Ders -1

Blm 1
Mukavemet : deforme olabilen bir cisme etki eden d ykler ile cisim iinde oluan i kuvvetlerin
younluu (iddeti) arasndaki ilikiyi inceleyen mekaniin bir alt daldr. Ayn zamanda cismin
deformasyonunun hesaplanmas ile d kuvvetler etkisinde cismin stabilitesinin (KARARLI-DENGESNN)
kontroln salar.

D Ykler :

ya yzey kuvvetleri yada cisimler aras kuvvettir ;

Yzey Kuvvetleri (Surface Forces): bir cismin dier bir cismin yzeyi ile direkt temasndan oluan
kuvvetlerdir. Cisimler arasndaki temas alan boyunca yayl kuvvetlerdir. Bu temas alan cismin toplam
alan ile karlatrldnda eer ok kk ise bu durumda yzey kuvveti bir tekil kuvvet olarak
idealletirilir, ki cisme bir noktadan etki eder. Yzey ykleri eer dar bir alan boyunca uygulanyorsa, bu da
dorusal (lineer) yayl yk w(s) olarak idealletirilir. Yayl ykler dar alan boyunca kuvvet/uzunluk un
iddeti olarak llr ve s hatt boyunca bir ok serisi ile temsil edilir. FR bileke kuvvet yayl yk erisi
altndaki alana edeerdir ve bileke kuvvetin etki noktas alann geometri merkezidir.

Cisim kuvvetleri (Body Forces): cisimler arasnda fiziksel bir temas olmakszn bir cismin dierine
uygulad kuvvettir. rnein; Cismin arl bir cisim kuvvetidir ve arlk merkezi boyunca etki eder.
Mesnet Tepkileri: cisimlerin birbirleri ile temas noktalarnda veya desteklendii noktalarda ortaya kan
kuvvetlere tepki denir. Bir destek temas ettii eleman zerinde (elemann dorusal hareketi
engelleniyorsa bu engelleme ynne bal olarak ) belirli bir ynde kuvvet retir , eer elemann bir
eksen etrafnda dnmesi engelleniyorsa kuvvet-ifti yada moment retir.
ki boyutlu problemlerde, yani dzlemde kesien kuvvetlere maruz cisimler, destek tiplerinin bir ou
aadaki tabloda grlmektedir. Her bir destek ve temas ettii eleman zerinde ortaya kard tepki tipini
temsil etmek iin bir sembol kullanlmtr. Genelde, belirli bir ynde yer deitirme (dorusal)
engelleniyorsa bu durumda kuvvetler eleman zerinde gsterilen ynlerde oluur. Benzer ekilde dnme
hareketi engelleniyorsa bu kez de eleman zerinde kuvvet ifti momenti oluur.

nm-09

Bir cismin dengesi, hem kuvvetlerin dengesini, F = 0 (bir cismin eri yada
dz patika boyunca ivmelenmi hareketini yada bir yerden bir yere yer deitirmesini engelleyen), hem de
momentlerin dengesini Mo = 0 , (dnme hareketinin engellenmesi iin) gerektirir. Bu denklemler
aadaki gibi alr :

Denge Denklemleri :

(x,y,z scalar form, 3D)

Fx = 0
Mx = 0

Fy = 0
My = 0

Fz = 0
Mz = 0

Fy = 0

Mo = 0

(2D)

Fx = 0
Kuvvetler :

Bir cismin herhangi bir kesitindeki i kuvvetleri bulmak iin kesme yntemi
kullanlr. Ve bu kesitte .ormal Kuvvet, ., Kesme Kuvveti, V, Burulma Momenti yada Tork, T, ve
Eilme Momenti, M diye adlandrdmz i kuvvetler ulunur.

nm-09

.ormal Kuvvet (.ormal Force), ., kesit alanna dik olarak etki eder. Genelde cisim d ykler tarafndan
iki ucundan ekmeye yada basmaya zorlandnda ortaya kar.

Kesme Kuvveti (Shear Force), V, kesit dzlemi iinde, kesite parelel olarak etki eder. Cismin iki parasn
birbiri zerinde kaymaya zorlayan d kuvvetler.

Burulma Momenti (Torsion) yada Tork (Torque), T, cismin bir parasn dier parasna gre burmaya
alan d kuvvetlerdir.

Eilme Momenti

(Bending Moment),

M, kesit dzlemi iinde bir eksene gre emeye alan d

kuvvetlerdir.

Dzlemde Kuvvetler: eer bir cisim dzlemde etkiyen kuvvetler sistemine maruz ise o zaman kesit
iinde sadece normal kuvvet, kesme kuvveti ve eilme momenti oluur. Aadaki gibi;

Analiz Yntemi
Bir cismin kesitinde herhangi bir noktadaki i kuvvetleri bulmak iin genellikle kesme yntemi kullanlr.
Bu yntemin uygulanmas aadaki admlar ierir.

Mesnet Tepkileri : ilk nce cismin hangi ksmnn gz nne alnacana karar verilmeli. Eer gz nne
alacamz ksm mesnetlere sahipse yada baka cisimler ile temas halinde ise bu noktalardaki tepki
kuvvetlerinin bulunmas gereklidir. Bunun iin de serbest cisim diyagram izilir ve denge denklemleri
uygulanarak tepki kuvvetleri bulunur.

Serbest Cisim Diyagram SCD (Free-Body Diagram):

-

Tm d yklerin iddetleri ve yerlerini koruyarak cismi i kuvvetlerin hesaplanmasn istediiniz

noktadaki kesitten hayali olarak kesiniz,
Eer cisim bir makine elemannn yada bir mekanik cihazn bir paras ise kesit dzlemini elemann
uzunlamasna eksenine dik kesitten kesin,
Kesilen parann birinin serbest cisim diyagramn izin ve kesilen kesit zerinde bilinmeyen N, V,
M ve T i kuvvetlerini gsterin. Bu bileke i kuvvetler normal olarak kesitin geometri merkezini
temsil eden noktaya yerletirilir.
Eer d kuvvetler dzlemde etki ediyorsa bu durumda sadece N, V ve M centroide yerletirilir.

nm-09

x, y, z koordinat eksenleri orjini geometri merkezine yerletirilir ve i kuvvetler bu eksenler boyunca

gsterilir.

Denge Denklemleri :
-

kesit iindeki momentler bileke i kuvvetin etki ettii noktada koordinat eksenlerine gre
toplanmal. Bunun yaplmas bilinmeyen N ve V kuvvetlerini elemine eder ve M (ve T) iin direkt
zme imkan verir.
Eer denge denklemleri sonucunda negatif sonu elde edilirse bu bulunan kuvvet iin balangta
SCD da seilen ynn ters olduunun gstergesidir.

R.EK:

Kiriin C noktasndaki kesite etki eden i kuvvetleri bulunuz.

AC aras SCD.

CB aras SCD.

( 540=(180*6)/2=genin alan)
Statik denge denklemleri (CB aras iin );

(MC nin yn ters imi, doru yn SYT)

nm-09