TECHNIKA I ARCHITEKTURA

KOMPUTERÓW

źródło: https://unsplash.com/photos/jXd2FSvcRr8

WYKŁAD 1
mgr inż.
MAREK MICHALSKI
absolwent Politechniki Wrocławskiej
Wydział Elektroniki ze specjalnością
Mikrosystemy

• programista (.NET C#),

• inżynier procesu,
• kierownik techniczny laboratorium badawczo-wzorcującego.

e-mail: marek.michalski@wsiz.wroc.pl
FORMA ZAJĘĆ:
✓ jeden semestr,
✓ 6 wykładów (12 godzin),
✓ 5 ćwiczeń (10 godzin),
✓ wszystkie materiały będą umieszczane na e-learningu,
✓ terminy konsultacji: przed lub po zajęciach.

ZALICZENIE:
✓ ćwiczenia - lista zadań,
✓ wykład - egzamin.

źródło: dlamaturzysty.info
LITERATURA
Prof. Janusz Biernat
Politechnika Wrocławska, Zakład Architektury komputerów

Wydanie 2005 r. Wydanie 1996 r.

LITERATURA C.D.

Andrzej Skorupski Piotr Metzger

Podstawy budowy i działania komputerów Anatomia PC (wydanie XI)
Wydawnictwa Komunikacji i Łączności Helion
Wydanie 2004 r. Wydanie 2007 r.
LITERATURA C.D.

Wydawnictwo BTC
CO TO JEST KOMPUTER?
Maszyna elektroniczna przeznaczona do przetwarzania
wszelkich informacji, które da się zapisać w formie
ciągu cyfr albo sygnału ciągłego.

Nazwa pochodzi od łac. computare - obliczać.

Historyczne określenia:
• mózg elektronowy,
• maszyna matematyczna,
• maszyna cyfrowa.
 W powieści "Astronauci" pojawia się zagadnienie
sztucznej inteligencji - mózgu elektronowego Maraxa
zbudowanego w oparciu o lampy katodowe, który
prowadzi naukowców przez pustkę kosmiczną I wykonuje
obliczenia.
(1951 r.)

LEM jest to skrót nazwy LUNAR EXCURSION MODULE,

czyli eskploracyjnego pojemnika księżycowego, który był
budowany w USA w ramach "Projektu Apollo"
Stanisław Lem (pierwszego lądowania na księżycu). LEM był wprawdzie
zaopatrzony w mały móżdżek (elektronowy), urządzenie
1921 - 2006
to służyło jednak wąskim celom nawigacyjnym i nie
mogłoby napisać ani jednego sensownego zdania. O
żadnym innym LEMie nic nie wiadomo.

"Dzienniki gwiazdowe"
(1975 r.)
Film "2001: Odyseja kosmiczna"
reż. Stanley Kubrick, 1968 r.
ekranizacja książki Arthura C. Clarke'a pod tym samym tytułem

HAL 9000, komputer obdarzony samoświadomością i

uczuciami buntuje się przeciwko ludziom i próbuje zgładzić
załogę statku Discovery One.

źródło: Wikipedia

źródło: Filmweb
Seria "Terminator" (reż. James Cameron)
Częśc 1 – 1984 r.
Część 2 – 1991 r.

System obronny Skynet (włączony 4 sierpnia 1997 r.).

POWSZECHNOŚĆ KOMPUTERÓW
źródło: Microsoft
CYTATY
"640 kilobajtów to wystarczająca ilość pamięci dla każdego
użytkownika."
Bill Gates (1984 r.)

"Nie ma żadnego powodu, aby ktokolwiek posiadał w

domu komputer."
(Kenneth Harry Olsen, 1977 r.)

"Można oczekiwać, że jutro na naszym nadgarstku

znajdzie się to, co dziś zajmuje biurko, a wczoraj
wypełniało cały pokój."
(Nicholas Negroponte)
HISTORIA I KLASYFIKACJA
KOMPUTERÓW
EPOKA PRZEDKOMPUTEROWA
• Upowszechnienie systemów liczbowych oraz standardu zapisu liczb.

• Pierwsze proste manualne urządzenia wspomagające obliczenia.

źródło: Wikipedia źródło: https://www.mathgenie.com

EPOKA PRZEDKOMPUTEROWA c.d.
• Mechaniczne maszyny liczące (arytmometry, sumatory).

źródło: https://www.mathgenie.com

Arytmometr firmy Brunsviga (początek XIX w.)

EPOKA PRZEDKOMPUTEROWA c.d.
• Podstawy i modele matematyczne komputerów

George Boole (1815 – 1864 r.)

Alan Mathison Turing (1912 – 1954 r.)

• Suwak logarytmiczny

źródło: Wikipedia

Wynaleziony w 1632 r. Używany do końca lat 80. XX wieku.

 1805 r.
Joseph Marie Jacquard, udoskonalenie krosna
tkackiego.

źródło: Wikipedia
Opracowanie metody sterowania krosnami (nitkami osnowy) za pomocą
drewnianych kart perforowanych. Pierwsze maszyny sterowane programem.
W 1812 roku we Francji pracowała ok. 11 000 tego typu maszyn.

Konstrukcja krosna została modernizowana w 1896 r. przez polskiego wynalazcę

Jana Szczepanika.

Tkanina żakardowa.

źródło: Wikipedia
 1936 r.
MASZYNA TURINGA
Model abstrakcyjnej maszyny służącej do
wykonywania algorytmów.

Budowa:
• Alfabet symboli, Alan Turing
• Zbiór stanów,
• Nieskończona taśma (kwadraty zawierające
pojedyńcze symbole),
• Ruchoma głowica (zapis I odczyt, przesuw o
jeden kwadrat),
• Diagram przejść pomiędzy stanami (zmiany
stanów przy każdym zatrzymaniu głowicy).
źródło: https://eduinf.waw.pl/inf/prg/003_mt/0001.php

źródło: Wikipedia
MASZYNA TURINGA c.d.

Celem prac Turinga był matematyczny model uniwersalnej

maszyny zdolnej wykonać dowolny algorytm.

Kompletność Turinga
Zdolność języka lub maszyny do wyrażenia (wykonania) każdego
algorytmu. Nie jest wymagane aby realizacja algorytmu była prosta,
wydajna lub efektywna.
Hipoteza (Teza) Churcha-Turinga
Każdy problem, dla którego istnieje efektywny algorytm jego
rozwiązania da się rozwiązać na maszynie Turinga (zakłada się
nieskończoną pamięć).
SZTUCZNA INTELIGENCJA TEST TURINGA

Propozycja testu weryfikującego zdolność maszyny do

posługiwania się językiem naturalnym.

Sędzia (człowiek) prowadzi rozmowę z uczestnikami testu.

Warunek zaliczenia testu: Sędzia nie jest w stanie określić czy
rozmawia z maszyną czy z człowiekiem. Zakłada się, że sędzia i
maszyna próbują zachowywać się w sposób zbliżony do ludzkiego.

Turing oszacował, że w 2000 roku maszyna z pamięcią ok. 119 MB

oszuka ok. 30% sędziów.
TEST TURINGA - PRAKTYKA

ELIZA
Symulacja psychoanalityka stworzona w 1966 r.
Efekt Elizy – nadawanie przez ludzi znaczenia I sensu
znakom, słowom I zdaniom, które same z siebie sensu nie
mają (np. Układ chmur przedstawiający jakiś konkretny
kształt).

W 2011 roku program CleverBot oszukał 59,3 % sędziów.

W 2014 roku symulacja 13-letniego chłopca oszukała 1/3

sędziów.
TEST TURINGA – KRYTYKA I OGRANICZENIA
• Umiejętność prowadzenia rozmowy nie świadczy o
inteligencji czy samoświadomości.

• Maszyna może być inteligentna lub nawet

samoświadoma I nie posiadać możliwości rozmowy w
ludzki sposób.

• Nie każdy człowiek przejdzie test Turinga.

• Stosowanie "sztuczek" do przejścia lub oblania testu:

algorytm systemu Eliza, udawanie braku wiedzy lub
ujawnienie wiedzy (umiejętności) przekraczające
możliwości człowieka itp.

• Inteligencja i samoświadomość: problemy natury

teologicznej, symulacji układu nerwowego człowieka itp.
KLASYFIKACJA KOMPUTERÓW

PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA
ZASTOSOWANĄ TECHNOLOGIĘ

GENERACJE
GENERACJA 0
Konstrukcje oparte o elementy mechaniczne lub
elektromechaniczne.
CECHY:
• brak aktywnych elementów elektronicznych,
• architektura harwardzka,
• nie były maszyną kompletną w sensie Turinga,
• szybkośc do kilku rozkazów na sekudę,
• arytmetyka dziesiętna lub dwójkowa,
• programowanie w jęcyku maszynowym lub asemblerze,
• pamięć stała w postaci przekaźników lub okablowania,
• pomięć pomocnicza w oparciu o papierową taśmę dziurkowaną

Generacja 0 nie jest przez wszystkich uznawana.

Replika komputera Z3 (Muzeum Techniki w Monachium)
Komputer Z3:
• zbudowany w 1941 roku przez Konrada
Zuse,
• pierwowzorem była maszyna Z1 (konstrukcja
mechaniczna),
• używany podczas wojny do obliczeń
inżynierskich przy projektowaniu skrzydeł.
Konrad Zuse

• 600 przekaźników, praca w systemie binarnym

• mnożenie w 3 sek, taktowanie 5 1/3 Hz
• program na taśmie perforowanej,
• klawiatura dziesiętna, wyświetlacz dziesiętny
• waga ok. 1 tony,
• teoretycznie kompletny w sensie Turinga.
GENERACJA 1
Konstrukcje oparte o lampy
elektronowe.
Lampa elektronowa:
• element elektroniczny czynny,
• zbudowana z bańki szklanej z układem elektrod, lampa ECC82
sterowanie elektryczne poprzez wiązki (podwojne triody)
ellektronów lub jonów poruszających sie
pomiędzy elektrodami
• wyróznia się lampy próżniowe lub gazowe

Historia:
1904 r. - pierwsza lampa elektronowa, dioda (John Ambrose Fleming),
1906 r. - pierwsza lampa wzmacniająca , trioda (Lee De Forest).
Atanasoff-Berry Computer (ABC)
Komputer ABC:
• zbudowany do rozwiązywania
algebraicznych równań liniowych,
• Zbudowany przez Johna Atanasoffa i
Clifforda Berry’ego,
• kosztował 650 USD.

• zawierał 270 lamp,

• nie był programowalny,
• rozmiar biurka,
• podczas pracy wymagał nadzoru operatora,
ENIAC
(Electronic Numerical Integrator And Computer)

źródło: Wikipedia
ENIAC c.d.
• zbudowany w latach 1943 - 1945 r. przez J.P. Eckerta i J.W.
Mauchly’ego, Uniwersyet w Pesylwanii

• budowa: 18 000 lamp elektronowych, 1 500 przekaźników, 50 000

oporników, 6 000 przełączników, zajmował pomieszczenie 140 m2.
Waga ok. 27 ton, pobór prądu 140 kW.

• szybkość działania: ok. 5000 dodawań (odejmowań) na sek., ok. 400

mnożeń na sek., ok. 50 dzieleń na sek., pracował w systemie
dziesiętnym

• szerokie zastosowanie: obliczenia dla wojska (balistyka),

wytwarzanie broni jądrowej, prognozy pogody, badania
promieniowania kosmicznego, projekty tuneli aerodynamicznych.
ENIAC c.d.
ENIAC został wyłączony 2 października 1955 roku o godzinie 23:45.

Z okazji 50-lecia ENIACa (1996 r.) Uniwersytet w Pensylwanii wykonał

projekt ENIAC-on-chip, którego celem było zaprojektowanie i
wykonanie układu scalonego o funkcjonalności ENIACa.

źródło: Wikipedia
ENIAC powszechnie (zwyczajowo) uważany
jest za pierwszy komputer.

Po 1975 roku (odtajnienie planów) tytuł

pierwszego komputera na świecie jest sporny.
Do tego miana pretendują również
komputery:

• niemiecki ABC
• brytyjski Colossus
Polski komputer XYZ (1958 r.)

źródło: http://cotojestkomputer.prv.pl/history.html

Pierwszy komputer zbudowany i uruchomiony w Polsce. Łącznie

powstało 12 sztuk (różne wersje).
Prototyp dla późniejszej serii komputerów ZAM-2.
Pracował w Polskiej Akademii Nauk w Warszawie.
GENERACJA 2
Konstrukcje oparte o tranzystory.
John Bardeen,
Walter Houser Brattain
William Bradford Shockley,

Nagroda Nagrodę Nobla z fizyki w

1956 roku

Nazwa urządzenia wywodzi

się od słów transkonduktancja
(transconductance) z
"półprzewodnikowym"
przyrostkiem -stor
źródło: https://pl.wikipedia.pl
GENERACJA 3
Konstrukcje oparte o układy małej i
średniej integracji.
Komputer Odra 1305

Produkowana w Zakładach
Elektronicznych Elwro we Wrocławiu

Ostatnie egzemplarze działały do:

• Lipiec 2003 - zakłady Hutmen
• Maj 2010 – stacja kolejowa w
Lublinie

źródło: https://pl.pinterest.com
ODRA 1305
montaż
MONTAŻ OWIJANY (wire wrap)
PAMIĘĆ FERRYTOWA
PAMIĘĆ FERRYTOWA
PAMIĘĆ FERRYTOWA
GENERACJA 4
Konstrukcje oparte o układy
wielkiej integracji.

• obecna generacja komputerów,

• datowana od 1971 r. (wprowadzenie przez Intela
procesora Intel 4004), który stał się podstawą dla
procesorów serii 8086 (pierwszy komputer PC).
GENERACJA 5
Konstrukcje oparte o niekonwencjonalne
rozwiązania.
• komputer optyczny

• komputer kwantowy
kubit – kwantowy bit. Kubitami są cząstki elementarne,
np. fotony lub elektrony, kubit jest kwantową superpozycją zera
i jedynki.

dekoherencja - podstawowy problem komputerów

kwantowych, stany kwantowe są zazwyczaj nietrwałe.

Generacja 5 nie jest przez wszystkich uznawana.

KOMPUETR KWANTOWY
Trwają badania. Zainteresowanie dużych koncernów (IBM,
Google).

Pierwsze rozwiązania komercyjne:

• Komputery firmy
D-Wave Systems,

• W styczniu 2019 r.
usługa IBM Q – komputer
kwantowy dostępny w chmurze.

źródło: Copmuterworld