KLVAJ / KAYA DLNM (CLEAVAGE)

TERMNOLOJ
Klivaj. Deformasyon geirmi tortul veya metamorfik kayalardaki mineral veya
tanelerin belirli ynlerde sralanmas ile oluturduu dzlemsel yaplara klivaj /
dilinim denir (bir kayac beli ynlerde kolayca ince plaka veya dilimlere
krlmaya, ayrlmaya veya yarlmaya meyilli olmas).
Foliasyon. Bir kaya iinde homojen olarak yaylm tm dzlemsel yaplardr.
Klivaj ve foliasyon arasndaki en nemli farklar:
Foliasyon hem deformasyona bal, hem de bal olmakszn geliebilen
dzlemsel yaplar olmasna karn, klivaj mutlaka deformasyon sonucu geliir.
Klivaj sadece bir zel foliasyon addr. Foliasyon daha genel bir tanm olup,
kayalarda bulunan tm dzlemsel yaplar (fay ve eklem dzlemleri hari) iin
kullanrlar:

1
Prof.Dr.Kadir Dirik Ders Notlar

Passchier & Trouw 1992

Biyotit foliasyonu, klorit foliasyonu ve bir fay gsteren ematik diyagram.

Yaplarn greceli yalar, yaldan gence doru: biyotit foliasyonu klorit
foliasyonu fay. Bu yap farkl deformasyon evrelerini gstermekte
olup birbirlerinin zerine gelimitir.
2
Prof.Dr.Kadir Dirik Ders Notlar

Deformasyon geirmi kayalardaki mineral veya tanelerin

belirli ynlerde sralanmas ile
oluturduu dzlemsel yaplar:

3
Prof.Dr.Kadir Dirik Ders Notlar

Metamorfizma sonras

Metamorfizma ncesi

4
Prof.Dr.Kadir Dirik Ders Notlar

Klivaj dzlemleri katmanlanma dzlemleriyle belirli bir a ile kesiirler. Yalnzca

klivaj oluumu kayacn fiziksel karakterine dorudan bal olduu iin ayn
deformasyona maruz kalm istifin deiik katmanlarnda deiik klivaj dokular
meydana gelebilir. Genel kural olarak, klivaj killi oluuklarda ve istlerde
katmanlama dzlemlerine verev durumdadr. Kumtalarnda ve kiretalarnda
daha seyrek ve katmanlamaya diktir.

5
Prof.Dr.Kadir Dirik Ders Notlar

KLVAJ ETLER
Klivajlar: 1) isti klivaj veya istozite (ekil A), 2) krlma klivaj (ekil B), 3)
makaslama klivaj (ekil C), 4) buruma klivaj (ekil D), 5) eksen dzlemi klivaj
6) tabakalanma klivaj olarak snflandrlrlar.

6
Prof.Dr.Kadir Dirik Ders Notlar

1.ST KLVAJ (STOZTE)

ri taneli, mikaca zengin, orta-yksek dereceli metamorfik kayalarda grlr;
klorit, biyotit, muskovit minerallerinin tercihli ynlenmesi foliasyonu
tanmlar;
Mineraller o kadar byktr ki gz ile kolayca ayrt edilirler;

7
Prof.Dr.Kadir Dirik Ders Notlar

2. KIRILMA KLVAJI
Bu tr klivaj, esasnda sk aralkl atlaklardr. Kaya iindeki mineraller klivaja
paralel deildir. Klivaj dzlemleri arasndaki mesafe mm veya cm sndedir.

8
Prof.Dr.Kadir Dirik Ders Notlar

3. MAKASLAMA KLVAJI
Hafife hareket etmi lan klivajlar iin kullanlan bir terimdir. Kayma klivajnda
kesme dzlemleri aras daha aktr.

9
Prof.Dr.Kadir Dirik Ders Notlar

10
Prof.Dr.Kadir Dirik Ders Notlar

4. BURUMA / KRENLASYON KLVAJI (CRENULATION CLEAVAGE)

Varolan foliasyon zerinde harmonik krklklar veya evron ekilli kvrmlar
eklinde oluurlar;
Yeni foliasyon eski dokuyu keser ve oluan simetrik kvrmlarn her iki kanatlar
tarafndan tanmlanrlar;
Kaya ierisinde daha nceden var olan ilk klivaj dzlemleri (So) zamanla ve
deformasyon iddetinin artmasyla meydana gelen ikinci klivaj dzlemleri
tarafndan kesilir

Davis & Reynolds 1996

11
Prof.Dr.Kadir Dirik Ders Notlar

12
Prof.Dr.Kadir Dirik Ders Notlar

5. EKSEN DZLEM KJVAJI

Kvrm eksenlerine paralel veya yar paralel olarak gelien klivajlar eksen dzlemi
klivaj olarak adlandrlrlar.

13
Prof.Dr.Kadir Dirik Ders Notlar

14
Prof.Dr.Kadir Dirik Ders Notlar

Kvrm eksen dzlemine paralel yar paralel gelien klivaj ile kvrmlarn
ilikileri tutarl olduundan zellikle haritalama srasnda elden edilen veriler
kvrmlarn geometrisinin saptanmasnda kullanlabilinir:
Sadece bir kvrmlanma mekanizmasnn gerekletii alanlarda,klivaj-tabaka
ilikisi tabakann ters dnp-dnmediinin tesbit edilmesinde kullanlr; nk
eksen dzlemi klivaj kvrmlanm bir tabakay sadece bir kez keser.

15
Prof.Dr.Kadir Dirik Ders Notlar

Tabaka eim dorultusu ile kvrm ekseni klivajnn harita gsterimi

16
Prof.Dr.Kadir Dirik Ders Notlar

LNEASYON
Lineasyon homojen olarak yaylm izgisel yaplar
(1) Yzeysel eer sadece ayr ayr dzlemlerin yzeylerinde gelimi ise [fay
dzlemi zerindeki izgisel lifimsi mineraller; tabakalardaki oyuk yaplar].
(2) Penetratif eer kayacn tm ktlesi boyunca gelimi ise
rnekler
- kk lekli krenlasyonlarn hingeleri
- uzam minerallerin (mika, kuvars, amfibol gibi) uzun eksenleri boyunca belli
ynlerde tercihli (preferred) olarak sralanmas
- kimi zel minerallerin (kuvars-mika) kmelenerek belli ynler boyunca uzanmas

Lineasyon eitleri
Uzam akl ve fosillerin oluturduklar lineasyon
Mamatik kayalarda birincil ak srasnda oluan lineasyon
Mineral bymesi nedeniyle oluan lineasyon
Bir eksen etrafnda bklme suretiyle oluan lineasyon
Kayma nedeniyle oluan lineasyon
Dzlemsel yaplarn kesimesi ile oluan lineasyon
17
Prof.Dr.Kadir Dirik Ders Notlar

Passchier & Trouw 1992

18
Prof.Dr.Kadir Dirik Ders Notlar

19
Prof.Dr.Kadir Dirik Ders Notlar