Logiki dizajn

(ETF RIO LD 2360)

Nastavnik: Van. prof. dr Novica Nosovi

novica.nosovic@etf.unsa.ba
Asistenti: mr Duanka Bokovi i
Alvin Huseinovi
11/09/11

Nastavni plan
Semestar:

III
Optereenje:
ukupno

11/09/11

P
40

V
20

SADRAJ
Osnovni

principi rada digitalnih raunara. Von

Neumann-ov model. Funkcionalni dijelovi, odnos
hardvera
i
softvera.
Logiko
projektovanje.
Kombinacione strukture. Sloena sekvencijalna kola.
sabirnice i sistemi prekida. Procesor i njegovo
funkcionisanje. Upravljake funkcije procesora.
Ogeledni procesor.
Instrukcijski skup. Tipovi
arhitekture
procesora.
Memorije
i
njihovo
funkcionisanje. Periferne memorije. Funkcionisanje
raunarskih sistema. Ulazno-izlazni sistemi i ureaji.

11/09/11

Cilj kursa
Svrha

ovog predmeta je uvoenje studenta u

principe logikog dizajna i projektovanja
osnovnih komponenti digitalnog raunara
tradicionalnim i savremenim metodama. U
hijerarhiji apstrakcija poinje od logikih kola i
zavrava sa jednostavnim ali funkcionalnim
mikroprogramiranim procesorom (centralnom
procesnom jedinicom) i njegovim mainskim
jezikom.

11/09/11

Cilj kursa (2)

Studenti

treba da razumiju principe na kojima

rade jednostavni raunarski sistemi, kao i
prednosti i nedostatke hardverskog i
softverskog rjeavanja problema. Preduslovi za
razumjevanje gradiva ovog kursa su
poznavanje osnova digitalne (prekidake)
elektronike kao i osnova raunarstva. Ovaj kurs
predstavlja preduslov za razumjevanje
raunarskih arhitektura.

11/09/11

Obavezna literatura
Novica

Nosovi, Osnove
digitalnih raunara, drigo
dopunjeno izdanje, MAG Plus,
Sarajevo, 2003. god.

11/09/11

Poglavlja knjige
Uvod
Osnovni

pojmovi digitalne tehnike, istorijat digitalnih

raunara
Brojni sistemi, operacije i kodovi
Decimalni brojevi. binarni brojevi, konverzija
Kompl. kodovi, brojevi sa predznakom, aritmetike
operacije sa njima
Brojevi sa pokretnim zarezom
Oktalni, heks, BCD, Grey, excess-3, alfanumeriki
ASCII..., paritet
Primjeri zadataka za vjebu
11/09/11

Boole-ova algebra
Operacije i iskazi, Pravila, DeMorganova teorema
Standardne forma Boole-ovih (logikih) izkaza (izraza)
Tabele istine, Karnaugh-ove mape (do 5 varijabli)
Primjeri zadataka za vjebu
Logika kola
Ne. i. ili. ni, nili, xor, xnor
Kombinacione strukture
Projektovanje ks, Osobine univerzalnosti NI i NILI kola
I u ILI, ILI u I, HA, FA, ripple carry i LA carry, Koderi,
dekoderi, konvertori,MUX/demux, party gen/check, barrell
ifter, ALU
Primjeri zadataka za vjebu

11/09/11

 Sekvancijalne

strukture
Tipovi automata, Memorijski elementi - Latchevi, ivicom okidani F/F, M/S
Projektovanje, Asinhroni brojai,
sinhroni/paralelni, navie-nanie,
Registri, shift ser/par, bidirekcionalni, Kruni
broja, Johnsonov broja
Primjeri zadataka za vjebu
Sabirnice
Sinhrone, asinhrone, serijske, paralelne,
protokoli, arbitriranje, prekidi
Primjeri zadataka za vjebu
11/09/11

Memorijske strukture
Bit-bajt-rije, adresiranje, Vrste memorijskih
komponenti, Pojektovanjememorijskih struktura,
dekodiranje, Memorijski ciklusi, Ke memorija,
Primjeri zadataka za vjebu
Ogledni procesor
put podataka, uloge registara, skup instrukcija, cilkus
na putu podataka, mikroinstrukcija,
mikroprogramiranje, mikroprogram, Primjeri zadataka
za vjebu
Blok-struktura personalnog raunara
Procesori, sabirnice, memorije, U/I, Podsistem
masovne memorije (FD, CD, DVD,HD, trake), Primjeri
zadataka za vjebu
11/09/11

10

Preporuena literatura
Andrew

S. Tanenbaum, "Structured
Computer Organization", Prentice Hall,
New Jersy, 1976/84/90/99
Thomas L. Floyd, Digital
Fundamentals, Prentice-Hall, 1997
Vincent P. Heuring, Harry F. Jordan,
Computer Systems Design and
Archtecture, Pearson Education, Inc.,
2004, 1997
11/09/11

11

Pravilno studiranje
itati

knjigu od prvog dana, nevezano za

predavanja do kraja semestra
najmanje 3 puta!!!
Na nastavi aktivno uestvovati - pitati
ODMAH sve to nije jasno!!!

11/09/11

12

OCJENJIVANJE
Prema

11/09/11

pravilima Bolonjskog studiranja

13

Nagrada za uspjene
Onima

koji budu redovno radili,

nee trebati popravni!

11/09/11

14

RAUNARI
analogni,
digitalni

(od lat. digitus, -i, m. - prst)

i
hibridni

11/09/11

15

Istorija

Tri vrste raunaljki abakusa

(svi prikazuju vrijednost 2074)

11/09/11

16

ABACUS
The

word abacus comes to us by way of

Latin as a mutation of the Greek word
abax. In turn, the Greeks may have
adopted the Phoenician word abak,
meaning "sand", although some
authorities lean toward the Hebrew word
abhaq, meaning "dust."

11/09/11

17

Blaise

Pascal (1623-1662)
mehanizacija prenosa kod
sabiranja

11/09/11

18

Gottfried

Wilhelm von Leibnitz (1646-

1716)
Dodao zupanike za direktno mnoenje,
1671. g.

11/09/11

19

Charles

Babbage (1791-1871)
buene ploice za unos instrukcija i
podataka
1823. godine -"Difference Engine"
1833.g. - Analytic Engine-raunar
opte namjene

11/09/11

20

Difference Engine
f(n)=n2+n+41
d1(n)=f(n)-f(n-1)=2n
d2(n)=d1(n)-d1(n-1)=2
pa je:
f(n)=f(n-1)+d1(n)=f(n-1)+(d1(n-1)+2)
11/09/11

21

Tabelarno raunanje

n
d2(n)
d1(n)
f(n)

11/09/11

41

2
43

2
2
4
47

3
2
6
53

4...
2...
8...
61...

22

Automatska obrada podataka

Herman

Hollerith (1860-1929),
1937. g., Howard Aiken Harward Mark I
Konrad Zuse (1910-1995),
Alana Turinga (1912-1954),
John Vincent Atanasoff (1903-1995)
dr John Mauchly, Presper Eckert, ENIAC
1946.

11/09/11

23

ENIAC (1943-1946)
Electronic

Numerical Integrator And Computer

18000 elektronskih cijevi + 1500 releja
70000 otpornika + 10000 kondenzatora
zauzimao oko 130m2
teak oko 30 tona
troio 150KW
5000 decimalnih sabiranja u sekundi
6000 viepozicionih prekidaa za programiranje
Tokom 1952 e, 19000 cijevi otkazalo (50 zamjena
dnevno!)
11/09/11

24

EDVAC 1944 (Mauchly i Eckert)

Electronic

Discrete Variable Automatic

Computer
raunar sa programom smjetenim u memoriji
(na bazi mercury delay lines)
Memorija mu se sastojala od 4096 40-bitnih
rijei
dvije 20-bitne instrukcije ili 40-bitnu cjelobrojnu
vrijednost sa predznakom
Instrukcije - 8-bitni kod operacije i 12-bitna
adrese rijei u memoriji
Dizajn zavren tek 1952, sa 4000 cijevi i
100000 dioda (1956-e MTBF 8 sati!)
11/09/11

25

John von Neumann (1903-1957)

11/09/11

26

EDVAC -> IAS

The

Institute for Advanced Studies (nastavak

projekta)
ALU sa 40-bitnim registrom zvanim akumulator
von Neumann je uveo i paralelnu binarnu
aritmetiku ali ne i FP!!!?
tokom 1950-tih, otro protivio uvoenju
asemblerskih jezika ...!?
10K rijei jer je takve smatrao i vie nego
dovoljnim za tadanji i sve budue aplikacije ??!!

11/09/11

27

Whirlwind I (MIT)
16-bitni

raunar
namijenjen procesnom upravljanju u
realnom vremenu
memorija na bazi magnetnih jezgri
smatra se prvim komercijalnim
miniraunarom

11/09/11

28

EDSAC
Electronic

Delay Storage Automatic Calculator

Maurice Wilkes, univerzitet u Manchesteru
(Engleska)
3000 cijevi i mercury delay line memorija
akomulatorska maina sa tipom skupa instrukcija
koji je ostao popularan do poetka 1970-tih
U/I papirne trake / teleprinter
1951. pretstavio koncept mikroprogramiranja

11/09/11

29

UNIVAC-I
UNIVersal

Automatic Computer , 1951. god.

prvi komercijalni elektronski digitalni raunar
cijena 1.000.000 $
radio 12 godina!!!
prvi kupci??? (zna se!)
prva privatna firma koja je kupila - General
Electric

11/09/11

30

IBM
1948

model IBM 604

1953. model IBM-701
1956 IBM-704 (4K 36-bitnih rijei u memoriji
od magnetnih jezgri i operacije sa pokretnom
takom realizovane u hardveru )
1958 IBM-709 zadnji model baziran na
elektronskim cijevima
paralelno 1954 manji i jeftiniji model IBM-650
(planirano 200 a prodato 1800 sistema)
11/09/11

31

DEC
Digital

Equipment Corporation, 1957

pravili manje i (mnogo) jeftinije sisteme
uveli terminale 512x512 taaka
prvi primjerci poklonjeni MIT-u
prve raunarske igre

11/09/11

32

PDP-11

11/09/11

33

Seymour Cray
1925-1996
uveni

projektant
superraunara
1964. CDC6600 (10x
bri od savremenika)
prva paralelna
maina

11/09/11

34

Intel
Robert

Noyce, Endy Grove i Gordon Moore 1968

japanska firma Busicom traila 12 integrisanih
kola na jednoj tampanoj ploi (za kalkulator)
nastao Intel 4004 prvi mikroprocesorski ip, sa
2300 tranzistora i procesorskom snagom od oko
60.000 operacija u sekundi (kao ENIAC!)
1972 Intel 8008
1974 Intel 8080 (1MIPS za 360$)

11/09/11

35

Personalni raunari
veliki

(IBM, DEC) ignorisali trite

raunara baziranih na 8-bitnim
mikroprocesorima
nepoznati Apple, Microsoft i Lotus
postali giganti (!!??)
Apple IIc, Macintosh
Atari, Amiga, BBC, Sinclair, Commodore
11/09/11

36

IBM-PC
12.

avgusta 1981, na velika vrata

od 2495$ (priblino kao i Apple II)
kompletna podrka dva operativna sistema
(CP/M-86 ili IBM PC-DOS)
u prvoj godini prodato 65000 komada !!!
otvoreni dizajn !!!
mali proizvoai veinom bankrotirali

11/09/11

37