STABILNOST KOSINA

od obilnih kia ili pri topljenju snega, ali i u drugim prilikama,

vedoci smo pojava klizita.
ukotine na ulicama i pukotine u kuama na padinama
esto su posledica deformacije i pomeranja u tlu u kosini.

Uslovi za nastanak klizita

1/ Klizanje kao geoloki fenomen:
- tektonski procesi
- gravitacijske i hidrodinamike sile
2/ Klizanja nastala delovanjem ljudi:
-iskopi, nasipi, dodatno optereenje kosina
graevinama,
promena vegetacije,
-promena reima podzemne vode, natapanje,
promena vodnih tokova

Izgradnja Panamskog kanala, koji preseca

ameriki kontinent
i spaja Atlantski s Tihim okeanom, predstavljala
je poetkom
dvadesetog veka jedan od najveih graevinskih
poduhvata.
Ve tokom njegove izgradnje pojavila su se velika
klizanja tla
koja su dovela do velikih zastoja i bitnog
poskupljenja radova.

Slika 1. Panamski kanal: klizanje 13 miliona kubnih metara tla pri iskopu bokova
3

Manjih razmera, ali ne manje spektakularna, je posledica

klizanja tla u naseljenim mestima koje prikazuje Slika 2.
Jedno klizite u Kaliforniji, izazvano potresom, prikazuje Sli

.
Nestabilnosti na usecima prikazuje Slika 4.

Slika 2. Posledica klizanja u naseljenom mjestu

Slika 3. Klizite u Kaliforniji izazvano zemljotresom

Slika 4. Klizanja tla na kosinama useka

Pre klizanja

Posle klizanja

5. Klizanje trista miliona kubnih metara stene i tla u akumulacion

zavrene lune brane Vajont u italijanskim Dolomitima
100 km severno od Venecije) prouzrokovalo je u oktobru 1963. g
talas visine preko 100 m, koji je nakon prelivanja brane
e ostala gotovo neoteena!)
vce izbrisao nizvodni gradi Langaronne i usmrtio preko 2000
vih stanovnika.
6

Slika 6. Veliko klizite na nasipu rudarske jalovine u Aberfan

1966. godine koje je usmrtilo nekoliko desetina lju

Posebno su poznata klizanja obalnih konstrukcija, useka i eleznikih

nasipa u vedskoj.
Nakon jednog posebno katastrofalnog ruenja 1913. godine,
kada je 185 m eleznikog nasipa otklizalo u oblinje jezero, osnovana je
Geotehnika komisija dravnih eleznica (tu je prvi put uveden naziv
geotehnika) da istrai uzroke brojnih klizanja i predloi reenja.
Njihov izvjetaj, zavren 1922. godine, smatra se prvim sveobuhvatnim
geotehnikim izvetajem.
U njemu su predloene nove metode vaenja i ispitivanja uzoraka tla
kao i metode prorauna stabilnosti kosina.
U ovim istraivanjima zapaenu je ulogu imao profesor W. Fellenius,
koji je predloio i prvu racionalnu metodu prorauna stabilnosti kosina,
i pod kojim imenom je ta metoda ula u kasniju praksu.
Ovi rani radovi u vedskoj prvi su znaajniji koraci geotehnik
enjerstva
koje se time razvija u zasebnu granu graevinarstva.

Osnovni tipovi klizanja: a) odron, b) rotacijsko klizite, c) plitko rotac

d)rotacijsko klizite na konkavnoj povrini, e) sloeno klizite,
f) i g) translatorno klizite
9

Slika 8. Blatni tok

Slika 7. puzanje
terena

10

Slika 8. Translatorno
klizanje

11

Zategnuta
pukotina
Otvaranje
nove klizne
ravni
KLIZNO
TELO
(pokrenuto
tlo)

KLIZNA
POVRINA

Slika 9. Elementi nestabilnosti na kosini

12

tvo i opaanja ukazuju da se nestabilnost kosina u veini sluajeva pojav

klizanje mase tla, kliznog tela, po ravnoj ili zakrivljenoj kliznoj povrini (S
me se u donjem delu kliznog tela (pri noici) tlo naguravanjem zbija,
e u gornjem delu (pri vrhu) ono rastresa. Zbog zateuih naprezanja u vr
emarive zatezne vrstoe tla obino se, posebno u sluaju sitnozrnih tla,
a zateua pukotina koja se, zbog smera pomeranja, moe pri povrini o
karpa. Pojava takve pukotine jasan je znak nestabilnosti kosine ve u ra
njenog nastanka. Pojava zateue pukotine upuuje da se ona moe pret
u kliznu povrinu.
uje samog kliznog tela kao i neposredna okolina oko njega nazi

tem.

13

Proraun stabilnosti kosina

Metode prorauna stabilnosti:
- metoda granine ravnotee (tlo idealno kruto plastino)
- metoda teorije plastinosti
- metoda konanih elemenata (MKE), metoda konanih razlika

S
W

NPV

SILE KOJE DELUJU NA

KLIZNO TELO:
- teina kliznog tela
(W)
- optereenja na
kosini (F)
- porni pritisak (U):
JAVLJAJU SE
-kao posledica visine
vode i strujanja
-Kao posledica
optereenja na kosini

14

FAKTOR SIGURNOSTI = R/D

Fs = sile koje se odupiru klizanju / sile koje pokreu klizanje

Sile koje deluju na blok klizita:
Fs > 1,5 minimalni
W = teina bloka; dve komponente, D i N
uslov
D = sila koja pokree klizanje = W sin
za stabilnost
N = normalno naprezanje na kliznoj ravni =
W cos
U = sila uzgona usled pornog pritiska vode
R = otpor na smicanje = c + (W cos
U) tan

15

Sile koje deluju na sloeno klizite

16

Stepen stabilnosti u metodama granine ravnotee s

tvruje
na osnovu smiue vrstoe tla i smiueg naprezanja
klizne povrine. Za meru stepena stabilnosti uobiajeno se
uvodi pojam faktora sigurnosti F, koji se definisan ka
dnos
smiue vrstoe tla f i smiueg naprezanja m.
f
FS
m

17

uzroci poveanja smiuih naprezanja na potencijalnim klizn

povrinama
zakoenje kosine
zasecanje u noici kosine

nasipanje i optereenje
u gornjem delu kosine

padavine ili drugi uzrok koji izaziva dodatno

teenje u tlu niz kosinu zbog ega raste sila
strujnog pritiska

18

Gradnja tekih objekata visoko na

padinama naroito je opasna.
Projektanti trebaju odrediti veliinu
objekata i naine temeljenja na padinama

Postupci koji mogu izazvati klizanje tla

gravitacija

POKRETANJE MASE TLA:

podsecanje noice padine;

uklanjanje vegetacijskog pokrivaa
optereenje gornjeg dijela padine
natapanje padine vodom ili promene
vodnog reima u padini

19

POKRETANJE MASE TLA: UTICAJ VODE

- Voda je kritian faktor kod pokretanja padine

-natapanje vodom (bilo iz obilnih padavina ili otapanja s
- tlo postaje tee i mnogo je verovatnije da e proklizati.
- Razlozi:
dodana gravitacijska smiua sila koja je nastala zbog
poveane teine (manje vano)
redukcija smiue otpornosti zbog poveanog pornog
u kojem voda utie na zrna tla da se pokrenu.

20

Angle of Repose- Effect of Grain

Size

- mala koliina vode u tlu moe i

spreiti klizanje
- voda koja ne ispunjava porne
prostore izmedu zrna tla u
- potpunosti,
zrna peska sestvara tanki film oko
lepe jedno za
svakog zrna
drugo zbog
povrinskog
napona koji je
stvorio film
vode
i time se
poveava
smiua
otpornost

Zato
stoje
kule u
pesku?

Angle of Repose- Effect of Moisture

Content

21

22

23

24

Klizita / sanacija
Sanacija klizita skup je i dugotrajan proces.
Bolje ga je izbjegavati nego sanirati
(Preventiva je bolja o d kurative):
dreniranje (uklanjanje vika vode, jer voda je
vaan element u aktiviranju klizita),
uklanjanje nestabilnih dijelova terena.
sidrenje nestabilnih slojeva (torkretiranje /
cementiranje raspucalih stena u usecima
da ne doe do obruavanja

25

26