Table of Contents

Li gii thiu
GIP ca Georges Boudarel: Mt cun sch nn c
Mt ngi tn l Vn
Chng sinh vin, thy gio dy s v ngi chin s cch mng
Hot ng du kch ti chin khu Vit Bc 1940 - 1945
Nh chnh khch 1945 - 1946
Ch huy qun i tin hnh khng chin chng Php 1946 - 1954
Nh chin lc i mt vi Hoa K
in Bin Ph
Nhng cng s kiu Vit Nam
Gia nh, ng ch v nhng ngi nh hng n V Nguyn Gip
Ghi nhanh v Tng Gip v chin thut ca ng
Nhng bc chn dung sng ng
BNG TRA CU

Cun sch ny c Cng ty C phn Sch Thi H v Nh xut bn Th Gii hon thnh vi s gip
nhit tnh ca nhiu c nhn v t chc.
Trc ht chng ti xin chn thnh cm n dch gi Nguyn Vn S - ngi gip chng ti lin h c
c bn quyn ting Php ca cun sch v chuyn ng cun sch sang ting Vit. Chng ti xin gi li
cm n c bit ti gia nh v Vn phng i tng V Nguyn Gip: ng V in Bin, ng V Hng Nam,
i t Trnh Nguyn Hun gip hiu nh ni dung cun sch. Chng ti xin c gi li cm n ti hai
nh s hc: ng Alain Ruscio (Php) v ng Dng Trung Quc vit li gii thiu cho cun sch trong ln
xut bn ting Vit u tin.
Chng ti mong nhn c nhng kin ng gp ca qu c gi cun sch c hon chnh hn trong
nhng ln in sau.

Li gii thiu

n nay, c nhiu cun sch ca ngi nc ngoi vit v i tng V Nguyn Gip, mt trong nhng
nhn vt ni bt hng u ca lch s hin i Vit Nam m tn tui gn lin vi cuc cch mng ginh c
lp dn tc, hai cuc khng chin chng li hai quc ln bo v nn c lp dn tc v thng nht quc
gia cng nh cc cuc chin tranh bo v ch quyn thing ling ca T quc. cng l tn tui gn lin
vi Ch tch H Ch Minh v Qun i nhn dn Vit Nam anh hng. Nhng tc gi ca cun sch ny li l
mt ngi c bit.
Georges Boudarel l mt ngi c bit, ng l mt ngi Php nhng li ng trong hng ng ca nhng
ngi chin u chng li nc Php thc dn, c th hn l ng trong qun ng ca o qun do Tng
Gip lm Tng t lnh. ng n Vit Nam vi t cch l mt c nhn trit hc dy mn lch s trong mt
trng trung hc Si Gn. C l chnh t nhng tri thc lch s v trit l m nc Php ca ng
xng T do - Bnh ng - Bc i, ng la chn nh nhiu ngi Php tin b sinh sng Vit Nam
mong mun gn gi s ha hiu gia hai quc gia sau khi nc Vit Nam tuyn b c lp v thot khi
ch thuc a Php ging nh nc Php ca h thot khi ch chim ng ca ch ngha pht-xt c.
V th, khi cuc chin tranh Vit - Php bng n (thng 12 nm 1946), G. Boudarel, mt thnh vin tham
gia nhm Nghin cu Ch ngha Mc, la chn con ng vo chin khu ca nhng ngi Vit Nam
khng chin chng li nhng tn d ca ch ngha thc dn. ng tham gia cuc khng chin khng bng
v kh st thng m bng s thc tnh o qun vin chinh hy chm dt cuc chin tranh phi ngha m h
ang tham d. ng tham gia vo cng tc binh vn bng ngi bt v nhng kin thc v trit hc v lch s
ca mnh.
Sau khi thc dn Php thm bi in Bin Ph, phi chm dt cuc chin tranh xm lc cng l rt lui
khi v i lch s Vit Nam, G. Boudarel vn li Vit Nam lm vic trong lnh vc vn ha i ngoi ti
i Pht thnh ri Nh xut bn Ngoi vn v trc tip cng tc vi cc nh nghin cu Vit Nam lm tp
san Etudes Vietnamiennes.
Nu nh G. Boudarel c nhiu ng gp tch cc gip Vit Nam nh thng ch ngha thc dn th ng li
khng thnh t khi li Vit Nam tham gia vo cng cuc xy dng ch ngha x hi. V th, cng n lc
ng phi chia tay vi Vit Nam, ni ng dnh trn tui thnh xun cho mt cuc u tranh chnh ngha
khng ch cho nhn dn Vit Nam m cho chnh c nc Php T quc ca ng.
Tuy ri xa mnh t Vit Nam, nhng G. Boudarel vn dnh tt c s nhit tm cho vic nghin cu v ng
h Vit Nam. Con ngi y vn gi c phm cht mt nh gio, c cc ng nghip Vit Nam yu qu
bin tu tn gi ting Php thnh ting Vit l Bt (Boudha = Pht). Ri cng v ton tm gn b vi Vit
Nam m ng tng b mt s phn t cc oan to nn mt v n bi nh danh d v vu khng rng ng
phn bi nc Php khi cng tc vi Vit Minh. Chnh nhng ngi Php chn chnh cng ng u
tranh vt qua nhng th thch y v Boudarel vn trn vn trung thnh vi tnh yu Vit Nam v cng l
ca mnh.
Tnh yu y c th hin bng nhng vic lm khng bit mt mi th hin trong nhng bi kho cu hay
nhng cun sch vit v Vit Nam ca ng m cun Gip cc bn ang c trn tay bn dch ting Vit l
mt thnh tu. Tn cun sch l mt cch gi thn mt nhng vn gi c s trn trng ca mt ngi
nc ngoi song li khng xa l i vi ngi anh C ca Qun i nhn dn Vit Nam m Boudarel
tng tham gia.
khng ch l mt cun tiu s, l mt pho s m tn tui Gip gn b, cng hin v li nhng
du n rt m nt xuyn sut ton b lch s hin i Vit Nam, lch s Gii phng dn tc chng ch

ngha thc dn trong cng v ca v Tng t lnh - B trng B Quc phng gn vi huyn thoi t in
Bin Ph (1954) cho n in Bin Ph trn khng (1972) ri Chin dch mang tn Ch tch H Ch Minh
(1975).
Cn ni thm rng, trc cun ny, ngay t nm 1970, gia lc cuc Khng chin chng M cu nc ca
nhn dn Vit Nam cn ang din ra c lit, tc phm Ging cao ngn c chin tranh nhn dn v ng
li qun s ca ng ca i tng V Nguyn Gip c Nh xut bn Preagers ca M xut bn v G.
Boudarel vit li gii thiu vi nhan Chin tranh ng Dng ln th hai - Quan st v d bo.
Bng nim tin t nhng tri nghim ca cuc Chin tranh ng Dng ln th nht, tc l cuc Khng chin
ca nhn dn Vit Nam chng thc dn Php m G. Boudarel tng tham gia, ng phn tch v khng nh
cuc Khng chin chng M cu nc ca nhn dn Vit Nam s i n kt cc nh trc l M khng th
no thng c. ng cng tp trung phn tch vai tr v ng li qun s ca i tng V Nguyn Gip
vn cng v Tng t lnh lc lng v trang nh cuc chin tranh ln trc s lm cho cc tng lnh M
phi tht bi bi sc mnh ca mt dn tc c truyn thng chng ngoi xm li c mt v tng ti v tng
tri.
Trong quan nim ca G. Boudarel, V Nguyn Gip l s k tha c chn la nhng t tng qun s ca cc
nh cch mng hin i nh Lnin v Mao Trch ng cng nh cc nh chin lc qun s kinh in nh
Clausewitz v Tn T mc d khi trai tr, nh gio dy lch s tr tui li rt say m Napolon. Nhng trn
ht, V Nguyn Gip l s vn dng trung thnh vi t tng ca H Ch Minh cng l ca ng v Chin
tranh nhn dn Vit Nam m cuc Chin tranh ng Dng ln th nht l mt thnh cng. V th, s quan
st, phn tch v d bo ca G. Boudarel tr nn sc so v thuyt phc...
Do , khi G. Boudarel vit cun GIP nh tiu s ca mt nh qun s ln, bn cnh nhng phn tch khoa
hc, tc gi cn gi gm vo nhiu tm c i vi lch s Vit Nam hin i m i tng V Nguyn
Gip l mt trong nhng hin thn tiu biu, ci lch s m chnh tc gi cun sch tng l ngi trong
cuc.
Ti c c hi gp Georges Boudarel trong nhng nm thng cui cng khi ng sng c thn trong mt
ngi nh nh Paris khim nhng nhng cht cha y sch v nhng t liu qu gi v lch s v vn
haVit Nam. Ti v cc bn ng nghip Vit Nam tng ln ting ng vin, ng h khi ng b nhng k
cc oan bi nh. V th, mt thp nin sau ngy tc gi qua i (2003), c gii thiu cun sch vit v
i tng V Nguyn Gip, v Ch tch Danh d ca Hi S hc Vit Nam ca ngi ng nghip ng knh,
Gio s s hc Georges Boudarel, i vi ti l mt vinh d.
Xin trn trng gii thiu vi qu bn c!
Nh s hc Dng Trung Quc
H Ni, thng 11 nm 2012

GIP ca Georges Boudarel: Mt cun sch

nn c

Nm 1975, chin tranh kt thc Vit Nam. l cuc chin tranh di nht, lm thit mng nhiu ngi
nht trong th k XX, c bit n trn mi chu lc, bn cnh nhng cuc chin tranh khc. Ch ngha
thc dn Php, ri ch ngha quc M ln lt mu toan ngn chn ln sng cch mng Vit Nam nhng
khng thnh cng. V pha Php, 9 tng lnh cao cp, trong c nhng v c nhiu kinh nghim nht (t
tng Leclerc n tng Salan, khng k trc c dArgenlieu, De Lattre...) ln lt nm quyn ch huy
i qun vin chinh Php. Trong giai on chin tranh M xm lc Vit Nam, 4 tng lnh, cng l nhng
ngi dy dn kinh nghim ln lt thay nhau, trong c tng Westmoreland v Abrams. Tt c u
xut thn t nhng trng qun s ni ting nht phng Ty, nh Saint Cyr, West Point...
i mt vi h, mt ngi Vit Nam cha tng ngi trn gh cc trng qun s ln, nhng t hc chin
lc, chin thut trn thc a, l V NGUYN GIP. Chnh ng k cho ti trong nhng iu kin no
ng tip cn ngh thut chin tranh: Chng ti khng qua mt trng lp qun s no. Khi cn H Ni
nm 1940, cc ng ch ca chng ti truyn t ngh quyt ca ng v chun b u tranh v trang, ti
vo Th vin Quc gia tm trong cun i t in Larousse nhng mc t v k thut qun s. Ti nh
c mc t lu n. Ti c gng tm hiu nhng kh qu, lu n tn cng, lu n phng ng, ht
n. Lc ti khng hiu th no l b phn n[1].
[1] Alain Ruscio, Vo Nguyn Giap, une vie, Ed Les Indes Suivantes, 2010. Xem thm V Nguyn Gip, Mt
cuc i, Nxb. Chnh tr Quc gia, H Ni, 2011, tr. 50-51.
Mt mnh chng li khong 15 s quan cao cp c o to bi bn ti cc trng qun s phng Ty!
Cuc u tranh xem ra khng cn sc...
ng vy, nhng V Nguyn Gip u phi ch c mt mnh! ng c nhn dn Vit Nam cng k vai st
cnh. Ngi Vit Nam giu truyn thng u tranh chng xm lc nc ngoi, nhiu th k chng k th
phng Bc, chng li ngi Php trong thi k chinh phc thuc a, sau t nm 1945, tin hnh cuc
chin tranh gii phng dn tc, hin thn trong hnh nh cao c ca H Ch Minh. Vi Bc H, vi Gip v
cc bn chin u ca mnh, cm t chin tranh nhn dn khng ngng tr thnh khu hiu ng vin
ton th dn tc, c em ra thc hin hng ngy. t nh quan st ngi Php trc nm 1946, v cn t
hn na cc nh quan st ngi M trc nhng nm 1960 c th hiu c iu ny.
Lm sao mt dn tc nh b ca nhng ngi nng dn m h gi mt cch coi thng l nhng ngi
nh qu li c th ng u vi v kh hin i? Lm sao nhng ngi du kch qun o rch ri i dp
cao su li c th ua tranh vi cc ng ln da trng mc qun phc d chin, i ng cao v c trang b
n tn rng?
Mt ngi bn chin u khc ca Bc H, Th tng Phm Vn ng, cch y khng lu k cho ti mt
giai thoi sau. Nm 1946 khi ng dn u Phi on ca nc Vit Nam Dn ch Cng ha n d Hi ngh
Fontainebleau, Max Andr, ngi dn u Phi on Php, pht biu vi ging trch thng: Cc ng hy
t ra bit iu, hy nhng Nam K cho chng ti. Cc ng khng mun chin tranh y ch? Nu chng
may chin tranh xy ra, qun lnh ca cc ng ch cm c c dm thng l cng!. Ti cn nh khi Th
tng Phm Vn ng k li cho ti cu chuyn , ng ph ln ci, mt ci ci rt t nhin, c nh ai ni
n chuyn cng phi ci nh th!
Th m thc dn Php bi trn. Nc M c trang b v kh ti tn nht th gii cng bi trn. ng
nhin nhn dn Vit Nam phi tr gi bng bao ni au thng, mt mt! Nhng thc t cn kia: chin
thng nm 1975 ang v s cn l mt thi im quan trng nht ca th k XX.
Cun sch GIP bng ting Php ca Boudarel ra mt c gi t nm 1977, ngha l hai nm sau chin
thng v i ma Xun 1975 ca Vit Nam. C l y l iu trch c duy nht chng ti c th dnh cho
nh s hc ny. Bi vi kinh nghim, hiu bit su sc v con ngi, t nc Vit Nam, t quc th hai
ca ng, thng tho ting Vit, ng l Boudarel phi vit sm hn th, ngay t trong chin tranh mi phi.
Bi nu th, c l ng s gip chng ta hiu c nguyn nhn no khin nhn dn Vit Nam ginh c
thng li.
Thc vy, cun sch ny c li th ln hn nhiu so cc cun sch khc vit v GIP sau : Khng cn
bm vo cu hi Gip v nhn dn Vit Nam ginh c thng li nh th no?, nhng Boudarel gii
thch Ti sao h li chin thng. V mun gii p c cu hi trn, phi tm hiu lch s t nc ny t

rt lu trc th k XX, iu Boudarel nm c v chuyn ti sang cun sch ca ng.

Ti Php, cun sch ny khng c hoan nghnh nh ng l phi c. Tnh hnh bin chuyn nhanh v
nm 1977, m vang ca chin thng 1975 ca Vit Nam b nhng s kin quc t khc che ph. Bo ch
khng ni nhiu n cng trnh nghin cu mang tnh i mi ny. Hn na, t nm 1978, bng chin dch
xu xa vu co Vit Nam: vi nhng thuyn nhn, ri nhng kh khn ca t nc bin gii Ty Nam
(Khmers nh ph) v pha Bc (Trung Quc khiu khch), phng Ty tng n lc phc th. Chin
dch vu co ny t ti nh im khi Vit Nam gip gii phng Campuchia, ri tip l cuc chin tranh
bin gii pha Bc. Rt nhiu ngi Php chng ti trc sau kin tr ng h Vit Nam: l nhng ngi
cng sn, nhng lc lng tin b, c nhng ngi Cng gio cnh t, nhng hi vin Hi Hu ngh PhpVit. Georges Boudarel lc tuy c ci nhn ph phn t quc th hai ca ng nhng vn ng bn cnh
chng ti.
Sau ny ngi ta bit rng bn thn Boudarel cng l i tng ca mt chin dch kh mnh gy th hn
ca nhng k thua trn trong lch s, nhng ngi c ng Dng v mt phn cnh hu ca Php. Ti
thuc v nhng ngi bnh vc Boudarel lc . Ti cn nh ti gp Boudarel trong ngi nh ng ngh
hu vo nhng nm cui i. Lc sc khe ng sa st lm nhng vn minh mn, lun c rt nhiu,
hay hi thm tin tc v Vit Nam...
Gi y cun sch c dch sang ting Vit, qu l mt vic lm ng hoan nghnh. Bn c Vit Nam
ngy nay c th tm hiu qua nhng trang sch ht sc phong ph nhng c ng, cung cp nhiu thng tin
qu gi v b ch v cuc i ca mt trong nhng nhn vt v i ca thi i ny, i tng Tng t lnh
V NGUYN GIP.
y ng thi cng l mt s trn trng ca Vit Nam ngy nay dnh cho mt trong nhng ngi bn trung
thnh sng sut nhng c khi b ch trch - Georges Boudarel.
Alain Ruscio, nh s hc Php
Paris, thng 11 nm 2012

V NGUYN GIP

Mt ngi tn l Vn

Ngy 24 thng 12 nm 1944, chiu mun. Mt nhm 32 ngi men theo con ng trong mt gc khut
vng rng ni tnh Cao Bng, pha cc bc ca Vit Nam, ngay gn bin gii Vit - Trung. i cui nhm u
tin l trng nhm, mt ngi tn l Vn. Hot ng vng ny t ba nm nay, cha bao gi Vn c nhiu
ngi di quyn n th, cha bao gi anh dm i gia ban ngy ban mt vi mt nhm ngi trn ng
nh th. Khi quay li nhn c i, cnh hng ngi chy dc theo nhng khc quanh ca con ng ni
khin anh m lng. u i nn bc vi, mnh mc qun o chm, chn qun x cp, c th khin anh vui
vui khi thy mnh trng tht bun ci. C i n mc ging lnh dng.
Mc tiu ca h l g? l Phai Kht, mt n nh. T hn mt nm nay, n c khong 10 lnh dng, do
mt vin thiu t ngi Php lm ch huy, c11 vi ngi nh tranh bn b sui, i din vi mt nng la
nm st trong ni. y l mt bn Vit Minh hon ton: ton b ngi dn, k c chc dch u hon
ton theo Vit Minh. Khng c g ng lo. Ngi dn cung cp mi thng tin.
17 gi ngy 25 thng 12, i cha Giy i tun cho tn lnh gc ri i thng vo n, theo sau Thu Sn
mc b kaki ng gi i sp.
- Chng tao ang i tun, quan n c nh khng? Thu Sn hi tn lnh gc, ging hch dch ri ng hong
tin vo n. Ngi ca anh nhanh chng tip cn ni sng, trong khi hai nhm khc bao vy nh bn
lnh . Lc , lnh ch a ang n cm trong nh, a thu dn qun o, a qut dn, sa hng ro. Thu
Sn h ln: Rassemblement! Rassemblement gnral! Le chef de poste revient du district! (Tp hp! Tp
hp! n trng v!). Mt lt sau, khi ton b lnh tp hp trc mt, Thu Sn i ging:
- Chng ti l qun cch mng, anh em u hng s khng git ai ht, gi tay ln!
B bt ng, khng kp tr tay, ton b lnh ch buc phi u hng. Gia lc , ngi ca t canh gc cch
n 3 kilmt phng nga ti bo tin tn n trng ang i nga tr v, theo sau hn c 10 tn lnh khng
mang sng. i quyt nh bt tn n trng. Nhng tn lnh b bt c a ra pha sau n, chin li
phm c thu dn, ri ai ny vo v tr. Vn, Thu Sn v Hong Sm np di mi hin. Vn ni nh: Khi
n vo, ti s h Gi tay ln, nu n gi tay cc ng ch lp tc xng ra bt sng. C lnh mi c n
sng. Nhng khi Vn va h Gi tay ln th nhiu ting sng vang ln, c ngi v nga u b tiu dit.
Do qu cm th, khng km c nn mt s ng ch n sng ngay.
Vic thu dn chin trng c t chc ngay vi s gip ca nhn dn. Tt c nhng g c th s dng
trong cuc sng hng ngy u c li cho dn lng. Nhng v kh thu c c trang b ngay cho i,
sng kp giao li cho du kch a phng. S sng ny trang b cho na trung i, nhng thu c rt t
n.
Na m hm y, i dng chn mt bn cch 15 kilmt kim im rt kinh nghim trn nh va
qua. Ti 3 gi sng ngy 26 thng 12, c i tip tc hnh qun n N Ngn, mt ngi nh c bin
thnh n lnh, c 22 lnh kh , do hai s quan ngi Php ch huy, nm cch n Phai Kht 25 kilmt.
i hy vng s thu c n dc y. Sng sm, i dng li. C i thay qun o, ci trang bng nhng
b qun o lnh dng, lnh tp mi thu c Phai Kht, gi lm mt ton lnh dng, lnh kh ang dn
gii ba cng sn b tri. Kch
bn c thay i. Khi n cng, Thu Sn li cha giy cho lnh gc xem, trong khi mt ng ch khc i sau rt
thuc l ra mi v chm la cho bn gc. T m, lnh gc trn chi canh lic nhn:
- Li bt c cng sn ngi Mn ?
Trong khi cuc chuyn tr din ra vi nhm th hai, th Thu Sn i thng vo trong n. Lc ny n do mt
tn i ngi Vit, ni ting phn ng, ch huy thay cho hai s quan ln tnh. Cng nh Phai Kht, bn lnh
ang lm nhiu vic khc nhau, mt s thu dn chn mn, mt s i ra mt. Tn i ngi bn lm vic;
v kh vn cn trn gi sng, trong bn khu b Vit Minh ly ngay li vo. Thu Sn cha khu tiu
lin vo tn i. Bt ng tn i nh t tay vo khu sng ca hn t trn bn, nhng trc khi hn c
thi gian lm vic th b h. Nhm ang ni chuyn li vo v hiu lnh gc, bn lnh trong n rt
hong ht. Mi vic din ra rt nhanh. Ba tn lnh liu cht chng c u b tiu dit. Ba du kch ngi Ty
c c n gii thch. T binh rt ngc nhin khi thy cc n chin s vai mang sng, lng eo n, ni
nng lu lot, gii thch cho h hiu ch trng chnh sch ca Vit Minh. a phn t binh xin c tr v
qu, h c tr li qun trang.
Hai mi pht sau, i li ra i sau mt cuc gii thch nhanh cho dn lng m h phi ngn khng cho i

theo i.
n ti, ton i vt qua quc l 3A (Cao Bng - Nguyn Bnh) v i vo vng rng ni vi Gia Bng. C
ngy, anh em ch n mt ba cm, nhng vn c gng i lin tc khng ngh. Mt i vin tng kt thnh
mt cu hi hc: Qun cch mng chng ti n th mi ngy mt ba, nh th mi ngy hai trn. i i
c m trong rng, n tn Lng D, mt bn ca ng bo Mng, gia khu du kch Thin Thut (tn ca
mt ch s khng Php ng bng sng Hng khi Php chim Bc K trong nhng nm 1880). Khu du kch
nm trong mt lng cho kh rng, bao quanh l nhng vch tai mo him tr, mt thnh tr t nhin
thc s. Trong mi ngy ti Lng D, c i ngh ngi, chn chnh, cng c lc lng v hun luyn thm.
Khi xut pht, i c pht trin thnh i i. Mt b phn nh do Hong Vn Thi ch huy, ph trch
cng tc tham mu - tnh bo, i xung pha nam hot ng tuyn truyn, m rng c s. i b phn, do
Vn ch huy, i ln pha bc, hng v n ng Mu, phi i qua Trung Quc, gn Bo Lc, cch ng
pha bc Cao Bng 100 kilmt, trong 60 kilmt l ng mn hp v him tr. Hot ng ca Vit Minh
cn yu trong vng a hnh him tr lm chm tai mo, rng ni l nh, ging nh mt vnh H Long
trn cn vi nh ni Pia Oc cao 1931 mt pha nam. Khng th i theo ng d, cng khng i c
vo ban ngy, c i i lin tc, theo nhiu im, c khi li phi i xung thung lng v im lng vt qua
nhng im gc ca ch, trong ting trng ca lnh gc m. n ng Mu c xy dng rt kin c trn
mt ngn i cao v phi thng xuyn i ph vi bn ph t pha Trung Quc. Qun lnh trong n c hn
40 lnh kh , do ba tn s quan Php ch huy. n c nhiu l ct, tng dy c l chu mai, giao thng
ho v dy thp gai bao bc xung quanh. Khng th s dng cch ci trang t nhp n, ch cn cch vt
tng t nhp v ku gi qun bn trong u hng. i chia thnh bn t, xut pht trong m, leo ln i
v vt hng ro dy thp gai. i ang t nhp th b ch hi:
- Ai?
Tnh hung ny nm ngoi d kin.
- Chng ti l Vit Minh n ly sng ca Ty, khng nh cc anh em.
Mt qu lu n v mt lot n n vang. T 23 gi n 2 gi sng, bn trong n, hai i vo c v
bn nhau vi ch d di. Vit Minh va bn va ht ng vin kh th chin u v bo hiu cho cc
chin s lin lc. Tuy nhin, h li lm l v tr chin u, khin qun ch tp trung ha lc bn ti. n rng
sng, ban ch huy h lnh rt khi n. i mt mt tiu i trng, thu nm sng trng mousqueton v
mt s n, bt bn t binh. Cc t binh ny khai n trong tnh trng bo ng.
Mt cuc hnh qun mi li bt u, mi ngi va i va ngh dc ng v n cm nm. Sau khi ngh
ngi, i cn thn xa mi du vt nh nht, t nhng chic l gi thc n n ht cm ri xung t v
chng c th l du vt. Ri c i li ln ng. n vng an ton hn, cc chin s tn ra thnh nhng
i nh i vo bn tuyn truyn. Ti N Ngn, h c c thnh qu u tin: thu 16 sng trng v
nhiu t binh. Nhng by gi, vic cn u tin l tuyn truyn. H Ch Minh nhc i nhc li iu ny:
Chnh tr trng hn qun s, v trang tuyn truyn trng hn tc chin.
Mt chin thng ch c 100 ngi bit s ch tc ng n 100 ngi; nhng nu ta cho 1000 ngi bit,
th cng nh ta mang v 10 chin thng khc hoc mt chin thng ln hn 10 ln. Ngi sau ny vit
ln nhng dng ny chnh l Vn, m i Vit Nam tuyn truyn gii phng qun ca ng va c nhng trn
tn cng u tin. Su thng sau, ng c c th gii bit n vi tn tht V Nguyn Gip.

Chng sinh vin, thy gio dy s v ngi

chin s cch mng

Sinh An X, tnh Qung Bnh vo nm 1910[1], Gip lc nh sng mt vng ng bng nh hp ven bin
min Trung pha bc v tuyn 17. Ni y t th k XI l bn p ca cuc nam tin khng g ngn ni ca
dn tc Vit Nam. ng ln ln mt vng t hp vo bc nht ca Vit Nam, c nhng cnh ng la
nc kp gia mt bn l nhng cn ct trng xa mnh mng chy dc b bin v bn kia l nhng mm
ni xanh tr tri trong dy Honh Sn un ln gia nhng cnh rng rm, ni y vo ma h nhng cn
gi ty kh rt gi l gi Lo t lc a Nam nng bng thi ra bin.
[1] Theo xc nhn ca gia nh, i tng V Nguyn Gip sinh ngy 25/8/1911. (Ghi ch ca Vn phng i
tng V Nguyn Gip - VPT).
C b thn sinh, nhng hm khng bn vic ng ng th cm ci bn khung ci. Cn c ng l mt nng
dn c hc thc t cy cy rung nh, v truyn li cho cu b Gip ch ngha, vn tri thc v tnh yu qu
hng t nc. i vi nhng ai hiu bit th mi tc t y u mang mt chng tch lch s. Pha bc
tnh l ng Phong Nha su ht, thu ht nhiu khch hnh hng n cu nguyn trc mt bn th cn st
li ca ngi Chm, bn cnh nhng nh lung linh di nh sng khi m khi t t ca ng ri vo. Trn
b bin, o Ngang hng v nm n ng bin, ni y B Huyn Thanh Quan, n thi s ca th k XVIII tng
ca ngi vo mt bui chiu t: Nh nc au lng con cuc cuc. Cu b Gip tuy tui u th cng
hiu rng n tc gi khi ni n con cuc cuc l ni n non sng t nc v ting con chim cuc theo m
Hn Vit ng m vi ting quc c ngha l t nc qu hng.
Cch lng An X mt qung ngn, cn st li di tch ca thnh ly do nh qun s kim thy gio dy ch
Nho, o Duy T, tc gi cun H trng khu c (B quyt php dng binh) - mt cun sch gio khoa dy
ngh thut qun s cho cc tng lnh thi by gi - xy dng vo cui th k XVII c ngi dn vng ny
truyn tng l ly Thy. 25 nm trc khi cu b Gip ra i, ton b vng t Qung Bnh ny tng l a
bn hot ng ca ngha qun Cn Vng, hng ng li ku gi chng Php ca vua Hm Nghi. pha
bc, trong tnh k bn cng c mt vn thn l c Phan nh Phng xy dng cn c khng chin trn
ni V Quang trong mi nm v n nm 1910, mt ton ngha qun cn v ng bng quyn gp lng
thc v gy qu ng h khng chin chng Ty. Nhng sau nm 1919, dng nh qu kh v vang y
vnh vin ht thi, khng c g cng li c. Ngi ta bc vo mt thi i mi, bt lng mm mi
nhng ch cho bt st va vit va pht ra ting ct kt ca hng Sergent-Major t phng Ty em ti.
Nm 1923, cu b Gip tm bit cha m gi vo Hu, c ca triu nh nh Nguyn xa, cch nh 150
kilmt, hc trng Quc hc. Vo thi , cc trng hc t bc trung hc tr ln u t cc thnh
ph, th x v th ln, v c chnh tr ha mt cch khc thng. Hc sinh khng n o, hiu ng m
rt chm ch n sch. lp, cc c cu im lng, ngi nghim chnh nghe li thy ging hay ghi ghi chp
chp, ch cn nghe c ting rui bay qua bay li. Mt s c hc sau ny ra lm quan. Nhiu ngi khc
ct sao sau ny nn ngi, cu nc, nh gic ngoi xm, canh tn t nc. Nhng ngh tt p
ny m nh tm tr nhng con ngi tr tui. i u cng thy nhng nhm nh ra i m trong bui l gia
nhp, cc cu th u tranh, hy sinh n cng cho s nghip.
Ngi ta x xo, bn tn v con ngi c sc hp dn k l mang tn Nguyn i Quc (sau ny i tn l H
Ch Minh), tc gi ng vn kch ni ting c ta : Bn n ch thc dn Php, cng vi nhng ngi
cng ch hng ang hot ng ti nc Nga X vit. Ngi ta a cho Gip mt bn v anh c say sa.
Bo ch thc dn dnh ton b phng tin tuyn truyn tt nht vu co nhng ngi Bn-s-vch,
thm ch c nhng ngi c xu hng n ha, ch a ra nhng ngh ci cch x hi khim tn nht cng
b chng gn cho ci tn Bn-s-vch.
Anh hc tr trung hc V Nguyn Gip c bit say m cc mn lch s, a l v vt l. Anh ch ri sch v
khi bn n d nhng cuc tho lun si ni v cc ti lin quan n lch s nc nh. Khi 14, 15 tui i
anh c nhng bc ngot c tnh quyt nh c cuc i anh sau ny.
Nm 1924, Ton quyn ng Dng Merlin tch cc ph hy nhng g m nhng ngi tin nhim ca ng l
Albert Sarraut v Maurice Long bc u xy dng cho ci gi l t do, bc i ng Dng. Merlin ch
trng thanh nin ng Dng ch nn hc n bc trung hc ri i lm, khng nn hc ln i hc, nht l
sang Php du hc v ng ta cho rng h sang chnh quc s b nh hng ch ngha nhn quyn t do ca
nc Php, s tr thnh nhng phn t chng Php. Tuy nhin, vo nm 1925, khong 400 thanh nin Vit

i ln trn cc tu bin ti Marseille (Php).

Khng thc c cc mi him nguy , Ph Ton quyn ng Dng li dng lc vua Khi nh bng h
buc Hi ng Ph Chnh thng qua trong phin hp ngy 6 thng 11 nm 1925 mt o d thu hp
quyn hnh ca nh vua nay ch gii hn trong nhng chc trch thun ty l nghi, ban sc cho cc thn
thnh hong lng. Ngay c vic tuyn dng v b nhim quan chc gip vic cho nh vua cng thuc quyn
ca Khm s Php. Chnh quyn thuc a nhanh chng ct gn ci cnh cy mng manh, vn vn l ch
da cai tr dn bn x, nh vy s sp ca ch thc dn chng cn bao xa.
Trong nhng iu kin y, c g ng ngc nhin khi ngi ta ngy cng hng v nhng ngi Php v
nh Phan Vn Trng, Nguyn An Ninh, nhng nh lun chin ny la Si Gn bt u truyn b nhng t
tng lt do nhng cy bt gi dn vit trn cc t bo bng ting Php. Nm 1925, mt nh vn c tn
l Malraux phn nh tnh trng ny trn tp ch Indochine (ng Dng): Mt tin n lan truyn khp
ni trong x An Nam v mi lo ngi rng mi s cm gin, on th tn mt lu nay c tp hp li c
th tr thnh mt s bng n, nu cc ngi khng phng, khc no cnh ng vo v gt.
Thc vy, mt hnh ng mnh m va xut hin li. Ngy 24 thng 6 nm 1924, vo 8 gi 30 pht ti ti
t gii Anh - Php Qung Chu, ngi ta t chc khch sn Victoria tic mng Ton quyn Merlin va kt
thc chuyn i thm cc nc ng v th mt ngi Vit Nam tr tui ling qua ca s phng tic mt
tri lu n c ngy trang trong mt chic my nh. Lu n n lm nm ngi thit mng, trong ba
ngi cht ngay ti ch, nhng Merlin thot cht. V mu st ny gy ting vang ln trong ton ng
Dng lm thc tnh hn nc, nht l trong m thanh nin hc sinh. Ti Qung Chu, nh ng cc
Trung Hoa Quc dn ng dng bia lu danh Phm Hng Thi, ngi ch mu trong v ny, i din vi
i tng nim cc anh hng ca cch mng Trung Hoa. Trong nhng nm tip theo, bia lit s Phm Hng
Thi tr thnh ni hnh hng chnh tr ca nhng ngi Vit Nam lu vong.
Mt nm sau s kin chn ng ny, mt cuc truy lng ca cnh st, v k thut th kh thnh cng nhng
v chnh tr th li l mt ch trng rt d, gy nn s phn i khp ni. Thng 6 nm 1925, ngay li
ra ca nh ga Thng Hi, cnh st Php bt cc nh yu nc Phan Bi Chu ang lu vong ti Trung Quc
v sp i gp Nguyn i Quc mi n Qung Chu, cng vi Borodine t Matxcva.
Vic kt n t hnh nh yu nc k cu c tt c mi ngi knh trng gy nn mt phong tro rng
ln i n x cho Phan Bi Chu. Cui nm 1925, Phan Bi Chu c Ton quyn Varenne n x nhng
qun thc ti nh Hu. ng sng nhng ngy cui i ti ngi nh n s bn b sng Hng. Trn mt t
bo a phng, nh nho Hunh Thc Khng, va mn hn t 13 nm (t 1908 n 1921) ti Cn o,
ni n nhng tnh cm ca cc tng lp nhn dn i vi nh yu nc h Phan.
Gip tch cc tham gia cc phong tro ny vi thanh nin cc trng. Thng 3 nm 1926, Phan Chu Trinh t
th. C l ngi chu n t y nh t Cn o ch v i thc hin nhng bin php canh tn, cp tin
t u th k. Ci cht ca Phan Chu Trinh khin phong tro bt mn vi chnh sch thuc a li bng ln.
Ti tt c cc thnh ph, t Si Gn n H Ni, thanh nin hc sinh bi kha, mc tang, t chc l truy
iu Phan Chu Trinh. Chnh quyn thuc a hiu r ngha ca phong tro tn vinh nh yu nc Phan Chu
Trinh, ui hc nhng ngi cm u phong tro. Ti Hu, Gip b theo di t lu v cng nm trong
s ny[2].
[2] V Nguyn Gip b ui hc v t chc biu tnh bi kha phn i Ban gim hiu nh trng ui anh
Nguyn Ch Diu (VPT).
Dng nh k t thi gian ny, Gip gia nhp ng Tn Vit[3], mt chnh ng hot ng b mt ch
trng bo ng v chu nh hng su sc ca nhng ngi mc-xt. Gip quay v An X, trong bng
ngh n vic xut dng sang Trung Quc gia nhp Vit Nam thanh nin cch mng ng ch hi do
Nguyn i Quc thnh lp Qung Chu. nh ny khng thnh, Gip quay li Hu khng phi i hc
m hot ng nh mt chin s cch mng v c quan h mt thit vi nhng ngi thn cn ca Hunh
Thc Khng.
[3] Nm 1928, V Nguyn gip c kt np vo ng Tn Vit (BT).
Tnh hnh tip tc cng thng, Vit Nam Quc dn ng, mt nhm c khuynh hng dn tc ch ngha trn
mt nn tng m nht theo ch ngha Tam dn ca Tn Dt Tin, ch trng tin hnh khi ngha. T nm
1927, nhm ny c nh hng trong gii tr thc v bt u gy c s trong hng ng binh lnh ca qun i
thuc a t chc ni gin.
Trong nm 1929, tt c cc chi b ca Thanh nin [vit tt ca Vit Nam thanh nin cch mng ng ch
hi] v Tn Vit bng nhin ng sang ch ngha cng sn v i v sn ha (tc l xin vo lm trong nh

my, xng th gn gi cng nhn, t ci to mnh v tuyn truyn ch ngha cng sn). Nhng v nh
cng, x xt v c mu st ngy cng gia tng v thng 2 nm 1930, n ra v binh bin ca lnh kh
ng Yn Bi theo ch trng do Vit Nam Quc dn ng xut, ng thi mt lot cc v bo ng
a phng cng xy ra ngoi ra min chu th sng Hng cho n gn Hi Phng. Phong tro b n p,
nhng ngay sau mt cuc nh cng n ra Vinh ngy 1 thng 5. Quay v lng, nhng cng nhn
khuyn khch nng dn t chc biu tnh, ngi i u cm c , tin vo cc th x, huyn, tnh l.
Bt u nhen nhm t hai tnh Ngh An v H Tnh, cc X vit a phng c thnh lp nm ngoi
tm kim sot ca chnh quyn thuc a, phong tro lan rng ra cc ni nh vt du loang. Ton b nng
thn Nam K cng nh Qung Ngi, pha nam Hu, c Thi Bnh pha nam chu th sng Hng Bc K rc
rch khi ngha. Chnh quyn thuc a phi lnh l dng v hai tnh Ngh An v H Tnh tin hnh chin
dch bnh nh cc lng khi ngha. Cc ni khc trong din tnh nghi cng b trn p. Ti Hu, Gip tham
gia cc phong tro ng h v quyn gp gip nhng ngi b bt giam trong cc nh t. Trong mt v u
vi mt ngi Php, Gip b bt, b kt n ba nm t giam ti nh t Lao Bo thuc tnh Qung Tr[4], gip
bin gii Lo. nh t ny nhiu phm nhn khng chu ni ch tra tn ca bn cai ngc li thm kh
hu khc nghit nn cht rt nhiu. Thng 9 nm 1915, 35 t chnh tr ni dy t nh giam v b trn.
Khng lu trc khi phm nhn tr V Nguyn Gip b gii n Lao Bo, ti y xy ra mt v binh bin,
trong Nguyn S Sch, mt trong nhng lnh o ng Cng sn b nh cht.
[4] V Nguyn Gip b giam nh lao Tha Ph, Hu, ch khng phi Lao Bo (VPT).
Mt s can thip ng lc ca quan cai tr Marty a Gip ra khi tri giam Lao Bo trc khi mn hn t.
L mt chuyn gia v kh lc li kinh nghim trong ngnh an ninh, li c u c sng sut ng gm, hn
ng ta cho rng khng nn Gip b giam lu trong t, ni y chng thanh nin si sc ch cch mng
ny chc chn s trng thnh thm do c tip xc vi cc chnh tr phm khc, sau ny c th tr thnh
mt k th khng i tri chung ca chnh quyn thc dn, cho nn tt hn l to iu kin cho anh ta hc
thnh ti v anh ta s khn ngoan, d bo hn. C th y khng phi l trng hp duy nht thu phc.
Sau , t thn phn t kh sai, Gip tr thnh hc sinh Trng Trung hc Albert Sarraut, mt trng hc tt
nht thuc a, thc t l dnh ring cho con em ngi Php v s t quan li hay cng chc cao cp ngi
Vit c u i c bit. Marty mc sai lm ln nht trong cuc i hnh ngh mt thm ca mnh.
Sau khi t ti trit hc nm 1934, Gip ghi tn vo hc trng lut. Va i hc i hc, chng sinh vin
Gip va xin lm gio vin Trng t thc Thng Long kim sng. Trng Thng Long[5] tr thnh vn
m thc th nhng ht ging cch mng ca Vit Nam, c nhng hc sinh sau ny l nhng nh cch
mng xut sc nh L c Th[6], nh thng thuyt v ha bnh ti Hi ngh Paris v Vit Nam, Nguyn
Thnh L, ngi pht ngn ti Hi ngh Paris, tng L Quang o, nh qun s li lc tr thnh Ch tch
Quc hi, Nguyn Lam, Ph th tng, Ch nhim y ban K hoch nh nc.
[5] Trng t thc Thng Long l tin thn ca trng Trung hc C s Thng Long ngy nay. Nm 1934,
Hong Minh Gim cng vi mt s nh tr thc ng thi nh Phan Thanh, ng Thai Mai, ng V Xch,
Phm Hu Ninh, Nguyn Cao Luyn, Nguyn Dng... thnh lp Hi m mang nn t thc, mt nm sau
lp ln Trng t thc Thng Long vi mc ch truyn b kin thc cho cng ng v tuyn truyn lng yu
nc, thng dn v cm th thc dn Php xm lc. Nm 1945, thc dn Php buc trng phi ng
ca do nhng nh hng ca trng n phong tro yu nc ngy cng mnh (BT).
[6] L c Th khng hc trng Thng Long (VPT).
Ti trng lut, Gip hc xut sc tt c cc mn, nhng mn hc anh thch nht l kinh t chnh tr. Nm
1937, anh b trt trong k thi vn p, tuy bi vit ca anh t kt qu xut sc, anh to ting vi thy
gim kho. Gio s Pirou mi Paris sang nhn thy Gip l mt trong nhng sinh vin c trin vng, c th
tip thu tt bt c mn hc no, nn mun gi anh sang Php hc, tch khi mi trng thuc a. ng ng
xin mt sut hc bng i du hc cho anh. Sau mt thi gian suy ngh, anh khc t ngh ny. Anh tr
li: anh khng mun ch k, c mt mnh hng may mn v n hu, b li bn b nh[7].
[7] Cu tr li l: ma confiction est faite (ti la chn con ng ca mnh) (VPT).
Thc ra, Gip c nhng hot ng khc, c l li cun anh hn l sang Php du hc. Lc ny, Gip hot
ng trong Chi b Php ca Quc t cng nhn[8]. T khi Mt trn bnh dn ln cm quyn Php, tnh hnh
ng Dng cng c phn d th hn. Nhiu bo ch tin b xut bn cng khai. ng Cng sn ng
Dng cng c nhng t bo in ting Php, ra cng khai. l t Le Travail (Lao ng), Notre Voix (Ting ni
ca chng ta) trong ng nhng bi ca Nguyn i Quc t nc ngoi gi v, k tn P. C. Lin. Lc ny,
Nguyn i Quc va v Din An, Trung Quc sau mt thi gian di lu tr ti Matxcva.

[8] Sau ny l ng X hi Php (1969) (BT).

Cng vi Trng Chinh, V Nguyn Gip vit cun sch ting Vit nhan Vn dn cy, xut bn nm
1937. Gip vit: Vn dn cy ng c chng ti quan tm... i vi bn t bn, dn cy ch l nhng
ngi nh qu u m, n n khng ng ngi ta coi trng. Tuy nhin, khi khng th chu ng c
na, nhng ngi nh qu y thc tnh, nhn thng vo s vt trc mt, cn tc gin bng ln. Bc
ln v i, h dm ng u vi bn bc lt. L Li th k XIV trng cy vo h gii phng dn tc.
Quang Trung cng lm nh th khi phi nh nhau vi qun Thanh nm 1789. Cng vi Phm Vn ng
va t Cn o tr v sau tm nm t y, Trn ng Ninh, th in - sau ny ph trch hu cn trong chin
dch in Bin Ph - v nhiu ngi khc l nhm min Bc thc y cuc vn ng triu tp i hi ng
Cng sn ng Dng. i hi cho php ng Cng sn hot ng bn hp php, t chc nhiu phong tro
song song di nhiu khu hiu khc nhau nhng vn che giu c vai tr lnh o ca ng. Vo thi
gian ny, Ban chp hnh Trung ng ng ang min Nam, khng xa Si Gn, do L Hng Phong lm
Tng b th (sau ny hy sinh ti nh t, sau khi ngha Nam K nm 1940). T Nam ra Bc, nhng cuc tip
xc din ra thng xuyn bt chp kh khn. Hot ng va thng nht va song song vi nhau. Hai n
chin s ng vai tr then cht l hai ch em Nguyn Th Minh Khai v Nguyn Th Quang Thi. Minh Khai
tham gia on i biu ng Cng sn ng Dng ti i hi VII ca Quc t Cng sn hp Matxcva, l
bn i ca L Hng Phong v cng nh chng, Minh Khai b x bn ti Si Gn nm 1940 sau cuc khi
ngha Nam K bt thnh. Gip quen bit Quang Thi t khi cn cng i hc ti trng Quc hc Hu[9],
sau hai ngi yu nhau v nn v nn chng. Hot ng cch mng khin h lun phi xa nhau nhng
cng lm h thm gn b. H cng nhau em c th xc v tm hn hin dng cho l tng. a con
u lng ca h l mt b gi, c t tn l Hng Anh.
[9] Nguyn Th Quang Thi hc trng ng Khnh, Hu (VPT).
hc c nhiu trong cng tc, ng Cng sn tn dng ht cc kh nng hot ng hp php nhng
vn gi kn mng li b mt ca mnh. Nm 1937, ng t chc nhiu cuc bi cng trong Nam ngoi Bc.
Ton b cn b ch cht ca ng sn sng chuyn vo b mt khi kh nng hot ng hp php khng
cn. Thng 9 nm 1939, sau khi k hip c c-X v Php lm vo vng chin, ng rt vo b mt. Hai
thng sau, ng thnh lp Mt trn phn ng Dng v t vn gii phng dn tc vo chng trnh
ngh s ca ng. Cuc tip xc trc tip c ni li vi Nguyn i Quc, lc ny ang tnh Qung Ty,
min Nam Trung Quc. Thng 4 nm 1940, Ban chp hnh Trung ng ng quyt nh V Nguyn Gip v
Phm Vn ng b mt vt bin gii sang Trung Quc. Gip vit: Tnh hnh i vi chng ti khng d
dng cht no. Trong thi gian hot ng ra bo hp php, chng b tr ng dy theo di st chng ti.
Tuy nhin ch trong vi ngy, chng ti chun b xong mi th ng thi c bit Hong Vn Th s gp
ti mt ln na trc ngy ln ng.
Khi Gip n ch hn, Th ni vi Gip lc ny ta phi ngh n vic pht ng phong tro du kch.
Mt bui chiu th Su, thy gio dy lch s V Nguyn Gip ri khi cn nh tr sau khi li cho ng
Hiu trng Trng Thng Long Hong Minh Gim (sau ny l B trng Ngoi giao trong Chnh ph H Ch
Minh) mt bc th xin li vng mt trong bui dy sp ti do tnh hnh sc khe khng c tt sau chuyn
v qu thm nh va qua. Th s c gi t bu in ti Qung Bnh. Lc 17 gi 30 pht, ch cn
bn mi tm ting ng h na l c tho ci x lng. Gip a mt nhn ln cui phong cnh xung
quanh. T gi cho n khi anh tr li c bit bao dng nc chy qua chic cu bc qua sng Hng? Anh
i v pha h Ty, u ng C Ng, hoa phng kt thnh mt vm chi di nh chiu t. Di gc
cy bn cnh mt ngi cha, Thi b con cha y nm, ng i. Gip dn v c tm ngi gi con i
hot ng b mt, y cng l iu t y lng Thi mong mun t lu. Nhng trc gi pht chia tay au
x lng, ch quay u nhn ra pha h giu i mt nha l. Chng my chc, ngi lin lc gic n lc
phi xut pht ri. Gip c a n mt nh tr v mt lt sau ng cng n. H ngh m y
sng sm hm sau ra ga u cu p tu ha i Lo Cai. Ci ga xp ny t b cnh st mt n hn. C
ba ngi ln toa ngi khng em theo hnh l g, mi ngi mt gc ring trnh s ch ca mi ngi.
Gip eo knh en nh hc tr c gp cng khng nhn ra. n trc Lo Cai mt ga, ba ngi xung
tu, i b n b sng ri thu thuyn qua sng mt ch vng.
Ti Cn Minh, c ngi i ca ga a h n ch ca Phng Ch Kin, chin s cch mng Trung
Quc t nm 1924 v hc trng qun s Hong Ph. Kin lc ny l ph trch c s ng Cn Minh bo
cho Gip v ng bit h s c gp Nguyn i Quc, lc ny c gi l ng ch Vng, ng gi h Trn,
H Quang... hot ng khp min Nam Trung Quc t cui nm ngoi gy c s, chp ni lin lc vi

ng trong nc.

Hot ng du kch ti chin khu Vit Bc

1940 - 1945

Nm 1940, tnh hnh ca nhng ngi cng sn Vit Nam ti min Nam Trung Quc rt bp bnh. Vit Nam
Quc dn ng mt hu ht c s trong nc, chy sang y nhng lun lun b mt thm Php theo
di, rnh m v nhng ng vin ca h cng ang ra sc tranh th qun chng a h ra khi nh hng
ca nhng ngi cng sn. V mt chnh thc, Mao Trch ng v Tng Gii Thch ang hp tc vi nhau
chng Nht v Chu n Lai hin c mt ti Trng Khnh nhng s hp tc khng che y c nhng mu
thun ngm ngm. min Nam, bn tng lnh qun phit Trung Hoa Quc dn ng nm nhng a v ch
cht trong b my chnh quyn. d dng tip xc vi chng, ng Cng sn ng Dng v Vit kiu
Vn Nam thnh lp Hi ng h Trung Quc chng Nht (Trung Quc khng Nht hu vin hi) tin i li.
Sau khi gi Gip v ng i hc ti Din An v dn thm Gip nu c th hy theo mt kha hun luyn v
qun s, Nguyn i Quc i thm nhng c s ca ng trong s Vit kiu thng tp trung dc tuyn xe
la Vn Nam.
i nh xe ti ca Hi ch thp ca Quc dn ng do mt ng vin cng sn li, Gip v ng ln
ng i Qu Dng, th ph tnh Qu Chu. Ngi thu mnh gia nhng kin hng che vi bt xp cht cng
trn thng xe, tri nng nh thiu nh t, xe lc l ln trn con ng ton o, dc, hai ngi n phng
Bin S x ca Bt l qun - tn ca lc lng v trang ca Hng qun tham gia khng Nht di s ch huy
ca Thng ch Tng Gii Thch. H li ch xe i tip n Din An. n gia thng 6, h c tin Paris
tht th. Tnh hnh thay i tt c. t hm sau Phng Ch Kin t Cn Minh ti. Xt tnh hnh ang bc
ngot, by gi phi ngh n tm ng v Vit Nam pht ng phong tro cch mng. ng l i tip ln
min Bc theo k hoch c, nhng c nhm quay v xung Qu Lm thuc tnh Qung Ty. H trnh khng
ngh li tr s
Bin S x ca Bt l qun y m ra ngoi tr ti tr s a phng ca Vit Nam gii phng ng minh
v bt u cng tc vn ng nh ng cc Quc dn ng kt hp vi s ng h kn o ca cc ng
vin Trung Quc.
Lc ny l cui thng 9 nm 1940 khi chnh quyn Decoux ng Dng cho php qun Nht vo Bc K.
Qun Nht vt qua bin gii nh chim Lng Sn, tn st lnh Php n tr y. Gia lc Nguyn i
Quc gp li nhm v cho bit ti Trung Quc quan h gia Quc dn ng v ng Cng sn ang cng
thng. Tng Gii Thch ch trng c chim ton b cc vng nm pha nam sng Dng T. ng ra
lnh tiu hy ht ti liu c th tit l xu hng chnh tr v nhc nh hn lc no ht phi tuyt i gi b
mt khng cho nh cm quyn Quc dn ng bit mnh l cng sn. Nh mt s s quan Quc dn ng c
cm tnh vi cng sn, nhm t c quan h vi tng Trng Pht Khu, T lnh ti chin khu. Trng
Pht Khu t ra c thin cm vi nhm ngi Vit hot ng tch cc v c hiu qu, khc hn vi cc nhm
ngi Vit khc ch lng xng, u nhau v bt ti v dng, khin ng ta bc mnh.
Nu tnh hnh Trung Quc ang u m th ngc li trong nc tnh hnh ngy cng thun li cho cch
mng ng Dng. Hai ln nhn dn vng dy khi ngha v binh lnh cng ng ln lm binh bin. Cui
thng 11 nghe bo ch Trung Quc a tin v khi ngha Nam K, Nguyn i Quc gi th cho ng b
Nam K, nhng th khng n c ti ni. Ch trong my ngy, cuc khi ngha b dm trong bin mu.
C trin vng hn c l cuc khi ngha ca nhn dn Bc Sn Lng Sn n ra vo cui thng 9 sau khi
qun Nht trn vo Lng Sn, qun n tr ca Php rt lui. Nhng phn t thn Nht tng thi c thun
li n vi h v tin rng c s ng h ca Tokyo nn chuyn sang hnh ng lt chnh quyn thc
dn Php. Nhng Nht bt tay vi Php mc cho Php n p. H phi rt sang Trung Quc trnh
khng b. Ngc li, nhng chin s cng sn huyn Bc Sn li dng lc lnh Php rt chy ni dy
cp sng thnh lp cn c khng chin quanh Bc Sn.
Trong hon cnh mi , Trung Hoa Quc dn ng d nh thnh lp cc khu du kch ng Dng
chun b n qun ng minh tin vo nh Nht. Mt ngi Vit Nam i lnh cho Trung Hoa Quc dn ng
tn l Trng Bi Cng c chnh thc giao nhim v . Tn ny n Tnh Ty gn bin gii. T cui
thng 11, Gip v ng cng n Tnh Ty t tr s trng bin Mt trn gii phng Vit Nam v hp tc
vi Trng Bi Cng. Gip v ng cng lin h c vi nhm hn40 thanh nin va Cao Bng sang,
trong c L Qung Ba v Hong Sm. n thng 12, Phng Ch Kin v Nguyn i Quc cng n y.
Nguyn i Quc va thay i b danh v mang trong ngi ng hai tm danh thip, mt giy thng hnh

u mang tn H Ch Minh[1].
[1] y Georges Boudarel c s nhm ln. Thc ra thng 8/1942 Nguyn i Quc mi ly tn l H Ch
Minh, sang Trung Quc tm s lin minh quc t (BT).
Cng trong thi gian ny, di con mt thin cm ca Trung Hoa Quc dn ng, mt y ban gii phng
Vit Nam mang tn Vit Nam c lp ng minh gi tt l Vit Minh c thnh lp, gm nhng ngi
theo ch ngha quc gia sng nh s tin tr cp ca cc nh ng cc Trung Hoa nhng khng ha hp v
ganh ua k v bt ng v vn ca chnh ph Trng Khnh. Rt nhiu ngi t nhm i Vit c
xu hng pht trin thn Nht, cm th Trung Quc nhng ch v Tokyo b ri m phi sang n nu ti
Qung Ty. Di nhng b danh khc nhau, Gip v ng tham gia y ban ny, trong c nhiu ngi
ng u, chng bao lu tn mt i nhiu ni Hoa Nam v nhng l do hon ton c nhn, khng h c
quan h chnh tr g v bin mt mt thi gian.
Ngc li vi nhng phn t quc gia t ch n nhng g ang xy ra trong nc, H Ch Minh lun lun
hng v Vit Nam. Cui nm 1940, khi chn Cao Bng lm cn c a cch mng, H Ch Minh khng
nh: Cn c a Cao Bng s m ra trin vng ln cho cch mng nc ta. Cao Bng c phong tro tt t
trc, li k st bin gii, ly lm c s lin lc quc t rt thun li. Nhng t Cao Bng cn phi pht
trin v Thi Nguyn v thng xung na mi c th tip xc vi ton quc c. C ni phong tro c
vi Thi Nguyn th khi pht ng u tranh v trang, lc thun li c th cng, lc kh khn c th th.
Trong mt nm Gip hot ng trn lnh th Trung Quc nhiu hn Vit Nam. Sau n nm 1942[2],
ng v hot ng hn Vit Nam, tr thnh thnh phn ch cht trong vic thc hin k hoch qun s v
chnh tr do H Ch Minh ra. Tuy nhin, hot ng ca ng khng tch ri khi ton b hot ng ca
ng trong cng thi gian ny ang rt si ni nhiu vng khc na, c bit l vng Bc Sn, min ng
bng sng Hng v ngay H Ni, cn cc tnh min Trung v min Nam phong tro tm thi gp tr ngi
v b n p nhng vn vng vng.
[2] Nm 1941, V Nguyn Gip v hot ng Vit Nam (VPT).
Lc ny, di s lnh o ca H Ch Minh, Gip i cng vi ng v Kin t chc cc lp hun luyn o
to cn b mt a phng c ngi Nng sinh sng cch Tnh Ty 50 kilmt. Nhng ngi dn sng
y cn nh mi k nim rt tt p v lp hc. H Ch Minh i b u phc em t Cn Minh ly b
qun o Nng. n ngy gip Tt, cng nh nhiu ngi trong lng, ng i l cha v Gip ngc nhin thy
ng i li rt t nhin trong th gii ca ngi dn tc thiu s vn hon ton mi m i vi ng cng nh
cc ng ch ca ng. Thm nhp su vo li sng, thch nghi ti a vi hon cnh sng ca h gip
ngi dn pht trin, l bi hc u tin i vi Gip. H Ch Minh theo di st vic t chc tp th hc
vin. ng ch trng mi vic u r rng, ph hp vi trnh ca ngi tham gia v trc ht phi c th
ha, gn vi hnh ng. Trong mi lnh vc (tuyn truyn, t chc, hot ng v trang...) cc tho lun phi
nu bt vn thc tin. Hc xong quay v lng th lm g? Lm nh th no? Qua nhng bc cng tc k
tip nhau nh th no?
Kt thc thi gian hun luyn, L Qung Ba (sau ny l thiu tng ca Qun i nhn dn Vit Nam) dn
u nhm tin phong v Cao Bng tm a im thun li cho vic t c s ban u vo u nm 1941. t
lu sau H Ch Minh gp li h. ng t ni lm vic ti hang Pc B trong tnh Cao Bng ch cch bin
gii mt qung ngn.
i vi Gip, tr li Trung Quc hot ng cng vi Phm Vn ng v Hong Vn Hoan, cng tc lc ny
nng v ngoi giao hn l ngh thut qun s. By gi khng cn vn gi cn b i o to qun s ti
Din An na v qu xa. Ngi ta s c gng tn dng cc kh nng ti ch m Trung Hoa Quc dn ng c
th em li. Nhng ngi vng vng v chnh tr s c th i hc k thut m khng b nh hng bi
tuyn truyn. Thng 6 nm 1941, Gip cn lm vic vi gii qun s ca Tng Gii Thch Qu Lm, pha
bc tnh Qung Ty. Ti y ng c chp nhn gi n mt trung tm hun luyn mt s ng ch, trong
c Hong Vn Thi sau ny cng l ch huy cp tng, Tng tham mu trng Qun i nhn dn Vit
Nam. Mt lp hun luyn u tranh cng c t chc cho cn b Vit Minh Tnh Ty. Trong sut nm
1941, Gip i li nh con thoi gia Vit Nam v Trung Quc, c 15 ngy ng v Gip li thay nhau v nc
bo co.
Thng 5 nm 1941, Gip tr li Pc B d Hi ngh ln th tm ca ng Cng sn ng Dng hp ti mt
a im gn hang t ni lm vic ca H Ch Minh. c Hong Vn Thi dn ng, Trng Chinh v
Hong Quc Vit t di xui ln qua nhng ng mn trong rng. Hi ngh Trung ng quyt nh chnh
thc thnh lp Mt trn Vit Minh tp hp tt c nhng ngi Vit Nam trong cuc u tranh chng pht-xt

Nht v quc Php khi phc nn c lp ca Vit Nam. Cng vic chun b khi ngha c a vo
chng trnh ngh s v Hi ngh quyt nh cng c khu du kch Bc Sn bin ni y thnh cn c a
th hai. Hi ngh bu Trng Chinh lm Tng b th ng thay th cu Tng b th Nguyn Vn C b bt
t thng 6 nm 1940 (ng b x bn ngy 24 thng 5 nm 1941 gn Si Gn). Cc i biu d hi ngh sau
khi hp xong li tr v xui theo nhng con ng mn. Phng Ch Kin, ngi gii nht v qun s lc by
gi, dng li Bc Sn v hy sinh trong mt trn phc kch ca ch cui thng 7. Gip, ng v Hoan
quay li Trung Quc v tip tc i i v v gia Tnh Ty v Pc B. H Ch Minh li cn c Cao Bng do
ng trc tip ph trch.
V qun s, H Ch Minh a ra mt nh hng mang tnh quyt nh trong vic o to cc nh cch mng
Vit Nam: t chnh tr vo v tr u tin hng u. Ti Trung Quc nm 1927, nhng ngi cng sn
khng c chun b cho mt lnh vc c th l u tranh v trang. Rt nhiu cn b ca h c o
to ti trng qun s Hong Ph ca Trung Hoa Quc dn ng do Lin X gip xy dng t nm 1924.
Trong sut ma h nm 1927, mt s s quan ca qun i Tng Gii Thch c o to ti trng Hong
Ph dn c n v chy sang hng ng cng sn. T u cuc ni chin, ng Cng sn Trung Quc
c cng c qun s ring ca mnh, tuy lc lng cn nh b, nhng thin chin v khng th xem thng.
Vit Nam, tnh hnh li khc hn. ng Cng sn ng Dng c trong nc mt mng li cn b chnh
tr kh vng chc v c s chnh tr rng ri, bit m rng nh hng trong thi k tm lng do Mt trn bnh
dn ln cm quyn Php nhng v qun s th ng cn phi hc rt nhiu. Ngoi Phng Ch Kin, khng
mt cn b cng sn no c kinh nghim thc tin v chin u.
Hn l nhng vn bn, chnh qua thi , nhng li i p, nhng quyt nh ng n v nhn thc sc
bn v thi c m H Ch Minh gp phn o to mt i ng cn b qun s, trong v tr hng u
thuc v Gip. Chnh bn thn Gip, sut mt thi gian di s l mt nh chin lc v chin thut trong
hnh ng thc tin trc khi m nhim cng tc l lun. Theo cung cch Gandhi - mt Gandhi - H Ch
Minh dy trc ht v trn ht qua cng vic hng ngy. Khng ai xa l vi ch ngha gio iu bng ng,
mt n s cch mng m s hm hnh vt mi th thch khin ng khc xa vi ngay c nhng con ngi
huyn thoi khc.
Thng thng, mt kha hun luyn cn b c t chc ngay trong khu vc. Tt c hc vin i vo rng
khong tm ngy, su trong dy ni vi. Chng bao lu nhng ngi tham d kha o to c chia
v a phng xy dng nhng kha hun luyn khc. Phong tro pht trin nhanh nh vt du loang.
Nhng trn ht l phi thm su nh nc sui chy su vo ni vi ln quanh cc tng lm xi
mn, mi gia chng trc khi xut hin tr li ca hang v i xa hn na gia thanh thin bch nht. u
tin thnh lp cc hi cu quc cho mi tng lp x hi thch hp nh hi nng dn cu quc, ph n cu
quc, thanh nin v nhi ng cu quc. Sau khi c thnh lp, nhng ht nhn c s s tm cch xy dng
cc i t v v thuyt phc nh cm quyn a phng bng l l, nu khng s dng v lc. Nhng k ch
im t co vi trng tun, lnh dng s b trng tr. Tuy nhin u tin gic ng qun chng bng l l v
lm gng ng thi thc hin on kt, i on kt. c bit phi coi trng nhng nt c th a
phng. mt ni c nhiu dn tc chung sng nh Vit Bc, thnh cng ca H Ch Minh l mt iu k
diu. Cc dn tc t ngi thng khng hiu nhau, h sng khp kn, t chan ha vi nhau, nn nhng hin
tng thnh kin, chia r gia cc thnh phn dn tc kh ph bin. vng thp, ngi Kinh (tc ngi Vit
sng ng bng) nh c bn vng chung quanh th x Cao Bng t nhiu th k. Bn cnh h l ngi
Thi, ngi Ty, lc ngi ta gi bng ci tn c ngha xu l ngi Th, cn c ngi Nng cng ni
phng ng Thi, ri ngi Dao (cn gi l ngi Mn cng l tn gi vi ngha xu) v cui cng trn nh
ni l ngi Hmong (hay cn gi l ngi Mo). Ngay bn trong mi dn tc cng c khc bit v phng
ng, phong tc v trang phc to ra nhng khong cch nhiu khi rt r nt (nh Mn trng, Mn tin). T
mt th k nay, chnh quyn thuc a cai tr vng ny, li dng trit s khc bit v chng tc, i
khi cc quan li a phng cn thi phng nhng s khc bit , to nn s i khng gi to. Trn mt
a bn c nhiu thnh phn dn c nh th, vic thng nht t tng trn tinh thn tn trng tnh a dng
l mt vn then cht.
Cn b c phn cng v a phng lm cng tc dn vn, phi hp. T bo u tin ca nc Vit Nam
t do c tn l Vit Nam c lp gi tt l Vit lp va mi ra i. Lc u Gip thy ni dung t bo s si
qu; ng mun lm cho phong ph hn, ch in phi thu nh hn ng c nhiu bi trong mi k ra
bo. Nguyn i Quc ni r quan im ca mnh: t bo cho nng dn c, h cha c hc nhiu,
nn bi vit phi n gin, kh ch phi to h c th c c di nh uc khi thc m.

Nguyn i Quc ch trng m rng phong tro cc thung lng, bng cch bt lin lc vi cc chi b ng
c t chc y t nhng nm 30. Trn cc vng ni cao, phi m ng ln cc bn ngi Mo theo
hng Vn Nam v Cn Minh, hng v pha ty, t y c th chuyn v kh t bn kia bin gii v. Hai
mi nm trc khi chin thut focos c MacGovern v Che Guevara p dng Cuba, ti min thng du
Bc K, Gip p dng chin thut nhy cc[3].
[3] C ngha l khng nht thit phi gy c s lng ny ri tip sang cc lng bn cnh m c th bt mi
gy c s nhng lng xa hn khi c iu kin mi quay li gy c s lng bn cnh ni vo (ND).
Thng 12 nm 1941, khi sang cng tc Thin Bo, Gip nghe thy ting pho n ln vi ting reo h ngoi
ph. Hi ra mi bit Nht va tn cng M. l trn Trn Chu Cng. Chuyn cng tc cui cng ca Gip
vi Trung Hoa Quc dn ng khng sun s. Nguyn Hi Thn d c l lch ca Gip v ca Phm Vn
ng nn t co vi chnh quyn Trung Quc. Gip tr v Vit Nam v gp li H Ch Minh ti ni t c
quan lnh o mi Sc Giang (huyn H Qung, tnh Cao Bng). t lu sau, Phm Vn ng cng c
lnh tr v hot ng trong nc. Ring Hong Vn Hoan li Tnh Ty thm mt thi gian gi lin lc
thng trc. Sau cuc cn qut ln ca ch, Phng Ch Kin hy sinh trong mt trn phc kch v cn c a
Bc Sn b thu hp, lui vo nm su trong rng.
Vo thi gian ny Cao Bng, theo ch th ca H Ch Minh, i du kch u tin c thnh lp do L Qung
Ba lm i trng, Hong Sm lm i ph. c th c nhng i du kch mi cn lp cc c s mi. Gip
l mt trong nhng ngi c giao nhim v ny. Trong mt hang thuc huyn Ha An, Gip m mt lp
hun luyn mi c khong mi thanh nin tham gia. Nhn dn vng chung quanh a im t lp hc n
nc gia nhp Vit Minh, k c mt s lnh binh. Sau , Gip m mt lp hun luyn mi gn trung tm
nui nga ging Nc Hai, gn ngay huyn l. Gip ln cn st, sau nh c mt ng lang a phng i
kim thuc sc cho ung mi . Tip , Gip i chu Nguyn Bnh gy c s mi v ti y Vit Minh ch
cn mt nhm hot ng c t trc, trong m Tnh Tc. Sau Gip i gy c s tip ti vng ni, a bn
sinh sng ca ngi Mn trng.
Nm 1942, Cao Bng c nhiu huyn do Vit Minh kim sot. Gip k: ng bo Ty, Nng hng hi
tham gia cc hi cu quc, k c ph n. Thanh nin i u m ng, cc em thiu nhi gi vai tr lin lc
v canh gc. Mt kiu chnh quyn hai mt xut hin nng thn. Ti cc lng hon ton thuc v mnh,
y ban Vit Minh gii quyt mi cng vic thng ngy, t h tch n cc v tranh chp t ai.
Thng 11, Vit Minh triu tp quy m cp tnh bu ra Ban chp hnh. Vn o to cn b qun s c
a vo chng trnh ngh s tho lun. Cc kha o to cn b ko di mt thng c t chc. Mi
kha c khong 50 hc vin. Mi vic u phi hc t u, t i u bc. Gip dch cun Chin tranh du
kch khng Nht ca Tng t lnh Hng qun Trung Quc Chu c, Phm Vn ng son cun Ngi chnh
tr vin. Hc vin n lp phi t sm v kh, dao gm, dao pht, sng kp hay sng kim ha.
Ri chu Nguyn Bnh, Gip sang tng Kim M gy c s, cng bt u t cc thung lng, ln ny l gn
ng. Nhng c s s th no khi b cn qut, nu vic kim sot khng m rng ln vng ni cao? Vng
cao Kim M c ngi Mn tin (gi nh th v ch em ph n thng ly nhng ng tin bng bc gn vo
np vy o trang tr) sinh sng. T Kim M c th pht trin theo hai hng: sang Bc Cn pha nam,
Lng Sn pha ng. u tin tip xc vi mt ngi Mn, sau l thnh vt du loang rt nhanh.
Phong tro cu quc ln mnh nh nc v b. Lin tnh y Cao-Bc-Lng (Cao Bng, Bc Cn, Lng Sn)
c thnh lp phi hp cc hnh ng ca a phng. hot ng thun li v nht l m mt
ng lin lc thng sut vi min xui, iu quan trng trc ht l m cc tuyn ng m bo an ton
a n c nhiu ngi hn, ch khng ch mt hai lin lc vin nh trc.
ng ch Trng Chinh v nhm ca mnh tip tc m rng cc c s, thnh lp an ton khu ng bng
tuy khng lin lc trc tip vi trung tm cch mng vng rng ni. Hai cn c ny nht nh phi ni lin
giao thng lin lc vi nhau. V vy, ch trng lp cc i Nam tin c thng qua v H Ch Minh giao
cho Gip thc hin. Th l t lc ny c v nh Gip bt u cuc i binh nghip ca mnh.
Ba i xut pht t ba c s khc nhau ln ng lm nhim v. Hoan i xung cc vng xung quanh Lng
Sn. Chu Vn Tn, ngi sinh ti Bc Sn, k tc Phng Ch Kin, ch huy mt b phn cu quc qun, tin
v pha ty t khu cn c a ny, cn Gip ph trch hng quan trng nht s m ng t Cao Bng. Ban
xung phong Nam tin t chc c 19 i xung phong, dng hnh thc v trang tuyn truyn. Bn thn
Gip c hai qu lu n th mt qu b xt nhng ng vn thng xuyn gi tht lng. ng ni: Trong
nhng vng phong tro cn cha pht ng, qun chng vn s v kh, th bt c th g d l mt khu
sng, mt qu lu n cng gp phn nng cao tinh thn cho ng bo. Ngi ph ca ng l L Thit

Hng c mt khu sng lc th bn hai pht c mt pht kt nng. Trong mi i Nam tin c bn ng
vin lm nng ct. Trc khi ln ng lm nhim v, H Ch Minh cn dn h: Ch Vn phi ch trng thm
qun s, cn ch Hng phi ch trng thm chnh tr. Phng chm hot ng l v trang tuyn truyn
nhng ch tc chin khi tht cn thit.
Khi i qua tng Kim M, ln u tin Gip phi rt vo rng trnh khng b. C tng b ch bao vy
chun b cho mt trn cn mi. Tri ma nh trt nc, Gip v my anh em trong i phi i b hng gi
tin su vo rng. B bao vy t pha, mt mi v i, c i bc i chn khng vng chng khc g ma
i. My hm sau, trn cn kt thc, bn lnh ca quan chu rt v, c i i v pha nam dy Phia Booc.
Trong chuyn Nam tin ln ny, Gip nhn c tin khn cp ca Thng v Trung ng. Ch trong vi ngy
phi vt qua mt vng c bit him tr, di n 200 kilmt mi v n cn c. Tin st nh l ngy 29
thng 8 nm 1942, H Ch Minh trn ng cng tc sang Trng Khnh tip xc vi ng minh v ng
Cng sn Trung Quc b bn Trung Hoa Quc dn ng bt v mt trong t. Khi i Ngi mang th nh
bo v giy thng hnh nhng n Tnh Ty b bt vi l do giy t ty thn qu hn. Mt ng ch Qung
Ty nghe tin Ngi mt. Mt ngy u m...
My thng sau, H Ch Minh qua mt bi th ch Hn vit bn l mt t bo Trung Quc bo tin Ngi vn
cn sng. Gia lc , vo thng 9 nm 1943, hai i Nam tin ca Gip v Tn gp nhau Ngha T, ni
sau ny trong khng chin chng Php t nm 1947 s l an ton khu ca chnh ph v cc c quan trung
ng. X Ngha T c i tn thnh x Thng Li.
H tng c s ca mt khu du kch v khng chin c xy dng, vt ngang trn su huyn ca tnh
Cao Bng v Bc Cn. Theo tin qun bng phng php nhy cc, du kch qun tng bc thnh lp
chnh quyn mi t thn xm n lng, ri n tng v cui cng l cc huyn mi, mang tn cc v anh
hng dn tc nh L Li, Phan nh Phng, Hong Hoa Thm, Trn Hng o. Trn con ng Ty tin v
hng Vn Nam, t y c th mua v ch v kh v, trong cc trin ni cao dc trc ng Cao Bng - Sc
Giang ngy 25 thng 9 nm 1943 thnh lp mt khu hon ton c ngha l ton dn trai gi, gi tr
u vo hi cu quc c t tn l khu Thin Thut. u thng 11, sau l k nim Cch mng thng Mi
Nga, Gip ch tr vic thnh lp mt khu hon ton na trn cc trin ni dc theo con ng Cao Bng Bc Cn, t tn l khu Quang Trung. Vic thnh lp cc cn c da vo a th t nhin nh th nhm ba
mc ch: a cc thnh phn dn tc ang sinh sng trong vng vo cc t chc cu quc tng cng
on kt gia h vi nhau, chun b mt khu an ton ng bo thung lng c ni n nu khi ch khng
b, lm bn p m rng phong tro sang cc vng khc.
V pha ng, ni c phong tro du kch Bc Sn t nm 1941, s hi vin Vit Minh tham gia t v ln
ti 1.004 ngi v vn ra n tn bin gii Trung Quc ti vng Tht Kh. y phong tro pht trin rt
cao v mi mt. Mi lp xa nn m ch c m ra. n ma thu hoch, ng bo a thc vo cc kho
tch tr trong rng phng ch khng b, cn b v dn chy vo y s c ci n.
Quay ln hng Bc, Gip chun b ch tr mt cuc mt tinh ti mt bn th bit tin ng ch cn b c
phn cng n n trn ng i b lnh dng ang t tp y vy bt v cht u ngay ti ch ri bu
ra gia ch. Gip phi quay v ngay c quan lin tnh y bng mt ng khc. ch tng cng thm lnh
kh v lnh kh xanh khng b dn lng. su pha trong, ch lp thm 10 n bt kim sot cht
ch vic i li ca ng bo, trong c hai n Phai Kht v N Ngn. ch phi ngi mi v lp li chnh
quyn thn, x, lp hng ro ba lp tre bao quanh lng. Nh no c con em tnh nghi i lm cn b thot
ly u b theo di, b t ph v buc gia nh phi ri i ni khc.
i vi Gip, ma ng nm 1943 - 1944 l qung thi gian gay go nht. ch tng cng n p. Chng
ti nhn thy cn b ct cn ca phong tro chy ln rng ngy mt ng. Tip t cho s ngi ny qu l
mt vn nan gii, ngy cng kh gii quyt. Bn l dch cm ng bo a la hay ng cc ra khi lng.
y , ng gia ma gt, nhng bng la tru ht, ng bo c thc rng. Chng ti nh phi t
chc i mt, ri gi ngay ti ng, khi em nu ht cm rn nh go rang. T hm bn lnh dng nh p
ngay gia ng mt c b c go trong m v mt ph n c mt t thc m em ra ng gieo ht,
nhiu ch em rt s... Trong nhiu thng, chng ti ch n ng qua ngy, thm ch c thi gian ch n thn
cy chui rng.
Mt bui ti, chng ti ngi hp bn cng tc trong mt bu khng kh nng n - nhiu ngi lng thinh
khng ni g - mt ng ch ni vi chng ti:
- Cc ng ch hy li vi chng ti mt thi gian na, ng quay v xm vi. Ti v my ln ri nh
phi quay li. B con trong lng lnh mt chng ti.

Ti p:
- Hn bao gi ht, y chnh l lc chng ta phi bm vo dn. Nu chng ta k ch tha h lm ma lm
gi vi ng bo th c s ca chng ta mt bao nhiu cng sc mi gy dng c dn dn s tan v ht.
Sau nhng cuc hp nh th, chng ti li chia nhau thnh nhng tp nh ln v lng. Mi ngi em
theo mt t lng kh, mt ng tre y mui ri phc sn bn ng mn gn nng ry ca ng bo,
trong rng hay bn cc con ng i ch gp nhng ngi c cm tnh vi Vit Minh. C quan phi lin
tc di chuyn.
Khng b gt gao ca ch lm gim ng k cc c s cch mng nhng ni no tr c th trng
thnh ln trng thy. Sau mt thi gian, ng bo li n vi chng ti, mi ni mt t, hi vin cu quc ni
li lin lc vi chng ti, i khi i d cc kha hun luyn. Chng ti li m nhng kha o to mi trong
rng v rt nhiu hc vin n hc. Trong chu H Qung, chng ti tnh c n 5.000 hi vin cu quc
trc khi ch khng b, trong trn 1.000 t v, th m sau t khng b tm lng xung, hn 4.000 hi
vin cu quc li tham gia sinh hot v gn 1.000 t v tr li hot ng.
Cc cn nh tranh, ni t c quan, n su trong cc cnh rng i ngn rt kh vo. Chng ti thng li
sui n, trnh i trn ng ci s li vt chn, ch s pht hin c. Gip k, c mi ln ngoi
v qun o t sng, vic dng gy chng hay giy dp cng b cm hn ch khng ln ra du vt.
Khp ni, ch no c iu kin l du kch tp luyn ngy m. C cc lp cho cn b chu, cn b huyn.
Cc t xung kch hot ng tr li. Nhng tn ra u th lm tay sai cho ch u b trng tr, t chc phc
kch trn ng tun tra ca chng. Phm vi hot ng ca cc t xung kch thng ch vng v xa thn
bn ch khng khng b tr th ng bo.
Con ng Nam tin b ct thnh nhiu on, nn n u nm 1944 phn i trung tm phi m li theo
mt hng khc. n gia ma ng, tnh hnh tin trin tt hn vi nhng con ng nh. Ngi ta i di
lng sui khng li du vt v cng trnh khng lm nt lp ru . C nh th, vo ma ng nm
1943 - 1944 Vit Minh vn gi vng cn c, y li phm vi khng b ca ch v m rng thm nhiu a
bn. Mt i i du kch Mo c thnh lp, ng bo dn tc Sn Ch gn Bo Lc cng i theo Vit Minh
kh ng. T thng 7 nm 1944, lin tnh y Cao-Bc-Lng nhn nh phong tro kh mnh c th pht
ng khi ngha. Thng 8, lin tnh y triu tp cuc hp ton th. Hi ngh hp trong mt ci hang rng,
bn ngoi c cng cho bng tre na kt l, c ct c, c ni n ngh cho cc i biu. Khng kh bui hp
khng cn b mt tuyt i nh xa. i biu ngi hp quanh nhng chic bn tre. Bn ngoi c cc tiu i
t v canh gc. Gip v ng u c mt ti cuc hp. Bo co ch trng pht ng khi ngha l p ng
nguyn vng nng bng ca i biu d hi ngh. Ai ny u nhn thy tnh hnh a phng thay i.
Tuy nhin trnh hiu lm, hi ngh quyt nh dng my t pht ng chin tranh du kch thay cho
khi ngha v d kin thi gian chun b hai thng sau s chuyn sang hnh ng.
Cng vic chun b ang c tin hnh khn trng th H Ch Minh bt ng t Trung Quc tr v. Sau khi
b bt ngy 29 thng 8 nm 1942[4], Ngi b bn Trung Hoa Quc dn ng dn gii khp Qung Ty,
chuyn t nh t ny sang nh t khc trong hn mt nm tri. H Ch Minh c em v mt tp th ch
Hn, trong Ngi t mt cch hm hnh 18 nh giam ln lt n tip Ngi: gng eo c, xch
qung chn sut ngy m. Ngy 10 thng 9 nm 1943, chng mi tr t do cho Ngi. Nguyn do l t
thng 9 nm 1942, cc tng Trng Pht Khu v Tiu Vn tht bi trong vic li ko m quc dn
ang lu vong Trung Quc lm vic cho chng trong k hoch Hoa qun nhp Vit ca chng. Thng 10
nm 1942, t chc ng minh hi vn khng a cng sn v Vit Minh nay theo lnh chng t chc hi ngh
ti Liu Chu. Ban chp hnh mi c 17 ngi trong c Nguyn Hi Thn v V Hng Khanh, nhng
chuyn hc hc ghen ght gia i Vit lc u thn Nht v Vit Nam Quc dn ng khng v th m
gim bt. Bn quan thy Trung Hoa Quc dn ng thy khng tin c bn tng lnh ca chng ng u
ban chp hnh gii quyt cc tranh chp. Nguyn Hi Thn sau khi t ti mt khon ti tr ln cao
chy xa bay. Cn V Hng Khanh th quay v Cn Minh nhng b anh em Vit Minh gy c c s vng
chc trong cng ng ngi Vit di c ti y ty chay khng hp tc. Sau ny trong hi k ca mnh, tng
Trng Pht Khu than th: Nhm ny chng li phe kia, bn h ch mt th gi vo vic cng kch ln
nhau m khng chu lm bt c vic g. V mt s ngi khng h c cht phm cht no ca nhng ngi
hot ng cch mng.
[4] Theo t liu ca Khu Di tch Ph Ch Tch, H Ch Minh b Trung Hoa Quc dn ng bt ngy 27/8/1942
ti Tc Vinh, Thin Bo, Qung Ty (BT).
Mt mi v nhng chuyn ci c xch mch v bin th tin qu, cui cng vin tng Tu phi nh n H

Ch Minh, theo li khuyn ca tng Tiu Vn vn c cm tnh vi ng Cng sn. Hn nh gi lnh t Vit
Minh l mt con ngi cng ngh, lm vic mit mi, ni c ting Trung Quc, ting Anh v c ting Php
v thng tho nht cc vn quc t trong s ngi Vit lu vong. H Ch Minh khng v Vit Nam v n
thng 3 nm 1944 cng vi Phm Vn ng tham d hi ngh ci t ng minh hi, c Vit Minh tham gia.
Trung Hoa Quc dn ng ang ro rit chun b k hoch Hoa qun nhp Vit nn phi cn c s h tr
ca mt phong tro c c s trong nc. H Ch Minh lc ny tm cch bin cc nhm c s ca ng
minh hi thnh chi nhnh ca t chc Vit Minh. Trung Quc, H l ngi duy nht c kh nng lm mt
cng vic c th. Mc d ti Qung Ty, ng l ngi duy nht cp n nn c lp hon ton ca Vit
Nam, tng Trng Pht Khu cho rng s c li hn khi H Ch Minh cng vi 18 thanh nin Vit Nam
va kt thc kha hun luyn ti t chin khu c quay v Vit Nam.
Sau khi nghe bo co v cng vic chun b khi ngha ca lin tnh y Cao-Bc-Lng, H Ch Minh nhn xt
ngay l ch trng ch do ch ngha lc quan m ra. Cuc khng b nm 1942 chng phi mt phn
do bc l lc lng qu sm sao? Vy ln ny tnh hnh s ra sao khi ch cn c th khng b gt gao
hn na, nu chin tranh du kch n ra. nh tr nh th no? Lm sao bo v c dn lng trn khng b
ko ln rng? Lc lng u can thip v mt qun s khi cc n v v trang hin c cn phn tn khp
ni? By gi, Ngi ni, l lc phi chuyn t u tranh chnh tr sang u tranh v trang nhng u tranh
chnh tr phi i trc mt bc.
Chnh trong iu kin , Ngi quyt nh thnh lp i Vit Nam tuyn truyn gii phng qun gm
nhng hc sinh qun theo cc kha hun luyn Qung Ty, trong c Hong Vn Thi v cc phn t
tch cc nht ca cc lc lng t v a phng. Th l khong thng 11, 12 nm 1944 thnh lp mt
i c trang b hy cn khim tn: 19 khu sng musqueton v 14 khu sng kp do ng bo min ni
ch to. Ngy 22 thng 12, ng trc Gip i m d en, 34 con ngi n mc mi ngi mt kiu lm l
tuyn th trong mt khu rng. T nm sau tr i, ngy ny c coi l ngy thnh lp qun i. Ba mi
tm gi sau, nh ngi ta bit, h bt ng nh chim hai n ca Php l Phai Kht v N Ngn.
Ngy 9 thng 3 nm 1945, Nht o chnh Php. Cuc chnh bin ny y nhanh tin bin chuyn ca
cc s kin. Ch trong mt m huyn thoi v s c mt ca ngi Php do Ton quyn Decoux xng
sp tan tnh. Qun i Php b tn cng bt ng, ch trong chc lt b qut sch. Ti Lng Sn tt
c lnh Php n tr b tn st. Ch c mt cnh qun my nghn ngi chy thot c sang Trung Quc
qua ng Ty Bc. Ngay m , Ban Thng v Trung ng ng hp ti Bc Giang v ra ch th mi: K
th duy nht ca nhn dn ng Dng lc ny l pht-xt Nht. ng phi tp trung ngn la u tranh
vo . Mt li ku gi tt c nhng ngi Php hy cng nhau lin minh vi ngi Vit Nam trong cuc
u tranh chng Nht c tung ra. B c lp thng du, ni ang truy ui Vit Minh, ch huy lnh kh
xanh Bc Cn l Pontich tm cch tip xc vi nhng ngi hm trc cn l ch th ca mnh khi c
tin Nht o chnh. T thng 8 nm 1944 trong vng ny, Gip ra li ku gi nhng ngi Php t do
ngh cng nhau hp tc chng Nht. Ngy 23 thng 3, mt cuc gp chnh thc gia hai bn din ra.
Gip thn hnh n ch hp vi 40 chin s du kch.
i ly 165 khu sng trng Remington v khong 40 khu musqueton khng cn tt na, Gip cam
kt cung cp ngi dn ng v tin tc tnh bo. Ngi Php v Vit Minh cng thi hnh bn n x bn mt
tn quan cng tc vi Nht. Nhng sau 48 ting ng h tho lun, kt qu t c ch dng li .
m phn mt tha thun tht s v mt qun s, Gip ngh c tip xc vi i t Seguin ch huy cnh
qun sng L ang rt chy khi Tuyn Quang. Nhng ngh ca Gip khng c hi m. Tuy nhin pha
bc, ti Cao Bng ngy 28 thng 3, mt tha thun c k kt gia i din Vit Minh v i t Reul ch
huy qun khu 3 ti Bc K trn c s sau y: gc li qu kh nhn v tng lai, lin minh hon ton trong
cuc u tranh chng Nht. Nhng cnh qun ca Reul l s tp hp vi v cc n v nhiu n l trong
tnh nn c th coi l lc lng duy nht ca qun i Php ng Dng cn bm tr ng Dng v
khng c s gip no t pha Php. Tnh hnh a phng xu i do nhng ngi cch mng Vit Nam yu
cu c cp v kh nh Nht m i t Reul khng th tha mn, ri nhng v va chm xy ra, cng vi
nhiu v o ng phn ln ni khc, cui cng i t Reul vt bin sang Trung Quc, sau khi c c mt
thnh tch l nh du kch chng Nht trong ba thng Cao Bng. Bt chp nhng c gng ca Gip, m
nhng th t trao i gia hai bn cn li chng t ng c s mm do rt ln trong ngoi giao, nhng
kh nng sang trang mi ca lch s v tin ti mt kiu hp tc mi Php-Vit b b qua. Nh vy, cho
n gia thng 3 nm 1945, Vit Minh l lc lng qun s duy nht Vit Nam chng Nht. Nhng cuc
o ng t ca lnh kh , kh xanh, lnh dng cung cp cho Vit Minh mt lng v kh nhiu nht t

trc ti nay. Thm ch nhiu ni t chnh tr cn vt ngc. Nhng ngi cng sn b giam Sn La xy
dng c mt c s vng chc trung lu sng Hng v vng rng ni gn Yn Bi, trc khi h nhy
cc sang Tuyn Quang. min Nam v min Trung, nhng mng li hot ng b mt c tng cng.
Gn tri tp trung Ba T, tnh Qung Ngi, t nhn chnh tr lp khu du kch vi s gip ca nhng ngi
dn min ni. Ti Hu, Nguyn Ch Thanh (sau ny l i tng) v nh th T Hu (vt ngc t nm
1942) cng rc rch chun b cp chnh quyn. Ti vng Si Gn, Vit Minh b mt nm cc t chc qun
chng c bit l thanh nin tp hp chung quanh bc s Phm Ngc Thch.
T ngy 15 n 20 thng 4, y ban qun s ca Trung ng ng hp ti Bc Giang. Khng dng nga,
Gip i b, mc o the, qun trng, u i khn xp bng nhiu en. Sau 5 nm xa ng bng, ng li
thy nhng cnh ng la ngp nc thng tp n tn chn tri, ch c nhng ly tre ken dy bao quanh
cc lng xm nay khng cn tr ngi na m thnh nhng ni n nu chc chn cho nhng ngi hot
ng cch mng. Trng Chinh, Chu Vn Tn, Trn ng Ninh, L Thanh Ngh, Vn Tin Dng n y
ng . Mt tin d ang ch ng.
Gip k: T ngy ln ng i hp ti hy vng v y gp cc anh s c bit tin nh. My nm qua,
khng c tin tc g v gia nh, ti c i ln gi th v nh nhng khng r c n ni hay khng. Ti
cm thy ngy chng ti gp li nhau khng cn xa na. Bui chiu gp li anh Trng Chinh v cc anh
khc sau bao nm xa cch, tht l vui mng khn xit. Ti sang ngi nghe cc anh k chuyn ch khng b
gt gao di xui, c quan lun phi di chuyn a im th anh Trng Chinh ni:
- Ch Thi ch v gi chu cha c, cha kp i b mt th b ch bt, cng khng ng ch mt trong t
ri.
Ti lng ngi i. Lt sau ti hi:
- Anh ni sao? Thi mt ri ?
Anh Trng Chinh c v ngc nhin hi li:
- Anh cha bit tin g sao?
Khi Cao Bng, cc anh cng c ln nghe tin Thi b bt nhng vn giu cha mun cho ti bit. Ti
bng hong, i sang bung bn cha tin hn iu cc anh ni l s tht.
Nhng lc ny, chuyn tnh cm phi gt sang mt bn. Trong nm ngy hp, y ban qun s quyt nh
cc bin php nhm tng cng phong tro du kch v thng nht vic ch o hot ng qun s. T mng
1 thng 5, Gip tr li cn c v i H Ch Minh i cng tc ti Trung Quc sp v.
V mt mi cn cha tan ht trn gng mt sau mt hnh trnh di, H Ch Minh ci nga t mn trn
xung. Ngi ru cm, cp mt tinh anh ngi sng trn khun mt hc hc. Gip gp li H Ch Minh ti
mt a im trn ng Bc Cn i Cao Bng.
Ngi ng u Vit Minh li mt ln na chng t sc do dai v ti ngoi giao ca mnh. Cui nm 1944,
mt phi cng M tn l Shaw lm nn nhy d xung vng Vit Minh kim sot, c cn b v nhn dn
cu thot. c nhng ngi mang v kh trong ngi i h v, H Ch Minh a Shaw n mt th trn
thuc tnh Vn Nam. Ti y, Shaw c cc nh ng cc Trung Hoa Quc dn ng a ln my bay
nhng khng cho H Ch Minh i theo. Nhng H Ch Minh khng nn ch, ng i bng phng tin ca mnh
n tn Cn Minh. Khi ti y, Shaw v M nhng ng c tng Claire Chennault v O.S.S (Office
Strategic Service - C quan tnh bo chin lc) tip v cm n v cu sng Shaw. H cng nhau tho
lun v vic mt phi on M s n ng Dng. Tr v Bch Sc, mt th trn gn bin gii Trung-Vit,
ng c bit ng minh hi tan r v khng gii quyt c mu thun ni b. Mt ln na, H Ch Minh
li tham gia cng c t chc ny. Ln ny vi ngi ca mnh, ng bin t chc ca ch thnh t chc
ca ta. ng li tr v Vit Nam vi mt lc lng gi l L on hnh ng gm 150 ngi c trang b kh
y .
H Ch Minh v V Nguyn Gip i gp v Tn Tro, ni y s l th lm thi ca khu gii phng trong
vng rng ni Thi Nguyn. Mt y ban ch huy lm thi khu gii phng c thnh lp. Vic triu tp Quc
dn i hi c xc tin gp. Tin vui n dn dp.
Ti min Bc, cc c s ca Vit Minh mc ln nh nm sau trn ma ro. Nng dn nhiu ni ni ln ph
kho thc cu i. Ton b vng rng ni t gia sng L n bin gii Trung Quc u do Vit Minh lm
ch, tr cc th trn. Ngy 10 thng 4, n nh C tnh Thi Nguyn c 80 lnh canh gi b qun cch
mng bao vy, ch b n rt chy nhng ton b lc lng b tiu dit trong mt trn phc kch. Gia
thng 5, qun Nht m cuc cn qut ln c lnh kh xanh tham gia, tn cng vo khu gii phng nhng
tht bi. Cnh qun chnh tin vo Tn Tro b chn nh trong mt lot trn phc kch trn nhng on

ng him tr nhng ni cng khe phi rt lui sau khi chu nhiu thit hi, m khng lp c thm mt
n bt no. Trong lc , Vn Tin Dng cng lp c mt chin khu trong dy ni vi thuc tnh Ninh
Bnh. Ngy 8 thng 6, mt chin khu khc c thnh lp vng than ng Triu. Qun Nht hai ln tn
cng vo chin khu u phi rt lui khng thu c kt qu no. Sau thng li ny, du kch qun m rng
khu du kch trong vng ng bng Bc B. Ngy 1 thng 7, Ung B c gii phng v 10 ngy sau, 500
lnh kh xanh ng Qung Yn rt gn cng Hi Phng chy sang hng ng cch mng. Cui thng 6, mt
ton s quan M nhy d xung khu gii phng em theo mt t v kh. Nhiu ton v trang c thnh lp
ti Bn Tre v M Tho min Nam.
Ma h nm 1945, Vit Nam nh mt thng thuc sng sn sng n tung.
Gia lc Hi ngh ng ton quc ang hp th nhn c tin Nht u hng khng iu kin. Ngy 16
thng 8, Hi ngh ra li ku gi tng khi ngha. Hi ngh thnh lp y ban dn tc gii phng Vit Nam Chnh ph lm thi do H Ch Minh lm Ch tch. i hi gii tn ngay trong m. Rng sng ngy hm sau,
n v ch lc u tin ca qun gii phng ln ng tin v Thi Nguyn.
H Ch Minh khng th c mt trong l xut qun. Sau chuyn i cng tc t Cao Bng v, Ngi b st rt.
Trong thng 7, Ngi phi nm lit ging nhiu ngy, ch ung vi vin aspirin. Chiu no Gip cng n
thm v bo co cng vic vi Ngi. n ngy th by, khi H Ch Minh mun Gip v, Gip bo khng c
vic g gp cn lm v li chm sc. H Ch Minh thy mnh rt yu nn ng . Ban m mi khi tnh gic,
Ngi li dn d ht vic ny n vic khc. Gip c cm tng l nhng li trng tri cui cng. Gip vi
vo lng tm ngi gip.
Ngi ta ch cho Gip mt thy lang c ting trong vng. Ngy hm sau, thy lang n bt mch ri i vo
rng v tr li vi mt c r sao ln ri tn nh, em ha vi cho nng cho ngi bnh ung. Ung c
hai bt th ngi bnh thy hn. My ngy sau, H Ch Minh gng dy c.
Trong lc bn ging bnh ca ngi lnh o Vit Minh, Gip ang lo cc i qun ca mnh tn cng tht
bi n qun Nht ng Thi Nguyn th nhiu s kin c tnh quyt nh ang din ra trn mt mt trn
khc. Ti min xui v trong thnh ph, cc c s b mt ca cch mng khng ngng pht trin. Ngy 10
thng 3, trc khi nhn c ch th mi ca Thng v Trung ng ng, ng b a phng chuyn
sang hnh ng. Ti H Ni lc ny do Chnh ph thn Nht ca Trn Trng Kim kim sot t thng 3, cc
hi vin tuyn truyn xung kch ca Vit Minh c nhng ngi c v kh bo v t chc din thuyt
chp nhong cc ch, rp chiu bng cho n tn phng thng tin ca thnh ph. Ti cc ca , cc lng
ng dn quanh Cu Giy, ni th k trc Francis Garnier v Henri Rivire t trn, l cn c ca Vit
Minh. Ti y Vng Tha V - ngi ch huy Trung on Th nm 1946 v nhiu cuc hnh qun chng
cn ng bng Bc Bc B t nm 1951 - m lp hun luyn qun s u tin cho t v H Ni. Chnh ng
nm trc dn u mt nhm t chnh tr, nh la bn lnh gc trn thot trong lc b gii t nh t
Sn La i Cn o. Trong cc kha hun luyn, hc vin trc ht hc l thuyt v rn luyn tinh thn chin
u. Cn v qun s ch mi hc my ng tc s ng vi sng g. Ngay sau khi c tin Nht u hng
ng minh, mt i biu ca Vit Minh n tip xc vi Phan K Toi, Khm sai ca Hong Bo i
Bc B[5]. Lc u cc quan im cn khc nhau nhng sau vi ngy tip xc hai bn gn nhau hn,
trong lc Tng hi vin chc d nh triu tp mt tinh vo ngy 17 thng 8 ng h chnh ph. Cuc mt
tinh s c t chc trc thm ca Nh ht Ln ca thnh ph H Ni (c xy dng khong nm 1900
phng theo nh ht nhc kch Opera Paris). Ngy hm , khi cc din gi thn Nht ln din n sp pht
biu th cn b Vit Minh, sng trong tay, chim din n, ly micro, git c ca nh vua xung v thay
bng c sao vng ca Vit Minh. Mt thanh nin v hai ph n cm micro h ho m ng h khu hiu
ng h Vit Minh. Lnh bo an cng ha vo dng ngi biu tnh, sng vn eo trn vai nhng nng cha
xung t.
[5] Thc ra Phan K Toi l Khm sai Bc B ca Chnh ph thn Nht Trn Trng Kim (BT).
Ngy hm sau, 18 thng 8, Thnh y H Ni, lu nay vn lm vic b mt ngoi thnh, chuyn vo ni
thnh, t tr s trong mt bit th ca mt vin quan li thn Php nhng b khng. Trong ngi bit th
, gia cc c c trang tr theo kiu phng ng, gia nhng tm tranh sn mi v rng phng
chi, Thnh y H Ni quyt nh b khu hiu nh ui gic Nht. Trong cc doanh tri, qun i Nht
mc d bi trn vn t thi chng li nhng ngi khi ngha. Cui cng cc bn thng lng v ngi
Nht ha s gi trung lp.
Ngy 19 thng 8, t sng sm, ton dn H Ni ra ng v mt m ng c cc i t v v trang
kiu t musqueton n sng sn, kim, cuc, gy gc... bo v trn vo trung tm thnh ph. Cuc mt

tinh bin thnh biu tnh v trang. Dng ngi chia thnh nhiu on, ta ra chim Ta c l, tri bo an
binh, S cnh st, nh t v Ph Khm sai Bc B.
Hai i i bo an binh bo v ph Khm sai ngay gn nh ht thnh ph nhn thy cnh cc ph trn ngp
on ngi t sng sm. Ch huy ca h hoang mang khng bit x tr ra sao, cn Khm sai Phan K Toi
vn ang tho lun vi nhng ngi khi ngha. Khi m ng tro qua hng ro, lnh kh xanh khng phn
ng, sng di chn. Mt lc sau, h u hng, giao hai trm khu sng musqueton cho nhng ngi
khi ngha. Nhng ngi ny t thu b cha bao gi cm sng, lng ngng nhn ly nhng khu sng v
lng nghe nhng ngi lnh ging gii cch lp v ln n, ngm mc tiu v rt cht lu n ra sao. Mt
ton lnh Nht mang theo xe lp sng lin thanh t ng n chun b can thip. Nhng ngi biu tnh m
phn vi vin ch huy. Bi l qun i Nht ch cn ch hi hng v nhng ngi cch mng cam kt khng
t thi th nghch vi h trong chng mc qun i Nht khng can thip vo cng vic ni b ca ngi
Vit Nam. n 16 gi qun Nht quay v tri. T lc , Vit Minh lm ch thnh ph.
Ti Hu ngy 23 thng 8, 150.000 ngi dn xung ng v Hong Bo i tuyn b thoi v. Th lm
dn mt nc c lp cn hn lm vua mt nc n l. Ngy 25, ti Si Gn dn chng t tp cn ng
hn th, chen chc nhau ngoi ph. H n t cc vng ngoi thnh rng ln c truyn thng cch mng.
Tt c cc ng ph u ng nght ngi, tay vc gy tm vng vt nhn, th v kh th s ca nhng
ngy u khng chin chng Php nay li xut hin tr li.
Nhng khng phi tt c cc tin u l tin vui. Theo cc iu khon tha thun k gia cc nc ng minh,
qun ca Tng Gii Thch s vo min Bc gii gip qun Nht. Cn min Nam vic c giao cho
ngi Anh. Nhng trc khi qun Tng ko vo th ti ngy 22 thng 8, mt nhm s quan Php c mt
v ngi Nht a h v khch sn Metropole. Qun chng phn n vt cc dy chn bo v xng vo
khch sn la . Ngi Nht khng mun lm tnh hnh thm cng thng bn a nhm s quan Php v Ph
Ton quyn. S c mt khc thng lm dn chng lo ngi. Mt on i biu n gp thiu t Patti
trng phi b M n H Ni bng my bay. Patti khng che giu thin cm ca mnh vi Vit Minh v
nn c lp ca Vit Nam, tr li cho on i biu Vit Nam: Min Bc Vit Nam giao cho qun i Trung
Hoa qun l.
Trong khi nhm lnh o ca ng Cng sn ng Dng v t c quan lm vic ti nh ring ca mt
nh t sn gic ng cch mng s nh 48 ph Hng Ngang, c ch nh gii thiu vi hng xm l b
con tnh l v H Ni chi. Trng Chinh cng ru cm nh mt ng gi nh qu. Tt c mi ngi lm
vic, n ng ti tng 1 trong ngi nh ca mt nh t sn H Ni. Tng hai c dnh cho H Ch tch,
ng t chic my ch bt ly thn trn chic t u ging. Bc H v H Ni sau mi ngi. Khi nhng
n v u tin ca Tng Gii Thch vo H Ni, qun phc rch ri, b dng li thi, nhch nhc. Mt
i qun dng nh c tuyn chn vo pht cht, l i chn ph thng v bnh t ph trn ng ph
th x Bc K ang i km m tng lm nh mt x bo b.
Do ng v H Ni b ngp nhiu on nn qun gii phng v chm, khin mi ngi nng lng ch i.
Cui cng ngy 26 thng 8, ngi ta mi bo tin hai i i gii phng qun v n Gia Lm ang ch
ngi ca chnh ph sang n. Vng Tha V sang ngay Gia Lm, gp g anh em v sau khi bn ci di
dng vi ngi Nht mi t chc c vic n tip qun gii phng. i u l on qun nhc, on qun
gii phng vt qua cy cu Paul Doumer[6] di 1.400 mt ri diu qua m ng trn y phn khi ng
hai bn ng ko di n qung trng trc ca Nh Ht Ln, ti y din ra cuc diu binh u tin.
[6] Tc cu Long Bin (BT).
T hm sau, cc chin s du kch tip xc vi cc thnh vin ca chnh ph lm thi va c thnh lp
vo pht cht sau khi a thm mt s nhn s tin b vo y ban dn tc gii phng thnh lp Tn Tro.
Chnh ph hp phin u tin ti phng khch ca t dinh Thng s Bc K, nay l Nh khch Chnh ph. C
Nguyn Vn T, thnh vin ca Vin Vin ng Bc c, c c gi chc B trng cu t x hi, n d
hp n mc u phc trang trng kiu thnh ph, eo c vt. Phi mt lc c mi bit ng gi ngi gy g
b nh, mc qun soc mu nu bc mu, tay cm ba toong, u i chic m thuc a cng phai mu,
vnh vnh cao, li chnh l Ch tch H Ch Minh. Chc hn ng khng kh khn g kim mt b trang
phc khc. Nhng ng khng mun. ng mun ng mt vai tr tha hip, mt thi quen k l khc? C l
ngi ta cng ni nh th v Gandhi. Nhng ng hn c l tnh gin d v tr thng minh chnh tr cc k
su sc.
Trong chnh ph m sau ny phi lm vic vi nhng i th hng mnh rt gay go t khng nh mnh
trn trng quc t, ng m nhim mt b then cht l B Ngoi giao. Cn V Nguyn Gip, gi v tr th

hai ngay sau ng, y ry kh khn l B trng B Ni v. ng Gip cng nh H Ch Minh s phi i ph
vi nhng i th sng s.

Nh chnh khch 1945 - 1946

... Hng ngy i ch khng lm sao m ui kp gi go ang tng ln vn vt. Dn ang i, i d lm,
n mc nh no cng c ngi cht i, cn ngi sng th ch cn i mt nhn nhc. Nhiu ngi phi
bn ht mi th mua ci g cho vo bng. Trong lng nhiu nh b hoang v nhng con ngi hp hi
sp trt hi th cui cng. i! H phi chuyn sang n c vch t. Phi d ci mi nh rm bn y ch?
Nhng o u ra ngi mua. i. Mi ngi nht nhnh bn mt nhng g cn ng ng tin trong nh.
H l lt ra ch kim vi ng bc mua mt nm ng nhai sng nut ly nut , ung vi mt ngm
nc ri khy xung vt trn mt t.
l cu chuyn ca ngy hm qua, di con mt nh vn Nguyn Hng. Ma ng nm 1944 qu l i
khng khip, lm hai triu sinh mng phi t gi ci i. Tng on ngi n mc rch ri hng v cc
thnh ph. Va h ngang dc xc ngi cht i. By gi l thng 8 nm 1945, thnh ph H Ni khng cn
l hn o gia min chu th ngp nc. Con sng n ma l ch nhng lp sng c ngu bn t cao
n tn tng mt, tng hai cc nh bn ngoi . Mc nc n ct 12,8 mt. Trn thng lu, h thng
chn l v v ma mng mt trng chn tnh. Thng 10 l thng nh im ca kh hn. l
nghch l mun i ca min chu th sng Hng. Ma h nc qu nhiu, ma ng nc khng . Tnh
s b cng thy nm nay thiu khong 500.000 tn la cho nhn dn min Bc.
Ngay hm sau l Tuyn ngn c lp trn qung trng ng nght, ngy 2 thng 9, Chnh ph lm thi hp
ti Dinh Thng s c. Tt c phi lm bt u t con s khng.
Trong hai nm quyt nh , V Nguyn Gip ln lt l nh ngoi giao, nh hng bin v nh chnh khch.
S khn kho cng nh s cng quyt ca ng v trn ht thc chnh tr ca ng cho php ng lm li
li thi gian i u, ng thi tranh th tng cng tim lc i ph.
L B trng Ni v, Th trng Quc phng v Tng ch huy lc lng v trang cho n khi m rng chnh
ph, ngy 2 thng 3 nm 1946 ng nhng chc B trng Ni v cho ch s Hunh Thc Khng tr thnh
Ch tch y ban khng chin do Quc hi thnh lp ri B trng Quc phng sau khi thay i thnh phn
chnh ph ngy 3 thng 11. Nh vy, V Nguyn Gip l chnh khch ni bt nht sau H Ch Minh.
Trong thi gian Ngi cng Phm Vn ng sang Php m phn, t thng 6 n thng 9, V Nguyn Gip
l nhn vt ch cht trong b my chnh ph c B Chnh tr ngm ng sau to lc. ng Cng sn ng
Dng tuyn b t gii tn thng 11 nm 1945 nhng ch l mt bin php chin lc do tnh th i hi.
Trc ht phi c g n . V mun th phi ph v cu trc c song khng i n cch mng trit c
th ph v khi on kt dn tc. Trong khi xa b ch quan li v hnh chnh, t php ngy 12 thng 9,
v B trng Ni v V Nguyn Gip gch mt nt ngang vi qu kh m khng ai mun. bo m sn
xut lng thc n, sau khi nc rt, vn u tin l hn gn iu, trng ng khoai sn cu i
trn cc v ng st, ng b, trong cc cng vin v qung trng cng cng.
Ngi ta o ging, tt nc di nh trng. Nhng nhm chnh tr nghing v t nhiu nht ni n cch
mng x hi v chia rung t cho tt c nhng ngi ch rung khng phn bit. V Nguyn Gip lp li
trt t. Mt chng trnh nh th ch em li tai ha! ng ni: Nhng ngi t xng l cch mng khng
thy rng trc mt khu hiu ca chng ta l c lp v ch c mt cch thc hin: l on kt. Nhng
ng cng quyt nh ngi no c kh nng u c t do khai hoang. Vic chia li t cng lng x c
tin hnh trn nn tng dn ch nht m khng xm phm chnh sch i on kt. Trong thng 9, cng
vi vic hy b cc quy nh qun l ru v mui, ch thu thn b bi b. Gim t thu 25%.
T ngy 8 thng 9, V Nguyn Gip ban b tng tuyn c bu Quc hi lp hin. Nhng nhng tay thn
Trung Quc u gi th on ph ri mt cch c h thng. hot ng tt hn, ng Cng sn ng
Dng tuyn b t gii tn ngy 11 thng 11, ch cn li mt Hi nghin cu ch ngha Mc ng Dng
do Trng Chinh lm ch tch. Thc t cc ng vin vn tip tc hot ng na b mt ngay trong ch
do h lnh o.
Sc p ca Trung Quc ngy cng xit cht chung quanh H Ch Minh, nhng d lun chung ng h ng gy
n tng vi Trung Hoa Quc dn ng v nhng ng minh ngi Vit ca h. Theo cc tha thun k cui
thng 12 nm 1945 gia cc bn, cuc Tng tuyn c c hon n ngy 6 thng 1 nm 1946 dnh 70
gh tham gia Quc hi khng qua bu c cho phe i lp. (50 gh cho Vit Nam Quc dn ng v 20 gh
cho ng minh hi[1]).
[1] Chnh xc l Vit Nam Cch mng ng minh hi, gi tt l Vit Cch (BT).
Vn gay gt nht l s c mt ca qun i nc ngoi. Chng my chc min Bc Vit Nam s b mt

mu v nhng con a Trung Hoa Quc dn ng. T thng 8, mt m qun hp cng c gi l Trung
Hoa Dn quc t ko vo min Bc. Ni cho ng m cng tht nc ci, l nng dn tho chy khi
ci i m vo nh n ong v t theo nhng ng ng Vit Nam. Khi c bit mnh phi chim ng Bc
Vit Nam, tng L Hn vi v tuyn m cho qun s. Sau khi c trang b tp nham, ng nm h vo
min Bc Vit Nam. Sau ny, trc khi phi ra i, h bn cc th, t khung ca, ca s n cc thit
b v sinh, ng nc tho d t cc bit th, ta nh m cc s quan ca h chim ng. Cn by gi
nhm L Hn l li y, p t tin giy bc chng cht gi tr - tin quan kim - vi tr gi cao hn Cn
Minh bn ln.
min Nam tnh hnh cn t hi hn na. Ngy 21 thng 9, trung on b binh s 11 c qun Anh cp v
kh mi, ti chim cc tr s chnh quyn ti Si Gn. Ngy 5 thng 10, tng Leclerc c mt trong thnh
ph v on qun thit gip ca Massu nhanh chng tin ln M Tho ri ln ta thnh Ty Ninh. Trong ba
thng tip theo, qun vin chinh Php ti chim tt c cc tnh l t C Mau cc nam n tn Ban M
Thut, trn xung ng bng duyn hi min Trung. C mt khu vc rng ln hnh nh b chinh phc
nhng Leclerc khng vi o tng. Cc con ng va mi c m thng b du kch ct t ngay sau khi
on xe i khi. Vit Minh rt khi thnh ph, tn vo cc khu rng rm v vng m ly. Cuc chin va
mi bt u t ngy 23 thng 9 nhng ai ny u bit l s ko di v tn km. Hy iu nh, iu nh
bng mi gi, y l ngh ca tng Leclerc. Trong gii qun nhn Php, tic thay ch c mt mnh ng,
hay gn nh th, phn tch tnh hnh nh vy. c Thierry dArgenlieu va n nhn nhim v Cao y
ngy 31 thng 10 c kin hon ton tri ngc v ng chnh l t trung thnh ca tng De Gaulle.
Gia hai iu t hi, tt nht l chn iu t t hi hn. Trung Quc gn v qu ng, nc Php th xa v
suy yu sau chin tranh. V li H Ni khng c s la chn no khc. Nc Php hnh ng trc v t
ma h, h c ngi i Trng Khnh iu nh v vic tr li chim ng Bc K. Mt s n v rt chy sang
Vn Nam sau ngy 9 thng 3 nm 1945 quay v ti chim Lai Chu t cui nm. T y h tin v in
Bin Ph v Sn La. Sm mun, Trng Khnh cng s chp nhn Php tr li min l nc Php nhng
cho h mt s quyn li quan trng. l nhn nh ca Ban chp hnh Trung ng ng Cng sn ng
Dng trong ch th Khng chin, kin quc ngy 25 thng 11 nm 1945.
Tuy nhin, lc ny qun i Vit Nam r rng khng sc t gii quyt cc vn .
Theo li khuyn ca H Ch Minh, cc cn b Vit Minh khai thc trit nhng mu thun trong ni b
qun Tng. Tiu Vn, Cc trng chnh tr ca Trng Pht Khu th gn b vi cc n v qun trung ng
ca Chu Phc Thnh v chu s gim st ca vin tng h Chu hn l chu phc tng tng L Hn - tng
L Hn lc ny ang i nghch vi chnh quyn trung ng Quc dn ng Trng Khnh mun thu hp s
c lp ca bn qun phit Vn Nam. V Nguyn Gip vit: Trong m qun Tng, c nhiu tn s quan
cp thp nhng li c quyn hnh v th lc. C tn nh v p, lch thip li bit tim thuc phin kho
nn c cc tng lnh v n; nhng lc c vic phi nh cy, nhng tn quan cp thp ny c th tr
thnh ngi gip ta mt cch c lc. Khng hiu sao Bc pht hin c nhng vin quan nh thuc loi
ny. Bc ch th cho cc cn b i ngoi phi c i sch thch hp vi tng tn. Chnh nh bn ny mi gii
quyt c mt s va chm vi qun Tng. Vi Bc, chn l cch mng l c th, vn dng sch lc cng
l c th. Mc d tt c bn s quan ca Tng u phn ng nhng theo Bc, ta phi i x vi tng tn
theo mt cch khc nhau... Ngi vn dng mt cch tinh t nhng cch i x khc nhau i vi tng hng
ngi v ngay c i vi tng ngi...
Cui nm 1945, Trung Hoa Quc dn ng tng p lc a vo chnh ph nhng ngi ng minh Vit
Nam Quc dn ng v ng minh hi ca h.
u thng 1 nm 1946, cng b tin s lp Chnh ph lin hip phn no lm du cc mi cng thng. V
Nguyn Gip i thm mt trn min Nam, ni ang din ra nhng trn giao tranh m mu quanh Nha
Trang v trn cao nguyn. ng c lnh quay v H Ni ngay, v tnh hnh ngy cng phc tp.
T Tt nm 1946, H Ni phi phi nhiu n v qun i ln Ty Bc, ni y, qun Php t Vn Nam v
chim Lai Chu. Cc cuc m phn Hoa - Php c tin hnh, v ngy 20 thng 2[2], hip nh gia
Paris v Bc Kinh c cng b: qun vin chinh Php s thay th qun Trung Hoa ti min Bc. Hng
Reuters ni r thm: Nc Php khng do d s dng v lc nu Vit Nam bc b tha hip. Ti H Ni,
nhng thnh phn xung kch ca Vit Nam Quc dn ng v ng minh hi nm ly c hi ny gy ri
trn ng ph, h cc khu hiu: Bo i ln cm quyn!, o bn Vit gian thn Php nhng cng
dn Vnh Thy [tc Bo i] gi thi d dt v mt cuc phn biu tnh ca qun chng khin bn gy
ri phi gii tn. Tuy nhin, thi im lc ny rt gay go: Mt b phn d lun hoang mang, nhng phn t

quc gia nm ly c hi ny tng yu sch: i gi 7 trong 10 b ca chnh ph, ng thi ln ting ch

trch nhng ngi ang m phn vi Php l phn bi, bn r quyn li T quc, ng thi ghi im bt k
ni no chng c th lm c. Trong khi qun Php ln ng ra Bc, th ti H Ni, qun Tng lm ra
v phn i vic b. Ri n pht cht khi qun Php vo n vnh H Long, qun Tng t ngt
thay i kin, b mc nhng ngi ng minh Vit Nam Quc dn ng v ng minh hi bc l sai lm
ca h.
[2] Thc ra Hip c Hoa - Php c k ngy 28 thng 2 nm 1946, ch khng phi ngy 20 thng 2 (BT).
trnh nhng mu toan ph hoi ca Vit Quc, Vit Cch, ngy 2 thng 3, Quc hi c triu tp m
bnh thng ra, s hp vo ngy hm sau. Quc hi c ra mt Chnh ph lin hip, trong Nguyn Hi
Thn lm Ph Ch tch nc, Nguyn Tng Tam lm B trng Ngoi giao, cc b Kinh t, Y t v Nng
nghip c trao cho nhng ngi i lp khc. Mt ng vin Quc dn ng ni ting thn Trung Quc,
V Hng Khanh, lm ph cho V Nguyn Gip, ng u y ban khng chin c cc i biu thng qua.
Ch trong mt ngy, vic thay i kin nhanh nh thay o ca Trung Hoa Quc dn ng bin thng li
ca l tay sai thnh mt tri cy tm thuc c.
Sau khi u tranh t nht bn t quc gia t do c a vo vn bn hip nh, pha Php kin quyt
khng chp nhn t c lp, H Ch Minh k vi i din Php mt bn hip nh cho php qun Php
quay li Bc K, ngy 6 thng 3 vo lc 16 gi trong lc ti Hi Phng, i qun vin chinh Php vp phi
s chng i quyt lit ca qun Tng. H Ch Minh k u tin, sau V Hng Khanh k tip trc khi
n lt Sainteny. Chnh sch t gi cao ca Vit Nam Quc dn ng n lc ny quay li chng chnh
h. Nhng quan thy ca h, n pht cui cng t ngt thay i kin, khin h phi min cng
cng nhn hip nh.
Mc d v th rt t nh, H Ch Minh v V Nguyn Gip t ra v cng thoi mi khi phi ng l bi trc
mi vn ngi dn H Ni, tp trung ti qung trng Nh Ht Ln. V Nguyn Gip ni: Ch c hai con
ng: mt l tin hnh khng chin lu di, hai l phi ha hon, chm dt xung t. Trong hip nh ny
c nhng iu khon lm chng ta hi lng, nhng cng c nhng iu khon lm chng ta khng va .
Nc Php phi tha nhn Vit Nam Dn ch Cng ha l mt quc gia t do. T do khng phi l t tr,
l hn c t tr, nhng cng cha phi l c lp. Mt khi t c t do, chng ta s i n c lp, c
lp hon ton. Khi nhng ting hoan h cung nhit i vi nhng t va ni lng xung, V Nguyn Gip
ni thm: C nhng lc chng ta phi t ra cng rn, v c nhng lc, chng ta phi t ra mm mng. Sau
bi din vn m Philippe Devillers nh gi l mt s thnh tht cha tng c, bi pht biu ca V Hng
Khanh t ra nht nho. Ri H Ch Minh xut hin, v tip l khng kh cung nhit trong m ng m
ng phi ly hai tay vy lm cho lng du.
Bng cch nm sng gi b, trong ngy 7 thng 3 , H Ch Minh v V Nguyn Gip vt qua mt
on ng nguy him. Nhng khng phi v th m h khng cn vt v na. Ngy hm sau V Nguyn
Gip i ngay xung Hi Phng gp Leclerc. ng c th tnh c sc mnh ca qun Php ang chun
b b. Ngi ta ni vi ng s c mt on h tng danh d nh gm 220 xe t gn sng my, xe
tng, xe xch, sng ci, xe jeep v xe vn ti ch ngi v qun trang, qun dng s ln ng v H Ni.
Mt y ban c thnh lp kim sot vic thi hnh cc iu khon ca hip nh v gii quyt cc v rc
ri. Mt bu khng kh tin cy, thm ch thn thin hnh thnh gia cc s quan ca tng Leclerc v
nhng s quan ng cp pha Vit Nam. Nhng mt vi ngi th lm c g? Qun i Php c php
ng qun ti Bc B x s nh ang mt nc b h chinh phc v cc v xch mch tng ln. H Ch
Minh v V Nguyn Gip thy tng Leclerc mt ngi i thoi trung thc c hai ngi nh gi cao,
nhng ch huy s on thit gip s 2 khng phi ch c mt mnh Leclerc v ng cng khng c quyt
nh mi vic.
Hung h Paris t chi gii quyt cc vn then cht trong quan h Php - Vit, nhng vn ny chi phi
cc vn khc. Tt c u b tc. Chin tranh vn ang tip din min Nam, trong ci gi l x Nam K,
lnh th Vit Nam tr thnh thuc a Php t cch y hn mt th k.
Ngy 19 thng 4, V Nguyn Gip i d Hi ngh tr b Lt vi B trng Ngoi giao Nguyn Tng Tam.
Trong chng trnh ngh s, vn nh chin min Nam v cc vn l iu kin ca t do Vit Nam:
vn quan thu, vn tin t, s tham gia ca Php vo nn kinh t ca nc Vit Nam mi. Trong ba
tun, phi on Php t chi khng chu nhn nhn nhng thay i din ra. i biu min Nam, bc s
Phm Ngc Thch n tn ni, nh s gip ca mt ngi bn Php tn l Canac nhng b pha Php
kin quyt t chi khng cho d Hi ngh. Gip tuyn b thng thng:

Ni rng Nam B khng c xung t l thch thc chn l. Thc ra, cc cuc giao tranh vn din ra khp
ni Nam B. Chc hn, ngi ta ni rng cc cuc tn cng l do bn bt lng gy ra v kh m phn
bit c... Nu ni theo cch , th 50.000 qun ca lc lng trong nc trong cuc khng chin cng
c gi l lc lng khng chnh qui hay sao? Chng ti mun ha bnh, ng th, nhng l mt nn ha
bnh trong t do v cng bng, mt nn ha bnh ph hp vi Hip nh s b 6 thng 3 ch khng phi ha
bnh trong nhn nhc, mt danh d v n l. Pha Php t chi mt cch ngoan c khng chu tha nhn
nhng thuc tnh ca nc Vit Nam t do v s ton vn lnh th, ngy 10 thng 5, phi on Vit Nam ri
hi ngh khng bao gi tr li na.
Chc hn nu din ra ti Php, cc cuc m phn s c nhiu kh nng thnh cng hn do xa cc li ch
thuc a. Cui thng 5, Phm Vn ng dn u phi on Vit Nam sang tho lun ti Fontainebleau v
vic p dng trong thc tin v ko di c th cc hip nh k ngy 6 thng 3. H Ch Minh lun lun theo
di v ch o hot ng ca phi on, nhng khng phi l thnh vin v cng khng tham gia hi ngh.
Cuc i thoi gia nhng ngi ic Lt c lp li. Pha Php khng tha nhn mt thc t l Nam
B (tc Nam K) l mt b phn lnh th quc gia ca Vit Nam; ngy 1 thng 6, h thnh lp ci gi l
Chnh ph Cng ha t tr Nam K.
Sau khi Ch tch H Ch Minh v phi on Vit Nam ln ng sang Php, V Nguyn Gip lm ph t cho
Ph Ch tch nc Hunh Thc Khng, thc t ng vai tr quyn ch tch chnh ph, tuy v danh ngha
Hunh Thc Khng vn l quyn ch tch. ng li mt ln na va chm vi phe hu: Vit Nam Quc dn
ng v ng minh hi, hai t chc ny tin hnh mt cuc chin tranh thc s chng li chnh quyn trung
ng m trong c i biu ca h tham gia.
Ngy 11 thng 7 nm 1946, tnh th tr nn nguy kch. Vo thi im ny, Vit Nam Quc dn ng lm
mi vic nhm lm tht bi cc cuc thng lng ti Fontainebleau, quyt nh ph hoi mi ch th v l
ca chnh ph hin nay v vn ngoi giao. T ngy 10 n 17 thng 7, C quan c v Quc dn ng
s m st tt c nhng qun nhn Php ng bn ngoi thnh H Ni v bt cc tt c ph n v tr
em Php. Chnh ph H Ni cn cha tr li yu cu ca qun i Php xin php t chc diu binh ngy 14
thng 7 - ngy Quc khnh Php - khi c quan cng an pht hin c cc ban m st ca Quc dn ng
li dng dp ny n sng vo qun Php ang diu binh trn mt s im trong thnh ph. V Nguyn
Gip t chi khng cho php qun Php diu binh ngy 14 thng 7 v l do an ninh.
Sng sm ngy 12, cng an tin hnh khm xt mt s tr s ca Vit Nam Quc dn ng v ng minh
hi. Ti ngi nh s 132 ph Minh Khai[3], lc lng cng an pht hin mt my in v hng chng truyn
n ku gi khi ngha. Trong ba ngi nh khc trn b h, bn lnh gc Quc dn ng cn chng li cng
an bng sng trung lin. Ti ngi nh s 7 ph n Nh Hu (tc ph Bonifacy c), cng an pht hin mt
bn khc in tin gi, mt phng tra tn v mt h chn by xc cht trong vn. Ngy 13, cng an cn tin
hnh khm xt nhiu tr s khc ca Vit Nam Quc dn ng, tch thu c nhiu ti liu chng minh m
mu gy ri ngy 14 thng 7 v pht hin nhiu thi th. (Mt trong nhng ti liu ny c qun Php tm
thy ti Vn phng ca Th trng H Ni, sau ngy 19 thng 12 nm 1946).
[3] Boudarel b nhm, thc ra l s nh 132 ph Duvigneau (nay l ph Bi Th Xun) (BT).
Qun i ca V Nguyn Gip hnh ng rt mnh m. Nhm i Vit Bc Ninh chia r v nhng ganh ua
gia hai tn ng u a phng, rt v Lng Sn, ti y chng da vo s ng h ca cc nhm v
trang Phc quc thn Nht. T thng 7 n thng 11, so huyt ca bn Vit Nam Quc dn ng lu vc
sng Hng t Vnh Yn n Lo Cai dc ng ln Vn Nam b ph v.
Trong lc , qun i ca V Nguyn Gip cng trng thnh hn. Thng 1 nm 1946, ng y Qun s
Trung ng c ci t li. Vai tr c nhn ca V Nguyn Gip ha nhp trong tp th mac-xit - lninnt
trong qun i, ni r hn, l sc mnh ca ngi ph trch trc tip qun i. L tng chnh tr, V
Nguyn Gip khng bao gi ngng nhn mnh tm quan trng ca c quan ng trong qun i, ngay c
khi lnh o cuc chin tranh sau ny.
Vic u tin thnh lp cc i dn qun a phng cng c nhn mnh. Lc lng dn qun s ng vai
tr then cht, c quan h cht ch vi vic thnh lp chnh quyn hnh chnh a phng v cc chi b
ng c s. Trn 1.200 x Nam B, 1.100 x c t chc c s Vit Minh, v khp c nc, ngi ta c
tnh c mt triu du kch. Nhng khng phi v th m coi nh vai tr ca b i thng trc. T thng 9
nm 1945, b i thng trc c gi l V quc on trnh nhng nghi ng ca Trung Hoa Quc dn
ng. n ngy 22 thng 5, b i chnh qui ly li tn Qun i quc gia. Qun s tng t 15.000 ngi
vo thng 9 nm 1945 ln 60.000 ngi cui nm 1946. Cc trng o to cn b c m v cc trng

o to cn b binh chng cng xut hin: n v pho binh u tin c thnh lp ngy 29 thng 6 nm
1946, v n v thng tin u tin, ngy 9 thng 9 nm 1946. Tuy nhin, trnh ca cc n v ny cn rt
yu trn mi phng din. Ton b lnh th c chia thnh 12 chin khu (khu IV v V Trung B, khu VII,
VIII v IX Nam B). Trong mi chin khu, cc ban ch huy a phng c quyn ch ng rng ri v mt
tc chin. Nu v kh cn rt pha tp bao gm nhiu loi (ch yu) l bch kh: gy tm vng vt nhn, v
hai chc loi sng trng v musqueton (n t nhiu ngun), th chin lc v chin thut, ngc li, c
n nh r rng bng nhng ch th v khng chin ngy 25 thng 9 nm 1945: Ct ng lin lc gia
cc thnh ph b ch kim sot, thc hin bao vy kn v quy ri ch v qun s.
Trong sut ma h nm 1946, tnh hnh lin tip xu i trn ton lnh th Vit Nam. Ti Hi ngh
Fontainebleau, cc cuc thng lng dm chn ti ch, v cui cng tht bi do thi thiu thin ch ca
phi on Php, h khng mun lm bt c vic g t Nam B c th tr v vi Vit Nam, m Nam B l
mt b phn. Mt cuc chin tranh khi th m , khi th cng khai din ra Nam B. Ngy 18 thng 7,
Leclerc, thc t l v mng, quyt nh quay v Php, v c thay bng tng Valluy, ngi sau ny s
thc hin chnh sch vic ri.
Trn ng H Ni - Lng Sn, qun Php khng tnh n ngha v phi thc hin cc hip nh k kt,
gy thm nhiu v rc ri khc. Ngy 1 v 3 thng 8, nhiu v ng m mu xy ra cu sng ung,
ti y cc on xe Php khng tn trng cc th tc kim sot. Ti Bc Ninh, qun Php ng qun tri
php ti th x Bc Ninh v cho my bay bn vo thnh Bc Ninh do ngi Vit Nam nm gi. V Nguyn
Gip tr li cho i t Crpin, khi vin s quan ny n phn i cc v rc ri trn: Nu cc ng mun
ha bnh, cc ng s c ha bnh, nu cc ng mun chin tranh, cc ng s c chin tranh. Cnh qun ca
Crpin va Vn Nam v mun tin xung chu th sng Hng. C tin n v vic Php m mu thnh lp
nhng nc cng ha t tr ti cc vng ng bo dn tc thiu s sinh sng. Tng Morlire, ngi thay
th tng Valluy s c ngha v theo ui chnh sch ln chim v ti hu th m trong thm tm ng
khng tn thnh.
Ngy 16 thng 10, khi H Ch Minh tr v ng Dng trn tu Dumont dUrville, nhng m my en
tch t trn bu tri Vit Nam. Bn Tm c c k kt trong mt khng kh rt cng thng gia H Ch
Minh v Marius Moutet ngy 14 thng 9 nm 1946, cui cng d c thc hin cng khng th cu vn c
ha bnh Vit Nam, ch li trong bng ti tt c nhng iu khon thc hin nhng nguyn tc c
hai bn khng nh.
Ti min Nam, qun i vin chinh Php thc hin chin thut vt du loang, cc cuc giao tranh thc t
khng bao gi ngng. Ngy 21 thng 12, tng Valluy thng bo cho Gip bit ng ta ra lnh cho qun
Php ngng bn Nam B nhng ngay lc , ng ta li ra lnh cho i t Dbes nh bt cc lc lng v
trang ca Vit Nam ra khi Hi Phng. Mt v rc ri v th tc hi quan do hi qun Php gy ra trong
ngy 21 bin thnh nhng cuc giao tranh m mu. Trong khi hai bn tin hnh nhng cuc thng
lng kh cng phu i n chm dt cc cuc xung t ti Hi Phng th ngy 23, i t Dbes ra lnh
cho cc n v b i Vit Nam phi ri khi thnh ph. y l lnh pht thng t Si Gn m chnh tng
Morlire, y vin Cng ha, ngi ch trng phi tn trng cc hip nh k kt, cng khng c bit.
Dbes ra lnh s dng tt c nhng phng tin sn c, k c pho binh, thc hin lnh ca ng ta.
c Battet c tnh c 6.000 nn nhn Vit Nam ca cc v bn ph . Cng lc , cc n v Php ng
ti Lng Sn kim sot thnh ph.
Mt s yn tnh tm thi c thit lp. Nhng ch l giy pht tm ngh trc khi hai bn tin hnh
nhng cuc giao tranh mi, kch lit hn. Ngy 23 thng 12 nm 1946, thc t min Bc i vo cuc
chin. Gip vit, trong cc trn giao chin Hi Phng, Vit Minh tch thu c mt thng t ngy 10
thng 4 ca B ch huy Php gi cc cp, d kin bin nhng hnh ng gy hn v qun s thnh mn kch
cuc o chnh.
Ti Php, cc tin tc t ng Dng ch c a v qua lng knh xuyn tc ca kim duyt, nhng s kin
xy ra Hi Phng c che y bin tng n mc khng th nhn c ra s tht nh th no na,
tt c u gn cho pha Vit Nam ch ng gy ra v nht l c phe hu khai thc. Chnh ph mi, ton
nhng ngi ca ng X hi, ng u l Lon Blum c thnh lp ngy 17 thng 12, ng mt thng
trn nc Php khng c chnh ph, sau cc cuc bu c ngy 10 thng 11, ngay sau phi Marius Moutet
n ng Dng.
Ti min Nam, trc nhng hnh vi ti chinh phc thuc a mt cch c h thng ca Php, cuc khng
chin ca qun dn Nam B c t chc bng cch ci t y ban khng chin Nam B, t nay c giao

nhim v ch o cuc khng chin v mi mt min Nam v cc tnh Nam Trung B bng Ngh nh ngy
13 thng 9 nm 1946. H Ni, qun Php x s nh trn mt nc b h chinh phc. Vit Minh rt ra
bi hc kinh nghim qua v thc hin vn khng nh trng. Ngi gi, ph n v tr em u c
lnh tn c ra ngoi th , ni y ngy m vang dy ting cuc o t, chn mn. Sn tri v ban cng
bin thnh nhng ni np bn. Cc l chu mai, khe bn c c trn cc bc tng trng ra mt ng,
ngi ta c cc bc tng chung to thnh mt li i bn trong. Mi nh u tr sn lng thc, nc ung
dng trong ba thng v sn sng khi thi im n, dng chin ly trn ng ph. Cc thn cy u
c sn l khi cn c th a mn vo l h ngay xung lm chng ngi vt.
Nhng hot ng chun b ny nhm phng ti din kch bn nh Hi Phng gy nn s phn i
ca nh ng cc Php. H can thip nhiu ln, bt u t gia thng 12, cho xe i ph cc chin ly
trn ng ph trong cc khu ph ngi Vit v tin hnh kim sot cc ta nh cng cng.
Sau khi nhn c lin tip ba ti hu th ca pha Php trong cc ngy 18 v 19 thng 12: nh ch mi
hot ng chun b khng chin, tc v kh qun t v H Ni, trao cho qun i Php nhim v duy tr an
ninh thnh ph, Chnh ph H Ch Minh quyt nh khng gi thi b ng na m ch ng tin hnh
nhng bin php cn thit. Chiu ngy 19, cng vi Trn Quc Hon, Vng Tha V, V Nguyn Gip i th
st ln cui cng cng vic chun b khng chin. m hm sau, cc lc lng v trang nht t xng ln
dit ch, v Ch tch H Ch Minh ra li ku gi ton quc khng chin.

Ch huy qun i tin hnh khng chin

chng Php 1946 - 1954

Khng c cng lu cng tt nhng khng qun iu ch yu l bo ton lc lng bng mi gi, l ch th
ca Gip cho lc lng t v. ng ph rng ri, qun vin chinh Php li c tnh c ng cao nn trc khi
n sng, b ch huy d kin cc khu dn c ca H Ni s nhanh chng ri vo tay ch. T ngy 22
thng 12 nm 1946, t v b bao vy trong khu ph c, nm gia sng Hng v thnh H Ni c qun Php
ng, ni y cn c mt b phn dn c b kt li. ng ph hp y to thun li cho mt cuc khng
c kch lit, ginh git tng cn nh tng dy ph, cho php Chnh ph c thi gian sp xp lc lng cc
vng nng thn nm di s kim sot ca Chnh ph. H thng lin lc gia vng chin s trong khu ph
c vi bn ngoi c tin hnh vo ban m. Lin lc vin lun di cy cu ln bc qua sng Hng, trong
lc cc xe xch tun tra trn mt cu, di n pha qut chung quanh. Trong thnh ph b bao vy, Vng
Tha V thnh lp Trung on Th , sau ny l b khung ca i on 308 nm 1949.
Chiu ngy 14 thng 2 nm 1947, sau khi qun Php chim c ch ng Xun th vic qun c
quyt nh. Sau khi k khu hiu trn tng Chng ti s tr v, n v cui cng rt lui trong m
ngy 18 thng 2, bng qua bi gia sng Hng. Sau hai thng gi vng cuc chin trong lng th , Trung
on Th rt ra ngoi mt cch an ton, khng c thit hi g ng k. Trong nht lnh, Gip ni: Cc
ng ch s tip tc chin u v T quc. Chng ta s chin u 10 nm hoc lu hn na nu cn thit.
H Ni ch cn l ng gch vn. Tnh hnh din ra tng t cc thnh ph, th x, th trn ca min Trung
v min Nam, ti y dn chng trit p dng chin thut tiu th khng chin do Ban chp hnh
Trung ng ng v Gip ra b li tnh trng yu km v trang b v kh ca lc lng khng chin.
Thiu cht n, ngi ta dng cuc xng ph tng bc tng, tng cn nh. Cc cy cu bng b tng u b
nh sp, ngi ta dng ca, ba t ph tng khi b tng, ct tng on dm cu, ph d tng mng
tng. Trong tt c cc thnh ph khng c doanh tri qun Php, thc t l cc thnh ph, th x, tr H
Ni v Lng Sn pha bc, dn chng san phng cc ngi nh ca mnh trc khi tn c. 36 thnh ph, th
x, trong c Thanh Ha, Vinh, mi ni c mi vn dn u bin thnh bnh a nh lng bn tay,
ch c chp thp nh th hay n cha cn st li v cc cng trnh tn gio c tn trng.
Ban m ngi ta cht nt ng t b dc, o rnh ct n gia ng, mt rnh bn phi, li mt rnh
bn tri, cch nhau 5 mt, nh phm n dng cm. Ch trong mt thi gian ngn, 10.700 kilmt ng
b, 1.540 kilmt ng st b ph hoi khng th s dng. T Lng Sn n Nha Trang Trung B, khng
cn mt cy cu no nguyn vn.
Trong mt lot cc bi bo tp ch ca nhm tr thc mac-xit u nm 1947, sau tp hp li thnh cun
sch vi nhan Khng chin nht nh thng li, Trng Chinh ch r ng li chin lc phng theo
Lun tr cu chin (Lun v nh lu di) ca Mao Trch ng. Sau giai on th nht - giai on phng
ng trong cc trn nh lm chm bc tin ca ch - l n giai on th hai, giai on cm c, trong
b i c phn tn v nng thn tin hnh chin tranh du kch mt cch rng khp. giai on ny,
hai bn t c tnh trng cn bng lc lng nhng c nhiu bc tin nhy vt bt ng, qun i vin
chinh tin hnh cn qut mt cch c h thng. Du kch chin v du kch vn ng chin c tm quan trng
ngang nhau, trn a chin ch c vai tr ph tr. Vic tp trung v tng cng cc lc lng v trang s to
thun li chuyn sang giai on th ba, giai on cui cng - tng phn cng - hot ng chuyn thnh du
kch vn ng chin ri thnh trn a chin. Trong qu trnh din ra xung t, theo nhn nh ca Trng
Chinh, cc cuc m phn c th din ra, tuy nhin phong tro gii phng dn tc ang ln cc thuc a
c th to thun li chuyn sang phn cng, mc d vn cn yu km v phng tin vt cht. S chng
cho ca cc lc lng l mt trong nhng c trng ca cuc chin tranh ny dn n hin tng khng c
mt trn c nh hoc mt trn c xc nh r rng do tnh hnh bin chuyn v lun thay i, hai bn ta,
ch bao vy ln nhau.
Thng 7 nm 1947, to thun li cho vic ni li cc cuc m phn, Chnh ph H Ch Minh c m
rng. Nhng ngi mac-xit ch cn gi ba b thay v su b. Gip vn l Tng ch huy qun i, nhng cho
T Quang Bu l ngi khng ng phi gi chc B trng Quc phng. Paris ngoan c bm vo chnh sch
iu, mun tm mt ngi i thoi c gi tr qua vai tr ca cu hong Bo i, ng thi chun b
mt k hoch tn cng quy m vo thng 10 nm 1947.
Ngy 13 thng 10[1], tng on qun Php nhy d xung th x Bc Cn trung tm cn c a Vit Bc

ca Vit Minh. Ti cn c ny, nm 1941 Mt trn Vit Minh ra i v cch y ch hn mi thng, Chnh
ph khng chin tr li y xy dng cn c a cho cuc khng chin lu di. Nhiu c quan trung
ng, nhiu b u t cc xm lng bao quanh khu lng cho phi vi v rt su vo rng. Trong vi
tun, v l thuyt, qun vin chinh Php chim c quyn kim sot cc trc ng Cao Bng n b
bin qua thnh ph Lng Sn, Cao Bng i H Ni qua Bc Cn v Thi Nguyn. V pha ty, Php t
nhiu doanh tri Tuyn Quang, Yn Bi, Lo Cai, H Giang, Lai Chu.
[1] ng ra l ngy 7 thng 10 nm 1947 (BT).
Trong ngy 13 thng 10, trong t tng rt lui vo rng rm, c mt ngi b nh eo knh trng cng vi
cng nhn tho cc b phn ca my ri buc vo hai u ci so tre v gnh trn vai. ng mang trong ti
nhng cun s tay ghi cc hnh v, cc cng thc tnh ton. l Trn i Ngha, tt nghip k s nm
1939, tng lm vic trong cc nh my khng qun ca Php trc khi theo H Ch Minh v nc vo thng
9 nm 1946 trn con tu Dumont dUrville. Sau khi c c lm Cc trng Cc Qun gii, ngi ta a cho
ng hai qu n ci. ng c nhiu vic phi lm. Trong ln th nghim u tin, qu n n lm hai ngi
cht. Cng vic bt u li t con s khng, nhng ch vi thng sau hai qu n do Vit Nam sn xut gn
nh l hng mu duy nht bn chy mt xe tng Php Quc Oai. By gi Trn i Ngha lm vic vi
mt ngi th tn l Ng Gia Khm, khun mt b bin dng do mt v n khi anh sy thuc n np
vo lu n t ch. Vi nhng c gng phi thng, xng qun gii ca h thu hi c trang thit b ca
cc xng Caron Hi Phng. Ti y cng nhn tho ri my mc v chuyn bng i vai, xe b,
thuyn bum, t v thng l eo trn lng, vt hng trm kilmt, i trn nhng con ng mn trn
trt, n tn gia vng rng ni. S cng nhn ln ti bn trm ngi. Ngha c giao nhim v nghin
cu sn xut ton b cc b phn sng ci. Hm Php nhy d ngy 7 thng 10 nm 1947, Ngha hon
thnh mt na cng vic. Nm 1948 h cho ra l cc khu ci 60 v 81. Sau Ngha chuyn sang
nghin cu sn xut sng khng git (SKZ). u nm 1950, nhng khu sng khng git u tin iu
chnh s tham gia nh n Ph Lu. Cc xng v kh ca khng chin thnh cng v lm ch c k
thut n lm.
Nm 1947, trc cuc tn cng ca qun Php, Gip cng b tham mu thng qua mt chin lc phn
tn lc lng mt cch c h thng. Qun chnh quy c chia thnh 30 i i v 16 tiu on c lp, kt
hp cht ch vi du kch cc x. Ngay sau khi chn ng cuc tin cng ca qun Php ln min thng du,
Gip v b tham mu hp ngy 16 thng 3 nm 1948 tho lun v ch trng phn tn lc lng ni
trn. Hai phn ba qun chnh quy chia thnh i i v trung i trc tip c tung vo ch hu tng
cng chin tranh du kch. Gip vit: Bng vic tng cng du kch chin, chng ti ch trng bin hu
phng ch thnh tin tuyn ca chng ti. y l mt cuc u tranh v cng gian kh v m rng trn
tt c cc mt qun s, kinh t, chnh tr. ch t chc cn qut, chng ti tin hnh chng cn. ch t
chc ngy binh, lp chnh quyn b nhn, chng ti kin quyt gi vng chnh quyn nhn dn, tiu tr bn
t ngy hp tc vi ch v bn Vit gian phn ng... Mt cch kin nhn v dn dn tng bc, chng ti
lp c cc cn c du kch ln, nh. Ngoi vng t do, cc vng khng ngng c m rng v tng
ln gp bi xut hin ngay trong lng cc vng ch tm chim. t ai ca T quc c gii phng tng
tc t ngay hu phng ch. Trong cuc chin tranh ny khng c phng tuyn c nh. u c ch l
l tin tuyn. Ch no cng c th l tin tuyn, m cng c th l hu phng.
Cuc tn cng thu ng 1947 ca Php l n mnh nhng nh vo ch trng v nhng ngi chin thng
by gi cn chu c gnh nng hu cn, c lp ra khp ni ngay c trong vng c ch hay him tr.
T thng 10 nm 1947, qun Php rt khi Tuyn Quang v ngay sau khi cuc tin cng kt thc, Ban
chp hnh Trung ng nhn nh cuc khng chin Vit Nam qua giai on phng ng thun ty bc
vo giai on th hai. ng s 4 t Cao Bng i Lng Sn lun qua nhng ng hm ph kn cy ci xanh
ti, tr thnh con ng m mu. u thng 4 nm 1948, mt trn phc kch trn ng s 4
tiu dit mt on xe khong 50 xe vn ti. Theo nhp hai mt ca cuc chin tranh ny, c ban ngy
thuc v k chim ng, cn ban m lc lng khng chin kim sot ton b lnh th cho n vng ph
cn cc n bt. Cc c s khng chin c gy dng vng chc t khp cc cnh ng trng tri vng
ng bng n cc vng rng rm rp a hnh him tr, vo c cc thnh ph dy c n bt binh lnh,
cnh st ch, nht l Si Gn. Ti y c kh nhiu tim n ca Php c che ch bng nhng tm bin
chng lu n. Nhng hip nh k kt gia Vincent Auriol v Bo i ban cho Bo i t nht trn giy
t, iu m trc y ngi ta khng khng c tuyt vi H Ch Minh: c lp v thng nht ti Vit Nam.
Nhng ai m lm c? Nc Php vn c ton quyn iu khin ngoi giao v cc lc lng v trang ca

quc gia phao cu ny.

Ba phn t vng chu th ang tut khi s kim sot ca Php mc d cc thnh ph ln u do Php
chim ng. Ti min Trung, trn 600 kilmt, qun vin chinh khng chim c thnh ph no v nhng
ni khc nh hng ca Php khng vt qua vng k cn trc tip ca cc doanh tri.
min Nam, Php c c s bm r t lu v mnh m hn nhng ni khc. Song u u cng c khng
kh bt an thng trc v Php khng th i su vo vng ng Thp Mi rng ln tri di n mi C Mau
m khng i km vi mt s qun c tp trung ng o. Vit Minh c mt khp ni trn cc cnh ng,
n tn ngoi Si Gn.
Tuy nhin, vng khng hon lan rng hn min Bc. Thng 2 nm 1949, chung quanh Ph Lu gn Lo Cai,
12 n bt b tiu dit. Thng 4, ln u tin Vit Minh iu ng hai trung on nh tr cuc hnh binh
Pomone vng Ph Th - Tuyn Quang. Thng 5, Vit Minh cn ghi im bng cch ln u tin h n Ph
Rng gn Yn Bi do mt i i chim gi: 25 n bt khc cc vng quanh b Vit Minh nh
chim hoc bc rt.
Vo thi im ny, Hng qun Trung Hoa tin st ca ng Thng Hi v Hng Chu. S c lp ca Chnh
ph H Ch Minh chng bao lu na s chm dt. Chuyn g s xy ra khi qun i ca Mao n st bin
gii ng Dng? Tng Revers i th st chin trng, ch trng rt tt c cc n binh pha bc, tp
trung v gi Lng Sn v thu hp s chim ng vng ng bng sng Hng rt ngn phng tuyn bn
trong. Ngay trong cc thnh ph, tnh hnh cng khng sng sa hn. Ti H Ni, cuc sng va mi n nh
tr li, du kch bit ng lm n tung my bay u trn sn bay Bch Mai (ngy 18 thng 1 nm 1950),
ri ngy 1 thng 3 n lt sn ga, trm bin th v mt kho n ln Thy Khu.
Trong nm hc 1949 - 1950, cc cuc bi kha lin tip xy ra ti cc trng cng, t ti Si Gn, ni y
hng trm, hng nghn ngi d m tang mt hc sinh[2] b cnh st git cht hi thng Ging, trong mt
cuc biu tnh chng chnh ph Bo i. Tip , ngy 19 thng 3 mt cuc biu tnh khc ca thanh nin
phn i chuyn thm ca tng M Radford ti Si Gn bin thnh mt cuc khi ngha. Nhiu xe but,
xe con ca ngi Php b t chy gia trung tm thnh ph.
[2] l m tang hc sinh Trn Vn n (BT).
Khi ch lc ca Vit Minh cng tng nhanh min Bc t nm 1947. i on u tin, i on 308 c
thnh lp ngy 28 thng 8 nm 1949 ti n u gn Thi Nguyn v chn thng sau n lt i on ch
lc th hai, i on 304 ra i ti khu IV gn Thanh Ha. T thng 5 nm 1950, mt thng t ca Ban chp
hnh Trung ng ra lnh sa cha gp li trc ng b quan trng t bin gii n Vit Bc. Trong lc
ch ra sc ph hoi h thng ng giao thng ng bng, ng bo min ni ra sc khi phc mng li
ng b ch mt mt ngy ti c in Bin Ph. Ngy 27 thng 7 nm 1950, Ban ch huy chin dch
bin gii c thnh lp do tng Gip ng u v s a vo trn i on 308, ba trung on v ba tiu
on cng s ym tr ca cc i i b i a phng v du kch.
Ngy 16 thng 9 nm 1950, Vit Minh nh chim ng Kh. Con ng s 4 dc ha tuyn b ct t hn.
Vi mt n v hng mnh gm lnh Tabor, lnh d v lnh l dng, i t Lepage xut pht t Tht Kh
gii vy cho cnh qun Cao Bng ang b c lp hon ton. Ngy 1 thng 10, trn cc ngn i Khau Lung
v N P, cnh qun Lepage b tiu dit. Cc cuc giao tranh c lit trong cc cnh rng v i ni dc ng
din ra sut ba ngy, song cnh qun ca Charton ri Cao Bng tin rt chm. B ch huy Php m cuc
hnh binh ln Thi Nguyn n v thu ht lc lng Vit Minh. Nhng ngi tin cng bm st cnh
qun Lepage ang rt chy v Cc X ngy 30 thng 10. Ngy hm sau, Lepage tin ln pha bc n
Charton lp l trn cc mm ni Qu Chu. nh qun Lepage, l mnh lnh ca B ch huy chin
dch. Lnh Vit Minh vt qua cc mm ni tai mo ri dng sng t ng qut vo cnh qun Lepage
ang mt phng hng. Th l Lepage b bt sng cng vi ban tham mu. Nhng ngi lnh Vit Minh
tha thng tin ln chn qun Charton cng ang c bt lin lc vi Lepage. Mt mi, bng i, nhng
ngi chin thng li ln ng. H i sut hai ngy rng. Ba n cui cng ca h vo ngy hm trc ch
c ng rang. H ng qun Charton Qu Chu v nh tan tc qun Charton y. i t Constant ch
huy thnh Lng Sn cho tiu on d tin ln Na Sm cu nguy nhng dc ng bn ny nghe tin hai
cnh qun Lepage v Charton b tiu dit nn hong ht cha gp Vit Minh tan r, chy tn mt vo
rng thot thn. Ngy 18 n lt Constant vi vng b Lng Sn. Cc v tr Ha Bnh trn sng L, Lo Cai
bin gii rt chy ngy 4 thng 11. Qun vin chinh Php rt v tp trung ng bng. 9 tiu on Php
b tiu dit, 2 i t b bt sng, 11 khu pho, 3.000 khu sng cc loi v 500 tn n dc lt vo tay
Vit Minh. Cn c a khng chin Vit Bc c m rng thnh vng hon chnh di 750 kilmt bin

gii.
T ngy 21 thng 1 nm 1950, Hi ngh ton quc ng Cng sn Vit Nam n nh k hoch chuyn
sang giai on tng phn cng v ch trng xy dng i qun ngm trong cc thnh ph. Tng lai s
ra sao? Sau thm ha Cao Bng, Paris c tng De Lattre de Tassigny sang ng Dng thng nht ch o
v qun s v dn s trong tay mt ngi. K nguyn dao ng qua ri. By gi l lc qun phi c
tng ch huy. ng ta tuyn b ngay sau khi n ng Dng nhm chc. Nhng n canh ri dc ng
nh nhng cy mng ty lm g? By gi n lc n mnh su di t. Th l chung quanh ng
bng sng Hng, qun i o xi, xy mng, p nn cho c mt h thng boong-ke na chm na ni, c
th chu c n pho 105 ly, to thnh phng tuyn De Lattre nhm ct va la vng chu th ra khi
vng ni nhm khin tng Gip khng tm u ra lng thc nui khi ch lc ang pht trin nhanh
chng. Nm trm im ta bng b tng, l l mt t, dng ha lc qut sch mi s qua li.
Thng 1 nm 1951, tng Gip tin cng Vnh Yn m khng phi chc thng phng tuyn De Lattre. Hai
thng sau ng a qun n Mo Kh cch Vnh Yn hn mt trm cy s v pha ng, ri sau khi i vng
quanh chu th di 400 kilmt ng tin cng Ninh Bnh vo thng 6. Khng c kt qu lm. T thng 3,
ngh quyt ca Ban chp hnh Trung ng ng ti xut hin cng khai vi ci tn ng Lao ng Vit Nam
nhn mnh mt ln na cuc khng chin l lu di v c im giai on hin nay l chun b tng
phn cng. Ti Paris, ngi ta ni n s phc hng k diu. Tng De Lattre tr thnh con ngi
thay i s phn, l cu tinh ca ng Dng. Chc hn mt trn tr vng. Nhng ngi ta c qun i
rng bng cch m lin tc ba chin dch quy m ln, tng Gip chng t c bc nhy vt k diu.
Trong khi De Lattre c phn tn bo v v s cc n bt nh l nhng ming mi khng qu kh i vi
Vit Minh, ng loi b nhng v tr ph thuc khng th gi c v tp trung lc lng cho thnh cc
GM (Groupments mobiles: binh on c ng). Lm nh th, De Lattre vn khng thot khi th tin thoi
lng nan c tng Gip vch ra t lu: Vic theo ui chin tranh xm lc i vi qun i vin
chinh Php l mt qu trnh lin tc phn tn lc lng. Lc u l phin ch theo i hnh s on, qun
i Php b x nh thnh trung on ri i i v cui cng l trung i ng qun trong hng nghn
im ta v cc n bt phn tn ra t pha ca chin trng. Nh th h ng trc mt mu thun khng
th gii quyt c: khng phn tn, x nh qun i th khng lc lng chim ng cc vng xm
chim nhng phn tn ri h li gp kh khn mi. Nhng n v b x nh l ming mi ngon cho qun i
chng ta. Lc lng c ng ca h ngy cng thu nh v tnh trng thiu ht qun s cng thm trm
trng. Nu h tp trung lc lng bao nhiu sc i u vi hot ng ca ta v ginh li th ch
ng th lc lng chim ng li gim i by nhiu v i vi h tht kh, thm kh khng th gi c cc
vng chim.
V Paris khng th cung cp thm qun tng vin nn De Lattre ra sc bo cha, bnh vc cho qun i Bo
i. Thng 7 nm 1951, Bo i k sc d tng ng vin v mt lp thanh nin c ku gi nhp ng.
Nhng i qun ny c tuyn m mt cch cng bc, b khung ca qun i xut thn t cc con em
t sn khng c lin h g vi qun i, quan tm n lng bng v bun bn hn l cc cuc hnh binh.
Qun i khng bao gi gi c a bn khi b tn cng.
Thng 9 nm 1951, De Lattre i Washington bn cuc chin tranh cho ngi M. Lu Nm Gc cn
ang theo ui cuc chin tranh Triu Tin chng ch ngha cng sn chu nn cam kt s cung cp vi
s lng kha kh v vt cht trang b cho cc s on ca Bo i. Bng cch ng h v ti chnh, vt
cht v mt i ng c vn, Hoa K thc t ng h quyn kim sot cuc chin tranh ng Dng.
Washington cung cp la, cn Paris cung cp mu. Sau ny Gip vit: Nu nm 1950 v 1951 vin tr
M mi ch cung cp 15% chi ph cho cuc chin tranh ny, th n nm 1952 t l l 35%, nm 1953 l
45%, n nm 1954 tng vt ln 80%.
Hnh ng ca De Lattre thot nhn c v nh thnh cng. Ma thu nm 1951, qun i vin chinh chuyn
sang th tin cng, a qun nhy d nh chim Ch Bn ri Ha Bnh trong thung lng sng , cch H
Ni 75 kilmt, pha sau nhng dy ni vi nh du bc thm ca min trung du. Cuc hnh qun trc
ht l mt hnh ng nghi binh nhm nh lc hng s ch ca cc s on ch lc ca tng Gip ra
khi vng chu th lun lun b uy hip. De Lattre s phi nhanh chng xung nc.
Thng 11 nm 1951, trn sn bay Ct Bi ti Hi Phng, De Lattre mc b dn s nm cht tay cc s
quan cao cp ch huy qun i Php ti Bc B ra tin ng. ng eo trn tay tm bng tang v trn nt mt
hn du n ca ni au mt con cng nh bnh tt ang lm hao mn c th v tm hn ng. Trong thm
tm, ng thc c s tht bi ca mi c gng v ch cng nh ton b uy tn ca mnh. Ln ny ng

vnh vin ra i khi x Bc K - ni con trai ng va ng xung. Trong lng ng au kh thy mnh khng th
ginh li th ch ng. Khng chu, l phng chm hnh ng ca ng. Va ti chim Ha Bnh nhng
ng bit r nhng kh khn ca lc lng chim ng chng bao lu na s phi rt b trnh mt tai ha
mi v tnh hnh Bc K cn xu hn na so vi thi k u khi ng mi t chn n. Sc p ca tng
Gip trn mt trn Ha Bnh ln n mc lc lng chim ng phi rt vi, sau khi ph hy kh ti khng
th em theo qua nhng con ng hm ca dy ni vi trn ng 6. Ch c yu t bt ng ca cuc
rt qun vi v di quyn ch huy ca tng Salan mi trnh c iu t hi nht cho qun i Php.
Cng trong thi gian ny, kh nhiu n bt mi xy dng ma h nm ngoi tht th trc nhng n
tn cng ca Vit Minh. Bi l chnh ng bng mi l thc cht ca vn .
Ngi ta ni v nhc i nhc li rng ng bng rung nt. Mi bui sng phi gii ta 100 kilmt ng b
v ng st H Ni - Hi Phng m ht thy mi vic u phi ph thuc vo trc giao thng huyt mch
ny. Qun i i trc m ng vi nhng c xe c trang b my d mn i t n ny n bt khc, sa
cha nhng on b du kch ph hoi m trc v khi thng ng xe la phi i gp v H Ni trc khi
mn m bung xung.
Trong tam gic chu th ni mt dn s ti 1.000 dn trn mt kilmt vung th thc s y l mt
rng ngi, che ch cho lc lng khng chin. Qun i vin chinh thy mnh dnh lu vo mt cng vic
d trng xe ct. Cc boong-ke v cc vng trng bao quanh chng, nhng cuc cn qut ch t nhiu
nht l khai thng nhng dng chy ca phong tro chung trong nhiu xiphng, nh nguyn tc bnh thng
nhau. Khi mt tiu khu b cn qut, lc lng a phng, dn qun du kch li m mt cuc khng c mi
rt quyt lit, t lng ny sang lng khc. Ban ngy h n sau cc ly tre, m n h thc hin chin thut
quen thuc ca tng Gip. Dng cc n v nh khu vc bn cnh ngoi khu vc ang cn qut hot
ng c lp ph vy sau li tp hp. Cn du kch th chui xung hm b mt li ti ch hoc phn
tn tr trn vi dn. Nh vy, mi trn cn ch tm thi ph v cc n v chnh quy ca tng Vn Tin
Dng ang hot ng tiu khu bn cnh m thi.
Thiu qun s, qun vin chinh cng p dng nguyn tc bnh thng nhau nhng theo chiu ngc li. Mi
mi tin cng ch l tt cn hu phng, to nn khong trng sau du kch hay qun ch lc khai thc
c li cho h m thi. Cc lng ng bng dn dn tr thnh lng chin u sau ly tre m ngi ta c san
phng thnh bnh a. Cch H Ni 15 kilmt v pha bc, x Nam Hng vi 4.000 dn l ni tng nh c
th kim sot d dng: tuyn ng st Hi Phng - Lo Cai i qua x trn 5 kilmt. Thc t, ngi Php
cha bao gi kim sot c lng ny. Nm 1950, nhiu cuc cn qut din ra ti y khin tnh hnh tr
nn gay go. Mt cuc hp ban m c triu tp ngay cnh bt gc ca ch xc nh mt chin thut
mi: mt mt o hm b mt tip tc cuc u tranh v trang trong khi trn mt t dn vn sng hp
php chng li ch qun dch ca Bo i. Trong hai nm 1953 - 1954, bt chp khong 50 trn cn t
chy khong 850 ngi nh, c x vn l khu du kch ni ting c 3.500 mt a o v 3.200 mt ho kt
ni cc im trng yu. Nam Hng khng phi l trng hp c bit. Nhng kiu lng khng chin c a
o nh hang chut chi nh th, thng thy trong vng chu th min Bc, s c ti hin gn Si
Gn v hng Hc Mn v C Chi.
C quan ph trch bnh nh nh gi trong ma h nm 1953 vng chu th sng Hng ch 63% s x
bnh nh c ban ngy v 36% x bnh nh c v m. l nhng con s rt lc quan di con mt
ca chuyn gia Bernard Fall. ng tnh rng trong s 5.780 lng bn trong phng tuyn De Lattre, Vit Minh
kim sot c 2.140 lng, cn li 1.840 lng khc tuy c tun tra lun nhng vn tut khi s kim sot
ca Php, Php ch kim sot c 1.800 lng, tc 31,2%.
Mt cc khc ca cuc chin tranh ny l vng rng ni, ni sinh sng ca cc dn tc thiu s, tng l mt
trong nhng b phn then cht ca b my chnh tr - qun s thuc a t thi Gallieni. C kinh nghim
hot ng Vit Bc trong nhng nm 1940 - 1945, nn Gip tin hnh cc bin php ti cc vng ny,
lm thay i hn cc din chin trng.
T thng 3 nm 1948, tng Gip m mt chin dch nh Ngha L ti Ty Bc (Ngha L sau ny tr
thnh mt trong nhng mi quan tm thng xuyn ca ng). Bt u t lc c phn cn li ca min Bc
c gii phng tr vng chu th th khu vc Thi - Mo tr thnh mc tiu ch yu ca ng. Thng 10
nm 1951, chin dch L Thng Kit buc Php rt b 7 n v tp trung qun Ngha L nhng n
chnh ti y li khng nh c v ch mt nm sau v tr Ngha L mi b tiu dit trong mt chin dch ln
hn. Ton b th trn b tr ti y b sp . Tiu on d thuc a s 6 ca thiu t Bigeard phi hy sinh
vo pht cht lm nghi binh thu ht lc lng tin cng, cui cng mt hai phn ba qun s trong mt

cuc xut qun liu lnh. T Ty Bc, Php ch cn ng qun hai ni: Lai Chu v N Sn. Ring N
Sn nhanh chng tr thnh tp on c im c h thng phng th kin c ch sng c nh cu hng
khng. Cch b tr kiu mi khin Gip b bt ng v cha c cch tiu dit v tr ny. Lc lng ca Gip
khng trang b nn thit hi nng n. V pha Php, mu c im phng th s tr thnh loi thuc
bch bnh dn thng n in Bin Ph.
Thng 4 nm 1953, Gip m rng cuc tin cng v pha nam nh chim th x Sm Na Thng Lo v
chc thng phng tuyn Luang Prabang, lc lng Khmers Issaraks mau chng trng thnh.
Ti Vit Bc, t khi c ch th ca ng hi thng 5 nm 1950 v sa cha ng s, ngi ta khi phc
h thng giao thng b ph hoi nghim trng 3 nm trc. p dng li chin thut c t thi L Li trong
cuc khng chin chng xm lc nh Minh th k XV, ngi Vit Nam xy dng mt mng li ng
mn trn ni ch chim ng ng bng khng th pht hin. Ngi ta c gng xc nh v tr ca cc
trc ng trn bn c nhng v ch v nhng con ng khng tn ti. Vi nhng cn b c o to
vi v, thiu bi bn, Vit Nam Dn ch Cng ha m cc on ng cn thit ni vi vi cc con
ng c. Cu c thay bng cc mng qua sui hay ph ban ngy c ngy trang k. Cc trm xe
u c t trong hang hoc di tn rng. Ngi ta sa c 3.964 kilmt ng b, m thm 333
kilmt ng mi ban m nhng chic xe Motolova do Lin X ch to c th i m khng cn bt n
pha.
Vic ng vin ton dn m bo giao thng cho php qun i vt qua nhng tr ngi nng n nht.
Khng qun Php tn ph mt ng, rt kh khi phc nhng cc nh chp t trn my bay ng trong
Indochine Sud Est asiatique (ng Dng - ng Nam ) cho thy nhng on ng hng trm mt b bom
xa s c khi phc trong vng cha y 15 ngy. V hng N Sn, 100 kilmt ng b c
m trong vng by thng, t thng 4 n thng 11 nm 1953, trn mt vng ni a hnh him tr, dn c
tha tht. Chng ta c th o c s n lc ny nu ngh n vic xy 356 kilmt ng 41 di ch
thuc a phi mt 26 nm.
Cui thng 5 nm 1953, khi tng Navarre n Si Gn, tnh th ca qun i Php khng h sng sa.
Quyn ch ng nm trong tay tng Gip. ng Dng s c qun o ha thnh hng nghn v tr
n bt ln nh tr tri gia i dng Vit Minh chng?
Sau 18 thng n binh bt ng, b ch huy Php quyt nh ginh li th ch ng b mt v tay i
phng. l mc ch ca k hoch mang tn ngi tho ra n: k hoch Navarre. Qun i tp hp li
thnh nhng binh on c ng xung kch s lm i phng phi nh mu, bt h phi phn tn gia chu
th v thng du trc khi ging n quyt nh trong mt chin dch tn cng quy m ln. Gip s phi tp
trung qun bo v cc cn c a, kho tng v cc v tr then cht.
C thc v quy m cc phng tin hu cn ca lc lng khng chin, l kho xng du v n dc
giu trong cc hang ng Lng Sn, Navarre v Cogny nhm vo nh n ph u. T ngy 17
n ngy 20 thng 7 nm 1953, hai tiu on d c th xung th x Lng Sn ri vi v rt theo ng
Tin Yn sau khi lng sc vo mt s kho v kh ph phch. phng b tiu dit v tit kim chi ph
cho cu hng khng qu tn km, su tiu on ti N Sn c rt vo u thng 8. Ngy 15 thng 10,
nm binh on c ng m cuc hnh binh Mouette (Chim mng bin) nh ra Nho Quan v Thanh Ha l
nhng cn c hu phng ca cc i on ch lc ca Gip. Tuy nhin, y l ln u tin trong chin
tranh, Navarre tin hnh mt cuc b nh vo Lin khu IV. ng hy vng s lm tan r lc lng khng
chin, c tp hp thnh nm s on cc ca ng ng bng. Nhng cuc tn cng ca Php ra
Thanh Ha v Nho Quan b b i a phng chn ng v bt u t ngy 6 thng 11, tt c cc n v
tham gia cuc hnh binh Mouette tr v cn c xut pht.
Ti H Ni cng nh Paris, phong v biu vch kh n nh bo hiu thi tit tt.
Tng Gip s lm g y?
Sau ny ng vit: Vn c th nh sau: ch ang ra sc tp trung qun ng bng v m cc cuc tin
cng nh ra vng t do. T chng ta s phi tp trung lc lng i ph hay a i ni khc m
nhng cuc tin cng trong nhng khu vc khc m ta la chn. Vn tht s t nh. Trong khi tp hp
lc lng nh ch ng bng, chng ta vn c th bo v vng t do ca chng ta. Nhng qun i
vin chinh ti y vn cn mnh v cc n v ca ta c th chu tn tht nng. Ngc li, nu tin cng
ch nhng khu vc vi phn ln ch lc ca ta, chng ta c th khai thc nhng im yu ca i phng
ging cho chng nhng n ch t trong lc vn tn ti uy hip ca ch i vi vng t do ca chng
ta.

V vy, Ban chp hnh Trung ng quyt nh: Tp trung lc lng m nhng cuc tin cng ln vo nhng
hng quan trng m ch tng i yu. Thng 10 nm 1953, b li ca ng vng chu th, qun ch lc
tip tc hnh qun ln Ty Bc nhm hng Lai Chu v Luang Prabang. Paris phi bo v Lo bng mi gi
v Lo l nc duy nht bn o ng Dng k vi Php mt hip c theo ng th thc. Cn
Sihanouk th i Campuchia c hng c lp chn chnh trc khi cam kt v cn thn Bo i i xa n
ch chi sang l thng qua mt kin ngh phn i Lin hip Php. Chnh v p ng s i hi chnh tr
m ngy 17 thng 11, Navarre v Cogny quyt nh m cuc hnh qun Castor (Hi ly) nhy d xung in
Bin Ph, bin in Bin Ph thnh mt N Sn mi nhm mc tiu kp che ch Lo v nm la go,
nht l lng cho in Bin Ph. ng l trong gc ngn ko no cn c mt phiu ca i t Bastiani:
x ny khng th ngn chn mi hng tin qun. l khi nim chu u khng c gi tr g y.
Ngi Vit c th i khp mi ni. Ngi ta bit r iu ti ng bng. Nhng ngi ta t chi khng
m xa n iu cng nh nhng li phn i ca cc s quan cao cp. V vy, ngi ta c n in Bin
Ph t mt ci cht trn mt trc hon ton h cu. Ngy 20 thng 12 nm 1953, ba tiu on d c
th xung mt ni ho lnh c ci tn khng ni c iu g vi ai v gi l in Bin Ph.
S uy hip ca tng Gip i vi lng cho nhanh chng c xc nh r. Ngy 10 thng 12, qun ch lc
n sng trn mt trn Lai Chu v bt u thanh ton ci gi l du kch do G.C.M.A (Groupes de
Commandos mixtes Aroports - Nhm bit kch d hn hp) ca i t Trinquier thu nht t bn th ph
a phng, nht l ngi ca o Vn Long.
Tng Gip thay i hon ton lc lng ban u ca mnh, tin cng trn nhiu hng lm cho lc
lng d tr ca qun vin chinh Php mi mt, kit sc trc khi ging mt n mnh c tnh quyt nh
vo in Bin Ph.
Trong lc bao vy Lai Chu, Gip iu lc lng ca khu IV i v hng Trung Lo tiu dit v tr Ban
Na Phao ngy 22 thng 12. Lin qun Vit - Lo qut sch mi v tr ch trn ng s 9 cho n tn
Thakhet, khin qun Php ng y phi rt chy v Seno gn Savankhet. Ngy 27 thng 12, b i Vit
Nam ra sng Mkng ra ga-men trong lc my bay Php vi v i tip t cho Php ang c gng cng
c cn c c th Seno. Mt tun sau, ngy 30 v 31 thng 12, Gip tin cng H Lo, gii phng Attopeu v
tha thng gii phng ton b cao nguyn Boloven. Navarre phi tng cng cho cn c Pakse.
Vit Minh s nh u na y? cc Bc gip vi tnh Vn Nam (Trung Quc), sau khi gii phng Lai
Chu, tng Gip cho mt mi tin v pha bc n Luang Prabang, qua lu vc sng Nm Hu, v tin v
pha bc, n tn tnh Phong Sa L. Mt minh chng hin nhin: in Bin Ph c chn ng c trc tin
qun no u! Min Nam, min Trung v min Bc Lo u l nhng nht t c ht qun vin chinh Php
vo y, cng nh cao nguyn min Trung v chu th sng Hng, ni y tnh hnh mi ngy mt xu.
Chnh trong bi cnh chung , ngy 13 thng 3 nm 1954, trn chin in Bin Ph m mn. Trn in
Bin Ph c lng vi khung cnh chnh tr c sc nng ti a, mt chin lc qun s trn phm vi ton
chin trng ng Dng. Chng ta s tr li chi tit hn v trn chin quyt nh ny.
m 13 thng 3 nm 1954, mt cuc tn cng dng mnh c nhng ln n ha lc pho dy c ym
tr trn ngp trung tm khng Batrice (Him Lam) bo v li vo lng cho in Bin Ph. Tha
thng, Gip ph hy lun ci cht ca th hai ca tp on c im: i Gabrielle (c Lp) b h ngay ti
hm sau. Lnh Thi ang gi Anne Marie (Bn Ko) tho chy trong cn hong lon ngy 17 thng 12. Ti H
Ni v Paris, tt c mi ngi u sng s.
T ngy 30 thng 3 n gia thng 4, mt cuc tin cng th hai dit mt phn cc qu i pha ng
(cm c im Dominique, Eliane) v nhiu im ta pha ty (cm c im Huguette) ni din ra nhng
cuc c chin gip l c trn nhiu v tr m hai bn ginh git nhau mt cch quyt lit. B kt cht trong
mt h thng hm ho c m n li tin ln bp nght dn dn nh cc vi ca con bch tuc, tp
on c im mi ngy mt co hp ch c tip t nh git bng nhng cuc th d liu mng.
Khong thng 4, B trng Ngoi giao Hoa K Foster MacGovern tnh n mt cuc can thip t ca
khng qun M c mnh danh l chin dch Vautour (Diu hu) p tan h thng giao thng tip t
ca Vit Minh v tuyn u tn cng. Ti B Ngoi giao Php, ng ta ngh B trng Ngoi giao Php
Georges Bidault s dng hai qu bom nguyn t cu in Bin Ph. D n ny vp phi s chng i ca
cc ngh s Quc hi M v c B trng Ngoi giao Anh Anthony Eden. Tp on c im khng th gii
ta, qun Php c th y khng cn ng no tho chy. S phn ca h th l c nh ot. Trn
i bi in Bin Ph ch cn tnh bng ngy.
T ngy 1 n ngy 6 thng 5 nm 1954, mt t tin cng mi dit nt nhng v tr then cht cui cng

trn my ngn i pha ng. V chiu ngy 7, cuc tng cng kch tin vo s ch huy tp on c im.
Hi 17 gi 30 pht cng ngy, c sao vng ca nhng ngi chin thng tung bay trn nc hm ca
tng De Castries.
Hi ngh Genve s khai mc vo ngy hm sau (on Vit Nam do Phm Vn ng dn u n t ngy
24 thng 4). Ti vng chin s min Bc, qun vin chinh Php va mt 16.000 qun thuc nhng n v
thin chin nht ca khi ch lc i qun vin chinh Php ti ng Dng. Vic rt ton b qun Php v
Hi Phng c tnh n mt cch nghim tc. T ngy 23 thng 6 n ngy 3 thng 7, trong cuc hnh
qun Auvergne, ton b lc lng Php chim gi pha nam ng bng rt v trc Hi Phng - H Ni b li
150 n bt cng vi
600 lng x v nhiu thnh ph ln nh Nam nh, Thi Bnh, Ninh Bnh, Ph L. Cng lc min Trung, binh
on 100 b qun i nhn dn nh tan tc gn An Kh. An Kh c gii phng ngy 28 thng 6 sau mt
trn giao tranh c lit.
Hai s kin din ra ng thi in Bin Ph v Genve gy ra mt ln sng ha bnh Php v Laniel
phi nhng chc Th tng chnh ph cho Mends France. V th tng mi cam kt gii quyt vn
ng Dng t nay n 20 thng 7 l hn cui cng. Cuc chy ua vi thi gian trong rng kt thc bng
cuc chy ua vi thi gian xung quanh (v trong hu trng) nhng tm thm xanh, bn b h Lman.
Ngy 20 thng 7, sau mt cuc tho lun ko di sut m khng ngh, mt hip nh ngng bn c k
kt gia Php v Vit Nam Dn ch Cng ha, cc cng quc (Lin X, Trung Quc, Anh) tuyn b tn
thnh vn bn hip nh trong mt bn tuyn b cui cng ca hi ngh tha nhn c lp thng nht v
ton vn lnh th ca Vit Nam. t nc Vit Nam thng nht v ton vn lnh th nhng t thng 9 nm
1954 tm thi chia ct thnh hai min, Bc v Nam tp kt lc lng ca hai bn tham chin (Vit Nam Dn
ch Cng ha v Lin hip Php). Hai min v nguyn tc s thng nht bng cuc tng tuyn c vo thng
7 nm 1956.
M khng mun cng nhn cc quyt nh ny nn a ra mt tuyn b n phng mang tnh nc i.
Ngy 10 thng 10 nm 1954, qun i ca Gip v Vng Tha V, sng eo trn vai tin vo H Ni.
Nhng ngi lnh cui cng ca i qun vin chinh Php ru r rt khi cc con ph vng v, ca s ng
kn. Theo chn h cch vi trm mt l nhng anh b i tip bc trn nhng va h ng nght ngi di
nhng ca s m toang v c php phi tung bay.

Nh chin lc i mt vi Hoa K

1. Chin tranh c bit

Mt ngy bnh thng nh bao ngy khc, ngn la t tch reo vui di y ni k trn bp. Di sn nh
tre, ting v v nng n ca chic ci xay la ang quay u u theo nhp chic bin g. T nh hng xm
vang ln ting ci gi go inh tai nhc c. Mt tia sng le ln chn tri. Lt na thi khi mt tri nh ln
ri chiu khp cc lm cy, n ng trong lng s i lm ng hoc i sn... Bt cht ting ch sa rm ran,
lnh Si Gn a vo trong thn. Ba ting sau khi chng ra i, nhng thanh g ct cui cng va chy ht,
xm Tn Lp b xa tn trn bn : 37 xc cht nm cng queo trn mt t, ch c hai thanh nin chy
thot. Cng n v lnh Si Gn li xng vo lng Tn Hip[1]: 15 ph n b ct c gc bn rnh nc.
Thng k cui cng: 92 ngi cht. Ngy thng? Khng phi l nm 1964 cng khng phi l nm 1965 m
l nm 1955. Chnh xc l ngy 8 thng 7. Nhng kiu thm st nh th bt u xy ra nh cm ba t
mt nm nay trong khun kh chin dch t cng nhm vo nhng ngi khng chin c cn li, bt
chp nhng iu khon ghi rnh rnh trong hip nh Genve tuyt i cm mi hnh ng tn st.
[1] Thn Tn Hip v Tn Lp thuc x Hng in (nay l x T Rt, huyn akrng) (BT).
Nhn danh Qun i nhn dn Vit Nam, t cui nm 1954 tng Gip khng ngng t co nhng ti c .
T ngy 4 thng 9 qun i quc gia n sng ch c, 39 ngi cht. Ri ngy 7 Ngn Sn - Ch
Thnh: 80 ngi cht. Ngy 13 M Cy: 17 ngi cht. Ngy 25 Vnh Xun, 40 ngi cht. V v thm
st Ngn Sn, mt trong nhng v him hoi c y ban Kim sot Quc t (CIC) mt n v tin hnh
iu tra, kt qu l mt bn bo co a ra nhn xt: y l mt v vic nghim trng lm khong 80
ngi cht v 46 ngi b thng. chng li khong 300 ngi dn, qun i quc gia trin khai 300
lnh ca tiu on 10 c trang b sng trng v sng t ng....
y ban Kim sot Quc t khng bao gi n Tn Lp cng nh Tn Hip. Thc t cc t iu tra lu ng
ca h khng th i u c t thng 6 nm 1955. Trn 295 v vic m y ban Kim sot Quc t nm
c, y ban ch a ra nh sng c 30 trng hp. T Marchs coloniaux (Th trng thuc a) ra ngy
17 thng 12 nhn nh: Nhng phng php p dng min Nam Vit Nam ging ch ngha pht-xt chnh
thng nht. Sc lnh ban hnh ngy 16 thng 1 nm 1956 v giam gi v qun thc ti nh v ti xm
phm an ninh quc gia xc nhn v phng din php l thc trng . Vn dng sc lnh ny, su v lnh
o Phong tro bo v Ha bnh Si Gn - Ch Ln m trc ngi ta khng th a ra ta x c v
thiu chng c hp php b giam gi ti mt vng kh hu c Sn Ha min Trung Vit Nam. Thng 10
nm 1961, mt ngi trong bn h vt ngc, l lut s Nguyn Hu Th, ngi c ng hc sinh,
sinh vin biu tnh trn ng ph Si Gn phn i chuyn thm ca my n v u tin ca hi qun M
n cng Si Gn thng 3 nm 1950. Sau ny ng s lm Ch tch Mt trn dn tc gii phng.
Ngy 27 thng 9 nm 1954, mt phi on ca Php, do tng Ely dn u n Washington, xc nhn
chnh sch ca Hoa K. Nc Php chp nhn chuyn giao trch nhim cho M v ngy 28 thng 4 nm
1956 ngi lnh Php cui cng s ri khi Vit Nam. Cc nh ng cc Php ln lt chuyn giao mi
thm quyn cho Chnh ph Dim i li s m bo v li ch kinh t v thng mi. T thng 2 nm
1956, Si Gn a tin cho bit tng ODaniel chu trch nhim hun luyn qun i Nam Vit Nam. Cc ph
hiu Php s b t v thay th bng ph hiu M. Ngy 25 thng 4, phi on vin tr v c vn M
(M.A.A.G - Military Aid and Advisory Group) t ti ng Dng t nm 1950, m nhim mi trch nhim
t chc v hun luyn qun i Nam Vit Nam.
Di s che ch ca tm chn bo v v tuyn 17, Chnh ph thn M ca Dim khng nh mt chnh quyn
ngy cng c ti. Vi s ng h ca cc c vn M, t ma ng nm 1954, Dim nm quyn ch huy
qun i v t ma xun nm 1955, Dim ging mt n mnh vo phe i lp thn Php bng mu toan
lp Mt trn thng nht ton lc quc gia.
Tung 7 tiu on chng li phe ly khai Bnh Xuyn, Dim ct t mi quan h vi lc lng Bnh Xuyn
ngy 8 thng 3 nm 1955. Nhiu trn giao chin c lit xy ra gia trung tm Si Gn - ni lc lng Bnh
Xuyn nm cnh st, an ninh cch Dinh Tng thng 300 mt. c CIA tr lc, Dim ln lt bp tng
i th mt, yu hn v khng tm c chng li qun i ca chnh ph.
ng thi Dim t chc trng cu dn ngy 23 thng 10 nm 1955 ph trut Bo i. Tng thng h
Ng n Washington thng 5 nm 1957 c th tuyn b: Bin gii Hoa K ko di n v tuyn 17. Ti
Si Gn, tng tham mu trng L Vn T pht biu gn ln: Lp sng Bn Hi v Bc tin.
T nm 1954, tng Gip nhiu ln phn i nhng vi phm hip nh Genve min Nam. Ti y

nhng ngi khng chin c v cc ng vin cng sn c lnh khng nh tr bng v lc u b bt

hoc st hi. Trong sut ba nm, Chnh ph H Ch Minh hy vng, bt chp mi tr ngi, i n vic thc
hin hu hiu hip nh Genve v thng nht t nc bng tng tuyn c. Tnh hnh buc chnh ph min
Bc phi xem xt li quan im y. Bng cch ngh c hai min gia nhp Lin hip quc cui nm 1956,
Matxcva chp nhn v thc t tnh trng chia ct gn nh vnh vin. Trung Quc lc ny cn chu chi phi
ca tinh thn hi ngh Bandoung nn phn i ch trng ca Lin X nhng s phn i ny nng v ngoi
giao hn l dt khot. Ti min Bc Vit Nam, vic pht hin sai lm ca ci cch rung t t cui nm
1956 tm thi chim lnh s ch ca chnh ph. L Dun sau nm 1954 vn b mt li min Nam Vit
Nam, sau ra Bc, tr thnh Tng b th ng Lao ng. ng tin hnh nh gi li tnh hnh. Thay mt
nhng chin s min Nam, ng nhn mnh quy m ca nhng v n p v s cn thit phi chuyn sang
hnh ng bo lc. Hi ngh ton quc Ban chp hnh Trung ng ln th XV quyt nh u tranh
gii phng min Nam, thng nht t nc. Tuy nhin, s ng h ca min Bc i vi min Nam vn cn
rt khim tn cho n khi M leo thang chin tranh, km hn - rt nhiu - so vi vin tr ca Washington
cho Si Gn theo kin ca CIA.
Hai thng trc quyt nh ca Ban chp hnh Trung ng ng Cng sn, cc lc lng Nam Vit Nam do
M hun luyn pht ng mt cuc chin tranh tht s chng li vng nng thn. Ti y t pht hnh
thnh nhng khu du kch mi. Ngy 18 thng 3 nm 1959, 10 chic my bay nm bom p Tu Lai. Ln u
tin my bay c s dng nh vo dn thng min Nam. Ngy 4 v 22 thng 4, cc cuc bn ph
bng my bay li tip din trong khun kh mt cuc hnh qun cn qut trong vng chin khu D, xa kia
l cn c khng chin chng Php, cch Si Gn khong 50 kilmt v pha bc. Chnh quyn Si Gn iu
ng lc lng t mt i i n mt tiu on t u thng 2 ri n cui thng 2 phi tng qun s
ln ti 10.000 ngi. i tng Dng Vn Minh c i t M Leister i km, ch thn ch huy cuc hnh
binh ny. Chnh Dim tuyn b vi phng vin Figaro: Nam Vit Nam ang trong tnh trng chin tranh.
Mt phong tro khng chin t pht ca nhn dn min Nam n ra trn ton lnh th. u nm 1959,
cc t nhn chnh tr nh t Ph Li b u c. Ngi ta ghi nhn biu hin u tin ca mt cuc
khng c v trang. Mt n binh b dit. Nhng phong tro khc thng do nhng ngi thot nn ca cc
gio phi tn gio - chnh tr ch huy cng khai chng li qun i Dim, nht l pha ty ng bng
sng Cu Long, trong cc n in cao su. Ti min Trung Vit Nam cng hnh thnh nhng khu khng
chin, nhng khng c tip xc g vi min Bc. c bit in hnh l ng bo dn tc Kor sinh sng vng
cao tnh Qung Ngi c phong tro u tranh v trang pht trin kh rng[2].
[2] C th l ng bo dn tc Kor huyn Tr Bng, tnh Qung Ngi (BT).
Trong nm 1960, cc phong tro u tranh tng cng lin h, mc ni vi nhau v n thng 12 cng nm
, Mt trn dn tc gii phng min Nam ra i, cng b chng trnh 10 im nhm mc tiu cn bn l
lt ch thuc a tr hnh v c ti Ng nh Dim do quc M dng nn, thnh lp chnh ph lin
hip dn tc dn ch. Mt trn khng nh chnh sch m ca v c th ha chnh sch bng cch
trng 20 gh trong Ban chp hnh Trung ng Mt trn v ba gh Ph ch tch thu nhn ngay lp tc
nhng c nhn hay nhm tham gia Mt trn sau .
n thi im , trong Mt trn c ng Dn ch m i din l ng Hunh Tn Pht sau ny s c
i hi II bu lm Tng th k, ng X hi cp tin (i biu l ng Nguyn Vn Hin, lc u l Tng th
k ng), ng Nhn dn Cch mng (i biu l V Ch Cng, ng vin cng sn), Phong tro t tr ca
cc b tc Ty Nguyn, i din ca dn tc thiu s Khmers Nam B v cc hi Pht gio, Cao i, Ha
Ho v cc t chc qun chng (cng on, thanh nin, ph n, cc nh vn...).
ng Cng sn khng c i biu tham d vi danh ngha cng sn, cng khng gi v tr ch cht v l do
chin thut, thc t kim sot cc lc lng v trang khi ngha qua s c mt ca cc qun nhn nh Trn
Vn Tr v b Nguyn Th nh. Ngi ta nhn ra phng php quen thuc ca H Ch Minh cho con ng
u tranh v trang a ra t nhng nm 1940. Chnh tr c t ln hng u m ng cho u
tranh v trang pht trin, phong tro chng quc gii phng dn tc min Nam lc ny phi t ln
trn ht, i trc phong tro x hi. Nhng bn trong s tp hp rng ri , ng Cng sn khng ngng t
khng nh.
phe i din, Hoa K i vo con ng hon ton tri ngc, i t qun s n chnh tr, khng k n
nhng nhn t vn ha dn tc. Thng ngh s tr tui v ni bt ca bang Massachusett l John F. Kennedy
nm 1954 tuyn b trc Thng vin M: Ti tin rng vin tr M d to ln n u cng khng th
bp i th c mt khp ni ng thi cng khng thy xut hin u ht, mt k th ha mnh trong

nhn dn c s ng tnh v ng h ca ton dn... i vi Hoa K, can thip n phng v gi qun

i n mt lnh th kh khn nht th gii to nn mt tnh hnh cn kh khn hn rt nhiu so vi tnh
hnh chng ta bit Triu Tin. Tr thnh Tng thng Hoa K u nm 1961, ng phi tip
nhn (Jacques Decornoy, Le Monde, 1973) m bng bong ng Dng t cc nhim k tng thng trc
li. Qun bng nhng li tuyn b trc y, di sc p ca cc c vn thn cn, ng quyt nh chi con
bi qun s Vit Nam.
Vi vic McNamara c c gi chc B trng Quc phng v tng Taylor lm Tham mu trng lin
qun, Hoa K t b chin lc tr a t. Ngi ta hng v tr a linh hot vi vic tr li s dng
v kh quy c v phn chia tng cp cc n ging tr i phng trong khun kh chin tranh cc b
c Lu Nm Gc t thnh mi quan tm hng u, t nm 1961. Cc my tnh cho php xp loi v quy
nh cc bc leo thang, cc phng tin s dng m theo n mt lc no y s t n ngng ht
nhn. Mt cng trnh l-gic khng th lay chuyn, nhng khng bao gi m xa n nhn t con ngi.
Trong h thng gi tr v chin tranh ca McNamara, cuc chin tranh Vit Nam nm 1961 vo cp di
chin tranh cc b. Ngi ta t cho loi chin tranh chng ni lon c tin hnh bng lc lng v
trang ca chnh quyn a phng, Hoa K ch t gii hn vo vic cung cp v kh, hu cn v ch o cho
n cp chin thut thng qua h thng c vn l chin tranh c bit. Min Nam Vit Nam nm 1961 tr
thnh bi th mt chin thut cn p dng nc khc, nh mt nc M La-tinh chng hn. Min Nam Vit
Nam cng c Lu Nm Gc nng ln l bi tp bn cp quc t. Ngi ta s thy tt c cc kiu v kh
mi ra l ln lt c a n Vit Nam th cng dng nhm dp tt cc phong tro gii phng. V,
trc ht l trc thng s phi b sung mt chiu th ba vo cuc chin tranh chng li du kch bng cch
thc hin chin thut ba vy theo chiu thng ng c coi nh thuc bch bnh chng cc cuc
phc kch tng l ni au thng trc khn ngui ca i qun vin chinh Php trc y. l trc thng
H.21 c mnh danh qu chui bay, ri trc thng phn lc HU.1A c trang b mi su ha tin v hai
sng lin thanh bn n c ln, cui cng l loi trc thng c tn l Bell c trang b ha tin v sng lin
thanh hng nng. Ngoi ra cn c cc loi xe li nc M.113 m ngi ta hy vng s lm nn chuyn k
diu cc x bng phng, nhiu m ly, t ai ch gm hai thnh phn to nn l bn v nc.
Trong sut c nm 1961, cc phi on M ua nhau n Si Gn. Gia thng 4, Ph Tng thng Johnson,
ri t thng 5 n thng 7, gio s Staley li tn ng cho mt k hoch tuyt vi l bnh nh trong
18 thng, n thng 9 l tng Taylor, Tham mu trng lin qun em n mt vi b sung cho cc k
hoch trc . Tt c cc chuyn ti lui ca cc quan khm sai c c kt trong vic k thng bo
chung Johnson Dim vo thng 5, nh du vic pht ng chin tranh khng tuyn b ca Hoa K ti min Nam Vit Nam
v c gi tr nh mt iu c qun s: vin tr qun s s c tng ln cng nh qun s lc lng ngy
qun Si Gn, c vn qun s s c gi n gip thc hin cc mc tiu. My bay, nht l trc thng,
s l nhng v kh thn k trong khun kh gi l chin lc COIN (Counter Insurgency - Chng ni lon). T
thng 11 nm 1961, 200 bit kch ca khng lc Hoa K n mc thng phc h cnh xung Bin Ha vi
12 my bay tin hnh mt phi v b mt. Con s ny khng ngng tng ln, v vo thng 1 nm 1964 c
16.000 c vn thuc loi ny (ch mt phn ba trong s ny hot ng cho khng qun) s tham gia trc
tip cc cuc hnh qun. Ngy 8 thng 2 nm 1962, M xy dng xong khu vc chin lc bao gm Nam
Vit Nam - Thi Lan c thnh lp di quyn ch huy ca tng Paul Harkins nguyn l Tham mu trng
ti Tokyo.
i mt vi chin tranh nhn dn ca cc hc tr ca tng Gip, s tht bi ca chnh sch s nhanh
chng tr thnh hin nhin. Nam Vit Nam hn bao gi ht tr thnh vic ri rm ca cc chuyn gia Lu
Nm Gc v ngay t ngy 12 thng 12 nm 1962, Kennedy th nhn: Cuc u tranh chng chin tranh
du kch l mt cng vic cc k kh khn. Chng ta phi a mi hay mi mt ngi mi nh li c
mt du kch..., v vy chng ta cha nhn thy on cui ca ng hm. Cng nh tng Gip khng
ngng nhn mnh thng li ca v kh trc ht da vo ngi s dng n. Th m ngi s s dng nhng
v kh, kh ti hin i ca M li l nhng ngi Vit Nam b cng bc i lnh cho nn h khng mun nh
nhau. Bo ch M thng ni n nhiu trng hp cc c vn M b cc ng nghip Vit Nam b ri
trn chin trng. Cc cuc hnh qun cn lu mi dp tt c chin tranh du kch, tri li cng thc y
chin tranh du kch tin ln mt quy m rng ln hn. B i chnh quy ca mt trn c Lu Nm Gc
c tnh l 20.000 ngi nm 1962 s vo khong 40.000 ngi nm 1964. V iu ny din ra trong lc
qun i quc gia khng cn c th lm c g khc hn l nhng cuc o chnh.

Tht bi ca M trc ht v trn ht l v chnh tr. Ch gia nh tr ca Dim u i ngi Cng gio
gy nn mt ln sng bt mn, m trong nhn dn thc y phong tro Pht gio pht trin. Thng 11
nm 1963, cc tng t Si Gn vi s thng ng ca M tin hnh o chnh v thanh ton anh em Dim
- Nhu v a Dng Vn Minh ln cm quyn. Bt u t y, cc trung tm quyn lc cp cao ca ch
i vo qu trnh tan r, th hin bng mt lot 13 v o chnh trong vng 2 nm.
Tnh hnh nng thn cn t hi hn na. Ti y cc chuyn gia tm ra mt toa thuc cha bch bnh
chng du kch bng cch dn dn dc cc trc ng ln vo sng trong cc p chin lc. H hc kinh
nghim ca ngi Anh Malaysia, to ra mt khong trng bp nght phong tro du kch bng cch ly
mt ch da trong nhn dn. l nt ch yu ca k hoch Staley-Taylor (thng 7 nm 1961) vi mong
mun bnh nh Nam Vit Nam trong 18 thng. Nhiu khon tin khng l c nm vo chng trnh ny
nhng khng em li kt qu. Tin bc tiu tn vo ti cc quan chc tt c cc cp. i vi cc ng
s, p chin lc ch l nhng hng ro dy thp gai v cc tre vt nhn tng qung c chi canh v ho
su bao quanh mt tri giam ngi c hai li ra vo c kim sot nghim ngt v ch m ca lc sng
sm v chiu hm.
Khng bao gi c th lp mt bn k chnh xc v cc con s p chin lc c xy dng: con s tng
ln hay gim i ngay trong qu trnh xy dng. Hng Reuters in ngy 19 thng 4 nm 1963: Chnh ph
Dim khng nh xy dng xong 5.917 p chin lc. Mt s quan chc M a ra con s bng mt phn
nm nu xt n cc tiu ch ra.
Song song vi vic to ra mt khong trng v con ngi, b tham mu cn tm cch thc hin khong
trng v thc vt c th pht hin ra chin s du kch trong rng. My bay M ri cht dit c v lm tri
l, cc cht ny lm dn chng nhim c. Th v kh m qung ny chng tr c nhng cnh rng
nhit i v Goldwater sau ny phi ngm tha nhn tht bi khi ng ngh, vi mt thi nghim tc
nht vo ngy 25 thng 5 nm 1964, lm tri l rng bng nhng tri bom nguyn t cng sut nh!.
Chnh trn tm phng m u nm 1963 lc lng cch mng min Nam ghi c thng li u tin
chng li chin thut trc thng vn ti p Bc. K t ngy , qun i Si Gn mt con ch bi v
tin bc n tht bi. Ngy 2 thng 1 nm 1963, vo lc 8 gi sng, ba cnh qun ca Dim ba vy gng
km ngi lng b nh thuc tnh M Tho, ni y c 200 du kch kin quyt bm gi v sn sng nghnh
chin. Mi qu chui bay H.21 c 5 trc thng phn lc HU.1A h tng s a n y mt n v ng
chin. Ngay t nhng pht u tin, ba trc thng H.21 b bn h, tip theo l mt trc thng phn lc
HU.1A. Lnh ngy b mc mt thiu t ngi M khng chu n cu v h cn lo chy thot thn. Trung t
Paul Vann, c vn ca S on 7 khng cn cch no hn l tp hp 60 lnh M b ch huy s on k c
u bp i cu vin thiu t M. Mt on xe li nc M.113 li ri vo tai ha. Du kch chng tin n
ch cch 150 mt mi n sng. Ba xe i u lm mi cho ngn la pht ra t nhng vin n B.40.
200 du kch ca Mt trn dn tc gii phng nh bi 2.000 lnh c ngi M ch huy v c cc kh
ti khng c g hin i hn ca M ym tr. Chin thut ba vy theo chiu thng ng tr nn v
hiu.
Khi McNamara n Si Gn, ngy 12 thng 5 nm 1964, tnh hnh xu khng th ni g hn c na. Mc
o chng n, v B trng Quc phng ri khi sn bay trn mt chic xe bc thp vo thnh ph, gia
mt on xe h tng hng mnh trn c trc thng v trang ym tr. Nh bo Geoges Chaffard ghi nhn:
Ngoi chu vi Si Gn - Ch Ln, chnh quyn trung ng khp ni b cc c cu hnh chnh ca Mt trn
gii phng quy ri. Cn v qun i quc gia th h ch chin u khi khng th lm g khc.
Paul Harkins nhng Westmoreland quyn ch huy qun M ti Si Gn. C y thm quyn v qun s
v chnh tr, tng Taylor, i s mi ca M t cho mnh nh mt th cao y mi, nh tng De Lattre de
Tassigny ngy trc. Bng vic lp b ch huy hn hp M - Vit ti Vng Tu ngy 15 thng 8, Hoa K nm
quyn ch huy trc tip cuc chin tranh.
Thc t, t thi im ny Washington bt u m rng chin tranh. Ch chin dch tranh c Tng thng Hoa
K nm 1964 mi lm chm thi hn thc hin vic m rng chin tranh m thi. K hoch sn sng.
l cng trnh ca Water Rostow, ngi thp tng Taylor trong chuyn thm Nam Vit Nam nm 1961.
Cc s kin xy ra dn dp, bt u t s kin vnh Bc B u thng 8 nm 1964. Ngy 2 thng 8, khu
trc hm Maddox xm phm lnh hi Vit Nam Dn ch Cng ha ch cch b bin tm hi l, x sng vo
cc tu tun tra ca Bc Vit Nam. Ngy 5, 64 my bay nm bom ca Hm i 7 tn cng trong sut nm
ting vo cc a im ven bin ca Bc Vit Nam t Hng Gai n ca sng Gianh, cch bn trm cy s
v pha nam. l mn do u cuc leo thang - ci m gii qun s Hoa K gi bng ting lng l n

nh vo mng.
2. Cuc leo thang v Vit Nam ha chin tranh
Cui nm 1964 ti min Nam, cc lc lng ca Mt trn dn tc gii phng chuyn sang tin cng, trong
lc chnh ph ang b chia r v cc cuc u ni b gia cc phe phi.
Ngy 4 thng 12, lc lng Mt trn trn vo Bnh Gi, mt v tr cch Si Gn 60 kilmt c coi l bt kh
xm phm ca qun i Si Gn. Qun cu vin c phi n nhng u ri vo phc kch. Sau n
lt An Lc, Vnh Thun, Pleiku, Vit An. Khng c im no trn lnh th m nhng ngi yu nc khng
m rng phm vi hot ng ca h. 20 qun nhn M thit mng di ng gch vn ca mt khch sn
pht n ngay gia thanh thin bch nht trong thnh ph Quy Nhn. Mt c vn ca Nh Trng th nhn:
Chng ta khng th hon cuc gii phu lu hn na, Vit Nam s khng gi c lu hn na nu ch cho
ung aspirin.
Ngy 7 thng 2 nm 1965, 49 my bay tim kch nm bom nh vo ng Hi ch cch v tuyn 17 khong
85 kilmt. Ngi ta chng kin chin dch nm bom mang tn Rolling Thunder (Sm rn) ang c thc
hin.
Cch thnh ph Nng 2 kilmt, nhng lnh thy nh b M u tin i trn bn tu ch qun c ln
th neo t m. Nhng chic xe tng li nc rp rnh ln bnh trn bin ni sng ri tin vo bi b
trong khi trc thng v my bay quan st gm rt trn khng. Di nh sng n pha cc mnh, xe tng, i
bc, xe ti ni ui nhau ln b. Cuc chin tranh Vit Nam theo kiu M bt u bng vic o din kh
honh trng mt cuc b hon ton theo tc phong Hollywood. Trong lc cc my bay nm bom tip tc
bn ph Bc Vit Nam, mt dy cn c M ln lt mc ln trn b bin min Trung. Chu Lai, pha nam
Nng, u thng 5 ri mt thng sau Cam Ranh, mt trong nhng vnh kn rng nht th gii. Thng 9, mt
bc nhy cc vo tn An Kh xy mt bi trc thng loi ln nht th gii di 7 kilmt, rng 5 kilmt.
Cc xe i thi nhau x khi trong ting m sut ngy m, san phng cc g, ng, un nn a hnh, o
hc ci to thnh hm cha trc thng v kh ti hng nng ca mt n v c tnh c ng kht ting
trn th gii l s on k binh khng vn s 1, c kh nng chuyn ch bng ng hng khng ton b
qun s 15.000 ngi v mt khi lng ln v kh, kh ti vi 484 trc thng.
Lu Nm Gc, cng nh trong nm 1961, khng tnh n nhng iu tuyt vi bng nhng vt l mt. Ngy
18 thng 6, my bay nm bom B.52, ct cnh t Guam, bn ph mt s ni min Nam Vit Nam. Bom ri
trn hng kilmt vung theo dy chuyn d kin t trc theo mt mi mt mt qu. V tng sc
hy dit, khng g thot c, u tin th bom n cch mt t su mt dit mi th trn b mt ri
bom khoan s chui su nm mt trong lng t ri mi n. Qun s M khng ngng tng tng thng tng
nm: 23.000 ngi vo thng 1 nm 1965, 75.000 ngi vo thng 7 v 181.000 ngi vo cui nm ri
549.000 ngi vo ngy 19 thng 4 nm 1968. l ch tnh ring qun M khng k cc n v ngi Hn
Quc, Thi Lan, Philippines, Australia v New Zealand cng qun s lnh ngy cng vo khong mt triu
ngi (va chnh quy, va dn v, bo an...) bt chp cc v o ng khng ngng. Ngy 9 thng 6 nm
1965, tng Westmoreland, Tng t lnh qun M vng Nam Vit Nam - Thi Lan c php a qun i
vo cc cuc hnh qun tin cng. B ri vo t ong v v, ngi M nh em i bc dit ong.
Mc tiu ca Lu Nm Gc l g? Tng Gip t cu hi. To ra mt cuc chin tranh hn ch v quy m
v s m rng bng mt chin thut chp nhong khng lm tn hi n v th quc t ca Hoa K v
khng lm ri lon ni b nc M. ng li i ngc vi nhng mc tiu ca chnh M. n tng cng
cho chnh quyn Si Gn, ngi M lm chnh quyn Si Gn mt uy tn v s c mt ca h. Ch ni v
qun s, vic ko di chin tranh v vic tng qun s s i ngc li vi chin lc ton cu trn phm vi
th gii. Do , M khng th nm ht lc lng ca mnh vo cuc chin tranh xm lc Vit Nam. Nu
chin tranh cc b i hi phi leo thang c th gy ra chin tranh th gii th cuc chin tranh li t ph
nh mnh v n lm tn hi n th cn bng ca khng b ht nhn m cuc chin tranh nhm duy tr.
Khng nh trong cuc chin tranh Php - Vit, s mu thun ch th hin gia mc tiu qu ln v phng
tin hn ch m by gi l mu thun gia phng tin v hn vi mc tiu hn ch.
Tuy nhin, s can thip t ca M khng phi l khng t ra mt lot cu hi cho cc nh hoch nh
chin lc chin tranh nhn dn ca Vit Nam. h c hai thi khc nhau nhng cng b sung cho
nhau. Tng Nguyn Ch Thanh, mt ti H Ni vo ma h nm 1967, sau khi i thm min Nam v v
n tn ca ng Si Gn, nhn mnh s cn thit phi c s phn cng bng cch da vo cc yu t chnh
tr nh t tng v tinh thn c xem xt di gc rt khi qut. Nhng V Nguyn Gip nghing v
thc t chin u trc tip. Theo ng, tinh thn chin u da vo s quyt tm t nhin, hnh ng chin

u do tinh thn con ngi quyt nh nhng cng phi da trn ci tin k thut chin u. i vi tng
Gip, hng tin cng, im chm ch v kh nng tng cng lc lng m cuc tin cng em li cn
quan trng hn bn thn cuc tin cng. D hai quan im cch xa nhau, nhng hnh nh n khng gy
ra s c nghim trng no trong vic iu hnh tc chin. Nm 1965, ngi Vit Nam khng c u th g
hn ngoi tinh thn so vi qun M. Bng cch ng vin ton dn, h ngn chn c cuc leo thang
chin tranh. Cch nh gn cho php ng u vi qun M min Nam. Cc im bt ng dung ha
vi nhau v b sung cho nhau trong thc t chin u. Cc lc lng cch mng min Nam vn c trin
khai trn a bn ca h v tip tc cuc tin cng.
Cc chin dch lm ni bt nhng nhn t mi: ha lc ca M trn mt a bn qu hp, cc vn hu
cn ln ny sinh trong phe cch mng, tng tc gia thnh th v nng thn ( th ha gi to c y
mnh vi s c mt ca qun M min Nam, nm bom vng hu phng ang cng nghip ha min
Bc v phn tn cc c s cng nghip), kh nng hin i ha qun i nh s gip ca cc nc x hi
ch ngha.
Lnh th khng rng, cc ngun lc hn ch, nhng yu t quyt nh ng li ca V Nguyn Gip
i hi phi pht huy mi kh nng ca ton dn trong mi lnh vc, trn mi min t v phng din
chnh tr, kinh t, vn ha v ngoi giao, qun s. Sc mnh tng hp ca mi phng tin cch mng,
chin tranh ton dn, qun s v chnh tr, chin tranh du kch v khi ngha kt hp c th i ti pht
ng tng khi ngha. Khng ni ra cng khai nhng tng Gip ngh mt cng thc mi v chin tranh
lu di trc s trin khai ca b my qun s chnh tr trong mt nc c phng tin hn ch. Cng tc
hu phng tr thnh u tin s mt. Theo mt ngha no , hu phng tr thnh mt trn chnh. Mc d
nng thn, ng bng v min ni l ch da ch yu nhng khng phi v th m nng thn, ng bng v
min ni l trng tm cng tc. Ty theo tng hon cnh, trng tm cng tc c th t vng nng thn
hay thnh ph. Thc t, u u cng l tin tuyn, iu c tm tt trong cng thc: ba vng chin
lc, min ni, nng thn (ng bng v min chu th) v th, c ba u quan trng ngang nhau.
Hn bao gi ht, vic cng c hu phng c tm quan trng chin lc. C ba mc: hu phng min ni
min Nam, hu phng x hi ch ngha min Bc v hu phng do ton b cc nc x hi ch ngha to
nn. Thng qua hu phng, nhn t k thut hin i ha c a vo, rng tng Gip khng qun c
th ginh thng li trong mt thi gian tng i ngn bng cch tn dng nhng iu kin thun li.
Cng tc t chc khoa hc cuc chin tranh nhn dn ph hp vi vic chuyn t th cng sang c kh ha
trong chin u. Ngi dn qun t thi i tre na sang thi i my thu bn dn v ha tin xch tay.
i vi ng, yu t tinh thn l quyt nh nhng vi iu kin trung gian ha k thut vo lc thch hp.
Hot ng qun s c biu hin c th bng sc mnh ca ha lc, i hi phi c nhng i qun u t,
hng mnh, c cu v trang b hp l, hon ton p ng nhng i hi ca cc phng php tc chin. Bi
v, nu con ngi quyt nh thng li th v kh v trang b l c s vt cht, l sc mnh chin u ca
qun i v l nhn t c bn ca h. Mt hnh ng tc chin ch c ngha khi n c th hin bng s
cng c hng ng cch mng. Nguyn tc c ca chin tranh du kch. Hiu lc chin u tng ln khng
ngng cho php tin cng vi qun s t chng li mt k th ng hn v tp trung ch lc nh bi
cc binh on c ng ca ch. l phng chm ly t ch nhiu c minh ha trong lch s Vit
Nam.
i vi nhng trn nh mang tnh k thut rt cao trong chin tranh nhn dn kiu mi ny, tng Gip
cho thnh lp nhng i bit ng hot ng c lp. l nhng n v nh, c t chc gn nh bao
gm nhng chin s gii v cng binh v pho binh, lin tc nh cn c ch vi hnh thc v trang ti tnh.
Nhng n v u t ny c t kh lu m cch nh c chnh thc ni n ln u tin vo thng 9
nm 1967. s l nhng mi nhn trong cuc tin cng Tt Mu Thn 1968.
Chin tranh nhn dn theo quan nim ca tng Gip, phn tch n cng l mt cuc chin tranh lu di,
tit kim ti a lc lng. Tin hnh cuc chin tranh ny ngi ta nhm tranh th thi gian v mi trn
nh i hi phi tng cng sc chin u. Theo cch nh ny, cc trn nh u din ra nhanh gn,
qun s tham gia khng ng, nh vo nhng mc tiu chn lc, c tm quan trng then cht trong h
thng b phng ca ch. Chin tranh ton din ny i hi khng ngng c ci tin nhng vn l chin
tranh ton dn. S tham gia di nhiu hnh thc ca ton th nhn dn l iu kin cn nhng khng phi
l iu kin .
Cc cuc nm bom bn ph min Bc khng lm tng Gip b bt ng. Ngay t trc n cnh co ca M
vo thng 8 nm 1964, min Bc phng. Bn cnh cc c pho cao x, dn qun t v (ton th dn

chng n tui qun dch u c trang b v kh) t th sn sng bn tr my bay ch vi cc v kh

c trong tay, i lin, trung lin v c sng trng. Ni th c nhm khng? Chnh nhng khu sng trng
lm cuc chin tranh leo thang nm n tht bi u tin v cui cng lm chin lc leo thang b ph
sn. Lu Nm Gc trng ch dn chng min Bc s khip s sau nhng t nm bom bn ph u tin.
l mc tiu s mt cn hn nh ph ng giao thng m cc c quan tnh bo Hoa K l nhng ngi u
tin t ra t quan tm. Chnh dn qun t v lm tht bi mi tnh ton . Khng chy trn v khip s,
nhng ngi Bc Vit Nam chy ngay n cc v tr bn my bay sn sng nh n. y l s phn
ng hon ton bt ng i vi ngi M.
Trong ngy b ln Nng vo ma xun nm 1965, lnh thy nh b M tng h s t chn ln mt
lc a. H va chm vo mt mnh t m mi tc t l mt hn o tr tri tch ri mi th. Qun o
ang hnh thnh mang tn Vit Nam s lm cho h chm su trong bin c, y c mng m mi ln sng
tro ln l ln lt tng ngi lnh chnh quy Vit Cng ng ln chin u, sau l bn, t, rng rm, sn
lam chng kh v mui. Mt ng nghip ca tng Gip tng ni:
ng bng Cu Long c bn lm sa ly ton b qun i M.
Ngi M khng phi i lu t hi vic trin khai mt khi lng vt cht s nh th em li hiu qu
g? Bo US News and World Report (Tin tc Hoa K v Th gii) ra ngy 13 thng 3 nm 1967 c bi nhan
Tht bi ca mt chin lc phn tch mt loi v kh th s m lnh M gi l booby traps (by dnh cho
nhng chng ngc). Nhng bc tranh minh ha t nhng mu v kh th s thng dng min Nam Vit
Nam c lm bng mt vin n sng trng, mt tri lu n hay mt cc nhn hnh mc cu. n gin
nht l mt vin n sng musqueton c chn di ng i, c kp cht trong mt ti bng nan tre,
ni vi mt ci inh t di mt ci mi. Ch ch mt ngi lnh M to ln i qua dm chn ln ci mi ,
trng lng c th anh ta n ci inh chm vo ht n ca vin n. Ci kiu by th s nh th c
ngi M coi l khng th pht hin c. Bi bo k tip cc tnh hung khc: ch c nhng si dy cho
gc ni lin cc cc mm, trc thng M s xung qun, gi t cnh qut roto ca trc thng lm
vng cc si dy ni cc cc, gy n cc tri lu n gi vo . y l mt c trng ca cuc chin tranh
theo kiu Vit Nam. Con s thng vong do mn v by t 21% trong khi t l ny ch l 3,1% trong Chin
tranh Th gii th hai v 4% trong chin tranh Triu Tin.
in Bin Ph, tng Gip pht minh mt chin thut mi l cc hm ho vn di ra mi ngy nh
vi bch tuc bao vy cc v tr i din, kp cht v cui cng l bp cho cht ngt. min Nam Vit
Nam, t sau 1965 nhng ngi khng chin p dng phng php tng t quy m ton min. Tng Gip
vit: Vic xy dng lng v p chin u l mt sng to c tnh c o su sc, ti y cc lng v p
chin u ni lin vi nhau to nn th lin hon. Cc a o hm ngm xut hin khp ni min Nam
theo kiu t mi khng n thun ch l nhng phng tuyn b ng. Chng c c hai vai tr, va tin cng
va phng th. Sau khi gip cho i xung kch lm ch giu qun, chng cn gip cho cc n v tin cng
vn ng d dng tip cn ch, phi hp tc chin hoc lm ng rt lui khi cn trnh mt cuc phn
cng theo gng km ca i phng hoc l nh tp hu vo sau lng ch theo chin thut n th. Kinh
nghim ca lng chin u Nam Hng[3], c p dng ph bin trn phm vi rng ln, bao gm nhiu khu
nh trong vng chin khu C, ni y lnh M t cho ci tn cc hay l mng ngm New York ca Vit
Cng. min Bc, tng Gip xy dng nhiu h thng tng t ch cn ch lnh M b.
[3] Mt lng chin u vng k cn H Ni trong khng chin chng Php (BT).
Vi chin lc ny, mt s th on tc chin trong chin tranh c in khng cn tc dng. Nh ci nht
bc nhm km gi ch lc i phng d b tiu dit mt ni khc c li th hn, tr nn v ngha.
Tng t nh vy, phng tuyn ngn chn cng tr nn khng c hiu lc. Nm 1967, Phng tuyn
McNamara lp v tuyn 17, to ra mt vnh ai ngn cch hai min Nam - Bc. n tht s ng c
vai tr ny, c l phi ko di vnh ai n b sng Mkng v nh th s thu ht ton b qun s ca M.
Bn ng qun ca M min Nam Vit Nam mt nm sau cuc qun vo Nng khin ngi ta
ngh n bn cc hi cng ngy xa. Ngi ta thy ng v cc b bin ri y mt s thnh ph, th
x trong tnh trng khng trng lc gia cc vng rng ln c ghi l vng l cha bit n hay t c
h. l nhng ni m tng Gip gi l chin khu, tc l nhng vng du kch lm ch, c bit vng
chc, ti y trong rng rm c nhng bnh x, nh xng, nh kho, s ch huy, tri hun luyn. Nhng
vng gy nhiu kh khn, rc ri nht v lm cho qun M au u nht l vng Tam gic st, cc vng
chin khu C, D ty bc Si Gn.
Con ngi v tinh thn xt n cng l nhng nhn t quyt nh, nhng tng Gip hiu rng ch ring hai

nhn t s khng . Hin i ha v kh v chin thut di con mt ng cng l vn then cht. ng

mun tin hnh mt cuc chin tranh nhn dn, nhng l chin tranh nhn dn hin i, hay ni chnh xc
hn l ang trn con ng hin i ha, ngi lnh v nhn dn ang dn dn lm ch k thut mi.
Nhng booby traps v cc cc tre gi lu n khng th quyt nh cc din chin trng. Lc lng cch
mng s tng bc ginh ly nhng u th v mt k thut ca M s dng li trong mt bi cnh khc,
em li cho h mt hiu lc chin u khc hn. Lnh M u mang sng t ng M.16? Lnh Vit Cng phi
nhanh chng c AK.47 do Lin X sn xut (hoc nhng phin bn ca Trung Quc) tng i nh (5
kilgam) nhng khe hn, vi tnh nng hn hn M.16 bn c 37 pht trong 3 giy. min Bc, t nm
1965 my bay Mig xut hin v sau l tn la t i khng SAM m ngi ta thy tng bc a
vo min Nam. Thng 2 nm 1968, lnh M Khe Sanh thy xe tng nh PT.76 ri xe tng T.34 do Lin X
sn xut lp l chn tri. Cng lc, xut hin loi ha tin xch tay 109, 122 v 140 (cng ca Lin X
v Trung Quc) c tm bn xa 9 n 14 kilmt v chnh xc dit my bay v trc thng ang
trong cn c. Ngy 11 thng 5 nm 1967, Vit Cng dng rc-kt 140 bn vo sn bay Bin Ha lm
thit hi 27 my bay, thc t lm bay c chu vi phng th bao quanh cn c di 3 kilmt. Vic m rng
tm bn ca rc-kt ln 10 kilmt t ra mt vn nan gii v qun s.
Trong nm 1966, qun M mun ging n mnh: tm v dit l phng chm hnh ng ca h. Vo
u ma kh nm 1966, b ch huy Ty Si Gn ca qun i M a ra mt k hoch mi: qut v gi, ni
dung ch yu l nhn mnh gi t trong khi trc vn nhn mnh tnh c ng. Nhng trn cn ln ni
tip nhau nh vo chin khu C sau khi siu pho i bay B.52 nm bom ri thm l Attleboro, Cedar Falls
v Gadsen. n thng 2 nm sau, l chin dch Junction City trong 40.000 lnh M xut trn.
Trong khi va nh tr ti ch vi trn cn Junction City, cc lc lng khng chin va nh nhng n
khng km phn c lit ni khc. Thng 4 nm 1967, l Qung Tr ngay pha nam v tuyn 17 b qun
cch mng nh chim v lm ch trong mt m. Tnh hnh chin trng y xu i n mc trn bao
vy Khe Sanh mi bt u nhng M phi rt trn cn Junction City ra 11.000 qun cu nguy cho
mt trn Khe Sanh.
u nm 1968, trong lc mt trn Khe Sanh gn v tuyn 17 thu ht ht tm tr ca tng Westmoreland
khin ng lo s mt trn in Bin Ph c th lp li ti min Nam, th ngy 1 thng 2, Mt trn dn tc gii
phng tn cng tt c cc thnh ph trn ton min Nam, khng tr mt ni no. Ti Si Gn, ba i bit
ng t nhp S qun M sau khi dng bazoka chc thng tng bao bn ngoi. ginh li quyn
kim sot cc thnh ph, lnh M khng ngn ngi thi hnh chnh sch t sch ph sch. Ti Hu, lnh M
mt 25 ngy mi ly li quyn kim sot hong cung.
ng v mt chin thut m ni, cc lc lng ca mt trn tht bi trong trn nh vo cc thnh ph.
Mc d n thng 5 li c mt t tin cng mi nhng tt c cc thnh ph ln tr li di quyn kim
sot ca lnh M. Nhng nu Hoa K nhn mnh n thng li ng hoi nghi th ngi ta khng che giu
c s tht bi chin lc ca s can thip t ca M Vit Nam. T cui nm 1967, cc nh qun s
chp bu ca Nh Trng u tin rng tip tc cuc chin tranh di hnh thc hin nay l v ch v cn phi
hng mi c gng vo ci m tng Gip gi l cch gii thch v vu cuc chin tranh c bit, c ngha
l: rt qun M v nc i i vi tng cng qun i Si Gn qun i ny thay th dn ngi M trong
vic iu khin cuc chin vi s ym tr ha lc ca qun i v pho binh Hoa K. C gng ch yu
hng v vic bnh nh bng cc bin php an ninh c tng cng. Chin tranh i vi ngi M ch
cn kha cnh k thut nh s dng cc phng tin in t hin i cho php gim dn ri xa hn s tn
tht v sinh mng ca M. Song song vi l vic tin hnh thng lng tm ra mt li thot c th
chp nhn c. T cui nm 1967, trong khun kh Vin Hudson, mt hi ngh tp hp cc chuyn gia cao
cp nht trong c Herman Kahn v Gim c Vin nghin cu v chin tranh du kch Frank Armbruster
i n kt lun trn. Trong sut nm 1967, mt ln gi bi quan ngy cng mnh trn vo hng ng c vn
thn cn ca McNamara, trong kin ca George Ball nhn c nhiu s tn thnh. T thng 10 nm
1964, trong mt bn bo co di, ng ta nhn mnh rng s can thip trc tip ca M trn chin trng
Vit Nam l v b. McNamara kt thc cuc hp, rt ra kt lun v gin tip thng bo ng s i khi B
Quc phng vo thng 11 nm 1967.
Cuc tin cng Tt 1968 nh du bc ngot quyt nh ca cuc chin tranh Vit Nam v nhng l do
chc chn mang tnh chnh tr hn qun s. Ba thng sau, ngy 13 thng 5, chnh quyn M tin hnh
nhng cuc thng lng chnh thc vi nhng ngi cch mng Vit Nam Paris.
Thng 4 nm 1968, Westmoreland nhng quyn ch huy cho tng Abrams, ngi lp chin cng lng

danh trong qun on Patton trong chin dch Normandie v Bastogne trong Th chin th hai. Vin Tng
ch huy mi ngh rng c th tin hnh phng th va vng chc li va mm do hn, bng cch s dng
ti a b binh c gii, t chc thnh nhng i hnh c ng v i khi mt b phn ng cht trong
nhng l ct na chm na ni. Cui thng 8 u thng 9, Abrams mt 835 xe bc thp b ph hy hoc h
hng nng. T Courrier du Vietnam (Tin Vit Nam) xut bn H Ni ngy 18 thng 11 nm 1968 vit:
Abrams b nh bi ngay trong chuyn ngnh ca mnh. Cc chin s ca Mt trn dn tc gii phng
thc su vo trung tm n ch ri nh tp hu nhng khng v dit gn ch.
Nm 1969, Nixon ln nm quyn M, ng li tip tc chin tranh by gi l Vit Nam ha v chm dt
dnh lu ca M Vit Nam. Tht vy, khng th tip tc chin tranh Vit Nam vi nhng ngi lnh M
c na. Vit Nam, tinh thn qun i M xung n mc thp nht. Bng ma ca mt cuc phn
chin xut hin. Mun git cn su v trong khi ch i gii ng, lnh M bt u lao vo ma ty. Trong
lp qun dch nm 1969, 30% nghin ma ty, nm 1971 con s l 50% n 60%. T nm 1968, Mt trn
dn tc gii phng cho bit c nhng v o ng v phn chin trong qun i M. Nm 1969 - 1970,
nhng hnh vi khng nghe lnh trn ngy cng nhiu n mc khng th im hi lng ting trc cng lun
v ngy 7 thng 6 nm 1971, i t lnh thy nh b R. Heinl ct ting ku bo ng trong Armed Forces
Journal (Bo Qun i): Ci cn li trong qun i chng ta Vit Nam l chng ta sp ri vo tnh trng
sp . Nhiu n v trnh n hoc t chi chin u, m st s quan v h s quan; khi h khng tm
phn chin, h s nn ch v khng trnh khi c nn nghin ma ty. Vin s quan ni t nht 140 t
bo b mt c xut bn hoc pht hnh trong cc cn c v cho bit thm c 14 t chc yu chung ha
bnh (trong c hai t chc ch bao gm s quan) ang hot ng t nhiu cng khai. Ton b nc M b
m v Vit Nam.
Trong khi rt dn nhng ngi lnh M t ra khng sinh li trong mi quan h phi hiu qu, Nixon ly mt
phn ngn sch ca qun i M chuyn cho qun i Si Gn s dng. Chi ph cho mt ngi lnh da vng
ch bng mt phn nm mi so vi mt ngi lnh M v nu phi bn cho cht th cng chng c vn g
t ra. Min Nam Vit Nam tr thnh mt ni th nghim cc loi v kh, kh ti hin i nht ca M.
tng v vic lp mt hng ro in t do Vin Phn tch quc phng (Institute for Defence Analysis) ra
khong nm 1956 c em ra thc hin nm 1969, khi d n phng tuyn McNamara b b d, cc
chuyn gia vt c suy ngh v a ra mt phin bn mi cho php khng k n vic ri qun trn mt
t, chin trng t ng ha, ci c ng c th ty di chuyn n bt k vng no. Mt chng trnh
gi l Igloo White c thit lp gim st v bn ph vng c ng mn H Ch Minh i qua. Bng
cch ri t trn my bay xung, nhng khu vc ny cha y mn v cc my d loi nhm pht hin
mi, ting ng v thay i nhit , rung cc xe qua li gy ra. Nhng s liu tp hp c u c t
ng chuyn ln my bay trinh st in t EC.121R ngy m bay bn trn. Nhng my bay robot YQU.22B
s nhanh chng tip sc cho my bay trinh st in t. Chng s t ng truyn cc s liu n cn c
Nakhom Phanom Thi Lan. Ti y c hai my tnh in t v cc chuyn gia v mc tiu s phn tch tn
hiu ri quyt nh cc i sch, ni chung l nhng cuc nm bom ri thm xung khu vc tnh nghi. Thit
b ny nhm thu ht ch vo mt ci by khng l tiu dit i phng khng thng xt m khng ai
bit v sao mc tiu b l. Trong by nm ri, 7.550.800 tn bom c th xung ba nc ng Dng,
nhiu gp hn hai ln s bom n M s dng trn tt c mt trn trong Chin tranh Th gii th hai
(3.517.171 tn) v hn 11 ln s bom n M dng trong chin tranh Triu Tin (698.000 tn). 13 triu tn
cht n cy xi t ai min Nam Vit Nam, to ra 26 triu h bom (ring min Nam Vit Nam 21 triu h
bom). Cc nh nghin cu M t mt t mi ch hin tng bin vng rng ln Vit Nam thnh
phong cnh trn mt trng, l t to ra ming ni la.
Tuy nhin, h thng khng phi l khng c nhc im. Bng trm nghn cch, nhng chin s cch
mng Vit Nam nh la nhng my d t ng ni trn. Chin trng t ng ha chun b nhng
ni tht vng cay ng m cuc tin cng thng 4 nm 1972 s a ra nh sng. in t khng th chn
ni vic i li trn ng mn H Ch Minh, khng pht hin c vic chun b cho cuc tin cng s
.
Trong sut ma h nm 1969, v i t Rheault ch huy lnh m ni xanh Nha Trang cho thy lc lng c
bit tra tn v x t nhiu v khng qua th tc xt x. Cui nm , tt c cc bo ng nh v v
thm st M Lai - Sn M, ti y 567 ngi gi, ph n v tr em b git sau khi mt n v lnh M do
trung y Calley n can thip vo thng 3 nm 1968. S tht v v ny c che y mt cch k cng
tt c cc cp.

B kt n 10 nm t vo thng 3 nm 1971, Calley s c Nixon n x vo ngy 2 thng 4 nm sau. Mt

quyt nh hp l-gic bi l nu ngi ta ln ngc ln trn cho n nhng ngi chu trch nhim tht s
th chnh ton b Chnh ph M ng l phi a ra ta xt x theo mt trnh t nh ta n Nuremberg xt
x ti phm pht-xt Hitler hay nh ta n Roussel i hi. Ba thng sau, vic bo ch cng b h s
mt ca Lu Nm Gc gy chn ng. D lun v quc hi i phi c thng tin. Cuc hnh qun
chng li Campuchia ma xun 1970 phi ngng li ngy 30 thng 6 v vp phi mt phong tro phn
i mnh m. Tuy vy, nhng cuc can thip b mt vn tip tc ( Lo, CIA nui dng i qun b mt ca
Vng Pao). Mt lot cc v tai ting ni trn gy nn s phn i chnh quyn Nixon, kt thc bng v
Watergate v Nixon t chc gia nhim k Tng thng vo ma h nm 1974, phi by trc d lun nhng
mu m bn thu ca Tng thng v CIA.
i vi Lu Nm Gc, vi vic buc phi rt qun khi Nam Vit Nam, cuc chin tranh Vit Nam tr
thnh mt cuc chy trn ln trc, v l. Khng th tm ra gii php Si Gn, vng ng bng v vng
cao nguyn, Lu Nm Gc ngoan c i tm mt li thot khng th tm ra trong vic ph hy t thnh
ca Vit Cng trn lnh th Campuchia v Lo. Ma thu nm 1970, Washington a Campuchia vo vng
chin bng cch ng h cuc o chnh ca tng Lon Nol chng li Thi t Sihanouk. Qun i Si Gn m
ngi ta khng ngt khoe khoang cng trng vt bin gii, theo sau l nhng ngi lnh M i cu nguy.
Vic m rng cuc xung t khng nhng khng to thun li cho tnh hnh m cn nhanh chng to ra mt
tnh th qun s ht sc nguy him. Chnh ph Lon Nol b vy cht trong cc thnh ph v ch gi c nh
s can thip ca khng qun M. Cuc hnh qun ln ca qun i Si Gn hng v Tchpone H Lo
ngy 8 thng 2 nm 1971 chng t qun i ca tng Nguyn Vn Thiu v vic ct t con ng mn
H Ch Minh tht bi. Cui thng 3, cc v tr tin tiu trn ng hnh qun u rt b lm cho tnh hnh
cng thm hi.
Nh mt sn g b mt, min Nam Vit Nam suy sp di sc nng ca chng khng l Hoa K nt tt c
trong lc ln ting mun gip . Dng la chy t vo do mt triu lnh M lng cao ngt ngng
tiu xi Nam Vit Nam gy nn s ph sn ca cc ngnh ngh th cng, s mt gi ca ng bc min
Nam v s xut hin mt tng lp tinh hoa ca nhng k trc li chin tranh trong ci x s m nhng
nh hc thc thanh lim sng ngho tng l nhng nhn vt l tng. Nn gi im, bo lc, ma ty o ln
hon ton li sng ca ngi dn. Nhng cuc nm bom t lm nng thn trng trn, gy nn hin tng
th ha cng bc. C dn thnh ph, cc chut, cc tri t nn tng t 15% dn s ton min Nam
n 40% hoc 60% theo c tnh. Trn bn triu ngi chen chc Si Gn trong khi c s h tng cng
nghip chng khc trc bao nhiu. Ton b khi dn di tn ny u b t di s kim sot ngt ngho
ca cnh st. H s dng kt hp cc bin php c th ca tt c cc ch c ti c xa v cc phng
php tinh vi ca k thut in t. Ti cc vng nng thn, trn ngp nhng k st nhn ca k hoch
Phng Hong c giao trch nhim nh p, tra tn Vit Cng, cn c vo cch cho im phc tp,
c lp trnh sn trong my tnh, cc xm p c xp thnh nm loi v c x l mt cch thch ng.
Mc c lit ca cc cuc nm bom cho php thc hin mt thnh ph lin hip v chnh ph m ngi ta
tin rng nn tham nhng v tinh thn ca mt x hi tiu th ang lm thay i tm tnh ca ngi dn
thnh ph.
Vy c g ng ngc nhin khi thy rng trong cc iu kin y, ch c ti ca tng Nguyn Vn Thiu
vp phi s chng i ni b ngy cng tng. Qun M rt v nc to ra mt cn khng hong tht s
trong mt b phn quan trng c dn thnh ph trc y chuyn kim sng nh cung cp dch v cho
qun i M bng v s ngh. Ch qun dch bt buc gy tm trng bt mn gay gt trong dn chng
v phong tro o ng thng xuyn xy ra. Phn ln cc khon vin tr dn s u b vo ti bn tham
nhng.
Mun ra khi ng ct, Nixon trit chi con bi ngoi giao, tm cch chia r Vit Nam v bn ng minh
Trung Quc, Lin X trong khi hai nc chng i nhau kch lit trn trng quc t. Kissinger i Bc Kinh
thng 7 nm 1971, sau Nixon n Bc Kinh v Matxcva trong su thng u nm 1972. H Ni c gng
phi thng gi ha kh vi c hai ngi ng minh x hi ch ngha. Chnh trong bi cnh quc t y e
da v nhng quan h nhp nhng m ngy 30 thng 3 nm 1972, nhng ngi cch mng Vit Nam
m cuc tin cng quy m ln khin ton b s b tr lc lng ca qun i Si Gn phi chu th thch
gay go. Lu Nm Gc phi ym tr ti a. Trong hn mt thng, ba cnh qun hng mnh, c xe bc thp
ym tr tn cng Hu, Kontum, Lc Ninh, An Lc pha ty bc Si Gn. Sau n ph u, cc tuyn
phng th ca Si Gn v tung v vng bnh nh tan v thnh nhiu mng. Khng lc Hoa K nm bom

min Bc cng nh min Nam v cui cng nh bom lade cu vn c tnh th. Ngy 8 thng 5, Nixon
phong ta cc cng ca Vit Nam Dn ch Cng ha. Cuc can thip t bng khng qun chn c
cuc tn cng v cu ch Si Gn, nhng khng o ngc c tnh th, lm tn hi n s b tr lc
lng ca nhng ngi cch mng.
Cuc bu c Tng thng Hoa K n gn lm tnh hnh du xung. Chnh quyn Nixon bng pht hin ra
nhng im mi trong nhng ngh thng lng ca H Ni v Mt trn dn tc gii phng. Cc cuc
m phn lu nay vn dm chn ti ch. Trn c s nhng ngh mi , Kissinger chnh l mt bn hip
nh vi L c Th. Ngy 20 thng 10, trong mt thng ip gi th tng Phm Vn ng, Nixon tha
nhn vn bn hip nh c th coi nh hon thnh.
Ngy 26 thng 10, Kissinger tuyn b: Ha bnh trong tm tay. Nixon cn thi gian nh bi
MacGovern, ng c vin tng thng duy nht khng t iu kin no cho vic chm dt chin tranh,
ging iu pht biu thay i tt c. Mt vi sa i nh vo cui thng 10 tr thnh 146 iu sa i
cp n nhng vn c bn. Cuc thng lng quay sang ti hu th v my bay B.52 mt ln na li c
ting ni ca mnh.
Trong tun l Ging sinh nm 1972, phi i chin lc ca Hoa K tn cng H Ni. W. Manchester vit:
l chng tn c nht trong lch s cuc dnh lu ca M Vit Nam. Ch ring trong tun u, mi mt my
bay khng l B.52 sn mu xanh nu mi ngy tin hnh hai phi v nm bom. D lun M sng s. My
ngy trc, mi ngi tng sp chm dt n ni s dnh lu ca M ng Dng... By gi h ang
i mt vi s o ngc lm mi ngi ng ngc, cn Tng thng Hoa K th khng a ra mt li gii thch
no... Trong by nm trc khi tin hnh cuc nm bom bo ha , my bay B.52 xut kch 100.000 ln
v ch mt chic b pho cao x bn h. By gi H Ni c lc lng phng khng mnh nht th gii v
trong hai tun cui nm 1972, cc hng pho phng khng v tn la dit 16 my bay B.52 tr gi 15
triu la mt chic. Nghim trng hn l Nixon nh gi thp s phn n ca cng chng. T u
thng 8, B Tng T lnh Vit Nam d tnh B.52 c th nh min Bc v tin hnh nhng bin php
thch ng. Theo thng co ca B Tng T lnh Vit Nam, 34 my bay B.52 b bn h. Mt qun nhn
M tuyn b vi bo US News and World Report (Tin tc Hoa K v Th gii) ngy 8 thng 1 nm 1973
nh sau: Nu H Ni c th tip tc bn h mi ngy mt hay hai my bay B.52, cng sn s nh bi c
u th ca khng lc Hoa K. Tht bi nng n ca nhng cuc nm bom khng b v ln sng phn i
dng cao khin Th tng Thy in Olaf Palme so snh chin dch nm bom nh vic pht-xt c hy
dit ngi Do Thi, dn n vic ni li cc cuc thng lng. Ch trong my ting ng h, hai bn t
c tha thun trn c s nhng lp trng tng t nh cc lp trng nu trong thng 10. Ngy 27
thng 1 nm 1973, Hip nh nh chin c k kt ti Paris.
Theo cc iu khon trong Hip nh, vic rt qun M phi tin hnh xong t nay n 27 thng 3 (khng
mt iu khon no ni n cc lc lng v trang ca Vit Nam Dn ch Cng ha) s m ng cho mt
gii php chnh tr min Nam, ngm cng nhn min Nam c hai chnh quyn (Chnh quyn Si Gn v
Chnh ph Cch mng lm thi), hai qun i v ba lc lng chnh tr. Tuy vy, cc iu khon v phng
thch t nhn khng c ghi r rng rng Chnh quyn Si Gn phi tr t do cho ton b nhng ngi
i lp hin ang b giam gi trong cc nh t v tri giam. Tip thnh phn th ba thuc phi trung
lp s khng ng mt vai tr no ng phi c trong vic thnh lp mt chnh ph lin hip lm thi c
trch nhim chun b cc cuc bu c. T cui nm 1972, Lu Nm Gc y nhanh vic tng cng sc
mnh qun s cho ch Si Gn, vi trn 2.000 my bay, l nc ng th ba trn th gii v khng qun.
Cc s quan M r b qun phc, c tuyn dng nh nhng chuyn gia dn s.
3. Chin dch H Ch Minh
Sng ngy 5 thng 2 nm 1975, on A.75 b mt ri H Ni. Di s ch huy ca Vn Tin Dng, on c
nhim v ch o mt chin dch mi d kin din ra vo thng 3 min Nam. khng lt tin ra ngoi,
ngi ta tin hnh nghi binh mt cch t m. Tng Dng son trc thip chc Tt. ng k trc
nhng in gi cc Tng tham mu trng Lin X v Cng ha Dn ch c vo thng 2, Mng C vo
thng 3, nhn ngy thnh lp qun i. Sau khi ng ln ng, bo ch tip tc c nhng bi gy cm tng
rng ng ang H Ni v hng ngy chic xe Volga vn i t nh ring n ni ng lm vic nh thng
l. Mi bui chiu nh trc y, anh em n v bo v vn n chi bng chuyn nh ng bi l l
mt trong nhng thi quen ca tng Dng. Khng ai trong on c gi ghm hnh l ti nh mnh. Tt
c u tin hnh trong vn phng B Tng tham mu gia nh cc thnh vin trong on khng bit
ngi nh mnh i u v khng l b mt chuyn i.

Vn Tin Dng, qun phc chnh t, chnh thc ln my bay i kim tra cc n v ng ng Hi. My
ngy sau, ng n B.1, b s ca b ch huy mt trn Ty Nguyn. T y cc bc in trao i gia H
Ni v on A.75 u k tn Chin (Gip) gi cho Tun (Vn Tin Dng). Chnh nh nhng bin php
phng m b mt c gi n pht cht.
Cho n gi pht ln ng hm , vic tin vo B.2 vn cn l mt bt trc.
T nm 1973, ng Cng sn Vit Nam hiu rng Hip nh Paris vn l nhng t trng rng nu ngi
ta ch bng lng vi nhng i hi sung v nhng li phn i ngoi giao cui cng cng vt vo st giy.
C Washington v Si Gn u khng mun tn trng ch k ca h. Tiu ban iu tra ca thng ngh s
Edward Kennedy tit l 71,4% ngn sch ca Si Gn dnh cho qun s, cnh st v bnh nh. Vy ti
sao nhng ngi cch mng Vit Nam li ngi im, sng di chn? Min Nam vn sng trong cnh chin
tranh m khng ai mun ni r ra. Trong cc thnh ph do chnh ph Nguyn Vn Thiu kim sot khng c
mt bin php no c thi hnh khi phc cc quyn t do. Thnh phn th ba lun lun b kha
ming, vai tr ca h ngy cng b lu m. nng thn, cc cuc cn qut lin tc ly i ca Chnh ph
Cch mng lm thi nhiu khu vc do h kim sot lc ngng bn. T thng 2, qun i Si Gn ln
chim cng Sa Hunh Qung Ngi, ni y c th tr thnh l phi cho vng kim sot ca Chnh ph
Cch mng lm thi. Ngi ta ch ni v ngng bn chng? Thc t, cha lc no im ting sng.
Vo cui nm , quyt nh nh tr c thng qua.
30.000 thanh nin min Bc c phi vo min Nam m mt tuyn mi, pha ng ca ng
Trng Sn ng thi gim bt sc p i vi vng t do Lin khu V m sau t y c th lm bn p
tin cng xung pha nam. Sau mt bui hp vo thng 3 nm 1974 ca ng y Qun s Trung ng a
ra khu hiu phn kch ri tn cng, tnh hnh nhanh chng o ngc. Sut ma h, cc cn c Ch
Ngh v Dak Pet trn cao nguyn c xa b khi bn chin s, lc lng gii phng chng t h
c kh nng gi vng vng gii phng khng nhng min ni m cn ng bng v i khi cc th
kh quan trng. Thng 10, H Ni quyt nh thnh lp cp qun on nhng binh on hp ng binh
chng c trang b kh ti hin i ng tiu chun. ng Trng Sn ng, gn b bin c ko di.
u nm 1975, tuyn ng hon thnh a tng chiu di ng mn H Ch Minh ln ti 20.000
kilmt, khng k 5.000 kilmt ng ng dn xng du. Cc xe bc thp v pho binh c gii hng nng
n c cc rng cao su min ng Nam B.
Ti M, v b bi Watergate lm xi mn Nh Trng, cui cng khin Nixon phi t chc Tng thng, ko
theo s tht bi ca phi diu hu khng ngh c Quc hi thng qua cc ngn khon cn thit
theo ui s can thip vo min Nam Vit Nam. Vin tr M cho Si Gn gim t 1.026 triu la nm
1972 - 1973 xung cn 700 triu la cho nm ti chnh 1974 - 1975. Vi tnh c ng gim st v ha lc
b ct xn 60% do cc khon vin tr ca Washington b ct gim, qun i Si Gn ch cn sc gi c
cc v tr l c gng ln lm. Cc n v sng s ng Hu v quanh Si Gn mt i rt nhiu kh
nng ng chin. Nhn r nguy c ca mt ch thi nt n tn xng ty m cho n nay Gio hi Vit
Nam rt ng h, nm 1974 Roma c bc ngot trong chnh sch i vi ch Si Gn. Cc linh mc
lu nay vn bm vo cc c quan vin tr M gi chuyn sang i vi cc cha tuyn y ca JOC (Thanh
nin Lao ng Cng gio) chng i mnh m nn tham nhng ph bin trong gii quan chc Si Gn.
Trong hon cnh mi , thng 10 nm 1974, B Chnh tr v Qun y Trung ng quyt nh trong nm
ti nh n quyt nh trn cao nguyn min Trung, mt bn p chin lc trin khai lc lng xung
pha nam bng con ng 14 v pha ng theo cc con ng 19, 7 v 21 i ti vng ven bin min
Trung. Th b tr ca qun Si Gn l nng hai u, chung quanh vng Hu - Nng (vng chin thut
I) v Si Gn (vng chin thut III), vy n im huyt s l nh vo ci bng mm ca n l vng
chin thut II, ti y ch c hai s on c lnh thy nh b ym tr, kim sot mt vng rng ln.
Ngy 18 thng 12, cc nh lnh o qun s v chnh tr ca mt trn cch mng min Nam hp hi ngh
m rng ti H Ni, mt hi ngh m sau ny chng t c gi tr quyt nh cc din chin tranh. Trong
khi ang hp, h c tin qun gii phng nh chim th trn Phc Long min Nam. Ln u tin mt
th trn b nh chim dn n gii phng c mt tnh m khng gy ra s phn ng mnh m v c hiu
qu ca Si Gn. ng l Washington phi tu sn bay ht nhn Enterprise t Philippines n, c mt
i c nhim ca Hm i 7 ym h, ra lnh bo ng s on lnh thy nh b Okinawa nhng s vic
cng ch dng li ti . Hi ngh tip tc lm vic n ngy 8 thng 1, tc l sut ba tun l. Sau nhng
cuc tho lun di chng t tm quan trng v tnh phc tp ca nhng vn c nu ln, mc d c
nhiu quan im khc nhau, song hi ngh i n mt quyt nh nht tr: Tin hnh gii phng min

Nam trong hai nm tip theo. T nm 1975 bng mt n nh vo Bun Ma Thut v Tuy Ha, cc lc
lng cch mng s nh chim Ty Nguyn v ng bng min Trung, bt u t Bnh nh cho n
Nng v Hu trc ma ma vo cui thng 5. Trong nm 1976, t bn p l tng ny s m cuc tin
cng ln th hai, chm dt s sp ca ch Si Gn, ng thi khai thc ti a nhng kh nng hot
ng qun s, chnh tr v ngoi giao.
Kt thc cng vic, hi ngh tnh n kh nng y nhanh qu trnh ny nhng khng t n ln hng
u k hoch. Kh nng M quay tr li can thip mc d c nh gi l kh xy ra nhng vn l mt n
s.
Sau hi ngh, B Chnh tr thng qua quyt nh m cuc tn cng chin lc bng mt mi tin cng vo
th x Bun Ma Thut m cc th thc tin cng s c n nh ti ch sau khi nghin cu thc a. Sau khi
phc qua cc nhim v tc chin, tng Gip, B th ng y Qun s Trung ng tho ra nhng nguyn
tc ch o chin dch: dng cm, to bo, bt ng bng cch gi b mt cc cuc di chuyn, iu ng; cc
n v phi lun lun nghi binh ch ch n bc Ty Nguyn trong khi thc hin nh vo nam Ty
Nguyn.
B ch huy chin dch sp m, ngoi Vn Tin Dng c inh c Thin, Cc trng hu cn mt trn, Trng
on 559, t thng 5 nm 1959 thnh lp mng li ng rng ln c phng Ty bit n vi tn
gi ng mn H Ch Minh[4]. Ngi chin s gi khong 60 tui ny, va xng xo va kin tr, s ng
vai tr quyt nh bng cch m bo hu cn cho mt lc lng xung kch bng c gii vt rt xa nhng
g thc hin c trong hai cuc khng chin cho n lc . Ngoi ra cn c L Ngc Hin - Tham mu
trng mt trn, ngi bn chin u lu nm ca tng Dng, hai ngi lun lun st cnh bn nhau t
ngy Tng khi ngha nm 1945. ng bit r a hnh cao nguyn.
[4] Trong chin tranh thng gi l ng Trng Sn, tn gi dy ni ngn cch Vit Nam v Lo (BT).
Trn chin trng, lc lng cch mng c ba s on bm tr Ty Nguyn t lu, l cc s on
320, 10 v 968 va mi c tng cng, thm s on 316 mi hnh qun vo t thng 12 nm 1974. Pha
i phng c s on 23, by l on lnh thy nh b (tng ng 10 trung on), bn l on c gii
ng ri trn nm tnh min ni. Tnh trng thiu ht qun s cng trm trng thm khi Si Gn phn on
nhm hon ton v ca i phng. Trong mt hi ngh qun s hp thng 12 nm 1974, tng
Nguyn Vn Thiu nh gi rng Vit Cng cha sc nh vo cc thnh ph ln, nu khng ch l
cc th trn c lp nh Phc Long hay Gia Ngha, hng tn cng ch yu ca Vit Cng s l trong vng
Ty Ninh. Thiu cn phn on, nu Vit Cng nh chim c mt thnh ph ln th chc chn khng th
gi c trc cc cuc phn cng. Phn on sai lm v hng tn cng, nh gi sai v tim lc v
ca i phng, Si Gn vn tnh trng nh dp Tt 1968.
Trn nn bi cnh phi k n nhng sai lm trong nhn nh ca tng Phm Vn Ph, ch huy vng
chin thut III ca qun i Si Gn. Ph tin rng Vit Cng s tn cng t pha bc xung nn tp trung lc
lng phng th Pleiku v Kontum. Trong lc , b tham mu i phng li hng v Bun Ma Thut, mt
th x c 150.000 dn, pha nam Ty Nguyn, ni t ch huy s s on 23. Lc lng phng th y
tng i yu, phn ln ri mnh mnh bo v cc c s ng ngoi vi, trong khun kh mt th b tr
lc lng bc l nhc im khi tin vo trung tm th x.
Chnh trn s mt cn i v chin lc v chin thut , hai tng Gip v Dng s khai thc trit php
bin chng phng ng xa v y-vi, c-rng. Trn ton b cc vng t cao nguyn, qun i
cch mng khng ginh c thng li mt cch dt im v qun s khng ng v phng tin khng
. Nhng tp trung nh vo mt im yu nh Bun Ma Thut th u th qun cch mng tr nn p o.
5,5 chi 1 i vi b binh, 1,2 chi 1 i vi xe bc thp, 2,1 chi 1 i vi pho binh hng nng.
t chn ti Ty Nguyn, Vn Tin Dng t s ch huy ca ng ti pha ty Bun Ma Thut, gia mt
cnh rng gi, xum xu cnh l, khng xa rng Khooc rt d bn la.
Ti ngy 25 thng 2, trong khi pho binh i phng bn cm canh vo gc rng ni t ch huy s c
ngy trang k, tng Dng k quyt nh thng qua k hoch tn cng th x Bun Ma Thut. Tng
Dng tuyn b: Bun Ma Thut, ta mnh hn ch. Chng ta c gn ba s on trong khi ch ch c mt
trung on chnh quy thuc s on 23 b binh v ba binh on v binh. Chng ta nh thng vo trung
tm v sau khi nh chim c hai sn bay v nh sp b t lnh s on 23, chng ta s ta ra tin
cng cc v tr bn trong th x. Nu tt c u hip ng cht ch v gi c b mt th ch s sp rt
nhanh ch khng phi t 7 n 10 ngy nh cc ng ch d kin lc u. Chng ta s chy ua vi thi
gian.

Ban ch huy ch c nh hi thy nguy c ang rnh rp khng? Qua nghe i ngi ta bit Phm Vn Ph
ra lnh cho cc thm bo ca ng ta phi tm cho c cc v tr m qun ca cc s on Vit Cng nhng
khng sao lm c. Ch huy s mt trn Ty Nguyn s gip y iu bng cch phao tin v lc lng gii
phng s nh Kontum v Pleiku. Dn chng quanh hai th x ny c ng vin t m ng mi hay
sa ng v c yu cu t chc cc cuc mt tinh hoan nghnh nhng ngi sp gii phng Kontum
v Pleiku. Ngy 1 thng 3, hai n pha ty Pleiku b s on 928 tn cng th hin mi e da ny. Mt
t pho b sung gip s on pho binh hng nng ln sn bay C Hanh. Ngy 4 thng 3, t ng bng
ven bin n Pleiku, xung quanh An Kh, mt lot n bt tht th. Cng ngy cng tin chc mi nguy him
nm pha bc, tng Phm Vn Ph a n y qun bit kch v iu l on k binh s 2 n An Kh.
Trong khi , s on 320 b mt giu kn tung tch ng thi y mnh hot ng nghi binh la ch. Mt
trong cc tiu on ca s on 320 c bit phi i hot ng c lp v pha ty, lun rng vng quanh
phng tuyn ch nhng khng ch pht hin ri vo lc thch hp s ng mt cht trn ng 14.
(Trong cuc tho chy khi Pleiku, chnh tiu on ny n u tin kha cht con ng i ra bin).
Ngy 10, tiu on ny tp trung cch Bun Ma Thut 50 kilmt v pha ty nam quanh c Lp.
Vo ngy 5 thng 3, tt c cc con ng ni min ni vi ng bng u b ct t, trong khi trn cao
nguyn, xe c vn i li bnh thng. Mi ngy t 60 n 80 xe dn s v qun s ln bnh trn ng 14
ni lin cc thnh ph, th x, th trn trong vng nh thng l.
Trnh n qun bit kch ang ln m ch ng qun ca mnh bng nhng i tun tra hay nhng cuc hnh
qun nh bng trc thng v chng tr cc t pho kch thm d ca ch, s on 320 vn n kn trong
rng, sn sng cht chn trn nhng con ng xung yu.
Ngy 5 thng 3, trong mt ln i trinh st a hnh quanh Bun Ma Thut, mt pho th Vit Cng b thng
v b ch bt. Trn ngi anh c cun nht k i ng. Ngay hm sau, ngy 6 thng 3, hai tiu on v
mt i i thit gip qun i Si Gn n tng cng cho mt v tr nm cch th x Bun Ma Thut 11
kilmt v pha ty bc v ngay lp tc bt u lng sc xung quanh. Nhng n v ang chun b a im
xut pht tn cng phi rt lui trnh ch pht hin. to thun li b tr lc lng bao vy, b ch huy
mt trn Ty Nguyn lnh cho s on 320 phi nh chim Ch X trn ng 14 t ngy 7 thng 3 thu
ht mt b phn ch ng trong th x v gii ta vng ang b cn qut. Ngy 7 thng 3, ch b dit gn
sau ba mi pht nhng vn tip tc cn qut. Sng ngy 8 thng 3, s on 320 tin vo qun l Thun
Mn v ct t hon ton ng 14. n gn tra, qun i Si Gn ang lun qun trong rng vi rt ngay
v th x.
Trong ngy 9, trong lc pha bc s uy hip i vi Pleiku ngy cng r nt, mt lot cc cuc hnh qun
lm xong vic c lp Bun Ma Thut. Ch trong mt m khng c mt tr ngi vn vt no, 12 trung
on b binh hp ng binh chng u vo v tr. Lc lng xung kch p st ngoi vi trong khi i b
phn lc lng c gii n st cc v tr c chun b bn cnh cc trc tin cng. Trong rng kh xa,
nhiu ni n bn chc cy s cc xe tng n my ch lnh ng sau cc cy to ca c bn phn nm
thn cy, i n gi G mi h che kn ng xut kch ca xe tng.
Vng cao nguyn vn b c lp vi phn cn li ca min Nam nay li b ct lm i. Tng Phm Vn
Ph ch c mt ngh trong u, trc ht v trn ht, l bo v Pleiku. D Ph c mun thay i th b tr
lc lng cng khng kp na. B cht chn khp cc hng, cc n v ca ng ta ri vo mt mng nhn
bng dy thp s b xit cht khng thng tic.
Tht vy, tng Vn Tin Dng s lp li trn quy m ln hn cch nh c ng p dng nm 1952 Pht
Dim v qun lnh ca ng gi l chin thut hoa sen n. Lc lng xung kch xng thng vo trung tm
thnh ph v ch sau khi nh chim hai sn bay v nh sp B t lnh s on 23, qun ca ng mi ta
rng ra dn nh chim nt nhng v tr cn li ca ch.
2 gi sng ngy 10 thng 3, trn nh c lit hn khi lc lng c cng tin vo trung tm thnh ph tn
cng hai sn bay v mt s v tr khc, cn trng pho v ha tin n vo ch huy s s on 23. Gia ting
n ca bc ph, trng pho v ha tin, cc xe bc thp ch b binh tin vo trung tm th x. Tip l
cc pho c gii t hnh, cc gin ha tin t cc v tr tp kt, i theo cc hng tin cng, m m tin vo
th x. Pho binh c gii vt sng Srepok trn cc cu ph c lp nhanh chng. Xe tng ch nt cc v tr
ngoi vi. T 7 gi 15 pht, hai tiu on b binh i u kim sot cc ng ba trong th x. Khi bng m
bung xung, ti ngy 10 thng 3, nhng ngi tn cng bt chp 80 phi v ca khng qun ch vn gi
vng cc v tr trong trung tm th x, tr ch huy s s on 23, ti y mt s tn qun rt v c th tip
tc chng c n hm sau, lc 8 gi 30 pht mi chu bung sng. Vo lc , trong ton tnh k Lk, nh

tng Dng vit: ch ch cn nh mt con rn khng u.

Ti Si Gn, ngi ta bng nhin nh ri t trn my xung, nhng cn bn tn bn nghi tin rng mt cuc
phn kch c khng qun tr lc s nhanh chng lp li tnh hnh nh hi Tt 1968.
Tuy nhin, i vi nhng ngi cch mng, y vn cn l mt n s ng lo ngi: liu M c quay li can
thip khng? Trong khi cc n v ang ln lt tiu dit ht v tr ny n cn c khc cn li trong tnh k
Lk th Tng hnh dinh H Ni cht lc tng mu tin ca cc i pht thanh, cc hng thng tn... Tin tc
nhng sn bay ti Thi Lan c hot ng khc thng, nh mt m my en c lc lm u m bu tri
song li tan i rt nhanh. Khng lc Hoa K khng c ng tnh g.
Ngy 12 thng 3, tng Gip gi n B Ch huy mt trn Ty Nguyn nhn nh ca B Chnh tr v Qun
y Trung ng: iu lc lng bao vy Pleiku, kha cht mi con ng v phong ta sn bay, phn on
ch c th s rt lui chin lc khi Ty Nguyn. Tip tc tin qun. Cha cn a tin g ngay v trn Bun
Ma Thut trn bo i ca ta, c cho ch ba hoa ri sau chng s cng cht ng.
in t H Ni vo gia lc ang din ra cuc phn kch ca Si Gn. Mt i trc thng hng hu qun
xung Phc An, pha ty Bun Ma Thut, ti y pho cao x ca lc lng cch mng ch sn. Tng
lot n rt anh, n vo i hnh qun cu vin. Nhng tn lnh c may mn tip t c th khng cn th
gi tp hp thnh n v.
Chin thng n qu nhanh khin mt s n v qun cch mng khng bit khai thc. Qu nhiu cuc hp
bn ci di dng, Vn Tin Dng phn nn: C my v tuyn in m khng dng, c lch cch ko ng
dy in thoi; c xe ly c ca ch, c t binh bit li xe cng khng dm dng c ng b i m
vn c lo o i b. ch ang ri lon, tan r khng nh ch c t chc, chun b sn phng ng i
ta, nhng khi nh vn i bi bn... Vn v ra to qu, nhanh qu, thi c ginh thng li mi xut
hin ngy cng nhiu. Tt c nhng ai trc y ln chn trnh n, th nay cng phi nghim chnh ngh
li. Khai thc tnh hnh thun li mt cch to bo l ch th cp bch lc ny.
Ngy 13 thng 3, Nguyn Vn Thiu mt ln na cn ra lnh c th Bun Ma Thut, trong khi ton b lc
lng phng th tho chy t gn 48 ting ri. Nhng ngay t hm sau, 14 thng 3, Thiu n Nha Trang
hp vi tng Phm Vn Ph v ton b b tham mu ti y, bn bc tay i, ging iu xung nc.
Ton b lc lng phng th Ty Nguyn s rt v. Cuc hp cha kt thc, s khng bo cho chnh quyn
tnh trnh ht hong. Rt bng ng no? Ch cn ng s 7 xung Tuy Ha. Con ng ny khng b
i phng ct t v t nhiu nm nay gn nh khng ai i li.
Tng Vn Tin Dng vn ang chm ch hng v bn Bun Ma Thut th ngy 16 thng 3 t H Ni,
tng Gip cho bit B T lnh qun on II ca Si Gn va di tn v Nha Trang. Thnh cng chin thut
ang tr thnh mt thng li c tnh chin lc? Mi cp mt u hng v bn vng Pleiku m ngi ta
bo tin mi gi sau c mt on xe khi hnh i v hng Ph Bn. Chun b phn kch chng? Hay l
tng rt lui? Mt cuc tho lun no nhit ti s ch huy mt trn Ty Nguyn din ra vo m 16 rng 17
thng 3. ch ang ht hong rt lui chng? Nhng kin tri chiu nhau ko di cho n 21 gi th tin ch
rt chy ton b khi Ty Nguyn c xc nhn. ch cho n kho n, nhiu m chy bng ln trong
th x v on xe va ln bnh i vo ng 7 theo hng ng bng. Ln u tin trong 30 nm chin
tranh, c mt qun on tho chy. Di nh sng ca nhng chic n pin b ti, b tham mu xem xt k
lng tm bn pht hin cc ch nt c chai nhm b tr phc kch c thun li, t kt qu ti a.
Vn Tin Dng khng ni g thm na. Sao li c th th c nh? Khng l ch rt chy theo mt con
ng b b qun khng thm d v bo v? Tuy nhin, anh em kin tr khng nh rng con ng
ny t lu lm khng c cu ph g ht. Tng Dng, nguyn t lnh s on 320, t tay nhc my in
thoi. ng lnh cho s on phi xut qun ngay trong m.
Sng sm ngy 17, cc n v mi nhn ca s on kha cht ng 7 pha ng Ph Bn, to ra mt
nt c chai khng l ko di hng kilmt n tn pha ty th x Ph Bn hon ton ch tc. Trong on
qun b chn li, khng kh tn lon. Nhn thy cc s quan trong b ch huy vi v ln my bay tho chy,
cc gia nh ht hong rt lui vi qun i nhng h lm vng chn cuc hnh qun. Trn ng ph
nh hp trong th x Ph Bn, xe ti cht c ng i, lm giao thng t lit. Ln xn khp mi ni, x
y, chi bi, nh m v bn nhau na. Nhng li than vn rn r v cp bc xy ra. c b i a
phng gip , s on 320 chuyn sang hnh ng t sng ngy 17. V 48 gi sau, ton b qun on II
ca Si Gn b xa s. Ni rng lc nhc nhng k chy trn. Sau cn sc ban u l s kinh hong chim
lnh tt c cc cp t cp s on n b ch huy ti cao. Nn tng chin lc ca min Nam sp .
Trn tt c cc mt trn, t ngy 10 thng 3 n nay, cuc tin cng vi mt quy m khng ng nhm chc

thng phng tuyn ch din ra khp ni. Th b tr lc lng qun i Si Gn v vn v co li vi nhp

cha tng c min Trung cng nh cc nam ca min Nam, ni phong tro du kch lan nhanh nh vt
du loang. Ch cn cht c gng na l min Nam s tht th hon ton. Ngy 18, o Hi Vn gia Hu v
Nng b phong ta. Ngy hm sau, Hu b cc n v va vt v tuyn 17 tn cng bng mt c ing
ngi. Hai ngy sau, qun phng th c Hu, hon ton b bao vy chy ngc ra ca bin Thun An, ni
tng chng kin cuc b ca tng De Courcy ca Php 90 nm trc. B la gt ra bin s c tu M
n, s on 1 dn li trn bi bin Thun An, ch mt s chen chc x y nhau kp nhy xung x lan,
xung, cn i b phn tan r b chy tn lon hoc u hng. S on 1 coi nh b xa s, Hu c gii
phng ngy 25 thng 3.
khu V, t Bnh nh n Qung Ngi, di sc p ca b i a phng do Chu Huy Mn v V Ch Cng
ch huy, ton b h thng bnh nh tan ra tng mnh. Nng nh mt mng da kh mi lc mt co li
trong khi cc n v tan r dn v thnh ph cng vi gia nh binh s cng lm khng kh hong lon tng
ln.
T chiu ngy 11 thng 3, Tng B th L Dun hi mt s cn b c quan B Tng tham mu: Cc ng
ch hy suy ngh xem trn Bun Ma Thut c phi l trn m u cuc Tng tin cng ln ca ta khng?
Ti ngy 18 thng 3, cu tr li ngy cng r. Ngy 20 thng 3, B Chnh tr chnh thc nm bt bc ngot
ca chin cuc, in cho mt trn pha nam thc hin k hoch gii phng Si Gn sm hn d kin. Mt
tun sau, L c Th p my bay i ng Hi, triu tp ti B ch huy mt trn Ty Nguyn tt c nhng
ngi ph trch ch cht cc qun khu pha nam: Phm Hng, Trn Vn Tr thay mt Nam B, Chu Huy Mn,
V Ch Cng thay mt Lin khu V tho lun v thng qua k hoch mi.
Thng li dn dp. Ngy 21 thng 3, cn c Tun Dng tht th cng lm tng p lc i vi Nng.
Ngay hm sau tng Gip nhn nh i phng phi tnh n vic di tn khi Nng. Hai ngy sau, cn
c khng l Chu Lai pha nam thnh ph b tiu dit cng lm cho Nng b c lp. Ngy 25, H Ni in
cho tng L Trng Tn cng vi Chu Huy Mn thnh lp B T lnh Mt trn Qung . Dn s thnh ph
tng gp i v binh lnh chy trn cc ni dn v v dn di tn. Ln xn nht l sn bay Nng, din ra
cnh chy lon, tng t, s quan binh lnh, dn thng chen nhau kim ch bng mi gi trn my bay
Boeing 727 hay tu, xung, x lan ra tu hi qun ang ch ngoi khi.
B u c bi nhng lun iu tuyn truyn ca chnh h, li thm tnh cnh mnh ai ny chy lm trm
trng hn, ton b min Nam Vit Nam made in USA b ct ct ht chi ny n chi khc nh ang ln cn
st in cung, bng nhin ni ht ln mt ci chng kh ca ch .
mt trn B.2 (min Nam Trung B v Nam B), Trn Vn Tr va nhn thm xe bc thp, tung s on
7 chim lnh ng 20 tin v Lm ng v Bo Lc. Hai ni ny b nh chim nhanh gn hu nh khng
phi giao chin.
Ton b qun i va chin thng cao nguyn nay c giao thm nhiu nhim v mi. B i a phng
c lnh nh chim cc n l trong khu vc, Vn Tin Dng iu ng ngay s on 368 theo cc ng
19, 7 v 21 tin v Bnh nh, s on 320 theo ng 7 v 21 tin v Ph Yn v Nha Trang. Ti Nha Trang,
cnh hn lon din ra rt ng s, lnh thy nh b cp ph, gy u n mc hm hip c v con ca
lnh cc n v khc. Dn chng bc xc qu phi c ngi n gp qun cch mng yu cu n ngay
gii phng h. Cc n v mi nhn tin vo thnh ph cn thy cm canh cn nng ca tng Phm Vn
Ph cha kp n, phi chy vi v Phan Thit. Trung on 198 c cng, sau khi gii phng Lt, c
lnh tin ngay v Phan Rang. Nguyn Vn Thiu phi tha nhn tht bi mi ny bng cch sp nhp hai
tnh cui cng cn kim sot c min Trung (nhng c bao lu?) vi Si Gn lp phng tuyn
phng th vng ngoi cho Si Gn.
Tnh hnh din ra qu nhanh khin L c Th trn ng i phi iu chnh nhiu ln k hoch ca mnh
y nhanh cuc tin qun thn tc hn na, nht thit phi gii phng Si Gn trong vng hai thng.
Cui thng 5, gi ma bt u thi, bo hiu ma ma p n s l tr ngi ln cho qun cch mng, vn
ch yu c tip t bng nhng con ng t m nhng cn ma u ma chng my chc s khin
chng bin thnh ly li nc v bn khng th i li c.
Ngy 31 thng 3, L Dun in vo ch th hon cuc hp d kin Ty Nguyn. Mi ngi s hp ti Nam
B, ni B ch huy ca tng Dng s nhanh chng thnh lp. Trc mt, iu ch yu l tranh th thi c
thun li, thay i bin ch cc n v, thnh lp ngay cc binh on c ng hp ng binh chng mnh
cp qun on v s tp trung cc hng nh vo Si Gn. C cn gi ba s on ang tin v Cam Ranh
v Nha Trang khng? Theo ngh ca tng Dng, nhng n v trc khi ri khi Ty Nguyn chn

chnh li bin ch, nay vn tip tc tin qun xung min ng bng min Trung tin vo Nam B bng
nhiu ng.
Tham mu trng hi qun M, tng Weyand n Si Gn cui thng 3, nh gi Vit Cng ch c th iu
ng mt qun on vo min Nam v trong trng hp thun li nht cng phi mt hai thng mi vo
n Nam B.
Thc t, trong vng ba tun s qun tham gia gii phng tng gp bn ln so vi c tnh ca Weyand.
Ngy 25 thng 3, qun on 1 ang p sng Hng Ninh Bnh c lnh i gp vo min Nam qua
Pleiku v Ph Bn. Trong thi gian t hai n ba tun, cc n v qun on 1 vt 1.900 kilmt vo v
tr qui nh. Ngy 14 thng 4, ton b qun tp kt y . Qun on 2 ly t cc n v chin thng
Hu, Nng theo ng ven bin tin vo Nam B. Sau 18 ngy hnh qun vt 900 kilmt, qua nhiu
on sng sui, khng c cu v phn ln cu b nh sp khi ch rt chy, qun on 2 cng vo ti
B Ra v Bin Ha.
Cnh qun th 4 i theo sn pha ty ca dy Trng Sn tin v Ty Ninh, Bn Ct, Lai Kh v Xun Lc
sau khi ngot sang pha ng gii phng Di Linh.
Trn cao nguyn, tng Phng Th Ti, ngi c phn cng kim tra n c vic chi vin m cc chin s
gi vui l ng thn tc, ng c hnh qun m bo phn b v vn chuyn ton b hng ha v kh
ti bng ng mn trn ni.
Ngy 2 thng 4, tng Vn Tin Dng chuyn s ch huy tin phng vo Nam B. Trn ng i ti Lc
Ninh ch mt gn mt ngy, ng au xt nh li nhng cuc hnh qun tm v dit ca M trc y bin
vng ny thnh mt a ngc. Ngy hm sau, ng gp li Phm Hng ty Lc Ninh ti B ch huy qun s
Min (B.2), trong mt cn nh tre lp l mi c dng vi n nhng ngi ch mi. Ngi ta dng
c lu bt di cc gc cy to mi kp thi gian b tr ch lm vic, n ng cho B ch huy mt trn. Cc xe
thng tin thng hot ng vo ban m nhng khong cch thch hp trnh cc con mt xoi mi
bng in t ca khng qun i phng. Cc chin s lin lc u dng xe gn my Honda - mt phng
tin giao thng c o ca mt trn Nam B - i li sut m nh mc ci truyn t mnh lnh, tp
hp bo co. m sau, Trn Vn Tr cng c mt. Ton b i ng mi gm c Bc, Trung, Nam tp hp
v y trn mnh t Nam B. Cng c ngi bm tr y kh lu nh Nguyn Vn Linh. Hm sau,
cuc hp bt u xem xt li ton b cng vic chun b, trong khng kh thoi mi. Nh ngoi giao L
c Th, ngi dong dng cao, mc o s mi mu xanh da tri, qun kaki, u i m cng b i, vai eo
chic x ct to bng da mu en, n bng xe gn my vo cui bui chiu, nt mt rng r. Phm Hng
hi v tnh hnh n dc chun b n u. inh c Thin kt thc bn bo co bng cu: n bn
n s n ba i.
Mi ln bn n tng th cn thit chun b cho chin dch, c ci gn , c ci cn thiu nhiu, th
Phm Hng li ch th bin php khc phc, thnh thong li nhc cu ni ca inh c Thin: lm sao cho
c, cho v cho nhanh nh cho n s n ba i khin mi ngi trong cuc hp ci r ln. Kt
thc cuc hp l vic thnh lp B ch huy chin dch H Ch Minh gii phng Si Gn: Vn Tin Dng l T
lnh chin dch, Phm Hng Chnh y, Trn Vn Tr, L c Anh, inh c Thin v Bi Phng l Ph T
lnh.
Ln u tin t chn ln t Nam B, nn cng nh nhiu cn b khc, tng Dng quan tm u tin lm
sao c c cc bn qun n tr Bun Ma Thut v nht l kho bn thuc Nha a d Lt.
Nhiu bn c in gp H Ni c chuyn vo bng my bay. T khi ri khi Ty Nguyn, vn a
hnh Si Gn lun hin ln trong u c ng v ng thng hi cc ng ch ca mnh in dn vo tr nh
vng t v tn ca cc vin ch huy ch m ng s i mt. Con sng ny su bao nhiu, chnh xc v tr
no? S on 25 ngy do tn tng no ch huy?... Sau khong 15 ngy nghe nhiu, nhn nhiu v sau
nhiu ngy dn mt vo cc tm bn Si Gn - Gia nh, trong c c nhng tm in bn cho
khch du lch, chng ti thuc c tn nhiu ng ph, tn cc cu, cc khu nh nhiu tng, kho tng,
bn cng, tuy cha bit c cnh tr, mu sc, ng nt, kin trc c th, nhng li nh c c ly, chiu
rng, din tch, v.v... ca nhng ni . Chng ti c th ni chuyn v lm vic vi nhau v tnh hnh Si
Gn m khng phi tri bn nh lc mi n B.2 na, tng Dng vit.
Nguyn Vn Linh v cc c s ng thnh ph Si Gn chin u ti ch t ba mi nm nay, trong
nhng ngy ny l mt yu t then cht. Lc lng chin u anh hng mc d chu nhiu tn tht
au thng v bn tay khng b ca bn c n trong k hoch Phng Hong, vn l mt lc lng quan
trng, to iu kin thun li cho vic a vo nhng binh on c gii thc su ca ch lc vo Si Gn.

Trong cc khu ph sang trng v khu trung tm dn c ca ni thnh, c s cn nh yu nu khng ni l

cc nh, nhng ngoi , nht l Hc Mn th li rt mnh. Mt mng li 60 c s ng v ba trm
dn qun v trang tin hnh xy dng c s ngm trong thnh ph. Bn tiu on v nhiu i bit ng
bm chc vo dn chng vng ven . Nh c h, cc n v c cng mi c th t nhp khng my
kh khn n gn cc im xung yu dn vo ni thnh v cho php nh ta ra nh bng sen n.
Ngc li vi Bun Ma Thut, ni vng ngoi vi ch do lc lng a phng t ngoan c hn ca ch phng
gi, vng ven Si Gn li l im mnh trong th b tr lc lng phng th ca ch bo v trung tm thc
t l rng. Nhng n v sng s nht u c b tr trn cc ng vnh ai cch xa trung tm t 30 n
50 kilmt. Hn na, tt c u ang trin khai v trong hon cnh ny khng cn yu t bt ng na. Nu
ch dng mt mi thc su, lm sao cn c lc lng ch t vnh ai rt v trung tm v giao chin ngay
trn ng ph?
Con ng trng chinh vn dm ca Vit Nam s kt thc bng mt chin dch kiu Ptrograd m c l
Lnin ln Trotski cng khng chi b. Phi trnh cc cuc giao chin ng ph gim thiu mu chy,
trnh thit hi cho nhn dn thnh ph m phn ln l nn nhn ca ch do M lp nn v chu nh
hng nng n ca M, l nhng phng chm ch o chin dch, tng Dng vit: Chng ti mun m
mt li thot cho ng o binh s v khng mun phi nhiu mu.
Bng cch c lp cc v tr v chc thng phng tuyn b r nhiu ch ca ch, cc cnh qun s chia
nhau ng thi tin cng vo nm mc tiu then cht: B tng tham mu, Dinh c lp, Bit khu th ,
Tng nha cnh st v sn bay Tn Sn Nht.
Sau khi Phan Rang tht th, Xun Lc tr thnh v tr trng yu trong h thng phng th Si Gn, cnh ca
thp che ch con ng i vo Si Gn.
T ngy 9 thng 4, qun on 4 (gm s on 7, s on 341 v s on 6) c b i qun khu 7 tr lc
tin cng lm nhiu t nhng vn cha dt im c. ch khng c rt quyt lit. Nguyn Vn Thiu
chi con bi cui cng a s on 18 phng gi Xun Lc v c tng cng bng l on d s 1
cng tt c cc n v sn c. Lc lng khng qun cn li ti Bin Ha v Tn Sn Nht s ym tr ti a
phng th Xun Lc. Sau nhiu t tn cng, qun cch mng tin vo trung tm th x th vp phi sc
khng c ca tng L Minh o. Lc lng tin cng phi thm c s n pho mong dt im. Thy
cuc tin cng Xun Lc khng thnh cng, B ch huy chin dch c tng Trn Vn Tr n xem xt tnh
hnh v quyt nh thay i hng tin cng. Tng Dng vit: Khi ch dn qun vo c cu th x
Xun Lc th ta khng cn tp trung lc lng tip tc nh thng vo y na, m chuyn lc lng nh
cc n v ch n phn kch ng chn cha vng vng ngoi ang thiu cng s, v thiu s hip ng
cht ch vi nhau. Mt mi tin cng hng v quc l 1 ct t con ng ni Si Gn vi Xun Lc. Sau
khi gii phng Phan Thit, ngy 19, cc b phn i u ca cnh qun pha ng hm sau n ca ng
th x Xun Lc. m sau na, ton b lc lng phng th Xun Lc phi rt chy theo ng s 2 v B
Ra ra b bin. Dc ng b chn nh, chng phi b li nhiu qun trang, qun dng chy thot thn.
Cnh ca pha ng Si Gn m, qun on 1 v qun on 2 tip tc tin qun theo ng ven bin,
theo sau c s on 3 ca Lin khu V v l on 52 t Quy Nhn hnh qun bng xe but nhn hiu Pullman
mi thu c.
Phnompenh tht th ngy 17 khng thuyt phc c Quc hi M thng qua khon vin tr b sung
722 triu la m Nguyn Vn Thiu ku go m ti. T ngy 20, s qun qu d tha nhn vin (2.000
ngi) ca M ti Si Gn bt u t ht giy t, trong khi hai tu ch trc thng ca Hm i 7 l Okinawa
v Hancock v tu sn bay Midway n ca sng Si Gn, hi qun vi tu sn bay Enterprise v Coral
Sea u sn y ym tr mt k hoch vn chuyn khng l bng my bay ln thng gii vy
cho nhng ngi M thm lng b kt trong thnh ph. Nhng con chim ng khng l c ting ng c
inh tai nhc c lin tc bay n, bay i bc bng ht nhng ngi M ang ng ch trn 13 nc nh
c M chn lm sn my bay.
B Washington b ri, vp phi nhng li ch trch ngy cng gay gt ca nhng ngi thn cn, Nguyn Vn
Thiu phi nu mnh sut ngy 20 trong cn hm c nhn di tng hm trong Dinh Tng thng hm
sau, ngy 21 thng 4 chuyn giao quyn hnh cho ng bn gi Trn Vn Hng, ng ny ch trng tip tc
chnh sch nh c trong khi ch i mt iu thn diu. Mt s ngi cc oan c ln dy ct tinh thn ngy
cng sa st bng cch khoe khoang hiu lc ca loi bom CBS, theo h ch ring mt qu c th xa s mt
s on i phng. Mt s ngi khc ch trng rt v ng bng sng Cu Long c th chung quanh
Cn Th v sn bay thnh ph. Nhng khng ai cn tin na. Tt c nhng cuc u gay gt gia cc phe

phi ganh ua nhau, mng vo mt nhau quy trch nhim v nhng tht bi va qua. Vic cc tng lnh
v s quan cao cp b nhim s v nh chun b hnh l ra Hm i 7 kt thc qu trnh sp ca
nhng nh cm quyn Si Gn. Ti Phan Thit, nhng ngi lnh b b ri bi tung m m ca gia nh
Nguyn Vn Thiu biu th thi phn n in cung, bt lc. Cn mt nm ngy tho lun di dng
lm sng t vn vi nhau, Trn Vn Hng cui cng mi chu rt lui khi chnh trng giao quyn cho
Dng Vn Minh. Li thm hai ngy na tho lun v b trong hai vin quc hi v Tng thng mi nhm
chc vo ngy 28.
Trong khi , sau khi nhn c in ca L Dun cho php chuyn sang tin cng ngay khng chm,
Vn Tin Dng v Phm Hng thng qua k hoch chin dch cui cng gii phng Si Gn, mang tn chin
dch H Ch Minh. Bt u t ngy 28 thng 4, nm cnh qun nh nm gng km u nht lot nh vo
trung tm thnh ph vi s gip ca cc n v c cng-bit ng c mt trong thnh ph. C hai
cnh phi cht vt mi qua c vng ngoi. Cnh qun pha ty bc phi vt qua hai con sng rng l
sng B v sng Vm C ri tin qun qua mt vng m ly ct quc l 4 ni lin Si Gn vi ng bng
sng Cu Long. Cnh qun pha ng dit cn c Nc Trong t pho tm xa 130 ly ti Nhn Trch, t
y bn vo sn bay Tn Sn Nht. pha ty, mt b phn s phi c lp s on 25, khng cho co cm
v Si Gn bng cch chn quanh Ty Ninh. Mi nhn chnh s t pha bc v ty bc qua ng Bin Ha v
Th Du Mt.
Cuc bao vy thnh ph bt u trong ngy 27 thng 4. pha ng, qun on 2 vt qua cc n in
cao su nh chim trng hun luyn thit gip v mt phn cn c Nc Trong. Ti y qun on 2 vp
phi s khng c kh quyt lit ca lnh ng gi Nc Trong v hc sinh Trng s quan Th c. pha
bc, qun on 3, sau khi nh chim Trng Bom vp phi cc tuyn ho chng tng - ln u tin c s
dng trong chin tranh ng Dng - quanh Bin Ha. Nhng bn ch huy cn c khng qun Bin Ha
khng chu ni cc t pho kch ca qun gii phng phi rt chy bng my bay cn nn li n pht
cht. Mt mi ca cnh qun ny n cch Th c 7 kilmt. V pha nam, vic kha cht quc l 4 ct
t mi lin lc t Si Gn v ng bng sng Cu Long.
B i c cng c lnh y mnh hot ng trong vng sau lng ch, nh chim nhiu cu i vo
thnh ph, c bit l cu xa l. H kim sot mt phn ng vnh ai v m t ph khu chc thng
vo sn bay Tn Sn Nht. C bn nhim v u c hon thnh tr pha nam, ni vic a c gii nng b
chm tr so vi thi gian qui nh, v nht l pha ng, ni qun i Si Gn Nc Trong v H Nai
khng c kh quyt lit ngn cn vic a pho tm xa vo trn a. ng lin lc gia Ty Ninh v Si
Gn vn cha hon ton b ct t, phn ln cc cn c ch u b bao vy hoc b tiu dit.
Ngy 28, cn c Nc Trong tht th, pho tm xa bt u n n vo ng bng Tn Sn Nht. Vng Tu
(Cap Saint- Jacques) n ng ca sng, c gii phng mt phn. Cng trong ngy, b i hi qun
gii phng qun o Trng Sa.
Nhiu cuc giao tranh c lit din ra ti Bin Ha, mc d ban ch huy cn c tan r v b chy tn lon.
Trong n in cao su Du Giy, mt binh on ca qun on 3 xut pht tin v trung tm Si Gn, lc
15 gi.
B i c cng m ng bng cch nh chim hai cu trong m 28 rng ngy 29, binh on thc
su ca qun on 3 b binh nhanh chng vt Hc Mn, trn ng i tip nhn s u hng ca tri
hun luyn Quang Trung v tin n B Quo, ca ng thnh ph. Pha ty nam, binh on c gii hng
nng chim c cc v tr c giao. Qun on 1 v qun on 2 u tin n Li Thiu v cu xa l
trn sng ng Nai. Tt c cc n v c gii i u n cch trung tm Si Gn t 10 n 20 kilmt, ti
y ch cn hai tiu on d ca ngy cn nguyn vn. Tng tham mu trng Cao Vn Vin cng i b
phn B ch huy qun i Si Gn cao chy xa bay ra ngoi khi trn tu chin M sau khi tuyn b
cng quyt t th. y , vng ngoi vi, mt vi n v hon ton b c lp nh nhng hn o cn
tm cch khng c l t.
Ngy 28 thng 4 vo lc 13 gi 40 pht, ng bng Tn Sn Nht b nm bom bi mt phi i gm 7 my
bay M A.37 do mt phi cng ca khng qun Si Gn l Nguyn Thnh Trung dn ng, ngi nm
bom Dinh Tng thng u thng, ri h cnh trong vng gii phng. Ti y, anh hun luyn cc phi
cng Mig. Vn Tin Dng vit: Mt trn phi hp tuyt p, mt trn nh hip ng qun chng, binh
chng y nht t trc n nay ca qun i ta. i vi ng, cuc nm bom hm y ch c gi tr
tng trng.
Trong gii chnh tr Si Gn, ngi ta t hi: Phi chng l Vit Cng? Hay l thm mt cuc o chnh

na, hay mt hnh ng chy sang hng ng i phng? Trn nm bom gy hoang mang n nh
im. Cng trong ngy hm , Trn Vn Hng cui cng thoi thc nhim v v ngh giao quyn
cho Dng Vn Minh. Ch ch cn mt hy vng duy nht: vt vt c nhng g cn li ng thi chp
nhn ngng bn.
Trong khng kh o ln long tri l t , ba i biu ca chnh quyn mi n thm d on i biu
qun s ca Vit Nam Dn ch Cng ha ti y ban lin hp nh chin. y ban o ho chin u
ngay trong tr s ti sn bay Tn Sn Nht ni ngi ta c lp h t khi n y, sau khi k Hip nh
Paris thng 1 nm 1973. c ch nh gi li bo m an ton, cc i biu ca Dinh Tng thng
chp nhn ng qua m ti y. Sau , h gp bn phi vin na n sau nhng b kt li ti cn c v
nhng t pho kch. Nhng li ngh ngoi giao ca i s Hoa K, Graham Martin, ngc li b c tuyt
hon ton. T ba nm nay, trong ci gc khut ca cn c khng qun b vy kn chung quanh, cc i biu
qun s min Bc cha bao gi c xin x v tn tnh ngt ngo n th. Nu a ra sm hn, nhng
ngh c th c hi m. Nhng vo lc ny? V mt qun s, t thng 4, cc ngn n lm ht c ri,
by gi khng cn g c th i xa hn c na. Nhng ngi cch mng thy trc mt h, i phng
trc y khng chu cha tay ra vi h, nay cn g a ra na, nu khng phi l tc i ca h mt
chin thng m h c trong tm tay sau khi phi tn bao nhiu xng mu. T m 26, i pht
thanh ca Chnh ph Cch mng lm thi i phi gii tn ton b chnh quyn Si Gn, ph hy b my
chin tranh xem nh mt iu kin ngng bn, ni mt cch khc l cc lc lng i phng phi u hng
hon ton.
T m 29, cc xe bc thp v c gii ca cch mng tin vo thnh ph nh v bo, p tan cc
khng cui cng ca qun i Si Gn. Vo lc 9 gi 25 pht, tri bng ma phn, cc v b trng tp
hp ti Dinh Tng thng c tin nhng n v qun i cui cng ca h tan r. Ngay lp tc, h a ra
li ku gi cc chin s ca hai phe ngng bn, nhng li ku gi ny c truyn i chm v tng Vanuxem
t n khng ng lc v ngh mt k hoch cu vn thn diu. Ch t pht sau, vo bui tra, lc
lng cch mng tin vo Dinh Tng thng lm ch tt c cc im then cht trong dinh. Khc t vic
bn giao chnh quyn, m theo h, khng cn ngha g, lc lng cch mng ra lnh cho tng Dng Vn
Minh i theo h. My ngy sau, tng Minh c tr t do.
Trong ton b vng Si Gn, ni va din ra mn thot y qun s ln nht thi i: mt ng y ry cc
th t qun o, giy cao c, dng c tho ra vi v (qun phc, ph hiu v v kh cc c...). Trn
ng ph Si Gn - va c i tn thnh Thnh ph H Ch Minh - dn dn li no nhit tr li. Sau
nhng ngy cp bc theo kiu lut rng, mt bu khng kh thoi mi h hi bao trm khp thnh ph lm
mi ngi ngc nhin.
My hm sau, L Dun v V Nguyn Gip cng nhau ch o ton b chin dch t H Ni, p my bay
h cnh xung Thnh ph H Ch Minh.
Cuc chin tranh di nht th k v cng l cuc chin bi u tin ca nc M va kt thc. Mt trang s
m mu c lt sang trang khc. Nhng nhng hu qu ca cuc xung t, do thiu thin ch v s
ngoan c m qung ca phng Ty gy ra t u n cui, s rt lu mi c th khc phc c.
T vi nm nay, tng Gip cng quan tm n nhng vn khc. Nhng vn qun s khng cn l
mi quan tm hng u trong hot ng ca ng. c giao ph trch cng tc nghin cu khoa hc v k
thut, hin nay ng ng vai tr hng u trong lnh vc c coi nh mu cht ca ba cuc cc mng m
ng ang tin hnh ng thi trn lnh vc quan h sn xut, khoa hc v k thut, t tng v vn ha.
Ngi sng lp qun i nhn dn bn n nhng vn mi ny ti i hi IV ng Cng sn Vit Nam,
hp thng 12 nm 1976. Mt cuc cch mng rng ln c thc hin trong qun i, ti y xut
hin nhng k thut hin i (in t, t ng ha, iu khin t xa, c kh chnh xc) song song vi vic
pht trin sng to mt chin lc qun s c o trong mt thi gian tng i ngn... Cuc chin cho
nn c lp v thng nht v mt chnh tr thng li, ngy hm nay tng Gip li i tip n mt thch
thc mi: trong khong hai chc nm, nc Vit Nam phi khc phc tnh trng lc hu hai trm nm trong
lnh vc kinh t v k thut...

in Bin Ph

Khng nghi ng g na, ngi Vit Nam l nhng nh pht minh ra ci m ngi ta gi l... nu hai t ny c
th ha hp vi nhau l cng s sinh thi (fortification cologique), ni mt cch khc l nhng cng trnh
phng th kin c hon ton ph hp vi mi trng xung quanh n mc n c th tr nn v hnh v
khng th xc nh c v tr u tin cng.
Nm 1886 qun i vin chinh Php vp phi mt ta thnh kin c c xy dng trn t ba lng gi
l Ba nh[1]. Du kch qun bt mt con xy dng chin ly ton bng ba hng giu tre ken dy
khng th xm nhp c, t xa nhn vo nh mt o nh. Bn ngoi l nhng tha rung by
chng, bn trong ly tre l cc dy hm ho c nghin cu mt cch ng khm phc, tuyt i v hnh
n mc sut hai thng khin mt o qun trn 2.000 ngi do mt s quan, v sau l Thng ch Joffre,
nh trn m u cuc i binh nghip ca mnh. Sau ny Gallen cng phi ngc nhin trc nhng cng s
phng th ca ch huy du kch Hong Hoa Thm, tc Thm, v ng dng nn nhng n ly kin c
c rng cy che ph kn. Ngi ta ch pht hin c nhng n ly ny khi nhng ting sng n vang
ca nhng ngi gi n bn trong bn ra.
[1] L cn c ca ngha qun inh Cng Trng cch huyn l Nga Sn tnh Thanh Ha 4 kilmt dng trn
t ba lng Thng Th, Mu Thnh v M Kh (ND).
C l ngi ta phi bit in Bin Ph chnh l tinh thn truyn thng xa xa m t nm 1947 tri dy
qua cuc chin ng bng Bc B vi cc lng phng th. Bi l mt trn in Bin Ph c hai loi hnh
tp on c im giao tranh nhau. Mt mt, l cc c im ca ngi Php b bao vy thay i ton
b mt rung nhng ngn i xung quanh lng cho Mng Thanh bng nhng n t mu nu vng. Pha
bn kia l Vit Minh np kn trong rng rm t ngy 1 thng Ging nm 1954 bao vy i th bng mt h
thng hm ho kin c v hiu lc cao.
Sau ny i t Langlais trong b ch huy tp on c im in Bin Ph vit: Nhng v tr ca h c
ngy trang mt cch ng khm phc trong cc cnh rng bao quanh in Bin Ph. K ch bao gi cng
ch ng n sng gn nh lin tc pht ra t nhng cng s v hnh, khng th no pht hin v khng c
mt du hiu chng t i phng o rnh lm cng s. Nhng vin n cng vi lu n c nm ra
thp st mt t.
Ngi ta khng th nm c ngha ca trn chin in Bin Ph nu khng t n trong bi cnh chung
ca nm 1953. Vo thng Ging, Ban chp hnh Trung ng ng Cng sn Vit Nam [ng ra l ng Lao
ng Vit Nam - ND] ra nhng ch trng quan trng v chnh tr v qun s. Lut ci cch rung t
c Quc hi Vit Nam thng qua, nh ng vin sc ngi sc ca cho khng chin ca ng
o qun chng nng dn, lc lng ch bi c tnh quyt nh trong vai tr hu cn cho cc chin dch.
Trnh ch mnh, nh ch yu ca ch. l khu hiu do H Ch Minh a ra. Kha hp ca Ban chp
hnh Trung ng thng qua phng hng chin lc ny v cn quyt nh y mnh cng tc tham
mu, hu cn v pho binh. Mun to thun li cho vic gii phng hon ton min Bc, qun i nhn dn
Vit Nam min ni cng nh ng bng phi sn sng nh cc tp on c im ngy cng mnh ca
ch. Hai kha hun luyn chnh tr v qun s c t chc ti khp cc n v tng cng kh nng tin
hnh trn a chin... v vn ng chin v c th chuyn sang nh c ban ngy v ban m chng li mt
k ch c th trong cng s kin c c khng qun v pho binh ym h. Tng on sn pho d chin
75 mm c t chc li, mt binh on pho 105 qua mt kha hun luyn v mt tiu on cao x 37
mm u tin c hnh thnh. Binh chng thng tin lin lc c tng cng. Vn Tin Dng c b nhim
Tng tham mu trng v Hong Vn Thi lm Ph Tng tham mu trng.
Chng trnh ang c tin hnh th k hoch Navarre c thng qua vo thng 7 nm 1953 vi mc tiu
l ginh li quyn ch ng bng cch cng c cc binh on c ng ng bng sng Hng. Thng 9
nm 1953, V Nguyn Gip v B Chnh tr ng trc hai s la chn[2], tp trung khi ch lc ng
bng trong mt hnh ng tng i phn tn, hoc ngc li, cho rng chin trng ng bng c bit
thun li cho qun vin chinh Php tin qun ln Ty Bc v Lo, nh vy to thun li cho vic gii phng
ng bng Bc B. Trong s la chn th hai ny, B Tng t lnh Qun i nhn dn Vit Nam quyt
nh m ba hng tin cng: 1) tin v Phong Sa L v Lo, 2) tin xung Trung v H Lo st bin gii
Campuchia, uy hip hu phng vng Si Gn v m ra mt mi tin cng chin lc t Bc xung Nam
ng Dng, 3) y mnh chin tranh du kch trn mt trn sau lng ch bng cch pht trin cng dng
ti a cc loi sng khng git SKZ. Trong trng hp Php liu lnh tin cng ln Vit Bc hoc cc vng t

do Lin khu V, s s dng binh lc thch hp tin vo vng phi hp vi qun dn a phng tiu dit
ch nhng khng v th m i chch mc tiu tin cng.
[2] ng ra l u thng 10/1953 hp ti Tn Keo (xem V Nguyn Gip, in Bin Ph, im hn lch s.
Nxb. Qun i nhn dn, 2000, tr. 26).
Trong lc cuc hnh binh Mouette (Hi u) vo Thanh Ha b b i a phng[3] nh bi th i on 316
t thng 10 nm 1953 tip tc tin ln Lai Chu theo hng Ty Bc v mt s n v i on 325 v i
on 304 chun b ln ng theo hng Trung v H Lo, nhm vo cc mc tiu Luang Prabang, Thakket
v Savanakhet. Pht hin thy nhng du hiu ca mi tin cng ny, B ch huy Php quyt nh ginh li
vic kim sot vng lng cho in Bin Ph. Thc ra, hnh ng ny khng nm trong k hoch Navarre
nhng cui cng in Bin Ph li tr thnh im quyt chin chin lc gia Vit Nam v Php. Ngy 20 v
21 thng 11, 5.000 qun d Php c nm xung Mng Thanh do tng Gilles v cc trung t Bigeard,
Langlais v Brchignac ch huy. H khng mt nhiu cng sc lm chim c in Bin Ph trong lc ti
y c mt n v ca Trung on 48 ang luyn tp[4].
[3] ng ra l c mt b phn ca i on 304 v 320 ang m qun ti vng Nho Quan phi hp vi b
i a phng. Xem thm V Nguyn Gip, in Bin Ph, im hn lch s, sd.
[4] Xem thm V Nguyn Gip, in Bin Ph, im hn lch s, sd, tr.41.
Cuc hnh binh khng c trong d kin mang li cho Gip c hi ang mong i: giam chn Php ti in
Bin Ph tiu dit, ng thi vn theo ui cc mc tiu ra. Chnh B ch huy Php li to thun li
cho pha Vit Nam thc hin ny: ngy 3 thng 12 nm 1953 chp nhn cuc chin bng cch bin
in Bin Ph thnh mt cn c lc qun v phi gi bng mi gi.
Ba ngy sau khi Php nhy d xung in Bin Ph, B Chnh tr v Qun y Trung ng quyt nh tung
vo mt trn ny 9 trung on b binh, ton b lc lng pho binh, cng binh v pho cao x, tng cng
35.000 ngi v d nh s nh tiu dit trong khong 45 ngy. i on 316 c lnh hnh qun gp ln
Lai Chu trong lc i on 308 cng t Thi Nguyn tin ln Ty Bc tip sc cho i on 316, sau
cng i on 312 v i on cng pho 351 tin ln in Bin Ph. Trong lc cha nm c ca B
ch huy Php, i on 316 c lnh tin v Lai Chu, Phong Sa L, Luang Prabang theo k hoch c, ng
thi theo di st ng thi ca ch nghin cu kh nng bao vy tiu dit ch in Bin Ph vn c
mnh danh l con nhm thay th vai tr ca cn c N Sn rt t thng 8 nm 1953.
Khi tin nh Lai Chu ngy 10 thng 12 di s ch huy ca L Qung Ba v Chu Huy Mn, i on 316
ng vai tr tin phong. Ti Lai Chu, cc n v ch cht cng B ch huy ch chy thot bng my bay.
Mi lc lng ngi Vit Lai Chu theo ng b rt v in Bin Ph b tiu dit ti Mng Pn ngy
12 thng 12 nm 1953. Cc n v Php c tip tc ch bng my bay ln tng cng cho in Bin Ph
theo l thuyt phi ngn chn Vit Minh, bo v kinh Lo v tng cng cho cc lc lng bit kch ca
i t Tringuier ang gp kh khn.
Vic b nhim mt lnh k binh, i t De Castries, lm ch huy cn c b binh - khng qun, vo ngy 7
thng 12 nm 1953, minh chng cho nh ban u ny. De Castries a theo i t Langlais, ngi cng
mun tin hnh cuc hnh qun nhng nhanh chng nhn ra ch l o tng. T ngy 14 thng 12, hai
tiu on d ca Php b tiu dit cch s ch huy 15 kilmt cng cho thy tnh ng n v nhng khch l
ngy cng mnh i vi cc vng xung quanh lng cho. i t Langlais cho rng t ngy 1 thng 1, mi
s rt lui v c im in Bin Ph bng ng b u khng th thc hin c. Vy l tp on c im
in Bin Ph khng th cng ph c thnh lp bp qun on tc chin ca Gip. Trong khi
qun n tr ang t chn mnh th cc quan chc Php v M ln lt n ving thm v th hin thi
lc quan. H ch i mt trn tn cng tiu dit Vit Minh. in Bin Ph s l Verdun trong chin
tranh ng Dng[5].
[5] Verdun l ni xy ra trn quyt chin chin lc gia Php v c trong Chin tranh Th gii I (ND).
Nhng lc ny tng Gip t ra quan tm n cc chin trng khc hn. Ngy 21 thng 12, di s ch huy
ca Hong Sm (t lnh i on 304) v Trn Qu Hai (t lnh i on 325), b i Vit Minh hp sc vi
Pathet Lo Trung Lo m rng hot ng Trung Lo v h tin st n b sng Mkng. Ngy 25
thng 12, Thaket c gii phng v tip vng ngoi vi Savanakhet. B ch huy Php vi tng cng cho
cn c Sno ti H Lo. Tiu on 436 ca trung on 101, i on 325 tin gp xung pha nam len li
qua cc ng mn rt kh pht hin trong rng rm.
LC LNG HAI

BN THAM CHIN

Sau khi hnh qun vt trn 300 kilmt trong rng, lc lng ca tiu on 436 bt ng tin cng
Attopeu. Mt thng sau , h li cho mt mi tin xung pha nam uy hip Xaravan v gii phng ton b
cao nguyn Boloven. i on 325 tin vo lnh th Campuchia v phi hp vi b i Itxarc bt ng
h n Vuon Sai v Xiemphang uy hip Stungtreng v bt lin lc ngay vi cc cn c ti Kongpongcham.
Gn nh cng mt lc, 7 ngy sau khi Php m cuc hnh binh Atlante nhm vo Tuy Ha thuc Trung B

Vit Nam, cc lc lng Lin khu V dng cm tin ln Ty Nguyn v h chim Kontum vo ngy 5
thng 2 nm 1954, uy hip Pleiku v An Kh. i on 320 xm nhp ng bng Bc B tin cng tiu
dit hng lot n bt v m rng cc khu du kch. 14 tiu on c nhim v bo v trc H Ni - Hi Phng
gp kh khn m bo cho cc on qun qua li trn con ng huyt mch ny. Thng 3 nm
1954, cc n v bit ng dng cm tin cng cn c khng qun Gia Lm v Ct Bi ngoi H Ni v
Hi Phng.
Trong lc B ch huy Php dc ton b qun d b tng cng cho cc cn c ca mnh Lo v min
Trung Vit Nam, th tng Gip ang khp cht vng vy xung quanh in Bin Ph. Ti y ton b lc
lng ca ng c chun b tin cng in Bin Ph t ngy 25 thng 1 nm 1954. Bng s n lc
cha tng c, mt trc ng b di 100 kilmt c m trong vi tun gia Tun Gio v in Bin
Ph a Pho vo trn a. Chung quanh tp on c im, sau chn m ko pho vo trn a theo 12
kilmt ng mn xuyn qua rng rm n tn nh ni, cc c pho sn sng nh n th c lnh
ko pho xung ni rt v v tr an ton. Tng Gip v B Chnh tr quyt nh hon lnh tin cng
chuyn sang phng chm nh chc[6] bng mt lot trn tin cng tng bc, chm hn nhng lin
tc, chc thng hn mt cuc tin cng nhanh v t. Trong lc lc lng pho binh m nm tuyn mi
t pho nhng v tr khc, i on 308 c lnh thc su 200 kilmt qua nhng cnh rng bt ngn
dy c n st Luang Prabang, gii phng Phong Sa L, ri tr v in Bin Ph, sau khi buc B ch huy
Php phi tng thm lc lng d b.
[6] Xem V Nguyn Gip, in Bin Ph, im hn lch s, Nxb. Qun i nhn dn, 2000, tr. 111.
Tp on c im lc ny c 10.871 qun v qun s bo v c im s c tng thm ti 16.000 ngi,
ch yu bng qun d trong qu trnh b bao vy. Ton b qun Php in Bin Ph c phn chia
trn 49 c im, hnh thnh 7 trung tm khng c t tn bng nhng tn ph n theo th t t A n
H. B ch huy tp on c im t ngay st sn bay c coi nh dy rn tip t cho ton b lc lng
chim ng in Bin Ph. Hai trung tm khng bit lp v mt c im mi ni c mt tiu on bo
v. l Gabrielle (i c Lp), Batrice (Him Lam) v Dominique 2 (D1) pha bc v pha ng, kim
sot ng mn Pavie v con ng i t Tun Gio, in Bin ti ng bng. i su hn na v pha nam 5
kilmt l cn c Isabelle (Hng Cm), mt v tr bit lp c hai tiu on bo v. Isabelle c nhim v bn
pho tm ngn ngn chn cc cuc tin cng ca b i Vit Minh. Lc lng pho binh t ti Issabelle
gm ba khu i 105 v mt sn bay d phng. Vi 24 khu 105, 4 khu 155, 32 sng ci 120, 2 i lin 4
nng 12,7 ly th la Triu Tin, thm 10 xe tng Chaffee 18 tn (trang b mt pho 75 v 2 i lin),
tp on c im in Bin Ph c sc mnh ha lc ng gm m cc tng Php n thm u nht tr
cho rng Vit Minh khng th nh thng c. l khng k c mt lc lng khng qun ym tr khin
Vit Minh hon ton b bt ng.
Tin rng mnh c th v lc hn hn i phng, B ch huy Php khng lm g ngy trang cc v tr
ca mnh ang hin r nh ban ngy; khng c mt ng ho no ni lin cc im ta vi nhau v cc
hm tr n ca qun Php khng th tr vng vi cc c n pho 105 bi l khng ai tin i phng c ha
lc mnh n th. Phn pho v khng lc ca Php s tiu dit ngay lp tc cc c pho ca Vit Minh. i
vi h thng phng ng kiu con nhm mnh hn nhiu so vi N Sn trc y, trong vng vi thng
tng Gip a n y cc i on 308, 312, 316 v 304 (tc 11 trung on), i on cng pho 351
(bao gm 24 khu 105, 20 khu sn pho 75, 16 sng ci c 120 ly), mt tiu on pho cao x (12 pho
cao x 37 ly) v 2 tiu on trng lin cao x 12,7 ly. Vic tip t cho mt trn do 628 xe vn ti chy thu
m trn nhng con ng mn d thng xuyn b my bay Php oanh tc nhng khng ch pht hin.
Ngoi ra cn c 11.000 thuyn b v hn 20.000 xe p cung cp go cho mt trn, tng cng 27.400 tn
go c 260.000 dn cng chuyn ch t khp ni ln mt trn in Bin Ph. Trn nhng chic xe p,
ngi ta tho yn v thay vo mt khc tre ngn lm tay vn, tay li c ni di bng mt khc tre
iu khin d dng. Nhng chic xe p th ny ch t 160 n 250 kilgam go. cc qung ng
o, dc thng ng, cn phi c 6 ngi cng y chic xe th k l khng th tin c ny. T gia thng
4 nm 1954, mt phn ba s d ch hng tip t cho qun Php ti tp on c im in Bin Ph ri
xung trn a ca Vit Minh, tr thnh ngun tip t tng cng cho lc lng ca tng Gip, c th ni l
cha tng c i vi h thng tip t ca Trn ng Ninh[7].
[7] Ngi ph trch lm ng giao thng tip t cho mt trn (ND).
iu c quan tnh bo Php bit kh r v cc mt bo cng ni r t lu, nhng vn c tm l hoi nghi,
tinh thn chnh mng, li thm tnh ch quan, coi thng, lun cho mnh hn hn i phng nn qun

Php t chi khng tin vo nhng tin tnh bo thu thp c v bng nhin b bt ng. Ngy 13 thng 3, vo
17 gi 30 pht, a ngc bt u m ca. Sau mt lot pho khai ha rt mnh, cc hm tr n b bt tung,
trong c c cc ch huy s c im, ngay c cc my bay ang u trn ng bng cng khng th ct
cnh c v c nhiu khu pho cng phi im lng khng kp phn pho, cc n v ca i on 312 Vit
Minh tn cng c im Batrice (Him Lam) do mt tiu on l dng chim gi ch cch S ch huy ca
De Castries c 2,5 kilmt. Vo 23 gi 30 pht, Php mt Batrice. Phn pho t ra hon ton v hiu. Sng
sm hm sau i t Piroth, ch huy pho binh in Bin Ph, t t. Bng nhng phng php linh hot,
khng ging ai, pho th ca tng Gip t ra c sc mnh v song. H chng vn dng bt c cch no
theo nhng quy tc dy v hc trong nhng trng hun luyn chuyn pho binh. Ngay c cch giu
pho, cch b tr ha lc v c chin thut bn pho ca h cng khng ging vi nhng bi ging. Sau ny
trong Hi k, i t Langlais vit: Cc n pho ca Vit Minh c ri chnh xc v hp l n mc nhng
binh s Php c im no cng c cm gic mnh s b tiu dit n ni, tp trung vo mt mc tiu tn
cng, quy ri cc s ch huy cc c im xung quanh, ngn chn cc trc tip t v thay qun ca chng
ta, chn ng phn pho. Mc d tri ma lm chm bc di chuyn, song pho binh ca tng Gip
vn di chuyn ngay trong ngy hm sau v n 3 gi 30 pht sng ngy 15 thng 3, trung tm Gabrielle
(c Lp) ch cch s ch huy trung tm 700 mt b tn cng, d c mt tiu on lnh Algerie nm gi.
Gabrielle tht th ngay trong m.
Trong nhng ngy sau, lnh Thi ca c im Anne Marie (Bn Ko) o ng hng lot tr v gia nh
hoc tip tc chin u trong hng ng Vit Minh. Trong khong thi gian t ngy 13 n 17 thng 3, ba
trung tm khng ln b xa s trn bn . Ton b h thng phng ng pha bc tp on c im
in Bin Ph u lt vo tay Vit Minh v t lc ny tng Gip bt u cho qun o h thng hm ho
nh nhng vi bch tuc tin vo nhng v tr trung tm v c lp Isabelle (Hng Cm). Nhng ng ho
tin t trn ni cao bao quanh xung chia ct lng cho Mng Thanh, to nn nhng vng song song u
n nh nhng lung cy. Nhng hm ho ny ta ra ri chm li, to nn vng vy nghit ng S ch huy
trung tm chng khc no chic km th hai c ng hn th tin cng ang bp nght chic th nht.
ng ho trc nh tng Gip sau ny vit trong Hi k v v vn ng nhnh tin dn xung thung
lng, tch khu trung tm khi khu nam (Isabelle). Lnh Php ra sc chng tr nhng v ch. H bt kn cc
ng ho ban ngy th m b i Vit Minh li o, v c th trn a chin ho ca b i Vit Minh
ging nh ci dy thng lng mi ngy li tht cht vo c qun Php n tr in Bin Ph. Cho ti
ngy 27 thng 3, mt vi my bay cn c h cnh xung ng bng mang theo tip t gm thc phm,
thuc men, v khng loi tr c n dc. Nhng t ngy ny, ngun tip t ng khng b cht t hon
ton. Mt vi chic d th tm thp ri vo trn a ca Vit Minh.
Trong tp on c im, ngi ta tnh n vic m con ng rt chy khi in Bin Ph bng mt h
thng giao thng ho nhng khng c np che, khng c rnh thot nn sau nhng trn ma, qun n tr
li b bm trong nc v bn long. Ngy 14 thng 3, tiu on d do Bigeard ch huy nhy xung Mng
Thanh tng cng cho lc lng n tr v bt u t chc cc trn phn cng v gp phn ln dy ct tinh
thn cho h ang tt xung mc thp nht. Nay ch cn lnh Php v lnh l dng l cn tinh thn chin
u. Nhng n v lnh Thi v Maroc mt ht nhu kh. Mt tiu on o ng ngay trong tp on c
im v sng chui li trong cc hm ch o vi vng trn nhng vt dc ven sng Nm Rm. Trong tng s
13 v tr im ta b mt t ngy 13 thng 3 n ngy 1 thng 5, c n 8 v tr mt vo tay i phng v l
do o ng ca lc lng ph tr ngi Thi m Vit Minh khng phi mt mt ngi no nh Langlais sau
ny vit trong Hi k ca ng.
17 gi ngy 30 thng 3, tng Gip chuyn sang t 2 ca trn chin in Bin Ph nhm vo cc ngn i
pha ng v nhng c im pha ty. Ting sng m mn t tin cng va n, Php mt ngay
Dominique 1 (E) v Dominique 2 (D1). Ti y qun n tr ngi Algerie v Maroc tho chy tn lon. Tip
n lt Dominique 6 (D2) v mt na phn ng ca Eliane 2 (A1). Cn c Eliane 2 c xy dng trn
ngn i duy nht bng t ln trong lng cho Mng Thanh. Trn cc sn dc gn nh khng th no
nh chim c, qun Php xy dng nhiu l ct v hm ngm, y l dinh th c ca vin ch s ngi
Php in Bin Ph. Trong nhiu ngy, nhiu trn gip l c din ra trn ngn i Eliane 2 (A1). Hai bn
ln lt tin cng v phn cng rt c lit. Vo u thng 4, tiu on trng Nguyn Quc Tr c lnh m
mt ng ho c nhim v ct d dy ca tp on c im in Bin Ph, tc l khu vc sn bay
Mng Thanh. Di chuyn theo cc ng ho mi o, cc n v ca tiu on Nguyn Quc Tr lun qua
cc v tr ca Php xung quanh v n st ng bng lc 11 gi m. Vo khong 4 gi sng, mt trung

i tin su vo sn bay di ln n dy c ca pho binh. Rng ng, trong khi ba im ta nh n

th nhng ngi lnh ca Tr m mt cuc phn cng vi s h tr ca xe tng. Trn v tr xung kch do mt
trung i chim gi, nhng trn giao tranh c lit din ra sut c ngy. Khi m n, qun Vit Minh li
chin u, n ngy 15, Tr in bo: Con ng b ct t.
Gia lc , c tng vin mt tiu on d trong ngy 10 thng 4, Bigeard dng ha lc tn cng v
chim li Eliane 1 (C1). y l thng li duy nht ca Php. Vi nhng c gng khng mt mi, qun Vit
Minh khp cht vng vy pha ty v pha ng. pha ng, h chim 4 trn 5 i, v n pho thng
vo cc im ta ca trung tm, nhng vn khng chim c cc i Eliane. Sau ny, trong Lch s Qun
i nhn dn Vit Nam c vit: Do thiu kinh nghim v thit b, v sau n lc ko di, s mt mi bt u
xut hin, cc cng vic o hm ho chm li. Nhng ngi lnh phi cm xng t 14 n 18 ting mt
ngy. Tnh c lit ca nhng t phn cng khin mt s cn b bt ng, nhng cn ma khin cuc sng
ni chin ho tr nn v cng kh khn, lng thc kh tip t v mt s sai lm v chin thut gy ra
nhng thit hi v ch. Gip cho rng nhng trn nh ko di, nht l sau giai on hai ca chin dch, khi
nhng trn nh chim cht c lit hn, lm ny sinh t tng hu khuynh tiu cc, ngi hy sinh gian
kh.
T ngy 19 thng 4, mt chin dch t tng c m trn cng mt mt trn, y l mt trong nhng
thnh cng ln ca cng tc chnh tr trong lch s chin u ca qun i ta. Nhiu ch th c a ra
bnh thng ha i sng chin ho, ci thin hm tr n c nhn, cung cp nc sch v rau xanh. Ti
cc n v ni ln phong tro sn Ty, bn ta giam chn ch trong cng s. Chin thut nh ln ca
trung on 36 rt thnh cng v c ph bin rng trn ton mt trn. Mi khi ng ho ti gn, l
du hiu ca ci cht ti. Qun i vin chinh ht qun d b sa vo tnh cnh phi tung ra nhng
binh lnh mi tinh.
Ln su vo chin tranh ng Dng, chnh ph M nhn thy tht bi sp ti l mt tht bi v chnh sch
ca M. K hoch Navarre c M gip rt nhiu. Hi u nm, tng ODaniel ca ngi in Bin Ph
l mt pho i khng th cng ph, v n tn ngy 13 thng 3, ba s quan M vn cn trong c im
quan st vic chun b. Vic tip t mt lng hng khng l bng th d (mt 60.000 chic d) ch c
thc hin nh mt cu hng khng Globe Masters a n t Nht Bn v M. Cui cng, vic ch tip
t do lnh nh thu ca i Cp bay do Claire Chennault m nhim. H thc hin hn 500 nhim v
vng thng du, vi khong 20 chic C119 c kh nng vn chuyn nhiu gp i so vi my bay Dakota
ca Php. T ngy 20 thng 3, Foster Dulles v c Radford d nh m mt cuc nm bom t xung
cc tuyn ng ca Vit Nam, vi mt phi i 98 siu pho i bay B.29. K hoch ny mang tn
Vautour (Chim kn kn) c trnh by cho tng Ely ti Washington vo ngy 18, song vp phi s phn
i ca ngi M v Anthony Eden. Trong mt cuc trao i vi Georges Bidault, Dulles thm ch cn ngh
tng hai qu bom nguyn t thi bay in Bin Ph. Nhng th v kh ny khng phn bit c ngi
phng ng cng nh ngi tin cng. V th, k hoch Vautour khng th thc hin c. Ai cng bit mi
nh rt lui theo ng b v pha Lo u s tht bi.
Vi ngy trc khi khai mc Hi ngh Genve bn v chin tranh ng Dng, ngy 1 thng 5, Gip m t
tn cng cui cng. Ch trong my ting, Eliane 1 (C1) v Dominique 3 (cc c im 505 v 505A) b tiu
dit, Huguette 5 (c im 811A) tht th lc bnh minh, ri Huguette 4 (311B) tht th vo ngy 5 thng 5.
B i Vit Nam ch cn cch S ch huy cha y 300 mt. Ngy mng 6, hi 21 gi, ting n ca khi bc
ph trn i Eliane 2 (A1) c chn lm hiu lnh tng tn cng. Trong tp on c im, khp ni b tn
cng, bn s ch huy tht th trong m. Vo lc rng ng ngy 7 thng 5, qun Php cn tip tc khng
c nhng n khong 14 gi, nhng l c trng u tin xut hin v n 17 gi 30 pht, l c sao vng
php phi trn nc S ch huy ca tng De Castries v tip De Castries cng ton b ban tham mu
ca ng b bt lm t binh. Cn c Isabelle (Hng Cm) pha nam cn tip tc khng c v c tm ng
chy sang Lo nhng tt c ban ch huy b bt sng. Qun i nhn dn Vit Nam va ginh c mt
chin thng nh ting chung bo t ca quc Php v ton b h thng thuc a.
Trong phn kt lun v trn chin in Bin Ph, ngi ta ni nhiu v vic Lin X, Trung Quc vin tr cho
tng Gip.
i t Langlais vit trong Hi k: Trong by nm, k th ca chng ta i t b qun o rch ca
nng dn ly b qun phc d chin, t nhng tri lu n t ch i ly v kh Nga hay Tip Khc n mc
c th ngang nga vi v kh M ca chng ta. Nhng v tng ca ch ngha thc dn cng phi phn n
i nhng lun im trn. Vin tr ca Trung Quc ? Ngi ta qu n o v chuyn ny. Chng l c

mong giao chin vi nng dn cm gy gc hay sao? Tht ng bun ci. Gia cc ng minh vi nhau, s
gip cng l chuyn ng nhin. Hy nhn thng vo s vt trc mt! S gip ca Trung Quc cho
Vit Minh ch l git nc bn cnh khi lng khng l v vt liu chin tranh ca M nh thc cho qun
i chng ta.
Nhng ngi chu trch nhim v tht bi ca in Bin Ph lm tn kh nhiu giy mc l gii
nguyn nhn tht bi, to nn mt cuc bt chin cng thng gia cc tng Navarre v Cogny l nhng
ngi ch trng ngay t u m cuc hnh qun khng vn ln thung lng in Bin Ph. Cn tng
Gip ngh sao v cuc hnh qun ny? Tr li Ban bin tp Etudes Vietnamiennes (Tp ch
Nghin cu Vit Nam), ng ni: V thc cht, cng nh tt c cc tng lnh Php, tng Navarre phm
sai lm ln v chin lc i i vi sai lm v nhn nh tnh hnh, hon ton khng hiu i th. Navarre
khng hiu c rng trc mt ng ta l c mt dn tc, mt qun i nhn dn ang tin hnh mt cuc
chin tranh ton dn. Ni ng ra, Navarre cng nh cc tng lnh t sn khc khng hiu g v nhn dn
v qun i chng ti. Trc ht, h tin tng vo v kh ca h, vo cc phng tin chin tranh ca h.
Sai lm ca Navarre cng nh ca tt c cc tng lnh quc l khng tin vo nhng ngi nng dn
ngho, thng khng bit ch li c th tr thnh nhng pho th, rng nhng cn b ca chng ti khng
bao gi c hc trng v b Saint-Cyr hay West Point li c th i n gii quyt cc vn chin lc,
chin thut tc chin, hu cn, tng nh l c quyn ca qun nhn t sn.
Vi vic sai lm in Bin Ph c th trnh c khng, tng Gip ni: Chuyn xy ra ri mi nhn nh
bao gi chng d. Nu nhng chuyn gia qun s khc phi ch huy qun i vin chinh nm 1953 - 1954
th chc h khng i tm mt gii php chin lc in Bin Ph. D sao, nu h a qun nh chng
ti ni khc v d k hoch chin lc ca h nh th no th c l h cng khng c gii php no khc.
Chng ti cng s c cch i ph thch hp. Nhng k phung ph xe tng, my bay v nhng c pho
kh m tng tng rng nhng ngi nng dn c trang b s si c th chng li c h. Leclerc khi
b Si Gn mun bnh nh Nam B trong ba tun. De Lattre de Tassigny ngh rng c th lt ngc
th c v bin chng ti thnh tro bi. By tng ch huy qun i vin chinh Php k tip nhau, ht thy u
phm sai lm v nhn nh tnh hnh, nh gi i th. Chng c tt nht l nu cc tng lnh t sn t t
mnh trong hon cnh ca Navarre th h cng s phm nhng sai lm tng t. l vic bn thc dn
quc pht ng chin tranh Algerie ngay sau khi chm dt chin s ng Dng v bn quc M
k tc thc dn Php min Nam Vit Nam lm li nhng vic hon ton ging nh th.
l cu tr li ca tng Gip nm 1965. Nhng s kin xy ra t n nay xc nhn r rng nhng
lun im ca ng, l mi cuc chin tranh xm chim hay ti chim thuc a u s tht bi.

Nhng cng s kiu Vit Nam

Ba nh (1886 - 1887)
Ngy 21 thng Ging nm 1887, mt o qun Php gm 2.250 lnh c trang b 25 i bc, 4 pho hm
v 5.000 dn phu ym h chim c cn c Ba nh sau 2 thng bao vy cc k ngt ngho. Cht
lng cc cng trnh phng th khin phe tin cng phi ngc nhin.
Thm st bn trong cn c Ba nh, chng ti tht s ngc nhin trc k thut xy dng cng s phng
ng ca ngi Vit Nam. Cng trnh phng ng gm ba lng ni ln mt nc rung nh ba hn o nh.
su ca rung nc n vi mt do con ngi c cch dn nc vo rung. Chung quanh mi o nh l
nhng ng ho su 3 mt, rng 4 mt, o ln p pha trong to thnh tng ly, cng c cc np bn
ca qun phng th. Cc np bn ny u p bng t c sn trong vng, dy t 8 n 9 mt. Trong cc
np li trng tre c gc ln, c khong cch va ging nh nhng l chu mai cc pho i, qun
phng th c th np bn kh chnh xc mi khi pht hin t xa nhng k n tn cng vo.
Lm th no bo v cnh sn? Mi lng trong ba lng ni trn u c b tr hp l c th ym tr
ln nhau khi mt lng bn cnh b tn cng v c xy dng cng s kin c tr thnh nhng v tr c
th nu hai lng kia b nh chim. Trn nc cc b ly ca np bn trng nhiu lp cc vt nhn ngn
chn k tin cng t nhp v tro vo bn trong cng s. Chn tng thnh dy 50 mt l c mt bi cc
tre chn ngang mt nc khin bn tin cng khng th no vt ho tin vo c. Ri trc hng cc li
c mt giu tre c trng cho cnh s kh vng chc. Cui cng, cch 50 mt pha trc cn b tr
nhng cy b n tr li gc v dy cc nh c gai nhn v sc nh mi tn. Tt c to nn lp hn n
nhng ly tre ph kn thnh ly. Chnh v vy, khi mi bt u tin hnh bao vy cn c, ly tre cn mang
mu xanh ti. Chng ti c n gin tng rng ch l ng phi mt thn lng kin c theo kiu An Nam.
Chng ti cng rt ngc nhin thy nhng khu pho ca chng ti hu nh khng gy c thit hi vt
cht no cho i phng do nhng ngi b bao vy phng cn thn, che chn nhng vt liu d chy
cng nh t bo v mnh bng con ng ngm, trong h o nhng kho qun nhu n dc v ch
tr n.
i y J. Masson
K c v Trung K v Bc K, 1903, tr. 223 v 224
Nam Hng (1950 - 1954)
Sau nm 1950, x Nam Hng bin thnh mt hang chut chi: 460 hm b mt, 2.700 mt hm ho, 3.200
mt ho giao thng, 3.470 mt ng ngm, 800 mt tng t.
Nhng cn hm b mt dn dn tr thnh ni n nu tht s. Cui cng ngi ta ngh ra cch lm ca
kha li vo trong hm. Hm b mt c o nhng ch kh lt nh o di nc, mun vo phi ln
xung nc mi tm c li vo. C mt s hm b mt kh rng, ngi ta c th nm
ng bn trong, c ng thng hi. Cc hm c nhn u ni vi nhau bng nhng ng hm nh hp, tng
qung mt li c l thng hi v c c cng ngm tiu nc. Nm bn di cc cnh ng, hm b mt n
thng vi cc lng xung quanh. Khi i phng vt qua hng ro vo bn trong cn c, cc chin s du
kch ca chng ta s ginh th ch ng nh nhng h thng a o chng li k ch.
Theo Phm Cng Bo Qun i, thng 6-8 nm 1969, tr. 17-18
Vnh Mc, nm 1970
ng H Gii tay cm n bo hng dn chng ti i tham quan a o Vnh Mc v khi bt u bc
xung a o, mt cng trnh tht s khng l hin ra. Ti ngh n cu chuyn ca Jules Verne vi nhan
Cuc du hnh vo lng t. Ngi ta c th i vo hm tr n tp th khng l ny bng nhiu li cch xa
nhau, mi li xung a o u c mi che ma v d nhin c ngy trang kh k. Trc chnh ca a o
nm sn trong lng t. ng trc chnh ko di ti nhiu cy s di mt trn hnh vm kh cao c
chng kh chc chn. Nhng ngi c tm cao trung bnh i theo hng dc c th di chuyn d dng
ngay c khi h cng thng binh. T ch xung chnh, c nhng nhnh nh vy c, mi nhnh dn n mt
hm tr n cho gia nh c ba, thm ch nm, by thnh vin. C nhiu hm lm ch hp cha c n
120 ngi. C c nh tr, mt trm x-h sinh v bn cnh ging nc l mt dy nh tm. Ngi ta khng
qun lm c nhng h x. Mt h thng thng hi th s nhng hiu qu c th lm thay i khng kh v
chng m.
Theo V Cn Cuc sng khng chin hng ngy[1] (Rsistance quotidienne), tr. 15-16
[1] Tc gi Boudarel trc y lm vic ti tp ch Etudes Vietnamiennes ca Nh xut bn Ngoi vn nay l

Nh xut bn Th gii, dch hai bi miu t v a o Nam Hng v Vnh Mc ca hai tc gi Phm
Cng v V Cn sang ting Php. on trch dn trn y c dch li t ting Php, c th khng chnh
xc hon ton nh nguyn vn bn ting Vit ca hai tc gi Vit Nam (ND).

Gia nh, ng ch v nhng ngi nh

hng n V Nguyn Gip

Nguyn Tt Thnh - Nguyn i Quc - H Ch Mnh (1890 - 1969)

Ngi thnh lp ng Cng sn v Qun i Vit Nam
Mc d ng c vai tr quyt nh nhng khi phi x l cc vn lin quan n qun i cch mng Vit
Nam, ngi ta khng ngh n H Ch Minh.
Tuy nhin, khi ti Qung Chu cng vi Borodine (nm 1924), mt trong nhng iu quan tm ca ng H
l, song song vi vic lp ra mt t chc chnh tr, phi o to mt s cn b qun s c th sau ny m
nhim cc nhim v ring bit khi tin hnh khi ngha v trang. ng H gi mt s anh em c kh nng
nht i hc trng v b Hong Ph.
Nm 1928 ng vit cho Quc t Cng sn mt bi bo nhan Cng tc qun s ca ng trong nng dn.
Mt bi bo mc-xit ca Vit Nam v chin tranh du kch nng thn v khi ngha ng trong tuyn tp
ca tp ch Komintern (Togliatti, Bucher- Gallen v Toukhatchevski tham gia bin tp bi bo ni trn),
c lu hnh vi bt danh tp th Neuberg, c nhan Insurrection arme (Khi ngha v trang). Trong
ton b cc bi nghin cu cp ti khi ngha th, H Ch Minh l ngi duy nht ch trng khi ngha
v trang nng thn nhng khng phi v th m t b cuc u tranh th. T ng li ca H Ch
Minh c xem nh bn tng hp ca iu sau ny gi l ch ngha Mao v cc phng php khi ngha ca
Marx, Engels v Lnin. ng vit: cuc cch mng v sn khng th thng li cc nc nng nghip v na
nng nghip nu khng ch n cng tc tuyn truyn chnh tr, t chc v qun s trong nng dn, c
bit l cng tc qun s ca ng trong nng dn. ng h lun im ca mnh, ng ni ln nhng kh
nng c khai thc trong cuc khi ngha nng thn ca Bungari nm 1923 v cuc khi ngha ca
nng dn Trung Hoa ti H Nam nm 1926. i vi ng H cng nh i vi Quc t III, phong tro nng dn
phi c trung tm ti mt hay nhiu tnh. Quan nim v thi c, ng khng nhn mnh n trng k
nh Mao Trch ng m nhn mnh n thi c thun li ca cuc khi ngha. ng H nhn mnh cuc tin
cng tin hnh trong mt thi gian rt ngn nh hnh ng kt hp, s phi hp v tnh bt ng vo thi
im thun li v s la chn ng n thi c pht ng khi ngha ca ban lnh o.
[1] Cun sch c xut bn nm 1977, nn thng tin v cc nhn vt lch s trong phn ny ch gii hn
n thi im (BT).
Sau ny, ng H lun quan tm n vn hot ng v trang cch mng. Trong cc kha hun luyn t
chc bin gii Qung Ty v tip Cao Bng trong cc nm 1940 - 1941, ng H u nhn mnh hai
mt chnh tr v qun s trong cng tc cch mng. Trong nhng nm 40, ng bin son mt ti liu ngn
Cch nh du kch, Kinh nghim du kch Tu (Trung Hoa ngy nay). ng cn dch mt phn cc bi vit ca
Tn T, mt chin lc gia i ti thi c i v tp hp trong mt ti liu nhan Cch o to cn b qun
s. Trong nhng nm chin tranh 1947 - 1954, ng H cn dch tm tt cun Tnh y b mt ca Fedorov, ni
v nhng kinh nghim ca du kch Nga Ukraina sau nm 1941.
Nhng hn c cc tc phm chuyn mn vit, bng s nghip ca mnh, H Ch Minh gp phn quyt
nh vo s hnh thnh t tng chin lc ca cc nh cch mng Vit Nam. ng t ch n l thuyt v
l nh hot ng thc tin thin ti, ng c gng sut i bin nhng t tng ca Clausewitz (nh l
lun qun s kinh in ngi c) rt gn vi quan im ca Lnin: Chin tranh l s tip ni cc quan h
chnh tr bng nhng phng tin khc, chin tranh l mt cng c ca chnh tr. Phng chm chnh tr
trng hn qun s l kim ch nam trong ton b hot ng ca H Ch Minh t nm 1940 n nm 1945.
Bng cch i su, i st c s ca phong tro trong vng thng du Bc K, ng xy dng c c s b
mt, sau thnh nhng t chc cng khai ca cch mng. Bng hot ng ngoi giao vi Trung Hoa Quc
dn ng v nhng phn t quc gia ang sng lu vong Trung Quc, tip l vi O.S.S Cn Minh, ng
H to iu kin thun li tranh th thi c ngay sau khi Nht u hng ng minh vi mt sc mnh
qun s khng ng k. D lc lng cn km xa lc lng quc gia c th c Trung Hoa Quc dn ng
ng h, ng H vn da vo . Di nhiu hnh thc khc nhau, H Ch Minh cng x s mt cch tng t
nh vy i vi qun i vin chinh Php trong nhng nm 1947 - 1954 v sau chng li s can thip ca
M. Trong mi trng hp, ng u kho lo s dng ti a nhng nhn t k thut c th trong bi cnh
chnh tr quc gia v quc t. Khng cu n hay c chp, ng to nn mt kp bit x l cc vn ph
hp vi tnh th chin lc trc mt trong qu trnh tin hnh chin tranh lu di. Nh H Ch Minh, trong

thc tin cch mng Vit Nam, cc cng thc gio iu x cng nh g cng bit, khi cn, t ra mm do
nh tre. Chnh nh s mm do v u c thc t trong vic phn tch tnh hnh, cui cng khin Lu
Nm Gc v Nh Trng phi b cuc.
V Nguyn Gip vit: i vi H Ch Minh, chn l cch mng l c th. R rng t tng H Ch Minh cng
l quan im ca Lnin. Ci phong ph nht l ci c th v khch quan nht.
Hong Vn Th (1908 - 1944)
- Dn tc Ty - ngi chp mi lin lc gia Qung Ty (Trung Quc) v ng bng Vit Nam
- Ph trch cng tc binh vn
- B Php x bn nm 1944
Sinh trng trong mt gia nh kh gi Lng Sn, Hong Vn Th theo hc ti Trng Trung hc tnh Lng
Sn. Ti y ng thnh lp mt nhm cch mng vo dp tang Phan Chu Trinh. Nm 1929, Hong Vn
Th sang Qung Chu (Trung Quc) theo lp hc ca t chc Thanh nin cch mng ng ch hi. c v ni
tho ting Trung, ng chu trch nhim t chc ng dy lin lc t Trung Quc v nc, do ng thnh tho
th ng qu hng mnh. ng c vai tr then cht khi L Hng Phong t Lin X v nc nm 1932 - thi
im cch mng ang thoi tro.
Nm 1934, L Hng Phong c Hong Vn Th ln Bc Sn, V Nhai. Ti y, ng gy dng c s cch mng,
t nn tng cho chin tranh du kch Vit Nam vo thng 9 nm 1940.
Nm 1935, ng d Hi ngh Ma Cao[2], sau c iu ng v hot ng ti Cao Bng. Sau mt thi gian
ngn n nu ti Hng Kng vo thng 6 nm 1937, Hong Vn Th tr v nc nm 1938, c bu l B
th X y Bc K. Sau mt thi gian ngn, ng c iu v H Ni hot ng. Nm 1939, ng rt vo hot
ng b mt. Chnh ng l ngi chn a im cho cc cuc hp ca Trung ng v chn cc gia nh c s
che giu cc nh lnh o ca ng Cng sn ng Dng.
[2] i hi i biu ton quc ln th nht ca ng Cng sn ng Dng, t ngy 27 n ngy 31 thng
3 nm 1935 ti Ma Cao (BT).
u nm 1940, Hong Vn Th c ngi i gp Nguyn i Quc Hoa Nam t chc cho Ngi tr v
nc bng xe la tuyn Vn Nam - Hi Phng nhng khng thnh. Sau ng t chc chuyn i b mt sang
Trung Quc cho V Nguyn Gip v Phm Vn ng. Thng 11 nm 1940, ng t chc cuc hp th VII ca
Ban chp hnh Trung ng ng ti Yn Vin (ngoi thnh H Ni) v c bu vo Ban thng v.
Thng 12 nm , ng i Tnh Ty (Trung Quc) dn u on i biu ca Mt trn phn . Ti y Hong
Vn Th gp Nguyn i Quc ri tr v nc tip tc hot ng vng ng bng Bc B. Khong thng
4 nm 1941, ng dn u on i biu ng bng Bc B tham d Hi ngh Trung ng VIII hp ti Pc P
(Cao Bng). Ti hi ngh ny, Mt trn phn i tn thnh Vit Nam c lp ng minh hi, gi tt l Vit
Minh.
t lu sau, Hong Vn Th t c quan Thng v Trung ng ng ti vng ngoi vi H Ni (x Ph Thng
- nay thuc qun Ty H), ti y ng sng v hot ng b mt cng vi Trng Chinh.
c phn cng ph trch binh vn, Hong Vn Th c nhiu nhn mi trong cc n v lnh l dng ca
qun i thuc a. Cc nhn mi phn ng l ngi c chng pht- xt, sau khi b bt lm t binh
mt trn pha bc Php b xung vo n v l dng v y sang ng Dng. Ngoi nhng ngi lnh l
dng, ng cn gy c c s trong mt s binh s ngi Vit (lnh kh ). C th cn c vo li cung khai
ca Hong Vn Th, s mt thm Php thy y l mt nhn vt quan trng nn ng b tra tn ht sc d
man. B tuyn n t hnh, ng b x bn ti trng bn Bch Mai vo sng ngy 24 thng 5 nm 1944.
Nguyn Th Minh Khai (1910 - 1941)
- X y vin Nam K ng Cng sn ng Dng. B x bn nm 1941, sau khi ngha Nam K
- Ch v V Nguyn Gip
Nguyn Th Minh Khai v ngi em Nguyn Th Quang Thi u l con gi ca mt vin chc lm vic ti
nh ga Vinh. Thng 3 nm 1926, mi 16 tui, Minh Khai tr thnh chin s cch mng khi tham gia l tang
ch s Phan Chu Trinh. Khi cn l n sinh Trng Trung hc Cao Xun Dc th x Vinh, c l hc tr ca Trn
Ph, ngi sau ny l Tng b th ng Cng sn ng Dng.
c gic ng l tng cch mng, Nguyn Th Minh Khai tham gia ng Tn Vit v nhanh chng c bu
vo Ban chp hnh tnh y Ngh An ca ng ny, sau b tr thnh mt trong s nhng sng lp vin
ca nhm mac-xit trong ng. Nm 1929, Minh Khai thot ly gia nh rt vo hot ng b mt v hon ton
cng hin cho cch mng. Ma h nm 1930, Minh Khai p tu thy i Hng Kng v ti y b lm vic
cho Vn phng B Phng ng ca Quc t Cng sn.

Chi cc mn th thao, nht l hc v, hc bi, Minh Khai l mt ngi c bit trong s cc thiu n Vit
Nam thi by gi. B cnh st Hng Kng bt gi, b b nh ng cc Anh trao cho chnh quyn Qung
Chu cm t n nm 1934 th c tha do s can thip ca Quc t Cu t (bng cch thu tin lnh
gc).
Sau khi ra khi nh t Qung Chu, Nguyn Th Minh Khai c c i Lin X hc Trng i hc Phng
ng. Thng 7 nm 1935, b tham gia on i biu ng Cng sn ng Dng tham d i hi ln th
VII ca Quc t Cng sn hp ti Matxcva. Ti y, Nguyn Th Minh Khai gp L Hng Phong v sau i
hi hai ngi lm l thnh hn[3]. Nm 1937 c hai v chng cng tr v nc hot ng v sng ti Si
Gn. Ma h 1938, L Hng Phong b bt. Nm 1939 Minh Khai sinh con gi t tn L Th Hng Minh. Cng
vi em gi l Nguyn Th Quang Thi (v u ca V Nguyn Gip), Minh Khai m bo ng dy lin lc
vi min Bc. Nm 1939 b rt vo hot ng b mt.
[3] Xem ng ch H Ch Minh, E. Cblep, Nxb. Thanh nin, H Ni, tr. 190.
Thng 7 nm 1940, Nguyn Th Minh Khai b bt sau khi tham d Hi ngh X y Nam K quyt nh chp
thi c Php b c xm lc v chim ng pht ng khi ngha. Cuc khi ngha Nam K n ra thng
11 nm 1940. Minh Khai b tra tn d man v b a ra ta i cht vi L Hng Phong, nhng b khng
nhn l v ca ng trc mt k th. Ma xun 1941, Minh Khai b kt n t hnh trong mt phin x kn.
Ngy 25 thng 4, b b a ra trng bn. Khng chu bt mt, Minh Khai cn h ln: ng Cng sn
ng Dng mun nm! Cch mng Vit Nam thng li mun nm!
Cng nm , ngi em Nguyn Th Quang Thi cng mt trong nh t Ha L, H Ni.
Phng Ch Kin (1905 - 1941)
Gia nhp ng Cng sn t rt sm. Tham gia du kch Trung Hoa. Ch huy Cu quc qun. Hy sinh trong mt
trn phc kch nm 1941.
Phng Ch Kin tn tht l Nguyn V, sinh trng trong mt gia nh nng dn huyn Din Chu (Ngh
An). Nm 1920, ng vt dy Trng Sn lin lc vi cc ch s cch mng Vit Nam ang n nu ti
Phichit ca Thi Lan. ng c c i d lp hun luyn ca Vit Nam thanh nin cch mng ng ch hi do
Nguyn i Quc m ti Qung Chu, sau c gii thiu hc ti Trng v b Hong Ph cng lc vi vic
gia nhp Thanh nin cch mng ng ch hi v tiu t cng sn trong on thanh nin. Nm 1927 Phng
Ch Kin cng mt s thanh nin Vit Nam khc Qung Chu tham gia Cng x Qung Chu. B Tng Gii
Thch n p, Cng x Qung Chu tan r, ng rt lui v cn c Hi Lc Phong pha bc tnh Qung ng
v ch huy mt n v Hng qun Trung Hoa. Sau khi cn c ny b Trung Hoa Quc dn ng chim, Phng
Ch Kin rt vo hot ng b mt ri i Matxcva hc qun s ti i hc Phng ng.
Nm 1934, Quc t Cng sn c ng v cng c Ban hi ngoi ca ng Cng sn ng Dng thnh lp
Hng Kng v trong lc L Hng Phong i Lin X, Phng Ch Kin cng vi H Huy Tp chun b i hi ln
th I ng Cng sn ng Dng hp Ma Cao t 27 n 31 thng 3 nm 1935. Sau hi ngh, Ban chp
hnh Trung ng ng tr v ng Dng, cn Phng Ch Kin li Ma Cao lin lc vi Quc t Cng
sn.
T nm 1936 n 1938, ng hot ng nh con thoi ti Hng Kng v Qung Chu, t chc cc lp hun
luyn chnh tr v qun s. Cui nm 1938, ng c mt s hc vin, trong c Cao Hng Lnh[4] i hc ti
c s ca ng Cng sn Trung Quc.
B cnh st Anh ti Hng Kng truy lng, Phng Ch Kin t quan h vi ng Cng sn Trung Quc vng
Sn u, c giao cng tc hun luyn qun s cho cc ng vin cng sn Trung Quc ti a phng.
[4] V sau Cao Hng Lnh hot ng trong phong tro cch mng ti Vit Bc, sau ti min Nam, Thi
Lan ri cui cng tr v H Ni lm Ph ban lin lc i ngoi Trung ng ng. ng mt nm 2004 (ND).
Gia nm 1939, ng c giao trch nhim chun b cho Nguyn i Quc tr v nc lnh o cch mng.
Lc ny Nguyn i Quc ang Din An. Phng Ch Kin i khp Qung ng, Qung Ty v H Nam m
khng bt c lin lc vi ng Cng sn ng Dng. Cui cng ng v Cn Minh - th ph tnh Vn Nam
v cng vi Hong Vn Hoan lp ban lin lc ngoi nc ca ng Cng sn ng Dng v ra bo. Nm
1940, sau khi mt phi vin ca Hong Vn Th t trong nc ra n Cn Minh, Phng Ch Kin nh tr v
nc cng Nguyn i Quc v Hong Vn Hoan, nhng ng dy lin lc b cht t v pht-xt Nht nm
bom, c nhm quay v Cn Minh.
Thng 11 nm 1940, Phng Ch Kin cng Nguyn i Quc v Liu Chu, t y Nguyn i Quc i tn l
H Ch Minh[5]. Theo ch th ca Ngi, Phng Ch Kin t chc mt cuc hp cho ra i mt ban ngoi
nc ca Vit Nam c lp ng minh gi l Bin s x. Cuc hp ny c triu tp ti Qu Lm - ni y

tr thnh th ph tnh Qung Ty sau khi Nht Bn chim ng Nam Ninh. Trong cuc hp ny, H Hc Lm,
trc y hot ng trong phong tro ng Du nm 1908 lc ny l s quan cao cp ca qun i Tng
Gii Thch c bu lm Ch nhim c quan, cn Lm B Kit (tc Phm Vn ng) lm Ph ch nhim.
[5] Boudarel nhm, n thng 8/1942 Nguyn i Quc mi ly tn l H Ch Minh sang Trung Quc(BT)
Thng 11 nm 1940, Phng Ch Kin v mt nhm ng vin hot ng nc ngoi cng H Ch Minh v
Tnh Ty.
Ti y nhm gp Hong Vn Th, dn u on i biu Mt trn ng Dng Phn t trong nc ra
thnh lp Mt trn Vit Minh. Cng vi Phm Vn ng v V Nguyn Gip, Phng Ch Kin di s ch o
ca H Ch Minh t chc mt kha hun luyn chnh tr v qun s cho 40 thanh nin Cao Bng.
Ngy 28 thng 2 nm 1941, Phng Ch Kin i cng vi H Ch Minh v mt s thanh nin yu nc vt
bin gii v nc ct mc 108 v lp cn c ti hang Cc P, huyn Ha An, tnh Cao Bng[6]. c giao
trch nhim hun luyn qun s cho Vit Minh, ng vit cun Con ng cch mng cu nc.
Thng 5 nm 1941, Phng Ch Kin tham d Hi ngh ln th VIII Ban chp hnh Trung ng ng hp ti
Pc B (ln N La). Ti hi ngh ny, Mt trn Vit Minh c quyt nh thnh lp thay th cho Mt trn
ng Dng phn . c giao ph trch qun s, Phng Ch Kin c phi v Bc Sn t chc phong
tro du kch vng Bc Sn, sau mt cuc khi ngha t pht vo thng 9 nm 1940, khi qun Nht tin
vo Lng Sn.
[6] Xem thm Nguyn i Quc trn ng v nc, Hong Thanh m, Nxb. L lun v Chnh tr, 2005. Xem
Tiu s H Ch Minh, Bo tng H Ch Minh xut bn, sd, v T nhn dn m ra, Hi k V Nguyn Gip,
sd.
Sau mt thng bng rng li sui, ng tr li Bc Sn cng cc y vin thng trc Ban chp hnh Trung
ng. Trc khi v xui, Ban chp hnh Trung ng quyt nh cng nhn Trung i Cu quc qun I do
Phng Ch Kin ch huy cng vi hai ph l Lng Vn Chi (tc Huy cm) v Chu Vn Tn.
Php tng cng n p phong tro, du kch Bc Sn, V Nhai gp kh khn. Trung i Cu quc qun I phi
chia thnh ba tiu i, mi tiu i trn di 10 ngi. Mt tiu i do Chu Vn Tn ch huy bo v cc ng
ch trong Ban Thng v Trung ng tr v xui qua ng Bc Sn. Mt tiu i khc ln pha Bc i Tnh Ty,
mt lng gip bin gii Vit - Trung. Tiu i th ba do Lng Vn Chi v Phng Ch Kin ch huy tin v
Ngn Sn tnh Bc Cn i v Nguyn Bnh, thuc tnh Cao Bng. Cui thng 7 nm 1941, trn ng
hnh qun, Phng Ch Kin va v lng xin tip t lng thc th khng may ri vo phc kch ca ch.
Trong nhng pht giao chin u tin, ng khng may trng n v hy sinh. Tip Lng Vn Chi, ph ch
huy cng b bt v cht trong nh t Cao Bng.
Vn Tin Dng
L ngi t chc chin khu H- Ninh-Thanh (gip gii ba tnh Ninh Bnh, H Nam v Thanh Ha) nm 1945.
i on trng i on 320, chin u vng ch hu ng bng Bc B t nm 1950, T lnh Chin
dch H Ch Minh.
Sinh nm 1907, l cng nhn dt ti vng ngoi H Ni, Vn Tin Dng tham gia hot ng cch mng t
nm 1936. Nm sau ng gia nhp ng Cng sn ng Dng. Ch sau mt thi gian ngn, ng c bu
vo Thnh y H Ni.
Nm 1939 ng b ch bt hai ln v kt n hai nm t kh sai, ng vt ngc trn ng b gii ln Sn La
v hot ng trong vng chu th. Sau khi Hong Vn Th b bt, thng 8 nm 1944 Vn Tin Dng cng b
bt v ln ny li vt ngc trn thot. Ma h nm 1945, ng tham gia lp chin khu H-Ninh-Thanh v
lnh o khi ngha ti a phng trong nhng ngy h tun thng 8 nm 1945. Tip , Vn
Tin Dng c bt lm Cc trng Cc Chnh tr v t u nm 1950 ch huy i on 320 hot ng
vng sau lng ch ti ng bng Bc B. Nm 1952 ng ch huy cuc tn cng bt ng vo Pht Dim nh
sp S ch huy khu Pht Dim. Kiu chin thut ny c t tn l nhy d hoc hoa sen n. Nm 1951
ng c bt lm Tng tham mu trng v nm 1953 tr thnh cnh tay phi ca tng Gip.
Sau khi ch huy nhiu chin dch ti ch min Nam, Vn Tin Dng li vn dng chin thut hoa sen n
trong Chin dch H Ch Minh. ng ch huy trn tn cng Bun Ma Thut thng 3 nm 1975 v sau gii
phng Si Gn ngy 30 thng 4 nm 1975.
L y vin d khuyt B Chnh tr t nm 1960, ti i hi ng ln th IV nm 1976, Vn Tin Dng c
bu vo B Chnh tr, y vin Ban Thng v Ban chp hnh Trung ng ng Cng sn ng Dng (sau
i tn l ng Lao ng Vit Nam t nm 1951).

Ghi nhanh v Tng Gip v chin thut ca

ng

Ti Vit Nam mt i qun c trang b v kh ti tn khng th nh bi mt dn tc nh ch di chuyn

bng tc xe p. Ivan Illich, Nng lng, tc v cng bng x hi, Bo Le Monde, ngy 7 thng 7
nm 1963.
Cc qun nhn Hoa K c c tc phm ca V Nguyn Gip khng?
Bnh lun ca tng Gip v tht bi ca Php ti in Bin Ph khng nh chin thut tc chin ny
(p dng trong tin cng Tt Mu Thn 1968).
ch gp mu thun khng gii quyt c. Nu khng phn tn lc lng th khng th chim ng vng
t chim, nhng nu phn tn, chng s gp nhng kh khn nghim trng v s b tiu dit.
C th cc tng lnh Hoa K khng ai c tc phm ca V Nguyn Gip. iu chc chn hn l ch r rt
ca B tng ch huy qun i M khng n cc bo co ca cc nhn vin tnh bo nm vng phn
nh mt tnh trng xa nay vn th: khng tin vo cc thng tin do nhng ngi khng ng tin cung cp.
thi i chng ta, my mc pht trin gh gm nn nh ch huy qun s thy tin hn vo nhng tin tnh bo
thu lm c bng cc phng tin in t, tc l do cc cng c siu ci tin cung cp.
Andrew Tully, Les super espions (Siu gin ip), Tp ch Stock, 1969.
Nc M c l b la chng?
Mt thng sau khi bn bo co ca Taylor v tnh hnh min Nam Vit Nam c cng b, Joseph Zasloff,
mt nghin cu vin ca RAND bo co ln Lu Nm Gc kt qu ca d n v ng c v tinh thn chin
u ca Vit Cng. Sau su thng nghin cu da trn nhng cuc trao i bn lun vi t binh Vit Cng
trong khun kh mt cuc phng vn di v ci m, nhng pht hin ca Zasloff gii thch su sc tinh thn
cao ca Vit Cng khin Eisenhower, White v Taylor rt lng tng. Ti nh r bn bo co ca anh ta a
ra cui bui chiu mt ngy thng Chp nm 1964 v trnh by vi th trng ca ti l Th trng Quc
phng Hoa K McNaughton. Khi nghe xong, ng y ni: Nu nhng iu anh ni l ng s tht th c ngha
l chng ta nh khng ng i th ri.
Daniel Ellsberg, Paper on the War (H s chin tranh), Simon and Schuster, New York, 1972.
H s v tng Gip ca Westmoreland
Tng Westmoreland mang theo mnh mt bn ghi, trong ng nu ra by nguyn nhn khin cui cng
Hoa K khng th thng c trong cuc chin tranh ny nh tng Bc Vit V Nguyn Gip k ra. Vin
tng M tin rng nhng l do khc phc c hai nguyn nhn: d lun M v d lun th gii. ng
ta tr v M thuyt phc nhng phn t hoi nghi v cng c tinh thn nhng ai ng h chnh quyn
M. ng ta tuyn b khi ni trc cng chng: ca ti l gii thch tnh hnh v lm ngi M hiu r
tnh hnh hn.
Nhng kt qu tri li, ng l phi to nn s ng thun th li pht biu ca ng ta ch lm tng thm
nhng kin bt ng v cuc chin, khin phi B Cu cng a ra nhng tin on bi quan nht. Khng
nh ca tng Westmoreland l nc M ang tin n thng li vi iu kin mt trn bn trong, tc ni
tnh nc M phi vng vng. i phng ca chng ta tin rng gt chn Achille ca chng ta l quyt tm
ca nhn dn M. Ni nh ng Westmoreland l khng tr li vo nhng thc mc c bn lm mi ngi
quan tm nht? Nm bom th H Ni s ngi vo bn thng lng vi chng ta? Vy tuyt i khng c kh
nng no ra khi ci vng khng khip ca vic leo thang.
Newsweek (Tin hng tun), ngy 8 thng 5 nm 1967.
Con ngi ca "mc tiu"
Hm Ch nht, mt chuyn gia M nhn xt: Tng Gip l ngi khch quan. Cch y hai nm ng i M
phi rt qun khi min Nam. Nay qun M rt. T 18 nm nay mc ch ca ng l bo v cn c t
thnh v nhng tuyn ng giao thng ca cng sn. iu gii thch tnh bn b ca ngi Bc Vit
trn ng mn
H Ch Minh. By gi chng ta rt khi Lo v s khng tr li ngay. Nu tng Gip mt ln na t mc
tiu ra, th cn phi xem ng ta s cn ra mc tiu no cho ln la chn tip, ngha l cho ti nm
1972 v nm 1973, khi phn ln qun i M ri khi min Nam Vit Nam.
Jean Claude Pomonti, Les Sud-vietnamiens quittent le Bas Laos plus rapidement que prvu (Qun Nam Vit
Nam rt khi H Lo trc thi hn), Bo Le Monde (Th gii), ngy 23 thng 3 nm 1971.

S hp nht ca hai lnh vc khc nhau trong qun i cc nc phng Ty

Ma h nm 1945, tng Gip c xem nh mt s quan cao cp, vi trnh i y, c ngha v thc hin
cng vic ca mt i tng. Cng lc y trnh chnh tr v trng trch ca ng vt kh xa trnh
chnh tr v trch nhim ca mt i tng. Nh vy, nhng nng lc ca ng i vi kiu chin tranh m
ng ang tin hnh t ti trnh cao hn hn cng vic m ngi ta ngm hiu thng c ng nhc
i nhc li rng ng tng l mt cu gio vin...
Trong tt c cc bi hc c th rt ra v cuc i ca con ngi y, bi hc c ngha nht hn l s hp
nht hai lnh vc khc nhau trong lc x hi thng tch bit chng ra. S tch bit chnh tr vi qun s l
c im ch yu ca mt h thng chnh ph t do, nhng khi c mt chnh quyn nh vy phi cc qun
nhn ca mnh i nh mt i th nh tng Gip th r rng nhng ngi lnh y s chuyn sang hnh
ng vi tr ngi ban u n mc c t k sng st lu di.
Robert ONeil, General Giap: Politican and strategist (Tng Gip: nh chnh tr v nh chin lc), Cassell
Melbourne, 1969.

Nhng bc chn dung sng ng

Cuc gp g gia V Nguyn Gip v Pontich ti Ch R thng 3 nm 1945

Ngay sau khi Nht o chnh Php vo ngy 9 thng 3 nm 1945, Pierre de Pontich - Gim binh Kh xanh
tnh Bc Kn, ngi ch huy nhng cuc hnh qun cnh st chng li Vit Minh ti vng thng du Bc K
trong bn nm gn y - quyt nh t chc nh du kch chng Nht. V vy, ng ta bt lin lc vi
V Nguyn Gip.
Ngy 21 thng 3, hai phi vin ca V Nguyn Gip n gp Pontich, mang theo mt thng bo gi n cc
nh chc trch Php vi mc ch ku gi cng tc chng Nht bo v uy tn v quyn li ca Php
ng Dng.
Hai ngy sau, ng ch Vn n Ch R. ng t gii thiu l i biu ca Vit Minh ti nm tnh vng thng
du[1], n gp bn chuyn lin minh vi Php cng nhau chng Nht.
[1] Lng Sn, Cao Bng, H Giang, Bc Cn v Thi Nguyn (TG).
Sau khi gii thiu vi on ty tng khong 40 nam n[2] du kch c trang b v kh khng thng nht,
ng k ch c mt tiu lin Thomson v ba khu sng ngn ging v kh ca M, ngi s quan Php qu
tnh Catalogne (Ty Ban Nha) hi m tay i vi Gip.
[2] Chia thnh 7 nhm, chuyn th tiu cc chc dch phn ng a phng (TG).
Ngay t u, ngi n ng nh b vi ci nhn sc nt ch bn n cuc khng chin chng Nht, trnh
khng cp n cc vn chnh tr. Bn n vic trao i v kh, hai bn nht tr i 165 khu sng
trng Remington v 40 khu sng musqueton v chm dt vic n p phong tro, khng tp trung ci to
nhng ngi yu nc chng Nht. V Nguyn Gip cam kt cung cp qun trinh st v thng tin cho
Pontich. ng Gip cn tuyn b khng yu cu pha Php vin tr v tin bc. Qu tht l mt s v t
gy hoang mang cho gii qun s... Nhng V Nguyn Gip yu cu cung cp sng lc v lu n. Bui lm
vic khng thnh cng, V Nguyn
Gip quyt nh son mt l th di yu cu c gp i t Seguin[3] bn vic k kt mt tha c v
lin minh qun s.
[3] i t Seguin, ngi ch huy cnh qun sng L (TG).
Ra ngoi, V Nguyn Gip v vin i kh xanh ngi Php i tn b trn con ng chnh ca th trn v i
ra ch...
- Tht vui khi ti c th cng khai ni v s nghip gii phng ca t nc chng ti - ng Gip, ci rng
r, ni tip - v vn ny ginh c s thng cm ca mt ngi vn l k th c. T lu ng i theo
chng ti ri phi khng? Tht l vui...
V ng ci. Bng nhin, ng sa sm nt mt...
- ng bt Tan, cu chc dch trong lng... mt quan li c phi khng?
- Ri. Hn ang tm cch tp hp nhng phn t thn Nht chng li chng ti...
- Ti bit. ng lm g chng?...
- Bn b. Vic ny s nh du s tha thun ca chng ta trong hnh ng chung chng Nht, ai cng
nhn thy...
Mt lc sau, trong i thi hnh lnh x bn c su ngi: ba lnh kh xanh ca Pontich v ba n du kch
trong i i cng vi ng ch Vn - c tp hp trn mt bi c rng trong lng. Vin quan ng xung,
b bn vo ngi...
- T nay chng ta gi nhau mt cch thn mt nh2[4], ng ch Vn ni vi Pontich, d vn cn 48 gi
chuyn sang vn khc...
[4] Nguyn vn gi nhau bng my tao: tutoyons-nous (ND).
D vn cn 48 ting tho lun v i i li li trong lng, nhng thc t Vn ch nng lng ch i vic
thay th s chp thun li ni bng mt vn bn chnh thc c i t k.
- Ti c mi lin kt cht ch vi nhng ngi Hoa K ti Trung Quc... - ng ni. Bt chp cc mng li ca
Php v Nht Bn nhng ti a c nhiu phi cng qun ng minh b bn ri vt bin gii.
ng ta tin chc chn vo cuc b ca Hoa K sp xy ra n ni ri - v r rng l ng lo ngi mnh b
vt mt. Chin thng ca phe ng minh din ra qu nhanh khng cho ng cht thi gian no cng c
s du nhp chnh tr ca mnh mt cch vng chc. V c th ng mun cao mt s chp thun vi Php.
V l cuc chin u chng Nht...
- ng c bit trung y Tudy Bernier v ba h s quan Php ca Nguyn Bnh thot khi cuc tn st v

ang li ko mt trong nhng lc lng c nhim ca ti...

- Ti bit.
- H ch mong tr th, ci c m nhau - nh ng, - nhng nn thn trng. V ti s ngn cn h... Ti
khng mun h ri khi hng ng chng ti...
Vin s quan Php qu x Catalogne hiu iu ny. Hin c mt s tha thun ngm gia Vit Minh v Nht.
Mt mt Vit Minh khng c nhng i qun du kch c kh nng gy nn mt cao tro chng Nht v vn
phi chu s tr th tn khc ca Nht. Mt khc, khng c nhng hnh ng d phng chng li mt i
th qu thn trng v ch bit ni sung.
V th, ch nhng hot ng chnh tr mi lm cho ng ch Vn hng th. Pontich trch ng thiu hy
nhng ti liu lu tr, con du ca nhng ngi c a v, vn bng ca Php, nhng chc v, nhng cp
bc, hun, huy chng... Tuy nhin, ng khng qu nhn mnh bi v ngi khc bit rng ng cung cp,
trong mi trng hp, nhng bn sao hp php ca nhng vn bn b thiu hy.
Cui cng, hai ngi n ng chia tay nhau, c hai u lm hi lng ln nhau, l minh chng ca mt
tnh bn bn cht mi mi.
Tng J. J. Fonde, Gip v vng du kch Ch R, Tp ch Lch s qun s - 1976, s 2
Nh chnh khch (thng 2 nm 1946)
Ti thong thy ng ngy hm trc khi ng ku gi 20.000 ng bo ca mnh, bng nhng li l y
nhit huyt, phi chp nhn chin u hi sinh.
V y, ng thong th bc vo phng, ngi mnh khnh, hi g. Mt n ci gn nh rt r trn khun
mt sng sa trn trnh vi g m cao v cp mi dy. Vng trn rng hi ht ra pha sau, mi tc cng ht
v pha sau, i mt cng quyt nhng du dng, ging ni gn nh ht; nhng cu ni c m sc em n
mt kha cnh mi, dn tng ting mt th hin mt t duy r rng, dt khot...
ng cn tr, lch s, lp lun chnh xc. Nhng cp mt t ra chm ch nghe ti nu nhng cu hi, ngi ta
thy ng c mt c m chy bng v lun theo ui c m y.
Ngay lp tc ti cht ny ra mun hi ng v cuc hi kin mi y gia Ch tch H Ch Minh v ng Jean
Sainteny: C phi nhn danh chnh ph Vit Nam m H Ch tch tip phi vin ca Chnh ph Php?
Khun mt ng rt nhy cm, t ra tip nhn nhng cu hi , i mt lim dim... nh ca mt chuyn gia
v ru vang ang nm th ru...
Ch tch ca chng ti tip tt c nhng ai n thm. Ti ngh c th ni vi ng rng trong trng hp y
chnh ng (Monsieur) H Ch Minh tip ng Sainteny. Ch s trong t Monsieur c nhn rt
mnh. Nhng ging th kh tinh t v ngt ngo dng nh ang mun ch i iu g .
ng c tin rng vic nc Php quay tr li Bc K m ti khng dm hi - liu ng c chp thun vic
khng, s c tin hnh m khng mu?
i mt khp li mt ln na. V bng nhin: Hy tin rng chng ti s lm tt c trnh khi thm ha
ny.
Thi gian tri i... ng nhn v ci xa xm, nhn bc tranh thy mc treo trn tng trc mt ng. Nhng
nu chng ta khng th tha hip nhng iu kin m ti c th tm tt trong hai t: c lp v lin minh,
khng c chp nhn, nu nc Php kh l... cho php ti c ni t ny ch? Xin mi ng.... N ci
n trn khun mt ng. Ti ngh l mt mi tn tm thuc c... Nu nc Php c hi... thin cn
gy xung t, cc ng nn bit rng chng ti s chin u cho n ngi cui cng. V ti bit rt r n
mt ngy no y, ging ni nh nh ny c th a n nhng quyt nh thay i s phn c mt dn
tc.
Tha ngi B trng, Ngi c tnh n vic tham gia vo mt chnh ph mun hp tc vi chnh ph Php?
ng ta lic nhn ti, v c cht g ngc nhin...
S c mt ca ti chng quan trng g lm i vi chnh ph. Ch n gin l cuc tr chuyn ca chng ta
v ng li chnh tr v i vi iu ny ti c mt nim tin su sc vo Ch tch ca chng ti. V li,
nhng ngi tham gia chnh ph ch quan trng ch h th hin ch ca nhn dn v ng bit y, Ch
tch H Ch Minh ca chng ti c tuyt i a s nhn dn tn nhim nh th no. Ring ti - ng
ngng ni trong giy lt - bn thn ti - ng tm ngh: ngp ngng nh li mt thnh cng ca c nhn hay
ao c tn hng n tt hn?... Bn thn ti ginh c 97% s phiu... ng nhn ti, v c th bn
thn ng cng cm thy mt s tin l gim tm quan trng ca l l ny.
Lc ny, chng ti khng nhn mnh, m ch ni v ch ngha Mc v ch dn ch, ch ngha cng sn
v ch ngha quc gia; ng y tr li ti mt cch kho lo rng ci ny l con ng ca ci kia. ng khng

t ra kh chu v c th trong c iu g tri l thng.

V chng ti ni v lch s, v vn mnh ca nc Php.
Nc Php v i v c mt lch s v i - ng ni - v ti khng tin rng vai tr v nh hng ca nc
Php trn th gii li c th b thu hp trong tng lai. V tr ca n lun lun vng mnh... Im lng. i mt
nh nh khp li, ngi n ng nh b vi chic veston mu xanh da tri ang tm nhng t thch hp
tr li.
Nhng nc Php v i cn tn ti mi, nhng t by gi nc Php phi duy tr nhng nguyn tc v i
m nc Php gieo rc khp ni trn th gii.
Nc tr trong chn ang ngui dn. Trong tt c nhng cu ni ca ng, u l s ma mai chua cht, u
l nim tin?
ng Gip lun mm ci. ng khng mun bc l nhng mi on th no hay mun c lin minh no?
Jean Lacouture, Paris-Saigon, s 6 - 27 thng 2 nm 1946
In li trong Tradition et rvolution au Viet Nam (Truyn thng v cch mng Vit Nam), cng trnh tp th
do J. Chesneaux v G. Boudarel, D. Hemery ch bin, Anthropos, 1971.
Mt sng S ch huy Chin dch in Bin Ph
Cc ph Cc Tc chin nh chn bc ln nhng bc nh bng cuc mn vt trn sn i S ch huy
ca Mt trn. Ngi cn b a mt nhn v ngi nh tranh, ng hn l mt tp lu mi v vch u kt
bng c gianh, ca ng ch Tng t lnh. m hm qua, anh hai ln cho ngi n bo co vi i
tng tin tc v chin trng ng bng v Lin khu V. Anh rt khng mun lm ci vic nh thc ng ch
trong m khuya. C ln, nhn c tin ti ban m, anh ra lnh cho ngi chuyn t nn li hm sau.
Khi ngi chuyn t n a tin, ng ch hi ngay tin ti vo lc no, v ln anh b ph bnh.
i tng quy nh rt nghim ngt, phi bo co mi tin tc mi c lin quan n vic chin u ngay
sau khi nhn c. Nhiu m, ngi cn b chuyn t ng ngp ngng bn chic mn tuyn c, khng
bit c nn nh thc ng ch v mt ci tin m anh cho l khng ly g lm quan trng hay khng... Cui
cng anh vn phi nh thc. Nhiu ln anh thy ng ch chong thc dy, nghe anh bo co xong khng
hi li, ch ni nh nhng: c ri. R rng, iu anh mang n khng lm ng ch phi quan tm. Anh
bit khi mnh i khi, ng ch kh m tm li ngay c gic ng ngon b mt. Nhng chng bao gi anh
thy ng ch t v kh chu v b thc gic bi ci tin khng quan trng ca mnh.
Cc ph on sm nay chc ng ch ng mun. Tri cn rt sm. Anh nh tip tc nh nh l i dp cao
su n u hi nh, ri r vo cn hm tc chin. Nhng t trong cn lu c vng ra nhng ting ni min
Trung m m:
- ng ch Thnh, vo y !
i tng ngi trc chic bn tre, trn ci gh di lm bng nhng thanh vu b i ghp li. Thong
nhn, ngi cn b nhn ra ngay ng ch ang tnh ton, suy ngh iu g . Bao cng vic anh ang sp
xp lm khi vo phng tc chin vt bin i nhng ch cho mt cu hi ln: Khng bit ng ch s hi
mnh vn g?.
Anh nh nhng lch mnh vo cnh chic bn, ngi xung gh ch i.
i tng hi:
- ng ch hn ng ch ng my gi ln gp ti?
- Bo co anh, tm gi sng nay.
- Ti hm qua, kim tra li bn t binh v ci hm ngm cha? Cc ph bt u yn tm hn. Anh bit
ng ch cn hi mnh vn g. V chuyn ny anh nm c.
- Ti ln lt hi li tng a, chng u khai nh vy.
- Chng n ni ci hm ny khng phi l mt hm t chc chin u ?
- Vng.
- V kch thc chng n c ni ging nh bc th n khng?
- Chng ni tng t nh vy.
- Tng t l th no? Chng ni tng xy my hng gch?
Cc ph hi lng tng. Sau trn nh A1, i tng rt quan tm n ci hm ngm khin cho n v nh
qu i ny khng hon thnh nhim v. C quan qun bo bt t binh n ny ln khai thc. Chng
u ni: y l hai cn hm xy bng gch kh dy dn ging nh nhng cn hm ru, trn c t
cao sc chu ng loi pho 155 ly. Nhng cn hm ny ch l mt loi cng s tr n khi b i bc
bn, ch khng phi l loi hm ngm cu trc chin u. Li khai ca chng khp vi li ni ca nhn

dn a phng. Trc cch mng, ti Php xy trn nh qu i ny nhng cn hm giam gi nhng

ngi hot ng chnh tr. Hi Nht y, chng cng c thm chng my bay M. Ngy nay, Php tr
li tip tc li dng nhng cn hm ny. Nhng i tng vn cha tin hn, v cn c vo nhng ngi
chin u A1, th l mt chic hm ngm kin c, c t chc chin u hn hoi. ng ch bt i tm
bng c nhng ngi th n a phng chnh tay t nhng vin gch xy nhng cn hm. Ngi th
n dng hn m hnh ca chic hm cho ng ch xem. Hm qua, t lnh i on Trng Sn ngh
o mt con ng hm vo chn hm ngm, a thuc bc ph t bn di bc c n i... i tng
li bo Cc ph Cc Tc chin i kim tra thm mt s t binh na v kch thc cn hm, chiu dy ca cc
bc tng cng cch t chc chin u ca n.
ng ch mm ci. Ci ci ca ng ch rt ti v hn nhin, ci m, khc hn vi vng trn rng cha
ng nhiu suy ngh.
- Nh vy c th tm coi hm ny khng phi loi hm cu trc theo kiu chin u?
- Vng.
- Nhng trong chin u th n cng nguy him... nu ch c tip tc tt vo hm, dng pho bn ln mt
i tiu hao b binh ta khi xung phong, xong li t trong xng ra phn kch.
- Bo co anh, ln trc nh cha xong, theo kin ti, khng phi hon ton l v chic hm ny, m cn
v mt s kh khn khc na... Nu ln ny ta khc phc c nhng kh khn , th vi mt cn hm nh
th, khng phi b i ta khng c kh nng tiu dit.
- kin ca cng binh th no? Anh em ni c th o ng hm vo ng di cn hm hay khng?
- Bo co anh, ti hi cng binh, anh em ni cng kh.
i tng l v suy ngh. Cc ph khng ni g thm. Anh bit khi lm vic vi ng ch khng nn vi vng.
Hai ngi im lng. Ri i tng li hi:
- kin ng ch nh th no?
Chng thy ngi cn b cn phn vn, ng ch ni kin ca mnh trc:
- Nh vy th... ng l b i ta c kh nng tiu dit ci hm ny. N khng gh gm lm. Ln trc, cha
hon thnh nhim v v cn gp nhng kh khn khc. Nhng ta cn ch trng n ngh ca nhng
ngi trc tip chin u y. Nn ng vi ngh ca n v v tm mi cch gip h thc hin.
Cc ng ch cng binh khng tin l c th o c ng n chm hm phi khng?
- Bo co anh, anh em ni nh vy.
- Cn giao nhim v cho cng binh l phi tin hnh vic o ng hm. Phi ng vin cng binh ca B
xung cng cng binh i on c gng khc phc kh khn o cho ng n chn hm.
Im lng mt lt, ng ch ni tip:
- Vn nht nu khng trng hn, khi n c b chch i i cht th cng vn c tc dng gip n v hon
thnh nhim v. Trong khi , phi lm tt mi cng tc chun b chin u khc, c bit l vic o trn
a cho ng tiu chun kch thc. Phi ct ri n ra khi trung tm m tiu dit.
Cc ph cm thy u c mnh nh nhng hn i. Anh ni:
- Vng. Chng ti s trc tip ng vin cc cn b cng binh.
- ng! Trc khi h i xung n v, bo h ln gp ti.
Ngi cn v mang ln mt ca cho nng cn ang bc hi. Cc ph nh ng dy, i tng ni:
- Hy ngi li y .
ng ch quay u ra ngoi, bo ngi cn v:
- ng ch cho mn thm ci bt na!
Ngi cn v i vo, nhc chic bt st ci trn vch lip a li.
ng ch s ca cho lm i.
- Ngi y, n cho .
Cc ph nh t chi ra v th ng ch ni tip:
- ng ch hn ng ch ng tm gi phi khng? Cn c thi gian, ta trao i thm vi chuyn.
Cc ph ngi li, tay cm chic tha nhng anh hu nh qun c bt cho trc mt. Anh lm vic
nhiu nm gn i tng nn anh thuc cch lm vic ca ng ch. B c ca ng ch khng khi no chu
ngng suy ngh. Nhiu vic thnh mnh lnh, ch th, k hoch gi xung di ri, chng no vic cha
xong, ng ch vn tip tc tnh ton, cn nhc. Cch suy ngh ca ng ch l lun lun lt i lt li vn ,
tm ra nhng mu thun, nhng mc mu, nhng tnh hung kh khn nht khng nht thit s xy ra..., v
tnh cch gii quyt. Mt thi quen ca ng ch l lm cho nhng ngi chung quanh cng suy ngh vi

mnh. Nhng cn b gn ng ch hay nhn c nhng cu hi bt cht. i tng rt ch nghe kin

ca h, nht l khi h ni nhng iu tri ngc vi mnh. ng ch thch nghe c nhng thc mc, nhng
cu hi ca h, v hnh nh ng ch mun ly vic gii p nhng iu hon chnh thm kin ca
mnh. ng ch thch lm vic theo cch tho lun. ng ch khng bng lng trong trng hp nhn thy
cn b ca mnh t suy ngh. Cn b thch gn ng ch, v vi cch lm vic ca ng ch, h lun lun c
bi dng. Nhng mt khc, cch lm vic ny i lc cng khin h ngi, v n bt h phi lun lun ng
no, v thng thng l mt s ng no rt kch lit.
i tng hp mt tha cho xong, ngc mt nhn ngi cn b v gic anh:
- n i cho nng!
Cc ph chm nh ci tha vo chic bt st, xc mt tha cho. B mt ca anh lc ny c nhng nt ging
nh b mt ca mt ngi trinh st tp trung nghe ting ng trong m khuya.
- Gn y cc ng ch khai thc bn t binh c nhn thy chng c thi g ng ch khng? i tng
li hi.
Cc ph cm thy mnh cha nm chc c cu hi ca cp trn...
i tng gc chic tha trn ca cho, ri ni tip:
- C mt vin tng... khi nh nhau hn c mt thi quen l lun lun t mt chic nh mi nht ca vin
ch huy qun i i phng trc mt. C l y khng phi l mt thch th ring hay mt tr chi v
ch. Hn mun qua chic nh phn on mt phn tm trng ch th ca mnh nh ch trng tc
chin... Ta khng nn ch tm hiu tm l k ch qua nhng tm nh. Trong chin u, cn phi theo di
tht st, tht t m nhng din bin t tng ca k ch. C mt cch tt l nn ch n bn t binh. Tm
hiu chng qua mt tn th kh thy, nhng qua nhiu tn, chc s rt ra c mt vn , mt c im g
ca ch trong tng thi k... ti nh hi l nh vy.
- Xin php anh suy ngh mt cht .
- Ti ni cho r thm. ng ch th xem y hin nay, thng ch cn c th lm g...? tnh kh nhiu
chuyn ri. N s tng cng thm qun c th. iu tnh ri. N c th nm thm qun xung in
Bin, nhng khng th l nhiu lm. Navare cn bao nhiu tiu on d tr trong tay, ta nm c ri. N
s nhy d pha sau nh vo lng ta, ct ri chng ta y vi hu phng. iu cng c th.
Nhng lm vic ny, ch li vp phi kh khn v qun s. N c th rt sang Lo...? iu ny cng tnh
ri. ch ra khi cng s, ta s c iu kin tiu dit chng d dng hn v sm hn. Vy th cn iu g
na?... Cc ng ch c em vn ny ra hi bn t binh xem chng ni sao khng? Cc ng ch th t
mnh vo a v ca chng xem chng c th lm g na?
i tng ngng ni, thong th tip tc n cho. ng ch nhn thy s tp trung suy ngh cao qua
cp mt linh li ca ngi cn b. ng ch vn rt coi trng nhng gi pht suy ngh .
Mt lot nhng tn t binh, nhng li khai ca chng, sc thi ca chng ln lt hin ra rt nhanh trong c
ng ch Cc ph... Anh nhn thy c mt iu nn ni.
- Bo co anh, gn y, i ln ti nghe bn chng ni chuyn s c mt cuc nm bom ln vo chung
quanh in Bin Ph. Khng bit chng c nh lm g khc na khng... ch cn nm bom th ngy no
chng ch lm. Chng c t th bom no chng hin c m khng em trt xung y u?
i tng ngi nghe chm ch. Ri ng ch hi:
- C nhiu a ni n chuyn khng? Khi cc ng ch hi chng th chng ni hay t nhin chng ni
ra?
- Mt hai a t ni ra. Mt hai a khc th ta hi bit chuyn khng, chng tr li c nghe ni mt
chuyn nh vy.
i tng gt g ri lm bm: Chuyn ny c lin quan n m mu ca M y.... Hnh nh ng ch nh
ni g na nhng li thi.
ng ch quay u l ng nhn ra ca s. Sau nhng hng cy cao vt ca qu i ny l mt sn ni, di
sng trng bui sm ang vn dn ln l dn ra rng cy rm rt.
Hu Mai, trch Cao im cui cng
"Tng chnh tr" i mt vi Hoa K
ng ngi mp, trn, ti ci, nh nhn, t tin. Ti H Ni, trong phng lm vic ca mnh, ng theo di
cc trn nh min Nam nh ang ch o t mt hm ngm trong rng rm. ng lm nn mt in
Bin Ph chn ng a cu. ng lun lun tin chc s chin thng quc M (Hung n ca th k XX nh
ng ni). ng dn ging t v gin d khi ni ln nhn nh ca mnh v k th. ng ni tho ting Php v

mi mt t ng tht ra nh mt vin n. ng l V Nguyn Gip, y vin B Chnh tr ca ng Lao ng

Vit Nam, Ph Th tng, B trng Quc phng, Tng t lnh Qun i nhn dn Vit Nam. Gia hai cu
ni ca Phm Vn ng (Th tng), khch n thm c ung tr hay n bnh ngt. Vi ng Gip, n
ung khng l vn quan trng. Ging nh ng phi va chy trn ng ua va ghi chp nhng vn
a ra hi ngh. Khi ti gp ng cui nm 1966, ti va gp Westmoreland ti Si Gn; hai v tng, hai
thc h v nht l mt bn l mt ngi nc ngoi, t hiu bit v Vit Nam v bn kia l mt ngi Vit
Nam nh mnh.
Tng Gip ni nh mi ngi Vit Nam ni, nhng c im khc l ng li l mt nh s hc, hn na
ng dy mn Lch s.
V tng qun s ni ting ny, c th mi ngi cha tin, cn l mt nh chnh tr lo luyn. Cch mng
thng Tm 1945 o to ng tr thnh B trng Ni v.
Trong cc cuc thng lng ca H Ch Minh vi ngi Php - kt thc bng cuc chin tranh nh mi ngi
bit - ng lun t ln hng u tinh thn ha gii. Paris t chi nhng b. Vi t cch l B trng
Quc phng, Tng ch huy, tng Gip ch huy cuc khng chin. Hi , ng bit nhng nguyn tc
chin thut ca Mao nhng ng hon chnh cuc chin tranh ton dn ca mnh, bit phi hp trong
ng o qun chng nng dn nhng hot ng chnh tr, hot ng du kch ca b i a phng, b i
ch lc ca tng khu v lin khu vi ch lc ca B. Cng nh cc ng ch ca ng (H Ch Minh, Trng
Chinh, Phm Vn ng v nhiu ngi khc na), ng bit trong cuc chin tranh lu di cn ng vin mi
lc lng ca dn tc trong mt qu trnh lin tc, gio dc v t chc ng o qun chng. ng cng
bit rng d nhng h chng th s o trong rng su u hu hiu, nhng cng phi hc tp bit s
dng nhng phng tin chin u hin i. in Bin Ph l mt minh ha ca s kt hp hin i vi th
s c s tham gia ca binh s v qun chng nng dn. Cng phi k n chin thng ca Nht Bn cng
L Thun i vi hm i Nga nm 1905, tht bi u tin ca th gii phng Ty ti chin trng chu .
Cui nhng nm 1950, V Nguyn Gip tr li v tr ch huy qun i khi cuc chin min Nam bt u. L
tng min Bc, nhng cng l ngi Vit Nam, nm 1964 tng Gip cng b mt cng trnh nghin cu
nhan Nhn dn Nam Vit Nam s thng li. Mi nm sau Hip ngh Genve v trc khi M tin hnh
leo thang nm bom v nh ph min Bc, ng khng nh: Khng mt th lc phn ng no trn th gii
ngy nay c th ngn cn 30 triu ngi Vit Nam thc hin nguyn vng thing ling ca h: xy dng mt
nc Vit Nam ha bnh, thng nht, c lp, dn ch v giu mnh. Tng Gip cng nh cc nh lnh
o cng sn khc trong nc lun lun d kin cho nhng tnh hung xu nht, tch tr vt t chin tranh
nhiu hn, chun b i ph vi s xm lc ca phng Ty, vic ph hoi hon ton iu, s dng bom
nguyn t. Trong nhng iu kin y, nhng quyt nh ca M nh phong ta c d tnh trc v
nhng n ging tr c ra. Chng ta thy, nm 1966, dn qun a phng bo v tng
khu nh Hi Phng chng li mt k th, mt ngy kia, c th b...
tin hnh khng chin, tng Gip nhn c s vin tr khng l t bn ngoi: xng du, xe vn ti,
i bc, trng pho, tn la rc ket, sng AK 47, h thng thng tin lin lc. ng bit vn dng nhng k
thut hin i thch hp vi cuc u tranh do nng dn tin hnh, t hiu bit v in t, v my bay.
Chc chn ng phi tm ti, bit thch nghi, bit ng bin, nhng trc ht ng tham kho truyn
thng kinh nghim Vit Nam, khng c g l b mt. Gia cuc chin tranh ang din ra, nhng lun im
ca ng c trnh by, c gii thch hng nghn ln: tn dng thi c, kt hp u tranh chnh tr vi
u tranh v trang. Nu qun rng v tng lnh qun s cng l tng lnh chnh tr th ta s khng hiu g
v chin lc ca ng. Tng Gip khng phi l ch huy mt i qun ln phc tng chnh quyn m l mt
ngi chu trch nhim nh bao nhiu ngi khc cp bc ca mnh, tham gia mi quyt nh.
ng cng nh nhng ngi khc v l mt trong s h, phc v mt l tng, mt s nghip.
Jacques Decorroy, Bo Le Monde, 25 thng 1 nm 1973

BNG TRA CU

Abrams (tng Creighton) 145

Argenlieu ( c Thierry d) 69, 62
Armbruster (Frank) 144
Auriol (Vincent) 88
p Bc 124
Ba nh 187, 214
Ball (George) 144
Bo i (Vnh Thy) 61, 63, 71, 84, 88, 89, 96, 99, 104, 114
Bastiani (i t) 104, 188
Ba T (khi ngha) 57
Battet ( c) 79
Bc Sn 38, 39, 41, 42 , 46, 48, 49, 220, 225, 226
Bidault (Georges) 106, 210
Bigeard (ch huy) 100, 190, 196, 207, 209
Bnh Gi 128
Bnh Xuyn 114
Blucher Gallen 191, 217
Blum (Lon) 80
Borodine 29, 217
Botella (ch huy) 196
Brchignac (ch huy) 193
Bi Phng 173
Calley (trung y) 148
Canac (Andr) 74
Cao Hng Lnh 223
Cao Vn Vin 180
Castries (i t) 106, 112, 186, 194, 196, 205, 211
Castro (Fidel) 45
Chaffard (Georges) 125
Charton (i t) 91, 93
Che Guevara 45
Chennault (tng Claire) 59, 196, 210
Chu n Lai 37
Chu c 47
Chu Huy Mn 168, 169, 194
Chu Vn Tn 48, 58, 226
Cogny (tng) 103, 104, 186, 212
Constant (i t) 93
Courcy (tng) 168
Crpin (i t) 78, 79
Dbes (i t) 79
Decornoy (Jacques) 118
Decoux ( c) 38, 40, 54
Devillers (Philippe) 73
Dulles (Foster) 106, 210
Dng Vn Minh 117, 123, 178, 180, 183
i Vit (ng) 39, 53, 76
o Duy T 25
Thm (Hong Hoa Thm) 49, 191
in Bin Ph 33, 69, 91, 100, 104-106, 108, 138, 143, 191- 195, 203-213, 228, 242-244
inh c Thin 159, 173

ng minh (hi) 53, 59, 68, 70, 71, 72, 75, 76

c Lp 161
ng H Ch Minh 146, 148, 149, 157, 159, 231
Eden (Anthony) 106, 115, 210
Eisenhower (Dwight) 228
Ellsberg (Daniel) 230
Ely (tng Paul) 111, 210
Fall (Bernard) 100
Fedorov 218
Ford (Gerald) 147
Gallieni 100
Gandhi 43, 65
Garnier (Francis) 61
Gaucher (trung t) 196
Gaulle (tng Charles de) 69
G.C.M.A 105
Gilles (tng) 193
Goldwater (Barry) 123
Guiraud (ch huy) 196
H Huy Tp 223
Hi Lc Phong 223
Hm Nghi 26
Harkins (tng Paul) 122, 125
Heinl (R.) 146
Hervouet (i y) 196
Hong Hoa Thm (xem mc Thm)
Hong Minh Gim 31, 36
Hong Minh Tho 197
Hong Quc Vit 42
Hong Ph 36, 43, 217, 223
Hong Vn Hoan 41, 46, 224
Hong Vn Thi 23, 42, 54, 192, 197
Hong Vn Th 34, 219, 220, 221, 224, 225, 226
H Ch Minh (Nguyn i Quc) 24, 27, 29, 33, 34, 36-49, 52-54, 59-61, 65, 66, 68, 70, 72-75, 79, 81, 86, 88,
118, 192, 217- 222, 224, 225, 235, 236, 244, Hudson (vin) 144
Hunh Tt Pht 117
Hunh Thc Khng 29, 66, 75
Hu Mai 243
Illich (Ivan) 228
Joffre 191
Johnson (Lyndon B.) 147
Kahn (Herman) 144
Kennedy (Edward) 155
Kennedy (John F.) 122, 147, 148
Khi nh 27
Khe Sanh 141, 143
Khmers Issaraks 101
Kissinger (Henry) 150, 151, 175
Komintern 217
Lacouture (Jean) 236
Lalande (trung t) 196
Langlais (i t) 190, 192-195, 206, 208, 211
Laniel (Joseph) 108

Lao Bo (nh t) 30, 31

Lao ng (ng) 95, 146, 192, 227, 243
Lattre de Tassigny (tng) 82, 93, 95, 96, 125, 213
Leclerc (tng) 55, 62, 69, 73, 74, 213
Leister (i t) 117
Lepage (i t) 91, 93
L c Anh 173
L c Th 32, 151, 168, 170, 173
L Hng Phong 33, 34, 220, 222, 223
L Li 33, 49, 101
L Minh o 176
L Ngc Hin 159
Lnin 175, 218, 219
L Dun 116, 168, 171, 178, 183
L Quang o 32
L Qung Ba 39, 41, 46, 194, 197
L Thanh Ngh 58
L Trng Tn 169, 197
L Thit Hng 48
L Vn T 116
Long (Maurice) 27
Lon Nol 149
L Hn 69, 70
M.A.A.G 111
MacGovern (George) 45, 106, 151
Malraux (Andr) 28
Manchester (William) 151
Mao Trch ng 37, 83, 218
Martin (Graham) 181
Marty (Louis) 31
Masson (i trng Joseph) 215
Massu (tng) 69
McNamara (Robert) 120, 125, 140, 144, 145, 146
McNaughton (John) 230
Mecquenem (ch huy) 196
Mends-France (Pierre) 108, 115
Merlin (Martial) 27, 28
Morlire (tng) 79
Moutet (Marius) 79, 80
M Lai - Sn M 148
Nam Hng 99, 139, 215, 216
Navarre (Tng Henri) 101, 103, 104, 105, 186, 198, 212, 213
N Sn 100, 101, 103, 104, 194, 204
Neuberg 217
Ngh Tnh (X vit) 26
Ng nh Dim 117, 124, 126, 127
Ng nh Nhu 124
Ng Gia Khm 86
Nguyn Hng 66
Nguyn i Quc (xem mc
H Ch Minh) Nguyn An Ninh 28
Nguyn Cao K 153
Nguyn Ch Thanh 58, 130

Nguyn Hi Thn 46, 53, 72

Nguyn Hu Th 111
Nguyn Lam 32
Nguyn Quc Tr 208
Nguyn S Sch 31
Nguyn Tt Thnh (xem mc
H Ch Minh)
Nguyn Thnh Trung 108
Nguyn Th nh 118
Nguyn Th Minh Khai 34, 221, 222
Nguyn Th Quang Thi 34, 221-223
Nguyn Tng Tam 72, 74
Nguyn Vn C 42
Nguyn Vn Linh 173, 174
Nguyn Vn Thiu 149, 150, 156, 160, 165, 169, 176-178
Nguyn Vn T 65
Nguyn V (xem mc
Phng Ch Kin)
Nixon (Richard) 145, 146, 148-152, 155, 157
ODaniel (tng John W.) 111, 209
ONeil (Robert) 231
O.S.S 59, 219
Palme (Olof) 152
Pathet Lo 195
Patti 64
Phm Cng 216
Phm Hng Thi 28
Phm Hng 168, 172, 173, 178
Phm Ngc Thch 28, 54
Phm Vn ng 33, 34, 41, 46, 47, 53, 67, 74, 106, 115, 151, 220, 225, 243, 244
Phm Vn Ph 160, 161, 164, 166, 169
Phan Bi Chu 29
Phan Chu Trinh 29, 220, 221
Phan nh Phng 26, 49
Phan K Toi 61, 63
Phan Vn Trng 28
Phng Hong (k hoch) 150, 174
Ph Li (nh t) 117
Phng Ch Kin (Nguyn V) 36, 37, 39, 42, 43, 46, 48, 223-226
Phng Th Ti 172
Piroth (i t) 196, 206
Pirou (Gaetan) 32
Pleven (Ren) 112
Pomonti (Jean Claude) 231
Pontich (Pierre de) 55, 232, 233, 234
Radford ( c Arthur) 89, 210
Reul (ch huy) 57
Revers (tng) 89
Rheault (i t Robert) 148
Rivire (Henri) 61
Rolling Thunder (Sm rn)128
Rostow (Water) 125
Sainteny (Jean) 72, 235

Sarraut (Albert) 27, 31

Seguin (i t) 57, 233
Shaw (trung y) 59
Sihanouk 104, 149, 172
Sn La (nh t) 57, 61, 226
Staley 121
T Quang Bu 84
Tn Tro 59, 60, 65
Tn Vit (ng) 29, 30, 221
Tiu Vn 53, 70
Thanh nin (ng) 29, 30, 220, 223
Thch Qung c 144
Thin Thut 21, 45, 49
Thimonnier (ch huy) 196
Thomas (ch huy) 196
Thu Sn 17, 20, 21
Togliatti (Palmiro) 217
Toukhatchevski 217
Tourret (ch huy) 196
T Hu 58
Tn T 9, 218
Tn Dt Tin 30
Trn Chu Cng 46
Trn i Ngha 86
Trn ng Ninh 33, 58, 205
Trn Hng o 49
Trn Ph 221
Trn Quc Hon 81
Trn Qu Hai 195
Trn Trng Kim 61
Trn Vn Hng 178, 180
Trn Vn Tr 118, 168, 169, 173, 176
Trinquier (i t Roger) 105
Trotski 175
Trng Bi Cng 39
Trng Pht Khu 38, 53, 54, 70
Trng Chinh 33, 42, 47, 58, 64, 68, 83, 84, 175, 221, 244
Tudy Bernier (trung t) 234
Tully (Anderew) 228
Vadot (trung t) 196
Vaillant (trung t) 196
Vann (John Paul) 125
Vanuxem (tng) 181
Varenne (Alexandre) 29
Vautour (hnh qun) 106, 210
Vng Pao 149
Vn Tin Dng 58, 60, 99, 154, 159, 160, 164-167, 169, 172, 173, 178, 180, 192
Vit Minh (mt trn) 17, 21, 23, 24, 39, 42, 46, 47, 49, 51-53, 55, 57-59, 61-64, 69, 70, 77, 80, 84, 89, 91,
93, 95, 97, 100, 101, 105, 106, 191, 194, 195, 204-209, 212, 221, 225, 232, 234
Vit Nam Quc dn ng (ng) 30, 37, 53, 68, 70-72, 75, 76
Vnh Thy (xem mc Bo i) V Ch Cng 118, 168
V Cn 216
V Hin 197

V Hng Khanh 53, 72, 73

Vng Tu 125, 179
Vng Tha V 61, 64, 81, 108, 197
Watergate 149, 157
Westmoreland (tng William) 125, 129, 143, 145, 220, 230, 243
Weyand (tng) 171
Whampoa
White (Theodore) 228
Xun Lc 171, 176
Yn Bi (khi ngha) 30
Zasloff (Josehp) 228