Professional Documents
Culture Documents
LUIS
ALAKLIIN
EVRENSEL TARH
EVREN CELL STER
EDTR O sm an Yener
KAPAK Suat Aysu
letiim Yaynlan
s e r t i f i k a n o . 10721
Alakln
Evrensel
Tarihi
Historia Universal de la Infamia
EVREN C ell ster
Yaynevinin Notu:
letiim Yaynlar, J.L. Borges'in eserlerinin teiif haklarn elinde bulunduran
Jorge Luis Borges Vakf'y a yapt anlama uyarnca, Borges'in toplu eserlerini orijinal basklarndaki yapya sadk kalarak yaymlamaktadr.
J.L. Borges'in Toplu Eserleri'nden daha nce yaymlananlar: Ficciones,
Alef, Kum Kitab, Yedi Gece, Dantevari Denemeler/ Shakespeareir Bel
lei, Sonsuz Gl, teki Soruturmalar, Evaristo Carriego, Brodie Raporu,
ifre.
NDEKLER
Vesaire..................................................................................... 79
Bir ilhiyatnn lm............................................................................ 81
Yontu Odas............................................................................................. 85
D Gren Ik Adamn Masal................................................................ 89
Yaya Kalan Byc................................................................................. 91
Mrekkep Aynas.................................................................................... 95
Muhammed'in Dublr..........................................................................99
Cmert Dman................................................................................... 101
Bilimde Kusursuzluk zerine................................................................ 103
Kaynaka................................................................................. 105
evirmenin Notlar.................................................................... 107
11
12
Nereden Nereye
1517 ylnda, Yerlilerin Antillerdeki altm madenlerinin
cehennem ukurlarnda ryp gitmelerine yrei parala
nan spanyol misyoner Bartolom de las Casas, spanya kral
V. Carlosa, oraya zencilerin getirtilmesi iin bir tasan sun
mutu; Antillerdeki altn madenlerinin cehennem ukurla
rnda zenciler ryp gitsin diye. Biz Amerikann kuze
yinde ve gneyinde yaayanlar,, bu acayip insancl dn
me neler borluyuz neler: W. C. Handynin blues par
alarn; Uruguayl avukat ve Siyah akmnn ressam Don
Pedro Figarinin Paristeki byk baarsn; tangonun kke
nini zencilere kadar dayandran bir baka Uruguaylnn,
Don Vicente Rossinin halis yerli dzyazlarn; Abraham
Lincolnm destans boyutlarn; I Sava yznden be yz
bin kiinin lmesini ve asker emeklilerine milyon yz
bin dolar aylk balanmasn; spanyol Akademisinin szl
nn on nc basmna lin etmek fiilinin girmesini;
King Vidorun, yalnzca Siyah oyuncularla ekilen ilk Holl-
Yer
Sularn Babas, dnyann en byk rma Mississippi, bu
eine az rastlanr aalk herif iin biilmi kaftand. (Mis
sissippi Irman Alvarez de Pineda bulmutu. Ama buraya
ilk keif gezisini dzenleyen, Perunun eski fatihi Kaptan
Hernando de Sotoydu. De Soto, Inkalarm kral Ata-hualpa'ya hapiste iyi vakit geirsin diye satran retmiti. ld
nde, Mississippinin sularna gmld.)
Mississippi bar geni bir rmaktr; Paran, Uruguay,
Amazon ve Orinoconun usuz bucaksz, bulank bir kar
deidir. arlamur akar; her yl, Mississippinin kustuu
drt yz milyon ton balk Meksika Krfezini bulandrr.
ok eski zamanlardan beri onca pislik bir atalaz olutur
mu, srekli ryp kokuan bu yntlar arasndan dev
bataklk selvileri boy vermi, amur, saz ve balk llerin
den geilmeyen labirentler le gibi kokan bu alvyonlu alan
sarp sarmalamtr. Irman, Arkansas ile Ohio arasnda
kalan yukar kesiminde geni dzlkler uzanr. Orada, st
maya yakalanp duran, solgun yzl, perian adamlar yaar;
14
Adamlar
Ondokuzuncu yzyl balarnda (bizi ilgilendiren tarih
de bu), zenciler, rman iki yakas boyunca uzanp giden
pamuk tarlalarnda gndoumundan gnbatmma rgat
lk ederlerdi. Toz toprak iindeki ahap barakalarda yatp
kalkarlard. Analarla ocuklar arasndaki ilikileri saymaz
sak, akrabalk ilikileri rastgele ve belirsizdi. Adlan vard,
ama soyadsz da geinip gidiyorlard. Okuma yazmalar da
yoktu. Yumuak, tiz sesleriyle, nlleri uzatarak tekdze
bir ngilizce konuurlard. Sra sra dizilir, rgatbanm kam
s altnda iki bklm alrlard. Kamayagrsnler, koca
sakall adamlar gzel atlarna atlarlar, hrlayp havlayan av
kpekleriyle izlerini srp yakalarlard onlar.
Hayvans umutlarna ve Afrikal korkularna bir de Kitab
Mukaddesin kelm eklenmi, bylece saya inanmlard.
Pes perdeden, Go down, Moses sylerlerdi bir azdan.
Mississippi, onlarn gznde, alack eria Irmann hey
betli bir hayaliydi.
Bu iyi ilenmi topraklarn ve bu zenci srlerinin sahip
leri, ille de akamdan yaplm Eski Yunan taklidi bir reva
bulunan, rmaa nzr konaklarda oturan, aylak, agzl,
gr sal beyefendilerdi. yi bir kle bin dolar eder, ama
fazla dayanmazd. Bazlar o kadar deerbilmezdi ki, hasta
lanp lverirdi. Ne zaman ne olaca hi bilinemediinden,
klelere denen parann karln bir an nce almak gere
kiyordu. Klelerin tarlalarda gnn aarmasndan havann
kararmasna dek dur durak demeden altrlmalar bu yz
dendi; byk iftliklerde her yl rn veren pamuk, ttn
15
Adam
Morellin genellikle Amerikan dergilerinde yaymlanm
olan fotoraflar gerek deildir. Bylesine anl anl bir
adamn gerek resimlerinin bulunmamas bir rastlant
olmasa gerek. Belki de Morell, ardnda gereksiz ipular
brakmamak, ama ayn zamanda gizemliliine biraz daha
gizem katmak amacyla kameralardan zellikle kayordu.
Gene de, delikanllnda yakklln kysndan bile ge
mediini, birbirine deecek kadar yakn gzleriyle sicim
gibi dudaklarnn hi de ekici olmadn biliyoruz. Ara
dan geen yllar, ak sah dzenbazlara ve yaptklar yanla
rna kr kalm, gz dnk canilere vergi bir arballk
kazandrd ona. Yoksulluk iinde geen ocukluuna ve hi
de onurlu saylamayacak bir hayat srm olmasna karn,
kerli ferli bir Gneyli beyefendiydi. Kitab- Mukaddesi hatmetmiti, verdii vaazlara yrekten inanrd dinleyenler.
Krmz Baston kumarhanesinin sahibi, Lazarus Morelli
minberde grdm, demiti bir gn. nsann ruhuna
huzur veren szlerini dinledim, gzlerinde biriken yalan
Yntem
Bir eyalette alman atlar baka bir eyalette satmann, Morellin su dolu hayatnda hi de olaand bir yan yoktu.
Gelgelelim, sonradan ona Alakln Evrensel Tarihinde
hak ettii yeri salayacak yntemin ipular burada yatmak
tayd. Bu yntemin benzersizlii, yalnzca onu farkl klan
zel durumlardan deil, ayn zamanda gerektirdii alak
lktan, insanlarn umutlaryla lmcl biimde oynanma
sndan, tpk rkn bir karabasann yava yava belirgin
lemesi gibi alarn ar ar rmesinden de kaynaklan
yordu. ok sonralar, Al Capone ve Bugs Moran byk bir
kentte akl almaz paralarla oynayp sradan hafif makinelitfeklerle i grecekler, ama vurup krmaktan teye gideme
yecekler, alt taraf bir tekel kurabilmek iin onca sava ver
mek zorunda kalacaklard. Morellin buyruu altndaysa,
hepsi de yeminli tayfas saylabilecek bine yakn adam vard.
Bunlarn iki yz reis takmn ya da meclisi oluturur,
17
18
Son Kurtulu
imdi bir de iin yasal ynne bakalm. Morellin etesi,
kaak kleyi hemen sata karmazd; ta ki, klenin ilk
efendisi iln verip, onu yakalayana dl vaat edinceye kadar.
Bu tr ilnlar, kleyi bulan kiiyi mala sahip kmaya yetkili
klyordu. O zaman zenci emanet mal olup kar, bylece
yeniden satlmas da hrszlk deil, ancak emanete hyanet
saylrd. Emanete hyanet durumunda mahkemeye bavu
rarak hak aramak da bir ie yaramazd, nk tazminat asla
denmezdi.
Btn bunlar ok gvenlikliydi, ama gene de tam bir
gvence salad sylenemezdi. Zenci, duyduu kran
ya da acyla, tebilirdi. Anasndan kle domu orospu
ocuu, ona asla yar etmeyecekleri o gzelim dolarlar
Kahire keranesinde har vurup harman savurabilir, bir testi
avdar viskisi devirip srlarn aa vurabilirdi. O yllarda,
klecilie kar kan birtakm kkrtclar Kuzeyi bir utan
br uca dolayorlard; zel mlkiyete kar kan bu teh
likeli kudurganlar etesi klelerin zgr klnmasn savu
nuyor, onlar kamaya kkrtyordu. Morell, bu anarist
lere pabu brakacak adam deildi. Yankee deildi o, sapna
kadar Gneyli bir Beyazd; Beyazlarn soyundan geliyordu.
Bir gn bu ileri brakp beyefendiden saylmay, kilometre
lerce uzanp giden kendi pamuk tarlalarnn, sra sra dizi
lip iki bklm alan kendi klelerinin sahibi olmay d
lyordu. Onca deneyimden sonra, gereksiz tehlikeleri gze
almaya hi niyeti yoktu.
Kaak kle zgrlne kavumay bekleyedursun, Lazarus Morellin kanck melezleri kendi aralarnda bazen belli
belirsiz bir ba iaretiyle karar verirler ve kleyi gzden,
kulaktan, elden, gnden, rezillikten, zamandan, koruyucu
larndan, umarszlktan, havadan, kpek srlerinden, dn
19
Kyamet
Erbabnn sayesinde iin bymesi kanlmazd. 1834 ba
larnda Morell yetmi kadar zenciyi kurtarm bulunu
yordu. stelik o talihli nclerin izinden gitmeye can atan
daha bir yn zenci srada bekliyordu. alan bydke,
yeni adamlar almak kanlmaz oldu. Ballk yemini eden
ler arasnda, Virgil Stewart adl Arkansasl bir delikanl da
vard. Kyclyla ksa zamanda nam salan Stewart, birok
klesi tuzaa drlm olan bir beyefendinin yeeniydi.
te bu delikanl 1834 austosunda yeminini bozup, Morell
ve etesini ele verdi. Polisler, Morellin New Orleansdaki
evini kuattlar. Morell, ancak polislerin bo bulunmasndan
yararlanarak, belki de rvet yedirerek baarabildi kamay.
Aradan gn geti. Morell, bu gn boyunca, Tou
louse Sokanda, bahesi asmalar ve heykellerle dolu eski
bir evde gizlendi. Anlatlanlar doruysa, yemeklere pek el
srmedi, evin lo, geni odalarnda yalnayak dolap durdu,
dncelere dalarak puro stne puro yakt. Sonra, evdeki
klelerden biriyle, Natcheze iki, Red Irmana da bir mek
tup yollad. Drdnc gn, Morellin kald eve adam
geldi; Morellle babaa verip sabaha kadar dzenler kurdu
lar. Beinci gn, Morell gn aarrken yatandan kalkp bir
ustura istedi, zenle sakaln kesti, giyinip kt. Sakin adm
larla kentin kuzey varolarndan geti; krlar tutar tutmaz,
Mississippi dzlklerinin kysndan dolanarak admlarm
sklatrd.
Akllara durgunluk verecek bir dzen kurmutu kafa-
20
21
k
Morellin, kendisini lin etmeyi dleyen zencilerin ayak
lanmalarna nderlik ettiini ya da nderlik etmeyi dle
dii zenci ordular tarafndan lin edildiini dnebiliyor
musunuz? zlerek itiraf etmeliyim ki, Mississippi tarihi,
bu iki harikulade frsatn ikisinden de yararlanamad. ste
lik, ilah! adalet (ya da ilah ahenk) de yerini bulmad: Su
larna yataklk eden rmak Morellin mezar olmad. Lazarus Morell, 1835 ocann ikinci gn, Silas Buckley adyla
yatt Natchez hastanesinde bir akcier hastalndan ld.
Onu, koutaki hastalardan biri tamd. Ayn ikisi ve dr
dnde, baz byk iftliklerdeki kleler ayaklanmaya kalk
tlar, ama pek fazla kan dklmeden bastrld ayaklanma.
22
23
H .
hem de donuk bir adamd. Aslna baklrsa, alktan lebilirdi (lmeliydi de); ama alkla varan uysall, yznden
eksik olmayan glmseyii ve akl almaz psrkl, son
radan soyadn da alaca Castro ailesinin kanatlar altna
snmasn salad. Bu Gney Amerika serveninden baka
bir iz kalmam geriye; ama Castrolara olan gnl borcun
dan hibir ey eksilmemi olacak ki, 1861de Avustralyada
yeniden ortaya ktnda hl ayn soyadn tayor, Tom
Castro namyla tannyor. Orada, Sydneyde, Ebenezer Bogle
adl zenci bir uakla tant Norton. Bogle, geri pek yak
kl saylmazd, ama baz yan ban alm, arbal zen
cilerde rastlanan oturakl bir grn, buyurgan ve gven
verici bir havas vard. Birok antropoloji kitabnn rkndan
esirgedii bir zellii daha vard: Durup dururken parlak bir
fikir yakalard. Yeri geldiinde, bunun kantlandn gre
ceiz. Kkeni ta Afrikaya uzanan tutkular Kalvenciliin
iyi ve kt yanlar tarafndan zenle trplenmi, drst,
efendi bir adamd. Arada srada cinlere karmas dnda
(az sonra greceiz), bakalarndan hibir fark, hibir arv
pc zellii yoktu; eskiden beri, kardan karya geecei
zaman kapld korkuyu saymazsak tabii: Bir gn bir ara
cn cann alabilecei korkusuyla, yaya geitlerinde sama
soluna, nne arkasna bakar, bir trl karya geemez,
yle kalrd.
Orton, onu ilk kez, bir akam Sydneyde inlerle cinle
rin top oynad bir ke banda, asla sz konusu olmayan lme kar cesaretini toplamaya alrken grd. Onu
uzun sre gzledikten sonra, zenciye kolunu uzatt; iki
adam, ayn aknl paylaarak, bombo caddede kardan
karya getiler. Artk gemiin karanlna gmlm olan
o anda'n balayarak, bir uyrukluk dodu: Wappingli gerzek ikonun, oturakl ve ikircikli, zenciye uyrukluu. Bogle,
1865 eyllnde yerel gazetede kederli bir ilna rastlad.
24
Tapnlan l
1854 nisannn sonlarna doru (Orton, ili konukseverli
inin tadn karrken), Rio de Janeirodan Liverpoola git
mekte olan Denizkz adl vapur Atlas Okyanusunun sula
rna gmld. Kayplar arasnda, Fransada bym ve
ngilterenin nde gelen Katolik ailelerinden birinin vrisi
olan Roger Charles Tichborne adl bir subay da bulunu
yordu. Belki inanlmaz gelebilir size, ama ngilizceyi en
szme Paris azyla konuan ve insanlarda ancak Fran
sz akl, Fransz zeks ve Fransz ukallnn yaratabile
cei emsalsiz bir fke uyandran bu Franszlam delikan
lnn lm, Tichborneu hayatnda grmemi olan Arthur
Ortonm yazgsn deitirecekti. Rogerm yasl annesi Lady
Tichborne, olunun lmne inanmaya asla yanamyor,
dnyann drt bir yannda yrek paralayc ilnlar yaymla
tyordu. te bu ilnlardan biri Ebenezer Boglem yumuak,
kara ellerine geti ve kusursuz bir tertip kuruldu.
Benzemezliin Erdemleri
Tichborne zarif, iki dirhem bir ekirdek, yz hatlar sert,
esmerce, dz siyah sal, gzlerinden nee salan, bir ey
anlatrken kl krk yaran, ak seik olmaya zen gste
ren bir beyefendiydi. Orton ise, yz hatlar nerdeyse sei
lemeyecek kadar iman, kaba ve grgsz herifin tekiydi;
her taraf illerle kaplyd; kahverengi salar dalga dalga,
gzleri yumuk yumuktu; syledikleri ya glkle anla
lr ya da hi anlalmazd. Bogle kafasna koymutu: Orton,
Avrupaya giden ilk gemiye atlayacak ve olu olduunu
syleyerek Lady Tichborneun dn geree dntre
cekti. Mthi dahiyane bir tertipti. Basit bir rnek verelim.
Eer dzenbazn biri 1914 ylnda kendini Alman impara
25
Bululma
iyilikte bulunmaktan hibir zaman ekinmeyen Tom Castro, Lady Tichbornea bir mektup yazd. Kimliini kant
26
27
Fayton
Mahkeme yz doksan gn srd. Yz kadar tank, davalnn
Tichborne olduuna yemin etti; aralarnda, Tiehbornenun
Altnc Ar Svari Muhafz Alayndan drt subay arka
da da bulunuyordu. Davalnn taraflar onun bir dzen
baz olamayacan; dzenbaz olsa, kendisi olduunu ileri
srd insann genlik resimlerine biraz olsun benze
meye alacan yinelediler durmadan. Kald ki, Lady
28
Hayalet
Tom Castro, Roger Charles Tichborneun hayaletiydi; ama
bakasnn dehasyla ete kemie brndrlen iler acs bir
hayalet. Boglem lm haberini almca ykld. Yalan syle
meyi srdrd, ama inandrcl gittike azalyor, gittike
daha ok ak veriyordu. Artk sonucu kestirmek o kadar
zor deildi.
1874 ubatnn yirmi yedisinde, Arthur Orton, namdier Tom Castro, on drt yl ar hapis cezasna arptrld.
Hapishanede kendini sevdirdi; ne de olsa bu iin uzman
saylrd. Cezas iyi halden drt yl indirildi. Konukseverlikle
karland bu son yerden -hapishane- knca, ngiltereyi
ky ky, kasaba kasaba dolap, bazen susuz, bazen de
sulu olduunu ileri srd konumalar yapt. Basitlik ve
yaclk kanna ylesine ilemiti ki, ou gece konuma
sna kendini aklamakla balyor, szlerini suunu itiraf ede
rek sona erdiriyordu: Her zaman dinleyicilerinin eilimleri
nin hizmetindeydi.
2 Nisan 1898de ld.
29
31
raklk Yllan
1797 dolaylaryd; in denizlerine yelken iiren birok
korsan filosunun ortaklan btn glerini birletirip bir
donanma kurdular, donanmann deryabeyliine de gve
nilirlii ve sadakati tartlmaz bir adam olan ingi getirdi
ler. Bu ing o kadar kyc bir adamd, kylar o kadar ac
maszca yamalyordu ki, seksen kadar ky kynn kor
kuya kaplan sakinleri, armaanlar ve gzyalarn gnde
rerek imparatordan yardm dilendiler. mparator, bu yrek
szlatan bavuruya kulak verdi: Kyllere kylerini atee
verip balkl hepten unutmalar, ierilere g edip tm
den yabancs olduklar renberlie soyunmalar buyu
ruldu. Kyller kendilerine buyurulanlar bir bir yerine
getirince, ssz kylarda hibir ey bulamayan korsanlarn
ii bozuldu. Onlar da, kylar brakp gemilerin peine d
Komuta
Bylece, aralksz on yl srecek serven balam oldu.
Donanma, her birine farkl renkte bayraklar ekilen alt filo
dan olumaktayd. Krmz, sar, yeil, siyah, mor ve biri
de (amiral gemisininki) ylan ilemeli bayraklar. Reisler
Ku ve Ta, Dou Denizinin Krbac, Tekmil Tayfa
nn ncisi, Bal Bol Dalga ve Kzgn Gne gibi adlar
tarlard. Dul ingin koyduu tartlmaz katlktaki yasa-
33
35
Ejderha \e Tilki
Gelgelelim, her gn akama doru imparatorluk donanma
snn kadrgalarndan gkyzne ykselen dingin ejderha
srleri, usulca dman gemilerinin gvertelerine ve evre
sulara iniyorlard. Pirin kd ve kam saplarndan yapl
m, tyden hafif kuyrukluyldzlar andryorlard, gm
ve krmz yanlarnda benzer yazlar vard. Dul, birbiri ard
sra inen bu gktalarn kaygyla inceledi ve stlerindeki
yazlarda, onca nankrlne ve kendini bilmezliine kar
n tilkiyi korumaktan hibir zaman vazgemeyen ejderha
nn uzun ve artc masaln okudu. Ay gkyznde git
tike inceliyor, kt ve kamtan karaltlar her akam nerdeyse ayrt edilemeyecek deiikliklerle ayn masal tayor
lard. Yrei kararan dul derin dncelere dald. Ay gky
znde ve kzl sularda dolunaya dnerken, masal da sonuna
yaklamaktayd. Tilki sonsuza dek balanacak myd,
yoksa sonsuza dek cezalandrlacak myd? Bunu kimse
kestiremiyordu. Ama kanlmaz son yaklayordu. Dul
sonunda anlad. ki ksa klcn rmaa att, kk bir san
daln iine diz kt ve imparatorluk donanmasnn amiral
gemisine gtrlmesini buyurdu.
Hava kararmt. Gkyz ejderhalardan, bu kez sar
ejderhalardan geilmiyordu. Dul, amiral gemisine karken,
Tilki, ejderhann kanadna snyor, diye mrldand belli
belirsiz.
37
Kutsanma
Tarih, tilkinin balandn ve mrnn geri kalan yllarn
afyon ticaretine adadn yazyor. Ayrca dulluu da brak
m, Bilgi I anlamna gelen bir ad edinmi kendine.
O gnden sonra (diye yazm inli bir tarihi iirsel bir
dille) gemiler sessiz sakin seyreder oldular.
Tekmil rm aklar suskunlua brnd, tekmil denizler din
ginlie kavutu. nsanlar silhlarn sattlar ve kz alp tarla
larn srmeye koyuldular. Tanrlara sunular gmdler, tepe
lere trmanp yakardlar, gn boyu kafesler arkasnda arklar
syleyip elendiler.
38
Bu Amerikann demleri
Dapdar siyah giysileri ve yumurta topuk ayakkablaryla,
mavi duvarlarn nnde ya da ak gn altnda iyice
belirginlemi iki kabaday lmcl bir dansa kalkarlar;
bak baa bir danstr bu. Sonunda, baklardan biri hede
fini bulur, birinin kulanda krmz bir karanfil aar; ken
dini bir bana yerde bulan kabaday dans lmn kolla
rnda tamamlar. Ayakta kalan derin bir soluk alr, apkasn
bana yerletirir ve son yllarn bu kyak dvn hikye
sini evresindekilere anlatmakla geirir. Eski Arjantininimizin yeralt dnyasnn tarihi byle de zetlenebilir. New
Yorkun eski yeralt dnyasnn tarihi ise hem daha afallatc,
hem de daha ar aksaktr.
br Amerikann demleri
New York etelerinin tarihi (1928de Herbert Asbury drt
yz sayfalk koca bir ciltte anlatmt) barbarlarn yaratl
39
40
Kahraman
insan, kimin kim olduunu bir trl karamad maskeli
balolar kadar tedirgin eden bu kimlik deiiklikleri, onun
gerek adn iermiyor; gerek ad diye bir ey varsa tabii.
Ama nfus ktndeki kaytlara gre, Brooklynin Williamburg kesiminde, sonradan Eastman diye Amerikanla
trlm olan Edward Osterman olarak dodu, iin tuhaf,
yeralt dnyasnn bu frtnal kiilii Yahudiydi. Haham
sakall adamlarn, dinin buyurduu ynteme uygun olarak
kesilmi danalarn kan tmyle aktlm ve kez ykan
m etini gvenle yedikleri bir koer lokantasnn sahibinin
oluydu. 1892 ylnda, on dokuz yama geldiinde, babas
ona.bir kuu dkkn at. Hayvanlara duyduu hayranlk,
onlarn davranlarna ve inanlmaz masumluklarna duy
duu merak, mr boyu srecek bir uraa dnecekti.
Yllar sonra, Tammany derneinin illi eflerinin sunduk
lar purolar aalayarak geri evirdii ya da o yeni icatla,
gondoln gayrimeru ocuu denebilecek otomobille en
41
42
IV/m Alan
1899dan sonra, Eastman naml bir kabaday olmakla kal
mad, seimler srasnda kentin nemli bir blgesini himaye
sine ald. Bu batakhane blgesinin kerhane ve kumarhanele
rinden, sokak orospular, yankesici ve hrszlarndan avan
tasn almaktan da geri kalmad tabii. Tammany Derneinin
politikaclar ve baz kiiler onu hr karsn diye tutarlard,
te, fiyat listesinden birka rnek:
Israrak kulak koparma 15 dolar
Kol bacak krma
19 dolar
Bacaktan zmbalama
25 dolar
Baklama
25 dolar
Temize havale
100 dolar ve st.
El becerisini yitirmemek iin, ii bitirmeyi zaman zaman
dorudan kendisi stlenirdi.
Bir snr sorunu (uluslararas hukukta rastlanan sorunlar
kadar nazik ve bell bir sorun) Eastman, rakip etelerden
birinin naml reisi Paul Kelly ile kar karya getirdi, iki
ete arasnda sada solda meydana gelen vuruma ve kap
malar, birtakm blgesel snrlarn belirlenmesiyle sonu
lanmt. Eastman bir sabah erken saatlerde bu snrlar tek
bana amaya kalknca, Kellynin be adamnn saldrsna
urad. Kei, mutas, maymunsu kollan ve copuyla, sal
drganlardan n yere sermeyi baard, ama sonunda
midesine iki kurun yemekten kurtulamad. Adamlar, nasl
olsa lr diye brakp katlar. Eastman, ba parmayla
iaret parman kanayan yaralarna bastrp, sendeleye
srklene Eyalet Hastanesine ulat. Hastanede haftalarca
ateler iinde hayatla lm arasnda gitti geldi, ama ken
disini ldrmeye yeltenenin adn vermedi. Taburcu oldu
unda, oktan patlak vermi olan sava, ard aras kesil-
43
44
atlaklar
Kei Eastmanm da hizmet sunduu yerel politikaclar, bu
tr etelerin varln herkesin nnde hep yadsr ya da bun
larn sradan spor kulpleri olduunu ileri srerlerdi. Ama
Rivington Sokanda aktan aa giriilen bu sava onlar
tela drmt imdi. Atekes yapmak gerektiini anla
tabilmek iin, Eastmanla Kelly arasnda bir buluma ayar
ladlar. Kelly (i polisin duruma el koymasn engellemeye
geldiinde, Tammany Derneinin yzlerce Colttan daha
etkili olduunu ok iyi bildiinden) hi nazlanmadan kabul
etti; Eastman (iri, hayvans gvdesinin verdii kibirle) daha
iddetli, daha byk kapmalar ksn diye can atmak
tayd. Bulumaya yanamayaca anlalnca,, politikac
lar hapse attrrz diye gzn korkutmak zorunda kald
lar. En sonunda, iki naml gangster, dilerinin arasnda birer
koca puro, elleri altpatlarlarnda, evrelerinde alesta bekle
yen fedaileri, pis bir batakhanede kar karya geldiler. Tam
Amerikallardan beklenecek bir karara vardlar: Anlamaz
lklarn ringde yumruk yumrua zeceklerdi. Kelly dene
yimli bir boksrd. Bronxda bir ahrda yaplan dv muh
teem oldu. Seyre gelen yz krk kii arasnda, hafife arkaya
itilmi melon apkalaryla gangsterler ve iine bazen silh
saklanan kabark salaryla aftoslar da vard. Eastmanla
Kellynin dv iki saat srd ve berabere bitti. Bir hafta
geti gemedi, vurumalar yeniden balad. Kei bilmemkamckez tutukland. Tammany Dernei byk bir gnl
rahatlyla syrld iin iinden; yarg, en temizinden on yl
hapis verdi Keie.
45
46
Larva Evresi
Sonradan hem ylg, hem de vgyle Yumurcak Billy adyla
n salacak olan adam, 1859 dolaylarnda New York kentin
deki sala bir evin bodrum katnda dnyaya geldi. Hayatm-
47
Batyal
O gnlerde, bu vurdukrdl oyunlarn, (perde tam zama
nnda almaynca st balkondaki ayaktakmnm Kaldrn
ulan u apulu! diye barmaya balad) Bowery tiyat
rolarn tklm tklm doldurmasnn nedeni ok basitti: O
sralar btn Amerika, Uzak Batnm albenisine kaptrmt
kendini. Gnbatmnn tesinde, Nevada ve Californianm
altn madenleri yatyordu. Gnbatmnn tesinde, balta-
48
49
50
51
52
53
zlen Kurdele
1702 ilkbaharnn geride kald gnlerden bir gn, Ako
atosunun saygdeer efendisi Asano Takumi no Kami, bir
imparatorluk elisini arlamak, yedirip iirmekle grev
lendirildi. ki bin yz yln (bunun bir blm mitologyayd) imbiinden szlp gelen grg kurallar, byle bir
durumda uygulanmas gereken trenleri tartlmaz biimde
belirliyordu. Eli, Mikadoyu temsil etmekteydi, ama sim
gesel biimde ya da dolayl yoldan; bu klcal ayrm hem
bymsemeden, hem de kmsemeden zenle deerlen
dirmek gerekmekteydi. Sonradan lmcl yanllara yol
aabilecek gaflar nlemek amacyla, grg hocas olarak
Yedo sarayndan bir yksek grevli gnderildi eliden nce.
Sarayn rahatndan uzak kalan, belki de kendini ceza ola
rak bir ky dinlencesine ya da bir eit srgne gnderil
mi hisseden Kira Ktsuke no Suke, grevini yerine getir
mek iin en kk bir zahmete girmedi. Dahas, almn
dan geilmiyor, kendini beenmiliini zaman zaman ks
tahla vardryordu. rencisi, atonun efendisi, onun bu
aalamalarn grmezden gelmeye alyordu. Nasl kar
lk vereceini bilemiyor, kat grev anlay onu zora ba
vurmaktan alkoyuyordu. Bir gn, orabnn kurdelesinin
zlm olduunu fark eden grg hocas, atonun efendi
sinden kurdeleyi balamasn istedi. Takumi no Kami, fke
den yanp tutumasna karn, hi ses karmadan balad
kurdeleyi. Grgsz grg hocas, ona, kafasnn hibir ey
almadn, bu kadar kt bir dm ancak bir dangalan
atabileceini syledi. atonun efendisi, artk dayanamad,
54
Dzmece Alaklk
Takum i no Kam inin atosuna el konuldu, kom utanlar
datld, ailesi be parasz ortada kald, leke srlen adna
svgler, lanetler yadrld. Sylentilere kulak verilecek
olursa, Takumi no Kaminin canna kyd gece, krk yedi
komutan birlik olup bir dan kimselerin eriemeyecei bir
yerinde toplanmlar, bir yl sonra olacaklar en ince ayrn
tlarna kadar tasarlamlard. Gerekteyse, dndklerini
adm adm ve byk bir temkinlilikle uygulamak zorunda
kalmlar; baz toplantlarn da eriilmez bir da doruunda
deil, bir korunun iindeki kk bir tapmakta, iinde bir
ayna bulunan dikdrtgen bir kutudan baka eyas olmayan,
eski psk, ahap bir kulbede yapmlard. ntikam almak
iin yanp tutuuyorlar, ama nasl intikam alacaklarn bile
miyorlard.
Nefretlik grg hocas Kira Ktsuk no Suk, evini daha
da korunakl klmt; tahtrevann ok ve kl ustas asker
55
Yara zi
Kira Ktsuke no Sukenin sarayna iki koldan saldrdlar.
n kapya yklenen ilk saldr kolunun banda akl hocas
vard. kinci saldr koluna ise, on altsna basmak zere
olan byk olu komuta ediyordu; o gece ld. Bu yaan
m karabasann her ann her tarih kitab yazar: Duvar
dan ip sarktp kurnazca avluya inilerini; davullarn sald
ry duyuruunu; saray savunanlarn oradan oraya kou
turmalarn; damn drt yanna yerletirilmi okulan; okla
rn hzla uup bir insann canalc organlarna saplanm;
kana bulanan porselenleri; nce yakp kavuran, sonra don
durup buz kesen lm; kymn umursamazln ve karga
asn. Dokuz komutan orackta can verdi; saray savunan
lar da yiitlikte onlardan geri kalmadlar, geri ekilmeyi bir
an akllarndan geirmediler. Ama gene de, geceyarsm az
gee, direni tmden krld.
Bu sadakat gsterisinin gerekletirilmesine neden olan
alak Kira Ktsuke no Suke ise ortalkta yoktu. Sarayda ara
madk yer brakmadlar, ama iki gz iki eme kadn ve
ocuklardan baka kimseyi bulamadlar. Komutanlar Kira
Ktsuke no Sukeyi bulmaktan umudu kesiyorlard ki, akl
hocas sarayn efendisinin deinin hl scak olduunu
fark etti. Yeniden aramaya koyuldular ve ok gemeden
bronz bir aynann gizledii dar bir pencere buldular. Aa
da, karanlk kk bir avluda, beyazlar iinde bir adam
onlara bakyordu. Sa elinde tuttuu kl tir tir titriyordu.
57
Tanklk
ntikamlarn (ama fkeye kaplmadan, ortal velveleye
vermeden ve aman tanmadan) alm olan komutanlar, efen
dilerinin yatt tapmaa doru yola koyulmular.
Kira Ktsuke no Sukenin insann tylerini diken diken
eden kellesini bir kovann iinde tarlarken, bir yandan
da nbetlee evreyi kolluyorlarm. Gnmda krlardan
giderek tm ili boydan boya gemiler. Yol boyunca, gzya
lar iinde evrelerini saran insanlarn hayr dualarn alm
lar. Sendai Prensi onlar sofrasna buyur etmise de, efendi
lerinin nerdeyse iki yldr onlar beklediini syleyerek geri
evirmiler prensin arsn. Efendilerinin karanlk meza
rna vardklarnda, dmanlarnn kellesini bir sunu sunar
gibi mezarn bana brakmlar.
Yksek Mahkeme sonunda kararn vermi. Bekledikleri
bir kararm bu: intihar etme ayrcal tanmyormu hep
sine. Onlar da intihar etmiler, stelik bazlar cokulu bir
soylulukla kymlar canlarna; efendilerinin yanbamda
topraa verilmiler. Erkekler, kadnlar ve ocuklar bu sadk
adamlarn mezan banda toplanp dua etmiler.
58
Satsumah
Mezarn banda toplananlar arasnda, uzun bir yoldan gel
dii anlalan, st ba toz toprak iinde, bitkin bir deli
kanl da varm. Oii Kuranosukenin mezartama kapanp
haykryormu: Kyotoda bir kerhanenin kapsnn nnde
szm yatarken grm tm seni. Efendinin intikam n
almay planladn aklmn ucundan bile gememiti. Seni
efendisine ihanet eden bir asker sanp yzne tkrmtm. Beni balaman dilemeye geldim huzuruna. Byle
demi ve orackta harakiri yapp canna kym.
Tapman rahibi de, onun bu davran karsnda ok
duygulanm, komutanlarn yanna gmm onu.
Krk yedi sadk adamn yks burada sona eriyor; ama
aslnda bu yknn sonu yok, nk belki de sadakat nedir
bilmeyen, ama bir gn sadakat gsterme umudunu hibir
zaman tmden yitirmeyen bizler, onlar szlerimizle onur
landrmay srdreceiz.
59
Anglica Ocampoya
Kzl Boya
ann ve lkesinin insanlar tarafndan sonradan Peeli
Peygamber diye anlacak olan Hkim denen adam, Hicr
120 ylnda (S 736) Trkistanda dodu. Balar, bahe
leri, otlaklar alabildiine uzanp giden le hznle bakan
eski Merv kentiydi yurdu. Kentlilerin soluunu kesen, siyahzm salkmlarnn zerini klrengi bir rtyle rten toz
bulutlar ortal kaplamamsa, le vakti, gz kamatrc
bir beyaza keserdi Merv kenti.
Hkim, bu bezgin kentte byd. Amcalarndan birinin,
onu, o zamanlar kfirlerin, sahtekrlarn, hilebazlarn sanat
olan yn boyama iine rak olarak aldn biliyoruz. O
kfir, sahtekr ve hilebazlarn, sonradan, Hkimin sra sayg
tanmaz hayatnn ilk alaklklarnn esin kayna olacakla
rn da. Gln Yok Edilmesinin nl sayfalarndan birinde,
Hkimin u szleri aktarlr:
Yzm altn suyuna batmtr, ama ben boyalarm karp
demlendirdim, ikinci gece taranmam yn boyaya bastr
dm, nc gece ilenmi yne boyay emdirdim. Adalarn
hkmdarlar hl bu kzl kuma iin birbirlerini y er durur
lar. Diyeceim, genlik amda, Allahn iine kartm, Onun
yaratt gerek renklere hile kartrarak gnaha girdim.
Melek, koun kaplanla ayn renkte olmadn sylemiti; ey
tan da, Yce Allahn kola kaplann ayn renkte olmalarn
Boa
158 ylnn aban ay sonlaryd, lde hava dupduruydu;
birtakm adamlar, Merv yolu zerindeki bir kervansarayn
kapsnn nne oturmu, akam gne bakyor, benlii
dizginleme ve oru tutma dnemini balatacak olan Rama
zan aynn hillini gzlyorlard. Bunlar kleler, dilenciler,
at tacirleri, deve hrszlar ve kasaplard. Yere melip birbir
lerine sokulmu, iareti bekliyorlard arballkla. Gzleri
gnbatmmdayd ve gnbatm kum rengindeydi.
Il l titreen ln (ki gnei yakp kavurur, ay rper
tip dondurur) te ucundan, dev gibi grnen karaltnn
yaklatn grdler, insandlar, ama ortadakinin ba boa
bayd. yice yaklatklarnda, anlald ki, ortadaki adamn
yz bir maskeyle rtl, yoldalarysa krd.
Kervansarayn kapsnn nnde oturanlardan biri (Binbir
Gece Masallarnda olduu gibi) kerametinin srrn akla
masn istedi adamdan. Maskeli adam da dedi ki: Onlar kr,
nk benim yzme baktlar.
Pars
A bbaslerin vakanvisinin kaytlarna baklrsa, lden
gelen adam (sesinde benzersiz bir yumuaklk vard, belki
de o yabanl maskeden hi beklenmedii iin yle geliyordu
insana), kervanclara, nedamet ayn balatacak iareti bek
lediklerini bildiini, ama kendisinin ok daha byk bir ia
retin vaizi, mr boyu nedamet ve ehadetin vaizi olduunu
syledi. Kendisini Osmann olu Hkim diye tanttktan
63
Peeli Peygamber
Abbas halifelerinin vakanvisi, Horasanda Peeli Hkimin
namnn yrmesini yazarken pek o kadar istekli grnm
yor. En nl kabile reislerinin baarszla urayp armha
gerilmesiyle byk aclara boulan Horasanllar, Nur Yz
64
Tiksin Aynalar
Ne denli boboaz ya da tehlikeli olurlarsa olsunlar, syle
dikleri szler dinsel inanlara bal kald srece, slmi
yet Allahla bir mahremiyeti paylaanlar hogrr. Peygam
65
Yz
H icretin yz altm nc (ve Nur Yzlnn beinci)
ylnda, Hkim, Semnanda Halifenin ordusunca kuatld.
Erzaktan ve ehitten yana hi sknt ekilmedi; iyilik melek
lerinin vki olmas pek yaknd. te tam o srada, ortala
korku salan bir sylenti dolat kalenin iinde. Haremde
zina yapm bir kadn, haremaalar tarafndan boulurken,
Peygamberin sa elinin yzk parmann olmadn ve
btn trnaklarnn dklm olduunu haykrmt. Sy
lenti mminler arasnda hemen yayld. Hkim, cemaati
nin ortasnda, bir ykseltinin stne km, kendisine zafer
67
68
MAHALLE KABADAYISI
Enrique Amorime
78
Vesaire
Nstor barray a
BR LHYATININ LM
Emanuel Swedenborg
83
YONTU ODASI
87
Juan Manuel
94
MREKKEP AYNASI
Richard F. Burton
98
MUHAMMEDIN DUBLR
Emanuel Swedenborg
100
CMERT DMAN
H. Gering
101
J. A. Surez Miranda
103
Ka y n a k a
105
e v ir m e n in N o t l a r i
108
109
letiim'den
Evaristo Carriego
eviren PERAL BAYAZ CHARUM 144 sayfa
letiim'den
Atlas
eviren CELAL STER 106 sayfa
letiim'den
ifre
eviren YILD IZ ERSOY CANPOLAT 68 sayfa
ISBN-13: 978-975-470-719-9
L E T M
514
M O D ER N
KLASKLER
II
7 8 9 7 5 4 70 7 1 9 9