i s, Canv
Calvinism: Thuyt/phi Calvin ( 1564)
Camaldolese: Tu s Dng Camaldoli (do thnh Rmual sng lp,
n. 1012)
Camauro: M nhung (ca HG: thi xa)
Camerlengo, Camerarius: Hu cn/th tng vin
Campanile: Thp chung
40
Caput: u; th lnh
Cardinal: Hng y (k 349); cn bn, ch cht
c. Bishop: hng y ng gim mc (k 350)
c. Camarlengo: h. y th thn
c. Deacon: h. y ng ph t
c. Dean: h. y nin trng
c. Legate: h. y c s
c. Prefect: h. y b trng
c. Priest: h. y linh mc
c. Protector: h. y bo tr
c. Proto-deacon (first c. deacon): h. y trng ng ph t
c. Vicar: h. y i din/gim qun
Cardinal Virtues: 4 bn c tr (khn ngoan, tit , dng lc v
cng chnh)
Cardinalate: Chc hng y
Care of Souls: Tc v (lut nh) chm lo cho cc linh hn (k 150)
Cargo Cult: o th vt (phong tro tn gio Mlandi ging nh
Thin sai thuyt)
Caritas Intenationalis: Hi cu t Cng gio quc t
Carmel: Ni Cc-men
Carmelite: Tu s Dng Caml/Ct Minh
Carnal: Xc tht, nhc dc
Carnival: Hi ccnavan, l hi vui chi cng cng trc ma trai
gii (Ma Chay)
Carolingian: Lin quan n thi Charlemagne ( 814; thi i, ci
cch, vv)
Cartesianism: Ch thuyt Descartes (1596-1650)
Carthage councils: Cc cng ng Ccthag (tk 3-5)
Carthusians: Tu s Dng thnh Brun (1032-1101)
Case: Trng hp; trng hung, hon cnh; v, n; (ng=) cch, th
cch
43
Clinical: Lin quan n bnh vin hoc vic iu tr, lm sng; bng
quan, lnh m
c. Baptism: ra ti bnh nhn
c. death: thi trng cht lm sng (theo nhn nh y hc v tnh trng
c th)
Cloister: ni vi (k 667); hnh lang (bao quanh sn vung trong tu
vin); tu vin
cloistered life: i n dt/an tu
papal c.: ni vi gio hong
Clothing: Qun o; mc tu phc
Cloud of witnesses: m my nhn chng (Dt 12:1)
Cloven tongues: Nhng li phn tn (Cv 2:3,6-7)
Cluny: an vin Cluny (Dng Bin c, n. 909)
Coadamism: Thuyt ng nguyn t (Aam)
Coadjutor: Ph t; tr s
c. bishop: GM Ph (k 403)
spiritual c.: tr s linh v (trong Dng Tn)
Coat-of-arms: Huy hiu, gia huy
Co-Consecrators: GM ng tn phong
Co-creator: ng to ha
Code: B lut; m
c. of Canon Law: B Gio lut
Codex/codices: B vn bn
Codify: in ch, php in ha; quy tc/h thng ha
Coeducation: Gio dc chung (nam n)
Coenobium: Tu vin n s, cng on n tu
Coeval: Cng thi, cng tui
Coexistence: ng hin hu, cng tn ti
Coffin: o quan, linh cu
57
Consolation: An i
c. with cause: an i t nhn do
c. without cause: an i v nhn do (TC tc ng)
Conspiracy (-ator): m mu, mu phn
Conspire: m mu; cng gp phn: t chc, gy ra
Constance council: Cng ng Constance (n. 1414-1417)
Constancy: Kin tm/tr
Constantine: Constantin ( 337)
Constantinian: Thuc v Constantin
Constantinople: Constantinp
councils of C.: cc cng ng C. (n. 318; 553; 680)
Constitutive: Cu t, yu t cu to/thnh
c. element: thnh t
Constitution: Cu thnh; kin lp; th cht/trng
Constitution: Hin php; hin chng
apostolic c.: tng hin
dogmatic c.: hin ch tn l
pastoral c.: hin ch. mc v
religious c.: hin php dng tu
Consubstantial(-ity): ng bn tnh/th (trong TC Ba Ngi)
Consubstantiation: ng b thc th thuyt (hc thuyt Luther cho
rng: K v th cht bnh ru cng c mt trong hnh bnh v
hnh ru Thnh Th)
Consuetudinary: Theo tc l, tp qun
Consult: Thnh vn, tham khoo, hi kin, hi ; bn tho
Consultant: C vn, t vn, tham vn
Consultative: C tnh cch tham vn
Consultor: T vn; chuyn vin
Consummate: Hon thnh, thnh tu trn vn; tiu th; thnh tho, ti
gii tuyt nh
69
physical c.: th dc
Cum grano salis: Nh nhng, t tn, d dt, thn trng
Cuneiform: Hnh nm/gc (ch)
Cunnilingus: Kch dc bng ming li
Cup: Chn
c. of communion: chn thng hip
c. of consolation: ch. i an
c .of salvation: ch. cu
c. of the Lord: ch. ca Cha
c. of wrath: ch. thnh n
Cur Deus homo: "Ti sao TC lm ngi" (Tc phm ca thnh
Anselm)
Curate: Cha ph/ph t
Curator: Qun c bo tng; ngi tr qun (qun l ti sn thay
cho mt v thnh nin, mt ngi in, v.v...)
Curia: C s trung ng, tr s chnh
Diocesan c.: ph gio phn
Roman c.: gio triu Roma (k 360)
Curialism: Ch ngha gio triu, no trng gio triu c quyn
Curriculum vitae: L lch
Cursillo (de Cristianidad): Phong tro Cursillo
Cursing: Nguyn ra, chc d; tai ha, tai ng
c. Psalms: Thnh vnh tr c (Tv 7, 35, 69, 109, 137; x. imprecatory
Psalms)
Cursive: Bn vit tho, ch tho
Custody: Quyn coi sc/trng nom; bt gi, tm giam
Custom: Tc/thng l (k 23), tp/phong tc, thi quen
c. contra jus (contrary to law): thng l tri lut
c. praeter jus (apart from law): thng l ngoi lut
Customary: Theo tc l; sch tc l
78
79
D
D: Ngun/trng phi nh lut
Daemon: Thn sng to, ha cng, con to (thn thoi Hy lp), thn
hng th; thn bo tr; qu d, c thn (x. demon)
Daily bread: Lng thc (ca n) hng ngy
Dalai Lama: t lai Lt ma
Dalmatic: o l ph t
Dame: B (qu b)
Damnation: a y ha ngc, a hnh, n trm lun; nguyn ra
Damned, the: a nhn, ng. b a hnh, xung ha ngc; ng. b
nguyn ra, chc d
Damocles, sword of: Thanh gm ca amcles: gm k c, nguy
him ang e da
Dance of Death, The: Bc tranh V khc thn cht (trnh by cnh
thn cht nhy ma vi mt s ngi v dn h i n m...)
Daniel: a-ni-en, n
Darbyites: Phi J.N.Darby (1800-1882: mt gio phi Tin lnh qu
khch)
Dark: Ti tm, en ngm; xu xa; u mui, ngu dt
d. ages: thi i tm ti (tk 6-11)
d. continent: lc a da en (Chu Phi)
d. night of the senses: m ti gic quan
d. night of the soul: m ti tm hn
Darkness: Bng ti
prince of d.: u mc ti tm/hc m, Satan
Darwinism: Thuyt tin ha ca Darwin
Data: C/d liu, d kin
Datary, apostolic: Bin nin phng; tiu chng n tng ta
Date: Ngy thng, nin hiu
Dated: C k, li thi
80
d. possession: b qu m
Demonism: Sng bi qu thn
Demonology: Qu hc
Demonstrate(-ation): Minh chng; biu l; biu tnh; trng by
Demonstrative: Hay th l; c lun chng
d. pronoun: i t ch nh
d. theology: thn hc thc chng
Demoralize(-ation): Ph hoi o c, lm i phong bi tc; lng
on tinh thn, gy nn lng
Demote: Ging cp; cho xung lp
Demotic: Thng dng, bnh dn; dng bnh dn ca ngn ng Ai cp
thi xa
Demystify(-ication): Trit kh huyn b tnh; lm cho ht v b
nhim
Demythologize(-ation): Gii tr huyn thoi tnh, gt b mu sc h.
thoi
Denarius: ng (tin) nari
Denegation: Ph nhn
Denial: T chi; ph nhn
d. of justice: khng chu xt x; khng xt x cho cng bng
Denomination: Gio phi; danh xng
Denounce: Ln n, t co, vch mt
Denunciation: Hnh ng t co
false d.: co gian
Denzinger: Tuyn tp, cm nang tn liu (Enchiridion Symbolorum
do H.J. Denzinger xut bn n. 1854 v tip tc ti bn cho n nay,
trch dn cc ti liu trng yu nht v gio l c tin ca GH Cng
Gio: D= xut bn trc n. 1963; DS= xut bn sau n. 1963)
Deo gratias: T n Cha
Deontology: Ngha v hc, o ngha hc
Departed: Ng. qu c
86
100
E
E: Ngun/trng phi Elht
Early Catholicism: Cng gio s khai (nh c thy trong cc th
mc v, Giacb hoc sch Cng v Tng )
Earnest: ng n, nghim chnh; tha thit
Earth: t; trn gian, ci th
Earthling: Con ngi, ng. phm
Earthly: Thuc qu t
no e. reason: khng c ly mt l do no
no e. use: hon ton v ch
Easter: L Phc sinh
e. communion/duty: rc L ma PS
e. duty: bn phn xng ti (hng nm) v rc l trong ma PS
e. triduum: tam nht thnh/ vt qua
e. vigil: canh thc vt qua
e. water: nc thnh (lm php trong m canh thc PS)
Eastern: Thuc: pha ng, ng phng
e. churches: cc Gio hi ng phng
e. rites: cc l in . ph.
e. schism: ly khai ng Ty (n. 1054)
Eastertide: Ma Phc Sinh
Eastward position: Th ng hng (thi quen lm L quay mt v
pha ng)
Ebed Yahweh: Ti t Giav
Ebionites: Phi duy bn, bion (Do thi-kit gi lut Ms v ph
nhn thin tnh K)
Ebriety: Say ru; say sa
Ecce Homo: Ny l Ngi"; nh tng . Gisu i vng gai; nhan
cun sch vit v . Gisu (ca J. Seeley n. 1865, ph nhn thin
tnh ca Ngi)
101
Elementarism: Thuyt yu t
Elementary: C bn; s b, s cp, s ng
e. school: trng tiu hc (s cp)
e. particle: ht c bn
Elenchus(-i): Bin bc, b.lun (bng lgc); lun chng ngy bin
Socratic e.: phng php hi gi (ca Scrt)
Elevate: Nng ln; a ln cao
e. to the supernatural order: nng ln bnh din siu nhin
Elevation: Nng ln, nhc l., ct cao ln; cao; tnh cao nh
e. of the Host: dng Mnh thnh (ln)
e. to the altars: phong thnh (nng ln hng c tn knh trn bn
th)
Elf(-ves): Thn/tin nh; yu tinh; tr tinh qui
Elicit: Tra hi, vn hi, phanh phui, a ra nh sng; lm sng t,
tm hiu l do hoc nguyn nhn
Elide, elision: Nut/lt m (b mt m khi c mt ch)
Eligible: C th c chn, c.t..bu; t cch
Elijah: -li-a
El(i)jon: Thin Cha ti cao
Eliminate(-ion, -ory): Loi (b, tr) ra; tr kh; ty sch
Elisha: -li-sa
Elite: Tinh hoa, t.ty, u t
Elitism: Ch ngha tinh hoa, u t ch hng
missionary e.: ch hng u t (trong cng tc) truyn gio
Elixir: Thuc tin; thuc ru
e. of life: th. trng sinh
Elizabethan: Lin quan n b -li-sa-bt
Elkesaites: Phi lc gio Elkesai (Dothi-kit, tk 2)
Ellipse: Elip, hnh: bu dc, tri xoan
Ellipsis: Phng php: tnh lc, lc vn/t
107
Emission: Pht ra, ta ra; xut tinh; pht hnh; pht thanh
e. theory: thuyt pht x
Emmanuel: "TC cng chng ta" (Mt 1:23), Danh xng ca ng
Thin Sai (Is 7:14)
Emolument: Lng (bng), tin cng, mn th lao
Emotion: Cm xc/ng, xc ng, cm kch
Emotionalism: Tnh a cm, d cm, thi y m
Emotive: Thuc v cm/xc ng; d xc cm, nhy cm
Empale or impale: m xuyn/thng (vi cc nhn); xu vo thanh
xin
Empathy: Tha cm, ng cm, thu cm
Emperor: Hong
Emphasis: Nhn mnh, nu bt; nhn ging
Emphatic: C thi : cng quyt, dt khot, r rng; cng iu
Empire: quc; quyn lc, th lc
Holy Roman E.: "Thnh Quc Rma" (t thi Charle-magne, n. 800,
cho n n. 1806)
Empiric: Thuc: kinh nghim, thc nghim
Empirical theology: Thn hc kinh nghim
Empiricism: Ch ngha: kinh nghim, duy nghim
Empirio-criticism: Ch ngha ph bnh kinh nghim
Empirio-monism: Ch thuyt nht nguyn kinh nghim
Empoison: B thuc c; u c; lm h thi; gy on th
Emporium: Trung tm bun bn, ch, ca hng ln
Empower: Lm cho c: quyn lc, sc nng; trao quyn hnh,
quyn lc ha
Empress: Hong hu, n hong
Emptiness: Trng rng/khng
Empty: Trng, rng, khng; , trt, lm cho ra trng rng
e.-handed: tay khng
110
Endtime: Tn th
Endue: Mc, khoc; trao ph, ph ban
Endurable: C th chu ng c; lu di
Endurance: Chu ng, do dai; kin nhn tnh nhn ni; ko di
Enemy: K th, cu ch
Energetic: Mnh m, mnh lit, y: sinh lc, ngh lc
Energism: Thuyt nng lc
Energumen: B qu m; hung tn in cung
Energy: Nng lc, ngh lc; nng lng
Enfetter: Xing xch; b buc, p ch; ch ng; n dch ha
Enforce: Hiu lc ha, a vo ng dng, p dng; buc tn trng,
buc thi hnh; tn tr; cng c
Enfranchise: Gii phng; ban quyn (bu c)
Engage: Cam kt, ha hn; thu mn, t trc; thu ht c (ch
); giao chin; dn thn
Engender: Sinh ra; gy ra
English: Anh, thuc Anh quc
English Ladies: Dng c Trinh N Maria (Institute of the Blessed
Virgin Mary do M. Ward sng lp n. 1609.)
Engram: Vt ghi, k tch
Enhance: Nng cao, lm tng thm; cao, lm ni bt
Enhypostasia: Ti ngi v (nhn tnh K hin hu trong Ngi Li)
Enigma: iu b n, b him; n ng, cu
Enigmatic: B n, kh hiu; b him
Enjoin: Ch th, ra lnh; cm ch/ch
Enjoy: Yu/a thch; cm thy thch th; thng thc; hng th
Enkindle: Nhen ln, nhm ln; chm mi; kch ng, khi dy
Enlighten(-ment): Soi/chiu sng; soi dn, minh gii
age of e.: thi i nh sng (tk 18)
Enliven: Lm: sinh ng, si ni; khch l; kch ng
113
Entia: Nhng hu th
Entice: Cm d, quyn r; d d, li ko
Entitative: Thuc hu th tnh, thc th tnh
Entitle: t tn, t u ; cho c quyn
Entity: Thc th; hu th tnh
Entomb: Mai tng, chn ct (trong m); chn vi
Entrance antiphon (song): Ca nhp l
Entrance(-ment): Lm xut thn, m li; m hoc
Entropy: Entrpi, ni chuyn lc ( thoi gim nng lc)
Entrust: Trao ph, y thc, y nhim
Enucleate: Khot b hch nhn (nhn cu); minh gii
Envious: Thm mun; ghen t, k
Environment: Mi trng, cnh trng; mi sinh
Environmentalism: Thuyt duy mi trng
Envision: Mng tng, hnh dung
Envoy: Phi vin; i din ngoi giao
Envy: Ganh t, ghen tng, k; thm mun
Eon, aeon: Thi i; thn linh trung gian (ng gio)
Epact: Bng tnh cc ngy trong lch; s ngy epacta (ngy nhun
thm vo m lch cho cn i vi dng lch); tui trng giao tha,
nin nguyt
Eparch: Gim mc (l in Byzantin)
Eparachy: Gio phn (l in Byzantin)
Epenthesis: Hin tng chm m; php thp t
Epenthetic: Chm m
Epexegesis: ng v ng, t ph ch (cho r ngha), t thm
Epexegetic(-al): T ghp thm, ng v ng
e. genitive: thuc cch din ngha
Ephapax: Ch mt ln
115
Epikeia: L nh lut
Epilepsy: Chng ng kinh
Epilogue: Phn/on kt, li bt/kt
Epiphany: Hin linh (TC t mnh ra); l Ba Vua
Epiphenomenon: Hin tng ph
Episcopacy: Chc/nhim k) GM; hng GM
Episcopal: Thuc GM
e. church: gio hi gim ch (c GM); Anh gio (Hoa k)
e. conference: hi ng GM (k 441)
e. vicar: i din GM (ti mt lnh a: k 476)
Episcopalian: Thuc: Anh gio M, th ch gim mc
Episcopalism: Ch thuyt thng quyn gim mc (cho rng quyn
ti cao trong GH l thuc ton b on th cc GM)
Episcopate: Chc GM; hng GM
monarchical e: th ch GM chuyn nht (mi gio phn mt GM)
Episcope: Gim s
Episcopi vagantes: GM lang bt (GM phi lut, hoc b tuyt thng,
hoc l thuc mt tn phi nh)
Episode: on, hi; tnh tit; giai on
Epistemology: Khoa hc lun, nhn thc lun (kho lun v phng
php hiu bit)
Epistle: Thnh th (KT)
captivity e.: cc ngc trung th
catholic e.: cc th cng gio (Gc,1-2Pr,1-2-3Ga,G)
pastoral e.: cc th mc v
Epistolary: Thuc v th t
Epistoler: Ng. c thnh th trong phng v, xng th vin
Epistophe: Hin tng lp li t cui (trong: cu, mnh )
Epitaph: M ch, vn bia
Epithalamium: Th: mng ci, chc hn
117
Eve: E-v
Eve: m trc; m vng (p l...); thi gian k trc; bui ti
Evening Prayer: Kinh chiu
Evensong: Kinh chiu (Anh gio)
Event: S vic/kin, bin c; trng hp; kt qu, hu q.
Christ e.: bin c K (s kin K n v thc hin s mng
trong lch s)
Everlasting: Trng cu/tn, v tn
The E.: ng Vnh Cu
Ever-Virgin: Trn i ng trinh
Evidence: Hin nhin; bng chng, chng c; chng tch; du hiu; du
tch/vt
to turn State's (king's) e.: t co nhng k ng la
Evil: Xu, c, d; ma qui
e. eye: ci nhn c a
E. One: ma qu
e. tongue: c khu, li nc c
intrinsic e.: xu t bn cht
moral e.: s d lun l
mystery of e.: mu nhim s d
physical e.: s d th l
Evoke: Gi ln; gi li, hi tng; thm, a xt x ta cp trn
Evolution: Tin trin, t.ha, pht trin
Evolutionism: Thuyt tin ha
creative e.: tin ha sng to
Evolutive: Xu hng tin trin, tin ha
Ex abrupto: t ngt, bt ng
Exacting: i hi nhiu
Exaction: Tin tng; sch nhiu; i hi qu mc
Exactitude: Chnh xc, ng n; ng gi
125
Exclusion: Loi tr, khai tr, sa thi; ty chay, trut quyn (x.
ostracism)
Exclusive language: Bit ng
Exclusivism: No trng/ch hng: chuyn nht, c chim, c quyn,
c on, c chp
Excogitate: Ngh ra; tr hoch/tnh; lp mu
Ex commodo: Ty tin
Excommunicate: Tuyt thng
Excommunication: V tuyt thng (k 1331)
e. ferendae sententiae, post sententiam: tuyt thng hu kt/n
e. latae sententiae, ipso facto (automatic e.): tuyt thng: tin kt, tc
hiu/khc, t ng
Excommunicatory: Lin quan n n tuyt thng
Excommunicatus vitandus: (xa) Ng. b tuyt thng on giao (b trnh
giao tip)
Exculpate: Bin h, bo cha, minh oan; tuyn b v ti
Excursus: Bi bn thm
Exeat: Giy xut tch; giy php mc v (cho php lm cng tc mc
v mt a phn khc)
Execrate(-tion): Gii thnh; ght cay ght ng; nguyn ra
Execution: Thc hnh/thi, thc hin; x t
Exegesis: Ch gii
allegorical e.: ch gii d
Exegete: Nh ch gii
Exemplar: Mu, kiu, khun; gng mu; m phm
Exemplarism: M phm hc thuyt (K cu chuc bng cch sng
nu gng)
Exemplary: M phm, mu mc; nn gng
Exempli gratia: Th d
Exempt: Min tr (k 591); chun min (k 1548)
Exemption: Min tr
127
Ex parte: Mt phn; ch mt bn
Expatriate: y bit x; b qu hng, b quc tch
Expect(-ation): Ngng ch, trng mong; d kin, thit tng; trin
vng
to be expecting.: c/mang thai
Expectancy: Ngng ch; trin vng, k vng; quyn hng (di sn,
v.v.)
Expectant Church, The: GH trng ch (trong luyn ngc)
Experience: Kinh nghim
Experiential: Thuc kinh nghim
Experientialism: Ch ngha kinh nghim
Experiment: Cuc th/th nghim
Experimental: Thuc th/ th nghim
e. philosophy: trit hc thc nghim
Experimentalism: Ch ngha thc nghim
Expert: Chuyn mn, thnh tho, lo luyn; chuyn vin; gim nh
vin (k 1574)
Expiate(-ion): Thc/n ti
Expiatory: Thuc thc ti, n ti
e. penalty: hnh pht thc ti
Expiration: Th ra; tt th; mn hn
Explain: Gii ngha/thch; thanh minh
Expletive: Chm, m; h t
Explicit: Minh nhin, r rng
Expose(-ition): Trng by; trnh by; vch trn; b ri (tr th)
e. of the Blessed Sacrament: t/chu Mnh Thnh Cha
Exposure: Phi by, bc trn; by hng; t vo; b ri
Expression: Din ng; thnh ng, biu thc; pht biu, biu t;
din xut; v mt, sc mt
Expressionism: Ch ngha biu hin
129
F
FABC: Lin Hip cc Hi ng Gim Mc Chu
Fable: Ng ngn
Fabric(a): Ti sn (c s, ban bo qun) nh th
Face: Mt; tn nhan; dung nhan
f. saving: gi th din
Facie ad faciem: Din i din, tn mt
Facienti quod est in se...: Mt khi c gng ht sc mnh... (th TC
s ban n cn thit cho), Tri no c ph ai u! gng i ri Tri
s gip
Facio ut facias: Lm i cng, c i c li, tin trao, cho mc
Facsimile: Bn: sao phng, chp li, m phng, lm gi
Fact: S kin, s vic
Facticity: S kin tnh
Factionalism: c b phi
Factitius: Gi to
Factor: Nhn t; yu t; tha s; h s
f. analysis: phn tch nhn t
Factotum: B cng vin (lm mi th vic trong nh); ng. qun gia
Facultative: Ty , khng bt buc; nhim , thuc khoa
Faculties: Nng quyn, quyn hn (quyn thi hnh chc v)
habitual f.: nng quyn thng c/thuc
Faculty: Nng quyn, quyn hn; nng lc, kh nng, ti nng; phn
khoa
Fair: ng, ngay thng, cng bng; p; tt
f. minded: cng bnh, v t
f. play: li c x ngay thng
f. sex: phi p
Fairy: Tin; thn tin, hoang ng
132
f. law: lut tn s
Freudian: Theo hc thuyt Freud (1856-1939)
Friar: Thy dng (kht thc)
Friars Minor: Tu s Dng Phanxic
Friary: Nh dng Phanxic
Fricative: Ph m xt (nh: f, v v th)
Friend: Bn hu
Friends of God: Bn Thin Cha (hip hi gm tu s v gio dn, tk
14)
Society of f. (Quakers): Hi i hu (Phi Quyc)
Friendship: Tnh: bn, bng hu
Frigidity: Lnh ngt; lnh nht, lnh m; lnh tnh (lnh m v
mt tnh dc)
Fringes: Dim, tua vin; ven, mp, l
Frock: o di; o nh (thy) tu
to wear the f.: i tu, xut gia
Frontal: Thuc pha trc, trn; mt tin; phn trang tr pha trc
bn th, l i; tin mn
Frontal lobe: Thy trn
Frugality: D sn, tit kim; thanh m, m bc, gin d
Fruit: Hoa qu; kt/thnh qu
f. of the Holy Spirit: hoa qu ca Thn Kh
Fruitful: C nhiu hoa tri, sai qu; c kt qu, thnh cng, hu hiu
Frustration: Tht bi, lm hng; m c, hng ht
Fugitive: Trn trnh, b trn, o tu; thong qua, ph du
Fulfil(l)ment: Thc hin, chu ton, hon thnh, hon tt; ng
nghim
f. of the Law: chu ton L lut (Rm 13:10)
f. of Scripture: Kinh Thnh ng nghim
self f.: t k thnh tu
145
Full: y, y , trn tr
f. of grace: y n phc
f. of oneself: t phu, t mn
f. of years: c tui, cao nin
Fullness: Ton vn, vin mn; y ; no
f. of God: vin mn ca TC (Ep 3:19)
f. of the Deity: vin mn ca Thn tnh (Cl 2:9)
f. of time: thi vin mn (Gl 4:4)
Function(-al): Chc nng; nhim v; bui l; hm s; ho chc
functional christology: kit hc chc nng
functional dispensation: min gii chc v
Functionalism: Thuyt chc nng
Functionarism: Ch : quan liu, vin chc, bn giy
Fundamental: C bn, ch yu
f. Articles: gio iu c bn (Tin lnh)
f. option: chn hng sng c bn
f. particle: ht c bn
f. theology: thn hc c bn
Fundamentalism: Thuyt duy vn t, ch ngha c yu, no trng
chnh thng cc oan
morphological f.: ch hung/no trng n hnh thi
Funeral: m tang, tang l; u su, bun thm
f. Mass: l an tng, l.quy lng
f. pile (pyre): gin thiu
f. oration: iu vn
f. rites: nghi thc mai tng, vic an tng (k 1176tt)
Fury: Gin d, thnh n; kch lit; nhit hng; ph n hung d tn c
The Furies: (thn thoi Hy lp) n thn tc rn, thn bo th
Fusion: Nng chy; hn hp, lin hp, hp nht
nuclear f.: tng hp ht nhn
146
147
G
Gabbatha: Gp-ba-tha (Nn : Ga 19:13)
Gabriel: Gp-ri-en
Gaelic: Xen-t, Celta
Galatians: Ng. min Ga-lt, Gl
Galaxy: Ngn h; nhm tinh hoa
Galilean: Ngi x Ga-li-l
The G.: c Gisu
Galilee: Ga-li-l
Gallican: Thuc GH Php (ngy trc: vi mt s c quyn a ti
ch gi mt v tr phn no c lp i vi Ta Thnh); ng. ch
trng gi mi cc quyn t do ca GH Php (Php gio)
g. articles, The 4: Bn iu khon ca Gio hi Php (n 1682)
g. confession: bn tuyn tn ca gio phi Tin lnh Php
g. rite: l in Php
Gallicanism: Ch ngha Php gio
Gallicism: T ng c Php
Gambling: Tr c bc
g.-den/house: sng bc
Gamete: Giao t
Gamut: Cung bc, thang m, m giai; ton b
Garden: Vn, cng vin
g. of Eden: vn Eden (a ng)
g. of Gethsemane: vn cy du (liu)
Gargoyle: Ming mng xi (c tc hnh ngi hoc th vt k cc)
Gati: Lun hi, sanh t
Gaudete Sunday: Cha nht "Hy vui ln" (th 3 Ma Vng)
Gaudium et Spes: Vui mng v Hy vng (Hin ch mc v ca
Vatican II)
148
Geophysics: a vt l hc
Geopolitics: Khoa a chnh tr
Geostatics: a tnh hc
Geostationary: Qu o a tnh
Geosynchronous: Qu o ng tc (nh: geostationary)
Geotropism: Tnh hng a (t)
Geriatry(-ics), gerontology: Lo khoa, khoa lo bnh
Germ: Mm, mng, phi; cn nguyn, mm mng; bnh cn, vi
trng
g. warfare: chin tranh vi trng
germinal stage: giai on phi thai, manh nha
German(-ic): Thuc dn c, nc c
Gerund: ng danh t
Gerundive: ng tnh t
Gesta Dei: K cng/kit tc ca TC
Gestalt: Hnh thc ton din, cu trc
g. therapy: tm php Gestalt
g. theory: tm l hc hnh thi
Gestapo: T chc cng an mt, (c quc x)
Gesture: iu b, c ch, ng tc
Gethsemane: Ght-s-ma-ni
Ghetto: Xm Do thi; khu bit c
Ghibelines: Phi hong c ( thi trung c)
Ghost: Tinh thn; ma, hn ma
Holy G.: Thnh Thn
to give up the g.: tt th
Gift: n hu, qu tng; thin ti
g.(s) of the Holy Spirit: by n Cha Thnh Thn
g. of tongues: n ngn ng
151
Greek: Hy lp
g. Bible: Bn Kinh Thnh Hy ng (Bn LXX)
g. calends: khng i no
g. Church: GH Hy lp; GH Chnh thng
g. corporal: khn thnh Hy lp (c di tch thnh)
g. Rites: nghi thc hay l in Hy lp (ng phng)
g. Testament: Tn c
Gregarious: Sng thnh n, qun c, tp qun; (kiu) i chng,
qun chng
Gregorian calendar: Lch Grgri (do . Grgri XIII ci cch n.
1582, tc l lch chung hin dng)
g. chant: bnh ca
g. masses: l 30 ngy (cu hn 30 ngy lin tip)
g. modes: m php bnh ca
g. reform: ci cch Grgri (tk 11)
g. sacramentary: sch nghi l Grgri
g. water: nc thnh cung hin (nh th)
Gremial(-e): Khn ph u gi (GM dng khi hnh l)
Grey eminence: Tm phc; mu s, qun s n din
Grey Friars: Thy Dng Phanxic (xa)
Grey Nuns: N tu Bc i
Grieve: Gy au bun, lm au lng; au n, phin no
Grievous: Gy au kh; trm trng, nng n
g. sin: ti nng
Grille: Li st (ta gii ti), tung chn song (ni cm/vi)
Grosso modo: i khi, i , i th
Ground: Mt t, sn t; khong/bi t; y, nn; l do, cn
nguyn; c s; cn c vo, da vo, t c s
Group: Nhm, tp on/th; loi
g. conscience: thc nhm
158
g. contagion: ly lan tp th
g. dynamics: nng ng nhm
g. integration: hi nhp nhm
g. marriage: hn l: nhm, tp th (c hnh chung)
g. norm: quy tc on nhm
g. psycotherapy: tm php nhm
Guardian: Ngi gim h; b trn nh (Dng Phanxic)
g. angels: thin thn bn mnh
Guelfs: Phi Gio Hong (Trung c)
Guidance: Hng dn, ch o, du dt
Guild: Hi, nghip hi
Guillotine: My chm
Guilt: Ti, ti li
collective g.: ti tp th/x hi
g. complex: mc cm ti li
g. feeling: cm thy ti li; cm gic ti li
Guilty: Phm ti, c ti, ti li
Gulag: Tri tp trung (Xvit)
Guru: V thy linh hng
Gymnasium: Nh (phng) tp th dc; trng trung hc (c, Thy
s)
Gynaeceum: Khu phng
Gynaecology: Ph khoa
Gynandry: i nam i n
Gyrovagus(-i): Nh tu hnh lang bt
159
H
Habakkuk or Habacuc: Kha-ba-cc, Kb
Habeas corpus: Lnh nh quyn giam gi
Habit: Thi quen, tp qun; tp tnh; y phc, tu phc (k 669
acquired h.: thi quen tp thnh/tim nhim, tp qun
entitative h.: tp tnh thuc hu th
infused h.: thi quen thin ph
innate h.: thi quen bm sinh, tp tnh
operative h.: tp tnh thuc hnh ng
Habitat: Ni sng, mi trng sng; vng phn b; iu kin c tr
Habitual grace: Thng [tr] sng (x. sanctifying grace)
Habitude: Thi quen, tp qun; tnh kh
Habitus: Trng mo; thng cch/tnh; thng tr tnh
h. operativus: tp tnh thuc hnh ng
h. entitativus: tp tnh thuc hu th
Hades: m ty, m ph; Dim vng
Haceldama: Tha t/rung mu (Mt 27,7 v Cv 1,19; cng vit:
Akeldama)
Haemo-: X. HemoHaggadah: Th tp Hagaa (ti liu ngoi lut thuc truyn thng
ch gii Kinh Thnh ca cc Rabbi Do thi)
Haggai (Aggai, Aggaeus): Khc-gai, Kg
Hagia: Hnh sc Thnh Th (phng v Bizantin; phm vt thnh)
Hagiographa: Thnh kinh th (loi th 3 ca Cu c, gm cc
phn ngoi sch Lut v sch cc Tin tri)
Hagiography: Tiu s cc thnh; khoa tm tch hin thnh
Hagiolatry: Th cc thnh
Hagiology: Hin thnh hc; vn chng v cc thnh; thnh ca
(phng v cmnia, kt thc vi cu Is 6,3: Thnh, Thnh,
Thnh...)
160
Hagios: Thnh
Hagioscope: Thnh kin song (ng phng: l tr tng ngn
cung thnh tn hu c th nhn thy Thnh Th lc dng Mnh
Thnh)
Hail Mary: Kinh Knh mng (Maria)
Hair shirt: o nhm/hnh xc (bng vi th sn si, lng gai)
Halakah: B lut (Do thi, phn ln thuc b Talmud)
Half-blood, -caste, -breed: Lai, tp chng; ng. lai
Half-brother, -sister: Anh, ch, em cng cha/m khc m/cha
Hallel: Thnh vnh "Ca ngi" (cc Tv 113-118)
Hallmark: Du kim xc (vng bc); nt c trng
Hallow: Thnh thing; thnh thing ha, tn knh
Hallowe'en: m vng l ch Thnh
Hallowmas: Ngy l cc Thnh
Hallucination: o gic/nh
Halo: Ho quang; vng quang; vinh quang, danh thm
Hamartology: Ti hc
Handbook: Sch gio kha, pho cm nang, tp ch nam; sch ch
dn
h. of Indulgences: Sch ch nam v cc n x
Handicap: Tt nguyn, khuyt tt; cn tr, thit thi, bt li
Handmaid(-en): N t, c/b gip vic
Handwriting: Vit bng tay; ch vit tay
h. on the wall: bo ha
Hapax legomenon: c nht t (t ch gp c mt ln trong Kinh
Thnh)
Happy(-iness): Nim sung sng, hnh phc
Hardening of the heart: Thi cng lng, tm hn chai
Hardware: Dng liu kim kh; v kh hng nng; phn cng (my vi
tnh)
Harem: Hu cung, khu phng
161
Harlot: , gi im
Harlotry: Thi tha, lm (trong Kinh thnh c ngha l th
ngu tng), mi dm
Harmonium: n p hi, n acmnium
Harmony: Ha iu, hi ha, ha hp; ha m; nhp nhng; cn i
biblical h.: phi ha Phc m
pre-establised h.: thuyt ha hp tin thit
Harp: n hc
Harpy: N yu (qui vt u ngi, mnh chim); b chng, n b c
nghit
Hasidim: Phi Do thi o c
Hasidism: Phong tro m o Do thi (tk 18-19)
Hassock: Gi qu
Hate, hatred: Cm ght/th, on hn
Haughty: Kiu cng, ngo mn; kiu k
Hazard: Ngu nhin, tnh c
Head: u; ngn, t; tr c; u no; ngi ng u
Healing: Cha tr/lnh; phng thc tr liu; ha gii, lm du
h. ministry: tha tc v tr liu
Hearse: Xe tang; n nn nhiu ngn (dng trong phng v gi
Kinh Sch cc ngy cui Tun Thnh)
Heart: Qu tim; tm lng; tm tnh; trung tm, tm im
Immaculate H.: Mu Tm V Nhim (c M)
Sacred H.: Thnh Tm (Cha Gisu)
Heartless: Khng: c tnh ng., bit xt thng; nhn tm, tn c
Heathen: Ng. ngoi/v o
Heathenism, heathendom: Ngoi/v o; t gio
Heaven: Tri; thin ng/cung
h. and earth: tri t; v tr
heavenly city: qu tri
162
h. priest: thng t
h. Church: thng Gio hi (Anh gio)
Higher criticism: Uyn nguyn hc KT (nghin cu v ngun gc
ca cc vn kin KT)
Hinayana: Tiu tha, tiu thng
Hindi: Ting n
Hinduism: n gio
Hippocratic oath: Li th bc/ y s (chu ton bn phn cha tr ca
mnh)
Historical: Thuc lch s (nhng g xy ra trong l. s)
h. archive: vn kh lch s (k 491)
h. criticism: ph bnh lch s (nghin cu v mi trng thi gian,
a l, vn ha... ca Kinh Thnh)
h. materialism: duy vt s quan
Historicism: Ch ngha duy s, thuyt lch s
Historicity: Lch s tnh
History: Lch s
salvation h.: lch s cu
Hodegetic: Dn l, mc v v cng tc hng dn tn hu
Holiday: Ngy l; ngy ngh; k ngh
Holiness: Tnh cht thnh thin, tnh thnh thing
code of h.: lut thnh thin (Lv 17-26)
His H.: danh tc ca Gio Hong v cc Thng ph
Holiness Churches: Gio phi thnh thing (cc tn phi Tin lnh
cn bn tch ra khi cc gio phi Methodism, Baptists v
Presbyterians)
Holism(-istic): Ton tin; thuyt tin ha ton b; tnh ton th,
t.vn, t.din;
Holocaust: L ton thiu; cuc tn st
Holograph: Hon ton t tay vit ra
Holy: Thnh, thnh thin, thnh thing
167
H. Year: nm thnh
Homage: Tn knh, knh trng, cm phc, thn phc
Homeland theology: Thn hc qu hng (i Loan)
Homicide: Git ngi, st nhn
voluntary h.: ti c st
Homiletics: Thut din ging
Homily: Bi din ging, ging l (Thnh L, k 767)
Hominization: Qu trnh hnh thnh loi ngi
Homo-: Tin t c ngha nh, ng,...
Homo: Ngi, con ngi; ngi nhn dng
h. erectus: ng. ng thng
h. faber: ng. ch to
h. habilis: ng. kho tay
h. sapiens: ng. ln/tinh khnh. viator: ng. l hnh, l khch
Homocentric(-al): ng tm [im]
Homoeans: Phi ng dng (nhnh lc gio Ari cho l Kch
"ging nh" Cha Cha, ch khng "ng bn tnh")
Homogeneity(-eous): Thun nht, ng u; ng cht
Homoiousios: Ging nh
Homoiousians: Ng. thuc phi tng ng (cho rng Cha Con [v
Thnh Thn] ch "ging nh" Cha Cha, ch khng
homoousios="ng bn tnh")
Homologation: Tha nhn; cng nhn; xc nhn; ph chun
Homologumena: Cc sch quy in Tn c
Homology: Tng ng; ng ng; ng u
Homoousios: ng bn tnh (cng ng Nixa n. 325)
Homosexual(-ity): ng tnh luyn i, tnh dc ng gii; lon dm
ng gii
Honest(-y): Lng thin, chn tht
Hono(u)r: Danh d/gi; vinh d; ngi (danh tc tn xng:
your/his/her h.)
169
173
I
Iamb(-us): Nhp th iamb
Ibid, I"(-em): T xut x trng dn, nh trn
Ichthus (Icq"Symbol"V): C (k hiu ghi tt cc t Hy lp, c
ngha: "Gisu Kit Con Thin Cha Cu tinh")
Icon, ikon: nh/tranh tng thnh
Iconoclasm: p ph nh tng; lc gio bi tr nh thnh
Iconoclast(-ic): Ng. bi tr (ph) hy nh thnh
Iconodule: Ng. knh sng nh thnh
Iconography: Khoa nh thnh, nh tng hc
Iconolatry: Th nh tng
Iconomachy: Bi tr vic th nh tng
Iconostasis: Bnh phong nh tng (ngn cung thnh: ng phng)
Idea: tng, nim, khi nim; kin
Ideal: L tng; mu mc (Plat); duy tm
Idealism: Ch thuyt duy tm; ch ngha l tng
Ideation: Hnh thnh nim, lp
Idem: Nh trn, cng th
Identify(-ication): ng nht ha; nhn ra, n.bit; nhn dng
Identity: ng nht tnh; c tnh; cn tnh, bn sc; cn cc
i. crisis: khng khong bn sc
Ideogram: K hiu ghi
Ideology: thc h, ch ngha
Idiom: Th ng, ting a phng; thnh ng, c ng; cch din
t; c tnh
communication of idioms: chuyn thng c tnh
predication of i.: p dng c tnh (ca thin tnh cho nhn tnh v
tri li)
Idiosyncrasy: c tnh, t cht; c ng
174
i. of God: hnh nh TC
veneration of i.: tn knh nh tng (k 1188)
Imagery: Hnh nh (vn chng); tng hnh
Imagination: Tr tng tng; tng hnh, hnh dung
Imago repreasentativa: Hnh nh biu trng
Imam: Thy c (Hi gio)
IMC (International Missio-nary Council): Hi truyn gio quc t
(Tin lnh)
Imitation: Bt chc, noi (theo) gng
Imitation of Christ: Gng Cha Gisu, Sch gng phc
Immaculate: Trong trng; tinh khit, khng t vt
I. Conception: M V nhim nguyn ti
I. Heart: Mu Tim V nhim c Maria
Immanence: Ni ti tnh
divine i.: TC trong mi s
Immanent: Ni ti
i. justice: cng chnh n. t.
i. Trinity: Tam V t ti ( trong chnh mnh)
Immanentism: Thuyt ni ti
Immanuel: TC--cng-chng-ta (Mt 1:23)
Immaterial(-ity): Phi vt cht, v th; v hnh; khng ng k
Immaterialism: Thuyt phi vt cht
Immature(-ity): Non nt, u tr
Immediacy: Trc tip, tip cn; tc thi; khn cp
mediated i.: trc tip tnh qua trung gian
Immensity: Mnh mng, bao la, v bin
Immerge: Chm vo
Immerse(-ion): Dm, nhng, nhn chm (trong nc)
baptism by i.: ra ti bng cch dm xung nc
Imminent(-ce): Gn n, sp xy ra, cn k; cp bch
176
In adjecto: Ni ph t
In albis: (Cha nht) o trng (tip sau l Phc sinh)
In alio: Ti tha
Inanimate: V sinh kh, v hn; v tri v gic, bt tnh; t nht
In anima vili: Trn th vt (th nghim)
In articulo mortis: Trong gi lm t, giy pht lm chung
Inaugurate: Khai mc, kh. trng; m u, khnh thnh; nhm chc
Inborn: Bm sinh, thin ph, t nhin
Incantation: Thn ch; ba php
Incapacitating law: Lut bi nng
Incardination: Nhp tch (k 265)
Incarnation: Nhp th
Incarnationism: Thuyt nhp th
In cauda venenum: c hi nm ti ng ui/on cht
In causa: Ti cn
Incense: Hng trm; t hng, xng h.
Incest: Lon lun
Inchoative: Bt u, khi .
Incinerate: Ha thiu/tng
Inclination: Khuynh hng, thin h., nghing chiu; ci u, ci
mnh
Inclusive(-ion, -ness): Bao gm, gm c, g.hm
i. language: li ni gm hm
Incognito: Du tn, n danh, b mt
go about i.: vi hnh
Incoherence: Ri rc, thiu mch lc; khng cht ch
Incommunicable(-bility): Khng th truyn t, bt kh thng
Incommutable: Khng th thay th
Incompetent: Bt ti thiu kh nng; khng thm quyn, v thm
quyn
180
192
J
J: Dng vn hoc truyn thng Yavt (Jahvist)
Jacob: Gia-cp
J's ladder: thang Gia-cp (St 28:10-12)
Jacobins: (xa) Tu s Dng aminh; (nay) nhm cch mng; (Php)
ng. thuc khuynh hng dn ch tin tin
Jacobites: Gio phi Giacbita, (do Giacb Bra Siri ch
xng: mt chi phi ca nht tnh thuyt, phn ln hip nht vi
GH cng gio)
Jahvist(-ic): Ngun/dng/ trng phi Yavt (dng t Yhwh lm tn
gi TC)
Jainism: o Giaina (n , nh nguyn)
Jairus: Gia-ia (Mc 5,22)
James: Gia-c-b, Gc
Epistle of J.: th thnh Giacb ("anh em Cha Gisu")
J. the Great: G. Tin (con Zb)
J. the Less: G. Hu (con Anph)
Jansenism: Thuyt Ging-sen (Jansenius); o l khc kh
Jargon: Bit ng; ting lng
Jealous(-y): Ganh t, k, phn b, ghen ght; ghen tung
Jehovah: Gia-v (Yhwh vi cc nguyn m ca Anai)
Jehovah's Witnesses: Chng nhn Jhvah (tn phi)
Jeremiad: Li: than vn, ai on
Jeremiah: Gi-r-mi-a, Gr
Jerusalem: Gi-ru-sa-lem
Jesse: Gi-s
J. window: Ca s Gie-s (bng knh ghp mu miu ha cy ph h
ca K)
Jesuits: Tu s Dng Tn (Cha Gisu; vit tt: SJ)
Jesus Christ: Gisu Kit
193
196
K
Kabod: Vinh quang
Kahal: Hi, Gio hi
Kairos: Thi c; thi cc; thi gian
Kalpa: Kip
Kma: Dc, tham, tham dc
Kami: Thn (Nht bn)
Kant(ian)ism: Hc thuyt Im-manuel Kant (1724-1804)
Karma: Nghip, nghip qu, qu bo
Kataphatic theology: Thn hc khng nh
Katholicon: Nh th chnh (l in Bizantin; tng ng vi Nh
th chnh ta bn Ty phng)
Katholicos: Thng ph (ti mt s GH ng phng)
Katholikentag: [Ngy] i hi cng gio ton quc (c)
Keen: Su sc, sc bn
Keeper: Ngi gi gn, trng nom, chm sc
one's brother's k.: ng. trng gi em mnh (ngi khc) (St 4:9)
Ken: Tm nhn/mt; tm hiu bit
Kenosis: Lt/tc b, t hy, h v ha
Kenotic: Lin quan n kenosis
k. theories: gi thuyt v s t hy ca K
Kerygma: Loan bo, s ip; ni dng c bn ca Tin Mng
Kerygmatic theology: Thn hc s ip Tin Mng
Kethubim: Thnh s gia (x. hagiographa)
Key: Cha/cht kha, b phn kha-m; kha, iu (m nhc); phm,
nt bm; li gii; b quyt; ch yu, then cht,
k. of knowledge: cha kha ca hiu bit (Lc 11:52)
k. of the Kingdom: cha kha Nc Tri (Mt 16:19)
power of the k.: quyn cha kha (ca thnh Phr)
197
199
L
Labadists: Phi thin nin Labadie (tk 17-18)
Labarum: C hiu ca Constantin (vi ch 2= C+r: hai ch u
ca t CristV)
Labo(u)r: Lao cng; cng vic kh nhc; au n khi sinh con; n
lc
Laborious: Cn c; kh nhc, vt v
Laconism: Li din t ngn gn
Lacuna: L hng, ch trng; on khuyt, im thiu st
Ladder, spiritual: "Bc thang thing ling" (ch v bc ng ln
ln trong i sng thing ling)
Lady, Our: c B
O. L. chapel: nh nguyn . B (trong nh th)
O. L. day: L Truyn tin (25 thng 3)
Laetare Sunday: Cha nht "Hy vui ln" (Cha nht 4 Ma Chay)
Laic: Gio dn; th tc, phi tn gio
Laicism: Ch ngha/no trng: phi tn gio, tc ha, chng gio
quyn/s; chnh sch duy th tc
Laicization: Hi tc; tc ha
Laicus: Gio dn
Laity: Gii gio dn (k 207)
associations of the l.: hip hi gio dn (k 327)
Lama: Nh s Ty tng
Grand Lama: t lai Lt ma (Thng S)
Lamarckism: Thuyt Lamark (v tin ha)
Lamasery: Cha (tu vin) lama
Lamb: Con chin, cu non
eucharistic l.: bnh thnh l (phn bnh linh mc ct truyn php:
nghi thc Bizantin)
L. of God: Chin TC
200
203
211
M
MA: C nhn vn chng
Macabre: Cht chc; rng rn, kinh khng
danse m.: iu nhy t thn; tranh v t thn dt tay ng. cht
Macarism: Cng thc chc phc; (GH Hy lp) tm mi phc tht
Maccabees: Ma-ca-b, 1Mcb, 2Mcb (3Mcb v 4Mcb l ngy th)
Macedonianism: Lc gio Maxni (mt dng ca Semiarianism, tk 4-5)
Macedonians: Ngi thuc phi Maxni
Machiavellism: Chnh sch Machiavelli; th on qu quyt, xo
quyt
Macrocosm: Th gii v m, v tr
Mactatio mystica: St t thn b
Macula: Vt, chm, m
Madonna: c M
Magdalens: K n quy hi/ chnh (ph n giang h/ phng ng n
nn hi ci)
Magi: Cc o s
Magic: Ma/qu thut; o thut
Magister: Thy, s ph, gio s
m. sacri palatii: c vn thn hc gio triu
Magisterial: Thuc hun quyn
Magisterium: Hun quyn, quyn gio hun
extraordinary m.: h. quyn c bit, c hun
ordinary m.: hun quyn thng thng, thng hun
solemn m.: h. quyn trng thc, trng hun
Magnanimity: i lng, ho hip, khoan nhn, tm hng ch i
Magnificat: Kinh ngi khen
Magnificence: Lng ly, huy hong, trng l, nguy nga
212
m. intention: l, bng l
m. obligation: bn phn d l (Cha nht)
m. offering: bng l (k 945)
m. of the catechumens: phn phng v trc Dng l
m. of the presanctified: L vi Mnh Thnh truyn php sn (th 6
Tun Thnh)
m. stipend: bng l
nuptial m.: l hn phi
pontifical m.: l i triu (GM)
private m.: l ring
requiem m.: l cu hn
votive m.: l ngoi lch
Mass: Qun/i chng, m ng; khi, khi lng
m. communication: thng tin i chng
m. education: gio dc i chng
m. media: phng tin truyn thng i chng
m. psychology: tm l qun chng
Master: Thy, s ph, ch
m. General: B trn tng quyn Dng aminh
m.-key (pass key): cha ci, cha vn nng
m. of ceremonies: trng ban nghi l
m./mistress of novices: gio tp, gim tp, tp s
m. of the Sacred Palace: trng in Tng ta
m. of the Sentences: Phr Lmbar ( 1160; tc gi cun Tng
lun cc ch thn hc)
masterpiece: kit tc
m. plan: s (k hoch) tng th
Masturbation: Th dm
Materia: Vt cht; cht th
m. et forma: cht th v m thc
217
Ministerial: Tha tc
m. priesthood: chc t t tha tc
Ministry: Tha tc v
ordained m.: tha tc v chc thnh
Minjung theology: Thn hc tin dn (i Hn)
Minor: Nh, b, th; v thnh nin (k 97)
m. orders: cc chc nh
m. prophets: cc tin tri nh
Friars m.: anh em hn mn
Minorites: Anh em hn mn (Dng Phanxic)
Minority: Thiu s; tui v thnh nin
Minster: Nh th ln (thng l ca tu vin)
Miracle: Php l; iu k diu
m. plays: kch tn gio
Miraculous Medal: Linh nh (nh tng M lm php l, Paris,
Catherine Labour, n. 1830)
Misanthrope: Ght i, ym th
Misbehaviour: C x sai tri, khng phi cch/php, thi khim
nh
Misbeliever: Ngi khng tn ngng
Misconduct: C x sai php, hnh ng sai tri; hnh s/ x l cu
th; lng nhng tnh cm; hnh kim xu
Miserere: Tv 50 (51) ("Xin xt thng")
Misery: Cng cc, khn cng; bt hnh, tai ha
Mishnah: Sch Mishnah (su tm lut l Do thi)
Mismarriage: Hn nhn: khng ha hp m m, thiu hnh phc
Misogyny: Ght ph n, ym n
Missa: Thnh L, L Misa
Missal: Sch l
Missing link: Khu [cn] khuyt
224
Missio: S mnh
m. canonica: y nhim th
m. Dei: vic TC phi gi; s mnh TC y thc
Missiology: Truyn gio hc
Mission: S mng; vic hoc vng truyn gio
divine m.: s mng ca mt Ngi V TC; nhim xut
Missionary: Nh: truyn gio, tha sai
Missioner: Nh truyn gio
Mitre: L mo/m l GM
Mithraism: o Mithra
Mixed: Ln ln, pha trn
m. blessing: ci may m li chua cay
m. chalice: chn ru c pha nc (l Misa)
m. marriage: hn phi hn hp (k 1124tt)
m. religion: ngn tr khc o (hn phi, k 1983)
Mnemonics: Thut nh (gip tr nh)
Modalism: Lc thuyt hnh thi (cho rng Ba Ngi ch l ba "cch
th" ca cng mt Ngi V duy nht)
Modality: Dng thc; th thc; phng/cch thc
Mode: Hnh thc; dng thc, cch th/thc
modes of responsibility (morality): m dng trch nhim lun l (hc
thuyt ca J. Finnis v G. Grisez)
Model: Mu, kiu, m hnh; m biu/mu; gng mu
Moderate: Tit ch; n ha, iu
Moderator of the curia: Gim s gio ph
supreme m.: b trn tng quyn
Modernism: Ch ngha i mi; t ng mi
Modernity: Hin i tnh
Modes: m giai bnh ca
Modesty: Khim tn/nhng; oan trang, nt na
225
227
m. secundi: ng cm thc
Mourn(-ing): Than khc; thng tic; tang tc, su thm
Movable feasts: L di ng
Movement: Chuyn ng, vn chuyn, v.ng; c ng, hot ng;
bin ng; xc ng; nhc on; phong tro
Mover: ng tc nhn; ng c/lc; ng.: pht ng, ch xng, ch
ng, xut
prime m.: nguyn ng tc nhn; nguyn ng lc; nguyn nhn v
nguyn nhn (TC)
unmoved m.: nguyn ng tc nhn bt bin
Mozarabic rite: L in Mzarb (Ty ban nha)
Mozzetta: o khoc ngn (GM v GH thng dng, khoc ln
ngoi o dng)
Multilocation: Phc ti (hin din ti nhiu ni cng mt lc)
Multiple: Nhiu; phc tp; bi s
m. personality: nhn cch a dng
Multiplicity: Nhiu, v s; a dng
Multipresence: X. Multilocation
Muratorian fragment (canon): Bn mnh th mc Muratori (xa
nht -cui tk 2- ghi tn cc sch trong Tn c)
Murder: Git ngi, st nhn; tn st
Musical instruments: Nhc c/kh
Musician: Nhc s; nhc cng
Muslim: Hi gio
Mustum: Nc nho p (trc khi ln men thnh ru)
Mutation: Bin/thay i; t bin; thay th, thuyn chuyn; chuyn
nhng; chuyn ha
Mutatis mutandis: i nhng g cn phi i, vi nhng sa i
thch ng
Mutilation: Ct mt/hy hoi mt phn c th, lm cho qu qut, tn
tt; ph h/hng; ct xn (vn bn)
230
232
N
Nabi: Tin tri, ngn s
Nahum: Na-khum, Nk
Naive(-ty): Ngy th; ngy ng, kh kho
Name: Tn, danh
Holy N.: Thnh Danh Gisu
n. day: ngy l bn mng (ngy mng tn thnh)
Narcissism: i k, t k i m
Narcotic: Thuc m, gy m; ma ty
Narrative: Trnh thut, tng thut, k thut, k chuyn
n. of the institution: phn tng thut vic lp Thnh Th
n. theology: thn hc k thut
Narrow: Hp, cht; hp hi
n.-minded: u c hp hi, nh nhen
Narthex: Tin phng/ng (phn trc: t ca vo cho ti lng
chnh nh th; x. vestibule)
Natality: T l sinh
National: Thuc dn tc, quc gia; kiu dn
N. Catholic Church: GH c. g. quc gia (ly khai; x. Old Catholics)
n. parish: gio x tng dn (cng l tng nhn: dnh cho gio hu
thuc mt gc quc tch, dn tc, vn ha... no , sng ti mt
vng trong nc khc)
Nationalism: Ch ngha: dn tc, quc gia
Nativism: Ch ngha bn x (Hoa k); thuyt: bm sinh, tin thin
tnh
Nativity: L Sinh Nht
N. of Our Lord: L Ging Sinh
N. of the Blessed V. Mary: Sinh Nht c Trinh N Maria
Natura: Thin nhin
233
Notoriety: R rng, rnh rnh, hin nhin, ai cng bit, ting tm,
ni ting (cch ring l xu)
Notorious: X. notoriety
n. fact.: s kin: rnh rnh, t tng (k 15)
Noumemon: Bn th, t th, thc th (ca "hin tng"); (Kant) i
tng trc gic tr thc
Noun: Danh t
Nous: Tr khn/tu, tinh thn
Nouvelle thologie: Thn hc mi (tro lu i mi thn hc ti
Php, do Y. Congar, H. De Lubac...ch xng: b Thng ip
Humani generis [n. 1950] ch trch)
Novatianism: Thuyt Nvatian ( 257, cm tha ti trng)
Novelty: Mi m; mi l; tn phm
Novena: Tun chn ngy
Novice: Tp sinh; ng.: tp s, cha c kinh nghim
Novissima: Cc iu cui cng, thc ti thi cnh chung
de Novissimis: cnh chung hc
Novitiate: Tp vin, nh tp; thi k nh tp
Nuance: Sc thi; tiu d
Nubility: Tui: cp k, cp hn, kt hn
Nuclear: Thuc ht nhn
n. deterrence: [v kh] ht nhn kinh c (nhm ngn chn bng cch
lm cho s)
n. family: gia nh ht nhn (tiu gia nh: ch gm cha m v cc
con)
n. fission: phn r ht nhn, phn hch
Nudism: Kha thn; ch ngha kha thn
Nudity: Trn trung; trn tri
Nullification: Hy b, v hiu ha, bi hiu (k 10)
Nullity: V hiu, bt thnh; ng. bt ti
Number: S, s lng; nhm, bn; tit mc; nhp iu
240
241
O
O Antiphons: ip ca di (cc ip ca bt u bng ch O: 17-23
thng 12)
Oath: Li th, th c; tuyn th (k 1199)
o. of fidelity: tuyn th trung thnh
promisory o.: li th ha
Obadiah: -va-ia, v
Obdurate(-cy): Cng ci, st ; ngoan c, chai , cng lng
Obedience: Vng li, vng phc, phc tng
o. of faith: v.ph. c tin (Rm 1:5)
o. of the pope: khu vc thuc quyn gio hong
Obediential potency: Th nng thn ha ty phc (nhn tnh [to
vt] nh n sng m c "thn ha")
Obedientiary: Vin chc tu vin (do b trn b nhim)
Obeisance: Tn knh/sng; ci u/mnh, phc bi
Obiter dicta: Nhn tin ngn (li ni ln v nhn tin)
Obituary: Li co ph, ai tn; s t/tang; thuc ng. cht
Object: vt; khch th; i tng, mc tiu; b ng
formal o.: i tng m thc
material o.: i t. cht th
Object(-ion): Khng bc, bc b, phn/chng i; (t) vn nn; co
t (k 1450)
consciencious objection (objector): (ng.) t chi v lng tm (khng
cho php: qun dch)
Objectify(-ivation): i tng ha; khch th ha; khch quan ha
Objective: Khch quan; khch th; mc ch/tiu
o. morality: lun l khch quan
o. report: bo co khch quan
Objectivism: Ch ngha khch quan
242
Ointment: Xc du
Old: Gi, lo; c, cu, c, xa
o. believers: tn hu c (Nga)
o. Catholics: cng gio c (ly khai sau c Vatican I)
O. Testament: Cu c
Oligarchy: Chnh th phit tc, ch u s
Ombrellino: Tn/lng che
Omega: Ch W (omega: cui cng)
o. point: ch im cui cng (Teilhard de Chardin)
Omen: im bo, triu chng
Omission: B st, b qun, thiu st
sin of o.: li thiu st
Omnipotence: Ton nng
Omnipresence: Hin din khp mi ni, ton ti
Omniscience: Ton tri
Onanism: H dm (giao hp gin tinh/na chng: ch ly t tn ca
Onan trong KT: St 38:8-10); th dm
One: Mt
The Evil O.: qu s
The Holy O. of God: ng Thnh ca TC (Mc 1:24)
Oneirism: Chng mng thc (thy n tng, hnh nh... nh trong
mng)
Oneness: Duy c/nht tnh, c nht
Only-Begoten One: Ngi Con Mt (Ga 3:16)
Onomatopoeia: T tng thanh; to t tng thanh
Ontic: Thuc hu th hin thc, tn hu
Ontogenesis or ontogeny: Pht sinh/trin c th (qu trnh pht sinh
c th; i li vi phylogenesis)
Ontological: Thuc: bn th hc, hu th hc
246
o. tradition: truyn thng: khu th, tng truyn, truyn khu; khu
truyn
Orange council: Cng ng Orange (Php, n 441 v 529)
Orans or orante: Nguyn nhn (dng iu [hnh ngi] dang tay cu
nguyn)
Orate, Fratres: Li mi "Anh ch em hy cu nguyn"
Oration: Din/thuyt vn; iu vn; li dn
Oratorians: Tu s Dng Oratri, Dng ging thuyt (th. Philp Nri
lp n. 1564)
Oratorio: Nhc phm Orat
Oratory: Nh nguyn (k 1223), nguyn ng
Ordeals: Thin/thn on (xa); th thch
Ordain: Phong chc; xp t; ra lnh; ch nh; quy nh
Order: Trt/th t; hng, loi; cp bc, giai cp; ch ; lnh
truyn;hun chng
o. of charity: trt t bc i
o. of Christian Funerals: nghi thc tang ch
o. of creation: trt t to dng (t nhin)
o. of execution: bnh din thc hnh
o. of intention: lnh vc hng
o. of knowledge: lnh vc nhn thc
o. of salvation: trt t cu (siu nhin)
o. of the Mass: nghi thc Thnh L
o. of temporal affairs: lnh vc th v
Order: Dng tu, hi dng
mendicant o.: dng kht thc
religious o.: dng tu
Order(s): Chc [thnh]
Holy O.: chc thnh, b tch truyn chc (k 1008tt)
major O.: chc ln
249
252
P
P: Dng vn truyn thng t t (Priester)
Pace: Xin li..., xin c php..., mn php
Pacifism: Ha bnh ch ngha; hiu ha
Padre: Cha (tuyn y)
Padroado: Ch bo tr (B o nha)
Paederasty: X. pederasty
Paedobaptism: Ra ti tr th/tr con
Pagan: Lng dn
Paganism: Ngoi gio
Pagoda: Cha
Pain: au kh; hnh pht
p. of damnation: n pht trm lun (ha ngc)
p. of the senses: au kh cm quan
Pain bnit: Bnh thnh
Palaeo-: X. paleo- (c, c)
Palamism: Thuyt Grgri Palamas (1359; tnh ta)
Palatine: i Palatin (Rma); quan chc; thuc cung dinh
P. Guard: i qun Ta Thnh Vatican (gii tn n. 1970)
P. Library: Cnh Palatin (mt phn ca th vin Vatican)
Paleography: C t hc
Paleolithic: Thng (c) thch i (x. mesolithic v neolithic)
Paleontology: C sinh vt hc
Palimpsest: Giy da dng li (vit ln th hai)
Palingenesis: Hi sinh, thuyt tun hon
Pall: Tm y chn thnh; khn ph quan ti
Palliative: Tm thay th; tm lm du; gim nh
p. care: cch gip gim au
253
Piacular: chuc/n ti
Piarists: Tu s Dng Calasan (th. Giuse Calasan sng lp n. 1597
gio dc tr em)
Piet: Tng M su bi (m xc K lc va h t thp gi xung)
Pietism: M o phi; sng tn
Piety: Lng m o, sng tn, o c; hiu tho
Pilgrim: L khch, khch hnh hng
Pilgrimage: Cuc hnh hng
Pillarsaint: Tr n s (sng trn ct)
Pious: o c, st sng, m o; thnh knh; hiu tho
p. foundation: thin qu; hi /t chc t thin
p. fraud: la di v thin
p. will/ disposition: thin (li tri ti sn cho cng tc t thin/o
c: k 1299tt)
Piscina or Sacrarium: Chu thnh (xy trong tng bn cnh bn th
hay trong phng thnh ra chn a thnh v ra tay)
Pity: T tm, lng: thng xt, t bi, trc n; iu ng tic
Placebo: Kinh chiu (cu cho ng. qu c); thuc gi ( trn an), h
dc; li trn an
Placet: Tn chun/thnh, "ng !"; thnh nguyn th
non-p: ph quyt
p. juxta modum: ng vi iu kin
Placid(-ity, -ness): im tnh, bnh thn, trm tnh
Plainchant, plainsong: Bnh ca
Plan: K hoch, phng n, chng trnh; bn ; s ; dn bi
p. of salvation: k hoch cu
Planeta: o l
Plate: X. paten
Platonic: Thuc Platon; thanh cao, thun khit; l thuyt sung, ho
huyn, mng m
p. love: i tnh thun khit
267
Premonitory: Bo hiu/trc
Premonstratensian canons: Kinh s Dng thnh Norbert (sng lp n.
1120)
Premoral evil: S c tin lun l ( nim dng trong cc hc
thuyt lun l: consequentialism v proportionalism)
Pre-natal: Trc khi sinh, tin sn
p. diagnosis: chn thai tin sn (khm thai tr. kh. sinh)
Preposition: Gii t
Prepuce: Bao quy u; (Tn c) Do thi gio
Prereflexive: Tin: phn tnh, suy t, thc
Prerogative: c quyn, quyn u tin; kh nng c bit, u tnh
p. of honor: c quyn danh d
Presanctified, Mass of the: Phng v rc l (th 6 Tun Thnh)
Presbyter: Trng lo; linh mc
Presbyteral council: Hi ng LM (k 495tt)
Presbyterate: Chc/hng: linh mc, nin trng
Presbyterian Church: GH trng lo
Presbyterianism: Phi thng tn nin trng, phi Calvin
Presbytery: Cung thnh; LM on; nh x (x. rectory)
Presbyterium: LM on
Prescience: Tin thc, t.tri
Prescind: Ct ri; khng k (xt) n; ngoi tr, tru xut
Prescription: Mnh lnh, ch th, quy nh; n thuc; thi hiu (k
197tt)
Presence: Hin din; b dng
corporeal p.: h. din th l
p. of mind: nhanh tr
real p.: hin din thc s
Presentation: Trnh by, trnh din; gii thiu; dng (trao) tng;
c (k 158)
275
Proud: Hnh din, t ho, t trng; kiu hnh, kiu cng, t c; huy
hong, trng l, uy nghi
Proverb: Tc ng, ngn ng, cch ngn
Proverbs: Sch Chm ngn, Cn
Providence: Quan phng
Province: Tnh, khu vc, lnh a
ecclesiastical p.: gio tnh (k 431)
religious p.: tnh dng
Provincial: Thuc tnh, vng xa thnh ph; b trn gim tnh (dng
tu)
Provision, canonical: Ch nh theo gio lut (gio v: k 146)
Provocation: Khiu khch; khu gi
Provost: Ng. ng u hi gio s, mc s trng; hiu trng (i
hc); th trng
Proxy: i din; y thc, y nhim; giy y nhim
p. marriage: kt hn bng i din (k 1105)
Prozymites: Phi nhng ng. dng bnh c men ( lm l)
Prudence: Cn trng, thn trng, khng ngoan, d dt
Prudery(-ishness): o c gi, c thn, ngng ngu qu mc
Psalm: Thnh vnh/thi
responsorial p.: p ca
Psalmist: Tc gi thnh vnh
The P.: avt
Psalmody: Cch ht/ngm thnh vnh
Psalms: Sch Thnh vnh, Tv
P. of Solomon: Thnh vnh Salomon (ngy th)
Psalter: Sch Thnh vnh
Psaltery: n xante (nhc c thi c)
Pseudo-: Ngy, gi
284
287
Q
Q: Ngun (vn liu; t ting c: Quelle)
Qahal: Cng on (Gio hi)
Q.E.D.: X. Quod erat demonstrandum
Qippur: L sm hi (Do thi)
Qohelet: Sch Ging vin, Gv
Quadragesima: Ma Chay ("40 ngy")
Quadrivium: Cao ng t khoa (s hc, hnh hc, thin vn, nhc
l)
Quaestor: Quyn gp vin (nhm gip ng. ngho)
Quakers: Gio phi Tin lnh Quaker (cng gi l Hi bn hu)
Qualification, theological: nh mc thn hc (xin x. notes,
theological)
Qualify: /lm cho : t cch, kh nng, iu kin; nh r, xc
nh; nh tnh/phm
Qualitative difference: Khc bit v phm cht
Quality: Phm tnh, phm cht; c tnh; t cch
Quantification: Xc nh s lng, nh lng; lng t ha
Quantity: S lng
Quantum: Lng t; nh lng
q. effect: hiu ng lng t
q. mechanics: c hc lng t
q. theory: thuyt lng t
q. transition: chuyn tip lng t
Quarantine: K chay 40 ngy (xa); thi gian cch ly kim dch
Quartodecimanism: Phi mng l Phc sinh ngy 14 thng Nisan
(nh Do thi gio)
Quasi: Gn nh, hu nh, q. contract: bn kh c
288
290
R
Rabat: Ming vi ngc (thng xung t c o gio s, quan ta, lut
s, gio s)
Rabbi: Thy, tn s; gio s Do thi
Race: Chng tc, ging ni, dng di
human r.: loi ngi, nhn loi
r. of Abraham: dng di Abraham
Raci(ali)sm: Ch ngha chng tc; ch ngha phn bit chng tc
Radical: Tn gc, tn cn; ngun gc; trit ; cp tin; t cn; cn
thc
r. sanation: iu tr tn cn
Radicalism: Ch thuyt cp tin; lp trng cc oan
Ramadan: Thng gi chay (thng 9 Hi gio)
Ransom: Gi chuc, tin ch.
Rape: Hip/cng dm, hm hip; cng ot, bt cc
Rapine: Cp bc, cng ot
Raptor: Ng.: cng ot, ot dm, d d
Rapture: Nhc bng ln (1Ts 4:17); hoan h, sng khoi; xut thn
(x. ecstasy)
Rash judgment: V on, phn on liu lnh; xt on (Mt 7:1-2)
Ratio: L tr
Ratio: T l; t gi; h s
Ratio Studiorum: Gio trnh khoa mc
Ratiocinate: L lun, suy lun/l
Rational: C l tr; hp l, phi l; l tnh, thun l
anti-r.: nghch l tnh
r. animal: con vt c l tnh/tr (con ngi)
r. psychology: tm l hc duy l
291
Right R.: c ng
Very R.: Qu cha/LM: tng i din, b trn c, v.v.
Reverential fear: Knh s
Review: Xem li, xt li, tng kim; hi tng; im sch/bo, im
duyt, tp ch; duyt binh
court of r.: ta ph n
Revise: Duyt li, hiu duyt; tu chnh; n thi; ti thm; bn in th
Revisionism: Ch ngha xt li
Revival: Phc hi, p.hng, hi phc, h.sinh; thc tnh nim tin (ca
qun chng)
Revivalism: Phng tro thc tnh lng o (qun chng)
Reviviscence: Phc hiu, phc hot
r. of merits: phc hiu cng trng
r. of sacraments: phc hiu b tch
Revolution: Chu k quay vng, vng quay, xoay vn; bin
i/chuyn (mnh m, su rng); cch mng
agricultural/industrial r.: cch mng nng nghip/ cng nghip
Reward: Tng thng, thng cng, bo p, th lao; phn/tin
thng
Rhabdomancy: Thut bi que
Rhetoric: Tu t hc; thut hng bin
Rhyme: Hp vn, n vn; lm th, t thnh th; tng hp/xng
without r. or reason: chi tai gai tr; khng hp tnh m cng chng
hp l
Rhythm: Nhp p; nhp iu; nhp nhng
biological r.: nhp sinh hc
Right: Phi, hu; ng, c l; thng; ngay
Right: iu tt, iu ng; quyn; quyn li
Bill of R.(s): Bn Tuyn ngn Nhn quyn
civil r.(s): quyn cng dn
divine r.: thn quyn
303
306
S
Sabbaoth: [TC] Cc o binh (tc hiu ch v Giav: Gc 5:4)
Sabbatarians: Phi Sa-bt (Tin lnh Calvin Anh quc buc gi
Cha nht nh Do thi gio gi ngy Sa-bt)
Sabbath: Ngy Sa-bt, hu l
s.'s journey: l on Sa-bt (qung ng c php i trong ngy
Sa-bt)
Sabbatic(-al): Thuc ngy Sa-bt
s. year: nm ngh (nm th 7)
Sabbatine: Lin quan n ngy th 7
s. bull: sc ch v c n b o c B (ngy to: cho l do Gioan 22
ban hnh n. 1322)
s. privilege: c n b o c B Ct Minh (Caml/Ccmen)
Sabellianism: Lc thuyt Sabellius (ph nhn s khc bit tht s
gi Ba Ngi; x. modalism)
Saccidananda: Hu-t-phc
Sacellum: Nh nguyn; miu th
Sacerdos: T t, linh mc
Sacerdotal: Thuc linh mc, t t
Sacerdotalism: Ch ngha/ch /no trng cc tn gio s
Sackcloth: Vi gai, vi b, vi bao ti
s. and ashes: mc o nhm v rc tro (ni ln lng sm hi)
Sacra doctrina: Gio l thnh
s. pagina: Kinh Thnh
Sacral: Thuc: tn gio, phng t; thnh thing
Sacrament: Du ch; B tch (k 840tt)
primordial s.: b t. nguyn cn
s. house: nh tm (hnh thp c ngy xa)
s. of Baptism: b tch Ra ti, php Thanh ty
307
s. of Confirmation: b t. Thm sc
s. of Holy Orders: b t. Truyn Chc Thnh
s. of Matrimony: b t. Hn phi
s. of Penance: b tch Co gii
s. of Initiation: b t. khai tm
s. of Reconciliation: b tch Ha gii
s. of salvation: b tch cu
s. of the Altar: b t. Thnh Th
s. of the Anointing of the Sick: b tch Xc du Bnh nhn
s. of the dead: b tch k cht (Ra ti, Gii ti, Xc du bnh nhn)
s. of the Eucharist: b t. Thnh Th
s. of the living: b tch k sng (chu trong tnh trng n sng)
The (Blessed) S.: Thnh th
Sacramental: Thuc b tch; b tch (k 1166)
s. character: n tch
s. confession: xng ti trong ta, chu b tch co gii
s. dispositions: tm trng cn thit ( c hnh hoc lnh nhn b
tch)
s. economy: k hoch b tch
s. forum: ta gii ti
s. grace: n sng b tch
s. immolation: hy t b tch
s. matter and form: cht th v m thc (cht liu cng vi c iu
v li c)
s. presence: hin din b tch (tht s ca K trong Thnh Th; x.
real presence)
s. satisfaction: vic n ti (khi chu b tch co gii)
s. sign: du ch b tch (nghi thc b ngoi)
s. theology: thn hc b tch, b tch hc
s. union: hip thng b tch
308
Scholia: Ch gii, ph ch
Scholiast: Nh bnh gii
School: Trng hc (k 796tt); trng phi, hc phi
s. book: sch gio khoa
s. man: nh trit/thn hc kinh vin
s.(s) of theology: trng phi thn hc
Sciencia: Khoa hc; kin/tri thc
s. acquisita: tri thc: tp thnh, s c
s. beata: phc kin
s. futuribilium: bit v v lai kh hu/th
s. infusa: tri thc thin ph
s. media: trung thc (gia thu th v n tr)
s. simplicis intelligentiae: n tr
s. visionis: thu th
Science: Khoa hc; kin thc
s. of faith: thn hc
Scientism: Ch ngha duy khoa hc
Sclav, sclavonic: x. slav, slavonic
Scorn: Khinh b/r, khinh mit; ch nho
Scotism: Hc thuyt Duns Scotus ( 1308), trng phi Phanxic
Scribe: K lc, kinh s
Scriptorium: Vn phng chp sch (ca tu vin)
Scriptural: Thuc Kinh Thnh
Scripture(s): Kinh Thnh; kinh sch
Holy S.: Kinh Thnh
Scroll: Cun giy/da; sch cun
Scruple(-pulosity): Bi ri, lo u (s c li/ti); thn trng, chu o,
ngi ngng, n o
Scrutiny: iu tra (k 1051), kim tra; xt k
Scurrility: Th tc, th b
314
s.-confidence: t tin
s.-conscience: thc v mnh
s.-control: t ch
s.-dedication: dn/x thn
s.-defense: t v
s.-denial: b mnh
s.-fulfilment: t k thnh tu
s.-giving: hin mnh/thn
s.-governing: t tr
s.-restraint: t ch
s.-righteousness: cng chnh t lc; t cho l ng
s.-sacrifice: hy sinh, qun mnh
s.-seeking: t t t li, v k
s.-transcendence: t siu thng
s.-will: ngoan c
Selfish(-ness): ch k, v k
Selfless: V tha
Semantics: Ng ngha hc
s. of religion: x. religious discourse
Semi: Na, bns.-Arianism: hc thuyt dng Ari (x. pneumatomachians,
macedonians, homoiousians)
s. doubles: l bc bn kp (xa)
s.-Pelagianism: hc thuyt dng Plagi (Cassian, Vincent of Lerins)
Semina verbi: Ht ging Li Cha
Seminar: Kha: hi tho, hc hi chuyn
Seminarian: Chng sinh
Seminary: Chng vin
major s.: i chng vin
minor s.: tiu chng vin
317
phng v Slav
Slip: Lm li; s sut, s
s. of the pen: vit s , l bt
s. of the tongue: ni s , l li
Slogan: Khu hiu, biu ng
Sloth: Li bing, u oi
Snob: ua i, hc i lm sang; hm hnh, hm mnh
Sober: iu , chng mc; trm tnh; khng say sa
Sobornost: Hip on/thng, on th tnh
Sobriety: Tit , chng mc
Social: Thuc x hi
s. anthropology: nhn chng hc vn ha
s. justice: cng bng x hi
s. teaching: hc thuyt x hi (ca GH)
Socialism: X hi ch ngha
Societas perfecta: X hi hon chnh (khng cn n x hi khc
t mc ch ca mnh, th d: quc gia, GH)
Society: X hi; hi on
S. of Apostolic Life: Tu on Tng (k 731)
S. of Jesus: Dng Tn (SJ)
S. of St. Vincent de Paul: Dng thnh Vinh sn
Socinianism: Lc thuyt Sozzini (ph nhn Ba Ngi v Cu chuc)
Sociobiology: X sinh hc
Sociology: X hi hc
Sociomatrix: biu x hi
Socratic method: Phng php gio khoa vn p (theo kiu
Scrat)
Sodality: Hip hi (k 298)
Sodomy: K giao/gian; th dm
325
s. theology: thn hc tu c
s. union: kt hip thing ling
Spirit(ual)ism: X. spiritism; ch thuyt tinh thn
Spirituality: Linh o, li sng thing ling; tu c hc; trng phi
tu c
christian s.: linh o kit
Spiritualization: Tinh thn ha, tm linh ha; thing ling ha
Sponsalia: Hn c
Sponsor: Ngi u, bo m, bo tr
Spontaneity: Bc pht, t pht; t ; hn nhin
Spouse: Chng, v, phu, ph, bn i, bn trm nm,
S. of Christ: Hin th c Kit
Sprinkling: Ry nc (mt cch thc ra ti)
Spurious: Gi mo; gi di
Spurius: Con ngoi hn phm thnh
Spy Wednesday: Th t Tun thnh
SSD (Sacrae Scripturae Doctor): Tin s Kinh Thnh
SSL (Sacrae Scripturae Licentiatus): C nhn K.Thnh
Stability: Bn vng, lu bn (k 522); n nh
Staff: Gy (GM), cc, ct; ch da; nhn vin; ban lnh o; ban
tham mu
pastoral s.: gy GM
Stage of development: Giai on pht trin
Stagirite: Aristt
Stained window: Ca knh mu
Stall: Gh ngn kinh s; quy bn hng; ngn chung
canon's s.: gh kinh s
choir s.(s): dn gh ca on
Standardization: Chun ha
Stanza: Kh th
330
331
Subsidiarity: B tr, ty ph
s. principle: nguyn tc phn quyn/nhim (ci cp di lm c th
cp trn khng can thip vo)
Subsistence: Lp hu; tn ti; sinh k; cp dng
s. theory: hc thuyt tn ti (nhn tnh K tn ti trong Ngi Li)
Subsistent relations: Tng quan t hu (ca Ba Ngi TC)
Substance: Bn th, bn cht; thc th, thc cht; ni dung, i ; ti
sn, tin ca
s. of sacrament: bn cht b tch
Substantial: ng k, quan trng, ch yu, c thc cht, mnh m,
giu c
Substantialism: Thuyt bn th
Substantiate: Chng minh, dn chng
Substantive: Danh t; c tht, tht s tn ti; ch/trng yu
Substitute: Ng./vt thay th
Substitutionary atonement (hoc Substitution of Christ): n [ti]
thay (K hy sinh n thay cho cc ti nhn)
Substratum(-ta): Lp di, nn mng, c s, tng nn; th nn; c
hu th
Subsume: Bao hm, bao nhip, n bin
Subtility: Tnh tinh diu (ca xc sng li)
Subtilty, subtleness, subtlety: Tinh t, tinh vi, t nh, khn kho,
khn ngoan
Subunists: Phi c hnh sc (chu l di mt hnh, Bhmia, tk 15)
Suburbicarian dioceses: [7] a phn ngoi Rma (c hng y
gim mc lm u)
Sub utraque: Di hai hnh (rc l)
Succession: K nhim, k v; k tha; k tip, lin tip
apostolic s.: k nhim: tng , tng truyn
Succubus: Yu tinh, n yu qui (i li vi incubus: qu c)
Sudharma: Diu php
335
Syro-Chaldaeans: GH Can
Syro-Malabar, -Malankara: thuc GH: Malabar, Malankara (n ,
cng gio)
System: H thng
belief s.: tn h
Systematic: C h thng; nht lot
s. theology: thn hc h thng
Systematics: Thn hc h thng
Systematize(-ation): H thng ha
Systemic: Thuc ton b h thng, c th ni chung; lin quan n
b tun hon mu; nh hng ngm nhp
Systems of grace: Hc thuyt v n sng v t do
Syzygy: m dng (ng gio); k sc vng
340
T
Tabernacle: Lu, lu tm; nh tm
feast of t.: l lu
Table: Bn; bn, bng, biu
t. of nations: bng lit k [biu k] cc dn tc (St 10)
t. of the word: bn tic Li Cha
Tablets of the Testimony/of the Law: Bia Chng c (Xh 31:18), bia
iu lut
ancestral t.: bi v, thn ch
Taboo: iu cm; iu king k; hy vt
Taborites: Ng. theo Phi Taborita (Hussites qu khch: x. hussites)
Tabula rasa: B sch ht ci c (bt u li t s khng)
Talent: Ti nng; nhn ti; n v tin t (thi xa)
Talisman: Ba, ph
Talmud: Sch Talmud ("Hun gio" Do thi)
Tanakh: Kinh Thnh (Do thi)
Tantrism: Tn phi Tantra (Balamn: th n thn Scti, dng n ca
Siva)
Tantum quantum: Bao nhiu by nhiu, theo mc c th
Taoism: o Lo, Lo gio
Targum: Bn dch Targum (bn dch Kinh Thnh Cu c ra ting
Aram)
Tariff penance: n ti theo nh mc (theo mc nh sn)
Tautology(-ical): Trng phc; trng , ip lun; hng
Tax-collector: Vin thu thu
Taxonomy: Cchthc/ nguyn tc phn loi
Teaching: Dy hc; li dy, gio hun; hc thuyt
t. office: nhim v gio hun (k 747tt)
t. of the Church: gio hun ca GH
341
Tribute: Cng vt, cng l; phn cng hin; tn knh, tng phc
Trichotomism: Thuyt tam phn (con ng. c linh hn, gic hn (hay
hn phch) v th xc)
Trichotomy: Phn/ch lm ba, tam phn php
Tridentine: Thuc Trent
t. mass: Thnh L theo nghi thc Pi V (n. 1570)
Triduum: Tun tam nht
t. sacrum/paschal: tam nht: thnh, vt qua
Trikirion: Chn nn ba nhnh
Trilogy: Tc phm b ba
Trination: Lm ba l mt ngy
Trinitarian: Thuc: Tam V, Ba Ngi
t. doctrine: gio l v TC Ba Ngi
t. dogma: tn iu v TC Ba Ngi
t. formulas: cng thc tam v (trong Tn c)
t. properties: c tnh c v (ca mi Ngi trong Tam V)
t. theology: thn hc v Ba Ngi, Tam V hc
Trinitarianism: Lng tin vo Thin Cha Ba Ngi; hc thuyt v
TamV
Trinitarians: Tu s Dng Cha Ba Ngi (OSST, n. 1198)
Trinity, The Most Holy: Thin Cha Ba ngi, Tam V Ch Thnh
T. sunday: Cha nht l Cha Ba Ngi (Cha nht I sau l Hin
xung)
Triple: Gm ba; gp ba
t. candle: chn nn ba cy
t. judgment: nhn nh ba mt (v nhc thut, phng v, mc v, i
vi cc tc phm thnh nhc Hoa K)
t. time: nhp ba
Triptych: Tranh b ba; sch gp lm ba; tc phm ba hi
Trisagion: Kinh Tam thnh tng ("Thnh Cha tri! Thnh Ton
nng! Thnh Bt t! Xin thng xt chng con!:" Bizantin)
353
355
U
Ubiquitarianism: Ph ti thuyt (cng lc hin din khp ni:
Luther cho rng c v mt con ng., K cng hin din khp ni)
Ubiquitous: Hin din khp ni (cng lc), ph ti
Ubiquity: Ph ti tnh, hin din khp ni
Ulema: Nh lut hc Hi gio
Ultimate: Ti hu, cui cng; quan yu, chung quyt; c bn; tt bc
u. concern: mi quan tm c bn
u. decision: quyt nh cui cng, chung quyt
u. reality: thc ti ti hu (TC)
Ultimatum(-a): Ti hu th; iu kin ti hu
Ultra-: Qu, vt, cc, siuUltramontanism: ("bn kia ni Alp") Phong tro ch trng GH
c quyn c tn/tr (tk 19: ngc li vi phi Gallican); phi bo
th qu khch
Ultramundane: Ngoi th; siu th
Umbanda: o Umbana (mt th hn hp gio xut hin ti Ba Ty
trong thp k 1920)
Unam Sanctam: "Duy nht, thnh thin" (sc ch ca Bonifaci
VIII, n. 1303, v quyn bnh Gio Hong)
Unanimity: Nht tr, ng tm nht tr
Unattached cleric: Gio s: khng c b trn (k 265), phi thuc
Unbaptized infants: Tr con cha c ra ti
Unbelief: V tn ngng
Unbeliever: Ngi v tn ngng
Unbiblical: Khng c trong KT; tri vi KT
Unbloody sacrifice: Hy t khng mu
Unborn: Cha sinh ra, cn trong lng m; tng lai
generations yet u.: hu th
u. child: tr con cn trong lng m
356
361
V
Vacancy: Khuyt v (k 153)
Vacant: Khuyt, trng, b khng
v. office: chc v khuyt v
v. see: trng ta
Vacatio legis: Thi gian hu lut
Vacation: K ngh l; k hu thm
Vade-mecum: S tay, cm nang
Vagabond: Ngi lang bt, phiu c, v gia c (k 13 3)
Vagantes: Gio s: lang bt, phiu c
Vagus(-i): X. vagabond, wanderer
Vain: V hiu; v ch, ung cng; ho huyn; t ph, t c, kiu k
v. glory: h vinh; khoe khoang t c
v. observance: m tn (gn ging nh bi ton)
Valentinians: Phi Valentin (ng gio, tk 2)
Valid: C gi tr, hiu lc; hp l, hp thc; thnh s
Validation of marriage: Hu hiu ha hn phi (k 1156-65)
Validity: Hu hiu tnh, hiu lc; gi tr (lun l, php l), hp thc
tnh
Value: Gi tr
moral v: tiu chun o c; gi tr lun l
v. analysis: phn tch gi tr
v. judgment: nh gi
v. system: h thng gi tr
Vampirism: Thi: tham tn, ht mu, bc lt; chng lon dm thy
ma (xc cht)
Vandalism: Chng ph hoi vn vt (cc cng trnh vn ha)
Vanity: H o; h danh; ph phim, ph hoa; hm mnh, khoe
khoang
362
370
W
Wafer: Bnh min; bnh l; nim [phong] nhn
Wagers: nh c, nh cuc
Wages: Tin cng/lng
w. of sin: lng bng
[di/hu qu, qu bo] ca ti li (Rm 6:23)
Wailing Wall: Tng than vn ( Girusalem)
Wake: Canh thc tang l; ln nc r (pha sau tu, thuyn)
in the w. of: tip theo sau; theo: chn, gt, gng
Waldensians, or Waldenses: X. Vaudois
Wali: V thnh (Hi gio)
Wanderer: Ng.: lang bt, lang thang, phiu c
War(-fare): Chin tranh
biological warfare: ch. tr.: sinh hc, vi trng
eschatological war: ch. tr. cnh chung
holy w: thnh chin
w. of nerves: chin tranh cn no
w. of words: khu chin
world w.: th chin
Warrant, retroductive: L chng hi nghim
Washing: Ra, tm ra; git ra
w. of the feet: nghi thc ra chn; x. mandatum
w. of the hands: nghi thc ra tay
Watch Tower Bible and Tract Society: X. Jehova's Witnesses
Water: Nc (trong vic c hnh phng t v b tch)
Way: ng, o, l, li; chiu, pha; cch thc, cung cch
illuminative w.: minh o, ng/giai on gic ng
purgative w.: luyn o, ng/g. on thanh luyn
unitive w.: hip o, ng/ giai on kt/nhim hip
371
375
X
Xaverian Brothers: Tu huynh Dng thnh Phanxic Xavi (CEX,
1839)
Xenophobia(-bic): c bi ngoi
Xmas: x. Christmas
Xylolatria: Mc sng, th tng g
Y
Yahweh: Gia-v
Yahwism: o Gia-v
Yashmak: Khn [tha] che mt (n tn Hi gio)
Yawist: Thuc ngun (truyn thng) Giav hoc Yavt (J: gi TC
bng Giav trong cc vn bn gc ca KT); tc gi ngun Yavt
Year: Nm, nin; tui
liturgical y.: nm phng v
y.-book: nin gim
y. of grace/of our Lord: nm... sau K. (theo: dng lch, cng
nguyn)
y.'s mind: l gi u nm
Yearning: Mong mi, kht khao, ao c, k vng
Yehowah: X. Yahweh
Yew Sunday: L L (xa)
Yiddish: Ting Y-ish (Do thi ng u)
Yin-yang: m dng
YMCA (Young Mens Christian Asociation): Hip hi thanh nin
Kit
Yoga: Phi hip, tng ng, thut yoga
Yogi: Thy dy yoga
Yogism: Phi Yoga
376
Z
Zacchaeus: Da-ku
Zadokite Documents: Ti liu [phi] Sa-c (mt phn trong cc vn
kin Bin Cht; x. qumrn)
Zeal(-ous): Nhit tm/thnh, hng say, st sng
Zealots: Ng. thuc phi Zlota; ng. cung tn/nhit
Zechariah: Da-ca-ri-a, Dcr
Zeitgeist: No trng thi i
Zen: Thin
Zenonism: Hc thuyt Zenon (tk 5-4)
Zephaniah: X-ph-ni-a, Xp
Ziggurat: Thp lu (Babel: ta nh kim t thp c sn thng)
Zimarra: o dng (c phn o khoc ngn chong thm ngoi) ;
x. Soutane
Zion: Si-on (thnh Giru salem)
daughter of Sion: Con gi/ n t Si-on (Girusalem; c Maria)
Zionism: Ch ngha phc quc Do thi
Zone: Di lng (o l Byzantin)
Zoology: ng vt hc
Zoomorphic: Hnh dng ng vt
Zoroastrianism: o Zrastr (tk 7-6 trc cng nguyn); bi ha
gio (la tng trng cho TC)
Zucchetto: M s (GM, Gio Hong...
Zwinglians: Ng. theo hc phi Zwingli (Tin lnh)
377
378
INDEX
380