TEMA 8- A POBOACIN

U. 9- A POBOACIN ESPAOLA

XEGRAF. DEMOGRFICA

Relacin :poboacin /espacio.

FONTES DEMOGRFICAS
1-CENSO
2-PADRN
3-REXISTRO CIVIL
4-ENQUISAS
5-ESTATSTICAS
distribucin
ANALIZAN
desequilibrios espaciais.

FONTES

CENSO: Reconto cada 10 anos (anos rematados en 1)

-Datos: demogrficos, econm. e sociais.
PADRN MUNICIPAL: Rexistro vecios do concello.
-Periodicidade: antigamente cada 5 anos; actualidade: o 1 xaneiro d. cada ano.
-Actualizacin permanente.
-Coordinacin o I.N.E.
-Datos: econm., demog., e sociais.
REXISTRO CIVIL:
-Datos: nacementos, matrimonios e defuncins. Pasan ao I.N.E.

libros de movementos naturais poboac.

ELABORA
falecementos clasificados por causas
ESTATSTICAS :datos demogr. de diversas fontes
ENQUISAS : informac. detallada sobre cousas concretas, ex. anuarios estatstic do INE,
ou a EPA de carcter mensual.

A DISTRIBUCIN DA POBOACIN

-Distribucin desigual : CAUSA

a densidade de habit./Qm.2.

-Densidade media: 79 hab./qm2.

-GRANDES REAS:
-Madrid
-Periferia peninsular
-Os 2 arquiplagos.
-REAS DE BALEIRO:
-Interior
- + BAIXA: reas de montaa.
a) Orixe do desequilibrio:
Progresivo dende Idade Moderna.
-Sculos XVI-XVII
-Maior densidade zonas Centro-Norde peninsular
-Crise s. XVII econmica e demog.:movemento cara a periferia
-XVIII: situacin invertida--- zonas cost. + densidade/ inter. -Sculo XIXconsolidacin do desequil.
-Aumentan:
Madrid (centro poltico e econmico do Est.)
Rexins perifricas por 2 causas:

alto crecemento natural

(periferias andaluza e galega)

focos industriais
(Catalun., P. Vasco, Asturias)

-Sculo XXagudizacin dos contrastes sobre todo na dcada 60

medre rexins industriais

(Catal.,P.Vasco, Madrid, Valencia)

reas tursticas mediter. e insular.

migracins zonas interiores

-Desde 1975 (crise industr. e reconversin) reduccin diferencias en canto densidade:

ZONAS INDUSTRIAIS
-perda de atraccin poboac.
-medre inferior media ou lixeiramente por enrriba.
ZONAS TRADICIONALMENTE EMIGRATORIAS
-diminen as sadas poboac.
-recepcin de emigrantes retornados.
TENDENCIA ACTUAL--MADRID
EIXO
MEDITERR.
ANDALUC. OCC.
VAL DO EBRO.
Zonas con consolidacin demogrfica :servizos, agric. tecnificada, indust.

ASTURIAS
BISCAIA
GUIPSCOA

fortes desequilibrios na cornixa Cantbrica: crise indust. e mineira.

O MOVEMENTO NATURAL DA POBOACIN

4

1-OS REXIMES DEMOGRFICOS

-Periodos nos que, N., M., e C.N. teen caractersticas homoxn.
-Atrasos con respecto a pases europeos. Motivos?
-3 reximes demogrf.:
1. ANTIGO: ata pcipios. s. XX
2. TRANSICIN: 1900-75
3. ACTUAL: 1975 ....
1.1-Rexime demog. antigo: ata pcipio. do s.xxN.
-Altas taxas de

consecuencia: o C.N. ser baixo

M

a)Natalidade:
economa e scdade.
rurais

Motivos alta taxa

Fillos

-man d. obra barata d. manter.

-traballar idade temprana.
-aseguran o futuro dos pais.

-Non sistema control Nat.: REMEDIO--- atrasar a idade matrimonial acortando o

perodo fertil da muller (pocas crise).
pocas de FAMES E CRISE
retroceso natalidade

+ M.I.

b) Mortalidade:

Alta e oscilante
Causas

-baixo nivel de vida

-malas condicins mdicosanitarias

-Dieta: escasa e desiquilibrada (pan, alimento bsico)

malnutricin
AIRE (gripe, tuberculose...)
-enfermidades infecciosas
AUGA (diarreas)

atrasos mdicos

falta hixiene (privada e pblica)

EPIDEMIAS
GUERRAS
MALAS COLLEITAS

-Mortalidade catastrfica

partos
NEONATAL (4 primeiras semanas)
-Mortalid. Infantil

elevada

males
conxenito
POSTNATAL(4 semanas-1ano)

C) CONSECUENCIAS: altas T. de N. e M. = C.N. baixo con oscilacins nas crises de

sobremortalidade.

1.2 A transicin demogrfica: 1900-1975

-Chegada + tarda que no resto de Europa

intensidade.
-Rasgos xerais :

occ. cunha duracin menor pero +

-diminucin suave N.
-cada brusca M.
CONSECUENCIA

elevado C.N.

a)Natalidade--- decrecemento suave e discontnuo.

PRINCIPAIS

-Crise do 29 / inestabilid. 2 Rep (31-36)

DESCENSOS

-Guerra Civil e postguer. (40-55)-Polt. pronatal. de Franco

NATALID.

Anos finais desenvolvem (65-75): xodo rural-problema viven.

RECUPERACIN
NATALIDADE

-Recuperacin econmica dos anos 20-30

-O baby boom postbl. atrasado (1956-65)- recuper. econm.

B)Mortalidade---Gran descenso constante.

-Gripe de 1918
-MORTALID. CATASTRF.
(excepcins)
-Guerra Civil 1936-39
CAUSAS DO DESCENSO:
-Avances medico-sanitarios: vacinas /antibiticos; partos nos hospitais (- mort.
feminina no parto);extens. da Seg. Social e mellora hixiene.
-Aumento nivel de vida: mellora dieta.
-Aumento nivel educativo e cultural: + prevencin. Abandono de costumes nocivos
para a sade.
-mellor alimentac .infantil
MORTALID. INFANTIL--- dimine por: -mellora coidados maternos.
-progresos pediatra.
c) CONSECUENCIAS : o C.N. foi alto. Desde 1970 o crecem. recortouse porque a N.
diminuiu a + ritmo que a M.

1.3 O rxime demogrfico actual: a partires de 1975

Baixas taxas de M. e N. = C.N.baixo.
a) afundimento da Nat.: iniciado no 75, + tardo e brusco que no resto de
Europa Occ.
-Indice de fecund. actual 1,20 (o de reposicin 2,1)
-Comportamento Malthusiano. (V.px.292)
CAUSAS DO DESCENSO
1-econmicas

-atraso idade matrimnios

-acurtamento periodo fertil da muller
-reduccin fillos x matrimn.

crise do 75 e paro

-inestabilidade contratos laborais

-alto costo vivendas

anos 80-90

CONSECUENCIAS- tarda emancipacin

- prolongacin dos periodos de formacin
- dificultades compatibilizacin traballo-maternidade
2-cambio mentalidade

a partires ano 75

-diminucin influencia relixiosa

-uso anticonceptivos
despenalizacin do aborto.
-papel social da muller.
-novas formas familiares(monoparent.matertnid. en solitario...)
3-o aumento do nivel de vida

melloran a

- proteccin social
-o nivel cultural

-Ter menos e mellor atendidos. Competencia entre melloras materiais e os gastos que
requiren os fillos.
b)Mortalidade

mantense baixa

ano 81---- lixeiro ascenso debido ao incremento no n de ancins.

8

CAUSAS DA M.

as 3 "C" /Alzheimer

M. Infantil---- baixa gracias aos avances mdicos.

-DIFERENCIAS ENTRE SEXOS
biolxicos (hormonais/inmunolxicas)
Muller (menor)
sociocullturais (hbitos de vida, oficios diferentes)

Home (maior)

- tradicionalm. traballos + duros

- participacin directa nas guerras
- hbitos nocivos
- hbitos alimentar. e de vida + desordeados

-DIFERENCIAS POR PROFESINS

Afecta + canto menor cualificac. ou nivel social.
Clases altasmenor mortal.laboral e acceso +servicios sanitar.e de + cualidade.
c) O C.N. na actualidade peq. como consecuencia das baixas T de N e M..

2-OS DESEQUILIBRIOS TERRIT. NO MVMENTO. NATUR. DE POBOAC.

-Contrastes entre as diferentes CC.AA.
ORIXE

disigualdades econmicas anos 60

9

produce

movementos migrator.do rural

zonas urbano-ind.
da periferia

Madrid

a) CC.AA.con taxas de N. superiores media

-Comunid. con T.N. super. media:

ANDALUCIA
MURCIA
BALEARES
CANARIAS
CEUTA
MELILLA

tradicionalmente natalistas

-Cmunides. desenvolvidas economicam. que atraen inmigrantes:

Madrid/ Catalua / C.Valenci.
b)Comunid. con T.N. inferiores media:

-Son

as que teen un cxto. de poboac. + envellecida consecuencia dunha forte

emigrac.no pasado (Galiza + CCAA do interior penins.)
-As afectadas pola crise indust.do 75 (cornixa cantbrica).
-Caractersticas destas zonas
-T.M. super. media
-C.N. negativo.

OS MOVEMENTOS MIGRATORIOS
(V.libro conceptos de emigrac., inmigrac., e saldo migratorio. Px. 296)

10

1-AS MIGRACINS
MIGRACINS INTERIORESINTERIORES
1-1AS

1.1

As migracins interiores tradicionais.-

Cronoloxaltimo trcio do XIX-1975 (crise econm.)

Protagonistas

CAMPESIOS

OUTRAS
REAS
AGRARIAS

CIDADES
INDUSTRIAI
S

Tipos de migrac. interiores:

-Migracins etacionais e temporais
-xodo rural
a) migracins estacionais tempor.-auxeltimo trcio do XIX-1960
CAMPESIOS
DESPRAZAMENTOS
TEMPORAIS A
CIDADADE

LABORES AGRARIOS
ZONAS RURAIS

sega, vendima, recoleccin

(campo pouco mecanizado)

traballos non agrarios: construccin

b) xodo rural.- 1900-75

CARACTERSTICAS

-zonas rurais a urbanas

-longa duracin ou
definitiva

ORIXE

-campesios zonas atrasadas Galiza

-interior peninsular
-Andaluc. Orient.

11

DIRECCIN
zonas indutriais

zonas tursticas

Madrid, Catalua, P.Vasco

Levante, Baleares, Canarias

-Podemos distinguir 4 momentos:

1.Primeiro tercio s.XX
Sobra man de obra no campo

-CRISE FILOXERA
-MECANIZAC. ZONAS CEREALSTICAS

-postos traballo zonas indust.

-obras pblicasdictad. Primo d Rivera

favorecido por

2.Guerra Civil e postguerraxodo rural estancado

G.C.Destruccin industrias.
Problemas abastecemento cidades.
PostguerraFomento permanencia poboacin rural no campo
Illamento, provoca reduccin postos de traballo industr.
3.Entre 1950-75Maior auxe xodo rural
CRECEMENTO DEMOGRFICO

CRISE AGRIC. TRADICIONAL

favorecido por
PLAN DESENVOLVEM:postos na industria / BOOM TURISMO litor. medit. e
insular
OFERTAS LABORAIS

-servizos tursticos
-construccin

ZONAS INMIGRAT. : eixo mediterr.

desde
Girona a Alicante

eixo do Ebro

12

desde
Tarrag.-P.Vasco,
inclundo Zaragoza e Navarra

Madrid

4.Desde 1975gran diminucin do xodo rural.

MOTIVOS
crise indust.
reconversin
competencias autonmic
(creacin emprego)
adtcin.)
CONSECUENCIAS:
-Zonas emigrat. convertidas en inmigrator.RETORNADOS.
-Z. inmigrator. volvronse emigrat. consecuencia da RECONV. INDUS.
AFECTADOS:
-Recn xubilados.
-A todos os sectores poboac. por ser o campo un medio + barato.
poca actual
ZONAS DE + INMIGRAC.
turismo

1.2

/agric. de exportac. /peq. indust.

Baleares
Canarias
Litoral Medit.

As migracins interiores actuais.-

1975Remate migracin clsica, nacemento novo sistema migrac. con distintas

caractersticas.

PROCEDENCIA
concellos
grandes
dimensins
concellos urbanos
urbanos d.
maiores
dimensins

DESTINO: experimentou cambios.

-Ralentizac.das migrac. entre CC.AA, e as q.

continan teen como destino: arco mediter. e val do
Ebro.
-Migrac.dentro da propia pvcia. ou CC.AA.
-Dentro das
13 grandes cidades industrial. perden
atraccin cara ncleos urbanos medianos ou peq.

MOTIVO DOS CAMBIOS : diversos.

a)Migracins residenci
INTRAURBANAS

entre CIDADES CENTRAIS

e diversas COROAS RESIDENCIAIS

AFECTADOSParellas recentes e novas

vivendas baratas
mellores condicins medio-ambientais

b)Migracins laborais danse por motivos de traballo.

INTERURBANAS

entre as CIDADES DA PROPIA PROVINCIA ou CC.AA.

(ex. entre A Corua e Compostela)
-zonas rurais desenvolv.

-cidades con gran dinamismo econmico

da mesma pvinc. ou CC.AA.

-cidades indust. en declive

-grandes centros de activid. terciaria.

AFECTADOS:
-adultos novos (20-34 anos), pouco cualificados. (van ao primeiro grupo)
-traballadores cualificados do sector servizos.(van ao segundo)

14

c)Migracins de retorno rural regreso de poboacin a concellos rurais.

AFECTADOS

-emigrantes do xodo rural

(xubilados desde a dcada 80)
-traballadores prexubilados
(crise industrial)

CORRENTE NEORRURAL

abandono vida urbana e traslado a zonas rurais.

c)Os movementos habituais da poboac.

Son os movementos feitos periodicamente por motivos de traballo ou ocio.
do lugar de residencia ao traballo.

MOVEMENTOS PENDULARES

dase entre a periferia e o centro das cidades/ a espacios ruariais prximos

MOVEM. FIN DE SEMANA E TURISMO

gracias mellora do nivel de vida.

1.3 Consecuencias das migracins interiores

a)As migracins interiores tradicionais, especialm. o xodo rural repercutiu
en:

-No plano demogrfico

-Influencia na estructura por sexo ou por idade da poboacin
REA EMIGRATORIAS
+ taxa masculinidade
(dificultades novas familias)

envellecem. poboac. rural

(agravado co retorno xubilados)

REAS RECEPTORAS

rexuvenecemento poboac. urbana (xa que emigran os mozos)

15

No plano econmico nas reas ruaris

-No 1 momento

aumentar os recursos dos que quedan

-Mis tarde

descende a productivid.e o rendemento por ser a xent + nova a

que marcha.
NAS CIDADES

problemas de conxestin econmica: problemas de vivenda, de solo, postos escolares...

No aspecto social
PROBLEMAS ASIMILACIN
emigrantes procedentes dunha scdade. rural con valores tradicionais a unha urbana
PROBLEMAS INTEGRACIN
polo xeral intgrase a 2 xeracin

No aspecto ambiental
ZONAS EMISORAS EMIGRAC.
abandono ecosistemas tradicionais e deterioro ambiental
ZONAS RECEPTORAS
consecuencia do crecemento acelerado: contaminacin atmosfrica, acstica...

b)As migracins interiores actuais: teen como consecuencia:

-As migracins residenciais causan
sobreavellentamento nas reas urbanas centrais emisoras.
> de poboacin nas periferias receptoras,que piden equipamentos e servizos
-As migracins laborais:
>os desequilib.demogrficos e econmicos no interior das pvcias.e das CC.AA.
16

-As migrac.de retorno rural:

Nas zonas rurais receptoras:
-Avellentam. polo retorno de xubilados
-Creacin de negocios e actividades por parte dos
prexubilados.
-A instalac. de parellas novas de neorrurais con
fillos ten incidenciai + (escolas)

-Os movementos pendulares:

-se estn relacionados co traballo: problemas de circulac.nas horas pta. nos accesos s
grandes cidades.
-Os relacionados co lecer: producen > de ingresos nas zonas receptoras.

2-AS MIGRACINS EXTERIORES

-Mediados s.XIX ata 1975

ESPAA EMIGRANTE
ULTRAMAR
destinos
EUROPA OCC.

2.1Emigracin transocenica.DESTINOS

principal

AMRICA LATINA

secundarios

-EE.UU.
-CANAD
-AUSTRALIA

ETAPAS: 2 de auxe e 2 de declive (crise)

a)1 etapa de auxe ( metadeS.XIX I G.M. 1914)
-s.XVIII Reduccin da emigracin
-Borbnspoltica populacionista.
CAUSAS
17

-Independencia das colonias

-s.XIXCambio

ESPAA: favorece emigracin

SUDAMRICA: poltica de atraccin
poboarse

PROCEDENCIA

galegos asturianos

DESTINO

Arxentina (agric. na Pampa)

Cuba (agric.)
Brasil (plantacin caf)

CAUSAS

explotacin recursos

canarios

Estructura agraria antiga (minifundismo, atraso, gran densidade poboac.)

expulsan poboacin

PERFIL

Home, campesio, baixo nivel cultural e de cualificacin.

b) Etapa declive no perodo de entreguerras (1914-1949)

CAUSAS DECLIVE
-Inseguridade creada pola 1 G.M.
-Crise do 29 que levou a establecer cotas por parte de
Sudamrica.
-A G.C. e a postg.debido ao bloqueo e a poltica
populacion.para fomentar reconstruc.
c)Recuperacin anos 45-60- (2 etapa de auxe)
CAUSAS RECUPERACIN
-autorizacin sada libre de Espaa (46)
-levantamento illamento internac. (49)
-relacins diplomticas cos EE.UU.
PROCEDENCIA Galiza, lugar principal
Canarias
Decae a asturiana (siderurxia)
DESTINOS

Venezuela (petrleo)
Arxentina

18

Brasil
PERFILmaior cualificacin (agric. preparados, obreiros e tcnicos industr.)
motivovendas aos pases belixerantes na 2 G.M.-BENEFICIOS
para desenvolverse.
consecuenciareduccin corrente migratoria
d) Desde 1960-Competencia da EMIGRACIN A EUROPAdescenso (2 crise)
xubilados
-ACTUALIDADE----- predominio retornados
2 xeracin

2.2 A emigracin a Europa : Dase en tres etapas

a) Ata mediados do s.XX
DESTINOS: Franza.
-agricultores estacionais
-obreiros da construc.
-mulleres servizo domstico.
+ tarde refuxiados polticos da G.C.

PERFIL: variado

-Remata coa 2 G.M.

b)Entre a dcada de 1950-73 Maior auxe (50-64)
Reconstrucc. econmica de Europa ao remate da 2 G.M.
MOTIVOS EUROPA
Gran oferta empregofavorecida por
crecemento debil poboac.
Forte crecemento poboac.

19

mortes guerra.

Excedente poboac. agraria (mecanizac.)

Insuficiencia industrial
Paroconsecuencia do Plan de Estabilizacin.

MOTIVOS ESPAA

PERFIL

varns,

pouca cualificac.

PROCEDENCIA

especialmente ANDALUCIA e GALIZA.

DESTINOS

FRANZA

ALEMAA

SUIZA.

-Pequeo bache entre os anos 64-68 (crise econmica en Europa.)

c)A partires do 73 -- decadencia
-crise enerxtica.
-paro
-retorno emigrantes

MOTIVOS

FRANZA (temporada vendimas)

ACTUALIDADE

temporal, masculina
SUIZA

2-3 Consecuencias das migracins exteriores-DEMOGRFICAS

menos efectivos de poboac.

contriburon aos desequilibrios

-ECONMICAS
paro
alivian
o forte C.N.
POSITIVAS
financian desenvolvemento
divisas
reducen o dficit

NEGATIVAS

non reinvestidos en bens productivos

aforros
non investidos nas reas de partida

-SOCIAIS
Desarraigo (scdes. con lingua e costumes diferentes)
Malas condic.de vida e traballo
20

Primeiros afectados pola crise (despidos)

Retorno: problemas
traballo
vivenda
readaptacin

3-A INMIGRACIN ACTUAL E AS SAS CONSECUENCIAS

-Segn a sa situacin poden clasificarse en
NACIONALIZADOS
pleno dto.

tras varios anos de permanencia pasan a ser cidadns de

LEGAIS

con permiso de residenc.e manteen a sa nacionalid. de orixe.

ILEGAIS

difciles de contabilizar

-Europa Occ.(pasese U.E.- G.B.,

Alemaa,Portugal,Franza)
-Europa L.
-Latinoamrica (Arxent.,Venezuela)
-Africa (Marrocos)
-Asia (Filipinas)

PROCEDENCIAS

Catalua
Madrid
Andaluca
C.Valenciana
Canarias

DESTINOS

CAUSAS E PERFIL dos inmigrantes:

-inmigr.comunitarios

-inmigr.extracomunitarios

-xubilados q.buscan o bon clima do

litor. mediterr.
-adultos atrados polas posibilidades
de traballo e d. negocio.

-por motivos econm.

-ou motivos polticos
-son
21 mozos que fan traballos de
pouca cualificacin.

CARACTERISTICAS DA LEI DE ESTRANXERA

-Modificada no ano 99.
-Regula todos os aspectos relacionados coa inmigracin:dtos. e liberdades, condicins
de traballo, expulsins
-CONSECUENCIAS da inmigracin
a) DEMOGRF.: dado que controlan menos a Nat.e teen unha estruc.+ nova,
frean o descenso d.Nat. espaola.
b) ECONM.: nalgns casos os estranx. son considerados competidores, asociando
inmigrac. e desemprego.(reserva de traballos peor remunerados). Contriben a
resolver o futuro problema de garantizar as futuras pensins.
c) SOCIAIS: aparicin de actitudes xenfobas e racistas(creencia de invasin).
Tm.e debido falla de traballo e s duras condicins de vida son tachados de
delincuentes ou de prostitucin e mendicidade. Dificultades de integracin por
diferencias culturais, ligist., e relixiosas.

O CRECEMENTO REAL DA POBOACIN

Resultante de CN (Nacem.- Defunc.) +S.M (Inmig.- Emig.)
-3 etapas:
1) Mediados XIX- pcipios. XX

CRECEMENTO BAIXO

22

Causas
-C.N. baixo (altas taxas de N. e M. )
-Emigrac. a ultramar.
-Tmido repunte coa repatriacin tras o desastre colonial 98.

2) entre 1900-1975

ALTO CRECEMENTO DEMOGR.

Causas
-Gran C.Ndcada 60 ( rxime de transicin)
-Momentos de crise: gripe (18), guerra Marrocos(1908-27),
guerra Civil (36-39), emigracin Ultramar e a Europa.
3) Desde 1975

O CRECEMENTO baixo.

Causas
-Baixas T. de N. e M.
-Baixo Crec. compensado por: retorno
inmigracin ilegal.
-Algunhas pvcias. con saldos negativos.

emigr.e

A ESTRUCTURA DA POBOACIN
ESPAOLA

1 A ESTRUCTURA POR SEXO E IDADE

-POR SEXO-- Chamada sex ratio ou taxa de masculinidade
-N varns x 100 / n mulleres.
-Datos

-nacen + h. que mulleres.

-nuns anos igulanse os efectivos.
-+ adiante desequilbranse a favor das mulleres.

-Causas
-Maior mortalid. masc.
- + esperanza de vida na muller ( + vellas que vellos)

23

+ migrac. de h. ao exterior. (ags nalgunhas zonas

rurais onde emigrou a muller)

-POR IDADEChamado ndice de avellentamento

-n persoas 65 e + anos x 100 / poboac. total.
-Se o ndice super. ao 12% , a poboac. considrase envellecida.
-Estructura por idades en EspaaENVELLECIDA:

NOVOS-

Reduccin porcentaxe: debido baixa Natal.

(0-14 anos)
Excepcins: zonas con alta Nat. e baixa Esp.Vida( S. Penins. e 2
arquiplagos ) ou zonas rexuvenecidas pola inmigrac. (Com. Valenciana)
ADULTOS

aumentaron en xeral en todas as comunidades

(15-64 anos)

ANCINS

tamn aumentaron
- maior proporcin no interior e no N. peninsul.
(65... + anos)
-zonas con baixas T.Fecundid., alta E.Vida, e sobreenvellecem.
polo retorno de antigos emigrantes desas zonas.
CAUSAS DO AVELLENTAMENTO:
-Descenso de Nat.
-Aumento Esp. de Vida

-Reduce n de mozos
- + xente chega a idades avanzadas.

CONSECUENCIAS ENVELLEC.
-Pensinscotizacins basadas nos traballadores en activo de cada momento.
-Sadegasto sanitario en hospitalizac., mencias e visitas mdicas. + atencin
concellos rurais.
-Integracin socialproblemas de residencias pblicas ou privadas
planificacin de actividades para os mallores.

2. A ESTRUCTURA ECONMICA DA POBOACIN

( V. VOCABULARIO PX. 311)

24

Formada por 2 sectores:

A POBOACIN ACTIVA
OS SECTORES ECONMICOS
2.1- A poboacin activa
Persoas de 16 ou + anos que participan na producc. de bens e servizos ou que estn
dispoibles para incorporarse produccin.
Comprende

poboac. activa ocupada.

poboac. activa desocupada.

Poboacin inactiva

pensionistas
rendistas
estudiantes
persoas labores fogar

Indices para medir a actividade dunha poboac.:taxa de activid., t. de paro e t. de

dependencia.
A)- Na evolucin da Taxa de Actividade: 2 momentos.
1-Un descenso ata datas recentes.
Causas:

-emigracin
-aumento da Taxa de dependencia

-Emigrac exterior
-Emigrac. interior

- afectou poboac. activa masculina

- perda de poboac. activa feminina no campo

-Aumento da Taxa de dependencia por

-por prolongacin escolaridade obrigat.

-xeralizacin ds xubilacins pagadas.
-xubilac. anticipadas.

2-A partires de 1987 dase un aumento

25

Causas:
-incorporac. da muller ao traballo
-nova forma de elaboracin da EPA

B) A taxa de actividade presenta variacins en funcion do sexo da idade e do territorio.

-En funcin do sexo:

Taxa de activid. MASCULINA: diminuiu debido
-leve recuperacin a partir do ano 1996
activos ocultos.

crise econmica
reconversin indust.
xubilacins anticipadas

incorporacin ao mercado do traballo dos

Taxa de activid. FEMININA: foi aumentando levemente.

-Incorporacin da muller ao traballo debido aos CAMBIOS

IDEOLXICOS (cambio mentalidade sobre o papel da muller na scde.)

DEMOGRF. (control natalidade)
ECONMICOS (terciarizacin q. crea emprego.

-En funcin da idade:

Homes: maior T. de actividade entre 25-54 anos
Mulleres: "

"

"

entre os 20-24 anos. Cada posterior por

-formac. de familias
-consecuente abandono traballo.
-escasos empregos a tempo parcial

-En funcion do territorio:

-T. actividade altas nas zonas de + dinamismo economico
-Costa mediterr.
-2 arquiplagos
-P. Vasco
-Catalua
-Madrid.

receptoras de emigrantes

26

Taxas baixas:
-Zonas con + porcentaxe de xente nova ...........
-moito envellecemento ..........
-Moi afectadas pola crise ..........

Andaluca
interior peninsular
Asturias e Cantabria.

B) A taxa do paro: evolucin e variacins

-Seguintes etapas:
1- ata o 1973paro moi baixo gracias a
EMIGRACIN EXTER.
NON INCORPOR. DA MULLER AO TRABAL.
2- entre o73 e 85grande aumento do paro debido a
CRISE ECONMICA
RECONVERSIN INDUSTRIAL
RETORNO EMIGRANTES
INCORPORACIN MULLER
POBAC. NOVA NUMEROSA (baby boom)
3-entre 85 e 95o paro retrocede lixeiramente debido mellora da situacin econm.
pero volve medrar at 1995 coa crise de prcipios. da dcada.

4-desde 1995o paro comenza a descender .CAUSA bonanza econmica e entrada

no mercado laboral de xeracins menos numerosas.
-Cifras do paro en funcion da DEMANDA e a OFERTA de traballo.
-incrementada constantemente
-diminucin a partir do 97 (xeracins menos norsas.)

-aumento da productivid.
-rixidez do mercado de traballo.

Dificultades d. creacin emprego por

27

-VARIACINS DO PARO en funcin das seguintes variables:

IDADE
SEXO
NIVEL INSTRUCCIN
POCA DO ANO
COMUNIDADE AUTNOMA

forte paro xuvenil

+ paro feminino
+ paro canta cualificacin
paro estacional ( + no inverno)
+ paro nas de menor desenvolv. ou
afectadas crise industrial

CONSECUENCIA:
+ paro

Andaluca
Estremadura
Canarias
Asturias

- taxa de paro

-Baleares
-A Rioxa
-Navarra

2.2Os sectores econmicos

Van a ser 3

Primario
Secundario
Terciario

a) SECTOR PRIMARIO: actividades relacionadas coa obtencin de M.P.

agricult./ gandeir.
explotac. forestal
pesca
mineira
-Maior peso a pcipios do sXX, perdendo peso a partir de entn.
FASES:
-1 tercio s.XXdescenso debido ao inicio do xodo rural

28

- Durante a guerra e posguerra dificultades econm. empuxan xente a permanecer

no
campo.
-Poltica franquista de COLONIZACIN (novos ncleos rurais)
-Entre 1950-75forte xodo rural /mecanizac. campo.
-Cidade bsqueda de traballo e mellores condicins de vida-Desde 1975 Cada do descenso debido detencin do xodo rural

b) SECTOR SECUNDARIO: transformac. de M.P.

INDUSTRIA
CONSTRUCCIN

-Ocupacin escasa a pcipios. sculo.

FASES
-1 tercio s. XXDictadura de P. de Rivera.Impulsa

Industria
O. Pblicas.

-G.Civil e posguerra
Destruccin industrias
Retorno ao campo
Poltica autrq. (escaseza MP e fontes enerxa)
-Dcada dos 60 momento de crecemento por
Plans de desenvolvemento ----creacin industrias.
Construccin -------- nas cidades industriais
nas zonas tursticas
-Desde 1975 en diminucin debido crise industrial.
Trasvasamento ao sector terciario
-Industria moderna

Teciarizacin da industr.

Novas tecnoloxas
Menos man de obra

Tarefas anteriores e posteriores produccin

-Cifras de ocupacin similares s dos pases europeos.

29

C)SECTOR TERCIARIO Actividades que dan servizos (transporte, comercio,

turismo, sanidade, educacin, finanzas)
-Medre ao longo do sculo debido a:
+
NIVEL
VIDA
ECONMICO
(+ consumo servizos)

E CAMBIOS
NA +
SERVIZOS
PBLICOS
INDUSTRIA
(adtcins. autonm. e estado do
(favorece terciarizac) benestar)

DISTRIBUCIN ESPACIAL DOS SECTORES:

-Zonas cun s.primario superior media

INTERIOR PENINS.
GALIZA
ANDALUCA

-Zonas con predominio sector secund.

P.VASCO
CATALUA

-Teciarizacin

MADRID
ZONAS TURST.costa mediter. e illas

O FUTURO DA POBOACIN ESPAOLA

Transformacins profundas desde 1975

de serun pas

pasou a

NATALISTA
NOVO
EMIGRATORIO

ENVELLECIDO
T.N. BAIXA
INMIGRATORIO

30

a)Respecto natalidade: 2 teoras

-posible recuperacin que se observa desde o 1999
-a recuperac. un feito coxuntural e non cabe esperar unha
recuperac.ARGUMENTOS:
1- non houbo incremento en paralelo coa boa situacin econmica dos anos 85 ou
dcada dos 90.
2- Non modificacin das causas q. provocaron o descenso de natalidade como
-mtodos anticonceptivos
-incorporacin muller ao traballo pero non oferta de emprego a tempo
parcial e poucas garderas.
-descenso nupcialidadedificultades laborais e alto prezo vivenda.
-escasas e pobres axudas natalidade.
b)Respecto mortalidade : prevese
-incremento sostido
-a Esper. de Vida

debido ao crecente envellecem. da poboac.

aumentar pero con menor intensidade.

c)Respecto s migracins
-Emigrac. exterior
seguir paralizada.
-Inmigracin
aumentar, sobre todo de africanos (traballos + duros e
peor pagados), tm.a de reagrupam. familiar e xubilados cara zonas tursticas.
d)Respecto crecemento de poboacin
Previsins: medrar ata o 2010 e a partir de a crecemento negativo consecuencia do
envellecemento demogrf.

e)Estructura por sexo:

+ vellas que vellos dada a maior esperanza de V. das mulleres, pero acurtaranse a
diferenc. cos h.
CAUSA-- a adopcin de estilos de vida masc.co que diminuir o ritmo de > da Esp. de
V.
f)Estruct. x idade:
sobre o 2050 seremos un dos pases + envellecidos do mundo
CAUSAS: descenso de mozos e aumento de vellos.
g)Estruct. econmica:
31

A taxa de activid. medrar ata o 2015, especialm. a feminina e logo caer ao

incorporarse menos activos ao mercado laboral.
CONSECUENCIAS:
-Menos activos e + vellos
-Necesarios + inmigrant para manter pensins
-Economa basada na terciarizac o que producir > da poboac. empregada neste sector.

A POBOACIN GALEGA: caractersticas e tendencias

1- A DESIGUAL DISTRIBUCIN

-Padrn do 98-- + - uns 2.700.000 hab.

-Densidade media 95 hab /qm2 (super. media espaola)

desigualdades en canto distribuc. interna da poboac.

+ concentrac. nos concellos costeiros
(economa diversificada )

- no interior
(econom. de base agraria )

MAIORES DENSIDADES
CORREDOR DO GOLFO RTABRO
(Corua, Ferrol, Narn, Fene)
EIXE SANTIAGO- VILAGARC.
RAS
32 BAIXAS (ra de Vigo)

2- O MOVEMENTO NATURAL DA POBOACIN

-Ata os anos 30

Rxime demogr. antigo.

-Taxas de Fec. e M. superiores media espaola.

-A partir do baby- boom (1956-65)
-Desde os anos 60m e 70

cada lenta da T.N.

o descenso da N. + acelerado

CAUSAS
-xeralizac. dos anticonceptiv.
-incorporac. da muller ao traballo.
-descenso da M.Inf.

LUGO / OURENSE

T.N inferior

CORUA E PO.

En canto MORTALIDADE
descenso xeralizado
descenso espectacular da M. Inf.
estancacmento global da M. debido ao envellecem. da poboac.
( + acusado en Lu e Ou )

3-TRADICIN MIGRATORIA DE GALIZA

33

Documentada desde o s. XVIII

campesios galegos sega de Castela

No s.XX, 2 grandes etapas:

1- emigrac. transocenicas (ata os anos 60)
2- emigrac. cara Europa (a partir dos 60)
1-EMIGRACINS TRANSOCENICAS
Lugar: Iberoamrica

Arxentina
Brasil
Cuba

Causas: Incipiente medre econmico / Necesidade man de obra

Tipo de emigracin: masiva / masculina / non retorno
2 faseao remate da 2 G.M. De menor intensidade ca anterior.
Lugares:
Venezuela
Uruguai
menor medida
Mxico
EEUU.
Procedencia maioritaria: + das Pvcias. Occ. (proximidade portos da Co e Vigo)
2-EMIGRACINS A EUROPA:
Lugar: pases de Europa Occ.

Alemaa
Franza
Suiza
Blxica
G.B.

-Causas:pases en pleno proceso de industr. que demandan man de obra.

-Tipo de emigracin: + masiva ca anterior en menor espacio de tempo /mixta
-Procedencia:
Ourense
A Corua
Ponteved.

-Lugo participa con + forza nas migrac. interiores de menor dimensin cas exteriores.
A partir de mediados dos 70 gran n de retornados.
4-O CRECEMENTO REAL DA POBOACIN GALEGA
34

-S. XXcaracterstica xeral: constantes altibaixos en funcin dos movemen. migrat.

EMIGRACIN: xoga o papel de desacelerador do crecem. da poboac.
-ATA A DCADA DOS 30

elevadas T. N.

contrarrestadas por

auxe migracins cara Amrica

consecuencia: crecemento poboac. lento.

-1930-40 : cada migratoria --- resultado: saldo +
-ANOS 60 : sada traballadores cara Europa.
-CRISE 73: moderado crecemento da poboac.
-ANOS 80: crecemento neutralizado polo constante descenso da N.

5- A ESTRUCTURA DA POBOACIN
a) Estructura x idade e sexo : a media de idade sobre os 42 anos, por riba da espaola.
20% son maiores de 65 anos.
60% entre os 20 e 64 anos
20% menor dos 20 anos.

+ esper. de vida.
control N.
constante corrente migrat.

CAUSAS - envellecemento da poboac.

+ forte en

OU
LU

na CO o envellec.non tan forte

Po, a pirmide ten unha base ancha pero desde os anos 80 percbese un descenso da N.
-Na estruc. por sexos: equilibrndose no ltimos decenios dado que antes haba un
descenso no n de homes por
movementos migrat.
incidencia da G.C.
incidencia das 2 G M.

35

c) Estructura socio-laboral da poboac.

-Longo do s. XXa T.Activ. foi super. en Galiza ao resto de Espaa debido ao
predominio do SECTOR PRIMARIO.
-Hoxe en da a T. Act. menor espaola.
deron lugar a unha diversificacin laboral da poboac.
xodo rural +
retorno de emigr.
-poca actual: repartimento da poboac. por sectores
sector primariopese aos problemas Galiza segue contando cunha elevada T. de
ocupac (16,7 % fronte ao 7,9 cxto. nacional )
sector industr. ou secund.a T. de ocupac. inferior media de Espaa (18 % ), pero
hai escepcins como os casos da Vigo e o Ferrol
sector terciario predominante na actual estruct. econmica ao igual q. ocorre nos
pases de Europa Occ. ( 48 % ).

36