Koreni hispanske umetnosti

Nastala pre nekoliko desetina hiljada godina.

Prvi znacajni spomenici poticu iz paleolita:
1.Pecina Altamira kod Santandera.
umetnici lovci i nomadi;
slikali su prstom ili cetkama od zivotnjske dlake/perja;
slikali su prirodnim bojama pomesanim sa mascu ili biljnim sokovima;
slike bizona i drugih zivotinja;
slike su premazivali masnocom ili smolom da bi ocuvale svezinu;
najzastupljenije boje crna, crvena, zuta i smedja.
2.Pecine u Kantabriji, Asturiji i Baskiji
El Pendo, El Pindal, i El Kastiljo (El Castillo)
3. artefakti, zenske figurice, rezbareni stapovi od kostiju/slonovace
Od neolita pa do istorijskih vremena:
Stvaranje posebnog iberskog stila - Iberi, Baski i Kelti dolaze u dodir sa Fenicanima i Grcima (donose razvijenu
umetnost i nacin gradnje)
Skulpture zivotinja (najvise tele)
Nakon Punskih ratova, Rimljani zazimaju Iberijsko poluostrvo.
Na pocetku nove ere razvijena infrastruktura, utvrdjenja, hramovi i gradovi.
Ocuvani - akvadukti Targona i Segovija, mostovi Alkantara i Merida, amfiteatar okolina Sevilje
Palate, pozorista, slavoluci i hramovi sacuvani u rusevinama od njih pravljene crkve, dzamije, zamkovi.
Srednjevekovna umetnost u Spaniji
Rana crkvena arhitektura razvija se za vreme prodora Vizigota (hristijanizovani i delimicno romanizovani) pocetkom V
veka;
VI vek sa juga Spanije vizantijski uticaj na umetnost, dok ih kralj Leovigild nije proterao i preneo prestonicu u Toledo.
Crkve :
Sveti Jovan iz Banjosa (San Juan de Baos) Palensija
Bogorodica iz Kintanilje de las Vinjas (Santa Mara de Quintanilla de las Vias) Burgos
Sao Frutuozo de Montelio (Sao Frutuoso de Montlios (a ima talasic)) Portugal
Zajednicka osobina vizigotskih gradjevina jednostavna osnova, pravougaona apsida, robusni kameni zid, luk u obliku
potkovice na udubljenjima i podupiracima

Pocetkom VIII veka dolaze Mavari na Ib.p.

Tolerantna uprava tokom prvih vekova, sloboda veroispovesti;
Al-Andalus procvat arapske, evropske i jevrejske srednjovekovne kulture preplitanje stilova;
Luksuzni proizvodi od zlata, srebra, metala, koze, tekstila, slonove kosti i keramike.
Jug dominantna umetnost pod arapskim uticajem
gradjevinski materijal - opeka
Dzamija (La Mezquita)
prvi islamski spomenik u Evropi;
785 emir Abdurahman I zapoceo gradnju na mestu nekadasnje vizigotske crkve Svetoga Vincenta. Gradnja trajala 200

godina;
Dvoriste opasano zidinama,
aleje stubovima (oko 850) napravljeni od jaspisa, granita, jednobojnog/sarenog mermera (iz Francuske, Vizantije,
Kartagine i Spanije), nose raznovrsne kapitele i dvostruke lukove u obliku potkovice u kombinaciji belog i crvenog
mermera;
Arabeske, najvise u mihrabu (zvezdoliki ukrasi i mnogo nizih stubova)
Dvoriste narandzi (El patio de los naranjos) pet fontana i pomorandze
Od XIII sluzi kao crkva.
1523. u centralnom delu dozidana renesansna katedrala Uspenja presvete Bogorodice (La Asuncin de Nuestra Seora)
Politicki uspon i zlatno doba umetnosti i nauke u Al-Andalusu za vreme vladavine Abdurahmana III (912-961)
Krenuo je u borbu protiv hriscanskih kraljevina na severu i iitske dinastije Fatimita na Severu Afrike.
Zeli da spreci sirenje iitskog uticaja na svoje zemlje proglasava se kalifom verski i politicki autoritet vodje
muslimanskog sveta izjednacio se sa Abasidima u Bagdadu
Medina Al-Zahra (Medina Alzahara) grad-palata
Abddurahman III je zapoceo izgradnju 936.
10-ak km zapadno od Kordobe;
arhitektonsko cudo - dvorane, kolonade stubova, arabeske, vrtovi, fontane;
jedna od najpoznatijih i najluksuznijih palata srednjeg veka;
nakon 80 god, u gradjanskom ratu koji je podelio Al-Andalus na taife, skroz porusena.
Dolaskom Almoravida i Almohada u XI i XII veku mosarapi (mozrabes) beze na sever u hriscanske kraljevine.
Sirili su na severu mavarski nacin gradnje kombinujuci ga sa romanikom poseban stil
Odlike: potkovicasti luk, jednostavna osnova i stubovi
Primeri:Sveti Emilijan iz Kogolje (San Milln de la Cogolla),
Crkva Presvetog Hrista svetlosti (San Cristo de la Luz) u Toledu u vreme mavarske vladavine;
arapske cetvrti u Segoviji i Sevilji;
Alkasar u Sevilji (danas poznat kao Los Reales Alczares de Sevilla)
preplitanje razlicitih stilova;
VIII v arapski emiri sagradili osnove palate;
kasniji muslimanski vladari je dogradjivali i ulepsavali (narocito dinastija Almohada, XII i XIII v);
Sredina XIII v grad preuzeli hriscani, pa dobija elemente gotike (narocito u vreme Alfonsa X)
Posle 1364 - Pedro I Surovi (Pedro I, el Cruel) je znacajno ulepsava, sagradio niz luksuznih prostorija koje oponasaju
orijentalni stil, najznacajnija Salon ambasadora (El Saln de Embajadores) palata postaje najbolji primer mudehar stila
u profanoj arhitekturi.
Velika dzamija u Sevilji - pretvorena u crkvu
Zvonik Hiralda (Giralda) - sagradjen na osnovama porusenog monumentalnog minareta.
mudjar muslimani koji su ziveli u hriscanskim kraljevinama;
mudjar stil pod mosarapskim i mavarskim uticajem (najvise zastupljen od XIV do XVI v) sinteza orijentalnih,
romanickih i gotickih elemenata.
Jevreji su dali znacajan doprinos umetnosti. Ziveli su u cetvrtima, koje su krasile izuzetno lepe kuce i sinagoge. (Toledo)
Prenosili su mudehar stil nakon proterivanja.
Primer stara sinagoga u Sarajevu,
Sarajevska hagada srednjovekovno sefardsko slikarstvo, krasnopisni jevrejski rukopis na pergamentu, sa
iluminacijama, nastao u Barseloni krajem XIV v.

Kraj XIX i pocetak XX mudehar inspiracija za neomavarski/neomudehar stil, popularan u celoj Evropi, narocito u
gradnji sinagoga (na Balkanu, Spanska sinagoga u Pragu), prihvatili su ga i Sefardi i centralnoevropski Jevreji;
Dinastija Nasrida Granada najvaznije mavarsko sediste na Ib.p.
Palata Alhambra (La Alhambra) XIII v
Kompleks zgrada tzv. crkvena tvrdjava mnostvo luksuznih dvorana, 2 glavna dvorista Dvoriste mirti (El patio de los
Arrayanes)
Dvoriste lavova (El patio de los Leones) mali lukovi u obliku venaca i fontana sa statuama lavova;
Spoljasnja dekoracija finoca
Unutrasnja dekoracija dvorana tavanice ukrasene manjim udubljenjima, alveolama ili ornamentima (nalik na stalaktite)
Nakon pada Granade postaje rezidencija spanskih kraljeva.

Sever romanika gruba i ruralna ( iz Francuske osnivanjem klinijevskih manastira benediktanskog reda)
gradjevinski materijal kamen

Primeri:
Bazilika u Santjagu
1073 - Alfonso VI na mestu stare crkve koju su razorili Mavari u Santjagu de Komposteli ( jedno od najznacajnijih
hriscanskih svetilista i mesta hodocasca zbog mostiju apostola Jakova) zapocinje izgradnju nove, romanicke bazilike.
1128 zavrsena
vrhunac romanicke skulpture u Evropi;
delo majstora Matea;
1170 - na narteksu se pojavljuju rebra na svodovima (elementi gotike)
crkva Svetog Isidora (San Isidro) u Leonu
crkva Svetog Spasa (San Salvador) u Avili
pocetak XII v reformisani benediktanski red iz Francuske, Cisterciti (Ordo Cisterciensis) preuzima ulogu klinijevca.
Podizu manastire u Spaniji:
Veruela u Saragosi,
Las Uelgas (Las Hueglas) u Burgosu,
Filtero u Navari,
Santes Kreus (Santes Creus) u Taragoni.
Obnavljaju ideale siromastva i asketizma.
Stil ozbiljan, jednostavan, bez puno dekoracija.

Gotika
Preko Puta za Santjago (Camino de Santiago) dopire iz Francuske.
Izrazita ornamentalnost i preterana dekorativnost.
Gradska umetnost, u crkvenoj i svetovnoj arhitekturi.
Do XIII v samo pojedini elementi gotike:
posle 1170 - stara katedrala u Salamanki, katedrala u Samori
katedrala u Taragoni, Leridi i Kuenki.

XIII v izgradnja prvih velikih gotickih gradjevina:

katedrala u Burgosu 1221, dekorativna glavna fasada koja cini jedinstvo sa dva visoka gotska tornja
katedrala u Leonu prelepi vitrazi, skulptura
katedrala u Toledu
Gotika je najvise razvijena u Kataloniji. (katedralni hramovi u Barseloni i Djeroni)
Goticko slikarstvo napusta konvencionalno prikazivanje, krece se ka realisticnom izrazu.
Alfonso X Uceni vlada u Kastilji (1252 1284)
Srednjovekovna kulturna revolucija razvoj nauke i umetnosti
A. X autor iluminiranih knjiga:
ilustrovana Knjiga o sahu (Libro de ajedrez)
pesnicko-muzicka zbirka Kantiga svete Marije (Cantigas de Santa Mara) na iluminacijama prikazan nacin zivota
svih slojeva u srednjovekovnoj Spaniji nacin odevanja, arhitektura, ukrasi, instrumenti, obicaji.
Rane renesansne i humanisticke tendencije za vreme Katolickih kraljeva
kasnogoticki stil modifikacija gotike
Poznat pod imenima:
1. (gtico) florido/flamgero - franjevacki manastir San Juan de los Reyes u Toledu, Kraljevska kapela u Granadi;
2. stil Katolickih kraljeva (Estilo de Reyes Catlicos)/Izabelin stil (estiloisabelino)/Fernandov stil (fernandino) kada
ukljucuje odredjene elemente mudehar stila zamak Manzanares el Real u Madridu, Casa de las Conchas u
Salamanki itd.

Renesansa Od Katolickih kraljeva do manirizma

Primceza Huana Luda se udala za habzburskog flamanskog nadvojvodu - Filipa Lepog produbljene veze izmedju
flamanske i spanske umetnosti, pogotovo kada Karlo V dobije titulu Svetog rimskog cara.
kraj XV v slikarstvo Flandrije i Burgundije (Karlo V ih nasledio) uzor umetnicima na Ib.p.
Spanski slikari putovali na sever, ovladali tehnikama kasnogotickog slikarstva holandskih majstora.
Snazan uticaj holndskih slikara (Jana van Ajka i Rohira van der Vajdena). Primer:
Fernando Galjega (Fernando Gallego) jedan od najvecih majstora hispano-flamanskog stila (kraj XV i pocetak XVI
veka), slika do 1507.
Dela:
1.Oplakivanje Hrista (La Piedad) imitacija Der Vajdenovog istoimenog dela(kraljica Izabela od Kastilje ju je imala u
svojoj kolekciji)
Promene u ovom delu koje uvodi Gallego krupnije figure Bogorodice i Hrista, naglasena motivnost likova.
2.Oltarski prikaz svetog Ildefonsa (El retablo de San Ildefonso)
3.Nebo iznad Salamanke (El Cielo de Salamanca)
Prve decenije vladavine Karla V platereskni stil (estilo plateresco) kombinacija kasnogotskog, flamihero i mudehar
stila sa italijanskim renesansnim elementima.
Ime dobija po slicnosti dekoracija sa juvelirskim majstorstvom srebro (sp. plata)
Tesko je razvojiti elemente kasnogotskog i plateresknog stila. Gradjevine spanske rane renesanse zadrzavaju goticku
unutrasnjost. Primer:
Casa de las Conchas, Univerzitet u Salamanki, Konak Katolickih kraljeva (Hostal de los Reyes Catlicos)

Pocetak XVI veka aragonska dinastija vladala Napuljem, spansko slikarstvo se okrece italijanskoj renesansi.

Postoje uporedo i preplicu se italijanska i severnjacka slikarska tradicija.

Italijanske elemente u Valensiji uvode otac i sin Rodrigo i Fransisko de Osona (Rodrigo y Francisco de Osona),
Italijan Paolo de San Leokadio (Paolo de San Leocardio), Fernando Janjes de Almedina (Fernando Yez de la
Almedina, rodom iz Mane) i Fernando de los Ljanos (Fernando de los Llanos, rodom iz Mane).
Italijanske elemente u Kastilju uvode slikari:
Pedro Berugete (Pedro Berruguete) skolovan na hispano-flamanskoj tradiciji, bio u Italiji pa uvodi italijanske
elemente u slikarstvo,
kasnije Huan de Borgonja (Juan de Borgoa) radi na oslikavanju jednog dela Katedrale u Toledu pod patronatom
uglednog toledskog kardinala Sisnerosa vlada kompleksnom perspektivom i plastikom likova.
Sredina XVI v. Sevilja-preuzima primat u spanskom slikarstvu
poznati slikari:
Pedro de Kampanja (Pedro de Campaa) portretista, Flamanac rodom iz Brisela, reprezentativne kompozicije za
Katedralu u Sevilji.
Aleho Fernandes (Alejo Fernndes) Andaluzija
Dela: spoj flamanske i italijanske tradicije
Dela: portret moreplovca Kristifora Kolumba u Kraljevskom dvorcu u Sevilji
Sredina XVI veka likovni manirizam i protivreformacija katolicke crkve;
Protestantizam i verski evropski ratovi menjaju donekle tok umetnosti;
Karlo V, kao Sveti rimski car, morao je da cuva cistotu katolicanstva i da primeni postulat Tridentskog sabora;
Protivreformacija k. c. slikarstvo dobija ozbiljniju, misticniju religioznu crtu, narocito u Spaniji, koja ce se razvijati u
tom pravcu narednih nekoliko vekova;
Predstavnici:
Luis de Morales (1509-1586) iz Ekstremadure, ucenik Pedra de Kampanje, najvazniji predstavnik
Njegova dela su bila popularna sirom Spanije i Portugala, pa je dobio nadimak bozanski Morales(El divino Morales).
Dela: Oplakivanje Hrista (La Piedad) nekoliko kompozicija za razlicite katedrale
Bogorodica sa detetom (Virgen con Nio)
Hrist vezan za stub (Cristo atado a la Columna)
Ecce Homo
Do izgradnje Eskorijala spanske arhitekte oponasaju italijanski klasicizam
1561 - Filip II premesta prestonicu iz Valjadolida u Madrid
Filip II je formirao grupu dvorskih arhitekata u sluzbi monarhije i vere pojava autenticnog spanskog renesansnog
klasicizma.
Manstir Eskorijal (El Escorial)
prvi arhitekta Huan Bautista de Toledo (Juan Bautista de Toledo) napravio osnovne nacrte i planove
Od 1567. arhitekta Huan de Erera (Juan de Herrera, 1530-1597) promenio nacrt, smanjio broj kula, povecao visinu
spoljnih zidina itd.
Ererin stil/ererizam (Estilo Herreriano/El Herrerismo) monumentalnost, ozbiljnost, jednostavnost
(Plaza Mayor u Madridu, katedrala u Valjadolidu)
1584 zavrsen
Izgled: niz dvorista, zatvoreni kompleks medju strogim zidovima jednostavne gradnje;
centralni deo: crkva Svetog Lorenca osnova grckog krsta, a samostanski deo kao sistem zatvorenih dvorista; manastir
je sagradjen u spomen na pobedu nad Francuzima u San Kantenu 1557, obuhvata panteon u kom su sahranjivani spanski
monarsi;
Dvoriste Kraljeva (El Patio de los Reyes)
i kraljevska palata.

Dragocena zbirka umetnickih dela najvise slika i skulptura;

iznad glavne fasade koja zatvara Dvoriste kraljeva nalazi se biblioteka sa preko 60 000 knjiga, medju njima najredji
spanski srednjovekovni rukopisi.
Kraj XVI v slikarstvo pod uticajem Mikelandjela i venecijanskim uticajem;
Madrid dvorski slikari portretisti(portreti Filipa II, kraljice i drugih uglednih dvorjana):
Huan Pantoha de la Krus (Juan Pantoja de la Cruz)
Alonso Sanes Koeljo (Alonso Snchez Coello)
Huan Fernandes de Navarete (Juan Fernndez de Navarrete) pod venecijanskim uticajem, dela:
Poklonjenje pastira (Adoracin de los Pastores) za baziliku Svetog Lorenca (Eskorijal).
El Greko (El Greco, Domenikos Teotokopulos 1541-1614) obelezio spansko i evropsko slikarstvo;
Rodio se i odrastao na Kritu (u to vreme je bio pod vlascu Mletacke republike);
Ugledao se na kasnovizantijske ikonografske tradicije, 1566. se seli u Veneciju, a kasnije u Rim upoznao se sa delom
Tintoreta, Ticijana i Mikelandjela.
Zbog inovativnog i hibridnog stila bio je previse ekscentrican pa se seli u Toledo. Nailazi na razumevanje medju ucenim
katolickim velikodostojnicima, podrzavaju njegov jedinstven i moderni stil.
Stil: upecatljiv, maniristicko osvetljenje i originalni kontrasti boja, izduzene figure.
spoj renesansnih, vizantijskim, italijanskih i spanskih uzora najoriginalniji umetnik epohe, malo ko se usudio da ga
oponasa.
Dela(uglavnom religiozna, najcesce velika platna za oltar):
1.Sveta porodica (Sagrada Familia)
2.Blagovesti (La Anunciacin)
3.Sveto Trojstvo (La Trinidad)
4.Vidjenje apokalipse (Visin del Apocalipsis)
5.Raspece (La Crucifixin)
6.1586-1588 Sahrana grofa od Orgasa (El entierro del conde de Orgaz) za crkvu Svetog Tome u Toledu.
Podeljena je u dva nivoa zemaljski (donji deo, grofa u grob polazu Sveti Avgustin i Sveti Stefan u prisustvu svestenstva
i ostalog sveta) i nebeski prostor (gornji deo, bozanska slava u liku centralne figure sudije Hrista u belom, Bogorodice,
okruzene andjelima i svecima), koje povezuje dusa preminulog grofa uspinjuci se ka nebesima.
Predstavlja glavnu doktrinu katolicke crkve spasenje duse pravednika i njeno pobedonosno uspenje ka Hristu nakon
smrti.
Kontrasti realisticnih i idealizovanih likova, jarkih i zatamnjenih delova, smirene atmosfere sahrane i pompeznog
ambijenta u bozanskoj sferi.
7.1580 dobija zadatak da naslika za Eskorijal Mucenistvo svetog Mavrikija i tebanske legije (El Martirio de San
Mauricio y la legin Tebana). Zavrsava za 3 godine. Dobija 800 dukata. Medjutim, kralja je razbesnelo prikazivanje
Filipovih generala, pa nije vise zeleo da ga angazuje kao slikara.
Nereligiozna dela (portreti plemstva, svestenstva i uglednih ljudi):
Pogled na Toledo (Vista de Toledo)
Barok:Zlatno doba spanskog slikarstva
XVI i XVII vek zlatni vekovi (Siglos de Oro) spanske kulture. Knjizevnost i slikarstvo XVII veka imaju vise remekdela i vrhunskih umetnika nego bilo koje drugo razdoblje spanske istorije. Ujedno, XVII vek je doba stalnih ratova i kriza.
Veliki Habzburzi Karlo V i Filip II;
Njihovi naslednici slabiji vladari, prepustaju vlast namesnicima. Filip III najveci deo uprave prepusta Vojvodi od Lerme
(poznati pokrovitelj umetnosti, uvodi prirodniju i izrazajniju duhovnost u umetnosti).
Spanija za vreme vladavine Habzburga je najveci zastitnik katolicanstva. Stvara se lista zabranjenih knjiga, osnivaju se
monaski redovi (Jezuiti Ignasija Lojole).

Slikarstvo XVII v najveci uticaj ideali crkvene protivreformacije, flamanski i italijanski majstori (posebno Mikelandjelo
Karavadjo).
Pocetak XVII v teme i dalje religiozne, velika platna za oltar ili manje bocne kapele, naglaseno glorifikovanje
Bogorodice (njen kult jaca opirajuci se radikalnom ikonoborackom pristupu protestantizma), evharistijske tajne, likovi
svetaca, mucenici stradali za Hrista, proroci Starog zaveta, Hristova cuda itd.
Narucioci slika crkva, manastiri, redovi i crkvena bratstva.
Razvijaju se i svetovne teme i motivi mrtva priroda, pejzaz, mitoloske i storijske scene, portret.
Mrtva priroda (Bodegn)- jednostavni kuhinjski ormari, postavljeni stolovi, svedeni oblici tenebristickog osvetljenja,
korpe sa vocem, cvece, vaze, cupovi, drugo posudje.
Huan Sances Kotan (Juan Snchez Cotn) - formulisanje karakteristicnog spanskog stila komponovanja elemenata
mrtve prirode u Toledu podseca na Karavadjov stil.
Umetnicki centri Madrid i Sevilja(bitna zbog velike uloge u upravljanju prekomorskim kolonijama).
Sevilja Pokrovitelj umetnosti na jugu crkva (nema mocnog plemstva i snaznog uticaja kraljevske kuce)
Pocetak XVII v u Sevilji aktivno nekoliko desetina manastira i monaskih redova, taj broj u porastu najpouzdaniji
narucioci i zastitnici ogranicenje umetnicke slobode, kupci imali vlastito konzervativno vidjenje slikarstva i uopste
katolicke dogmatike.
Slikari:
Fransisko Erera Stariji (Francisco Herrera el Viejo)
njego sin Fransisko Erera Mladji (Francisco Herrera el Mozo)
Fransisko de Surbaran (Francisco de Zurbarn, 1598-1664)
Rodio se i odrastao u Ekstremaduri, gde je dobio osnovno slikarsko obrazovanje. 1615 se seli u Sevilju, gde nastavlja da
uci i radi, upoznajuci slkare Fransiska Paceka (Fransisco Pacheco) i Alonsa Kana (Alonso Cano).
Prve vaznije narudzbine od dominikanaca i Reda nase milosrdne gospe postaje poznati seviljski majstor.
Stil: religiozan, pod patronatom crkve, karavadjovski kjaroskuro
Dela:
1.Hrist na krstu (Cristo en la Cruz) u stilu Karavadja, kontrast boje napetuh misica raspetog Hrista u agoniji i
sneznobelog platna oko kukova.
2.Sveti Serapije (San Serapio) u dugoj beloj odori sa ogrtacem, stradanje prikazano uzdrzano, bez krvi i naglasenog
bola; pokazuje umesnost u slikanju draperija, narocito belih, pa postaje omiljeni slikar Kartuzijanskog reda/reda svetog
Bruna (poznat po belim monaskim rizama, 1630-1635 Surbaran za njih slika 3.Sveti Ugo u kartuzijanskoj trpezariji
(San Hugo en el refectorio de los Cartujos))
Nakon posete Madridu dobija zvanje kraljevskog slikara.
4.1634. dobija porudzbinu za 2 slike za salon posvecen pobedama u novoj kraljevskoj palati Buen Retiro.
Sacuvana je Odbrana Kadisa (La Defensa de Cdiz) prikazuje pobedu nad Englezima.
Dobija porudzbine iz kolonija (Peru, Meksiko, Argentina) religiozne slike, najcesce Bogorodice, mnoge se i danas
nalaze u kolonijalnim crkvama.
Menja stil pod uticajem Velaskesa, usvaja vedrija tonove.
5.Poklonjenje pastira (La Adoracin de los pastores) i Poklonjenje mudraca (La Adoracin de los magos) za
kartuzijanski manastir u Heresu de Frontera
6.Trijumf svetog Tome Akvinskog (El Triunfo de Santo Toms Aquino) za dominikanski red u Sevilji monumentalna
kompozicija
7.Javljanje svetoga Petra svetom Petru Nolasku (La aparicin de San Pedro a San Pedro Nolasco) za red Nase
milosrdne gospe.
8.Sveta Margarita (Santa Margarita) - ljupkost
9.Sveta Agata (Santa gueda) ljupkost, uzdrzanost, bez krvi, naglasenog bola; strada za Hrista drzeci dostojanstveno
posluzavnik sa svojim odsecenim dojkama.

10.Bezgresno zacece (La Inmaculada Concepcin) ljupkost, teoloski izuzetno popularna

Mrtva priroda u pocetku pod Kotanovim uticajem, posle razvija samostalan i originalan izraz.
11,12.Velike slike(detalji) - Bogorodicni pribor za sivenje , korpe sa limunovima i kompozicije posudja (Solje i case
(Tazas y vasos))
13.Mnoge ipak nose alegorijsku poruku, npr. platno Agnec Bozji/Jagnje Bozje (Agnus Dei) realisticki prikazano
zrtveno jagnje vezanih nogu alegorija Hristove zrtve

Dijego Rodriges de Silva i Velaskes (Diego Rodrguez de Silva y Velzquez, 1599-1660)

Najbitniji slikar spanskog baroka;
Pripada nizoj aristokratiji, a po ocu je novi hriscanin (cristiano nuevo), jer mu otac potice iz ugledne advokatske porodice
jevrejsko-portugalskog porekla;
Rodjen je u Sevilji, ucitelj mu je ugledni slikar Fransisko Paeko, cijom ce se kcerkom Huanom ozeniti.
Dela:
1.Starica koja przi jaja (Vieja friendo huevos) gotovo naturalisticki prikaz starice u kuhinji dok priprema hranu.
Svetlost dolazi sa leve strane i osvetljava njenu centralnu figuru u stilu Karavadjovog kjaroskura, ostali deo u senci.
Pripada kuhinjskim slikamapod flamanskim uticajem, ali ima i iznenadjujucu svezinu zbog fotografskog pristupa
detalju i pokretu (ovoj fazi pripada i veliki broj slika mrtve prirode na koje ce se kasniji seviljanski slikari ugledati).
2.Vodonosa iz Sevilje (El aguador de Sevilla) slicne odlike kao slika starice, ova slika je sa kraljevskim portretima
obezbedila zvanje kraljevskog slikara ( Filip IV prepusta vlast namesniku vojvodi iz Olivaresa koji je bio iz Sevilje, sto
pomaze Velaskesu, kao i veze porodice Paeko).
Velaskes ima konkurenciju starije kraljevske slikare Andjelo Nardi (Angelo Nardi), Euhenio Kahes (Eugenio
Cjes) i Visente Karduo (Vicente Carducho)
Flamanski slikar Rubens 1628. stize u Madrid kao diplomata. Velaskes i on razmenjuju znanje i iskustvo.
Zajedno putuju u Italiju 1629 1631, proucavaju kraljevske kolekcije italijanskih slikara. Velaskes upotpunjava svoje
klasicno obrazovanje i upoznaje se bolje sa delima renesansnih slikara.
4.Pred put u Italiju slika Bahov Trijumf (El triunfo de Baco), poznat kao Pijanci (Los borrachos) prikaz mladog,
polunagog boga Dionisa(Bahusa) u drustvu starijih pripitih seljana.
5.1630 Vulkanova kovacnica (El fragua de Vulcano) napreduje u slikanju ljudi i stvaranju uverljivije iluzije
prostora.
Po povratku u Spaniju menja stil. Slika portrete vladara na konju, portrete Filipa III, Filipa IV, donje Margarite od
Austrije, dona Baltasara Karlosa, donje Marije Terese itd.
6.Da bi razonodio Filipa IV, slika dvorske lude, infante, infantkinje, kepece i zivotinje. Najpoznatija slika Dvorska luda
dona Sebastijana de Mora (El bfon don Sebastin de Morra)
7.Ucestvuje u oslikavanju palate Buen Retiro. Najpoznatija slika Predaja Brede (La rendicin de Breda) poznata kao
Koplja (Las Lanzas) predaja utvrdjenog Holandskog grada Brede, predvodi Djenovljanin Ambrozio Spinola, prikazan
teren oko grada, na prvi pogled monotona ratna scena, ispunio ju je dramatikom pobede i poraza, ratnicke slave i
medjusobnog uvazavanja sukobljenih.
1649 1651 drugo putovanje u Italiju, da bi kupio skulpture i slike za kraljevsku kolekciju.
8.Portret pape Inoentija X (Retrato de Inocencio X)
9.Venera pred ogledalom (Venus del Espejo) prikazana sa ledja, obnazena odmara u postelji i posmatra svoj lik u
ogledalu koje drzi Kupidon.
Pred smrt umetnicki vrhunac:
10.Prica o Arahni (La fbula de Aracn) poznata kao Prelje/Tkalje (Las Hilanderas)
Prelje pripremaju konac za tkanje, dugo se verovalo da prikazuje uobicajenu zanrovsku scenu.
Medjutim, u prvom planu, medju 5 zena nalazi se uvredjena boginja Atena (starica otkrivenog kolena) i njena suparnica,
mlada tkalja Arhana (sa desne strane, sedi, namotava klupko).
U drugom planu, na tapiseriji koje devojke razapinju, boginja Atena u punoj ratnickoj slavi se sprema da Arhanu zbog
arogancije pretvori u pauka.

Velaskes pokazuje izuzetnu umesnost u prikazivanju likova u pokretu.

11.1656 - Male dvorske dame (Las Meninas) najpoznatije Velaskesovo delo, jedno od remek-dela spanskog baroka.
Izvrsilo ogroman uticaj na evropske umetnike nazivaju ga teologijom/jevandjeljem slikarstva zbog slozenosti i
upotrebe svetla.
Las Meninas se odnosi na dve devojcice koje zabavljaju malu infantkinju Margaritu (najmladju kcerku Filipa IV) koja je u
centru i istaknuta svetloscu.
U svom dvorskom ateljeu, levo, Velaskes prikazuje sebe kao ozbiljnog umetnika koji slika sa paletom i cetkicom u
rukama. Kasnije je, najverovatnije po naredjenju kralja, docrtan crveni krst kao simbol Reda svetoga Jakova, u koji je
Velaskes primljen tek 1658. iako je dugo tome tezio.
U ogledalu desno vide se Filip IV i kraljica Marijana Austrijska koji poziraju Velaskesu utisak da su posmatraci, izvan
slike slican postupak primenio je veliki flamanski slikar Jan Van Ajk u delu Supruznici Arnolfini (1434).
Na vratima, pored ogledala nalazi se covek za koga se smatra da je Velaskesov rodjak Hose Nijeto Velaskes (Jos Nieto
Velzquez).
Desno, u prednjem delu, se nalaze dva kepeca (dvorske lude) i pas.
Huan de Valdes Leal (Juan de Valds Leal, 1622-1690)
Rodio se i ziveo u Sevilji. Bavio se i grafikom.
Stil: barokni, tenebristicki, naturalisticki, dramatican, morbidan i groteskan.
Dela:
Sveti Andrija (San Andrs) za crkvu Svetog Franje u Kordobi;
Povlacenje Saracena (La retirada de los sarracenos)
Isus raspravlja sa ucenjacima (Jess disputando con los doctores)
Kraj zemaljske slave (Finis gloriae mundi) i U treptaj oka (In ictu oculi) - najpoznatija dela - alegorijski prikazi
ljudske naravi mracne slike, snazne boje, dramaticno osvetljenje, prikaz prolaznosti ljudske slave i materijalnog
bogatstva iza kojih dolazi smrt (predstavljena skeletom).
Bartolomeo Esteban Muriljo (Bartolom Esteban Murillo, 1617-1682)
Glavni predstavnik spanske i seviljanske zrele vaze tj. zrelog baroka.
Rodjen u Sevilji, tamo proveo skoro ceo zivot. Bio je ucenik Huana de Kastilja, a na njega je uticao i Seviljanac Alonso
Kano.
Njegova dela se mogu podeliti u dve grupe:
1.Glavne teme Bogorodica i prizori iz zivota svetaca.
Pod uticajem dogme o bezgresnom zacecu, Muriljo stvara idealizovani prikaz device-majke u nebeskom plavetnilu,
okruzene andjelima i oblacima, koja likom negde podseca na skromne andaluzijske devojke.
Pateticno i sladunjavo, ali ove slike su proslavile Murilja u domenu crkve, a kasnije je smatrano da su proizvod
neodmerenosti katolicke protivreformacije i kontritanja protestantskoj jednostavnosti.
Teme bezgresnog zaceca (La inmaculada concepcin) oko 30 slika Adjeoska kuhinja (La cocina de los ngeles),
Sveti Isidor (San Isidro), Sveti Leandar (San Leandro), Blagovesti (La Anunciacin), Dobri pastir (El Buen Pastor).
Diskretno obradjivanje religiozne tematike, akcenat na realistickim detaljima,- tenebristiki kontrast i majstorksi odnos
figura Sveta porodica s pticicom (Sagrada Familia del pajarito);
Sveti Josif, nezni otac, brine o malom Isusu koji se igra sa psom i drzi pticicu u ruci, Marija ih gleda i obavlja kucne
poslove.
2. Realisticni prizori svakodnevnog i porodicnog zivota.
Omiljeni likovi decaka-skitnica i prosjaka pikara (zbog pojave pikarskog romana Lazari sa Tormesa (Lazarillo de
Tormes)).
Likovi prikazani bez ulepsavanja vrhunac realizma.
Galisijke (Las Gallegas)/Zene na prozoru (Las mujeres en la ventana) 2 devojke su naslikane toplim tonovima
izranjaju iz tame koja zauzima gotovo polovinu slike. Devojka u prvom planu je ljupko osmehnuta, zena koja stidljivo
izviruje iza prozorskog okna osmeh se po ocima naslucuje iza marame kojom je zaklonila usta.

Muriljo postaje jedan od najvecih spanskih slikara XVII v zahvaljujuci slikama Decaci jedu dinju i grozdje (Los nios
comiendo meln y uvas), Mali prosjak (El joven mendigo), Prodavci voca (Vendedores de fruta)
Valensija vazan umetnicki centar slikarska skola koju odlikuje naglaseni naturalizam i kjaroskuro tehnika.
Predstavnici:
Fransisko Ribalta (Francisco Ribalta, 1565-1628)
Jedan od zacetnika valensijanskog baroka.
Stil: manirizam, uticaj protivreformacije i Karavaa, tematika uglavnom religiozna.
Dela: Hrist prikovan za krst (Cristo clavado en la cruz), Hrist grli svetoga Bernarda (Cristo abrazando a San
Bernardo), Sveti Bruno (San Bruno), Tajna vecera (Santa Cena)
ozep de Ribera(Josep de Ribera, u Italiji se potpisivao kao uzepe (Jusepe/Giuseppe) i tamo je bio poznat kao lo
Spagnoletto 1591-1652)
Skoro citav zivot proveo u Italiji. Skolovao se u Parmi, Padovi i Rimu ugledajuci se na renesansna dela.
Od 1616. radi u Napulju za vicekralja.
Vodeci slikar napuljske barokne skole pod uticajem Karavadja. Dobija narudzbine od italijanskih aristokrata i manastira,
ali i iz Spanije. 1630. ga posecuje Velaskes i narucuje seriju slika za Eskorijal.
Stil: Najvise slika pustinjake, askete i svece. Naturalisticko naglasavanje detalja i fizionomije. Prikazivanja muske
muskulature u slikarstvu najbolji medju Spancima.
Kjaroskuro tonaliteti u Karavadjovom stilu, tamne boje scene mucenistva, surovi realizam, krvava tela sa modricama,
nakazni starci, patanja, svirepost.. Kasnije, prelazi na tople, zlatne tonove scene cuda..
Dela: Bradata zena (La mujer barbuda), Sveti Andrija (San Andrs), Mucenistvo Svetoga Filipa (El martirio de
San Felipe), Mucenistvo svetoga Vartolomeja (El martirio de San Bartolom), Jakovljev san (El sueo de Jacob),
Sveta Marija Egipcanka (Santa Mara Egipaca), Sveti Sebastijan (San Sebastin), Sveti Jeronim pokajnik (San
Jernimo penitente)

Sredina XVII v prenaglaseno dekorativan i kitnjast barokni stil, nadovezuje se na flamihero i platereskni stil.
Predstavnici u arhitekturi:
Porodice irugera (Churriguera) iz Salamanke:
Alberto Plaza Mayor u Salamanki;
Hose Benito (Jos Benito) Crkva Svetog Kajetana i Palata Gojenee (Palacio de Goyeneche) u Madridu;
Hokain (Joaqun) Colegio Ayala i Colegio de Calatrava u Salamanki.
Ostali se ugledaju na njih i grade katedrale i palate sirom Spanije (bazilika Bogorodice Pilar u Saragosi, fasada
katedrale u Santjagu)
Pedro de Rivera Madrid
XVIII:Neoklasicizam i predromantizam
Burboni dolaze na vlast. Kralj Filip V i kraljica italijanskog porekla smatrali su da je spanska umetnost konzervativna i
provincijska, odmah zapocinju preuredjivanje madridske palate, poveravajuci taj posao francuskim i italijanskim
umetnicima, sto doprinosi da Madrid udje u tokove pariske i evropske umetnosti (neoklasicizam).
Na mestu habzburskog dvora nastradalog u pozaru 1734, zapocinju gradnju nove palate 1738, a 1750. prelaze na
dekoraciju. Italijanski arhitekta Djovani Batista Saketi (Giovanni Battista Sacchetti).
Fernando VI takodje je imao razvijen ukus za umetnost. U novosagradjenoj i preuredjenoj palati Filipa II u Aranhuesu
radove poverava italijanskom slikaru Koradu Djakintu (Corrado Giaquinto) kasnobarokni, prefinjen stil. Ima mnogo
sledbenika u Spaniji Antonio Gonsales Velaskes (Antonio Gonzles Velzquez) i Hose de Kastiljo (Jos de Castillo).

Karlos III ima potpuno drugaciji ukus, otpusta Saketija i Djakinta. Na njihovo mesto dolaze:
1.italijanski arhitekta Franesko Sabatini (Francesco Sabatini Alkala kapija (Puerta de Alcal), Crkva Svetog Franje
Velikog (Iglesia de San Francisco el Grande), Ministarstvo finansija (Ministerio de Hacienda) sve tri u Madridu)
2.Anton Rafael Mengs (Anton Raphael Mengs, 1728 1779) uvodi u evropskom slikarstvu neoklasicizam.
Rodjen u Ceskoj, ali deo zivota provodi kao glavni slikar na dvoru Karlosa III. Izvrsava uticaj na spanske slikare XVIII v
njegovi sledbenici su njegovi ucenici Fransisko Bajeu (Francisco Bayeu) i Marijano Salvador Maelja (Mariano Salvador
Maella). Spanski umetnici ga nisu dobro prihvatili, a rival mu je bio Venecijanac Djanpatista Tijepol (Gianbattista
Tiepolo), ali kralju se dopadao Mengsov rad, pa postaje glavni dvorski portretista.
Oslikavao je kraljevsku palatu (trpezarije i tavanice).
Dela: portreti, serija istorijskih scena neoklasicisticki stil koji se oslanja na italijansku renesansnu i antiku.
Poklonjenje pastira (La Adoracin de los pastores), Trajanova apoteoza (Apoteosis de Trajano), Herakle
(Hrcules), Enejin trijumf (El Triunfo de Eneas), Parnas (El Parnaso).
Neoklasicari:
portretista Visente Lopes (Vicente Lpez)
Hose de Medraso (Jos de Medrazo) Virijatova smrt (La muerte de Viriato)
Neoklasicari (arhitektura)
1.Ventura Rodriges (Ventura Rodriguez) predvodnik
Dela: fasada katedrale u Pamploni i kapela kraljevske palate u Madridu
2.Huan de Viljanueva (Juan de Villanueva) najznacajniji
Dela (u Madridu): Astronomska opservatorija (Observatorio Astronmico), Akademija istorije (Academia de la historia),
Muzej Prado (Museo del Prado) nekadasnja zgrada prirodnjackog muzeja.
Fransisko de Goja i Lusjentes (Francisco de Goya y Lucientes, 1746-1828)
Njegovom pojavom Spanija prestaje da pasivno sledi italijanske i francuske trendove. Predstavlja gotovo jedini, ali
izuzetan doprinos Spanije romantizmu.
Nadahnuce slikovita vizija i osobenost Spanskog podneblja, u pocetku se drzao preovladjujuceg stila u XVIII veku,
suprostavlja se neoklasicistickom Mengsovom plasticizmu.
Svezina i modernost jedna od poslednjih Gojinig dela.
Glavni uzori Velaskes i Rembrant, proucava njihove kolekcije na dvoru, putuje u Italiju
Za narucioce slika konvencionalnim stilom, a ostale kompozicije slika slobodnim stilom, ali u tajnosti.
Goja se rodio u Fuendetodos u Aragonu, u zanatlijskoj porodici. Skoluje se kod lokalnih umetnika u Saragosi. 1769. se
seli u Madrid, bezi od obracuna. Crtao je skice za kraljevsku fabriku tapiserija, zahvaljujuci talentu uskoro pocinje da radi
na dvoru. Nastavio je da crta skice za izradu tapiserija, pa je 1788. naslikao Hodocasnicki izlet o Svetom Isidoru (La
pradera de San Isidro), ali nikada nije izradjena u formi tapiserije jer je umro Karlos III.
1773 - ozenio je sestru kraljevskog slikara Fransiska Bajeua, radio je u njegovom ateljeu.
1780 postaje clan Kraljevske Akademije lepih umetnosti sveti Fernando (La Real Academia de Bellas Artes de San
Fernando)
1786 postaje kraljevski slikar
1799 postaje sa Marijanom Maeljom glavni slikar spanskog dvora.
kraj 1792 razboleo se i ogluveo
Zena Karlosa IV, kraljica Marija Lujsa (Mara Luisa), imala je miljenika premijera Manuela Godoja (Manuel Godoy) koji
je bio stvarni vladar. U vreme njegove vladavine, osecaju se posledice Francuske revolucije, Napoleon okupira Spaniju
(1808).
Prvi period Gojinog stvaralastva epoha goblena preko 60 monumentalno-dekorativnih sablona za tapiserije
raznolikost boja i oblika.

1777 - Suncobran (El quitasol) i jos nekoliko slika namenjenih kraljevskim odajama, sveze boje
1780-1790 postaje deo visokog madridskog drustva.
Portreti uglednih savremenika prosvetitelja Gaspar Melor de Hoveljanos (Gaspar Melchor de Jovellanos, Pisac,
dramaturg i politicar, Gojin prijatelj), Huan Melendes Valdes (Juan Melndez Valds) i Leandro Fernandes de Moratin
(Leandro Fernndez de Moratn) i aristokratije Karlosa IV, premijera Floridablanke (Floridablanka, Manuela Godoja,
vojvode i vojvotkinje od Albe (Duque y duquesa de Alba), Isabel Porsel (Isabel Porcel), markize od Viljafranke
(Marquesa de Villafranca).
Grupni portreti Porodica infanta dona Luisa Burbonskog (La familia del infante don Luis de Burbn), vojvoda i
vojvotkinja od Osune sa decom (Los duques de Osuna y sus hijos),
a najpoznatija je Porodica Karlosa IV (La Familia de Carlos IV) 1800, svi spanski Burboni bili u letnjikovcu u
Aranhuesu - ulje na velikom platnu, po ugledu na Las Meninas, naslikao je sebe u levom uglu u senci iza ledja kraljevske
porodice.
Serija od 80 grafika Kaprici (Los caprichos) delimicno je koristio novu tehniku akvatinte;
Karikature nasilje, sujeverje, verski fanatizam, umetnost, politika predstavljaju sukob naprednog i nazadnog,
burleskna satira tadasnjeg spanskog drustva, prihvata ideje prosvetiteljstva, to najbolje ilustruje grafika 43 sa natpisom
Usnuli razum stvara cudovista (El sueo de la razn produce monstruos
Izoblicena tela dramaticna vitalnost.
1799 objavljenje, medjutim, posto su se nasle na udaru konzervativaca i Inkvizicije, povucene su.
1803 otkupljuje ih kralj, na Gojinu molbu
1780-1805 Gola maja (La maja desnuda) i Odevena maja (La maja vestida) jedna od najpoznatijih dela;
majo/maja pripadnici gradjanskog nizeg sloja, slobodnog ponasanja i tradicionalnog oblacenja
Obe slike narucuje Manuel Godoj. 1813. Inkvizicija oduzima obe slike.
Gola maja gorda, pozudna zavodnica, nije olicenje klasicne lepote, pozadina tamna.
Ustanak 2. maja 1808. godine (El dos de mayo de 1808) i Streljanje ustanika u noci 3. maja 1808. godine (El tres de
mayo de 1808 en Madrid) s jedne strane, u senci, francuzi nemilosrdno nisane u narod. Sa druge strane, ustanici
osvetljeni fenjerima, izviru iz mraka, likovi su im uzdrzani, u trenutku molitve i dusevne borbe, okruzeni telima streljanih,
a iza njih se naziru siluete madridskih gradjevina. Dominira krsni Spanac u beloj kosulji, koji bez straha i rasirenih ruku
ceka smrt (aluzija na Hristovo stradanje na krstu).
Pred emigraciju u Francusku (1821 1823) Goja zivi sam u kuci gluvog(Quinta del sordo).
Crne slike (Pinturas negras) morbidne murale i tragicne goroteske zasnovane na narodnim verovanjima i njegovim
kosmarnim vizijama.
14 murala je kasnije prebaceno na platno tamne boje:crna, oker, siva, poneka crvena i bela mrlja.
Dva starca jedu supu (Dos viejos comiendo sopa) i Saturn prozdire svoju decu (Saturno devorando a un hijo)
Saturn je starac iskolacenih ociju i razjapljenih celjusti, jede svoju decu.
1808-1810 - Starice (Las Viejas/ Qu tal?) groteska o prolaznosti lepote i bogatstva
1810-1815 Strahote rata (Los desastres de la guerra) serija grafika
1812 Kolos (El Coloso, el Gigante)
1816 Tauromahija (La Tauromaqua) serija grafika o koridi
1827 Mlekarica iz Bordoa (La lechera de Burdeos) poslednja slika
XIX vek:Romantizam, realizam, impresionizam i modernizam
Romantizam u slikarstvu slabo razvijen. Posle Goje, jedini znacajan slikar je Euhenio Lukas Velaskes (Eugenio Lucas
Velzquez,XIX v). Njegova satira je pod Gojinim uticajem, slika portrete, pejzaze, istorijske, fantasticne i kostumbristicke
scene.

Romantizam u arhitekturi slabo razvijen. U Spaniji popularan neoklasicizam. Neogotika prisutna pri restauraciji
srednjovekovnih crkava u gotickom stilu.
U drugoj polovini XIX v, neoklasicizam postaje eklekticki, sa elementima antickog, romanickog, vizantijskog i mudehar
stila.
Javljaju se parkovi madridski kraljevski park El Retiro.
Romanticarski kostrumbizam sa realistickim elementima
Predstavnici (jedni od najznacajnijih slikara XIX v):
Marijano Fortuni (Mariano Fortuny, 1838-1874)
Stil- akademski, elegantan
Teme-bitke na barokni nacin
Dela Vikarija (La vicara) i Tetuanska bitka (La batalla de Tetun)
Eduardo Rosales (Eduardo Rosales, 1836-1873)
Teme portret (akvarel), nacionalna istorija (napoznatija dela)
Najbolji radovi inspirisani Velaskesom 1864 Poslednja volja Izabele Katolicke (El testamento de Isabel la
Catlica)
Impresionizam
Predstavnici:
Zacetnici - Karlos de Aes (Carlos de Haes) i Ramon Marti Alsina (Ramn Mart Alsina)
Vrhunac Hoakin Sorolja i Bastida (Joaqun Sorolla y Bastida, 1863-1923, i modernista)
Rodjen je u Valensiji. tu se i obrazovao.
Dela:
Slike iz mladosti (Marina) nisu dobro prihvacene jer tematski nisu pratile trendove. Postaje poznat zbog slike Odbrana
artiljerijskog parka u Monteleonu (Defensa del Parque de Artillera de Montelen).
Dobija stipendiju za boravak u Rimu upoznaje se sa klasicnom i renesansnom umetnoscu. Od 1885 boravi u Parizu,
upoznaje se sa evropskim impresionizmom i naturalizmom. Po povratku u Valensiju faza kostumbristickih scena iz
okruzenja.
Nakon nekoliko boravak u Parizu 1889-1900, razvija stil pod uticajem slikara sa severa i evropskih avangardnih
tendencija.
Odlike: specificno svetlo, pejzaz-morska obala i plaze, pomorski kostumbristicki prizori, socijalni realizam.
Dela: Sivenje jedra (Cosiendo la vela), Zenski akt (Desnudo de mujer), Setnja morskom obalom (Paseo a orillas del
mar), Decaci na plazi (Nios en la playa), Kupanje konja (El bao del caballo), Lov na tunu (La pesca del atn).
Neke od njih pripadaju seriji Vidjenje Spanije (Visin de Espaa) inspirisanoj slikama razlicitih spanskih pokrajina za
Hispanic Society of New York.

Modernizam
Pocetak XX v najjaci u Barseloni i Valensiji
Predstavnik: Santjago Rusinjol i Prats (Santiago Rusiol i Prats, slikar, pisac i dramaturg) portreti i pejzazi pod uticajem
impresionizma.
Noucentisme
Pocetak XX v Katalonija
Cilj obnova katalonske umetnosti, ideali klasicne lepote i ravnoteze
Predstavnici: ozep Klare (Josep Clar) i oakim Sunjer (Joquim Sunyer)
i Antonijo Gaudi (Antonio Gaud, 1852-1926)
Stil: sinteza srednjovekovnih stilova, organskih oblika iz prirode i inovativnih struja evropskog graditeljstva. Arhitektura-

jedinstvo sa dekorativnim umetnostima i industrijskim dizajnom.

U pocetku koristi neogotske elemente, kasnije eksperimentise sa stilovima i materijalima zahvaljujuci pokroviteljskoj
porodici Guelj.
Dela:
1900 - Park Guelj (El Parque Guell) kompleks stambenih objekata i dvorista u predgradju Barselone, mastoviti
organski oblici visebojna keramika i dekoracija karakteristicna za islamsku/mudehar umetnost.
Gradskih kuca Batljo (Casa Batll) prekriva je sjajnim keramickim plocicama, dodaje joj gvozdene ograde
Gradska kuca Mila (Casa Mil)/Kamenolom (La Pedrera) raznovrsni materijali, organski oblik stenovite planine, iz
cije unutrasnjosti bujaju grmovi od kovanog gvozdja.
Crkva Sveta porodica (Sagrada familia) u Barseloni najpoznatije delo, plod njegove intimne religioznosti i spoj
najrazlicitijih graditeljskih tradicija i materijala.
Rukovodi izgradnjom crkve od 1883, a do njegovi smrti podignut samo 1 od planiranih 18 tornjeva.
Izgradnja posle nastavljena na osnovu Gaudijevih crteza i maketa.
XX vek: Avangardni pravci i savremene tendencije
Pocetak XX v mnogi umetnici nezadovoljni uslovima u Spaniji, pa idu u Pariz.
Najpriznatiji spanski slikari XX v Dali, Miro i Pikaso
Tamo se razvijaju avangardni pokreti:
Kubizam Pablo Pikaso i Huan Gris
Nadrealizam Dali, Miro, Antonio Saura, slikarka Remedios Varo, Oskar Dominges (scar Domnguez automatizam,
humor i snovidjenje)
Veliki broj spanskih umetnika odlazi posle Spanskog gradjanskog rata.
Salvador Dali (Salvador Dal, 1904-1989)
Jedan od kljucnih umetnika evropskog nadrealizma. Bavio se slikarstvom, vajarstvom, filmom (bio je reditelj,saradjivao
sa Luisom Bunjelom (Luis Buel) (njihovo najpoznatije delo je kratki provokativni film Andaluzijski pas (Un chien
Andalou,1928), zapoceli su projekat filma Zlatno doba (Edad de Oro), ali su se razisli pre pocetka snimanja), sa Alfredom
Hikokom (film Recuerda, 1945) i sa Volt Diznijem (film Destino, 1946)) i dizajnom.
Bio je poznat po skandaloznim, morbidnim i egocenrticnim izjavama.
Rodjen je u Figerasu, Katalonija. Od 1922. studira umetnost na Akademiji sveti Fernando u Madridu. Pred sam kraj
studija su ga izbacili jer je rekao da niko od profesora nije dostojan da ga ispituje.
Tokom studija boravi u Domu studenata (Residencia de Estudiantes, osnovan 1910). U domu su boravili mnogi umetnici
do 1936 Federiko Garsija Lorka, Luis Bunjuel, Hose Ortega i Gaset, Rafael Alberti, Damaso Alonso, Luis Sernuda,
Migelde Unamuno, Antonio Maado 1926 odlazi u Pariz, upoznaje poznate umetnike i ukljucuje se u avangardne
tokove. Veza sa Ruskinjom Galom ce mu biti inspiracija.
Zbog preterane ekscentricnosti i simpatisanja totalitarnih rezima (Hitlera i Franka) dolazi u sukob sa Andre Bretonom i
ostalim nadrealistima, pa je izbacen iz pokreta. Uprkos tome, bio je sve vise popularan, narocito zbog autopropagande i
ispada. Na pocetku Drugog svetskog rata se seli u SAD. Pred smrt se vraca u Spaniju i tuguje zbog Galine smrti.
Stil,tematika: na njega utice Frojdova teorija nesvesnog, psihoanaliticko traganje za korenima snova i ljudskog ponasanja.
Slike nadrealisticke asocijacije i oniricke halucinacije sa elementima groteske, disproporcije, erotike, kompleksa i
neuroza. Pojava predmeta kojima daje simbolicko znacenje po ugledu na snove (nar, tigar, stena, casovnik, obala,
genitalije). Cesto se pojavljuje Gala, koja ima slozeno i visestruko znacenje.
U zrelim godinama se vraca katolickom misticizmu.
Dela:
Istrajnost secanja/Otopljeni satovi (La persistencia de la memoria/Los relojes blandos, 1931)
Njegova najpoznatija slka, ulje na platnu. Prikaz stenovite obale Port Ljigatai cetiri casovnika koji se tope nepostojanost
vremena i ljudskog secanja.
Veliki masturbator (El gran masturbador), Enigma zelje (El enigma del deseo), Iskusenje Svetoga Antonija (La
tentacin de San Antonio), Atomska Leda (Leda atmica), Hrist svetog Jovana od Krsta (Cristo de San Juan de la

Cruz), Narcisova metamorfoza (Metamorfosis de Narciso)...

oan Miro i Fera (Joan Mir i Ferr(akcenat na levo), 1893-1983)
Rodio se i odrastao u Barseloni. Boravio je u Parizu, upoznaje se sa Pikasovim radom. 1924 postaje clan nadrealisticke
grupe. Bavio se i primenjenom umetnoscu, grafikom (murali) i vajarstvom (skulpture Sat na vetar (El reloj de viento)
od bronze, Zena i ptica (Dona i ocell) u Barseloni, Mis Cikaga (Miss Chicago) u Cikagu)
Stil: lirski, apstraktan, sa elementima ekspresionizma, kubizma i fovizma, humor, fantazija, apstraktni odnos neobicnih
geometrijskih oblika, izvrnuta realnost.
Dela: Farma (La masa), Arlekinski karneval (El carneval del arlequn), Sazvezdje:budjenje dok svice
(Constelacin: Despertando al Amanecer), Puz, zena, cvet i zvezda (Caracol, mujer, flor y estrella), Covek sa lulom
(Hombre con pipa), Portret spanske balerine (Retrato de bailarina espaola)
Pablo Ruis Pikaso (Pablo Ruiz Picasso, 1881-1973)
Zacetnik i najznacajniji predstavnik kubizma.
Preko 6000 dela u muzejima (slike, skulpture, grafike, keramika)
Skolovao se u Barseloni. Slika Nauka i milosrdje (Ciencia y caridad) osvaja bagradu Akademije sveti Fernando, i seli
se u Madrid gde upisuje Akademiju. Upoznaje se sa spanskim klasicnim slikarstvom, posebno ga fascinira Velaskses.
1900. se seli u Pariz. Imao je dve zene (Olga i aklin) i mnogo ljubavnica koje su mu bile inspiracija.
Faze:
1.rana mladost realizam
2.1901-1904 (prvi znacajan period) sivo-plave slike, hladne, dominira figura, beda, siromastvo;
Dela: Zena scucurena sa detetom (Mujer acurrucada y nio) i Majka sa bolesnim detetom (Madre con nio
enfermo)
3.1904-1906 tople, svetlije boje (roza), cirkuzanti (arlekini i akrobate)
Dela: Porodica akrobata (La familia de acrbatas), Arlekin sedi (Arlequn sentado, 1905)
4. od 1907 inspiracija egipatska, iberijska i africka umetnost, likovi pojednostavljeni i neproporcionalni, izraz arhaican.
Umetnost crne Afrike utice na vajarska dela ali i na sliku Gospodjice iz Avinjona (Demoidelles dAvignon/Las
seoritas de Avin) naznake kubizma, preispitivanje odnosa izmedju prostora i figura, ostre geometrijske linije tela,
zanemarivanje klasicne perspektive i fotografskog pogleda, usredsredjivanje na poznato i nepromenljivo kod objekta
(kubisticki). Lica gospodjica lice na africke obredne maske, inspiraciju za sliku pronasao u El Grekovom Vidjenju
apokalipse.
5. 1909. usvaja kubizam (analiticki izraz-zbog rastavljanja i analiziranja stvarnosti). Nerealni oblici, boje i perspektiva
(prikaz iz vise uglova) figura i predmeta. Pejzazi, portreti i skulpture. Inspiracija ljubavnica Fernand Olivija.
Dela: Kanvejlerov portret (El Retrato de Kahnweiler, 1910)
6.1912-1919 sinteticki kubizam - eksperimenti sa odnosima i perspektivom, pravi izgled objekta i njegovo
kombinovanje, najcesce kao kolazi.
Dela: serija kolaza sa gitarama, 1912-1913
7. Posle prvog svetskog rata vracanje istoriji umetnosti (klasicizmu), priblizava se nadrealistima 30.
8. 1937. Gernika (Guernica) ulje na platnu (349x776cm), bombardovanje baskijskog rada Gernike 1937.
1937 prvi put prikazana na Medjunarodnoj izlozbi u Parizu simbolicko i politcko upozorenje Spanije na zlocine
Spanskog gradjanskog rata i fasizma.
Kubisticki, sa tradicionalnim elementima;
Dramaticna scena rata, nije povezana sa konkretnim dogadjajem i mestom, crno-bele pojednostavljene figure
prenaglasenih emocija ljudi i zivotinja u agoniji (konj, bik, zena sa mrtvim detetom, ratnik), ostrice (rat) izbijaju iz rana i
jezika, svetleca sijalica (la bombilla) simbol rusilacke tehnologije.
Slika obilazi ceo svet, postaje simbol mira. U Spaniju stize 1982, posle Frankove smrti.
9.Posle Drugog svetskog rata inspiracija klasicno slikarstvo Delakroaove Zene iz Alzira, Maneov Dorucak na travi,
preko 50 verzija Las Meninas.

Huan Gris (Juan Gris, 1887-1927, pravo ime mu je Hose Viktorijano Gonsales (Jos Victoriano Gonzlez)
Ziveo u Parizu. Stvarao pod uticajem Matisa, Braka i Pikasa. Pocetkom XX v razvija svoj kubisticki stil.
Dela: Portret Pabla Pikasa (Retrato de Pablo Picasso, 1912) i Gitara pred morem (Guitarra delante de mar), kolazi
od tapeta i novina;
kasnije slika mrtvu prirodu i razvija arhitektonski stil od analitickog ka sintetickom kubizmu.

Avangardna skulptura Manuel Uge (Manuel Huhu, modernista i kubista), Anhel Ferant (ngel Ferrrant, od nadrealizma
ka apstrakciji), Alberto Sanes (Alberto Snchez, eksperimentisanje, apstrakcija, znacaj praznine u skulpturi.
Figure od metala (eksperiment odnosa mase i praznine) Hulio Gonsales (Julio Gonzlez), Pablo Gargaljo (Pablo
Gargallo).
Pocetak XX v eklektika, monumentalistika i istoricisticka arhitektura: Antonijo Palasios (Antonio Palacios) Palata
poste (Palacio de Correos, Madrid).
Racionalisticka arhitektura funkcionalnost, racionalnost prostora, bez nepotrebne dekoracije, jednostavnost Sekundino
Suaso (Secundino Zuazo) Nova ministarstva (Nuevos Ministerios, Madrid)
Iako je Franko propagirao realizam i tradicionalizam, Anhel Ferant, Kristijan Malja (Cristian Mallo) i Rafael Sabaleta
(Rafael Zabaleta) i drugi umetnici propagiraju avangradu.
1957 pobeda avangarde formiranje umetnickih grupa Parpallo, El Paso i Equipo 57 (Antonio Saura, Manolo Miljares
(Manolo Millares), Martin irino (Martm Chirino) forma, geometrija)
60 postmoderni neofigurativizam (ozep Ginovart (Josep Guinovart), Huan Henoves (Juan Genovs), Luis Gordiljo
(Luis Gordillo), Alberto Korason (Alberto Corazn)) i hiperrealizam (Antonio Lopes Garsija (Antonio Lpez Garca)
slikar i vajar)
Odlike: sinteza tradicionalnih i inovativnih elemenata strip, fotografija, poster ozivljavanje figurativne umetnosti,
povezane su sa sredstvima masovnog informisanja i savremenom tehnologijom.
Arhitektura monumentalnu i klasicisticku zamenjuje savremena racionalisticka estetika
50 Migel Fisak (Miguel Fisac) i Saens de Oisa (Senz de Oiza)
70 i 80 uspon Havijer Karvahal (Javiel Carvajal), Rikardo Bofilj (Ricardo Bofill),
Rafael Moneo (Rafael Moneo) profesor arhitekture na uglednim univerzitetima (Harvard), dobitnik prestiznih nagrada
(Pritzker). Stil: trajnost, racionalizam, gradjevina-spomenik (suprotno utilitarizmu)
Dela: Muzej rimske umetnosti (Museo del arte Romano) u Meridi, Kursal (Kursaal) u San Sebastijanu, Muzej nauke
u Valjadolidu, zgrada opstine Logronjo, katedrala u LA.
i Santjago Kalatrava (Santiago Calatrava) najbolji spanski savremeni arhitekta
Stil: sinteza inzenjerstva i arhitekture, oslanja se klasicizam ali podrzava originalni dizajn i delimicno oponasa prirodne
oblike.
Dela:
1.zeleznicke stanice Stadelhoven u Cirihu, Gare de Saint-Exupry TGV u Lionu, Gare de Oriente u Lisabonu
2.mostovi Campo Volatn u Bilbau, Puente del Alamillo u Sevilji, Puente de Lusitania u Meridi, Puente de la Mujer
u Buenos Ajresu, James Joyce Bridge u Dablinu, Harp, Cittern, Lute u Holandiji, Peinte u Valensiji
3.muzeji Milwaukee Art Museum u Milvokiju, kulturno-zabavni kompleks Grad nauke i umetnosti (Ciutata de les
Artes i les Cincies, 1996-1998) u Valensiji, obuhvata muzeje Okeonografski, Muzej nauke, Muzej kraljice Sofije,
koncertne dvorane, pozornicu, botanicku bastu, bioskop, planetarijum
4. koncertne dvorane Auditorio de Tenerife u Santa Krusu, poslovni centri, terminal aerodroma u Bilbau, oblakoder
Turning Torso u Malmeu