เศษสวนของพหุนาม

อ.กนกวลี อุษณกรกุล
โรงเรียนสายน้าํ ผึ้ง ในพระอุปถัมภฯ

การคูณและหารเศษสวนของพหุนาม
หลักการ : ใชการแยกตัวประกอบของพหุนาม
x2 - xy x2 + xy- 2y2
÷
ตัวอยางที่ 1 จงหาผลสําเร็จของ x2 - 2x- 3 x2 + 2xy- 3x- 6y
x2 - xy x2 + xy - 2y2
÷
วิธีทํา x2 - 2x - 3 x2 + 2xy - 3x - 6y

x2 - xy x 2 + 2xy - 3x - 6y
= × 2
x2 - 2x - 3 x + xy - 2y 2
x(x - y) [(x 2 + 2xy) - (3x + 6y)]
=
(x - 3)(x + 1) × (x + 2y)(x - y)

= x(x - y) [x(x + 2y) - 3(x + 2y)]

(x - 3)(x + 1) × (x + 2y)(x - y)

= x(x - y) (x + 2y)(x - 3)
×
(x - 3)(x + 1) (x + 2y)(x - y)

x
= x +1

แนวขอสอบ

x4 - y4 x3 + x2y + xy2 + y3 3x3 + 24

1. คาของ ÷ x × เทากับเทาใด
x2 - xy 12x - 6x2 + 3x3
3 2
ก. ข. 1+ x
x
ค. 2 ง. 3
1+ x
x

1
แนวคิด x 4 - y 4 x 3 + x 2 y + xy 2 + y 3 3x 3 + 24
÷ x ×
x 2 - xy 12 x - 6x 2 + 3x 3
=
(x 2 − y22 )(x 2 + y 2 )× x ×
3(x 3 + 8)
x - xy x 3 + x 2 y + xy 2 + y 3 3x(4 − 2x + x 2 )
(x − y )(x + y )(x 2 + y 2 ) x 3( x + 2 )(x 2 − 2x + 4 )
= × ×
x( x − y ) (x + y )(x 2 + y 2 ) 3x(x 2 − 2x + 4 )

= (x(+x)2) = 1+ 2
x

2. (x3 + y3) (3x2- 5xy + 2y2) หารดวย (x2- xy + y2) (3x2 + xy - 2y2) ไดผลหารตรงกับขอใด
ก. x - y ข. 2x - y
ค. x + y ง. 3x + y

แนวคิด (x3 + y3)(3x2 - 5xy + 2y2 )

(x2 - xy + y2 )(3x2 + xy - 2y2 )
(x + y)(x2 - xy + y2 )(3x - 2y)(x - y)
=
(x2 - xy + y2 )(3x - 2y)(x + y)

= x-y
2 2 2 2
3. รากที่สองของ
(3x + 5xy - 2y )( 2 x + xy - 6y ) ตรงกับขอใด
6x 2 - 11xy + 3y 2
ก. x - 2y ข. 3x + y
ค. x + 2y ง. 2x + 3y

แนวคิด (3x2 + 5xy - 2y2 )(2x2 + xy - 6y2 )

6x2 - 11xy + 3y2

= (3x - y)(x + 2y)(2x - 3y)(x + 2y)

(3x - y)(2x - 3y)
= (x+2y)2
รากที่สองของ (x + 2y)2 เทากับ ± (x + 2y)

2
 1
4. [(x3 + 2x) (x2 + 1) + x(x4 + x2- 2) - (x3- x) (x2+ 2)] × x4 + 4x2 + 4 มีผลลัพธตรงกับขอใด
x(x2 - 1)2 x(x2 - 1)
ก. (x2 + 2) ข. (x2 + 2)

x(x2 + 1)2 x(x 2 + 1)

ค. (x2 + 2) ง. (x 2 + 2)

แนวคิด
1
[(x3+2x)(x2+1)+x(x4+x2-2)-(x3-x)(x2+2)] × x4 + 4x2 +4
1
= [x(x2+2)(x2+1)+x(x2+2)(x2-1)-x(x2-1)(x2+2)] × (x2 +2)(x2 +2)
x(x2 + 2)(x2 + 1)
= (x2 + 2)(x2 + 2)
x(x2 + 1)
= (x2 + 2)

x5y - 8x2y4 x2 - 2xy + 4y2 P(x)

5. ถา x4y + 4x2y3 + 16y3 × x2 - 4y2 = x + 2y แลว P(x) คือพหุนามใด

แนวคิด x5y − 8x2y4 x2 - 2xy + 4y2

×
x4 y + 4x2y3 + 16y3 x2 - 4y2
x2y(x3 - 8y3) x2 - 2xy + 4y2
= ×
y(x4 + 4x2y2 + 16y2 ) (x - 2y)(x + 2y)
2 2 + 2xy + 4 y2 ) x2 - 2xy + 4y2
= x 4(x - 2y)(x ×
(x + 8x2y2 + 16y2 ) - 4x2y2 (x - 2y)(x + 2y)
x2(x 2 + 2xy + 4y2 ) x2 - 2xy + 4y2
= × (x + 2y)
(x2 + 4y2 )2 - (2xy)2
x2(x2 + 2xy + 4y2 ) x2 - 2xy + 4y2
= × (x + 2y)
(x2 + 4y2 + 2xy)(x2 + 4y2 - 2xy)
2
x
= x + 2y = xP+(x2)y

ดังนั้น P(x) = x2

3
 4x2 + 12xy + 9y2 - 4
6. กําหนดให x = 4 y = 3 แลวคาของ 2x + 3y + 2 เทากับเทาใด
ก. -3 ข. 8
ค. 12 ง. 15

แนวคิด 4x2 + 12xy + 9y2 - 4

2x + 3y + 2
(2x + 3y)2 - 22
= (4x +2x12+xy3y++92y ) - 4
2 2
= 2x + 3y + 2

= (2x + 3y - 2)(2x + 3y + 2)
(2x + 3y + 2)
= 2x + 3y - 2
แทนคา x = 4 y = 3 จะได 2x+3y-2 = 2(4) + 3(3) - 2 = 15

4
การบวกและการลบเศษสวนของพหุนาม
หลักการ
1. หา ค.ร.น. ของพหุนามตัวสวนของเศษสวนของพหุนามทั้งหมดที่ตอ งการนํามาบวกลบกัน
2. บวกลบกันเชนเดียวกับการบวกลบเศษสวนธรรมดา

x2 - 2x 3x 5x
ตัวอยางที่ 2 จงหาผลสําเร็จของ x2 - x - 2 - 6x - 4 + 6x2 + 2x - 4

วิธีทํา x22 − 2x - 3x + 2 5x
x - x - 2 6x -24 6x + 2x - 4
x - 2x 3x 5x
= - +
(x - 2)(x + 1) 2(3x - 2) 2(3x2 + x - 2)
x 2 - 2x 3x 5x
= - +
(x - 2)(x + 1) 2(3x - 2) 2(3x - 2)(x + 1)
= 2(3x - 2)(x - 2x) - 3x(x + 1)(x - 2) + 5x(x - 2)
2
2(x + 1)(3x - 2)(x - 2)
= 6x - 16x + 8x - 3x + 3x + 6x + 5x - 10x
3 2 3 2 2
2(x + 1)(3x - 2)(x - 2)
= 3x3 - 8x2 + 4x
2(x + 1)(3x - 2)(x - 2)
x(3x2 - 8x + 4)
= 2(x + 1)(3x - 2)(x - 2)
x(3x - 2)(x - 2)
= 2(x + 1)(3x - 2)(x - 2)

= 2(xx+ 1)

5
 1 1
m 2 + n2 - 2 - 2 (m - 1 )(n - 1 )
m n + m n
7. ขอใดมีคาเทากับผลลัพธของ 1 1
m 2n2 - 2 2 mn + mn
mn

ก. 1 ข. 0
ค. 1 ง. 1
1 1
m2n2 - 2 2 mn + mn
mn

1 1
m 2 + n2 - 2 - 2 (m - 1 )(n - 1 )
แนวคิด m n + m n
1 1
m2n2 - 2 2 mn + mn
mn
1 1 1 1
m2 + n2 - 2 - 2
= m n + (m - m )(n - n )
1 1 1
(mn - mn )(mn + mn ) mn + mn
1 1 m n 1 1
m2 + n2 - 2 - 2 + (mn - n - m + mn )(mn - mn )
= m n
1 1
(mn - mn )(mn + mn )
1 1 1 1 1
m2 + n 2 - 2 - 2 + m 2 n 2 - m2 - n 2 + 1 - 1 + 2 + 2 - 2 2
= m n n m mn
1 1
(mn - mn )(mn + mn )
1 1 1 1 1
m2 + n2 - 2 - 2 + (m - m )(n - n )(mn - mn )
= m n
1 1
(mn - mn )(mn + mn )
1
m 2n2 -
= m 2n2 =1
1
(m 2n2 - 2 2 )
mn

8. คาของ m22m+- 1m + 2mm2 -+m1 + 4mm-+m32 ตรงกับขอใด

ก. m4- 1 ข. m 4+ 1

ค. m4m- 1 ง. m4+m 1

6
แนวคิด 2m - 1 2m + 1 4m + 2
+ +
m 2 + m m 2 - m m - m3
= 2m - 1 2m + 1 4m + 2
m(m + 1) m(m - 1) + m(1 - m2 )
+

= 2m - 1 2m + 1 4m + 2
+
m(m + 1) m(m - 1) - m(m2 - 1)
= 2m2 - 3m + 1 + 2m2 + 3m + 1 - 4m - 2
m(m + 1)(m - 1)
2m - 1 2m + 1 4m + 2
= + -
m(m + 1) m(m - 1) m(m + 1)(m - 1)
= (2m - 1)(m - 1) + (2m + 1)(m + 1) - (4m + 2)
m(m + 1)(m - 1)
= 4m2 - 4m
m(m + 1)(m - 1)
= 4m(m - 1)
m(m + 1)(m - 1)

= 4
m +1

1 1 1
9. ผลสําเร็จของ (p - q)(p - r) + (q - r)(q - p) + (r - p)(r - q) มีคาตรงกับขอใด

ก. 0 ข. 1

ค. 3 ง. 3
(p - q)(q - r)(r - p)

7
 แนวคิด 1 1 1
+ +
(p - q)(p - r) (q - r)(q - p) (r - p)(r - q)
1 1 1
= - (p - q)(r - p) - (q - r)(p - q) - (r - p)(q - r)

= - (q - r) - (r - p) - (p - q)
(p - q)(q - r)(r - p)

= -q+r-r+p-p+q
(p - q)(q - r)(r - p)
= 0

A B C X-2
10. ให x + x2 + x - 1 = x2(x - 1) ขอใดถูกตอง

ก. A = 2 ข. B = -1
ค. C = 1 ง. A + B + C = 2

แนวคิด A+ B + C = 2x - 2
x x2 x -1 x (x - 1)
Ax(x - 1) + B(x - 1) + Cx2 = 2x - 2
x2(x - 1) x (x - 1)
Ax2 - Ax + Bx - B + Cx2 = 2x - 2
x2(x - 1) x (x - 1)
(A + C)x2 + (B - A)x - B = 2x - 2
x2(x - 1) x (x - 1)
ดังนั้น A+C = 0 …(1)
B-A = 1 …(2)
B = 2 …(3)
แทน B = 2 ใน (2) 2-A = 1
A = 1
แทน A = 1 ใน (1) 1+C = 0
C = -1
จะได A + B + C = 2+(1)+(-1) =2

8
การแกสมการของเศษสวนของพหุนาม
หลักการ
1. ทําสวนใหหมดไป โดยนํา ค.ร.น. ของสวนทั้งหมดมาคูณตลอดสมการ
2. ทําขางใดขางหนึ่งของสมการใหเทากับศูนย
3. แยกตัวประกอบ
4. หาคาของตัวแปรที่ตองการ
5. สิ่งที่ควรระวังคือ คาของตัวแปรตองไมใชคาที่ทําใหตวั สวนของเศษสวนของพหุนามมีคาเทากับ
ศูนย

1 1 x2 - 2x + 3
ตัวอยางที่ 3 จงแกสมการ x - 3 - x + 3 = x2 - 9

1 1 x 2
- 2x + 3
วิธีทํา x -3 - x +3 = (x - 3)(x + 3)
นํา (x - 3) (x + 3) คูณตลอดสมการ
(x + 3) - (x - 3) = x2 - 2x + 3
x+3-x+3 = x2 - 2x + 3
x2 - 2x - 3 =0
(x - 3) (x + 1) =0
x-3 = 0 หรือ x+1 = 0
x= 3 x = -1
แต x ≠ 3 ดังนั้น x = -1