mohd faisol mansor/kimia tingkatan 4/tajuk 7

TAJUK 7
asid dan bes
Teori Arrhenius

Bes ialah sebatian yang mengion

dalam air dan menghasilkan ion
hidroksida, OH-.

Asid sebagai bahan yang

mengion dalam air untuk
menghasilkan ion hidrogen,
H+ atau hidroksonium, H3O+.

Alkali ialah bes yang larut

dalam air yang
mengandungi ion
hidroksida, OH- yang
bergerak secara bebas.

Bes boleh bertindakbalas dengan

asid untuk menghasilkan garam
dan air sahaja.

Contoh:
HCl (g)

H2O

H+ (aq) + Cl- (aq)

NaOH(s)

H2O

Na+(aq) + OH-(aq)

Peranan Air
Dengan kehadiran air, asid boleh mengion untuk menghasilkan ion
hidrogen, H+ dan alkali akan menghasilkan ion hidroksida OH-.
Oleh itu, air merupakan bahan penting untuk penghasilan ion
hidrogen, H+ yang menyebabkan sifat asid dan ion hidroksida, OHyang menyebabkan sifat alkali.

130

mohd faisol mansor/kimia tingkatan 4/tajuk 7

Kebesan Asid
Ialah bilangan ion hidrogen yang dihasilkan oleh satu molekul
asid itu.

Asid Dwibes

Asid Monobes

Asid Tribes

Asid yang menghasilkan

satu ion hidrogen
apabila satu molekul asid
terlarut dalam air.

Contoh:

a) CH3COOH? (asid etanoik)

b) H2SO4? (Asid sulfurik )

c) HNO3? (Asid nitrik)

d) H3PO4? (Ais fosforik)

kekuatan asid & alkali

131

mohd faisol mansor/kimia tingkatan 4/tajuk 7

Asid Kuat

Asid Lemah

Asid kuat akan mengion sepenuhnya

di dalam air untuk menghasilkan ion
hidrogen, H+.
Darjah penceraian adalah tinggi.
Maka, semakin tinggi kepekatan ion
hidrogen dalam larutan akueus asid
tersebut.
Oleh itu, nilai pH semakin rendah
menjadikannya sebagai asid kuat.

Alkali Kuat

Alkali Lemah

132

mohd faisol mansor/kimia tingkatan 4/tajuk 7

SIFAT FIZIKAL ASID & ALKALI

Nilai pH

Kekonduksian Kertas Litmus

Elektrik

ASID
Rasa

Sifat Mengakis

Kertas Litmus
Nilai pH

ALKALI
Rasa

Sifat Mengakis

Kekonduksian
Elektrik

133

mohd faisol mansor/kimia tingkatan 4/tajuk 7

SIFAT KIMIA BAGI ASID & ALKALI

Asid boleh bertindakbalas dengan,
i) bes untuk menghasilkan garam dan air
Cth :
ii) logam untuk menghasilkan garam dan gas hidrogen
Cth :
iii) logam karbonat untuk menghasilkan garam, gas
karbon dioksida dan air
Cth:
iv) alkali untuk menghasilkan garam dan air (peneutralan)
Cth :

Alkali boleh bertindakbalas dengan,

i) asid untuk menghasilkan garam dan air (peneutralan)
Cth :
ii) garam ammonium untuk menghasilkan garam, air dan
gas ammonia
Cth :

134

mohd faisol mansor/kimia tingkatan 4/tajuk 7

Kepekatan asid & Alkali

Kepekatan ialah ukuran bagi kuantiti bahan terlarut
dalam 1 dm3 larutan.

Mol per dm3

( mol dm-3)

dm3

Gram per
( g dm-3)

*dikenali sebagai
kemolaran

Kepekatan
Pertukaran Unit
Gram per dm3
( g dm-3)

jisim molar
jisim molar

Mol per dm3

( mol dm-3)

Contoh
1. Kemolaran sebotol larutan asid nitrik, HNO3 ialah 2.0 mol dm-3.
Apakah kepekatan larutan tersebut dalam g dm-3?
[JAR: H, 1 ; N, 14 ; O , 16]

135

mohd faisol mansor/kimia tingkatan 4/tajuk 7

2. Kira kemolaran bagi larutan natrium sulfat, Na2SO4 yang

mempunyai kepekatan 28.4 g dm-3. [JAR: O, 16 ; Na, 23 ; S, 32]

Pengiraan Melibatkan Bilangan Mol & Kemolaran

3
Bilangan mol = Kemolaran x isipadu ( cm )
1000
MV
n=
1000

1.

250 cm3 larutan asid nitrik mengandungi 0.4 mol. Kira kemolaran
asid nitrik tersebut.

2.

5.00 g kuprum(II) sulfat dilarutkan dalam air untuk menghasilkan

500 cm3 larutan kuprum(II) sulfat. Kira kepekatan kuprum(II) sulfat
dalam g dm-3.

136

mohd faisol mansor/kimia tingkatan 4/tajuk 7

3.

Apakah jisim natrium karbonat yang diperlukan untuk melarut

dalam air bagi menyediakan 200 cm3 larutan natrium karbonat
yang mengandungi kepekatan 50 g dm-3.

4.

Kira bilangan mol bagi ammonia dalam 150 cm3 larutan akueus
ammonia dengan kemolaran 2 mol dm-3.

5.

Kira isipadu dalam dm3 bagi kemolaran 0.8 mol dm-3 asid sulfurik
yang mengandungi 0.2 mol.

6.

4.0 g serbuk natrium karbonat, Na2CO3 dilarutkan dalam air

untuk menghasilkan isipadu larutan sebanyak 250 cm3. Apakah
kemolaran larutan natrium karbonat itu? [JAR: C,12;O,16;Na,23]

137

mohd faisol mansor/kimia tingkatan 4/tajuk 7

7.

Larutan cair asid hidroklorik yang digunakan dalam makmal di

sekolah biasanya mempunyai kepekatan 2.0mol dm-3. Kira jisim
hidrogen klorida yang ditemui dalam 250 cm3 larutan asid
hidroklorik? [JAR : H,1; Cl,35.5]

8.

Kepekatan larutan kalium hidroksida ialah 84.0 g dm-3. Kira

bilangan mol bagi kalium hidroksida yang terdapat dalam
300 cm3 larutan itu. [JAR: K,39, H,1, O,16]

138

mohd faisol mansor/kimia tingkatan 4/tajuk 7

9.

Kira bilangan mol bagi ion hidrogen yang terdapat di dalam

200 cm3 larutan asid sulfurik yang mempunyai kemolaran 0.5 mol
dm-3.

Penyediaan Larutan Piawai

Larutan yang diketahui kepekatannya dikenali sebagai

larutan piawai.
Penyediaan Larutan Menggunakan Kaedah Pencairan
Menambahkan air ke dalam larutan pekat(larutan stok) akan
mengubah kepekatan larutan itu tetapi tidak mengubah bilangan
mol bahan terlarut dalam larutan itu.

Bil. Mol Larutan Stok = Bil. Mol Larutan Cair

n1 = n2
M1V1 = M2V2
139

mohd faisol mansor/kimia tingkatan 4/tajuk 7

Latihan

1.

Cari isipadu bagi 2.0 mol dm-3 asid sulfurik, H2SO4 yang
diperlukan untuk menyediakan 100 cm3 asid sulfurik yang
mempunyai kemolaran 1.0 mol dm-3.

2.

Kira isipadu larutan pekat yang diperlukan untuk menyediakan

setiap larutan cair yang berikut:
a)

50 cm3 bagi 0.1 mol dm-3 larutan natrium hidroksida,

NaOH dari 2.0 mol dm-3 larutan natrium hidroksida, NaOH.

b)

100 cm3 bagi 0.5 mol dm-3 larutan kalium manganat(VII),

KMnO4 dari 1.0 mol dm-3 larutan kalium manganat(VII),
KMnO4.

140

mohd faisol mansor/kimia tingkatan 4/tajuk 7

3.

Kira isipadu bagi 2.0 mol dm-3 asid sulfurik, H2SO4 yang diperlukan
untuk menyediakan 2.5 dm3 bagi 0.5 mol dm-3 larutan yang
sama.

4.

Kira kemolaran bagi larutan kalium hidroksida, KOH jika 200 cm3
bagi 2.0 mol dm-3 larutan kalium hidroksida, KOH ditambahkan
ke dalam 200 cm3 air.

5.

60 cm3 bagi 0.5 mol dm-3 larutan natrium hidroksida, NaOH,

dicarikan dengan 30 cm3 air. Kira kemolaran larutan yang
dihasilkan.

141

mohd faisol mansor/kimia tingkatan 4/tajuk 7

Nilai pH dan Kemolaran

Semakin meningkat tinggi kemolaran suatu asid, nilai pH bagi asid
akan menurun. Manakala, semakin tinggi nilai pH bagi suatu alkali,
kemolaran bagi alkali itu juga semakin tinggi.

Peneutralan
Pentitratan asid-bes
Tindakbalas antara
asid dan bes akan
menghasilkan
garam dan air.

Pentitratan adalah satu kaedah

yang menggunakan satu larutan
untuk menganalisis satu
larutan yang lain.

Penunjuk asid-bes
digunakan untuk
menentukan takat akhir
pentitratan.
Cth: metil jingga,
fenolftalein dan larutan
litmus.

Asid yang diketahui

kepekatannya dititiskan
melalui buret untuk
meneutralkan
sepenuhnya alkali yang
diketahui isipadunya.

Titik di mana larutan

berubah warna dikenali
sebagai
titik neutral (titik akhir).

Pentitratan Menggunakan
fenolftalein

142

mohd faisol mansor/kimia tingkatan 4/tajuk 7

peneutralan

Pentitratan

Asid-bes

143

mohd faisol mansor/kimia tingkatan 4/tajuk 7

Contoh
1.

Tuliskan persamaan kimia yang seimbang bagi peneutralan

yang berikut:
a) Asid sulfurik, H2SO4 dan larutan barium hidroksida, Ba(OH)2.

b) Asid nitrik, HNO3 dan larutan kalsium hidroksida, Ca(OH)2.

c) Asid etanoik, CH3COOH dan larutan kalium hidroksida, KOH .

Penunjuk Asid-bes
Penunjuk

Warna Dalam
Alkali

Warna Dalam
Larutan Neutral

Warna
Dalam Asid

Metil Jingga
Fenolftalein
Larutan litmus

Takat akhir bagi peneutralan juga boleh ditentukan melalui dua

kaedah di bawah:
i) Ukuran nilai pH menggunakan komputer
ii) Ukuran kekonduksian elektrik semasa pentitratan

144

mohd faisol mansor/kimia tingkatan 4/tajuk 7

Penyelesaian Masalah Melibatkan Peneutralan

Katakan persamaan kimia peneutralan seperti berikut
aA + bB

product

di mana,
A = asid
a = bil. mol bagi asid
B = bes
b = bil. mol bagi bes
MAVA = a
Oleh itu,

dan
MAVA
MBVB

MBVB = b
a
b

Latihan
1.

Dalam satu eksperimen, 25.0 cm3 larutan natrium hidroksida

yang tidak diketahui kepekatannya memerlukan 26.50 cm3 bagi
1.0 mol dm-3 asid sulfurik untuk tindakbalas sempurna dalam
pentitratan. Kira kemolaran bagi larutan natrium hidroksida
tersebut.

145

mohd faisol mansor/kimia tingkatan 4/tajuk 7

2.

Apakah isipadu bagi 0.5 mol dm-3 asid sulfurik, H2SO4 yang
diperlukan untuk meneutralkan 25.0 cm3 larutan ammonia, NH3
yang mempunyai kepekatan 0.8 mol dm-3?

3.

Satu sampel kuprum(II) oksida, CuO telah dineutralkan

sepenuhnya dengan 100 cm3 asid hidroklorik, HCl yang
mempunyai kemolaran 0.5 mol dm-3. Kira jisim bagi sampel
tersebut. [JAR: O, 16 ; Cu, 64]

146

mohd faisol mansor/kimia tingkatan 4/tajuk 7

4.

Isipadu asid sulfurik, H2SO4 berkepekatan 0.15 mol dm-3 yang

diperlukan untuk meneutralkan sepenuhnya 25.0 cm3 kalium
hidroksida, KOH ialah 30.5 cm3. Kira kemolaran bagi larutan
kalium hidroksida, KOH tersebut.

5.

Seorang pelajar melarutkan 3.65 g gas hidrogen klorida, HCl

dalam air untuk menghasilkan 1.0 dm3 larutan asid hidroklorik.
Kira isipadu bagi 0.1 mol dm-3 larutan barium hidroksida, Ba(OH)2
yang diperlukan untuk meneutralkan sepenuhnya 25.0 cm3
larutan asid hidroklorik. [JAR : H, 1 ; Cl, 35.5]

147