FRANCUSKI SPELEOLOKI SAVEZ

PRIRUNIK ZA SPELEOSPAAVATELJE

FRANCUSKI SPELEOSPAAVATELJI (S.S.F.)

Prirunik za speleospaavatelje

PANJA !

Tehnike opisane u ovom radu plod su dugogodinjeg istraivanja. S.S.F. ne

moe biti ni na koji nain odgovoran za bilo kakve nezgode koje bi se dogodile
kao posljedica koritenja ovog prirunika.

UVOD
U svim zemljama gdje postoji bavljenje speleologijom, Francuski
speleospaavatelji (S.S.F.) priznati su kao jedna izuzetno sposobna i
inovativna organizacija. Ovu reputaciju zahvaljuje prije svega kvaliteti svojih
lanova, koji su svi iskusni speleolozi, aktivni kod kue i u inozemstvu.
Ova se reputacija takoer temelji na tehnikama koje smo postavili i utvrdili i
koje su prihvaene svugdje u svijetu. Ono to osobito daje izumiteljski aspekt
S.S.F.-u je njezina vrlina da si uvijek postavlja nova pitanja u svrhu
pronalaenja to boljih tehnikih rjeenja. Najnovija istraivanja koja
provodimo dovela su nas do toga da ponovno preispitamo metode i tehnike
kojima trenutno radimo, a sve u svrhu da to vie poboljamo kvalitetu
spaavanja iz speleolokih objekata.
Nakon ovih testova zakljuili smo da je pravo vrijeme za izdavanje ovog,
drugog izdanja Speleospaavateljskog prirunika. On nije katalog svih
moguih naina za evakuaciju unesreenog u nosilima. On nudi samo
prokuane i provjerene tehnike, koje posjeduju osnovni zahtjev
jednostavnost. Nemojmo nikad zaboraviti da je najbolja tehnika uvijek ona koja
je najjednostavnija, te da se to odnosi na sve aspekte speleospaavanja.
Vidjet ete da su odreeni postupci preispitani. Na primjer, zakljuili smo da
drugo ue na Tirolskoj prenici vie nije obavezno, te da se drugo
osiguravajue ue moe izostaviti u odreenim okolnostima.
Ukratko, ovaj kompletno preispitan Prirunik za speleospaavatelje e vam
pomoi u pruanju efikasnije pomoi speleolozima u nevolji, i u isto vrijeme
osigurati slijedei stupanj na naem zadatku objavljivanja praktinog prirunika
tehnika speleospaavanja.
Ph Fontespis-Loste
SSF President

Prirunik za speleospaavatelje
PRVI DIO ....................................................................................................................... 6
DJELOVANJE .......................................................................................................... 6
1.1 Administracija............................................................................................... 6
1.2 Organizacija .................................................................................................. 6
1.3 Metode ............................................................................................................ 6
1.3.1 TEHNIKE ................................................................................................. 6
1.3.2 MATERIJAL ............................................................................................ 7
1.3.3 INTERVENCIJE...................................................................................... 7
1.3.4 FINANCIRANJE ..................................................................................... 7
1.3.5 ODNOSI S JAVNIM VLASTIMA ......................................................... 7
1.4 Aktivnosti ....................................................................................................... 7
1.5 Organizacija SSF-a ...................................................................................... 8
II - LANSTVO ......................................................................................................... 9
2.1 Postati lan SSF-a ....................................................................................... 9
2.1.1 OSOBLJE NA POVRINI .................................................................... 9
2.1.2 OSOBLJE U PODZEMLJU.................................................................. 9
2.2 Uvjebavanje................................................................................................. 9
DRUGI DIO.................................................................................................................. 11
I - OPENITO ......................................................................................................... 11
II - ORGANIZACIJA SPAAVANJA .................................................................. 12
III - PRVI KORACI.................................................................................................. 13
3.1 - Openito .................................................................................................... 13
3.2 - Tehnike....................................................................................................... 13
IV - ZBRINJAVANJE UNESREENOG DO DOLASKA SPASILAKE
EKIPE ....................................................................................................................... 14
V - POZIV NA AKCIJU SPAAVANJA ............................................................ 16
VI - TRANSPORT HELIKOPTEROM ................................................................. 17
6.1 - Priprema terena za slijetanje helikoptera ......................................... 17
6.2 - Pristup helikopteru (ukrcaj i iskrcaj unesreenog) ....................... 17
6.3 - Podizanje vitlom ...................................................................................... 17
TREI DIO................................................................................................................... 19
I - NORME ............................................................................................................... 19
II - OPREMA............................................................................................................ 20
III - UAD ................................................................................................................. 22
3.1 Sila kidanja ................................................................................................. 22
3.2 Starenje ....................................................................................................... 22
3.3 Otpornost na habanje............................................................................... 22
3.4 Upotreba....................................................................................................... 22
IV - SIDRITA ......................................................................................................... 24
4.1 Openito ....................................................................................................... 24
4.2 Rezultati testiranja..................................................................................... 24
3

Prirunik za speleospaavatelje
ETVRTI DIO.............................................................................................................. 25
I - VOROVI............................................................................................................ 26
II - NOSILA .............................................................................................................. 29
2.1 Oprema ......................................................................................................... 29
2.2 Postavljanje unesreenog u nosila ...................................................... 30
2.3 Vezivanje - uvrivanje unesreenog za nosila.............................. 31
2.4 Vezivanje nosila za izvlaenje................................................................ 33
2.4.1 Klasina metoda - samo glava ...................................................... 33
2.4.2 Manevar glava - noge ........................................................................ 33
2.4.3 Tehnika jednostavnog uravnoteenja .......................................... 34
2. 4. 4.Podizanje pomou kolotura .......................................................... 35
III

- IZVLAENJE................................................................................................ 38
3.1 Postavljanje za izvlaenje ....................................................................... 38
3.2 Izvlaenje nosila......................................................................................... 40
3.3 Izvlaenje uz asistenciju.......................................................................... 40
3.4 Posebne okolnosti..................................................................................... 41
3.5 Prepoznavanje uadi................................................................................. 43
3.6 Osiguravajua ueta ................................................................................ 43
3.7 Protuutezi..................................................................................................... 44
3.7.1 Jednostruki protuuteg ...................................................................... 44
3.7.2 Dvostruki protuuteg........................................................................... 45
3.8 Nadovezivanje protuutega ...................................................................... 47

IV

- SPUTANJE ............................................................................................... 48
4.1 Jednostruka konica ................................................................................ 48
4.2 Dvostruka konica..................................................................................... 48
4.3 Prijelaz preko vora .................................................................................. 49
4.4 Prijelaz preko devijatora .......................................................................... 49
4.5 Primjer postavljanja .................................................................................. 50

V - PREBACIVANJA ............................................................................................ 51
5.1 Prebacivanje sa sputanja na penjanje............................................... 51
5.2 Prebacivanje sa penjanja na sputanje............................................... 52
VI

- KOLOTURE................................................................................................. 53
6.1 Fiksni devijator........................................................................................... 53
6.2 Ljudski devijator ........................................................................................ 53
6.3 Podesivi devijator ...................................................................................... 54
6.3.1. Manje devijacije ................................................................................. 54
6.3.2 Vee devijacije .................................................................................... 55
6.4 Pomini devijator....................................................................................... 56

VII - TIROLSKE PRENICE ................................................................................ 57

4

Prirunik za speleospaavatelje
7.1 Sidrita i postavljanje ............................................................................... 57
7.2 Napetost ....................................................................................................... 57
7.3 Primjer postavljanja .................................................................................. 59
VIII - HORIZONTALAN TRANSPORT NOSILA............................................... 61
8.1 Transport...................................................................................................... 61
8.1.1 Openito................................................................................................ 61
8.1.2 "Vodi" ................................................................................................. 61
8.1.3 Naredbe ................................................................................................. 61
8.2 Tipine situacije ......................................................................................... 62
8.2.1 Provlaenja i grebeni......................................................................... 62
8.2.2 Meandri.................................................................................................. 63
8.2.3 iroki kanali ......................................................................................... 64
8.2.4 Duboka voda........................................................................................ 64

Prirunik za speleospaavatelje

PRVI DIO

ORGANIZACIJA SSF-a
DJELOVANJE
1.1 Administracija
Francuski speleoloki savez osnovao je 1977. godine SSF, pod ijom se
nadlenou nalaze:
- Ured predsjednika i njegovog pomonika (imenuje ih Komisija francuskog
speleolokog saveza),
- tajnik i blagajnik,
- Komisija sa uredima tehnikog savjetnika i asnika za vezu (imenuje ih
predsjednik SSF-a) i regionalni dopisnici (po jedan za svako podruje).
Rad SSF-a je utvren pravilima dogovorenim u Francuskom speleolokom
savezu.

1.2 Organizacija
U svakom francuskom okrugu (departmanu) bogatom krkim fenomenima
nalazi se jedan tehniki savjetnik i njegovi pomonici (lanovi Francuskog
speleolokog saveza). Imenuje ih upan okruga prema prijedlogu
predsjednika SSF-a. Oni su duni osigurati ostvarivanje plana spaavanja u
svom okrugu kao i osigurati popis svih speleolokih objekata na njihovom
podruju sa topografskim nacrtima i planovima spaavanja.
Popis lanova SSF-a aktualizira se dva puta godinje. Tim povodom SSF
izdaju jedan godinjak koji prua cjelovite podatke o svim lanovima i njihovim
specijalnostima. Ovaj godinjak je temeljni dokument koji skuplja sve
informacije o akcijama spaavanja, koje se pohranjuju u centralnom uredu
SSF-a ve vie od 90 godina.

1.3 Metode
1.3.1 TEHNIKE
SSF izvodi obuku lanova na svim nivoima i u uskoj je suradnji sa Komisijama
za obuavanje ronjenja i pruanja prve pomoi francuskog speleolokog
saveza.
Svake godine SSF odrava teajeve i susrete sa slijedeim temama:
- nacionalni teaj za tehnikog savjetnika
- nacionalni teaj za voenje spaavanja
- nacionalni teaj za voe ekipa
- regionalni teajevi
- specijalizirani teajevi miniranja, ispumpavanja sifona, prve pomoi,
ronjenja
6

Prirunik za speleospaavatelje
- meunarodni teajevi
1.3.2 MATERIJAL
SSF raspolau uobiajenom speleolokom opremom. SSF takoer neprekidno
usavrava tehniku i opremu prilagoava tekim uvjetima podzemnih
spaavanja: termo odijelo za utopljavanje unesreenog, specijalno prilagoena
nosila, autonomne builice, vodonepropusna nosila za prijelaz vodenih tokova,
sredstva za komunikaciju otporna na vodu, lijeniki pribor, i dr
1.3.3 INTERVENCIJE
Zahvaljujui prokuanim i testiranim tehnikama, SSF moe djelovati u razliitim
uvjetima kao to su vertikalna ili vodoravna izvlaenja unesreenog (jame,
veliki prolazi, neravne povrine), transport nosila podzemnim rijekama, prijelazi
preko slapova, sifona, spaavanje zatrpanih osoba ili zaglavljenih u uskim
prolazima, intervencije u prostorima zagaenim toksinim plinovima, te
pruanje svih vrsta medicinske pomoi.
1.3.4 FINANCIRANJE
SSF nalaze se u okviru Francuskog speleolokog saveza koji svake godine
odvaja dio iz svog bueta za financiranje SSF.-a. Neto sredstava dolazi i od
ministarstva i (ili) lokalnih udruga.
1.3.5 ODNOSI S JAVNIM VLASTIMA
Temelje se na nacionalnoj konvenciji o suradnji potpisanoj izmeu Francuskog
speleolokog saveza i Ministarstva unutarnjih poslova. Donesene odluke
potvruju ulogu tehnikog savjetnika kao i one njegovih pomonika. Svi su oni
nositelji slubene karte. Na nivou okruga takoer je potpisana konvencija o
tehnikoj suradnji izmeu javnih vlasti i speleologa spaavatelja.

1.4 Aktivnosti
SSF djeluje na vie razliitih podruja:
- prevencija nezgoda u podzemlju (pilje, jame, rudnici i dr);
- obuka speleologa spaavatelja (lanovi ekipa, tehniko
specijalisti, i dr);
- organizacija i voenje akcija spaavanja u podzemlju

osoblje

OPASKA

SSF ima oko 60 akcija spaavanja godinje kako u Francuskoj, tako i u

inozemstvu (panjolska, vicarska, Poljska, Maroko, ). Na taj nain je SSF
tokom godina stekao iroko iskustvo u tehnikama i organizaciji.
SSF je posredstvom Francuskog speleolokog saveza organizacija priznata i
odobrena od Ministarstva unutarnjih poslova, a pomou svojih predstavnika
SSF je povezan sa Centrom za nacionalnu sigurnost.
7

Prirunik za speleospaavatelje

1.5 Organizacija SSF-a

FRANCUSKI SPELEOLOKI SAVEZ

NACIONALNO TIJELO

Regionalna tijela
CSR
Lokalna tijela
CDS

Klubovi i individualci

Regionalni
spasavalaki komitet
Lokalni komiteti sa
CTD i CTA
Voe timova
Timovi
Specijalisti

NACIONALNI
KOMITETI
-Osiguranje
-Audiovizualno
-CREI ekspedicije
-Snimke
-Ouvanje okolia
-EFS kolovanje
-Medicina
-Ronjenje
-Profesionalci
-Publikacije
-Pravilnik i zakoni
-Znanost
-SSF

NACIONALNO TIJELO
-Predsjednik
-Potpredsjednik
-Blagajnik
-Savjetnik za tehniku
-Voditelji projekata
-Regionalni korespondenti

Prirunik za speleospaavatelje

II - LANSTVO
2.1 Postati lan SSF-a
Prilikom akcije spaavanja svatko moe djelovati i pomoi na razliite naine
ovisno o svojim mogunostima i sposobnostima. Razlikujemo rad na povrinilogistiku od tehnikog djelovanja pod zemljom.
2.1.1 OSOBLJE NA POVRINI
Oito je najvanije da svatko tko sudjeluje u speleospaavanju, ak i na
povrini, dobro poznaje speleologiju. Na primjer skupljanje i transportiranje
potrebne opreme na odreeno mjesto zahtijeva vjetinu itanja topografske
karte i sposobnost tonog itanja nacrta.
2.1.2 OSOBLJE U PODZEMLJU
U podzemlju zahtijevaju se brojne vjetine: kopanje, prva pomo, tehnike
postavljanja objekta, postavljanje telefonskih linija, ronjenje, itd U svakom
sluaju oni najsposobniji za manevriranje s nosilima biti e lanovi i voe ekipa
njihova je uloga kombinacija postavljanja i dopremanje unesreenog sigurno
na povrinu.
Da bi se efikasno radilo u podzemnim uvjetima, te za potpunu samostalnost u
kretanju po speleolokim objektima i postavljanju, bitno je redovito bavljenje
speleologijom.
No ak i s manjim iskustvom u bavljenju speleologijom moemo kontaktirati
lokalno udruenje Tehnikih savjetnika da bi saznali vie o speleospaavanju i
kako da se ukljuimo u teajeve spaavanja.

2.2 Uvjebavanje
SSF jednom godinje izdaje kalendar nacionalnih teajeva. Ovaj raspored se
objavljuje u obavijestima SSF-a u magazinu Francuskog speleolokog saveza
Spelunca kao i u godinjem programu Francuske speleoloke kole (sekcija
Francuskog speleolokog saveza).
Teajevi su bazirani na nacionalnim kriterijima i vode ih speleospaavatelji koji
su aktivni unutar SSF-a. U cilju zadovoljavanja potreba i traenih poboljanja
svih na nacionalnom nivou, godinje se organiziraju i drugi specijalistiki
teajevi, koji pokrivaju teme kao to su prokopavanje, ronjenje, prva pomo,
meunarodni teajevi, itd Instruiranje je specijalizirano za meunarodne
teajeve.
Ovi teajevi imaju dva cilja: prvo da postignu samodisciplinu za najefikasnije
reakcije tijekom akcije spaavanja, te potpuno poznavanje tehnika koje se
zahtijevaju za efikasnu akciju spaavanja.

Prirunik za speleospaavatelje
Naziv
teaja
lan
ekipe

Voa
ekipe

Administr
acija
spaavan
ja

Voa
spaavan
ja

C I L J E V I
Osobne vjetine
Tehnike vjetine
markera
i
- Da bude na raspolaganju i - Postavljanje
sistema za komunikaciju
pripravan se javiti na poziv za
- Rjeavanje prepreka da se
spaavanje.
omogui lako napredovanje
- Da se ukljue unutar grupe ili
nosila
prihvate odgovornost koju im
dodijeli osoba koja koordinira - Noenje nosila u svim
uvjetima
spaavanje
- Da
provode
dobivena
nareenja i da budu svjesni
svojih dunosti
odabiranja
- Voa ekipe mora imati sve - Sposobnost
najprikladnije opreme te
osobine lana ekipe, ali i
postavljanja potrebnog za
sposobnost voenja ekipe te
izvlaenje nosila preko bilo
prenoenja svog tehnikog
kakvih prepreka na koje se
znanja na ekipu
naie
- Pomo voi u zadacima
vezanim za obuku (teajevi, - Potpuno razumijevanje svih
potrebnih tehnika i njihove
vjebe) i voenje lokalnih
upotrebe
organizacija
za
speleospaavanje
- Da bude na raspolaganju i - Kontinuirano biljeenje tijeka
akcije
pripravna odgovoriti pozivu na
- Pripremanje
prognoza
i
akciju spaavanja
podsjetnik voi spaavanja
- Pomo voi spaavanja u
dokumentacije
primanju poziva i sastavljanju - Priprema
voi spaavanja za pisanje
zavrnog izvjetaja akcije
zavrnog izvjetaja
spaavanja
- Nema
operativne
odgovornosti:
uloga
je
pomaganje voi spaavanja
pri
izradi
dokumentacije,
dijagrama, itd
- Da bude na raspolaganju i da Organizacija:
se ukljui u akciju spaavanja - odnosi
sa
vlastima
i
- Da ima aktivno razumijevanje
speleospaavateljima
organizacije i ljudskih odnosa - priprema
plana
speleospaavanja
Nezgode:
- uvjebavanje
spasilakih
ekipa, dokumentacija
Procedure:
- voenje speleospaavanja

10

Prirunik za speleospaavatelje

DRUGI DIO

OKOLNOSTI KOD SPAAVANJA

I - OPENITO
Voa spaavanja koordinira podzemne operacije; njemu pomau voe ekipa,
iji je posao skupiti sve relevantne informacije tijekom spaavanja. Ova ekipa
djeluje iz zapovjednog stoera na povrini.
Ovdje se primaju sve informacije i odavde se zapoinju sve akcije. Svi
spaavatelji nakon to dou moraju se ovdje prijaviti i podaci o njima se
prosljeuju voi spaavanja koji organizira spasilake ekipe i planira razliite
stadije spaavanja.
Svaka akcija spaavanja zahtjeva osobe specijalizirane za djelovanje pod
zemljom i na zemlji. Neophodna je radio veza izmeu voe akcije i ulaza u
jamu, a koju e obavljati osoba koja savreno poznaje speleoloki jezik.
Biti sudionik u jednoj akciji spaavanja ne znai da treba biti samo vrhunski
speleolog. Osobe na povrini brinu se o opremi, hrani, o eventualnom
opremanju i oznaavanju puta do ulaza jame, o radio vezama, transportu,
smjetaju i dr. Sve je to neophodno za brzo i efikasno djelovanje ekipe za
spaavanje. Dunost je regionalnog tehnikog savjetnika organiziranje
prethodnih vjebi i pronalaenje mjesta za mogunosti svakog volontera.

OPASKA

Prilikom akcije spaavanja neophodna su optimalna sredstva za vezu i

prijenos informacija jer upravo zahvaljujui njima voa spaavanja moe brzo i
efikasno donositi vane odluke kod spaavanja.

11

Prirunik za speleospaavatelje

II - ORGANIZACIJA SPAAVANJA

Vatrogasci, policija, itd...

Pozvani spasavaoci

SSF nacionalna
mrea

KOMANDNO MJESTO
-voenje akcije
-pozivanje ljudstva
-kontakti sa drugim tijelima
-zapisnik akcije

Mediji

Smjetaj

Vozilo za transport
Timovi sa specifinim
zadacima

Oruarstvo

Radio veza

ULAZ U OBJEKT

Timovi u podzemlju

Sve akcije nareuje voa spaavanja. Najvanije toke su povezane

radiovezom da bi se osigurao kontakt sa voom spaavanja.

12

Prirunik za speleospaavatelje

III - PRVI KORACI

3.1 - Openito
Ovo poglavlje o samopomoi i zbrinjavanju unesreenog dio je speleoloke
kole ili teaja. U svakom sluaju ovladavanje tehnikama prve pomoi moe
znaajno pomoi spaavateljima i unesreenom koji eka pomoe.
Ako se ovlada tehnikom samopomoi i samospaavanja moe se izbjei
podizanje akcije irokih razmjera. esto je potrebno samo premjestiti
unesreenog sa jednog na drugo mjesto, ugodnije i sigurnije, do dolaska
strune pomoi, a za to je neophodno dobro poznavanje tehnike samopomoi.
Sve tehnike samospaavanja poduavaju se u EFS (Francuska speleoloka
kola).

3.2 - Tehnike
Spaavatelji bi trebali:
- ovladati tehnikom postavljanja unesreenog u nosila, baratanja uetima i
svim tipovima spravica koje se koriste u speleospaavanju
- moi analizirati situaciju i brzo donositi odluke
- pomoi iscrpljenom ili ozlijeenom lanu ekipe da se izvue iz teih
situacija
- upotreba vie razliitih pristupa za rjeavanje individualnih problema
- poznavati osnove prve pomoi (zbrinjavanje unesreenog u oekivanju
spaavatelja)
- poznavati osnove fiziologije organizma koja je povezana sa umorom i
iscrpljenou

13

Prirunik za speleospaavatelje

IV - ZBRINJAVANJE UNESREENOG DO DOLASKA

SPASILAKE EKIPE
U veini nesretnih sluajeva ekanje pomoi za unesreenog je dugo; jedan
lan ekipe treba se popeti do izlaza, potraiti telefon i pozvati slubu
spaavanja u akciju. Tada voa spaavanja okuplja ljude i pokree akciju.
Kada se dogodi nezgoda, prvo je najvanije zbrinuti unesreenoga, maknuti
ga na to ugodnije i sigurnije mjesto te ga utopliti kako mu se ne bi pogoralo
zdravstveno stanje. Ako je to ikako mogue, unesreeni se nikako ne bi smio
ostaviti sam, pogotovo ako je u nesvijesti. Takoer ne treba premjetat
unesreenoga ukoliko se to mjesto moe ugodno urediti. Unesreenog treba
pomicati sa mrijesta nezgode samo u sluajevima kada je to nuno (padanje odranjanje kamenja, slapovi, vodeni tokovi); poznavanje metoda u te svrhe
stjee se na seminarima prve pomoi.
Zbrinjavanje unesreenoga poinje se njegovim umirivanjem. Ako je ikako
mogue skine se sa njega kaciga, pojas, kombinezon (ako je mokar).
Neophodno je napraviti toplinsku izolaciju unesreenoga, a ona se moe
napraviti pomou ueta, transportnih vrea, astro folije... Potom slijedi
postavljanje zaklona ili bivka. Na tlo je najbolje prvo postaviti uad, na njih
prostirku i astro foliju a sa svake strane jednu karabitku.
Ovisno o stanju u kojem se unesreeni nalazi
uvijek treba imati na umu 5 pravila:

Odmoriti

Utopliti

Okrijepiti hranom
Opskrbiti tekuinom
Osigurati komfor

14

Prirunik za speleospaavatelje

15

Prirunik za speleospaavatelje

V - POZIV NA AKCIJU SPAAVANJA

Preporua se, kada god je to mogue, da uzbunu podigne lan ekipe svjedok
nezgode. On e najbolje znati odgovoriti na razna pitanja u vezi nesree.
Stoga treba znati to je mogue vie informacija kada krene pozvati pomo:
Vrijeme i priroda nesree;
Stanje unesreenog:
Da li ozlijeeni odgovara na pitanja?
Da li moe pomicati ekstremitetima?
Da li mu je disanje normalno?
Da li se osjea bilo na zapeu?
Da li ima oiglednih fizikih ozljeda?
Da li mu se stanje pogorava?
Opis objekta
Opis putova i staza koji vode do ulaza u objekt
Specijalne informacije: prepreke kao to su padanje kamenja, suenja,
vodeni tokovi
itd
Poeljno je da se svi ovi podaci zapiu te je stoga uvijek dobro kod sebe
imati papir i olovku.
Poziv se prvo upuuje regionalnom kontroloru (voi spaavanja) ili njegovom
zamjeniku, koji popunjava standardni formular SSF-a i poduzima daljnje
korake.
Drugi poziv se upuuje policiji, koja ima iskustva u pokretanju hitnih akcija.
Svjedok nesree mora uvijek ostaviti broj telefona i adresu odakle zove, te
nee napustiti to mjesto sve dok ne dobije drugaije upute od voe
spaavanja. To je vano stoga to se od njega mogu zatraiti dodatni podaci o
nesrei. On je ujedno i prvi kontakt sa ekipama koje prispijevaju mjestu
nesree.
UPOZORENJE: Svaki piljar koji eli piljariti u Francuskoj ili inozemstvu treba
posjedovati brojeve telefona relevantnih regionalnih kontrolora (voa akcije), ili
odgovarajuih nacionalnih ili internacionalnih tijela.
U Francuskoj ti se brojevi mogu dobiti kod regionalnih komisija za spaavanje i
regionalnih odbora za spaavanje kojima pripadaju.
Informacije o ovim detaljima te kako kontaktirati nacionalne predstavnike
moemo dobiti od FFS-a (Tel. 01.43.57.56.54; Fax. 01.49.23.00.95)
FEDERATION FRANCAISE DE SPELEOLOGIE
130 rue Saint-Maur
75011 Paris
FRANCE

16

Prirunik za speleospaavatelje

VI - TRANSPORT HELIKOPTEROM
Upotrebom helikoptera kao prijevoznim sredstvom dolo je do znaajnih
korisnih promjena u akcijama spaavanja. Vrijeme koje je prije bilo potrebno
da se spasioci dovezu do ulaza u jamu, esto na nepristupanim terenima,
znaajno je smanjeno. Ne treba zaboraviti niti znaaj puno ugodnije i bre
evakuacije unesreenih nakon izlaska iz jame.

6.1 - Priprema terena za slijetanje helikoptera

Uvijek treba pronai to je mogue raniju povrinu bez visokih prepreka
prilikom sputanja helikoptera. Veliina te povrine treba biti dovoljna za
srednju veliinu helikoptera od oko 13 metara. U sluajevima slijetanja na
snijeg, snijeg se treba prethodno to bolje nabiti da bude vri. Da bismo
pomogli pilotu korisno je prethodno oznaiti smjer vjetra pomou lagane vrpce
ili pak postaviti jednog ovjeka leima okrenutim vjetru i s rukama podignutim
u zrak u obliku slova " V " uz pripremljen teren za ateriranje. Poeljno imati
dimnu bombu koju se aktivira u momentu nadlijetanja helikoptera.

6.2 - Pristup helikopteru (ukrcaj i iskrcaj unesreenog)

Osnovna opasnost koja nam prijeti od helikoptera pri ateriranju i polijetanju jest
njegova rotaciona elisa (gornja velika elisa i manja okomita na repu). U
sluaju da je teren nagnut velika elisa predstavlja stalnu opasnost te je stoga
preporuljivo helikopteru prilaziti sa prednje strane pognuta tijela te smjerom
uz padinu da bi poveali svoj razmak od glavnog rotora. Treba izbjei svaku
urbu prilikom ukrcavanja i mirno ui. Dugake predmete treba poloiti
horizontalno. Kod istovara materijala jedan ovjek prvi sie i prihvati opremu.
Smjetaj opreme u helikopter treba prepustiti odgovornoj osobi. Nakon ukrcaja
treba se odmah vezati i paziti da se ne ometa uzlijetanje. Najsigurnija pozicija
kod uzlijetanja je kleknuti i ekati uzdizanje.

6.3 - Podizanje vitlom

Ovaj manevar je prije svega u nadlenosti pilota i njegovog pomonika
(Winchman). Koristi se iskljuivo u vrlo hitnim situacijama. Ona ne predstavlja
neke vee potekoe za one koji se na taj nain sputaju ili podiu osim u
onim sluajevima kada se njihov prihvat izvodi na jako nagnutim i tekim
terenima; u takvim sluajevima preporua se ispustiti sajlu samo kad je
unesreeni stabilan i kad se ne njie.

17

Prirunik za speleospaavatelje

CISA-IKAR
oznake poziva u pomo

18

Prirunik za speleospaavatelje

TREI DIO

OPREMA
I - NORME
Postoje dva osnovna sustava normi: U.I.A.A. i C.E
UIAA
Oznake proizvoda koje ujedno i istiu garantirano maksimalno optereenje
ueta bez vorova
Oznake koje oznaavaju maksimalnu dozvoljenu silu na karabiner posebno
u uzdunom i poprenom poloaju te u sluaju otvaranja bravice
CE
Standardi Europske zajednice s ciljem da se to vie pobolja sigurnost
alpinista
Na osnovi nekih proizvoaa samo je istaknut iznos maksimalnog optereenja
sa kraticom "max" ili radnog optereenja sa oznakom "use".
Svi proizvodi sa oznakom "tested" pojedinano su ispitani pod 75% radnog
optereenja a zatim su ponovno kontrolirani.

OPASKA

ak kada je neka spravica ili ue proizvedeno prema normama to ipak ne

znai apsolutnu sigurnost jer laboratorijski testovi ne mogu imitirati sve uvjete
pod kojima se ono nae na terenu. Takoer, proizvoai ne odgovaraju za
opremu koja se naknadno rastavi, promjeni ili popravlja od neovlatenih
osoba.

19

Prirunik za speleospaavatelje

II - OPREMA
Preporuke za svu opremu koja se koristi tijekom akcije spaavanja:
UAD
Industrijske su proizvodnje i prodaju se po normama U.I.A.A. i C.E. Trebaju biti
dijametra 10 mm ili veeg da bi izdrala nivo optereenja i habanja vei od
onog koji se obino javlja tijekom upotrebe.
SIDRITA
Preporua se koristiti ekspanzione spitove iji je promjer jednak ili vei od 8
mm ili sve one spitove koji posjeduju ovakve ili jo bolje kvalitete. Tipovi
sidrita ovise o vrsti terena te o procjeni onoga tko ga postavlja na stijeni.
PLOICE
Postoje ih vie vrsta, ali njihova otpornost na vertikalna istezanja treba biti
jednaka ili vea od 15 kN.
Za sidrita na stropu koriste se simetrini ili asimetrini prstenovi te njihova
otpornost na sile treba biti 8 kN ili vea.
TRAKE
Bilo da su pravilno zavezane koristei vorove za trake ili da su industrijski
zaivene, moraju izdrati vertikalnu silu od minimalno 8 kN. Ne treba ih se
upotrebljavati za izradu trostrukog sidrita s promjenjivim smjerom.
VOROVI MEU UETIMA
Povezana su sa dvostrukom osmicom ili dvostrukim krinim na zateg na
pouzdanim i neoteenim uetima. Ovakvo povezivanje uadi ne smije se
initi na starim ili loe odravanim uetima.
BLOKERI
Proizvode se sa otponcem, a blokeri su predvieni za uad minimalnog
promjera 10 mm.

20

Prirunik za speleospaavatelje
KOLOTURE
Vrlo su znaajan dio opreme kod spaavanja i najbolje je izabrati one koje
mogu prihvatiti 2 ili ak 3 karabinera. Moraju biti otporni na sile vee od 10 kN.
Klasian dizajn kolotura ukljuuje nylonski ili bronani leaj, meutim ovi
leajevi su znatno manje efikasni od kuglinih ili valjkastih leajeva te stoga
treba nastojati u spaavanju koristiti ove potonje.
NOSILA
Za uspjeno i kvalitetno spaavanje koristi se model " TSA " koji su testirali
Francuski speleospaavatelji i koji se pokazao dobrim.
KARABINERI
Proizvode se od elika ili aluminija te obavezno moraju biti izraeni
prema strogim normama sa svojstvom da moraju podnijeti sile vee od 15 kN.

21

Prirunik za speleospaavatelje

III - UAD
3.1 Sila kidanja
Kvaliteta uadi koja se pojavi na tritu sve se vie poboljava. Kod uadi
promjera 10 mm ili vie (uad koja se preporua u spaavanju) otpornost
prelazi i 20 kN. Ovi izmjereni iznosi vrijede samo za idealne uvjete (bez trenja
i vorova).

3.2 Starenje
U prvoj godini upotrebe ueta ono je u najboljem stanju. Kod klasine upotrebe
ueta dakle sa vorovima (osmica, devetka, panjak, ili sl) ono zadrava 2/3
svoje otpornosti od one koju je istaknuo proizvoa. Nakon prve godine ova se
otpornost lagano smanjuje ali ipak ostaje iznad 50 % nakon jednog desetljea
(prema testiranju SSF-a).

3.3 Otpornost na habanje

Na ovo svojstvo direktno utie vrsta kouljice:
gusto pletenje kouljice ueta ini ue otporno na trenje ali ue s vremenom
postaje sve krue
rjee pletenje kouljice ueta daje gipkost uetu ali sa slabijom otpornou
na trenje
U svakom sluaju treba to je mogue vie izbjegavati trenje na uad.

3.4 Upotreba
Osim otpornosti, jednostavnost rukovanja i gipkost ueta su druge dvije
znaajne vrline ueta. esta upotreba ueta utjee na njegove kvalitete uslijed
djelovanja vode, gline, estica stijena i dr. Ovi imbenici poveavaju promjer
ueta i samim time nakon nekog vremena oteavaju pravljenje vorova,
napredovanje descenderom ili stavljanje i slaganje ueta u transportnu vreu.
Preporua se da se ue nakon 5 godina koritenja izbaci iz uporabe.
Promjer ueta je dakle u funkciji razliitih imbenika koji na njega djeluju. Uad
koju danas piljari najee upotrebljavaju promjera je 9 mm (najmanji promjer
prema Europskim standardima).
to se tie uadi koja se rabi u speleolokim spaavanjima iskljuivo se
upotrebljavaju uad promjera 10 11 mm zbog toga to je ta uad dodatno
optereena raznim silama i naprezanjima.

22

Prirunik za speleospaavatelje

OPASKA
PUKNUE UETA
Ue koje se nalazi pod velikim optereenjem pokazuje dvije osnovne reakcije:
produljenje i zagrijavanje. Kod vrlo velikih i naglih optereenja ue se zagrijava
ak 200 -220 C to moe prouzrokovati topljenje niti i pucanje ueta.

23

Prirunik za speleospaavatelje

IV - SIDRITA
4.1 Openito
Polazei od principa da kod spaavanja sva oprema mora izdrati teret tri
osobe (unesreenog, protuutega i onoga koji regulira), uviamo da sidrita
moraju biti vrlo pouzdana i otporna.
U raznim situacijama, lanovi ekipe jako ure te prilikom postavljanja sidritaspitova mogu zanemariti sve vane karakteristike stijene te loije i nepravilno
ih postaviti.
Stoga svi ovi imbenici utjeu na sigurnost sidrita i zato preporuamo da se
uvijek sistematski postavlja 3 spita po sidritu kako bi se poveala sigurnost.
Osobit oprez potreban je kod koritenja prirodnih sidrita.
Utrostruavanje sidrita (3 spita) obavezno se rabi na krajevima Tirolskih
prenica, kod svih tipova protuutega i izvlaenja, te kad koristimo koloture sa
pomonim bonim ploicama. Ne upotrebljava se uvijek kod sidrita za
konicu jer sile koje tada djeluju rijetko su kada vee od mase nosila ili
eventualno jo jedne osobe.
to se tie gurtni, mogu se nabaviti one koje su otporne na pucanje do sile
300 kN, to je premalo te bi trebalo obavezno imati one koje su pouzdane do
800 kN prema Europskim normama.
Postoji mogunost da u svojoj spasavalakoj opremi imamo i gurtne sumnjive
nosivosti. Ovakve gurtne ne bi trebalo koristiti prilikom spaavanja da bi
osigurali konzistenciju i pouzdanost svih dijelova opreme prilikom postavljanja.

4.2 Rezultati testiranja

Za teret teine 1.8 kN koja djeluje na sidrite sa 3 spita , dva su znaajna
parametra:
- duina odsjeka ueta
- udaljenost tereta od glavne osi
U najnepovoljnijem sluaju jedna toka sidrita mora izdrati silu od 1.4 kN.
U najpovoljnijem sluaju na svaku toku sidrita djeluje sila od samo 0.35 kN.
Napomena: SSF je vie godina testirao opremu i tehnike da bi poboljao
osobine prilikom upotrebe. Podaci dobiveni ovim testiranjima su objavljeni
unutar SSF-a; ovi podaci su samo djelomino prikazani u ovoj publikaciji. Svi
podaci su dostupni vaem ispitivanju preko SSF-a.

24

Prirunik za speleospaavatelje

ETVRTI DIO

TEHNIKE SPAAVANJA
UVOD
Ovaj dio knjige prije svega obuhvaa probleme koje susreemo tijekom
izvlaenja unesreenog, kako iz vertikalnih dijelova tako i iz horizontalnih.
Objanjenja koja slijede opisuju cjelokupnost svih sigurnih i efikasnih tehnika
za uspjean prolaz raznih prepreka koje susreemo u speleolokim objektima.
Prije svega, vano je podsjetiti na neke norme ponaanja, primjenljive na
svakoga.
to je vei broj spaavatelja pozvan u akciju to treba kod svakog od njih
usaditi osobnu odgovornost. Tako je, na primjer, kod transporta jedne
transportne vree nuno biti posebno oprezan kako ne bismo njome uruili
kamenje na nae kolege u jami.
Svatko treba imati inicijativu da provjerava opremu koju koristi; dugotrajna
upotreba moe razlabaviti klinove.
Svaki lan ekipe mora tono znati koju opremu nosi i za to je njegova ekipa
zaduena. Svaka ekipa koja ulazi u jamu treba ponijeti onaj materijal i opremu
koja je neophodna u njihovom zadatku.
Ako pojedini spaavatelji mijenjaju ekipu tijekom spaavanja, opremu koju
nose moraju ostaviti prvoj ekipi, a preuzeti opremu od one ekipe kojoj su se
pridruili.
Svaki spaavatelj, lan ekipe, mora se sam pobrinuti za svoje samostalno
djelovanje (svjetlo, odjea, hrana) koje mu je potrebno tijekom spaavanja.
Sve ove preporuke mogu izgledati vrlo banalne i oigledne, ali jo uvijek je
naalost prilino esto, da mnogi spaavatelji zaokupljeni svojom zadaom,
dovedu sami sebe u opasne situacije ili pak prouzrokuju kanjenje.
Ne moemo preuveliati vanost panje i opreza u svim situacijama u
speleospaavanju.

25

Prirunik za speleospaavatelje

I - VOROVI

OPASKA
Izdrljivost vorova prikazana je u odnosu na snagu novog ueta, bez vora

OSMICA
Temeljni vor za " postavljanje " jama kao i za vezanje nosila
Izdrljivost: 2/3 ueta

DVOSTRUKA OSMICA
vor koji se koristi za vezanje ueta za dvije toke istovremeno.
Izdrljivost: 2/3 ueta

LAARSKI (VRZNI)
vor koji se sam zatee. To je najkrai vor koji zauzima svega nekoliko cm
ueta.

Izdrljivost: 1/2 ueta

26

Prirunik za speleospaavatelje
POLULAARSKI
Osiguravajui vor koji se koristi kao kolotura, konica, kod osiguravanja,
sputanja i kod tirolske prenice.
Izdrljivost: 2/3 ueta

OSMICA SA UPLITANJEM
vor koji se koristi za spajanje dva ueta iste debljine.
Izdrljivost: 2/3 ueta

DVOSTRUKI KRINI
vor za nadovezivanje dva ueta.

27

Prirunik za speleospaavatelje
ZAUSTAVLJAJUI VOR
vor podesan za izvoenje pod optereenjem, a esto se koristi zajedno sa
polulaarskim.

VOR ZA RASPODJELU optereenja

Sistem za raspodjelu optereenja jednako na dvije ili vie toaka.
Za ovo ne treba koristiti gurtne.

28

Prirunik za speleospaavatelje

II - NOSILA
2.1 Oprema
Uz upotrebu nosila za transport unesreenoga, neophodna je i dopunska
pomona oprema koja se treba sastojati od:
za unesreenoga:
- termo odijelo i rukavice
- zatitna kaciga bez rasvjete
- zatitne naoale ako ne postoji vizir ve kao sastavni dio kacige
za nosila
- tri asimetrina karabinera sa maticom koja se dakle mogu otvoriti pod
optereenjem
- est elinih delta karabinera promjera 6-8 mm uvrena za gurtne
za noenje
- tri zamke promjera 7 mm, duine 4 m koje se koriste kod raznih
podeavanja i kod tirolske prenice
- jedna zamka promjera 7 mm, duine 6 m, za koritenje na koloturama
kada su nosila na tirolskoj

29

Prirunik za speleospaavatelje

2.2 Postavljanje unesreenog u nosila

- Otvoriti PVC preklopce na nosilima
- Rastvoriti sve gurtne prema crteu
- Paljivo poloiti unesreenog sluajui savjete lijenika

OPASKA
Polazimo od toga da je unesreeni dobro utopljen i bez speleoloke opreme.

30

Prirunik za speleospaavatelje

2.3 Vezivanje - uvrivanje unesreenog za nosila

Za udoban smjetaj unesreenog neophodno je slijediti redoslijed sljedeih
radnji:
1. poloiti unesreenog na sredinu nosila
2. privezati stopala sa lagano savinutim koljenima
3. privezati bedrenu gurtnu (ne prejako)
4. privezati prsnu gurtnu
5. zavriti vezanjem nonih gurtni imajui na umu da su predviene za
dranje slomljenog uda na mjestu
6. privrstiti PVC preklopce

31

Prirunik za speleospaavatelje

32

Prirunik za speleospaavatelje

2.4 Vezivanje nosila za izvlaenje

2.4.1 Klasina metoda - samo glava
Nosila imaju trajno prikvaena
tri asimetrina karabinera sa
maticom na glavnom prstenu.
Ue za izvlaenje na svom
kraju zavrava vorom - osmicom
ispred kojeg se jo nalazi jedan vor
za prepoznavanje ueta, i ono se
vee izravno na jedan od tri
karabinera na glavnom prstenu.
Dva preostala karabinera slue
za osiguranje ako zatreba, te
da preuzmu optereenje.

OPASKA
Tri glavna karabinera moraju se lako razlikovati od ostalih, na primjer bojom.
Karabineri tipa " Auto-lock " se osobito preporuuju. Obavezno se trebaju
upotrebljavati asimetrini karabineri, jer se mogu otvoriti pod optereenjem, a
da maksimalno sauvaju nosivost.
2.4.2 Manevar glava - noge

Slika 1:
Ue za izvlaenje je labavo dok
ue za osiguranje preuzima
izvlaenje
lan ekipe moe odvezati vor
ueta koje je bilo prvo optereeno
od glavnog prstena

33

Prirunik za speleospaavatelje

Slika 2:
izvlaenje se nastavlja
podizanjem nogu unesreenog

2.4.3 Tehnika jednostavnog uravnoteenja

Ova tehnika omoguava da se nosila prebace iz okomitog poloaja u
vodoravni, da bi se lake izalo iz jame te da bi unesreenom bilo ugodnije.

Vezivanje je jednako kao i kod manevra " glava - noge " osim to zahtjeva
dodatnih nekoliko metara ueta. Ova tehnika se moe primijeniti na svakom
poetku izvlaenja ali isto tako i u tijeku izvlaenja.
34

Prirunik za speleospaavatelje
2. 4. 4.Podizanje pomou kolotura
Dva su naina za postavljanje nosila na koloture.
Prvi tako da nosila podignemo na tirolsku ili tirolsku olabavimo dok nosila
pridravaju lanovi tima. 6 m zamke od 7 mm je potrebno da se koloture
poveu zajedno te sa vunim uetom i na taj nain omoguavati nosilima da
se kreu ravnomjernije, izbjegavajui trzaje kod povlaenja.

35

Prirunik za speleospaavatelje
Koloture s produenjima
Tehnika koja se koristi za prebacivanje nosila s jedne na drugu tirolsku
prebacivanjem jedne po jedne koloture.
Ova metoda zahtijeva neto vie vremena od optereivanja direktno na
koloture, ali omoguuje lake prebacivanje nosila te trai manje spaavatelja
za prebacivanje sa tirolske na tirolsku.

36

Prirunik za speleospaavatelje
Izravno vezivanje na jednu koloturu
Nosila se izvlae na glavnom ringu i napreduju postepeno zahvaljujui nagibu
tirolske i sili upotrebljenoj za izvlaenje.
linga od ueta moe se ostaviti izmeu glavnog ringa i nogu nosila za
upotrebu prilikom manevra glava-noge ili za uravnoteenje nosila.

OPASKA
Ovisno o situaciji nosila se mogu zakaiti koristei jednu, dvije ili tri koloture i
na kosu tirolsku kao i na horizontalnu.

37

Prirunik za speleospaavatelje

III

- IZVLAENJE

3.1 Postavljanje za izvlaenje

Kolotur - bloker

Koristi se kod osiguranja nosila,

kod izvlaenja nosila na strmim
terenima.
Teina izvlaenja jednaka je masi
nosila te trenju koji nastaje od
postavljenog sistema.

Sveti Bernard

Koristi
se
kod
vertikalnog
izvlaenja nosila.
Teina izvlaenja jednaka je
polovini mase nosila kojoj se jo
pridodaju razna trenja ovisno o
kutu pod kojim se izvlai i
unutarnjem trenju kolotura.

Duina ueta " progutana " kod izvlaenja je dvostruko vea od one do nosila.
Kod izvlaenja kada se kolotur-bloker n 2 dovue do kolotur-blokera n1,
treba spustiti komplet n2 prije nastavka izvlaenja

38

Prirunik za speleospaavatelje
Sv. Bernard sa dodatnom koloturom
Jedna toka sidrita, odvojena od vezivanja Sv. Bernarda, omoguava da se
pobolja efikasnost izvlaenja u ravnoj liniji.

OPASKA
Bez obzira na to koji sistem "kolotur-bloker" postavili preporua se
izvoditi ih sa koloturama koji imaju prsten od bronce ili jo bolje koloture sa
kuglicama ili valjiima. Dobitak e tada kod izvlaenja biti jo vei.

39

Prirunik za speleospaavatelje

3.2 Izvlaenje nosila

Za izvlaenje nosila iz jame, na vertikali moraju biti postavljena najmanje dva
ueta:
Ue za napredovanje lanova ekipe i za praenje nosila
Ue za izvlaenje vezano je za vrh nosila i ono se povlai
pomou Sv. Bernarda
Ponekad je nuno postaviti i jedno ue za osiguranje

3.3 Izvlaenje uz asistenciju

OPASKA
Kod postavljanja sistema za izvlaenje uz asistenciju uvijek treba predvidjeti
dovoljno prostora za rad ekipe koja izvlai kao i za nosila da budu sigurno
izvuena.

40

Prirunik za speleospaavatelje

3.4 Posebne okolnosti

Kontroliranje napetog ueta
Da bi se nosila spustila nekoliko metara, lan ekipe mora postaviti svoj
descender sa one strane s koje se potee i mora upotrijebiti dovoljno veliku
silu da bi mogao iskopati bloker (A). Sputanje se moe zaustaviti ponovnim
ukapanjem kolotur-blokera (A).

41

Prirunik za speleospaavatelje
Prijelaz preko vora u sistemu za izvlaenje
Postoje dva naina:
- Prvi nain je da se vor prijee pomou osiguravajueg ueta. Ono
se zatee i tako preuzima optereenje od glavnog ueta, te moemo
jednostavno
prebaciti vor iznad sistema za povlaenje.
- Drugi nain je sljedei:

Kolotur bloker B se skine

i ponovno ukopa iza vora

vor se dovede nasuprot

kolotur-blokeru A
jednostavnim povlaenjem.
Komad ueta duine 1 m
sa vorovima sa svake strane
privrsti se izmeu sidrita
i kolotur-blokera B.

Povlaei ue otkopamo
kolotur-bloker A te ga ponovno
ukopamo iza vora.

Izvlaenje se nastavlja i vor

do kolotur-blokera B.
Kolotur se skine i ponovno
postavi iza vora.

42

Prirunik za speleospaavatelje

3.5 Prepoznavanje uadi

Najee oznaavanje:

- jedan vor = "ue za napredovanje"

- dva vora = "ue za izvlaenje"
- tri vora = "ue za osiguranje"

OPASKA
Ovi vorovi za prepoznavanje se koriste konstantno u svim procedurama. To
omoguava lanovima timova da prepoznaju pojedina ueta kod
nadovezivanja meu razliitim dionicama.

3.6 Osiguravajua ueta

Samo u prostranoj jami, gdje nosila i ue ne dodiruju stijene, ne moramo
koristiti ueta za osiguranje. U svim drugim sluajevima osiguravajue ue
je obavezno tijekom cijelog uspona.
Ue za osiguranje se pokazalo vrlo korisnim u jamama sa kompliciranim
profilom ili sa prirodnim opasnostima kao to su padajue kamenje.
Osiguravajue ue zahtjeva gotovo istovjetnu panju kod postavljanja kao i
ue za izvlaenje i nipoto se ne smije samo povlaiti ili ostaviti da lei po
podu.

43

Prirunik za speleospaavatelje

3.7 Protuutezi
Ova metoda se najee koristi za izvlaenje nosila. Njezine prednosti su
sljedee:
- Smanjuje, gotovo ponitava trzaje tijekom izvlaenja
- Omoguava da se lako procijene sile koje djeluju na sidrita
- Zahtijeva manje ljudi kod izvlaenja
- Znatno se tedi fizika snaga lanova ekipe
- Omoguava brzo izvlaenje unesreenog, vrlo esto bez potrebe za
pratiocem
U sluaju kada je teina protuutega i nosila znatno razliita, postoje dvije
opcije za spasavaoca koji regulira izvlaenje:
- Da pomae izvlaenju nosila koristei svoj bloker na strani protuutega
(ovo sprjeava "povratak" nosila
- Da usporava podizanje nosila postavljajui svoj descender na strani
protuutega

OPASKA
Ova vrlo efikasna tehnika zahtjeva
veliku odgovornost i strunost
osobe koja vri reguliranje.
Unesreeni i protuuteg potpuno
su ovisni od njenog djelovanja.

3.7.1 Jednostruki protuuteg

Osoba odreena za protuuteg visi na sidritu kolotura. Ona ukopa svoje
spravice za penjanje na vuno ue odmah do koloture, ali na strani suprotnoj
od nosila.Ue je labavo dok se nosila ne ponu podizati. Protuuteg se polako
poinje sputati podiui svojom teinom nosila u vis.
Brzina se kontrolira pomou "regulatora" koji dri oba ueta (na kojem vise
nosila i ono od protuutega) neposredno ispod koloture. Jednostavnim
stiskanjem uadi moe se smanjiti brzina.
esto se dogaa da se protuuteg spusti do dna dok nosilima nedostaje jo
nekoliko metara do vrha vertikale. " Protuuteg " se tada popenje jo nekoliko
metara kako bi ponovno omoguio podizanje nosila. Zatim se prebacuje na
svoj descender i eka zahtjeve voe ekipe.

44

Prirunik za speleospaavatelje

OPASKA
Za postavljanje bilo kojeg naina za
izvlaenje protuutegom poeljno je
koristiti koloture veeg dijametra ili one
sa kuglinim ili valjkastim leajevima.
Koloture ne treba dodatno osiguravati
jer je njihova izdrljivost mnogo vea
od potencijalnih naprezanja.

3.7.2 Dvostruki protuuteg

Jednostruka kolotura
Ovaj nain je gotovo identian metodi sa jednostrukim protuutegom. Jedina
razlika je u tome to se u ovom sluaju koriste dva protuutega. Dva protuutega
se koriste na onim vertikalama kod kojih je uslijed konfiguracije terena
znaajno poveano trenje.
Kada oba protuutega dou do dna, prvi otkopa svoj descender , a drugi
nakon to nosila stignu do vrha, prelazi na descender kako bi popustioue i
omoguio prelazak nosila na slijedee sidrite.

Slika: Dvostruki protuuteg s

jednostrukom koloturom

Kod viestruke upotrebe

devijatora, kutevi ueta na
njima ne smiju biti previe
zatvoreni.

Dvije koloture

45

Prirunik za speleospaavatelje
Metoda koja je bazirana na
sistemu
sa
jednostrukom
koloturom. Osobito je prikladna
za vee prostore u kojima ne
postoji
rizik
zaglavljivanja
protuutega i nosila na mjestima
gdje se mimoilaze.
Ovo je takoer korisna metoda i
u uskim jamama ili meandrima
kad se oba protuutega mogu
postaviti na dovoljnu udaljenost
od nosila. Meutim sile na
sidrita mogu postati dosta
visoke kad nosila dou na vrh
vertikale te kutevi meu nosilima
i sidritima postanu relativno
veliki.
Dvije koloture se stavljaju
svaka na svoje sidrite sa tri
toke.

Ova tehnika trai barem

dvostruko due ue od
visine vertikale

46

Prirunik za speleospaavatelje

3.8 Nadovezivanje protuutega

Nadovezivanje jednostrukih protuutega
Protuuteg A prelazi na descender
kada unesreeni bude podignut na
vrh prve vertikale. Regulator A
ukapa ue za izvlaenje sa
drugog sistema na vrh nosila.
Protuuteg B poinje se paljivo
sputati i podie nosila. Protuuteg
A postupno poputa ue prema
instrukcijama koniara A. Kada
nosila potpuno preuzme drugi
protuuteg, regulator A otputa prvo
vuno ue sa nosila. Regulator B
preuzima kontrolu i nastavlja se
izvlaenje.

UPOZORENJE
Kod postavljanja uadi i opreme za ovako izvlaenje obavezno je napraviti
vorove (osmice) koji zablokiraju ue. To omoguava da se ue ponovno
koristi nakon pojedinih etapa i da se omogui brzo uspinjanje lanovima ekipe.
Osmica (sa karabinerom) treba biti napravljena na strani na kojoj su nosila i
prikvaen na karabiner koloture.

"

BILJEKA
Za prelazak vora kod ovakvih
sistema potrebno je postavljanje
dodatne koloture na dodatno sidrite
sa tri toke. Izmeu glavne koloture
i sidrita postavlja se blokirani
polulaarac. Kada vor doe do
glavne koloture, na strani nosila
ukapa se dodatna kolotura, glavna
se poputa dok dodatna ne
preuzme optereenje. Obavezno je
koristiti karabiner i vor da bi
osigurali nosila u ovom sluaju.
47

Prirunik za speleospaavatelje

IV

- SPUTANJE

4.1 Jednostruka konica

UPOZORENJE
Obavezno svezati vor za osiguranje na kraju ueta.
Koenje stop descenderom
Ova metoda se koristi kod sputanja nosila
na vertikalama ili kod noenja nosila na jako
kosim terenima. Postavljanjem dodatnog
karabinera moe se poveati uinak
koenja. Zaustavljanje izvodi se blokiranjem
konice.
Koenje polulaarskim vorom
Odlian nain za sputanje
tereta i koenje ali s jednim
nedostatkom to se ue
omotava oko osi.

4.2 Dvostruka konica

Koenje s dva descendera
Ova metoda sputanja tereta se rjee
koristi a najee se koristi kod
sputanja tekih tereta ili kad je uad
skliska (blatna ili zaleena)

48

Prirunik za speleospaavatelje

4.3 Prijelaz preko vora

- vor zaustavimo na 10 cm od
descendera (slika 1)
- Postavimo drugi descender sa
jednim
komadom
ueta
i
blokerom (slika 2)
- Blokiranjem descendera B
oslobaa se descender A (slika
3)
- Descender A se postavi iza
vora (slika 4)
- Jo samo preostaje otpustiti
descender B, a descender A
preuzima optereenje te se
skida i bloker (slika 5).

4.4
Prijelaz
devijatora

preko

Kod
prijelaza
otrih
stjenovitih rubova nosila
koja vise na descenderu A
postupno e prijei na
descender B kada lan
ekipe postavi drugo ue u
kolotur.
Ova metoda zahtjeva dva
ueta duine vertikale i
fiziki
je
najlaka
za
devijaciju
nosila
pri
sputanju.

49

Prirunik za speleospaavatelje

4.5 Primjer postavljanja

Sidrite konice optereeno je silom iji je maksimum jednak masi tereta.

Stoga podjela optereenja u 3 toke nije nuna.
Meutim kolotur koji odreuje spust nosila smjeten je na najvioj toki u
sistemu, te trpi mnogo vea optereenja i zahtjeva sidrite u 3 toke.

50

Prirunik za speleospaavatelje

V - PREBACIVANJA
5.1 Prebacivanje sa sputanja na penjanje
Prvo se nosila moraju
osigurati
blokiranjem
descendera.
Potom se ukopa bloker sa
jednim odsjekom ueta
kako bi preuzeo teret na
sebe (slika 1).
Descender
se
potom
oslobodi te zamjeni sa
sistemom kolotur - bloker
(slika 2).
Bloker koji je preuzeo teret
upotrebi se kao drugi bloker
za sistem sv. Bernard (slika
3).
Sistem je spreman za
podizanje, a odsjeak ueta
koji je preuzeo optereenje
moe se maknuti im se
razlabavi.

51

Prirunik za speleospaavatelje

5.2 Prebacivanje sa penjanja na sputanje

Kolotur - bloker B se skine i jedan lan

ekipe postavi svoj descender iza glavnog
kolotur - blokera A.
Potezanjem se moe otvoriti bloker A, a
descender moe dalje sluiti kao konica
za sputanje nosila.
Koniar tijekom ovih postupaka mora
biti ukopan na sidrite.

UPOZORENJE

Upotreba kratkih odsjeaka-komada

ueta esta je u speleologiji. Obavezno
je da njihova izdrljivost bude vea od 15
kN.
Stoga se nikada ne smiju upotrebljavati
tanja ueta ili zamke.

52

Prirunik za speleospaavatelje

VI

- KOLOTURE

6.1 Fiksni devijator

Temelji se na metodi koja se sastoji od dvije odvojene konice. Sputanje

nosila po kosoj podlozi omoguuje konica A. Pomou konice B nosila se
prebacuju u vertikalu te se tako izbjegavaju dodiri sa stijenom.
Fiksni kolotur najvie se koristi kod postavljanja za metodu protuutega. U tom
sluaju neophodno je sidrite na tri toke.

6.2 Ljudski devijator

Ova tehnika moe se upotrijebiti vrlo
brzo i esto se koristi za manje
devijacije. lan ekipe koji slui kao
devijator mora biti ukopan na
pouzdano sidrite i u mogunosti
skloniti sa s puta nosilima kad preu
prepreku.

UPOZORENJE
Kod svih metoda u kojima se koriste
koloturi
potrebna
je
osobita
opreznost kod njihova sidrenja te
posebno voditi rauna o kutu koji
ue ini kada prolazi kroz kolotur.

53

Prirunik za speleospaavatelje

Ako je kut jednak ili manji

od 15 sila koja djeluje na
kolotur jednaka je ili manja
od treine teine tereta.

Ako je kut jednak ili vei

od 15 sile koje djeluju na
kolotur se znatno poveavaju
te stoga treba postaviti
trostruko sidrite za kolotur.

6.3 Podesivi devijator

6.3.1. Manje devijacije
Ako je kut manji ili jednak 15 postavljanje
sidrita se moe uiniti sa samo jednim spitom.
Upotrebljeno ue promjera je 7 mm. Blokiranje
podesivog kolotura se vri pomou zablokiranog
polulaarca to znai da ga jedan lan ekipe
lako popusti u trenutku dolaska nosila.

OPASNOST: Ue za podeavanje mora biti dovoljno dugako da omogui

poputanje nosila u vertikalu, tj. ekstenziju devijacije.

54

Prirunik za speleospaavatelje
6.3.2 Vee devijacije
U ovom primjeru sile koje djeluju na kolotur jednake su masi nosila te trenju
ostalih kolotura koje se nalaze du vertikale. Da bi se osiguralo
zadovoljavajue osiguranje podesivi kolotur se postavi na ue promjera 9 mm i
koenje se izvodi polulaarskim vorom ili desenderom.
Sidrite se mora izvesti na 3 toke radi raspodjele optereenja.

* UPOZORENJE
Testiranjima je zapaeno da sile na devijatorima mogu dosei 2,7 kN kod
podizanja tereta od 1 kN. Za savladavanje takvih sila potrebni su efikasni
sistemi podizanja i ueta dostatne snage. Treba napomenuti da, prema
podacima proizvoaa, trenje poveava silu za 40% na koloturama sa
bronanim leajem, a samo 10% kod kolotura sa kuglinim ili valjkastim
leajevima. Ovi podaci vrijede za napregnuta ueta koja rade kut od 180
na koloturi.

55

Prirunik za speleospaavatelje

6.4 Pomini devijator

- Nosilo se povlaei dovede do vrha vertikale i zaustavi ispod devijatora.
- Descender se postupno poputa, a nosila se nastavljaju povlaiti sistemom
za izvlaenje
- Nosila se polako podiu prema sistemu za izvlaenje.
Fiksna kolotura pominog devijatora treba biti postavljena nasuprot mjestu
gdje vrimo prihvat nosila.

"

Biljeka
Ova metoda vrlo snano optereuje koloture (6 6,9 kN). Odabrane koloture
moraju imati dovoljnu nosivost za terete mase do 8 kN. Lagane koloture sa
bronanim leajevima su projektirane za optereenja do 2.7 kN, pa je vrlo
preporuljivo upotrebljavati koloture sa kuglinim leajevima i mnogo veom
nosivosti. Za druge naine postavljanja; sa prebacivanjima ili sistemi za
izvlaenje postavljeni na tirolske prenice, efektivna optereenja mogu se
smanjiti ak na pola.

56

Prirunik za speleospaavatelje

VII - TIROLSKE PRENICE

7.1 Sidrita i postavljanje
Svaki kraj tirolske prenice moe se popustiti (polulaarac ili descender).
Takoer na svakom kraju potrebno je postaviti sidrite na tri toke, gdje su sile
na svakoj od tri toke jednake. Na strani gdje se nalazi polulaarac, potrebno
ga je zablokirati i osigurati.

7.2 Napetost
Stop descender
Nakon ukopavanja descendera prenicu napinjemo pomiu dodatnog blokera
i koloture. Nakon to je prenica dovoljno napeta, zablokiravamo i
osiguravamo stop descender, pazei da nam se ue ne razlabavi.

57

Prirunik za speleospaavatelje
Polulaarac
Napinjanje pomou polulaarca na istom je principu kao i pomou stop
descendera. Problem predstavlja samo tekoa pri zadravanju napetosti
prenice prilikom zablokiravanja polulaarca.

Biljeka:
Kod napinjanja tirolske prenice, prije nego to se ue blokira, sile na
krajevima mogu narasti na 600 kN. Kad se prenica zablokira sile se
automatski smanje na oko 220 kN ako koristimo descender, tj. na oko 145 kN
ako koristimo polulaarac.
Kad tirolsku opteretimo, sidrita trpe poetne sile plus 80 do 120% teine
nosila i unesreenog. Na primjer, teret mase 80 kg na prenici poetno napetoj
sa 180 kN proizvest e silu od oko 280 kN na sidrita. Ovakva optereenja su
potpuno unutar granica prihvatljivosti.
Svi rezultati dobiveni su testiranjima na tirolskim prenicama krmaim od 6
metara. Jasno je da sile u podzemlju nikad nee prijei 100 kN na takvim
prenicama.

58

Prirunik za speleospaavatelje

7.3 Primjer postavljanja

Horizontalna tirolska
Ovjeena direktno na tirolsku, nosila su kontrolirana povratnim uetom
vezanim kod "nogu" nosila. Sistem za izvlaenje na drugoj strani povlai ih po
prenici, a koloture su meusobno povezane 7 mm zamkom da bi se smanjili
trzaji.
Kad nosila dosegnu zonu B, descender se razblokira, a prenica se postupno
poputa sve dok nosila ne legnu na pod.

59

Prirunik za speleospaavatelje
Kosa tirolska
Prenica je postavljena na isti nain kao za izvlaenje uz asistenciju ili za
sputanje pomou konice. Za podizanje nosila koristi se sv. Bernard ili
protuuteg.
Ako je potrebno, lan tima se moe povlaiti sa unesreenim, ali jedino na
zasebnom uetu i koloturi i zakaen za nosila.

Biljeka
Gdje okolnosti dozvoljavaju, na dno (noge) nosila moe se privrstiti ue za
pomo kontroliranju izvlaenja. Na horizontalnoj tirolskoj ono moe posluiti i
za povlaenje u sluaju da se glavno ue opusti.

60

Prirunik za speleospaavatelje

VIII - HORIZONTALAN TRANSPORT NOSILA

8.1 Transport
8.1.1 Openito
pilje u kojima nije potrebno noenje nosila su vrlo rijetke. Opisane tehnike
zahtijevaju visok nivo koordinacije cijelog tima. ak i kad su nosila opremljena
samo sa 6 rukohvata za noenje, tim se idealno sastoji od najmanje deset
lanova da bi se smanjilo naprezanje i poveao nivo sigurnosti.
Kod noenja nosila u povoljnim okolnostima, voa tima uzima jednu od
prednjih rukohvata za noenje i osigurava da niti jedan lan tima nema na sebi
nikakvu opremu koja bi mogla ozlijediti unesreenog. Takoer upozorava
ekipu koja nosi, ako se nosila nose nepravilno ili u neugodnom poloaju za
unesreenog.
Voa ekipe osigurava da se nosila transportiraju u skladu s informacijama
"vodia" koji se kree nekoliko metara ispred nosila.
U uskim prolazima on e zaustaviti nosila da bi omoguio prolaz
spasavaocima koji nose opremu koja bi mogla biti korisna dalje prilikom
transporta.
8.1.2 "Vodi"
Kree se ispred nosila, predvia probleme, pokazuje smjer transporta i brzo
instalira ue za osiguranje na mjestima gdje je to neophodno. U njegovoj
opremi treba biti 10 m ueta, bloker, kolotura, dvije trake i 4-5 spitova i
karabinera.
8.1.3 Naredbe
Naredbe ekipa prve pomoi prilagoene su za upotrebu u podzemlju. Kad je
tim spreman za podizanje nosila, voa tima vikne jasno i glasno:
- "Spremni za dizanje?" Ako nitko nita ne kae znai da su svi spremni.
- "Dii!"
Ako neki lan tima nije spreman, tim eka da rijei problem prije nego to
voa tima ponovno vikne:
- "Spremni za dizanje Dii!"

61

Prirunik za speleospaavatelje

8.2 Tipine situacije

8.2.1 Provlaenja i grebeni
Asistencija povlaenjem moe biti korisna u nagnutim provlaenjima i
grebenima. Korisno je da jedan lan ekipe prati unesreenog s prednje ili
stranje strane nosila.
U horizontalnim provlaenjima povlaenje moe biti jednako korisno i radi se
na slian nain.

62

Prirunik za speleospaavatelje
8.2.2 Meandri
Prvi korak je odabrati najlaki put koji e diktirati tehnike potrebne za transport
nosila. Na slici 2 spaavatelji iza nosila pomiu se naprijed (ispod nosila da bi
izbjegli ruenje kamenja na unesreenog) te tako odravaju kretanje.
Na mjestima gdje je meandar prikladnih proporcija, spasavaoci mogu formirati
postupnu kosinu da bi izbjegli prebacivanje nosila. Zavoj pod pravim kutem
moe se proi samo sa nosilima u vertikalnoj poziciji.
Na slikama 1 i 3 nosila su ukopana direktno u pojaseve lanova tima, to
dozvoljava da se nosila podignu gdje je to potrebno i da je teina jednoliko
rasporeena.

Biljeka:
Prije noenja nosila kroz komplicirane dionice dobro je poslati jednog ili dva
spaavatelja naprijed da potrae najbolji put. To e utedjeti dosta vremena u
usporedbi sa odabiranjem pogrenog puta.

63

Prirunik za speleospaavatelje
8.2.3 iroki kanali
to je prostor za manevriranje
vei, to je vanija brojnost i
efikasnost ekipe. Za ravnu podlogu
sedam je idealan broj, uz vodia
koji pronalazi put. esti zastanci
omoguiti e da se unesreeni
spusti i da se spasavaoci rotiraju i
mijenjaju ruke kojima nose.
Kad se nosila transportiraju
horizontalnim kanalom ekipa moe
lako uriti. Oita je potreba za
ekipu da ima vremena i da dozvoli
spasavaocima da mogu pratiti
nosila, rotirajui i izmjenjujui se.
Slika:
tima

Primjer

rotiranja

lanova

8.2.4 Duboka voda

Postoje tri tipa transporta preko duboke vode: koristei amce, fiksirane
prenice ili tirolske.
Za transport amcem nosila trebaju biti uvrena na pouzdani amac, a
lanovi ekipe plivaju uz amac (ronilaka odjela su neophodna!).
U sluaju koritenja fiksnih prenica, nosila su ukopana pomou komada
ueta za svakog od tri spasavaoca, koji su sami ukopani na prenicu. Dodatni
spasavaoci su potrebni za prebacivanje nosila preko spitova i drugih
komplikacija, takoer koristei komade ueta.
Upotreba tirolskih prenica opisana je u VII. poglavlju.
Upotreba amca za napuhavanje za transport unesreenog

64