TI LIU BI DNG GIO VIN CT CN

TRNG TRUNG HC PH THNG

MN

HA HC

Bin son: TS. TRNH VN BIU

LU HNH NI B - 2006

LI GII THIU

Ti liu ny c bin son cho lp bi dng gio vin ct cn cc trng

THPT theo D n Pht trin gio dc Trung hc ph thng ca B Gio dc v o
to. Ti liu gm c 3 chng:
Chng 1 I MI PHNG PHP DY HC trnh by nhng nt khi qut v
cc xu hng i mi phng php dy hc nc ta v cc nc trn th gii hin
nay, .
Chng 2 PHT HUY TNH TCH CC CA NGI HC nghin cu v tnh tch
cc trong hc tp, cc phng php, bin php v th thut nhm pht huy tnh tch cc
ca ngi hc.
Chng 3 T CHC HOT NG HC TP. Chng ny gip hc vin c
thm nng lc t chc, ch o vic tin hnh bi dng i mi phng php dy hc
cho gio vin c s.
VV iu kin thi gian c hn, vic bin son ti liu ny kh trnh khi nhng
thiu st. Chng ti rt mong nhn c s gp ca bn c.

Tc gi

Chng 1:

I MI PHNG PHP DY HC

1. GIO DC TH K XXI

I. GIO DC TH K XXI
Gio dc th k 21 chu tc ng ca nhiu yu t, trong phi k n cc yu
t sau:
S pht trin nhanh chng ca khoa hc, k thut c bit l cng ngh thng
tin.
S tng tc mc cao ca cc h thng kinh t, chnh tr, x hi.
Nhu cu t khng nh ca tng cng ng, vng, lnh th.
Qu trnh tn cu h.
Cc yu t tc ng trn dn n nhng bin i c bn sau y:
1. S thay i ca mc tiu gio dc: t ch yu trang b kin thc v k nng sang
hnh thnh nng lc, phm cht nhn cch ca ngi hc. Mc tiu gio dc ca chng
ta hin nay l to ra nhng con ngi c nng lc, y t tin, c tnh c lp, sng
to, nhng ngi c kh nng t hc, t nh gi, c kh nng ho nhp v thch
nghi vi cuc sng lun bin i.
2. Khng gian gio dc v cc loi hnh o to c m rng. Ngi hc khng nht
thit phi n lp v gim dn s tip xc trc din vi gio vin
3. S giao thoa gia cc mn hc v ngnh hc ngy cng ln.
4. Xu hng gio dc ton din c cao. Nhiu mn hc mi thit thc vi cuc
sng c a vo chng trnh o to. Ngh thut, th thao, vn ho v ngn ng
c coi trng hn trc.
5. Internet tr thnh mt phng tin gio dc quan trng. Nh internet qu trnh tm
kim, trao i thng tin, s hi nhp gia cc nn vn ho tr nn v cng thun li.
Trong iu kin , ting Anh s tip tc ng vai tr l ngn ng giao tip chnh trn
tn th gii.
6. S thay i cc phng tin v phng php dy hc: My tnh c nhn ngy cng
tr nn quan trng vi trng lp. Phng php thuyt gang dn mt i vai tr l
phng php dy hc ch yu, m thay vo l h thng cc phng php dy
hc linh hot v a dng.
7. Xut khu gio dc l mt li th em li ngun thu nhp cao cho cc cng quc
gio dc, nhiu trng hc c cng ty v c phn h.
II. BN CT TR CA GI O DC
Hi ng quc t v gio dc cho th k XXI do UNESCO thnh lp nm 1993
nhm h tr cc nc trong vic tVm t ti cch thc tt nht kin to li nn gio dc
ca mVnh vV s pht trin bn vng ca con ngi. Thng 4 nm 1996 Hi ng cho
ra n phm: Hc tp: Mt kho bu tim n (Learning: The Treasure Within) trong
4

 ra phng chm HC SUT I da trn 4 ct tr: hc bit, hc lm, hc

cng sng vi nhau, hc lm ngi.
1. HC BIT
- Hc kin thc
- Hc cch hc (bit hc tp theo phng php khoa hc)
- Hc cch nm vng nhng cng c s dng kin thc
- Hc cch nhn xt, nh ga.
2.HC LM
- Nm c cc k nng
- Bit cch s dng kin thc (ph v bc tng ngn gia kin thc tr tu v
kin thc thc tin)
- C kh nng i mt vi nhiu tVnh hung trong cuc sng.
3. HC CNG SNG VI NHAU
- C cch nhV n ng n v th gii
- Cm nhn su sc c tnh ph thuc ln nhau trong cuc sng hin ti
- Hiu c ngi khc thng qua s hiu chnh mVnh (gip cho hc sinh khm
ph ra mVnh l ai v ch khi mi bit t mVnh vo a v ngi khc).
- Bit ho nhp vo tp th, bit cng tc vi ngi khc, cng sng trong s
tn trng ln nhau v khoan dung.
4. HC LM NGI.
- Gio dc l mt hnh trnh ni ti dn n s xy dng nhn cch mi con
ngi.
- Th k XXI it hi mi con ngi nng lc t ch v xt on cao hn, khng
th coi nh bt k tim nng no ca tng c nhn: tr nh, lp lun, m cm, th lc,
k nng giao lu.
- Khuyn khch s pht trin y nht tim nng sng to ca mi ngi vi
ton b s phong ph v phc tp ca con ngi.
2. S PHT TRIN CA X HI V GIO DC QUA CC GIAI ON LCH S
I. NHNG C TRNG X HI CA CC NN VN MINH
Cc c trng
x hi
Th ch
x hi
Vn ho
T chc
Qun l lnh o
Phng thc
hot ng
Ngun lc
Sn xut,
u ra

Ln sng th 1
- Vn minh
nng nghip
Qun th,
chuyn ch
T nhin, bn a
Gin n
Tp trung, chuyn
ch
Theo kinh nghim

Ln sng th 2
- Vn minh
cng nghip
Dn ch - i ngh
Vn ho cng ngh
Phn cp trn di
Thc dng, phn cng
theo chc nng
Trnh t cht ch

Ln sng th 3 - Vn
minh
tin hc
Nn dn ch cng
ng
Vn ho nhn bn
To lp mng li
Tr tu, y cm
hng
Mm mi, linh hot

Bo lc
T cung, t cp

Tin ti, ca ci
Th trng hng ho
tp trung quc gia

Thng tin, tri thc

To lp th trng
mi, tp trung ton

Mc tiu pht trin

C th, ngn hn

Theo quy hoch

ng c thc
y

Tn ti

Tho mn nhu cu ngy

cng cao

Quan h
Trt t x hi

Gin n
ng cp

T tho mn
Chc danh, th bc

cu
nh hng, iu
chnh dn
Pht trin, hon
thin cng ng v
c nhn
Ph thuc ln nhau
To ra s a dng,
nh gi nhiu

II. C TRNG C BN CA CC M HNH TRNG HC

c trng

Phng php

Truyn th
- cng nhn

Khoa hc Cng
ngh - nhn vn
(theo chng
trnh)
Nhiu loi hnh
ring bit
Tch cc
- chng minh

Hnh thc
t chc
Phng
php nh
gi
Phng tin

Nhm hc tr, c nhn

o to hng lot

Nh trng
tng lai
Tng hp, pht trin c
nhn
Khoa hc Cng ngh x hi - nhn vn (theo
kh nng v nhu cu ca
c nhn)
Tng hp, a h, a
ngnh, a cp
Dy phng php t
hc, t o to v pht
trin
Theo c nhn

nh tnh,
ch quan

nh lng,
khch quan

Cht lng,
hiu qu

Th cng (li ni,

bng phn)
o to nhn lc cho
h thng qun l
chnh tr - x hi

My dy hc, dng
c th nghim
o to nhn lc
cho cc ngnh dch
v, sn xut, thit
ch x hi

My vi tnh, h thng
truyn thng
o to nhn lc a dng

Mc tiu
Cu trc

Loi hnh

Sn phm

Nh trng
truyn thng
Rng (trong lnh vc
vn ho, x hi)
Vn ho - x hi - o
c vn chng
(theo kh nng ca
thy)
Gin n

M hnh
Nh trng
hin ti
Hp

III. MT S XU HNG I MI PHNG PHP DY HC HIN NAY

Trn th gii v nc ta hin nay ang c rt nhiu cng trnh nghin cu, th
nghim v i mi phng php dy hc theo cc hng khc nhau. Sau y l mt s
xu hng i mi c bn:
1.
Pht huy tnh tch cc, t lc, ch ng, sng to ca ngi hc. Chuyn
trng tm hot ng t gio vin sang hc sinh. Chuyn li hc t thng bo ti hin
sang sang tVm t ti, khm ph. To iu kin cho hc sinh hc tp tch cc, ch ng, sng
to.
2.
Phc v ngy cng tt hn hot ng t hc v phng chm hc sut i.
Khng ch dy kin thc m cn dy cch hc, trang b cho hc sinh phng php hc
tp, phng php t hc thc hin phng chm hc sut i.
6

3.
Tng cng rn luyn nng lc t duy, kh nng vn dng kin thc vo cuc
sng thc t. Chuyn t li hc nng v tiu ho kin thc sang li hc coi trong vic
vn dng kin thc.
4.
C th ho vic dy hc.
5.
Tng cng s dng thng tin trn mng, s dng ti u cc phng tin
dy hc c bit l tin hc v cng ngh thng tin vo dy hc.
6.
Tng bc i mi vic kim tra nh gi, gim vic kim tra tr nh n
thun, khuyn khch vic kim tra kh nng suy lun, vn dng kin thc; s dng
nhiu loi hnh kim tra thch hp vi tng mn hc.
7.
Gn dy hc vi nghin cu khoa hc vi mc ngy cng cao (theo s
pht trin ca hc sinh, theo cp hc, bc hc).
3. DY HC HNG VO NGI HC
I. DY HC HNG VO NGI HC
Dy hc hng vo ngi hc c tn c cch gi khc trc y l Dy hc ly
hc sinh lm trung tm. Cch gi ny d gy s hiu lm: v hV nh dung lm gim vai
tr t, ga tr ngi thy ... nn mt s nh gio dc sa li l Dy hc hng tp trung
vo hc sinh. Tuy nhin tn gi mi ny vn cha nu c nhng ni dung quan
trng m n vn c.
Sau y l mt s ni dung c bn ca t tng dy hc hng vo ngi hc:
1. Mc ch dy hc cho sm thch nghi vi i sng x hi, ho nhp vi cng
ng:
- Coi trng li ch, nhu cu, hng th v s pht trin nhiu mt ca ngi hc.
- Pht huy cao nht cc nng lc tim n ca ngi hc
- HVnh thnh cho ngi hc phng php hc tp khoa hc, nng lc sng to,
pht hin v gii quyt vn , kh nng vn dng kin thc, thch ng vi mi
trng.
2. Pht huy tnh tch cc, t lc, ch ng, sng to ca ngi hc.
3. Gio vin khng ch truyn t kin thc m quan trng hn l t chc ra nhng
tVnh hung hc tp kch thch tr t t mt, t duy c lp, sng to ca hc sinh, hng dn
hc sinh hc tp.
4. Ngi hc c tham gia vo qu trnh nh gi, t nh gi v nh gi ln
nhau.
II. NHNG IM KHC NHAU GIA DY HC LY HC SINH LM
TRUNG TM V DY HC LY GIO VIN LM TRUNG TM

Mc tiu

Ni dung

Dy hc ly gio vin lm trung

tm

Dy hc ly hc sinh lm trung tm

Nng v trang b kin thc, gio

vin c gng truyn t cho ht
kin thc quy nh trong chng
trnh v sch gao khoa.
Ch thng tin, s kin c sn.
Thit k ch yu theo logic ni
dung mn hc.

- Chun b cho hc sinh thch ng vi

i sng x hi.
- Coi trng li ch, nhu cu, hng th
ca ngi hc.
Ch trng k nng thc hnh vn dng
kin thc, nng lc gii quyt vn ,
chun b kim vic lm, ho nhp x
hi.

Phng
php

HVnh thc
t chc

nh gi

- Ch yu l thuyt trnh ging

gii, gio vin lo truyn th, hc
sinh tip thu th ng.
- Gio n ng thng, chung
cho mi hc sinh.
- Ch yu trong ph tng hc, bn
gio vin v bng en l trung tm,
ch ngi c nh.
- Khng kh lp hc hV nh thc,
my mc.
- L vic ca gio vin c quyn.
- Nng v ghi nh ti hin.

- Coi trng phng php t hc,

nhm nh, tho lun, thc hnh, thc
t.
- Gio n phn nhnh, linh hot, phn
ho theo trnh , nng lc hc sinh.
- Hc sinh c bn gh c nhn, b tr
linh hot. Bi hc trong hoc ngoi
ph tng.
- Khng kh lp hc thn mt, t ch.
- Hc sinh c tham gia t nh gi
v nh gi ln nhau.
- Kt hp ti hin, vn dng, sng to.

III. DY HC HNG VO NGI HC V DY HC TRUYN THNG

Dy hc hng vo ngi hc c nhiu tin b hn dy hc truyn thng. Theo
cc s liu iu tra gn y, v c bn phng php dy hc truyn thng vn l
phng php ph bin hin nay trong nh trng ph thng. Theo phng php ny
ngun cung cp kin thc ch yu cho hc sinh l sch gio khoa v gio vin. Phng
php dy hc truyn thng c nhng hn ch sau:
a. Tc pht trin ca khoa hc v cng ngh lun lun vt xa tc cp nht
kin thc ca sch gio khoa, cho d sch gio khoa c i mi hng nm i na th
vic cp nht kin thc vn ch dng mc tng i.
b. Theo phng php dy hc truyn thng th ngi thy ng vai tr trung tm
trong qu trnh dy hc: Thy truyn t kin thc t sch gio khoa n hc sinh.
Phng php dy hc truyn thng khng to iu kin cho hc sinh i xa hn kin
thc trong sch gao khoa. Ni cch khc, chun kin thc l im n cui cng.
c. Trong phng php dy hc truyn thng, khng c ch cho mt mi trng
cng tc, trong tng thnh vin m nhn mt vai tr, mt cng vic c th hng
n mt mc tiu chung. Trong thc t cuc sng, k nng lm vic trong mt mi
trng nh vy l iu thit yu tn ti.
d. V chng trnh chm i mi v thiu tnh cp nht, s pht trin v nim hng
th ca gio vin trong lnh vc chuyn mn ngy cng gim st ch khng tng ln. Vic hc
hi, trau gii kin thc mang tnh t pht hn l mt i hi khch quan v thit yu ca
ngh nghip.
e. V pha hc sinh, mi quan tm hng u l tch ly kin thc vt qua cc k
thi ch khng phi l vic p dng nhng g hc vo cuc sng tht m h phi i mt
sau khi ri trng.
4. DY HC BNG HOT NG CA NGI
HC
I. KHI NIM
Mt trong nhng xu hng i mi phng php
dy hc hin nay ang c khuyn khch l dy hc
bng hot ng ca ngi hc. Ni dung c bn ca xu
8

hng i mi phng php ny l to mi iu kin hc sinh hot ng cng nhiu

cng tt. Theo li dy hc c, hot ng ca thy chim phn ln thi gian trn lp. Tr t
ch yu l ngi nghe mt cch th ng, rt t khi tham gia vo hot ng hc tp
chung ca lp. Tr t t c pht biu, cng rt t khi c thc mc, hi thy nhng iu
khng hiu hay cha c r. Dy nh th kt qu hc tp b hn ch rt nhiu. Ngi
ta tVm cch gim thi gian hot ng ca thy v tng thi gian hot ng ca tr t
trong mt tit hc. Vi cch tip cn , thc cht ca dy hc bng hot ng ca
ngi hc l chuyn t li dy c (thy nng v truyn t, tr t tip thu mt cch th
ng) sang li dy mi, trong vai tr t ch yu ca thy l t chc, hng dn hot
ng, tr t ch ng tVm kim, pht hin ra kin thc.
II. NGHA, TC DNG
Dy hc bng hot ng ca ngi hc c nhiu ngha v tc dng trong vic
i mi nn gio dc nc ta hin nay:
1. Dy hc bng hot ng ca ngi hc l mt ni dung ca dy hc hng vo
ngi hc. Hc sinh ch c th pht trin tt cc nng lc t duy, kh nng gii quyt
vn , thch ng vi cuc sng nu nh h c c hi hot ng.
2. Dy hc bng hot ng ca ngi hc l mt trong nhng con ng dn n
thnh cng ca ngi gio vin (dy tt, tr thnh gio vin gii).
3. Dy hc bng hot ng ca ngi hc lm tng hiu qu dy hc:
- Hc sinh ch c th hc tp mt cch thc s nu nh h c c hi hot ng.
Mt gi hc, nu hc sinh ch nghe ging mt cch th ng, thV rt d b phn tm. H
s th , sao nhng vi nhim v hc tp, ngh n nhng vic khc nh lo cho bi hc
sp ti, gi ra chi s lm gV , h s lm vic ring, thm ch c th c nt quy ph gy
nh hng n nhng bn hc xung quanh. Thi gian hc tp thc s ca hc sinh kh
c th chim mt t l cao so vi thi gian s dng. Nhng mt khi hc sinh b cun
ht vo hot ng, l ch th ca mt hot ng t gic, tch cc, thV h s hot ng
tch cc hn. H s khng th sao nhng, l l nh khi hot ng mt cch cng p,
bt buc, thi gian h hc tp thc s trong mt tit hc s tng ln.
- Hc sinh cng c hot ng nhiu thV thi gian hc tp thc s trong mt tit
hc cng ln, hiu qu dy hc cng cao.
III. NHNG BIN PHP TNG CNG HOT NG CA NGI HC
to iu kin cho hc sinh hot ng, gio vin c th p dng mt s hV nh
thc sau:
1. Thy gi m, nu vn cho tr t suy ngh (khng t thnh cu hi).
2. S dng cu hi di nhiu dng khc nhau t thp n cao:
- Thy t cu hi ri t tr li.
- Thy t cu hi ri yu cu tr t tr li (m thoi).
3. Thy yu cu tr t nu cu hi v cc vn m bn thn thy khng hiu hay cha
r.
4. Ra bi tp hay yu cu hc sinh hon thnh mt nhim vu hc tp.
5. Gio vin hng dn hc sinh lm vic vi sch gio khoa. Khi s dng hV nh thc
ny gio vin c th t chc cho hc sinh cc hot ng sau:
- c mt on trong ti liu (tp c lu lot, ngt ngh ng ch, ln ging v
xung ging )
- Nu cc cha r, cha hiu trong ti liu.
9

- TV m chnh ca bi v ca tng phn.

- Tm tt ni dung bi hc.
- t cu hi cho tng ni dung ca bi hc.
6. T chc cho hc sinh lm mt vi th nghim nh, n gin trn lp.
7. Tho lun nhm: t chc cho hc sinh tho lun cc cu hi di s iu khin
ca thy hay hc sinh t iu khin.
8. Thuyt trnh theo ch : hc sinh c th thuyt trnh theo ch cho trc hoc
ch t chn.
9. T chc cho hc sinh nhn xt, gp , tham gia vo qu trnh nh gi (t nh
gi v nh gi ln nhau).
10. Cu lc b ho hc.
IV. HOT NG HO NGI HC
1. Mc tiu ca chng trnh i mi phng php dy hc theo hng Hot
ng ho ngi hc
Chng trnh nghin cu khoa hc cng ngh cp B i mi phng php dy
hc theo hng Hot ng ho ngi hc thc hin trong 2 nm 1994 1995
ra mc tiu c th l xy dng c s l lun cho vic i mi phng php dy hc
theo hng Hot ng ho ngi hc, t a ra mt s m hh nh dy hc theo
hng:
- Dy hc thng qua hot ng t gic, tch cc v sng to ca ngi hc.
- HVnh thnh cng ngh kim tra nh gi.
- S dng phng tin k thut, c bit l cng ngh thng tin vo dy hc.
2. nh hng c bn v i mi phng php dy hc theo hng Hot ng
ho ngi hc
- Bn cht ca vic i mi phng php dy hc l t chc cho ngi hc hc
tp trong hot ng v bng hot ng t gic, tch cc, sng to, trong vic xy
dng phong cch hc tp sng to l ct li.
- Cch tt nht hV nh thnh v pht trin nng lc nhn thc, nng lc sng to
ca hc sinh l t h vo v tr ch th nhn thc, thng qua hot ng t lc t gic
tch cc ca bn thn m chim lnh kin thc, pht trin nng lc sng to v hV nh
thnh quan im o c.
- Hot ng ca thy l nhm to nhng iu kin tt nht cho hc sinh hot
ng t c nhng mc ch dy hc.
- Du hiu c bn ca cch hc tp mi l: hot ng sng to v pht trin.
Hc tp v sng to khng phi l hai hot ng tch bit m l hai mt ca mt qu
trnh gn b cht ch vi nhau. Hc khng phi ch l tip thu kinh nghim c sn
ca nhn loi m c nt l sng ti li cho bn thn mVnh.
- Hc tp mt mn khoa hc cng chnh l hot ng khm ph li nhng tri
thc ca khoa hc , vy tt nht l dng chnh phng php ca khoa hc .
3. Chun b cho hc sinh nhng iu kin hc tp sng to
hc sinh c th hc tp sng to mi gio vin cn:
1. La chn mt logic ni dung thch hp c th chuyn i kin thc khoa hc
thnh kin thc ca hc sinh.
2. To ng c hng th hot ng nhn thc cho hc sinh.
10

3. Rn luyn cho hc sinh nhng k nng thc hin cc thao tc t duy.

a) Gio vin la chn con ng hV nh thnh nhng kin thc b mn ph hp vi
cc quy lut logic hc, lm xut hin cc tVnh hung bt buc phi thc hin cc thao tc
t duy:
- Nhn bit du hiu, tVm nhng du hiu ging v khc nhau
- TV m du hiu chung, tnh cht chung
- TV m nhng yu t nh hng hoc gy ra bin i
- Xc nh yu t quan trng nht
- Rt ra kt lun chung
- TV m nhng mi quan h
- D on nhng din bin ca hin tng
- Gii thch hin tng
b) Gio vin a ra nhng cu hi nh hng cho hc sinh tVm cc thao tc t
duy thch hp.
c) Gio vin phn tch cc cu tr li, ch ra ch sai v hng dn cch sa. Nhng
sai lm ca hc sinh thng do:
- Khng nhn ra du hiu c trng.
- Khng phn bit c du hiu bn cht v khng bn cht.
- Khng phn bit c nhng bin i ngu nhin v nhng bin i c quy
lut.
- Khng thc hin php suy lun ph hp
4. Tp dt cho hc sinh gii quyt nhim v hc tp theo phng php khoa hc.
5. Kim tra nh gi ng vin khuyn khch kp thi.
4. Phng hng hon thin phng php dy hc trng ph thng theo
hng Hot ng ho ngi hc
- Hc sinh phi c hot ng nhiu hn, phi c tr thnh ch th ca hot
ng.
- Cc phng php dy hc ho hc phi th hin c phng php nhn thc
khoa hc c trng ca b mn ho hc l thc nghim ho hc, tn dng khai thc c
th mn ho hc to ra cc hV nh thc hot ng ca hc sinh a dng, phong ph.
- Gio vin phi ch v c bin php hV nh thnh nng lc gii quyt vn
cho hc sinh t thp n cao.
5. Cc bin php hot ng ho ngi hc
1. Khai thc c th mn ho hc to ra cc hV nh thc hot ng a dng, phong ph
ca hc sinh trong gi hc.
- Tng cng s dng th nghim ho hc, cc phng tin trc quan.
- S dng nhiu hV nh thc hot ng ca hc sinh, nhiu phng php dy hc
ca gio vin nhm gip hc sinh c hot ng tch cc ch ng.
2. Tng thi gian ginh cho hc sinh hot ng trong gi hc.
- Gim thuyt trnh ca gio vin xung di 50%, tng m thoi.
- Cho hc sinh c tho lun, tranh lun.
- Khi hc sinh nghin cu sch gio khoa ti lp, yu cu hc sinh phi tr li
nhng cu hi sng to.
3. Tng mc hot ng tr lc ch ng tch cc ca hc sinh.
- Tng cng s dng bi tp
11

- Thng xuyn s dng t hp phng php dy hc phc hp dy hc nu

vn v dy hc sinh gii quyt vn .
- Tng bc i mi kim tra nh gi, nh gi cao nhng biu hin sng to,
k nng thc hnh, vn dng thc t ca hc sinh.
5. DY HC BNG S A DNG CC PHNG PHP
Bi ging s thnh cng v t kt qu cao khi gio vin
s dng a dng cc phng php dy hc
I. DY HC BNG S A DNG CC PHNG PHP
Dy hc bng s a dng cc phng php c ngha l s dng mt cch hp l
nhiu phng php, phng tin, hV nh thc t chc dy hc khc nhau trong mt gi,
mt bui ln lp hay trong mt kho hc, t hiu qu dy hc cao. Dy hc bng s
a dng cc phng php bao hm cc ni dung sau y:
1. S dng nhiu phng php dy hc khc nhau: thuyt trnh, m thoi, trc
quan, nghin cu
2. S dng a dng cc phng tin dy hc: th nghim, hV nh v, m hV nh, s ,
sch gio khoa kt hp hoc lun phin li ni ca gio vin, ch vit bng, s ,
hV nh v, m hV nh, th nghim ; kt hp hoc lun phin hV nh nh vi m thanh trong
vic trnh by thng tin Mt iu cn phi ch l s dng cc phng tin dy hc
mt cch ti u, it hi ngi gio vin phi bit la chn nhng phng tin thch
hp, vi mt s lng va phi t kt qu dy hc cao nht. Ngi ta lm th
nghim vi mt lp hc c trang b y nhng thit b hin i nht, v c gng
tV m cch a tht nhiu phng tin dy hc vo mt tit ln lp. Kt qu l hc sinh b
cun ht bi nhng thit b mi l, mi say sa vi nhng hV nh nh minh ho sng
ng, khng c tn tp trung ch vo bi ging. VV vy nu khng c s cn nhc la
chn cn thn, ch tV m cch a tht nhiu phng tin dy hc vo bi ging thV c
th dn n tc hi lm cho gi hc km hiu qu.
3. S dng a dng cc hV nh thc t chc dy hc: dy trn lp (hc bi mi, n tp,
luyn tp, kim tra), trong ph tng th nghim, tho lun, lm vic theo nhm, t hc, ph
o, tham quan Nhng hV nh thc dy hc ny nu bit kt hp mt cch kho lo c
th thc hin ngay trong mt tit ln lp hay trong mt bui hc. Nu ngi gio vin
ch thV vi mi hV nh thc t chc dy hc cng c th s dng di nhiu dng khc
nhau. V d: tho lun nhm c cc bin th l nhm nh, nhm ln, nhm do thy iu
khin hay hc sinh t iu khin
II. MT S CN C LA CHN PHNG PHP DY HC
Mi phng php dy hc ch pht huy tc dng cao nht khi n c s dng
ph hp vi thc t dy hc. Sau y l mt s cn c la chn phng php dy
hc :
- Mc ch dy hc chung v mc tiu ca mn hc
- c trng ca mn hc
- Ni dung dy hc
- c im la tui v trnh hc sinh - iu kin c s vt cht (ph tng c v
trang thit b)
- Thi gian cho php v thi im dy hc
- Trnh v nng lc ca gio vin
12

- Th mnh v hn ch ca mi phng php.

C th trnh by tm tt trong s sau:

III. TC DNG CA DY HC BNG S A DNG CC PHNG PHP

1.
S dng phng php dy hc thch hp vi tng hon cnh c th s pht
huy nhng mt mnh, khc phc mt yu ca mi phng php. Chng ta u bit rng
mi mt phng php u c nhng u, nhc im ring, khng c phng php no
l vn nng. Hc sinh s c iu kin tip thu bi mt cch thun li khi gio vin la
chn ng phng php dy hc thch hp vi tin trnh bi ging.
2.
Mi khi thay i phng php dy hc l thay i cch thc hot ng
t duy ca hc sinh, thay i s tc ng vo cc gic quan, gip cho cc em lu mt
mi.
3.
Mi hc sinh khc nhau thch ng vi nhng phng php dy hc khc
nhau. S dng a dng cc phng php s to iu kin thch ng cao nht gia
phng php dy ca thy vi phng php hc ca tr t, to s tng tc tt nht gia
thy vi c lp. Nhng dng hc sinh khc nhau s ln lt tV m thy cc tVnh hung c
li trong cc dng hot ng thch hp vi bn thn.
4.
Mi ln thay i phng php l mt ln gio vin to ra ci mi,
nh th s trnh c s n iu, nhm chn.
5.
Gi hc s sinh ng, hp dn, hc sinh hng th v c nhiu c hi hot
ng tch cc hn.
6.
Dy hc bng s a dng cc phng php gp phn ng k trong vic
nng cao hiu qu dy hc, hc sinh tip thu bi tt hn, s thm yu mn mn hc,
tVnh cm thy tr t ngy cng gn b.
7. Trong xu hng i mi phng php dy hc nhm khng ngng nng cao hiu
qu bi ln lp hin nay, dy hc bng s a dng cc phng php c rt nhiu ch li
vi c thy v tr t. Tuy nhin t c thnh cng cn phi mnh dn lm th v rt
kinh nghim. Ngi thy khi dy hc bng s a dng cc phng php s phi khng
ngng hc hi nng cao trnh chuyn mn v nng lc s phm, s khng ngng t
hon thin mVnh v vn ln trong cuc sng.
13

6. DY HC THEO D N
I. KHI NIM
Dy hc theo d n l mt kiu dy hc trong di s hng dn ca gio
vin, hc sinh tip thu kin thc v hnh thnh k nng thng qua qu trnh gii quyt
mt bi tp tnh hung (d n) c tht trong i sng, theo st chng trnh hc v c phm
vi kin thc lin mn.
II. CU TRC CA DY HC THEO D N
Trong dy hc theo d n c nhiu thnh t lin quan vi nhau rt mt thit: hc
sinh, gio vin, ni dung, phng tin dy hc, khng gian v thi gian ...
1. Hc sinh
- Trong dy hc theo d n, hc sinh khng hot ng c lp m lm vic theo
nhm, ng vai l nhng ngi thuc cc ngnh ngh khc nhau; h c nhim v hn
thnh vai tr ca mnh da trn nhng kin thc, k nng nht nh.
- Hc sinh c giao nhim v nh l ngi chu trch nhim chnh. Hc sinh
quyt nh cch tip cn vn v cc hot ng cn phi tin hnh gii quyt vn
.
- Hc tp theo d n l hc tp trong hnh ng. Hc sinh khng cn l vt cha
ng thng tin mt cch b ng m l ngi tch cc ginh ly kin thc. Bng cch
ny mi bi hc u tht s hp dn i vi hc sinh v vn m h ang gii quyt l
vn c tht trong i sng, v vic gii quyt vn i hi nhng k nng ca
ngi ln nh s cng tc v din gii.
Trong dy hc theo d n hc sinh cn hn thnh d n vi nhng sn phm c th.
2. Gio vin
Trong sut qu trnh dy hc, vai tr ca gio vin l hng dn v tham vn ch
khng phi l cm tay ch vic cho hc sinh:
- Gio vin to iu kin cho hc sinh la chn v th hin vai tr ph hp vi
ni dung ch hc; h tr hc sinh hon thnh vai tr .
- To mi trng hc tp m gio vin ch dn, gi ln nhng nghi vn v
thc y s hiu bit su hn ca hc sinh.
- Tp trung hc sinh vo iu tra gii quyt vn v nhng nhim v c
ngha khc.
- Cho php v khuyn khch hc sinh t xy dng kin thc ca h.
3. Ni dung dy hc
Ni dung dy hc theo st chng trnh hc v c phm vi kin thc lin mn. T
thit lp mi lin h vi cuc sng ngoi mi trng lp hc, hng ti nhng vn
ca th gii tht
4. Phng tin dy hc
Phng tin dy hc trong dy hc theo d n l sch gio khoa, my tnh, internet,
chuyn gia, ti liu tham kho khcHc sinh c iu kin s dng cng ngh thng
tin khi sn xut mt sn phm, khi trnh by vn hay thc thi mt nhim v.
5. Khng gian v thi gian
D n c th ch gii hn trong phm vi lp hc v c di khong 1-2 tun,
hoc c th vt ra ngoi phm vi lp hc v ko di trong sut kha hc hay nm hc.
14

6. c im ca hc tp da trn d n
- T chc chng trnh xung quanh mt vn hoc d n.
- T duy lin mn nhiu hn, v vy gim tnh chuyn su
- Kim tra nh gi a dng hn, kim tra qua hot ng nhiu hn, gim kim
tra ch da trn kin thc v kim tra vit.
- Phng tin hc tp a dng hn, cng ngh thng tin c tch hp vo qu
trnh hc tp (hc sinh khng hc cc k nng cng ngh thng tin mt cch ring r).
- Hot ng ko di, hc sinh l trung tm, lm vic nhm nhiu hn, gim c
nhn v tch bit, to nhiu c hi hc tp.
- Trong dy hc theo d n, hc sinh:
+ t theo mnh lnh . . . n thc hin cc hot ng hc tp t nh hng;
+ t ghi nh v nhc li . . . n pht hin, hp tc v trnh by;
+ t nghe v thc hin li . . . n giao tip v chu trch nhim;
+ t vic tip thu kin thc v cc s kin, thut ng v ni dung . . . n hiu qu
trnh;
+ t tip thu l thuyt . . . n p dng l thuyt;
+ t ph thuc gio vin . . . n c trao quyn quyt nh.
III. CCH TIN HNH
dy hc theo d n, cn thc hin cc bc sau y:
- Tm trong chng trnh cc ni dung c bn c th ng dng vo thc t cuc
sng. Hy bt u vi mt bi dy c v chnh sa n.
- Pht hin nhng g tng ng v ang xy ra trong cuc sng ca hc sinh.
Ch vo nhng vn ln m th gii v ang phi i mt. Tm xem nhng ngnh
ngh no thc hin ng dng .
- Chn mt ngnh ngh giao cho hc sinh xy dng d n.
- Phn cng hc sinh ng vai v thc hin vai tr ca mnh trong d n. Hc sinh
thu thp d liu t nhiu ngun khc nhau, ri tng hp, phn tch v tch ly kin thc t
qu trnh lm vic.
- Cui cng, hc sinh trnh by kin thc mi m h tch ly thng qua d n.
- Gio vin v tp th lp nh gi da trn nhng g hc sinh thu thp c,
tnh khc chit v hp l trong cch thc trnh by ca cc em.
Qui trnh:

Ni dung
(c tnh ng dng)

Nhng ngnh ngh

tng ng

HS thc hin vai tr

GV chn mt ngnh
ngh giao cho HS

IV. TC DNG CA DY HC THEO D N

15

- Trong dy hc theo d n, nhim v hc ti c tt c ngi hc, v vy hc

sinh no cng c c hi hot ng.
- Vic tch hp vi cc vn ca i sng v thc hnh lm cho hc tp
trng ging vi hc tp trong th gii tht hn, t kch thch hng th hc tp ca
hc sinh.
- Dy hc theo d n gip hc sinh t tin hn khi ra trng do h c pht
trin nhng k nng sng cn thit ca th k XXI:
+ Kh nng lm vic tt vi ngi khc;
+ Kh nng a ra nhng quyt nh chn chn;
+ Kh nng gii quyt nhng vn phc tp;
+ S ch ng, linh hot v sng to.
- Dy hc theo d n to iu kin cho nhiu phong cch hc tp khc nhau. N
gip hc sinh vi cng mt ni dung nhng c th thc hin theo nhng cch khc nhau.
Bn cnh hc ni dung, dy hc theo d n cn kt hp nhiu thnh phn nh s hp tc,
gii quyt vn , trnh by, giao tip vi ngi khc.
- Hc sinh c rn kh nng t duy, suy ngh su hn khi gp nhng vn
khc nhau.
- Hc sinh c rn kh nng vn dng nhng g hc, c bit cc kin thc
v khoa hc, cng ngh.
V. NHNG IU CN CH
- Gio vin nn ni t m dnh thi gian cng tm kim vi hc sinh nhiu hn.
- Gio vin nn t b tng tr thnh chuyn gia, m lun nh rng mnh l ngi
h tr cho hc sinh.
- Hy ni dung o to nh hng cho hot ng.
- Ngi gio vin cn hc lm th no t cu hi cho hc sinh suy ngh v
th thch hc sinh nhm h tr nhng kt qu ca cc em.
- Nn la chn nhng cu hi nh hng mt cch cn thn hc sinh hc
nhng ni dung cn thit trong chng trnh.
- Hy nh kim tra nhng k nng cn thit, kim tra t duy ca hc sinh.
- Hy th lm - nh gi v rt kinh nghim iu chnh cho nhng ln sau.
7. DY HC TCH HP
I. KHI NIM
Dy hc tch hp (hay dy hc lin mn) l mt cch tip cn ni dung s dng
phng php v ngn ng t nhiu mn khc nhau kho st mt ch , vn
hoc ti vi cng mc ch pht trin qu trnh hc tp trong mi mn.
Ti sao phi dy hc tch hp?
- V cuc sng l s tng h ca rt nhiu yu t khc nhau, cuc sng i hi mi
ngi phi c kin thc ca rt nhiu mn hc.
- Trong thc t cuc sng, c nhng vn khng th gii quyt bng kin thc
ca mt mn hc.
- Dy hc tch hp to iu kin tt cho vic p ng nhu cu ca ngi hc
(theo t tng dy hc hng vo ngi hc).
II. C IM CA DY HC TCH HP
- Nhn ra c trng ca mi mn cng nh mi quan h gia cc mn vi nhau
- Ni dung dy hc cha ng nhiu ngha.
16

- Mt bi hc lin mn c th c hai hay nhiu hn cc gio vin cng lm vic

vi nhau xy dng v dy mt ch hoc c th l mt gio vin tch hp rt nhiu
mn khc nhau trong chnh bi dy ca ring mnh.
IV. TC DNG CA DY HC TCH HP
- Dy hc tch hp cung cp nhiu hn cch dy tch cc v kinh nghim hc
tp
- Thay v cc mnh kin thc c th t c ngha hoc khng c ngha g vi
ngi hc.
- Cung cp nhiu hn kinh nghim ca cuc sng thc v lun m.
- Cung cp nhiu c hi cho s tng tc gia nhng hc sinh c phong cch
khc nhau.

17

Chng 2:

PHT HUY TNH TCH CC CA NGI HC

1. TNH TCH CC TRONG HC TP

I. KHI NIM TNH TCH CC
Tnh tch cc l mt thuc tnh ca nhn cch, n lin quan v ph thuc vo cc
thuc tnh khc c bit l thi , nhu cu, hng th v ng c ca ch th. Tnh tch
cc lun gn vi mt hot ng c th no . N nm trong hot ng, biu hin qua
hnh ng v nh hng rt ln n kt qu hot ng. Trong hot ng nhn thc,
tnh tch cc biu hin s n lc ca mi c nhn bin nhu cu thnh hin thc. N
lm cho qu trnh hc tp, tm ti, sng to c tnh nh hng cao hn, t con ngi
d lm ch v iu khin hot ng ca mnh.
Theo I.U.C Babanxki, tnh tch cc trong hc tp c hiu l s phn nh vai
tr tch cc ca c nhn hc sinh trong qu trnh hc, nhn mnh rng, hc sinh l ch th
ca qu trnh hc ch khng phi l i tng th ng. Tnh tch cc ca hc sinh khng
ch tp trung vo vic ghi chp, ghi nh n gin hay th hin s ch m cn hng
hc sinh t lnh hi cc tri thc mi, t nghin cu cc s kin, t rt ra kt lun v t
khi qut sao cho d hiu, t c th ha kin thc mi nhm tip thu kin thc mi.
Theo GS. H Th Ng th tnh tch cc hot ng nhn thc ca hc sinh l s
thc c nhim v hc tp tng b mn, tng bi ni ring thng qua vic hc sinh
hng say hc tp, t t mnh ra sc hn thnh nhim v hc tp, t mnh khc phc
kh khn nm tri thc, k nng mi v nm ti liu mt cch t gic. T gic nm
kin thc ngha l vi s hng dn ca gio vin, hc sinh t mnh nm bn cht ca
s vt, hin tng m tri thc phn nh, bin tri thc thnh vn ring ca mnh, thnh
mt b phn kinh nghim ca cuc sng ca mnh, thnh mt b phn ca thuc tnh
nhn cch.
Nh vy ta c th coi tnh tch cc trong hc tp l s t gic tm ti, nm vng
tri thc, vn dng n mt cch thnh tho vo thc tin. Tch cc ha hot ng nhn thc
tc l chuyn ngi hc t v tr th ng sang ch ng, gip h tm thy nim say m
hng th trong hc tp. Kt qu hc tp ca hc sinh ph thuc rt nhiu vo tnh tch cc
hot ng nhn thc nn vic hc tp ch c hiu qu cao khi gio vin pht huy ht
kh nng tch cc sng to ca hc sinh.
II. NHNG C TRNG C BN CA PHNG PHP TCH CC [15]
(Theo t NCKH cp B B96 49 15, Nhng c trng c bn ca phng php
dy hc theo t tng gio dc tch cc trong nh trng ph thng hin nay, Vin
khoa hc gio dc, 1997).

Phng php tch cc c 3 c trng c bn sau:

1. Tc ng qua li
2. Tham gia, hp tc
18

3. Tnh vn cao ca dy hc hay tnh lin tc ca nhn thc

1. Tc ng qua li
Nguyn tc ny c hiu nhiu mt v theo phng php bin chng:
S va chm gia cc logic t duy, cc sc thi tng tng v cch biu t
chng, gia logic v phi logic trong hnh ng v trong t duy ca cc ch th dy hc.
S chnh nhau, b sung ln nhau gia vn vn ho, kinh nghim c nhn v
nhm.
S tng phn hay i chiu nhau gia nhng lp lun, phn xt, suy lun,
kin v thi trong quan h ngi ngi v quan h gia nhn t con ngi v cc
ngun lc hc tp.
S xung t khng d ho gii ngay gia cc qu trnh nhn thc l tnh v tu
tnh (trc gic), gia phng php v kt qu hc tp, gia phng tin v mc tiu t
c, gia nhim v v sn phm thu c
S khc bit v b tr ln nhau gia cc nhp hot ng, phong cch v k
nng hnh vi, ...
2. Tham gia - hp tc
Nguyn tc ny ch yu th hin phong cch v cu trc ca dy hc, c bit
ca ni dung dy hc v giao tip s phm, t chc hot ng. Nh c trng ny, dy
hc kch thch tnh ch ng, trch nhim c nhn, thc t do v t quyt, kh nng
t th hin, nh gi trong hc tp. N pht trin nhng c hi hc tp phong ph,
nhng tnh th v nhim v a dng, ng c hc tp cao v lin tc, cc yu t dn ch,
xy dng, thin ch v bnh ng trong cc quan h thy - tr, tr - tr. Khi thc hin
nguyn tc ny, dy hc chc chn c tnh tch cc v mi phng din: tr tu, tnh
cm, o c, kinh nghim nh gi, ng c x hi , c bit pht huy c thc
t nguyn hc tp, to ra s hi h gia thc v quyn v thc v bn phn, c tc
dng gio dc mnh m.
Phong cch dn ch ci m trong tng quan h ngi ngi, hn ch ti a
vic lm dng ch th, mnh lnh, pht huy ti a thc trch nhim v cm gic t do
tho mi ca ngi hc.
Cu trc ni dung dy hc v cc nhim v hc tp linh hot, a dng, mm
mi. Ngi dy ch yu gi vai tr c vn, khch l, iu chnh, trnh lm h, ch r ngay
cch hc, cch lm.
Tnh hp l trong quan h gia kim tra v t kim tra, nh gi v t nh
gi, ch o v t ch o, t do v chun mc, mc ch chung v mc tiu c nhn,
nhim v v kh nng hc tp, thc t chc ca gio vin v thin ca hc sinh, li ch
v ngha v, khen v ch l nhng yu t chung m bo thnh cng ca c phong cch
ln cu trc tham gia - hp tc.
3. Tnh vn cao ca dy hc v tnh lin tc ca nhn thc
Tnh vn trong dy hc tch cc l tnh vn tng i cao, r nt, c
hoch nh t gic, kch thch hot ng hc tp. N cn c mt mi trng thch
hp (nhn vn, ci m v nng ng), gm nhng tc nhn gy nh hng n tri gic,
tng tng, kinh nghim v thi ca ngi hc. Khi tnh hung c vn xut hin
nhiu c nhn, c tn s cao, th phng php dy hc lc c tnh cht hot ng
ho. Cng ng hc sinh trong lp th cng kh c tnh vn cao. Tnh vn thng qua
nh hng ca phng php dy hc chuyn ho thnh cc tnh hung dy hc (tnh
hung didactic).

19

Vn nhn thc trong dy hc hay vn hc tp, tn ti khch quan trong

dy hc. Tnh vn bt ngun t nhng vn hc tp, c biu t bi nhim v
nhn thc cha c gii quyt nhng c th gii quyt c. Tnh vn khng t
dng bin thnh nhng tnh hung vn , m thng qua nhng tnh hung didactic ph
hp do gio vin to nn.
Mt vi lu :
Khi cha iu kin, nh s s qu ln, trnh hc sinh hn ch, lm dng
dy hc vn s dn n ch b ri s ng.
Nu ni dung dy hc khng ph hp, dy hc vn s dn n gi to, hnh
thc, lng ph thi gian v cng sc thy tr.
Khng p t dy hc vn v din bin ca n c chiu su kh nm bt v
nh gi, khng phi mi gio vin v hc sinh u c th dy v hc c.
III. VAI TR CA TNH TCH CC TRONG HC TP
Hc sinh l ch th ca qu trnh hc tp v vy hc tp ch c kt qu nu hc
sinh c thc ch ng tch cc v sng to. Hc sinh ch nm vng tri thc, hnh thnh
cho mnh nhng k nng, k xo, pht trin nng lc t duy sng to t hnh thnh v
pht trin nhn cch khi cc em tch cc nhn thc, c ng c mc ch ng trong qu
trnh hc tp. Nu nh cc em khng c nhu cu hc tp, khng c ng c hc tp
trong sng, khng c gng vn ln th khng bao gi c kt qu hc tp tt. Vic hc
tp ca hc sinh ch c kt qu cao khi chnh cc em thc c nhim v hc tp ca
mnh, bit t chuyn ha nhng yu cu ca x hi thnh nhu cu hc tp ca bn thn v
c gng khc phc kh khn vn ti mc tiu nh.
Tnh tch cc l mt trong nhng iu kin quan trng hc sinh t kt qu
cao trong hc tp. Tnh tch cc gip cho kh nng ghi nh ca con ngi tt hn, kin
thc c c nh qu trnh tch cc nhn thc ca hc sinh s tn ti vng chc hn.
Do tnh tch cc sng to trong hc tp c vai tr rt quan trng trong vic tip thu
nm vng tri thc.
Tnh tch cc ca hc sinh chnh l mt ng lc ca qu trnh dy hc. Vi
phng php ging dy ch yu l truyn t, thng bo kin thc, hc sinh b ph
thuc vo gio vin, cch hc ch yu l nghe, hiu, ghi nh v ti hin, kt qu hc
tp s b hn ch. Nhng nu coi dy hc l hot ng phi hp ca hai ch th, nu
gio vin bit t chc, iu khin qu trnh hc tp ca hc sinh, to ra nhng iu kin
tt nht cho cc hot ng sng to th hc sinh c th thc hin c nhim v hc tp
mt cch tt nht.
IV. NHNG YU T NH HNG N TNH TCH CC
C rt nhiu yu t nh hng n tnh tch cc hc tp hc sinh: thi , nhu
cu, hng th, ng c, ch, sc kho, mi trng ... Tnh tch cc l mt thuc tnh
ca nhn cch, v vy khng th tch ri tnh tch cc vi cc thuc tnh khc ca nhn cch
nh thi , nhu cu, hng th, ng c ... Nhu cu, ng c, hng th c nh hng
rt ln n tnh tch cc ca mi con ngi. Theo tm l hc, s phn nh th gii
khch quan di lng knh ch quan ca ch th ph thuc vo cc thuc tnh ca nhn
cch, trc ht l v mt tnh cm. i vi nhng s vt hin tng c lin quan n
nhu cu, s thch, ch th s hnh thnh nim tin, ch hnh ng. y l ngun ng lc
mnh m kch thch con ngi c nhng hnh ng tch cc, gip h vt qua mi kh
khn tr ngi thc hin mc ch ra. V khi hnh thnh nim tin, ch chi phi
hnh ng, th cng l lc ch th xc nh c ng c thc y hot ng. Cc nh tm
20

l hc thng chia cc ng c hc tp ra lm hai loi l ng c bn trong v ng c

bn ngoi:
ng c bn trong hay ng c c nhn: l s hng th, ham thch ca c
nhn mun hon thin tri thc.
ng c bn ngoi hay ng c x hi: l ngha v ca bn thn i vi s k
vng hoc cc yu cu ca gia nh, bn b, x hi.
Vi mt s hc sinh c ngh lc v ch cao, ng c bn trong chim phn tri
hn, nhng vi mt s khc th ng c bn ngoi li chim u th. Cc tc ng t
bn ngoi c rt nhiu dng, v d: lo s b trng pht hay v phn thng c sc hp
dn; mun lm vui lng cha m, lng t i, mun ginh c uy tn vi bn b, v th
trong x hi ...
Tnh tch cc trong hc tp ca hc sinh i hi phi c ng c t bn trong
bi l ng c t bn trong c tnh bn vng hn. Cc ng c bn ngoi dng tiu cc
nu khng c kim sot s d to ra s cng thng, mt mi, nh hng khng tt
n qu trnh hnh thnh v pht trin nhn cch.
Nh vy, ng c, hng th hc tp l mt iu kin rt quan trng dn n
tnh tch cc ca hc sinh. Vic hc tp nht nh phi c mc ch v ng c ng
n nhng nu khng c hng th th ng c c c cng d dng b dp tt. C rt
nhiu l do nh ni dung bi hc khng thu ht, gio vin thiu kinh nghim v phng
php ging dy v ng x s phm, hoc do chnh bn thn hc sinh. Hng th hc tp
l mt yu t quan trng kch thch s tch cc hc tp ca hc sinh. Khi hng th
chuyn ng c bn ngoi thnh ng c bn trong th con ng nhn thc s thun
li v c hiu qu hn. Hng th lm ny sinh kht vng hnh ng, lm tng s tp
trung ch , s say m, hnh thnh hc sinh ch quyt tm khc phc kh khn, vn
ln khng ngng trong hc tp. Qu trnh nhn thc khng n gin, n i hi s kin tr
n lc vt qua kh khn, do nu khng c hng th nhn thc th rt kh t kt
qu. V vy vic to ra say m hng th hc tp cho hc sinh l mt nhim v c bit
quan trng ca gio vin.
V. NHNG BIU HIN CA TNH TCH CC

S chuyn cn

Tnh tch cc hc tp, trc ht th hin s huy ng mc cao cc chc

nng tm l nhm gii quyt vn nhn thc. i vi hc sinh ph thng, khi xt n
tnh tch cc, chng ta cn ch trng n tnh chuyn cn biu hin s gng sc trong
hot ng hc tp: Cc em c chu kh hc bi, c c thm, lm thm cc bi tp khc
khng? Thc hin nhim v thy giao theo yu cu ti thiu hay ti a?

S hng hi

Tnh tch cc hc tp cn th hin trong vic hng hi tham gia vo mi hnh

thc ca hot ng hc tp (th hin ch gi tay pht biu kin, xung phong ln
bng), tch cc tm kim, x l thng tin v vn dng chng vo gii quyt cc nhim v
hc tp, thc tin cuc sng; th hin trong s tm ti khm ph vn mi bng phng
php mi. S hng hi cn th hin c quan st, tnh ph phn trong t duy, tr t m
khoa hc, s sng to trong hc tp ...
Khi xem xt s hng hi cn ch n mt t pht ca tnh tch cc l nhng
yu t tim n bm sinh th hin tr t m hiu k, hiu ng, linh hot v si ni
trong hnh vi nhng mc khc nhau. Tuy nhin cng c nhng hc sinh hng hi l
do t m ch khng phi c ng c thc s.
21

S t gic

Du hiu c bn nht ca tnh tch cc l s t gic. l vic quan tm n

mn hc, t gic hc tp khng cn phi ai nhc nh, khng b bt buc bi nhng tc
ng bn ngoi (gia nh, bn b, x hi).

S ch trong hc tp

Tnh tch cc cn th hin trong vic hc sinh tp trung ch nghe ging, hc v

lm bi, hng th trong hc tp. Tnh tch cc cao s ko di thi gian tp trung ch hc tp.

S quyt tm trong hc tp

Tnh tch cc hc tp th hin trong vic hc sinh c quyt tm, n lc vt qua

kh khn trong hc tp khng. xc nh mc quyt tm cao thp ngi ta da
vo vic tr li cc cu hi: Tch cc nht thi hay thng xuyn lin tc? Tnh tch
cc ngy cng tng hay gim dn? C kin tr vt kh khng? ...

Kt qu hc tp

Tnh tch cc hc tp phn no c th hin trong tnh su sc ca cc hot

ng tr tu v kt qu hc tp: Hc sinh c ghi nh tt nhng iu hc khng? C
hiu bi hc khng? C th trnh by li ni dung bi hc theo ngn ng ring ca mnh
khng? C vn dng c nhng kin thc hc vo thc tin khng? C hn thnh
nhng nhim v c giao khng? Tip thu bi ging c nhanh khng?
2. MT S PHNG PHP PHT HUY TNH TCH CC CA NGI HC
Vic hc tp ca hc sinh ch c hiu qu khi chnh h thc c nhim v hc
tp ca mnh. V vy gio dc thc hc tp, hnh thnh phng php t duy tch
cc, gip hc sinh t mnh khm ph tri thc, ngi thy cn c phng php ging dy
thch hp. Sau y l mt s phng php tiu biu.
I. PHNG PHP NGHIN CU
Phng php nghin cu rt c hiu qu trong vic pht huy tnh t lc, tch
cc v sng to ca hc sinh. Trong phng php ny, gio vin ng vai tr l ngi
hng dn, t chc, cn hc sinh th t khm ph v t gii quyt vn . Phng php ny
gip hc sinh c kh nng t duy, suy lun mt cch c lp. V th kin thc tip thu
c rt vng chc. Hn na, s hng th say m khi t bn thn gii quyt c vn
s l ngun ng lc gip hc sinh hng say hc tp. Tuy nhin, qu trnh hc sinh t
lc gii quyt vn lun gp phi nhng vp vp v cn s kim tra, nh gi, un
nn ca gio vin trnh lch hng, sai st.
Phng php nghin cu c nhc im l mt nhiu thi gian v khng th p
dng cho tt c cc ni dung dy hc. Hin nay, vic pht huy tnh tch cc sng to ca
hc sinh ang c quan tm nhng phng php nghin cu li cha c s dng
nhiu v nhng nguyn nhn khch quan. Chng hn, ni dung ging dy khng th i qu
xa chng trnh, kh nng t duy ca hc sinh cn hn ch Do gio vin phi bit
kt hp nhiu phng php khc nhau c th gip hc sinh nm vng kin thc v
hnh thnh kh nng hot ng c lp sng to.

II. PHNG PHP M THOI

22

Phng php m thoi c nhiu dng khc nhau: m thoi ti hin, m thoi gii
thch - minh ha v m thoi pht hin rixtic. Mc pht huy tnh tch cc trong
t duy ca hc sinh ca cc dng ny tng dn t thp n cao, gio vin cn la chn
cho thch hp vi tng iu kin dy hc c th.

Phng php m thoi ti hin

Trong phng php ny gio vin t ra nhng cu hi ch yu cu hc sinh
dng tr nh n gin nh li m khng cn n s suy lun hay phn tch, tng
hp... Phng php ny t kch thch s tch cc trong t duy ca hc sinh, nn s dng
mt cch hn ch v n khng to ra hiu qu cao trong dy hc.

Phng php m thoi gii thch - minh ha

Phng php ny khc phng php m thoi ti hin ch yu cu hc sinh
phi gii thch lm sng t mt vn no , hc sinh phi nm chc v hiu su vn
mi c th gii thch c r rng. Ni dung gii thch c cu thnh t h thng cu
hi cng li p s gip hc sinh h thng li kin thc.

Phng php m thoi pht hin rixtic

Phng php ny gip hc sinh lm vic tch cc c lp v tip thu tt bi ging:
hc sinh khng nhng lnh hi c c ni dung kin thc m cn hc c c phng
php nhn thc v cch din t t tng bng ngn ng ni. H thng cu hi ca
thy l kim ch nam hng dn t duy ca tr. N kch thch c tnh tch cc tm ti, s t
m khoa hc v c s ham mun gii p. Do , cu hi ca gio vin c tnh cht
quyt nh i vi s lnh hi kin thc ca hc sinh. Thy hi, tr p v nn to iu
kin cho tr c th hi ngc li thy, nh vy thng tin s c tip nhn hai chiu.
Khi tr li cu hi ca gio vin, hc sinh t mnh tm ra vn cn gii quyt v chnh
iu ny to cho hc sinh nim sung sng nhn thc. Sau gio vin kho lo kt
lun da vo ngn ng, kin v nhn xt ca chnh hc sinh, b sung nhng kin thc
chnh xc v chnh sa li kt lun cho xc tch v hp l. Nh th, hc sinh li cng hng th
v t tin v thy kt lun m thy va nu r rng c phn ng gp quan trng ca chnh
mnh. Nh vy, phng php m thoi pht hin rixtic l phng php thc s c
hiu qu tch cc lm cho hc sinh hng th trong hc tp. Phng php ny c
ng o gio vin p dng trong ging dy di hnh thc t ra nhng cu hi cha
ng mu thun, nghch l hng hc sinh gii quyt vn . Tuy nhin, phng php
ny cng rt tn thi gian, chng ta c th s dng cho bi ging thm sinh ng, kch
thch hc sinh nghe ging v tip thu kin thc mt cch tch cc sut bi hc, nhng
khng nn lm dng. i vi nhng gio vin tr mi ra trng, trnh chuyn mn
cn hn ch, khng kho lo trong cch t chc cu hi s rt d b ng khi b tr hi li.
III. PHNG PHP S DNG BI TP
Bi tp l mt phng tin dy hc quan trng ca ngi gio vin. Bi tp
gip hc sinh h thng li kin thc c bn ng thi qua rn luyn nng lc t duy
sng to, k nng vn dng kin thc, gii quyt vn . Vi vai tr cu ni gia l
thuyt v thc tin i sng, bi tp l mt cng c rt hiu nghim cng c khc su
v m rng kin thc cho hc sinh. Trong qu trnh gii bi tp, nu c s kin tr, chu kh,
cn thn, th hc sinh s gii quyt c nhng mu thun tr ngi, t c c nim
vui sng ca s nhn thc sng to, s yu thch v say m khoa hc.
Th nhng lm th no bi tp pht huy tnh tch cc sng to, kch thch t
duy m khng nm ngoi tm hiu bit ca hc sinh? Vn t ra l ngi gio vin
23

phi c trnh cao v chuyn mn cng nh k nng s dng cc phng php dy

hc. Khi s dng bi tp cn ch :
Xc nh r mc ch ca tng bi tp, mc ch ca tit bi tp. Kin thc c
bn no c p dng trong bi? Kin thc no s m rng thm? Cn rn luyn k
nng gii bi tp no?
Ni dung kin thc phi nm trong chng trnh, va sc vi trnh hc
sinh.
Cc d kin cho trc v kt qu tnh ton phi ph hp thc t. Gio vin cn
gii trc bng nhiu cch khc nhau (nu c th), d kin trc nhng sai lm hc
sinh hay mc phi.
Cn m bo s cn i gia thi gian hc l thuyt v lm bi tp.
Phi ch n yu cu cn t c tng bc nng cao kh nng gii bi
tp ca c lp.
Bi tp phi cc dng t d n kh qu trnh t duy c lin tc.
Khi gi hc sinh ln bng cn hng dn hc sinh phn tch d kin bi,
gip cc em suy lun hng gii. Cn pht hin nhanh chng nhng l hng kin thc,
nhng sai st ca hc sinh kp thi sa cha. Khng nn c s thin v cc em kh, gii,
giu ct hc sinh yu.
gip hc sinh pht huy tnh tch cc sng to, cn la chn nhng bi tp
hp dn, c tnh thch , gi s t m ... Sau y l v d v 1 bi tp pht huy tnh tch
cc hc tp: C 2 ly thy tinh N (ng nc) v R (ng ru). Th tch nc v ru
trong 2 ly bng nhau v bng W. Ly mt th tch V 1 nc N cho vo R ri ly mt
th tch V2 (hn hp nc v ru) R cho vo N. Bit V 2 = V1 v rt nh hn W. Hy
so snh nng % ca 2 dung dch thu c vi quy c cht tan l cht c th tch t
hn.
IV. PHNG PHP KIM TRA NH GI
Kim tra nh gi l mt khu quan trng ca qu trnh dy hc ng thi l
mt bin php thc y tnh tch cc hc tp ca hc sinh. Tinh thn t gic, thc trch
nhim ca hc sinh d cao n u, cng khng th xem nh vic kim tra n c ca
gio vin. Gio vin vn cn phi theo st un nn, sa cha kp thi nhng sai st,
lch lc ca hc sinh, gip cc em vt qua nhng tr ngi trong hc tp do nhng yu
t khch quan v ch quan nh thiu ch khc phc kh khn, s li bing ... Kim
tra nh gi phi c tin hnh mt cch nghim tc trong sut qu trnh hc tp ca
hc sinh. Khng nhng phi nh gi trn kt qu kim tra, thi c m cn phi nh gi
thi tch cc trong hc tp ca hc sinh. Gio vin c th kim tra n gin bng
nhng cu hi m thoi gii thch, nhng bi tp c bn n c hc sinh hc tp.
Trong nhng k kim tra ht chng, ht mn, cu hi t ra phi c tnh cht m.
y l dng cu hi yu cu hc sinh phi c s nm vng kin thc, c kh nng tng
hp, khi qut ha v trnh by ni dung bi hc theo ngn ng ring ca bn thn, ch khng
phi l cu hi yu cu hc sinh nh li v ti hin y ht bi hc Nhng cn lu l ni dung
cu hi khng c i qu xa chng trnh, vt qu kh nng vn c ca hc sinh.
Ngoi vic kim tra theo kiu t lun, gio vin c th dng phng php trc nghim
khch quan, trnh by th nghim v vit bo co.
Khi kim tra cc mc nm vng kin thc v cc mc hnh thnh k nng,
gio vin c th s dng bng phn loi ca Bloom.

24

BNG PHN LOI CA BLOOM

Benjamin Bloom, gio s trng i hc Chicago, cng b
kt qu ni ting ca ng S phn loi cc mc tiu gio dc (1956),
trong nu ra 6 mc nhn thc v 5 mc hnh thnh k nng.
Sau y l cc bng phn loi ca ng.
Cc mc nm vng kin thc
Mc
1. Bit

2. Hiu

3. Vn dng

4. Phn tch

5. Tng hp

6. nh gi

Yu cu

Nhng hot ng
tng ng
Nh v nhc li chnh Xc nh, nhn bit, gi
xc mt cch my mc tn, lit k, i chiu, phn
nhng kin thc bit, nh li, nh v ...
hc
Hiu vn , bit
Din gii, gii thch, k
din gii, gii thch
li, vit li theo cch hiu
s kin, hin tng
ca mnh, ly v d minh
bng ngn ng ca
ho ...
chnh mnh
S dng nhng kin Gii thch, gii quyt,
thc hc vo i
din dch, d on, tnh
sng hoc mt tnh
ton, thao tc, p dng,
hung mi.
sn xut, vn hnh theo l
thuyt
Kh nng phn nh Phn loi, ch ra s khc
i tng thnh cc bit, so snh, la chn, v
hp phn cu thnh biu , lp dn , nhn
hiu r hn cu bit chi tit, pht hin v
trc ca n.
phn bit cc b phn cu
thnh, gii thch mi quan
h gia cc b phn .
C kh nng hp
nht cc thnh phn
to thnh mt
tng th/ s vt mi;
s dng nhng g
hc to ra mt ci
g hon ton
mi.
C kh nng phn xt
gi tr ca i tng
hoc s dng thng
tin theo cc tiu ch
thch hp.

V d
Hy nu nh ngha
lin kt cng ho
tr, lin kt ion.
V sao cc nguyn t
li lin kt vi nhau?

Vn dng kin thc

v bn ca lin
kt gii thch v sao
tnh axit ca HCl
ln hn HF.
- Nguyn nhn ca
chin tranh th gii
th II v nh hng
ca n n i sng
ca ngi dn Vit
Nam?
- V sao aminoaxit
c tnh cht lng
tnh ?
Vit tng lun, bo co, - iu g s xy ra
tng kt, thit k, t nu tri t khng c
chc, lp k hoch, sng vi sinh vt?
tc.
- Lp bng tng kt
v
cc
hyrocacbon.
Nhn xt, phn xt, nh
gi, xp loi, la chn,
bo v, bo cha, bin
minh, tranh lun, kt
lun, ph bnh hoc rt ra
kt lun ...

25

- Nn hay khng nn
hu b hnh pht t
hnh?
- Phng php m
thoi c nhng u
v nhc im g?

Cc mc hnh thnh k nng

Mc
1. Bt chc
2. Thao tc
3. Chun h
4. Thun thc
5. Bin h

Yu cu
Quan st v sao chp rp khun,
c gng lp li mt k nng no
Quan st v lm c theo hng
dn, khng cn l bt chc my
mc
Lm c mt cch chnh xc nh
hng dn
Lm c mt cch chnh xc,
nhanh chng, khng i hi mt s
gng sc v th lc v tr tu
t trnh cao v tnh chnh xc,
nhanh chng

V d
C th ngi ln xe p, i mt
on nhng cn run, cha vng
C th i xe p c trn mt
ng thng, nhng kh khn
khi ln v xung xe
C th i xe p c, ln v
xung xe d dng
C th va i xe p va ni
chuyn
Tham gia cc cuc ua xe tc
, vt a hnh xu.

V. PHNG PHP NG VAI

1. Khi nim
ng vai l mt phng php trong mt s thnh vin din th tnh hung
nh ngoi i trc mt tp th nhm hc tp. Sau c nhm trao i di s
hng dn ca gio vin hoc trng nhm rt ra nhng iu cn hc tp, nghin
cu. ng vai ging nh mt kch ngn, nhng khng c tp dt trc khi trnh din.
ng vai l mt phng php kch thch tnh tch cc ca cc hc vin. Trong dy hc
ng vai dng :
Dy cc bi hc m ni dung kin thc gn vi i sng thc t, cc mc tiu
hc tp lin quan n tnh cm, thi , quan im.
Dy cc k nng ngh nghip, nhng k nng v mi quan h gia ngi vi
ngi.
Tm s gi cho cc gii php c tnh thc t.
ng vai cn dng trc nhim cc phng php lm vic theo nhm hoc x
l mt tnh hung.
2. Tc dng
ng vai kch thch s hng th v tham gia tch cc ca cc hc vin do c tnh
kch tnh.
Lm cho vic hc tp gn vi cuc sng i thng. Cho ngi ng vai c
c hi nhn thc c vai tr ca mnh trong cuc i thc v vic mnh ng vai
hiu qu nh th no.
Pht trin k nng giao tip v din t bng ngn ng mt cch d dng.
Gip hc vin k nng ho nhp cuc sng (sng ho hp vi mi ngi) qua
vic t mnh vo a v ngi khc hiu h.
Tng s on kt gia cc thnh vin trong nhm.
3. Hn ch
- Tn thi gian.
- D xa ri thc t khi ng kch qu mc.

26

4. Quy trnh thc hin

1. Gii thiu cho cc hc vin tnh hung m h s ng vai, trao i tho lun
lm r.
2. Nu r mc ch v cc yu cu v k thut cn t c.
3. Phn vai cho cc hc vin (t nguyn hay ch nh).
4. Cc din vin suy ngh, chun b v nhp vai (khong 10 15 pht). C th
pht cho mi ngi mt t giy ghi nhng iu cn thit.
5. Cc din vin ln biu din trc cc quan st vin.
6. Trao i, rt ra nhng bi hc kinh nghim cn thit.
7. Lp li v kch vi cc hc vin khc hoc cc nhm thay nhau ln biu din.
VI. PHNG PHP NG NO
1. Khi nim
ng no l phng php dy hc to ra nhng t tng mi m v mt vn
no da trn nguyn tc khoan hy ph phn. Hy tp hp tt c cc kin v mt
vn , sau mi nh gi, chn ra kin hoc phng n tt nht. Phng php ny
c v mi ngi cng quan tm, cng tham gia v suy ngh mt cch sng to. C s
ca phng php l gia cc tng khc nhau u c mi lin kt vi nhau. Khi mt
tng ny c a ra th s c mt hay nhiu tng khc gn vi n, cng chiu
hay ngc chiu. Tn b nhng tng s cho ta ci nhn tng th, t c th
chn ra tng hay gii php tt nht. Phng php ny hay c dng trc khi lp
k hoch hay ra mt quyt nh.
2. Tc dng
- ng no l cch tt nht gi hc tr nn cun ht.
- ng no li cun hc vin tham gia si ni vo qu trnh suy ngh tch cc v sng
to.
- ng no khng ch s dng trong lp hc m cn c s dng trong cuc
sng mi khi gp vn g vng mc.
- ng no gip tm ra gii php cho nhiu vn trc y cha gii quyt c
bng phng php thng thng.
3. Hn ch
- Tn thi gian.
- D xy ra tranh ci.
- Nhiu tng xa ri thc t, lm khi chng c gi tr g.
4. Yu cu
- ng no p dng c hiu qu nht vi cc nhm t 10 20 ngi. Nu nhiu hn
hy chia thnh cc nhm nh.
- ng no thch hp vi nhm hc vin c kin thc v kinh nghim lin quan
n vn hay tng mun hnh thnh.
- Cn c mt nhm trng iu khin, th k, bng ghi cc kin.
5. Quy tc thc hin hot ng
- Khng c php nh gi v ph phn mt cch vi v.
- S lng quan trng hn cht lng. Mt tng khng ng nhiu khi li l
khi ngun ca nhng tng ng.
- Nhng tng l cn c bit hoan nghnh. Nn ghi li c nhng tng
mi nghe c v in r hoc khng thc hin c.
27

- Hy mc ni vi kin ngi khc. Tt c cc kin lin quan n ch u

c ghi li. Ch khi tp hp c nhiu kin hay v c o mi thc hin hot
ng nh gi.
6. Quy trnh thc hin
1. Xc nh vn hoc ch cn nghin cu (nn t di hnh thc mt cu hi).
Ch phi m, c trng tm, c tnh thch , cng c th cng tt. Vit vn
hoc ch cn nghin cu ln bng c nhm u nhn thy.
2. Chia nhm, chn nhm trng v th k.
3. Hng dn mi ngi mc ch, yu cu v quy tc ng no.
4. ngh mi ngi cho kin, th k ghi tt c cc kin ln bng.
5. Nhm trng hng dn v khuyn khch mi ngi u tham gia pht biu, khng
cho nhng kin thiu thin ch xen vo. Hot ng ny kt thc sau khi ht thi
gian hoc khng ai c kin g na.
6. Th k ln bo co kt qu.
7. Tp hp cc kin ging nhau li.
8. Dng phng php bnh chn s ng. Ch nhng kin c nhiu ngi ng h
nht. nh gi v chn ra kin hoc phng n tt nht.
3. LM TH NO PHT HUY TNH TCH CC CA NGI HC
I. CHUN B V NNG LC
Gio vin c vai tr rt quan trng trong vic pht huy tnh tch cc sng to ca hc
sinh. Nh ta bit, ngun gc ca s tch cc l do nhu cu, ng c, hng th ca hc
sinh. Nhu cu nhn thc ci mi, nhu cu vn ln mt trnh cao hn s lm cho
hc sinh tch cc hn trong hc tp. Do gio vin phi bit cch bin yu cu ca
chng trnh dy hc thnh nhu cu nhn thc ca hc sinh, bng cch to dng tnh
hung nhn thc, a hc sinh ti nhng mu thun, cha ng nhng kh khn va
sc i vi hc sinh.
Vic chun b v nng lc ca ngi gio vin bao gm hai thnh phn chnh l
nng lc chuyn mn v nng lc nghip v s phm. Nng cao nng lc chuyn mn
cho ngi gio vin ha hc trong c cc kin thc chuyn su v ha hc, k nng th
nghim, k nng gii cc bi tp ho hc, k nng nghin cu khoa hc ... Nng cao trnh
nghip v s phm ca gio vin gm cc k nng dy hc, nng lc s dng cc
phng php dy hc, k nng s dng cc phng tin dy hc ...Ngoi ra kch
thch s say m v tch cc hc tp, ngi thy phi c kh nng thu ht, thuyt phc
hc sinh nghe v lm theo mnh. Phi tn trng kin, cm xc ca hc sinh, khng nn p
t hc sinh theo suy ngh ca mnh. Gio vin phi c s quan tm ch nhiu n mi
quan h gia mnh v hc sinh. K.D Usinxki tng ni: Sc mnh ca gio dc ch bt
ngun t nhn cch con ngi m cKhng mt sch gio khoa, mt li khuyn no,
mt hnh pht, mt khen thng no c th thay th nh hng c nhn ngi thy gio
i vi hc sinh. V vy, ngi thy dy hc sinh khng ch bng kin thc, k nng
m cn bng c nhn cch ca mnh. Tnh cm v mi quan h thy tr lun lun c nh
hng n cht lng kt qu hc tp. Hc sinh kh c th yu thch mn hc khi m
h chn ght thy dy ca mnh. Cn quan h thy tr tt s c tc dng tch cc trong
vic hnh thnh nim tin, quan im thi quen hnh vi ca hc sinh.
II. S DNG CC PHNG PHP DY HC MT CCH LINH HOT
28

Gio vin phi c s u t thch ng, khng ch kin thc chuyn mn su

rng m cn c nng lc s dng phi hp cc phng php dy hc sao cho c hiu qu.
bi ging thm hp dn, gio vin cn a vo nhng th nghim l th,
nhng ng dng ha hc trong thc t, s dng nhng cch so snh d hiu. Gio vin cn
c nhng cu chuyn hp dn, khu gi s suy ngh tm ti lm cho hc sinh d li suy
ngh cng phi hot ng. Nu bi hc c tnh thi s, c nhng tnh hung mi l, gip
hc sinh gii thch c nhng hin tng t nhin v i sng , th hc sinh s c thi
tch cc trong hc tp v yu thch mn hc. Cn khai thc c th ca phng php
dy hc ha hc, to ra cc hnh thc hot ng a dng, phong ph ca hc sinh. Tng
cng s dng th nghim, cc phng tin trc quan trong dy hc. Tng cng s
dng bi tp i hi hc sinh phi suy lun sng to, trong c nhng bi tp dng hnh
v, s . Thng xuyn s dng phng php dy hc phc hp, dy hc nu vn ,
dy cho hc sinh gii quyt cc vn hc tp t thp n cao.
Tng bc i mi cng tc kim tra nh gi, coi trng nhng biu hin sng
to ca hc sinh, coi trng k nng thc hnh cng nh k nng gii quyt nhng vn
thc tin.
III. NG VIN KHUYN KHCH
Trong mt lp hc, hc sinh lun c s chnh lch v trnh , mi ngi c
mt kh nng t duy, tip thu kin thc mc khc nhau. C th kin ca hc sinh
ch l nhng suy lun sai lch, nhng phi to iu kin hc sinh t do pht trin t
duy, trc tip i din vi vn . Gio vin cn hiu bit, cm thng, t mnh vo v tr
hc sinh, lng nghe v chp nhn nhng tng mi m, sng to. Khuyn khch hc
sinh pht biu kin, vi nhng hc sinh c sc hc yu khng nn ch giu, nt n;
i vi nhng hc sinh kh, gii nn to iu kin ti a pht trin kh nng t duy.
iu ny khng nhng lm cho mi quan h thy tr tr nn tt p, ci m m cn to
nn bu khng kh tho mi, bnh ng cho lp hc, y l mi trng pht huy tnh tch
cc hot ng nhn thc ca hc sinh rt c hiu qu.
Mt khc, chnh nhng kin, cu tr li sai ca hc sinh sau khi c gio vin
nhn xt kt lun, s gip c lp hnh thnh nng lc t duy sng to v nm vng tri thc
su sc hn.
IV. TNG THI GIAN DNH CHO HC SINH HOT NG TRONG GI
HC
Gim thuyt trnh ca gio vin, tng m thoi gia thy v tr, u tin s dng
phng php m thoi rixtic, cho hc sinh c tho lun, tranh lun.
Khi hc sinh t nghin cu sch gio khoa ti lp, cn yu cu hc sinh tr li
nhng cu hi tng hp i hi phi so snh, khi qut ha, suy lun; cn nu nhng cu hi
yu cu hc sinh phi u t suy ngh thm ch khng ch ly t sch gio khoa.
Gio vin cn bit xc nh ng v nm vng trng tm ca bi hc, gim bt
thi gi dnh cho nhng phn d v tng i n gin c thi gian tp trung
vo nhng phn trng tm ca bi, u tin dnh thi gi cho vic s dng th nghim
v bi tp nhng phn trng tm.
4. S DNG CU HI PHT HUY TNH TCH CC CA NGI HC
I. TC DNG CA CU HI
- nh hng hot ng t duy ca hc sinh
- Gy ch , tng cng s tch cc hc tp
29

- Gip hc sinh hiu bi hn

- Kch thch hng th hc tp
II. PHN LOI CU HI TRONG DY HC
1. Cu hi ti hin v cu hi sng to
Khi nim
c im
V d

Cu hi ti hin
Cu hi sng to
Cu hi yu cu hc sinh nh Cu hi yu cu hc sinh khng ch nh
li kin thc hc.
li m cn phi suy lun, vn dng kin
thc hc
Ni dung cu tr li c sn Ni dung cu tr li khng c sn trong
trong ti liu, ch cn nh li.
ti liu, phi suy ngh, phn tch, tng
hp ...
- i chin th gii ln th - V sao nhng ni gn sng, bin, kh
nht bt u t nm no ?
hu li mt m ?
- Oxi c nhng tnh cht ha - V sao lu hunh tc dng vi thy
hc g ?
ngn d hn oxi ?

2. Cu hi hi t v cu hi phn k
Khi nim
c im

V d

Cu hi hi t
Cu hi hi t l cu hi
hng n mt cu tr li duy
nht, y .
- C mt p n duy nht, xc
nh.
- Bao hm ni dung kin thc
tng i n gin, c th tr
li c mt cch hon chnh
- C mt s t cu hi hi t
kh tr li, i hi phi suy
ngh sng to.
- Bn vo i hc lc bao
nhiu tui ?
- Nguyn t natri c bao nhiu
electron ?

Cu hi phn k
Cu hi phn k l cu hi hng n
nhiu cu tr li khc nhau.
- C nhiu phng n tr li khc nhau,
kh xc nh c phng n no l
tt nht.
- Bao hm ni dung kin thc phong
ph, khng bao gi tr li c ht mt
cch hon chnh.
- Phn ln cc cu hi phn k l cu hi
kh.
- c sc kho tt chng ta cn phi
lm g?
- Nhng nguyn nhn no lm cho tr hc
km mn Lch s ?

3. Cu hi khi qut v cu hi c th
Khi nim
c im

Cu hi khi qut
Cu hi mang tnh bao qut v
tru tng
- Ch ra s phong ph v phc
tp ca mt ch .
- C th tm ra trong nhiu
vn cha sng t cn ang
tranh ci.
- C th m ra nhng hng
nghin cu, nhng s tranh
30

Cu hi c th
Cu hi nhm vo mt vn c th
- C th tr li tho ng bng mt
cu n gin.
- Mt s cu hi c th c p n
chnh xc: c hoc khng, hoc bng
nhng con s.
- Cu hi gii quyt trc tip s vt
hn l gii thch s vt.

V d

lun ch khng dn n nhng

kt lun sm.
- Khng th tr li tho ng
bng mt cu n gin.
- C kh nng lin kt nhiu
cu hi c th.
Th no l tnh yu chn chnh?

- Nhng cu hi ny thng c cu tr
li r rng
- Nhng cu hi c th c th h tr mt
cu hi khi qut.
Ti sao vo ma ng th tri li lnh?

4. Cu hi chnh v cu hi ph
Khi nim

c im

V d

Cu hi chnh
Cu hi ph
Cu hi do gio vin t ra Cu hi km theo cu hi chnh nhm gi
nhm vo kin thc trng tm , dn dt, gip hc sinh tr li c
ca bi hc.
ht cc ni dung yu cu m cu hi
chnh t ra.
- C tnh nh hng, nhm - Gip hc sinh dn tr li tng ni
vo vn ct li, quan trng dung ca cu hi chnh.
ca bi hc.
- Thng d tr li do vn m cu
- Thng kh tr li do cha hi cp ti tng i n gin.
ng nhiu ni dung phc tp. - C tnh dn dt, gi m, gip hc
- Yu cu hc sinh phi sp sinh nh li kin thc.
xp cc theo mt trt t logic. - Ph hp vi hc sinh trung bnh hoc
- Ph hp vi hc sinh kh, yu.
gii; t ph hp vi hc sinh
trung bnh hoc yu.
- V sao ozon c tnh oxi h - Cu to ca ozon c g khc oxi ?
mnh hn oxi ? (bi oxi lp - Cu to ca ozon c nh hng g
10)
n tnh cht ho hc ca n ?
- Tnh cht h hc quan trng - Cu to ca anken c g khc ankan ?
nht ca anken l g ? (bi anken - Ni i C = C trong anken cho ta
lp 11)
thy anken c tnh cht g c bit ?

5. Cu hi cht v cu hi chi
Khi nim

c im

V d

Cu hi cht
Cu hi do gio vin son
trc cng c hoc khc su
kin thc trng tm ca bi
hc.
- Xut pht t gio vin
- Nhm vo vn ct li,
quan trng ca bi hc.
- Gio vin c th chun b
trc mt cch ch ng

Cu hi chi
Cu hi ca hc sinh t ra vi gio
vin trong qu trnh hc tp trn lp.

- Xut pht t hc sinh

- Ny sinh trong qu trnh dy hc
- C tnh bt ng, khng th d kin
trc.
- Cu hi chi gy nhiu kh khn
cho cc gio vin tr, t vn kin thc v
kinh nghim
- Cc cht protit c nhng tnh - Qu trng c trc hay con g c
chung no ? (bi Protit lp 12)
trc ?
31

- Tnh cht ca mt nguyn t

ph thuc vo cu to nguyn - C th xc nh c mu sc ca
t ca n nh th no ? (bi V cc electron?
nguyn t lp 10)
6. B cu hi nh hng bi dy ca Intel [6]
(Intel, Teach to the Future, 2004)
Kin thc ca ngi tinh thng c t chc Kin thc ca h khng n
gin ch l mt dy cc s kin v cng thc lin quan n i tng m thay vo ,
kin thc ca h c t chc xung quanh nhng khi nim c bn hoc nhng
tng ln, ci m hng dn h ngh v i tng.
Bransford
Ti sao li cn b cu hi nh hng bi dy?
B cu hi nh hng cho mt bi hc bao gm cc cu hi Khi qut, cu hi Bi
hc v cu hi Ni dung.
Khi son gao n, gio vin cn xy dng b cu hi nh hng bi dy v n c
vai tr rt quan trng sau:
- nh hng hot ng cho gio vin v hc sinh vo nhng ni dung quan
trng. Trnh c tnh trng trnh by nng cn, hi ht, ngi ch ch.
- Gip gio vin v hc sinh t c cc mc tiu dy hc.
- Dn dt hc sinh n kin thc. Gip hc sinh hc tp tt hn, nhanh hn,
thng minh v su sc hn.
- Rn k nng t chc v s dng kin thc.
- Rn cho hc sinh k nng t duy bc cao, hc sinh t duy su hn.
- Khi dy s ch ca hc sinh.
- Kch thch hng th hc tp.
Cu hi Khi qut, cu hi Bi hc v cu hi Ni dung.
c im

Cu hi Khi qut
- C phm vi rt rng, l
nhng cu hi m, tp
trung vo nhng vn
, mi quan tm ln (
gii quyt hay cn ang
tranh ci) c ngha
xuyn sut cc lnh vc
ca mn hc v c khi c
cc mn hc khc.
- L cu ni gia cc mn
hc, gia mn hc v bi
hc.
- Khng c mt cu tr
li hin nhin ng.
Khng th tr li tho
ng bng mt cu n
gin. V vy, hc sinh
c th thch trong
vic tm ra nhiu kt

Cu hi Bi hc
- Cng l cu hi m
nhng b hp trong
mt ch hoc bi
hc c th
- Thng gn vi
nhng ni dung bi
hc c th.

Cu hi Ni dung
- L nhng cu hi c th
trong mt bi hc.
- Ch trng vo s kin
hn l gii thch s
kin.

- t yu cu hc sinh
phi c nhng k nng
- L cu ni gia mn t duy bc cao.
hc v bi hc.
- Khng c mt cu
- Thng c nhng cu
tr li hin nhin
tr li ng, r rng,
ng. Khng th
chnh xc.
tr li tho ng bng
mt cu n gin.

32

Tc dng

V
(vi
Oxi
10)

qu khc nhau.
- Ch ra s phc tp v
phong ph ca vn ,
dn n nhng cu hi
quan trng khc.
- Pht trin tr tng
tng v to mi lin
h gia cc mn hc,
gia mn hc vi kin
thc v tng ca hc
sinh.
- Khuyn khch tho
lun v nghin cu chuyn
su. Gi m s nghin
cu ch khng dn n
nhng kt lun sm.
- t nn tng cho cc
cu hi Bi hc v cu
hi Ni dung.

d - Lm th no chng
bi ta c cuc sng tt p
lp hn?
- Sinh vt tn ti v pht
trin nh th no?

- Gip gio vin tp

trung vo cc kha cnh
quan trng ca bi
hc.
- Nhng cu hi Bi
hc hng ti cc
trnh khc nhau c
th h tr v pht
trin mt cu hi Khi
qut. Chng c thit
k lm r, khai thc
cc kha cnh ca cu
hi Khi qut thng
qua ch ca bi
hc.

- Trc tip h tr nhng

chun kin thc v mc
tiu hc tp
- Nhiu cu hi Ni
dung h tr v pht trin
mt cu hi Bi hc hay
cu hi Khi qut.

- t nn tng cho
cc cu hi Ni dung.
- Em bit g v oxi?
- Oxi quan trng nh
th no?

- So snh cu to ca oxi
v ozon?
- Tnh cht vt l ca
oxi?
- Vai tr cu oxi trong
cuc sng?
- Oxi hay ozn c tnh
oxi ho mnh hn?
- ng dng ca oxi,
ozon?
- Ai l ngi u tin
pht hin ra oxi ?

Mt s ch :
1. S khc nhau gia cu hi Khi qut hay cu hi Bi hc khng qu r rng. Chng c
nhng im chung sau y:
- Hng vo trng tm ca mn hc. nh hng vo cc quan trng v xuyn
sut.
- Phn nh cc mc u tin v khi nim.
- Khi dy nhng cu hi quan trng xuyn qua ni dung
- C kh nng lin kt nhiu cu hi c th v tng qut.
- Khuyn khch v duy tr hng th ca hc sinh.
- Khng ch c mt cu tr li hin nhin ng.
- Thng bt u bng V sao ..., Th no ..., Ti sao ... (trong khi cc cu hi Ni
dung thng bt u bng Ci g ..., Ai ..., Khi no ...)

33

2. Tu thuc vo tnh hung v cch s dng, mt cu hi c th l cu hi Khi qut hay cu hi

Bi hc. V d Mu thun to ra thay i nh th no? c th c s dng nh cu
hi Khi qut hay cu hi Bi hc:
- N c th l cu hi Khi qut nu n c dng nh cu hi nh hng lu di c
nm vi cc lp khoa hc x hi v c th bao gm nhng ch nh Cuc cch mng
cng nghip, Chin tranh th gii th II
- N cng c th l cu hi Khi qut nu n c s dng cc lp lin mn nh
Ngn ng/cc lp khoa hc x hi cng tho lun v cc kha cnh khc nhau ca cu hi.
- N c th l cu hi Bi hc nu n ch c s dng trong mt bi c th nh
S tin h chng hn.
3. Cu hi Khi qut l gii v tp trung vo qu trnh tip thu cc s kin v ch trong phm
vi mt d n hoc kha hc. Cu hi Khi qut c hnh thnh mt cch t nhin, mi
xem c cm gic l ty tin hoc khng lin quan. Cu hi Khi qut cn hp dn, thch hp vi
la tui v vn ngn ng ca hc sinh. Ch trnh nhng cu hi Khi qut qu tng qut,
tru tng, kh tip cn i vi hc sinh.
4. Nhiu cu hi Bi hc h tr mt cu hi Khi qut. Nhiu cu hi Bi hc trong mt kha
hc c th khm ph ra nhiu kha cnh khc nhau ca cc cu hi Khi qut. Cc nhm gio vin
ca nhiu mn hc khc nhau c th s dng cc cu hi B hc ca mnh h tr mt
cu hi Khi qut chung, thng nht.
5. Khi xy dng b cu hi nh hng bi dy gio vin cn tp trung vo cc cu hi
c cc nh khoa hc quan tm thng xuyn trong sut qu trnh pht trin ca lch s
nhn loi, cc cu hi c hc sinh quan tm.
Mt s cch xy dng cc cu hi nh hng bi dy [6]
- Hy bt ung lo ngi v cch thc v ngn ng. Ch trng vo cch t
duy tp th.
- Suy ngh v cc cu hi hc sinh s hi khi bn dy bi ny v ch trng vo vic
lm sao cun ht hc sinh.
- Tm xem iu g lm cho hc sinh ghi nh t bi hc ny trong vng 5 nm na.
- Bn c th vit cu hi nh mt mnh trc, sau pht trin n thnh cu
hi.
- Nu cn, trc ht hy vit cu hi bng ngn ng ngi ln din t c
ni dung chnh, sau vit li bng ngn ng hc tr.
- m bo rng mi cu hi, k c cc cu hi bi hc, c nhiu hn mt cu
tr li hin nhin ng - nhm pht trin k nng t duy mc cao.
- Lun hi li Vy th sao? mi khi hc sinh hi gio vin.
- Sau khi lm vic tp th, nn trao i cc cu hi ca mnh vi mt s ng
nghip v thu thp kin nhm xem xt cc cu hi .
- Lin tc xem xt v ci tin cc cu hi trong sut qu trnh xy dng h s bi ging.
III. CC HNH THC S DNG CU HI
C nhiu hnh thc s dng cu hi trn lp, gio vin nn la chn cc hnh thc sao
cho ph hp vi tng iu kin c th.
1. S dng h thng cc cu hi c lp
Gio vin t ra h thng gm nhiu cu hi ring l ri ch nh hc sinh tr
li, mi hc sinh tr li mt cu. T hp cc cu hi cng vi li p tng ng l
ngun thng tin truyn th cho c lp.
34

2. S dng h thng cc cu hi chnh ph

Gio vin t ra mt cu hi chnh, thng km theo nhng gi , nhng hng
dn lin quan n cu hi ln . Sau ln lt cho hc sinh tr li nhng nh ca
cu hi ln. Ngi sau b sung v hon chnh thm cu tr li ca ngi trc cho n
khi t hp c cc cu tr li ng v li gii tng qut ca cu hi ban u.
3. S dng h thng cc cu hi nu vn tranh lun
Gio vin t ra cu hi chnh km theo nhng gi t chc cho c lp tranh
lun. Cu hi ny cha ng mu thun di dng nghch l hoc vch ra nhiu hng
gii quyt phi la chn. Hc sinh ng v hai phe i lp tranh lun bc b kin ca
nhau. Gio vin s l ngi a ra nhng cu hi ph gi h tr cho hc sinh t lc
i ti kt lun tng qut.

4. X l cc cu hi chi
Nhng gii php vi cu hi chi
- Chuyn cc cu hi chi sang pha hc sinh
- Gio vin trc tip tr li
- Khng tr li, t chi mt cch lch s.
Nn hay khng nn tr li cc cu hi chi ?
Khng nn tr li cc cu hi chi khi:
- t lin quan n ni dung bi dy
- Ngi hi thiu thin ch, c tnh gy kh d
- Thi gian hn hp
Nn tr li cc cu hi chi khi:
- C lin quan nhiu n ni dung bi dy, nht l cc vn trng tm.
- S tr li l cn thit, c li cho ngi hc.
- Khng b p lc v thi gian.
IV. NHNG CH KHI S DNG CU HI
Cu hi phi va sc i vi hc sinh, ph hp vi trnh v iu kin hc
tp cng nh thi gian cho php. Cu hi khng qu kh, hc sinh khng th tr li
c, hoc qu d c tnh mch nc, khng ch n s ng no suy ngh ca hc
sinh.
Cu hi phi c tnh nh hng r rng nhm ng bn cht ca vn v
trng tm bi ging, khng nn chia nh vn bng nhng cu hi vn vt, mi lin
h ca cc cu hi khng r dn n vic rn luyn kh nng khi qut ha cho hc sinh
hu nh khng cn na.
Cu hi t ra phi ngn gn. Nn trnh dng nhng cu hi m hc sinh tr
li ng hoc sai mang tnh cht on m.
t cu hi cha ng mu thun kch thch hot ng ca hc sinh khng
c ngha trong bi ging ton b cu hi gio vin t ra u c vn cn gii quyt.
iu ny s khin cho hc sinh cng thng. Do i khi gio vin nn s dng nhng
cu hi n gin mang tnh ti hin trong ging dy. Trong mi bi hc cn c mt s
lng nht nh cu hi kch thch tr thng minh v t duy sng to ca hc sinh.
- kch thch s tp trung ch ca hc sinh vo bi hc, gio vin thng
m u bi ging bng cch s dng nhng cu hi t hc sinh trc tnh hung c
vn , c th l s nghch l b tc, hoc cu hi v ng dng ca cc n cht, hp
35

cht c trong bi hc, hoc gio vin c th k mt cu chuyn ha hc vi kt thc m

t ra nhiu nghi vn cho hc sinh. V d:
+ Cc nguyn t lm th no kt hp vi nhau to thnh phn t trong khi
lp v ca chng l cc ht mang in m l ra phi y nhau?
+ Ti sao cc nguyn t kh him khng kt hp li thnh phn t v tr v mt
ha hc?
- Trong phn ni dung bi hc, bn cnh bin php thng thng l truyn t
kin thc bng cch thng bo tng tnh cht mt gio vin c th cho hc sinh t
nghin cu sch gio khoa, sau gio vin s a ra nhng cu hi tng kt.
- Vic la chn loi cu hi ph thuc vo:
+ Ni dung c th ca bi hc;
+ Trnh hot ng nhn thc ca mi hc sinh, mi lp;
+ Tnh lin tc, logic ca mi bi hc;
+ iu kin thi gian cho php.
V. NHNG IU NN TRNH KHI T CU HI
Allan C. Ornstein khuyn co cc gio vin nn trnh s dng cc cu hi sau:
1. Cu hi c hoc khng (xc sut ng 50%). Cc cu hi ny khch l s n m, suy
ngh ty tin.
2. Cu hi ng chng;
3. Cu hi khng xc nh, khng r rng, c nhiu cch tr li;
4. Cu hi ri ren, kh hiu;
5. Cu hi trng lp;
6. Cu hi qu ti;
7. Cu hi in th;
8. Cu hi mch nc hoc ch dn;
9. Cu hi sng, gt gng;
10. Cu hi tra xt, thm vn.
VI. MT S DNG CU HI PHT HUY TNH TCH CC
Khc vi cu hi ti hin ch yu cu nh li, cc cu hi pht huy tnh tch cc, sng to
khng c sn ni dung tr li m buc hc sinh phi suy ngh phi tm ti cc gii quyt.
Sau y l mt s v d:
Cu hi tm nguyn nhn (ti sao)
- V sao nc clo c th ty trng vi si?
- Ti sao c th iu ch nc clo, nhng khng th iu ch c nc flo?
- V sao bo v v tu khi b n mn, ngi ta gn cc khi km vo thn tu?
- Ti sao SO2 li c tnh kh v tnh oxi ha trong khi CO2 ch c tnh oxi ha?
- Ti sao khi cho vin km tc dng vi dung dch axit sunfuric th kh tht ra
chm nhng nu cho thm mt dy ng tip xc vi vin km th kh tht ra mnh hn?
Cu hi tm hiu bn cht ca s vt hin tng
- Qu trnh hp kim km v ng b n mn trong t nhin l n mn ha hc hay
n mn in ha? V sao?
- Gii thch hin tng ma tri nh th no?
- V sao ming chui xanh tc dng vi dung dch Iot cho mu xanh lam?
36

- V sao nc p ca chui chn cho phn ng trng gng?

- Gii thch v sao phn chua li lm trong nc.
- S in ly v in phn c phi l qu trnh oxi ha - kh khng?
Cu hi so snh s ging v khc nhau
- So snh hin tng n mn ha hc v n mn in ha hc.
- So snh phn ng trng hp v phn ng trng ngng.
- So snh cu to gia tinh bt v xenlulo.
Cu hi so snh mc hn km
- So snh linh ng ca nguyn t hidro trong nhm OH ca nc, ru
etylic v phenol.
- Fe3+ v Fe2+ ion no bn hn ?
- So snh tnh axit ca: axit fomic, axit axetic, axit cloaxetic, axit propanoic, axit
bromaxetic, axit cacbonic.
Cu hi tng hp, h thng ha kin thc
- Loi mui no d b thy phn? Phn ng thy phn c phi l phn ng trao
i proton khng?
- V sao trong phn nhm chnh nhm I tnh kim loi tng theo chiu t Li n
Fr ?
5. THIT K GIO N PHT HUY TNH TCH CC CA HC SINH
I. NHNG NI DUNG CN C TRONG MT GIO N
Hin nay c nhiu cch trnh by gio n khc nhau. Tuy nhin, d trnh by di hnh
thc no th mt gio n cng cn c nhng ni dung sau:
1. Nhng mc tiu cn t c
2. Nhng trng tm ca bi hc
3. Dn ni dung bi hc
4. Cc phng php dy hc s dng mi phn ca bi
5. Cc ti liu v phng tin dy hc cn s dng
6. Cc hot ng dy hc ca thy v tr
7. H thng cc cu hi v bi tp
8. Cch to ng c, hng th hc tp cho hc sinh v vic duy tr n trong sut tit
hc.
II. THIT K CC HOT NG TRONG MT GIO N
Nhim v quan trng ca gio vin trong mt tit ln lp theo phng php dy
hc mi l t chc, hng dn cc hot ng hc tp ca hc sinh. Cng vic ny s
c thc hin mt cch thun li nu nh gio vin thit k c mt h thng cc
hot ng theo tin trnh bi ging mt cch khoa hc. y chnh l phn ct li ca mt
gio n. Bn thit k h thng cc hot ng phi m bo cc yu cu sau:
Bm st ni dung v tin trnh bi ging.
Ch cc trng tm kin thc cn khc su cho hc sinh.
Ph hp vi trnh ca lp hc.
Hp l v thi gian v c th thc hin c.
III. THIT K CC PHIU HC TP
h tr cho vic thit k cc hot ng, gio vin c th s dng cc phiu
37

hc tp. Phiu hc tp l bn ghi cc yu cu hay cc cu hi ca gio vin m hc sinh

phi thc hin trong gi hc trn lp. Gio vin in sn cc phiu ny pht cho tng
hc sinh khi hc n ni dung lin quan. Sau y l v d mt phiu hc tp dng cho bi
Etylen:
Phiu hc tp s 1
Bi I
1. Hon thnh cc phng trnh phn ng sau:
a) CH2 = CH CH2 CH3 + HI
b) CH3 CH = CH CH3 + HOH
2. Xc nh sn phm chnh, sn phm ph trong mi phn ng trn (nu c)? Da
vo u xc nh nh vy?
Bi II
1. Vit s tm tt phn ng trng hp ca mi cht sau:
a) CH2 = CHCl
b) CH2 = C(CH3)2
2. Gia phn ng cng v phn ng trng hp c gV ging nhau v khc nhau?
IV. MT S CH KHI SON GIO N
1. Cc tiu ch xc nh nhng mc tiu ca bi hc (theo Kenneth Blanchard
v Spencer Johnson)
1.
Cc mc tiu cn phi chi tit
2.
Cc mc tiu cn phi cn i
3.
Cc mc tiu c th t c
4.
Cc mc tiu cn phi o lng c
5.
Cc mc tiu cn phi theo di c tin hc sinh c th nhn thy s
tin b.
2. Cc tiu ch la chn v cu trc ni dung bi hc (Allan Ornstein v
Frances Hunkin)
1.
Tnh gi tr: ni dung cn phi hu ch v thc t, c th p dng c, phi
cha ng nhng thng tin mi, c ch i vi ngi hc.
2.
Tnh khoa hc: ni dung cn phi r rng, chnh xc, khng sai st.
3.
Tnh va sc: ni dung cn phi ph hp vi trnh , kh nng tip thu ca
ngi hc.
4.
Tnh cn i: ni dung cn phi c cu trc cn i gia cc phn trong
bi, gia cc bi vi nhau.
5.
Gy c hng th: ni dung cn phi lm cho ngi hc cm thy th v,
ham mun hc tp.
6.
To ra kh nng hc tp: ni dung cn phi ch ra cho ngi hc cch hc tp
c l thuyt v thc hnh.
7.
Tnh hiu qu: ni dung cn phi gip ngi hc t c kt qu ti a
mt cch kinh t nht.
3. Chn bc dy hc ca Robert Gagn
38

1. Thu ht s ch ngi hc tp trung vo bi ging. C th gii thiu tm

quan trng ca bi hc, nu kin tri ngc, to ra mu thun, k chuyn, dng phng
tin giao tip phi ngn ng...
2. nh hng v xc nh r mc tiu cn t c. a ngi hc vo tm th sn
sng tip nhn kin thc v tham gia vo cc hot ng hc tp. Cho h bit s hc
nhng g, thnh tu ra sao, s dng kin thc mi nh th no ...
3. Gi li kin thc c lin quan n bi hc, cng c nhng kin thc v k nng
tip thu bi hc trc.
4. Trnh by, trao i v ni dung bi hc. Chia bi hc thnh nhiu phn, la chn
phng php thch hp vi tng i tng ...
5. Hng dn cch hc, cht li cc ni dung quan trng. C th s dng mt
knh hay phng tin dy hc khc trnh s trng lp n iu.
6. Vn dng kin thc, yu cu ngi hc s dng kin thc v k nng tip thu
c lm mt vic g ...
7. Nhn xt, phn hi bng kim tra, hi p, nu nhn xt chung vi tp th lp
hay mt s c nhn
8. Kim tra hot ng xem kt qu ngi hc t c mc no. ng
thi ngi dy cng bit c cc phng php mnh s dng ph hp cha kp
thi iu chnh.
9. Tng cng ghi nh v chuyn ho bng cch cho hc sinh thc hnh, cung cp
thm thng tin v nhng tnh hung tng t.

39

Chng 3:

T CHC HOT NG HC TP
1. T CHC HOT NG HC TP MT CCH KHOA HC
I. CC QUY LUT HC TP
Trong qu trnh xy dng cc m hnh dy hc, cc nh tm l hc hnh vi xc nh
c kh nhiu quy lut hc tp, trong c 4 quy lut quan trng sau:
1. Quy lut tm th
S sn sng tm l l iu kin quan trng ca vic hc, v s hng ht hay hi lng
ph thuc vo trng thi sn sng ca c nhn. Khng th buc hc sinh hc, nu h khng
c chun b v sinh l v tm l.
2. Quy lut luyn tp
Vic tng cng cc mi lin h t l thun vi lng thi gian n xut hin v
mnh ca n.
3. Quy lut di chuyn lin tng
Trong iu kin hnh ng ng thi ca cc tc nhn kch thch, nu mt trong
s gy phn ng th nhng kch thch khc cng c kh nng gy ra chnh phn ng
.
4. Quy lut hiu qu
Bt k hnh ng no trong tnh hung gy ra s tho mn gn lin vi tnh hung
, nu tnh hung li xut hin, th s xut hin hnh ng c xc xut ln hn so
vi trc y. Ngc li, bt k hnh ng no trong tnh hung gy ra s kh chu gn
lin vi tnh hung , nu tnh hung li xut hin, th s xut hin hnh ng c
xc xut t hn so vi trc y. Phn thng c hiu qu cng c ln hn so vi s
trng pht.
II. CC QUY LUT CA TR NH
1. Quy lut hng ch
Mun ghi nh tt cn tp trung s ch vo mt mc tiu r rng, c th . Ch
l tp trung tinh thn vo mt i tng r rng nht nh. nh im ca ch l s
tp trung tinh thn. Tp trung tinh thn l cho c ngng lu trn mt hV nh nh c
nht. Tp trung tinh thn khng lm mt mi ton b tr c m ch mt phn tr c b
nh hng bi s tp trung y.
V d: Ngi ta lm th nghim cho hc sinh A c mt bi vn di na trang
cho 10 hc sinh khc. 10 hc sinh ny c nhim v phi thuc c li cho c lp
nghe. A c t 15 n 20 ln v 10 hc sinh kia thuc bi. Nhng A thV li khng
thuc (vV A c tch cc c nhng khng c ch nh nh).
2. Quy lut u tin
S ghi nh c chn lc theo mc u tin khc nhau ty c im tng ti
liu.
40

a) Bao gi thV hV nh nh c th cng d nh hn ngn t tru tng.

b) S vic, hin tng cng hp dn, sinh ng, gy hng th, li n tng su
sc trong tm tr thV cng d hV nh dung v hoi nim li.
V d: Cc bi ging khi c thm phng tin trc quan (hV nh v, th nghim) h tr
thV hc sinh s nh bi su sc hn cc bi khc.
c) Ti liu cng s d nh khi:
- C ngha quan trng, cn thit, b ch.
- Gy s tranh ci.
- C vn gii quyt cha trn vn.
3. Quy lut lin tng
Lin tng xy ra khi iu bn ni hay ngh c mi lin h vi tng c
trc, chng l nn tng cho mt k c c rn luyn.
u im chnh ca lin tng l ghi nhn nhanh k c thng tin c v khng c
trt t. Xt v bn cht, lin tng da trn kh nng quan st tinh vi, kt hp cc suy
din ghi nhn thng tin.
Vn dng quy lut lin tng trong dy hc:
a. Mun nh iu gh phi thm cch lin kt n vi nhng ci khc. Mun nh nhanh,
nh lu phi thu hiu vn , phi tVm ra cc mi lin h:
- Gia kin thc mi v vn kin thc sn c.
- Gia cc tng, cc b phn ca kin thc.
- Gia vn kin thc c v thc t cuc sng.
b. Phi thm ra mi lin h logic, theo trt t gia:
- Cc vt c tnh cht tng t hay tng phn nhau.
- Cc vt gn nhau v thi gian v khng gian.
- Cc vt c mi quan h ph thuc, ngang hng hay giao nhau.
c. Phn loi: Chng ta s rt kh nhc khi phi ghi nh iu gV phi l v hn n.
Phn loi l sp cc vt, cc vn ra tng hng cho c trt t, tu theo nhng im
tng cn ca chng. Tr nh d ghi nhn nhng vn c sp xp theo trt t hp
l, bi vV trt t hp l khin nh tng ny phi khu gi nh tng kia, ny nhc
nh khc.
V d: Hc thuc mt bi hc c dn bi chi tit r rng, trt t thV nhanh hn
mt bi c dn bi khng r rng, chi tit.
4. Quy lut lp li
Mun nh iu gV phi lp i lp li tht nhiu ln. n tp l m ca tr nh.
Cch tt nht ghi nh l lp i lp li.
S lp li l mt phng php rt hiu qu trong vic bo tn tr nh, n l mt
iu kin thit yu nu mun to c mt k c my mc.
V d: i vi tr nh, gip cc em nh c ch ci, c c vn, thy c
thng xuyn lp i lp li cc ch v cho cc em a c theo, tc dng rt c hiu
qu.
5. Quy lut kk m hm
S ghi nh sau bao gi cng lm suy gim s ghi nh trc.
- Cn qun i nhng gV khng cn thit bng cch khng nhc li, gi li.
- Cn xc nh r mc cn ghi nh vi mi ti liu (di hn, ngn hn hoc
41

tc thi).
- La chn tht k nhng gV s hc thuc l nt g.
III. CC KINH NGHIM DY HC TRN LP
Cc nh nghin cu c kt nhng kinh nghim hot ng hc tp t kt
qu nh sau:
1. Lun phin hp l gia lm vic v ngh ngi, th gin. Ngn ng c ni
khng sai rng: Bt u lm vic bng s ngh ngi .
2. Nn b tr hc xen k cc ti liu v cc th loi khc nhau.
3. a ra cng bi ging trc vic ghi nh tt hn thm 15%.
4. Bi ging chng cht qu nhiu s kin thV nh mt ci l t si cht qu nhiu ci,
khng chy c.
5. Mt qu trnh lm vic c 3 giai on: nhp thn, n nh, gim st. Ti liu quan
trng nht khng nn a ngay vo u gi. Nn m bo mt nhp cng vic thch
hp: nhng ti liu d v kh nn lun phin thay th nhau.
6. Cho hc sinh lm vic vi mt mc va phi c th chu ng c. Thng
thng, sau 20 30 pht s tp trung ch ca hc sinh gim, gio vin nn lm
mt ci gV khc i mt cht khi phc li s cn bng khi n b ph v.
7. Cn hng dn cho hc sinh bit kt hp nghe, suy ngh v ghi chp trong gi
hc. Cc nh nghin cu lm th nghim vi 4 nhm hc sinh:
- Nhm I - bit lm vic: ghi chp ngn gn, suy ngh cng thy.
- Nhm II - ghi chp: cm ci ghi cng nhiu cng tt.
- Nhm III -nghe: chm ch nghe khng ghi chp gV.
- Nhm IV khng nghe, khng ghi.
Kt qu ti hin ti liu c ghi trong bng di y:
Nhm hc sinh

Ngay sau khi nghe

Sau 10 ngy

Nhm I -bit lm vic

Nhm II - ghi chp
Nhm III -nghe
Nhm IV khng
nghe, khng ghi

90%
8%
50%
0%

Hu nh cha qun gV
13%
5%
1%

8. Vic hc s tt hn nu ngi hc tham gia tch cc, c nh gi ng, c

khuyn khch, c php mc li v c t m hi mi iu.
9. Theo R0BERT J.MARZANO thV hc sinh hc c:
10% khi c
20% khi nghe
30% khi nhV n
50% khi nghe v nhV n
70% khi trao i vi bn
90% khi gii thch, ging gii cho ngi khc.
IV. CC NGUYN TC DY HC HIU QU I HC TORONTO [ 8, tr
50]
1. Kin thc v mn hc ca gio vin l yu t c bn thc hin nhng nhim
v quan trng ca dy hc. Nhng gio vin hiu k v mn mnh dy c th t chc bi
42

ging mt cch hp l v c hiu qu hn.

2. Hot ng tch cc ca ngi hc s lm tng hiu qu hc tp.
3. S tng tc gia gio vin v hc sinh l nhn t quan trng nht thu ht v
to ng lc cho hc sinh hc tp.
4. Cung cp cho ngi hc bit nhng li ch ca vic hc tp v gip h kim sot
c hot ng hc ca mnh.
5. Cc hc sinh hc bng nhiu cch khc nhau v bin i kh nng ca h thc
hin nhim v nht nh no .
6. Cng tin tng vn ln ngi hc cng t c nhiu kt qu.
7. Vic hc c tng cng trong bu khng kh hp tc. Hc sinh cn c c hi
chia s cc tng m khng s b ch nho v c t do phn bc li kin ca
ngi khc.
8. Nu ti liu hc tp c trnh by theo mt khun mu gip ngi hc d dng
nm bt c th n cng lm cho vic hc d dng hn v kin thc tip thu c su sc,
bn vng hn. Ti liu s d hc nu ngi hc pht hin c mi quan h gia ti
liu v nhng iu h bit trc , vi kinh nghim ca bn thn h.
9. Vic dy hc s c hiu qu hn bi cc thng tin phn hi.
10. Thng tin ph bnh ch c ch nu ngi hc c cc gii php t mc ch.
Nu ngi hc khng lm c iu g ci thin thc t th vic gio vin hay bn hc
c ph bnh cng tr thnh v ch.
11. Cn c thi gian cn bng vic hc. Mt cht thi gian ngh ngi s cung cp
cc c hi cho s tng tc gia hc sinh v gio vin. Hc sinh phi hc cch t chc
thi gian hc tp ca mnh v chng trnh phi sp xp sao cho hc sinh c thi gian t
hc.
12. Kinh nghim thng gip vic ci thin vic dy hc. Hu ht nhng gio vin
nm bt c nhng thng tin ngc v qu trnh dy ca mnh v bit cch thay i
phng php ging dy mt cch linh hot p ng vi cc tnh hung mi pht sinh
th u thu c kt qu tt trong dy hc.
2. DY HC PH HP VI C IM I TNG
vic dy hc t kt qu tt cn ch n c im ca i tng dy hc.
Vic phn bit ngi hc khng ch da vo hc lc: gii, kh, trung bnh, yu, km m
cn phi da vo vn kin thc, vn ngn ng, nng lc tr tu, thi quen lm vic tr
c ...
I. PHN LOI I TNG THEO TR THNG MINH, NNG KHIU
Theo Howard Gardner, tr thng minh c phn ra lm 7 loi nh sau:
1. Tr thng minh ngn ng: nhng ngi thuc loi ny rt thch c, vit, tr
chuyn, chi ch ...
2. Tr thng minh tn hc logic: nhng ngi thuc loi ny thng thch lm tn
, thch phn loi, thit lp cc m hnh v cc mi quan h.
3. Tr thng minh cm gic: nhng ngi thuc loi ny thng x l tri thc qua
cm gic ca c th. H thng tr thnh vn ng vin, v cng, hoc gii v th cng
nh may thu, mc.
4. Tr thng minh khng gian: nhng ngi thuc loi ny thng suy ngh bng
hnh tng, hnh nh; thch v, tr chi lp hnh ...
5. Tr thng minh m nhc: nhng ngi thuc loi ny thng gp g nghe ny, thch
ca ht, g nhp. H d dng cm nhn c cc m thanh m ngi khc c th b qua
(khng nghe c).
43

6. Tr thng minh giao lu: nhng ngi thuc loi ny thng gii giao tip, dng
nh hiu c tm t, tnh cm, ng c ca ngi khc.
7. Tr thng minh ni tm: nhng ngi thuc loi ny thng rt r, h bit r cc cm
xc ca mnh v thng t vn ng.
II. PHN LOI I TNG THEO PHONG CCH HC TP
1. Phong cch hng hi
Nhng ngi thuc loi ny rt thch ci mi, thch lm th. Khi c giao nhim
v th hng hi lm ngay mt cch ton tm ton , khng cn quan tm n vic lp k
hoch.
2. Phong cch trm ngm
Nhng ngi thuc loi ny thng d dt, k tnh un li by ln trc khi
ni. H thch quan st, lng nghe, thu thp thng tin v sng lc mt cch cn thn,
chm c quyt nh, nhng khi ra quyt nh th c c s rt chc chn.
3. Phong cch l thuyt
Nhng ngi thuc loi ny thng sng trong mt th gii y tng, khng
bao gi hi lng khi cha hiu thu vn v bao gi cng gii thch kin ca mnh
theo nhng nguyn l c bn. H rt mun bit logic ca hnh ng, khng thch nhng
ngi c tnh ch quan, m h, hnh ng t do.
4. Phong cch thc dng
Nhng ngi thuc loi ny cng thch cc tng nh ngi c Phong cch
l thuyt, nh lun mun gii quyt vn , mun th xem cc tng y c kh thi
khng ? kt qu n u. Thch th nghim nhng khng thch phn tch di dng, tm
hiu l do mt cch cn k.
Bn loi tnh cch c bn trn l cc oan v phng din l thuyt. Cn trn thc t th
phn ln mi ngi u c t hoc nhiu cc loi tnh cch trn, trong c mt loi
tnh cch ni tri, l tiu biu nht.
III. VN DNG TRONG DY HC
-

Vi mi loi i tng gio vin cn c cch i x khc nhau.

nh ra mc yu cu cn t c cho tng loi i tng.
Khng nn p t ngi khc hc theo cch ca mnh.
Cn ch n nhp lm vic ca cc nhm i tng, dnh cho h
thi gian suy ngh trc khi tr li.
To nhiu knh thng tin ph hp vi cc kh nng tip nhn khc nhau
ca mi nhm.

3. THO LUN NHM

I. THO LUN NHM
Theo Mauuel Bueucousejo Garcia th Tho lun l s gp g trc din gia gio
vin v hc sinh, v/hoc gia hc sinh vi hc sinh di s ch o ca gio vin trao
i t do nhng tng v mt ch chuyn bit [17].
Tho lun c th din ra di nhiu hnh thc: nhm ghp i (2 ngi), nhm
nh (5-6 ngi, nhm ln, hay c lp hc. Cng c th phi hp cc hnh thc trong
44

mt bui hc. Tho lun nhm to iu kin pht trin quan h x giao, cc kh nng giao
tip c nhn, kh nng pht hin v gii quyt vn ...
II. NHNG C TRNG CA THO LUN NHM
Theo Mauuel Bueucousejo Garcia, tho lun nhm c nhng c trng sau:
1. Cm gic thng nht v ph thuc ln nhau chim u th trong cc thnh vin
ca nhm, cc em chia s vi nhau nhng nhu cu v mc ch chung.
2. Mc tng tc v lin thng cao gia cc hc sinh vi nhau. Nu chia lp
thnh cc nhm nh th s ti u ho s trao i t do nhng tng ca hc sinh.
3. S trao i tng c tin hnh phi hnh thc: c th l m thoi thn mt, tr
chuyn bnh thng gia bn b v cng s.
4. Phn nh r vai tr ch yu, khuyn khch s tham gia ti a ca mi thnh vin
trong nhm.
5. C bu khng kh d chu, s quan tm v khoan ho, ai cng c quyn nghe v
phn i.
6. S giao tip a phng v a chiu. Nhng tng c th bt ngun t bt c
ngi no v s phn ng cng c th t bt c ai.
III. QUY TRNH CHUNG
1. Chun b ti liu v thng bo trc ni dung hay ch s tho lun mi
ngi chun b.
2. Chia nhm
3. Lm r mc ch cn t c
4. Trao i kin trong nhm, ghi chp nhng ni dung chnh v sp xp chng cho
hn chnh.
5. Tng kt, h thng kin thc, c th cho cc nhm trnh by trc lp.
IV. YU CU KHI THO LUN NHM
1. Yu cu vi gio vin
Chun b chu o, c k cc ti liu, am hiu ch s tho lun.
Cung cp cho hc sinh cc ti liu, thng tin cn thit cho tho lun.
Khng tung ra qu nhiu vn .
Nhng ch cn gii thch khng nn tit kim li gy l hng kin thc cho hc
sinh.
Khng vi tr li cu hi ca hc sinh, m kho lo chuyn sang cho cc thnh vin
khc ca nhm.
Bit gi m, khen ngi, ng vin khuyn khch mi ngi tham gia.
Nn i n cc nhm theo di hot ng, quan tm hn n cc nhm c
kh khn. Pht hin kp thi nhng b tc, nhng l hng kin thc, nhng iu hc
sinh cn bn khon lm r.
2. Yu cu vi ngi t chc, iu khin tho lun
mi ngi c thi gian chun b v suy ngh.
To iu kin cho mi ngi u c c hi pht biu nh nhau
Lun hng mi ngi tp trung vo ch .
Bit s dng cu hi ph hp ch , hon cnh v i tng.
Kho to nn mu thun, bt ng kin mi ngi tranh lun.

45

 Ph bnh v phn i mt cch nh nhng, bit kh hi, a ra nhng li bnh

phm th v.
3. Yu cu vi ngi tham gia tho lun
Chun b chu o cho bui tho lun
Suy ngh c lp
Chm ch lng nghe khi ngi khc ni
Vui v v ci m
Tn trng v tha nhn s ng gp ca ngi khc
Thy r trch nhm ca bn thn (lng nghe v tham gia ng gp kin).
Bit chia s, quan tm n nhng quan im v cm nhn ca ngi khc.
Khch quan v cng bng trong nh gi
Ni chm v r rng, bm st ch
C gng ni ngn gn, xc tch, mi ln pht biu khng qu 10 pht.
Ni dung trnh by nn c 3 phn: m u, ni dung chnh v kt lun. Phn ni
dung chnh nn c l lun, thc tin v xut kin mi.
Kho s dng cc v d minh ho, cc t liu gy ch .
Trnh by sinh ng v hp dn.
Ph bnh thng thn, xy dng, khng ch trch.
Khng kh chu khi ngi khc c kin tri vi mnh hay kin ca mnh
khng c tha nhn.
Khng cn tr, khng ch ngi khc pht biu.
IV. KINH NGHIM T CHC THO LUN NHM
1. cho vic tho lun c hiu qu
S lng cc thnh vin trong mt nhm khng nn nhiu qu, (l tng nht
l nhm 5-6 ngi). Ty theo yu cu c th m n nh s lng cho thch hp.
Khi chia nhm nn ch n c im ca cc thnh vin: tui, gii, hc lc,
kinh nhim, kh nng t chc Khng nn hc sinh t chn nhm, khng nn gi
cc nhm c nh m nn thay i to ra cm gic mi m cho mi thnh vin.
C thi gian mi ngi chun b v suy ngh
Mi thnh vin u c thc xy dng v tch cc tham gia tho lun.
C mi quan h t nh v tt p gia gio vin v hc sinh cng nh gia cc
thnh vin trong nhm.
Ngi iu khin tho lun c ngn ng giao tip tt v linh hot.
2. Nhng nguyn nhn cn tr s pht biu kin
Tnh nht nht, dt d, khng quen ni trc m ng.
Thiu kin thc v vn tho lun.
Khng bit chc kin mnh ng hay sai.
Ngi ngi khc cho l mnh non km, ngc nghch.
S b ch trch.
Tm trng bun chn, c chuyn khng vui.
3. Bin php khc phc
Chia nhm nh gim bt p lc.
46

 Nng dn yu cu t thp n cao.

Dng cu hi d cho ngi trnh kin thc hn ch.
To khng kh thn thin, ci m.
Kp thi biu dng nhng tin b d nh.
4. KHNG KH LP HC
Khng kh lp hc c nghi quyt nh i vi vic nng cao cht lng
dy hc. Khng kh lp hc l trng thi tm l mt dng ca bu khng kh tm
l ca hc sinh ti lp hc. Trng thi tm l ny nu c chun b tt s gip hc
sinh c th chim lnh kin thc mt cch thun li nht. C rt nhiu yu t nh
hng n khng kh lp hc: lp hc, gio vin, hc sinh.trong yu t c vai tr r
quyt nh vn l ng thy.

I. KHI NIM V KHNG KH LP HC

Khng kh lp hc l trng thi
dng ca bu khng kh tm l ca hc
hc. Trng thi tm l ny nu c chun
hc sinh c th chim lnh kin thc mt
li nht.
Khng kh lp hc c to nn bi
vt cht (ph tng c, m thanh, nh sng,
mi trng s phm) v cc yu t tinh
h thy-tr t, tr t-tr t, tr t-x hi).

tm l mt
sinh ti lp
b tt s gip
cch thun
cc yu t
khng gian,
thn (quan

II . VAI TRR QUAN TRNG CA KHNG KH LP HC

- Mun gi hc t kt qu tt cn phi to iu kin vt cht v tinh thn thun
li nht cho hc sinh chim lnh kin thc.
- Khng kh lp hc bao hm vic chun b cho hc sinh mt tm th sn sng
hc tp. Mt nh gio dc hc ni: Cc ht ging nm vo mnh t cha c cy
ba s khng cho nhng cy tt. Dy hc m khng chun b cho hc sinh tip thu thV s
chng t kt qu cao.
- Khng kh lp hc nh hng ln n kt qa hc tp. Cm xc tch cc tng
hiu sut ca hot ng nhn thc t 13- 15%.
- Ta ch dy c khi gia ta v hc sinh c mt s ng cm. Dy hc cn
phi vui v trong s nghim tc.
- Theo nghin cu ca Gordon Stokes: chng 80 % nhng kh khn trong hc
tp c lin quan n stress - hu qu ca bu khng kh ganh ua hoc cng thng
trong lp hc. Vic hc s khng cng thng, quan h thy tr s c tng cng ng
k nu c s ng cm, ngng m ln nhau, s tn trng v tinh thn cng tc.
III . CC U T NH HNG kN KHNG KH LP HC
1. Lp hc
- V tr ni yn tnh, thong mt. Ph tng hc sch s, v sinh, nhit thch hp,
khng nng qu, lnh qu.
- Din tch phng hc 30 hc sinh cc nc tin tin thng l 54 m2 (6 x 9m).
- Phng hc cn c y h thng ca s, ca thng gi. Din tch ca s phi
chim 15 20 % din tch tng xung quanh.
- Phng hc cn c sn bng cc mu thch hp (trng, lam, ve, vng ...), m
47

bo phn x nh sng, khng chi mt hay gy cm gic tm l nng n).

- Trang tr khng qa n s, cng khng nn cu k lm phn tn s ch .
- Kch thc bn gh cn ph hp vi tui ca hc sinh. Nu c iu kin nn
c t 1 n 2 dy bn, gh c chiu cao thay i c.
- Cch k bn gh phi thch hp vi hV nh thc t chc lp hc.C th k theo
kiu lp hc truyn thng, c th k theo hV nh ch U hay hV nh ch nht, hV nh vung
mi kiu mang mt nghi sc thi khc nhau. Bn gio vin qu xa, qu cao s to ra
khong cch gia gio vin v hc sinh.
- Mi phng hc cn c h thng n chiu sng p ng yu cu ca tng mn
hc, khng lm l mt, l bng vit.
- S lng hc sinh va phi (chng 20-40), lp cng ng thV gio vin cng
kh bao qut, nhng t qa khng kh s bun t. Lp ng thV gio vin t c kh nng
ch tng i tng, sinh vin d ln trnh vic hc tp, lm vic ring, ni chuyn
hoc khng tch cc pht biu. Mt khc vi s lng hc sinh ng, gio vin buc
phi s dng micro chuyn ti thng tin. Mi khi cp in, my mc c s c s nh
hng ln n hng th dy v hc ca thy v tr t.
2. Gio vin
Gio vin gi vai tr t c bit quan trng, c tnh quyt nh i vi khng kh
lp hc. Gio vin l nh t chc, qun l, l ngi ch ng iu khin lp theo
mun ca mVnh. Chnh vV vy yu cu ngi gio vin phi c nhng c tnh v phm
cht sau:
- Say m vi ngh nghip.
- Yu mn v tn trng hc sinh.
- Chn tht v bit lng nghe hiu v thng cm vi hc sinh.
- Vui v, ci m, thn thin, cng bng.
- Bit khi hi, li ni ,iu b, c ch hp dn.
- Kho ng x, trnh c nhng cng thng khng cn thit.
- Chp nhn hc sinh c quyn tr li sai, dm tha nhn thiu st hay im yu
ca mVnh (nu c), khuyn khch kp thi nhng hc sinh c tin b
Thi ca gio vin l yu t quyt nh nht trong vic thit lp bu khng
kh an ton v thoi mi. Hc sinh cn c cm gic an ton v tm l khi pht biu. Nu
gio vin ni lin tc, t ra mVnh uyn bc, bV nh lun kin mi hc sinh mt cch thiu
thin ch, lm hc sinh s hi bng im s s lm cho bu khng kh lp hc cng
thng v ngn cn hc sinh tham gia tch cc vo qu trnh hc tp. Nhng iu nn
trnh:
- Ch bai, ch trch
- Diu ct, ma mai
- Bc b thng thng khi hc sinh tr li sai.
- Tn dng qu mc
3. Hc sinh
Hc sinh s gp phn to ra bu khng kh lp hc tt khi:
- c , knh trng thy.
- Chm ch hc tp, chun b bi tt.
- Tch cc, t gic tham gia pht biu kin xy dng bi.
- on kt, quan tm gip ln nhau.
4. Cc yu t khc
Cc yu t khng km phn quan trng trong vic to nn khng kh lp hc:
48

- Khng kh thi ua ca lp, trng.

- Hot ng on, i.
- Vai tr t ca gio vin ch nhim lp.
- nh hng cu mi trng, x hi
Tm li: C rt nhiu yu t nh hng n khng kh hc tp ca lp hc.
Trong cc yu t nu trn, vai tr t chnh vn l con ngi (thy v tr t), trong ngi
thy gi v tr c bit quan trng v c tnh quyt nh. Gi hc thnh cng hay khng
thnh cng ngi quyt nh chnh vn l ng thy.
5. GY HNG TH HC TP
I. HNG TH L GG ?
Theo T in ting Vit - Nh xut bn x hi 1992: hng th l s ham thch,
ho hng vi cng vic.
Theo i T in ting Vit - Nh xut bn Vn ho thng tin 1998: Hng th c
hai nghi: biu hin ca mt nhu cu, lm cho ch th tVm cch tho mn, to ra khoi
cm, thch th v huy ng sinh lc c gng thc hin v s ham thch.
Miaxisep: hng th chnh l thi nhn thc tch cc.
Sukina: hng th l xu hng ca ngha, t tngmun hiu bit s vt.
Hng th l mt phng tin dy hc.
- Hng th nhn thc l xu hng la chn ca c nhn nhm vo lnh vc nhn
thc, nhm vo ni dung ca n v qu trnh tip thu
kin thc. Hng th c tnh cht lar chn.
- c im c trng ca hng th nhn thc l xu
th con ngi i su vo bn cht ca i tng nhn
thc m khng dng li b ngoi ca hin tng.
Hng th nhn thc l ci to ra ng c quan trng
nht ca hot ng. Hng th it hi con ngi phi
hot ng tch cc, tVm t ti hoc sng to.

Carroll-E.lzad:
- Hng th l hV nh thc biu hin thng xuyn nht
ca xc ng. Hng th l mt trong nhng cm xc nn tng ca con ngi: hng th,
vui sng, ngc nhin, au kh, cm gin, gh tm, khinh b, khip s, xu h, ti li.
Hng th l cm xc tch cc c tri nghim thng xuyn nht.
- Hng th l mt trong nhng cm xc bm sinh c bn v l cm xc chim u
th trong tt c cc cm xc ca con ngi. Hng th l ngun quan trng ca h ng
c. Hng th l nn tng ca h ng c c tnh cht cc k quan trng i vi cc
hot ng ni chung v hot ng nhn thc ni ring.
II. TC DNG CA HNG TH
1.
Hng th duy tr trng thi tnh to ca c th. Hng th lm cho con ngi
phn chn vui ti, lm vic lu mt mi. Ch khi no c hng th thV s c gng mi
c bn b. Hng th lm cho qu trnh dy hc tr nn hp dn.
2.
Hng th cho php con ngi duy tr s ch thng xuyn.
3.
Hng th lm ch da cho s ghi nh (quy lut hng ch v quy lut u
tin).
4.
Hng th to ra v duy tr tnh tch cc nhn thc, tch cc hot ng. Theo
Alecxep: Ch c hng th i vi mt hot ng no mi m bo cho hot ng
y c tch cc.
49

5.
Hng th l ng c chim u th trong hot ng hng ngy ca con
ngi. Hng th l h ng c duy nht c th duy tr c cng vic hng ngy mt
cch bV nh thng. Hng th nh hng n tnh cht, din bin v kt qu ca hot
ng. Hng th lm cho hiu qu ca hot ng c nng cao.
6.
Cm xc hng th tham gia iu khin tri gic v t duy. Hng th iu
khin hot ng nh hng. Chnh cm xc hng th cng vi cc cu trc v nh
hng nhn thc quyt nh phng hng ca tri gic, nhn thc v hnh ng.
7.
Hng th to c s ng c cho hot ng nghin cu v sng to. Hng
th c vai tr t trung tm trong cc hot ng sng to.
8.
Hng th l h ng c cc k quan trng trong s pht trin cc k nng,
k xo v tr tu.
9.
Hng th rt cn thit vi s pht trin nhn cch, pht trin tri gic v nhn
thc.
10.
Hng th c vai tr t quan trng trong s pht trin cuc sng x hi v duy tr
cc quan h gia cc c nhn. Hng th cng gip duy tr cc quan h tVnh dc v gia
V nh.
III. MT S BIN PHP GY HNG TH TRONG DY HC
1. Gy hng th bng ci mi l:
- Nhng iu mi l, nhng khc bit vi ci thng thng ca ni dung kin
thc.
- Cch nhV n mi i vi kin thc. Mt kin thc quen thuc nhng c th pht
hin ra trong nhng nt mi nu chng ta quan st n di mt gc khc, mt
cch nhV n khc, hoc nghin cu n mt cch su sc hn.
2. Gy hng th bng s phong ph a dng, lun thay i:
- S a dng v phng php dy hc.
- S a dng v hV nh thc t chc dy hc
3. Gy hng th bng s bt ng, ngc nghin.
4. Gy hng th bng tnh cht phc tp, kh khn, mo him, c vn ca kin
thc. Cho hc sinh tham gia nhng hot ng sng to: nghin cu, tV m t ti, khm
ph kin thc.
5. Gy hng th bng s b n, b mt, kch thch tnh t t mt (v d: khi k li lch s ca
cc tn gi, pht minh).
6. Gy hng th bng s li ch, thit thc, nhng hV nh nh tng tng n kt qu
ca cng vic. Theo Bruner thV : chng ta hng th vi nhng cng vic no m
chng ta thc hin c kt qu tt. Hc sinh hng th sau khi gii xong mt bi tp
kh.
7. Gy hng th bng s tha mn nhu cu, em li cm gic th v, d chu.
8. Gy hng th bng cch tc ng vo thc, tVnh cm:
Cm xc v thi ca gio vin
Quan h thy - tr t, tr t tr t.
6. BI GING SINH NG V HP DN
I. LI NI
Ging ni: nn ni r rng v d nghe.
Cn thay i ging ni (cao - thp, to - nh, mnh - yu, nhanh - chm), trnh
ni u u. Nhng ch quan trng cn ni chm hc sinh ch , ghi chp c y .
Tm ngng 2-3 giy khi kt thc mt ni dung.
50

Gim bt cc t m, nhng cu khng cn thit (khng c thng tin, khng c

tc dng dn dt ).
Thi thong, c th dng nhng cu ni khi hi, to s vui v.

II. NGN NG C CH
Trang phc cn thch hp vi ngi nghe v ni dung bi hc, khng gy phn tn
s ch .
Thi v phong cch nn t nhin tho mi.
T th nn thng ngi v t nhin.
i li nh nhng, khng ngi l mt ch cng nh di chuyn qu nhiu.
ng tc tht khoan thai, khng hp tp, ht hong. C ch tay cn t nhin.
Nt mt vui v, th hin s nhit tnh v t tin.
Vo lp nn a mt nhn u ht mi ngi khong 1-3 giy. Chm ri quan st
tng nhm s gip gio vin to lp v tng thm s thin cm.
III. BNH TNH, T TIN
T tin - bn thn n em li v tng thm s hp dn cho gio vin. Gio vin cn
lun bnh tnh sut bui hc, bit km ch s lo lng, hi hp.
Bin php gim bt s lo lng, hi hp:
- Chun b tt bi ging, mi th u chu o v sn sng. Nn thuc dn hoc c
sn s bi ging vit to trn bn.
- Ngh rng mi ngi trong phng s ng h mnh. Trc khi vo lp, hy tng
tng nh trnh by tt bi ging, c mi ngi hoan nghnh. Sau tp trung vo
vic th gin vi giy.
- Trnh by phn m u mt cch tt nht. Ba pht tip xc u tin thng gy n
tng mnh, nu thnh cng s gip gio vin bt i nhiu lo lng.
- Th su vi ln nu b mt bnh tnh. Khi cn thit c th dng mt cu hi yu cu
hc sinh tr li c t pht trn tnh v ngh ngi.
IV. MT S BIN PHP THU HT S CH
a ra nhng vn cn phi gii quyt, lm cho ngi hc c nhu cu hc
tp, lm cho h cm thy thc s ang thiu tri thc, cn phi hnh ng khc phc
s thiu ht .
S dng cc kch thch th gic: tranh nh, hnh v, m hnh.
S dng cc cu chuyn k.
To dng nn nhng iu phi l, mu thun xung t. Nu nhng kin tri
ngc vi kinh nghim vn c ca ngi hc, hoc gi v bin h cho nhng iu phi
l.
a vui bng nhng cu ni d dm.
Theo Keller, c hai cch thu ht s ch ca ngi hc:
1. nh thc kh nng cm nhn: s dng cc th thut gy s ngc nhin hay ni
mp m, nu nhng s kin mi, nhng vn phi l.
2. nh thc tnh hiu k: a ra nhng vn cn phi gii quyt hoc nhng cu
hi c tnh thch kch thch tnh t m mun tm kim thng tin.
7. S DNG PHNG TIN DY HC
51

I. KHI NIM V PHN LOI PHNG TIN DY HC

Phng tin dy hc l nhng i tng vt cht (sch v, dng, my mc,
thit b ) dng dy hc. Cc phng tin dy hc bao gm:
- Sch gio khoa v cc ti liu tham kho
- Cc dng dy hc
- Cc phng tin k thut dy hc
- Cc th nghim
1. Sch gio khoa v cc ti liu tham kho:
y l loi phng tin dy hc c t rt lu. Chng c
tm quan trng c bit, lun c cc nh gio dc v gio vin
quan tm nghin cu, ci tin ngy mt hon thin. Hin nay
vi s pht trin mnh m ca tin hc thV ti liu tham kho ca
gio vin v hc sinh khng ch bao hm cc n phm m c tn rt
nhiu ngun cung cp thng tin khc. C th k ra mt s dng
sau:
- Sch gio khoa (dng cho hc sinh v gio vin)
- Sch gio vin (c tc dng hng dn, cung cp thm t liu dy hc ).
- Sch tham kho
- Tp ch chuyn
- Sch bo cc loi
- Th vin in t
- Cc thng tin trn mng internet
2. Cc dng dy hc gm c:
- Bng cc loi (bng en, bng gp, bng di ng, bng n )
- Tranh nh, hV nh v, s
- M hV nh
- Mu vt
3. Cc phng tin k thut dy hc gm c cc my dy hc v cc thit b nghe nhV n:
- My chiu hV nh v bn trong
- My ghi m
- Ti vi
- Video cassete
- My vi tnh
- My nh
- Camera
4. Cc th nghim dy hc
II. TC DNG CA PHNG TIN DY HC
1. Phng tin dy hc gip gio vin d dng tng cng lng thng tin mt cch c
hiu qu.
2. Phng tin dy hc gip gio vin tit kim thi gian.
3. Phng tin dy hc gip gio vin vt v (gim cng lm vic).
4. Phng tin dy hc gip cho bi ging hp dn, hc sinh ch , hng th hc tp.
5. Phng tin dy hc gip cho lp hc sinh ng (gp phn to khng kh lp hc).
6. Phng tin dy hc gip nng cao hiu qu dy hc, hc sinh d hiu bi, nh lu.
III. MY CHIU QUA U (OVER HEAD)
52

1. Gii thiu my
My chiu qua u hay my chiu phim bn trong l thit b dng phng to v
chiu cc thng tin tnh c sn trn phim nha trong ln mn hV nh. My c rt nhiu loi
vi cc thng s k thut khc nhau. Sau y l mt s c tnh k thut ca my:
- c s dng nhiu trong dy hc vV tnh n gin, linh hot, khng mt nhiu
cng chun b. Cng mt bi hc, chun b mt ln s dng cho nhiu ln.
- Dng cho lp chng 50 hc sinh, my ln v phng tt c th dng lp 150
hc sinh.
2. S dng my chiu
a. Lp t v iu chnh
- Chn v tr t mn hV nh (thng l gia ph tng hoc bn tri ca bng en).
- Chn v tr t my cho thch hp.
- Gt cc ny bn sn my, m np v nng gi gng ht sng.
- Cm phch ni my vo ngun in, bt cng tc.
- Chnh khong cch my vi mn hV nh cho khun hV nh nm va trong mn hV nh.
- t th mt tm phim trong c ch ln mt khung chiu ca my. Chun b
sn mt thc chn giy gi phim trong khng b gi thi bay.
- Chnh tiu c my cho hV nh nh t nt ti u (nu cn phi gim bt nh
sng ca ph tng hc).
- Kim tra r ca hV nh nh, xc nh v tr xa nht c th xem c.
b. S dng
C th phi hp mt s cch s dng my chiu v phim trong sau:
Dng phim trong thay cho mt trang sch, mt bc tranh. Gio vin chiu
ton b phim trong ln mn hV nh.
l dn: dng mt ming bV a t ln tm phim trong, dch chuyn tm bV a
dn v pha di l tng phn ca phim trong.
Dng phim trong nh bng phn (vit, v trn phim trong nh mt bng
phn).
Vit, v thm hoc lng ghp hV nh (khi trnh by nhng ni dung phc tp tng
bc mt):
- C th va ging va dng bt d v thm ln cc ni dung khc trn phim
trong.
- C th dng nhiu phim trong cho mt hV nh v, trong qu trnh ging bi t
chng dn tng tm ln nhau cho cc chi tit ca hV nh v xut hin theo mt trnh t
d kin nh trc.
Dng hV nh bng: t vt tht ln trn n chiu (l cy, cc thy tinh) s
thy bng ca chng trn mn nh. Khi s dng cch ny cn phi th trc.
c. Mt s ch khi trnh by
- Tp trung s ch : Dng thc tr tn ch cc v tr cn tp trung s ch
trn mn hV nh. Nu mn hV nh xa phi dng bt di hoc d tng que ch trc tip ln tm
phim trong.
- Thng xuyn nhV n hc sinh.
- Khng i li trc mn nh.
- Khng nn c tng t trn phim trong m nn hc sinh t c.
- cho hc sinh c thi gian ghi chp. Nn c ti liu pht tay cho hc sinh
mi bui hc.
53

- Tt my khi khng mun hc sinh ch vo mn hV nh.

d. An ton
- Khng my chy qu lu. Khi khng s dng cn tt my m bo tui
th ca bng n.
- Khi mun di chuyn cn phi tt my, vi giy cho ngui bng n.
- Bo qun ni mt v kh ro.
- Khng dng tay, cn lau ra cc b phn quang hc, dng qu bp cao su
thi sch bi sau ly giy hoc vi mm lau.
- Khng t tho cc chi tit ca my.
3. Lm phim trong
Phim trong l nhng tm giy A4 bng nha trong sut, c bn tng hp 100 t
cc ca hng vn ho phm.
- C nhng phim trong in sn hV nh v bn ca hng dng dy hc.
- Nu c my in lade thV c th in ti liu t my vi tnh vo phim trong nh in
trn giy thng.
- Nu dng my in kim thV phi in ra giy sau photocopy ra phim trong.
- Trong trng hp khng c thi gian c th dng bt d v trc tip ln phim
trong, dng xong li xo i bng khn m hoc khn c thm ancol.
- HVnh nh cn n gin, r rng. C gng dng s v hV nh nh khi cn thit.
- Ch dng trn phim trong cn c kch c ln (font size >16, h son tho Win
word) ty theo s i tng phc v.
- Ni dung in cn ngn gn, c th ch l nhng ch thn mang tnh tm
lc, khng dng cu di. S dng nhiu gch u d tng d theo di. Khng nhi
nht qu nhiu thng tin trn mt t phim trong.
- Trc khi trnh by v sau khi xong cn xp phim theo th t. t mt t giy
gia cc t phim.
IV. MY CHIU D LIU (DATA PROJECTOR)
1. Gii thiu my
My chiu d liu l thit b dng
phng to v chiu cc thng tin tnh v
ng t cc ngun khc nhau nh bng,
a hV nh, my vi tnh ln mn hV nh. My
c rt nhiu loi vi cc thng s k thut
khc nhau.
c tnh k thut
- HVnh nh sinh ng, hp dn.
- C th kt hp vi m thanh.
- C th phc v cho mt s i tng ln 200 - 1000 ngi.
2. S dng
a. Lp t v iu chnh
- Chn v tr t mn hV nh (thng l gia ph tng hoc bn tri ca bng en).
- Chn v tr t my cho thch hp.
- Kim tra in p ngun xem c ph hp vi my hay khng.
- Cm cc u cp ni my v my vi tnh (xem k trc khi cm cho ng
54

v tr, khng cm gng p lm h hng my).

- Kim tra cng tc ngun ca my (t v tr OFF ).
- Ni my vi ngun in.
- Bt cng tc cho my hot ng.
- Chnh khong cch my vi mn hV nh cho khun hV nh nm va trong mn hV nh.
- Chnh chn ca my cho mn hV nh nm ngang tht cn i.
- Chnh nt ca hV nh nh trn mn hV nh.
- Kim tra r ca hV nh nh v tr xa nht c th xem c.
- iu chnh nh sng trong ph tng cho va , ng hoc che ca s khi cn
thit, khng nh sng mnh chiu vo mn hV nh lm hV nh nh b m.
b. An ton
- Khng nhV n vo ng n chiu khi ang s dng vV nh sng rt mnh c hi
cho mt.
- m bo cc l thng gi ca my khng b che chn.
- Sau khi tt my, qut thng gi chy chng 3-5 pht cho mt my (qut s
t ngng hot ng) ri mi rt dy cm ra khi ngun in.
- Khi khng s dng (thi gian ngh di) cn chuyn sang ch STANDBY
hoc tt my m bo tui th ca bng n.
- Bo qun ni mt v kh ro.
- Khng dng tay, cn lau ra cc b phn quang hc, dng qu bp cao su
thi sch bi sau ly giy hoc vi mm lau.
- Khng t tho cc chi tit ca my.
V. S DNG PHN MM MICROSOFT POWERPOINT
Microsoft Powerpoint l phn mm dy hc ang c s dng rt ph bin
cc trng THPT hin nay do tnh i chng, hiu qu v d s dng. Microsoft
Powerpoint cho php thit k cc bi ging ho hc, cc bo co tng kt, cc chuyn
Gio vin, sinh vin c th s dng phn mm ny khi bo co cc ti nghin
cu, bo v lun vn tt nghip.
1. Nhng u th ca microsoft powerpoint
- Kh nng trnh din linh hot v a dng.
- Cho php kt hp thc hin cc minh ha ng v
tnh.
- Cho php s dng mu sc, m thanh.
- Tnh hp dn, cun ht cao.
- S dng kh n gin v tin li.
2. Nhng ch khi s dng microsoft powerpoint
- Lun nh n mc ch chnh, trng tm cn t
c.
- Khng lm dng nhiu k xo.
- Ni dung trnh by tht tinh gin: khng qu nhiu d tng trong mt slide, khng
qu nhiu ch trong mt d tng.
- Ch thay i phng nn, mu sc ca slide khi tht cn thit (thay i ch ).
3. Thc hnh
- S dng phn mm Microsoft Powerpoint thit k mt bi ging ho hc.
- S dng phn mm Microsoft Powerpoint thit k mt bi bo co khoa hc
55

hoc mt dn nghin cu .
8. T CHC MT KHA HC
Khi t chc mt kha hc, thng phi thc hin cc cng vic sau y:
- Xc nh mc tiu kha hc
- Thit k chng trnh v ni dung
- Chn ngi iu phi v gio vin ging dy
- Ln k hoch thi gian
- Chun b v c s vt cht v ti chnh
- Khai mc kh hc
- Thc hin k hoch ra
- Kim tra nh gi
- Tng kt, rt kinh nghim.
Sau y l mt s cng vic cn lu :
I. XC NH MC TIU KHA HC
Mc tiu kha hc cn phi thit thc, ph hp vi iu kin thc t, c tnh kh
thi. Mc tiu kha hc thng c lnh o cp trn n nh trc hoc do nhng
ngi ch xng t xy dng. Cn ch phn tch xem trong cc mc tiu cn t c,
mc tiu no l ch yu, mang li li ch thit thc, lu di; mc tiu l th yu, t
ngi t chc, ngi dy cng nh ngi hc c s tp trung thi gian v cng sc mt
cch thch hp.
II. THIT K CHNG TRNH V NI DUNG
Cn la chn nhng ni dung phc v tt nht cho mc tiu ra. Khng nn
tham lam a vo qu nhiu ni dung dn n qu ti. Khi la chn ni dung ngi ta
thng quan tm n mc tiu cn t c, thi gian ca kho hc, kh nng ca i
ng gio vin, trnh hc vin, iu kin c s vt cht ...
Cn ch n s cn i gia cc hc phn v trt t thi gian cc hc phn c lin
quan vi nhau.
III.TUYN CHN V MI GIO VIN GING DY
Gio vin l mt trong nhng nhn t quan trng quyt nh thnh cng ca
kho hc. V vy trc khi mi gio vin cn xem xt v cn nhc k cc yu t sau:
- Trnh chuyn mn: gio vin cn am hiu su sc nhng ni dung c
phn cng.
- Kh nng s phm: c kinh nghim dy hc, bit cch trnh by vn mt
cch hp dn, d hiu, linh hot trong giao tip ng x.
- Tn trng ni quy, c kh nng hp tc vi ng nghip, iu phi vin v
bit chia s, cm thng vi hc vin.
IV. KHAI MC KH HC
Ngoi phn nghi l, pht biu khai mc ca th trng c s o to, pht biu
ca i din hc vin ... , ngi lm cng tc t chc kh hc cn:
- Gii thiu mc tiu kha hc
- Gii thiu ni dung kha hc v cc ti liu hc tp
- Thng bo k hoch dy hc ca c kh.
- Gii thiu cc gio vin v iu phi vin
- Gii thiu ni quy v hnh thc nh gi kt qu hc tp.
56

- Gii p nhng cu hi ca hc vin.

Bui khai mc nn c mt i din cc t chc c lin quan n kho hc (c
quan ch qun, c quan ti tr ...), cc gio vin v iu phi vin.
V. CNG VIC CA IU PHI VIN
- Lm cc cng vic chun b cho kho hc nh: ln k hoch thi gian, chun
b v c s vt cht v ti chnh, mi gio vin ging dy, thng bo tuyn sinh, chia
lp ...
- Chun b phng hc, ti liu v cc phng tin dy hc cn thit cho tng bui
hc.
- Gii thiu gio vin vi hc vin tng lp.
- Kim tra s s lp hc.
- Gip gio vin thc hin k hoch ln lp v gii quyt cc tnh hung pht sinh ...
VI. BI GING U TIN CA GIO VIN
1. Gii thiu v lm quen
- Ln u tip xc vi lp gio vin cn gii thiu ngn gn v bn thn (tn h,
qu qun, ch , s in thoi ). C th hi thm v iu kin hc tp ca hc sinh
(ni , phng tin i li, ti liu ). Ch khng nn ph trng, khoe khoang v bn
thn. Khng nn ph bnh cc gio vin khc hay ngi iu phi trc mt hc vin. C
iu g cn gp nn gp ring trao i vi tinh thn xy dng.
- Nu lp khng qu ng th nn cc hc vin t gii thiu v mnh. Trng hp
lp ng gio vin c th mi i din cc nhm gii thiu vn tt thnh phn tham d
kho hc theo n v cng tc, a phng ...
2. Gii thiu mc ch v yu cu cn t c ca mn hc, hc phn m mnh
m trch. Gio vin nn t ra yu cu ng mc i vi hc vin, khng nn i hi
v l, to khng kh cng thng.
3. Gii thiu chng trnh, sch gio khoa, ti liu tham kho, phng php hc
tp mn hc Khi dy mt chng: gio vin cn gii thiu dn , mc ch yu cu,
trng tm ca chng, cc phng tin dy hc cn chun b
4. Thng nht cc quy c v gi gic, thi gian hc, thi gian gii lao ...
5. Gio vin nn n ng gi, trang phc chnh t.
VII. NH GI KHO HC
nh gi kho hc gip gio vin v c s o to nm c cc mt tt v
cha tt ca kho hc c th iu chnh kp thi, rt kinh nghim cho cc kh sau.
nh gi kho hc l mt cng vic rt quan trng cn c tin hnh hng ngy (rt
cn vi nhng kho hc ngn), sau mi t hc v cui kh hc. Sau y l mt s
mu nh gi:

57

Mu nh gi cho mt bui hc
C s o to...
PHIU NH GI V GP
cc bui hc sau v ton kha hc t c kt qu tt, xin anh (ch) cho
kin v cc vn di y v nh du vo nhng ch cn thit (0: rt khng ng ;
1: khng ng ; 2: phn vn hoc khng c kin); 3: ng ; 4: hon ton ng ).
1. Nhng vn chung
Stt
1
2
3
4
5
6
7
8

Ni dung

Mc ng
0 1 2 3 4

Bui hc hm nay rt c ch vi anh (ch)

Lp hc c t chc v phc v tt
Gio vin chun b tt bi ging
Kin thc ca gio vin vng vng, phong ph
Gio vin c phng php dy hc tt
Gio vin nhit tnh, c trch nhim
Phng tin dy hc c chun b tt
Ti liu hc tp p ng vi yu cu

2. Anh ch c kin g v cng tc t chc, ni dung bui hc, gio vin ...

3. Theo anh (ch) bui hc hm nay l

rt tt,
tt,
t yu cu,
khng t yu cu,

kh,
rt km.

Xin chn thnh cm n s gp ca anh (ch).

Mu nh gi cui kho hc
C s o to...
PHIU NH GI V GP
cc kha hc sau t c kt qu tt, xin anh (ch) cho kin v cc vn
di y v nh du vo nhng ch cn thit (0: rt khng ng ; 1: khng ng ;
2: phn vn hoc khng c kin); 3: ng ; 4: hon ton ng ).
1. Nhng vn chung v kh hc
58

Stt

Ni dung
0

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

Mc ng
1 2 3 4

Kh hc ny rt c ch vi anh (ch)
Kh hc c t chc v phc v tt
Nhn chung gio vin chun b tt bi ging
Kin thc ca gio vin vng vng, phong ph
Nhn chung gio vin c phng php dy hc tt
Nhn chung, gio vin nhit tnh, c trch nhim
Phng tin dy hc c chun b tt
Cc ti liu hc tp p ng vi yu cu
a im ca kho hc l ph hp vi anh ch
Thi gian dnh cho kh hc l hp l

1. Anh (ch) thch nht ni dung no ca kh hc ? V sao ?

2. Ni dung no anh (ch) khng thch ? V sao ?

3. Anh (ch) c kin g v cng tc t chc, ni dung kh hc, gio vin ...?

5. Theo anh (ch) kt qu ca kh hc ny

rt tt,
tt,
t yu cu,
khng t yu cu,

kh,
rt km.

Xin chn thnh cm n s gp ca anh (ch).

CU HI V BI TP THC HNH
1.Cc xu hng i mi phng php dy hc nc ta v cc nc trn th gii hin
nay? Lin h vi thc t a phng ca anh (ch) v ang lm c nhng g? C nhng thun
li v kh khn g trong vic i mi phng php dy hc ?
2.Theo anh (ch) bi ln lp c kt qu cao, ngi gio vin cn phi lm nhng g?
3.Vn dng nhng kin thc tip thu c t kha hc v nhng kinh nghim ca bn thn,
anh (ch) hy thit k mt gio n theo hng i mi phng php dy hc.
4.Trnh by nhng iu thu nhn c v kinh nghim ca anh (ch) khi t chc mt lp hc.
5.Trong ti liu ny, nhng ni dung no anh (ch) thy tm c nht? V sao?

59

TI LIU THAM KHO

1. Nguyn Hu Chu, Vai tr t ca gio vin trong cc phng php dy hc c
la chn, Tp ch gio dc s 101, thng 11-2004.
2. Nguyn Hu Chu, Dy hc kin to, vai tr t ca ngi hc v quan im kin to
trong dy hc, Dy v hc ngy nay, 5 2005.
3. Phm Quang Hun, H Ch Minh vi vn phng php dy hc, Tp ch gio
dc s 63, thng 7 -2003.
4. Nguyn Thanh Hng, Vn i mi phng php dy hc i hc s phm,
Tp ch gio dc s 65, thng 8 -2003.
5. ng Thnh Hng, Dy hc hin i- L lun bin php k thut, NXB i hc
Quc gia H Ni 2002.
6. Intel, Teach to the Future, 2004.
7. Jean Marc Denomm & Madeleine, Tin ti mt phng php s phm tng tc,
NXB Thanh nin 2000.
8. Richard Tiberius v Jane Tipping, 12 nguyn tc dy hc hiu qu i hc Toronto,
Dy v hc ngy nay, 11 2005.
9. Trn Th Bch Liu, Cc yu t quyt nh cht lng hc tp ca hc sinh Nht
Bn, Tp ch gio dc s 94, thng 8 -2004.
10. Phan Trng Ng, Dy hc v phng php dy hc trong nh trng, NXB HSP
2005.
11. Thi Duy Tuyn, V ni dung i mi phng php dy hc, Dy v hc ngy nay,
8 2004.
12. Thi Duy Tuyn, Pht huy tnh tch cc nhn thc ca ngi hc, Tp ch gio dc
s 48, thng 1 -2003.
13. Nguyn c Tr, Mt s kin v i mi phng php dy hc i hc, Tp ch
gio dc s 64, thng 8 -2003.
14. UNESCO Paris ngy 09/10/1998, ED 98/ CONF. 202/ 3 Prov. Rev.3, Bn tuyn
ngn ton cu v gio dc i hc trong th k 21: Tm nhV n v hnh ng.
15. Vin khoa hc gio dc, t NCKH cp B B96 49 15 Nhng c trng c
bn ca phng php dy hc theo t tng gio dc tch cc trong nh trng ph
thng hin nay 1997.
16. Friedman, P.D. & Wilhelm, J.D. Hyperlearning. New York: Stenhouse
Publishers.1988.
17. Mauuel Bueucousejo Garcia, Focus on teaching, Rex Book Store, Manila,
Philippines, 1977.
18. Trowbridge, L.W. & Bybee, R.W. (1996). Teaching Secondary School Science. New
Jersey: Prentice Hall
19. Vermillion, R.E. Projects and Investigations. New York: Macmillan Publishing Co.
1991.

60

MC LC

Li gii thiu............................................................................................................3
Chng 1. I MI PHNG PHP DY HC ...........................................5
1. Gio dc th k XXI....................................................................................5
2. S pht trin ca x hi v gio dc qua cc giai on lch s............................6
3. Dy hc hng vo ngi hc ....................................................................8
4. Dy hc bng hot ng ca ngi hc.......................................................9
5. Dy hc bng s a dng cc phng php...............................................13
6. Dy hc theo d n....................................................................................15
7. Dy hc tch hp........................................................................................17
Chng 2. PHT HUY TNH TCH CC CA NGI HC......................19
1. Tnh tch cc trong hc tp........................................................................19
2. Mt s phng php pht huy tnh tch cc ca ngi hc ......................23
3. Lm th no pht huy tnh tch cc ca ngi hc ..............................29
4. S dng cu hi pht huy tnh tch cc ca ngi hc .............................31
5. Thit k gio n pht huy tnh tch cc ca hc sinh............................38
Chng 3. T CHC HOT NG HC TP .............................................41
1. T chc hot ng hc tp mt cch khoa hc .........................................41
2. Dy hc ph hp vi c im i tng .................................................44
3. Tho lun nhm..........................................................................................45
4. Khng kh lp hc......................................................................................48
5. Gy hng th hc tp.................................................................................50
6. bi ging sinh ng v hp dn..............................................................51
7. S dng phng tin dy hc....................................................................52
8. T chc mt kha hc.................................................................................57
TI LIU THAM KHO.....................................................................................61
MC MC............................................................................................................62

61