KAYITLI SERMAYE YAPISI HAKKINDA GENEL BLG ve

6102 SAYILI TRK TCARET KANUNUNA GRE HALKA

AIK OLMAYAN ANONM RKETLERDE KAYITLI
SERMAYENN ARTIRIM USUL
Ruveyda Glmisal AKKALE*

ZET
6102 sayl Trk Ticaret Kanunu yrrle girmeden nce yalnzca Sermaye
Piyasas Kanununa tabi anonim irketlerde etkin olarak kullanlan kaytl sermaye
sistemi, yeni dzenlemeyle, halka ak olmayan anonim irketler iin de etkin
hale getirilmitir. Kaytl sermayenin halka ak olmayan anonim ortaklklardaki
artrm usul, almann konusunu oluturmaktadr. Esas sermaye sisteminin kabul
edildii anonim irketlerde sermayenin artrlmas, genel kurulun alaca karar ile
mmknken, kaytl sermaye sistemini benimseyen irketlerde genel kurulun verdii
yetki dorultusunda, ynetim kurulu sermayeyi belirlenen tavan lsnde artrmaya
yetkili klnmtr. Kaytl sermayenin zellikleri, salad yarar ve artrm usul 6102
sayl Trk Ticaret Kanunu ve Gmrk ve Ticaret Bakanlnn Teblii dorultusunda
incelenmitir.
Anahtar Kelimeler: kaytl sermaye sistemi, kaytl sermayenin artrlmas,
halka ak olmayan anonim irketlerde kaytl sermaye artrm, ynetim kurulunun
sermaye artrm karar, sermaye artrm usul
GENERAL INFORMATION ABOUT AUTHORIZED CAPITAL AND
INCREASE PROCEDURE OF THE AUTHORIZED CAPITAL IN
NON PUBLICLY JOINT STOCK COMPANIES ACCORDING TO THE
TURKISH COMMERCIAL CODE NO. 6102
ABSTRACT
Before the Turkish Commercial Code No. 6102 entry into force, the authorized
capital structure is only effectively used for open joint-stock companies subject to the
Capital Markets Law, the new arrangement was also optimized for non-publicly stock
companies. Increase procedure of the authorized capital in non publicly joint stock
companies is the subject of article. Acceptance of the system to increase the share
capital in joint stock companies is possible with the decision of the general assembly

Ar.Gr., Gazi niversitesi Hukuk Fakltesi Ticaret Hukuku Bilim Dal.

Gazi niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi C. XVII, Y.2013, Sa. 1-2

21

Rveyda Glmisal AKKALE

but in the companies which have adopted the authorized capital system, in accordance
with the authority of the general assembly, board of directors is entitled to increase the
capital to the extent specified ceiling. Authorized capitals characteristics, its benefits
and increase procedure is analyzed in line with the Turkish Commercial Code No.
6102 and the Notification which is published by The Ministry of Customs and Trade.
Keywords: the authorized capital system, the authorized capital increase, the
registered capital increase of non-public joint-stock companies, decide of the board of
directors decided to increase the capital, the capital increase procedure

GR
Ticaret irketlerinden anonim irketin sermayesi, esas sermaye veya
kaytl sermaye sistemi zerinden ekillenir1. Trk Ticaret Kanununa gre,
anonim irketlerde sermayenin belirli ve paylara blnm olmas gerekir.
Belirli olmak, esas sermayenin niteliidir. Anonim irketlerde, irket
szlemesinde yer alan itibari sermayenin dier irket trlerindeki sermayeden
ayrlmas iin, bu sermaye esas sermaye olarak adlandrlmtr. Esas sermaye
sisteminde, irket szlemesinde gsterilen sermaye miktar sabit bir rakam
olarak yer alr. Sabit olmak, sermayenin deitirilemeyecei anlamna gelmez.
Esas sermayenin deitirilmesi iin irket ana szlemesinin deitirilmesi ve
gereken hallerde Gmrk ve Ticaret Bakanlndan izin alnmas gerekir2.
irket genel kurulunda sermaye deiimi konusunda karar alnmas ve Ticaret
1

Esas ve kaytl sermaye yaplar dnda bir nc yntem olarak kabul edilen artl sermaye (arta bal sermaye), alm hakk ve deitirme hakk sahiplerinin irket esas szlemesine dayanarak, piyasa artlar elverdii koulda genel kurul ve ynetim kurulunun onayna ve
kararna bal olmadan haklarn kullanarak ortakln sermayesini aama aama ve srekli olarak artrabildii sermaye sistemidir. artl sermaye, esas sermaye sisteminin esnek yapya kavuturulmas ve kaytl sermaye sistemine yaklamas ile ortaya kmtr. artl sermaye ekonomik adan yabanc sermayenin z sermayeye dnmn salayp ihtiya duyulan sermayenin karlanmasna yardmc olur. artl sermeyenin artrm, kaytl sermaye
sisteminde olduu gibi kesinlik arz etmez. Esas sermaye artrmnda, sermaye artrmnn tamam ayn anda gerekleir ve belli olur. artl sermaye artrm bu nitelikleri gstermediinden esas sermaye ve kaytl sermayeden ayrlr. Bu sebeple sistem olarak kabul edilmez. Karayaln, Yaar; Para Deerinde Deimeler- Yabanc Sermaye ve Anonim irketlerde Ayni
Pay, Kololu Armaan, Ankara, 1975, sayfa (s.) 540; Kaya, Arslan; Sermaye Artrm, 40.
Ylnda Trk Ticaret Kanunu, stanbul, 1997, s.177.

Kuruluu ve esas szleme deiiklii Bakanlk iznine tabi olan irketler iin bkz: Anonim
ve Limited irketlerin Sermayelerini Yeni Asgari Tutarlara Ykseltmelerine ve Kuruluu ve
Esas Szleme Deiiklii zne Tabi Anonim irketlerin Belirlenmesine likin Tebli, Resmi Gazete (R.G.), Tarih (T.) 15/11/2012, Say (S.) 28468.

22

Gazi niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi C. XVII, Y.2013, Sa. 1-2

Kaytl Sermaye Yaps Hakknda Genel Bilgi ve 6102 Sayl Trk Ticaret ...

Siciline tescil ve ilan suretiyle, esas sermaye sistemini benimsemi irketin,

sermaye deiiklik sreci tamamlanm olur.
Kaynak metinlerde msaade edilen sermaye veya mseccel sermaye
adyla da anlan kaytl sermaye3 (authorized/registered capital, genehmigtes
kapital), taahht edilen veya konulan gerek anlamda sermaye deil, esas
szlemeye gre ynetim kurulu tarafndan sermaye artrm yetkisinin
kullanlabilecei st snr gsteren sermayedir. Trk Hukukunda kaytl
sermaye, kapsaml olarak ilk defa, 2499 sayl Sermaye Piyasas Kanunu
tarafndan dzenlenmiti4. Dzenleme, yalnzca halka ak anonim irketlerde
kaytl sermaye sisteminin benimsenmesine imkn tanrken, 6102 sayl Trk
Ticaret Kanunu ile halka ak olmayan anonim irketlerin de kaytl sermaye
sistemini benimsemesinin n almtr5. Kaytl sermaye sisteminde, kurulu
aamasnda genel kurul tarafndan ynetim kuruluna tannan yetki tavanna
kadar ya da kurulutan sonra alnacak kararla tespit edilen tavana kadar esas
sermayeyi artrma ve pay karma yetkisi verilir.
Halka ak olmayan anonim irketlerin kaytl sermayeyi kabul
etmesi, irket esas szlemesine konulacak bir hkmle tavan sermayesinin
belirlenmesi, belirlenen tavana gre sermayeyi artrmak iin yeni hisse
senedinin karlmas yetkisinin ynetim kuruluna tannmas ve Trk Ticaret
Kanununa gre bu yetkinin be yl ile snrlanmas suretiyle tamamlanr.
Halka ak anonim irket yaplarnda ise kaytl sermaye sisteminden, sadece
paylarn halka arz eden ya da arz etmek zere kurulmu olan irketlerin
yararlanmas sz konusudur. Kaytl sermaye, anonim ortakln esas
szlemesinde ortakln karabilecei hisse senedinin azami miktarn
gsteren rakamla ifade edilir ve bu sermayeye tavan sermaye de denilmektedir.
Limited irketler iin kaytl sermaye sistemi kabul edilmemitir. Az
ortakl olan bu irket yapsnda sermaye artrm zaten kolaydr ve klasik
sermaye artrm ilkesi korunmutur6.

Yasaman, Hamdi; svire ve Fransz Hukukunda Yatrm Fonlar ve Trk Hukukunda Uygulanma mknlar, stanbul, 1980, s.11.
Bu Kanun, 30/12/2012 tarih ve 28513 sayl Resmi Gazetede yaynlanan 6362 sayl Sermaye Piyasas Kanununun 139. maddesi ile yrrlkten kaldrlmtr.
Tekinalp, nal; Grundzge der trkischen Handelsrechtsreform 2011, Zeitschrift des bernischen Juristenvereins, Stpmfli Verlag AG, Bern, ZBCV 149, 2013, s.8. (Grundzge).
Tekinalp, nal; Yeni Anonim ve Limited Ortaklklar Hukuku ile Tek Kii Ortakln Esaslar, stanbul, 2011, s.343. (Yeni Anonim ve Limited Ortaklklar Hukuku).

Gazi niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi C. XVII, Y.2013, Sa. 1-2

23

Rveyda Glmisal AKKALE

Kaytl sermaye sisteminin dzenlendii alanlar gncel haliyle, 6362

sayl Sermaye Piyasas Kanunu (SerPK)7 ve 6102 sayl Trk Ticaret Kanunu
(TTK)8dur.
I. SERMAYE SSTEMLER
A. GENEL OLARAK
Sermaye kavram, kullanld alana gre deien farkl anlamlara
sahiptir. Ekonomi alannda kullanldnda sermaye, emein verimini artran
ve nceden retilmi olan retim aralar olarak tanmlanr9. Muhasebe
asndan sermaye, esas sermaye ve z sermaye olarak ikili ayrma tabidir.
Esas sermaye, bir ie ayrlan para veya para ile llebilen deer olarak
anlalr. z sermaye ise iletmecinin iletme iin ayrd toplam deeri ifade
etmektedir10. Hukuki adan sermaye, genel olarak bir ticari iletme veya
ortakln amacna ulamak iin iletme veya ortakla tahsis edilen maddi,
gayri maddi ve para ile llebilen deerler toplam olarak ifade edilir11.
Paydalarn sermaye oluturmak iin getirdikleri paylar, uzun vadeli yatrm
olarak nitelemek de mmkndr12.

7
8
9
10

11

12

R.G. T. 30/12/2012, S. 28513.

R.G. T. 14/02/2012, S. 27854.
nsal, Erdal M.; Makro ktisada Giri, Siyasal Kitabevi, Ankara, 2004, s.8.
Ko, Yalkn Yksel; Genel Muhasebe lkeleri Uygulamas, Tek Dzen Muhasebe Sistemi,
Ankara, 2001, s.389.
ahs irketlerinde emek ve ticari itibar sermayeye getirilebilecek deerler arasndadr ancak
anonim irket gibi sermaye irketlerinde emek unsurunun bilanoya aktif katlm pay olarak kaydedilemeyecei gr doktrinde hakimdir. Detayl aklama iin bkz: Poroy, Reha/
Tekinalp, nal/ amolu, Ersin; Ortaklklar ve Kooperatif Hukuku, stanbul, 2010, 127 b;
mregn, Ouz; Anonim Ortaklklar, stanbul, 1989, s.26; Tekil, Fahiman, Anonim irketler Hukuku, stanbul, 1998, s.101 vd. emek faktrnn anonim irketlere sermaye olarak getirilebilecei gr iin bkz: Arslanl, Halil; Anonim irketlerde Hukuki Hkmler, C. 1,
stanbul, 1959, s.32.
Armour, John; Share Capital And Creditor Protection: Efficent Rules For A Modern Company Law?, ESRC Centre for Businnes Research, University of Cambridge, Working Paper
No. 148, 1999, page (p.) 12.

24

Gazi niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi C. XVII, Y.2013, Sa. 1-2

Kaytl Sermaye Yaps Hakknda Genel Bilgi ve 6102 Sayl Trk Ticaret ...

Anonim irketlerde sermaye13 sistemleri, esas sermaye ve kaytl

sermaye14 sistemi olarak iki balkta incelenir15.
B. ESAS SERMAYE
6102 sayl TTK m.329da sermayesi belli ve paylara blnm ve
borlarndan yalnzca malvarl ile sorumlu olan irketin, anonim irket
olacan belirtmitir. Bu madde, kaytl veya esas sermaye ayrm yapmakszn
sermayenin varlndan sz etmitir.
Esas sermaye, anonim ortaklkta, ortaklarn getirmeyi taahht ettii
malvarl deeri toplamdr16. Esas sermaye sisteminin nitelikleri genel olarak,
nceden belirlenmi ve sabit olmas17, asgari miktarn altnda olmamas18,
irket malvarlnn esasn oluturmas19 nakitle ifade edilmesi20, itibari
deerli paylara blnmesi ve tamamen taahht edilmesidir21. Esas sermayenin
gvence ve l ilevleri vardr22.
13

14

15

16

17

18
19
20
21

22

Tekinalp, Sermaye Artrmada ift Usuln Geerlilii ve Gereklilii Sorunu balkl makalesinde, Trk Hukukunda esas sermaye ve kaytl sermaye olarak ifade edilen iki farkl nitelikte ve zellikte sermaye gruplandrmas olmamas gerektii nk her iki sermayede de
muayyen ve paylara blnm olmann temel zellik olduu, her iki sermaye trnn de hisse senedine balanabilir ve hamiline yazl olan senetlerin zilyetlik devri ve ciro yoluyla devrinin mmkn olduu grn ileri srmektedir. ki ayr sermaye yapsndan bahsedebilmek iin bal olunan ilkelerin ve hkmlerin ayr sermaye kavram zerinden ekillenmesi gerekmektedir. Halka ak anonim ortaklklarda farkl gibi grnen esas sermaye ve kaytl sermaye birbirinin ayn zellik gsterir. Bu sebeple, 2499 sayl SerPK m.12de kullanlan
sistem kelimesi yersizdir. Sermayenin artrm usul genel kurul ya da ynetim kurulu eliyle
gereklese de deitirilen sermaye ayndr, muayyen ve paylara blnm sermayedir. Tekinalp, sermayede ift usul konusunda aklama yapm ve grn temellendirmitir. Tekinalp, nal; Sermaye Artrmada ift Usuln Geerlilii ve Gereklilii Sorunu, BATDER,
C.18, S.4, 1996, s.3-7. (Sermaye Artrma).
von der Crone, Hans Carpar; Kapitalerhhung mit Maximalbetrag, s.4. Bkz:http://www.
vondercrone.ch/publikationen/Kapitalerhoehung_mit_Maximalbetrag.pdf
Yazar, artl sermaye artrmn da sermaye artrm yntemleri arasnda sayar. (Eriim tarihi:07.01.2013). Ayn ynde, Tekinalp, Grundzge, s.8.
Bahtiyar, Mehmet; Anonim Ortaklkta Kaytl Sermaye Sistemi ve Sermaye Artrm, stanbul, 1996, s.7,29.34. (Kaytl Sermaye).
Hirsch, Ernst; Ticaret Hukuku Dersleri, stanbul, 1940, s.67; Morolu, Erdoan; Anonim
Ortaklklarda Esas Sermaye Artrm, stanbul, 2003, s. 1.
Bahtiyar, Mehmet; Ortaklklar Hukuku, stanbul 2007, s. 73, (Ortaklklar Hukuku); Armour, p.14.
alar, Hayrettin; Anonim irketlerde Esas Sermayenin Azaltlmas, Ankara, 2010, s.8 vd.
alar, s.13.
Bahtiyar, Ortaklklar Hukuku, s. 33- 34.
Bier, Levent; Anonim irketlerde artl Sermaye, Yaynlanmam Doktora Tezi, stanbul,
2009, s.7-15.
Bahtiyar, Kaytl Sermaye, s.11-12.

Gazi niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi C. XVII, Y.2013, Sa. 1-2

25

Rveyda Glmisal AKKALE

C. KAYITLI SERMAYE
1. TANIM
Esas sermaye sisteminin uygulamada yaanan skntlarn giderebilmek
iin sunulan alternatif, kaytl sermayedir23. Kaytl sermaye, anonim
ortaklklarda esas szleme ile belirlenen ve Ticaret Siciline tescil edilmi
azami bir miktara kadar baz formalitelere ihtiya duyulmakszn ynetim
kurulunca sermaye artrmna olanak salayan sistem olarak tanmlanr24.
2. YABANCI HUKUK SSTEMLERNDE KAYITLI SERMAYE
a) Amerika Birleik Devletleri Hukukunda
Amerikan hukuk yaps, eyaletlere gre farkllk arz eden kurallar ierir.
Anonim irketlerle ilgili olarak, yeknesak dzenleme yapmay amalayan
Amerikan Barolar Birlii, Model Business Corporation Act25 ile federe
devletler arasnda uyum salamay amalamtr26. Bu dzenleme daha
sonra Revised Model Business Corporation Act olarak gncellenmi ancak
Amerikan hukuk sistemi gerei, anonim irket yapsn dzenleme yetkisi her
federe devletin kendi inisiyatifinde olduundan, anonim irket ile ilgili yap,
blgelere gre farkl nitelikler dourmutur27.
Kaytl sermaye sisteminin ilk uyguland yer Amerikadr. Amerikan
hukukunda, arta bal sermaye sistemi veya sabit/esas sermaye sistemi
bulunmamaktadr28. Amerikan hukukunda, irket kurulmas iin nce irket
esas szlemesinin hazrlanmas ve irketin kurulaca federe devletin ilgili
makamna bavurarak tescilin salanmas gerekir29. irket esas szlemesinde
belirlenen tavan miktara kadar pay senedi karmak ve gereken durumlarda
piyasadan pay senedi toplamak, ynetim kurulunun yetkisine braklmtr30.
23
24

25

26
27

28
29
30

Bahtiyar, Kaytl Sermaye, s.34.

Sara, Tahir; Anonim irketlerde arta Bal Sermaye Artrm, Asil Yayn, Ankara, 2009,
s. 23.
Bu dzenleme 2010 ylnda deiiklie uramtr. lk blmde dzenlemenin amac aklanmtr. Ayrntl bilgi iin: http://law.jnu.edu.cn/blaw/kyyd/UploadFiles_3666/200705/20070518014549792.pdf (Eriim tarihi: 03.03.2012).
Bier, s.36.
Eyaletlere gre farkllk gsteren anonim irket ve sermaye yaplar ile ilgili detayl bilgi iin
bkz: United States Company Laws and Regulations Handboook, International Business Publications, Washington DC, USA, 2012, p.107-147.
Bier, s.37.
mregn, Ouz; Amerikan Ortaklklar Hukukunun Anahatlar, stanbul, 1968, s.37.
mregn, s.2.

26

Gazi niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi C. XVII, Y.2013, Sa. 1-2

Kaytl Sermaye Yaps Hakknda Genel Bilgi ve 6102 Sayl Trk Ticaret ...

b) ngiliz Hukukunda
ngiliz hukukunda ortaklk yapsn dzenleyen Companies Act31,
2006 ylnda deitirilmi ve irket kurulu metodu, Part 2/7 ve devamnda
dzenlenmitir. Limited irketler ile halka ak anonim irketler arasnda da
sermaye ynnden olduka kat ayrmlar getirilmitir32. Dzenlemede, irket
kurmak iin bir veya daha fazla kurucu ortan irket esas szlemesini
imzalamas ve 9-13 maddeler arasnda saylan belgelerle ortaklklar siciline
bavurmas gerektii belirtilmitir33. Esas szlemede belirtilmesi zorunlu
olan hususlardan olmak zere, kaytl sermayenin szlemeye yazlm olmas
aranan artlardandr aksi halde irketin tescil talebi reddedilir34.
ngiliz hukuk sisteminde, kaytl sermaye, genel kurul karar ya da irket
esas szlemesinden alnan yetki ile ortakln pay senedi karabileceini
gsteren ve tescil edilmesi gereken tavan miktar olarak tanmlanr35. Kaytl
sermayenin asgari miktar kanunda belirtilmemi olup ortaklarn inisiyatifine
braklmtr. irket genel kurulu, basit ounlukla kaytl sermayeyi artrma
imknna sahiptir36. Taban ve tavan belirli kaytl sermaye miktar iinde
deiiklik yapmaya, ynetim kurulu yetkilidir. Amerikan hukuk sisteminde
bulunan kaytl sermaye37 yapsndan farkl olarak ngiliz hukukunda, itibari
deersiz pay karmak caiz deildir38. irketin kendi pay senetlerini edinmesi
de mmkn saylmtr39.
c) Alman Hukukunda
Alman hukukunda, kaytl sermayenin benimsenmesi ile pratik
ihtiyalarn karlanmas ve mevcut sistemin yavalnn bertaraf edilmesi
amalanmtr40. Kaytl sermaye yapsnn kabul edilmedii irketlerde,
31

32

33
34
35
36
37
38
39
40

Companies Act, 2006, Chapter 46, http://www.legislation.gov.uk/ukpga/2006/46/pdfs/ukpga_20060046_en.pdf (Eriim tarihi 04.03.2012).

Hannigan, Brenda; Company Law, Oxford University Press, Ashford Colored Press Ltd.,
Gospord, Hampshire, 2012, Part IV, p.451-452.
Companies Act, Chapter 46, part 2, p.65.
Bier, s.38.
Cain T. E.; Charleswort and Cain Company Law, London, 1972, s.167.
Companies Act, part 17, chapter 8- 617, p.357.
United States Company Laws and Regulations Handboook, p.46.
Armour, p.13.
Bahtiyar, Kaytl Sermaye, s.38.
Roser in Gosch/Schwedhelm/Spiegelberger; GmbH-Beratung, Kapitalerhhung; Vertiefende Recherche, Genehmigtes Kapital, 1.Aufl., 28, 2011.

Gazi niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi C. XVII, Y.2013, Sa. 1-2

27

Rveyda Glmisal AKKALE

sermaye artrm kararlarnda organsal ikayet dzeninde adaletsiz bir yap

oluabilecek ve basiretli i adam gibi davranma ilkesi, ynetim kurulu
yelerine kar gerei kadar ileri srlemeyecektir41. Bir dier deyile,
ynetim kurulunun sermaye artrm konusunda yetkisiz olmas halinde,
irketin varlnn devam iin temel unsur olan sermaye ile ilgili yaanan
sorunlarda, ynetim kuruluna ynelmek, yetki vermeden sorumlu saymak
sonucunu douracaktr. Kaytl sermayenin dland bir yapda sermaye
artrm sreci problem yaratmaya meyilli olur42.
Alman hukuk sistemi, kaytl sermaye sistemini Anglo-Amerikan
hukukundan esinlenerek dzenlemi ve 1937 ylnda Payl Ortaklklar Kanunu
ile kabul etmitir43. Buna gre, esas sermayenin belirli bir miktara kadar
artrlmas amacyla ynetim kuruluna en fazla be yl sreyle yetki verilmesi
ve bu durumun esas szleme ile dzenlenmi olmas gerektii hkme
balanmtr. Kaytl sermayenin itibari deeri yetki aamasnda mevcut olan
esas sermayenin yarsn aamayaca ve ynetim kuruluna tannacak sermaye
artrm yetkisinin kurulu esas szlemesinde veya daha sonra yaplacak
deiiklikle tannmas mmkndr44.
Ynetim kurulunun yetkilendirilmesi iin yaplacak genel kurul
toplantsnda sermayenin n temsil eden grubun oy okluu aranr.
Sermaye artrmnn tescili ile karlm sermaye, esas sermaye olarak
nitelenir. Bylece esas sermaye ve kaytl sermaye yaplar badatrlarak esas
sermaye sisteminden vazgeilmeden kaytl sermayenin faydalar amalanm
olur45.
d) svire Hukukunda
svirede kaytl sermaye, 1992 ylnda yrrle giren svire Borlar
Kanunu deiiklii ile kabul edilmitir46. Daha nce sregelen uygulama,
sermaye artrmnn stok hisselerin sat ile salanmas ynndeydi47.
Yaplan deiiklik ile esas sermayenin yan sra kaytl sermaye yaps da
41

42
43
44
45
46
47

Klaus, Cannive/Andreas, Suerbaum; Die Fairness Option bei Sachkapitalerhhungen von

Aktiengesellschaften: Rechtliche Anforderungen und Ausgestaltung nach IDW S8, Verlag
Dr. Otto Schmidt, AG 2011, 317-326.
Klaus, Cannive/Andreas, Suerbaum, s.319.
Bahtiyar, Kaytl Sermaye, s.40.
Bier, s.41.
Karayaln, Ayni Pay, s.538-539; Bier, s.41.
Bier, s.42.
von der Crone, s.1.

28

Gazi niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi C. XVII, Y.2013, Sa. 1-2

Kaytl Sermaye Yaps Hakknda Genel Bilgi ve 6102 Sayl Trk Ticaret ...

tannm ve dier sermaye sistemlerinin yaratt yavalatc etkileri azaltmak

amalanmtr. Kaytl sermaye artrm iin, yalnzca sermaye tavan miktarnn
belirlenmi olmasn yeterli gren gre48 ek olarak, kanuni ykmllklerin
yerine getirilmesinin yan sra lkenin sermaye piyasasn dzenleyen kurulun
onaynn alnmas gereklilii, aranan artlardan saylmtr49.
Kabul edilen yapya gre, genel kurul irket ana szlemesini
deitirerek ynetim kuruluna sermaye artrm konusunda iki yl ile snrl
olmak zere yetki verir50 (Art. 653 OR). Genel kurul, ilk esas szlemeyle
bu yetkiyi genel kurula verebilecei gibi daha sonradan toplanp karar
alarak da kaytl sermaye sistemine geii salayabilir51. Ynetim kurulunun
yapabilecei sermaye artrm, esas sermaye miktarnn yarsn geemez52.
ngrlen sistemde, anonim irket sermayesinin baz sermayesi, sermayenin
en fazla artrlabilecei miktar ve sermayenin mevcut halini gsteren rakamlar
mevcuttur.
3. Avrupa Birlii Hukukunda
Avrupa Birliinin (AB) kurucu anlamas olan Roma Antlamasnda,
Birlie ye devletlerin i hukuklarnn birbirleri ile uyumlatrlmas
amalanmtr53. irketler hukuku ve zellikle anonim irketler hukuku
dzeyinde ye lkeler arasnda uyum salamak amacyla
8.10.2001de
Avrupa Anonim Ortaklna likin Tzk yaynlanmtr54. Dzenleme
ile amalanan, Avrupa Birliinde kurulan ve faaliyet gsteren irketlerin
kresel boyutta rekabet gc kazanmasn salamaktr. ABnin farkl ye
lkelerindeki anonim irketlerin birlemesi, holdinglemesi ya da yavru irket
olarak rgtlenmesi, bu yapyla kolaylatrlmtr55. Sermaye artrm bahsi
ile ilgili olarak, anonim irket genel kurulunun denmi sermayenin yarsn
48

49
50

51
52
53

54

55

Forstmoser, Peter/Meier-Hayoz, Arthur/Nobel, Peter; Schweizerisches Aktienrecht, Bern

1996, 52, N. 66.
Bckli, Peter; Schweizer Aktienrecht, 4. Aufl, Zrich, 2009, 2, N. 87a.
von der Crone, s.4; Bchler, Benjamin; Das Kapitalband, ZStP Band/Nr. 242, Shulthess
Juristische Medien AG, 2012, 7,N.456.
Bchler, 7, N.193.
Bier, s.43-44.
Roma Antlamas/ The Treaty of Rome, 25.03.1957, m.54; ec.europa.eu/economy_finance/
emu_history/documents/treaties/rometreaty2.pdf (Eriim Tarihi:03/03/2012).
Eynerci, ner; Avrupa Birlii ve Trk Hukukunda Sosyal Diyalog ve ilerin Ynetime
Katlmas, AB ve Trkiye Endstri likileri, stanbul, 2004, s.457 vd.
Teoman, mer; Otuz Yl Ticaret Hukuku Tm Makalelerim, 1957 Tarihli Son Tasarya Gre
Avrupa Anonim Ortaklnda Genel Kurul, stanbul, 2000, s.397.

Gazi niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi C. XVII, Y.2013, Sa. 1-2

29

Rveyda Glmisal AKKALE

amamak zere sermaye artrm konusunda ynetim kuruluna yetki devri

mmkndr56. Avrupa Birlii kinci Konsey Ynergesinde sermaye artrm
konusunda genel kurul yetkili olsa da be yllk sre snrlamas koyarak esas
sermayenin yarsn amamak zere ynetim kuruluna sermaye artrm yetkisi
verebilir57.
D. TRK HUKUKUNDA KAYITLI SERMAYE
1. 7462 Sayl Ereli Demir elik Fabrikalar Trk Anonim
Ortakl Kanunu
Kaytl sermaye ile anonim ortaklk kurulmasna ilikin olarak
lkemizde ihdas edilen ilk kanun, 28.02.1960 tarih ve 7462 sayl Ereli
Demir elik Fabrikalar Trk Anonim Ortakl Kanunudur58. Kanun
gerekesinde, 6762 sayl TTKnn ani ve tedrici kurulu ekillerinden
farkl olarak Amerikan hukukunda yerini bulan kaytl sermaye yapsnn da
kabul edilmesi zaruret olarak gsterilmitir59. Ancak bu gereksinim yalnzca
kurulacak irket iin ngrlm ve Trk ticaret hukuku yapsna kaytl
sermayeyi, esas sermayeye alternatif olacak ekilde sunmamtr60.
Ereli Demir elik Fabrikalar Trk Anonim irketi Anaszlemesinin
7. maddesinde irketin, SPKnn 15/08/1983 tarih ve DD/150/2416 sayl
izni ile kaytl sermaye sistemine getii belirtilmitir61. Kanun, ortakl
TTKnn kurulu ve sermaye artrmna ilikin hkmlerden vareste tutmutur.
Ortakln kuruluu, Bakanlar Kurulu yetkisiyle hazrlanan esas szlemenin
tescil ve ilan ile gereklemitir. Balang sermayesi 1 milyon TL olan
irketin tavan sermayesi Bakanlar Kurulu tarafndan sre iinde gncellenmi
ve artrlmtr62.

56
57
58
59
60
61
62

Bier, s.44.
Bahtiyar, Kaytl Sermaye, s.46.
R.G. T. 01.03.1960, S.10445.
Bahtiyar, Kaytl Sermaye, s.49.
mregn, s.425.
www.erdemir.com.tr/images/yatirimcilar/ana_sozlesme_r.pdf (Eriim tarihi: 20.02.2013).
2013 yl itibariyle irketin kaytl sermaye tavan 7.000.000.000.00 TL (yedi milyar Trk Liras)dr. Sermaye Piyasas Kurulundan (SPK) alnm bu iznin sresi 2016 ylnda sona ermektedir. Bu tarihten sonra yeniden sermaye artrm karar alnabilmesi iin ynetim kurulunun genel kuruldan yeni sre iin yetki almas ve SPKnn izni aranmaktadr. Esas szlemeye gre, bu yetki alnmad takdirde irket, kaytl sermaye sisteminden km saylr. www.
erdemir.com.tr/images/yatirimcilar/ana_sozlesme_r.pdf (Eriim tarihi: 20.02.2013).

30

Gazi niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi C. XVII, Y.2013, Sa. 1-2

Kaytl Sermaye Yaps Hakknda Genel Bilgi ve 6102 Sayl Trk Ticaret ...

2. 86 Sayl Yatrmlar Anonim Ortakl Kanunu

20.09.1960 tarih ve 86 sayl Yatrmlar Holding Anonim irketine Baz
stisna ve Muaflklar Verilmesine Dair Kanun ile, irketin 6762 sayl TTKnn
ani ve tedrici kurulu yapsna ek olarak kaytl sermaye ile kurulmasnn yolu
almtr63.
3. 4456 Sayl Trkiye Kalknma Bankas Anonim irketlerinin
Kuruluu Hakknda Kanun
Trkiye Kalknma Bankas Anonim irketinin Kurulu Kanununda64,
Bankann kaytl sermaye ile kurulduu ve kaytl sermaye tavan iinde
artrmn ynetim kurulu karar ile gerekletirilecei hkme balanmtr.
4. 6362 Sayl Sermaye Piyasas Kanunu ve 6102 sayl Trk Ticaret
Kanunu
Trk hukuk sisteminde kaytl sermaye ve kaytl sermayenin artrm
ile ilgili esas dzenleme, 6362 sayl Sermaye Piyasas Kanunu ve 6102 sayl
TTK hkme balanmtr. SerPK hkmleri, halka ak veya alm saylan
anonim irketlerin kaytl sermayeleri ile ilgili alan dzenlerken 6102 sayl
TTK ile halka ak olmayan anonim irketlerin de kaytl sermaye sistemine
geerek ynetim kuruluna sermaye artrm yetkisi vermesinin nn amtr.
Halka ak olmayan anonim ortaklklarn kaytl sermayelerini artrmalar,
SPKdan bamsz olarak Gmrk ve Ticaret Bakanl tarafndan izlenir.
Halka alma veya alm saylma koullar anonim irket bnyesinde
gerekleirse, SerPK hkmleri ve ilgili SPK Teblileri bu irketler iin
uyulmas gereken dzenleme alanlarn belirleyecektir.
II. 6102 SAYILI TTKYA GRE KAYITLI SERMAYE
SSTEM
A. GENEL OLARAK
6102 sayl TTK ile halka ak olmayan anonim irketler iin kabul edilen
kaytl sermaye sistemi ile, irketin ilk veya deitirilmi esas szlemesiyle
belirlenen kaytl sermaye tavanna kadar, sermaye artrm yetkisi ynetim
kuruluna tannm ve sermaye artrmnn esas szleme hkmlerine gre
deitirilmesi mmkn hale gelmitir ( TTK m.460).

63
64

R.G. T. 06.10.1981, S. 10610.

R.G. T.17.10.1999, S. 23849.

Gazi niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi C. XVII, Y.2013, Sa. 1-2

31

Rveyda Glmisal AKKALE

En az sermaye tutarnn akland 332. madde, sermaye kelimesini,

esas sermaye sisteminde sermayeyi, kaytl sermaye sisteminde karlm
sermayeyi ieren bir terim olarak kullanmtr65. Halka ak olmayan anonim
irketlerin kaytl sermaye sisteminin benimsemesine imkn salayan bu
dzenlemenin gerekesinde, kaytl sermayenin yalnzca halka ak anonim
irketlere hasredilmesinin teorik temel ve ikna kabiliyetinden uzak olduuna
vurgu yaplmtr. Bu anlamda, getirilen dzenleme, gerekli ve nemi haizdir.
332. madde ile Trk anonim irketler hukuku, hem halka ak hem
de ak olmayan anonim irketler iin iki tr sermaye yapsn benimsemi
olup arta bal sermayeyi sistem olmaktan karm ve sermaye artrm
dzenlemesi olarak kabul etmitir66. Sermayenin artrlmas baln
tayan 460. maddede kaytl sermaye sisteminde artrm ile ilgili dzenleme
mevcuttur. Halka ak olmayan anonim irkette, kendisine braklan tavan
miktar iinde sermaye artrm yetkisi bulunan ynetim kurulu, Kanun ve esas
szleme hkmlerine uygun olarak yetkisini kullanacaktr. TTK m 332 ve
460, birlikte dikkate alnmas gereken dzenlemelerdir. Esas szlemede, ihra
primleri, imtiyazl paylar, rhan haklar ve dier konulara ilikin dzenleme
getirilmesi mmkndr67. Kaytl sermayede ynetim kurulunun ne ekilde
sermaye artrmna gidecei belirlenmi olup, ynetim kurulunun ncelikle
esas sermayenin ilgili maddesinin yeni eklini hazrlamas, gereken hallerde
Bakanln iznini almas, izne gerek olmayan hallerde ise ynetim kurulunun
bu karar ile kesinlemenin salanaca ve szlemede belirlenen usule gre
ilan edilecei hkme balanmtr68.
Kaytl sermaye, esas szlemede sermayenin ynetim kurulu tarafndan
artrlabilecei tavan miktar gsterir. Kaytl sermaye ne denmitir ne de
denecei taahht edilmitir69.
TTK m.460, irket tarafndan karlacak yeni paylar iin denmesi
gereken en az nakdi tutar ile ilgili olarak esas sermaye sisteminde, sermaye
artrmn dzenleyen 459. maddenin uygulanacan belirtmitir. Halka ak
anonim ortaklklarda, kaytl sermaye sisteminde hem balang sermayesinin
hem de karlm sermayenin tamamen denmesi art iken, halka ak
65

66
67
68
69

Yeni Trk Ticaret Kanunu Gerekesi, (Gereke), s.91. Belgenin tamamna eriim iin: www.
basbakanlik.gov.tr (Eriim tarihi: 20/03/2013).
Bkz. dipnot 1 ve 13.
Gereke, s.163.
Gereke, s.164.
Tekinalp, nal; Yeni Anonim ve Limited Ortaklklar Hukuku, s.69-70.

32

Gazi niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi C. XVII, Y.2013, Sa. 1-2

Kaytl Sermaye Yaps Hakknda Genel Bilgi ve 6102 Sayl Trk Ticaret ...

olmayan anonim irketlerde bu zorunluluk ortadan kaldrlm ve esnek

sistem kabul edilmitir70. Primlerin tamam, irketin tescilinden veya sermaye
artrmndan evvel denmek zorundadr (TTK m. 344).
Kaytl sermayenin anlalabilmesi iin, kaytl sermaye, balang
sermayesi ve karlm sermaye kavramlarnn aklanmas gerekmektedir.
1. Kaytl Sermaye
irket ynetim kurulunun esas szlemede bulunan hkme dayanarak
TTKnn sermaye artrm hkmlerine uymakszn pay senedi karabilecei
tavan sermaye miktarn gsteren ve Ticaret Siciline tescil edilmi sermayeye
kaytl sermaye denir (Halka Ak Olmayan irketlerde Kaytl Sermaye
Sistemine likin Esaslar Hakknda Tebli71, m.4/f). Kaytl sermaye miktar,
ynetim kurulunun karabilecei en fazla sermayenin snrn izer. Kaytl
sermaye miktarna ulalmakla, ynetim kurulunun sermaye artrma yetkisi
son bulur. Kaytl sermaye miktarnn ykseltilebilmesi iin irket esas
szlemesinde deiiklie gidilmesine ihtiya duyulur72.
2. Balang Sermayesi
Halka Ak Olmayan irketlerde Kaytl Sermaye Tebliinin 4/b
maddesine gre, kaytl sermayeli anonim ortaklklarn sahip olmas zorunlu
olan asgari karlm sermaye, balang sermayesidir. Tebliin 5. maddesine
gre, kaytl sermaye sistemine geecek ortaklklarn balang sermayeleri
100.000 TLden az olamaz.
3. karlm Sermaye
karlm paylarn tamamnn itibari deerinin toplamn temsil eden
sermaye, karlm sermayedir (Halka Ak Olmayan irketlerde Kaytl
Sermaye Teblii, m.4/c). Balang sermayesi ile kaytl sermaye arasnda
kalan karlm sermaye, ynetim kulunun sermaye artrm yetkisini
kullanmas sonucunda tamamen taahht edilip ortakla getirilmesi gereken
somut miktardr73. karlm sermaye ile ilgili olarak, irket kaytl sermaye
sistemine getii anda balang sermayesine, ynetim kurulunun sermaye
artrm yetkisini tkettii anda da tavan sermaye miktarna eit olduu kabul
70
71
72
73

Tekinalp, s.90.
R. G. T. 19/10/2012, S. 28446, (Halka Ak Olmayan irketlerde Kaytl Sermaye Teblii).
Morolu, s.315.
Bier, s.47.

Gazi niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi C. XVII, Y.2013, Sa. 1-2

33

Rveyda Glmisal AKKALE

edilebilir74. Sabit sermaye sistemindeki esas sermaye kavramnn karln

karlm sermaye oluturmaktadr75.
B. KAYITLI SERMAYENN LEV
Byk lekli anonim ortaklklar, belirli amalar dorultusunda sratli
bir ekilde kullanabilecei yapdaki sermayeye gereksinim duyar76. irketin
rekabet gcn muhafaza etmek veya yeni yatrmlar yapmak istemesi halinde,
aranan sermayeyi genel kurul karar ile salamas, seri bir yntem deildir77.
Kaytl sermaye yapsnn en byk ilevi, sermaye yapsn
esnekletirmesi ve gereken hallerde seri ekilde hisse senedi karlmasn
salamasdr.
C. KAYITLI SERMAYENN ZELLKLER
Kaytl sermayede esnek yap, sermaye artrm konusunda genel kurula
ait olan yetkinin ynetim kuruluna devri suretiyle salanr78. Ynetim kurulu,
verilen yetkinin nasl kullanlaca konusunda takdir yetkisine sahiptir.
irket esas szlemesinde, kaytl sermaye artrm sresi ile ilgili
olarak be yl amayan snrlamalar koymak mmkndr. Genel kurul karar
ile sre snrlamas konusunda iki trl yaklam sz konusudur. Bunlar,
belirli iki tarih aral vermek ya da yetkinin bitecei tarihi belirtmek suretiyle
gerekleebilir79. Kaytl sermaye sisteminde, tavan sermaye balang
sermayesinin be katndan fazla olamaz (Halka Ak Olmayan irketlerde
Kaytl Sermaye Teblii, m.5/5).
D. TTKYA GRE KAYITLI SERMAYE ARTIRIMI USUL
1. Sermaye Artrmnn n Koullar
Kaytl sermaye artrm iin ncelikle halka ak olmayan anonim
ortakln kurulu esnasndaki esas szlemesinde veya sonradan genel
kurulun alaca kararla, esas szlemeye kaytl sermaye artrmna imkn
74
75
76

77

78
79

Bier, s.47.
Bahtiyar, Kaytl Sermaye, s.63.
Pulal, Hasan; kincil Mevzuat erevesinde karlan Ynetmelik ve Teblilere ve 6362
Sayl Sermaye Piyasas Kanununa Gre Hazrlanm irketler Hukuku Genel Esaslar, 2.
Bas, Ankara, 2013, s.605. (Genel Esaslar).
Pulal, Hasan; Trk Ticaret Kanunu Tasarsna Gre Anonim irketlerde Sermaye Artrm,
BATDER, C.23, S.4, 2006, s. 41. (Sermaye Artrm).
Pulal, Sermaye Artrm, s.42.
Pulal, Genel Esaslar, s.606.

34

Gazi niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi C. XVII, Y.2013, Sa. 1-2

Kaytl Sermaye Yaps Hakknda Genel Bilgi ve 6102 Sayl Trk Ticaret ...

veren dzenlemenin bulunmas arttr. Kurulu srasnda kaytl sermayeyi

tercih eden irketlerin balang sermayelerinin tamamnn demi olmas
gerekir. Tebliin 5. maddesine gre, balang sermayesi 100.000 TL ve zeri
irketler, Bakanlk izni almadan kaytl sermaye sistemine geemez.
TTK m.456ya gre, i kaynaklardan yaplan artrm dnda, paylarn
nakdi bedeli tamamen denmedii srece sermayenin artrlamayaca hkme
balanmtr. denmemi tutar, mevcut sermayeye oranlandnda, sermaye
miktarna gre dk bir oran ifade etmelidir80.
Sermaye artrm, yeni paydalarn katlmas veya mevcut pay
sahiplerinin rhan haklarn kullanarak yeni pay almalar sonucu d
kaynaklardan gerekleebilecei gibi, irketin mamelekinde bulunan baz
kaynaklarn kullanmyla yaplan artrm sayesinde, ortaklk malvarln
bytmeden, muhasebe ilemleri sonucunda, esas sermaye malvarl deerine
yaklatrlmas suretiyle i kaynaklardan yaplabilir81. kaynaklardan
artrm ile, irketin yllk kr orann ve pay senetleri kurunun drlmesi,
kar datmnda dengenin salanmas ve ortaklk kredisinin ykseltilmesi
amalanr82. kaynaklar kullanmak vastasyla sermaye artrmn salamak
iin kullanlacak kalemler, yedek akeler, nceki yldan artrlan kr,
datlmam son yl kr ve katlma paylar ya da tanmaz satndan doan
kazanlardr83. kaynaklardan sermaye artrm sonucunda karlan pay
senetlerine, demesiz pay senetleri de denmektedir84. kaynaklardan sermaye
artrmnda, halka sat sz konusu olmasa da, senet karma zorunluluu, bu
yntem kullanlarak gerekletirilen kaytl sermaye artrm iin gereklidir85.
Sermaye artrm iin karlacak pay senetleri, ilgili olduklar mevcut senetlerle
ayn nitelikte olmaldr. Burada amalanan hak sahiplerinin zarara uramasn
engellemektir. Farkl nitelikte senet karlmas halinde, kazanlm haklar ve
eitlik ilkesi ihlal edilmi olur86. Artrm karar almak ve artrm miktaryla
kaynaklar belirlemek, irket ynetim kurulunun yetkisindedir87.
80
81
82
83
84
85
86
87

Pulal, Sermaye Artrm, s.48.

Morolu, s.141.
Bahtiyar, Kaytl Sermaye, s.128.
Bahtiyar, Kaytl Sermaye, s.129-138.
mregn, Anonim Ortaklk, s.449; Morolu, s.184.
Bahtiyar, Kaytl Sermaye, s.141.
Morolu, s.192.
Bahtiyar, Kaytl Sermaye, s.146.

Gazi niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi C. XVII, Y.2013, Sa. 1-2

35

Rveyda Glmisal AKKALE

Bilanoda sermayeye eklenmesine mevzuatn izin verdii fonlarn

bulunmamas koulu bir dier n arttr. Fonlarn mevcut olmas halinde
fonlar sermayeye eklenmeden sermaye taahhd yoluyla sermaye artrmna
gidilemez (TTK m. 462). Hkm pay sahiplerini korumak amacn tar
ve emredici niteliktedir88. Dzenlemeye gre hem fonlarn sermayeye
dntrlmesi hem de sermaye artrm taahhd yoluyla sermaye artrm
caizdir. Tescil ile mevcut pay sahipleri, hlihazr paylarnn sermaye oranna
gre bedelsiz paylar kendiliinden iktisap ederler. Bedelsiz paylar zerindeki
hak kaldrlamaz, snrlanamaz ve bu haktan vazgeilemez (TTK m.462).
Sermaye artrm i kaynaklardan yaplyorsa, kaytl sermaye tavan
alabilir. D kaynakl sermaye artrmnda ise tavan amak mmkn deildir
(Halka Ak Olmayan irketlerde Kaytl Sermaye Teblii, m.9).
2. Sermaye Artrmna Yetkili Organlar ve lemler
Esas sermaye artrmnda genel kurul, kaytl sermaye sisteminde
ynetim kurulu yetkilidir (TTK m. 456). Anonim irket organlar olan ynetim
kurulu ve genel kurul arasnda hiyerarik iliki yoktur. En geni anlamda,
ynetim kurulu icra organ, genel kurul karar organdr. Genel kurul, ynetim
kurulunun devredilmez yetkilerine, ynetim ve temsile ilikin alanlara
mdahale edemez. Alnan kararlarda hata olmas halinde dzeltmenin ve
hukuka uygunluun salanmas mmkndr89. Ynetim kurulu kararlarnn
ve genel olarak irketin TTKda saylan i ve d denetim organlar tarafndan,
effaflk ve hesap verebilirlik esaslar zerinden izlenmesi mmkndr. Halka
ak olmayan anonim irketlerde kaytl sermaye sistemi, kuruluta ilk esas
szleme ile kaytl sermaye tavann belirlemek ve ynetim kuruluna artrm
yetkisi vermek suretiyle veya irket kuruluundan sonra genel kurul karar
ile tavan sermaye belirlenerek, belirlenen miktara kadar ynetim kuruluna
sermaye artrm yetkisi vererek benimsenir90.
Pay senedi karlmasna ilikin yetkinin, ksmen veya tamamen baka
bir organ veya kiiye devri mmkn deildir. Bu ynde yaplan devir, sisteme
aykrdr ve geersizdir91. Pay alm hakknn ynetim kurulu tarafndan keyfi
ve eit ilem ilkelerine aykr kullanm, sorumluluk sebebidir92.
88
89
90
91
92

Gereke, s.165-166.
Bahtiyar, Kaytl Sermaye, s.169.
Pulal, Sermaye Artrm, s.62.
Tekinalp, Sermaye Piyasas, s.49.
Morolu, s.185.

36

Gazi niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi C. XVII, Y.2013, Sa. 1-2

Kaytl Sermaye Yaps Hakknda Genel Bilgi ve 6102 Sayl Trk Ticaret ...

Sermaye artrm iin ynetim kurulu beyan aranr (TTK m.457).

Ynetim kurulu, sermaye artrm trne gre bir beyan hazrlar ve imzalar.
Hazrlanan beyann ak, eksiksiz, drst ve doru bilgi vermesi gerekir.
Beyanda aranan hususlar maddede aklanmtr. Buna gre:
-Nakdi sermaye konuyorsa artrlan ksmn tamamen taahht edildii,
kanun veya esas szleme gerei denmesi gereken tutarn dendii,
-Ayni sermaye konuyorsa bunlara verilecek karln makul olduu ve
349. maddede (kurucular beyan maddesi) yer alan hususlarn somut olayda
mevcut bulunmas halinde ilgili aklamalar, devralnan ayn sermaye ve tr,
artlar, deerlendirme yntemi, isabet ve hakll,
-Borcun takas sz konusu ise borcun varl, geerlilii ve takas
edilebilir oluu,
-Fon veya yedek akeler sermayeye dntrlyorsa ilgili fon ve yedek
akenin serbeste tasarruf olunabilirlii, gereken kurumlardan onay alnd,
kanuni ve idari gerekliliklerin yerine getirildii, rhan haklar snrlandrlm
veya kaldrlmsa sebep, miktar ve oranlar, kullanlmayan rhan haklarnn
kime niin ve ne fiyatla verildii hakknda belge ieren aklamalar,
-Sermaye i kaynaklardan artrlmsa sermayenin nereden karland,
kaynan geerlilii ve ortaklk malvarl iindeki mevcudiyeti hakknda
garanti,
-Sermaye artl artrlyorsa, Kanuna uygunluun belirtilmesi,
-Yaplan demelerle ilgili bilgi verilmesi,
hususlarn ieren beyan hazrlanr.
3. Kaytl Sermayenin Artrm Basamaklar
Kaytl sermaye sistemini kabul ve bu sisteme geiin esas szleme ve
irket koullar asndan artlar u ekilde sralanr:
-Balang sermayesinin en az 100.000TL olmas.
-karlm sermayenin tamamnn denmi olmas ve sermayenin
karlksz kalmam olmas. Sermayenin karlksz kalmas hali, ynetim
kurulunun genel kurulu toplantya armasn gerektiren zel durumlardan
biridir93. Bu dzenleme, paydalar ve uzun vadede irketi koruyan
93

Aydn, Alihan; Trk Ticaret Kanununun Anonim Ortaklkta Sermaye Kayb ve Borca Batkla likin Dzenlemesine (TK m.376) Eletirel Bir Bak, stanbul niversitesi Hukuk

Gazi niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi C. XVII, Y.2013, Sa. 1-2

37

Rveyda Glmisal AKKALE

hkmlerdendir. Borca batk olma yahut karlksz sermaye durumlarnn

varl halinde, sermaye artrmna ynelmek uygun deildir.
-irket esas szlemesinde balang sermayesi ve ynetim kuruluna
sermaye artrm yetkisi verilen en fazla 5 yllk zaman aralnn belirlenmi
olmas. Balang sermayesi miktar olarak, esas szlemede belirtilir. Sermaye
artrm yetkisini ynetim kuruluna devreden dzenlemenin, rnein 20122017 yllar arasnda veya bu yetkinin verildii tarihten itibaren 5 yl iin
geerli olacan belirten dzenlemeyi iermesi gerekir. 5 yllk sre, azami
sredir. Genel kurul bu srenin altnda da yetki verebilir.
-Kaytl sermayenin tavannn balang sermayesinin be katn
amamas ve ynetim kurulunun sermaye artrmn ilan artlarna uyulmu
olmas. lan artlar, Kanun ve Teblie aykr olmamak kaydyla irket esas
szlemesinde belirtilebilir.
-mtiyazl ya da itibari deerin zerinde pay karlacaksa veya rhan
haklar snrlandrlacaksa, keyfiyetin szlemede yer almas. Bu art, pay
sahiplerinin haklarnn ihlal edilmesini engellemek amacn tar. Ynetim
kuruna verilen kaytl sermaye artrm ile ilgili yetkinin sre uzatm ve tavan
deiiklii, imtiyazl pay sahiplerinin haklarn ihlal edici nitelikte ise bu
durumun zel toplantyla oylanmas gerekir. TTK m.454te hkme balanan
imtiyazl pay sahipleri zel kurulu ile ilgili dzenleme, yaplacak toplantda
esas alnr.
Esas szlemede aranan bu unsurlarn salanmas ve balang
sermayesinin denmi ve belirtilen snrlara uymas bakamndan koullar
gerekletirilirse, Gmrk ve Ticaret Bakanl Ticaret Genel Mdrlne
bavuru yaplr. Bavuru yapan irket, kuruluu ve esas szleme deiiklii
izne tabi olan irketlerdense, izin bavurusuna bu belge de eklenir. Bu aamadan
sonra, kaytl sermaye tavan iinde deiiklik yaplmas halinde, Bakanlktan
yeniden izin almak gerekmeyecektir (Halka Ak Olmayan irketlerde Kaytl
Sermaye Teblii, m.5-6).
a) zin Bavurusu
zin bavurusunda aranan belgeler kuruluta kaytl sermaye sistemini
kabul eden anonim irketler iin ayr, sisteme sonradan gemek isteyen anonim
irketler iin ayr dzenlenmitir. Buna gre, kuruluta bavuru yapacak olan
anonim irketler, irket kurucularnn imzalarnn noter tarafndan onayland
Fakltesi Mecmuas, C. LXX, S.2, s.101-114, 2012.

38

Gazi niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi C. XVII, Y.2013, Sa. 1-2

Kaytl Sermaye Yaps Hakknda Genel Bilgi ve 6102 Sayl Trk Ticaret ...

esas szleme rneini, balang sermayesinin tamamnn denmi olduunu

belirten banka mektubunu, imtiyazl ve itibari deerin zerinde pay karma
yahut rhan hakkn snrlandran yetkinin varl halinde bu unsurlar ieren
kurucular beyann izin bavurusu dilekesinin ekinde sunar (Halka Ak
Olmayan irketlerde Kaytl Sermaye Teblii, m.6).
Kaytl sermaye sistemine sonradan gemek isteyen irketler, gncel
ve gereken tm deiikliklerin yaplm olduu imzalanm esas szleme
rneini ki bu rnek deiikliklerin ilendii tek bir metin haline getirilmi
olmaldr, ynetim kurulunun esas szlemeye kaytl sermayenin eklenmesi
iin gereken taslak dzenlemeyi, sermayenin tamamnn denmi olduunu
gsteren yeminli mali mavir veya serbest muhasebeci mali mavir
raporunu, son yln bilano ve gelir tablosunu, imtiyazl veya itibari deerin
zerinde pay karlmas halinde bu duruma ilikin gerekeli beyan, bamsz
denetime tabi irketler iin denetleme raporunu dileke ekinde sunar (Halka
Ak Olmayan irketlerde Kaytl Sermaye Teblii, m.6).
b) Artrm ve Sonrasnda Aranan Dier Unsurlar
zin bavurusunun olumlu sonulanmasnn ardndan genel kurul
toplanr. TTK m.421de belirlenen nisaplara gre esas szleme deiiklii
salanr. Esas szleme deiiklii, Ticaret Siciline tescil ve ilan edilir (Halka
Ak Olmayan irketlerde Kaytl Sermaye Teblii, m.7).
Kaytl sermaye sistemini benimsemi ve TTK ile ilgili Teblideki tm
koullar yerine getirmi olan halka ak olmayan anonim irket, yapaca
sermaye artrmlarnda, ynetim kurulunun artrma ilikin kararn, esas
szlemenin karlm sermaye maddesinin yeni halini, yeni paylarn itibari
deeri, cinsi, says, imtiyazl olup olmad, kullanm sresi ve prim kaytlarn
esas szlemeye uygun olarak ilan eder. nternet sitesi kurma ykmll
olan irketler, sermaye artrm kararn sitelerinde ilan etmek ile ykmldr.
TTKnn 1524. maddesi, 397/4e atf yaparak, hangi irketlerin internet sitesi
kurmakla ykml olduunu belirlemitir.
TTK m.552ye gre SerPKya tabi olmayan irketlerin halktan para
toplamalar yasaktr. Buna gre, halka ak olmayan bir anonim irket,
sermaye artrmna gidecei zaman, halktan para toplama saylabilecek
faaliyette bulunamaz. Mevcut pay sahiplerinden sermaye artrmna katlm
gerekleebilecei gibi, rhan hakknn kullanlmamas halinde, snrl
saydaki kiinin pay satn almas ve sermaye art iin aranan kaynaa
ulalmas mmkndr. Bu durum halktan para toplama anlamna gelmez.
Gazi niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi C. XVII, Y.2013, Sa. 1-2

39

Rveyda Glmisal AKKALE

Ancak ilan ve dier koullarn salanmas ile, SerPKda bahsedilen halka

alma koullar olumusa, rnein ortaklktaki pay sahibi says 500
amsa, irket halka ak anonim ortaklk statsne geecek ve SerPK
hkmlerine gre sermaye artn gerekletirecektir.
SONU
Sermaye Piyasas Kanununa tabi anonim ortaklklarda etkin olarak
kullanlan kaytl sermaye sisteminin halka ak olmayan anonim ortaklklar
iin de kullanlabilir hale getirilmesi, 6102 sayl Trk Ticaret Kanununu ile
salanan en nemli yeniliklerdendir. Halka ak olmayan anonim irketin ilk
esas szlemesi ile veya sonradan yaplacak deiiklik ile belirlenmi olan
kaytl sermaye tavanna kadar sermayeyi artrma yetkisi, ynetim kuruluna
devredilir. Sermaye artrm kararnn alnmas, bylece ynetim kurulunun
takdirine braklm olur. Bu sistemde sermaye artrm, irketin i kaynaklar
ile gerekletirilebilecei gibi, yeni pay karmak suretiyle d kaynaklardan da
salanabilir. Esas szlemeye hkm dercetmek suretiyle sermaye artrmnda
uyulmas gereken koullar belirlenebilir, pay bedelleri, imtiyazlar ve rhan
haklar konusunda dzenleme yaplabilir. Kaytl sermaye sisteminde,
ynetim kuruluna tannan artrm yetkisinin azami sresi be yldr ve bu
sre son ermeden be yllk sreler halinde uzatma imkn mevcuttur. Kaytl
sermayenin tavan, karlm sermaye miktarnn be katndan fazla olamaz.
irket tarafndan karlan paylarn tamamnn satlarak bedelinin denmi
olmas yahut sat yaplmayan paylarn iptali gerekletirilmedike, yeni pay
karmak kaytl sermaye artrmnda caiz deildir. Sermaye artrm karar
alan ynetim kurulu, bu kararn ardndan hazrlayaca beyan ile sermaye
artrmn gerekelendirir. Bu karar, Ticaret Siciline tescil edilir.
Sermaye artrm yetkisinin, ynetim kurulu tarafndan, denetimden
yoksun ve snrsz kullanmas dnlemez. Gmrk ve Ticaret Bakanl,
sermaye artrmnn n koullarna ve artrm basamaklarna uyulup
uyulmadn denetler. Ayrca mevzuata aykr bir durumun varl ve tespiti
halinde, yargya bavurmak mmkndr. Kaytl sermaye sistemi, TTK
yrrle girmeden evvel yalnzca halka ak anonim ortaklklarda, SPK ve
ilgili SerPK Teblileri ile ekillendiinden ve bu yap uzun zamandan beri
halka ak anonim ortaklklarda kullanldndan, TTKya tabi olan halka
ak olmayan anonim irketlerin kaytl sermayeye uyumu zaman alacaktr.

40

Gazi niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi C. XVII, Y.2013, Sa. 1-2

Kaytl Sermaye Yaps Hakknda Genel Bilgi ve 6102 Sayl Trk Ticaret ...

6362 sayl Sermaye Piyasas Kanununun yrrle girmesi

sonucunda, mevcut SPK Teblilerinin TTKya ve 2499 sayl SerPKya atf
yapmasndan tr kaytl sermaye dzenlemesine ilikin elikili ve birbiriyle
uyum arz etmeyen hkmlerle karlamak mmkndr. Bu aksaklklarn
zamanla giderilmesi ve halka ak anonim ortaklklarla halka ak olmayan
anonim ortaklklar arasndaki farkllklarn en aza indirilmesi beklenmektedir.
irketlerin, ticari hayata ve byk lekte bakldnda lke ekonomisine
katk sunabilmesi iin, denetim, izin ve dier koullarla ilgili olarak dank
hkmler yerine, kurumlarn birbirleriyle uyum ve dayanma iinde olduu
mevzuat hkmleri yahut yaklamlar, beklenen faydann salanmasna ve
yaanacak sorunlarn azalmasna yardmc olacaktr.
KAYNAKA
Armour, John; Share Capital and Creditor Protection: Efficent Rules for
A Modern Company Law?, ESRC Centre for Businnes Research,
University of Cambridge, Working Paper No. 148, 1999.
Arslanl, Halil; Anonim irketlerde Hukuki Hkmler, C. 1, stanbul, 1959.
Aydn, Alihan; Trk Ticaret Kanununun Anonim Ortaklkta Sermaye Kayb
ve Borca Batkla likin Dzenlemesine (TK m.376) Eletirel Bir
Bak, stanbul niversitesi Hukuk Fakltesi Mecmuas, C. LXX, S.2,
s.101-114, 2012.
Bahtiyar, Mehmet; Anonim Ortaklkta Kaytl Sermaye Sistemi ve Sermaye
Artrm, stanbul, 1996. (Kaytl Sermaye).
Bahtiyar, Mehmet; Ortaklklar Hukuku, stanbul, 2007. (Ortaklklar Hukuku).
Bier, Levent; Anonim irketlerde artl Sermaye, Yaynlanmam Doktora
Tezi, stanbul, 2009.
Bckli, Peter; Schweizer Aktienrecht, 4. Aufl, Zrich, 2009.
Bchler, Benjamin; Das Kapitalband, ZStP Band/Nr. 242, Shulthess
Juristische Medien AG, 2012.
Cain T. E.; Charleswort and Cain Company Law, London, 1972.
alar, Hayrettin; Anonim irketlerde Esas Sermayenin Azaltlmas, Ankara,
2010.

Gazi niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi C. XVII, Y.2013, Sa. 1-2

41

Rveyda Glmisal AKKALE

Eynerci, ner; Avrupa Birlii ve Trk Hukukunda Sosyal Diyalog ve ilerin

Ynetime Katlmas, AB ve Trkiye Endstri likileri, stanbul, 2004.
Forstmoser, Peter/Meier-Hayoz, Arthur/Nobel, Peter; Schweizerisches
Aktienrecht, Bern 1996.
Hannigan, Brenda; Company Law, Oxford University Press, Ashford
Colored Press Ltd., Gospord, Hampshire, 2012.
Hirsch, Ernst; Ticaret Hukuku Dersleri, stanbul, 1940.
mregn, Ouz; Anonim Ortaklklar, stanbul, 1989. (Anonim Ortaklklar).
mregn, Ouz; Amerikan Ortaklklar Hukukunun Anahatlar, stanbul,
1968.
Kaya, Arslan; Sermaye Artrm, 40. Ylnda Trk Ticaret Kanunu, stanbul,
1997.
Karayaln, Yaar; Para Deerinde Deimeler- Yabanc Sermaye ve Anonim
irketlerde Ayni Pay, Kololu Armaan, Ankara, 1975.
Klaus, Cannive/ Andreas, Suerbaum; Die Fairness Option bei
Sachkapitalerhhungen
von Aktiengesellschaften:
Rechtliche
Anforderungen und Ausgestaltung nach IDW S8, Verlag Dr. Otto
Schmidt, AG 2011, 317-326.
Ko, Yalkn Yksel; Genel Muhasebe lkeleri Uygulamas, Tek Dzen
Muhasebe Sistemi, Ankara, 2001.
Morolu, Erdoan; Anonim Ortaklklarda Esas Sermaye Artrm, stanbul,
2003.
Poroy, Reha/ Tekinalp, nal/ amolu, Ersin; Ortaklklar ve Kooperatif
Hukuku, stanbul, 2010.
Pulal, Hasan; kincil Mevzuat erevesinde karlan Ynetmelik ve
Teblilere ve 6362 Sayl Sermaye Piyasas Kanununa Gre Hazrlanm
irketler Hukuku Genel Esaslar, 2. Bas, Ankara, 2013. (Genel Esaslar).
Pulal, Hasan; Trk Ticaret Kanunu Tasarsna Gre Anonim irketlerde
Sermaye Artrm, BATDER, C.23, S.4, 2006, s. 41 vd. (Sermaye
Artrm).
Roser

42

in
Gosch/Schwedhelm/Spiegelberger;
GmbH-Beratung,
Kapitalerhhung; Vertiefende Recherche, Genehmigtes Kapital, 2011.
Gazi niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi C. XVII, Y.2013, Sa. 1-2

Kaytl Sermaye Yaps Hakknda Genel Bilgi ve 6102 Sayl Trk Ticaret ...

Sara, Tahir; Anonim irketlerde arta Bal Sermaye Artrm, Asil Yayn,
Ankara, 2009.
Tekil, Fahiman; Anonim irketler Hukuku, stanbul, 1998.
Tekinalp, nal; Sermaye Artrmada ift Usuln Geerlilii ve Gereklilii
Sorunu, BATDER, C.18, S.4, 1996, s.3-7. (Sermaye Artrma).
Tekinalp, nal; Yeni Anonim ve Limited Ortaklklar Hukuku ile Tek
Kii Ortakln Esaslar, stanbul, 2011. ( Yeni Anonim ve Limited
Ortaklklar Hukuku).
Tekinalp, nal; Grundzge der trkischen Handelsrechtsreform 2011,
Zeitschrift des bernischen Juristenvereins, Stpmfli Verlag AG, Bern,
ZBCV 149, 2013. (Grundzge).
Teoman, mer; Otuz Yl Ticaret Hukuku Tm Makalelerim, 1957 Tarihli
Son Tasarya Gre Avrupa Anonim Ortaklnda Genel Kurul, stanbul,
2000, s.397 vd.
United States Company Laws and Regulations Handboook, International
Business Publications, Washington DC, USA, 2012.
nsal, Erdal M.; Makro ktisada Giri, Siyasal Kitabevi, Ankara, 2004.
Yasaman, Hamdi; svire ve Fransz Hukukunda Yatrm Fonlar ve Trk
Hukukunda Uygulanma mknlar, stanbul, 1980.
EVRM KAYNAKLAR
-von der Crone, Hans Carpar;Kapitalerhhung mit Maximalbetrag,
http://www.vondercrone.ch/publikationen/Kapitalerhoehung_mit_
Maximalbetrag.pdf
(Eriim tarihi:07.01.2013).
-http://law.jnu.edu.cn/blaw/kyyd/
UploadFiles_3666/200705/20070518014549792.pdf
(Eriim tarihi: 03.03.2012).
-Companies Act, 2006, Chapter 46, http://www.legislation.gov.uk/
ukpga/2006/46/pdfs/ukpga_20060046_en.pdf
(Eriim tarihi 04.03.2012).
Gazi niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi C. XVII, Y.2013, Sa. 1-2

43

Rveyda Glmisal AKKALE

-Roma Anlamas/ The Treaty of Rome, 25.03.1957, http://ec.europa.

eu/economy_finance/emu_history/documents/treaties/rometreaty2.pdf
(Eriim tarihi:03.03.2012).
-www.erdemir.com.tr/images/yatirimcilar/ana_sozlesme_r.pdf
(Eriim tarihi: 20.02.2013).
-Yeni Trk Ticaret Kanunu Gerekesi, Madde Gerekeleri, (Gereke).
www.basbakanlik.gov.tr (Eriim tarihi: 20.03.2013).

44

Gazi niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi C. XVII, Y.2013, Sa. 1-2