Ejercicios Quimica 2º Bachillerato

QUIMICA 2 BACHARELATO
EXERCICIOS RESOLTOS
EXERCICIOS RESOLTOS
QUMICA
Segundo Curso de Bacharelato
Manuela Domnguez Real
1 Edicin
Setembro 2003
2003
Manuela Domnguez Real
2003
BAA Edicins
Polgono de Pocomaco, 2 Avda.
Parcela G18 Nave posterior
15190 A Corua
comercial@baiaedicions.com
www.baiaedicions.com
Edita
Baa Edicins
Deseo e
maquetacin dixital
Baa Edicins, Xos M. Taboada Surez
ISBN:
84 96128 29 6
D. LEGAL:
C 1867 - 2003
Reservados todos os dereitos. Ningunha parte deste CD-ROM pode ser reproducida ou
almacenada nun sistema de informtica ou transmitida de calquera forma por calquera medio, xa
sexa electrnico, mecnico, fotocopia, gravacin ou outros mtodos sen previo aviso e expreso
permiso da editorial.
AUTORA
MANUELA DOMINGUEZ FEAL
PAXINA
EXERCICIOS RESOLTOS
TEMA 0:
CLCULOS NUMRICOS ELEMENTAIS EN QUMICA
1. Calcula a masa atmica media do nquel sabendo que existen 5 istopos distintos cos datos que
podes ver na seguinte tboa:
60
61
62
64
Ni
Ni
Ni
Ni
Ni
Masa
57,9353 59,9332 60,9310 61,9283 63,9280
% de abundancia 68,274 26,095 1,134
3,593
0,904
Istopo
58
Resolucin:
Para calcular a masa media, multiplcase a masa atmica de cada un dos istopos pola sa porcentaxe de
abundancia e smanse estes valores, dividindo entre 100 se empregamos tantos por cento:
A % de abundancia
i
Masa atmica media do nquel = Ar(Ni) =
100
57,9353 68,274 + 59,9332 26,095 + 60,9310 1,134 + 61,9283 3,593 + 63,9280 0,904
100
3955,5 + 1560,0 + 69,10 + 222,5 + 57,8 5868,9
=
= 58,689
Ar(Ni) =
100
100
Ar(Ni) =
Ar(Ni) = 58,689
2. Expresa en moles: a) 2 g de auga. b) 44,8 l de helio en c.n. c) 7,0 g de osxeno gas. d) 196 g de cido
sulfrico. e) 300 g de permanganato de potasio. f) 1025 tomos de ferro.
Resolucin:
a) Mr(H2O) = 1 2 + 16 = 18
2 g de H2O
1 mol de H 2 O
= 0,1 mol H2O
18 g de H 2 O
b) Sabemos que 1 mol dun gas ideal en condicins normais ocupa 22,4 litros:
44,8 l de He
1 mol
= 2 mol He
22,4 l
c) Mr(O2) = 16 2 = 32
7,0 g O2
1 mol de O 2
= 0,22 mol O2
32 g de O 2
d) Mr(H2SO4) = 1 2 + 32 + 16 4 = 98
196 g H2SO4
1 mol de H 2SO 4
= 2 mol H2SO4
98 g de H 2SO 4
e) Mr(KMnO4) = 39 + 55 + 16 4 = 158
300 g KMnO4 1 mol de KMnO 4 = 1,90 mol KMnO4
158 g de KMnO 4
AUTORA
PAXINA
EXERCICIOS RESOLTOS
f) 1025 tomos de Fe
1 mol de Fe
= 16,6 mol Fe
6,022 10 23 tomos de Fe
3. Calcula o nmero de molculas e o nmero de tomos de hidrxeno que hai en 2,0 mg de butano.
Resolucin:
Mr(C4H10) = 12 4 + 1 10 = 58
1 mol de C 4 H10 6,022 10 23 molculas de C 4 H10
19
1g
= 2,110 molculas C4H10

1000 mg 58 g de C 4 H10
1 mol de C 4 H10
20
10 tomos de H
2,1 1019 molculas de C 4 H10
= 2,110 tomos de H
1 molcula de C 4 H10
2,0 mg C4H10
4. Calcula o nmero de molculas contido en 10 ml de auga pura a 4 C. (Selectividade COU. Set-96)*

Resolucin:
temperatura de 4 C a densidade da auga 1 g/ml. Facendo as correspondentes transformacins:
Mr(H2O) = 1 2 + 16 = 18
10 ml de H 2 O
1 g de H 2 O 1 mol de H 2 O 6,022 10 23 molculas H 2 O
= 3,41023 molculas de agua

1 ml de H 2 O 18 g de H 2 O
1 mol de H 2 O
5. Calcula cl dos seguintes compostos ten maior porcentaxe de carbono: CO, CO2 e CaCO3.
Resolucin:
A partir da frmula do composto e dos valores das masas atmicas dos elementos que o compoen, podemos calcular
a porcentaxe en peso de cada elemento nese composto. Este tipo de clculo un sinxelo clculo de porcentaxe:
n de tomos de X Ar
% de X =
100
Mr
Mr(CO) = 12 + 16 = 28
% de C =
1 12
100 = 43%
28
Mr(CO2) = 12 + 16 2 = 44
% de C =
1 12
100 = 27%
44
Mr(CaCO3) = 40 + 12 + 16 3 = 100
% de C =
1 12
100 = 12%
100
O composto que ten maior porcentaxe de carbono o CO.

6. Certo hidrocarburo contn un 85,5% de carbono. Sabendo que 8,8 g deste, en estado gasoso,
ocupan un volume de 3,3 litros, medidos a 50 C e 1 atm, calcula: a) A sa frmula mis sinxela
(emprica). b) A sa frmula molecular. (Selectividade COU. Xu-92)
Resolucin:
a) En 100 g do hidrocarburo dado hai 85,5 g de carbono; o resto hidrxeno (14,5 g). Se convertemos estes
datos en moles e buscamos a relacin entre moles obtemos a frmula emprica do hidrocarburo:
Cuestin formulada nun exercicio de tres preguntas.
AUTORA
PAXINA
EXERCICIOS RESOLTOS
1 mol de C
= 7,13 mol de C
12 g de C
1 mol de H
14,5 g de H
= 14,5 mol de H
1 g de H
85,5 g de C
Dividindo entre o mis pequeno destes nmeros :
14,5 mol de H
=2
7,13 mol de C
Obsrvase que hai o dobre de moles de carbono que de hidrxeno, entn a frmula emprica CH2.
b) Para obter a frmula molecular necesitamos coecer a sa masa molecular, que podemos calcular se se
ten en conta que un gas e se supn un comportamento ideal.
Se na frmula: P V = n R T substitumos o nmero de moles pola masa en gramos divida entre a masa
molecular (m/Mr), a nica variable descoecida ser a masa molecular, que calcularemos substitundo os
datos coecidos nas unidades axeitadas:
P V =
m
R T
Mr
1 3,3 =
8,8
0,082 323
Mr
Mr = 71
A frmula molecular un mltiplo da frmula emprica tal que a sa masa molecular coincida coa
calculada:
Mr(CH2) n = Mr
(12 + 2) n = 71
n=5
A frmula molecular contn cinco veces emprica. A frmula molecular do hidrocarburo C5H10.
7. Unha substancia orgnica contn s carbono, hidrxeno e osxeno. A 250 C e 750 mmHg, 1,65
gramos da dita substancia en forma de vapor ocupan 629 ml. A sa anlise elemental a seguinte:
63,1% de C e 8,7% de H. Calcula a sa frmula molecular. (Selectividade COU. Xu-94)
Resolucin:
En 100 g de composto hai 63,1 g de C, 8,7 g de H e o resto osxeno (28,2 g). Comezaremos por calcular a
frmula emprica convertendo a moles estas cantidades e buscando a relacin entre moles:
1 mol de C
= 5,26 mol de C
12 g de C
1 mol de H
8,7 g de H
= 8,7 mol de H
1 g de H
1 mol de O
28,2 g de O
= 1,76 mol de O
16 g de C
63,1 g de C
Dividimos entre o mis pequeno deles :
5,26 mol de C
=3
1,76 mol de O
8,7 mol de H
=5
1,76 mol de O
Obsrvase que hai tres veces mis moles de carbono que de osxeno e cinco veces mis moles de hidrxeno
que de osxeno, entn a frmula emprica C3H5O.
Para obter a frmula molecular necesitamos coecer a sa masa molecular, que podemos calcular se se ten
en conta que un gas e se supn un comportamento ideal.
AUTORA
PAXINA
EXERCICIOS RESOLTOS
P V =
m
R T
Mr
750
1,65
0,629 =
0,082 523
760
Mr
Mr = 114
calculada:
Mr(C3H5O) n = Mr
(36 + 5 + 16) n = 114
n=2
A frmula molecular contn das veces emprica. A frmula molecular do composto C6H10O2.
8. A combustin de 6,26 g dun hidrocarburo (s contn C e H) produciu 18,36 g de dixido de
carbono e 11,27 g de auga. Por outra parte, comprobouse que eses 6,26 g ocupan un volume de 4,67
litros en condicins normais. Acha as frmulas emprica e molecular do dito hidrocarburo.
(Selectividade COU. Set-98)
Resolucin:
Neste caso non temos as cantidades de carbono e hidrxeno que hai nunha cantidade dada do hidrocarburo,
pero podemos calculalas a partir das cantidades dos productos que resultan da sa combustin. A
combustin dun hidrocarburo d lugar formacin de dixido de carbono e auga.
CxHy + O2 (en exceso) x CO2 +
y
H2O
2
Cando remata a combustin, todo o carbono que haba no hidrocarburo atpase no CO2 e todo o hidrxeno
na auga. Calcularemos os moles destes elementos que hai nos productos da combustin, que son os que
haba no hidrocarburo, e observando a relacin entre estes moles obteremos a frmula emprica:
Mr(CO2) = 12 + 16 2 = 44
Mr(H2O) = 1 2 + 16 = 18
18,36 g de CO 2
1 mol de CO 2 1 mol de C
= 0,417 mol de C
44 g de CO 2 1 mol de CO 2
11,27 g de H 2 O
1 mol de H 2 O 2 mol de H
= 1,25 mol de H
18 g de H 2 O 1 mol de H 2 O
1,25 mol de H
=3
0,417 mol de C
Obsrvase que hai o triple de moles de carbono que de hidrxeno, entn a frmula emprica CH3.
en conta que un gas e se supn un comportamento ideal.
P V =
m
R T
Mr
1 4,67 =
6,26
0,082 273
Mr
Mr = 30
calculada:
AUTORA
PAXINA
EXERCICIOS RESOLTOS
Mr(CH3) n = Mr
(12 + 3) n = 30
n=2
A frmula molecular contn das veces emprica. A frmula molecular do hidrocarburo C2H6.
9. Na combustin de 2,37 g de carbono frmanse 8,69 g dun xido gasoso deste elemento. Un litro
deste xido pesa 1,98 g, medidos a 1 atm de presin e a 273 K de temperatura. Supoendo que se
comporta como un gas ideal, obtn: a) a frmula emprica; b) a frmula molecular. (Selectividade
COU. Xu-00)
Resolucin:
Neste caso sabemos que cando arde (reacciona con osxeno) unha certa cantidade de carbono (2,37 g)
produce 8,69 g de un xido. O xido formado contn todo o carbono que tiamos nun principio mais unha
certa cantidade de osxeno que podemos coecer restndolle a masa de carbono masa de xido:
8,69 g de xido 2,37 g de C = 6,32 g de O hai no composto formado.
Xa coecemos as cantidades dos elementos que forman o composto, que nos permitirn obter a sa frmula
emprica. Termos que convertilas a moles e buscar a relacin entre moles:
1 mol de C
= 0,198 mol de C
12 g de C
1 mol de O
6,32 g de O
= 0,395 mol de O
16 g de O
0,395 mol de O
Dividindo entre o mis pequeno :
=2
0,198 mol de C
2,37 g de C
Obsrvase que hai o dobre de moles de osxeno que de carbono, entn a frmula emprica CO2.
en conta que o xido un gas e se supn un comportamento ideal.
P V =
1 1 =
m
R T
Mr
1,98
0,082 273
Mr
Mr = 44
calculada:
Mr(CO2) n = Mr
(12 + 32) n = 44
n=1
A frmula molecular coincide coa emprica. A frmula molecular do xido CO2.
10. A anlise da nicotina deu como resultado un 74% de carbono, 8,7% de hidrxeno e 17,3% de
nitrxeno. Pdese: a) Frmula emprica. b) Frmula molecular, se a sa masa molecular 162.
Resolucin:
a) Segundo os datos do exercicio, en 100 g de nicotina hai 74 g de carbono, 8,7 g de hidrxeno e 17,3 g de
nitrxeno. Se convertemos estes datos en moles e buscamos a relacin entre moles, obteremos a frmula
emprica da nicotina:
AUTORA
PAXINA
EXERCICIOS RESOLTOS
1 mol de C
= 6,17 mol de C
12 g de C
1 mol de H
8,7 g de H
= 8,7 mol de H
1 g de H
1 mol de N
17,3 g de N
= 1,23 mol de N
14 g de N
74 g de C
Dividimos entre o nmero de moles mis pequeno :
6,17 mol de C
=5
1,23 mol de N
8,7 mol de H
=7
1,23 mol de N
Obsrvase que hai cinco veces mis moles de carbono que de nitrxeno e sete veces mis moles de
hidrxeno que de nitrxeno, entn a frmula emprica C5H7N.
b) Pdese calcular facilmente a frmula molecular da nicotina, xa que temos como dato a sa masa molecular. A
frmula molecular ten que ser un mltiplo da frmula emprica tal que a sa masa molecular coincida coa que
coecemos:
Mr(C5H7N) n = Mr
(12 5 + 7 1 + 14) n = 162
81 n = 162
n=2
A frmula molecular contn das veces emprica, ser: C10H14N2.
11. Un aminocido contn C, H, O e N. Nun experimento, a combustin completa de 2,175 g dese
aminocido deu 3,94 g de CO2 e 1,89 g de H2O. Nun experimento distinto, 1,873 g de aminocido
produciron 0,436 g de NH3. Calcula a frmula emprica do aminocido e a sa frmula molecular,
se a masa molecular aproximada 150.
Resolucin:
Os datos dos productos obtidos nas experiencias que se citan, permtennos coecer os moles de cada
elemento que hai nunha certa cantidade de aminocido. Se observamos a relacin entre estes moles,
obteremos a frmula emprica.
Na combustin (reaccin con osxeno) de 2,175 g de aminocido obtemos CO2, no que se atopa o carbono
que haba no aminocido antes de queimalo, e H2O, que contn o hidrxeno que haba no aminocido.
Comecemos por calcular os gramos de C e H que haba nos 2,175 g de aminocido:
3,94 g de CO 2
1 2 g de C
= 1,074 g de C
44 g de CO 2
1,89 g de H 2 O
2 g de H
= 0,2100 g de H
18 g de H 2 O
No outro experimento realizado, 1,873 g de aminocido producen unha certa cantidade de amonaco, que
contn o nitrxeno que haba no aminocido antes do experimento.
0,436 g de NH 3
1 4 g de N
= 0,3590 g de N
17 g de NH 3
Sabemos que en 1,873 g de aminocido hai 0,359 g de nitrxeno, dato que nos permite calcular a cantidade
de nitrxeno que hai en 2,175 g1:
0,3590 g de N
2,175 g de aminocido = 0,4169 g de N
1,873 g de aminocido
Coecidas as cantidades de C, H e N que hai en 2,175 g de aminocido podemos calcular a cantidade de

osxeno:
2,175 g de aminocido 1,074 g de C 0,2100 g de H 0,4169 g de N = 0,4741 g de O
1
Tamn se poderan calcular as porcentaxes de cada elemento no aminocido.
AUTORA
PAXINA
EXERCICIOS RESOLTOS
Convertendo estas cantidades a moles:

1 mol de C
= 0,0895 mol de C
12 g de C
1 mol de H
0,2100 g de H
= 0,2100 mol de H
1 g de H
1 mol de N
0,4169 g de N
= 0,02978 mol de N
14 g de N
1 mol de O
0,4741 g de O
= 0,02963 mol de O
16 g de O
1,074 g de C
A relacin entre moles obtense dividindo entre o menor destes nmeros:

0,0895 mol de C
=3
0,02963 mol de O
0,21 mol de H
=7
0,02963 mol de O
0,02978 mol de N
=1
0,02963 mol de O
A frmula emprica do aminocido C3H7NO.

Dado que coecemos a masa molecular do aminocido, podemos determinar cantas veces a frmula
molecular contn emprica:
Mr(C3H7NO) n = Mr
(12 3 + 7 1 + 14 + 16) n = 162
73 n = 162
n=2
A frmula molecular contn das veces emprica, ser: C6H14N2O2.
12. A concentracin en masa dunha disolucin acuosa de carbonato de potasio 389,4 g/dm3. A
densidade da dita disolucin 1,298 g/cm3. Calcula: a) A composicin da disolucin expresada en
porcentaxe en masa de soluto. b) A fraccin molar de cada compoente.
Resolucin:
a) Para calcular a composicin da disolucin en porcentaxe en masa necesitamos coecer a masa de soluto
que hai nunha certa masa de disolucin. Sabemos que hai 389,4 g de soluto en 1 dm3 de disolucin, entn
empregaremos a densidade para calcular a masa dun litro (1000 cm3) de disolucin, co que teremos todos os
datos necesarios:
= 1,298 g/cm3
1,298 g
= 1298 g para un litro de disolucin.
1 cm 3
389,4 g
masa de soluto
% masa =
100 =
100 = 30% de K2CO3
1298 g
masa de disolucin
1000 cm 3
b) Para calcular fracciones molares necesitamos datos das cantidades de soluto e disolvente en moles, por
exemplo as cantidades que hai nun litro de disolucin (1298 g):
Masa de carbonato de potasio en 1 litro de disolucin = 389,4 g
Masa de auga en 1 litro de disolucin = 1298 g 389,4 g = 908,6 g
Mr(H2O) = 1,0 2 + 16,0 = 18,0
908,6 g de H 2 O
1 mol de H 2 O
= 50,5 mol de H 2 O
18,0 g de H 2 O
Mr(K2CO3) = 39,1 2 + 12,0 + 16,0 3 = 138,2

1 mol de K 2 CO 3
= 2,818 mol de K 2 CO 3
138,2 g de K 2 CO 3
nK 2CO3
2,818
=
=
= 0,053
nK 2CO3 + nH 2O 2,818 + 50,5
389,4 g de K 2 CO 3
X K 2CO3 =
nK 2CO3
n totales
AUTORA
PAXINA
EXERCICIOS RESOLTOS
X H 2O =
n H 2O
n totales
nH 2O
nK 2CO3 + nH 2O
50,5
= 0,947
2,818 + 50,5
En realidade abonda calcular a fraccin molar dun dos compoentes, posto que a outra o resto ata un (son
tantos por un).
13. Calcula a masa de auga que se debe engadir a 500 g dun cido ntrico concentrado, do 60% en
masa, para obter unha disolucin do 15% en masa.
Resolucin:
Se engadimos auga a unha disolucin, a cantidade de soluto, neste caso cido ntrico, non vara, s o fai a
cantidade de disolvente. Polo tanto, comezaremos por calcular a cantidade de cido ntrico que temos na
disolucin de partida: 500 g do 60% en cido ntrico.
500 g de disolucin
60 g de HNO 3
= 300 g de HNO 3
100 g de disolucin
Se chamamos m masa de auga engadida para que a disolucin sexa do 15%:

masa de soluto
100
masa de disolucin
300
15 =
100
500 + m
% masa =
De onde obtemos a masa de auga que hai que engadir m = 1500 g.

14. Desxase preparar un litro de disolucin de cido clorhdrico 1 molar a partir do producto
comercial, que consiste nunha disolucin do 36% en peso e 1,2 g/cc de densidade. Indica o
procedemento que se debe seguir, describe o material que se debe empregar e determina o volume
de cido concentrado que se debe coller. (Selectividade COU. Set-91 e Set-94)
Resolucin:
Se queremos preparar 1 litro de disolucin de HCl, debemos ter no laboratorio un matraz aforado de 1 litro.
M =
1=
nmero de moles de soluto (HCl)

litros de disolucin
n
n = 1 mol de HCl
1
Este mol de HCl que necesitamos temos que collelo no cido comercial, que unha disolucin lquida cun
36% de HCl. Calcularemos o volume desta disolucin que imos coller:
Mr(HCl) = 1,0 + 35,5 = 36,5
1 mol de HCl
36,5 g de HCl 100 g de disolucin

1 cm 3
3
= 85 cm
1 mol de HCl
36 g de HCl
1,2 g de disolucin
Necesitamos 85 cm3 do cido comercial, que colleremos cunha probeta e na vitrina de gases. A continuacin
botamos o cido no matraz aforado de 1 litro e completamos con auga (empregando un frasco lavador) ata o
aforo, facendo uso dun contagotas cando se estea acadando este para non rebordalo. Tapamos o matraz,
axitamos, e xa temos a disolucin. Para finalizar, debemos botar nun frasco a disolucin obtida e etiquetala:
HCl 1 M.
15. Desxase preparar 500 ml de disolucin de cido clorhdrico 0,5 M. Para iso disponse de cido
clorhdrico comercial do 36% en peso e de densidade 1,2 g/cc. Indica as operacins que realizaras,
describindo o material que empregaras. (Selectividade COU. Xu-92)
Resolucin:
Se queremos preparar 500 ml de disolucin de HCl, debemos ter no laboratorio un matraz aforado de 500
ml (0,5 litros).
AUTORA
PAXINA
EXERCICIOS RESOLTOS

litros de disolucin
n
n = 0,25 mol de HCl
0,5 =
0,5
M =
Necesitamos 0,25 moles de HCl que colleremos no cido comercial. Posto que o cido comercial unha
disolucin lquida cun 36% de HCl, calculamos o volume desta disolucin que temos que coller:
Mr(HCl) = 1,0 + 35,5 = 36,5
0,25 mol de HCl

1 cm 3
3
= 21 cm
1 mol de HCl
36 g de HCl
1,2 g de disolucin
Necesitamos 21 cm3 do cido comercial, que colleremos cunha probeta e na vitrina de gases. A continuacin
botamos o cido no matraz aforado de 500 ml e completamos con auga (empregando un frasco lavador) ata
o aforo, empregando un contagotas cando se estea acadando este para non rebordalo. Tapamos o matraz,
HCl 0,5 M.
16. Explica cmo prepararas no laboratorio 100 ml de disolucin 0,1 M de nitrato de calcio, se partes:
a) de nitrato de calcio puro; b) dunha disolucin de nitrato de calcio 2,5 M. Indica e debuxa o
material que empregaras en cada caso. (Selectividade COU. Set-92)
Resolucin:
Se queremos preparar 100 ml de disolucin 0,1 M de Ca(NO3)2, necesitamos un matraz aforado de 100 ml.
nmero de moles de soluto (Ca(NO 3 ) 2 )
litros de disolucin
n
0,1 =
n = 0,01 mol de Ca(NO 3 ) 2
0,1
M =
Para preparar esta disolucin necesitamos 0,01 moles de nitrato de calcio.

a) Se partimos de nitrato de calcio puro e slido, s temos que converter os moles a gramos para saber a
cantidade de composto que temos que pesar:
Mr(Ca(NO3)2) = 40 + (14 + 16 3) 2 = 164
0,01 mol de Ca(NO 3 ) 2
164 g de Ca(NO 3 ) 2
= 1,64 g de Ca(NO3)2
1 mol de Ca(NO 3 ) 2
Con axuda dunha balanza pesamos 1,64 g de nitrato de calcio, empregando un vidro de reloxo para
depositar o reactivo e unha esptula para collelo. A continuacin, con axuda dun frasco lavador, arrastramos
o soluto con auga ata un vaso de precipitados. Engadimos mis auga (sen exceder os 100 ml finais) e
axitamos cunha varia de vidro ata que o nitrato de calcio se disolva. A continuacin, botamos o contido do
vaso ao matraz aforado de 100 ml e completamos con auga (empregando un frasco lavador) ata o aforo,
facendo uso dun contagotas cando se estea acadando este para non rebordalo. Tapamos o matraz, axitamos,
e xa temos a disolucin. Para finalizar, debemos botar nun frasco a disolucin obtida e etiquetala: Ca(NO3)2
0,1 M.
b) Se partimos doutra disolucin acuosa de nitrato de calcio, de concentracin 2,5 M, debemos calcular o
volume desta disolucin que contn os 0,01 moles de nitrato de calcio que necesitamos:
0,01 mol de Ca(NO 3 ) 2
1 L de disolucin
= 4 10 3 L de disolucin = 4 ml de disolucin
2,5 mol de Ca(NO 3 ) 2
Con axuda dunha pipeta, collemos os 4 ml da disolucin 2,5 M e botmolos nun matraz aforado de 100 ml.
Tapamos o matraz, axitamos, e xa temos a disolucin. Para finalizar, debemos botar nun frasco a disolucin
AUTORA
PAXINA
10
EXERCICIOS RESOLTOS
obtida e etiquetala: Ca(NO3)2 0,1 M.

17. Explica cmo prepararas no laboratorio 500 g dunha disolucin do 2% en CuSO4, se disps de
sulfato de cobre(II) pentahidratado (slido) de frmula CuSO45H2O. Indica e debuxa o material
necesario. (Selectividade COU. Set-92)
Resolucin:
Coecemos a masa de disolucin que queremos preparar e a sa porcentaxe, datos que nos permiten calcular
a cantidade de soluto puro que necesitariamos e desta cantidade podemos obter a de soluto hidratado:
Mr(CuSO4) = 63,6 + 32,1 + 16 4 = 159,7
Mr(CuSO45H2O) = 63,6 + 32,1 + 16 4 + 5 (1 2 + 16)= 249,7
500 g de disolucin
2 g de CuSO 4
249,7 de CuSO 4 5H 2 O
= 16 g de CuSO45H2O
100 g de disolucin
159,7 g de CuSO 4
O resto da disolucin ser auga. Como a masa total de disolucin 500 g, a masa de auga que se debe
engadir ao soluto ser:
500 g de disolucin 16 g de soluto = 484 g de auga
Supoendo que a densidade da auga 1 g/ml, necesitamos engadir 484 ml de auga ao soluto.
Debemos coller 484 ml de auga nunha probeta. Con axuda dunha balanza pesamos 16 g de sulfato de
cobre(II) pentahidratado, empregando un vidro de reloxo para depositalo e unha esptula para collelo.
Arrastramos, co contido da probeta, o soluto cara a un vaso de precipitados e axitamos a disolucin cunha
varia de vidro, ata que se disolva todo o soluto. Xa temos a disolucin, que botaremos nun frasco e
etiquetaremos: CuSO4 2%.
Material empregado:
18. Describe cmo se preparara no laboratorio unha disolucin 3 M de cido ntrico [trioxonitrato(V)
de hidrxeno] se se dispn dun cido ntrico comercial de 1,42 g/cm3 de densidade e do 69,5% de
riqueza en peso. Especifica todo o material necesario e as precaucins necesarias para preparar
200 ml de tal disolucin. (Selectividade COU. Xu-00)
Resolucin:
Se queremos preparar 200 ml de disolucin de HNO3, debemos ter no laboratorio un matraz aforado de 200
ml (0,2 litros).
nmero de moles de soluto (HNO 3 )
litros de disolucin
n
3=
n = 0,6 mol de HNO 3
0,2
M =
Necesitamos 0,6 moles de HNO3 que colleremos no cido comercial. Posto que o cido comercial unha
disolucin lquida cun 69,5% de HNO3, calculamos o volume desta disolucin que temos que coller:
Mr(HNO3) = 1 + 14 +16 3 = 63
0,6 mol de HNO 3
63 g de HNO 3 100 g de disolucin

1 cm 3
3
= 38 cm
1 mol de HNO 3 69,5 g de HNO 3 1,42 g de disolucin
Necesitamos 38 ml do cido comercial, que collemos cunha probeta e na vitrina de gases. A continuacin
botamos o cido no matraz aforado de 200 ml e completamos con auga (que botamos cun frasco lavador) ata
o aforo, empregando un contagotas cando se estea acadando este para non excedelo. Tapamos o matraz,
axitamos, e xa temos a disolucin. Para finalizar, debemos botar a disolucin obtida nun frasco e etiquetala:
HNO3 3 M.
19. Dispoemos de 100 ml dunha disolucin de HCl 0,5 M e desexamos preparar 100 ml doutra
AUTORA
PAXINA
11
EXERCICIOS RESOLTOS
disolucin de HCl exactamente 0,05 M. Como procederas? Explcalo detalladamente, nomeando

o material axeitado e a sa capacidade. (Selectividade COU. Xu-94)
Resolucin:
ml (0,1 litros).
litros de disolucin
n
0,05 =
n = 0,005 mol de HCl
0,1
M =
Necesitamos 0,005 moles de HCl, que colleremos da disolucin que temos nun principio (HCl 0,5 M).
Calculamos o volume desta disolucin que temos que coller:
0,005 mol de HCl
1 L de disolucin
1000 ml
= 10 ml de disolucin 0,5 M
0,5 mol de HCl 1 L de disolucin
Necesitamos 10 ml da disolucin 0,5 M, que collemos cunha pipeta (de 10 ml) e botamos no matraz aforado
de 100 ml. A continuacin completamos con auga (empregando un frasco lavador) ata o aforo, facendo uso
dun contagotas cando se estea acadando este para non excedelo. Tapamos o matraz, axitamos, e xa temos a
disolucin. Para finalizar, debemos botar a disolucin obtida nun frasco e etiquetala: HCl 0,05 M.
20. Dispoemos de 500 ml de cido clorhdrico 0,25 M e desexamos preparar 100 ml doutra disolucin
de cido clorhdrico 0,025 M. Como procederas? Explcao detalladamente, nomeando o material
axeitado e a sa capacidade. (Selectividade COU. Set-95)
Resolucin:
ml (0,1 litros).
litros de disolucin
n
0,025 =
n = 0,0025 mol de HCl
0,1
M =
Necesitamos 0,0025 moles de HCl, que collemos da disolucin que temos nun principio (HCl 0,25 M).
Calculamos o volume desta disolucin que temos que coller:
0,0025 mol de HCl
1 L de disolucin
1000 ml
= 10 ml de disolucin 0,25 M
0,25 mol de HCl 1 L de disolucin
Necesitamos 10 ml da disolucin 0,25 M, que collemos cunha pipeta (de 10 ml) e botamos no matraz
aforado de 100 ml. A continuacin completamos con auga (empregando un frasco lavador) ata o aforo,
facendo uso dun contagotas cando se estea acadando este para non excedelo. Tapamos o matraz, axitamos, e
xa temos a disolucin. Para finalizar, debemos botar a disolucin obtida nun frasco e etiquetala: HCl 0,025
M.
21. Describe detalladamente o procedemento para preparar no laboratorio 200 ml de disolucin de
hidrxido de sodio 0,05 M a partir do producto puro. Cantos moles e cantos gramos de hidrxido
de sodio existirn por litro de disolucin? (Selectividade COU. Set-96)
Resolucin:
Para preparar 200 ml de disolucin 0,05 M de NaOH, necesitamos un matraz aforado de 200 ml (0,2 L).
nmero de moles de soluto NaOH
litros de disolucin
n
0,05 =
n = 0,01 mol de NaOH
0,2
M =
AUTORA
PAXINA
12
EXERCICIOS RESOLTOS
Para preparar esta disolucin necesitamos 0,01 moles de NaOH. Como dispoemos de NaOH puro e slido,
s temos que converter os moles a gramos para saber a cantidade de composto que temos que pesar:
Mr(NaOH) = 23 + 16 + 1 = 40
0,01 mol de NaOH
40 g de NaOH
= 0,04 g de NaOH
1 mol de NaOH
Con axuda dunha balanza pesamos 0,04 g de hidrxido de sodio, empregando un vidro de reloxo para
depositar o reactivo e unha esptula para collelo. A continuacin, con axuda dun frasco lavador, arrastramos
o hidrxido de sodio con auga ata un vaso de precipitados. Engadimos mis auga (sen exceder os 200 ml
finais) e axitamos cunha varia de vidro ata que o hidrxido de sodio se disolva. A continuacin, botamos o
contido do vaso no matraz aforado de 200 ml e completamos con auga (empregando un frasco lavador) ata o
aforo, facendo uso dun contagotas cando se estea acadando este para non excedelo. Tapamos o matraz,
NaOH 0,05 M.
Dado que a disolucin preparada 0,05 M (0,05 mol/l), nun litro desta disolucin haber 0,05 moles de
hidrxido de sodio, que sern 2 g deste hidrxido segundo:
0,05 mol de NaOH
40 g de NaOH
= 2 g de NaOH
1 mol de NaOH
22. a) Como prepararas no laboratorio 500 ml de disolucin de hidrxido de sodio 0,1 M a partir do
producto puro (slido en lentellas)? Fai os clculos e explica o procedemento. b) Cantos gramos e
cantos moles de hidrxido de sodio existirn por litro de disolucin? (Selectividade COU. Xu-98)
Resolucin:
a) Queremos preparar 500 ml de disolucin de NaOH 0,1 M, entn o primeiro que necesitamos un matraz
aforado de 500 ml (0,5 l).
litros de disolucin
n
0,1 =
0,5
M =
Mr(NaOH) = 23 + 16 + 1 = 40
0,05 mol de NaOH
40 g de NaOH
= 2 g de NaOH
1 mol de NaOH
Con axuda dunha balanza pesamos 2 g de hidrxido de sodio, empregando un vidro de reloxo para depositar
o reactivo e unha esptula para collelo. Con axuda dun frasco lavador, arrastramos o hidrxido de sodio con
auga ata un vaso de precipitados. Engadimos mis auga (sen exceder os 500 ml finais) e axitamos cunha
varia de vidro ata que o hidrxido de sodio se disolva. A continuacin botamos o contido do vaso ao
matraz aforado de 500 ml e completamos con auga (empregando un frasco lavador) ata o aforo, facendo uso
dun contagotas cando se estea acadando este para non excedelo. Tapamos o matraz, axitamos e xa temos a
disolucin. Para finalizar debemos botar a disolucin obtida nun frasco e etiquetala: NaOH 0,1 M.
b) Dado que a disolucin preparada 0,1 M (0,1 mol/l), nun litro desta disolucin haber 0,1 moles de
hidrxido de sodio, que sern 4 g deste hidrxido segundo:
0,1 mol de NaOH
40 g de NaOH
= 4 g de NaOH
1 mol de NaOH
23. Nun recipiente hai 45 g de dixido de carbono e 60 g de nitrxeno, sendo a presin total 500
AUTORA
PAXINA
13
EXERCICIOS RESOLTOS
mmHg. Calcula: a) A presin parcial de cada gas. b) Cantos tomos hai no recipiente? c) Cal
ser a porcentaxe en volume de cada gas na mestura?
Resolucin:
a) Un xeito de calcular a presin parcial dun gas empregando a lei de Dalton das presins parciais:
Pi = Xi PT
Para empregar esta relacin debemos calcular o nmero de moles de cada gas e a sa fraccin molar:
Mr(CO2) = 12 + 16 2 = 44
45 g de CO 2
1 mol de CO 2
= 1,0 mol de CO 2
44 g de CO 2
Mr(N2) = 14 2 = 28
1 mol de N 2
= 2,1 mol de N 2
28 g de N 2
nCO 2
nCO 2
1,0
=
=
=
= 0,32
n totales nCO 2 + n N 2 1,0 + 2,1
60 g de N 2
X CO 2
X N2 =
nN2
n totales
nN2
n N 2 + nCO 2
2,1
*
= 0,68
2,1 + 1,0
Agora doado obter as presins parciais:

PCO 2 = X CO 2 PT = 0,32 500 = 160 mmHg
PN 2 = X N 2 PT = 0,68 500 = 340 mmHg
b) Xa calculamos o nmero de moles de cada gas, nmero que nos permitir calcular os tomos de cada un
deles e os tomos totais:
1,0 mol de CO 2
2,1 mol de N 2
6,022 10 23 molculas de CO 2
3 tomos
= 1,8 10 24 tomos contn o CO 2

1 mol de CO 2
1 molcula de CO 2
6,022 10 23 molculas de N 2
2 tomos
= 2,5 10 24 tomos contn o N 2

1 mol de N 2
1 molcula de N 2
En total hai 1,81024 + 2,51024 = 4,31024 tomos
c) A porcentaxe en volume coincide coa porcentaxe en moles, entn:

% de CO 2 =
% de N 2 =
nCO 2
n totales
nN2
n totales
100 =
100 =
1,0
100 = 32%
1,0 + 2,1
2,1
100 = 68%
2,1 + 1,0
Observa que coincide coa fraccin molar expresada en porcentaxe.

24. Nun matraz de 10 litros introdcense 2,0 g de hidrxeno, 8,4 g de nitrxeno e 4,8 g de metano; a 25
C. Calcula: a) A fraccin molar de cada gas. b) A presin parcial de cada un. c) A presin total da
mestura cando se eleva a temperatura a 100 C.
Resolucin:
a) Para calcular a fraccin molar dos distintos gases, o primeiro que temos que facer converter os datos a
moles:
Mr(H2) = 1,0 2 = 2,0
*
Esta fraccin molar pdese calcular restndolle a fraccin molar anterior a 1. dicir: 1 0,32 = 0,68.
AUTORA
PAXINA
14
EXERCICIOS RESOLTOS
2,0 g de H 2
1 mol de H 2
= 1,0 mol de H 2
2,0 g de H 2
Mr(N2) = 14 2 = 28
8,4 g de N 2
1 mol de N 2
= 0,30 mol de N 2
28 g de N 2
Mr(CH4) = 12 + 1 4 = 16
4,8 g de CH 4
1 mol de CH 4
= 0,30 mol de CH 4
16 g de CH 4
Agora podemos calcular as fraccins molares:

X H2 =
X N2 =
nH 2
n totales
nN2
n totales
X CH 4 =
=
=
nCH 4
n totales
nH 2
nH 2 + n N 2 + nCH 4
nN2
nH 2 + n N 2 + nCH 4
1,0
= 0,62
1,0 + 0,3 + 0,3
0,30
= 0,19
1,0 + 0,3 + 0,3
nCH 4
nH 2 + n N 2 + nCH 4
0,30
= 0,19
1,0 + 0,3 + 0,3
b) Calcularemos as presins parciais empregando a lei de Dalton. Necesitamos calcular primeiro a presin
total:
PT V = nT R T
PT 10 = (1,0 + 0,3 + 0,3) 0,082 298
PT = 3,9 atm
Agora xa podemos calcular as presins parciais:
PH 2 = X H 2 PT
PH 2 = 0,62 3,9 = 2,4 atm
PN 2 = X N 2 PT
PN 2 = 0,19 3,9 = 0,74 atm
PCH 4 = X CH 4 PT
PCH 4 = 0,19 3,9 = 0,74 atm
c) Se se eleva a temperatura, o nmero de moles de gases e o volume do matraz non varan:

PT V = nT R T
PT 10 = (1,0 + 0,3 + 0,3) 0,082 373
PT = 4,9 atm
25. Un recipiente de 20 ml contn nitrxeno a 25 C e 0,8 atm, e outro de 50 ml contn Helio a 25 C e
0,4 atm. a) Determina o nmero de moles, de molculas e de tomos de cada recipiente. b) Se se
conectan os dous recipientes cales sern as presins parciais de cada gas e a total do sistema?
c) Calcula a concentracin de cada gas na mestura e exprsaa en fraccin molar e porcentaxe en
peso. (Selectividade COU. Set-95)
Resolucin:
a) A ecuacin de estado dos gases ideais permtenos calcular o numero de moles de gas que hai en cada
recipiente. Coecido este, podemos determinar o nmero de molculas e de tomos.
Recipiente 1:
PN 2 V = n N 2 R T
0,8 0,02 = n N 2 0,082 298
AUTORA
PAXINA
15
EXERCICIOS RESOLTOS
4
n N 2 = 6,510
mol de N2
6,022 10 23 molculas de N 2
20
= 3,910 molculas de N2
1 mol de N 2
2 tomos de N
20
molculas de N 2
= 7,810 tomos de N
1 molcula de N 2
6,5104 mol N2
3,9 10 20
Recipiente 2:
PHe V = nHe R T
0,4 0,05 = nHe 0,082 298

4
nHe = 8,210
mol de He
8,2104 mol He
6,022 10 23 tomos de He
= 4,91020 tomos de He
1 mol de He
b) Cando se conectan os dous recipientes: o volume a suma dos volumes dos dous recipientes, os moles de
gas e a temperatura non varan, e as presins cambian.
V = V1 + V2 = 20 + 50 = 70 ml = 0,07 L
PN 2 V = n N 2 R T
PN 2 0,07 = 6,5 10 4 0,082 298
PN 2 = 0,23 atm
PHe V = n He R T
PHe 0,07 = 8,2 10 4 0,082 298
PHe = 0,29 atm

PT = PN 2 + PHe =0,23 + 0,29 = 0,52 atm
c) [N 2 ] =
moles de N 2
6,5 10 4
3
=
= 9,310 mol/l
litros de disolucin
0,07
moles de He
8,2 10 4
2
=
= 1,210 mol/l
litros de disolucin
0,07
nN2
nN2
6,5 10 4
=
=
=
= 0,44
n totales nH 2 + nHe 6,5 10 4 + 8,2 10 4
[He] =
X N2
X He =
nHe
nHe
8,2 10 4
=
=
= 0,56
n totales nH 2 + nHe 6,5 10 4 + 8,2 10 4
Mr(N2) = 14 2 = 28
6,5104 mol N2
28 g de N 2
= 0,018 g de N2
1 mol de N 2
Ar(He) = 4,0
4 g de N 2
= 0,0033 g de He
1 mol de He
masa de N 2
0,018
% de N 2 =
100 =
100 = 85%
masa de disolucin
0,018 + 0,0033
8,2104 mol He
% de He = 100 85 = 15%
26. O cloruro de hidrxeno un gas que pode ser preparado no laboratorio por reaccin entre o
cloruro de sodio e o cido sulfrico concentrado, obtndose tamn sulfato de sodio. a) Escribe a
AUTORA
PAXINA
16
EXERCICIOS RESOLTOS
ecuacin qumica axustada do proceso que ten lugar. b) Se partindo de 20,0 g de cloruro de sodio,
obtense 5,60 g de cloruro de hidrxeno, cal foi o rendemento da reaccin? c) Se se disolven os
5,60 g de cloruro de hidrxeno en auga obtendo 1 litro de disolucin cal a concentracin da
mestura?
Resolucin:
a) 2 NaCl + H2SO4 2 HCl + Na2SO4
b) En primeiro lugar calcularemos a cantidade terica que deberiamos obter partindo dos 20,0 g de cloruro
de sodio:
Mr(NaCl) = 23,0 + 35,5 = 58,5
Mr(HCl) = 1 + 35,5 = 36,5
20,0 g de NaCl
1 mol de NaCl 2 mol de HCl 36,5 g HCl
= 12,5 g de HCl
58,5 g de NaCl 2 mol de NaCl 1 mol de HCl
A cantidade de cloruro de hidrxeno que deberiamos obter se o rendemento fose do 100% 12,5 g. Na
prctica sabemos que se obtiveron 5,60 g deste composto, polo tanto o rendemento ser:
% de rendemento =
5,60
cantidade obtida
100 =
100 = 44,8%
12,5
cantidade terica
c) Se calculamos os moles de HCl, poderemos calcular a concentracin da mestura (ou molaridade), xa que
coecemos o volume da disolucin: 1 litro.
1 mol de HCl
5,60 g de HCl
= 0,153 mol de HCl
36,5 g de HCl
[HCl] = moles de HCl = 0,153 = 0,153 mol/l
litros de disolucin
1
27. Unha mostra comercial e impura, de 0,712 g de carburo de calcio (CaC2), foi utilizada na
produccin de acetileno mediante a sa reaccin con exceso de auga, sendo outro dos productos da
reaccin o hidrxido clcico. Se o volume de acetileno (C2H2), recollido a 25 C e 745 mmHg, foi de
0,25 litros, determina: a) a masa de acetileno producida; b) os gramos de carburo de calcio que
reaccionaron; c) a porcentaxe de pureza da mostra inicial.
Resolucin:
a) Comezamos por escribir a ecuacin axustada do proceso:
CaC2 + 2 H2O Ca(OH)2 + C2H2
Supoendo comportamento ideal, calculamos os moles de acetileno obtido e convertmolos a gramos:
P V = n R T
745
0,25 = n 0,082 298
760
n = 0,010 mol de C2H2

Mr(HCl) = 1 + 35,5 = 36,5
0,010 mol C2H2
26 g de C 2 H 2
= 0,26 g de C2H2
1 mol de C 2 H 2
b) Sabemos que se obtiveron 0,010 moles de C2H2, entn podemos determinar os gramos de carburo de
calcio que reaccionaron, xa que a ecuacin do proceso permtenos establecer relacins estequiomtricas:
Mr(CaC2) = 40,1 + 12,0 2 = 64,1
0,010 mol de C 2 H 2
1 mol de CaC 2 64,1 g de CaC 2
= 0,641 g de CaC2
1 mol de C 2 H 2 1 mol de CaC 2
AUTORA
PAXINA
17
EXERCICIOS RESOLTOS
c) A mostra impura de CaC2 tia unha masa de 0,712 g, deles reaccionaron 0,641 g, que corresponden ao
CaC2 puro, entn a porcentaxe de pureza da mostra inicial ser:
% de pureza =
masa de reactivo puro

0,641
100 =
100 = 90%
masa total
0,712
28. A nitroglicerina, cando explota, descomponse segundo:

4 C3H5(NO3)3 (l) 12 CO2 (g) + 6 N2 (g) + O2 (g) + 10 H2O (g)
Calcula o volume total de gases producidos, a 1 atm de presin e 373 K de temperatura, cando explota unha
botella que contn 500 g de nitroglicerina.
Resolucin:
Observamos a ecuacin do proceso:
4 C3H5(NO3)3 (l) 12 CO2 (g) + 6 N2 (g) + O2 (g) + 10 H2O (g)
Vemos que cando reaccionan 4 moles de nitroglicerina prodcense 29 moles de gases (12 + 6 + 1 + 10), entn para
500 g de nitroglicerina:
Mr(C3H5(NO3)3) = 12 3 + 1 5 + (14 + 16 3) 3 = 227

500 g de C 3 H 5 ( NO 3 ) 3
P V = n R T
1 mol de C 3 H 5 ( NO 3 ) 3
29 mol de gas
= 16 mol de gas
227 g de C 3 H 5 ( NO 3 ) 3 4 mol de C 3 H 5 ( NO 3 ) 3
1 V = 16 0,082 373
V = 489 L de gas
29. Un anaco de ferro de 80 g dixase en contacto coa atmosfera, de xeito que parte se converte en
xido de ferro(III). Se despois de oxidarse pesa 84,3 g, que cantidade de ferro se oxidou?
Resolucin:
Cando o ferro se oxida reacciona con osxeno segundo:
2 Fe + 3/2 O2 Fe2O3
A cantidade de ferro non vara, pero parte del transfrmase en xido cando incorpora osxeno. Se nun
principio tiamos 80 g de ferro e despois da oxidacin temos 84,3 g, o aumento de masa s se pode deber ao
osxeno incorporado en forma de xido. Segundo esto, reaccionan 4,3 g de osxeno (84,3 g 80,0 g), dato
do que podemos calcular a cantidade de ferro que se oxidou:
Mr(O2) = 16 2 = 32
Ar(Fe) = 56
4,3 g de O 2
1 mol de O 2 2 mol de Fe 56 g de Fe
= 10 g de Fe
32 g de O 2 1,5 mol de O 2 1 mol de Fe
30. Nun xerador porttil de hidrxeno fanse reaccionar 30,0 g de hidruro de calcio con 30,0 g de auga,
segundo a reaccin sen axustar: CaH2 + H2O Ca(OH)2 + H2. Despois de axustar a reaccin
calcula: a) qu reactivo sobra e en qu cantidade; b) o volume de hidrxeno que se produce a 20
C e 745 mmHg; c) o rendemento da reaccin se o volume real producido foi 34 litros.
Resolucin:
En primeiro lugar axustamos a ecuacin do proceso:
CaH2 + 2 H2O Ca(OH)2 + 2 H2
a) Convertemos os datos a moles para buscar o reactivo limitante:
Mr(CaH2) = 40,1+ 1,0 2 = 42,1
AUTORA
PAXINA
18
EXERCICIOS RESOLTOS
30,0 g de CaH 2
1 mol de CaH 2
= 0,713 mol CaH2
42,1 g de CaH 2
Mr(H2O) = 1,0 2 + 16,0 = 18,0

1 mol de H 2 O
= 1,67 mol CaH2
18,0 g de H 2 O
2 mol de H 2 O
0,713 mol CaH2
= 1,43 mol de H 2 O
1 mol de CaH 2
Para que se consuma todo o hidruro de calcio fan falla 1,43 moles de auga. Hai mis cantidade de auga da que se
necesita para que se consuma o hidruro de calcio. Segundo esto, o reactivo limitante o hidruro de calcio e o reactivo
en exceso a auga. Calculamos a cantidade de auga que sobra:
18 g de H 2 O
1,67 1,43 = 0,24 mol de H2O
= 4,3 g de H2O
1 mol de H 2 O
30,0 g de H 2 O
b) Co reactivo limitante como base de clculo, obtemos os moles de hidrxeno producido, e con estes o
volume:
0,713 mol CaH2
2 mol de H 2
= 1,43 mol de H 2
1 mol de CaH 2
P V = n R T
745
V = 1,43 0,082 293
760
V = 35 L de H2
c) O volume de hidrxeno que deberiamos obter se o rendemento fose do 100% 35 litros, pero na prctica
sabemos que se obtiveron 34 l, polo tanto o rendemento ser:
% de rendemento =
34
volume obtido
100 =
100 = 97%
35
volume terico
31. Fanse reaccionar 6 gramos de aluminio en po con 50 ml dunha disolucin acuosa de cido
tetraoxosulfato(VI) de hidrxeno (cido sulfrico) 0,15 M. Determina: a) O volume de H2 que se
recolle medido a 20 C e 760 mmHg. b) Gramos de Tristetraoxosulfato(VI) de aluminio (sulfato de
aluminio) que se formarn. c) Cal dos dous reaccionantes quedar en exceso e en que cantidade?
Resolucin:
Escribimos a ecuacin axustada do proceso:
2 Al(s) + 3 H2SO4(ac) Al2(SO4)3(ac) + 3 H2(g)
a) Buscamos o reactivo limitante:
Ar(Al) = 27,0
1 mol de Al
= 0,22 mol de Al
27 g de Al
0,15 mol de H 2 SO 4
3
0,050 L de disolucin
= 7,510 mol de H2SO4
1 L de disolucin
2 mol de Al
3
7,510 mol H2SO4
= 5 10 -3 mol de Al
3 mol de H 2 SO 4
Para que se consuma todo o cido sulfrico fan falla 5103 moles de Al. Hai mis aluminio do que se necesita para
que se consuma o cido, entn o reactivo limitante o cido sulfrico e o reactivo en exceso, o aluminio.
6 g de Al
Empregamos o reactivo limitante como base de clculo para calcular os moles de hidrxeno producido, e
con estes calculamos o volume:
AUTORA
PAXINA
19
EXERCICIOS RESOLTOS
7,5103 mol de H2SO4

P V = n R T
3 mol de H 2
3
= 7,510 mol de H2
3 mol de H 2 SO 4
1 V = 7,5 10 3 0,082 293
V = 0,18 l de H2
b) Seguimos co reactivo limitante como base dos clculos:
Mr(Al2(SO4)3) = 27 2 + (32 + 16 4) 3 = 342
7,5103 mol de H2SO4
1 mol de Al 2 (SO 4 ) 3 342 g de Al 2 (SO 4 ) 3
= 0,85 g de Al2(SO4)3
3 mol de H 2 SO 4
1 mol de Al 2 (SO 4 ) 3
c) Como determinamos antes, reaccionan 5103 mol de Al, reactivo en exceso:

5103 mol de Al
27 g de Al
= 0,14 g de Al reaccionan
1 mol de Al
Sobran: 6 0,14 = 5,86 g de Al
32. A un vaso de precipitados que contn 7,6 g de aluminio engdenselle 100 ml dun cido clorhdrico
comercial do 36% (p/p) e densidade 1,180 g/cm3, obtndose tricloruro de aluminio e hidrxeno. a)
Indica, despois de realizar os clculos necesarios, cl o reactivo limitante. b) Calcula qu volume
de hidrxeno se obtn se as condicins nas que se realiza o proceso son 25 C e 750 mmHg.
(Selectividade COU. Xu-98)
Resolucin:
Al(s) + 3 HCl(ac) AlCl3(ac) + 3/2 H2(g)
Ar(Al) = 27,0
7,6 g de Al
1 mol de Al
= 0,28 mol de Al
27 g de Al
Mr(HCl) = 1,0 + 35,5 = 36,5

1,180 g de disolucin
36 g de HCl
1 mol de HCl
= 1,16 mol de HCl

1 ml de disolucin 100 g de disolucin 36,5 g de HCl
3 mol de HCl
0,28 mol Al
= 0,84 mol de HCl
1 mol de Al
Para que se consuma todo o Al fan falla 0,84 moles de HCl, e temos mis. O reactivo limitante o aluminio e o
reactivo en exceso, o cido clorhdrico.
100 ml de disolucin
b) Empregando o reactivo limitante como base de clculo, calculamos os moles de hidrxeno producido, e
con estes o volume:
0,28 mol de Al
1,5 mol de H 2
= 0,42 mol de H2
1 mol de Al
P V = n R T
750
V = 0,42 0,082 298
760
V = 10,4 l de H2
33. Por combustin de propano con suficiente cantidade de osxeno obtense 300 litros de CO2
medidos a 0,96 atm e 285 K. Calcula: a) Nmero de moles de todas as substancias que interveen
na reaccin. b) Nmero de molculas de auga obtidas. c) Masa (en gramos) de propano que
AUTORA
PAXINA
20
EXERCICIOS RESOLTOS
reaccionou. d) Volume de osxeno necesario medido a 1,2 atm e 42 C. e) Volume necesario de aire
en condicins normais, supoendo que a composicin volumtrica do aire 20% en osxeno e 80%
en nitrxeno. (Selectividade COU. Set-00)
Resolucin:

C3H8 + 5 O2 3 CO2 + 4 H2O
a) A partir do CO2 obtido podemos coecer todas as cantidades que intervieron na reaccin:
P V = n R T
0,96 300 = n 0,082 285
n = 12,3 mol de CO2

1 mol de C 3 H 8
= 4,1 mol de C3H8
3 mol de CO 2
5 mol de O 2
12,3 mol de CO2
= 20,5 mol de O2
3 mol de CO 2
4 mol de H 2 O
= 16,4 mol de H2O
12,3 mol de CO2
3 mol de CO 2
12,3 mol de CO2
b) 16,4 mol de H2O
6,022 10 23 molculas de H 2 O
= 9,871024 molculas de H2O
1 mol de H 2 O
c) Mr(C3H8) = 12 3 + 1,0 8 = 44
4,1 mol de C3H8
44 g de C 3 H 8
= 180 g de C3H8
1 mol de C 3 H 8
d) Necestanse 20,5 moles de osxeno, entn:

P V = n R T
1,2 V = 20,5 0,082 315
V = 441 L de O2
e) En condicins normais un mol de gas ocupa 22,4 l, e se o aire ten un 20% en osxeno:
22,4 L de O 2 100 L de aire
= 2296 L de aire
20,5 mol de O2
1 mol de O 2 20 L de O 2
34. Ao calcinar unha masa de CaCO3 obtense 80 g de CaO. Calcula: a) Os gramos de CaCO3
calcinado. b) Os gramos de CO2 obtido. c) O volume en litros de CO2 obtido en condicins
normais. d) O volume de CO2 a 27 C e 400 mmHg de presin. (Selectividade COU. Xu-01)
Resolucin:

CaCO3 CaO + CO2
a) A partir da cantidade de CaO obtido podemos coecer todas as cantidades que intervieron na reaccin, entre elas a
cantidade de CaCO3 calcinado:
Mr(CaCO3) = 40 + 12 + 16 3 = 100
Mr(CaO) = 40 + 16 = 56
80 g de CaO
1 mol de CaO 1 mol de CaCO 3 100 g CaCO 3
= 143 g CaCO3
56 g de CaO
1 mol CaO
1 mol CaCO 3
b) Mediante relacins estequiomtricas similares obtemos os gramos de CO2 obtido:

Mr(CO2) = 12 + 16 2 = 44
AUTORA
PAXINA
21
EXERCICIOS RESOLTOS
1 mol de CaO 1 mol de CO 2
= 1,43 mol CO2

56 g de CaO 1 mol CaO
44 g CO 2
= 63 g CO2
1,43 mol CO 2
1 mol CO 2
80 g de CaO
c) A partir dos moles de CO2 obtidos, calculamos o volume do dito gas en condicins normais:
1,43 mol CO 2
22,4 l CO 2
= 32 L CO2
1 mol CO 2
d) Se as condicins son distintas das normais, calculamos o volume mediante a ecuacin de estado dos gases ideais:
P V = n R T
400
V = 1,43 0,082 300
760
V = 67 L de CO2
AUTORA
PAXINA
22
EXERCICIOS RESOLTOS
PROBLEMAS E CUESTINS DE SELECTIVIDADE
Temos dous depsitos de vidro, pechados, do mesmo volume. Un deles nchese de hidrxeno(g) e o
outro de dixido de carbono(g), ambos a presin e temperatura ambiente. Razoa: a) Cal deles
contn maior nmero de molculas? b) Cal deles contn maior nmero de moles? c) Cal deles
contn maior nmero de gramos de gas? (Xu-96)
Resolucin:
a) Nos dous recipientes hai o mesmo nmero de molculas, xa que os dous teen o mesmo volume e
segundo Avogadro: volumes iguais de gases diferentes, nas mesmas condicins de presin e temperatura,
conteen o mesmo nmero de molculas.
b) Se nos dous recipientes hai o mesmo nmero de molculas tamn haber o mesmo nmero de moles, xa
que o nmero de moles est directamente relacionado co nmero de molculas, independentemente do gas.
c) A masa dun mol coincide coa masa molecular expresada en gramos.
Mr(H2) = 2 1 = 2
Mr(CO2) = 12 + 16 2 = 44
Un mol de gas hidrxeno (H2) ten unha masa de 2 g e un mol de dixido de carbono (CO2) ten unha masa de
44 g. Se nos dous recipientes hai o mesmo nmero de moles de gas, contn maior nmero de gramos de gas
aquel no que os moles tean mis masa: o do dixido de carbono.
Dispoemos de cido clorhdrico comercial (riqueza 36%, en peso, e densidade = 1,2 g/cm3) e
desexamos preparar 500 cm3 dunha disolucin de cido clorhdrico 0,1 M. Explica detalladamente
o procedemento, material e clculos correspondentes. (Xu-96)
Resolucin:
Se queremos preparar 500 cm3 de disolucin de HCl, debemos ter no laboratorio un matraz aforado de 0,5
litros.
litros de disolucin
n
0,1 =
n = 0,05 mol de HCl
0,5
M =
Necesitamos 0,05 moles de HCl que colleremos do cido comercial (disolucin lquida cun 36% de HCl e
densidade 1,2 g/cm3). Calculamos o volume desta disolucin que temos que coller:
Mr(HCl) = 1,0 + 35,5 = 36,5
0,05 mol de HCl

1 cm 3
3
= 4,2 cm
1 mol de HCl
36 g de HCl
1,2 g de disolucin
Necesitamos 4,2 cm3 do cido comercial, que collemos cunha pipeta (con pipeteador) e na vitrina de gases.
A continuacin botamos o cido no matraz aforado de 0,5 litros e completamos con auga (empregando un
frasco lavador) ata o aforo, facendo uso dun contagotas cando se estea acadando este para non rebordalo.
Tapamos o matraz, axitamos, e xa temos a disolucin. Para finalizar, debemos botar a disolucin obtida nun
frasco e etiquetala: HCl 0,1 M.
Fanse reaccionar 5 moles de aluminio metal con cloruro de hidrxeno en exceso para dar
tricloruro de aluminio e hidrxeno (gas). a) Que volume de hidrxeno, medido en condicins
normais se obter? b) Se todo o hidrxeno se fai pasar sobre unha cantidade en exceso de
monoxido de cobre, producndose cobre metal e auga, que cantidade de cobre metal se obtn, se
o rendemento da reaccin do 60%? (Set-97)
AUTORA
PAXINA
23
EXERCICIOS RESOLTOS
Resolucin:
a) En primeiro lugar, escribimos a ecuacin axustada do proceso:
Al + 3 HCl AlCl3 + 3/2 H2
Facemos os correspondentes clculos estequiomtricos para calcular a cantidade de hidrxeno obtida:
1,5 mol de H 2
= 7,5 mol H2
1 mol de Al
22,4 l de H 2
7,5 mol H 2
= 168 litros de H2
1 mol de H 2
5 mol Al
b) Cando o hidrxeno se fai pasar sobre monxido de cobre a reaccin que ten lugar a que segue:
CuO + H2 Cu + H2O
Facemos os clculos estequiomtricos tendo en conta o rendemento da reaccin:
7,5 mol H2
1 mol de Cu terico 60 mol Cu obtenidos
= 4,5 mol de cobre

1 mol de H 2
100 mol Cu tericos
Describe cmo se preparara unha disolucin 6 M de cido ntrico [trioxonitrato(V) de hidrxeno]

se se dispn dun cido comercial de 1,42 g/cm3 de densidade e do 69,5% de riqueza en peso.
Describe todo o material necesario e as precaucins necesarias para preparar 100 ml da dita
disolucin. (Set-98)
Resolucin:
Se queremos preparar 100 ml de disolucin de HNO3, no laboratorio debemos ter un matraz aforado de 100
ml (0,1 litros).
litros de disolucin
n
6=
n = 0,6 mol de HNO 3
0,1
M =
Necesitamos 0,6 moles de HNO3 que collemos no cido comercial. Posto que o cido comercial unha
disolucin lquida cun 69,5% de HNO3 e de densidade 1,42 g/cm3, calculamos o volume desta disolucin
que temos que coller:
Mr(HNO3) = 1 + 14 +16 3 = 63
0,6 mol de HNO 3

1 cm 3
3
= 38 cm
1 mol de HNO 3 69,5 g de HNO 3 1,42 g de disolucin
Necesitamos 38 ml do cido comercial, que colleremos cunha probeta e na vitrina de gases. A continuacin
botamos o cido no matraz aforado de 100 ml e completamos con auga (que botamos cun frasco lavador)
ata o aforo, empregando un contagotas cando se estea acadando este para non excedelo. Tapamos o matraz,
axitamos, e xa temos a disolucin. Para finalizar, debemos botar a disolucin obtida nun frasco e etiquetala:
HNO 3 6 M.
Tmanse 100 ml dunha disolucin de HNO3 do 42% de riqueza e densidade 1,85 g/ml, e dilense
ata obter un litro de disolucin, de densidade 0,854 g/ml. Calcular: a) A fraccin molar do HNO3
na disolucin resultante. b) A molaridade da disolucin resultante. (Xu-99)
Resolucin:
En primeiro lugar imos calcular a cantidade (en moles e en gramos) de cido ntrico que hai nos 100 ml do 42% e de
1,85 g/ml de densidade:
AUTORA
PAXINA
24
EXERCICIOS RESOLTOS
100 ml de disolucin
42 g de HNO 3
1,85 g de disolucin
= 77,7 g HNO 3
1 ml de disolucin 100 g de disolucin
Mr(HNO3) = 1 + 14 + 16 3 = 63
77,7 g HNO 3
1 mol HNO 3
= 1,23 mol HNO 3
63 g HNO 3
a) Para calcular a fraccin molar necesitamos coecer o nmero de moles de soluto e de disolvente. O
nmero de moles de soluto (HNO3) xa o coecemos. S temos que calcular o nmero de moles de
disolvente. Preparouse un litro de disolucin de densidade de 0,854 g/ml, que ter unha masa:
1000 ml de disolucin
= 864 g disolucin
1 ml de disolucin
Deses 864 g de disolucin 77,7 g son de cido ntrico, dato que nos permite calcular a masa de auga e o
nmero de moles de auga:
Masa de auga = 864 77, 7 = 786,3 g de auga
Mr(H2O) = 1 2 + 16 = 18
786,3 g H 2 O
1 mol H 2 O
= 43,68 mol H 2 O
18 g H 2 O
Calculamos a fraccin molar de HNO3:

n de moles de HNO3
n de moles de HNO3
1,23
=
=
= 0,027
n de moles totais
n de moles de HNO3 + n de moles de H 2 O 1,23 + 43,68
X=
b) A partir dos datos anteriores tamn podemos calcular a molaridade desta disolucin:
M =
nmero de moles de soluto (HNO 3 ) 1,23 mol

=
= 1,23 M
litros de disolucin
1L
Determina: a) A frmula emprica, b) a frmula molecular dun composto orgnico que contn
carbono, hidrxeno e osxeno, sabendo que: en estado vapor 2 g do composto, recollidos sobre
auga a 715 mmHg e 40 C, ocupan un volume de 800 ml; e que ao queimar completamente 5 g de
composto, obtense 11,9 g de dixido de carbono e 6,1 g de auga. Presin de vapor da auga a 40
C = 55 mmHg. (Xu-99)
Resolucin:
a) A combustin do composto d lugar formacin de dixido de carbono e auga. Cando remata a
combustin, todo o carbono do composto atpase no CO2 e todo o hidrxeno estar na auga. Calculamos os
gramos destes elementos que hai nos productos da combustin, que son os que hai nos 5 g de composto:
Mr(CO2) = 12 + 16 2 = 44
Mr(H2O) = 1 2 + 16 = 18
11,9 g de CO 2
6,1 g de H 2 O
1 mol de CO 2
12 g de C
= 3,245 g de C
1 mol de H 2 O
2 g de H
= 0,678 g de H
Coecidas as cantidades de hidrxeno e de carbono que hai nos 5 g de composto, podemos coecer a
cantidade de osxeno:
5 3,245 0,678 = 1,077 g de osxeno
Para calcular a frmula emprica convertemos estas cantidades a moles e buscamos a relacin entre moles:
AUTORA
PAXINA
25
EXERCICIOS RESOLTOS
1 mol de C
= 0,270 mol de C
12 g de C
1 mol de H
0,678 g de H
= 0,678 mol de H
1 g de H
1 mol de O
1,077 g de O
= 0,0673 mol de O
16 g de C
0,270 mol de C
=4
0,0673 mol de O
3,245 g de C
0,678 mol de H
= 10
0,0673 mol de O
Obsrvase que hai catro veces mis moles de carbono que de osxeno e 10 veces mis moles de hidrxeno
que de osxeno, entn a frmula emprica C4H10O.
b) Para calcular a frmula molecular necesitamos coecer a sa masa molecular, que podemos calcular se se
ten en conta que un gas e se supn un comportamento ideal. Cando se recolle un vapor sobre auga, o vapor
recollido atpase mesturado con vapor de auga, entn a presin total ser a suma da presin de vapor da
auga mis a presin do vapor recollido:
PT = PH 2O + Pcomposto
715 = 55 + P
P = 715 55 = 660 mmHg
molecular (m/Mr), a nica variable descoecida ser a masa molecular, que calculamos substitundo os datos
coecidos nas unidades axeitadas:
P V =
m
R T
Mr
2
660
0,8 =
0,082 313
Mr
760
Mr = 74
A frmula molecular ten que ser un mltiplo da frmula emprica tal que a sa masa molecular coincida coa
que acabamos de obter:
Mr(C4H10O) n = Mr
(12 4 + 1 10 + 16) n = 74
n=1
A frmula molecular coincide coa emprica. A frmula molecular do composto C4H10O.
10 gramos dun mineral que contn un 60% de cinc fanse reaccionar con 20 ml dunha disolucin
de cido sulfrico [tetraoxosulfato(VI) de hidrxeno] do 96% e densidade 1,823 g/ml. Calcula:
a) Gramos de sulfato de cinc [tetraoxosulfato(VI) de cinc] producido. b) Volume de hidrxeno
obtido se as condicins do laboratorio son 25 C e 740 mmHg de presin. c) Repite os clculos
anteriores supoendo que o rendemento da reaccin fose do 75%. (Set-00)
Resolucin:
En primeiro lugar, escribimos a ecuacin axustada do proceso:
Zn(s) + H2SO4(ac) ZnSO4(ac) + H2(g)
Ar(Zn) = 65,4
10 g de mineral
60 g Zn
1 mol de Zn
= 0,0917 mol Zn
100 g mineral 65,4 g de Zn
Mr(H2SO4) = 1 2 + 32 + 16 4 = 98
AUTORA
PAXINA
26
EXERCICIOS RESOLTOS
96 g H 2 SO 4
1 mol H 2 SO 4
= 0,357 mol H 2 SO 4
1 ml de disolucin 100 g de disolucin 98 g H 2 SO 4
Como por cada mol de cinc que reacciona se consume un mol de cido sulfrico, para que se consuma todo o cinc fan
falla 0,0917 moles de cido sulfrico. Hai mis cido sulfrico do que se necesita, entn o reactivo limitante o cinc.
Empregamos o reactivo limitante como base de clculo e calculamos os gramos de sulfato de cinc producido:
20 ml de disolucin
Mr(ZnSO4) = 65,4 + 32,1 + 16,0 4 = 161,5

0,0917 mol de Zn
1 mol de ZnSO 4 161,5 g de ZnSO 4
= 14,8 g de ZnSO4
1 mol de Zn
1 mol de ZnSO 4
b) Agora calculamos os moles de hidrxeno obtido e, supoendo comportamento ideal, o seu volume:
0,0917 mol de Zn
P V = n R T
1 mol de H 2
= 0,0917 mol de H2
1 mol de Zn
740
V = 0,0917 0,082 298
760
V = 2,3 litros de H2
c) Se o rendemento do 75%:
75 g de ZnSO 4 obtenidos
= 11,1 g de ZnSO4
100 g de ZnSO 4 tericos
75 L de H 2 obtenidos
2,3 litros de H2
= 1,73 L de H2
100 L de H 2 tericos
14,8 g de ZnSO4 tericos
Tense un litro dunha disolucin de cido sulfrico [tetraoxosulfato(VI) de dihidrxeno] do 98%

de riqueza e densidade de 1,84 g/cm3. Calcula: a) A molaridade; b) a molalidade; c) o volume desa
disolucin de cido sulfrico necesario para preparar 100 ml doutra disolucin do 20% e
densidade 1,14 g/cm3. (Xu-01)
Resolucin:
a) A concentracin da disolucin non depende da cantidade que consideremos, polo que podemos facer os
clculos para calquera cantidade, por exemplo para 100 g. A riqueza do 98% infrmanos de que en 100 g de
disolucin hai 98 g de cido sulfrico e 2 g de auga.
M=
n de moles de H 2SO 4
litros de disolucin
Comezamos por calcular os moles de H2SO4 que hai en 100 g de disolucin:

Mr(H2SO4) = 2 1 + 32 + 4 16 = 98
98 g H2SO4
1 mol de H 2 SO 4
= 1 mol de H2SO4
98 g
Calculamos os litros de disolucin a partir da densidade:

1 cm 3
1l
3 3 = 0,0543 l de disolucin
1,84 g 10 cm
1 mol
=
= 18,4 mol/l
M=
litros de disolucin
0,0543 litros
100 g de disolucin
b) Para calcular a molalidade necesitamos calcular os quilogramos de disolvente:
AUTORA
PAXINA
27
EXERCICIOS RESOLTOS
1 kg
= 0,002 kg de H2O
10 3 g
n de moles de soluto
1 mol
= 500 mol/kg
m=
=
kg de disolvente
0,002 kg
2 g H2O
c) Queremos preparar 100 ml doutra disolucin do 20% e densidade 1,14 g/cm3. Comezaremos por calcular o nmero
de moles de cido sulfrico que necesitamos para preparar esta disolucin:
Mr(H2SO4) = 1 2 + 32 + 16 4 = 98
100 ml de disolucin
20 g H 2 SO 4
1 mol H 2 SO 4
1,14 g de disolucin
= 0,233 mol H 2 SO 4
1 ml de disolucin 100 g de disolucin 98 g H 2 SO 4
A continuacin, calculamos o volume da disolucin 18,4 M que contn os moles que necesitamos:
0,233 mol H 2 SO 4
1 L de disolucin
= 0,0127 L de disolucin = 12,7 ml de disolucin
18,4 mol H 2 SO 4
Unha disolucin contn 147 g de tetraoxosulfato(VI) de hidrxeno [cido sulfrico] en 1500 ml de

disolucin. A densidade da disolucin 1,05 g/ml. Calcula a molaridade, molalidade, fraccin
molar de soluto e de disolvente e a concentracin centesimal en peso da disolucin. (Xu-02)
Resolucin:
Comezamos por calcular cntos moles son 147 g de H2SO4:
Mr(H2SO4) = 2 1 + 32 + 4 16 = 98
1 mol de H 2 SO 4
= 1,5 mol de H2SO4
98 g
1,5 mol
M=
=
= 1 mol/l
litros de disolucin
1,5 litros
147 g H2SO4
Para calcular a molalidade necesitamos calcular os quilogramos de disolvente. Comezamos por calcular a
masa de disolucin a partir da densidade e o volume:
1500 ml de disolucin
1,05 g
= 1575 g de disolucin
1 ml
Restndolle os gramos de soluto aos gramos de disolucin, obtemos os gramos de disolvente:

1575 g de disolucin 147 g de soluto = 1428 g de disolvente = 1,428 kg de disolvente
m=
n de moles de soluto
1,5 mol
= 1,05 mol/kg
=
kg de disolvente
1,428 kg
Para calcular fracciones molares necesitamos datos das cantidades de soluto e disolvente en moles. Xa
temos o nmero de moles de cido sulfrico, calculamos o nmero de moles de auga:
Mr(H2O) = 1,0 2 + 16,0 = 18,0
1 mol de H 2 O
= 79,3 mol de H 2 O
18,0 g de H 2 O
nH SO
nH 2SO 4
1,5
= 2 4 =
=
= 0,02
n totales nH 2SO 4 + nH 2O 1,5 + 79,3
1428 g de H 2 O
X H 2SO 4
X H 2O =
n H 2O
n totales
n H 2O
nH 2SO 4 + nH 2O
79,3
= 0,98
1,5 + 79,3
En realidade abonda calcular a fraccin molar dun dos compoentes, posto que a outra o resto ata 1.
Podemos calcular a composicin da disolucin en porcentaxe en masa, posto que coecemos a masa de
AUTORA
PAXINA
28
EXERCICIOS RESOLTOS
soluto que hai nunha certa masa de disolucin:

% masa =
masa de soluto
147 g
100 =
100 = 9,3% de H2SO4
masa de disolucin
1575 g
Un tubo de ensaio contn 25 ml de auga. Calcula: a) O nmero de molculas de auga que hai nel.
b) O nmero total de tomos de hidrxeno que hai contidos nesas molculas de auga. c) A masa,
en gramos, dunha molcula de auga. (Set-02)
Resolucin:
a) A densidade da auga 1 g/ml. Facendo as correspondentes transformacins:
Mr(H2O) = 1 2 + 16 = 18
25 ml de H 2 O
1 g de H 2 O 1 mol de H 2 O 6,022 10 23 molculas H 2 O

23
= 8,410 molculas de agua

1 ml de H 2 O 18 g de H 2 O
1 mol de H 2 O
b) 8,4 10 23 molculas de H 2 O
c)
24
2 tomos de H
= 1,710 tomos de H
1 molcula de H 2 O
18 g de H 2 O
1 mol de H 2 O
23
= 3,010 g/molcula
23
1 mol de H 2 O 6,022 10 molculas H 2 O
Describe o material de laboratorio e o procedemento axeitado para preparar 0,5 litros de

disolucin 0,1 M de cido clorhdrico a partir de cido clorhdrico de riqueza 40% en peso e
densidade 1,2 g/ml. (Set-02)
Resolucin:
Se queremos preparar 0,5 litros de disolucin de HCl, debemos ter no laboratorio un matraz aforado de 0,5
litros.
litros de disolucin
n
0,1 =
n = 0,05 mol de HCl
0,5
M =
Necesitamos 0,05 moles de HCl que colleremos do cido do 40% e de densidade 1,2 g/ml. Calculamos o
volume desta disolucin que temos que coller:
Mr(HCl) = 1,0 + 35,5 = 36,5
0,05 mol de HCl

1 ml
= 3,8 ml
1 mol de HCl
40 g de HCl
1,2 g de disolucin
Necesitamos 3,8 ml do cido, que collemos cunha pipeta con pipeteador, traballando dentro da vitrina de
gases. A continuacin botamos o cido no matraz aforado de 0,5 litros e completamos con auga
(empregando un frasco lavador) ata o aforo, facendo uso dun contagotas cando se estea acadando este para
non rebordalo. Tapamos o matraz, axitamos, e xa temos a disolucin. Para finalizar, debemos botar a
disolucin obtida nun frasco e etiquetala: HCl 0,1 M.
AUTORA
PAXINA
29
EXERCICIOS RESOLTOS
TEMA 1:
ESTRUCTURA DA MATERIA
1. Considera as seguintes afirmacins: a) O electrn no tomo de hidrxeno xira ao redor do ncleo
en rbitas circulares calquera. b) A enerxa do electrn no tomo de hidrxeno s pode ter uns
valores determinados. c) imposible determinar con exactitude a posicin e a enerxa do electrn
no tomo de hidrxeno. Indica de forma razoada cl ou cles das anteriores afirmacins estn de
acordo, e cles non, co modelo proposto por Bohr para o tomo de hidrxeno. (Selectividade COU.
Set-91)
Resolucin:
a) Segundo o modelo proposto por Bohr para o tomo de hidrxeno non certo, xa que os electrns no
tomo s se poden mover en certas rbitas circulares fixas, nas que o electrn non emite enerxa, aquelas
nas que o momento angular do electrn (L = m v r) mltiplo enteiro de h/2; non en orbitas calquera.
b) Segundo o modelo proposto por Bohr para o tomo de hidrxeno certo, xa que o electrn s pode ter
certos valores de enerxa, os que corresponden s rbitas permitidas. Estes valores de enerxa pdense
calcular:
E=
K
13,6
2,18 10 18
eV
=
J= 2
2
2
n
n
n
c) Segundo o modelo proposto por Bohr para o tomo de hidrxeno falsa, posto que nel establcense os
radios das rbitas para o tomo de hidrxeno en funcin do nmero cuntico principal e calclanse os
valores de enerxa que corresponden s rbitas permitidas. Polo tanto, pdese determinar a posicin e a
enerxa do electrn no tomo de hidrxeno.
2. Un electrn dun tomo de hidrxeno excitouse ata o nivel enerxtico n = 2. O electrn doutro
tomo de hidrxeno atpase no nivel n = 4. Considerando que cada electrn volve ao estado
fundamental, indica cl emitir unha radiacin de maior enerxa, cl de maior frecuencia e cl de
maior lonxitude de onda.
Resolucin:
O salto dun electrn dunha rbita estacionaria de maior enerxa a outra rbita estacionaria de menor enerxa d lugar
emisin dun cuanto de radiacin electromagntica (luz), que ter unha enerxa igual diferencia entre as enerxas das
rbitas de partida e de chegada:
Epartida Echegada = h f
Epartida Echegada = h
A diferencia de enerxa entre o nivel n = 2 e o estado fundamental menor que a diferencia de enerxa entre
o nivel n = 4 e o estado fundamental, polo tanto emite unha radiacin de maior enerxa a radiacin do que
volve dende o nivel n = 4.
Como a enerxa da radiacin emitida directamente proporcional frecuencia, ter maior frecuencia a
radiacin do que volve dende o nivel n = 4.
Se a enerxa inversamente proporcional lonxitude de onda, a radiacin de menor enerxa ter maior
lonxitude de onda. Entn, ten maior lonxitude de onda a radiacin do que volve dende o nivel n = 2.
AUTORA
PAXINA
30
EXERCICIOS RESOLTOS
3. Cando o electrn dun tomo de hidrxeno en estado excitado salta do nivel n = 3 ao n = 2, emite
radiacin electromagntica de lonxitude de onda 654 nm. a) Calcula a diferencia de enerxa entre
o nivel n = 3 e o n = 2. b) Se o electrn salta do n = 2 ao n = 1, a lonxitude de onda da radiacin
emitida sera maior ou menor de 654 nm?
Resolucin:
a) Podemos relacionar a lonxitude de onda da radiacin emitida cando o electrn salta dun nivel a outro relacinase
coa diferencia de enerxa entre niveis segundo a ecuacin de Planck:
E = h f = h
34
= 6,6310
3 10 8
=
3,041019 J
654 10 9
b) Como se pode ver na ecuacin anterior, a enerxa e a lonxitude de onda son inversamente proporcionais.
Segundo esto, como a diferencia de enerxa entre os niveis n = 2 e n = 1 maior que a que existe entre os
niveis n = 3 e n = 2, a lonxitude de onda da radiacin emitida no salto de n = 2 ao n = 1 menor que a do
salto do n = 3 ao n = 2.
Tamn poderiamos chegar mesma conclusin calculando a lonxitude de onda para o salto electrnico de n
= 2 a n = 1 mediante:
1
1
= 1,09737 10 7 2 2
n1 n2
1
Donde n1 = 1 e n2 = 2. Obteriamos que = 122 nm, menor que os 654 do salto do n = 3 ao n = 2.

4. A lmpada de vapor de mercurio emite unha luz de cor lixeiramente azul-verdosa. Estas cores
proceden das radiacins de lonxitude de onda 4348 (azul) e 5461 (verde). Calcula a enerxa
dun fotn de cada unha destas radiacins. Dato: 1 = 1010 m.
Resolucin:
Para a radiacin azul, de = 4348 :

3 10 8
c
34
= 4,571019 J
E = h = 6,6310
4348 10 10
Para a radiacin verde, de = 54618 :

3 10
c
E = h = 6,631034 5461 10 10 = 3,641019 J
5. Un feixe de electrns mvese cunha velocidade de 5,0 107 m/s. Se a masa do electrn de 9,11031
kg, calcula a lonxitude de onda asociada ao electrn.
Resolucin:
Empregamos a ecuacin obtida da hiptese de De Broglie con unidades do SI:
=
h
6,63 10 34
11
= 1,510 m = 0,15
=
m v 9,1 10 31 5,0 10 7
AUTORA
PAXINA
31
EXERCICIOS RESOLTOS
6. Calcula a cantidade de movemento dun fotn de luz vermella que ten unha frecuencia de 4,41014
s1.
Resolucin:
Empregando a hiptese de De Broglie:
h
=
mv
c h
=
f
p
p =
p =
h f
c
6,63 10 34 4,4 1014

28
= 9,710 kg m/s
8
3 10
7. Explica o significado de cada un dos tres nmeros cunticos que caracterizan un orbital e di cles
dos seguintes grupos (n, l, m) non son posibles, indicando a causa da imposibilidade: a) (3, 2, 2); b)
(3, 0, 1); c) (4, 2, 1); d) (1, 1, 0); e) (2, 1, 0). (Selectividade COU. Xu-92)
Resolucin:
n: nmero cuntico principal. Toma valores: 1, 2, 3, 4........ Est relacionado co volume efectivo do orbital
e co nivel enerxtico. Canto maior sexa n maior volume ter o orbital e maior enerxa lle corresponde.
l: nmero cuntico secundario. Toma valores: 0, 1, 2,.......n 1. Est relacionado coa forma dos distintos
orbitais. As distintas formas dos orbitais desgnanse mediante letras: l = 0 orbital s; l = 1 orbital p; l =
2 orbital d; l = 3 orbital f; l = 4 orbital g; etc.
m: nmero cuntico magntico. Toma valores: l.....0.....+l. Est relacionado coa orientacin dos orbitais no
espacio. Existen tantas orientacins como valores de m:
Atendendo a esto:
a) (3, 2, 2) posible.
b) (3, 0, 1) non posible porque, se l = 0, m s podede valer m = 0 e nunca m = 1.
c) (4, 2, 1) posible.
d) (1, 1, 0) non posible porque para n = 1 s existe o valor l = 0 e nunca l = 1.
e) (2, 1, 0) non posible porque o nmero cuntico secundario nunca pode tomar valores negativos, entn
non pode valer l = 1.
8. posible a existencia de electrns 1s, 1p, 2p, 3p, 3d, 6f e 4f? Razao en base aos nmeros
cunticos.
Resolucin:
Lembremos que os valores que poden tomar os tres nmeros cunticos que definen un orbital son:
n = 1, 2, 3, 4........
l = 0, 1, 2,.......n 1. Correspndese coas letras: s (l = 0), p (l = 1), d (l = 2), f (l = 3 ), etc.
m = l.....0.....+l.
Aplicando esto aos orbitais citados:
1s: n = 1 e l = 0, posible.
1p: n = 1 e l = 1 (orbital p). Non posible porque se n vale 1, l s pode valer 0.
AUTORA
PAXINA
32
EXERCICIOS RESOLTOS
2p: n = 2 e l = 1 (orbital p). posible porque cando n vale 2, l pode valer 0 ou 1.

3p: n = 3 e l = 1 (orbital p). posible porque cando n vale 3, l pode valer 0, 1 e 2.
3d: n = 3 e l = 2 (orbital d). posible porque cando n vale 3, l pode valer 0, 1 e 2.
6f: n = 6 e l = 3 (orbital f). posible porque cando n vale 6, l pode valer 0, 1, 2, 3, 4 e 5.

4f: n = 4 e l = 3 (orbital f). posible porque cando n vale 4, l pode valer 0, 1, 2 e 3.
9. Se un electrn ten por nmero cuntico secundario l = 3, que valores de m pode ter?, como
chamaras ao electrn con l = 3?
Resolucin:
O nmero cuntico magntico m toma poder ter os valores: l.....0.....+l. Entn se l = 3, os valores que poder
ter m son: 3, 2, 1, 0, 1, 2, 3
A un electrn con l = 3 chmaselle electrn f.
10. Cantos orbitais existen no terceiro nivel enerxtico dun tomo? Deles, cantos son de cada tipo (s,
p, d e f)?
Resolucin:
O nmero de orbitais que existe en cada nivel enerxtico n2, entn no terceiro nivel enerxtico dun tomo
(n = 3) hai 9 orbitais (32). Deles 1 s, 3 son p, e 5 son d como se pode ver na tboa:
n
3
3
3
0
1
2
Tipo de
orbital
s
p
d
n de orbitais
0
1, 0, +1
2, 1, 0, +1, +2
1
3
5
11. Escribe os nmeros cunticos correspondentes a un orbital 3d e a un electrn 5s.

Resolucin:
Orbital 3d: n = 3; l = 2; m = 2, 1, 0, +1, +2 (calquera deles).

Electrn 5s: n = 5; l = 0; m = 0; s = 1/2 ou +1/2.
12. Como se denominan os orbitais para os que l = 2?, cantos deste tipo haber nun nivel?, por
que?
Resolucin:
Os orbitais para os que l = 2 denomnanse orbitais d. Nun nivel pode haber 5 orbitais d porque se l = 2, m
pode valer 2, 1, 0, +1, +2, entn hai cinco orientacins distintas deste tipo de orbitais.
13. Que se debe facer para que un electrn 2s pase a ser un electrn 3s? Que sucede cando un
electrn 3s pasa a ser un electrn 2s?
Resolucin:
Para que un electrn 2s pase a ser un electrn 3s hai que excitalo, dicir, hai que comunicarlle enerxa.
Cando un electrn 3s pasa a ser un electrn 2s cede a enerxa que se lle comunicou para excitalo.
14. O elemento qumico nitrxeno, de nmero atmico 7, dispn de tres electrns aloxados nos seus
orbitais 2p. Das tres posibilidades que se indican a continuacin: a) 2px2 2py1. b) 2px3. c) 2px1 2py1
2pz1. Indica razoadamente cl consideras correcta e qu principios ou regras incumpren as que
consideres incorrectas. (Selectividade COU. Set-91)
AUTORA
PAXINA
33
EXERCICIOS RESOLTOS
Resolucin:
a) 2px2 2py1: incorrecta, porque ten dous electrns no orbital 2px2 e anda non ten ningn no 2pz, que ten a
mesma enerxa. Incumpre o principio de mxima multiplicidade de Hund: cando os electrns ocupan
orbitais de igual enerxa (dexenerados), fano de xeito que ocupen o maior nmero de orbitais posible.
b) 2px3: incorrecta, porque ten tres electrns nun mesmo orbital, o 2px, incumprindo o principio de
exclusin de Pauli: nun tomo calquera non pode haber dous electrns cos catro nmeros cunticos iguais,
do que se deduce que s pode haber un mximo de dous electrns en cada orbital.
c) 2px1 2py1 2pz1: a distribucin correcta porque cumpre o principio de exclusin de Pauli e o de mxima
multiplicidade de Hund que se citaron nos puntos anteriores.
15. Consideremos as das configuracins electrnicas correspondentes a tomos neutros: A) 1s2 2s2
2p6 3s1 e B) 1s2 2s2 2p6 5s1. Indica cles das seguintes afirmacins son verdadeiras e cles son
falsas:
a) A primeira configuracin corresponde ao tomo de sodio en estado fundamental. b)
As das configuracins corresponden a tomos de elementos diferentes. c) Requrese enerxa para
pasar da primeira configuracin segunda. d) Requrese menor enerxa para arrancar un
electrn da segunda que da primeira.
Resolucin:
a) Verdadeira. O sodio ten nmero atmico 11. Nesta configuracin vemos os 11 electrns colocados nos
orbitais en orde crecente de enerxa, como corresponde ao estado fundamental.
b) Falsa: se se trata de tomos neutros o nmero de electrns caracteriza ao elemento. Son tomos do
mesmo elemento porque teen o mesmo nmero de electrns.
c) Verdadeira: a enerxa empregarase en excitar o electrn do orbital 3s, de menor enerxa, ao 5s, de maior
enerxa.
d) Verdadeira: para arrancar un electrn excitado empregase menos enerxa que se estivese en estado
fundamental posto que est mis lonxe do ncleo e menos atrado por este.
16. Razoa se a estructura electrnica externa 3s2 3p4 representa a un gas nobre. (Selectividade COU.
Set-91)*
Resolucin:
Se se trata dun tomo neutro non, posto que ten seis electrns na capa mis externa e para que fose un gas
nobre debera ter oito (ou dous no caso do helio).
17. Escribe o valor dos nmeros cunticos correspondentes ao ltimo electrn do fsforo.
(Selectividade COU. Xu-01)**
Resolucin:
Comezamos por escribir a configuracin electrnica para o tomo de fosforo:
P: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p3
Vemos que o ltimo electrn do fsforo un electrn 3p entn:
n=3
*
Cuestin dun exercicio de catro puntos.

Cuestin dun exercicio de tres cuestins.
**
AUTORA
PAXINA
34
EXERCICIOS RESOLTOS
l=1
m = 1, 0, +1 (un calquera deles).
s = 1/2 ou +1/2.
18. a) Dos seguintes estados electrnicos, razoa cales non poden existir: 2p, 2d, 4s, 5f, 1p. b) Xustifica
se estn excitados ou non os tomos aos que corresponden as seguintes configuracins
electrnicas: 1s2 2p1; 1s2 2s2 2p6 3s1 3p1; 1s2 2s2 2p2. (Selectividade COU. Xu-00)
Resolucin:
a) Non poden existir os estados electrnicos:
2d: se n = 2, o nmero cuntico l s pode valer l = 0 (orbital s) ou l = 1(orbital p), pero nunca l = 2
(orbital d), que o que temos neste caso.
1p: se n = 1, o nmero cuntico l s pode valer l = 0 (orbital s), nunca l = 1(orbital p), que o que
temos neste caso.
b) Se analizamos as configuracins electrnicas tendo en conta que os orbitais nchense en orde crecente de enerxa,
podemos afirmar que:
1s2 2p1: corresponde a un tomo en estado excitado, xa que temos un electrn no orbital 2p e ningn no 2s,
que ten menor enerxa.
1s2 2s2 2p6 3s1 3p1: corresponde a un tomo en estado excitado, xa que hai un electrn no orbital 3p sen que
estea completo o 3s, que ten menor enerxa.
1s2 2s2 2p2: corresponde a un tomo en estado fundamental, os electrns estn colocados nos orbitais en orde
crecente de enerxa.
19. Escribe as configuracins electrnicas en estado fundamental dos seguintes ins: a) Na+. b) Tl+.
c) O2. d) Fe3+. e) Cu+. f) Cu2+.
Resolucin:
a) Na+ : 1s2 2s2 2p6
b) Tl+: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d10 4s2 4p6 4d10 4f14 5s2 5p6 5d10 6s2
c) O2: 1s2 2s2 2p6
d) Fe3+: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d5
e) Cu+: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d10
f) Cu2+: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d9
20. Dadas as seguintes configuracins electrnicas mis externas: ns1; ns2 np1; ns2np3; ns2 np6.
Identifica dous elementos de cada un dos grupos anteriores e razoa cles sern os estados de
oxidacin mis estables deses elementos. (Selectividade COU. Xu-01)***
Resolucin:
ns1: Esta a configuracin electrnica da ltima capa dos elementos do grupo 1 ou alcalinos, por exemplo:
litio e sodio. Por ter un s electrn na ltima capa teen tendencia a perdelo para adquirir a configuracin
do gas nobre que os precede, polo tanto o estado de oxidacin mis estable para estes elementos ser: Li+ e
Na+.
***
Cuestin dun exercicio de das cuestins.
AUTORA
PAXINA
35
EXERCICIOS RESOLTOS
ns2 np1: Esta a configuracin electrnica da ltima capa dos elementos do grupo 13 ou trreos, por
exemplo: boro e aluminio. Teen tres electrns na ltima capa que tenden a perder para adquirir a
configuracin do gas nobre que os precede, polo tanto o estado de oxidacin mis estable para estes
elementos ser: B3+ e Al3+.
ns2np3: Esta a configuracin electrnica da ltima capa dos elementos do grupo 15 ou nitroxenoideos, por
exemplo: nitrxeno e fsforo. Teen cinco electrns na ltima capa, polo que tern tendencia a captar tres
electrns para adquirir a configuracin do gas nobre mis prximo. Segundo esto, o estado de oxidacin
mis estable para estes elementos ser: N3 e P3.
ns2 np6: Esta a configuracin electrnica da ltima capa dos elementos do grupo 18 ou gases nobres, por
exemplo: argon e cripton. A sa configuracin con oito electrns na ltima capa estable, polo que non
tern tendencia a ceder nin a captar electrns. O seu estado de oxidacin mis estable Ar e Kr.
21. a) Que teen en comn na sa estructura electrnica as especies qumicas Ar, Cl, K+, Ca2+?
b) Ordena as especies qumicas anteriores de menor a maior radio. Xustifica as respostas.
Resolucin:
a) A estructura electrnica as especies qumicas Ar, Cl, K+, Ca2+ a mesma xa que todos teen 18 electrns
que se distribuirn segundo a configuracin: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6. Son isoelectrnicas.
b) O nmero atmico (nmero de protns do ncleo) aumenta na orde: Cl (Z = 17) < Ar (Z = 18) < K+ (Z =
19) < Ca2+ (Z = 20); aumenta a carga nuclear que atrae sempre ao mesmo nmero de electrns, polo que o
radio dimine nesta orde. Segundo esto podemos ordenar de menor a maior radio:
Ca2+ < K+ < Ar < Cl.
22. Dos pares de tomos seguintes, indica razoadamente cl ten maior volume atmico: a) Sodio e
rubidio. b) Potasio e calcio. c) Lantano e hafnio. d) Fsforo e arsnico. e) Xenon e cesio.
Resolucin:
a) Sodio e rubidio: os dous elementos pertencen ao mesmo grupo, o dos metais alcalinos, sendo o sodio do terceiro
perodo e o rubidio do quinto. Ten maior volume atmico o rubidio xa que ten un maior nmero de capas
electrnicas.
b) Potasio e calcio: ambos pertencen ao mesmo perodo (o cuarto), pero difiren no nmero atmico: 19 para
o potasio e 20 para o calcio. Anda que o nivel electrnico mis externo o mesmo, o que ten maior nmero
atmico (o calcio) ten mis electrns perifricos, que estarn atrados por unha carga nuclear maior non
apantallada: ten mis carga nuclear efectiva e menor volume. Segundo esto, o potasio ter maior volume.
c) Lantano e hafnio: ambos pertencen ao mesmo perodo (o sexto), pero difiren no nmero atmico: 57 para
o lantano e 72 para o hafnio. Anda que o nivel electrnico mis externo o mesmo, o que ten maior
nmero atmico (o hafnio) ten maior carga nuclear efectiva e menor volume. Entn, maior o volume do
lantano. A diferencia de volume mais apreciable que no caso doutros elementos contiguos na tboa, xa
que entre eles atpanse os lantnidos, polo que o aumento da carga nuclear efectiva do hafnio respecto ao
lantano grande (contraccin lantnida).
d) Fsforo e arsnico: os dous elementos pertencen ao mesmo grupo (o 15), sendo o fsforo do terceiro perodo e o
arsnico do cuarto. Ten maior volume atmico o arsnico, xa que ten unha capa electrnica mis.
AUTORA
PAXINA
36
EXERCICIOS RESOLTOS
e) Xenon e cesio: o xenon un gas nobre do quinto perodo e o cesio ten unha capa mis de electrns, polo que
pertence ao sexto perodo. Entn o cesio ten maior volume atmico.
23. Considera as especies Ne, F, N3, Na+. Que teen todas en comn? En que se diferencian?
Ordnaas de menor a maior tamao. (Selectividade COU. Xu-91)
Resolucin:
A estructura electrnica das especies qumicas Ne, F, N3, Na+ a mesma xa que todos teen 10 electrns
que se distribuirn segundo a configuracin: 1s2 2s2 2p6. Son isoelectrnicas.
Diferncianse no seu ncleo e no seu tamao. O nmero atmico (nmero de protns do ncleo) aumenta na
orde: N3 (Z = 7) < F (Z = 9) < Ne (Z = 10) < Na+ (Z = 11). Nesta orde aumenta a carga nuclear que atraer
sempre ao mesmo nmero de electrns, coa correspondente diminucin de tamao. Ordenando de menor a
maior tamao:
Na+ < Ne < F< N3
24. Para as configuracins electrnicas correspondentes a tomos neutros, que se escriben a
continuacin: a) 1s2 2s2 2p3; b) 1s2 2s2 2p5; c) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1; d) 1s2 2s2 2p6 3s2; indica
razoadamente: a) o grupo e o perodo aos que pertence cada elemento; b) qu elemento pose
maior radio atmico e cl menor. (Selectividade COU. Xu-92)
Resolucin:
a) Coecendo a configuracin electrnica mis externa dun tomo podemos saber o grupo e o perodo aos
que pertence o elemento correspondente.
a) 1s2 2s2 2p3: un elemento do segundo perodo, posto que o mximo nivel ocupado o segundo.
un elemento representativo do grupo 15 (nitroxenoideos), xa que a configuracin para a sa ltima capa
2s2 2p3.
b) 1s2 2s2 2p5: un elemento do segundo perodo, posto que o mximo nivel ocupado o segundo.
un elemento representativo do grupo 17 (grupo dos halxenos), xa que a configuracin para a sa
ltima capa 2s2 2p5.
c) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1: un elemento do cuarto perodo, posto que o mximo nivel ocupado o
cuarto. un elemento representativo do grupo 1 (grupo dos alcalinos), xa que a configuracin para a
sa ltima capa 4s1.
d) 1s2 2s2 2p6 3s2: un elemento do terceiro perodo, posto que o mximo nivel ocupado o terceiro.
un elemento representativo do grupo 2 (grupo dos alcalinotrreos), xa que a configuracin para a sa
ltima capa 3s2.
b) De todos estes elementos, o que pose maior radio atmico o (c), de configuracin 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6
4s1, xa que ten maior nmero de capas electrnicas.
O de menor radio atmico o (b), de configuracin 1s2 2s2 2p5, xa que dos dous que teen s das capas
electrnicas (a e b), este ten maior nmero atmico: mis electrns perifricos atrados por unha carga
nuclear maior non apantallada. Os electrns do tomo (b) estn atrados por unha carga nuclear efectiva
maior, polo que o radio atmico de (b) ser menor.
25. Contesta razoadamente s seguintes preguntas: a) Cal o elemento que presenta a seguinte
configuracin electrnica: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p4? b) Cal o elemento alcalino de maior tamao?
c) Cal o elemento que forma un in dipositivo coa configuracin electrnica [Kr] 4d6?
Resolucin:
AUTORA
PAXINA
37
EXERCICIOS RESOLTOS
a) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p4: un elemento do terceiro perodo, posto que o seu mximo nivel ocupado o terceiro.
un elemento representativo do grupo 16 (grupo dos anfxenos), xa que a configuracin para a sa ltima
capa 3s2 3p4. Se consultamos a tboa peridica, vemos que o elemento do grupo 16 e do terceiro perodo
o xofre.
b) O elemento alcalino de maior tamao ser aquel que tea maior nmero de capas de electrns, polo tanto
o que pertenza ao perodo mis alto. Se consultamos a tboa peridica e se non temos en conta o francio, por
ser un elemento radioactivo, o elemento alcalino de maior tamao ser o cesio.
c) Analizamos a configuracin dada: [Kr] 4d6
No tomo neutro e fundamental, para que se comecen a encher os orbitais 4d xa ten que estar cheo o 5s. Entn, a
configuracin do tomo neutro e fundamental ser: [Kr] 5s2 4d6. O elemento un metal de transicin do quinto
perodo (ltimo nivel ocupado) e do grupo 8. Consultando a tboa vemos que o rutenio. Cando forma o in
dipositivo, perde dous electrns: os do orbital 5s.
Tamn chegamos mesma conclusin sumando os electrns do cripton cos dous que se perderon e cos 6 que se
atopan nos orbitais d: Z = 36 + 2 + 6 = 44. O nmero atmico Z = 44 corresponde ao rutenio.
26. Como vara o radio atmico dos metais alcalinos? Razoa a resposta. (Selectividade COU. Xu01)**
Resolucin:
Para os metais alcalinos, o radio atmico aumenta ao descender no grupo (ao aumentar o valor de Z),
debido a que aumenta o nmero de capas electrnicas.
27. a) Define o potencial de ionizacin. b) Establece a sa relacin co radio atmico. c) Explica a
variacin do potencial de ionizacin para os elementos do terceiro perodo da tboa peridica.
Resolucin:
a) Defnese o potencial de ionizacin como a enerxa mnima necesaria para arrancar un electrn (o
menos atrado) dun tomo en fase gasosa e en estado fundamental.
b) Canto menor sexa o radio atmico maior o potencial de ionizacin porque canto mis pequeno o tomo, os
electrns estn mis cerca do ncleo e a atraccin deste sobre os electrns maior, polo que hai que comunicar mis
enerxa para arrancar un electrn.
c) Dentro dun mesmo perodo, neste caso o terceiro, o potencial de ionizacin aumenta cara dereita.
Explcase este aumento porque cara a dereita aumenta o nmero atmico sen aumentar o nmero de capas
de electrns, polo tanto aumenta a carga nuclear efectiva e os os electrns estn mis atrados, sendo
necesario comunicar mis enerxa para arrancalos.
28. Considera os tres elementos do sistema peridico: cloro, bromo, iodo. a) Escribe a configuracin
electrnica dos tres elementos. b) Asigna, razoadamente, cada un dos valores seguintes do
potencial de ionizacin a cada un dos tres elementos anteriores: 10,4; 11,8 e 13,1 eV. (Selectividade
COU. Set-95)
Resolucin:
a) A partir do nmero atmico dos elementos dados podemos escribir as sas configuracins electrnicas:
Cl (Z = 17): 1s2 2s2 2p6 3s2 3p5
Br (Z = 35): 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d10 4s2 4p5
I (Z = 53): 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d10 4s2 4p6 4d10 5s2 5p5
AUTORA
PAXINA
38
EXERCICIOS RESOLTOS
b) Denomnase potencial de ionizacin enerxa mnima necesaria para arrancar un electrn dun tomo en
fase gasosa e en estado fundamental. O cloro, o bromo e o iodo pertencen ao mesmo grupo da tboa
peridica: o dos halxenos. Ao descender nun grupo dimine o potencial de ionizacin, porque aumenta o
nmero de capas de electrns e con el o apantallamento do ncleo e o radio atmico, de xeito que os
electrns externos estn menos atrados e son mis fciles de arrancar. Segundo esto o menor dos potenciais
corresponde ao I (mis abaixo no grupo) e o maior dos potenciais correspndelle ao Cl (mais arriba no
grupo). Polo tanto os potenciais de cada un son:
Cl: 13,1 eV
Br: 11,8 eV
I: 10,4 eV
29. Dos pares de tomos seguintes, indica cl pose maior potencial de ionizacin: a) Rubidio e
estroncio. b) Sodio e rubidio. c) Silicio e fsforo. d) Argon e cripton.
Resolucin:
Denomnase potencial de ionizacin enerxa mnima necesaria para arrancar un electrn dun tomo en fase
gasosa e en estado fundamental.
a) O rubidio e o estroncio pertencen ao mesmo perodo: o quinto. Como o nmero atmico do estroncio
unha unidade maior que o do rubidio, ter un electrn mis no ltimo nivel e un protn mis no ncleo. Polo
tanto, maior o potencial de ionizacin do estroncio porque ten maior carga nuclear efectiva, os seus
electrns estn mis fortemente unidos ao ncleo e haber que comunicar mis enerxa para arrancarlle un
electrn.
b) O sodio e o rubidio pertencen ao mesmo grupo: o 1 ou dos alcalinos, entn teen o mesmo nmero de electrns na
ltima capa: un. O rubidio est no perodo quinto e o sodio no terceiro, entn ten menos capas de electrns o tomo de
sodio, polo tanto, menor radio e o ncleo menos apantallado. mis difcil arrancar o ltimo electrn no sodio que no
rubidio. Como hai que comunicar maior enerxa para arrancar un electrn ao sodio, o sodio ter maior potencial de
ionizacin.
c) O silicio e o fsforo pertencen ao mesmo perodo: o terceiro. Como o nmero atmico do fsforo unha
unidade maior que o do silicio, ter un electrn mis no ltimo nivel e un protn mis no ncleo. Polo tanto,
maior o potencial de ionizacin do fsforo porque a carga nuclear efectiva maior fai que os seus electrns
estean mis fortemente unidos ao ncleo e haber que comunicar mis enerxa para arrancarlle un electrn.
d) O argon e o cripton pertencen ao mesmo grupo: o 18 ou dos gases nobres, entn teen o mesmo nmero de
electrns na ltima capa: oito. O cripton est no perodo cuarto e o argon no terceiro, polo que ten menos capas de
electrns o tomo de argon, polo tanto, menor radio e o ncleo menos apantallado, de xeito que mis difcil arrancar
un electrn da ltima capa do argon que do cripton. Como hai que comunicar maior enerxa para arrancar un electrn
ao argon, o argon ter maior potencial de ionizacin.
30. Considera a familia dos elementos alcalinos. a) Cal a configuracin electrnica mis externa
comn para estes elementos? b) Tendo en conta como varan periodicamente as sas propiedades,
xustifica cl dos elementos: cesio ou sodio, debe presentar maior tamao atmico. c) A cal destes
elementos ser mis fcil arrancarlle o seu electrn mis externo? Xustifica as respostas.
Resolucin:
a) A configuracin electrnica do ltimo nivel ocupado nos elementos alcalinos : ns1
AUTORA
PAXINA
39
EXERCICIOS RESOLTOS
b) Comparando o cesio co sodio, ambos do grupo dos alcalinos, atopamos que o cesio est no sexto perodo
e o sodio no terceiro. O cesio ten maior nmero de capas electrnicas, polo que ter maior radio atmico.
c) Dentro do grupo dos alcalinos ser mis fcil arrancarlle o seu electrn mis externo ao elemento que
tea mis capas de electrns porque ter o ncleo mis apantallado e, polo tanto, os electrns menos
atrados. Os elementos teen mis capas de electrns canto maior sexa o perodo no que se colocan, entn
ser o cesio, que est no perodo 6 (se non temos en conta ao elemento radioactivo francio).
31. A enerxa de ionizacin do rubidio 402,6 kJ/mol. Indica, despois de facer os clculos necesarios,
se a luz visible, ao incidir sobre os tomos de rubidio gasoso en estado fundamental, provocar a
sa ionizacin. Dato: Luz visible: 400 nm-700 nm.
Resolucin:
En primeiro lugar imos calcular a enerxa de ionizacin para os tomos de rubidio en J/tomo:
kJ 10 3 J
1 mol
= 6,68 10 19 J/at
402,6
mol kJ 6,022 10 23 tomos
Se a lonxitude de onda da luz visible vara entre 400 nm e 700 nm, a enerxa mxima que pode ter ser a que
se corresponde coa lonxitude de onda de 400 nm (xa que enerxa e lonxitude de onda son inversamente
proporcionais). Calculamos este valor mximo:
E = h
= 6,62 10 34
3 10 8
= 4,97 10 19 J
400 10 9
Vemos que 4,971019 J < 6,681019 J, entn a enerxa da luz visible non provocar a ionizacin dos
tomos de rubidio gasosos e en estado fundamental.
32. O primeiro e segundo potenciais de ionizacin para o tomo de litio son respectivamente 520 e
7300 kJ/mol. Razoa: a) A grande diferencia que existe entre os dous valores de enerxa. b) Que
elemento do sistema peridico presenta a mesma configuracin electrnica que o in monoatmico
do Li.
c) Como vara o potencial de ionizacin para os elementos dun mesmo grupo?
Resolucin:
Lembremos que se denomina primeiro potencial de ionizacin enerxa mnima necesaria para arrancar o
electrn menos atrado dun tomo en fase gasosa e en estado fundamental; e que se chama segundo
potencial de ionizacin enerxa mnima necesaria para extraer un segundo electrn do in formado ao
arrancar un primeiro electrn.
a) O tomo de litio fundamental ten 3 electrns distribudos segundo a configuracin:
Li: 1s2 2s1
Cando se arranca un electrn (2s) comunicndolle 520 kJ/mol, frmase o in Li+ de configuracin:
Li+: 1s2
En xeral, o exceso de carga positiva nos ins positivos como o Li+ fai que os electrns estean mis atrados e
sexa mis difcil arrancar un segundo electrn. Ademais na configuracin do Li+ vemos que o nico orbital
do primeiro nivel, o 1s, est cheo (configuracin do gas nobre He), feito que lle confire estabilidade e que
fai que sexa difcil arrancar un segundo electrn. Todo esto explica que o segundo potencial de ionizacin
sexa moito maior (7 300 kJ/mol).
b) A configuracin electrnica do in Li+ coincide coa do gas nobre helio.
c) Os elementos dun mesmo grupo teen a mesma configuracin electrnica na sa capa mis externa, e
diferncianse no nmero de capas de electrns, que aumenta ao descender no grupo. En xeral, ao descender
nun grupo dimine a enerxa de ionizacin, xa que ao aumentar o nmero de capas de electrns aumentan o
AUTORA
PAXINA
40
EXERCICIOS RESOLTOS
apantallamento do ncleo e o radio atmico, de xeito que os electrns externos estn menos atrados e son
mis fciles de arrancar: hai que comunicar menos enerxa para arrancalos.
33. Dos pares de tomos dos elementos seguintes, indica cl pose maior afinidade electrnica: a)
Cloro e xofre. b) Xofre e selenio.
Resolucin:
A afinidade electrnica a enerxa que libera un tomo en fase gasosa e en estado fundamental cando capta
un electrn convertndose nun in negativo gasoso. Comparando a dos pares citados:
a) O cloro e o xofre pertencen ao mesmo perodo: o terceiro; entn teen o mesmo nmero de capas de
electrns. O cloro ten un electrn mis que o xofre, entn ten maior carga nuclear efectiva, ademais de estar
preto de adquirir a configuracin de gas nobre. Deste xeito, o cloro ten mis tendencia a captar electrns e
desprender mis enerxa cando esto ocorra: o cloro ten maior afinidade electrnica.
b) O xofre e o selenio pertencen ao mesmo grupo, o 16, polo que teen a mesma configuracin na sa capa
mis externa. O xofre un elemento do terceiro perodo e o selenio do cuarto, polo tanto o selenio ten
unha capa mis de electrns. Se o xofre ten menos capas de electrns, polo tanto menor radio e o seu ncleo
menos apantallado, ten mis tendencia a captar un electrn externo e desprender mis enerxa cando o
capte: o xofre ten mis afinidade electrnica.
34. As enerxas de ionizacin e as afinidades electrnicas dos gases nobres sern altas ou baixas?
Razao.
Resolucin:
Denomnase primeira enerxa de ionizacin enerxa mnima necesaria para arrancar o electrn menos
atrado dun tomo en fase gasosa e en estado fundamental. Os gases nobres teen unha configuracin moi
estable polo que teen pouca tendencia a perder electrns e haber que comunicarlle moita enerxa para
arrancar un electrn, polo tanto, as enerxas de ionizacin dos gases nobres son moi altas.
A afinidade electrnica a enerxa que libera un tomo en fase gasosa e en estado fundamental cando capta
un electrn convertndose nun in negativo gasoso. Os gases nobres teen unha configuracin moi estable
polo que teen pouca tendencia a captar electrns e polo tanto as sas afinidades electrnicas son moi
baixas.
35. Dos pares de tomos dos elementos seguintes, indica cl pose maior electronegatividade: a) Fluor
e cloro. b) Osxeno e fluor. c) Fsforo e arsnico.
Resolucin:
A electronegatividade a tendencia que ten un tomo, enlazado con outro, a atraer cara a si os electrns de
enlace.
a) O fluor e o cloro pertencen ao mesmo grupo da tboa peridica, o 17 ou dos halxenos, polo que teen a
mesma configuracin na sa capa mis externa. O fluor un elemento do segundo perodo e o cloro do
terceiro, polo tanto, o cloro ten unha capa mis de electrns. O fluor, por ter menos capas de electrns, ter
menor radio e o seu ncleo menos apantallado, entn o ten mis tendencia que o cloro a atraer cara a si os
electrns de enlace: o fluor pose maior electronegatividade.
b) O osxeno e o fluor pertencen ao mesmo perodo: o segundo; entn teen o mesmo nmero de capas de
electrns. O fluor ten un electrn mis que o osxeno polo que o fluor ten maior carga nuclear efectiva,
AUTORA
PAXINA
41
EXERCICIOS RESOLTOS
ademais de estar preto de adquirir a configuracin de gas nobre. Deste xeito, o fluor ten mis tendencia a
atraer cara a si os electrns de enlace: o fluor pose maior electronegatividade.
c) O fsforo e o arsnico pertencen ao mesmo grupo da tboa peridica, o 15, polo que teen a mesma
configuracin na sa capa mis externa. O fsforo un elemento do terceiro perodo e o arsnico do
cuarto, polo tanto, o arsnico ten unha capa mis de electrns. O fsforo, por ter menos capas de electrns,
ter menor radio e o seu ncleo menos apantallado, entn ten mis tendencia que o arsnico a atraer cara a si
os electrns de enlace: o fsforo pose maior electronegatividade.
36. A afinidade electrnica do iodo 3,06 eV/tomo. Calcula a enerxa liberada ao ionizar 63,45 g de
tomos de iodo gas, se os seus tomos estn en estado fundamental. Expresa o resultado en kJ.
Resolucin:
Formulando os factores de conversin axeitados, podemos calcular a enerxa liberada ao ionizar 63,45 g de
iodo gas:
63,45 g de I
1 mol de tomos 6,022 10 23 tomos -3,06 eV 1,602 10 19 J 1 KJ
3 = 148 kJ
126,9 g de I
1 mol de tomos 1 tomo
1 eV
10 J
37. Comenta a veracidade ou falsidade das seguintes afirmacins, referidas aos tomos X e Z,
pertencentes ao mesmo perodo da tboa peridica, sabendo que X mis electronegativo que Z:
a) X ten menor enerxa de ionizacin que Z. b) Z ten menor afinidade electrnica que X. c) Z ten
maior radio atmico que X. d) O par de electrns do enlace X-Z est desprazado cara a X.
Resolucin:
Infrmasenos de que X e Z son dous elementos do mesmo perodo da tboa peridica e que X mais electronegativo
que Z. A electronegatividade a tendencia que ten un tomo, enlazado con outro, a atraer cara a si os electrns de
enlace. Se X mis electronegativo que Z pertencendo ao mesmo perodo debe de estar situado dereita de Z posto
que a electronegatividade nun perodo aumenta cara dereita co aumento da carga nuclear efectiva e o acercamento
estructura de gas nobre. Razoemos as afirmacins propostas:
a) A enerxa de ionizacin a enerxa mnima necesaria para arrancar o electrn menos atrado dun tomo
en fase gasosa e en estado fundamental. A electronegatividade unha propiedade directamente relacionada
coa enerxa de ionizacin, de xeito que se a electronegatividade alta tamn o a enerxa de ionizacin. Se
como dixemos X ten maior carga nuclear efectiva e est mis cerca da estructura de gas nobre que Z, haber
que comunicar mis enerxa para arrancar un electrn a X que a Z. Segundo esto, X ter maior enerxa de
ionizacin que Z e a frase falsa.
b) A afinidade electrnica a enerxa que libera un tomo en fase gasosa e en estado fundamental cando
capta un electrn convertndose nun in negativo gasoso. A electronegatividade unha propiedade
directamente relacionada coa afinidade electrnica, de xeito que se a electronegatividade alta tamn o a
afinidade electrnica. Se X ten maior carga nuclear efectiva e est mis cerca da estructura de gas nobre que
Z, ter mis tendencia a captar un electrn a X que a Z e desprender maior enerxa cando o faga. Segundo
esto, X ter maior afinidade electrnica que Z e a frase verdadeira.
c) Partindo de que X ten maior carga nuclear efectiva que Z, X ter os seus electrns mis atrados e menor
radio que Z, polo que a frase verdadeira.
AUTORA
PAXINA
42
EXERCICIOS RESOLTOS
d) A electronegatividade a tendencia que ten un tomo, enlazado con outro, a atraer cara a si os electrns
de enlace. Se X mis electronegativo que Z os electrns dun enlace X-Z estarn desprazados cara a X,
polo tanto, a frase verdadeira.
38. Para as seguintes configuracins correspondentes a tomos neutros: A = 1s2 2s2 2p3. B = 1s2 2s2
2p5. C = 1s2 2s2 2p6. D = 1s2 2s2 2p6 3s1. E = 1s2 2s2 2p6 3s2. a) Ordnaas de forma que aumente
gradualmente o primeiro potencial de ionizacin, indicando a configuracin electrnica de cada
tomo ionizado. b) Indica cl o elemento que ten o segundo potencial de ionizacin mis elevado
e escribe a configuracin electrnica do tomo dobremente ionizado. c) Indica qu elemento ten
maior afinidade electrnica. d) Indica cl o elemento mis electronegativo. e) Indica os elementos
que presentan carcter metlico e ordnaos de maior a menor. (Selectividade COU. Set-93)
Resolucin:
Denomnase primeiro potencial de ionizacin enerxa mnima necesaria para arrancar o electrn menos
atrado dun tomo en fase gasosa e en estado fundamental. Observando as configuracins electrnicas dos
tomos neutros e as dos ins que formarn cando se lle arranque un electrn podemos determinar a orde en
que aumentan os seus potenciais de ionizacin:
A = 1s2 2s2 2p3 A+ = 1s2 2s2 2p2
B = 1s2 2s2 2p5 B+ = 1s2 2s2 2p4
C = 1s2 2s2 2p6 C+ = 1s2 2s2 2p5
D = 1s2 2s2 2p6 3s1 D+ = 1s2 2s2 2p6
E = 1s2 2s2 2p6 3s2 E+ = 1s2 2s2 2p6 3s1
Canto maior sexa o nmero de capas de electrns mis apantallado estar o ncleo e haber que comunicar
menos enerxa para arrancarlle un electrn: menor potencial de ionizacin. Segundo esto, os elementos que
teen menor potencial de ionizacin son o E e o D, con tres capas de electrns fronte aos outros que teen
das. Destes dous, ten menor potencial de ionizacin o D porque, ademais de ter menor carga nuclear
efectiva, consegue a configuracin electrnica de gas nobre cando perde un electrn, polo que hai que
comunicar pouca enerxa para arrancarlle un electrn.
Os elementos A, B e C pertencen ao mesmo perodo, aumentando a sa carga nuclear efectiva co nmero
atmico na orde A < B < C, sendo este ltimo un gas nobre. Polo tanto haber que comunicar menor enerxa
para arrancar un electrn ao tomo A que ao B, e menor enerxa no B que no C. O potencial de ionizacin
aumentar na orde A < B < C.
Conclundo, o potencial de ionizacin aumenta na orde:
D<E<A<B<C
b) Chmase segundo potencial de ionizacin enerxa mnima necesaria para extraer un segundo electrn
do in formado ao arrancar un primeiro electrn. O elemento que ten un segundo potencial de ionizacin
mis elevado o D, xa que ao perder o seu primeiro electrn consegue a configuracin electrnica de gas
nobre, que lle d estabilidade ao in formado e fai que se tea que comunicar moita enerxa para arrancar un
segundo electrn. A configuracin electrnica do tomo dobremente ionizado sera:
D2+ = 1s2 2s2 2p5
c) A afinidade electrnica a enerxa que libera un tomo en fase gasosa e en estado fundamental cando
capta un electrn convertndose nun in negativo gasoso. O elemento que ter maior afinidade electrnica
o B, xa que gaando un electrn consegue unha configuracin electrnica de gas nobre, polo que
desprender mis enerxa cando o faga (aumento de estabilidade).
d) A electronegatividade a tendencia que ten un tomo, enlazado con outro, a atraer cara a si aos electrns
de enlace. O elemento mis electronegativo o B, porque pequeno (s das capas de electrns, ncleo
AUTORA
PAXINA
43
EXERCICIOS RESOLTOS
pouco apantallado) e porque tendo sete electrns na ltima capa est moi preto de conseguir a configuracin
electrnica de gas nobre, co que ten mis tendencia a atraer os electrns de enlace cara a si.
e) Os metais caracterzanse por exercer pouca atraccin sobre os electrns externos nos seus tomos. Esto
implica valores baixos de enerxa de ionizacin, afinidade electrnica e electronegatividade. Ademais
comprtanse como axentes reductores por ter tendencia a formar ins positivos. Segundo esto, entre os
elementos citados son metais o D e o E. Deles o de maior carcter metlico o D, porque, como xa
dixemos, ten mis tendencia a perder o seu electrn mis externo. Ordenando de maior a menor carcter
metlico:
D>E
39. Desde un punto de vista electrnico, que se entende por reductor? Como vara o carcter
reductor no sistema de perodos? E no sistema de grupos? (Selectividade COU. Set-96)
Resolucin:
Un reductor facilita que outra especie se reduza, que gae electrns. Polo tanto, un reductor ten tendencia a
perder electrns.
Nos perodos o carcter reductor aumenta cara esquerda. Cara esquerda aumenta o radio e dimine a
carga nuclear efectiva coa diminucin do nmero atmico, polo que os electrns estn menos atrados e son
mis fciles de ceder.
Nos grupos o carcter reductor aumenta cara a abaixo, posto que aumenta o nmero de capas de electrns
co que o ncleo, mis apantallado, atrae menos aos electrns da ltima capa e o tomo perde electrns con
mis facilidade.
Tres elementos teen de nmeros atmicos 19, 35 e 54 respectivamente. Indica razoadamente: a) As sas
estructuras electrnicas. b) Grupo e perodo ao que pertencen. c) Cal ten maior afinidade electrnica? d)
Cal ten menor potencial de ionizacin? (Xu-97 e Xu-00)
Resolucin:
a) As estructuras electrnicas dos elementos citados son:
Z = 19 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1

Z = 35 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d10 4s2 4p5
Z = 54 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d10 4s2 4p6 4d10 5s2 5p6
b) A partir da configuracin electrnica podemos determinar o grupo e o perodo ao que pertencen:
Z = 19 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1: un elemento do cuarto perodo, posto que o mximo nivel ocupado o
cuarto. un elemento representativo do grupo 1 (grupo dos alcalinos), xa que a configuracin para a sa
ltima capa 4s1.
Z = 35 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d10 4s2 4p5: un elemento do cuarto perodo, posto que o mximo nivel
ocupado o cuarto. un elemento representativo do grupo 17 (grupo dos halxenos), xa que a
configuracin para a sa ltima capa 4s2 4p5.
Z = 54 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d10 4s2 4p6 5s2 4d10 5p6: un elemento do quinto perodo, posto que o
mximo nivel ocupado o quinto. un elemento representativo do grupo 18 (grupo dos gases nobres) ), xa
que a configuracin para a sa ltima capa 5s2 5p6.
AUTORA
PAXINA
44
EXERCICIOS RESOLTOS
c) A afinidade electrnica a enerxa que libera un tomo en fase gasosa e en estado fundamental cando capta un
electrn convertndose nun in negativo gasoso. O elemento que ten maior afinidade electrnica dos citado o de Z =
35, xa que se gaa un electrn consegue a configuracin de gas nobre.
Denomnase primeira enerxa de ionizacin enerxa mnima necesaria para arrancar un electrn dun tomo
en fase gasosa e en estado fundamental. Dos elementos citados, o Z = 19 o que ten menor enerxa de
ionizacin, xa que ao perder un electrn adquire unha configuracin estable de gas nobre sendo necesaria
pouca enerxa para arrincalo.
Para os elementos de nmeros atmicos 19, 20, 3 e 35. a) Escribe as configuracins electrnicas
correspondentes a cada un. b) Define o concepto de enerxa de ionizacin e compara, razoadamente, as
correspondentes aos elementos de nmeros atmicos 3 e 19. c) Define o concepto de electroafinidade e
compara, razoadamente, a correspondente aos elementos de nmeros atmicos 20 e 35. d) Compara e
razoa o radio atmico dos elementos de nmeros atmicos 3 e 19. (Set-98)
Resolucin:
a) Configuracins electrnicas:
Z = 19 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1

Z = 20 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2
Z = 3 1s2 2s1
Z = 35 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d10 4s2 4p5
b) Denomnase enerxa de ionizacin enerxa mnima necesaria para arrancar o electrn menos atrado dun
tomo en fase gasosa e en estado fundamental.
Os elementos de nmeros atmicos 3 e 19 son o litio e o potasio respectivamente. Os dous pertencen ao
mesmo grupo: o 1 ou dos alcalinos, entn teen o mesmo nmero de electrns na ltima capa: un. O potasio
est no perodo cuarto e o litio no segundo, entn o potasio ten maior nmero de capas electrnicas, maior
radio e o ncleo mis apantallado que o litio. Polo tanto mis fcil arrancar o ltimo electrn do potasio
que do litio. Como hai que comunicar menor enerxa para arrancarlle un electrn ao tomo de potasio que
ao de litio, o potasio (Z = 19) ter menor potencial de ionizacin que o litio (Z = 3).
c) Denomnase electroafinidade enerxa que libera un tomo en fase gasosa e en estado fundamental cando
capta un electrn convertndose nun in negativo gasoso.
Os elementos de nmeros atmicos 20 e 35 son o calcio e o bromo respectivamente. Os dous pertencen ao
mesmo perodo, o cuarto, entn teen o mesmo nmero de capas de electrns. O bromo ten maior nmero
atmico que o calcio e o mesmo nmero de capas, entn ten maior carga nuclear efectiva. Por outra banda, o
bromo ten moita tendencia a captar un electrn porque as consegue a configuracin de gas nobre, fronte ao
calcio que para conseguir esta configuracin tera que perder os dous electrns da ltima capa. Segundo
esto, o bromo ten mis tendencia a captar un electrn e desprender mis enerxa cando esto ocorra: o
bromo (Z = 35) ten maior afinidade electrnica que o calcio (Z = 20).
d) Como xa dixemos, os elementos de nmeros atmicos 3 e 19 son o litio e o potasio respectivamente. Os
dous pertencen ao mesmo grupo: o 1 ou dos alcalinos, entn teen o mesmo nmero de electrns na ltima
capa: un. O potasio est no perodo cuarto e o litio no segundo, entn o potasio ten maior nmero de capas
electrnicas, o potasio (Z = 19) ten maior radio atmico que o litio (Z = 3).
O ferro forma dous catins estables con estado de oxidacin +2 e +3 Cales sern as configuracins
electrnicas completas dos ditos catins? E en forma abreviada? Razao. (Set-99)
Resolucin:
O ferro ten un nmero atmico Z = 26. Se facemos a sa configuracin electrnica obtemos:
AUTORA
PAXINA
45
EXERCICIOS RESOLTOS
Fe: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d6

A partir desta configuracin electrnica podemos obter a configuracin electrnica dos seus ins monoatmicos,
tendo en conta os electrns que gaou ou perdeu.
No caso do Fe2+, o Fe perdeu dous electrns. Como os electrns prdense na orde: np, ns, (n1)d, onde n o
ltimo nivel, os dous primeiros que perde o ferro son os 4s. A configuracin do in ser:
Fe2+: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d6
No in Fe3+ hai un electrn menos que no Fe2+, perdeu un electrn mis que, segundo a orde citada antes,
ser un 3d. A configuracin deste in a que segue:
Fe3+: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d5
Para facer a configuracin electrnica en forma abreviada, escrbese o gas nobre que precede ao elemento,
entre corchetes, e a continuacin o resto da configuracin:
Fe2+: [Ar] 3d6
Fe3+: [Ar] 3d5
O primeiro e segundo potencial de ionizacin para o tomo de litio son, respectivamente, 520 e 7300
kJ/mol. Razoa: a) A grande diferencia que existe entre ambos valores de enerxa. b) Que elemento
presenta a mesma configuracin electrnica que a primeira especie inica? c) Como vara o potencial de
ionizacin para os elementos do mesmo grupo? (Xu-01)
Resolucin:
Lembremos que se denomina primeiro potencial de ionizacin enerxa mnima necesaria para arrancar o
electrn menos atrado dun tomo en fase gasosa e en estado fundamental; e que se chama segundo
potencial de ionizacin enerxa mnima necesaria para extraer un segundo electrn do in formado ao
arrancar un primeiro electrn.
a) O tomo de litio fundamental ten 3 electrns distribudos segundo a configuracin:
Li: 1s2 2s1
Cando se arranca un electrn (2s) comunicndolle 520 kJ/mol, frmase o in Li+ de configuracin:
Li+: 1s2
En xeral, o exceso de carga positiva nos ins positivos como o Li+ fai que os electrns estean mis atrados
e sexa mis difcil arrancar un segundo electrn. Ademais na configuracin do Li+ vemos que o nico
orbital do primeiro nivel, o 1s, est cheo (configuracin do gas nobre He), feito que lle confire estabilidade e
que fai que sexa difcil arrancar un segundo electrn. Todo esto explica que o segundo potencial de
ionizacin sexa moito maior (7300 kJ/mol).
b) A configuracin electrnica do in Li+ coincide coa do gas nobre helio.
c) Os elementos dun mesmo grupo teen a mesma configuracin electrnica na sa capa mis externa, e
diferncianse no nmero de capas de electrns, que aumenta ao descender no grupo. En xeral, ao descender
nun grupo dimine a enerxa de ionizacin, xa que ao aumentar o nmero de capas de electrns aumentan o
apantallamento do ncleo e o radio atmico, de xeito que os electrns externos estn menos atrados e son
mis fciles de arrancar: hai que comunicar menos enerxa para arrancalos.
a) Razoa cl dos dous ins que se indican ten maior radio inico: Na+ e Al3+. b) Cantos electrns pode
haber con n = 3 nun mesmo tomo? En que principio se basea? (Xu-02)
Resolucin:
a) Comezamos por facer a configuracin electrnica destes ins:

Na+: 1s2 2s2 2p6
Al3+: 1s2 2s2 2p6
AUTORA
PAXINA
46
EXERCICIOS RESOLTOS
Os dous ins presentan a mesma configuracin electrnica, dicir, son especies isoelectrnicas que s se
diferencian no seu ncleo e no seu tamao. O nmero atmico (nmero de protns do ncleo) do Al3+ (Z =
13) maior que o do Na+ (Z = 11). Como o Al3+ ten maior carga nuclear para atraer ao mesmo nmero de
electrns, o seu tamao ser menor e o Na+ ser o que ten maior radio inico.
b) O nmero de orbitais que existe en cada nivel enerxtico n2. No terceiro nivel enerxtico dun tomo (n
= 3) hai 9 orbitais (32). Deles 1 tipo s, 3 son tipo p, e 5 son tipo d como se pode ver na tboa:
n
3
3
3
0
1
2
Tipo de
orbital
s
p
d
n de orbitais
0
1, 0, +1
2, 1, 0, +1, +2
1
3
5
Segundo o principio de exclusin de Pauli, nun tomo calquera non pode haber dous electrns cos catro
nmeros cunticos iguais. Como os tres primeiros nmeros cunticos definen un orbital, dous electrns que
se atopan nun mesmo orbital deben diferenciarse no nmero cuntico de spin. Posto que o nmero cuntico
de spin s pode tomar dous valores (+1/2 ou 1/2), nun orbital pode haber un mximo de dous electrns co
nmero cuntico de spin oposto. Polo tanto, nos 9 orbitais do nivel n = 3 atoaremos como mximo 18
electrns.
a) Indica o significado dos nmeros cunticos que caracterizan un electrn. b) Escribe os catro nmeros
cunticos correspondentes a cada un dos electrns 2p do tomo de carbono. (Set-02)
Resolucin:
a) n: nmero cuntico principal. Toma valores: 1, 2, 3, 4........ Est relacionado co volume efectivo do
orbital e co nivel enerxtico. Canto maior sexa n maior volume ter o orbital e maior enerxa lle
corresponde.
l: nmero cuntico secundario. Toma valores: 0, 1, 2,.......n 1. Est relacionado coa forma dos distintos
orbitais. As distintas formas dos orbitais desgnanse mediante letras: l = 0 orbital s; l = 1 orbital p; l =
2 orbital d; l = 3 orbital f; l = 4 orbital g; etc.
m: nmero cuntico magntico. Toma valores: l.....0.....+l. Est relacionado coa orientacin dos orbitais no
espacio. Existen tantas orientacins como valores de m:
b) Na configuracin electrnica do tomo de carbono, atopamos dous electrns 2p:
C: 1s2 2s2 2p2
O nmero cuntico principal para estes electrns ser n = 2.
O nmero cuntico secundario l = 1, que se corresponde cos orbitais tipo p.
O nmero cuntico magntico pode ser m = 1, m = 0 ou m = 1, calquera deles, pero distinto para cada un
dos dous electrns para que se cumpra o principio de mxima multiplicidade de Hund: cando os electrns
ocupan orbitais de igual enerxa (dexenerados), fano de xeito que ocupen o maior nmero de orbitais
posible.
O nmero cuntico de spin tomar un dos valores: s = +1/2 ou s = 1/2 para cada un deles.
Por exemplo, os dous electrns 2p do carbono poderan ter os seguintes nmeros cunticos:
(2, 1,1, +1/2) e (2, 1, 0, +1/2)
AUTORA
PAXINA
47
EXERCICIOS RESOLTOS
TEMA 2:
ENLACE QUMICO
1. Considera as seguintes etapas na formacin dun composto inico: a) M(g) M+(g). b) X(g)
X(g). c) M+(g) + X(g) MX(s). Indica e define as magnitudes termodinmicas que se poen en
xogo en cada un dos procesos, dicindo se sern exotrmicas ou endotrmicas. (Selectividade COU.
Xu-98)
Resolucin:
a) M(g) M+(g)
A magnitude termodinmica posta en xogo neste proceso a enerxa de ionizacin: enerxa necesaria para
arrancar o electrn menos atrado a un tomo en estado fundamental e gasoso. Neste proceso hai que
comunicar enerxa ao sistema, entn ser un proceso endotrmico.
b) X(g) X(g)
A magnitude termodinmica posta en xogo neste proceso a afinidade electrnica: enerxa desprendida
cando un tomo en estado fundamental e gasoso capta un electrn. Neste proceso o sistema desprende
enerxa, entn ser un proceso exotrmico.
c) M+(g) + X(g) MX(s)
A magnitude termodinmica posta en xogo neste proceso a enerxa de rede ou enerxa reticular: enerxa
desprendida ao formarse un mol de cristal inico a partir dos seus ins compoentes en estado gasoso. Neste
proceso o sistema desprende enerxa, entn ser un proceso exotrmico.
2. A partir dos seguintes datos demostra, aplicando o ciclo de Born-Haber, por qu cando reacciona
o cloro co calcio se forma CaCl2(s) e non CaCl(s), pese a que se necesite moita enerxa para pasar
do Ca+ a Ca2+:
Ca(s) Ca (g) H = 178 kJ/mol
Ca(g) Ca+(g) + 1 e H = 590 kJ/mol
Cl2 2 Cl (g) H = 242 kJ/mol
Cl(g) + 1 e Cl(g) H = 349 kJ/mol
Ca+(g) Ca2+(g) + 1 e H = 1137 kJ/mol
Ca+(g) + Cl(g) CaCl(s) H = 717 kJ/mol
Ca2+(g) + 2 Cl(g) CaCl2(s) H = 2255 kJ/mol
Resolucin:
Imos formular o ciclo de Born-Haber para os dous compostos e calcular a entalpa de formacin en cada
caso.
Para o CaCl2:
AUTORA
PAXINA
48
EXERCICIOS RESOLTOS
Hf = Hs + H 1E.I + H2E.I + HD + 2 HEA + U

Hf = 178 + 590 + 1137 + 242 + 2(349) + (2255) = 806 kJ/mol
Hf(CaCl2(s)) = 806 kJ/mol
Para o CaCl:
Hf = Hs + H 1E.I + HD + HEA + U
Hf = 178 + 590 + 242 + (349) + (717) = 806 kJ/mol
Hf(CaCl(s)) = 177 kJ/mol
Vemos como enerxicamente mis favorable a formacin de CaCl2 que de CaCl.
3. Para os elementos qumicos A e B de nmeros atmicos 20 e 35, respectivamente, indica

razoadamente, para cada un deles: a) Configuracin electrnica; b) Carcter metlico ou non
metlico; c) Ins mis estables; d) Frmula do composto formado por A e B; e) Propiedades do
dito composto. (Selectividade COU. Xu-97)
Resolucin:
a) A(Z = 20): 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2

B(Z = 35): 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d10 4s2 4p5
b) Observando a configuracin electrnica do ltimo nivel ocupado, sabemos que o elemento A un

elemento do grupo 2; entn A metal. Do mesmo xeito, apreciamos que o elemento B do grupo 17;
entn B non metal.
c) O elemento A ten tendencia a perder dous electrns. O elemento B ten tendencia a gaar un electrn. En
ambos casos explcase esta tendencia porque as conseguen unha configuracin electrnica mis estable ou
configuracin de gas nobre. Segundo esto, os ins mis estables sern:
A2+ : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6
B : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d10 4s2 4p6
d) O composto formado por A e B ser: AB2

AUTORA
PAXINA
49
EXERCICIOS RESOLTOS
e) O composto AB2 un composto inico, polo tanto ter as seguintes propiedades:
Forma redes cristalinas.

Ten puntos de fusin e ebulicin elevados.
duro.
frxil
Dislvese ben en disolventes polares (como por exemplo a auga).
Non conduce a corrente elctrica en estado slido, pero si conduce a corrente elctrica fundido ou
disolto.
4. Comenta as afirmacins:
a) A enerxa de rede dun composto inico aumenta coa distancia interinica.
b) A enerxa de rede dun composto inico non depende da carga dos ins.
c) O ndice de coordinacin sempre igual para o anin e para o catin da rede.
d) O nmero de anins e catins que hai nun cristal de cloruro de calcio o mesmo.
e) O cloruro de cesio conduce ben a electricidade en estado slido.
f) O enlace inico frmase por transferencia de pares de electrns.
g) O cloruro de cesio ten maior enerxa de rede que o cloruro de sodio.
Resolucin:
a) A enerxa de rede a enerxa desprendida cando se forma un mol de cristal inico a partir dos seus ins
compoentes en estado gasoso.Tendo en conta que estas atraccins son electrostticas, a enerxa de rede
aumenta (en valor absoluto) ao diminur distancia entre ins. Segundo esto, non certo que a enerxa de
rede aumente coa distancia interinica: a afirmacin falsa.
b) A enerxa de rede a enerxa desprendida cando se forma un mol de cristal inico a partir dos seus ins
compoentes en estado gasoso.Tendo en conta que estas atraccins son electrostticas a enerxa de rede
aumenta (en valor absoluto) ao aumentar a carga dos ins. Non certo que a enerxa de rede sexa
independente da carga dos ins: a afirmacin falsa.
c) O ndice de coordinacin o nmero de ins dun signo que se sitan ao redor dun in de signo oposto.
Este ndice non ten que ser o mesmo para o anin e o catin dun determinado composto, depende do tipo de
rede na que cristalice, polo que a afirmacin dada falsa.
d) O cloruro de calcio ten por frmula: CaCl2. Esta frmula unha frmula emprica que indica a
proporcin dos ins no cristal neutro: dous anins Cl por cada catin Ca2+. Non hai o mesmo nmero de
anins que de catins no cristal de cloruro de calcio: a afirmacin falsa.
e) O cloruro de cesio un composto inico, polo tanto conducir ben a corrente elctrica fundido ou disolto
e non a conducir en estado slido, onde os ins non teen mobilidade. A afirmacin falsa.
f) O enlace inico frmase por transferencia de electrns, non de pares de electrns, entn a frase falsa.
g) A enerxa de rede aumenta (en valor absoluto) ao aumentar a carga dos ins e ao diminur o seu radio. O
cloruro de cesio e o cloruro de sodio teen o mesmo tipo de anins e diferncianse nos catins, ambos coa
mesma carga pero de distinto tamao. O in Cs+ e o in Na+ pertencen ao mesmo grupo do sistema
peridico, o Cs+ ten mis capas de electrns que o Na+, polo que ten maior radio. Un dos ins do cloruro de
cesio mis grande, entn o cloruro de cesio ten menor enerxa de rede. A frase falsa.
AUTORA
PAXINA
50
EXERCICIOS RESOLTOS
5. Calcula a calor de formacin, en kJ/mol, para o fluoruro de litio slido, partindo dos seguintes
datos: Enerxa de ionizacin do tomo de litio = 5,39 eV. Afinidade electrnica do tomo de fluor =
3,47 eV. Enerxa de disociacin da molcula de fluor = 155 kJ/mol. Calor de sublimacin do litio
= 161 kJ/mol; Enerxa de rede = 1020 kJ/mol.
Resolucin:
En primeiro lugar converteremos a kJ/mol os datos que non estn nesta unidade:
5,39 eV 1,60 10 22 kJ 6,022 10 23 tomos
H EI (Li) =
= 519 kJ/mol
tomo
1 eV
1 mol
3,47 eV 1,60 10 22 kJ 6,022 10 23 tomos
H EA (F) =
= 334 kJ/mol
tomo
1 eV
1 mol
Agora formulamos o ciclo de Born-Haber:
Hf = HD + HEA + Hs + HE.I + U
Hf = 155 + (334) + 161 + 519 + (1020) = 597 kJ/mol
Hf(LiF(s)) = 597 kJ/mol
6. Analiza que composto ter maior dureza, o cloruro de magnesio ou o bromuro de calcio.
Resolucin:
Os dous son compostos inicos. Os ins que os forman o cloruro de magnesio son: Cl e Mg2+. Os ins que
forman o bromuro de calcio son: Br e Ca2+.
Comparando os dous anins vemos que teen a mesma carga e que os dous pertencen ao mesmo grupo.
Como o Br est nun perodo superior ten unha capa mis de electrns, polo que ten maior radio que o Cl.
Comparando os dous catins podemos observar que teen a mesma carga e pertencen ao mesmo grupo. O
in Ca2+ est nun perodo superior, entn ten unha capa mis de electrns e o seu radio maior que o do
Mg2+.
Se a enerxa de rede maior canto menor sexa o radio dos ins, o cloruro de magnesio, cos seus ins de
menor radio, ter maior enerxa de rede que o bromuro de calcio e, polo tanto, ser mis forte a atraccin
entre os seus ins e maior a sa dureza.
7. Indica moi brevemente por qu o cloruro de sodio se disolve en auga e non en tetracloruro de
carbono. (Selectividade COU. Set-94)*
Resolucin:
O cloruro de sodio un composto inico e como tal dislvese ben en disolventes polares como a auga. Os
seus ins atraen s molculas do disolvente polo extremo que ten carga oposta sa e establecen enlaces
dbiles con elas. Como a enerxa liberada na formacin destes enlaces maior que a enerxa de rede do
composto, este remata por esboroarse. Polo mesmo, o cloruro de sodio non se disolve en lquidos apolares
como o tetracloruro de carbono, xa que as sas molculas non son capaces de establecer interaccins fortes
cos ins e estes permanecen nas sas posicins.
AUTORA
PAXINA
51
EXERCICIOS RESOLTOS
8. Ordea os seguintes compostos na orde crecente dos seus puntos de fusin: KBr, NaBr, Al2O3.
(Selectividade COU. Xu-01)*
Resolucin:
Os tres compostos son compostos inicos. Canto maior sexa a enerxa de rede do composto, maior a unin entre
ins e mis alto ser o seu punto de fusin. Como a enerxa de rede depende do radio e da carga dos ins que forman
os compostos, debemos comparar estes ins para ordenar os seus puntos de fusin.
Se comparamos os catins: K+, Na+ e Al3+, vemos que K+ e Na+ teen a mesma carga (+1) que menor que a do Al3+
(+3). En canto ao seu tamao, o K+ maior que o Na+ porque, estando no mesmo grupo, o K+ ten unha capa mis de
electrns. Por outra banda, o Na+ e o Al3+ son especies isoelectrnicas, polo que o Al3+ mis pequeno porque ten
unha maior carga nuclear para atraer aos mesmos electrns. As o tamao dimine na orde: K+ > Na+ > Al3+.
Se comparamos os anins: Br e O2, atopamos que maior a carga do O2 (2), que a do Br (1). No que se refire ao
tamao, maior o Br porque ten mis capas de electrns que o anin O2. O tamao dimine na orde: Br > O2.
Tendo en conta a carga e o tamao dos ins e que a enerxa de rede maior canto menor sexa o radio dos ins e maior
a sa carga, a enerxa de rede aumenta na orde: KBr < NaBr < Al2O3 e esta ser a orde crecente de puntos de fusin.
9. Das seguintes molculas: F2, CS2, C2H4, C2H2, H2O, NH3. a) Cales presentan enlaces sinxelos?
b) En cales existe algn dobre enlace? c) En cales existe algn triple enlace? Explcao
razoadamente. (Selectividade COU. Set-94)
Resolucin:
a) As estructuras de Lewis indcannos as unins que existen entre os tomos nestas molculas:
Nestas estructuras podemos ver que presentan enlaces sinxelos as molculas: F2, C2H4, C2H2, H2O e NH3.
b) Observando as estructuras de Lewis vemos que existen enlaces dobres nas molculas: CS2 e C2H4.
c) Observando as estructuras de Lewis vemos que existe un triple enlace na molcula: C2H2.
10. Escribe as estructuras de Lewis (electrn-punto) para as molculas de CO2 e F2O. Explica a sa
forma xeomtrica e a sa posible polaridade. (Selectividade COU. Set-92)
Resolucin:
Comezamos por escribir as estructuras de Lewis:
Para explicar a forma xeomtrica e a polaridade destas molculas podemos empregar a teora da repulsin
dos pares de electrns da capa de valencia (TRPECV) segundo a que os electrns da capa de valencia dun
tomo, agrupados por pares, sitanse na forma xeomtrica na que se atopan o mis lonxe posible, para que a
repulsin entre eles sexa mnima.
No CO2 o carbono forma dous enlaces dobres cos tomos de osxeno. Consideramos cada enlace dobre
como un par de electrns (os pares de electrns que forman os enlaces mltiples considranse como un
AUTORA
PAXINA
52
EXERCICIOS RESOLTOS
nico par de electrns cando se distriben), polo que teremos dous pares de electrns ao redor do tomo
central que se colocarn opostos para que a repulsin entre eles sexa mnima. A xeometra ser lineal.
Nesta molcula temos dous enlaces C=O polares, que supoen dous vectores momento dipolar do mesmo
mdulo e de sentido contrario que se anulan facendo que a molcula sexa apolar.
Na molcula de F2O os catro pares de electrns que hai ao redor do osxeno distribense tetraedricamente
para que a repulsin entre eles sexa mnima. Como dous dos pares non son enlazantes, a xeometra ser
angular. Debido repulsin que exercen os dous pares de electrns non enlazantes sobre os enlazantes, os
ngulos de enlace sern menores que os internos dun tetraedro.
Os dous enlaces F-O son polares e, pola xeometra da molcula, non se anulan os seus momentos dipolares,
resultando unha molcula polar.
11. Para as seguintes molculas en estado gasoso: H2O; BeCl2; BCl3. Indica razoadamente: a) Nmero
de pares electrnicos no contorno do tomo central. b) Nmero de pares enlazantes e non
enlazantes (libres). Xeometra da molcula. (Selectividade COU. Xu-93)
Resolucin:
Comezamos por escribir as estructuras de Lewis:
a) Nestas estructuras vemos o nmero de pares de electrns no contorno do tomo central:

H2O: O tomo central de osxeno ten catro pares de electrns no seu contorno.
BeCl2: O tomo central de berilio ten dous pares de electrns no seu contorno.
BCl3: O tomo central de boro ten tres pares de electrns no seu contorno.
b) Observando as estructuras de Lewis tamn vemos o nmero de pares enlazantes e non enlazantes:
H2O: ten dous pares de electrns enlazantes e outros dous non enlazantes.
BeCl2: ten dous pares de electrns enlazantes e ningn non enlazante.
BCl3: ten tres pares de electrns enlazantes e ningn non enlazante.
A partir destas observacins e empregando a teora da repulsin dos pares de electrns da capa de valencia
(TRPECV) podemos predicir a xeometra destas molculas. Lembremos que a TRPECV supn que os
electrns da capa de valencia do tomo central, agrupados por pares, sitanse na forma xeomtrica na que se
atopan o mis lonxe posible, para que a repulsin entre eles sexa mnima.
H2O: os catro pares de electrns da capa de valencia do osxeno distribense tetraedricamente para que a
repulsin entre eles sexa mnima. Como dous dos pares non son enlazantes, a xeometra ser angular.
Debido repulsin que exercen os dous pares de electrns non enlazantes sobre os enlazantes, os ngulos de
enlace sern menores que os internos dun tetraedro.
BeCl2: os dous pares de electrns da capa de valencia do berilio distribense linealmente para que a
repulsin entre eles sexa mnima. Como non ten pares non son enlazantes, a xeometra ser lineal.
AUTORA
PAXINA
53
EXERCICIOS RESOLTOS
BCl3: os tres pares de electrns da capa de valencia do boro distribense, para que a repulsin entre eles
sexa mnima, dirixidos cara aos vrtices dun tringulo equiltero. Como non ten pares de electrns non
enlazantes, a xeometra ser plana triangular.
12. Escribe as estructuras de Lewis para as molculas de metano, dicloruro de selenio, monoxido de
nitrxeno, cido cianhdrico, hexafluoruro de xofre, cido carbnico e trifluoruro de boro. Sinala
se hai algn caso no que non se cumpra a regra do octeto.
Resolucin:
Non se cumpre a regra do octeto nas molculas de NO, SF6 e BF3.

13. Escribe as estructuras de Lewis dos seguintes compostos e ins: monocloruro de iodo, perxido de
hidrxeno, in hidroxilo, in oxonio, in hidroxenosulfuro, fosfina, in fosfonio, tetrafluoruro de
silicio, cianxeno (CN)2.
Resolucin:
14. Dos seguintes pares de compostos, indica cl posuira enlaces con maior momento dipolar:
a) ioduro de hidrxeno e bromuro de hidrxeno; b) amonaco e fosfina.
Resolucin:
Canto maior sexa a diferencia de electronegatividade entre os tomos enlazados maior ser o momento
dipolar do enlace. Segundo esto:
a) HBr e HI: Nos dous compostos hai hidrxeno, enlazado nun caso con bromo e noutro con iodo. O bromo
e o iodo pertencen ao mesmo grupo, o dos halxenos. O iodo ten unha capa de electrns mis que o bromo,
polo que ter o seu ncleo mis apantallado e menos electronegatividade. A diferencia de
electronegatividade maior nos enlaces Br-H, entn o bromuro de hidrxeno ter enlaces con maior
momento dipolar.
b) NH3 e PH3: Nos dous compostos hai hidrxeno, enlazado nun caso con nitrxeno e noutro con fsforo. O
nitrxeno e o fsforo pertencen ao mesmo grupo: o 15. O fsforo ten unha capa de electrns mis que o
nitrxeno, polo que ter o seu ncleo mis apantallado e menos electronegatividade. A diferencia de
AUTORA
PAXINA
54
EXERCICIOS RESOLTOS
electronegatividade maior nos enlaces N-H, polo que o amonaco ter enlaces con maior momento
dipolar.
15. Pon un exemplo dunha molcula que contea: a) Un carbono con hibridacin sp. b) Un carbono
con hibridacin sp2. c) Un carbono con hibridacin sp3. d) Un nitrxeno con hibridacin sp3.
Razoa todas as respostas. (Selectividade COU. Set-98)
Resolucin:
O carbono ten a seguinte configuracin electrnica:
C: 1s2 2s2 2p2 Para a ltima capa:

Vemos que o carbono ten s dous electrns desapareados, polo que para explicar o feito de que forme catro
enlaces necesario supoer que promociona un electrn do orbital 2s ao 2p baleiro. A enerxa necesaria
para esto non moi grande e compensarase coa enerxa desprendida ao formarse os catro enlaces. A
configuracin para a ltima capa ser agora:
A partir desta situacin pdense dar distintos tipos de hibridacins:

a) Hibridacin sp: combnanse o orbital 2s cun 2p para dar dous orbitais hbridos sp, cada un cun electrn e
posibilidade de formar un enlace . Quedan dous orbitais 2p sen hibridar e semiocupados que poden formar dous
enlaces . Como consecuencia, o carbono con esta hibridacin formar un enlace sinxelo (enlace ) e outro triple (1
enlace + 2 enlaces ). Atopamos este tipo de hibridacin nos carbonos que forman enlaces triples, por exemplo no
etino: HCCH.
b) Hibridacin sp2: combnanse o orbital 2s con dous orbitais 2p para dar tres orbitais hbridos sp2, cada un cun
electrn e con posibilidade de formar un enlace . Queda un orbital 2p sen hibridar e semiocupado que pode formar
un enlace . Como consecuencia, o carbono con esta hibridacin formar dous enlaces sinxelos (enlaces ) e outro
dobre (1 enlace + 1 enlace ). Atopamos este tipo de hibridacin nos carbonos que forman enlaces dobres, por
exemplo no eteno: H2C=CH2.
c) Hibridacin sp3: combnanse o orbital 2s con tres orbitais 2p para dar catro orbitais hbridos sp3, cada un cun
electrn e con posibilidade de formar un enlace . Como consecuencia, o carbono con esta hibridacin formar catro
enlaces sinxelos (enlaces ). Atopamos este tipo de hibridacin nos carbonos que s forman enlaces sinxelos, por
exemplo no metano: CH4.
d) A configuracin electrnica para o tomo de nitrxeno :
N: 1s2 2s2 2p3 Para a ltima capa:
Se os orbitais do nitrxeno se combinan para formar catro orbitais hbridos sp3, un quedar cheo e non
formar enlace; os outros, cada un cun electrn, podern formar tres enlaces sinxelos (enlaces ). Atopamos
este tipo de hibridacin cando o nitrxeno se une mediante enlaces sinxelos, por exemplo no
amonaco:NH3.
16. Unha molcula AB2 sempre lineal? Razoa a resposta.
Resolucin:
AUTORA
PAXINA
55
EXERCICIOS RESOLTOS
Non, s se o tomo central non ten pares de electrns non enlazantes. Se o tomo central ten pares de
electrns non enlazantes a xeometra ser angular, por exemplo: a molcula angular de H2O.
17. Que entendes por orbitais hbridos? Explcao de forma clara e concisa. Explica razoadamente as
hibridacins dos seguintes compostos: BeCl2, BF3 e CH4. (Selectividade COU. Set-02)
Resolucin:
Os orbitais hbridos son orbitais atmicos que xorden de combinar orbitais atmicos. O nmero de orbitais
hbridos igual ao nmero de orbitais atmicos combinados. Todos os orbitais hbridos obtidos a partir
dunha combinacin determinada son iguais e, polo tanto, teen a mesma enerxa. Estes orbitais sitanse no
espacio de xeito que a repulsin entre eles sexa mnima, polo que a xeometra dunha molcula estar
directamente relacionada co tipo de hibridacin que presente o tomo central.
As molculas de BeCl2, BF3 e CH4 presentan hibridacins sp, sp2 e sp3 respectivamente. Nelas as hibridacins
propense para explicar os resultados experimentais. En primeiro lugar, a partir de cada configuracin electrnica
suponse unha promocin de electrns a orbitais baleiros para explicar o nmero de enlaces, tantos como orbitais
semiocupados. A continuacin, suponse a hibridacin dos orbitais da capa de valencia que teen electrns para
explicar os datos obtidos experimentalmente: ngulos de enlace, distancias de enlace, etc. Para estas molculas:
BeCl2
Cl: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p5 Para a ltima capa:
Be: 1s2 2s2 Para a ltima capa:
Promocin de electrn na ltima capa do Be:
Hibridacin sp:
Xeometra lineal:
BF3
B: 1s2 2s2 2p1 Para a ltima capa:
F: 1s2 2s2 2p5 Para a ltima capa: Esquema 2-1
Promocin de electrn na ltima capa do B:
Hibridacin sp2:
Xeometra triangular plana:
Esquema 2-2
CH4
AUTORA
PAXINA
56
EXERCICIOS RESOLTOS
H: 1s1:
Promocin de electrn na ltima capa do C:
Hibridacin sp3:
Xeometra tetradrica:
18. Dadas as seguintes molculas: tetracloruro de carbono e tricloruro de boro a) Xustifica a sa

xeometra molecular. b) Indica qu molculas presentan momento dipolar. Razoa as contestacins.
Resolucin:
En primeiro lugar facemos as estructuras de Lewis para estas molculas:
a) A partir destas estructuras e empregando a teora da repulsin dos pares de electrns da capa de valencia
(TRPECV) podemos predicir a xeometra destas molculas. A TRPECV supn que os electrns da capa de
valencia do tomo central, agrupados por pares, sitanse na forma xeomtrica na que se atopan o mis lonxe
posible, para que a repulsin entre eles sexa mnima.
O carbono do tetracloruro de carbono ten catro pares de electrns na capa de valencia, que se distriben
tetraedricamente para que a repulsin entre eles sexa mnima. Como os catro pares son enlazantes, a
xeometra da molcula ser tetradrica.
O boro do tricloruro de boro ten tres pares de electrns na capa de valencia que se distriben dirixidos cara
aos vrtices dun tringulo equiltero para que a repulsin entre eles sexa mnima. Como os tres pares son
enlazantes, a xeometra da molcula ser triangular plana.
b) As das molculas teen enlaces polares pero os momentos dipolares destes enlaces anlanse, polo que
as molculas son apolares.
19. Representa as estructuras de Lewis indicando a xeometra molecular e o momento dipolar das
seguintes molculas: H2S; CCl4 e BeCl2. (Selectividade COU. Set-96)
Resolucin:
AUTORA
PAXINA
57
EXERCICIOS RESOLTOS
A partir destas estructuras e empregando a teora da repulsin dos pares de electrns da capa de valencia
(TRPECV) podemos predicir a xeometra destas molculas. A TRPECV supn que os electrns da capa de
valencia do tomo central, agrupados por pares, sitanse na forma xeomtrica na que se atopan o mis lonxe
posible, para que a repulsin entre eles sexa mnima.
H2S: O xofre ten catro pares de electrns na capa de valencia, que se distriben tetraedricamente para que a
repulsin entre eles sexa mnima. Como dous dos pares non son enlazantes, a xeometra ser angular.
Debido repulsin que exercen os dous pares de electrns non enlazantes sobre os enlazantes, os ngulos de
enlace sern menores que os internos dun tetraedro. Segundo esta xeometra, non se anulan os momentos
dipolares dos enlaces, e a molcula ser polar.
CCl4: O carbono ten catro pares de electrns na capa de valencia, que se distriben tetraedricamente para
que a repulsin entre eles sexa mnima. Como os catro pares son enlazantes, a xeometra da molcula ser
tetradrica. Segundo esta xeometra, anlanse os momentos dipolares dos enlaces, e a molcula ser
apolar.
BeCl2: O berilio ten dous pares de electrns na capa de valencia, que se distriben linealmente que a
repulsin entre eles sexa mnima. Como os dous pares son enlazantes, a xeometra da molcula ser lineal.
Segundo esta xeometra, anlanse os momentos dipolares dos enlaces, e a molcula ser apolar.
20. Pred a forma xeomtrica e posible polaridade das molculas de cloroformo, CHCl3, e
formaldehido, H2CO, e indica o tipo de hibridacin do carbono nas das molculas. (Selectividade
COU. Xu-92)
Resolucin:
CHCl3
As configuracins electrnicas dos seus tomos son:
C: 1s2 2s2 2p2 Para a ltima
Cl: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p5 Para a ltima
capa:
capa:
H: 1s1
O hidrxeno pode formar un enlace ao ter un electrn desapareado no orbital 1s. O cloro tamn pode formar
un enlace por ter un orbital 3p cun s electrn. O carbono ten s dous electrns desapareados, polo que para
explicar o feito de que forme catro enlaces necesario supoer que promociona un electrn do orbital 2s ao
2p baleiro. A enerxa necesaria para esto non moi grande e compnsase coa enerxa desprendida ao
formarse os catro enlaces. A configuracin para o carbono ser agora:
Para explicar os resultados experimentais, suponse que no carbono hai unha hibridacin sp3: combinacin
dun orbital s con tres orbitais p para formar catro orbitais hbridos sp3. Os electrns colcanse o mis
desapareados posible nestes catro orbitais:
AUTORA
PAXINA
58
EXERCICIOS RESOLTOS
Os catro orbitais hbridos sitanse no espacio de xeito que estean o mis lonxe posible para que a repulsin
entre eles sexa mnima: dirixidos cara aos vrtices dun tetraedro e formando ngulos de 109,
aproximadamente. Cada un destes orbitais formar un enlace , un co orbital 1s dun hidrxeno e tres co
orbital 3p de cada tomo de cloro. A xeometra da molcula tetradrica.
Esta molcula polar, xa que non se anulan os momentos dipolares dos enlaces.
H2CO
Estudiando as configuracins electrnicas:
C: 1s2 2s2 2p2 Para a ltima
H:
1s1
capa:
O: 1s2 2s2 2p4 Para a ltima capa:

O hidrxeno pode formar un enlace por ter un electrn desapareado no orbital 1s. O carbono s ten dous
electrns desaparellados, polo que para explicar o feito de que forme catro enlaces necesario supoer que
promociona un electrn do orbital 2s ao 2p baleiro. A enerxa necesaria para esto non moi grande e
compnsase coa enerxa desprendida na formacin dos catro enlaces. A configuracin do carbono ser
agora:
A configuracin do osxeno explica a formacin de dous enlaces por ter dous orbitais 2p semiocupados. No
formaldehido hai un enlace dobre entre o carbono e o osxeno, que se explica supoendo unha hibridacin
sp2 tanto no carbono como no osxeno, de xeito que quede un orbital p sen hibridar en cada tomo:
Os tres orbitais hbridos semiocupados do carbono colcanse formando ngulos de 120 para que a repulsin
entre eles sexa mnima. O mesmo ocorre cos tres orbitais hbridos sp2 do osxeno. Os hbridos do carbono
forman tres enlaces , dous con orbitais 1s de dous hidrxenos e outro co orbital sp2 semicheo do osxeno.
Os outros orbitais hbridos do osxeno non enlazan porque estn completos. Os orbitais p semiocupados do
carbono e do osxeno solpanse lateralmente para formar un enlace . A xeometra da molcula
triangular plana.
AUTORA
PAXINA
59
EXERCICIOS RESOLTOS
21. A molcula de eteno (C2H4) plana con ngulos de enlace de 120. Pola sa parte a molcula de
acetileno ou etino (C2H2) lineal. Indica: a) Tipo de hibridacin que presenta o tomo de carbono
en cada caso. b) Nmero de enlaces sigma e pi existentes entre os tomos de carbono en cada caso.
c) En cal das das molculas a distancia entre tomos de carbono debe ser menor? (Selectividade
COU. Set-91)**
Resolucin:
a) O carbono no eteno ten hibridacin sp2 porque forma un enlace dobre. No etino ten hibridacin sp, para
explicar o enlace triple.
b) Cada carbono do eteno forma tres enlaces sigma cos tres orbitais hbridos sp2 semiocupados e un enlace
pi co orbital p semiocupado que deixa sen hibridar.
No etino, cada carbono forma dous enlaces sigma cos orbitais hbridos sp semiocupados e dous enlaces pi
cos dous orbitais p semiocupados e sen hibridar.
c) A distancia C-C ser menor no caso do etino porque, ao ter tres enlaces entre estes tomos, a intensidade
da unin maior e a lonxitude de enlace menor.
22. Comenta se son certas ou falsas as seguintes proposicins: a) Canto maior sexa a diferencia en
electronegatividade entre dous tomos, mis forte o enlace entre eles; b) posible afirmar que os
enlaces entre tomos son s inicos puros ou covalentes puros; c) os enlaces covalentes son mis
propios entre tomos de electronegatividades moi prximas que entre tomos de
electronegatividades moi diferentes. (Selectividade COU. Xu-91)
Resolucin:
a) Falsa: canto maior sexa a diferencia de electronegatividade maior ser a porcentaxe de carcter inico do
enlace. Como o enlace covalente mis forte que o inico, en lias xerais, canto maior sexa a diferencia de
electronegatividade menor ser a forza do enlace.
b) Falsa: o enlace apolar un enlace covalente puro. Se o enlace polar ten un certo carcter inico, que
aumentar coa polaridade ata o lmite no que as cargas parciais acadan o valor da carga dun electrn (enlace
inico puro). Polo tanto, existir unha gradacin entre o enlace covalente puro e o inico puro.
c) Verdadeira: o enlace covalente propio da unin entre tomos electronegativos entre si ou na unin
destes tomos co hidrxeno, dicir, en unins entre tomos de elementos non metlicos de
electronegatividades prximas.
23. Explica, razoadamente, a hibridacin dos seguintes compostos: BeCl2 e BH3. (Selectividade COU.
Set-00)***
**
A xeometra da molcula de etino tamn se pregunta nun exercicio de xuo do 99 e noutro de setembro do 94, nos dous casos
xunto a outras das cuestins.
***
AUTORA
PAXINA
60
EXERCICIOS RESOLTOS
Resolucin:
BeCl2

O cloro ten un orbital 3p cun electrn desapareado, entn cada tomo de cloro pode formar un enlace. Se o
berilio non ten electrns desapareados non se pode explicar a formacin de dous enlaces, entn necesario
supoer que promociona un electrn do orbital 2s ao 2p baleiro, co que quedan dous electrns desapareados
que poden formar dous enlaces. A enerxa necesaria para esto non demasiado grande, xa que os dous
orbitais son do mesmo nivel, e compnsase coa enerxa desprendida ao formarse os dous enlaces cos tomos
de cloro. A covalencia do berilio explicase coa configuracin para a capa de valencia:
Para explicar os resultados experimentais suponse que no Be hai hibridacin sp: combinacin dun orbital s
cun p para formar dous orbitais hbridos sp. Segundo o principio de mxima multiplicidade de Hund, cada
orbital sp ter un electrn desapareado:
Os dous orbitais hbridos sitanse no espacio o mis lonxe posible para que a repulsin sexa mnima, polo
tanto, formando un ngulo de 180. Cada un destes orbitais formar un enlace cun dos orbitais p do cloro,
resultando unha xeometra lineal.
BH3
H: 1s1
O hidrxeno pode formar un enlace por ter un electrn desapareado no orbital 1s. O boro s ten un electrn
desapareado, polo que para explicar o feito de que forme tres enlaces necesario supoer que promociona
un electrn do orbital 2s a un orbital 2p baleiro. As consegue tres electrns desapareados que darn lugar a
tres enlaces. A enerxa necesaria para esto non demasiado grande porque os dous orbitais son do mesmo
nivel, e compnsase coa enerxa desprendida ao formarse os tres enlaces cos tomos de hidrxeno.
Os enlaces as formados teran ngulos e lonxitudes de enlace que difiren dos valores experimentais, as que
hai que supoer que no boro existe unha hibridacin sp2: combinacin dun orbital s con dous orbitais p
para formar tres orbitais hbridos sp2. Os electrns colcanse o mis desapareados posible nestes tres
orbitais:
AUTORA
PAXINA
61
EXERCICIOS RESOLTOS
Os tres orbitais hbridos sitanse no espacio o mis separados posible para que a repulsin sexa mnima,
polo tanto dirixidos cara aos vrtices dun tringulo equiltero e formando entre si ngulos de 120. Cada un
destes orbitais forma un enlace co orbital s dun tomo de hidrxeno para dar unha xeometra triangular
plana.
24. Tomando como referencia os compostos NH3, CH3Cl e BeF2. Contesta razoadamente: a) Que tipo
de hibridacin presenta o tomo central en cada un dos compostos? b) Sinala se algunha das
molculas citadas ser polar. (Selectividade COU. Set-01)
Resolucin:
a) NH3: O tomo central o nitrxeno que ten a seguinte configuracin electrnica:
Os orbitais do nitrxeno se combinan para formar catro orbitais hbridos sp3. Os electrns colcanse o mis
desapareados posible nestes catro orbitais: un quedar cheo e non formar enlace; os outros, cada un cun
electrn, podern formar tres enlaces sinxelos (enlaces ) cos orbitais 1s semiocupados dos tres hidrxenos.
CH3Cl: Nesta molcula o tomo central o carbono, que forma catro enlaces sinxelos, tres con H e un con
Cl. Analizando a configuracin electrnica do tomo de carbono:
O carbono ten s dous electrns desapareados, polo que para explicar o feito de que forme catro enlaces necesario
supoer que promociona un electrn do orbital 2s ao 2p baleiro. A enerxa necesaria para esto non moi grande e
compnsase coa enerxa desprendida ao formarse os catro enlaces. A configuracin ser agora:
Os orbitais do carbono se combinan para formar catro orbitais hbridos sp3. Os electrns colcanse o mis
desapareados posible nestes catro orbitais: un electrn en cada orbital que formarn enlaces sinxelos (enlace
), tres con orbitais 1s dos hidrxenos e outro co orbital 3p do cloro.
BeF2: Nesta molcula o tomo central o berilio, que forma dous enlaces sinxelos con dous tomos de
fluor. Analizando a configuracin electrnica do tomo de berilio:
O berilio non ten electrns desapareados, polo que para explicar o feito de que forme dous enlaces necesario
supoer que promociona un electrn do orbital 2s a un 2p baleiro. A enerxa necesaria para esto non moi grande e
compnsase coa enerxa desprendida ao formarse os enlaces. A configuracin ser agora:
AUTORA
PAXINA
62
EXERCICIOS RESOLTOS
Os orbitais do berilio se combinan para formar dous orbitais hbridos sp. Os electrns colcanse o mis
desapareados posible nestes orbitais: un electrn en cada orbital hbrido. Cada orbital formar un enlace
sinxelo (enlace ) cun orbital 2p dun tomo de fluor.
b) As citadas molculas teen enlaces polares e sern polares se os momentos dipolares dos enlaces non se
anulan. Para avaliar esto temos que observar a xeometra das molculas.
No NH3, os catro orbitais hbridos sitanse no espacio o mis alonxados posible para que a repulsin sexa
mnima, polo tanto, dirixidos cara s vrtices dun tetraedro. Tres destes orbitais formarn enlaces con
tomos de hidrxeno, e o orbital restante estar ocupado por un par non enlazante. Como nun dos vrtices
do tetraedro non se coloca ningn tomo, a molcula piramidal. Non se anulan os momentos dipolares dos
enlaces, entn a molcula de NH3 polar.
No CH3Cl, os catro orbitais hbridos sitanse no espacio de xeito que estean o mis lonxe posible para que a
repulsin sexa mnima, polo tanto, dirixidos cara aos vrtices dun tetraedro. Tres destes orbitais enlazan con
tomos de hidrxeno e un cun tomo de cloro. A molcula tetradrica cun vrtice distinto, entn non se
anulan os momentos dipolares dos seus enlaces e a molcula de CH3Cl polar.
No BeF2, os dous orbitais hbridos sitanse no espacio o mis lonxe posible para que a repulsin sexa mnima, polo
tanto, formando un ngulo de 180. Cada un destes orbitais formar un enlace cun tomo de fluor, dando unha
xeometra lineal. A molcula de BeF2 apolar porque se anulan os momentos dipolares dos seus enlaces.
25. Describe os tipos de forzas atractivas que se deben vencer para que tean lugar os seguintes
cambios: a) ebulicin da gasolina; b) disolucin do azucre en auga; c) fusin do diamante;
d) fusin do xeo; e) vaporizacin do fluoruro de sodio. (Selectividade COU. Xu-91)
Resolucin:
a) Cando a gasolina se leva a ebulicin as molculas sepranse para pasar a estado gasoso, entn as forzas atractivas
que hai que vencer neste cambio son as que unen as sas molculas. Como a gasolina unha mestura de
hidrocarburos e os hidrocarburos estn formados por molculas apolares, as forzas que unen estas molculas e que hai
que vencer sern forzas dipolo instantneo-dipolo inducido.
b) As molculas de azucre teen grupos OH. Dado que o osxeno un tomo pequeo e electronegativo, establcense
enlaces de hidrxeno entre as molculas de azucre, que son as forzas que hai que vencer cando se disove na auga.
c) O diamante un cristal atmico ou covalente, formado por unha rede cristalina de tomos unidos entre si
por enlaces covalentes como se fosen molculas xigantes. Se se quere fundir un diamante, haber que
separar aos tomos de carbono vencendo as forzas que os unen: enlaces covalentes.
d) O xeo auga en estado slido. Para fundir o xeo haber que debilitar algunhas das unins entre as
molculas de auga, pasando as a estado lquido. As molculas de H2O teen tomos de hidrxeno enlazados
covalentemente a un tomo moi electronegativo e pequeno, o osxeno, que atrae cara a si aos pares de
electrns de enlace adquirindo unha carga parcial negativa e deixando aos hidrxenos con carga parcial
positiva. As atraccins entre estas cargas parciais a responsable da unin entre as molculas de auga. Este
tipo de enlaces chmanse enlaces de hidrxeno e haber que romper algns destes enlaces para fundir o
xeo.
e) O fluoruro de sodio un composto inico. Para que este se converta en vapor hai que romper os enlaces entre os
ins que forman a rede. As forzas atractivas que haber que vencer neste cambio sern forzas de atraccin
electrosttica entre ins.
AUTORA
PAXINA
63
EXERCICIOS RESOLTOS
26. Dadas as seguintes especies: HF, Cl2, CH4, I2, KBr, identifica: a) gas covalente formado por
molculas tetradricas; b) substancia con enlaces de hidrxeno; c) slido soluble en auga, que
fundido conduce a corrente elctrica. Xustifcao. (Selectividade COU. Xu-91)
Resolucin:
a) O gas covalente formado por molculas tetradricas o CH4, xa que o metano est formado por molculas nas que
o carbono, con hibridacin sp3, forma catro enlaces con catro hidrxenos dando unha xeometra tetradrica. As
molculas apolares de metano nense mediante forzas dipolo instantneo-dipolo inducido, forza dbiles que fan que o
metano sexa gas a temperatura ambiente.
b) A substancia con enlaces hidrxeno o HF, xa que nas sas molculas hai un tomo de hidrxeno enlazado
covalentemente a un tomo moi electronegativo e pequeno, o fluor.
c) O slido soluble en auga, que fundido conduce a corrente elctrica o KBr, xa que ten enlace inico e a
solubilidade en auga e a conductividade da electricidade cando estn fundidos son propiedades dos compostos
inicos.
27. Escolle de cada un dos seguintes pares de substancias a que tea maior punto de ebulicin,
explicando en cada caso a razn da eleccin, basendote nos tipos de forzas intermoleculares:
a) HF ou HCl. b) Br2 ou ICl. c) CH4 ou C2H6. d) C2H6 ou CH3OH. (Selectividade COU. Xu-92)
Resolucin:
Todos os compostos citados son compostos moleculares, polo que as diferencias nos seus puntos de ebulicin
debemos buscalas nas diferencias nas forzas que unen as sas molculas: forzas intermoleculares.
a) HF e HCl estn formados por molculas polares. As molculas polares do HCl mantense unidas
mediante forzas dipolo-dipolo. As molculas de HF establecen enlaces de hidrxeno entre as sas
molculas, xa que teen un tomo de hidrxeno enlazado covalentemente a un tomo moi electronegativo e
pequeno, o fluor. Como o enlace de hidrxeno mis forte que as forzas dipolo-dipolo, as molculas de HF
estn unidas con mis forza que as de HCl, resultando mis difcil separar as molculas de HF. Polo tanto,
ten maior punto de ebulicin o HF.
b) Br2 e ICl estn formados por molculas de masas moleculares similares. O Br2 est formado por
molculas apolares que se unen mediante forzas intermoleculares tipo dipolo instantneo-dipolo inducido. O
ICl est formado por molculas polares que se unen mediante forzas dipolo-dipolo. As forzas dipolo-dipolo
son mis intensas que as dipolo instantneo-dipolo inducido, polo que ser mis difcil separar as molculas
de ICl e este ter maior punto de ebulicin.
c) CH4 e C2H6 estn formados por molculas apolares que se unen mediante forzas do tipo dipolo
instantneo-dipolo inducido. Estas forzas aumentan a medida que aumenta a masa molecular, xa que
aumenta a posibilidade de que a nube electrnica se deforme para crear os dipolos instantneos, entn son
maiores no caso do C2H6, que mantendo mis unidas as sas molculas ten maior punto de ebulicin.
d) C2H6 e CH3OH teen forzas intermoleculares diferentes. As molculas apolares de C2H6 nense mediante
forzas intermoleculares tipo dipolo instantneo-dipolo inducido. No caso do CH3OH, entre as sas
molculas establcense enlaces de hidrxeno, xa que hai un tomo de hidrxeno enlazado covalentemente a
un tomo moi electronegativo e pequeno, o osxeno. Como os enlaces de hidrxeno son mis fortes que o
resto das forzas intermoleculares, as molculas de CH3OH estarn unidas con mis forza que as de C2H6,
sendo mis difcil separalas e maior o punto de ebulicin do CH3OH.
AUTORA
PAXINA
64
EXERCICIOS RESOLTOS
28. Contesta razoadamente: a) Por que a auga un lquido en condicins normais e o sulfuro de
hidrxeno un gas?*** b) Cal dos seguintes compostos ter maior punto de fusin: fluoruro de
sodio ou bromuro de potasio? c) Cal dos seguintes compostos ser mis soluble en auga: ioduro
de cesio ou xido de calcio? (Selectividade COU. Xu-94)
Resolucin:
a) A auga, H2O, e o sulfuro de hidrxeno, H2S, son compostos formados por molculas polares, sen
embargo as forzas intermoleculares que unen as sas molculas son distintas.
As molculas do H2S teen extremos con cargas opostas (dipolos), que establecen unins electrostticas cos
extremos de polaridade oposta das molculas vecias. Estas atraccins entre molculas son as forzas dipolodipolo.
As molculas de H2O, tamn dipolos, teen un tipo especial de enlace dipolo-dipolo: o enlace de
hidrxeno. Dse este enlace porque teen tomos de hidrxeno enlazados covalentemente a un tomo moi
electronegativo e pequeno, o osxeno, que atrae cara a si aos pares de electrns de enlace adquirindo unha
carga parcial negativa e deixando aos hidrxenos con carga parcial positiva. As atraccins entre estas cargas
parciais a responsable da unin entre molculas.
Como o enlace de hidrxeno mis forte que as forzas dipolo-dipolo, as molculas de auga estn unidas con
mis forza que as de sulfuro de hidrxeno e, en condicins normais, a auga un lquido e o sulfuro de
hidrxeno un gas.
b) O fluoruro de sodio e o bromuro de potasio son compostos inicos. O NaF est formado por anins F e catins
Na+, e o bromuro de potasio est formado por anins Br e catins K+.
Consultando a tboa peridica podemos comparar estes ins:
Os anins Br e o F, do mesmo grupo da tboa peridica, diferncianse no nmero de capas de electrns. Ten maior
nmero de capas o Br, por estar nun perodo superior que o F, entn o radio do Br maior que o do F.
O catin Na+ e o K+, do mesmo grupo da tboa peridica, diferncianse no nmero de capas de electrns. Ten maior
nmero de capas de electrns o K+, por estar nun perodo superior que o Na+, entn o radio do K+ maior que o do
Na+.
A enerxa de rede aumenta ao aumentar a carga e ao diminur o radio dos ins. O NaF ten ins de menor radio, entn
ter maior enerxa de rede. Canto maior sexa a enerxa de rede do composto maior a unin entre ins e mis alto
ser o seu punto de fusin. Polo tanto, o NaF ter maior punto de fusin.
c) O ioduro de cesio e o xido de calcio son dous compostos inicos. O CsI est formado por anins I e catins Cs+, e
o CaO est formado por anins O2 e catins Ca2+.
O anin O2 mis pequeno (menor nmero de capas de electrns) e ten mis carga que o I.
O catin Ca2+ mis pequeno (menor nmero de capas de electrns) e ten mis carga que o Cs+.
A enerxa de rede aumenta ao aumentar a carga e ao diminur o radio dos ins. Como o CsI ten ins mis
grandes e menos cargados ter menor enerxa de rede.
Cando estes compostos inicos se disolven en disolventes polares como a auga, os seus ins atraen s
molculas do disolvente polo extremo que ten carga oposta sa e establecen enlaces dbiles con elas. A
enerxa liberada na formacin destes enlaces acostuma ser maior que a enerxa de rede do composto, e este
remata por esboroarse. Segundo esto, canto menor sexa a enerxa de rede do composto mis soluble ser.
Polo tanto, o CsI ser o mis soluble na auga.
29. Explica razoadamente, desde o punto de vista da estructura, por qu: a) O NaCl ten punto de
fusin maior que o ICl. b) O SiO2 ten maior punto de fusin que o CO2. c) O H2O ten maior punto
de ebulicin que o H2S. (Selectividade COU. Xu-97)
***
Esta cuestin volve aparecer no exame de selectividade COU de xuo de 2001.
AUTORA
PAXINA
65
EXERCICIOS RESOLTOS
Resolucin:
a) O NaCl un composto inico e o ICl un composto molecular. Para fundir o NaCl habera que vencer s intensas
atraccins electrostticas entre ins de carga oposta. S a temperaturas elevadas os ins adquiren a enerxa necesaria
para vencer estas forzas e que se funda o cristal. Para fundir o ICl hai que separar as sas molculas, unidas por forzas
intermoleculares tipo dipolo-dipolo fciles de romper por ser pouco intensas. Esto explica que punto de fusin do
NaCl sexa moito maior que o do ICl.
b) O SiO2 un cristal atmico ou covalente e o CO2 un composto molecular. Para fundir o SiO2 habera que romper
enlaces covalentes entre tomos. Para fundir CO2 s hai que vencer forzas intermoleculares tipo dipolo instantneodipolo inducido, xa que o CO2 est formado por molculas apolares. Como os enlaces covalentes son forzas moi
intensas e mis difciles de vencer que as dbiles forzas dipolo instantneo-dipolo inducido, o SiO2 ten un punto de
fusin moito maior que o do CO2.
c) H2O e H2S son compostos formados por molculas polares, sen embargo as forzas intermoleculares que
unen as sas molculas son distintas. As molculas polares do H2S mantense unidas mediante forzas
dipolo-dipolo. As molculas de H2O establecen enlaces de hidrxeno entre elas, xa que teen tomos de
hidrxeno enlazados covalentemente a un tomo moi electronegativo e pequeno, o osxeno. Como o enlace
de hidrxeno mis forte que as forzas dipolo-dipolo, as molculas de auga estn unidas con mis forza que
as de sulfuro de hidrxeno. Resulta mis difcil separar as molculas de auga, feito que explica que o punto
de ebulicin da auga sexa maior que o do sulfuro de hidrxeno.
30. Un recipiente contn 24 cm3 de metanol. Indica: a) Nmero de molculas que contn. b) Nmero
de tomos de osxeno e de carbono que contn. c) Xeometra da molcula e tipos de enlace no
metanol lquido. d) O punto de ebulicin do etanol, ser maior ou menor que o do metanol?
Razoa as respostas. Datos: densidade do metanol = 0,8 g/cm3. (Selectividade COU. Xu-99)
Resolucin:
a) Mr(CH3OH) = 12 + 1 4 + 16 = 32
0,8 g 1 mol 6,022 10 23 molculas
23
= 3,610 molculas de CH3OH

3
1 mol
1 cm 32 g
1 tomo de O
23
b) 3,6 10 23 molculas CH 3 OH
= 3,610 tomos de O
1 molcula
1 tomo de C
= 3,61023 tomos de C
3,6 10 23 molculas CH 3 OH
1 molcula
24 cm 3 CH 3 OH
c) A molcula est formada por enlaces covalentes. Mediante a estructura de Lewis podemos ver a
distribucin dos electrns para formar os enlaces da molcula:
Segundo a TRPECV, os electrns da capa de valencia do tomo central, agrupados por pares, sitanse na
forma xeomtrica na que se atopan o mis lonxe posible para que a repulsin entre eles sexa mnima.
O carbono ten catro pares de electrns na capa de valencia, que se distriben tetraedricamente para que a
repulsin entre eles sexa mnima. Como os catro pares son enlazantes, a xeometra da molcula entorno ao
carbono ser tetradrica.
O osxeno ten catro pares de electrns na capa de valencia, que se distriben tetraedricamente para que a
repulsin entre eles sexa mnima. Como dous dos pares non son enlazantes, a xeometra entorno ao osxeno
ser angular.
AUTORA
PAXINA
66
EXERCICIOS RESOLTOS
Nesta molcula hai un tomo de hidrxeno enlazado covalentemente a un tomo moi electronegativo e
pequeno, o osxeno, que atrae cara a si aos pares de electrns de enlace, adquirindo unha carga parcial
negativa e deixando ao hidrxeno con carga parcial positiva. As atraccins entre estas cargas parciais a
responsable da unin entre molculas. Este tipo de enlaces chmanse enlaces de hidrxeno e sern os que
unen s molculas no metanol lquido.
d) Canto maiores son as forzas intermoleculares maior o punto de ebulicin. O etanol ten maior masa
molecular co metanol, polo que as unins entre molculas por enlaces de hidrxeno vense incrementadas
pola formacin de dipolos instantneos que engaden atraccins tipo dipolo instantneo-dipolo inducido.
Entn o etanol ter maior punto de ebulicin.
31. Empregando a teora de hibridacin de orbitais, pred a xeometra das molculas: NI3, CH3Cl e
CF4. Xustifica se son ou non polares.
Resolucin:
NI3
I: [Kr] 5s2 4d10 5p5 Para a ltima capa:
O iodo pode formar un enlace por ter un electrn desapareado nun orbital 5p, e o nitrxeno pode formar tres
enlaces por ter tres electrns desapareados. Os enlaces as formados formaran ngulos de 90, feito que non
concorda cos resultados experimentais, polo que hai que supoer que os catro orbitais do nitrxeno
combnanse para formar catro orbitais hbridos sp3. Os electrns colcanse o mis desapareados posible
nestes catro orbitais, quedando un orbital cheo que non formar enlace:
Os catro orbitais hbridos sitanse no espacio o mis afastados posible para que a repulsin sexa mnima,
polo tanto, dirixidos cara aos vrtices dun tetraedro. Tres destes orbitais formarn enlaces cos orbitais 5p
dos tres tomos de iodo, e o orbital restante estar ocupado por un par non enlazante. Como nun dos
vrtices do tetraedro non se coloca ningn tomo, a molcula piramidal. O par non enlazante exerce mis
repulsin sobre os pares de enlace que se fose un par enlazante, facendo que os ngulos sexan algo menores
que os internos dun tetraedro.
AUTORA
PAXINA
67
EXERCICIOS RESOLTOS
Non se anulan os momentos dipolares dos enlaces, entn unha molcula polar.
CH3Cl
H: 1s1
O hidrxeno pode formar un enlace ao ter un electrn desapareado no orbital 1s. O cloro tamn pode formar
un enlace por ter un orbital p cun s electrn. O carbono ten s dous electrns desapareados, polo que para
explicar o feito de que forme catro enlaces necesario supoer que promociona un electrn do orbital 2s ao
2p baleiro. A enerxa necesaria para esto non moi grande e compnsase coa enerxa desprendida ao
formarse os catro enlaces. A configuracin ser agora:
sexa mnima, polo tanto, dirixidos cara aos vrtices dun tetraedro e formando ngulos de 109,
aproximadamente. Cada un destes orbitais formar un enlace , tres con orbitais 1s dos hidrxenos e outro
co orbital p do cloro. A xeometra da molcula tetradrica.
CF4
F: 1s2 2s2 2p5 Para a ltima capa:
O fluor pode formar un enlace por ter un orbital p cun s electrn. O carbono ten s dous electrns
desapareados, polo que para explicar o feito de que forme catro enlaces necesario supoer que promociona
AUTORA
PAXINA
68
EXERCICIOS RESOLTOS
un electrn do orbital 2s ao 2p baleiro. A enerxa necesaria para esto non moi grande e compnsase coa
enerxa desprendida ao formarse os catro enlaces. A configuracin ser agora:
sexa mnima, polo tanto dirixidos cara aos vrtices dun tetraedro e formando ngulos de 109,
aproximadamente. Cada un destes orbitais formar un enlace co orbital p semicheo do fluor. A xeometra
da molcula tetradrica.
Esta molcula apolar, xa que se anulan os momentos dipolares dos enlaces.

32. Empregando a teora de hibridacin de orbitais, pred a xeometra do in oxonio e a do in
fosfonio (PH4+).
Resolucin:
H3O+:
Configuracins electrnicas:
O: 1s2 2s2 2p4 Para a ltima capa:
H: 1s1
H+ 1s0
Os orbitais do osxeno combnanse para formar catro orbitais hbridos sp3. Os electrns colcanse o mis
desapareados posible nestes catro orbitais, quedando dous orbitais completos:
sexa mnima: dirixidos cara aos vrtices dun tetraedro. Dous destes orbitais forman enlaces cos orbitais 1s
AUTORA
PAXINA
69
EXERCICIOS RESOLTOS
dos hidrxenos. Un dos orbitais cheos forma un enlace covalente dativo co in H+ (enlace ) e o orbital cheo
restante non forma enlace. O in piramidal, xa que nun dos vrtices do tetraedro non se coloca ningn
tomo. O orbital non enlazante exercer certa repulsin sobre os pares de enlace, facendo que os ngulos
sexan menores que os que lle corresponden aos internos dun tetraedro.
PH4+:
Configuracins electrnicas:
P: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p3 Para a ltima capa:
H: 1s1
H+ 1s0
Os orbitais do fsforo combnanse para formar catro orbitais hbridos sp3. Os electrns colcanse o mis
desapareados posible nestes catro orbitais, quedando un orbital completo:
sexa mnima: dirixidos cara aos vrtices dun tetraedro. Tres destes orbitais forman enlaces cos orbitais 1s
dos hidrxenos e o orbital completo forma un enlace covalente dativo co in H+ (enlace ). Como todos os
orbitais enlazan, o in tetradrico.
33. Explica a molcula de benceno segundo a teora de hibridacin de orbitais.

Resolucin:
Experimentalmente sbese que a molcula de benceno (C6H6) un hexgono regular con seis enlaces C-H e
seis enlaces C-C iguais e de lonxitude intermedia entre a dun enlace dobre e outro sinxelo.
H: 1s1
AUTORA
PAXINA
70
EXERCICIOS RESOLTOS
Cada hidrxeno do benceno pode formar un enlace por ter un electrn desapareado no orbital 1s. Cada
carbono s ten dous electrns desapareados, polo que para explicar o feito de que forme catro enlaces
necesario supoer que promociona un electrn do orbital 2s ao 2p baleiro. A enerxa necesaria para esto non
moi grande e compnsase coa enerxa desprendida na formacin dos catro enlaces. A configuracin ser
agora:
Os enlaces formados con estes orbitais non teran ngulos que permitan a formacin de hexgonos (120),
feito que non concorda cos resultados experimentais. Podemos pensar nunha hibridacin sp2 nos tomos de
carbono, deixando un orbital p sen hibridar que pode formar un enlace .
Os tres orbitais hbridos semiocupados de cada tomo de carbono colcanse formando ngulos de 120 para
que a repulsin entre eles sexa mnima. Cada carbono emprega dous hbridos sp2 para enlazarse mediante
enlaces , con dous carbonos e outro para enlazarse a un tomo de hidrxeno, formando un anel hexagonal.
A cada carbono qudalle un orbital p sen hibridar, perpendicular ao plano do anel, e todos os orbitais p
solpanse lateralmente formando un orbital deslocalizado, por enriba e por debaixo do anel.
Esquema 2-3
34. Que propiedades nos permiten diferenciar un cristal covalente dun molecular?
Resolucin:
Os cristais covalentes estn formados por redes cristalinas de tomos unidos entre si por enlaces covalentes,
como se fosen molculas xigantes. Os cristais moleculares estn formados por molculas discretas, cos seus
tomos unidos por enlaces covalentes e que se unen a outras molculas mediante forzas intermoleculares.
As propiedades que os distinguen son:
Os puntos de fusin e ebulicin: os dos cristais moleculares son baixos e os dos cristais covalentes son
moi altos.
A dureza: os cristais moleculares son brandos e os cristais covalentes son moi duros.
A solubilidade: os cristais moleculares dislvense en disolventes de polaridade semellante e os cristais
covalentes son insolubles tanto en disolventes polares como apolares.
35. En que se parecen e en que se diferencian as das formas alotrpicas do carbono?
Resolucin:
As das formas alotrpicas do carbono son o carbono diamante e o carbono grafito.
Parcense en que:
- Estn formados por tomos de carbono unidos entre si por enlaces covalentes en cristais atmicos ou covalentes.
- Son slidos a temperatura ambiente.
- Son duros.
- Son insolubles.
- Teen puntos de fusin e ebulicin altos.
Diferncianse en que:
- O carbono no grafito ten hibridacin sp2 e no diamante sp3.
- O grafito conduce a corrente elctrica e o diamante non conductor.
- O grafito exfolia facilmente en lminas e o diamante non.
36. Tendo en conta as propiedades que se indican, explica, de forma razoada, o tipo de enlace que
presentan as redes cristalinas das seguintes substancias:
Substancia A: conductora da electricidade en estado slido e fundida.
AUTORA
PAXINA
71
EXERCICIOS RESOLTOS
Substancia B: slido de punto de fusin elevado. Fundida ou disolta conduce a corrente elctrica pero non o fai en
estado slido.
Substancia C: slido de punto de fusin moi elevado. Non conduce a corrente elctrica nin en
estado slido nin fundida.
Substancia D: o seu punto de fusin moi baixo.
Resolucin:
Substancia A: S os metais conducen a electricidade en estado slido e fundidos, polo que ter enlace
metlico.
Substancia B: Os compostos que conducen a electricidade fundidos ou disoltos, pero non o fan en estado
slido, son os que teen enlace inico. Ademais os compostos inicos teen puntos de fusin elevados.
Substancia C: Se un slido de punto de fusin moi elevado e non conduce a corrente elctrica en ningn
estado, ser un cristal atmico ou covalente.
Substancia D: O punto de fusin baixo correspndese con compostos formados por molculas, onde a
atraccin entre molculas dbil. O enlace que d lugar a estas molculas o covalente e entre as
molculas establcense forzas intermoleculares.
37. Contesta razoadamente s seguintes preguntas: a) Por que o H2O ten un punto de ebulicin mis
alto que o H2S? b) O carbono e o cloro teen electronegatividades moi distintas, polar o
tetracloruro de carbono? c) Disponse de dous recipientes individuais, cada un deles contn 800 ml
de auga destilada e engdeselle a un deles 10 g de cloruro de sodio e ao outro 10 g de sacarosa.
Indica, xustificando a resposta, c1) se se formar unha mestura homoxnea en ambos casos e c2) se
algunha das das disolucins conduce a corrente elctrica. (Selectividade COU. Xu-02)
Resolucin:
embargo, as forzas intermoleculares que unen as sas molculas son distintas.
As molculas do H2S teen extremos con cargas opostas (dipolos) que establecen unins electrostticas cos
electronegativo e pequeno, o osxeno, que atrae cara a si os pares de electrns do enlace, adquirindo unha
carga parcial negativa e deixando aos hidrxenos con carga parcial positiva. A atraccin entre estas cargas
mis forza que as de sulfuro de hidrxeno e, polo tanto, a auga ten un punto de ebulicin mis alto que o
sulfuro de hidrxeno.
b) O carbono e o cloro teen electronegatividades moi distintas polo que os enlaces C-Cl do tetracloruro de
carbono son polares. Sen embargo, a molcula de tetracloruro de carbono apolar, xa que os momentos
dipolares dos seus enlaces anlanse ao estar dirixidos cara aos vrtices dun tetraedro regular.
c) O cloruro de sodio un composto inico e, polo tanto, soluble en auga. A sacarosa un composto molecular
formado por molculas que teen grupos OH. Dado que o osxeno un tomo pequeno e electronegativo,
establcense enlaces de hidrxeno entre as molculas de sacarosa, enlaces similares aos que unen as molculas de
auga, polo que a sacarosa ser soluble en auga. Segundo esto, nos dous casos se forma unha mestura homoxnea.
S conduce a corrente elctrica a disolucin de cloruro de sodio, xa que os ins en disolucin teen carga e
mobilidade que permite o transporte da corrente elctrica.
AUTORA
PAXINA
72
EXERCICIOS RESOLTOS
38. Describe o tipo de forzas atractivas que se deben vencer para que tean lugar os seguintes
cambios: a) Ebulicin da gasolina. b) Disolucin de cloruro de potasio en auga. c) Fusin do
diamante. d) Fusin do xeo. e) Vaporizacin do fluoruro de sodio. f) Vaporizacin do bromo
lquido. g) Disolucin do iodo en tetracloruro de carbono.
Resolucin:
a) Cando a gasolina se leva a ebulicin, as sas molculas sepranse para pasar a estado gasoso. As forzas atractivas
que hai que vencer neste cambio son as que unen as molculas que a compoen. Como a gasolina unha mestura de
hidrocarburos e os hidrocarburos estn formados por molculas apolares, as forzas que unen estas molculas e que hai
que vencer son forzas dipolo instantneo-dipolo inducido.
b) O cloruro de potasio un composto inico. Para que este se disolva, as interaccins entre as molculas de auga e os
ins que forman o composto teen que ser superiores s atraccins entre ins, de xeito que a rede remate por
esboroarse. As forzas atractivas que haber que vencer neste cambio sern forzas de atraccin electrosttica entre
ins.
c) O diamante un cristal atmico ou covalente formado por unha rede cristalina de tomos unidos entre si
por enlaces covalentes, como se fosen molculas xigantes. Se se quere fundir un diamante haber que
separar os tomos de carbono vencendo as forzas que os unen: enlaces covalentes.
d) O xeo auga en estado slido. Para fundir o xeo haber que debilitar algunhas das unins entre as
molculas de auga. As molculas de H2O, teen tomos de hidrxeno enlazados covalentemente a un tomo
moi electronegativo e pequeno, o osxeno, que atrae cara a si os pares de electrns de enlace adquirindo
unha carga parcial negativa e deixando aos hidrxenos con carga parcial positiva. As atraccins entre estas
cargas parciais a responsable da unin entre as molculas de auga. Este tipo de enlaces chmanse enlaces
de hidrxeno e haber que romper algns destes enlaces para fundir o xeo.
e) O fluoruro de sodio un composto inico. Para fundilo hai que romper os enlaces entre os ins que forman a rede.
As forzas atractivas que hai que vencer neste cambio son forzas de atraccin electrosttica entre ins.
f) O bromo lquido est formado por molculas apolares de Br2 que se unen entre si por forzas
intermoleculares tipo dipolo instantneo-dipolo inducido, forzas que hai que romper para separar as sas
molculas cando se vaporiza.
g) O iodo est formado por molculas apolares de I2 que se unen entre si por forzas intermoleculares tipo
dipolo instantneo-dipolo inducido, forzas que hai que romper para separar as sas molculas cando se
disolve en tetracloruro de carbono, composto que tamn ten o mesmo tipo de unins por ser apolares as sas
molculas.
AUTORA
PAXINA
73
EXERCICIOS RESOLTOS
Contesta razoadamente: a) Por que a auga un lquido en condicins normais e o sulfuro de

hidrxeno un gas? b) Cal dos seguintes compostos ter maior punto de fusin: o fluoruro de
sodio ou o bromuro de potasio? c) Cal dos seguintes compostos ser mis soluble en auga: ioduro
de cesio ou xido de calcio? (Xu-96)
Resolucin:
embargo, as forzas intermoleculares que unen as sas molculas son distintas.
As molculas do H2S teen extremos con cargas opostas (dipolos) que establecen unins electrostticas cos
electronegativo e pequeno, o osxeno, que atrae cara a si os pares de electrns do enlace, adquirindo unha
carga parcial negativa e deixando aos hidrxenos con carga parcial positiva. A atraccin entre estas cargas
mis forza que as de sulfuro de hidrxeno e, en condicins normais, a auga un lquido e o sulfuro de
hidrxeno un gas.
b) O fluoruro de sodio e o bromuro de potasio son compostos inicos. O NaF est formado por anins F e catins
Na+, e o bromuro de potasio est formado por anins Br e catins K+.
Os anins Br e F, do mesmo grupo da tboa peridica, diferncianse no nmero de capas. Ten maior nmero de
capas de electrns o Br, por estar nun perodo superior que o F, entn o radio do Br maior que o do F.
O catin Na+ e o K+, do mesmo grupo da tboa peridica, diferncianse no nmero de capas de electrns. Ten maior
nmero de capas o K+, por estar nun perodo superior que o Na+, entn o radio do K+ maior que o do Na+.
A enerxa de rede aumenta ao aumentar a carga e ao diminur o radio dos ins. O NaF ten ins de menor radio, entn
ter maior enerxa de rede. Canto maior sexa a enerxa de rede do composto maior a unin entre ins e mis alto
ser o seu punto de fusin. Polo tanto, o NaF ter maior punto de fusin.
c) O ioduro de cesio e o xido de calcio son compostos inicos. O CsI est formado por anins I e catins Cs+, e o
CaO est formado por anins O2 e catins Ca2+.
A enerxa de rede aumenta ao aumentar a carga e ao diminur o radio dos ins. Os ins do CsI son mis
grandes e estn menos cargados, entn o CsI ter menor enerxa de rede.
enerxa liberada na formacin destes enlaces acostuma ser maior que a enerxa de rede do composto e este
remata por esboroarse. Segundo esto, o composto ser mis soluble canto menor sexa a sa enerxa de rede.
a) Que entendes por orbitais hbridos? Contesta de forma clara e breve. b) Explica
razoadamente as hibridacins dos seguintes compostos: BeCl2; BH3; CH4. (Xu-96)
Resolucin:
AUTORA
PAXINA
74
EXERCICIOS RESOLTOS
a) Os orbitais hbridos son orbitais atmicos que xorden de combinar orbitais atmicos. O nmero de
orbitais hbridos igual ao nmero de orbitais atmicos combinados. Todos os orbitais hbridos obtidos a
partir dunha combinacin determinada son iguais e, polo tanto, teen a mesma enerxa. Estes orbitais
sitanse no espacio de xeito que a repulsin entre eles sexa mnima, polo que a xeometra dunha molcula
estar directamente relacionada co tipo de hibridacin que presente o tomo central.
b) As molculas de BeCl2, BH3 e CH4 presentan hibridacins sp, sp2 e sp3 respectivamente. Nelas as hibridacins
propense para explicar os resultados experimentais. En primeiro lugar, a partir de cada configuracin electrnica
suponse unha promocin de electrns a orbitais baleiros para explicar o nmero de enlaces, tantos como orbitais
semiocupados. A continuacin, suponse a hibridacin dos orbitais da capa de valencia que teen electrns para
explicar os datos obtidos experimentalmente: ngulos de enlace, distancias de enlace, etc. Para estas molculas:
BeCl2
Promocin de electrn na ltima capa do Be:
Hibridacin sp:
Xeometra lineal:
BH3
H: 1s1
Promocin de electrn na ltima capa do B:
Hibridacin sp2:
Xeometra triangular plana:
CH4
H: 1s1:
AUTORA
PAXINA
75
EXERCICIOS RESOLTOS
Promocin de electrn na ltima capa do C:

Hibridacin sp3:
Xeometra tetradrica:
Dados os elementos A, B e C de nmeros atmicos 11, 13 e 17, respectivamente, indica

razoadamente: a) A sa configuracin electrnica. b) Nmero de electrns na sa capa de
valencia. c) Natureza dos enlaces dos compostos obtidos ao combinarse os elementos A-C; C-C e
B-B. (Set-96)
Resolucin:
a) Para facer as estructuras electrnicas para os tomos en estado fundamental hai que ter en conta o
principio de exclusin de Pauli e que os orbitais nchense en orde crecente de enerxa:
A (Z = 11): 1s2 2s2 2p6 3s1
B (Z = 13): 1s2 2s2 2p6 3s2 3p1
C (Z = 17): 1s2 2s2 2p6 3s2 3p5
b) A ltima capa, ou capa de valencia, para estes elementos a terceira. O elemento A ten un electrn na
capa de valencia situado no orbital 3s; o B ten tres electrns na capa de valencia, dous no orbital 3s e un no
3p; o elemento C ten sete electrns na capa de valencia, dous no orbital 3s e cinco distribudos nos tres
orbitais 3p.
c) Os tomos de A son electropositivos, con ten tendencia a perder un electrn para adquirir a configuracin
electrnica de gas nobre. Os tomos de C son moi electronegativos, con tendencia a ganar un electrn para
adquirir a configuracin electrnica de gas nobre. Cando se xuntan A e C, os tomos de A ceden electrns
aos tomos de B formndose ins positivos e negativos respectivamente. Os ins formados atrense por
atraccins de tipo electrosttico e o enlace as formado un enlace inico.
Cando se unen entre si tomos de C, por ser non metais e ter a mesma electronegatividade, formarn enlaces
covalentes apolares nos que comparten electrns.
Cando se unen entre si tomos de B, por ser metais, formarn enlaces metlicos.
a) Indica a xeometra das molculas seguintes, de acordo coa teora de repulsin dos electrns de
valencia: BH3; BeI2; CCl4 e NH3. Razoa a resposta. b) Algunha das molculas polar? Xustifica a
resposta. (Xu-97)
Resolucin:
a) Comezamos por escribir as estructuras de Lewis destas molculas para ver as unins que existen entre os
tomos e a presencia de pares solitarios:
AUTORA
PAXINA
76
EXERCICIOS RESOLTOS
A partir destas estructuras e empregando a teora da repulsin dos pares de electrns da capa de valencia
(TRPECV) podemos predicir a sa xeometra. A TRPECV supn que os electrns da capa de valencia do
tomo central, agrupados por pares, sitanse na forma xeomtrica na que se atopan o mis lonxe posible
para que a repulsin entre eles sexa mnima.
BH3: Os tres pares de electrns da capa de valencia do boro distribense, para que a repulsin entre eles
sexa mnima, dirixidos cara aos vrtices dun tringulo equiltero. Como non ten pares de electrns non
BeI2: Os dous pares de electrns da capa de valencia do berilio distribense enfrontados para que a
repulsin entre eles sexa mnima. Como non ten pares non son enlazantes, a xeometra ser lineal.
CCl4: O carbono ten catro pares de electrns na capa de valencia, que se distriben tetraedricamente para
tetradrica.
NH3: O nitrxeno ten catro pares de electrns na capa de valencia, que se distriben tetraedricamente para
que a repulsin entre eles sexa mnima. Como un dos pares non enlaza con ningn tomo, a xeometra da
molcula ser piramidal trigonal. Os ngulos de enlace son algo menores que os internos dun tetraedro,
debido repulsin que exerce o par de electrns non enlazante sobre os enlazantes.
b) S polar a molcula de amonaco, xa que ten forma de pirmide trigonal co nitrxeno nun vrtice e
tomos de hidrxeno nos outros tres. Segundo esta xeometra non se anulan os momentos dipolares dos
enlaces, polo que a molcula ser polar. No resto das molculas os momentos dipolares dos enlaces
anlanse facendo que o conxunto da molcula sexa apolar.
Razoa qu tipo de enlace ou forza de atraccin se rompe ao: a) Fundir monobromuro de litio.
b) Fundir monoxido de calcio. c) Disolver bromo molecular en tetracloruro de carbono.
d) Evaporar auga. (Set-97)
Resolucin:
a) O monobromuro de litio, LiBr, un composto inico. Para fundilo haber que romper forzas de atraccin
b) O monoxido de calcio, CaO, un composto inico. Para fundilo haber que romper forzas de atraccin
c) O bromo molecular est formado por molculas apolares de Br2 que se unen entre si por forzas
intermoleculares tipo dipolo instantneo-dipolo inducido, polo que sern este tipo de forzas as que hai que
romper para separar as sas molculas cando se disolve en tetracloruro de carbono, composto que tamn ten
o mesmo tipo de unins por ser apolares as sas molculas.
d) A auga est formada por molculas polares. As molculas de H2O teen tomos de hidrxeno enlazados
covalentemente a un tomo moi electronegativo e pequeno, o osxeno, que atrae cara a si os pares de
electrns de enlace adquirindo unha carga parcial negativa e deixando aos hidrxenos con carga parcial
AUTORA
PAXINA
77
EXERCICIOS RESOLTOS
positiva. A atraccin entre estas cargas parciais a responsable da unin entre molculas. Este tipo de
enlaces chmanse enlaces de hidrxeno e sern os que se deben romper para separar as molculas de auga
cando se evapora.
Dados os elementos do Sistema Peridico: A, B e C de nmeros atmicos 8, 16 e 19

respectivamente: a) Escribe a sa configuracin electrnica. b) Indica o elemento no que o
primeiro potencial de ionizacin sexa maior. Razao. c) Indica o tipo de enlace e das propiedades
caractersticas dos compostos formados polos elementos A e B. Razao. (Xu-98)
Resolucin:
a) Configuracins electrnicas para os tomos en estado fundamental:
A (Z = 8): 1s2 2s2 2p4
B (Z = 16): 1s2 2s2 2p6 3s2 3p4
C (Z = 19): 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1
b) O primeiro potencial de ionizacin a enerxa mnima necesaria para arrancar un electrn, o menos
atrado, a un tomo en estado fundamental e gasoso. Dos elementos A, B e C, o que ten o primeiro potencial
de ionizacin maior o B porque ao ter menor numero de capas de electrns (s das) ten o ncleo menos
apantallado e os seus electrns atrados con mis forza, sendo necesario comunicarlle mis enerxa para
arrancarlle un electrn.
c) Cando se unen os tomos A e B, ambos non metais e de electronegatividades parecidas por pertencer ao
mesmo grupo (o 16), compartirn electrns para formar enlaces covalentes. Este tipo de unin dar lugar
formacin de molculas e o compostos sern moleculares, caracterizados por propiedades como:
- Puntos de fusin e ebulicin baixos.
- Mala conductividade da corrente elctrica.
Supoamos que os slidos cristalinos de cada un dos grupos seguintes cristalizan na mesma rede:
(1) NaF, KF, LiF. (2) NaF, NaCl, NaBr. (3) MgS, CaS. Razoa: a) Cal o composto de maior
enerxa reticular de cada grupo? b) Cal o composto de menor punto de fusin de cada grupo?
(Xu-99)
Resolucin:
a) A enerxa de rede a enerxa desprendida cando se forma un mol de cristal inico a partir dos seus ins
compoentes en estado gasoso.Tendo en conta que estas atraccins son electrostticas, a enerxa de rede
aumenta (en valor absoluto) ao diminur o radio dos ins e ao aumentar a carga destes.
(1) NaF, KF, LiF.
Todos son compostos inicos co mesmo tipo de anins: F. Diferncianse nos seus catins: Na+, K+, Li+,
que pertencen ao mesmo grupo da tboa peridica: O mis pequeno o Li+, por ter menor nmero de capas
de electrns. Como a enerxa de rede maior canto menor sexa o radio dos ins, o LiF ser o de maior
enerxa de rede do grupo.
(2) NaF, NaCl, NaBr.
Todos son compostos inicos co mesmo tipo de catins: Na+. Diferncianse nos seus anins: F, Cl, Br,
que pertencen ao mesmo grupo da tboa peridica. O mis pequeno o F, por ter menor nmero de capas
de electrns. Como a enerxa de rede maior canto menor sexa o radio dos ins, o NaF ser o de maior
enerxa de rede do grupo.
(3) MgS, CaS.
Ambos son compostos inicos co mesmo tipo de anins: S2. Diferncianse nos seus catins: Mg2+, Ca2+,
que pertencen ao mesmo grupo da tboa peridica. O mis pequeno o Mg2+, por ter unha capa de electrns
AUTORA
PAXINA
78
EXERCICIOS RESOLTOS
menos. Como a enerxa de rede maior canto menor sexa o radio dos ins, o MgS ser o de maior enerxa
de rede do grupo.
b) Canto menor sexa a enerxa de rede do composto, menor a unin entre ins e mis baixo ser o seu punto de
fusin.
(2) NaF, KF, LiF.
Todos son compostos inicos co mesmo tipo de anins: F. Diferncianse nos seus catins: Na+, K+, Li+,
que pertencen ao mesmo grupo da tboa peridica. O mis grande o K+, por ter maior nmero de capas de
electrns. Como a enerxa de rede menor canto maior sexa o radio dos ins, o KF ser o de menor enerxa
de rede do grupo e, polo tanto, o de menor punto de fusin.
(2) NaF, NaCl, NaBr.
Todos son compostos inicos co mesmo tipo de catins: Na+. Diferncianse nos seus anins: F, Cl, Br,
que pertencen ao mesmo grupo da tboa peridica. O mis grande o Br, por ter maior nmero de capas de
electrns. Como a enerxa de rede menor canto maior sexa o radio dos ins, o NaBr ser o de menor
enerxa de rede do grupo e, polo tanto, o de menor punto de fusin.
(3) MgS, CaS.
Ambos son compostos inicos co mesmo tipo de anins: S2. Diferncianse nos seus catins: Mg2+, Ca2+,
que pertencen ao mesmo grupo da tboa peridica. O mis grande o Ca2+, por ter unha capa mis de
electrns. Como a enerxa de rede menor canto maior sexa o radio dos ins, o CaS ser o de menor
enerxa de rede dos dous e, polo tanto, o de menor punto de fusin.
a) Dados os elementos A, B e C de nmeros atmicos 19, 17 e 12, respectivamente, indica

razondoo as respostas: (a1) Estructura electrnica dos seus respectivos estados fundamentais.
(a2) Tipo de enlace formado cando se unen A e B, e cando se unen entre si tomos de carbono.
b) Define enerxa (potencial) de ionizacin. Explica cmo depende o potencial de ionizacin da
carga nuclear e do tamao dos tomos. (Xu-99)
Resolucin:
a1) Para facer as estructuras electrnicas para os tomos en estado fundamental hai que ter en conta o
principio de exclusin de Pauli e que os orbitais nchense en orde crecente de enerxa:
A (Z = 19): 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1
B (Z = 17): 1s2 2s2 2p6 3s2 3p5
C (Z = 12): 1s2 2s2 2p6 3s2
a2) O tomo A electropositivo, con tendencia a perder un electrn para adquirir a configuracin electrnica
de gas nobre. O tomo B un elemento moi electronegativo, con tendencia a ganar un electrn para adquirir
a configuracin electrnica de gas nobre. Cando se xuntan A e B, os tomos de A ceden electrns aos
tomos de B, formando ins positivos e negativos respectivamente. Os ins formados atrense por
atraccins de tipo electrosttico e o enlace as formado un enlace inico.
Cando se unen entre si tomos de carbono, por ter a mesma electronegatividade e ser non metais, formarn
enlaces covalentes nos que comparten electrns.
b) A enerxa de ionizacin a enerxa mnima necesaria para arrancar un electrn, o menos atrado, a un
tomo en estado fundamental e gasoso.
Canto maior sexa a carga nuclear os electrns estarn mis atrados e sern mis difciles de arrancar:
haber que comunicarlle mis enerxa para arrancar un electrn e ser maior o potencial de ionizacin.
Canto maior sexa o tamao dos tomos mis lonxe estarn os electrns do ncleo, polo que sern mis fciles de
arrancar e haber que comunicar menos enerxa para esto. Se ademais o maior tamao implica un maior nmero de
capas de electrns, o ncleo estar mis apantallado e os electrns menos atrados, polo tanto, sern mis fciles de
AUTORA
PAXINA
79
EXERCICIOS RESOLTOS
arrancar e haber que comunicar menos enerxa para esto. Conclundo, canto maior sexa o tamao dos tomos menor
ser o potencial de ionizacin.
Explica razoadamente o tipo de enlace nas seguintes molculas: a) Etano. b) Eteno. c) Etino. (Set99)
As tres molculas estn formadas por carbono e hidrxeno que comparten electrns formando enlaces covalentes.
Facendo as estructuras de Lewis vemos o nmero de enlaces e electrns que os compoen:
a) No etano todos os enlaces son enlaces sinxelos. Empregando a TEV, diremos que estes enlaces son
enlaces sigma formados por solapamento frontal entre orbitais hbridos sp3 no caso do enlace C-C, e entre
un orbital hbrido sp3 e o orbital 1s do hidrxeno no resto dos casos.
b) No eteno hai un enlace dobre, composto por un enlace sigma entre dous orbitais hbridos sp2 dos
carbonos e un enlace pi formado por solapamento lateral de dous orbitais p sen hibridar dos tomos de
carbono. Cada un dos restantes enlaces un enlace sigma formado por solapamento frontal entre un orbital
hbrido sp2 do carbono e o orbital 1s do hidrxeno.
c) No etino hai un enlace triple composto por un enlace sigma entre dous orbitais hbridos sp dos carbonos
e dous enlaces pi formados por solapamento lateral entre pares de orbitais p sen hibridar dos tomos de
carbono. Cada un dos restantes enlaces un enlace sigma formado por solapamento frontal entre un orbital
hbrido sp do carbono e o orbital 1s do hidrxeno.
Dadas as seguintes molculas: Diclorometano, trifluoruro de boro, etino e amonaco: a) Xustifica

a sa xeometra molecular. b) Indica cles presentan momento dipolar. Razao. (Set-00)
Resolucin:
AUTORA
PAXINA
80
EXERCICIOS RESOLTOS
a) Comezamos por escribir as estructuras de Lewis destas molculas para ver as unins que existen entre os
tomos e a presencia de pares solitarios:
A partir destas estructuras, e empregando a teora da repulsin dos pares de electrns da capa de valencia
(TRPECV), podemos predicir a sa xeometra. A TRPECV supn que os electrns da capa de valencia do
tomo central, agrupados por pares, sitanse na forma xeomtrica na que se atopan o mis lonxe posible
para que a repulsin entre eles sexa mnima.
H2CCl2: O carbono ten catro pares de electrns na capa de valencia, que se distriben tetraedricamente para
tetradrica.
BF3: Os tres pares de electrns da capa de valencia do boro distribense, para que a repulsin entre eles sexa
mnima, dirixidos cara aos vrtices dun tringulo equiltero. Como non ten pares de electrns non
C2H2: Cada carbono ten catro pares de electrns na capa de valencia que forman un enlace triple e outro
sinxelo. Como segundo a TRPECV os pares de electrns que forman os enlaces mltiples considranse
como un nico par de electrns cando se distriben, a efectos prcticos, cada carbono ten dous pares de
electrns no seu contorno. Dous pares de electrns distribense enfrontados para que a repulsin entre eles
sexa mnima e, posto que os dous pares son enlazantes, a xeometra da molcula ser lineal.
NH3: O nitrxeno ten catro pares de electrns na capa de valencia, que se distriben tetraedricamente para
que a repulsin entre eles sexa mnima. Como un dos pares non enlaza con ningn tomo, a xeometra da
molcula ser piramidal trigonal. Os ngulos de enlace son algo menores que os internos dun tetraedro,
debido repulsin que exerce o par de electrns non enlazante sobre os enlazantes.
b) A polaridade da molcula queda determinada pola polaridade dos enlaces e a xeometra da dita molcula:
H2CCl2: A molcula ten forma de tetraedro no que o carbono est no centro, dous vrtices son Cl e outros
dous son H. Segundo esta xeometra non se anulan os momentos dipolares dos enlaces, polo que a molcula
ser polar.
BF3: A molcula ten forma de tringulo equiltero co boro no centro e tomos de F nos vrtices. Segundo
esta xeometra anlanse os momentos dipolares dos enlaces, polo que a molcula ser apolar.
C2H2: A molcula ten unha xeometra lineal na que se anulan os momentos dipolares dos enlaces, polo que a
molcula ser apolar.
NH3: A molcula ten forma de pirmide trigonal co nitrxeno nun vrtice e tomos de hidrxeno nos outros
tres. Segundo esta xeometra non se anulan os momentos dipolares dos enlaces, polo que a molcula ser
polar.
AUTORA
PAXINA
81
EXERCICIOS RESOLTOS
Pon un exemplo dunha molcula que contea: a) un carbono con hibridacin sp; b) un carbono
con hibridacin sp2; c) un carbono con hibridacin sp3; d) un nitrxeno con hibridacin sp3.
Razoa todas as respostas. (Set-01).
Resolucin:
O carbono ten a seguinte configuracin electrnica:

Vemos que o carbono ten s dous electrns desapareados, polo que para explicar o feito de que forme catro
enlaces necesario supoer que promociona un electrn do orbital 2s ao 2p baleiro. A enerxa necesaria
para esto non moi grande e compensarase coa enerxa desprendida ao formarse os catro enlaces. A
configuracin para a ltima capa ser agora:
A partir desta situacin pdense dar distintos tipos de hibridacins:

a) Hibridacin sp: combnanse o orbital 2s cun 2p para dar dous orbitais hbridos sp, cada un cun electrn e
posibilidade de formar un enlace . Quedan dous orbitais 2p sen hibridar e semiocupados que poden formar dous
enlaces . Como consecuencia, o carbono con esta hibridacin formar un enlace sinxelo (enlace ) e outro triple (1
enlace + 2 enlaces ). Atopamos este tipo de hibridacin nos carbonos que forman enlaces triples, por exemplo no
etino: HCCH.
b) Hibridacin sp2: combnanse o orbital 2s con dous orbitais 2p para dar tres orbitais hbridos sp2, cada un cun
electrn e con posibilidade de formar un enlace . Queda un orbital 2p sen hibridar e semiocupado que pode formar
un enlace . Como consecuencia, o carbono con esta hibridacin formar dous enlaces sinxelos (enlaces ) e outro
dobre (1 enlace + 1 enlace ). Atopamos este tipo de hibridacin nos carbonos que forman enlaces dobres, por
exemplo no eteno: H2C=CH2.
c) Hibridacin sp3: combnanse o orbital 2s con tres orbitais 2p para dar catro orbitais hbridos sp3, cada un cun
electrn e con posibilidade de formar un enlace . Como consecuencia, o carbono con esta hibridacin formar catro
enlaces sinxelos (enlaces ). Atopamos este tipo de hibridacin nos carbonos que s forman enlaces sinxelos, por
exemplo no metano: CH4.
d) A configuracin electrnica para o tomo de nitrxeno :
Se os orbitais do nitrxeno se combinan para formar catro orbitais hbridos sp3, un quedar cheo e non
formar enlace; os outros, cada un cun electrn, podern formar tres enlaces sinxelos (enlaces ). Atopamos
este tipo de hibridacin cando o nitrxeno se une mediante enlaces sinxelos, por exemplo no
amonaco:NH3.
a) Cal dos seguintes compostos mis soluble en auga, CsI ou CaO? Xustifica a resposta. b)
Cales son as diferencias mis importantes entre un enlace sigma e un pi? (Xu-02)
Resolucin:
a) O ioduro de cesio e o xido de calcio son dous compostos inicos. O CsI est formado por anins I e catins Cs+, e
o CaO est formado por anins O2 e catins Ca2+.
AUTORA
PAXINA
82
EXERCICIOS RESOLTOS
A enerxa de rede aumenta ao aumentar a carga e ao diminur o radio dos ins. Como o CsI ten ins mis
grandes e menos cargados ter menor enerxa de rede.
enerxa liberada na formacin destes enlaces acostuma ser maior que a enerxa de rede do composto, e este
remata por esboroarse. Segundo esto, canto menor sexa a enerxa de rede do composto mis soluble ser.
b) Cando se forman os enlaces covalentes ten lugar un solapamento entre orbitais. Se este solapamento
frontal, a rexin de densidade electrnica mxima a que rodea ao eixe internuclear e o enlace denomnase
enlace sigma. Cando o solapamento lateral, caso de dous orbitais p con eixes paralelos, frmanse das
rexins de densidade electrnica elevada, unha a cada lado do eixe de acercamento, e unha zona de
densidade electrnica nula ao longo do eixe internuclear, enlace que se coece como enlace pi.
Como o solapamento que acompaa formacin dun enlace sigma maior que o que lle corresponde a un
enlace pi, a enerxa desprendida na formacin dun enlace sigma maior que a do enlace pi, e o enlace
sigma mis forte que o enlace pi, sendo este ltimo mis fcil de romper.
AUTORA
PAXINA
83
EXERCICIOS RESOLTOS
TEMA 3:
TERMOQUMICA
1. Calcula a variacin de enerxa interna dun gas nos seguintes casos:
a) Se absorbe unha calor de 100 J e realiza un traballo de 75 J.
b) Se desprende 200 J en forma de calor e realiza un traballo de 0,1 kJ.
Resolucin:
a) A calor absorbida positiva e o traballo realizado polo sistema negativo. Segundo o primeiro principio
da termodinmica:
U = q + W = 100 75 = 25 J
b) A calor desprendida negativa e o traballo realizado polo sistema tamn, entn segundo o primeiro
principio:
U = q + W = 200 100 = 300 J
2. Calcula o traballo realizado cando se comprime un gas desde un volume de 5,0 dm3 ata outro de
2,0 dm3, baixo unha presin constante de 104 Pa. Cal foi a variacin de enerxa interna nese
proceso se a calor que se desprende no proceso serviu para incrementar a temperatura de 10 g de
auga en 0,5 C?
Dato: ce(auga) = 4 180 J kg1 K1.
Resolucin:
Imos calcular o traballo empregando unidades do S.I. para que o resultado estea en xulios:
W = P V
V = V Vo = 2 5 = 3 dm3 = 3103 m3
W = 104 (3103) = 30 J
Para calcular a variacin de enerxa interna do proceso necesitamos coecer, ademais do traballo, a calor
que se intercambiou no proceso. Se a calor desprendida polo gas serviu para incrementar a temperatura de
10 g de auga en 0,5 C, podemos calcular esta calor. Empregando unidades do S.I.:
q = m ce T = 0,010 4180 0,5 = 21 J
A auga absorbeu unha calor de 21 J que desprendeu o gas:
qcedida = q absorbida
qcedida = 21 J
Agora podemos calcular a variacin de enerxa interna:
U = q + W = 21 + 30 = 9 J
3. Na combustin, a volume constante, de 3 gramos de cido tartrico (cido 2,3dihidroxibutanodioico), slido, a 25 C, desprndense 23,7 kJ. Calcula a calor de combustin a
presin constante e mesma temperatura. Dato: a auga obtida na combustin est en estado
lquido.
Resolucin:
Comezamos por formular o cido tartrico e escribir a ecuacin da sa combustin.
cido tartrico ou cido 2,3-dihidroxibutanodioico : HOOC CHOH CHOH COOH
C4H6O6(s) + 5/2 O2(g) 4 CO2(g) + 3 H2O(l)
Coecemos a calor de combustin a volume constante para 3 g de cido tartrico, entn podemos coecer
esta calor para un mol do composto:
Mr(C4H6O6) = 12 4 + 1 6 + 16 6 = 150
AUTORA
PAXINA
84
EXERCICIOS RESOLTOS
qv =
-23700 kJ 150 g cido
= 1185 kJ/mol
3 g cido
1 mol
Observando a ecuacin do proceso vemos que cando arde un mol de cido tartrico hai 4 moles de gas nos
productos e 2,5 moles de gas nos reactivos, entn a variacin de nmero de moles de gas no proceso :
n = n no = 4 2,5 = 1,5 mol
Para calcular a calor a presin constante debemos ter coidado de expresar R en unidades adecuadas, neste caso
empregamos R = 8,31103 kJ/mol K, xa que imos empregar o kJ como unidade para a calor.
qp = qv + n R T = 1185 + 1,5 8,31103 298 = 1181 kJ/mol
4. Dada a seguinte ecuacin: 2 HCl(g) + 1/2 O2 (g) Cl2(g) + H2O(g) H < 0. Indica, de forma
razoada, se a igual temperatura H para o proceso ser maior, menor ou igual que U.
Resolucin:
A relacin entre a variacin de entalpa e a variacin de enerxa interna vn dada por:
U = H n R T
Observando a ecuacin do proceso podemos calcular a variacin do nmero de moles de gas:
n = 2 2,5 = 0,5 mol
Como n < 0 e R e T sempre son positivas, o termo n R T ser positivo. Entn a variacin de enerxa
interna ser numericamente maior que a variacin de entalpa do proceso, pero como negativa (H < 0), o
valor absoluto de U ser menor que o da variacin de entalpa. Entn:
H ser maior, en valor absoluto, que U.
5. Dada a ecuacin termoqumica: 2 C6H6(l) + 15 O2(g) 12 CO2(g) + 6 H2O(g) H < 0. Indica, de
forma razoada, se a igual temperatura a enerxa liberada en forma de calor a volume constante
maior, menor ou igual que a liberada a presin constante.
Resolucin:
Como qp = H e H < 0, a calor a presin constante ser negativa. A relacin entre a calor a presin
constante e a calor a volume constante vn dada por:
qv = qp n R T
Se observamos a ecuacin do proceso podemos calcular a variacin do nmero de moles de gas:
n = 12 + 6 15 = 3
n > 0, entn o termo n R T ser negativo e a calor a volume constante ser numericamente menor que
a calor a presin constante, pero como negativa, o valor absoluto da calor a volume constante ser maior
que o da calor a presin constante. dicir, a enerxa liberada en forma de calor a volume constante
maior que a liberada a presin constante. A razn que cando a reaccin se realiza a presin constante,
parte da calor desprendida emprgase no traballo de expansin (aumento de volume).
6. Se a entalpa de formacin en condicins estndar do trixido de xofre gasoso 395,2 kJ/mol.
Calcula a variacin de enerxa interna asociada a ese proceso nesas condicins.
Resolucin:
Segundo os datos que temos:
S(s) + 3/2 O2(g) SO3(g) H of = 395,2 kJ/mol
U = H n R T
Observando a variacin de moles de gas na ecuacin do proceso:
n = 1 3/2 = 1/2 mol
Substitundo:
AUTORA
PAXINA
85
EXERCICIOS RESOLTOS
U = 395,2 (1/2) 8,31103 298 = 394 kJ

U of = 394 kJ/mol
7. Sinala se son verdadeiras ou falsas as seguintes afirmacins:
a) O traballo unha funcin de estado.
b) Cando un gas se expande contra o baleiro, o traballo que realiza nulo.
c) A variacin de enerxa interna dun proceso depende, non s dos estados inicial e final, senn
tamn do tipo de transformacin efectuada.
d) Nun proceso exotrmico H < 0.
e) A lei de Hess basase en que a entalpa unha funcin de estado.
f) Un sistema non pode absorber calor sen que aumente a sa enerxa interna.
g) A presin e a densidade son propiedades intensivas dun sistema.
Resolucin:
a) Falsa. O traballo non unha funcin de estado porque depende das etapas polas que transcorra o proceso, non s
do estado inicial e final.
b) Verdadeira. Cando un gas se expande contra o baleiro non necesita vencer ningunha forza, e se a forza
nula non realiza traballo.
c) Falsa. A enerxa interna unha funcin de estado, entn depende s dos estados inicial e final, non do
tipo de transformacin efectuada.
d) Verdadeira. Nun proceso exotrmico desprndese calor, polo tanto, a calor negativa. Como H
coincide coa calor a presin constante, tamn ser negativa: H < 0.
e) Verdadeira.
f) Falsa. A variacin de enerxa interna depende da calor e do traballo. Se o sistema absorbe calor a
enerxa interna pode aumentar ou non, dependendo de se o sistema realiza traballo.
g) Verdadeira. A presin e a densidade son propiedades intensivas porque non dependen da cantidade de
materia do sistema.
8. A reaccin qumica A(g) + B(g) C(g) realzase nun recipiente pechado (volume constante). A
calor posta en xogo na dita reaccin equivale a: a) A variacin de enerxa interna do sistema
reaccionante. b) A variacin de entalpa do dito sistema. c) A calquera das das, xa que ambas
presentan o mesmo valor. Comenta as tres afirmacins anteriores, indicando a sa validez ou a
sa invalidez, xustificando as respostas. (Selectividade COU. Set-91)
Resolucin:
a) A resposta valida sempre: a calor a volume constante equivale variacin de enerxa interna do sistema
reaccionante.
b) A calor a volume constante equivale variacin de enerxa interna do sistema reaccionante, e a relacin entre a
variacin de enerxa interna e a variacin de entalpa dun sistema gasoso :
U = H n R T
AUTORA
PAXINA
86
EXERCICIOS RESOLTOS
Entn a resposta s vlida no caso de non haber variacin de nmero de moles de gas e que, polo tanto, coincidan a
variacin de entalpa coa de enerxa interna. Neste caso hai dous moles de gas nos reactivos e un mol de gas nos
productos, polo tanto hai variacin de nmero de moles de gas: a afirmacin invlida.
c) Polo razoamento que vimos no apartado anterior, a resposta s vlida no caso de non haber variacin de nmero
de moles de gas e que, polo tanto, coincidan a variacin de entalpa coa de enerxa interna. Como xa dixemos, non
coinciden: a afirmacin invlida.
9. Na reaccin do gas hidrxeno con iodo gasoso para producir ioduro de hidrxeno gasoso,
poderas dicir se diferir moito o valor da variacin de entalpa e o da variacin de enerxa
interna do proceso a unha determinada temperatura?
Resolucin:
O proceso do que se nos fala :
H2(g) + I2(g) 2 HI(g)

U = H n R T
Se observamos a ecuacin do proceso vemos que non hai variacin de nmero de moles de gas (n = 0), entn o valor
da variacin de entalpa e o da variacin de enerxa interna do proceso a unha determinada temperatura sern iguais:
U = H
10. O apagado da cal viva (xido de calcio slido) consiste na sa reaccin coa auga lquida dando
lugar formacin de hidrxido de calcio slido. Cando se apagan 250 kg de cal viva desprndense
291,1 kJ, a presin constante. Calcula a entalpa do proceso e escribe a ecuacin termoqumica que
o representa.
Resolucin:
Como coecemos a calor desprendida no apagado de 250 kg de cal viva podemos calcular a que se
desprende no apagado de 1 mol, que a entalpa do proceso:
Mr(CaO) = 40,1 + 16,0 = 56,1
291,1 kJ
1 kg 1000 J 56,1 g de CaO
= 65,3 J/mol
250 kg de CaO 1000 g 1 kJ 1 mol de CaO
A ecuacin termoqumica do proceso ser:
H =
CaO(s) + H2O(l) Ca(OH)2(s) H = 65,3 J/mol
11. Calcula a calor de formacin do metano (gas) a partir dos datos:

C(s) + O2(g) CO2(g) H1 = 393,5 kJ
H2(g) + 1/2 O2(g) H2O(l) H2 = 285,8 kJ
CH4(g) + 2 O2(g) CO2(g) + 2 H2O(l) H3 = 890,2 kJ
Resolucin:
A ecuacin de formacin do metano, para a que queremos calcular a entalpa (calor a presin constante) :
C(s) + 2 H2(g) CH4(g) Hf = ?

Podemos obter esta ecuacin a partir das que temos como datos: a primeira mis a segunda multiplicada por
dous menos a terceira (sumando a inversa).
C(s) + O2(g) CO2(g)
2 H2(g) + O2(g) 2 H2O(l)
CO2(g) + 2 H2O(l) CH4(g) + 2 O2(g)
C(s) + 2H2(g) CH4(g)
Segundo a lei de Hess, a entalpa da ecuacin obtida obtense combinando do mesmo xeito as entalpas das ecuacins
que tiamos como datos:
AUTORA
PAXINA
87
EXERCICIOS RESOLTOS
Hf = H1 + 2 H2 H3 = 393,5 + 2 (285,8) (890,2) = 74,9 kJ/mol

Outro xeito de resolver este exercicio expresar a entalpa de combustin do metano en funcin das
entalpas de formacin de productos e reactivos:
CH4(g) + 2 O2(g) CO2(g) + 2 H2O(l)
Hc = Hf(CO2) + 2 Hf(H2O) Hf(CH4)
Nesta relacin, o nico valor descoecido a entalpa de formacin do metano, o que nos permite calculala:
890,2 = 393,5 + 2 (285,8) Hf(CH4)
Hf(CH4) = 393,5 + 2 (285,8) + 890,2 = 74,9 kJ/mol
12. Calcula a calor de formacin do xido de cinc a partir dos seguintes datos:
H2SO4(ac) + Zn(s) ZnSO4(ac) + H2(g) H1 = 334,8 kJ
2 H2(g) + O2(g) 2 H2O(l) H2 = 571,6 kJ
H2SO4(ac) + ZnO(s) ZnSO4(ac) + H2O(l) H3 = 211,2 kJ
Resolucin:
A ecuacin de formacin do xido de cinc para a que queremos calcular a entalpa :
Zn(s) + 1/2 O2(g) ZnO(s) Hf = ?

Podemos obter esta ecuacin a partir das que temos como datos: a primeira mis a segunda multiplicada por
un medio menos a terceira (sumando a inversa).
H2SO4(ac) + Zn(s) ZnSO4(ac) + H2(g)
H2(g) + 1/2 O2(g) H2O(l)
ZnSO4(ac) + H2O(l) H2SO4(ac) + ZnO(s)
Zn(s) + 1/2 O2(g) ZnO(s)
Segundo a lei de Hess, a entalpa da ecuacin obtida obtense combinando do mesmo xeito as entalpas das ecuacins
que tiamos como datos:
Hf = H1 + 1/2 H2 H3 = 334,8 + 1/2 (571,6) (211,2) = 409 kJ/mol

13. A entalpa de formacin do octano lquido vale 252 kJ/mol. As entalpas estndar de combustin
do carbono (grafito) para formar CO2 (gas) e do hidrxeno (gas) para formar auga (lquida) son
393,5 e 285,8 kJ/mol, respectivamente. Calcula a cantidade de calor desprendida na combustin
completa de 10 g de octano.
Resolucin:
Para calcular a cantidade de calor desprendida na combustin de 10 g de octano temos que calcular primeiro a entalpa
de combustin do octano. Escribimos a ecuacin para a combustin do octano:
C8H18(g) + 25/2 O2(g) 8 CO2(g) + 9 H2O(l) H = ?
Podemos expresar a entalpa de combustin do octano en funcin das entalpas de formacin de productos e reactivos:
H = 8 H fo (CO2) + 9 H fo (H2O) H fo (C8H18)
A combustin de carbono para formar CO2 (gas) a formacin de CO2(g) e a combustin do hidrxeno
(gas) para formar auga (lquida) a formacin de H2O(l), entn temos todos os datos que necesitamos para
calcular a entalpa de combustin do octano en condicins estndar:
H = 8 (393,5) + 9 (285,8) (252) = 5468 kJ/mol
Chegariamos ao mesmo resultado combinando as ecuacins dos datos para obter a de combustin.
Coecido o calor desprendido na combustin de 1 mol podemos calcular o calor desprendido na combustin
de 10 g:
Mr(C8H18) = 8 12 + 18 1 = 114
10 g de C 8 H 18
1 mol de C 8 H 18
5468 kJ
= 480 kJ
114 g de C 8 H 18 1 mol de C 8 H 18
AUTORA
PAXINA
88
EXERCICIOS RESOLTOS
14. As entalpas de formacin estndar do etano gas, dixido de carbono gas e auga lquida son 84,7,
393,5 e 285,8 kJ/mol, respectivamente. Calcula a calor desprendida na combustin completa de
60 g de etano.
Resolucin:
Para calcular a cantidade de calor desprendida na combustin de 60 g de etano temos que calcular primeiro a entalpa
de combustin do etano. Escribimos a ecuacin para a combustin do etano:
C2H6(g) + 7/2 O2(g) 2 CO2(g) + 3 H2O(l) H = ?
Podemos expresar a entalpa de combustin do etano en funcin das entalpas de formacin de productos e reactivos:
Substitundo:
H = 2 (393,5) + 3 (285,8) (84,7) = 1560 kJ/mol
Chegariamos ao mesmo resultado combinando as ecuacins dos datos para obter a de combustin.
Coecido o calor desprendido na combustin de 1 mol de etano, podemos calcular o calor desprendido na
combustin de 60 g:
Mr(C2H6) = 2 12 + 6 1 = 30
60 g de C 2 H 6
1 mol de C 2 H 6
1560 kJ
= 3120 kJ
30 g de C 2 H 6 1 mol de C 2 H 6
15. Calcula a partir das seguintes reaccins:

I2(g) + H2(g) 2 HI(g) + 0,80 kcal
I2(s) + H2(g) 2 HI(g) 12,0 kcal
I2(s) + H2(g) 2 HI(ac) + 26,8 kcal
a) A calor latente molar de sublimacin do iodo
b) A calor molar de disolucin do ioduro de hidrxeno.
Resolucin:
Para poder empregar a lei de Hess expresamos as calores de reaccin como entalpas (supoendo presin constante):
I2(g) + H2(g) 2 HI(g) Ha = 0,80 kcal

I2(s) + H2(g) 2 HI(g) Hb = 12,0 kcal
I2(s) + H2(g) 2 HI(ac) Hc = 26,8 kcal
a) A calor latente molar de sublimacin do iodo a calor posta en xogo cando 1 mol de iodo slido se sublima
convertndose en iodo gasoso:
I2(s) I2(g)
Podemos obter esta ecuacin a partir das que temos como datos: sumando a inversa da primeira mis a
segunda:
2 HI(g) I2(g) + H2(g)
I2(s) + H2(g) 2 HI(g)
I2(s) I2(g)
Segundo a lei de Hess, obtemos a entalpa da ecuacin obtida combinando do mesmo xeito as entalpas:
H = Ha + Hb = (0,80) + 12,0 = 12,8 kcal/mol

b) A calor molar de disolucin do ioduro de hidrxeno a calor posta en xogo cando se disolve 1 mol de ioduro de
hidrxeno gasoso en suficiente disolvente:
HI(g) HI(ac)
Podemos obter esta ecuacin a partir das que temos como datos: a inversa da metade da segunda mis a
metade da terceira:
AUTORA
PAXINA
89
EXERCICIOS RESOLTOS
HI(g) 1/2 I2(s) + 1/2 H2(g)

1/2 I2(s) + 1/2 H2(g) HI(ac)
HI(g) HI(ac)
Segundo a lei de Hess, obtemos a entalpa da ecuacin obtida combinando do mesmo xeito as entalpas:
H = 1/2 Hb + 1/2 Hc = 1/2 (12,0) + 1/2 (26,8) = 19,4 kcal/mol

16. A combustin, a presin atmosfrica, de 1 gramo de metano, con formacin de CO2(g) e H2O(g),
libera 50 kJ. a) Cal o valor de H para a reaccin: CH4(g) + 2 O2(g) CO2(g) + 2 H2O(g)? b)
Se H of (CO2(g)) = 394 kJ/mol e H of (H2O(g)) = 242 kJ/mol, determina o valor de H of do metano.
Resolucin:
a) CH4(g) + 2 O2(g) CO2(g) + 2 H2O(g)

Coecemos a calor desprendida na combustin de 1 gramo de metano, da que calculamos a calor desprendida na
combustin de 1 mol deste que, a presin constante, a entalpa da reaccin de combustin:
Mr(CH4) = 12 + 4 1 = 16
H =
16 g de CH 4
50 kJ
= 800 kJ/mol
1 g de CH 4 1 mol de CH 4
b) Segundo a lei de Hess, podemos expresar a entalpa de combustin do metano en funcin das entalpas de
formacin de productos e reactivos:
CH4(g) + 2 O2(g) CO2(g) + 2 H2O(g)
H = H of (CO2) + 2 H of (H2O) H of (CH4)
Supoendo que a entalpa de combustin do apartado anterior corresponde s condicins estndar, o nico
valor descoecido a entalpa estndar de formacin do metano:
800 = 394 + 2 (242) H of (CH4)
H of (CH4) = 394 + 2 (242) + 800 = 78 kJ/mol
17. Por combustin de 1,17 gramos de hidrocarburo, CxHy, obtense 3,96 gramos de dixido de
carbono e 0,81 gramos de auga, obtndose unha calor pola sa combustin en condicins normais
de 49,04 kJ. Se se determinou experimentalmente que a masa molecular do hidrocarburo 78.
Calcula: a) Frmula emprica e molecular. b) Escribe a ecuacin de combustin completa
axustada, expresando a sa entalpa de combustin. c) A calor de formacin do dito hidrocarburo
en condicins normais. Nota: Consulta na tboa 3-1 os datos das entalpas normais de formacin
do H2O(l) e do CO2(g). (Selectividade COU. Xu-96)
Resolucin:
a) A partir das cantidades dos productos que resultan da combustin do hidrocarburo podemos calcular a
cantidade de carbono e hidrxeno que hai nos 1,17 g que se queimaron:
y
H2O
2
est na auga. Calcularemos os moles destes elementos que hai nos productos da combustin, que son os que
hai nos 1,17 g de hidrocarburo. A relacin entre estes moles dnos a frmula emprica:
Mr(CO2) = 12 + 16 2 = 44
Mr(H2O) = 1 2 + 16 = 18
AUTORA
PAXINA
90
EXERCICIOS RESOLTOS
= 0,09 mol de C
0,81 g de H 2 O
= 0,09 mol de H
3,96 g de CO 2
Dividindo :
0,09 mol de H
=1
0,09 mol de C
Hai o mesmo nmero de moles de carbono que de hidrxeno, entn a frmula emprica CH.
Podemos calcular a frmula molecular, xa que coecemos a masa molecular do hidrocarburo, Mr = 78.
que sabemos:
Mr(CH) n = Mr
(12 + 1) n = 78
n=6
A frmula molecular contn seis veces emprica. A frmula molecular do hidrocarburo C6H6.
b) A partir da calor desprendida na combustin de 1,17 g do hidrocarburo podemos coecer a calor desprendida na
combustin de 1 mol deste que, en condicins estndar, ser a entalpa normal da reaccin de combustin:
Mr(C6H6) = 78
78 g de C 6 H 6
49,04 kJ
= 3269 kJ/mol
1,17 g de C 6 H 6 1 mol de C 6 H 6
Ecuacin termoqumica da combustin deste hidrocarburo:
C6H6(l) + 15/2 O2(g) 6 CO2(g) + 3 H2O(l) H = 3269 kJ/mol
H =
c) Segundo a lei de Hess, podemos expresar a entalpa de combustin do hidrocarburo en funcin das
entalpas de formacin de productos e reactivos:
C6H6(l) + 15/2 O2(g) 6 CO2(g) + 3 H2O(l)
H = 6 H of (CO2) + 3 H of (H2O) H of (C6H6)
O nico valor descoecido nesta expresin a entalpa estndar de formacin do hidrocarburo, entn
podemos calculala:
3269 = 6 (393,5) + 3 (285,8) H of (C6H6)
H of (C6H6) = 6 (393,5) + 3 (285,8) + 3269 = 50,6 kJ/mol
18. Tendo en conta as entalpas estndar de formacin da tboa 3-1, calcula a variacin de entalpa en
condicins estndar que lle corresponde reaccin: CaCO3(s) CaO(s) + CO2(g). Que
cantidade de calor se necesita para descompoer 6 toneladas de pedra calcaria do 85 % de
riqueza?
Resolucin:
Segundo a lei de Hess, podemos expresar a entalpa desta reaccin en funcin das entalpas de formacin de
productos e reactivos:
CaCO3(s) CaO(s) + CO2(g)
H = H of (CaO) + H of (CO2) H of (CaCO3)
H = 635,1 + (393,5) (1206,9) = 178,3 kJ/mol
O resultado obtido para esta entalpa positivo, entn o proceso endotrmico e haber que comunicar
calor para descompoer o carbonato de calcio: 178,3 kJ para descompoer un mol deste. Segundo esto,
podemos calcular a cantidade de calor necesaria para descompoer 6 toneladas (6106 g) de pedra calcaria:
Mr(CaCO3) = 40 + 12 + 16 3 = 100
AUTORA
PAXINA
91
EXERCICIOS RESOLTOS
6 10 6 g de pedra
85 g de CaCO 3 1 mol de CaCO 3

178,3 kJ
6
= 9,0910 kJ
100 g de pedra 100 g de CaCO 3 1 mol de CaCO 3
19. Sabendo que a entalpa de combustin da propanona H = 1787,2 kJ/mol e que a auga obtida
na combustin est en estado lquido, calcula a entalpa normal de formacin da propanona, a
partir dos datos da tboa 3-1.
Resolucin:
Segundo a lei de Hess, podemos expresar a entalpa de combustin da propanona en funcin das entalpas
de formacin de productos e reactivos:
C3H6O(l) + 4 O2(g) 3 CO2(g) + 3 H2O(l)
H = 3 H of (CO2) + 3 H of (H2O) H of (C3H6O)
O nico valor descoecido nesta expresin a entalpa estndar de formacin da propanona, entn podemos
calculala:
1787,2 = 3 (393,5) + 3 (285,8) H of (C3H6O)
H of (C3H6O) = 3 (393,5) + 3 (285,8) + 1787,2 = 250,7 kJ/mol
20. A partir das enerxas medias de enlace (tboa 3-2), calcula a entalpa de formacin da auga en
estado gasoso e condicins estndar.
Nota: Ten en conta que o enlace entre os dous tomos que forman a molcula de osxeno dobre.
Resolucin:
Observamos a ecuacin do proceso:
H2(g) + 1/2 O2(g) H2O(g)
Vemos que na reaccin rmpense un mol de enlaces HH e medio mol de enlaces O=O, e frmanse dous
enlaces HO, polo tanto:
H or = H o (enlaces rotos) H o (enlaces formados)
H of (H2O) = H (HH) + 1/2 H (O=O) 2 H (HO) = 436 + 1/2 494 2(460) = 237 kJ/mol
21. Estima a variacin de entalpa normal das seguintes reaccins gasosas, empregando os valores das
enerxas medias de enlace das tboas:
CH3OH(g) + HCl(g) CH3Cl(g) + H2O(g)
CH4(g) + Cl2(g) CH3Cl(g) + HCl(g)
Resolucin:
Para a primeira reaccin: CH3OH(g) + HCl(g) CH3Cl(g) + H2O(g), imos representar os enlaces rotos e
formados:
H3COH + HCl H3CCl + HOH
H = H (CO) + H (HCl) H (CCl) H (HO)

H = 352 + 431 335 460 = 12 kJ/mol
Facemos o mesmo para a segunda reaccin: CH4(g) + Cl2(g) CH3Cl(g) + HCl(g). Representamos os
enlaces rotos e formados:
H3CH + ClCl H3CCl + HCl
AUTORA
PAXINA
92
EXERCICIOS RESOLTOS
H = H (CH) + H (ClCl) H (CCl) H (HCl)

H = 415 + 243 335 431 = 108 kJ/mol
22. A partir das enerxas medias de enlace, calcula o valor aproximado da entalpa estndar de
hidroxenacin do acetileno (etino) a etano.
Resolucin:
En primeiro lugar, escribimos a ecuacin para o proceso:
C2H2(g) + 2 H2(g) C2H6(g)
Representando os enlaces rotos e formados:
H = H (C C) + 2 H (HH) H (CC) 4 H (HC)

H = 830 + 2 (436) 347 4 (415) = 305 kJ/mol
23. A oxidacin da hidracina (N2H4) coa auga osixenada (H2O2) catalizada por Cu2+ emprgase para a
propulsin de foguetes. Na reaccin prodcese nitrxeno e vapor de auga, desprendndose 154
kcal/mol. a) Calcula a cantidade de auga osixenada necesaria para oxidar completamente 16 g de
hidracina. b) Se os reactivos estn inicialmente a 24 C, que temperatura acadarn os gases
formados a partir desa cantidade de hidracina, se a sa calor especfica molar 8 cal/mol K? c)
Calcula a presin final cando esta reaccin se realiza nun recipiente pechado de 100 cm3,
supoendo que os gases formados comprtanse como gases ideais.
Resolucin:
a) A partir da ecuacin axustada do proceso podemos facer clculos estequiomtricos:
N2H4 + 2 H2O2 N2(g) + 4 H2O(g) H = 154 kcal/mol
Mr(N2H4) = 14 2 + 1 4 = 32
Mr(H2O2) = 1 2 + 16 2 = 34
16 g N 2 H 2
1 mol de N 2 H 2 2 mol de H 2 O 2
= 1 mol de H2O2 (34 g de H2O2)

32 g de N 2 H 2 1 mol de N 2 H 2
b) En primeiro lugar calculamos a cantidade de gas que se produce cando reaccionan os 16 g de hidracina:
16 g N 2 H 2
1 mol de N 2 H 2 5 mol de gas
= 2,5 mol de gas (N2 + H2O)

32 g de N 2 H 2 1 mol de N 2 H 2
Agora calculamos a calor desprendida no proceso:

16 g N 2 H 2
1 mol de N 2 H 2
154 kcal
= 77 kcal
32 g de N 2 H 2 1 mol de N 2 H 2
Esta calor desprendida emprgase en quentar os gases formados (2,5 moles), entn a calor absorbida por
estes 77 kcal. Coa frmula da calor, en funcin da calor especfica molar, calculamos a temperatura final
acadada polos gases:
q = n Cm T
77000 = 2,5 8 T
T = 3850 K
T = T To
T = T + To = 3850 + 297 = 4147 K = 3874 C
AUTORA
PAXINA
93
EXERCICIOS RESOLTOS
c) P V = n R T
P 0,1 = 2,5 0,082 4147
P = 8500 atm
24. Consultando a tboa 3-1, calcula a cantidade de calor desprendida na combustin de 1 kg de
propano se a reaccin ten lugar en condicins estndar. Cal ser o valor da variacin de enerxa
interna?
Resolucin:
Segundo a lei de Hess, podemos expresar a entalpa de combustin do propano en funcin das entalpas de
formacin de productos e reactivos:
C3H8(g) + 5 O2(g) 3 CO2(g) + 4 H2O(l)
H = 3 H f0 (CO2) + 4 H f0 (H2O) H f0 (C3H8)
H = 3 (393,5) + 4 (285,8) (103,8) = 2 219,9 kJ/mol
Para 1 kg de propano:
H = 10 3 g de C 3 H 8
1 mol de C 3 H 8 2219,9 kJ
= 50 452 kJ
44 g de C 3 H 8 1 mol de C 3 H 8
U = H n R T
n = 3 6 = 3 mol
Substitundo:
U = 2219,9 (3)8,31103 298 = 2212,5 kJ
Para 1 kg de propano:
1 mol de C 3 H 8 2212,5 kJ
U = 10 3 g de C 3 H 8
= 50 284 kJ
44 g de C 3 H 8 1 mol de C 3 H 8
25. Qurese determinar a H do proceso de disolucin dun composto inico AB. Indica o
procedemento que se vai seguir e o material empregado. Se ao disolver 0,2 moles da dita
substancia en 500 ml de auga prodcese un incremento de temperatura de 2 C, cal ser o valor
de H, en J/mol, para o dito proceso de disolucin? Datos: Ce(disolucin) = Ce(auga) = 4,18 J/g C. Masa
da disolucin = masa da auga. Densidade da auga = 1 g cm3. (Selectividade COU. Xu-91 e Set-97)
Resolucin:
En primeiro lugar hai que medir a cantidade de auga que servir como disolvente, para o que se emprega
unha probeta. A auga depostase nun calormetro e mdese a sa temperatura. A continuacin psase o
composto que se vai disolver, empregando unha balanza, un vidro de reloxo (para depositalo) e unha
esptula (para collelo). Btase o composto na auga e pchase o calormetro. Axtase, para facilitar a sa
disolucin, e obsrvase a variacin da temperatura no termmetro. Cando a temperatura deixa de subir,
antase o seu valor. Por ltimo, fanse os clculos da calor de disolucin.
Nos datos do enunciado vemos que a calor cedida polo composto ao disolverse absrbea a disolucin, para a
que consideramos que a sa masa igual de auga. Non temos datos sobre a capacidade calorfica do
calormetro nin do seu equivalente en auga, entn suporemos que a calor que absorbe o calormetro
desprezable.
Se a densidade da auga 1 g cm3, 500 ml de auga son 500 g de auga.
Coecemos a calor especfica da auga = 4,18 J/g C, polo que imos obter a calor en xulios e debemos de
expresar a masa en gramos e a temperatura en C.
AUTORA
PAXINA
94
EXERCICIOS RESOLTOS
q = (qauga + qcalormetro )
q = qauga
q = m ce T
q = 500 4,18 2 = 4180 J
Coecida a calor desprendida cando se disolven 0,2 moles do composto, podemos calcular a entalpa molar
de disolucin do dito composto:
H =
4180 J
= 20900 J/mol = 20,9 kJ/mol
0,2 mol
26. Desxase determinar a calor da reaccin: HCl(ac) + NaOH(ac) NaCl(ac) + H2O(l). Indica o
proceso que se debe seguir e describe o material empregado. Se ao mesturar 50 ml de cido
clorhdrico 1 M con 50 ml de hidrxido de sodio 1 M a temperatura vara de 21 C a 27,5 C, cal
ser a calor da reaccin anterior? ce(auga) = 4,18 J/g C; densidade das disolucins = 1 g/cc.
Resolucin:
Para determinar a calor de neutralizacin necesitamos un calormetro (co seu termmetro e axitador) no
que poremos unha das disolucins que imos mesturar, por exemplo, os 50 ml de cido clorhdrico 1 M que
colleremos cunha probeta. Unha vez depositado o cido no calormetro medimos a sa temperatura. A
continuacin, collemos cunha probeta os 50 ml de hidrxido de sodio 1 M e engadmolos ao contido do
calormetro. Pechamos o calormetro inmediatamente e axitamos observando a variacin de temperatura no
termmetro.
Neste caso particular non temos datos sobre a capacidade calorfica do calormetro nin do seu equivalente en
auga, entn suporemos que a calor que absorbe o calormetro desprezable.
A densidade das disolucins 1 g/cm3, polo que, ao mesturar 50 ml dunha cos 50 ml doutra, teremos 100 ml
de disolucin que tern unha masa de 100 g. Como se trata de disolucins diludas, consideraremos que
teen a mesma calor especfica que a auga = 4,18 J/g C.
q = qauga
q = m ce T
q = 100 4,18 (27,5 21) = 2717 J
Coecida a calor desprendida cando se reaccionan estas cantidades, podemos calcular a entalpa da
reaccin:
0,050 L HCl 1 mol/L = 0,05 mol HCl
H =
2717 J
= 54340 J/mol = 54,3 kJ/mol
0,05 mol
27. Desxase determinar no laboratorio, de xeito aproximado, a calor de neutralizacin entre

disolucins 0,1 molar de cido clorhdrico e hidrxido de sodio. Disponse de 100 cc de disolucin
0,1 molar do cido e un frasco que contn hidrxido de sodio en lentellas. Indica o procedemento
que se debe seguir (inclundo a preparacin da disolucin 0,1 M de hidrxido de sodio) e describe
o material empregado. Se na reaccin se liberan 550 J, que valor asignaras calor molar de
neutralizacin das das especies? (Selectividade COU. Set-91 e Set-01)
Resolucin:
En primeiro lugar imos preparar 100 ml de disolucin de NaOH 0,1 M, para o que necesitamos un matraz
AUTORA
PAXINA
95
EXERCICIOS RESOLTOS
aforado de 100 ml (0,1 L).

litros de disolucin
n
0,1 =
0,1
M =
Mr(NaOH) = 23 + 16 + 1 = 40
0,01 mol de NaOH
40 g de NaOH
= 0,4 g de NaOH
1 mol de NaOH
Cunha balanza pesamos 0,4 g de hidrxido de sodio, empregando un vidro de reloxo para depositar o
reactivo e unha esptula para collelo. Con axuda dun frasco lavador, arrastramos o hidrxido de sodio con
auga ata un vaso de precipitados. Engadimos mis auga (sen exceder os 100 ml finais) e axitamos cunha
varia de vidro ata que o hidrxido de sodio se disolva. A continuacin, botamos o contido do vaso ao
matraz aforado de 100 ml e completamos con auga (empregando o frasco lavador) ata o aforo, facendo uso
dun contagotas cando se estea acadando este para non excedelo. Tapamos o matraz, axitamos, e xa temos a
disolucin de NaOH 0,1 M.
que poremos os 100 ml de cido clorhdrico 0,1 M. Unha vez depositado o cido no calormetro medimos a
sa temperatura. A continuacin engadmoslle os 100 ml de hidrxido de sodio 0,1 M. Pechamos o
calormetro inmediatamente e axitamos observando a variacin de temperatura no termmetro.
Facendo clculos, calculamos a calor cedida na neutralizacin, tendo en conta que:
qcedida = qabsorbida
Coecida a calor desprendida cando se reaccionan estas cantidades, podemos calcular a calor molar de
neutralizacin do cido clorhdrico co hidrxido de sodio:
0,1 L HCl 0,1 mol/l = 0,01 mol HCl
0,1 L NaOH 0,1 mol/l = 0,01 mol NaOH
H =
550 J
= 55000 J/mol = 55 kJ/mol
0,01 mol
28. Describe o procedemento que seguiras para determinar, de xeito aproximado, a calor de
disolucin do hidrxido de sodio na auga, indicando o material que empregaras. Se ao disolver 1,2
g de NaOH(s) en 250 g de auga, o incremento de temperatura da disolucin 1,24 C, calcula a
calor molar de disolucin do hidrxido de sodio. Dato: Ce(disolucin) = 4,18 J/g C. (Selectividade
COU. Xu-92 e Set-93)
Resolucin:
NaOH que se vai disolver, empregando unha balanza, un vidro de reloxo (para depositar o NaOH) e unha
esptula (para collelo). Btase o NaOH na auga e pchase o calormetro. Axtase para facilitar a disolucin
do composto e obsrvase a variacin da temperatura no termmetro. Cando a temperatura deixa de subir
Nos datos do enunciado temos que a calor cedida polo NaOH ao disolverse absrbea a disolucin,
considerndose desprezable a calor que absorbe o calormetro (xa que non temos datos del).
Masa da disolucin = masa de auga + masa de soluto
Masa da disolucin = 250 + 1,2 = 251,2 g
AUTORA
PAXINA
96
EXERCICIOS RESOLTOS
q = qdisolucin
q = m ce T
q = 251,2 4,18 1,24 = 1302 J
Agora debemos de calcular a calor desprendida na disolucin de 1 mol de hidrxido de sodio:
Mr(NaOH) = 23 + 16 + 1 = 40
Calor molar de disolucin = qd =
1302 J 40 g NaOH 1 kJ
= = 43 kJ/mol
1,2 g NaOH
1 mol
1000 J
29. Explica como determinaras no laboratorio a calor de neutralizacin dun cido forte cunha base
forte. Describe o procedemento e o material empregado. (Selectividade COU. Xu-93 e Set-00)
Resolucin:
Partimos de das disolucins acuosas de cido e de base. Para determinar a calor de neutralizacin
necesitamos un calormetro (co seu termmetro e axitador) no que poremos un volume coecido do cido,
que colleremos cunha probeta. Unha vez depositado o cido no calormetro medimos a sa temperatura. A
continuacin, medimos cunha probeta un volume determinado de base e engadmola ao contido do
calormetro. Pechamos o calormetro inmediatamente e axitamos, observando a variacin de temperatura no
termmetro. Cando a temperatura se estabiliza anotamos o seu valor.
Facemos clculos tendo en conta que a calor cedida na neutralizacin absrbena o calormetro e a auga que
tiamos como disolvente.
qneutralizacin = (qabsorbida auga + qabsorbida calormetro)
30. Describe o procedemento que seguiras para calcular no laboratorio a calor de disolucin do
NaOH(s) na auga. Fai o clculo da calor de disolucin (a P e T do laboratorio) supoendo unha
masa de hidrxido de sodio de 1,8 g que se disolven en 400 cm3, nun calormetro de equivalente en
auga de 12 g. O incremento de temperatura da auga foi de 1,2 C. Datos: Ce(disolucin) = Ce(auga);
Ce(auga) = 4,18 J/g C. Densidade da auga = 1 g/cm3. (Selectividade COU. Set-98)
Resolucin:
En primeiro lugar hai que medir a cantidade de auga que servir como disolvente, por exemplo 400 cm3,
para o que se emprega unha probeta. A auga depostase nun calormetro e mdese a sa temperatura. A
continuacin psase o NaOH que se vai disolver, no exemplo: 1,8 g, empregando unha balanza, un vidro de
reloxo (para depositar o NaOH) e unha esptula (para collelo). Btase o NaOH na auga e pchase o
calormetro. Axtase para facilitar a disolucin do composto e obsrvase a variacin da temperatura no
termmetro. Cando a temperatura deixa de subir antase o seu valor. Por ltimo, fanse os clculos da calor
de disolucin.
Para os datos do enunciado, temos que a calor cedida polo NaOH ao disolverse absrbena a disolucin e o
calormetro.
400 cm3 de auga = 400 g de auga (xa que a densidade 1 g/cm3)
q = (qdisolucin + qcalormetro )
q = (m ce T + me ce T)
q = (m + me) ce T
q = (401,8 + 12) 4,18 1,2 = 2076 J
AUTORA
PAXINA
97
EXERCICIOS RESOLTOS
Mr(NaOH) = 23 + 16 + 1 = 40
2076 J 40 g NaOH 1 kJ
= = 46 kJ/mol
1,8 g NaOH
1 mol
1000 J
31. Indica, razoadamente, se os procesos seguintes tern unha variacin de entropa positiva ou
negativa:
a) H2(g) +1/2 O2(g) H2O(g)
b) I2(s) I2(g)
c) N2(g) + 3 H2(g) 2 NH3(g)
d) H2O(l) H2O(s)
e) Cu2+ (ac) + 4 NH3(ac) [Cu(NH3)4]2+(ac)
Resolucin:
a) H2(g) +1/2 O2(g) H2O(g)
S < 0, xa que nos reactivos hai 1,5 moles de gas e nos productos s un. Ao diminur o nmero de moles de
gas dimine a desorde e dimine a entropa.
b) I2(s) I2(g)
S > 0, xa que nos productos hai un gas e nos reactivos non, ao aumentar o nmero de moles de gas
aumenta a desorde e aumenta a entropa.
c) N2(g) + 3 H2(g) 2 NH3(g)
S < 0, xa que nos reactivos hai catro moles de gas e nos productos dous, dimine o nmero de moles de
gas e dimine a desorde, diminundo a entropa.
d) H2O(l) H2O(s)
S < 0, xa que nos reactivos temos un lquido e nos productos, un slido. A desorde maior nos lquidos
que nos slidos, entn dimine a desorde e dimine a entropa.
e) Cu2+ (ac) + 4 NH3(ac) [Cu(NH3)4]2+(ac)
S < 0, xa que a variacin de nmero de moles de reactivos a productos considerable, anda que non
exista ningn gas, e como o nmero de moles dimine tamn o fai a desorde: a entropa dimine.
32. Utilizando os datos das tboas, calcula a variacin de entropa en condicins estndar para a
reaccin: CaCO3(s) CaO(s) + CO2(g)
Resolucin:
CaCO3(s) CaO(s) + CO2(g)
S o =
S (productos)
S (reactivos)
S o = S(CaO(s)) + S(CO2(g)) S(CaCO3(s)) = 39,7 + 213,8 92,9 = 160,6 J/K
33. Utilizando os datos das tboas, determina a variacin de entropa asociada combustin do etanol
en condicins estndar.
Resolucin:
C2H5OH(l) + 3 O2(g) 2 CO2(g) + 3 H2O(l)
S Ro =
S po
S ro
AUTORA
PAXINA
98
EXERCICIOS RESOLTOS
S Ro = 2 S(CO2(g)) + 3 S(H2O(l)) S(C2H5OH(l)) 3 S(O2 (g))

S Ro = 2 213,8 + 3 70,0 160,7 3 205,0 = 138,1 J/K
34. a) Qu posuir maior entropa, unha mesma masa de auga en forma de vapor ou en forma de
xeo. Razoa a resposta. b) Razoa se verdadeira ou falsa a afirmacin: unha reaccin exotrmica
non pode ser espontnea. (Selectividade COU. Set-94)*
Resolucin:
a) A masa de auga en forma de vapor pose mis entropa que a mesma masa de auga en forma de xeo, xa que os
gases son sistemas mis desordenados (teen mis estados microscpicos compatibles cun estado macroscpico) e
canto maior sexa a desorde maior a entropa.
b) A afirmacin falsa. Hai moitas reaccins que son exotrmicas e espontneas, todas aquelas nas que a
variacin da enerxa libre de Gibbs (G = H T S ) sexa negativa: G < 0.
35. Para os procesos seguintes, indica de forma razoada o signo de S e qu procesos sern
espontneos e cles non o sern con toda seguridade:
a) N2O(g) N2(g) + 1/2 O2(g) H < 0
b) H2O(l) H2O(g) H > 0
c) C(s) + H2O(g) CO(g) + H2(g) H > 0
Resolucin:
a) N2O(g) N2(g) + 1/2 O2(g) H < 0
Como nos productos hai 1,5 moles de gas e nos reactivos hai un, o nmero de moles de gas aumenta e con el
a desorde e a entropa. Polo tanto a variacin de entropa positiva: S > 0
Temos que H < 0 e S > 0. Ao substitur en G = H TS sempre obteremos un valor negativo para a
variacin de enerxa libre de Gibbs, G < 0, e a reaccin ser espontnea sempre.
b) H2O(l) H2O(g) H > 0

Como nos productos hai un gas que non haba nos reactivos, a desorde aumenta, entn a entropa aumenta e
a sa variacin positiva: S > 0
Ao ser H > 0 e S > 0, a espontaneidade do proceso depender da temperatura.
Como G = H TS, o proceso ser espontneo para valores suficientemente altos da temperatura
que fagan que o termo TS tea un valor absoluto maior que o termo H, de xeito que predomine o termo
negativo, o que fai que a enerxa libre sexa negativa.
Se H < T S G < 0 (reaccin espontnea)
c) C(s) + H2O(g) CO(g) + H2(g) H > 0
Como nos productos hai mis moles de gas que nos reactivos, a desorde aumenta e con ela a entropa. Entn
a variacin de entropa positiva: S > 0
Ao ser H > 0 e S > 0, a espontaneidade do proceso depender da temperatura.
Como G = H TS, o proceso ser espontneo para valores suficientemente altos da temperatura
que fagan que o termo TS tea un valor absoluto maior que o termo H, de xeito que predomine o termo
negativo, o que fai que a enerxa libre sexa negativa.
Se H < T S G < 0 (reaccin espontnea)
*
A cuestin (a) pertence a un exercicio de das cuestins e a cuestin (b) a outro no que se razoa a veracidade de catro
afirmacins.
AUTORA
PAXINA
99
EXERCICIOS RESOLTOS
36. Que condicins son necesarias para que unha reaccin sexa espontnea? Mediante quentamento,
podemos facer que unha reaccin non espontnea a 25 C sexa espontnea a temperatura mis
alta? Contesta razoadamente. (Selectividade COU. Xu-94)
Resolucin:
Para avaliar a espontaneidade dun proceso debemos ter en conta dous factores:
O factor entlpico: os sistemas tenden a un mnimo de enerxa, polo que H < 0 favorece a
espontaneidade.
O factor entrpico: os sistemas tenden a un aumento de desorde ou entropa, polo que S > 0 favorece a
espontaneidade.
Para procesos realizados a presin e temperatura constante, os dous factores englbanse na variacin da
enerxa libre de Gibbs: G = H T S, na que tamn se incle a temperatura.
Se o proceso se realiza a presin constante, podemos escribir esta ecuacin como:
G = qp TS
Se ademais o proceso espontneo, e polo tanto irreversible:
qp
S >
TS > qp G < 0
T
Entn ocorrern espontaneamente aqueles procesos nos que a enerxa libre de Gibbs dimine.
Se unha reaccin non espontnea a 25 C porque nesas condicins G > 0. Dado que G = H T S,
se aumentamos a temperatura aumenta o valor absoluto do termo TS, feito que pode facer espontnea
unha reaccin sempre que este termo sexa positivo, posto que vai precedido dun signo menos e para que o
proceso sexa espontneo ten que ser negativa a G. A temperatura absoluta sempre positiva, entn un
aumento de temperatura pode facer espontnea unha reaccin se nela aumenta a entropa: S > 0.
37. a) Que condicin se debe cumprir para que unha reaccin endotrmica sexa espontnea?
b) Nunha reaccin qumica entre gases, que relacin existe entre a calor de reaccin a volume
constante e a variacin de entalpa na reaccin? Razoa as respostas. (Selectividade COU. Set-99)
Resolucin:
a) Ocorren espontaneamente aqueles procesos nos que a enerxa libre de Gibbs dimine: G < 0.
G = H T S
Se a reaccin endotrmica a entalpa aumenta: H > 0, entn s pode ser espontneo se nela aumenta a
entropa: S > 0 e a temperatura suficientemente alta para que:
H < T S
b) Partimos da expresin do primeiro principio:
U = q P V
Podemos relacionar a calor de reaccin a volume constante (que coincide con U) e a variacin de entalpa
da reaccin (que coincide coa calor a presin constante):
qv = H P V
Nunha reaccin entre gases, as variacins de volume poden ser considerables. Supoendo que os gases se
comportan como gases ideais:
P V = n R T
Entn:
qv = H n R T
AUTORA
PAXINA
100
EXERCICIOS RESOLTOS
38. Razoa en qu situacins poderan ser espontneos os procesos de variacins correspondentes aos
seus termos entlpicos e entrpicos seguintes: a) H > 0; S > 0. b) H < 0; S < 0. c) H < 0; S >
0. d) H > 0; S < 0. (Selectividade COU. Set-96)
Resolucin:
Ocorren espontaneamente aqueles procesos nos que a enerxa libre de Gibbs dimine: G < 0.
G = H T S
a) Cando H > 0 e S > 0, o proceso ser espontneo para valores suficientemente altos da temperatura
que fagan que o termo TS tea un valor absoluto maior c do termo H para que a enerxa libre sexa
negativa.
Se H < T S o proceso ser espontneo (G < 0).
b) Cando H < 0 e S < 0, o proceso ser espontneo para valores suficientemente baixos da
temperatura que fagan que o termo TS tea un valor absoluto menor c do termo H para que a enerxa
libre sexa negativa.
Se H > T S o proceso ser espontneo (G < 0).
c) Cando H < 0 e S > 0, o proceso ser espontneo sempre, por ser G < 0 sempre.
d) Se H > 0 e S < 0, o proceso non ser espontneo nunca, por ser G > 0 sempre.
39. A reaccin : 2 HCl (ac) + Sn (s) SnCl2 (ac) + H2 (g) exotrmica. Xustifica o signo de H, S e
G para este proceso.
Resolucin:
Por ser unha reaccin exotrmica desprende calor (qp < 0) e por ser H = qp: H < 0.
Se observamos a ecuacin, vemos que nos productos hai un gas que non haba nos reactivos, entn a
desorde aumenta e con ela a entropa: S > 0.
G = H T S. Como H < 0 e S > 0, entn G < 0.
40. Dada a reaccin exotrmica: C(s) + 2 Cl2(g) CCl4(l). Indica razoadamente o signo de H, S e
G para este proceso.
Resolucin:
Por ser unha reaccin exotrmica, desprende calor (qp < 0) e por ser H = qp: H < 0.
Se observamos a ecuacin, vemos que nos reactivos hai un gas e nos productos non, entn a desorde
dimine e con ela a entropa: S < 0.
G = H T S. Como H < 0 e S < 0, o signo de G depende dos valores absolutos dos termos TS e
H:
Se H > T S , entn G < 0
Se H < T S , entn G > 0

Se H = T S , entn G = 0
41. Para a reaccin de formacin da auga, en estado gasoso, sbese que H = 241,8 kJ/mol e que S
= 44,4 J/K, ambos valores calculados en condicins estndar. Calcula: a) A variacin de enerxa
libre de Gibbs para esta reaccin nestas condicins. b) Temperatura que se anula G,
supoendo que H e S non varan coa temperatura.
AUTORA
PAXINA
101
EXERCICIOS RESOLTOS
Resolucin:
a) Coecidos os valores de H, S e T, podemos calcular a variacin de enerxa libre de Gibbs nestas
condicins:
G = H T S = 241,8 298 (0,0444) = 228,6 kJ
G < 0, entn a reaccin espontnea en condicins estndar.
b) Supoendo que H e S non varan coa temperatura, e sabendo que G = H T S, entn:
0 = H T S
0 = 241,8 T (44,4 103)
T = 5446 K
42. Calcula a variacin de enerxa libre de Gibbs en condicins estndar, para a fotosntese dun mol
de glucosa, empregando as tboas, e sabendo que a enerxa libre de formacin en condicins
estndar para a glucosa 912 kJ/mol e que a ecuacin do proceso : 6 CO2(g) + 6 H2O(l)
C6H12O6(s) + 6 O2(g).
Resolucin:
6 CO2(g) + 6 H2O(l) C6H12O6(s) + 6 O2(g).
G = n p G fo ( productos) nr G fo ( reactivos)
G = G fo ( C6H12O6(s)) + 6 G fo (O2(g)) 6 G fo (CO2(g)) 6 G fo (H2O(l))

G = 912 + 0 6 (394,4) 6 (237,2) = 2878 kJ
43. Nunha reaccin qumica de disociacin, como vara a espontaneidade coa temperatura?
Resolucin:
A espontaneidade dun proceso depende do signo G, xa que ocorren espontaneamente aqueles procesos nos
que a enerxa libre de Gibbs dimine: G < 0.
Como G = H T S, comezaremos por estimar os signos de H e S.
Unha reaccin de disociacin aquela na que unha substancia se divide noutras mis sinxelas. En xeral para
disociar unha substancia hai que comunicarlle enerxa, entn o proceso de disociacin endotrmico:
H>0.
Por outra banda, na reaccin de disociacin unha soa substancia orixina varias, entn aumenta a desorde,
aumenta a entropa e S > 0.
Se observamos os signos dos termos entrpico e entlpico e a relacin: G = H T S vemos que para
que a reaccin de disociacin sexa espontnea (G < 0):
H < T S
Segundo esto, nas reaccins de disociacin, unha temperatura alta favorece a espontaneidade.
44. Para as seguintes reaccins, e sen consultar as tboas, pred se sern espontneas:
a) 6 CO2(g) + 6 H2O(g) C6H12O6(g) + 6 O2(g) H > 0
b) Mg(s) + H2SO4(ac) MgSO4(ac) + H2(g) H < 0
c) Cl2(g) + H2(g) 2 HCl(g) H < 0
d) 2 NaCl(s) 2 Na(s) + Cl2(g) H > 0
Resolucin:
a) 6 CO2(g) + 6 H2O(g) C6H12O6(g) + 6 O2(g) H > 0
Como nos productos hai 7 moles de gas e nos reactivos hai 12, o nmero de moles de gas dimine e con el a
desorde e a entropa. A variacin de entropa negativa: S < 0
Temos que H > 0 e S < 0. Ao substitur en G = H TS, vemos que G > 0 e a reaccin non ser
espontnea.
AUTORA
PAXINA
102
EXERCICIOS RESOLTOS
b) Mg(s) + H2SO4(ac) MgSO4(ac) + H2(g) H < 0

Ao ser H < 0 e S > 0, e G = H TS, o proceso ser espontneo, xa que G < 0.
c) Cl2(g) + H2(g) 2 HCl(g) H < 0
Nesta reaccin coecemos o signo da entalpa, pero non podemos estimar o da variacin da entropa porque
non hai variacin do nmero de moles de gas. G = H TS, entn:
Se S > 0 a reaccin ser espontnea: G < 0.
Se S < 0, como H < 0, o signo de G depende dos valores absolutos dos termos TS e H:
Se H > T S , entn G < 0 e a reaccin ser espontnea.
Se H < T S , entn G > 0 e a reaccin non ser espontnea.
Se H = T S , entn G = 0 e a reaccin estar en equilibrio.
d) 2 NaCl(s) 2 Na(s) + Cl2(g) H > 0
Ao substitur en G = H TS, vemos que o signo de G depende dos valores absolutos dos termos TS
e H:
Se H < T S , o proceso ser espontneo (G < 0).
Se H > T S , a reaccin non ser espontnea (G > 0).
Se H = T S , a reaccin estar en equilibrio (G = 0).
45. Para a reaccin de descomposicin do xido de prata en condicins estndar:

Ag2O(s) 2 Ag(s) + 1/2 O2(g); H = 30,6 kJ; S = 60,2 J/K.
a) Esclarece se esta reaccin ser espontnea nestas condicins.
b) Calcula o valor da temperatura que se anula G, supoendo que H e S non varan coa
temperatura.
Resolucin:
a) Coecidos os valores de H, S e T, podemos calcular a variacin de enerxa libre de Gibbs nestas

condicins:
G = H T S = 30,6 298 (0,0602) = 12,7 kJ
A reaccin non espontnea en condicins estndar: G > 0.
b) Supoendo que H e S non varan coa temperatura, e sabendo que G = H T S:
0 = H T S
0 = 30,6 T (60,2 103)
T = 508 K
46. Calcula G para a reaccin de disociacin do tetraxido de dinitrxeno en dixido de nitrxeno,

utilizando os datos das entalpas estndar de formacin (tboa 3-1) e as entropas absolutas (tboa
3-3). Fai o mesmo clculo a partir das enerxas libres de formacin en condicins estndar (tboa
3-4) e compara os dous resultados.
Resolucin:
En primeiro lugar escribimos a reaccin de disociacin:
AUTORA
PAXINA
103
EXERCICIOS RESOLTOS
N2O4(g) 2 NO2(g)
Utilizando os datos das entalpas estndar de formacin (tboa 3-1) e das entropas absolutas (tboa 4-1):
H = n H of (productos) - n H of (reactivo s)
H = 2 H of (NO2(g)) H of (N2O4(g))
H= 2 33,8 9,2 = 58,4 kJ
S =
S po
S ro
S = 2 S(NO2(g)) S(N2O4(g))
S = 2 240,0 304,2 = 175,8 J/K
G = H T S = 58,4 298(175,8103) = 6 kJ
A partir das enerxas libres de formacin en condicins estndar (tboa 4-2):
G =
n p G fo ( productos)
nr G fo ( reactivos)
G = 2
(NO2(g))
(N2O4(g))
G = 2 51,8 97,8 = 5,8 kJ
G fo
G fo
Podemos observar que o valor obtido para a variacin da enerxa libre de Gibbs practicamente o mesmo.
47. Empregando as tboas, calcula G para a reaccin: I2(g) + H2(g) 2 HI(g); indicando se o
proceso ser espontneo en condicins estndar.
Resolucin:
I2(g) + H2(g) 2 HI(g)

A partir das enerxas libres de formacin en condicins estndar (tboa 4-2):
G =
n p G fo ( productos)
nr G fo ( reactivos)
G = 2
(HI(g))
(I2(g)) G fo (H2(g))
G = 2 1,3 19,4 0 = 16,8 kJ
Como G < 0, o proceso ser espontneo en condicins estndar.
G fo
G fo
48. O combustible empregado nos motores dos foguetes Apolo 11 e 12 foi unha mestura de
dimetilhidrazina, (CH3)2NNH2(l), e tetrxido de dinitrxeno. Estas das substancias quimanse
segundo a reaccin: (CH3)2NNH2(l) + 2 N2O4(g) 3 N2(g) + 4 H2O(g) + 2 CO2(g). A partir dos
datos das tboas e sabendo que H fo ((CH3)2NNH2(l)) = 11,8 kcal/mol; S((CH3)2NNH2(l)) = 51,7
cal/mol K, calcula:
a) Cantos quilogramos de tetraxido de dinitrxeno se necesitan para reaccionar con 1 kg de
dimetilhidrazina?
b) Calcula H para a reaccin e a calor por cada kg de mestura combustible (na proporcin
estequiomtrica).
c) Calcula S para a dita reaccin.
d) Cal o valor de G para esta reaccin?
Resolucin:
a) Para calcular os gramos de N2O4 que se necesitan para reaccionar con 1 kg de dimetilhidrazina,
establecemos relacins estequiomtricas a partir da ecuacin do proceso:
(CH3)2NNH2(l) + 2 N2O4(g) 3 N2(g) + 4 H2O(g) + 2 CO2(g)
Mr((CH3)2NNH2) = (12 + 3 1) 2 + 14 2 + 1 2 = 60
Mr(N2O4) = 14 2 + 16 4 = 92
AUTORA
PAXINA
104
EXERCICIOS RESOLTOS
1000 g (CH 3 ) 2 NNH 2
1 mol (CH 3 ) 2 NNH 2

2 mol N 2 O 4
92 g N 2 O 4 1 kg
= 3 kg de N2O4
60 g (CH 3 ) 2 NNH 2 1 mol (CH 3 ) 2 NNH 2 1 mol N 2 O 4 1000 g
b) Comezamos por cambiar as unidades da entalpa de formacin da dimetilhidrazina:

kcal 4,18 kJ
= 49,3 kJ/mol
mol 1 kcal
n H of (productos) n H of (reactivo s)
H of ((CH3)2NNH2(l)) = 11,8
H =
H = 4
H of
(H2O(g)) + 2 H of (CO2(g)) H of ((CH3)2NNH2(l)) 2 H of (N2O4(g))
H = 4 (241,8) + 2 (393,5) 49,3 2 9,2

H = 1821,9 kJ/mol
A mestura combustible na proporcin estequiomtrica dun mol de dimetilhidrazina por cada dous de tetraxido de
dinitrxeno:
60 g (CH 3 ) 2 NNH 2
92 g N 2 O 4
= 244 g de mestura
1mol (CH3)2NNH2(l)
+ 2 mol N2O4(g)
1 mol (CH 3 ) 2 NNH 2
1 mol N 2 O 4
Por cada 244 g de mestura libranse 1821,9 kJ, entn:

-1821,9 kJ 1000 g mestura
= 7467 kJ/kg
244 g mestura 1 kg de mestura
c) Comezamos por cambiar as unidades da entropa da dimetilhidrazina:

cal 4,18 J
= 216,1 J/mol K
mol K 1 cal
n r S ro
S ((CH3)2NNH2(l)) = 51,7
S =
S po
S = 3 S(N2(g)) + 4 S(H2O(g)) + 2 S(CO2(g)) S((CH3)2NNH2(l)) 2 S(N2O4(g))

S = 3 191,5 + 4 188,7 + 2 213,8 216,1 2 304,2 = 932,4 J/K
d) G = H T S = 1821,9 298 932,4103 = 2099,8 kJ

49. Sabendo que a unha temperatura T, a seguinte reaccin: A + B C + D espontnea e
endotrmica, razoa se son ou non son correctas as seguintes afirmacins: a) unha reaccin
rpida; b) os productos estn menos desordenados que os reactivos; c) a entalpa dos productos
maior que a dos reactivos; d) espontnea a calquera temperatura. (Selectividade COU. Xu-00)
Resolucin:
a) Incorrecta. O feito de que unha reaccin sexa espontnea non implica que sexa rpida, xa que a termodinmica
non se ocupa do estudio cintico dos procesos (velocidade de reaccin).
b) Sabemos que a reaccin endotrmica (H > 0) e espontnea (G < 0). Dado que G = H T S,
necesariamente ten que ter unha variacin de entropa positiva: S > 0 para que a variacin da enerxa libre
sexa negativa. Segundo esto, os productos estn mis desordenados que os reactivos e afirmacin do
enunciado incorrecta.
c) Correcta, xa que sabemos que a reaccin endotrmica, entn H > 0, a entalpa aumenta, polo que a
entalpa dos productos maior que a dos reactivos.
d) Segundo o visto no apartado b: H > 0 e S > 0. Dado que G = H T S, a reaccin espontnea
cando H < T S , xa que fara que G < 0. Segundo esto a reaccin non espontnea a calquera
AUTORA
PAXINA
105
EXERCICIOS RESOLTOS
temperatura, s a valores suficientemente altos de T que fagan que se cumpra a citada desigualdade. As, a
afirmacin dada incorrecta.
50. Explica cmo variar coa temperatura a espontaneidade dunha reaccin na que H > 0 e S < 0,
sendo ambas magnitudes constantes coa temperatura. (Selectividade COU. Set-00)
Resolucin:
G = H T S
Como a reaccin vai acompaada dun aumento de entalpa (H > 0) e dunha diminucin de entropa e (S < 0)
nunca ser espontnea porque sempre: G > 0.
AUTORA
PAXINA
106
EXERCICIOS RESOLTOS
As entalpas de formacin a 25 C do metanol (lquido), dixido de carbono (gas) e auga (lquida)

son, respectivamente, 239,1; 393,5 e 285,8 kJ/mol. a) Escribe a ecuacin de combustin do
metanol. b) Calcula H do proceso de combustin. c) Calcula U do mesmo proceso a 25 C.
Datos: R = 8,31 J K1 mol1. (Xu-96)
Resolucin:
a) Na combustin do metanol prodcese dixido de carbono e auga segundo a ecuacin:
CH3OH(l) + 3/2 O2(g) CO2(g) + 2 H2O(l)

b) Podemos expresar a entalpa de combustin do metanol en funcin das entalpas de formacin de productos e
reactivos:
H = H fo (CO2) + 2 H fo (H2O) H fo (CH3OH)
Substitundo:
H = 393,5 + 2 (285,8) (239,1) = 726,0 kJ/mol

c) U = H n R T
n = 1 3/2 = 1/2 mol
Substitundo:
U = 726 (1/2) 8,31103 298 = 724,8 kJ
U = 724,8 kJ/mol
Describe o procedemento que seguiras para determinar, de xeito aproximado, a calor de

disolucin do hidrxido de sodio na auga, indicando o material que empregaras. Se ao disolver
1,2 g de NaOH slido en 250 cm3 de auga o incremento de temperatura da disolucin 1,24 C,
calcula a calor molar de disolucin do NaOH. Dato: Ce(auga) = 4,18 J/g C.(Set-96)
Resolucin:
Nos datos do enunciado temos que a calor cedida polo NaOH ao disolverse absrbea a disolucin, considerndose
desprezable a calor que absorbe o calormetro (xa que non temos datos del).

q = qdisolucin
q = m ce T
Podemos facer a aproximacin: ce (disolucin) = ce(auga) = 4,18 J/g C
q = 251,2 4,18 1,24 = 1302 J
Mr(NaOH) = 23 + 16 + 1 = 40
AUTORA
1302 J 40 g NaOH 1 kJ
= = 43 kJ/mol
1,2 g NaOH
1 mol
1000 J
PAXINA
107
EXERCICIOS RESOLTOS
Explica detalladamente cmo calcularas no laboratorio a calor de disolucin do NaOH(s) na

auga. Calclaa (a P e T do laboratorio), supoendo unha masa de NaOH de 5 g que se disolven en
900 ml nun calormetro que ten un equivalente na auga de 13 gramos. O aumento de temperatura
foi de 1 C. A calor especfica da auga de 4,18 J/g C e a densidade da auga de 1 g cm3. (Set-97)
Resolucin:
En primeiro lugar hai que coller os 900 ml de auga que servirn como disolvente, para o que se emprega
unha probeta. A auga depostase nun calormetro e mdese a sa temperatura. A continuacin psanse os 5
g de NaOH que se van disolver, empregando unha balanza, un vidro de reloxo (para depositar o NaOH) e
unha esptula (para collelo). Btase o NaOH na auga e pchase o calormetro. Axtase para facilitar a
disolucin do composto e obsrvase a variacin da temperatura no termmetro. Cando a temperatura deixa
de subir antase o seu valor. Por ltimo, fanse os clculos da calor de disolucin.
Nos datos do enunciado temos que a calor cedida polo NaOH ao disolverse absrbena a auga e o calormetro.
q = (qauga + qcalormetro)
O equivalente en auga do calormetro 13 g, dicir, o calormetro absorbe a mesma cantidade de calor que
13 g de auga.
q = (mauga + mequivalente) ce T
Substitundo os datos:
q = (900 + 13) 4,18 1 = 3816 J

Mr(NaOH) = 23 + 16 + 1 = 40
3816 J 40 g NaOH 1 kJ
= = 30,5 kJ/mol
5 g NaOH
1 mol
1000 J
Explica detalladamente cmo se pode determinar no laboratorio a calor de disolucin do NaOH(s) en auga.
Efecta o clculo (a P e T do laboratorio), supoendo unha masa de hidrxido de sodio de 2 gramos que se
disolven en 450 ml, nun calormetro que ten como equivalente en auga 15 g. O incremento da temperatura
da auga de 1,5 C. Datos: A calor especfica da auga de 4,18 J/g C e a densidade da auga de 1 g/cm3.
(Xu-98)
Resolucin:
En primeiro lugar hai que coller os 450 ml de auga que servirn como disolvente, para o que se emprega
unha probeta. A auga depostase nun calormetro e mdese a sa temperatura. A continuacin psanse os 2
g de NaOH que se van disolver, empregando unha balanza, un vidro de reloxo (para depositar o NaOH) e
unha esptula (para collelo). Btase o NaOH na auga e pchase o calormetro. Axtase, para facilitar a
disolucin do composto, e obsrvase a variacin da temperatura no termmetro. Cando a temperatura deixa
de subir antase. Por ltimo, fanse os clculos da calor de disolucin.
Nos datos do enunciado temos que a calor cedida polo NaOH ao disolverse absrbena a auga e o calormetro.
q = (qauga + qcalormetro)
O equivalente en auga do calormetro 15 g, dicir, calormetro absorbe a mesma cantidade de calor que 15
g de auga.
q = (mauga + mequivalente) ce T
Substitundo os datos:
q = (450 + 15) 4,18 1,5 = 2916 J

Mr(NaOH) = 23 + 16 + 1 = 40
AUTORA
PAXINA
108
EXERCICIOS RESOLTOS
2916 J 40 g NaOH 1 kJ
= = 58,3 kJ/mol
2 g NaOH
1 mol
1000 J
Coecendo os datos seguintes: Entalpa de combustin do etano(g): H = 1559 kJ/mol de

hidrocarburo; entalpa de combustin do eteno(g): H = 1410,9 kJ/mol de hidrocarburo;
entalpa de formacin da auga(l): H = 285,8 kJ/mol e entalpa de formacin do dixido de
carbono(g): H = 393,5 kJ/mol. a) Calcula a entalpa de formacin do etano(g) e do eteno(g).
b) Calcula a variacin de entalpa, en condicins estndar, no proceso: C2H4(g) + H2(g)
C2H6(g). c) Se a variacin de entropa neste proceso S = 110,6 J/K, o proceso ser
espontneo en condicins estndar? Razoa a resposta. (Set-98)
Resolucin:
a) Escribimos as ecuacins para a combustin do etano e do eteno:
C2H6(g) + 7/2 O2(g) 2 CO2(g) + 3 H2O(l) H = 1559 kJ/mol

C2H4(g) + 3 O2(g) 2 CO2(g) + 2 H2O(l) H = 1410,9 kJ/mol
Podemos expresar as entalpa de combustin do etano en funcin das entalpas de formacin de productos e reactivos,
e calcular a entalpa de formacin do etano:
1559 = 2 (393,5) + 3 (285,8) H fo (C2H6)

H fo (C2H6) = 85,4 kJ/mol
Facendo o mesmo para o eteno:
1410,9 = 2 (393,5) + 2 (285,8) H fo (C2H4)
H fo (C2H4) = 50,3 kJ/mol
b) Para o proceso:
C2H4(g) + H2(g) C2H6(g)
H = H fo (C2H6) H fo (C2H4)
H = 85,4 50,3 = 135,7 kJ/mol
c) Para determinar se o proceso espontneo calculamos a variacin de enerxa libre de Gibbs:
G = H T S = 135,7 298 (110,6 103) = 102,7 kJ
Como G < 0, o proceso ser espontneo en condicins estndar.
Supoendo que dispoemos de 100 cm3 de HCl 0,1 M e de hidrxido de sodio (slido en lentellas),
como prepararas a disolucin de hidrxido de sodio 0,1 M? Describe o procedemento que
empregara para medir no laboratorio a calor de neutralizacin entre as das disolucins: 0,1 M
de cido clorhdrico e 0,1 M de hidrxido de sodio. Se na reaccin libranse 550 J Que valor ter
a calor molar de neutralizacin entre as das especies? (Set-98 e Set-01)
Resolucin:
En primeiro lugar imos preparar 100 ml de disolucin de NaOH 0,1 M, para o que necesitamos un matraz
aforado de 100 ml (0,1 L).
litros de disolucin
n
0,1 =
0,1
M =
AUTORA
PAXINA
109
EXERCICIOS RESOLTOS
Mr(NaOH) = 23 + 16 + 1 = 40
0,01 mol de NaOH
40 g de NaOH
= 0,4 g de NaOH
1 mol de NaOH
Cunha balanza pesamos 0,4 g de hidrxido de sodio, empregando un vidro de reloxo para depositar o
reactivo e unha esptula para collelo. Con axuda dun frasco lavador, arrastramos o hidrxido de sodio con
auga cara a un vaso de precipitados. Engadimos mis auga (sen exceder os 100 ml finais) e axitamos cunha
varia de vidro ata que o hidrxido de sodio se disolva. A continuacin botamos o contido do vaso ao
matraz aforado de 100 ml e completamos con auga (empregando un frasco lavador) ata o aforo, facendo uso
dun contagotas cando se estea acadando este para non excedelo. Tapamos o matraz, axitamos e xa temos a
disolucin de NaOH 0,1 M.
que poremos os 100 ml de cido clorhdrico 0,1 M. Unha vez depositado o cido no calormetro medimos a
sa temperatura. A continuacin engadmoslle os 100 ml de hidrxido de sodio 0,1 M (a temperatura
ambiente). Pechamos o calormetro inmediatamente e axitamos observando a variacin de temperatura no
termmetro.
Facendo clculos calculamos a calor cedida na neutralizacin, tendo en conta que:
Coecida a calor desprendida cando se reaccionan estas cantidades, podemos calcular a calor molar de
neutralizacin do cido clorhdrico co hidrxido de sodio:
0,1 L HCl 0,1 mol/l = 0,01 mol HCl
0,1 L NaOH 0,1 mol/l = 0,01 mol NaOH
H =
550 J
= 55000 J/mol = 55 kJ/mol
0,01 mol
Describe o procedemento para calcular no laboratorio a calor de disolucin do NaOH(s) na auga.

Fai o clculo da calor de disolucin (a P e T do laboratorio) supoendo unha masa de hidrxido de
sodio de 1,8 g que se disolven en 400 ml, nun calormetro que ten un equivalente en auga de 12 g.
O incremento da temperatura foi de 1,2 C. Dato: Ce (disolucin) = Ce(auga) = 4,18 J/g C.
Densidade da auga = 1 g/ml. (Xu-99)
Resolucin:
En primeiro lugar hai que medir a cantidade de auga que servir como disolvente, por exemplo 400 cm3,
para o que se emprega unha probeta. A auga depostase nun calormetro e mdese a sa temperatura. A
continuacin psase o NaOH que se vai disolver, no exemplo: 1,8 g, empregando unha balanza, un vidro de
reloxo (para depositar o NaOH) e unha esptula (para collelo). Btase o NaOH na auga e pchase o
calormetro. Axtase para facilitar a disolucin do composto e obsrvase a variacin da temperatura no
termmetro. Cando a temperatura deixa de subir antase o seu valor. Por ltimo, fanse os clculos da calor
de disolucin.
Nos datos do enunciado temos que a calor cedida polo NaOH ao disolverse absrbena a disolucin e o calormetro.

400 cm3 de auga = 400 g de auga (xa que a densidade 1 g/cm3)
q = (qdisolucin + qcalormetro )
q = (m + me) ce T
q = (401,8 + 12) 4,18 1,2 = 2076 J
AUTORA
PAXINA
110
EXERCICIOS RESOLTOS

Mr(NaOH) = 23 + 16 + 1 = 40
2076 J 40 g NaOH 1 kJ
= = 46 kJ/mol
1,8 g NaOH
1 mol
1000 J
Como determinaras no laboratorio a calor de neutralizacin dun cido forte cunha base forte?
Explcao cun exemplo. (Set-99)
Resolucin:
Por exemplo a calor de neutralizacin dunha cido clorhdrico co hidrxido de sodio, ambos en disolucin
acuosa. Para determinar a calor de neutralizacin necesitamos un calormetro (co seu termmetro e
axitador) no que poremos un volume coecido do cido, que collemos cunha probeta. Unha vez depositado
o cido no calormetro medimos a sa temperatura. A continuacin, cunha probeta medimos un volume
determinado de base e engadmola ao contido do calormetro. Pechamos o calormetro inmediatamente e
axitamos, observando a variacin de temperatura no termmetro. Cando a temperatura se estabiliza
anotamos o seu valor.
Facemos clculos tendo en conta que a calor cedida na neutralizacin absrbena o calormetro e a auga que
tiamos como disolvente.
qneutralizacin = (qabsorbida auga + qabsorbida calormetro)
Razoa baixo qu condicins poderan ser espontneos os procesos de variacins correspondentes

aos seus termos entlpicos e entrpicos seguintes: a) H > 0; S > 0 b) H < 0; S < 0 c) H < 0;
S > 0 d) H > 0; S < 0. (Set-00)
Resolucin:
G = H T S
a) Cando H > 0 e S > 0, o proceso ser espontneo para valores suficientemente altos da temperatura
que fagan que o termo TS tea un valor absoluto maior c do termo H para que a enerxa libre sexa
negativa.
Se H < T S , o proceso ser espontneo (G < 0).
b) Cando H < 0 e S < 0, o proceso ser espontneo para valores suficientemente baixos da
temperatura que fagan que o termo TS tea un valor absoluto menor c do termo H para que a enerxa
libre sexa negativa.
Se H > T S , o proceso ser espontneo (G < 0).
c) Cando H < 0 e S > 0, o proceso ser espontneo sempre, por ser G < 0 sempre.
d) Se H > 0 e S < 0, o proceso non ser espontneo nunca, por ser G > 0 sempre.
Describe o procedemento para calcular no laboratorio a calor de disolucin do NaOH(s) en auga.

Enumera o material e xeito de realizar os clculos. (Set-00 e Xu-01)
Resolucin:
AUTORA
PAXINA
111
EXERCICIOS RESOLTOS
antase. Por ltimo, fanse os clculos da calor de disolucin.
Para facer os clculos hai que ter en conta que a calor cedida na na disolucin do NaOH absrbena a auga e
o calormetro, feito que explica a variacin de temperatura, T, observada. Segundo esto:
qauga = m ce T
Onde m = masa de auga e ce = calor especfica da auga
qcalormetro = C T
Onde C = capacidade calorfica do calormetro, constante propia de cada calormetro.
q = (m ce T + C T)
En ocasins, en lugar de coecer a capacidade calorfica do calormetro coecemos o seu equivalente en
auga, me, dicir, a masa de auga que absorbera ou desprendera a mesma cantidade de calor que o
calormetro con todos os seus accesorios. Neste caso:
qcalormetro = me ce T
q = (m + me) ce T
Esta calor a de disolucin da cantidade de NaOH empregada. A partir deste valor obtense a calor desprendida na
disolucin de 1 mol de hidrxido de sodio: calor molar de disolucin do NaOH.
A gasolina pode ser considerada como unha mestura de octanos (C8H18). Sabendo que as calores
de formacin de H2O(g) = 242 kJ/mol; CO2(g) = 394 kJ/mol e C8H18(l) = 250 kJ/mol, a) escribe
a ecuacin (axustada) de combustin da gasolina (os productos son CO2(g) e H2O(g)) e calcula a
calor de reaccin H (en kJ). b) Calcula a enerxa (en kJ) liberada na combustin de 5 litros de
gasolina (densidade = 800 kg/m3). c) Que volume de gas carbnico medido a 30 C e presin
atmosfrica se ha de xerar en tal combustin? (Xu-01)
Resolucin:
a) Escribimos a ecuacin para a combustin do octano:
C8H18(g) + 25/2 O2(g) 8 CO2(g) + 9 H2O(g) H = ?
Podemos expresar a entalpa de combustin do octano en funcin das entalpas de formacin de productos e reactivos:
H = 8 (394) + 9 (242) (250) = 5080 kJ/mol

b) Coecido o calor desprendido na combustin de 1 mol e a densidade da gasolina (800 g/l), podemos calcular a
cantidade de calor liberada na combustin de 5 litros de gasolina:
Mr(C8H18) = 8 12 + 18 1 = 114
5 L de C 8 H18
5080 kJ
800 g 1 mol de C 8 H18
= 178 246 kJ
1 L 114 g de C 8 H18 1 mol de C 8 H18
c) Establecemos relacins estequiomtricas sinxelas para calcular o volume de CO2 obtido na combustin
dos 5 litros de gasolina:
5 L de C 8 H18
800 g 1 mol de C 8 H18 8 mol de CO 2
= 281 mol de CO2

1 L 114 g de C 8 H18 1 mol de C 8 H18
AUTORA
PAXINA
112
EXERCICIOS RESOLTOS
Supoendo que o CO2 se comporta como gas ideal:
PV=nRT
1V = 281 0,082303
V = 6982 litros de CO2
a) Para unha reaccin qumica entre gases, que relacin existe entre a calor de reaccin a volume
constante e a variacin de entalpa na reaccin? Poden ser iguais? Razao. b) Podera dicirse
que unha reaccin da que a variacin de entalpa negativa espontnea? Xustifcao. (Xu-02)
Resolucin:
a) Partimos da expresin do primeiro principio:
U = q P V
Podemos relacionar a calor de reaccin a volume constante (que coincide con U) e a variacin de entalpa
da reaccin (que coincide coa calor a presin constante):
qv = H P V
Nunha reaccin entre gases, as variacins de volume poden ser considerables. Supoendo que os gases se
comportan como gases ideais:
P V = n R T
Entn:
qv = H n R T
Se observamos esta relacin vemos que a calor de reaccin a volume constante e a variacin de entalpa da
reaccin poden ser iguais en reaccins nas que non exista variacin do nmero de moles de gas: n = 0.
b) Non. H < 0 favorece a espontaneidade, pero a espontaneidade dun proceso non depende s do factor
entlpico, ademais hai que ter en conta o factor entrpico: os sistemas tenden a un aumento de desorde ou
entropa. Para procesos realizados a presin e temperatura constante, os dous factores englbanse na
variacin da enerxa libre de Gibbs: G = H T S, na que tamn se incle a temperatura.
Se o proceso se realiza a presin constante, podemos escribir esta ecuacin como:
G = qp TS
Se ademais o proceso espontneo, e polo tanto irreversible:
qp
S >
TS > qp G < 0
T
Entn ocorrern espontaneamente aqueles procesos nos que a enerxa libre de Gibbs dimine, independentemente de
que a variacin de entalpa sexa positiva ou negativa.
Qurese determinar a H do proceso de disolucin dun composto inico AB. Indica o

procedemento que se vai seguir e o material que se vai utilizar. Se ao disolver 0,2 moles da dita
substancia en 500 ml de auga se produce un incremento de temperatura de 2 C, cal ser o valor
de H, en J/mol, para o dito proceso de disolucin? Datos: Ce(disolucin) = Ce(auga) = 4,18 J/g C.
Densidade da auga = 1g cm3. Masa da disolucin = masa da auga. (Xu-02)
Resolucin:
composto que se vai disolver, empregando unha balanza, un vidro de reloxo (para depositalo) e unha
esptula (para collelo). Btase o composto na auga e pchase o calormetro. Axtase, para facilitar a sa
disolucin, e obsrvase a variacin da temperatura no termmetro. Cando a temperatura deixa de subir,
Nos datos do enunciado vemos que a calor cedida polo composto ao disolverse absrbea a disolucin, para a
que consideramos que a sa masa igual de auga. Non temos datos sobre a capacidade calorfica do
AUTORA
PAXINA
113
EXERCICIOS RESOLTOS
calormetro nin do seu equivalente en auga, entn suporemos que a calor que absorbe o calormetro
desprezable.
Se a densidade da auga 1 g cm3, 500 ml de auga son 500 g de auga.
Coecemos a calor especfica da auga = 4,18 J/g C, polo que imos obter a calor en xulios e debemos de
expresar a masa en gramos e a temperatura en C.
q = qauga
q = m ce T
q = 500 4,18 2 = 4180 J
Coecida a calor desprendida cando se disolven 0,2 moles do composto, podemos calcular a entalpa molar
de disolucin do dito composto:
H =
4180 J
= 20900 J/mol = 20,9 kJ/mol
0,2 mol
AUTORA
PAXINA
114
EXERCICIOS RESOLTOS
TEMA 4:
CINTICA QUMICA
1. Nunha determinada reaccin, un reactivo A transfrmase en productos. Se A pasa dunha
concentracin inicial de 10 mol/l a unha concentracin de 2 mol/l, ao cabo de 50 segundos, cal
ser a velocidade media de desaparicin de A?
Resolucin:
A reaccin representmola: A Productos
A velocidade media de desaparicin de A ser:
vm =
[A]
t
[A] [A]o
t to
2 10
1 1
= 0,16 mol l s
50 0
2. Nun recipiente de 1 litro, 3 moles de hidrxeno reaccionan con 1 mol de nitrxeno para formar
amonaco. Obsrvase que cando transcorreu 1 minuto se consumiron 0,06 moles de nitrxeno.
Calcula a velocidade media de desaparicin do nitrxeno e a de formacin do amonaco.
Resolucin:
Formulamos a reaccin:
3 H2(g) + N2(g) 2 NH3(g)
Inicialmente temos 1 mol de nitrxeno nun recipiente de 1 litro. Cando transcorreron 60 segundos
consumronse 0,06 moles de nitrxeno, polo tanto quedan:
1 0,06 = 0,94 moles de N2
Os 0,96 moles de nitrxeno atpanse no mesmo recipiente, polo tanto nun volume de 1 litro.
A velocidade media de desaparicin de nitrxeno ser:
vm =
[N ] [N 2 ]o 0,94 1
[N 2 ]
3
1 1
= 2
=
= 10 mol l s
t
60 0
t to
Calculamos o nmero de moles de amonaco que se formaron:

0,06 mol N2
2 mol NH 3
= 0,12 mol de NH3
1 mol N 2
A velocidade media de formacin do amonaco ser:

vm =
[NH 3 ] [NH 3 ] [NH 3 ]o 0,12 0

3
1 1
=
=
= 210 mol l s
60 0
t
t to
3. Para a reaccin: 4 HBr + O2 2 H2O + 2 Br2, escribe a expresin da velocidade de reaccin

instantnea en funcin de cada unha das substancias que interveen nela.
Resolucin:
4 HBr + O2 2 H2O + 2 Br2
d[O 2 ] 1 d[H 2 O] 1 d[Br2 ]

1 d[HBr ]
=
=
=
v=
4
dt
dt
2
dt
2
dt
4. En certas condicins, a velocidade de formacin da auga vn dada pola ecuacin: v = K [H2]2 [O2]
Indica: a) A orde da reaccin. b) As unidades da constante de velocidade.
Resolucin:
a) A orde de reaccin a suma de todos os expoentes que aparecen na ecuacin de velocidade. Neste caso:
2 + 1 = 3 terceira orde.
AUTORA
PAXINA
115
EXERCICIOS RESOLTOS
b) A constante de velocidade despxase da ecuacin de velocidade, de onde deducimos as sas unidades:

K=
[H 2 ] [O 2 ]
2
mol l 1 s 1
( mol l )
1 2
mol l
= mol
l2 s1
5. A velocidade da reaccin: 2 NO(g) + O2(g) 2 NO2(g) mediuse a 25 C para diferentes

concentracins iniciais, dando os resultados recollidos na tboa:
Experiment
[NO]o en
[O2]o en
Velocidade inicial
o
mol/l
mol/l
(mol l1 s1)
1
0,02
0,01
0,028
2
0,02
0,02
0,057
3
0,04
0,02
0,227
Despois de calcular a orde de reaccin e a constante de velocidade, escribe a ecuacin de velocidade para
esta reaccin a 25 C.
Resolucin:
2 NO(g) + O2(g) 2 NO2(g)

A expresin da ecuacin de velocidade para esta reaccin :
v = K [NO] [O2]
Ao inspeccionar os datos da tboa, vemos que, nas experiencias 1 e 2, cando se duplica a concentracin de
O2, mantendo constante a de NO, a velocidade de reaccin duplcase. As o expoente ao que est elevada a
concentracin de O2 ser = 1. A reaccin de primeira orde respecto ao osxeno.
Nos datos das experiencias 2 e 3, vemos que cando se duplica a concentracin de NO, sen variar a de O2, a
velocidade de reaccin faise catro veces maior, entn o expoente ao que est elevada a concentracin de
NO ser = 2. A reaccin de segunda orde respecto ao NO.
A orde total de reaccin :
+=2+1=3
A constante de velocidade despxase da ecuacin de velocidade, e a continuacin calclase substitundo
nela os datos de calquera das experiencias, por exemplo os da experiencia 1:
v = K [NO]2 [O2]1
K=
[NO] [O 2 ]
2
0,028 mol l 1 s 1
( 0,02 mol l )
1 2
0,01 mol l
= 7000 mol
l2 s1
A expresin da ecuacin de velocidade obtense substitundo os datos coecidos na expresin xeral:

v = 7000 [NO]2 [O2]
6. Dada unha reaccin: A + B C, de primeira orde respecto a A e de segunda orde respecto a B,
completa a seguinte tboa e escribe a ecuacin de velocidade para a dita reaccin.
Experiment [A]o en mol/l
[B]o en
Velocidade
o
mol/l
inicial
(mol l1 s1)
1
0,10
0,30
0,030
2
.........
0,60
0,120
3
0,30
........
0,090
4
0,40
........
0,300
AUTORA
PAXINA
116
EXERCICIOS RESOLTOS
Resolucin:
A expresin da ecuacin de velocidade para esta reaccin :
v = K [A] [B]2
A constante de velocidade despxase da ecuacin de velocidade, e a continuacin calclase substitundo
nela os datos de calquera das experiencias, por exemplo os da experiencia 1:
K=
[A] [B]
0,030 mol l 1 s 1
1
0,10 mol l 0,30 mol l
1 2
= 3,3 mol
l2 s1
A expresin da ecuacin de velocidade permitiranos calcular os datos que faltan na tboa:

v = 3,3 [A] [B]2
Experiencia 2:
[A]o =
3,3 [B]
0,120
= 0,10 mol/l
3,3 0,60 2
Experiencia 3:
[B]o =
v
=
3,3 [A ]
0,090
= 0,30 mol/l
3,3 0,30
Experiencia 4:
[B]o =
v
=
3,3 [A ]
0,300
= 0,48 mol/l
3,3 0,40
7. A reaccin 2 ICl(g) + H2(g) 2 HCl(g) + I2(g) ten por ecuacin de velocidade v = K [ICl] [H2].
Propxoselle o seguinte mecanismo de das etapas: 1) ICl(g) + H2(g) HI(g) (lenta); 2) HI(g) +
ICl(g) HCl(g) + I2(g) (rpida). a) Xustifica razoadamente a ecuacin de velocidade. b) Sinala a
etapa determinante. c) Indica se hai algn producto intermedio. d) Calcula a molecularidade de
cada reaccin elemental.
Resolucin:
a) A ecuacin experimental de velocidade do proceso : v = K [ICl] [H2]. Escribimos as ecuacins de velocidade das
etapas elementais:
1) ICl(g) + H2(g) HI(g) v1 = K1 [ICl] [H2].
2) HI(g) + ICl(g) HCl(g) + I2(g) v2 = K2 [HI] [ICl]
A velocidade da reaccin global vn determinada pola etapa mis lenta, que neste caso a primeira, e a sa ecuacin
de velocidade coincide coa do proceso global:
v = v1
b) A etapa determinante da velocidade de reaccin a etapa mis lenta, neste caso a primeira das propostas: ICl(g)
+ H2(g) HI(g)
c) Hai un producto intermedio, o HI, que se elimina ao sumar as das reaccins elementais.
d) A molecularidade o nmero de molculas ou tomos independentes que se unen entre si nun proceso elemental.
Nas das etapas o choque ten lugar entre das molculas, polo tanto a sa molecularidade 2, dicir, son etapas
bimoleculares.
8. Do estudio experimental da reaccin: NO2(g) + CO(g) NO(g) + CO2(g) obtvose a sa ecuacin

de velocidade: v = K [NO2]2. O mecanismo proposto consta de das etapas: 1) 2 NO2(g) NO3(g)
+ NO(g); 2) NO3(g) + CO(g) NO2(g) + CO2(g). a) Indica cmo se deduce del a ecuacin de
velocidade. b) Calcula a molecularidade de cada reaccin elemental e a orde da reaccin global.
AUTORA
PAXINA
117
EXERCICIOS RESOLTOS
Resolucin:
a) A ecuacin experimental de velocidade do proceso : v = K [NO2]2. Escribimos as ecuacins de velocidade das
etapas elementais:
1) 2 NO2(g) NO3(g) + NO(g) v1 = K1 [NO2]2
2) NO3(g) + CO(g) NO2(g) + CO2(g) v2 = K2 [NO3] [CO]
A velocidade da reaccin global vn determinada pola etapa mis lenta, que se denomina etapa determinante ou
limitante da velocidade, e que neste caso a primeira porque a sa ecuacin de velocidade coincide coa do proceso
global:
v = v1
b) A molecularidade o nmero de molculas ou tomos independentes que se unen entre si nun proceso elemental.
Nas das etapas o choque ten lugar entre das molculas, polo tanto a sa molecularidade 2, dicir, son etapas
bimoleculares.
9. Para a reaccin 2 NO(g) + 2 H2(g) N2(g) + 2 H2O(g) propxoselle o seguinte mecanismo de das
etapas: 1) 2 NO(g) + H2(g) N2O(g) + H2O(g) (lenta); 2) N2O(g) + H2(g) N2(g) + H2O(g)
(rpida). Deduce a expresin da ecuacin de velocidade da reaccin global e sinala a orde total
desta reaccin.
Resolucin:
A ecuacin experimental de velocidade do proceso : v = K [NO] [H2]. Escribimos as ecuacins de velocidade das
etapas elementais:
1) 2 NO(g) + H2(g) N2O(g) + H2O(g) v1 = K1 [NO]2 [H2].
2) N2O(g) + H2(g) N2(g) + H2O(g) v2 = K2 [N2O] [H2]
A velocidade da reaccin global vn determinada pola etapa mis lenta, que neste caso a primeira. A ecuacin de
velocidade desta etapa coincide coa do proceso global: v = v1, entn a ecuacin de velocidade da reaccin global ser:
v = K [NO]2 [H2]
A orde de reaccin a suma dos expoentes das concentracins dos reactivos que aparecen na ecuacin de
velocidade. Se observamos a dita ecuacin: v = K [NO]2 [H2], vemos que a orde de reaccin 3.
10. Acostmase dicir que, a temperatura ambiente, unha reaccin dobra a sa velocidade cando a
temperatura aumenta 10 C. Calcula a enerxa de activacin dunha reaccin que obedeza
exactamente esta regra entre 25 C e 35 C.
Resolucin:
Podemos calcular a enerxa de activacin a partir da ecuacin obtida da ecuacin de Arrhenius:
K1
Ea
1
1

=
K2
2 ,303 R T 2 T 1
Coecemos as temperaturas:
log
T1 = 25 + 273 = 298 K
T2 = 35 + 273 = 308 K
Se a reaccin dobra a sa velocidade que a constante K a esa temperatura tamn se duplicou:
K2 = 2 K1
Substitundo na ecuacin:
K1
Ea
log
=
2 K1
2,303 8,31 10 3
log
1
Ea
=
2
2,303 8,31 10 3
1
1
308 298
1
1
308 298
Ea = 52,9 kJ/mol
AUTORA
PAXINA
118
EXERCICIOS RESOLTOS
11. Unha substancia A descomponse segundo unha reaccin de segunda orde. A 600 K, o valor da
constante de velocidade 0,55 mol1 l s1. a) Calcula a velocidade de descomposicin a esa
temperatura, cando a concentracin de A 3103 mol/l. b) Se a 625 K a constante de velocidade
1,50 mol1 l s1, cal o valor da enerxa de activacin do proceso?
Resolucin:
a) A reaccin de descomposicin : A Productos
Escribimos a ecuacin de velocidade, tendo en conta que de segunda orde:
v = K [A] 2
Substitundo.
v = 0,55 [3103]2 = 4,95106 mol l1 s1

K1
Ea
1
1

=
K2
2 ,303 R T 2 T 1
Substitundo os datos coecidos nesta ecuacin:
0,55
1
Ea
1
log
=
3
1,50
625
600
2,303 8,31 10
b) log
Ea = 125 kJ/mol
12. A 400 C, a enerxa de activacin da reaccin de formacin do ioduro de hidrxeno, a partir de
iodo e hidrxeno, 196,8 kJ/mol. Calcula o aumento de velocidade que experimentar a reaccin
se a temperatura aumenta de 400 C a 500 C.
Resolucin:
I2 + H2 2 HI
K1
Ea
1
1

=
K2
2 ,303 R T 2 T 1
K1
196,8
1
1
log
=
3
K2
2 ,303 8,31 10 773 673
K1
log
= 1, 98
K2
K1
= 0,0105
K2
log
K2 = 95 K1
A variacin da velocidade dbese variacin da constante de velocidade. Como son directamente
proporcionais:
v2 = 95 v1
13. A descomposicin do bromoetano en etileno e bromuro de hidrxeno: CH3CH2Br CH2=CH2 +
HBr ten unha H =18 kcal e un valor de enerxa de activacin de 54 kcal. Calcula a enerxa de
activacin da reaccin inversa.
Resolucin:
Sabemos que hai unha relacin entre as enerxas de activacin directa e inversa:
Ea(directa) Ea(inversa) = H
Entn:
AUTORA
PAXINA
119
EXERCICIOS RESOLTOS
54 Ea(inversa) = 18
Ea(inversa) = 36 kcal
14. Representa o diagrama entlpico dunha reaccin exotrmica lenta e o dunha endotrmica mis
rpida que a anterior.
Resolucin:
15. Razoa a veracidade das seguintes afirmacins:

a) As limaduras de ferro oxdanse mis rapidamente que un cravo de ferro.
b) Unha reaccin moi exotrmica ocorrer a grande velocidade.
c) A velocidade de reaccin conserva o mesmo valor numrico mentres dura a reaccin.
d) O valor da constante de velocidade s depende da temperatura e do proceso considerado.
e) A enerxa de activacin dimine moito ao aumentar a temperatura.
f) Ao aumentar a temperatura, aumenta a velocidade das molculas, polo que se producen mis
choques efectivos.
g) A orde de reaccin respecto a cada reactivo sempre coincide co coeficiente estequiomtrico dese
reactivo na ecuacin que representa o proceso.
h) Para que un choque sexa efectivo chega con que as molculas choquen con suficiente enerxa.
i) O valor da constante de velocidade aumenta ao aumentar a temperatura e ao diminur a
enerxa de activacin.
Resolucin:
a) As limaduras de ferro oxdanse mis rapidamente que un cravo de ferro.

Verdadeira. Canto maior sexa o contacto entre reactivos, maior ser a posibilidade de choque entre as sas
molculas e maior a velocidade de reaccin.
b) Unha reaccin moi exotrmica ocorrer a grande velocidade.
Falsa. Non hai unha relacin directa entre unha velocidade de reaccin rpida e que o procesos sexa
exotrmico, porque o que determina a velocidade de reaccin a enerxa de activacin.
c) A velocidade de reaccin conserva o mesmo valor numrico mentres dura a reaccin.
Falsa. Experimentalmente vese que para a maiora das reaccins qumicas a velocidade de reaccin depende
das concentracins dos reactivos, diminundo a medida que estes se consumen, dicir, a medida que
dimine a sa concentracin.
d) O valor da constante de velocidade s depende da temperatura e do proceso considerado.
Verdadeira. Como se pode ver na ecuacin de Arrhenius:
K = Ae
Ea
RT
AUTORA
PAXINA
120
EXERCICIOS RESOLTOS
A constante de velocidade s depende da temperatura e da enerxa de activacin, e esta ltima caracterstica de cada
proceso.
e) A enerxa de activacin dimine moito ao aumentar a temperatura.
Falsa. A enerxa de activacin s depende do proceso considerado, non depende da temperatura.

f) Ao aumentar a temperatura, aumenta a velocidade das molculas, polo que se producen mis choques efectivos.
Verdadeira. Con moi poucas excepcins, a velocidade de reaccin aumenta coa temperatura. Segundo a
teora cintica, ao aumentar a temperatura, aumentar a enerxa cintica das molculas reaccionantes, e esto
non s fai que haxa mis choques porque se moven mis rpido, senn que tamn hai mis molculas con
enerxa superior de activacin, polo que aumenta o nmero de choques eficaces e a velocidade de
reaccin.
g) A orde de reaccin respecto a cada reactivo sempre coincide co coeficiente estequiomtrico dese reactivo na
ecuacin que representa o proceso.
Falsa. A orde de reaccin respecto a cada reactivo ten un valor que se obtn sempre experimentalmente.
h) Para que un choque sexa efectivo chega con que as molculas choquen con suficiente enerxa.
Falsa. Para que un choque sexa eficaz dbense cumprir das condicins: que as molculas reaccionantes
choquen con enerxa suficiente para romper ou debilitar adecuadamente os seus enlaces e que os choques
tean lugar coa orientacin adecuada.
i) O valor da constante de velocidade aumenta ao aumentar a temperatura e ao diminur a enerxa de activacin.
Verdadeira. Pdese apreciar na ecuacin de Arrhenius:
K = Ae
Ea
RT
16. Indica cles son as unidades e o significado de cada un dos termos que aparecen na ecuacin de
Arrhenius. A que termo da dita ecuacin lle afecta a presencia dun catalizador?
Resolucin:
K = Ae
Ea
RT
K a constante de velocidade que aparece na expresin v = K [A] [B]. As sas unidades dependen do
proceso considerado.
A, unha constante denominada factor de frecuencia. adimensional.
Ea a enerxa de activacin. As sas unidades son J/mol (ou kJ/mol)
R a constante dos gases ideais: 8,31 J/mol K ou ben 8,31103 kJ/mol K.
T a temperatura absoluta. As sas unidades son os graos kelvin: K
Destes factores ao nico que lle pode afectar a presencia de catalizadores enerxa de activacin.
17. A entalpa de formacin da auga en condicins estndar 286 kJ/mol. Sen embargo, cando se
mesturan hidrxeno e osxeno nestas condicins non se observa reaccin apreciable. Comenta a
qu se debe esto e cmo se podera conseguir que se produza a reaccin.
temperatura ordinaria unha mestura de hidrxeno e osxeno non reacciona porque a enerxa de activacin
grande. As molculas de hidrxeno e osxeno non teen suficiente enerxa para superar esta barreira
enerxtica, a pesar de existir moitos choques.
AUTORA
PAXINA
121
EXERCICIOS RESOLTOS
Podemos conseguir que reaccionen explosivamente achegndolle unha chama ou facendo saltar unha
chispa. A razn que temperatura da chama, a enerxa dalgunhas molculas ser superior de activacin,
moitos choques sern eficaces e formarn molculas de auga, cun desprendemento de enerxa que fai que a
reaccin contine.
18. Comenta as seguintes cuestins referidas aos catalizadores:
a) Necestanse en cantidades grandes?
b) Como conseguen aumentar a velocidade de reaccin?
c) Poden facer que ocorra unha reaccin non espontnea?
d) Varan a entalpa da reaccin?
e) Modifican os estados de equilibrio?
f) S afectan velocidade de reaccin directa?
g) Consmense durante a reaccin?
Resolucin:
a) Non, os catalizadores acostuman a actuar en pequenas cantidades.
b) Os catalizadores aumentan a velocidade de reaccin facendo que a reaccin transcorra por un camio diferente
(mecanismo diferente) que implique unha menor enerxa de activacin ou facilitando o choque das molculas
reaccionantes.
c) Non. Os catalizadores non modifican os valores de G, polo que non podern facer que ocorra unha
reaccin que non sexa espontnea.
d) Non. Os catalizadores non modifican os valores de H, polo que non modificarn a enerxa absorbida ou
desprendida no proceso.
e) Non. Os catalizadores non poden desprazar un equilibrio, s poden facer que se alcance con distinta
velocidade.
f) Non. Se modifican a enerxa de activacin, aumentarn tanto a velocidade de reaccin directa como a da
inversa. Se facilitan o choque entre os reactivos tamn pode que faciliten o choque entre as partculas de
producto. Sen embargo, pode que nalgn caso s se catalice a reaccin directa, depender do tipo de
catalizador.
g) Non. Os catalizadores alternan a velocidade dunha reaccin coa sa presencia, sen sufrir ningn cambio qumico
permanente. Non aparecen na ecuacin neta da reaccin porque non interveen nela ou, se o fan, rexenranse no
transcurso desta.
19. a) Explica por que os alimentos cocen mis rapidamente nunha ola a presin que nunha ola
ordinaria. b) Por que se recomenda gardar algns alimentos e medicinas en sitio fresco?
Resolucin:
a) A presin que se consegue nunha ola a presin maior que nunha ola ordinaria, polo tanto, a temperatura
acadada moito maior e os alimentos cocen antes. Lembremos que a velocidade de reaccin aumenta coa
temperatura.
b) Gardar os alimentos a baixa temperatura fai que dimina a velocidade das reaccins que poidan ter lugar neles, por
exemplo a putrefaccin, polo que se conservan mis tempo.
AUTORA
PAXINA
122
EXERCICIOS RESOLTOS
TEMA 5:
EQUILIBRIO QUMICO
1. Para a reaccin: N2(g) + 3 H2(g) ' 2 NH3(g), a constante de equilibrio, Kc, a certa temperatura,
2,38103. Calcula a constante de equilibrio, mesma temperatura, para as reaccins:
a) 2 NH3(g) ' N2(g) + 3 H2(g)
b) 1/2 N2(g) + 3/2 H2(g) ' NH3(g)
Resolucin:
En primeiro lugar escribimos a expresin para a constante de equilibrio que coecemos:
N2(g) + 3 H2(g) ' 2 NH3(g)
Kc =
[NH 3 ]2
[N 2 ] [H 2 ]3
= 2,38 10 3
a) Escribimos a expresin da constante de equilibrio que queremos calcular:

2 NH3(g) ' N2(g) + 3 H2(g)
Kc ' =
[N 2 ] [H 2 ]3
[NH 3 ]2
Observando as das expresins, vemos que:

Kc ' =
1
Kc
Kc ' =
1
= 420
2,38 10 3
b) Escribimos a expresin da constante de equilibrio que queremos calcular:

1/2 N2(g) + 3/2 H2(g) ' NH3(g)
Kc ''=
[NH 3 ]
[N 2 ] [H 2 ]3/2
1/ 2
Observando as das expresins, vemos que:

Kc '' = Kc
K c ' ' = 2,38 10 3 = 4,88102
2. O sistema: FeO(s) + CO(g) ' Fe(s) + CO2(g), nun momento dado, contn 2,19 mol de CO e 0,88
mol de CO2 no equilibrio a 1000 C. Calcula a Kp para esta reaccin.
Resolucin:
FeO(s) + CO(g) ' Fe(s) + CO2(g)
Escribimos a expresin da constante de equilibrio Kp, tendo en conta que os slidos puros xa veen
includos na dita constante, e substitumos nela os datos coecidos:
Kp =
PCO2
PCO
nCO2 R T
nCO2 0,88
V
=
=
= 0,402
nCO R T
2,19
nCO
V
Tamn poderiamos resolver o exercicio escribindo a expresin para a constante Kc e calculala a partir dos
datos. A continuacin s temos que relacionar a Kc coa Kp. Vexamos cmo:
Kc
[CO 2 ] =
=
[CO]
0,88
V = 0,88 = 0,402
2,19 2,19
V
AUTORA
PAXINA
123
EXERCICIOS RESOLTOS
Kp = Kc (R T)n
Kp = Kc (R T)0
Kp = Kc = 0,402
3. Para o equilibrio: CaCO3(s) ' CaO(s) + CO2(g), a constante Kc, a 800 C, 2,5103. Cal o valor
de Kp para o dito equilibrio a esa temperatura?
Resolucin:
Coecido o valor da constante Kc, podemos calcular o valor da constante Kp:
Kp = Kc (R T)n
T = 800 + 273 = 1073 K
Segundo a ecuacin do equilibrio: CaCO3(s) ' CaO(s) + CO2(g), a variacin do nmero de moles de gas
ser:
n = 1 0 = 1
Kp = 2,5103 (0,082 1073)1 = 0,22
4. A Kp para a reaccin: N2(g) + 3 H2(g) ' 2 NH3(g), a 400 C, 1,67104. Un recipiente de 2,00 dm3
contn, a 25 C, 0,0100 moles de nitrxeno, 0,0200 moles de hidrxeno e 0,0300 moles de
amonaco. Ao quentalo a 400 C, estar a mestura en equilibrio? No caso de non estalo, en que
sentido transcorre? Razoa as respostas.
Resolucin:
N2(g) + 3 H2(g) ' 2 NH3(g)
Primeiro calculamos as presins parciais dos compoentes da mestura para obter o cociente de reaccin en
funcin das presins parciais:
PV=nRT
n
P = R T
V
0,03
PNH3 =
0,082 673 = 0,828 atm
2
0,01
PN 2 =
0,082 673 = 0,276 atm
2
0,02
PH 2 =
0,082 673 = 0,552 atm
2
2
PNH3
0,828 2
=
= 14,8 > 1,67104
Qp=
3
3
0,276 0,552
PN 2 PH 2
Vemos que o cociente de reaccin non coincide co valor da constante de equilibrio, entn a reaccin non
est en equilibrio nese intre.
Como QP > Kp, a reaccin transcorrer no sentido no que dimina QP ata que se iguale con Kp e se acade o
equilibrio, dicir, cara a onde aumente o denominador (presin parcial do N2 e do H2) e dimina o
numerador (presin parcial do NH3), polo tanto, a reaccin transcorrer cara esquerda.
5. A 448 C, a reaccin I2(g) + H2(g) ' 2 HI(g) ten unha constante de equilibrio Kc = 50. Un
recipiente pechado, a 448 C, contn unha mestura formada por 0,50 moles de iodo, 0,20 moles de
hidrxeno e 1,00 mol de ioduro de hidrxeno. a) Indica, razoadamente, se esta mestura est en
equilibrio e en qu sentido transcorrer a reaccin. b) Se os gases acadan o equilibrio a esa
temperatura, cal ser a cantidade de cada especie qumica presente no equilibrio?
Resolucin:
AUTORA
PAXINA
124
EXERCICIOS RESOLTOS
a) Para determinar se a mestura est en equilibrio e, no caso de non estar, en qu sentido transcorre a reaccin ata
acadar o equilibrio, calculamos o cociente de reaccin:
I2(g) + H2(g) ' 2 HI(g)
Kc = 50
[HI]2 =
Qc =
[I 2 ] [H 2 ]
1

V = 1 = 10 < 50
0,5 0,2 0,1
V V
Vemos que o cociente de reaccin non coincide co valor da constante de equilibrio, entn a reaccin non
est en equilibrio.
Como Kc = 50, entn Qc < Kc e a reaccin transcorrer no sentido no que aumente o valor de Qc ata que se
iguale con Kc, dicir, cara dereita.
b) Para calcular as cantidades no equilibrio temos que formulalo:
I2(g) + H2(g)
' 2 HI(g)
no)
0,5
0,2
1
neq) 0,5 x
0,2 x
1 + 2x
Kc =
[HI]2
[I 2 ] [H 2 ]
2
1 + 2x
50 =
0,5 x 0,2 x
V V
50 =
(1 + 2x )2
(0,5 x ) (0,2 x )
50 (0,1 0,7x + x2) = 1 + 4x + 4x2

46x2 39x + 4 = 0
x=
39 1521 736 39 28
=
92
92
As das solucins son x = 0,73 mol e x = 0,12 mol. A primeira non ten sentido, xa que de 0,5 moles iniciais
non puideron reaccionar 0,73. A segunda a solucin vlida: 0,12 mol.
As cantidades no equilibrio sern:
n de moles de HI = 1 + 2x = 1 + 2 0,12 = 1,24 mol de HI
n de moles de I2 = 0,5 x = 0,5 0,12 = 0,38 mol de I2
n de moles de H2 = 0,2 x = 0,2 0,12 = 0,08 mol de H2
6. Nun matraz pechado de 5 litros de capacidade e presin de 1 atm, quntase unha mostra de
dixido de nitrxeno ata a temperatura constante de 327 C, co que se disocia segundo a reaccin:
2 NO2(g) ' 2 NO(g) + O2(g). Unha vez acadado o equilibrio, analzase a mestura, encontrando
que contn 3,45 g de NO2; 0,60 g de NO e 0,30 g de O2. Calcula: a) Concentracin de cada un dos
gases no equilibrio. b) Os valores das constantes de equilibrio, Kc e Kp, da reaccin de disociacin
do NO2 dita temperatura. (Selectividade COU. Xu-93)
Resolucin:
a) Temos as masas das distintas especies no equilibrio, entn podemos calcular as sas concentracins:
Mr(NO2) = 14 + 16 2 = 46
[NO 2 ] = 3,45 g de NO 2 1 mol de NO 2 = 0,015 mol/l
5L
46 g
Mr(NO) = 14 + 16 = 30
AUTORA
PAXINA
125
EXERCICIOS RESOLTOS
[NO] = 0,60 g de NO 1 mol de NO = 0,004 mol/l
5L
30 g
Mr(O2) = 16 2 = 32
[O 2 ] = 0,30 g de O 2 1 mol de O 2 = 0,002 mol/l
5L
32 g
b) Comezaremos por calcular a Kc, xa que temos as concentracins no equilibrio:

2 NO2(g) ' 2 NO(g) + O2(g)
ceq)
0,015
0,004
Kc =
[O 2 ] [NO]
[NO 2 ]2
Kc =
0,002 0,004 2
4
= 1,410
0,015 2
0,002

Kp = Kc (R T)n
T = 327 + 273 = 600 K
A variacin do nmero de moles de gas ser:
n = 3 2 = 1
Kp = 1,4104 (0,082 600)1 = 6,9103
7. Nun recipiente de 10 litros introdcense 0,61 moles de CO2 e 0,39 moles de H2, quentando ata 1250
C. Unha vez acadado o equilibrio pola reaccin: CO2(g) + H2(g) ' CO(g) + H2O(g), analzase a
mestura de gases, encontrndose 0,35 moles de CO2. a) Calcula a cantidade dos demais gases no
equilibrio. b) Calcula o valor da Kc a esa temperatura.
Resolucin:
a) Formulamos o equilibrio:
CO2(g) + H2(g) '
no)
0,61
0,39
neq)
0,61 x
0,39 x
CO(g) + H2O(g)
x
Sabemos que no equilibrio hai 0,35 moles de CO2, entn:

0,61 x = 0,35
x = 0,26 mol
As cantidades dos demais gases no equilibrio sern:
n moles de H2 = 0,39 x = 0,39 0,26 = 0,13 mol
n de moles de CO = n de moles de H2O = x = 0,26 mol
b) A partir dos moles no equilibrio podemos calcular a Kc:
0,26 0,26
[CO] [H 2 O] = 10 10 = 0,026 0,026 = 1,5
Kc =
[CO 2 ] [H 2 ] 0,35 0,13 0,035 0,013
10 10
8. Ao quentar xido de prata nun recipiente pechado descomponse segundo: 2 Ag2O(s) ' 4 Ag(s) +
O2(g). Se se introducen 6,0 g de Ag2O nun recipiente pechado de 0,40 l no que se fixo o baleirado e
AUTORA
PAXINA
126
EXERCICIOS RESOLTOS
quntanse ata 460 K, a presin no interior ser 0,93 atm. a) Calcula Kp a 460 K. b) Cal a
porcentaxe de Ag2O descomposto?
Resolucin:
a) O equilibrio que temos : 2 Ag2O(s) ' 4 Ag(s) + O2(g)
Unha vez acadado o equilibrio, sabemos que a presin no interior do recipiente 0,93 atm. Como s hai un
gas, o osxeno, esta presin a presin exercida por este gas. Por outra banda, na expresin para a Kp non se
inclen os slidos puros. Segundo esto:
Kp = PO 2 = 0,93
b) Comezamos por expresar en moles a cantidade inicial de Ag2O:
Mr(Ag2O) = 108 2 + 16 = 232
1 mol de Ag 2 O
= 0,026 mol Ag 2 O
6 g Ag 2 O
232 g
Da presin do osxeno no equilibrio, podemos calcular o nmero de moles deste no equilibrio:

PV=nRT
P V
0,93 0,40
n=
=
= 9,9 10 3 mol O 2
R T 0,082 460
Agora formulamos o equilibrio:

2 Ag2O(s) ' 4 Ag(s) + O2(g)
no)
0,026
neq)
0,026 2x
4x
x
3
x = 9,9 10 mol
A cantidade de Ag2O descomposto 2x. Como coecemos o valor de x, que coincide cos moles de osxeno
no equilibrio, podemos calcular a porcentaxe de Ag2O descomposto:
% de Ag 2 O descomposto =
cantidade de Ag 2 O descomposto
100
cantidade de Ag 2 O inicial
% de Ag 2 O descomposto =
2x
2 9,9 10 3
100 =
100 = 76%
0,026
0,026
9. A Kc para a disociacin do osxeno molecular : O2(g) ' 2 O(g) 1034 a 25 C. Razoa se o osxeno
dunha habitacin se atopar fundamentalmente como tomos, molculas ou en cantidades iguais
de ambos.
Resolucin:
Se observamos o valor da constante, vemos que moi pequeno, entn o equilibrio para a disociacin do osxeno
molecular en tomos est moi desprazado cara esquerda (predominan os reactivos). Segundo esto o osxeno
atoparmolo fundamentalmente como molculas.
10. Nun matraz dun litro introdcense 0,100 mol de PCl5 e quntanse a 250 C. Unha vez acadado o
equilibrio, o grao de disociacin do PCl5(g) en PCl3(g) e Cl2(g) 0,48. Calcula: a) O nmero de
moles de cada compoente no equilibrio. b) A presin no interior do matraz. c) O valor de Kc.
Resolucin:
a) Comezamos por formular o equilibrio:
PCl 5(g) ' PCl3 (g) + Cl2(g)
no)
0,1
0
0
neq)
0,1 x
x
x
A cantidade disociada x, que podemos calcular a partir do grao de disociacin:

AUTORA
PAXINA
127
EXERCICIOS RESOLTOS
n de moles disociados
n de moles iniciais
x
0,48 =
0,1
x = 0,048 mol
Xa podemos calcular os moles de cada compoente no equilibrio:
n PCl3 = nCl2 = x = 0,048 mol
n PCl5 = 0,1 x = 0,1 0,048 = 0,052 mol
b) No equilibrio temos tres gases: PCl5, PCl3 e Cl2, responsables da presin. Calculando o nmero total de moles de
gas poderemos calcular esta presin:
T = 250 + 273 = 523 K

n PCl5 + n PCl3 + nCl2 = 0,052 + 0,048 + 0,048 = 0,148 mol de gas
PV=nRT
n R T 0,148 0,082 523
P=
=
= 6,3 atm
V
1
c) K c =
[Cl 2 ] [PCl 3 ] = 0,048 0,048 = 0,044

[PCl 5 ]
0,052
11. Unha mostra que contn 2 moles de HI introdcese nun matraz de 2 L. Pchase o matraz e
quntase a 627 C, establecndose o seguinte equilibrio: 2 HI(g) ' I2(g) + H2(g), con Kc = 3,8102.
Calcula: a) A concentracin de reactivos e productos no equilibrio. b) A presin parcial do I2 no
equilibrio. c) O grao de disociacin experimentado polo HI. (Selectividade COU. Set-02)
Resolucin:
a) Para calcular as cantidades no equilibrio temos que formulalo:
2 HI(g) ' I2(g) + H2(g)
no)
2
2 2x
x
x
neq)
Escribimos a expresin da constante de equilibrio e calculamos o valor de x:
[I ] [H ]
Kc = 2 2 2
[HI]
2
3,8 10 2
x

2
= 2
2 2x
3,8 10 2 =
0,19 =
x2
(2 2x )2
3,8 10 2 =
x2
(2 2x )2
x
2 2x
0,38 0,38x = x
x = 0,28 mol
As concentracins no equilibrio sern:
AUTORA
PAXINA
128
EXERCICIOS RESOLTOS
2 2x 2 2 0,28
=
= 0,72 mol/l
2
2
x 0,28
= 0,14 mol/l
[I2] = [H2] = =
2
2
[HI] =
b) A presin parcial do I2 no equilibrio a presin que exercen os 0,28 moles deste gas no recipiente de 2
litros a 627 C. Supoendo comportamento ideal:
PI 2 V = nI 2 R T
PI 2 2 = 0,28 0,082 900
PI 2 = 10 atm
c) Cos datos anteriores, calculamos o grao de disociacin:

=
n de moles disociados 2 0,28

= 0,28
=
n de moles iniciais
2
O grao de disociacin 0,28 ou do 28% se se expresa en porcentaxe.

12. Nun recipiente de 0,500 L, quentamos a 250 C unha masa de 1,20 g de PCl5(g) que se descompn
en PCl3(g) e Cl2(g), sendo Kp = 8,15 a esa temperatura. Calcula: a) Kc. b) Masa de cada substancia
no equilibrio. (Selectividade COU. Xu-94)
Resolucin:
a) O equilibrio do que se nos fala : PCl 5(g) ' PCl3 (g) + Cl2(g)
Coecido o valor da constante Kp, podemos calcular o valor da constante Kc:

Kp = Kc (R T)n
T = 250 + 273 = 523 K
A variacin do nmero de moles de gas ser:
n = 2 1 = 1
8,15 = Kc (0,082 523)1
Kc = 0,19
b) Para formular o equilibrio, imos calcular o nmero de moles iniciais de PCl5 e, a continuacin, a sa
concentracin:
Mr(PCl5) = 31,0 + 35,5 5 = 208,5
1 mol de PCl 5
1,20 g PCl 5
= 0,00576 mol PCl 5
208,5 g de PCl 5
[PCl 5 ] = 0,00576 mol = 0,0115 M
0,500 l
Formulamos o equilibrio en funcin das concentracins:

PCl 5(g) ' PCl3 (g) + Cl2(g)
co )
0,0115
0
0
ceq) 0,0115 x
x
x
Substitundo na expresin da constante de equilibrio calculamos as concentracins no equilibrio e, a partir
destas, as masa de cada substancia no equilibrio:
AUTORA
PAXINA
129
EXERCICIOS RESOLTOS
Kc =
[Cl 2 ] [PCl 3 ]
[PCl 5 ]
0,19 =
xx
0,0115 x
x2 + 0,19x 2,19103 = 0
Resolvendo esta ecuacin de segundo grao, a nica solucin vlida x = 0,011 mol/l (lembra que x era unha
concentracin).
As masas no equilibrio sern:

Mr(Cl2) = 35,5 2 = 71
0,011 mol de Cl 2
71 g de Cl 2
mCl2 =
0,5 L
= 0,39 g Cl2
1L
1 mol de Cl 2
Mr(PCl3) = 31,0 + 3 35,5 = 137,5
0,011 mol de PCl 3

137,5 g de PCl 3
0,5 L
= 0,76 g PCl3
1L
1 mol de PCl 3
Mr(PCl5) = 31,0 + 5 35,5 = 208,5
mPCl3 =
mPCl5 = (0,0115 0,011)
mol de PCl 5
208,5 g de PCl 5
0,5 L
= 0,052 g PCl5
1L
1 mol de PCl 5
13. A Kp, a 1273 K, para a reaccin: NO(g) ' 1/2 O2(g) + 1/2 N2(g) 1455,6. Un matraz de 2 dm3
nchese de monxido de nitrxeno en c.n. Pchase e quntase ata acadar a temperatura de 1273
K, chegando a un estado de equilibrio. Calcula: a) Composicin da mestura no equilibrio. b) Grao
de disociacin do NO a esa temperatura. c) Presin no interior do recipiente durante o equilibrio
a esa temperatura.
Resolucin:
a) Se se enche un matraz de 2 litros con NO, en c.n., podemos coecer o nmero de moles iniciais deste gas:
PV=nRT
1 2
P V
=
= 0,089 mol NO
n=
R T 0,082 273
Coecido o valor da constante Kp, podemos calcular o valor da constante Kc:

Kp = Kc (R T) n
Calculamos a variacin do nmero de moles de gas:
n = 1 1 = 0
Entn Kp = Kc
Formulamos o equilibrio:
NO(g) ' 1/2 O2(g) + 1/2 N2(g)
no)
0,089
0
0
neq) 0,089 x
1/2 x
1/2 x
AUTORA
PAXINA
130
EXERCICIOS RESOLTOS
Kc =
[N 2 ]1 / 2 [O 2 ]1 / 2
[NO]
1/2
0,5x 0,5x
2 2
1455,6 =
0,089 x
2
0,5x
1455,6 =
0,089 x
1/2
Ao resolver esta ecuacin obtemos que x 0,089 mol, dicir, que o NO est case totalmente disociado e a
cantidade que queda no equilibrio practicamente nula.
A composicin no equilibrio ser:
N moles NO 0
N moles N2 = n moles O2 = x/2 = 0,089/2 = 0,045 mol
b) Se practicamente todo o NO est disociado, o grao de disociacin ser do 100%.
c) No equilibrio temos 0,045 moles de O2 e 0,045 moles de N2 nun volume de 2 dm3 e a 1273 K. Supoendo
comportamento ideal, calculamos a presin total:
PV=nRT
P 2 = (0,045 + 0,045) 0,082 1273

P = 4,7 atm
14. A 300 C, o pentacloruro de fsforo disciase nun 75% segundo: PCl5(g) ' PCl3(g) + Cl2(g).
Calcula: a) A Kp, a 300 C, sabendo que a presin total 1,5 atm. b) A densidade da mestura no
equilibrio.
Resolucin:
Formulamos o equilibrio para unha cantidade inicial n:
PCl 5(g) ' PCl3 (g) + Cl2(g)
no)
n
0
0
neq)
nx
x
x
Podemos expresala a cantidade disociada, x, en funcin da cantidade inicial:

n de moles iniciais
x
0,75 =
n
x = 0,75n mol
Formulamos o equilibrio de novo:
PCl 5(g) ' PCl3 (g) + Cl2(g)
no)
n
0
0
neq) n 0,75n
0,75n
0,75n
0,25n
0,75n
0,75n
neq)
O nmero total de moles no equilibrio ser: nT = 0,25n + 0,75n + 0,75n = 1,75n
Calculamos a presin parcial de cada compoente empregando a lei de Dalton das presins parciais:
Pi = xi PT
AUTORA
PAXINA
131
EXERCICIOS RESOLTOS
PPCl5 =
PPCl3 =
nPCl5
nT
nPCl3
nT
PT =
0,25n
1,5 = 0,21 atm
1,75n
PT =
0,75n
1,5 = 0,64 atm = PCl2
1,75n
Substitundo na expresin da constante de equilibrio Kp:

Kp =
PPCl3 PCl2
PPCl5
0,64 0,64
= 1,95
0,21
b) A densidade dunha mestura de gases a suma das densidades dos gases que compoen a dita mestura.
PMr
=
R T
M r (PCl 5 ) = 31,0 + 35,5 5 = 208,5
PPCl5 M r (PCl 5 )
0,21 208,5
= 0,93 g/dm 3
0,082 573
R T
M r (PCl 3 ) = 31,0 + 35,5 3 = 137,5
PCl5 =
PCl3 =
PPCl3 M r (PCl 3 )
R T
M r (Cl 2 ) = 35,5 2 = 71
Cl2 =
PCl 2 M r (Cl 2 )
R T
0,64 137,5
= 1,9 g/dm 3
0,082 573
0,64 71
= 0,97 g/dm 3
0,082 573
= PCl5 + PCl3 + Cl2

= 0,93 + 1,9 + 0,97 = 3,8 g/dm3
15. Para a reaccin 2 ICl(g) ' I2(g) + Cl2(g), a certa temperatura, o valor da Kc 0,11. Se se introduce
ICl gasoso nun recipiente ata que a sa concentracin 0,20 M e se deixa que alcance o equilibrio,
cal ser o grao de disociacin?
Resolucin:
2 ICl(g) ' I2(g) + Cl2(g)
co )
0,20
0
0
ceq)
0,20 2x
x
x
Escribimos a expresin para a constante de equilibrio e resolvemos a ecuacin:

Kc =
[I 2 ] [Cl 2 ]
[ICl]2
0,11 =
xx
(0,20 2x) 2
A nica solucin vlida para esta ecuacin : x = 0,040 mol/l

=
2x
2 0,040
=
=
= 0,40
n de moles iniciais
0,20
0,20
O grao de disociacin 0,40 ou do 40% se se expresa en porcentaxe.
AUTORA
PAXINA
132
EXERCICIOS RESOLTOS
16. Para o sistema en equilibrio: Xe(g) + 2 F2(g) ' XeF4(g), H = 218 kJ. Pred qu efecto ter sobre
a porcentaxe de conversin de Xe en XeF4: a) aumentar o volume do recipiente; b) engadir F2(g);
c) diminur a temperatura; d) comprimir o sistema. (Selectividade COU. Xu-92)
Resolucin:
Xe(g) + 2 F2(g) ' XeF4(g) H = 218 kJ
Segundo o principio de Le Chatelier: cando nun sistema en equilibrio se modifica algn factor externo
(presin, temperatura ou concentracin), o sistema evoluciona desprazndose no sentido que tenda a
contrarrestar a dita modificacin. Segundo este principio:
a) Se se aumenta o volume do recipiente, a presin total dimine. O equilibrio tende a contrarrestar a

modificacin efectuada desprazndose cara a onde aumenta a presin, polo tanto, cara a onde hai maior
nmero de moles de gas, neste caso cara esquerda. Ao desprazarse o equilibrio cara esquerda, a
porcentaxe de conversin de Xe en XeF4 dimine (hai menos Xe convertido en XeF4).
b) Se se engade fluor, o equilibrio tende a contrarrestar a modificacin desprazndose cara a onde consume fluor,
entn cara dereita. Ao desprazarse o equilibrio cara dereita, a porcentaxe de conversin de Xe en XeF4 aumenta
(hai mis Xe convertido en XeF4).
c) Se dimine a temperatura exterior, o equilibrio desprazarase cara a onde desprende calor, tratando de
contrarrestar o efecto do arrefriamento, dicir, no sentido exotrmico ou cara dereita neste caso. Ao
desprazarse o equilibrio cara dereita, a porcentaxe de conversin de Xe en XeF4 aumenta.
d) Se se comprime o sistema, aumenta a presin total. O equilibrio tende a contrarrestar a modificacin
desprazndose cara a onde dimine a presin, polo tanto, cara a onde hai menor nmero de moles de gas,
cara dereita neste caso. Ao desprazarse o equilibrio cara dereita, a porcentaxe de conversin de Xe en
XeF4 aumenta.
17. Supoendo que a reaccin A(g) + 3 B(g) ' 2 C(g); exotrmica, estivese en equilibrio, indica
razoadamente tres procedementos para que o equilibrio se desprace dereita. (Selectividade COU.
Xu-93)
Resolucin:
A(g) + 3 B(g) ' 2 C(g) H < 0
contrarrestar a dita modificacin. Se queremos desprazar o equilibrio cara dereita podemos:
1) Diminur a concentracin do producto, C(g), por exemplo licuando este gas a medida que se obtn.
As, ao diminur a concentracin de C(g) o equilibrio desprzase no sentido no que tenda a contrarrestar a
modificacin, polo tanto, no sentido no que produce mis C(g): cara dereita.
2) Diminur a temperatura externa. Se dimine a temperatura exterior, o equilibrio desprazarase cara a onde
desprende calor, tratando de contrarrestar o efecto do arrefriamento, dicir, no sentido exotrmico ou cara dereita
neste caso.
3) Aumentar a presin. As, o equilibrio tende a contrarrestar a modificacin desprazndose cara a onde dimine a
presin, polo tanto, cara a onde hai menor nmero de moles de gas, ou cara dereita neste caso.
18. Para unha reaccin en fase gasosa do tipo A ' B + C, sbese que, a 25 C e 1 atm, H = 200 kJ e
S = 80 J/K. a) Razoa se, nestas condicins, a reaccin ser endotrmica ou exotrmica, e se ser
AUTORA
PAXINA
133
EXERCICIOS RESOLTOS
espontnea. b) Razoa, desde o punto de vista cualitativo, que ocorrer coa situacin do equilibrio
e coa constante de equilibrio nos seguintes casos: b1) Aumento da temperatura, b2) Aumento da
presin total, b3) Aumento do volume. (Selectividade COU. Set-93)
Resolucin:
A(g) ' B(g) + C(g)
a) Sabemos que H = 200 kJ, valor que corresponde reaccin directa. A variacin de entalpa dunha
reaccin coincide coa calor a presin constante. Como H positiva, a calor a presin constante ser tamn
positiva e, segundo o criterio de signos que empregamos, unha calor positiva unha calor absorbida polo
sistema. A reaccin directa endotrmica (e a inversa exotrmica).
Coecidos os valores das variacins de entalpa e de entropa para esta reaccin, podemos calcular a variacin da
enerxa libre de Gibbs e determinar se a reaccin espontnea:
G = H TS
T = 25 + 273 = 298 K
S = 80 J/K = 0,080 kJ/K
G = 200 298 0,080
G = 176 kJ
G > 0, entn a reaccin non ser espontnea nestas condicins.
b) Segundo o principio de Le Chatelier: cando nun sistema en equilibrio se modifica algn factor externo
contrarrestar a dita modificacin. Razoando segundo este principio:
b1) Se aumenta a temperatura exterior, o equilibrio desprazarase cara a onde absorbe calor, tratando de
contrarrestar o efecto do quentamento, dicir, no sentido endotrmico ou cara dereita neste caso. A
constante de equilibrio vara coa temperatura. Neste equilibrio ao aumentar a temperatura a constante de
equilibrio aumenta, xa que o novo estado de equilibrio ten maior concentracin de productos e menor
concentracin de reactivos.
b2) Se aumenta a presin total, o equilibrio tende a contrarrestar a modificacin desprazndose cara a onde
dimine a presin, polo tanto, cara a onde hai menor nmero de moles de gas, neste caso cara esquerda.
A constante de equilibrio non vara co aumento de presin.
b3) Se aumenta o volume do recipiente dimine a presin total. O equilibrio tende a contrarrestar a
nmero de moles de gas, cara dereita neste caso. A constante de equilibrio non vara co aumento de
volume.
19. Dado o seguinte equilibrio: 2 HI(g) ' H2(g) + I2(g) e tendo en conta que a reaccin endotrmica,
indica razoadamente cmo afectan ao equilibrio: a) Un aumento de presin; b) unha diminucin
da temperatura; c) unha adicin de hidrxeno; d) unha adicin dun catalizador. (Selectividade
COU. Set-97)
Resolucin:
2 HI(g) ' H2(g) + I2(g) H > 0
a) Un aumento de presin total fara que o equilibrio, que tende a contrarrestar a modificacin, se
desprazase cara a onde dimine a presin, polo tanto, cara a onde hai menor nmero de moles de gas. Como
AUTORA
PAXINA
134
EXERCICIOS RESOLTOS
neste caso o nmero de moles de gas igual en reactivos que en productos, un aumento de presin non
afectara a este equilibrio.
b) Unha diminucin da temperatura exterior fara que o equilibrio se desprazase cara a onde desprende calor, tratando
de contrarrestar o efecto do arrefriamento, dicir, no sentido exotrmico ou cara esquerda neste caso.
c) Unha adicin de hidrxeno fara que o equilibrio se desprazase no sentido no que tenda a contrarrestar
esta adicin, entn desprazarase cara a onde consumise hidrxeno: cara esquerda.
d) Unha adicin dun catalizador non altera as condicins de equilibrio do proceso, s fai que o equilibrio se
alcance en menos tempo, entn non afectara ao estado de equilibrio.
20. Na reaccin: 2 SO2(g) + O2(g) ' 2 SO3(g) H < 0; suposto comportamento ideal: a) Escribe as
ecuacins de Kp e Kc; b) Que influencia exercer no desprazamento do equilibrio o aumento das
concentracins do SO2 e SO3? c) Que influencia exercer o aumento de temperatura? d) Neste
equilibrio emprganse catalizadores, cal o seu papel? Razoa as respostas. (Selectividade COU.
Set-98)
Resolucin:
2 SO2(g) + O2(g) ' 2 SO3(g) H < 0
a) Kp=
Kc =
PSO3
PO2 PSO2
[SO 3 ]2
[SO 2 ]2 [O 2 ]
Un aumento da concentracin de SO2 fara que o equilibrio se desprazase no sentido no que tenda a
contrarrestar esta adicin, dicir, cara a onde consume SO2: cara dereita.
Un aumento da concentracin de SO3 fara que o equilibrio se desprazase no sentido no que tenda a
contrarrestar esta adicin, dicir, cara a onde consume SO3: cara esquerda.
c) Segundo o principio de Le Chatelier, se aumenta a temperatura exterior, o equilibrio desprazarase cara a onde
absorbe calor, tratando de contrarrestar o efecto do quentamento, dicir, no sentido endotrmico ou cara esquerda
neste caso.
d) Unha adicin dun catalizador non altera as condicins de equilibrio do proceso, s fai que o equilibrio se alcance
en menos tempo, entn o seu papel incrementar a velocidade do proceso.
21. Se temos o equilibrio: CO2(g) + H2(g) ' CO(g) + H2O(g); H < 0. Cmo lle afectar ao
desprazamento deste: a) Un aumento de temperatura. b) Unha reduccin metade do volume do
recipiente. c) Que relacin existe entre Kp e Kc neste equilibrio? Razoa as respostas. (Selectividade
COU. Xu-99)
Resolucin:
CO2(g) + H2(g) ' CO(g) + H2O(g) H < 0
AUTORA
PAXINA
135
EXERCICIOS RESOLTOS
a) Se aumenta a temperatura exterior, o equilibrio desprazarase cara a onde absorbe calor, tratando de contrarrestar o
efecto do quentamento, dicir, no sentido endotrmico ou cara esquerda neste caso.
b) Se o volume do recipiente se reduce metade, aumenta a presin total. O equilibrio tende a contrarrestar
a modificacin desprazndose cara a onde dimine a presin, polo tanto, cara a onde hai menor nmero de
moles de gas. Como neste caso o nmero de moles de gas igual en reactivos que en productos, o
equilibrio non se modifica pola diminucin do volume do recipiente.
c) Kp = Kc (R T)n . Dado que neste equilibrio non hai variacin de nmero de moles de gas (hai os
mesmos en reactivos que en productos), n = 0 e as das constantes son iguais: Kp = Kc
22. Supoendo que a reaccin: N2(g) + 3 H2(g) ' 2 NH3(g), H = 92,3 kJ estivese en equilibrio,
indica razoadamente tres procedementos para que o equilibrio se desprace dereita.
N2(g) + 3 H2(g) ' 2 NH3(g) H = 92,3 kJ

contrarrestar a dita modificacin. Se queremos desprazar o equilibrio cara dereita podemos, por exemplo:
1) Diminur a concentracin de NH3, por exemplo licuando este gas a medida que se vai obtendo. Ao
diminur esta concentracin, o equilibrio desprzase no sentido no que tenda a contrarrestar a modificacin,
polo tanto, no sentido no que produce mis NH3: cara dereita.
2) Diminur a temperatura externa. Se dimine a temperatura exterior, o equilibrio desprazarase cara a onde
desprende calor, tratando de contrarrestar o efecto do arrefriamento, dicir, no sentido exotrmico ou cara dereita
neste caso.
3) Aumentar a presin. As, o equilibrio tende a contrarrestar a modificacin desprazndose cara a onde dimine a
presin, polo tanto, cara a onde hai menor nmero de moles de gas ou cara dereita neste caso.
23. Considera o seguinte sistema en equilibrio que presenta un valor de H positivo: 2 A(g) ' 2 B(g)
+ C(g). Considerando os gases ideais, razoa cara a nde se desprazar o equilibrio e qu ocorrer
co nmero de moles nos seguintes casos: a) Cando dimine o volume do recipiente a temperatura
constante; b) cando aumenta a presin parcial de A a temperatura constante; c) cando se
introduce un gas inerte a volume e temperatura constante; d) cando dimine a temperatura; e)
cando dimine a cantidade de A. (Selectividade COU. Xu-00)
Resolucin:
2 A(g) ' 2 B(g) + C(g) H > 0
contrarrestar a dita modificacin.
a) Se o volume do recipiente dimine, aumenta a presin total. O equilibrio tende a contrarrestar a

modificacin desprazndose cara a onde dimine a presin, polo tanto, cara a onde dimine o nmero de
moles de gas, dicir, cara esquerda.
AUTORA
PAXINA
136
EXERCICIOS RESOLTOS
b) Se aumenta a presin parcial de A aumenta a sa concentracin. O equilibrio tende a contrarrestar a

modificacin efectuada desprazndose cara a onde dimine a concentracin de A, polo tanto desprzase
cara dereita. Se o equilibrio se despraza cara dereita, o nmero de moles de gas aumenta, xa que o
nmero de moles de gas maior nos productos que nos reactivos.
c) Se se introduce un gas inerte, a volume e temperatura constantes, aumenta a presin total. O equilibrio
tende a contrarrestar a modificacin desprazndose cara a onde dimine a presin, polo tanto, cara a onde
dimine o nmero de moles de gas, dicir, cara esquerda.
d) Se dimine a temperatura exterior, o equilibrio desprazarase cara a onde desprende calor, tratando de
contrarrestar o efecto do arrefriamento, dicir, no sentido exotrmico ou cara esquerda neste caso. Ao
desprazarse o equilibrio cara esquerda, o nmero de moles de gas dimine, xa que o nmero de moles de
gas menor nos reactivos que nos productos.
e) Se se dimine a cantidade de A, o equilibrio tende a contrarrestar a modificacin efectuada
desprazndose cara a onde aumenta a concentracin de A, polo tanto desprzase cara esquerda. Ao
desprazarse o equilibrio cara esquerda, o nmero de moles de gas dimine, xa que o nmero de moles de
gas menor nos reactivos que nos productos.
24. O tetraxido de nitrxeno disciase en dixido de nitrxeno segundo a ecuacin: N2O4(g) '
2 NO2(g) con H = 57,7 kJ. A 27 C e 1 atm, o N2O4 est disociado nun 20%. Pdese: a) Kp a esa
temperatura. b) O grao de disociacin dunha mostra de 238 g de N2O4 contida nun recipiente de
30 dm3 a 27 C. c) Se o NO2 de cor parda e o N2O4 incoloro, que cor ter a mestura en
equilibrio se se pon nun recipiente con xeo? E se se mete nun bao de auga fervendo? Razao.
d) Nos cambios de temperatura anteriores, consrvase o grao de disociacin? Razao.
Resolucin:
Formulamos o equilibrio para unha cantidade inicial n:
N2O4(g) ' 2 NO2(g)
no)
n
0
neq)
nx
2x
Podemos expresar a cantidade disociada, x,en funcin da cantidade inicial:

n de moles iniciais
x
0,2 =
n
x = 0,2n mol
Formulamos o equilibrio de novo:
N2O4(g) ' 2 NO2(g)
no)
n
0
neq)
n 0,2n
2 0,2n
0,8n
0,4n
neq)
O nmero total de moles no equilibrio ser: nT = 0,8n + 0,4n = 1,2n
Calculamos a presin parcial de cada compoente empregando a lei de Dalton das presins parciais:
Pi = xi PT
AUTORA
PAXINA
137
EXERCICIOS RESOLTOS
n NO
PNO 2 =
nT
PN 2O 4 =
PT =
n N 2O 4
nT
0,4n
1 = 0,33 atm
1,2n
PT =
0,8n
1 = 0,67 atm
1,2n

Kp =
PNO2
PN 2O4
0,332
= 0,16
0,67
b) Coecida a Kp, podemos calcular o grao de disociacin para calquera cantidade, sempre que non vare a
temperatura. Neste caso, a cantidade inicial de tetraxido de dinitrxeno 238 g, que convertemos en
moles:
Mr(N2O4) = 14 2 + 16 4 = 92
1 mol N 2 O 4
238 g N 2 O 4
= 2,6 mol N 2 O 4
92 g
no)
neq)
N2O4(g) ' 2 NO2(g)

2,6
0
2,6 x
2x
Supoendo comportamento ideal:

PV=nRT
n R T (2,6 x ) 0,082 300
PN 2O4 =
=
= (2,6 x) 0,82 atm
V
30
n R T 2x 0,082 300
PNO2 =
=
= 2x 0,82 atm
V
30

Kp =
0,16 =
PNO2
PN 2O4
(2x 0,82) 2
(2,6 x) 0,82
20,5x 2 + x 2,6 = 0
Ao resolver esta ecuacin, s se obtn unha solucin vlida: x = 0,33 mol, que nos permite calcular o grao de
disociacin:
=
n de moles iniciais
x 0,33
=
=
= 0,13
no
2,6
O grao de disociacin 0,13 ou do 13%.
c) N2O4(g) ' 2 NO2(g) H = 57,7 kJ
Se a mestura en equilibrio se pon nun recipiente con xeo, a temperatura exterior dimine. Segundo o
principio de Le Chatelier, o equilibrio desprazarase cara a onde desprende calor, tratando de contrarrestar o
efecto do arrefriamento, dicir, no sentido exotrmico ou cara esquerda neste caso. Ao desprazarse o
equilibrio cara esquerda, predomina o N2O4 e a mestura ser incolora.
AUTORA
PAXINA
138
EXERCICIOS RESOLTOS
Se a mestura en equilibrio se pon nun recipiente con auga fervendo, a temperatura exterior aumenta.
Segundo o principio de Le Chatelier, o equilibrio desprazarase cara a onde absorbe calor, tratando de
contrarrestar o efecto do quentamento, dicir, no sentido endotrmico ou cara dereita neste caso. Ao
desprazarse o equilibrio cara dereita, predomina o NO2 e a mestura ser parda.
d) Nos cambios de temperatura anteriores, o equilibrio desprzase cambiando a cantidade de N2O4 disociada
sen que vare a cantidade inicial, entn vara o grao de disociacin. O grao de disociacin non se conserva.
25. A Kc para o equilibrio: 2 NO(g) + O2(g) ' 2 NO2(g) vale 6,5105 a 1500 K. a) A que presin do
osxeno son iguais as concentracins de NO2 e NO? b) Como lle afectara ao rendemento a
introduccin de mis osxeno? E unha diminucin da presin?
Resolucin:
Formulamos o equilibrio e a expresin para a constante de equilibrio:
2 NO(g) + O2(g) ' 2 NO2(g)
Kc =
[NO 2 ]2
[NO]2 [O 2 ]
Se son iguais as concentracins de NO2 e NO obtemos:

Kc =
1
[O 2 ]
1
1
=
= 1,5 10 6 mol/l
5
K c 6,5 10
PV=nRT
nO
4
P = 2 R T = [O 2 ] R T = 1,5 10 6 0,082 1500 = 1,810 atm
V
[O 2 ] =
Un aumento da concentracin de O2 fara que o equilibrio se desprazase no sentido no que tenda a
contrarrestar esta adicin, dicir, cara a onde consuma O2 ou cara dereita. Cando o equilibrio se
despraza cara dereita obtense mis producto e aumenta o rendemento.
Se dimine a presin total, o equilibrio tende a contrarrestar a modificacin desprazndose cara a onde
aumenta a presin, polo tanto, cara a onde aumenta o nmero de moles de gas, dicir, cara esquerda.
Cando o equilibrio se despraza cara esquerda obtense menos producto e dimine o rendemento.
26. A reaccin A(g) + B(g) ' C(g) exotrmica. Que efecto tera un aumento da temperatura sobre
o valor numrico da Kp? Variar a Kp cun aumento da presin total? Razoa as respostas.
Resolucin:
A(g) + B(g) ' C(g)
H < 0
Segundo o principio de Le Chatelier: cando nun sistema en equilibrio se modifica algn factor externo (presin,
temperatura ou concentracin), o sistema evoluciona desprazndose no sentido que tenda a contrarrestar a dita
modificacin. Razoando segundo este principio, se aumenta a temperatura exterior, o equilibrio desprazarase cara a
onde absorbe calor, tratando de contrarrestar o efecto do quentamento, dicir, no sentido endotrmico ou cara
esquerda neste caso. A constante de equilibrio vara coa variacin da temperatura. Observando a sa expresin:
P
Kp= C
PA PB
AUTORA
PAXINA
139
EXERCICIOS RESOLTOS
Vemos que se o equilibrio se despraza cara a esquerda co aumento de temperatura, a constante de equilibrio
dimine, xa que o novo estado de equilibrio ten mis cantidade de reactivos (aumentan PA e PB) e menos
cantidade de producto (dimine PC).
Unha variacin de presin non afecta constante de equilibrio, xa que o seu valor s depende do
equilibrio considerado e da temperatura.
27. Comenta o efecto de catalizadores, presin, temperatura e concentracin sobre: a) velocidade
dunha reaccin; b) posicin de equilibrio. (Selectividade COU. Xu-91)
Resolucin:
a) Efecto sobre a velocidade dunha reaccin de:
Catalizadores: alteran (aumentndoa ou diminundoa) a velocidade dunha reaccin coa sa presencia,
sen que el sufra ningn cambio qumico permanente.
Presin: en reaccins entre gases, a velocidade de reaccin aumenta co aumento da presin. Esto
porque cando aumenta a presin aumenta a de concentracin dos reactivos e, en consecuencia,
aumenta o nmero de colisins, esto fai que o nmero de colisins eficaces sexa maior e aumente a
velocidade de reaccin.
Temperatura: con moi poucas excepcins, a velocidade de reaccin aumenta coa temperatura.
Segundo a teora cintica, cando aumenta a temperatura, aumentar a enerxa cintica das molculas
reaccionantes, e esto non s fai que haxa mis choques porque se moven mis rpido, senn que
tamn hai mis molculas con enerxa superior de activacin, polo que aumenta o nmero de
choques eficaces e a velocidade de reaccin.
Concentracin: a velocidade de reaccin maior canto maior sexa a concentracin dos reactivos. A
explicacin desta dependencia que cando a concentracin dos reactivos alta, aumenta o nmero de
colisins e, polo tanto, o nmero de colisins eficaces, co que aumenta a velocidade de reaccin.
b) Efecto sobre a posicin de equilibrio de:
Catalizadores: non poden desprazar un equilibrio, s poden facer que se alcance con distinta
velocidade, entn non afectan posicin de equilibrio.
Presin: segundo o principio de Le Chatelier: cando nun sistema en equilibrio se modifica algn
factor externo, o sistema evoluciona desprazndose no sentido que tenda a contrarrestar a dita
modificacin. Se se aumenta a presin total, o equilibrio tende a contrarrestar a modificacin,
desprazndose cara a onde dimine a presin, polo tanto, cara a onde hai menor nmero de moles de
gas. Se se dimine a presin, desprazarase cara a onde aumente esta, dicir, cara a onde hai maior
nmero de moles de gas. evidente que se o nmero de moles de gas non vara, a variacin de
presin total non afecta ao equilibrio.
Temperatura: segundo o principio de Le Chatelier: cando nun sistema en equilibrio se modifica algn
factor externo, o sistema evoluciona desprazndose no sentido que tenda a contrarrestar a dita
modificacin. Se aumenta a temperatura exterior, o equilibrio tende a contrarrestar a variacin
diminundo esa temperatura, polo tanto desprzase cara a onde absorbe calor. Se dimine a
temperatura exterior, o equilibrio desprazarase cara a onde desprende calor, tratando de contrarrestar
o efecto do arrefriamento.
Concentracin: segundo o principio de Le Chatelier: cando nun sistema en equilibrio se modifica
algn factor externo, o sistema evoluciona desprazndose no sentido que tenda a contrarrestar a dita
modificacin. Cando se dimine a cantidade dalgunha especie, o equilibrio desprzase cara a onde se
forma esa especie para tratar de contrarrestar a modificacin. Se se aumenta a cantidade dunha
especie, o desprazamento ser cara a onde se consume esa especie.
AUTORA
PAXINA
140
EXERCICIOS RESOLTOS
28. Indica razoadamente se son verdadeiras ou falsas as seguintes proposicins: Cando se engade un
catalizador a un sistema reaccionante: a) A variacin de entalpa da reaccin faise mis negativa,
dicir, a reaccin faise mis exotrmica e, polo tanto, mis rpida. b) A variacin da enerxa
libre de Gibbs faise mis negativa e, en consecuencia, medra a sa velocidade. c) Modifcase o
estado de equilibrio. d) Modifcase o mecanismo da reaccin e, por iso, aumenta a velocidade
desta. (Selectividade COU. Xu-02)
Resolucin:
a) Falsa, os catalizadores non modifican a entalpa de reaccin.
b) Falsa, os catalizadores non modifican a enerxa libre de Gibbs, ademais, esta determina a espontaneidade, non a
velocidade de reaccin.
c) Falsa, os catalizadores non poden desprazar un equilibrio, s poden facer que se alcance con distinta
velocidade, entn non afectan ao estado de equilibrio.
d) Verdadeira, unha das formas polas que un catalizador pode aumentar a velocidade dunha reaccin modificando
o mecanismo da reaccin de xeito que sexa menor a enerxa de activacin.
29. A 25 C Kp para a reaccin: SO3(g) ' SO2(g) + 1/2 O2(g) 5,51013 e H = 92 kJ. Cal o valor
da variacin de entropa para esta reaccin?
Resolucin:
G = R T lnKp
G = 8,31103 298 ln(5,51013)
G = 70 kJ/mol
G = H T S
70 = 92 298 S
S = 0,074 kJ/mol K
S = 74 J/mol K
30. Dada a reaccin 3 Fe2O3(s) ' 2 Fe3O4(s) + 1/2 O2(g) que a 125 C ten H = 55,5 kcal e G = 46,5
kcal; calcula a constante de equilibrio para esta reaccin a 125 C, sinalando as aproximacins
que teras que facer para realizar este clculo.
Resolucin:
Convertemos os datos a kJ e calculamos S para esta reaccin a esta temperatura:

4,18 kJ
H = 55,5 kcal
= 232 kJ
1 kcal
4,18 kJ
G = 46,5 kcal
= 194 kJ
1 kcal
G = H TS
194 = 232 398 S
S = 0,095 kJ/K
Supoendo que H e G non varan coa temperatura, podemos calcular a variacin de enerxa libre de
Gibbs en condicins estndar:
G = H T S
G = 232 298 0,095
G = 204 kJ
AUTORA
PAXINA
141
EXERCICIOS RESOLTOS
Kp = e
G
RT
=e
204
8,3110 3 398
= 1,631027
31. En cada unha das seguintes reaccins: 2 NO(g) + O2(g) ' 2 NO2(g) H < 0 e 2 BaO2(s) ' 2
BaO(s) + O2(g) H > 0 a) Escribe a expresin das constantes de equilibrio. b) En que sentido se
desprazar o equilibrio se se eleva a temperatura? c) Como evolucionar o equilibrio se se eleva
a presin? Razoa as respostas. (Selectividade COU. Set-00)
Resolucin:
a) 2 NO(g) + O2(g) ' 2 NO2(g) H < 0
Kp=
PNO2
PO2 PNO
Kc =
[NO 2 ]2
[NO]2 [O 2 ]
2 BaO2(s) ' 2 BaO(s) + O2(g)

Kp = PO 2
K c = [O 2 ]
H > 0
contrarrestar a dita modificacin. Razoando segundo este principio para estes equilibrios:
2 NO(g) + O2(g) ' 2 NO2(g) H < 0
Se aumenta a temperatura exterior, o equilibrio desprazarase cara a onde absorbe calor, tratando de
contrarrestar o efecto do quentamento, dicir, no sentido endotrmico ou cara esquerda neste caso.
2 BaO2(s) ' 2 BaO(s) + O2(g) H > 0
Se aumenta a temperatura exterior, o equilibrio desprazarase cara a onde absorbe calor, tratando de
contrarrestar o efecto do quentamento, dicir, no sentido endotrmico ou cara dereita neste caso.
c) Seguindo co razoamento do principio de Le Chatelier:
2 NO(g) + O2(g) ' 2 NO2(g) H < 0
Se aumenta a presin total, o equilibrio tende a contrarrestar a modificacin desprazndose cara a onde
dimine a presin, polo tanto, cara a onde hai menor nmero de moles de gas, neste caso cara dereita.
2 BaO2(s) ' 2 BaO(s) + O2(g) H > 0
Se aumenta a presin total, o equilibrio tende a contrarrestar a modificacin desprazndose cara a onde
dimine a presin, polo tanto, cara a onde hai menor nmero de moles de gas, neste caso cara esquerda.
32. Usando a tboa 5-1, clasificar os seguintes compostos en solubles ou insolubles: AgCl, Ca3(PO4)2,
K2CO3, BaSO4, NaNO3, PbBr2, FeS, Mg3(PO4)2, Zn(OH)2, CuOH, (NH4)2CO3.
Resolucin:
AgCl: insoluble.
Ca3(PO4)2: insoluble.
K2CO3: soluble.
BaSO4: insoluble.
NaNO3: soluble.
PbBr2: insoluble.
FeS: insoluble.
Mg3(PO4)2: soluble.
Zn(OH)2: soluble.
CuOH: insoluble.
(NH4)2CO3: soluble.
AUTORA
PAXINA
142
EXERCICIOS RESOLTOS
33. Dislvense 0,172 g de ioduro de chumbo(II) en 250 ml de auga a 25 C, resultando unha

disolucin saturada. a) Calcula a constante do producto de solubilidade do ioduro de chumbo(II)
a esta temperatura. b) Indica cmo variar a solubilidade do ioduro de chumbo(II) se se engade
ioduro de sodio disolucin. Xustifica as respostas. (Selectividade COU. Xu-95)
Resolucin:
a) A concentracin da disolucin saturada dun sal a solubilidade do dito sal, que se pode expresar en mol/l:
Mr(PbI2) = 207,2 + 126,9 2 = 461
0,172 g PbI 2 1 mol PbI 2
= 1,49 10 3 mol/l
s=
0,250 l
461 g PbI 2
Formulamos o equilibrio en funcin da solubilidade:
PbI2(s) ' Pb2+(ac) + 2 I(ac)
co )
ceq)
c
cs
0
s
0
2s
Calculamos o producto de solubilidade:

Ks = [ Pb2+] [I] 2 = s (2s)2 = 4s3 = 4 (1,49103)3
Ks = 1,3108
b) Se se engade ioduro de sodio disolucin, este disciase totalmente en ins por ser un sal soluble:
NaI(s) Na+(ac) + I(ac)
Esto fai que a concentracin de ins ioduro aumente.
O equilibrio de solubilidade do ioduro de chumbo(II) :
PbI2(s) ' Pb2+(ac) + 2 I(ac)
Razoando segundo o principio de Le Chatelier, o aumento da concentracin de ins I fai que este equilibrio se
desprace cara esquerda para opoerse dita modificacin, aumentando a cantidade de slido e diminundo a
solubilidade do sal: efecto do in comn.
Polo tanto, se se engade ioduro de sodio disolucin, a solubilidade do ioduro de chumbo(II) dimine.
34. A 25 C o producto de solubilidade dunha disolucin acuosa saturada de Ba(IO3)2 6,51010.

Calcula: a) A solubilidade do sal expresada en g/l. b) A concentracin molar dos ins IO3 e Ba2+.
c) A solubilidade do citado sal, expresada en g/l, nunha disolucin 0,1 M de KIO3 mesma
temperatura. (Selectividade COU. Xu-99)
Resolucin:
a) Formulamos o equilibrio de solubilidade para o Ba(IO3)2:
Ba(IO3)2(s) ' Ba2+(ac) + 2 IO3(ac)
co )
ceq)
c
c-s
0
s
0
2s
Formulando a expresin do producto de solubilidade, a nica incgnita a solubilidade:

Ks = [Ba2+] [IO3]2 = s (2s)2 = 4s3
Ks = 4s3 6,51010 = 4s3 s =
6,5 10 10
4
s = 5,5104 mol/l
Mr(Ba(IO3)2) = 137 + (127 + 16 3) 2 = 487
mol 487 g
s = 5,5 10 4
= 0,27 g/l
l 1 mol
b) [Ba2+] = s = 5,5104 mol/l
[IO3] = 2s = 2 5,5104 = 1,1103 mol/l
AUTORA
PAXINA
143
EXERCICIOS RESOLTOS
c) Nunha disolucin 0,1 M de KIO3 temos este sal soluble totalmente disociado en ins:
KIO3 (s) K+(ac) + IO3(ac)
A concentracin de ins iodato (in comn co iodato de bario) procedentes do iodato de potasio a mesma que a
concentracin do dito sal, 0,1 M. A presencia destes ins modificar o equilibrio de solubilidade do iodato de bario
facendo que dimina a sa solubilidade:
Ba(IO3)2(s) ' Ba2+(ac) + 2 IO3(ac)
c o)
c eq)
0
s
c
c-s
0,1
0,1 + 2s
Ks = [Ba2+] [IO3]2 = s (0,1 + 2s)2

Se a solubilidade anda menor que na auga (5,5104 mol/l), pdese facer a aproximacin: 0,1 + 2s = 0,1
Ks = s (0,1)2
6,51010 = 0,01 s s = 6,5108 mol/l
Mr(Ba(IO3)2) = 137 + (127 + 16 3) 2 = 487
mol 487 g
s = 6,5 10 8
= 3,2 10 5 g/l
l 1 mol
35. Mestranse no laboratorio disolucins de cromato de potasio e nitrato de prata, obtndose un

precipitado pardo-vermello. De que composto se trata? Formula: a) o equilibrio de solubilidade
que se establece entre o precipitado e os seus ins en disolucin, b) ecuacin para Kps. Como
poderas separar o precipitado da disolucin? Describe o material que empregaras. (Selectividade
COU. Xu-91)
Resolucin:
O cromato de potasio e o nitrato de prata discianse en in segundo:
K2CrO4 2 K+ + CrO42
AgNO3 Ag+ + NO3
Ao mesturar cromato de potasio con nitrato de prata pode formarse cromato de prata e nitrato de potasio. Deles s
insoluble o cromato de prata, entn o precipitado pardo-vermello cromato de prata.
a) Ag2CrO4(s) ' 2 Ag+(ac) + CrO42(ac)
b) Kps = [Ag+]2 [CrO42]
O precipitado podera separarse da disolucin mediante unha filtracin por gravidade ou cunha filtracin ao
baleiro.
Para a filtracin por gravidade necesitamos: papel de filtro, un funil, un vaso de precipitados, unha
varia de vidro, un soporte, unha noz, unha pinza e un aro.
Para facer a filtracin ao baleiro necesitamos: un buchner, un kitasato, un tapn de goma furado, unha
bomba de baleirado, papel de filtro e unha varia de vidro.
Material empregado:
36. A solubilidade do fluoruro de calcio 2,73103 g/100 ml a 25 C . Calcula o valor de Kps e escribe a
ecuacin representativa do equilibrio entre o precipitado e os seus ins en disolucin. Cal ser a
concentracin dos ins calcio que quedarn na disolucin se se engade fluoruro de sodio de xeito
que a concentracin en ins sodio 0,1 M? (Selectividade COU. Xu-91)
Resolucin:
Mr(CaF2) = 40 + 19 2 = 78
2,73 10 3 g 1000 ml 1 mol
s=
= 3,50104 mol/l
100 ml
1L
78 g
A ecuacin representativa do equilibrio entre o precipitado de CaF2 e os ins en disolucin :
CaF2(s)
'
Ca2+ (ac) + 2 F(ac)
AUTORA
PAXINA
144
EXERCICIOS RESOLTOS
c o)
c eq)
c
cs
0
s
0
2s
Ks = [Ca2+] [F] 2 = s (2s)2 = 4s3 = 4 (3,50104)3
Ks = 1,721010
Se se engade fluoruro de sodio, este, por ser un sal soluble, disociarase totalmente en ins:
NaF(s) Na+(ac) + F(ac)
[Na+] = [F] = 0,1 M
A presencia do in comn F fai diminur a solubilidade do fluoruro de calcio, diminundo tamn a concentracin dos
ins Ca2+ que quedan na disolucin:
CaF2(s) ' Ca2+ (ac) + 2 F(ac)
c o)
c eq)
c
cs
0
s
0,1
2s + 0,1
Ks = [Ca2+] [F] 2
1,721010 = s (2s + 0,1)2
Se a solubilidade agora menor que a solubilidade na auga (3,5104 mol/l), podemos facer a aproximacin: 2s + 0,1 =
0,1
1,721010 = s (0,1)2
s = 1,72108 mol/l
A concentracin de ins calcio que quedan en disolucin :
[Ca2+] = s = 1,72108 mol/l
37. O cloruro de prata un sal pouco soluble. a) Establece o equilibrio que se orixina entre o slido e
os seus ins cando se introduce o sal na auga. b) Indica en qu sentido se despraza o mencionado
equilibrio cando se engade disolucin un sal soluble de prata, como por exemplo nitrato de
prata. c) Como afecta solubilidade do cloruro de prata esta adicin? Xustifica as tas
respostas. (Selectividade COU. Set-91)
Resolucin:
a) AgCl(s) ' Ag+ (ac) + Cl(ac)
b) Cando se engade disolucin un sal soluble de prata, como por exemplo nitrato de prata, este disciase segundo:
AgNO3 Ag+ + NO3
Esta ionizacin fai que aumente a concentracin de Ag+ e a de NO3. O in Ag+ forma parte do equilibrio de
solubilidade do cloruro de prata, polo que ser o in comn. O aumento da sa concentracin fai que o equilibrio se
desprace cara esquerda para contrarrestar esta modificacin (segundo o principio de Le Chatelier).
c) Ao desprazarse o equilibrio cara esquerda, a solubilidade do cloruro de prata dimine, as a sa solubilidade
nestas condicins menor que na auga pura.
38. O hidrxido de magnesio un composto pouco soluble en auga. Indica razoadamente nde ser
mis soluble: en auga pura ou nunha disolucin de cloruro de magnesio. (Selectividade COU. Xu01)*
Resolucin:
Posto que o hidrxido de slido un composto pouco soluble, en disolucin pode presentar un equilibrio do slido
cos seus ins en disolucin:
Mg(OH)2(s) ' Mg2+(ac) + 2 OH(ac)
Nunha disolucin de cloruro de magnesio, este est ionizado segundo:
MgCl2 Mg2+ + 2 Cl
*
AUTORA
PAXINA
145
EXERCICIOS RESOLTOS
A presencia deste sal umenta a concentracin de ins Mg2+ no equilibrio do hidrxido de magnesio, polo que se
desprazar cara esquerda, segundo o principio de Le Chatelier, e a sa solubilidade ser menor.
O hidrxido de magnesio mis soluble na auga.
39. O producto de solubilidade do bromuro de prata a 25 C de 7,71013. Calcula: a) A solubilidade

do bromuro de prata en g/l. b) A solubilidade do bromuro de prata, expresada en g/l, nunha
disolucin 0,1 M en bromuro de sodio. (Selectividade COU. Set-95)
Resolucin:
a) Formulamos o equilibrio:
AgBr(s) ' Ag+(ac) + Br(ac)
c o)
c eq)
c
cs
0
s
0
s
A partir da expresin do producto de solubilidade calculamos a solubilidade:

Ks = [Ag+] [Br]
Ks = s s = s2
7,71013 = s2 s =
7,7 10 13 = 8,910
Mr(AgBr) = 108 + 80 = 188
mol 188 g
s = 8,9 10 7
= 1,7 10 4 g/l
l 1 mol
mol/l
b) Nunha disolucin 0,1 M en bromuro de sodio, este disciase totalmente en ins por ser un sal soluble:
NaBr(s) Na+(ac) + Br(ac)
A presencia do in comn Br (en concentracin 0,1 M) fai diminur a solubilidade do bromuro de prata :
AgBr(s) ' Ag+(ac) + Br(ac)
c o)
c eq)
c
cs
0
s
0,1
s + 0,1
Ks = [Ag+] [Br]
Ks = s ( s + 0,1)
Como agora a solubilidade menor que na auga (8,9107 mol/l), podemos facer a aproximacin:
s + 0,1 = 0,1
7,71013 = s (0,1)
s = 7,71012 mol/l
mol 188 g
s = 7,7 10 12
= 1,4 10 -9 g/l
l 1 mol
40. Dispoemos dunha disolucin saturada de AgCl en equilibrio cunha certa cantidade de AgCl(s).
Indica, razoadamente, qu sucedera se a esta disolucin se lle realizan as seguintes operacins:
a) Agregarlle 2 gramos de NaCl. b) Agregarlle 10 cm3 de auga. c) Evaporar 100 cm3 de auga da
disolucin. (Selectividade COU. Xu-97)
Resolucin:
Se dispoemos dunha disolucin saturada de AgCl en equilibrio cunha certa cantidade de AgCl(s), temos un
equilibrio de solubilidade:
AgCl(s) ' Ag+ (ac) + Cl(ac)
a) Se a unha disolucin saturada de cloruro de prata lle engadisemos cloruro de sodio, como este se disocia
segundo: NaCl Na+ + Cl, estariamos aumentando a concentracin de Na+ e a de Cl. O in cloruro
tamn est presente no equilibrio de solubilidade do cloruro de prata, polo que ser un in comn. O
AUTORA
PAXINA
146
EXERCICIOS RESOLTOS
aumento da sa concentracin fara que o equilibrio se desprazase cara esquerda para opoerse
modificacin, co que diminuira a solubilidade e se formara un precipitado de cloruro de prata.
b) Se a unha disolucin saturada de cloruro de prata lle agregasemos 10 cm3 de auga a concentracin dos ins
procedentes da ionizacin do sal diminuira. Para contrarrestar a modificacin, o equilibrio desprazarase cara
dereita ata que as concentracins dos ins en disolucin fose a mesma que antes de engadir a auga, co que se
disolvera mis slido,
c) Se se evaporasen 100 cm3 de auga da disolucin de cloruro de prata, a concentracin dos ins procedentes da
ionizacin do sal aumentara. Para contrarrestar a modificacin, o equilibrio desprazarase cara esquerda ata que as
concentracins dos ins en disolucin fose a mesma que antes de evaporar a auga, co que aumentara a cantidade de
slido.
41. O cloruro de prata e o cloruro de chumbo(II) son insolubles. A 25 C, a unha disolucin que
contn 1,0 g/l de nitrato de prata e 0,010 g/l de nitrato de chumbo(II), engdeselle, gota a gota e
axitando, unha disolucin diluda de cloruro de sodio ata que empeza a precipitacin. Despois de
consultar a tboa 5-2, fai os clculos necesarios e razoa cl ser a natureza do primeiro
precipitado obtido.
Resolucin:
A disolucin contn nitrato de prata en concentracin 1,0 g/l, que por ser un sal soluble estar totalmente ionizado:
AgNO3(s) Ag+(ac) + NO3(ac)
Mr(AgNO3) = 170
1,0 g AgNO 3 1 mol AgNO 3 1 mol Ag +
[Ag+] =
= 5,9 10 3 mol/l
1l
170 g AgNO 3 1 mol AgNO 3
A disolucin tamn ten nitrato de chumbo(II) en concentracin 0,010 g/l, un sal soluble totalmente ionizado:
Pb(NO3)2(s) Pb2+(ac) + 2 NO3(ac)
Mr(Pb(NO3)2) = 331
0,010 g Pb(NO 3 ) 2 1 mol Pb(NO 3 ) 2
1 mol Pb 2+
[Pb2+] =
= 3,0 10 5 mol/l
1l
331 g Pb(NO 3 ) 2 1 mol Pb(NO 3 ) 2
Consultamos os valores dos Ks dos sales insolubles que se poden formar, cloruro de prata e cloruro de
chumbo(II), e deles podemos obter a concentracin do in engadido (Cl) que fai precipitar a cada un dos
sales:
AgCl(s) ' Ag+(ac) + Cl(ac)
Ks = [Ag+] [Cl]
1,71010 = 5,9103 [Cl]
[Cl] = 2,9108 mol/l Valor mximo da disolucin saturada de AgCl .
Cando [Cl] > 2,9108 mol/l comeza a precipitar o cloruro de prata.
PbCl2(s) ' Pb2+(ac) + 2 Cl(ac)
Ks = [Pb2+] [Cl]2
1,6105 = 3,0105 [Cl]2
[Cl] =
1,6 10 5
= 0,73 mol/l Valor mximo da disolucin saturada de PbCl2 .
3 10 5
Cando [Cl] > 0,73 mol/l comeza a precipitar o cloruro de chumbo(II).
A concentracin de ins cloruro incremntase pouco a pouco, alcanzando antes o valor que fai precipitar ao
cloruro de prata (menor concentracin), polo que o sal que precipita en primeiro lugar o cloruro de prata.
AUTORA
PAXINA
147
EXERCICIOS RESOLTOS
42. Unha disolucin contn catins Pb2+, Ba2+ e Fe2+. Ao engadir cloruro de sodio en disolucin acuosa
obtense un precipitado branco (A) que se filtra a continuacin. disolucin filtrada engdeselle
sulfuro de sodio en disolucin acuosa, obtndose un precipitado (B). Fltrase. disolucin filtrada
final engdeselle sulfato de sodio e obtense un precipitado branco (C). Indica, de forma razoada,
que compostos forman os precipitados A, B e C.
Resolucin:
Ao engadir cloruro de sodio disolucin, este sal ionzase totalmente: NaCl Na+ + Cl, de xeito que estamos
engadindo ins cloruro. Os ins cloruro poden unirse os catins que temos en disolucin (Pb2+, Ba2+ e Fe2+) para
formar cloruro de chumbo(II), cloruro de bario ou cloruro de ferro(II). Se consultamos a tboa 7-1, vemos que s
insoluble o cloruro de chumbo(II) que ser o precipitado branco A:
Precipitado A = cloruro de chumbo(II)
Ao filtrar eliminamos este precipitado e na disolucin s quedan catins Ba2+ e Fe2+.

Ao engadir sulfuro de sodio incorporamos disolucin ins sulfuro, xa que este sal soluble ionzase segundo: Na2S
2 Na+ + S2. Os ins sulfuro poden combinarse cos catins que temos para formar sulfuro de bario ou sulfuro de
ferro(II). Se consultamos a tboa 7-1 vemos que s insoluble o sulfuro de ferro(II) que ser o precipitado B:
Precipitado B = sulfuro de ferro(II)
Se filtramos eliminamos este precipitado e na disolucin s temos ins Ba2+.
Ao engadir sulfato de sodio estamos engadindo ins sulfato, que resultan da ionizacin deste sal soluble: Na2SO4 2
Na+ + SO42. Os ins sulfato forman cos ins bario un composto insoluble, o sulfato de bario, que ser o precipitado
branco C:
Precipitado C = sulfato de bario.
43. A solubilidade do cromato de prata [tetraoxocromato(VI) de prata] 0,00435 g/100 ml. a) Calcula
o producto de solubilidade do dito sal. b) Deduce se se formar precipitado cando se mesturan 20
ml de cromato de sodio [tetraoxocromato(VI) de sodio] 0,8 M con 300 ml de nitrato de prata
[trioxonitrato(V) de prata] 0,5 M. (Selectividade COU. Set-99)
Resolucin:
a) Mr(Ag2CrO4) = 108 2 + 52 + 16 4 = 332
0,00435 g 1 mol
s =
= 1,31 10 4 mol/l
0,1 l
332 g
Ag2CrO4(s) ' 2 Ag+(ac) + CrO42(ac)
c o)
c eq)
c
c-s
0
2s
0
s
Ks = [Ag+]2 [CrO42] = (2s)2 s = 4s3 = 4(1,31104) = 8,991012

b) O cromato de sodio un sal soluble que se ioniza totalmente:
Na2CrO4(s) 2 Na+(ac) + CrO42(ac)
0,8 mol
n de moles de Na2CrO4 = n de moles de CrO42 = 0,02 l
= 0,016 mol
1l
O nitrato de prata un sal soluble que se ioniza totalmente:
AgNO3(s) Ag+(ac) + NO3(ac)
0,5 mol
n de moles de AgNO3 = n de moles de Ag+ = 0,3 l
= 0,15 mol
1l
Supoendo volumes aditivos, o volume final V = 0,02 + 0,3 = 0,32 l
Calculamos a concentracin dos ins presentes no equilibrio de solubilidade do cromato de prata:
0,016 mol
[CrO42]=
= 0,05 M
0,32 l
AUTORA
PAXINA
148
EXERCICIOS RESOLTOS
0,15 mol
= 0,5 M
0,32 l
[Ag+]2 [CrO42] = 0,52 0,05 = 0,0125
Comparando con Ks, vemos que 0,0125 > Ks, entn frmase precipitado de cromato de prata.
[Ag+] =
44. A 2 litros dunha disolucin que contn 20 g de Sr2+ e 2,0 mg de Ba2+, engdeselle progresivamente
cido sulfrico diludo para conseguir a precipitacin fraccionada dos dous ins. Despois de
consultar a tboa 5-2, calcula cl ser a concentracin do primeiro catin que precipita, no intre
en que empeza a precipitar o segundo in.
Resolucin:
En primeiro lugar, calculamos a concentracin dos catins que temos en disolucin:
[Sr2+] =
20 g Sr 2 + 1 mol Sr 2 +
= 0,11 mol/l
2l
88 g Sr 2+
[Ba2+] =
0,002 g Ba 2 + 1 mol Ba 2 +
= 7,3 10 6 mol/l
2+
2l
137 g Ba
Ao engadir cido sulfrico a unha disolucin que contn ins Sr2+ e Ba2+, existe a posibilidade de que se
formen dous compostos insolubles: o sulfato de bario e o sulfato de estroncio. Se formulamos os equilibrios
para os dous sales, podemos obter a concentracin de ins sulfato necesaria para que precipite cada sal:
SrSO4(s) ' Sr2+ + SO42
Ks = [Sr2+] [SO42]
2,8107 = 0,11 [SO42]
[SO42] = 2,5106 mol/l Valor mximo para a disolucin saturada de SrSO4.
Cando [SO42] > 2,5106 mol/l comeza a precipitar o sulfato de estroncio.
BaSO4(s) ' Ba2+ + SO42
Ks = [Ba2+] [SO42]
1,11010 = 7,3106 [SO42]
[SO42] = 1,5105 mol/l Valor mximo para a disolucin saturada de BaSO4.
Cando [SO42] > 1,5105 mol/l comeza a precipitar o sulfato de bario.
Como o sulfato de estroncio necesita menos concentracin de sulfato para comezar a sa precipitacin, os
ins Sr2+ sern os que precipiten en primeiro lugar e os ins Ba2+ os que precipiten en segundo lugar.
Cando comezan a precipitar os in Ba2+, sabemos que [SO42] > 1,5105 mol/l, entn podemos calcular a
concentracin dos ins Sr2+ que quedan na disolucin:
Ks = [Sr2+] [SO42]
2,8107 = [Sr2+] 1,5105
[Sr2+] = 0,019 mol/l
45. O hidrxido de calcio pouco soluble na auga. Dispoemos de 100 ml de disolucin saturada de
hidrxido de calcio en equilibrio con hidrxido de calcio slido. Indica cmo vara a masa de
slido se se engadise: a) auga, b) unhas gotas de hidrxido de sodio concentrado, c) cido
clorhdrico, d) unhas gotas de disolucin concentrada de cloruro de sodio, e) disolucin de cloruro
de calcio concentrada.
Resolucin:
Imos contestar s cuestins aplicando o principio de Le Chatelier ao equilibrio de solubilidade do hidrxido de calcio
slido cos seus ins:
Ca(OH)2(s) ' Ca2+(ac) + 2 OH(ac)
AUTORA
PAXINA
149
EXERCICIOS RESOLTOS
a) Se engadimos auga a concentracin dos ins dimine e o equilibrio desprazarase cara dereita. Entn, a cantidade
de slido dimine.
b) Se engadimos hidrxido de sodio concentrado, este ionzase: NaOH Na+ + OH, aumenta a concentracin de
ins OH no equilibrio do hidrxido de calcio, que se desprazar cara esquerda. Polo tanto, aumenta a cantidade de
slido. o efecto do in comn.
c) Se se engade cido clorhdrico, engdense ins H+ que proceden da ionizacin do cido: HCl H+ + Cl. Os ins
H+ reaccionarn con ins OH para producir auga (H+ + OH H2O), polo que dimine a concentracin de ins OH,
o que fai que o equilibrio se desprace cara dereita. As, a cantidade de slido dimine.
d) Se se engaden unhas gotas de disolucin concentrada de cloruro de sodio a cantidade de slido non vara porque
os ins procedentes deste sal (Na+ e Cl) non afectan ao equilibrio de solubilidade do hidrxido de calcio.
e) Se se engade unha disolucin de cloruro de calcio concentrada, estamos engadindo un in comn, o Ca2+, que
procede da ionizacin deste sal: CaCl2 Ca2+ + 2 Cl. Neste caso a concentracin de ins Ca2+ aumenta e o equilibrio
de solubilidade do hidrxido de calcio desprazarase cara esquerda (efecto do in comn). A cantidade de slido
aumenta.
46. Desxase recuperar a prata contida nun litro de disolucin 0,1 M de Ag+ mediante a adicin de
cido clorhdrico e a precipitacin desta como cloruro de prata (sal pouco soluble cun Kps = 1010).
Indica o procedemento que se debe seguir para a precipitacin e separacin do sal insoluble
formado, describindo o material empregado. Admitindo que toda a prata se retira da disolucin,
cal sera a cantidade terica de cloruro de prata que poderas obter? (Selectividade COU. Set-91)
Resolucin:
Temos un litro de disolucin 0,1 M de Ag+ que queremos precipitar en forma de AgCl. Colocamos a disolucin nun
vaso de precipitados e engadmoslle cido clorhdrico cunha pipeta ata que vexamos que ao engadir cido xa non se
forma precipitado. A continuacin podemos separar o precipitado formado mediante unha filtracin por gravidade ou
mediante unha filtracin ao baleiro:
Filtracin por gravidade: preparamos un papel de filtro e colocmolo nun funil de xeito que quede 1 cm
por debaixo do bordo do funil. Humedecemos o filtro con auga para que se pegue s paredes. O funil
suxitase cun aro a un soporte, e debaixo del colocamos un vaso de precipitados. Con axuda dunha
varia de vidro, faise pasar o contido do vaso ao funil, pouco a pouco. Ao finalizar, se quedase
precipitado no vaso, este arrastrarase cun pouco de auga. Rematariamos sacando o filtro, dobrndoo
sobre si mesmo, e deixndoo secar ao aire.
Filtracin ao baleiro: colcase un buchner unido a un kitasato a travs do tapn de goma furado e
conctase o kitasato bomba de baleirado. Ponse un papel de filtro que cubra por completo os orificios
da placa do buchner, pero de dimetro lixeiramente inferior a esta; e humedcese para que se pegue. Con
axuda da varia de vidro, psase o contido do vaso ao buchner. Ao finalizar, se quedase precipitado no
vaso, este arrastrarase cun pouco de auga. Rematamos sacando o filtro, dobrndoo sobre si mesmo, e
deixndoo secar ao aire.
Se toda a prata se retirase da disolucin, teriamos tantos moles de AgCl como de Ag+ haba na disolucin,
polo tanto:
Mr(AgCl) = 108 + 36 = 144
0,1 mol Ag + 1 mol AgCl 144 g AgCl
= 14,4 g AgCl
1L
1 mol Ag + 1 mol AgCl
47. Mestranse 50 ml de disolucin de cloruro de calcio 0,2 M con 50 ml de disolucin de carbonato

de sodio 0,4 M. Xustifique a formacin dun precipitado se Kps para o carbonato de calcio vale
AUTORA
PAXINA
150
EXERCICIOS RESOLTOS
4,8109. Describe as operacins que se deben realizar para a separacin do precipitado, as como
o material que empregaras. (Selectividade COU. Xu-92)
Resolucin:
O posible precipitado que se formar ao mesturar cloruro de calcio con carbonato de sodio ser carbonato de calcio:
CaCO3 ' Ca2+ + CO32 Ks = [Ca2+] [CO32] = 4,8109
O cloruro de calcio un sal soluble que se ioniza totalmente liberando ins Ca2+:
CaCl2(s) Ca2+(ac) + 2 Cl(ac)
0,2 mol
= 0,010 mol Ca2+
n de moles de CaCl2 = n de moles de Ca2+ = 0,05 L
1L
O carbonato de sodio un sal soluble que se ioniza totalmente liberando ins CO32:
Na2CO3(s) 2 Na+(ac) + CO32(ac)
0,4 mol
n de moles de Na2CO3 = n de moles de CO32 = 0,05 L
= 0,020 mol CO32
1L
Supoendo volumes aditivos, o volume final V = 0,05 + 0,05 = 0,10 L
Calculamos a concentracin dos ins presentes no equilibrio de solubilidade do sal insoluble:
0,010 mol
[Ca2+]=
= 0,1 M
0,10 L
0,020 mol
[CO32] =
= 0,2 M
0,10 L
[Ca2+] [CO32] = 0,1 0,2 = 0,02
Comparando con Ks vemos que 0,02 > Ks, entn frmase precipitado de carbonato de calcio.
Para separar o precipitado pdese facer unha filtracin por gravidade ou unha filtracin ao baleiro:
por debaixo do extremo do funil. Humedecemos o filtro con auga para que se pegue s paredes. O funil
suxitase cun aro ao soporte e debaixo colocamos un vaso de precipitados. Con axuda dunha varia de
vidro, faise pasar o contido do vaso ao funil, pouco a pouco. Ao finalizar, se quedase precipitado no
vaso, este arrastrarase cun pouco de auga. Rematariamos sacando o filtro, dobrndoo sobre si mesmo, e
da placa do Buchner, pero de dimetro lixeiramente inferior a esta. Humedcese para que se pegue e con
48. Indica se se formar ou non precipitado ao engadir a 1 litro de disolucin 0,1 M de AgNO3, un
litro de disolucin 0,1 M de HCl. KsAgCl(25 C ) = 1,71010. No caso de que se formase precipitado,
como o separaras no laboratorio do resto da disolucin? Descrbeo detalladamente, nomeando e
debuxando o material empregado. (Selectividade COU. Set-96)
Resolucin:
O posible precipitado que se formar ao mesturar nitrato de prata con cido clorhdrico ser de cloruro de prata:
AgCl(s) ' Ag+(ac) + Cl(ac) Ks = [Ag+] [Cl] = 1,71010
O nitrato de prata un sal soluble que en disolucin se ioniza totalmente liberando ins Ag+:
AgNO3(s) Ag +(ac) + NO3(ac)
0,1 mol
n de moles de AgNO3 = n de moles de Ag + = 1 L
= 0,1 mol Ag +
1L
O cido clorhdrico un cido forte que en disolucin se ioniza totalmente liberando ins Cl:
HCl(g) H+(ac) + Cl (ac)
AUTORA
PAXINA
151
EXERCICIOS RESOLTOS
0,1 mol
= 0,1 mol Cl
1L
Supoendo volumes aditivos, o volume final V = 1 + 1 = 2 L
0,1 mol
= 0,05 M
[Ag +]=
2L
0,1 mol
= 0,05 M
[Cl ] =
2L
[Ag +] [Cl ] = 0,05 0,05 = 2,5103
Comparando con Ks, vemos que 2,5103 > Ks, entn frmase precipitado de cloruro de prata.
n de moles de HCl = n de moles de Cl = 1 L
Para separar o precipitado pdese facer unha filtracin por gravidade ou unha filtracin ao baleiro:
Esquema 5-2 + Esquema 5-1
49. Define a constante do producto de solubilidade e xustifica a disolucin de: a) un precipitado de

hidrxido de magnesio por adicin de cido clorhdrico; b) un precipitado de carbonato de calcio
por adicin de cido ntrico diludo; c) un precipitado de cloruro de prata por adicin de
amonaco acuoso. (Selectividade COU. Xu-92)
Resolucin:
Se non hai ningn sal totalmente insoluble, sempre existir unha pequena parte de sal disolto que se
encontra totalmente ionizado e en equilibrio co sal slido que contina sen disolver. Representando o sal
insoluble como AnBm, o equilibrio establecido entre o sal e os seus ins en disolucin pdese expresar
segundo:
AnBm(s) ' n A m+ (ac) + m B n (ac)

A constante para este equilibrio vir expresada en funcin da concentracin dos ins en disolucin. Recibe o nome de
producto de solubilidade, Ks ou Kps:
] [ ]
n
Ks = A m+ Bn
a) Un precipitado de hidrxido de magnesio estar en equilibrio cos seus ins en disolucin:

Mg(OH)2 (s) ' Mg2+(ac)+ 2 OH(ac)
Este precipitado dislvese mediante a adicin de cido clorhdrico porque o cido libera ins H+:
HCl H+ + Cl
Os ins H+ que proceden do cido combinaranse cos ins OH para formar auga . A concentracin de ins OH
presente no equilibrio de solubilidade do hidrxido de magnesio dimine e o equilibrio desprzase cara dereita ata
que todo o precitado se disolve.
b) O precipitados de carbonato de calcio estar en equilibrio cos seus ins en disolucin:
CaCO3 (s) ' Ca2+(ac) + CO32(ac)
AUTORA
PAXINA
152
EXERCICIOS RESOLTOS
O cido ntrico ionzase liberando ins H+:

HNO3 H+ + NO3
Ao engadir cido ntrico ao precipitado de carbonato de calcio os seus ins H+ combnanse cos anins carbonato para
formar cido carbnico, desprazando o equilibrio cara dereita. Ademais, o cido carbnico inestable e
descomponse segundo: H2CO3(ac) CO2(g) + H2O(l)
Como o CO2 un gas, escaparase do recipiente e favorecer o desprazamento do equilibrio cara dereita por
diminucin da concentracin do in carbonato.
As, establcense os seguintes equilibrios simultneos e desprazados cara dereita:
CaCO3(s) ' Ca2+(ac) + CO32(ac)
CO32(ac) + 2 H+(ac) ' H2CO3(ac)
H2CO3(ac) CO2(g) + H2O(l)
c) Un precipitado de cloruro de prata estar en equilibrio cos seus ins en disolucin:
Ao engadirlle amonaco acuoso, este combinarase co in Ag+ para formar un in complexo que queda en disolucin:
Ag+(ac) + 2 NH3(ac) [Ag(NH3)2]+(ac)
Como resultado, a concentracin de in Ag+ dimine, o equilibrio de solubilidade do cloruro de prata

desprzase cara dereita e o precipitado dislvese.
50. Cando a unha disolucin acuosa de cloruro de magnesio se lle engade outra de hidrxido de sodio,
frmase un precipitado branco. A continuacin, se se lle engade unha disolucin de cido
clorhdrico, o precipitado dislvese. Explica estes feitos, escribindo as reaccins correspondentes a
ambos procesos. (Selectividade COU. Set-92)
Resolucin:
Se temos unha disolucin de cloruro de magnesio, teremos ins Cl e ins Mg2+:
MgCl2 Ca2+ + 2 Cl
Se lle engadimos a esta disolucin outra de hidrxido de sodio, estamos engadindo ins OH e ins Na+:
NaOH Na+ + OH
Con estes ins pdense formar os sales: NaCl e Mg(OH)2. Destes dous sales s insoluble o hidrxido de magnesio,
entn o precipitado branco formado hidrxido de magnesio.
O precipitado de hidrxido de magnesio estar en equilibrio cos seus ins en disolucin:

Mg(OH)2 (s) ' Mg2+(ac)+ 2 OH(ac)
Este precipitado dislvese mediante a adicin de cido clorhdrico porque o cido libera ins H+:
HCl H+ + Cl
Os ins H+ que proceden do cido combinaranse cos ins OH para formar auga . A concentracin de ins OH
presente no equilibrio de solubilidade do hidrxido de magnesio dimine e o equilibrio desprzase cara dereita ata
que todo o precitado se disolve.
51. Para que serve un funil buchner? E un matraz kitasato? Fai un esquema da montaxe para a
utilizacin de ambos. (Selectividade COU. Xu-95)
Resolucin:
Un funil buchner serve para facer filtracins ao baleiro e un matraz kitasato tamn. Para a sa utilizacin, colcase o
funil buchner unido ao matraz kitasato a travs dun tapn de goma furado, e conctase o kitasato a unha bomba de
baleirado. Ponse un papel de filtro que cubra por completo os orificios da placa do buchner, pero de dimetro
lixeiramente inferior mesma.
Esquema 5-1
52. Que precipitado se forma ao mesturar unha disolucin de dicloruro de calcio a 50 C cunha
disolucin de trioxocarbonato(IV) de sodio (carbonato de sodio) moi concentrada e en exceso?
Escribe a reaccin que ten lugar. Describe o procedemento para illar no laboratorio o precipitado
AUTORA
PAXINA
153
EXERCICIOS RESOLTOS
da sa disolucin de orixe. Debuxa e nomea o material empregado. Como se podera disolver o

precipitado? Razao. (Selectividade COU. Xu-97 e Xu-99)
Resolucin:
Se temos unha disolucin de cloruro de calcio, teremos ins Cl e ins Ca2+:
CaCl2 Ca2+ + 2 Cl
Se lle engadimos a esta disolucin outra de carbonato de sodio, estamos engadindo ins CO32 e ins Na+:
Na2CO3 2 Na+ + CO32
Con estes ins pdense formar os sales: NaCl e CaCO3. Destes dous sales s insoluble o carbonato de calcio, entn
o precipitado formado carbonato de calcio.
Cando se forma este precipitado temos o equilibrio:
A reaccin que ten lugar ser:
CaCl2(ac) + Na2CO3(ac) CaCO3(s) + 2 NaCl(ac)

Para illar no laboratorio o precipitado pdese facer unha filtracin por gravidade ou unha filtracin ao baleiro:

Para disolver o precipitado de carbonato de calcio podemos engadir cido ntrico diludo que se ioniza liberando ins
H+:
HNO3 H+ + NO3
Os ins H+ combnanse cos anins carbonato para formar cido carbnico, desprazando o equilibrio de solubilidade
do carbonato de calcio cara dereita. Ademais, o cido carbnico inestable e descomponse segundo: H2CO3(ac)
CO2(g) + H2O(l)
Como o CO2 un gas, escaparase do recipiente e favorecer o desprazamento do equilibrio cara dereita por
diminucin da concentracin do in carbonato.
As, establcense os seguintes equilibrios simultneos e desprazados cara dereita:
CO32(ac) + 2 H+(ac) ' H2CO3(ac)
53. Describe unha reaccin de precipitacin que teas realizado no laboratorio. Fai un esquema do
material e explica o modo de utilizalo. Escribe a reaccin que se produce. Como calcularas o
rendemento desta? (Selectividade COU. Xu-00)
Resolucin:
No laboratorio fxose a precipitacin do ioduro de chumbo, composto insoluble que se obtivo ao mesturar
unha disolucin de KI con outra de Pb(NO3)2 segundo a reaccin:
AUTORA
PAXINA
154
EXERCICIOS RESOLTOS
Pb(NO3)2 (ac) + 2 KI (ac) PbI2 (s) + 2 KNO3 (ac)

Para facer a reaccin cllese cunha probeta a disolucin KI e depostase nun vaso de precipitados. Coa
probeta limpa cllese a disolucin de Pb(NO3)2 que se mestura coa anterior no vaso de precipitados. Cando
xa se obtivo o precipitado separase mediante unha filtracin por gravidade ou mediante unha filtracin ao
baleiro.
suxeitase cun aro ao soporte e debaixo colocamos un vaso de precipitados. Con axuda dunha varia de
vaso, este arrastrarase cun pouco de auga. Remataramos sacando o filtro, dobrndoo sobre si mesmo, e
da placa do Buchner, pero de dimetro lixeiramente inferior mesma. Humedcese para que se pegue e
con axuda da varia de vidro, psase o contido do vaso ao buchner. Ao finalizar, se quedase precipitado
no vaso, este arrastrarase cun pouco de auga. Remataramos sacando o filtro, dobrndoo sobre si
mesmo, e deixndoo secar ao aire.
Para calcular o rendemento desta precipitacin debemos separar do filtro o precipitado obtido e pesalo (despois de
deixalo secar). A partir dos volumes e concentracins das disolucins mesturadas podemos coecer a cantidade
terica de PbI2 que se debera obter, supoendo que precipitase todo. O rendemento ser:
cantidade obtida
% rendemento =
100
cantidade terica
54. Explica detalladamente cmo obteras no laboratorio un precipitado de carbonato de calcio

[trioxocarbonato(IV) de calcio] a partir de dicloruro de calcio e de carbonato de sodio
[trioxocarbonato(IV) de sodio]. Escribe a ecuacin da reaccin que ten lugar. Describe o material
utilizado. Como se calculara o rendemento do proceso? (Selectividade COU. Set-02)
Resolucin:
Para obter un precipitado de carbonato de calcio no laboratorio, temos que coller cunha probeta unha cantidade
coecida de disolucin de carbonato de sodio e botala nun vaso de precipitados. A continuacin, engadmoslle
disolucin de cloruro de calcio: ata que non se observe aparicin de mis precipitado, ou ben, a cantidade
estequiomtrica necesaria para que se complete a reaccin.
A reaccin que ten lugar ser:

Xa obtido o precipitado, hai que illalo, por exemplo cunha filtracin por gravidade: preparamos un papel de filtro e
colocmolo nun funil de xeito que quede 1 cm por debaixo do extremo do funil. Humedecemos o filtro con auga para
que se pegue s paredes. O funil suxitase cun aro ao soporte e debaixo colocamos un vaso de precipitados. Con
axuda dunha varia de vidro, faise pasar o contido do vaso ao funil, pouco a pouco. Ao finalizar, se quedase
precipitado no vaso, este arrastrarase cun pouco de auga. Rematariamos sacando o filtro, dobrndoo sobre si mesmo,
e deixndoo secar ao aire.
Para calcular o rendemento desta precipitacin debemos separar do filtro o precipitado obtido (xa seco) e pesalo. A
partir dos volumes e concentracins das disolucins mesturadas podemos coecer a cantidade terica de CaCO3 que
se debera obter, supoendo que precipitase todo. O rendemento ser:
cantidade obtida
100
% rendemento =
cantidade terica
AUTORA
PAXINA
155
EXERCICIOS RESOLTOS
Para que serve un funil buchner? E un matraz kitasato? Fai un esquema de montaxe para a sa
utilizacin. En que se diferencia o matraz kitasato do matraz erlenmeyer? (Xu-96)
Resolucin:
Un funil buchner serve para facer filtracins ao baleiro e un matraz kitasato tamn. Para a sa utilizacin, colcase o
lixeiramente inferior a esta.
Esquema 5-1
O matraz kitasato difernciase do erlenmeyer en que o kitasato ten unha sada lateral que non ten o erlenmeyer.
Para o sistema en equilibrio: Xe(g) + 2 F2(g) ' XeF4(g), H = 218 kJ. Indica razoadamente qu
efecto ter sobre a porcentaxe de conversin de Xe(g) en XeF4(g):
a) Aumentar o volume do recipiente.
b) Engadir F2(g).
c) Diminur a temperatura do sistema.
d) Comprimir o sistema. (Set-96)
Resolucin:
Xe(g) + 2 F2(g) ' XeF4(g) H = 218 kJ
contrarrestar a dita modificacin. Segundo este principio:
a) Se se aumenta o volume do recipiente, a presin total dimine. O equilibrio tende a contrarrestar a

nmero de moles de gas, neste caso, cara esquerda. Ao desprazarse o equilibrio cara esquerda, a
porcentaxe de conversin de Xe en XeF4 dimine (hai menos Xe convertido en XeF4).
b) Se se engade fluor, o equilibrio tende a contrarrestar a modificacin desprazndose cara a onde consume fluor,
entn cara dereita. Ao desprazarse o equilibrio cara dereita, a porcentaxe de conversin de Xe en XeF4 aumenta
(hai mis Xe convertido en XeF4).
c) Se dimine a temperatura exterior, o equilibrio desprazarase cara a onde desprende calor, tratando de
contrarrestar o efecto do arrefriamento, dicir, no sentido exotrmico ou cara dereita neste caso. Ao
desprazarse o equilibrio cara dereita, a porcentaxe de conversin de Xe en XeF4 aumenta.
d) Se se comprime o sistema, aumenta a presin total. O equilibrio tende a contrarrestar a modificacin
desprazndose cara a onde dimine a presin, polo tanto, cara a onde hai menor nmero de moles de gas,
cara dereita neste caso. Ao desprazarse o equilibrio cara dereita, a porcentaxe de conversin de Xe en
XeF4 aumenta.
Nun matraz dun litro introdcense 0,1 mol de PCl5(g) e quntanse a 250 C. Unha vez acadado o
equilibrio, o grao de disociacin do PCl5(g) en PCl3(g) e Cl2(g) 0,48. Calcula:
a) O nmero de moles de cada compoente no equilibrio.
b) A presin no interior do matraz.
AUTORA
PAXINA
156
EXERCICIOS RESOLTOS
c) O valor de Kc. (Xu-97)

Resolucin:
PCl 5(g) ' PCl3 (g) + Cl2(g)
no)
0,1
0
0
neq) 0,1 x
x
x

n de moles iniciais
x
0,48 =
0,1
x = 0,048 mol
Obtemos os moles de cada compoente no equilibrio:
nPCl3 = nCl2 = x = 0,048 mol
nPCl5 = 0,1 x = 0,1 0,048 = 0,052 mol
b) No equilibrio temos tres gases, PCl5, PCl3 e Cl2, responsables da presin. Calculamos o nmero total de moles de
gas para determinar a presin:
T = 250 + 273 = 523 K

nPCl5 + nPCl3 + nCl2 = 0,052 + 0,048 + 0,048 = 0,148 mol de gas
PV=nRT
n R T 0,148 0,082 523
P=
=
= 6,3 atm
V
1
c) K c =
[Cl 2 ] [PCl 3 ] = 0,048 0,048 = 0,044

[PCl 5 ]
0,052
A 25 C o producto de solubilidade dunha disolucin acuosa saturada de difluoruro de bario vale 2,4105.
Calcula: a) A solubilidade do sal, expresada en g/l. b) A solubilidade do sal, nunha disolucin 0,1 M de dicloruro
de bario mesma temperatura, expresada en g/l. (Xu-97)
Resolucin:
a) Formulamos o equilibrio de solubilidade para o BaF2:
BaF2(s) ' Ba2+(ac) + 2 F(ac)
co )
ceq)
c
cs
0
s
0
2s

Ks = [Ba2+] [F]2 = s (2s)2 = 4s3
Ks = 4s3 2,4105 = 4s3 s =
s = 1,8102 mol/l
Mr(BaF2) = 137 + 19 2 = 175
mol 175 g
s = 1,8 10 2
= 3,15 g/l
l 1 mol
2,4 10 5
4
b) Nunha disolucin 0,1 M de BaCl2 temos este sal soluble totalmente disociado en ins:
AUTORA
PAXINA
157
EXERCICIOS RESOLTOS
BaCl2 (s) Ba2+(ac) + 2 Cl(ac)

A concentracin de ins Ba2+ (in comn co difluoruro de bario) procedentes do dicloruro de bario a mesma que a
concentracin do dito sal, 0,1 M. A presencia destes ins modificar o equilibrio de solubilidade do difluoruro de
bario facendo que dimina a sa solubilidade:
BaF2(s) ' Ba2+(ac) + 2 F(ac)
c o)
c eq)
c
cs
0
s
0,1
0,1 + 2s
Ks = [Ba2+] [F]2 = s (0,1 + 2s)2

Se a solubilidade anda menor que na auga (1,8102 mol/l), pdese facer a aproximacin: 0,1 + 2s = 0,1
Ks = s (0,1)2
2,4105 = 0,01 s s = 2,4103 mol/l
Mr(BaF2) = 137 + 19 2 = 175
mol 175 g
s = 2,4 10 3
= 0,42 g/l
l 1 mol
O producto de solubilidade do tetraoxosulfato(VI) de bario [sulfato de bario] de 1,4109. Calcula cntos gramos
deste sal se disolvern: a) en 200 ml de auga pura; b) en 200 ml dunha disolucin 0,1 M de tetraoxosulfato(VI) de
sodio [sulfato de sodio]. Razoa os resultados. (Set-97)
Resolucin:
a) Formulamos o equilibrio de solubilidade para o BaSO4:
BaSO4 (s) ' Ba2+(ac) + SO42(ac)
co )
ceq)
c
cs
0
s
0
s

Ks = [Ba2+] [SO42] = s s = s2
Ks = s2 1,4109 = s2
s = 3,7105 mol/l
Mr(BaSO4) = 137 + 32 + 16 4 = 233
mol 233 g
s = 3,7 10 5
= 8,6103 g/l
l 1 mol
Coecida a solubilidade en g/l podemos calcular a cantidade de sulfato de bario que se pode disolver en 200 ml de
auga (0,2 litros):
g
8,6 10 3 0,2 L = 1,7103 g
L
b) Nunha disolucin 0,1 M de Na2SO4 temos este sal soluble totalmente disociado en ins:
Na2SO4 (s) 2 Na+(ac) + SO42(ac)
A concentracin de ins SO42 (in comn co sulfato de bario) procedentes do sulfato de sodio a mesma que a
concentracin do dito sal, 0,1 M. A presencia destes ins modificar o equilibrio de solubilidade do sulfato de bario, o
que fai que dimina a sa solubilidade:
BaSO4 (s) ' Ba2+(ac) + SO42(ac)
c o)
c eq)
c
cs
0
s
0,1
0,1 + s
Ks = [Ba2+] [SO42] = s (0,1 + s)

Se a solubilidade anda menor que na auga (3,7105 mol/l), pdese facer a aproximacin: 0,1 + s = 0,1
Ks = s 0,1
1,4109 = 0,1 s s = 1,4108 mol/l
Mr(BaSO4) = 137 + 32 + 16 4 = 233
AUTORA
PAXINA
158
EXERCICIOS RESOLTOS
mol 233 g
= 3,3106 g/l
l 1 mol
Coecida a solubilidade en g/l podemos calcular a cantidade de sulfato de bario que se pode disolver nos 200 ml da
disolucin:
g
3,3 10 6 0,2 L = 6,6107 g
L
Obsrvase como a presencia dun in comn fai que dimina a solubilidade.
s = 1,4 10 8
Sabendo que o producto de solubilidade do AgCl 1,71010 a 25 C. a) Calcula se se formar precipitado cando
engadimos a 1 litro de disolucin 0,01 M de AgNO3, medio litro de disolucin 0,1 M de NaCl. b) Cal deber ser
a concentracin de cloruro de sodio para que non precipite o AgCl? (Xu-98)
Resolucin:
a) Comezamos por formular o equilibrio de solubilidade para o cloruro de prata:
AgCl(s) ' Ag+(ac) + Cl(ac) Ks = [Ag+] [Cl] = 1,71010
O nitrato de prata un sal soluble que en disolucin se ioniza totalmente liberando ins Ag+:
0,01 mol
= 0,01 mol Ag +
n de moles de AgNO3 = n de moles de Ag + = 1 L
1L
O cloruro de sodio un sal soluble que en disolucin se ioniza totalmente liberando ins Cl:
NaCl(s) Na+(ac) + Cl (ac)
0,1 mol
n de moles de NaCl = n de moles de Cl = 0,5 L
= 0,05 mol Cl
1L
Supoendo volumes aditivos, o volume final V = 1 + 0,5 = 1,5 L
0,01 mol
= 6,7103 M
[Ag +]=
1,5 L
0,05
mol
= 0,033 M
[Cl ] =
1,5 L
[Ag +] [Cl ] = 6,7103 0,033 = 2,2104
Comparando con Ks, vemos que 2,2104 > Ks, entn frmase precipitado de cloruro de prata.
b) Para que non precipite AgCl o producto das concentracins dos dous ins debe ser igual ao producto de
solubilidade:
[Ag+] [Cl] = 1,71010
Se a concentracin de Ag+ 6,7103 mol/l na disolucin final, podemos calcular a concentracin de ins cloruro
necesaria para que non se forme precipitado:
6,7103 [Cl] = 1,71010
[Cl] = 2,5108 mol/l

Calculamos os moles de ins cloruro que hai nos 1,5 litros da disolucin que sern os que haba no medio litro do
cloruro de sodio de partida:
2,510 8 mol
1,5 L = 3,75 10 -8 mol NaCl
1L
As coecemos a concentracin da disolucin de NaCl mesturada, necesaria para que non houbese precipitado:
3,75 10 -8 mol
[NaCl ] =
= 7,5108 M
0,5 L
Para que se emprega no laboratorio un matraz kitasato? Fai un esquema dunha montaxe no que se demostre a
sa utilizacin. Nomea tamn o resto dos elementos nesa montaxe. (Xu-98)
Resolucin:
AUTORA
PAXINA
159
EXERCICIOS RESOLTOS
O matraz kitasato emprgase para facer filtracins ao baleiro. Para a sa utilizacin, colcase o matraz kitasato unido
a un funil buchner a travs dun tapn de goma furado, e conctase o kitasato a unha bomba de baleirado. Sobre o
buchner ponse un papel de filtro que cubra por completo os orificios da placa do buchner, pero de dimetro
Esquema 5-1
Na reaccin de formacin do amonaco: N2(g) + 3 H2(g) ' 2 NH3(g) H = 46 kJ/mol. Explica

razoadamente en qu sentido se desprazar a reaccin:
a) Ao aumentar a temperatura.
b) Ao aumentar presin.
c) Ao diminur a concentracin de amonaco. (Xu-98)
Resolucin:
N2(g) + 3 H2(g) ' 2 NH3(g) H = 46 kJ/mol
Segundo o principio de Le Chatelier: cando nun sistema en equilibrio se modifica algn factor externo (presin,
temperatura ou concentracin), o sistema evoluciona desprazndose no sentido que tenda a contrarrestar a dita
modificacin. Segundo este principio:
a) Ao aumentar a temperatura exterior, o equilibrio desprazarase cara a onde absorbe calor, tratando de
contrarrestar o efecto do quentamento, dicir, no sentido endotrmico ou cara esquerda neste caso.
b) Ao aumentar a presin, o equilibrio tende a contrarrestar a modificacin desprazndose cara a onde dimine a
presin, polo tanto, cara a onde hai menor nmero de moles de gas ou cara dereita neste caso.
c) Ao diminur a concentracin de NH3 o equilibrio desprzase no sentido no que contrarreste esta

modificacin, polo tanto, no sentido no que produce mis NH3, dicir, desprzase cara dereita.
Calcula os valores de Kc e Kp a 250 C na reaccin de formacin do ioduro de hidrxeno, sabendo
que partimos de dous moles de I2 e catro moles de H2, obtendo tres moles de ioduro de hidrxeno.
O volume do recipiente de reaccin de dez litros. (Set-99)
Resolucin:
Comezamos por formular o equilibrio para a formacin dun mol de HI a partir das cantidades de partida:
I2(g) + H2(g) ' HI(g)
no)
2
4
0
2x
4x
2x
neq)
Sabemos que no equilibrio temos 3 moles de ioduro de hidrxeno, entn calculamos o valor de x:
2x = 3
x = 1,5 mol
Tendo en conta que o valor de x e que o volume do recipiente 10 litros, calculamos as concentracins no equilibrio:
[HI] = 3 mol = 0,3 mol/l
10 L
(2 x) mol 2 1,5
[I 2 ] =
=
= 0,05 mol/l
10 L
10
[H 2 ] = (4 x) mol = 4 1,5 = 0,25 mol/l
10 L
10
Agora xa podemos calcular a constante Kc:

Kc =
[HI]
[I 2 ] [H 2 ]1/2
1/2
0,3
= 2,7
0,05 0,251 / 2
1/ 2
Observando a relacin entre Kp e Kc:

AUTORA
PAXINA
160
EXERCICIOS RESOLTOS
Kp = Kc (R T)n
Vemos que como hai o mesmo nmero de moles nos reactivos que nos productos, a variacin do nmero de
moles de gas, n, cero, e como consecuencia:
Kp = Kc = 2,7
A constante de equilibrio da reaccin que se indica vale 0,022 a 200 C e 34,2 a 500 C. PCl5(g) '
PCl3(g) + Cl2(g). a) Indica se o PCl5 mis estable, dicir, se se descompn mis ou menos, a
temperatura alta ou a temperatura baixa. b) A reaccin de descomposicin do PCl5
endotrmica ou exotrmica? c) Corresponder maior ou menor enerxa de activacin
descomposicin ou formacin de PCl5? Razoa as contestacins. (Xu-00)
Resolucin:
PCl5(g) ' PCl3(g) + Cl2(g)
a) Observamos os valores da constante de equilibrio a diferentes temperaturas:
A 200 C K1 = 0,022
A 500 C K2 = 34,2
Vemos que cando aumenta a temperatura tamn o fai a constante de equilibrio, dicir, o equilibrio desprzase cara a
dereita polo aumento da temperatura.
Segundo esto ao aumentar a temperatura aumenta a cantidade de productos e dimine a de reactivos, entn o
PCl5 descomponse mis a temperaturas altas. O PCl5 mis estable a temperaturas baixas.
Se se aumenta a temperatura exterior, o equilibrio tende a contrarrestar variacin diminundo esa
temperatura, polo tanto desprzase cara a onde absorbe calor. Como neste caso o aumento de temperatura
fai que se desprace cara dereita, podemos conclur que a reaccin de descomposicin do PCl5
endotrmica.
Tamn poderiamos razoar tendo en conta a ecuacin de Vant Hoff, que permite calcular variacins da
constante de equilibrio (Kp) coa temperatura absoluta, supoendo que o valor de H non vara coa
temperatura (esto certo para pequenos intervalos de temperatura). As, se K1 a constante de equilibrio
temperatura T1, e K2 a constante temperatura T2, a ecuacin de Vant Hoff ser:
ln
1
H 1
K1
=

K2
R T1 T 2
Neste caso:
ln
0,022
1
H 1
3
34,2
8,31 10 473 773
H = 74,4 kJ > 0
A reaccin endotrmica.
c) Sabemos que hai unha relacin entre a enerxa de activacin da reaccin directa, neste caso a descomposicin do
PCl5, e a enerxa da reaccin inversa, neste caso a formacin do PCl5:
Ea(directa) Ea(inversa) = H
Ea(descomposicin) Ea(formacin) = H
Como H > 0 podemos conclur que:
Ea(descomposicin) > Ea(formacin)
AUTORA
PAXINA
161
EXERCICIOS RESOLTOS
Debuxa, esquematicamente, un funil Buchner, un matraz kitasato, un matraz erlenmeyer e un matraz aforado.
Explica para qu serve cada un deles. Dous deles acplanse para poder empregarse nunha operacin de
laboratorio. Di cles e en qu operacin. Debuxa o esquema correspondente. (Xu-00)
Resolucin:
Funil buchner: serve para facer filtracins ao baleiro.

Matraz kitasato: serve para facer filtracins ao baleiro.
Matraz erlenmeyer: serve para realizar reaccins nel.
Matraz aforado: serve para preparar disolucins.
Esquema 5-3
O funil buchner e o matraz kitasato acplanse para facer filtracins ao baleiro. Para a sa utilizacin, colcase o
Esquema 5-1
Tense unha disolucin acuosa de tetraoxocromato(VI) de potasio [cromato de potasio] e de cloruro de sodio, a
unhas concentracins de 0,1 mol/l e 0,05 mol/l, respectivamente. Engdese unha disolucin de trioxonitrato(V)
de prata [nitrato de prata]. Supoendo que o volume non vara: a) Determina, mediante os clculos pertinentes,
cl dos dous sales de prata precipitar en primeiro lugar. b) Calcula a concentracin do anin do sal mis soluble
ao comezar a precipitar o sal que precipita en segundo lugar. Datos: Constantes do producto de solubilidade a 25
C do cromato de prata e do cloruro de prata, respectivamente: 2,01012 e 1,71010. (Xu-00)
Resolucin:
a) O cromato de potasio un sal soluble que se ioniza totalmente:
K2CrO4(s) 2 K+(ac) + CrO42(ac)
[K2CrO4] = [CrO42]= 0,1 mol/l
O cloruro de sodio un sal soluble que se ioniza totalmente:
NaCl(s) Na+(ac) + Cl(ac)
[NaCl] = [Cl] = 0,05 mol/l
Engdese nitrato de prata. O nitrato de prata un sal soluble que en disolucin se ioniza totalmente liberando ins
Ag+:
Estes ins Ag+ poden formar, cos ins presentes na disolucin, dous posibles precipitados: Ag2CrO4 e AgCl.
Formulando o equilibrio de solubilidade e o producto de solubilidade para cada un, podemos determinar a cantidade
de in Ag+ que fara precipitar a cada sal:
Ag2CrO4(s) ' 2 Ag+(ac) + CrO42(ac)
Ks = [Ag+]2 [CrO42]
2,01012 = [Ag+]2 0,1
[Ag+] = 4,5106 mol/l
Precipitar cromato de prata cando: [Ag+] > 4,5106 mol/l

Ks = [Ag+] [Cl]
1,71010 = [Ag+] 0,05
[Ag+] = 3,4109 mol/l

Precipitar cloruro de prata cando: [Ag+] > 3,4109 mol/l
Dado que se necesita menor cantidade de Ag+ para que precipite o AgCl que para o Ag2CrO4, precipitar en
primeiro lugar o cloruro de prata.
AUTORA
PAXINA
162
EXERCICIOS RESOLTOS
b) O sal mis soluble dos dous o cloruro de prata (maior producto de solubilidade) e o seu anin o Cl. Cando
comeza a precipitar o sal que precipita en segundo lugar (cromato de prata) sabemos que [Ag+] = 4,5106 mol/l, entn
podemos calcular a concentracin de ins cloruro:
Ks = [Ag+] [Cl]
1,71010 = 4,5106 [Cl]
[Cl] = 3,8105 mol/l
Dado o seguinte equilibrio: 2 HI(g) ' H2(g) + I2(g), e tendo en conta que a reaccin endotrmica,
indica razoadamente cmo afectarn ao equilibrio as seguintes modificacins: a) Un aumento de
presin. b) Unha diminucin da temperatura. c) A adicin de hidrxeno. d) A adicin dun
catalizador. (Set-00)
Resolucin:
2 HI(g) ' H2(g) + I2(g) H > 0
a) Un aumento de presin total fara que o equilibrio, que tende a contrarrestar a modificacin, se
desprazase cara a onde dimine a presin, polo tanto, cara a onde hai menor nmero de moles de gas. Como
neste caso o nmero de moles de gas e igual en reactivos que en productos, un aumento de presin non
afectara a este equilibrio.
b) Unha diminucin da temperatura exterior fara que o equilibrio se desprazase cara a onde desprende calor, tratando
de contrarrestar o efecto do arrefriamento, dicir, no sentido exotrmico ou cara esquerda neste caso.
c) Unha adicin de hidrxeno fara que o equilibrio se desprazase no sentido no que contrarreste esta
adicin, entn desprazarase cara a onde consume hidrxeno: cara esquerda.
d) Unha adicin dun catalizador non altera as condicins de equilibrio do proceso, s fai que o equilibrio se
alcance en menos tempo, entn non afectara ao estado de equilibrio.
Nun matraz de 1 litro atpanse, en estado gasoso e a unha temperatura dada, hidrxeno, bromo e
bromuro de hidrxeno, e en equilibrio correspondente reaccin: H2(g) + Br2(g) ' 2 HBr(g), H
= 68 kJ. Indica cmo afectaran os seguintes cambios situacin de equilibrio e constante de
equilibrio: a) un aumento de temperatura; b) un aumento da presin parcial do HBr; c) un
aumento do volume do recipiente. (Xu-01)
Resolucin:
contrarrestar a dita modificacin. Vexamos cmo afectan os cambios que se citan a este equilibrio e a sa
constante:
a) Se aumenta a temperatura exterior, o equilibrio desprazarase cara a onde absorbe calor, tratando de
contrarrestar o efecto do quentamento, dicir, no sentido endotrmico ou cara esquerda neste caso. A
constante de equilibrio vara coa temperatura. Neste equilibrio ao aumentar a temperatura a constante de
equilibrio dimine, xa que o novo estado de equilibrio ten maior concentracin de reactivos (no
denominador da expresin da constante) e menor concentracin de productos (no numerador da constante).
AUTORA
PAXINA
163
EXERCICIOS RESOLTOS
b) Se aumenta a presin parcial de HBr aumenta a sa concentracin. O equilibrio tende a contrarrestar a

modificacin efectuada desprazndose cara a onde dimine a concentracin de HBr, polo tanto desprzase
cara esquerda. A constante de equilibrio non vara coas variacins de presin.
c) Se se aumenta o volume do recipiente, a presin total dimine. O equilibrio tende a contrarrestar a
nmero de moles de gas. Neste equilibrio o nmero de moles de reactivos o mesmo que de productos, polo
tanto non se despraza. A constante de equilibrio non vara co aumento de volume.
Describe unha reaccin de precipitacin que teas realizado no laboratorio. Debuxa o material e
explica o modo de utilizalo. Escribe a reaccin que ten lugar. Como calcularas o rendemento?
(Xu-01)
Resolucin:
No laboratorio fxose a precipitacin do ioduro de chumbo, composto insoluble que se obtivo ao mesturar
unha disolucin de KI con outra de Pb(NO3)2 segundo a reaccin:
Pb(NO3)2 (ac) + 2 KI (ac) PbI2 (s) + 2 KNO3 (ac)
Para facer a reaccin cllese cunha probeta a disolucin KI e depostase nun vaso de precipitados. Coa
probeta limpa cllese a disolucin de Pb(NO3)2 que se mestura coa anterior no vaso de precipitados. Cando
xa se obtivo o precipitado separase mediante unha filtracin por gravidade ou mediante unha filtracin ao
baleiro.
suxeitase cun aro ao soporte e debaixo colocamos un vaso de precipitados. Con axuda dunha varia de
vaso, este arrastrarase cun pouco de auga. Remataramos sacando o filtro, dobrndoo sobre si mesmo, e
da placa do Buchner, pero de dimetro lixeiramente inferior mesma. Humedcese para que se pegue e
con axuda da varia de vidro, psase o contido do vaso ao buchner. Ao finalizar, se quedase precipitado
no vaso, este arrastrarase cun pouco de auga. Remataramos sacando o filtro, dobrndoo sobre si
mesmo, e deixndoo secar ao aire.
Para calcular o rendemento desta precipitacin debemos separar do filtro o precipitado obtido e pesalo (despois de
deixalo secar). A partir dos volumes e concentracins das disolucins mesturadas podemos coecer a cantidade
terica de PbI2 que se debera obter, supoendo que precipitase todo. O rendemento ser:
cantidade obtida
% rendemento =
100
cantidade terica
A constante de equilibrio para a reaccin: H2(g) + CO2(g) ' H2O(g) + CO(g) es Kc = 1,6 a 986 C.
Un recipiente dun litro contn inicialmente unha mestura de 0,2 moles de H2; 0,3 moles de CO2;
0,4 moles de auga e 0,4 moles de CO a 986 C. a) Xustifica por qu esta mestura non est en
equilibrio. b) Se os gases reaccionan ata acadar o estado de equilibrio a 986 C, calcula as
concentracins finais. c) Calcula a presin inicial e a presin final da mestura gasosa. (Set-01)
Resolucin:
a) Podemos xustificar por qu a mestura non est en equilibrio se calculamos o cociente de reaccin:
H2(g) + CO2(g) ' H2O(g) + CO(g)
AUTORA
PAXINA
164
EXERCICIOS RESOLTOS
[H O] [CO] =
Q= 2
[H 2 ] [CO 2 ]
0,4 0 ,4
1 1 = 2,7
0,2 0 ,3
1 1
Como Kc = 1,60, entn Q > Kc e reaccin non est en equilibrio.

b) Dado que Q > Kc, a reaccin transcorrer no sentido no que dimina o valor de Q, ata que se iguale con
K, dicir, cara esquerda. Formulamos o equilibrio e resolvemos:
H2(g) + CO2(g) ' H2O(g) + CO(g)
no)
0,2
0,3
0,4
0,4
0,4 x 0,4 x
neq) 0,2 + x 0,3 + x
Kc =
[H 2 O] [CO]
[H 2 ] [CO 2 ]
0,4 x 0 ,4 x
1
1
1,6 =
0,2 + x 0,3 + x
1
1
(0,4 x) 2
1,6 =
0,6 x2 + 1,6x 0,064 = 0
(0,2 + x) (0,3 + x)
Ao resolver esta ecuacin de segundo grao, a nica solucin vlida x = 0,04 mol. As concentracins no equilibrio
sern:
0,4 x 0,4 0,04
[H2O] = [CO] =
=
= 0,36 mol/l
1
1
0,2 + x 0,2 + 0,04
[H2] =
=
= 0,24 mol/l
1
1
0,3 + x 0,3 + 0,04
[CO2] =
=
= 0,34 mol/l
1
1
c) Inicialmente hai 1,3 moles de gas (0,2 + 0,3 + 0,4 + 0,4) nun recipiente dun litro. Calculamos a presin
inicial, supoendo que estes gases se comportan como gases ideais:
PV=nRT
P 1 = 1,3 0,082 1259

P = 134 atm
Cando se acada o equilibrio, hai o mesmo nmero de moles de gas (0,36 + 0,36 + 0,24 + 0,34 = 1,3), entn a presin
final ser a mesma que a inicial: 134 atm.
Indica razoadamente nde se disolver con maior facilidade o cloruro de sodio: a) en auga ou
nunha disolucin acuosa de cloruro de potasio; b) en auga ou en benceno; c) por que sendo o
etanol un composto orgnico soluble en auga? Xustifcao brevemente. (Set-01).
Resolucin:
a) O cloruro de sodio un sal soluble que se disolver ben na auga dando un equilibrio desprazado cara a dereita:
NaCl(s) Na+(ac) + Cl(ac).
Nunha disolucin acuosa de cloruro de potasio hai ins cloruro e ins potasio procedentes da disociacin deste sal:
KCl(s) K+(ac) + Cl(ac). O in cloruro est presente no equilibrio de solubilidade do cloruro de sodio e, polo efecto
do in comn, diminuir a solubilidade do cloruro de sodio nesta disolucin. As, o cloruro de sodio disolverase con
mis facilidade na auga que nunha disolucin de cloruro de potasio.
AUTORA
PAXINA
165
EXERCICIOS RESOLTOS
b) O cloruro de sodio un composto inico e, como tal, dislvese ben en diolventes polares cos que os ins
poden establecer interacins capaces de esboroar a rede cristalina. A auga un disolvente polar, polo tanto o
cloruro de sodio dislvese ben na auga. Pola contra, o cloruro de sodio non se disolve en compostos
apolares como o benceno.
c) O etanol un composto orgnico que presenta grupos hidroxilo (OH) nas sas molculas. Pola presencia
dos grupos hidroxilo, entre as molculas de etanol establcense enlaces de hidrxeno, xa que un tomo
pequeno e electronegativo (o osxeno) est enlazado a un tomo de hidrxeno. Este tipo de enlace
intermolecular tamn se establece entre as molculas de auga. Debido a que as forzas intermoleculares do
soluto e do disolvente son similares, o etanol dislvese ben na auga.
Introdcense 0,2 moles de Br2(g) nun recipiente de 0,5 litros a 600 C, sendo o grao de disociacin,
nestas condicins, do 0,8%. Calcula as constantes de equilibrio Kc e Kp. (Xu-02)
Resolucin:
Br2(g) ' 2 Br(g)
no)
0,2
0
neq)
0,2 x
2x

(%) =
0,8 =
100
n de moles iniciais
x
100
0,2
x = 1,6103 mol
2
2 1,6 10 3
2x
0
,
5
0
,
5
[
Br]
=
=
Kc =
=
1,0104
[Br2 ] 0,2 x 0,2 1,6 10 3
0,5
0,5
2

Kp = Kc (R T)n
T = 600 + 273 = 873 K
Variacin do nmero de moles de gas:
n = 2 1 = 1
Kp = Kc (R T)n
Kp = 1,0104 (0,082 873)1 = 7,1103
Que operacins se poderan empregar no laboratorio para separar un precipitado dunha
disolucin que o contn? Descrbeas, debuxando os distintos tipos de material. Supn que o
precipitado trioxocarbonato(IV) de calcio [carbonato de calcio], como disolveras o dito
precipitado? Razoa a resposta. (Xu-02)
Resolucin:
Para illar no laboratorio un precipitado dunha disolucin que o contn pdese facer unha filtracin por gravidade ou
unha filtracin ao baleiro:
AUTORA
PAXINA
166
EXERCICIOS RESOLTOS

Se o precipitado carbonato de calcio, temos o equilibrio:
Podemos disolver este precipitado engadindo cido ntrico, que se ioniza liberando ins H+:
HNO3 H+ + NO3
Os ins H+ combnanse cos anins carbonato para formar cido carbnico, desprazando o equilibrio de solubilidade
do carbonato de calcio cara dereita. Ademais, o cido carbnico inestable e descomponse segundo:
O gas CO2 escaparase do recipiente e favorecer o desprazamento do equilibrio cara dereita: dimine a
concentracin do in carbonato e segundo o principio de Le Chatelier o equilibrio desplazase no sentido no que
contrarresta a modificacin. Establcense os seguintes equilibrios simultneos e desprazados cara dereita que fan
que se disolva o precipitado:
CO32(ac) + 2 H+(ac) ' H2CO3(ac)
Nun recipiente de 250 ml introdcense 0,45 gramos de N2O4(g) e quntanse ata 40 C, disocindose
o N2O4(g) nun 42%. Calcula: a) a constante Kc do equilibrio: N2O4(g) ' 2 NO2(g). b) Se se reduce
o volume do recipiente metade, sen variar a presin, cal ser a composicin da mestura no novo
equilibrio? (Set-02)
Resolucin:
a) Comezamos por calcular o nmero de moles iniciais de N2O4 e formular o equilibrio:
Mr(N2O4) = 14 2 + 16 4 = 92
1 mol de N 2 O 4
= 4,9 10 3 mol N 2 O 4
0,45 g de N 2 O 4
92 g
N2O4(g) '
no)
4,9103
neq) 4,9103 x
2 NO2(g)
0
2x

100
n de moles iniciais
x
42 =
100
4,910 3
(%) =
x = 2,1103 mol
As cantidades no equilibrio son:
n(N2O4) = 4,9103 x = 4,9103 2,1103 = 2,8103 mol
n(NO2) = 2x = 2 2,1103 = 4,2103 mol
AUTORA
PAXINA
167
EXERCICIOS RESOLTOS
Calculamos a constante de equilibrio:

2
4,2 10 3
2
0,25
[
NO 2 ]
=
Kc =
=
0,025
3
[N 2 O 4 ] 2,8 10
0,25
contrarrestar a dita modificacin. Se o volume do recipiente se reduce metade, sen variar a presin, a
tempertura diminuir. O equilibrio tende a contrarrestar a modificacin desprazndose cara a onde
desprende calor, dicir, no sentido exotrmico ou cara esquerda, ata que se acada un novo estado de
equilibrio.
Formulamos de novo o equilibrio a partir das cantidades acadadas no equilibrio anterior e tendo en conta que o valor
da constante o mesmo:
N2O4(g) '
no)
2,8103
neq) 2,8103 + x
Kc =
2 NO2(g)
4,2103
4,2103 2x
[NO 2 ]2
[N 2 O 4 ]
4,2 10 3 2x
0,125
0,025 =
3
2,8 10 + x
0,125
Resolvendo esta ecuacin de segundo grao, a nica solucin vlida x = 4,9104 mol. As novas cantidades
no equilibrio son:
n(N2O4) = 2,8103 + x = 2,8103 + 4,9 104 = 3,3103 mol
n(NO2) = 4,2103 2x = 4,2103 2 4,9104 = 3,2103 mol
Obteriamos o mesmo resultado formulando o equilibrio a partir das cantidades iniciais nun volume de 0,125
litros.
Dispoendo no laboratorio de dicloruro de calcio e trioxocarbonato(IV) de sodio [carbonato de
sodio], describe o procedemento axeitado para obter trioxocarbonato(IV) de calcio [carbonato de
calcio]. Explcao detalladamente, as como o material utilizado para o illamento do dito composto.
(Set-02)
Resolucin:
Para obter un precipitado de carbonato de calcio no laboratorio, temos que coller cunha probeta unha cantidade
coecida de disolucin de carbonato de sodio e botala nun vaso de precipitados. A continuacin, engadmoslle
disolucin de cloruro de calcio: ata que non se observe aparicin de mis precipitado, ou ben, a cantidade
estequiomtrica necesaria para que se complete a reaccin:

Xa obtido o precipitado, hai que illalo, por exemplo cunha filtracin por gravidade: preparamos un papel de filtro e
colocmolo nun funil de xeito que quede 1 cm por debaixo do extremo do funil. Humedecemos o filtro con auga para
que se pegue s paredes. O funil suxitase cun aro ao soporte e debaixo colocamos un vaso de precipitados. Con
axuda dunha varia de vidro, faise pasar o contido do vaso ao funil, pouco a pouco. Ao finalizar, se quedase
precipitado no vaso, este arrastrarase cun pouco de auga. Rematariamos sacando o filtro, dobrndoo sobre si mesmo,
e deixndoo secar ao aire.
AUTORA
PAXINA
168
EXERCICIOS RESOLTOS
TEMA 6:
EQUILIBRIOS CIDO-BASE
1. Para as seguintes especies qumicas: HSO4, HCO3, CO32, H3O+, comenta o carcter cido-base segundo a
teora de Brnsted e Lowry, indicando cl a base ou o cido conxugado en cada caso. Razoa se se podera
usar a teora de Arrhenius para explicar o seu comportamento.
Resolucin:
Comezaremos por lembrar as teoras de Brnsted e Lowry e a de Arrhenius:
Segundo Arrhenius: un cido todo electrlito neutro que ao disolverse na auga libera ins H+, e unha base un
electrlito neutro que en disolucin acuosa libera ins OH.
Segundo Brnsted e Lowry: un cido calquera especie qumica que pode ceder ins H+, e unha base
calquera especie qumica que pode captar ins H+.
Para as especies qumicas dadas, segundo a teora de Brnsted e Lowry:
HSO4 :
Pode comportarse como cido cedendo protns e formando a sa base conxugada: o in sulfato (SO42).
Pode actuar como base captando protns e dando o seu cido conxugado: o cido sulfrico (H2SO4)
HCO3:
Pode comportarse como cido cedendo protns e orixinando a sa base conxugada: o in carbonato
(CO32).
Pode actuar como base captando protns para formar o seu cido conxugado: o cido carbnico (H2CO3)
CO32:
Pode actuar como base captando protns e dando o seu cido conxugado: o in bicarbonato (HCO3)
H3O+:
Pode comportarse como cido cedendo protns e dando a sa base conxugada: a auga (H2O).
Se observamos o enunciado da teora de Arrhenius vemos que s explica o comportamento como cidos ou bases de
especies neutras. Como as especies citadas son todas ins, non se podera usar a teora de Arrhenius para explicar
o seu comportamento.
2. Completa os seguintes equilibrios cido-base de tal xeito que a primeira especie en cada membro
da ecuacin sexa un cido: a) ..........+ HS ' ..........+ H2O; b) NH4+ + ........... ' H2O + .......... c) H2O
+ CH3COO '..............+............ (Selectividade COU. Set-92)
Resolucin:
a) ..........+ HS ' ..........+ H2O

Se a primeira especie do equilibrio ten que ser un cido, o in HS debe actuar como base captando protns
e orixinando H2S, que ser o seu cido conxugado e aparecer no outro lado do equilibrio. A auga ser a
base conxugada da especie que actuou como cido, especie que ter un protn mis que a auga: o in H3O+.
Entn o equilibrio completo ser:
H3O+ + HS ' H2S + H2O
b) NH4+ + ........... ' H2O + ..........
O in NH4+ acta como cido cedendo un protn e formando amonaco, a sa base conxugada que estar no
outro lado do equilibrio. A especie coa que reacciona o NH4+ actuar como base captando protns para
orixinar a auga que vemos no outro lado do equilibrio. Esta especie ser a base conxugada da auga: OH.
equilibrio completo ser:
NH4+ + OH ' H2O + NH3
AUTORA
PAXINA
169
EXERCICIOS RESOLTOS
c) H2O + CH3COO '...........+.........

Se a primeira especie (H2O) acta como cido ceder protns outra que actuar como base captndoos.
As no outro lado do equilibrio teremos a base conxugada da auga: OH e o cido conxugado do in
CH3COO : o cido actico: CH3COOH. O equilibrio completo ser:
H2O + CH3COO ' OH + CH3COOH
3. Contesta razoadamente: a) Cal o pH de 100 ml de auga destilada? b) Cal sera o pH despois de
engadirlle 0,05 ml de cido clorhdrico 10 M? c) Segundo a teora de Brnsted, indica todo os
pares cido-base entre as seguintes especies qumicas: HNO2; NH3; OH; NO2; NH4+ e H2O.
Resolucin:
a) O pH non depende da cantidade de auga que teamos, si da temperatura. A 25 C o pH da auga destilada 7, posto
que:
[OH] [H3O+] = 1014
[H3O+] = [OH] = 107 mol/l
pH = log [H3O+] = log 107 = 7
b) Despois de engadirlle 0,05 ml de cido clorhdrico 10 M, como o cido clorhdrico un cido forte que se ioniza
totalmente:
HCl + H2O Cl + H3O+
10 mol HCl
Nmero de moles de H3O+ = nmero de moles de HCl = 5 10 5 L
= 5 10 4 mol
1
L
Supoemos que o volume da disolucin non vara ao engadir os 0,05 ml e tamn que os ins H3O+ procedentes da
autoinizacin 5da
auga
4 son desprezables fronte aos que libera o cido clorhdrico. Polo tanto:
10
mol
H 3O + =
= 5 10 3 mol/l
+L
0,1
pH = log [H3O ] = log (5103) = 2,3
c) Entre as especies HNO2; NH3; OH; NO2; NH4+ e H2O atopamos os seguintes pares cido-base:
HNO2 / NO2
NH4+ / NH3
H2O / OH
4. A 25 C, o pH dunha disolucin 3,5. Calcula a concentracin de ins oxonio, a concentracin de

ins hidroxilo e o pOH desta disolucin.
Resolucin:
pH = log [H3O+]
3,5 = log [H3O+]
[H3O+] = 3,2104 M
A 25 C: pH + pOH = 14
3,5 + pOH = 14
pOH = 10,5
Como: pOH = log [OH]

10,5 = log [OH]
[OH] = 3,21011 M
5. 100 cm3 dunha disolucin de cido ntrico teen un pH = 1 a 25 C. Se se engade auga ata que o
volume de disolucin sexa 200 cm3, cal ser o novo pH?
Resolucin:
pH = log [H3O+]
1 = log [H3O+]
AUTORA
PAXINA
170
EXERCICIOS RESOLTOS
[H3O+] = 0,1 M
A partir da concentracin de ins oxonio e o volume podemos calcular o numero de moles de ins oxonio que
temos na disolucin
0,1 mol H 3do
O +principio:
0,1 L
= 0,01 mol H 3 O +
1 L cambia o volume. A nova concentracin de ins oxonio permitiranos calcular o novo pH:
Se engadimos 0,01
auga
mol
+
H 3O =
= 0,05 mol/l
+
L
pH = log [H0,2
3O ] = log (0,05) = 1,3
6. A accin do cido sulfrico concentrado sobre o cloruro de sodio conduce obtencin de cloruro
de hidrxeno gas e sulfato de sodio. a) Escribe a ecuacin qumica do proceso que ten lugar. b) Se
o HCl(g) liberado se recolle sobre auga de xeito que se obtn 1 litro de disolucin de pH igual a 1,
que cantidade de cloruro de sodio reaccionou? c) Que volume de cido sulfrico do 98 % en
peso e 1,84 g/cc de densidade debe empregarse na reaccin? (Selectividade COU. Set-91)
Resolucin:
a) H2SO4(ac) + 2 NaCl(s) 2 HCl(g) + Na2SO4(ac)
b) O cido clorhdrico un cido forte que se ioniza totalmente:

HCl + H2O Cl + H3O+
[HCl] = [H3O+]
A partir do pH podemos coecer a concentracin de in oxonio e do cido clorhdrico recollido na auga, xa

que son iguais.
pH = log [H3O+]
1 = log [H3O+]
[H3O+] = 0,1 M
[HCl] = [H3O+] = 0,1 M
O cido atpase nun litro de disolucin. Calculamos os moles de cido e con eles a cantidade de cloruro de sodio
que reaccionou, observando
a estequiometra
reaccin:
0,1 mol
HCl
2 moldaNaCl
= 0,1 mol NaCl reaccionaron.

1 L de disolucin
1 L de disolucin 2 mol HCl
c) Calculamos agora o volume de cido sulfrico (98 % e 1,84 g/cc) que se debe empregar:
Mr(H2SO4) = 2 1 +1 mol
32 +H16SO 4 = 98
98g H SO 100 g de cido
2
4
2
4
0,1 mol de NaCl
2 mol NaCl
1 mol H 2 SO 4
98 g H 2 SO 4
1cm 3
= 2,7 cm3
1,84 g de cido
7. Das especies qumicas AH e BH comprtanse como cidos dbiles fronte auga con valores de Ka
de 104 e 106 respectivamente. a) Cal dos dous cidos debe considerarse mis dbil fronte
auga? b) Cales son as bases conxugadas destes cidos? Cal delas se comportar como base mis
forte fronte auga? Razoa e xustifica todas as respostas. (Selectividade COU. Set-91)
Resolucin:
a) As das especies son cidos dbiles. Sabemos que canto maior sexa Ka mis forte ser o cido (mis
desprazado o equilibrio cara aos productos ou mis tendencia a ceder H+). Se observamos as sas constantes
vemos que a mis pequena (106) a que corresponde especie BH, polo tanto, este ser o cido mis dbil
fronte auga.
b) As bases conxugadas destes cidos son as que resultan de quitarlle o protn que teen tendencia a ceder,
neste caso: A e B.
HA + H2O ' A + H3O+
HB + H2O ' B + H3O+
Sabemos que canto maior sexa Ka mis forte ser o cido e, polo tanto, mis dbil ser a sa base conxugada (menos
desprazado o equilibrio cara esquerda). Segundo esto, como a constante de acidez maior a do AH, a base A ser a
mis dbil. Por outro lado, como a constante de acidez menor a do BH, a base B ser a mis forte das das.
AUTORA
PAXINA
171
EXERCICIOS RESOLTOS
8. Calcula o pH e o grao de ionizacin dunha disolucin acuosa de cido actico, CH3COOH, 0,055
M. Que molaridade habera de ter unha disolucin de cido clorhdrico para que o seu pH tivese
o mesmo valor que o da disolucin de cido actico? Dato: pKa (cido actico) = 4,74. (Selectividade
COU. Xu-92 e Set-00)
Resolucin:
a) Comezamos por formular o equilibrio de ionizacin do cido actico:
CH3COOH + H2O ' CH3COO + H3O+
co )
0,055
ceq )
0,055 x
Do pKa obtemos a constante de acidez:

pKa = log Ka
4,74 = log Ka
Ka = 1,82105
Escribimos a expresin para a constante de equilibrio, co que podemos calcular a concentracin de ins
oxonio no equilibrio: x.
Ka =
[CH COO ] [H O ]
3
[CH 3 COOH]
1,82 10 5 =
xx
0,055 x
Resolvendo esta ecuacin, na que se pode desprezar x fronte a 0,055, obtemos como nica solucin vlida:
x = 103 mol/l = [H3O+]
Podemos calcular o pH:
pH = log [H3O+] = log x = log (103) = 3
Tamn podemos calcular o grao de ionizacin:

cantidade ionizada
cantidade inicial
x
10 -3
=
=
= 0,018
0,055 0,055
=
Unha disolucin de cido clorhdrico que tivese o mesmo valor de pH que este cido actico tera a mesma
concentracin de ins oxonio, dicir, 103 mol/l. Como o cido clorhdrico un cido forte totalmente ionizado, a
concentracin do cido ser a mesma que a de ins oxonio.
HCl + H2O Cl + H3O+
[H3O+] = [HCl] = 103 mol/l
9. Dislvense na auga 0,40 g de hidrxido de sodio e 3,42 g de hidrxido de bario, ata obter 1,0 dm3
de disolucin. Calcula o pH e o pOH da dita disolucin a 25 C.
Resolucin:
Comezamos por calcular o nmero de moles dos dous hidrxidos:
Mr(NaOH) = 23 + 16 + 1 = 40
Nmero de moles de NaOH = 0,40 g
1 mol
= 0,1 mol de NaOH
40 g
Mr(Ba(OH)2) = 137 + (16 + 1) 2 = 171

1 mol
= 0,02 mol de Ba(OH)2
171 g
Os dous hidrxidos son bases forted, polo que podemos considerar que se ionizan totalmente. As calculamos a
cantidade de ins hidroxilo que achega disolucin cada base:
Nmero de moles de Ba(OH)2 = 3,42 g
AUTORA
PAXINA
172
EXERCICIOS RESOLTOS
NaOH Na+ + OH
0,1 mol de NaOH
1 mol OH
= 0,1 mol OH
1 mol NaOH
Ba(OH)2 Ba2+ + 2 OH
0,02 mol de Ba(OH)2
2 mol OH
= 0,04 mol OH
1 mol Ba(OH) 2
A concentracin de ins hidroxilo na disolucin ser:

OH - = nmero de moles de OH = 0,01 + 0,04 = 0,05 mol/l
litros de disolucin
1
pOH = log [OH] = log(0,05) = 1,3

A 25 C:
pH + pOH = 14
pH + 1,3 = 14
pH = 12,7
10. a) Que unha substancia anftera? Explcao cun exemplo. (Selectividade COU. Set-00)*
b) Dadas as especies qumicas: HS, H2PO4, CH3COOH, HNO2 e HCl, para as que a forza de
acidez aumenta na orde escrita, escribe a reaccin qumica correspondente reaccin de cada
unha delas coa auga e indica cmo variar a forza das sas bases conxugadas.
Resolucin:
a) Unha substancia anftera aquela que se pode comportar como cido ou como base dependendo da substancia coa
que se enfronte. Por exemplo a auga, que se comporta como cido ou como base segundo as substancias que tea en
disolucin. Un cido en disolucin acuosa ceder protns e a auga captaraos, actuando esta como base. Unha base en
disolucin acuosa captar os protns que lle cede a auga, que agora acta como cido.
b) Se estas substancias actan como cidos a reaccin delas coa auga ser:
HS + H2O ' S2 + H3O+

H2PO4 + H2O ' HPO42 + H3O+
HNO2 + H2O ' NO2 + H3O+
HCl + H2O ' Cl + H3O+
Canto mis forte sexa un cido, dicir, mis desprazado o equilibrio cara aos productos ou mis tendencia a ceder
ins H+, mis dbil ser a sa base conxugada: menos desprazado o equilibrio cara esquerda.
Segundo esto, se a forza de acidez aumenta na orde escrita, a forza das sas bases conxugadas dimine na
orde escrita.
11. Calcula: a) A concentracin molar e b) o pH, dunha disolucin de cido etanoico (cido actico),
cando se atopa disociado nun 2,53 %. Dato: Ka = 1,85105. (Selectividade COU. Xu-99)
Resolucin:
co )
ceq)
cx
A partir do grao de ionizacin podemos relacionar x con c:
AUTORA
PAXINA
173
EXERCICIOS RESOLTOS
cantidade ionizada
100
cantidade inicial
x
2,53 = 100 x = 0,0253 c
c
=
Escribimos a expresin da constante de equilibrio para calcular a concentracin molar inicial do cido, c:
Ka =
[CH COO ] [H O ]
[CH 3 COOH]
xx
cx
0,0253 c 0,0253 c
=
c 0,0253 c
0,0253 c 0,0253
=
(1 0,0253)
1,85 10 5 =
1,85 10 5
1,85 10 5
c = 0,028 mol/l
b) A concentracin de ins oxonio :
x = 0,0253 c = 0,0253 0,028 = 7,1104 mol/l
pH = log [H3O+] = log x = log (7,1104) = 3,1
12. Dislvense na auga 22,1 mg de NH3, obtndose 2,0 l de disolucin. Calcula: a) O pH desta
disolucin. b) O grao de ionizacin do amonaco nela. Dato: Kb(amonaco) = 1,79105.
Resolucin:
a) Comezamos calculando a concentracin inicial do amonaco:
Mr(NH3) = 14 + 1 3 = 17
[NH3] =
22,1 mg
1g
1 mol
4
= 6,510 mol/l
2l
1000 mg 17 g
A continuacin formulamos o equilibrio de ionizacin desta base e a sa constante:

+ H2O ' NH4+ + OH
NH3
4
co) 6,510
ceq) 6,5104 x
[NH ] [OH ]
+
Kb =
[NH 3 ]
1,79 10 5 =
xx
6,5 10 4 x
x2 + 1,79105 x 1,16108 = 0
Ao resolver a ecuacin, obtemos que x = 9,91105 mol/l
Esta a concentracin de ins hidroxilo no equilibrio, entn podemos calcular o pOH e del o pH:
pOH = log [OH] = log(9,91105) = 4
A 25 C:
pH + pOH = 14
pH + 4 = 14
pH = 10
b) Agora calculamos o grao de ionizacin do amonaco:

cantidade ionizada
=
cantidade inicial
AUTORA
PAXINA
174
EXERCICIOS RESOLTOS
9,91 10 -5
= 0,15
6,5 10 -4
13. Calcula o grao de ionizacin do cido actico: a) Nunha disolucin 0,10 M deste cido. b) Nunha
disolucin 0,010 M deste cido. c) Compara os resultados obtidos e saca conclusins. Dato: Ka =
1,85105.
Resolucin:
a) Formulamos o equilibrio de ionizacin do cido actico:
co )
ceq)
0,10
0,10 x
Escribimos a expresin da constante de acidez para calcular a cantidade ionizada (x) e o grao de ionizacin
():
Ka =
[CH COO ] [H O ]
[CH 3 COOH]
1,85 10 5 =
xx
0,10 x
Resolvendo esta ecuacin obtemos:

x = 1,4103 mol/l
cantidade ionizada
100
cantidade inicial
x
1,4 10 3
=
= 0,014
=
0,10
0,10
=
b) Formulamos o equilibrio de ionizacin do cido actico:

co )
ceq)
0,010
0,010 x
Escribimos a expresin da constante de acidez para calcular a cantidade ionizada (x) e o grao de ionizacin
():
Ka =
[CH COO ] [H O ]
3
[CH 3 COOH]
1,85 10 5 =
xx
0,010 x
Ao resolver esta ecuacin, obtemos:

x = 4,3104 mol/l
cantidade ionizada
100
cantidade inicial
x
4,3 10 4
=
= 0,043
=
0,010
0,010
c) Comparando os resultados obtidos podemos conclur que cando aumenta a dilucin (dimine a
concentracin) aumenta o grao de ionizacin ().
AUTORA
PAXINA
175
EXERCICIOS RESOLTOS
14. A 25 C, dislvense 0,040 mol de cido metanoico ata obter 1,00 dm3 de disolucin. A
concentracin de ins oxonio na disolucin obtida 2,57103 M. Calcula a constante de acidez e o
pKa do cido metanoico a esta temperatura.
Resolucin:
Primeiro calculamos a concentracin inicial do cido metanoico:
0,040 mol
= 0,040 mol/l
1,00 L
Formulamos o equilibrio de ionizacin do cido:
HCOOH + H2O ' H3O+ + HCOO
[HCOOH] = =
co )
0,040
0,040 x
ceq)
Coecemos a concentracin de ins oxonio no equilibrio, entn:

[H3O+] = x = 2,57103 M
Calculamos o valor da constante de acidez a partir da sa expresin:
HCOO H 3 O +
(2,57 10 3 ) 2
x2
4
Ka =
=
=
= 1,810
3
[HCOOH]
0,040 x 0,040 2,57 10
][
pKa= log Ka
pKa= log (1,8104) = 3,7
15. Ao facer un exercicio intenso con falta de osxeno prodcese cido lctico (cido 2hidroxipropanoico) que se acumula nos msculos producindo dores musculares. Calcula o pH do
tecido muscular cando a concentracin inicial do cido lctico 1,0103 mol/dm3. Busca Ka na
tboa 6-3.
Resolucin:
En primeiro lugar buscamos o valor da constante de acidez do cido lctico na tboa 6-3. Atopamos que Ka
1,37104.
Formulamos o equilibrio de ionizacin do cido lctico e escribimos a expresin da sa constante. As podemos
calcular a concentracin de in oxonio no equilibrio e dela o pH:
CH3CHOHCOOH + H2O ' CH3CHOHCOO + H3O+
103
co )
103 x
ceq)
Ka =
[CH
][
- CHOH - COO H 3 O +
[CH 3 - CHOH - COOH]
3
1,37 10 4 =
xx
10 3 x

x = 3,1104 mol/l = [H3O+]
Entn:
pH = log [H3O+] = log (3,1104) = 3,5
16. A metilamina en disolucin acuosa comprtase como unha base dbil, do mesmo xeito que o
amonaco: CH3NH2(ac) + H2O(l) ' CH3NH3+(ac) + OH(ac). Calcula qu volume de disolucin 0,1
M de metilamina contn a mesma cantidade de ins hidrxido que 1,0 dm3 de disolucin 0,1 M de
hidrxido de potasio. Busca Kb na tboa 6-4.
Resolucin:
AUTORA
PAXINA
176
EXERCICIOS RESOLTOS
O hidrxido de potasio unha base forte:

KOH K+ + OH
1,0 L de disolucin
0,1 mol KOH 1 mol OH
= 0,1 mol OH
1 L disolucin 1 mol KOH
Agora calcularemos qu volume de disolucin de metilamina contn esta cantidade, 0,1 mol, de ins OH.
Para esto formulamos o equilibrio:
CH3NH2 + H2O ' CH3NH3+ + OH
co )
0,1
ceq)
0,1 x
Buscamos a constante na tboa e atopamos que Kb = 3,7104.

CH 3 NH 3+ OH
Kb =
[CH 3 NH 2 ]
][
3,7 10 4 =
x2
0,1 x
Ao resolver a ecuacin, obtemos que x = [OH] = 6103 mol/l

de moles de OH
[OH ] = nmero
volume de disolucin
6 10 3 =
0,1
V
V = 17 litros
17. Unha disolucin acuosa dun cido monoprtico dbil de concentracin 0,13 M ten un grao de
ionizacin de 0,3. a) Calcula a sa constante de acidez. b) Calcula o grao de ionizacin cando se lle
engade cido clorhdrico ata que a sa concentracin 0,27 M, sen que a variacin de volume sexa
apreciable.
Resolucin:
a) Formulmos o equilibrio para a ionizacin do cido monoprtico dbil (HA):
co )
HA + H2O ' H3O+ + A(ac)
0,13
ceq) 0,13 x
x
x
A partir do grao de ionizacin podemos coecer a cantidade ionizada (x):
cantidade ionizada
=
100
cantidade inicial
x
0,3 =
x = 0,039 M
0,13
Este valor permtenos calcular a constante para este equilibrio:
[A ] [H O ] =
Ka =
[HA]
xx
0,039 0,039
=
=
0,13 x 0,13 0,039
0,017
b) O cido clorhdrico un cido forte, que se pode considerar totalmente ionizado:

HCl + H2O Cl + H3O+
[H3O+] = [HCl] = 0,27 mol/l
Esta cantidade de ins H3O+, procedentes da ionizacin do cido clorhdrico, estar presente no equilibrio de
ionizacin do cido dbil ao que seengadiu:
HA
+ H2O ' A + H3O+
co )
0,13
AUTORA
0,27
PAXINA
177
EXERCICIOS RESOLTOS
ceq)
0,13 x
x + 0,27
Como a temperatura non variou, a constante seguir sendo a mesma e permitiranos calcular o valor de x e o grao
de ionizacin:
A H 3O +
Ka =
x ](x + 0,27)
[ HA
1,7 10 2 =
0,13
x
Ao resolver esta
ecuacin
de segundo grao, obtense como nica solucin vlida: x = 0,005 mol/l
cantidade ionizada
x
0,005
=
=
=
= 0,04
cantidade inicial
0,13 0,13
Vemos que a presencia dun cido forte fai que dimina o grao de ionizacin do cido dbil: o equilibrio desprazouse
cara esquerda.
[ ][
18. Por que unha disolucin de acetato de sodio en auga d un pH > 7? (Selectividade COU. Set-94)*
Resolucin:
O acetato de sodio en disolucin disciase segundo:

NaCH3COO CH3COO + Na+
O in Na+ procede do hidrxido de sodio, base moi forte, polo que un cido moi dbil que non se hidroliza. O in
acetato, CH3COO, procede do cido actico, que un cido dbil, polo que se comporta como base relativamente
forte, captando protns da auga e orixinando medio bsico, que a 25 C ser maior que 7:
CH3COO + H2O ' CH3COOH + OH
19. Prepranse disolucins acuosas das seguintes substancias: NaCl, NH4NO3, NaCH3COO. Indica
razoadamente o carcter cido, bsico ou neutro que presentan estas disolucins. (Selectividade
COU. Xu-94)
Resolucin:
O cloruro de sodio, NaCl, procede do cido clorhdrico e do hidrxido de sodio. En disolucin acuosa disciase
totalmente:
NaCl (s) Na+ (ac) + Cl(ac)
Como o cido clorhdrico un cido forte, a sa base conxugada, o in cloruro (Cl), unha base moi dbil que non
reacciona coa auga por ter pouca tendencia a captar protns. Do mesmo xeito, o NaOH unha base moi forte e, para
efectos prcticos, pode considerarse que o in Na+ o seu cido conxugado, cido moi dbil que non ter tendencia a
reaccionar coa auga. Polo tanto, ningn dos ins que compoen este sal reacciona coa auga. O cloruro de sodio non se
hidroliza e a concentracin de ins H3O+ e OH da disolucin ser a que provn da autoionizacin da auga: a
disolucin ser neutra.
O nitrato de amonio, NH4NO3, procede do amonaco e do cido ntrico. En disolucin disciase segundo:
NH4NO3 NH4+ + NO3
Como o cido ntrico un cido moi forte, a sa base conxugada, o in nitrato, ser unha base moi dbil que non se
hidroliza. O in amonio o cido conxugado dunha base dbil, o amonaco, entn ser un cido relativamente forte
que reaccionar coa auga cedendo protns:
NH4+ + H2O ' NH3 + H3O+

A disolucin ser cida.
O acetato de sodio, NaCH3COO, en disolucin se disocia segundo:

forte, captando protns da auga:

*
AUTORA
PAXINA
178
EXERCICIOS RESOLTOS
A disolucin ser bsica.

20. Razoa e xustifica, mediante os equilibrios correspondentes e sen facer ningn tipo de clculo
numrico, se as disolucins acuosas dos seguintes compostos tern pH cido, bsico ou neutro:
a) Cianuro de potasio; b) nitrato de amonio [trioxonitrato(V) de amonio]; c) acetato de amonio
[etanoato de amonio]. Datos: Ka(cido cianhdrico) = 51010; Ka (cido etanoico) = 1,85105;
Kb(Amonaco) = 1,77105. (Selectividade COU. Xu-00)
Resolucin:
a) O cianuro de sodio, NaCN, en disolucin, disciase segundo:
NaCN CN + Na+
cianuro, CN, procede do cido cianhdrico, que un cido dbil, polo que se comporta como base relativamente
forte, captando protns da auga:
CN + H2O ' HCN + OH

A disolucin ser bsica.
b) O nitrato de amonio, NH4NO3, en disolucin disciase segundo:

NH4NO3 NH4+ + NO3 e o cido ntrico.
O in nitrato, NO3, a sa base conxugada do cido ntrico que un cido moi forte, entn ser unha base moi dbil
que non se hidroliza. O in amonio, NH4+, o cido conxugado do amonaco, base dbil, entn comportarase como un
cido relativamente forte que reaccionar coa auga cedendo protns:
NH4+ + H2O ' NH3 + H3O+

A disolucin ser cida.
c) O acetato de amonio disciase en disolucin acuosa segundo:

NH4CH3COO CH3COO + NH4+
O in acetato, CH3COO, procede do cido actico, que un cido dbil, polo que se comporta como base
relativamente forte, captando protns da auga:
O in amonio o cido conxugado dunha base dbil, o amonaco, entn ser un cido relativamente forte que
reaccionar coa auga cedendo protns:
NH4+ + H2O ' NH3 + H3O+
Vemos que os dous ins que proceden da disociacin do sal reaccionan coa auga, polo que temos dous equilibrios
simultneos. Para saber cal deles predomina debemos observar o valor das sas constantes:
K
Kw
Kb = w =
K a 1,8510 5
K
Kw
NH4+ + H2O ' NH3 + H3O+
Ka = w =
K b 1,7710 5
As das constantes son case iguais, algo maior a Ka, polo que a disolucin deste sal ter un certo carcter cido, anda
que moi leve.
21. Calcula as concentracins de H3O+, OH, HCOOH e HCOO dunha disolucin 0,2 M de
metanoato de sodio (HCOONa) a 25 C, sabendo que a Ka do cido metanoico 1,77104.
Resolucin:
O metanoato de sodio en disolucin acuosa disciase segundo:
HCOONa HCOO + Na+
metanoato, HCOO, procede do cido metanoico, que un cido dbil, polo que se comporta como base relativamente
forte: capta protns da auga e orixina medio bsico.
AUTORA
PAXINA
179
EXERCICIOS RESOLTOS
Formulamos o equilibrio de ionizacin do in metanoato, tendo en conta que a concentracin inicial de ins
metanoato a mesma que a do sal:
co )
ceq)
HCOO + H2O ' HCOOH + OH

0,2
0,2 x
Ka Kb = Kw
Kb =
Kb =
Kw
10 14
=
= 5,6 10 11
K a 1,77 10 4
[HCOOH] [OH ]
[HCOO ]
x2
0,2 x
Podemos desprezar a x fronte a 0,2 porque a constante moi pequena: 0,2 x = 0,2. Resolvendo:
x = 3106 mol/l = [OH] = [HCOOH]
[OH][H3O+] = 1014
3106 [H3O+] = 1014
[H3O+] = 3109 mol/l
[HCOO] = 0,2 mol/l
5,6 10 11 =
22. Determina o grao de hidrlise e o pH dunha disolucin acuosa 0,7 M de acetato de sodio, a 25 C.
Dato: Ka(cido actico) = 1,85105.
Resolucin:
O acetato de sodio, NaCH3COO, en disolucin, disciase segundo:
forte, captando protns da auga.
Formulamos o equilibrio de ionizacin do in acetato, tendo en conta que a concentracin inicial de ins acetato a
mesma do sal:
co )
ceq)

0,7
0,7 x
Ka Kb = Kw
Kb =
Kb =
Kw
10 14
=
= 5,4 10 10
5
K a 1,85 10
[CH 3 COOH] [OH ]
[CH COO ]
3
x2
0,7 x
Podemos desprezar a x fronte a 0,7 porque a constante moi pequena: 0,7 x = 0,7. Resolvendo:
5,4 10 10 =
x = 2105 mol/l
cantidade hidrolizada
x
2 10 5
=
=
= 3105
cantidade inicial
0,7
0,7
O grao de hidrlise do 0,003 %.
h =
pOH = log [OH] = log (2105) = 4,7

AUTORA
PAXINA
180
EXERCICIOS RESOLTOS
A 25 C: pH + pOH = 14
pH = 14 4,7 = 9,3
23. Acha a masa de cianuro de sodio que se debe disolver na auga para obter un litro de disolucin de
pH 11,15, a 25 C. Ka(cido cianhdrico) = 4,931010
Resolucin:
O cianuro de sodio, NaCN, en disolucin, disciase segundo:
NaCN CN + Na+
cianuro, CN, procede do cido cianhdrico, que un cido dbil, polo que se comporta como base relativamente
forte, captando protns da auga.
Formulamos o equilibrio de ionizacin do in cianuro, tendo en conta que a concentracin inicial destes ins a
mesma do sal:
co )
ceq)
CN + H2O ' HCN + OH

c
cx
Ka Kb = Kw
Kb =
Kb =
Kw
10 14
=
= 2,0 10 5
K a 4,93 10 10
[HCN ] [OH ]
[CN ]
x2
cx
Podemos calcular x a partir do pH:
pH = log [H3O+]
11,15 = log [H3O+]
[H3O+] = 7,11012 mol/l
A 25 C: [OH][H3O+] = 1014
x 7,11012 = 1014
2 10 5 =
x = 1,4103 mol/l
Substitundo na ecuacin obtida da expresin da constante de basicidade:

(1,4 10 3 ) 2
2 10 5 =
c 1,4 10 3

c = 0,1 mol/l
A concentracin do in cianuro, que coincide coa do cianuro de sodio, permite obter a masa deste sal:
Mr(NaCN) = 23 + 12 + 14 = 49
1 L de disolucin
0,1 mol de NaCN 49 g de NaCN
= 4,9 g de NaCN
1 L de disolucin 1 mol de NaCN
24. Calcula a concentracin en g/l e a constante de hidrlise dunha disolucin de cloruro de amonio de
pH 6,21 a 25 C. Dato: Kb(amonaco) = 1,79105.
Resolucin:
O cloruro de amonio en disolucin acuosa disciase segundo:
NH4Cl NH4+ + Cl
AUTORA
PAXINA
181
EXERCICIOS RESOLTOS
Como o cido clorhdrico un cido moi forte, a sa base conxugada, o in cloruro, ser unha base moi dbil que non
se hidroliza. O in amonio o cido conxugado dunha base dbil, o amonaco, entn ser un cido relativamente forte
que reaccionar coa auga cedendo protns.
Formulamos o equilibrio de ionizacin do in amonio, tendo en conta que a concentracin inicial destes ins a
mesma do sal:
co )
ceq)
NH4+ + H2O ' NH3 + H3O+

c
cx
Podemos calcular a constante de hidrlise a partir da constante de basicidade do amonaco, xa que o amonio o
seu cido conxugado:
Ka Kb = Kw
A 25 C:
Ka 1,79105 = 1014 Ka = 5,591010
Ka =
[NH 3 ] [ H 3 O + ]
[NH ]
+
x2
cx
Podemos calcular x a partir do pH:
pH = log [H3O+]
6,21 = log [H3O+]
[H3O+] = x = 6,17107 mol/l
Substitundo na ecuacin obtida da expresin da constante de acidez:
(6,17 10 7 ) 2
5,59 10 10 =
c 6,17 10 7
5,59 10 10 =

c = 6,81104 mol/l
Se coecemos a concentracin do in amonio, que coincide coa do cloruro de amonio, calculamos a
concentracin en g/l deste sal:
Mr(NH4Cl) = 14 + 1 4 + 35,5 = 53,5
6,81 10 -4 mol de NH 4 Cl 53,5 g de NH 4 Cl
= 0,036 g/l
1 L de disolucin
1 mol de NH 4 Cl
25. Temos, separadas e a igual temperatura, das disolucins. A primeira contn 0,80 mol/dm3 de
amonaco e a segunda obtvose de disolver 0,80 mol de amonaco e 0,90 mol de cloruro de amonio
ata que o volume da disolucin foi de 1 litro. a) Razoa cl ter maior pH. b) A segunda disolucin,
ten algunha propiedade especial?
Resolucin:
a) Nas das disolucins citadas o equilibrio que atopamos :
NH3 + H2O ' NH4+ + OH

A diferencia entre elas que na primeira partimos s de amonaco e na segunda, dunha mestura de
amonaco e cloruro de amonio. Como o cloruro de amonio en disolucin acuosa disciase segundo:
NH4Cl NH4+ + Cl
Se formulamos o equilibrio para cada unha delas temos:

1 disolucin:
2 disolucin:
+
NH3
NH3 + H2O ' NH4 + OH
co )
0,80
co )
0,80
ceq)
0,80 x
AUTORA
ceq)
+ H2O ' NH4+ + OH

0,90
0,80 x
0,09 + x
PAXINA
x
182
EXERCICIOS RESOLTOS
Na segunda disolucin temos unha cantidade inicial de amonio, entn o seu equilibrio estar mis
desprazado cara esquerda que o da primeira disolucin (x mis pequena). Segundo esto, na primeira
disolucin maior a cantidade de ins OH e, polo tanto, unha disolucin mis bsica: maior o pH da
primeira disolucin.
b) A segunda disolucin unha disolucin reguladora, xa que est feita dunha base dbil (NH3) e un sal do
seu cido conxugado (NH4Cl).
26. Para medir o pH das disolucins: Que procedementos se empregan no laboratorio? Cal che
parece o mis exacto? Cita dous indicadores que usaras no laboratorio e explica cmo os
empregaches. A que se debe o cambio de cor dos indicadores? (Selectividade COU. Xu-97)
Resolucin:
Para a medida do pH no laboratorio acostmanse empregar substancias chamadas indicadores, o papel
indicador ou aparellos chamados peachmetros. mis exacta a medicin do pH cun peachmetro que
cos indicadores ou o papel indicador, xa que estes ltimos s dan unha informacin aproximada do pH.
Dous dos indicadores que se empregaron nas prcticas de laboratorio son a fenolftalena e o laranxa de
metilo. Empregmolos engadindo unha ou das gotas de indicador a distintas disolucins para
determinar o seu pH dun xeito aproximado. Tamn se empregou o laranxa de metilo para comprobar
cualitativamente o poder regulador dunha disolucin reguladora e a fenolftalena na valoracin cidobase, para determinar o punto de equivalencia.
Os indicadores teen distinta cor na sa forma cida e na sa forma bsica, polo que a sa cor depende do pH do
medio. Se representamos o indicador como InH:
InH + H2O ' H3O+ + In
cor A
cor B
En disolucin cida a concentracin de ins hidronio alta, polo que o equilibrio estar desprazado cara
esquerda e predomina a cor A. En disolucin bsica a concentracin de ins hidronio baixa, o equilibrio estar
desprazado cara dereita e predominar a cor B.
27. 10 ml de hidrxido de potasio neutralzanse con 35,4 ml dunha disolucin 0,07 M de cido
sulfrico. a) Escribe e axusta a reaccin de neutralizacin. b) Calcula os gramos de hidrxido de
potasio que hai nos 10 ml de disolucin. c) Calcula a molaridade da disolucin da base.
Resolucin:
a) 2 KOH + H2SO4 K2SO4 + 2 H2O
b) Mr(KOH) = 39,1 + 16,0 + 1,0 = 56,1

0,07 mol de H 2 SO 4
56,1 g
1L
2 mol KOH
= 0,28 g de KOH
1000 ml 1 L de disolucin 1 mol de H 2 SO 4 1 mol KOH
c) Se coecemos os gramos de base, podemos saber o nmero de moles. Se ademais coecemos o volume (10
ml), podemos calculaar a molaridade:
1 mol
0,28 g KOH
= 5,0 10 3 mol KOH
56,1 g KOH
35,4 ml disolucin
M=
nmero de moles KOH 5 10 3

=
= 0,5 M
litros de disolucin
0,01
28. Calcula: a) A molaridade dun cido sulfrico comercial do 98 % en peso e densidade 1,84 g/ml. b)
Que volume do cido anterior se necesita para preparar 100 ml de cido sulfrico do 20 % en
AUTORA
PAXINA
183
EXERCICIOS RESOLTOS
peso e densidade 1,24 g/ml? c) Que volume da disolucin anterior se necesitar para neutralizar
1,2 gramos de hidrxido de sodio? (Selectividade COU. Set-96)
Resolucin:
clculos para calquera cantidade, por exemplo para 100 g. A riqueza do 98 % infrmanos de que en 100 g
de disolucin hai 98 g de cido sulfrico e 2 g de auga.
Calculamos os moles de H2SO4:
Mr(H2SO4) = 2 1 + 32 + 4 16 = 98
98 g H2SO4
1 mol de H 2 SO 4
= 1 mol de H2SO4
98 g
Calculamos os litros de disolucin a partir da densidade:

100 g de disolucin
1 cm 3
1L
3 3 = 0,0543 litros de disolucin.
1,84 g 10 cm
Cos moles e o volume podemos obter a concentracin do cido:

M=
1 mol
=
= 18,4 mol/l
litros de disolucin
0,0543 litros
b) Se queremos preparar unha disolucin de cido sulfrico do 20 % en peso e de densidade 1,24 g/ml
teremos que relacionar a cantidade que necesitamos co volume de disolucin 18,4 M que debemos coller
para preparala:
100 ml disolucin
20 g H 2 SO 4
1 mol H 2 SO 4
1,24 g disolucin
1L
= 13,8 ml
1 ml disolucin 100 g disolucin 98 g H 2 SO 4 18,4 mol
c) Comezamos escribindo a ecuacin para a reaccin de neutralizacin:

2 NaOH + H2SO4 Na2SO4 + 2 H2O
Establecendo relacins estequiomtricas podemos calcular o volume de cido sulfrico do 20 % que

necesitamos para neutralizar 1,2 g de hidrxido de sodio:
Mr(NaOH) = 23 + 16 + 1 = 40
1,2 g NaOH
98 g H 2 SO 4
100 g disolucin 1 ml disolucin
1 mol NaOH 1 mol de H 2 SO 4
= 5,9 ml
40 g NaOH
2 mol NaOH 1 mol de H 2 SO 4
20 g H 2 SO 4
1,24 g disolucin
29. Cando se mesturan, a 25 C, 10 ml dunha disolucin acuosa de hidrxido de sodio, 1,0103 M, con
10 ml de cido clorhdrico, de concentracin descoecida, obtense unha disolucin de pH = 10,0. a)
Cal o reactivo limitante? b) Cantos moles de hidrxido de sodio reaccionaron? c) Cal a
molaridade do cido clorhdrico?
Resolucin:
a) Na mestura do cido e a base ten lugar unha reaccin de neutralizacin:
HCl + NaOH NaCl + H2O

O feito de que o pH da disolucin resultante sexa 10 (bsico) infrmanos de que sobrou base e, polo tanto, o
reactivo limitante foi o que se consumiu totalmente na reaccin: o cido clorhdrico.
b) Se coecemos o pH final, podemos coecer a cantidade de hidrxido de sodio que sobrou:
pH + pOH = 14
10 + pOH = 14
pOH = 4
pOH = log [OH]

4 = log [OH]
AUTORA
PAXINA
184
EXERCICIOS RESOLTOS
[OH] = 104 mol/l

Ao ser unha base forte, o NaOH estar totalmente ionizado: NaOH Na+ + OH
[NaOH] = [OH] = 104 mol/l
Supoendo volumes aditivos, o NaOH que sobra estar nun volume de 20 ml, polo tanto o nmero de moles
de NaOH que sobraron ser:
0,02 L
10 4 mol de NaOH
= 2 10 6 mol NaOH sobran .
1L
Calculamos os moles iniciais de hidrxido de sodio:

0,01 L disolucin
10 -3 mol NaOH
= 105 mol NaOH iniciais.
1 L disolucin
N moles de NaOH que reaccionaron = 105 mol NaOH iniciais 2106 mol NaOH sobrantes = 8106 mol
c) Na ecuacin do proceso vemos que un mol de HCl reacciona cun mol de NaOH. A cantidade de cido
clorhdrico que tiamos coincide coa de hidrxido de sodio que reaccionou:
n de moles de NaOH que reaccionan = n de moles de HCl = 8106 mol
Esta cantidade de cido atopbase nun volume de 10 ml, entn podemos calcular a sa concentracin:
M=
n de moles de HCl 8 10 - 6 mol

=
= 8104 M
litros de disolucin
0,01 L
30. Indica razoadamente qu tipo de pH (cido, neutro ou bsico) existir no punto de equivalencia
das seguintes neutralizacins: a) cido etanoico (cido actico) con hidrxido de sodio. b) cido
clorhdrico con amonaco. c) Trioxonitrato(V) de hidrxeno (cido ntrico) con hidrxido de sodio.
Resolucin:
a) A reaccin de neutralizacin : CH3COOH + NaOH CH3COONa + H2O
Cando remata a reaccin de neutralizacin temos un sal, acetato de sodio, e auga. O acetato de sodio est formado
polo in Na+ e polo in acetato, CH3COO. O in Na+ o cido conxugado dunha base moi forte (o hidrxido de
sodio), polo que se comporta como cido moi dbil fronte auga e non se hidroliza. O in acetato, CH3COO, a
base conxugada do cido actico, que un cido dbil, polo que se comporta como base relativamente forte, captando
protns da auga e orixinando pH bsico:
b) A reaccin de neutralizacin : HCl + NH3 NH4Cl

Supoemos que o cido clorhdrico e o amonaco estn en disolucin acuosa. O sal que se obtn cloruro de amonio,
que est formado polos ins NH4+ e Cl. O in cloruro a base conxugada do cido clorhdrico, que un cido moi
forte, entn ser unha base moi dbil que non se hidroliza. O in amonio o cido conxugado dunha base dbil, o
amonaco, entn ser un cido relativamente forte que reaccionar coa auga cedendo protns e orixinando un pH
cido.
NH4+ + H2O ' NH3 + H3O+
c) A reaccin de neutralizacin : HNO3 + NaOH NaNO3 + H2O

Ao ser unha reaccin entre un cido forte e unha base forte o sal que se obtn (NaNO3) non se hidroliza. Este sal est
formado polo in nitrato (NO3) e o in Na+. O in nitrato a base conxugada do cido ntrico, que un cido forte,
polo que actuar como unha base moi dbil que non reacciona coa auga. Do mesmo xeito, o NaOH unha base moi
forte e, para efectos prcticos, pode considerarse que o in Na+ o seu cido conxugado, cido moi dbil que non ter
tendencia a reaccionar coa auga. Polo tanto, o pH neste caso ser neutro.
31. Nomea os seguintes aparellos empregados nun laboratorio de qumica e explica brevemente para
qu se empregan:
AUTORA
PAXINA
185
EXERCICIOS RESOLTOS
Esquema 6-1
Cales dos anteriores empregaras na valoracin de 10 ml dunha disolucin de hidrxido de sodio
con outra de cido clorhdrico 0,1 M? Calcula a molaridade da disolucin bsica se se consumiron
14,40 ml da disolucin cida. (Selectividade COU. Xu-91)
Resolucin:
Matraz erlenmeyer: serve para realizar reaccins nel.
Vaso de precipitados: serve para realizar reaccins nel ou para coller volumes aproximados de lquidos.
Tubo de ensaio: serve para realizar reaccins con cantidades pequenas de reactivos.
Matraz kitasato: serve para facer filtracins ao baleiro.
Bureta: serve para medir volumes de lquido engadido, por exemplo nas valoracins.
Pipeta: serve para medir volumes pequenos.
Probeta: serve para medir volumes.
Refrixerante: serve para arrefriar e condensar vapores.
Matraz aforado: serve para preparar disolucins.
Destes aparellos, para a valoracin de 10 ml de hidrxido de sodio con cido clorhdrico empregara: a
bureta, o matraz erlenmeyer e a pipeta.
Cando se acada o punto de equivalencia na dita valoracin consumronse 14,40 ml da disolucin cida.
No punto de equivalencia cmprese que:
Ncido Vcido = Nbase Vbase
Tanto o cido clorhdrico como o hidrxido de sodio teen valencia 1, polo que a sa normalidade coincide
coa molaridade. Substitundo:
0,1 14,40 = Mb 10
Mb = 0,144 M
32. No laboratorio existe un frasco cunha etiqueta na que se le NaOH 1 M. Explica cmo poderas
coecer a molaridade exacta da dita disolucin se disps de cido clorhdrico 1,08 M. Describe e
debuxa o material que empregaras e calcula a molaridade exacta da disolucin bsica se para
neutralizar 10 ml desta consumronse 8,5 ml dunha disolucin de cido clorhdrico. (Selectividade
COU. Set-92)
Resolucin:
Para coecer a molaridade exacta da disolucin de hidrxido de sodio hai que facer unha valoracin cidobase co cido clorhdrico 1,08 M como axente valorante.
Para facer a valoracin necestase unha bureta, colocada nun soporte, na que se pon o cido. Tamn se
necesita unha pipeta para coller un volume coecido do NaOH, por exemplo: 10 ml, que se verter nun
matraz erlenmeyer. Despois de botar unhas gotas de fenolftalena (cun contagotas)no contido do matraz,
dixase caer sobre este o cido, axitando ata que o cambio de cor da fenolftalena indique o punto de
equivalencia. Neste intre dixase de engadir cido e mrase o volume gastado.
Material empregado:
Esquema 6-2
No punto de equivalencia cmprese que:
1,08 8,5 = Mb 10
Mb = 0,918 M
AUTORA
PAXINA
186
EXERCICIOS RESOLTOS
33. A partir do cido clorhdrico comercial de densidade 1,18 g/cc e 36 % en peso de riqueza, desxase
preparar no laboratorio 500 cc dunha disolucin 0,5 M e posteriormente 100 cc doutra disolucin
0,1 M a partir da anterior. Indica o procedemento que seguiras e describe o material que
empregaras. Se se mesturan as das disolucins preparadas e considerando que os volumes son
aditivos, cal ser o pH da mestura final? (Selectividade COU. Xu-93)
Resolucin:
Se queremos preparar 500 cc de disolucin de HCl, debemos ter un matraz aforado de 500 ml no
laboratorio.
litros de disolucin
n
0,5 =
n = 0,25 mol de HCl
0,5
M=
Estes moles de HCl que necesitamos, temos que collelos no cido comercial, que unha disolucin lquida
cun 36 % de HCl. Calculamos o volume desta disolucin que temos que coller:
Mr(HCl) = 1,0 + 35,5 = 36,5
0,25 mol de HCl

1 cm 3
3
= 21,5 cm
1 mol de HCl
36 g de HCl
1,18 g de disolucin
Necesitamos 21,5 cm3 do cido comercial, que collemos cunha probeta e na vitrina de gases. A
continuacin botamos o cido no matraz aforado de 0,5 litros e completamos con auga (empregando un
frasco lavador) ata o aforo, facendo uso dun contagotas cando se estea acadando este para non rebordalo.
Tapamos o matraz, axitamos, e xa temos a disolucin 0,5 M.
Se se queren preparar 100 ml doutra disolucin, 0,1 M, a partir da que acabamos de preparar, necesitamos
un matraz aforado de 100 ml.
litros de disolucin
n
0,1 =
n = 0,01 mol de HCl
0,1
M=
Collemos estes moles de HCl que necesitamos do cido 0,5 M:

litros de disolucin
0,01
V = 0,020 L
0,5 =
V
M=
V = 20 ml
Necesitamos 20 ml do cido 0,5 M, que collemos cunha probeta. A continuacin btanse no matraz aforado de
100 ml e compltase con auga (empregando un frasco lavador) ata o aforo, facendo uso dun contagotas cando
se estea acadando este para non rebordalo. Tapamos o matraz, axitamos, e xa temos a disolucin 0,1 M.
Se se mesturan as das disolucins preparadas, teremos os moles de HCl das das nun volume de 600 ml,
supoendo volumes aditivos, polo tanto:
N moles HCl = 0,01 + 0,25 = 0,26 mol
[HCl] = 0,26 mol HCl = 0,43 M
0,6 L
O cido clorhdrico un cido forte que se ioniza totalmente:
HCl + H2O Cl + H3O+
[H3O+] = [HCl] = 0,43 M
pH = log [H3O+] = log (0,43) = 0,4
AUTORA
PAXINA
187
EXERCICIOS RESOLTOS
34. Na etiqueta dun frasco de cido sulfrico figuran os seguintes datos: densidade 1,84 g/cc; riqueza
96 % (en peso). a) Calcula a concentracin do cido e exprsaa en: Molaridade, molalidade e
fraccin molar do cido sulfrico. Considera a densidade da auga = 1 g/ml. b) Cantos ml de
hidrxido de sodio 2,00 M se requiren para que reaccionen completamente con 10 ml do cido
sulfrico do frasco? c) Cal ser o pH da disolucin resultante? (Selectividade COU. Xu-93)
Resolucin:
clculos para calquera cantidade, por exemplo, para 100 g. A riqueza do 96 % infrmanos de que en 100 g de
disolucin hai 96 g de cido sulfrico e 4 g de auga.
Mr(H2SO4) = 2 1 + 32 + 4 16 = 98
96 g H2SO4
1 mol de H 2 SO 4
= 0,98 moles de H2SO4
98 g
Calculamos os litros de disolucin, usando a densidade:

1 cm 3
1L
3 3 = 0,0543 L de disolucin
1,84 g 10 cm
0,98 moles
M=
=
= 18 mol/l
0,0543 litros
litros de disolucin
100 g de disolucin
Para calcular a molalidade necesitamos calcular os quilogramos de disolvente:

1 kg
= 0,004 kg de H2O
10 3 g
n de moles de soluto 0,98 moles
= 245 mol/kg
=
m=
kg de disolvente
0,004 kg
4 g H2O
Para a fraccin molar, calculamos o nmero de moles de auga:

Mr (H2O) = 2 1 + 16 = 18
4 g H2O
1 mol
= 0,22 moles de H2O
18 g
A fraccin molar do cido sulfrico ser:

Xs =
ns
n
0,98
= s =
= 0,82
ns + n d n t
0,98 + 0,22
b) A reaccin de neutralizacin do cido sulfrico con hidrxido de sodio :

H2SO4 + 2 NaOH Na2SO4 + 2 H2O
Facemos relacins estequiomtricas para calcular o volume de hidrxido de sodio 2 M que se necesita para
neutralizar completamente 10 ml do cido anterior:
18 mol H 2 SO 4 2 mol NaOH
1L
1000 ml
0,01 L de cido
= 180 ml
1 L de cido 1 mol H 2 SO 4 2 mol NaOH
1L
c) Se se engade s o NaOH necesario para acadar o punto de equivalencia, non sobrar ningn dos reactivos
e, por tratarse dun cido forte e unha base forte, o pH cando remata a neutralizacin neutro (7 a 25 C).
35. Como e con que valoraras unha disolucin de hidrxido de sodio que aproximadamente 0,1
M? Describe detalladamente o procedemento. Faras unha soa valoracin? Por que? (
Selectividade COU. Set-94)
Resolucin:
Para valorar unha disolucin de hidrxido de sodio, empregara como axente valorante cido clorhdrico, de
concentracin perfectamente coecida, e procedera do seguinte xeito:
AUTORA
PAXINA
188
EXERCICIOS RESOLTOS
Enchera con cido clorhdrico unha bureta, colocada nun soporte,. Con axuda dunha pipeta extraera un
volume coecido do NaOH, por exemplo 10 ml, e verterao nun matraz erlenmeyer. Despois de engadirlle unhas
gotas de fenolftalena ao contido do matraz, deixara caer o cido sobre a base, axitando ata que o cambio de
cor da fenolftalena indicase o punto de equivalencia, intre no que pechara a chave da bureta. Feito esto,
anotara o volume de cido gastado e fara os clculos tendo en conta que no punto de equivalencia:
Non fara unha soa valoracin, debe repetirse tantas veces como se considere oportuno, porque as evtanse
posibles errores e cando xa se fixo algunha pode determinarse con mis exactitude o punto de equivalencia.
36. Explica cmo se valorar unha disolucin de NaOH de concentracin descoecida cunha
disolucin de cido clorhdrico 1,5 M. Indica o material que necesitaras. (Selectividade COU. Set95)
Resolucin:
En primeiro lugar hai que suxeitar unha bureta a un soporte mediante unha noz e unha pinza. A bureta nchese
co cido clorhdrico 1,5 M. Despois, cunha pipeta, cllese un volume coecido do NaOH, por exemplo 10 ml, e
depostanse nun matraz erlenmeyer, engadndolle unhas gotas de fenolftalena. O contido do matraz ser rosado.
Colcase o erlenmeyer debaixo da bureta e dixase caer o cido sobre o seu contido, ata que a fenolftalena
cambie de cor (desapareza a cor). Neste intre pchase a chave da bureta porque xa se acadou o punto de
equivalencia. Antase o volume de cido que se gastou e fanse os clculos, tendo en conta que no punto de
equivalencia:
37. Debuxa o seguinte material de laboratorio: bureta, probeta, vaso de precipitados e matraz
erlenmeyer. Indica cmo empregaras cada un nunha valoracin cido-base. (Selectividade COU.
Xu-96)
Resolucin:
Esquema 6-3
A sa utilidade nunha valoracin cido-base ser:
Bureta: para medir a cantidade de disolucin valorante que se gasta ata acadar o punto de equivalencia da
neutralizacin.
Probeta: para medir o volume de disolucin valorada que se vai neutralizar.
Vaso de precipitados: acostuma empregarse para coller a disolucin valorante e encher con el a bureta.
Matraz erlenmeyer: para depositar nel o volume de disolucin que se vai valorar cunhas gotas de indicador.
Neste matraz ocorre a reaccin de neutralizacin.
O procedemento sera colocar o erlenmeyer debaixo da bureta e deixar caer o axente valorante sobre o axente
valorado que contn o matraz erlenmeyer. Cando o indicador cambia de cor, pchase a chave da bureta. Ser o
punto de equivalencia. Antase o volume de axente valorante que se gastou e fanse os clculos, tendo en conta
que no punto de equivalencia:
38. Dispoemos de 20 ml dunha disolucin 0,1 M de cido clorhdrico, que se neutralizan exactamente
con 10 ml de hidrxido de sodio de concentracin descoecida. Describe con detalle as operacins
que se realizaran no laboratorio e o material que se empregara para coecer a concentracin da
base. Cal o valor desa concentracin en moles/l? Que indicador empregaras na valoracin?
Cal o pH da disolucin resultante? (Selectividade COU. Set-97)
Resolucin:
Para coecer a concentracin da base hai que suxeitar unha bureta a un soporte mediante unha noz e unha
pinza. A bureta nchese co cido clorhdrico 0,1 M. Despois, cunha pipeta, cllese un volume coecido do
NaOH, 10 ml, e depostanse nun matraz erlenmeyer, engadndolle unhas gotas de fenolftalena. O contido do
AUTORA
PAXINA
189
EXERCICIOS RESOLTOS
matraz ser rosado. Colcase o erlenmeyer debaixo da bureta e dixase caer o cido sobre a base ata que a
fenolftalena cambie de cor (desapareza a cor). Neste intre pchase a chave da bureta. Xa se acadou o punto de
equivalencia. Antase o volume de cido que se gastou e fanse os clculos, tendo en conta que no punto de
equivalencia:
0,1 20 = Mb 10
Mb = 0,2 M
O indicador empregado nesta valoracin pode ser a fenolftalena.
O pH da disolucin resultante debe ser neutro se supoemos unha neutralizacin completa e tendo en conta
que se trata dun cido forte cunha base forte (7 a 25 C). Pero, se temos en conta que a valoracin acostuma
a finalizar cando se excedeu unha gota o punto de equivalencia, o pH sera cido (< 7 a 25 C).
39. Para que serve un matraz erlenmeyer? E un matraz kitasato? E unha bureta? E unha pipeta?
Fai un debuxo esquemtico de cada un. Do material citado anteriormente, cal utilizaras e como o
empregaras nunha valoracin? Explcao cun exemplo. (Selectividade COU. Set-98 e Set-00)
Resolucin:
Un matraz erlenmeyer serve para realizar reaccins nel.
Un matraz kitasato serve para facer filtracins ao baleiro, unndoo a un funil buchner a travs dun tapn de
goma furado e conectndoo a unha trompa de baleirado.
Unha bureta serve para medir volumes de lquido engadido.
Unha pipeta serve para coller volumes coecidos de lquidos.

Esquema 6-4
Do material citado, para unha valoracin empregara o matraz erlenmeyer, a bureta e a pipeta.
Por exemplo, para valorar unha disolucin de hidrxido de sodio con cido clorhdrico de concentracin
coecida, enchera con cido clorhdrico a bureta, colocada nun soporte,. Con axuda da pipeta extraera un
volume coecido do NaOH, por exemplo 10 ml, e verterao no matraz erlenmeyer. Despois de engadirlle unhas
cor da fenolftalena indicase o punto de equivalencia, intre no que pechara a chave da bureta. Anotado o
volume de cido gastado, fara os clculos tendo en conta que no punto de equivalencia:
Ecuacin na que s se descoece a concentracin da base: o hidrxido de sodio valorado.
40. Explica detalladamente, describindo o material: a) Como prepararas no laboratorio unha

disolucin de hidrxido de sodio 0,1 M dispoendo de hidrxido de sodio (slido en lentellas)?
b) Como valoraras a disolucin alcalina anterior dispoendo de cido clorhdrico valorado 0,1
M? (Selectividade COU. Xu-99)
Resolucin:
a) Queremos preparar unha disolucin de NaOH 0,1 M, entn o primeiro que necesitamos decidir o
volume que imos preparar, por exemplo, 0,5 litros. Unha vez decidido esto, necesitaremos un matraz
aforado deste volume (0,5 l). A continuacin facemos clculos:
litros de disolucin
n
0,1 =
0,5
Para preparar esta disolucin necesitamos 0,05 moles de NaOH. Como dispoemos de NaOH puro e slido, s
temos que converter os moles a gramos para saber a cantidade de composto que temos que pesar:
M =
AUTORA
PAXINA
190
EXERCICIOS RESOLTOS
Mr(NaOH) = 23 + 16 + 1 = 40
0,05 mol de NaOH
40 g de NaOH
= 2 g de NaOH
1 mol de NaOH
Con axuda dunha balanza pesamos 2 g de hidrxido de sodio, empregando un vidro de reloxo para
depositar o reactivo e unha esptula para collelo. Con axuda dun frasco lavador, arrastramos o hidrxido
de sodio con auga ata un vaso de precipitados. Engadimos mis auga (sen exceder os 500 ml finais) e
axitamos cunha varia de vidro ata que o hidrxido de sodio se disolva. A continuacin botamos o contido
do vaso ao matraz aforado de 500 ml e completamos con auga (empregando un frasco lavador) ata o aforo.
As ltimas gotas engadiranse cun contagotas para non exceder o aforo. Tapamos o matraz, axitamos, e xa
temos a disolucin. Para finalizar, debemos botar a disolucin obtida nun frasco e etiquetala: NaOH 0,1 M.
b) Para valorar a disolucin alcalina anterior comezariamos por suxeitar unha bureta a un soporte mediante
unha noz e unha pinza. A bureta nchese co cido clorhdrico 0,1 M. Despois, cunha pipeta, cllese un volume
coecido do NaOH, por exemplo, 10 ml, e depostanse nun matraz erlenmeyer, engadndolle unhas gotas de
fenolftalena. O contido do matraz ser rosado. Colcase o erlenmeyer debaixo da bureta e dixase caer o cido
sobre o seu contido, a modio, ata que a fenolftalena cambie de cor (desapareza a cor). Neste intre pchase a
chave da bureta porque xa se acadou o punto de equivalencia. Antase o volume de cido que se gastou e fanse
os clculos, tendo en conta que no punto de equivalencia:
Coecemos todo menos a normalidade da base, que se calcula con esta ecuacin.
41. Explica detalladamente: a) Como prepararas no laboratorio unha disolucin de cido

clorhdrico 1 M, a partir de cido clorhdrico de 38 % en peso e densidade = 1,19 g/cm3. b) Como
valoraras esta disolucin? Describe o material empregado e realiza os correspondentes clculos.
Resolucin:
a) En primeiro lugar temos que decidir cnto cido clorhdrico 1 M imos preparar. Suporemos que imos
preparar 1 litro deste cido, para o que necesitamos un matraz aforado de 1 litro.
M =
1=

litros de disolucin
n
n = 1 mol de HCl
1
Temos que coller este mol de HCl no reactivo do 38 % en HCl. Calculamos o volume desta disolucin que
necesitamos:
Mr(HCl) = 1,0 + 35,5 = 36,5
1 mol de HCl

1 cm 3
= 80,7 cm3
1 mol de HCl
38 g de HCl
1,19 g de disolucin
Necesitamos 80,7 cm3 do cido comercial, que collemos cunha probeta e na vitrina de gases. A
continuacin botamos o cido no matraz aforado de 1 litro e completamos con auga (empregando un frasco
lavador) ata o aforo, facendo uso dun contagotas cando se estea acadando este para non rebordalo. Tapamos
o matraz, axitamos e xa temos a disolucin. Para finalizar debemos botar a disolucin obtida nun frasco e
etiquetala: HCl 1 M.
b) En primeiro lugar hai que suxeitar unha bureta a un soporte mediante unha noz e unha pinza. A bureta
nchese cunha base de concentracin perfectamente coecida, por exemplo, hidrxido de sodio 1 M. Despois,
cunha pipeta, cllese un volume coecido do cido clorhdrico que queremos valorar, por exemplo, 10 ml, e
depostase nun matraz erlenmeyer, engadndolle unhas gotas de fenolftalena. O contido do matraz ser incoloro.
Colcase o erlenmeyer debaixo da bureta e dixase caer a base sobre o cido ata que a fenolftalena cambie de
cor (apareza cor rosada). Neste intre pchase a chave da bureta: xa se acadou o punto de equivalencia. Antase
o volume de base que se gastou e fanse os clculos, tendo en conta que no punto de equivalencia:
AUTORA
PAXINA
191
EXERCICIOS RESOLTOS
42. Disponse dunha mostra de 2,0 g dun hidrxido de bario comercial que se disolve na auga ata que o
volume de disolucin de 100,0 cm3. Ao valorar 10 cm3 desta disolucin con cido clorhdrico 0,2
M, necestanse 10,5 cm3 do cido para acadar o punto de equivalencia. Cal a porcentaxe de
pureza da mostra?
Resolucin:
Cando se valora o hidrxido de bario con cido clorhdrico, sabemos que no punto de equivalencia:
O cido clorhdrico ten valencia 1, polo que a sa normalidade coincide coa molaridade. Substitundo:
0,2 10,5 = Nb 10
Nb = 0,21 N
A valencia do Ba(OH)2 2, entn:
N = M valencia
0,21 = M 2
M = 0,105 mol/l
Agora podemos calcular os gramos de hidrxido de bario que hai nos 100 cm3:
0,1 L de disolucin
0,105 mol de Ba(OH) 2 171 g Ba(OH) 2
= 1,8 g de Ba(OH)2
1 L de disolucin
1 mol Ba(OH) 2
Sabemos que nos 2,0 g de hidrxido de bario comercial que se disolveron hai 1,8 g de hidrxido de bario
puro, entn podemos calcular a porcentaxe de pureza da mostra:
% de pureza =
masa de composto puro

1,8
100 =
100 = 90 %
masa total
2,0
AUTORA
PAXINA
192
EXERCICIOS RESOLTOS

Dislvense na auga 11,2 l de NH3(g) medidos a 1 atmosfera de presin e 25 C, obtndose 1 L de
disolucin. a) Acha a concentracin do NH3 na auga. b) Determina a concentracin de NH4+ e OH
na disolucin. c) Calcula o pH da disolucin resultante. Datos Ka = 1,8105. (Set-96)
Resolucin:
a) Comecemos por calcular o nmero de moles de amonaco gasoso, supoendo que se comporta como gas
ideal:
PV=nRT
1 11,2 = n 0,082 298

n = 0,46 mol NH3
Estes moles dislvense en auga de xeito que o volume da disolucin 1 litro, do que calculamos a
concentracin inicial do amonaco na auga:
[NH3] =
moles de NH 3
0,46
=
= 0,46 mol/l
litros de disolucin
1
b) O amonaco en disolucin acuosa ionzase segundo o equilibrio:

NH3
+ H2O ' NH4+ + OH
co )
0,46
ceq) 0,46 x
+
NH 4 OH
Kb =
[NH 3 ]
xx
1,8 10 5 =
0,46 x
][
x2 + 1,8105 x 8,28106 = 0
Ao resolver a ecuacin, obtemos que x = 2,9103 mol/l
Esta a concentracin de ins hidroxilo e dos ins amonio no equilibrio:
[OH] = [NH4+] = 2,9103 mol/l
c) Sabemos que [OH] = 2,9103 mol/l, entn podemos calcular o pOH e del o pH:
pOH = log [OH] = log(2,9103) = 2,5
A 25 C:
pH + pOH = 14
pH + 2,5 = 14
pH = 11,5
A 25 C a porcentaxe de ionizacin dunha disolucin acuosa de cido etanoico (cido actico) 0,101
M do 0,99 %. Calcula: a) O pH desta. b) A constante de ionizacin do cido etanoico (cido
actico) a dita temperatura. (Set-96)
Resolucin:
co )
ceq)
0,101
0,101 x
A partir do grao de ionizacin podemos calcular x:
AUTORA
PAXINA
193
EXERCICIOS RESOLTOS
cantidade ionizada
100
cantidade inicial
x
3
100 x = 10 mol/l
0,99 =
0,101
Xa coecemos a concentracin de ins oxonio que nos permite calcular o pH:
[H3O+] = x = 103 mol/l
=
pH = log [H3O+] = log (103) = 3
b) Formulamos a expresin da constante de ionizacin do cido etanoico e substitumos nela os datos

coecidos:
Ka =
Ka =
[CH COO ] [H O ]
3
[CH 3 COOH]
xx
10 3 10 3
=
=
0,101 x 0,101 10 3
Ka = 105
Desxanse preparar 2,0 L dunha disolucin de cido ntrico que pose un pH = 1,0; partindo dun
producto comercial que do 69 %, en peso, e densidade = 1,4 g/ml. Indica o procedemento que se
debe seguir, describe o material que empregaras e realiza os clculos necesarios. (Set-96)
Resolucin:
A disolucin que se quere preparar ten pH = 1, entn podemos calcular a concentracin de ins oxonio que
ter a dita disolucin:
pH = log [H3O+]
1 = log [H3O+]
[H3O+] = 0,1 mol/l
Como o cido ntrico un cido forte, podemos considerar que est totalmente ionizado e que a
concentracin de ins oxonio a mesma que a concentracin de cido ntrico:
HNO3 + H2O NO3 + H3O+
[HNO3] = [H3O+] = 0,1 mol/l
Queremos preparar HNO3 0,1 M. Se o volume que queremos preparar 2,0 L, no laboratorio debemos ter
un matraz aforado de 2 litros.
litros de disolucin
n
0,1 = n = 0,2 mol de HNO 3
2
M=
Necesitamos 0,2 moles de HNO3 que colleremos do cido comercial. O cido comercial unha disolucin
lquida dun 69 % en HNO3 e de 1,4 g/ml de densidade. Calculamos o volume desta disolucin que contn
0,2 moles de HNO3:
Mr(HNO3) = 1 + 14 +16 3 = 63
0,2 mol de HNO 3

1 ml
= 13,0 ml
1 mol de HNO 3
69 g de HNO 3
1,4 g de disolucin
Necesitamos 13 ml do cido comercial, que colleremos, dentro da vitrina de gases, cunha probeta ou cunha
pipeta. A continuacin botamos o cido no matraz aforado de 2 litros e completamos con auga (que
botamos cun frasco lavador) ata o aforo, empregando un contagotas cando se estea acadando este para non
excedelo. Tapamos o matraz, axitamos, e xa temos a disolucin. Para rematar, debemos botar a disolucin
obtida nun frasco e etiquetala: HNO3 0,1 M.
AUTORA
PAXINA
194
EXERCICIOS RESOLTOS
Explica detalladamente cmo se obtera no laboratorio a concentracin dunha disolucin de cido

clorhdrico que aproximadamente 1 M, empregando unha disolucin de hidrxido de sodio,
exactamente 0,01 M. Nomea o material empregado e a forma de realizar os clculos. (Xu-97)
Resolucin:
En primeiro lugar hai que suxeitar unha bureta a un soporte mediante unha noz e unha pinza. A bureta nchese
coa disolucin de hidrxido de sodio de concentracin perfectamente coecida (0,01 M). Despois, cunha pipeta,
cllese un volume coecido do cido clorhdrico que queremos valorar, por exemplo 10 ml, e depostase nun
matraz erlenmeyer, engadndolle unhas gotas de fenolftalena. O contido do matraz ser incoloro. Colcase o
erlenmeyer debaixo da bureta e dixase caer a base sobre o cido ata que a fenolftalena cambie de cor
(apareza cor rosada). Neste intre pchase a chave da bureta: xa se acadou o punto de equivalencia. Antase o
volume de base que se gastou (Vbase).
No punto de equivalencia o nmero de equivalentes de cido e de base son iguais, polo tanto:
Ma 10 = 0,01 Vbase
O nico dato descoecido a molaridade do cido clorhdrico e que obtemos facendo os clculos.
Dispoemos de tres frascos, sen etiquetar, que sabemos que corresponden a tres disolucins
acuosas: Tetraoxosulfato(VI) de amonio [sulfato de amonio]; Trioxonitrato(V) de potasio [nitrato
de potasio] e oxobromato(I) de sodio [hipobromito de sodio]. Como poderiamos distinguilos
axudndonos do papel indicador cido-base. Razoa a resposta. (Set-97)
Resolucin:
Nos tres frascos temos disolucins acuosas de sales que estn disociadas en ins e, dependendo de se hai reaccin
entre algns destes ins e a auga, a disolucin pode ser neutra, cida ou bsica. Collendo unha gota de cada disolucin
e colocndoa sobre un anaco de papel indicador obtemos unha cor que nos indica o pH de xeito aproximado. Se
sabemos se as disolucins son cidas, bsicas ou neutras podemos identificalas:
1) O sulfato de amonio en disolucin acuosa disciase segundo:
NH4SO4 NH4+ + SO42
Como o cido sulfrico un cido moi forte, a sa base conxugada, o in sulfato, ser unha base moi dbil que non se
hidroliza. O in amonio o cido conxugado dunha base dbil, o amonaco, entn ser un cido relativamente forte
que reaccionar coa auga cedendo ins H+, do que resulta un pH cido.
2) O nitrato de potasio en disolucin acuosa disciase segundo:
KNO3 K+ + NO3
Como o cido ntrico un cido moi forte, a sa base conxugada, o in nitrato, unha base moi dbil. O in
K+ procede do hidrxido de potasio, base moi forte, polo que un cido moi dbil que non se hidroliza.
Polo tanto, ningn dos ins reacciona coa auga e a concentracin de ins H3O+ e OH da disolucin ser a
que provn da autoionizacin da auga, do que resulta un pH neutro.
3) O hipobromito de sodio en disolucin acuosa disciase segundo:
NaBrO Na+ + BrO
hipobromito, BrO, procede do cido hipobromoso, que un cido dbil, polo que se comporta como base
relativamente forte, captando protns da auga, do que resulta un pH bsico.
Indica razoadamente, segundo a teora de Brnsted, se as seguintes afirmacins son certas ou

falsas: a) Un cido e a sa base conxugada reaccionan entre si dando unha disolucin neutra. b)
Un cido e a sa base conxugada difiren nun protn. Pon un exemplo. c) A base conxugada dun
cido forte unha base forte. Pon un exemplo. (Set-98)
AUTORA
PAXINA
195
EXERCICIOS RESOLTOS
Resolucin:
a) Segundo a teora de Brnsted, cando un cido cede un protn prodcese unha especie, a sa base
conxugada, que poder captar de novo un protn para rexenerar o cido. Polo tanto un cido e a sa base
conxugada son dous compoentes do mesmo equilibrio que nunca poden dar unha reaccin de
neutralizacin. A afirmacin falsa.
b) Segundo a teora de Brnsted, cando un cido cede un protn prodcese unha especie que poder captar de novo un
protn para rexenerar cido. Esta especie ser a base conxugada dese cido. A nica diferencia entre as das especies
un protn e a afirmacin certa.
HA + B ' A + BH+
cido
base
base
cido
c) Segundo a teora de Brnsted o equilibrio que orixina un cido ser do tipo:
HA ' A + H+
cido
base
Canto mis forte sexa un cido mis desprazado estar o seu equilibrio cara aos productos ou mis tendencia a ceder
ins H+. Polo tanto, mis dbil ser a sa base conxugada: menos desprazado o equilibrio cara esquerda ou menos
tendencia a captar ins H+. Entn, a base conxugada dun cido forte unha base dbil e a afirmacin falsa.
Cando se acada o punto de equivalencia nunha valoracin cido-base, explica razoadamente se

cada unha das seguintes afirmacins certa ou non: a) O nmero de moles de cido e de base que
reaccionaron son iguais. b) O pH da disolucin formada pode ser distinto de 7. c) Os volumes de
cido e de base consumidos son iguais. (Xu-99)
Resolucin:
a) Chmase punto de equivalencia ao momento no que unha reaccin de neutralizacin completa. No punto de
equivalencia sempre se cumpre que o nmero de equivalentes de cido igual ao nmero de equivalentes de base,
pero o nmero de moles de cido non sempre igual ao nmero de moles de base, depender da estequiometra da
reaccin. A afirmacin falsa.
b) En valoracins de cido dbil e base forte ou de cido forte e base dbil, o pH no punto de equivalencia non o
correspondente a unha disolucin neutra (7 a 25 C), xa que hai hidrlise do sal resultante. A frase certa.
c) No punto de equivalencia sempre se cumpre que o nmero de equivalentes de cido igual ao nmero de
equivalentes de base: Ncido Vcido = Nbase Vbase. Polo tanto, os volmenes de cido e de base consumidos s sern
iguais cando tean a mesma normalidade. A afirmacin falsa.
Para que serve un matraz erlenmeyer? E un matraz kitasato? E unha bureta? E unha pipeta?
Fai un debuxo esquemtico de cada un. Do material citado anteriormente, cal utilizaras e como o
empregaras nunha valoracin? Explcao cun exemplo. (Xu-99)
Resolucin:
Un matraz erlenmeyer serve para realizar reaccins nel.
Un matraz kitasato serve para facer filtracins ao baleiro, unndoo a un funil Buchner a travs dun tapn de
goma furado e conectndoo a unha trompa de baleirado.
Unha bureta serve para medir volumes de lquido engadido.
Unha pipeta serve para coller volumes coecidos de lquidos.
Esquema 6-4
Do material citado, para unha valoracin empregara o matraz erlenmeyer, a bureta e a pipeta.
Por exemplo, para valorar unha disolucin de hidrxido de sodio con cido clorhdrico de concentracin
coecida, enchera con cido clorhdrico a bureta, colocada nun soporte. Con axuda da pipeta extraera un
AUTORA
PAXINA
196
EXERCICIOS RESOLTOS
volume coecido do NaOH, por exemplo 10 ml, e verterao no matraz erlenmeyer. Despois de engadirlle unhas
cor da fenolftalena indicase o punto de equivalencia, intre no que pechara a chave da bureta. Anotado o
volume de cido gastado, fara os clculos tendo en conta que no punto de equivalencia:
Ecuacin na que s se descoece a concentracin da base: o hidrxido de sodio valorado.
Unha disolucin de CH3-COOH 0,2 M est ionizada ao 0,95 %. Calcula: a) As concentracins de

CH3-COOH e de H3O+ no equilibrio. b) A constante de ionizacin do cido. (Set-99)
Resolucin:
co )
0,2
0,2 x
ceq)

cantidade ionizada
100
cantidade inicial
x
3
0,95 =
100 x = 210 mol/l
0,2
Coecido x, podemos calcular as concentracins de CH3COOH e de H3O+ no equilibrio:
[CH3COOH] = 0,2 x = 0,2 2103 = 0,198 mol/l
[H3O+] = x = 2103 mol/l
=

coecidos:
Ka
[CH COO ] [H O ]
=
3
[CH 3 COOH]
Ka =
(2 10 3 ) 2
5
= 210
0,198
Explica cmo determinaras no laboratorio a concentracin dunha disolucin bsica problema

por medida dos volumes empregados do cido e da base. Indica o material empregado e o
procedemento seguido. (Set-99)
Resolucin:
Habera que facer unha volumetra ou valoracin cido-base. Para esto comzase por suxeitar unha bureta a un
soporte mediante unha noz e unha pinza. A bureta nchese cunha disolucin dun cido de concentracin
perfectamente coecida. Despois, cunha pipeta, cllese un volume coecido da base, por exemplo 10 ml, e
depostase nun matraz erlenmeyer, engadndolle unhas gotas de indicador (por exemplo fenolftalena que lle
dara unha cor rosada). Colcase o erlenmeyer debaixo da bureta e dixase caer, a modio, o cido sobre a
base ata que o indicador cambie de cor (se fenolftalena, ata que desapareza a cor). Neste intre pchase a
chave da bureta porque xa se acadou o punto de equivalencia. Antase o volume de cido que se gastou e fanse
os clculos, tendo en conta que no punto de equivalencia:
a) Dispoemos no laboratorio dun frasco que contn unha disolucin de NaOH 0,1 M que quedou
destapada durante 30 das. Esta disolucin prepararmola a partir de NaOH comercial, en
lentellas, que tamn temos no laboratorio nun frasco perfectamente pechado. Poderemos
AUTORA
PAXINA
197
EXERCICIOS RESOLTOS
considerar correcta a concentracin da disolucin de NaOH? Por que? b) No caso de querer

valorar a disolucin, describe o material, reactivos e procedemento. (Xu-00)
Resolucin:
a) Non se pode considerar correcta a concentracin da disolucin de NaOH, xa que, ademis dos erros
experimentais que puideramos cometer cando se preparou a disolucin, ao estar destapada durante varios das,
probable que parte do disolvente se evaporase modificando a concentracin da disolucin.
b) Se se quere valorar a disolucin debemos comezar por suxeitar unha bureta a un soporte mediante unha noz e
unha pinza. A bureta nchese cunha disolucin dun cido de concentracin perfectamente coecida, por
exemplo, cido clorhdrico 0,1 M. Despois, cunha pipeta, cllese un volume coecido do hidrxido de sodio, por
exemplo, 10 ml, e depostase nun matraz erlenmeyer, engadndolle unhas gotas de indicador (por exemplo
fenolftalena que lle dara unha cor rosada). Colcase o erlenmeyer debaixo da bureta e dixase caer, a modio,
o cido sobre a base ata que o indicador cambie de cor (se fenolftalena ata que desapareza a cor). Neste intre
pchase a chave da bureta porque xa se acadou o punto de equivalencia. Antase o volume de cido que se
gastou e fanse os clculos, tendo en conta que no punto de equivalencia:
A 25 C o grao de ionizacin dunha disolucin acuosa de cido etanoico [cido actico] 0,101 M
vale = 0,0099. Calcula o pH desta e a constante de ionizacin do cido etanoico a dita
temperatura. (Xu-00)
Resolucin:
co )
0,101
0,101 x
ceq)

cantidade ionizada
100
cantidade inicial
x
3
100 x = 10 mol/l
0,99 =
0,101
Xa coecemos a concentracin de ins que nos permite calcular o pH:
[H3O+] = x = 103 mol/l
=
pH = log [H3O+] = log (103) = 3

coecidos:
Ka =
Ka =
[CH COO ] [H O ]
3
[CH 3 COOH]
xx
10 3 10 3
=
= 105
3
0,101 x 0,101 10
Explica detalladamente (material e procedementos) cmo se poden recoecer cidos e bases no

laboratorio. (Set-00)
Resolucin:
Para recoecer cidos e bases no laboratorio procdese determinacin do pH mediante:
AUTORA
PAXINA
198
EXERCICIOS RESOLTOS
a) Aparellos chamados pH-metros, que dan valores de pH bastante exactos. O seu uso consiste en somerxer o pHmetro na disolucin que queremos recoecer e anotar o valor do pH.
b) Substancias chamadas indicadores, que informan do pH de xeito aproximado. Os indicadores son disolucins
dalgns colorantes complexos cunha cor que depende do pH do medio. Cada indicador ten un intervalo de pH dunhas
das unidades que se chama intervalo de viraxe. Para empregar o indicador debemos engadir unhas gotas deste a un
tubo de ensaio que contea unha pequena cantidade da disolucin que imos recoecer. A cor obtida indica se o pH
maior ou menor que o do intervalo de viraxe do indicador.
c) Papel indicador, que unha mestura de varios indicadores que teen como soporte unha tira de papel. Por ser unha
mestura, ter distintos cambios de cor segundo o pH. Collendo, por exemplo cunha varia de vidro, unha gota da
disolucin que imos recoecer e colocndoa sobre un anaco de papel indicador, obtemos unha cor que nos indica o pH
de xeito aproximado (hai unha tboa de cores de referencia).
En todos os casos, unha vez obtido o pH aproximado debemos lembrar que a 25 C:
Disolucin cida: pH < 7
Disolucin neutra: pH = 7
Disolucin bsica: pH > 7
Define brevemente o concepto de disolucin reguladora e sinala entre os seguintes pares

substancias, o ou os que formarn unha disolucin reguladora: a) cido clorhdrico/cloruro
sodio. b) cido cianhdrico/cianuro de potasio. c) cido ntrico [trioxonitrato(V)
hidrxeno]/nitrato de amonio [trioxonitrato(V) de amonio]. d) Hidrxido de amonio/cloruro
amonio. Xustifica brevemente a resposta. (Set-00)
de
de
de
de
Resolucin:
Unha disolucin reguladora unha disolucin na que o seu pH se modifica moi pouco cando se lle engaden
cantidades moderadas de cidos e bases.
As disolucins reguladoras estn formadas por un cido dbil e un sal da sa base conxugada ou por unha base dbil e
un sal do seu cido conxugado, en concentracins relativamente altas de cada especie. Segundo esto, dos pares
citados:
a) cido clorhdrico/cloruro de sodio: non unha disolucin reguladora porque o cido clorhdrico un cido forte.
b) cido cianhdrico/cianuro de potasio: unha disolucin reguladora formada por un cido dbil (cido
cianhdrico) e un sal da sa base conxugada (cianuro de potasio).
c) cido ntrico/nitrato de amonio: non unha disolucin reguladora porque o cido ntrico un cido forte.
d) Hidrxido de amonio/cloruro de amonio: unha disolucin reguladora formada por unha base dbil (hidrxido de
amonio) e un sal do seu cido conxugado (cloruro de amonio).
AUTORA
PAXINA
199
EXERCICIOS RESOLTOS
TEMA 7:
REACCINS DE TRANSFERENCIA DE ELECTRNS
1. Axusta, polo mtodo in-electrn, as seguintes ecuacins en forma inica:
a) NO3 + Sn 2+ NO + Sn 4+
b) MnO4 + H2S + H+ Mn 2+ + S + H2O
c) Ag + NO3 Ag+ + NO2
d) Br + MnO4 Mn2+ + Br2
e) Bi2O3 + ClO BiO3 + Cl (en medio bsico)
f) ClO3 + Cr3+ Cl + CrO42
g) Co2+ + H2O2 Co3+ + OH (en medio bsico)
Resolucin:
a) NO3 + Sn 2+ NO + Sn 4+
Comezamos escribindo os nmeros de oxidacin e determinando qu especie se oxida e cl se reduce:
Oxdase
+5 2
+2 2
N O 3 + Sn 2+ N O + Sn 4+
Redcese
Escribimos as semirreaccins en forma inica:

NO3 NO
Sn2+ Sn4+
Axustamos a masa:
4 H+ + NO3 NO + 2 H2O
Sn2+ Sn4+
Axustamos a carga:
4 H+ + NO3 + 3 e NO + 2 H2O
Sn2+ 2 e Sn4+
Igualamos o nmero de electrns nas das semirreaccins e sumamos:
(4 H+ + NO3 + 3 e NO + 2 H2O) x 2
(Sn2+ 2 e Sn4+) x 3
8 H+ + 2 NO3 + 3 Sn2+ 2 NO + 4 H2O + 3 Sn4+

A ecuacin igualada :
8 H+ + 2 NO3 + 3 Sn2+ 2 NO + 4 H2O + 3 Sn4+
b) MnO4 + H2S + H+ Mn 2+ + S + H2O
Oxdase
+7 2
+1
+1
Mn O 4 + H 2 S + H + Mn 2+ + S 0 + H 2 O
Redcese

MnO4 Mn2+
S2 S
Axustamos a masa:
AUTORA
PAXINA
200
EXERCICIOS RESOLTOS
8 H+ + MnO4 Mn2+ + 4 H2O

S2 S
Axustamos a carga:
8 H+ + MnO4 + 5 e Mn2+ + 4 H2O
S2 2 e S
(8 H+ + MnO4 + 5 e Mn2+ + 4 H2O) x 2

(S2 2 e S) x 5
16 H+ + 2 MnO4 + 5 S2 2 Mn2+ + 8 H2O + 5 S

2 MnO4 + 5 H2S + 6 H+ 2 Mn2+ + 5 S + 8 H2O
c) Ag + NO3 Ag+ + NO2
Oxdase
0
+5 -2
+4 -2
Ag + N O 3 Ag + + N O 2
Redcese

NO3 NO2
Ag Ag+
Axustamos a masa e a carga:
2 H+ + NO3 + 1 e NO2 + H2O
Ag 1 e Ag
O nmero de electrns nas das semirreaccins igual, polo que xa se poden sumar:
2 H+ + NO3 + 1 e NO2 + H2O

Ag 1 e Ag
2 H+ + NO3 + Ag NO2 + H2O + Ag
Ag + NO3 + 2 H+ Ag+ + NO2 + H2O
d) Br + MnO4 Mn2+ + Br2

Oxdase
+7 2
Br + Mn O 4 Mn 2+ + Br2
Redcese

MnO4 Mn2+
Br Br2
8 H+ + MnO4 + 5 e Mn2+ + 4 H2O
2 Br 2 e Br2

AUTORA
PAXINA
201
EXERCICIOS RESOLTOS
(8 H+ + MnO4 + 5 e Mn2+ + 4 H2O) x 2

(2 Br 2 e Br2) x 5
16 H+ + 2 MnO4 + 10 Br 2 Mn2+ + 8 H2O + 5 Br2
10 Br + 2 MnO4 + 16 H+ 2 Mn2+ + 5 Br2 + 8 H2O
e) Bi2O3 + ClO BiO3 + Cl (en medio bsico)
Oxdase
+3 2
+1 -2
+5 2
Bi 2 O 3 + Cl O - Bi O 3 + Cl -
Redcese

ClO Cl
Bi2O3 BiO3
H2O + ClO + 2 e Cl + 2 OH
6 OH + Bi2O3 4 e 2 BiO3 + 3 H2O
(H2O + ClO + 2 e Cl + 2 OH ) x 2
6 OH + Bi2O3 4 e 2 BiO3 + 3 H2O
2 H2O + 2 ClO + 6 OH + Bi2O3 2 Cl + 4 OH + 2 BiO3 + 3 H2O

Bi2O3 + 2 ClO + 2 OH 2 BiO3 + 2 Cl + H2O
f) ClO3 + Cr3+ Cl + CrO42
Oxdase
+5 2
Cl O 3 + Cr
3+
+6 2
Cl + Cr O 4
Redcese

ClO3 Cl
Cr3+ CrO42
6 H+ + ClO3 + 6 e Cl + 3 H2O
4 H2O + Cr3+ 3 e CrO42 + 8 +
6 H+ + ClO3 + 6 e Cl + 3 H2O
(4 H2O + Cr3+ 3 e CrO42 + 8 +) x 2
6 H+ + ClO3 + 8 H2O + 2 Cr3+ Cl + 3 H2O + 2 CrO42 + 16 +

ClO3 + 2 Cr3+ + 5 H2O Cl + 2 CrO42 + 10 +
g) Co2+ + H2O2 Co3+ + OH (en medio bsico)
AUTORA
PAXINA
202
EXERCICIOS RESOLTOS
Oxdase
+1
2 +1
Co 2+ + H 2 O 2 Co 3+ + O H
Redcese

H2O2 OH
Co2+ Co3+
H2O2 + 2 e 2 OH
Co2+ 1 e Co3+
H2O2 + 2 e 2 OH
(Co2+ 1 e Co3+) x 2
H2O2 + 2 Co2+ 2 OH + 2 Co3+

2 Co2+ + H2O2 2 Co3+ + 2 OH
2. Axusta as seguintes ecuacins redox:
a) KMnO4 + HCl MnCl2 + Cl2 + H2O + KCl
b) HNO3 + I2 HIO3 + NO2 + H2O
c) Al + NaOH H2 + NaAlO2 (en medio bsico)
d) HNO3 + S H2SO4 + NO
e) Cl2 + H2O + As2O3 H3AsO4 + HCl
f) H2S + K2Cr2O7 + H2SO4 S + Cr2(SO4)3 + K2SO4 + H2O
g) H2SO4 + HI I2 + H2S + H2O
Resolucin:
a) KMnO4 + HCl MnCl2 + Cl2 + H2O + KCl
Oxdase
+2 -1
0
+1 2
+1 1
K Mn O 4 + H Cl Mn Cl 2 + Cl 2 + H 2 O + K Cl
+1 +7 2
+1 1
Redcese

MnO4 Mn2+
Cl Cl2
8 H+ + MnO4 + 5 e Mn2+ + 4 H2O
2 Cl 2 e Cl2
(8 H+ + MnO4 + 5 e Mn2+ + 4 H2O) x 2

(2 Cl 2 e Cl2) x 5
16 H+ + 2 MnO4 + 10 Cl 2 Mn2+ + 8 H2O + 5 Cl2

Obtemos a ecuacin molecular a partir da ecuacin inica, se engadimos os elementos que actuaron como
espectadores:
AUTORA
PAXINA
203
EXERCICIOS RESOLTOS
2 KMnO4 + 16 HCl 2 MnCl2 + 5 Cl2 + 8 H2O + 2 KCl
b) HNO3 + I2 HIO3 + NO2 + H2O

Oxdase
+1 +5 -2
+1 +5 2
+4 -2
+1
H N O3 + I 2 H I O3 + N O 2 + H 2 O
Redcese

NO3 NO2
I2 IO3
2 H+ + NO3 + 1 e NO2 + H2O
6 H2O + I2 10 e 2 IO3 + 12 H+
(2 H+ + NO3 + 1 e NO2 + H2O) x 10

6 H2O + I2 10 e 2 IO3 + 12 H+
20 H+ + 10 NO3 + 6 H2O + I2 10 NO2 + 10 H2O + 2 IO3 + 12 H+

Simplificando:
8 H+ + 10 NO3 + I2 10 NO2 + 4 H2O + 2 IO3
espectadores:
10 HNO3 + I2 2 HIO3 + 10 NO2 + 4 H2O
c) Al + NaOH H2 + NaAlO2 (en medio bsico)
Oxdase
0
+1 -2 +1
0
+1 +3 -2
Al + Na O H H 2 + Na Al O 2
Redcese

Al AlO2
OH H2
Al + 4 OH 3 e AlO2 + 2 H2O
2 H2O + 2 e H2 + 2 OH
(Al + 4 OH 3 e AlO2 + 2 H2O) x 2

(2 H2O + 2 e H2 + 2 OH ) x 3
2 Al + 6 H2O + 8 OH 2 AlO2 + 4 H2O + 3 H2 + 6 OH
Simplificando:
2 Al + 2 H2O + 2 OH 2 AlO2 + 3 H2
espectadores:
2 Al + 2 NaOH + 2 H2O 3 H2 + 2 NaAlO2
AUTORA
PAXINA
204
EXERCICIOS RESOLTOS
d) HNO3 + S H2SO4 + NO
Oxdase
+1 +5 -2
+1
+6 2
+2 -2
H N O3 + S H 2 S O 4 + N O
Redcese

NO3 NO
S SO42
4 H+ + NO3 + 3 e NO + 2 H2O
4 H2O + S 6 e SO42 + 8 H+
(4 H+ + NO3 + 3 e NO + 2 H2O) x 2
4 H2O + S 6 e SO42 + 8 H+
8 H+ + 2 NO3 + 4 H2O + S 2 NO + 4 H2O + SO42 + 8 H+
Simplificando:
2 NO3 + S NO + SO42
Obtemos a ecuacin molecular a partir da ecuacin inica, engadindo os elementos que actuaron como
espectadores:
2 HNO3 + S H2SO4 + 2 NO
e) Cl2 + H2O + As2O3 H3AsO4 + HCl
Oxdase
0
+1 2
+3
+1 +5 2
+1 1
Cl 2 + H 2 O + As 2 O 3 H 3 As O 4 + H Cl
Redcese

As2O3 AsO43
Cl2 Cl
5 H2O + As2O3 4 e 2 AsO43 + 10 H+
Cl2 + 2 e 2 Cl
5 H2O + As2O3 4 e 2 AsO43 + 10 H+

(Cl2 + 2 e 2 Cl) x 2
5 H2O + As2O3 + 2 Cl2 2 AsO43 + 10 H+ + 4 Cl
espectadores:
2 Cl2 + 5 H2O + As2O3 2 H3AsO4 + 4 HCl
f) H2S + K2Cr2O7 + H2SO4 S + Cr2(SO4)3 + K2SO4 + H2O
Oxdase
AUTORA
PAXINA
205
EXERCICIOS RESOLTOS
+1
+1
+6 2
+1
+6 2
+3
+6 2
+1
+6 2
+1
H 2 S + K 2 Cr2 O 7 + H 2 S O 4 S+ Cr 2 ( S O 4 ) 3 + K 2 S O 4 + H 2 O
Redcese

Cr2O72 Cr3+
H2S S
14 H+ + Cr2O72 + 6 e 2 Cr3++ 7 H2O
H2S 2 e S + 2 H+
14 H+ + Cr2O72 + 6 e 2 Cr3++ 7 H2O

(H2S 2 e S + 2 H+) x 3
14 H+ + Cr2O72 + 3 H2S 2 Cr3+ + 7 H2O + 3 S + 6 H+
Simplificando:
8 H+ + Cr2O72 + 3 H2S 2 Cr3+ + 7 H2O + 3 S
espectadores:
3 H2S + K2Cr2O7 + 4 H2SO4 3 S + Cr2(SO4)3 + K2SO4 + 7 H2O
g) H2SO4 + HI I2 + H2S + H2O
Oxdase
+1 + 6 2
+1 -1
0
+1 2 +1 -2
H2 S O4 + H I I2 + H 2 S + H2 O
Redcese

SO42 H2S
I I2
10 H+ + SO42 + 8 e H2S + 4 H2O
2 I 2 e I 2
10 H+ + SO42 + 8 e H2S + 4 H2O

(2 I 2 e I2) x 4
10 H+ + SO42 + 8 I H2S + 4 H2O + 4 I2

espectadores:
H2SO4 + 8 HI 4 I2 + H2S + 4 H2O
3. Para a reaccin Cu + HNO3 Cu(NO3)2 + NO + H2O. a) Sinala o oxidante e o reductor. b) Axusta
a reaccin. c) Cantos moles de electrns se producen por mol de cobre oxidado? (Selectividade
COU. Xu-95)
Resolucin:
Cu + HNO3 Cu(NO3)2 + NO + H2O
Oxdase
AUTORA
PAXINA
206
EXERCICIOS RESOLTOS
+1 +5 -2
+2
+5 2
+2 -2
+1
Cu + H N O 3 Cu ( N O 3 ) 2 + N O + H 2 O
Redcese
a) O oxidante o que se reduce, polo tanto o cido ntrico.

O reductor o que se oxida, polo tanto o cobre.
b) Para axustar a reaccin polo mtodo do in-electrn, escribimos as semirreaccins en forma inica:
NO3 NO
Cu Cu2+
4 H+ + NO3 + 3 e NO + 2 H2O
Cu 2 e Cu2+
Igualamos o nmero de electrns nas das semirreaccins e summolas:
(4 H+ + NO3 + 3 e NO + 2 H2O) x 2
(Cu 2 e Cu2+) x 3
8 H+ + 2 NO3 + 3 Cu 2 NO + 4 H2O + 3 Cu2+
Por ltimo, obtemos a ecuacin molecular a partir da ecuacin inica, engadindo os elementos que actuaron
como espectadores:
3 Cu + 8 HNO3 3 Cu(NO3)2 + 2 NO + 4 H2O
b) Observando a semirreaccin de oxidacin do cobre: Cu 2 e Cu2+, vemos que por cada mol de cobre
oxidado prodcense 2 moles de electrns.
4. Dada a reaccin H2S + HNO3 S + NO2. a) Axusta a reaccin. b) Indica razoadamente se algunha
das especies que interveen nela se oxida. (Selectividade COU. Xu-96)
Resolucin:
a) H2S + HNO3 S + NO2
Oxdase
+1
+1 +5 -2
+4 -2
H 2 S + H N O 3 S+ N O 2
Redcese

NO3 NO2
H2S S
2 H+ + NO3 + 1 e NO2 + H2O
H2S 2 e S + 2 H+
Igulase o nmero de electrns nas das semirreaccins e sumamos:
(2 H+ + NO3 + 1 e NO2 + H2O) x 2

H2S 2 e S + 2 H+
4 H+ + 2 NO3 + H2S 2 NO2 + 2 H2O + S + 2 H+

Simplificando:
AUTORA
PAXINA
207
EXERCICIOS RESOLTOS
2 H+ + 2 NO3 + H2S 2 NO2 + 2 H2O + S

Obtemos a ecuacin molecular a partir da ecuacin inica:
H2S + 2 HNO3 S + 2 NO2 + 2 H2O
b) Neste procesos hai unha especie que se oxida: o S2 do H2S, que perde electrns para dar xofre: S.
5. O dicromato de potasio [heptaoxodicromato(VI) de potasio] reacciona co sulfato de ferro(II)
[tetraoxosulfato(VI) de ferro(II)] en medio cido sulfrico [tetraoxosulfato(VI) de hidrxeno],
dando sulfato de ferro(III) [tetraoxosulfato(VI) de ferro(III)], sulfato de cromo(III)
[tetraoxosulfato(VI) de cromo(III)], sulfato de potasio [tetraoxosulfato(VI) de potasio] e auga.
a) Axusta a reaccin. b) Indica que especie se oxida e que especie se reduce. c) Cantos gramos de
sulfato de cromo(III) podern obterse a partir de 5 gramos de dicromato de potasio se o
rendemento da reaccin do 60 %? (Selectividade COU. Set-99 e Set-95)
Resolucin:
a) K2Cr2O7 + FeSO4 + H2SO4 Fe2(SO4)3 + Cr2(SO4)3 + K2SO4 + H2O
Oxdase
+1
+6 2
+2 +6 2
+1
+6 2
+3
+6 2
+3
+6 2
+1
+6 2
+1
K 2 Cr2 O 7 + Fe S O 4 + H 2 S O 4 Fe 2 ( S O 4 ) 3 + Cr 2 ( S O 4 ) 3 + K 2 S O 4 + H 2 O
Redcese

Cr2O72 Cr3+
Fe2+ Fe3+
14 H+ + Cr2O72 + 6 e 2 Cr3++ 7 H2O
Fe2+ 1 e Fe3+
14 H+ + Cr2O72 + 6 e 2 Cr3++ 7 H2O

( Fe2+ 1 e Fe3+ ) x 6
14 H+ + Cr2O72 + 6 Fe2+ 2 Cr3+ + 6 Fe3+ + 7 H2O
espectadores:
K2Cr2O7 + 6 FeSO4 + 7 H2SO4 3 Fe2(SO4)3 + Cr2(SO4)3 + K2SO4 + 7 H2O
b) Oxdanse os ins Fe2+ a Fe3+.
Redcense os ins dicromato: Cr2O72 a ins Cr3+.
c) Realizamos os clculos estequiomtricos a partir da ecuacin axustada do proceso:
Mr(K2Cr2O7) = 392 + 522 + 167 = 294
Mr(Cr2(SO4)3) = 522 + 323 + 1612 = 392
5 g K2Cr2O7 1 mol K 2 Cr2 O 7 1 mol Cr2 (SO 4 ) 3 392 g Cr2 (SO 4 ) 3 60 g obtidos = 4 g de Cr2(SO4)3
294 g de K 2 Cr2 O 7 1 mol K 2 Cr2 O 7 1 mol Cr2 (SO 4 ) 3 100 g tericos
6. Dun litro dunha disolucin acuosa de cloruro de ferro(II) tmanse 100 ml e fanse reaccionar, en
medio cido, cunha disolucin 0,35 M de dicromato de potasio, sendo necesarios 64,4 ml desta
ltima para completar a oxidacin. Sabendo que nesta reaccin o Fe(II) oxdase a Fe(III) e o in
dicromato, Cr2O72, redcese a Cr(III): a) formula e axusta, polo mtodo do in-electrn, a
AUTORA
PAXINA
208
EXERCICIOS RESOLTOS
ecuacin da reaccin; b) calcula a molaridade da disolucin de cloruro de ferro(II). (Selectividade

COU. Xu-92)
Resolucin:
a) A reaccin da que se nos fala incle o proceso:
FeCl2 + K2Cr2O7 + H+ Fe3+ + Cr3+

Oxdase
+2 1
+1
+6 2
Fe Cl 2 + K 2 Cr2 O 7 + H + Fe 3+ + Cr 3+
Redcese

Cr2O72 Cr3+
Fe2+ Fe3+
14 H+ + Cr2O72 + 6 e 2 Cr3++ 7 H2O
Fe2+ 1 e Fe3+
14 H+ + Cr2O72 + 6 e 2 Cr3++ 7 H2O

( Fe2+ 1 e Fe3+ ) x 6
14 H+ + Cr2O72 + 6 Fe2+ 2 Cr3+ + 6 Fe3+ + 7 H2O
espectadores. Teremos en conta que nos productos teremos os ins cloruro que acompaaban ao ferro nos
reactivos e como medio cido imos poer HCl, no que tamn temos estes ins:
6 FeCl2 + K2Cr2O7 + 14 HCl 6 FeCl3 + 2 CrCl3 + 2 KCl + 7 H2O
b) Realizamos os clculos estequiomtricos a partir da ecuacin axustada do proceso:
64,4 ml disolucin 1 L disolucin 0,35 mol K 2 Cr2 O 7 6 mol FeCl 2 = 0,135 mol FeCl2
1000 ml disolucin
1 L disolucin
1 mol K 2 Cr2 O 7
Os moles de FeCl2 estaban en 100 ml de disolucin acuosa (0,1 litros), entn podemos calcular a molaridade
desta disolucin:
M =
moles de soluto
0,14
=
= 1,4 M
litros de disolucin
0,1
7. A 1,2 g dun mineral de ferro engdeselle cido sulfrico diludo [tetraoxosulfato(VI) de hidrxeno],
co cal todo o ferro que contn o mineral dislvese como ferro(II). Para oxidar este ferro(II) a
ferro(III) consmense 20 ml dunha disolucin de permanganato de potasio
[tetraoxomanganato(VII) de potasio] 0,10 M. a) Escribe e axusta a reaccin inica, sabendo que o
permanganato redcese a sal de manganeso(II). b) Calcula a porcentaxe de ferro no mineral.
Resolucin:
a) Polo enunciado sabemos que neste proceso ten lugar a oxidacin do Fe2+ a Fe3+ ao tempo que se reduce o
permanganato (MnO4) a Mn2+. Segundo esto escribimos as das semirreaccins en forma inica:
MnO4 Mn2+
Fe2+ Fe3+
Axustamos as semirreaccins estequiometricamente e electricamente:
8 H+ + MnO4 + 5 e Mn2+ + 4 H2O
AUTORA
PAXINA
209
EXERCICIOS RESOLTOS
Fe2+ 1 e Fe3+
Igualamos o nmero de electrns e sumamos as das semirreaccins:
8 H+ + MnO4 + 5 e Mn2+ + 4 H2O
(Fe2+ 1 e Fe3+) x 5
8 H+ + MnO4 + 5 Fe2+ Mn2+ + 4 H2O + 5 Fe3+
A ecuacin inica xa est axustada.
b) Unha vez axustada a ecuacin podemos facer os clculos estequiomtricos que nos permitan coecer
canto ferro haba no mineral do principio:
2+
1 mol Fe 55,9 g Fe 0,56 g de Fe
0,020 L disolucin de KMnO4 0,1 mol KMnO 4 5 mol Fe
=
2+
1 L disolucin 1 mol KMnO 4 1 mol Fe

masa de ferro
0,56
% de Fe =
100 =
100 = 47 %
masa de mineral
1,2
1 mol Fe
8. O cido sulfrico concentrado reacciona co bromuro de potasio transformndose en dixido de

xofre e bromo elemental. Formula e axusta a reaccin global polo mtodo in electrn e determina
os equivalentes redox dos compostos oxidante e reductor.
Resolucin:
H2SO4 + KBr SO2 + Br2
Oxdase
+1 + 6 2
+1 -1
+ 4 2
0
H 2 S O 4 + K Br S O 2 + Br2
Redcese

SO42 SO2
Br Br2
4 H+ + SO42 + 2 e SO2 + 2 H2O
2 Br 2 e Br2
Xa igual o nmero de electrns nas das semirreaccins, entn sumamos:
4 H+ + SO42 + 2 e SO2 + 2 H2O

2 Br 2 e Br2
4 H+ + SO42 + 2 Br SO2 + Br2+ 2 H2O

2 H2SO4 + 2 KBr SO2 + Br2+ 2 H2O + K2SO4
Nesta reaccin o oxidante o cido sulfrico e o reductor o bromuro de potasio. Para estas especies, a
masa equivalente ou equivalente-gramo, a masa desa especie que capaz de ceder ou captar un mol de
electrns. Polo tanto, podemos coecer o valor dun equivalente: dividindo a masa dun mol entre o nmero
de electrns gaados ou perdidos no proceso (por cada mol).
Meq =
Masa molar
n de electrns transferidos
Mr(H2SO4) = 1 2 + 32 + 16 4 = 98
AUTORA
PAXINA
210
EXERCICIOS RESOLTOS
Masa dun equivalente do oxidante: M eq (H 2SO 4 ) =
M r 98
=
= 49 g
n
2
Mr(KBr) = 39,1 + 79,9 = 119
Masa dun equivalente do reductor: M eq (KBr) =
M r 119
=
= 119 g
1
n
9. Dada a seguinte reaccin: 2 SO2(g) + O2(g) ' 2 SO3(g); H < 0. Contesta razoadamente: a)
Absrbese ou librase calor cando ten lugar a reaccin? b) Como afecta ao equilibrio unha
diminucin da temperatura? Como afecta ao equilibrio un aumento de presin? unha
reaccin redox? (Selectividade COU. Set-01)
Resolucin:
a) Se H < 0, o proceso exotrmico, polo tanto desprndese enerxa cando ten lugar a reaccin.
contrarrestar a dita modificacin. Segundo este principio, ao diminuir a temperatura exterior, o equilibrio
desprazarase cara a onde desprende calor, tratando de contrarrestar o efecto do arrefriamento, dicir, no
sentido exotrmico ou cara dereita neste caso.
contrarrestar a dita modificacin. Segundo este principio, ao aumentar a presin total. O equilibrio tende a
contrarrestar a modificacin desprazndose cara a onde dimine a presin, polo tanto, cara a onde hai menor
nmero de moles de gas, cara dereita neste caso.
Esta reaccin unha reaccin redox: hai unha oxidacin e unha reduccin que se poden apreciar vendo
como varan os nmeros de oxidacin:
Oxdase
+4 2
+6 2
2 S O2 + O2 2 S O3
Redcese
10. En medio cido o in MnO42 oxida o in Fe2+ a Fe3+. Nese proceso o in MnO4 redcese a in
Mn2+ e ademais frmase auga. a) Axusta a correspondente ecuacin inica total, indicando as
correspondentes semirreaccins de oxidacin e reduccin. b) Calcula a molaridade dunha
disolucin de FeSO4 se 10 cm3 desta disolucin consumiron 22,3 cm3 dunha disolucin de KMnO4
0,02 M para a sa oxidacin. (Selectividade COU. Set-01)
Resolucin:
a) Escribimos as das semirreaccins en forma inica:
Reduccin: MnO4 Mn2+
Oxidacin: Fe2+ Fe3+
Axustamos as semirreaccins estequiometricamente e electricamente:
Reduccin: 8 H+ + MnO4 + 5 e Mn2+ + 4 H2O
Oxidacin: Fe2+ 1 e Fe3+
Igualamos o nmero de electrns e sumamos as das semirreaccins:
Reduccin: 8 H+ + MnO4 + 5 e Mn2+ + 4 H2O
Oxidacin: (Fe2+ 1 e Fe3+) x 5
Ecuacin inica axustada: 8 H+ + MnO4 + 5 Fe2+ Mn2+ + 4 H2O + 5 Fe3+

AUTORA
PAXINA
211
EXERCICIOS RESOLTOS
b) Unha vez axustada a ecuacin podemos facer os clculos estequiomtricos:
2+
3
4
0,0223 L disolucin 0,02 mol KMnO 4 1 mol MnO 4 5 mol Fe 1 mol FeSO
= 2,2310 mol FeSO4
2+
1 L disolucin
1 mol KMnO 4 1 mol MnO 4
1 mol Fe
Os moles de FeSO4 estaban en 10 ml de disolucin acuosa (0,01 litros), entn podemos calcular a
molaridade desta disolucin:
M =
moles de soluto
2,23 10 3
=
= 0,223 M
litros de disolucin
0,01
11. A introduccin dunha lmina de Zn nunha disolucin 1 molar de cido clorhdrico supn a
disolucin do metal e desprendemento de hidrxeno. a) Escribe a ecuacin qumica do proceso
redox que ten lugar. b) Identifica a especie qumica que acta como axente oxidante e a que acta
como axente reductor. c) Admitindo que se traballa en condicins estndar, que signo lle
asignaras ao valor de E para o semipar Zn2+/Zn? (Selectividade COU. Set-91)
Resolucin:
a) Oxidacin: Zn(s) 2 e Zn2+(ac)
Reduccin: 2 H+(ac) + 2 e 2(g)
Ecuacin global: Zn(s) + 2 H+(ac) Zn2+(ac) + 2(g)
b) A especie qumica que acta como axente oxidante a que se reduce, polo tanto, o in H+. A especie
qumica que acta acta como axente reductor a que se oxida, polo tanto, o Zn.
c) Dado que ao electrodo normal de hidrxeno se lle asignou un valor nulo en condicins estndar, o
semipar Zn2+/Zn debe ter un E negativo porque a sa tendencia a reducirse menor que a do H+, entn o
seu potencial normal de reduccin menor de cero.
12. Consultando a tboa 7-1, indica razoadamente se, a 25 C, son verdadeiras ou falsas as
afirmacins:
a) En disolucin acuosa e 1 M, os ins Fe3+ oxidan os ins I a I2, reducndose os ins Fe3+ a Fe2+.
b) En disolucin acuosa e 1 M, os ins Fe3+ oxidan aos ins Br a Br2, reducndose eles a Fe2+.
c) O cido sulfrico diludo reacciona co cobre e desprndese hidrxeno.
d) En disolucin acuosa e medio cido, os ins MnO4 oxidan os ins Ce3+ a Ce4+.
e) O cido sulfrico diludo reacciona co ouro e obtense sulfato de ouro(III) con desprendemento
de hidrxeno.
f) O sodio moi reductor e o fluor un poderoso oxidante.
g) O cido clorhdrico reacciona co magnesio e desprndese hidrxeno.
Resolucin:
Se observamos os potenciais de reduccin das especies implicadas nas afirmacins, lembrando que canto
maior sexa o potencial normal de reduccin maior ser a tendencia a reducirse desa especie:
a) E(Fe3+/Fe2+) = 0,77 V; E(I2/ I) = 0,53 V
maior o potencial normal do ferro, polo que o que se reduce e o iodo, o que se oxida. A afirmacin
verdadeira.
b) E(Fe3+/Fe2+) = 0,77 V; E(Br2/ Br) = 1,06 V

maior o potencial normal do bromo, polo que o que se reduce e o ferro, o que se oxida. A afirmacin
falsa.
c) E(Cu2+/Cu) = 0,34 V; E(Cu+/Cu) = 0,52 V; E(H+/ H2) = 0 V
Para que o cido reaccione co cobre, debe de oxidalo ao reducirse os ins H+ a hidrxeno. Para que ocorrese
esto, o cobre debera ter un potencial normal de reduccin negativo e non o ten. A afirmacin falsa.
AUTORA
PAXINA
212
EXERCICIOS RESOLTOS
d) E(MnO4/MnO2) = 1,68 V; E(Ce4+/Ce3+) = 1,61 V

A afirmacin verdadeira porque o potencial normal do permanganato maior que o do cerio, este ltimo
oxidarase e o primeiro reducirase.
e) E(Au3+/Au) = 1,31 V; E(H+/ H2) = 0 V
Para que o cido reaccione co ouro, debe de oxidalo ao reducirse os ins H+ a hidrxeno. Para que ocorrese
esto, o ouro debera ter un potencial normal de reduccin negativo e non o ten. A afirmacin falsa.
f) E(Na+/Na) = 2,71 V; E( F2/ F) = 2,87 V
A afirmacin verdadeira. O sodio ten un potencial normal de reduccin moi baixo, polo tanto ten moita
tendencia a oxidarse e ser moi reductor. O fluor ten un potencial normal de reduccin moi alto, polo tanto
ten moita tendencia a reducirse e ser un poderoso oxidante.
e) E(Mg2+/Mg) = 2,37 V; E(H+/ H2) = 0 V
Para que o cido reaccione co magnesio, debe de oxidalo ao reducirse os ins H+ a hidrxeno. Esto o que
ocorre porque o magnesio ten un potencial normal de reduccin negativo. A afirmacin verdadeira.
13. A unha disolucin que contn ins Fe2+, Fe3+ e Cu2+, todos en concentracin 1 M, engdenselle
limaduras de ferro. Indica, xustificadamente, se ten lugar algunha reaccin e, en caso afirmativo,
formula as correspondentes ecuacins qumicas. E(Fe2+/Fe) = 0,44 V. E(Fe3+/Fe2+) = 0,77 V. E
(Cu2+/Cu) = 0,34 V. (Selectividade COU. Set-92)
Resolucin:
Se observamos os potenciais normais de reduccin, vemos que o maior o que corresponde reduccin de
Fe3+ a Fe2+. Se ten lugar esta reduccin outra especie, con menor potencial, debe de oxidarse e neste caso
como non temos cobre que se poida oxidar a Cu2+ ten que oxidarse o ferro a Fe2+. Escribimos a ecuacin
deste proceso:
Reduccin: Fe3+(ac) + 1 e Fe2+(ac)
Oxidacin: Fe(s) 2 e Fe2+(ac)
Proceso global: 2 Fe3+(ac) + Fe(s) 3 Fe2+(ac)
Este o proceso mis probable.
Se observamos de novo os potenciais, atopamos que como o potencial normal de reduccin do Cu2+ maior
que o do Fe2+, tamn pode reducirse o Cu2+ a Cu e oxidarse o ferro a Fe2+:
Reduccin: Cu2+(ac) + 2 e Cu(s)
Proceso global: Cu2+(ac) + Fe(s) Cu(s) + Fe2+(ac)
14. a) Que sucedera se se utilizase unha culler de aluminio para axitar unha disolucin de nitrato de
ferro(II)? b) E se se utilizase unha culler de ferro para axitar unha disolucin de aluminio. Datos:
E(Fe2+/Fe) = 0,44 V; E(Al3+/Al) = 1,67 V. (Selectividade COU. Set-94)*
Resolucin:
a) Como o potencial normal de reduccin do Fe2+/Fe maior que o do Al3+/Al, o Fe2+ ter tendencia a
reducirse a Fe, oxidando ao Al a Al3+, polo que a culler dislvese. O proceso ser:
Reduccin: Fe2+(ac) + 2 e Fe(s)
Oxidacin: Al(s) 3 e Al3+(ac)
Proceso global: 3 Fe2+(ac) + 2 Al(s) 3 Fe(s) + 2 Al3+(ac)
AUTORA
PAXINA
213
EXERCICIOS RESOLTOS
b) Se empregamos unha culler de ferro para axitar unha disolucin que contn Al3+, non haber reaccin
porque a oxidacin do ferro ao tempo que se reduce o Al3+ non un proceso espontneo (tera que ser maior
o potencial normal de reduccin do aluminio).
15. Ao somerxer un cravo de ferro nunha disolucin 1 M de tetraoxosulfato(VI) de cobre(II) [sulfato
de cobre(II)], obsrvase que sobre o cravo frmase unha capa avermellada. Interpreta o fenmeno
propoendo unha reaccin qumica. Datos: E (Cu2+/Cu) = 0,34 V e E(Fe2+/Fe) = 0,44 V.
(Selectividade COU. Set-00)**
Resolucin:
Na disolucin hai ins Cu2+ do sulfato de cobre(II) e temos o ferro do cravo. O potencial normal de
reduccin do cobre maior que o do ferro, polo que espontaneamente reducirase o Cu2+ a Cu e oxidarase o
Fe a Fe2+. Esto explica que sobre o cravo se deposite unha capa avermellada, que se debe ao depsito de
cobre metlico (Cu).
Os procesos que teen lugar son:
16. Razoa se son verdadeiras ou falsas as seguintes afirmacins: a) Non pode realizarse unha
oxidacin en ausencia de osxeno. b) Cando un metal se ioniza oxidase. (Selectividade COU. Set94)***
Resolucin:
a) Falsa. A oxidacin unha perda de electrns que pode ter lugar en ausencia de osxeno, sempre que
exista outra especie que poida captar os electrns reducndose.
b) Verdadeira. Cando un metal se ioniza aumenta a sa carga positiva formando un catin, polo tanto,
perde electrns oxidndose.
17. Indica se o cobre metal pode disolverse en cido clorhdrico 1 M, obtndose cloruro de cobre(II) e
hidrxeno molecular. Datos: E(Cu2+/Cu) = +0,34 V e E(2H+/H2) = +0,00 V. Razoa a resposta.
(Selectividade COU. Xu-01)*
Resolucin:
O cido clorhdrico 1 M un cido forte que libera ins H+, de potencial de reduccin nulo, polo que
oxidar aos metais que tean potencial negativo (menor que cero), disolvndoos. Os ins H+ reduciranse
con desprendemento de hidrxeno gasoso. Como o potencial de reduccin do cobre maior que cero, non
se disolver en cido clorhdrico.
Podemos xustificar o dito supoendo a oxidacin do cobre en medio cido:
Oxidacin: Cu(s) 2 e Cu2+(ac)
Reduccin: 2 H+(ac) + 2 e H2(g)
Proceso global: 2 H+(ac) + Cu(s) H2(g) + Cu2+(ac)
E = E(2H+/H2) E(Cu2+/Cu) = 0 0,34 = 0,34 V
O potencial da pila as formada negativo. Se substitumos na expresin: G = n F E, obtemos que
G > 0, polo que o proceso de oxidacin do cobre en presencia de cido clorhdrico non espontneo.
**
Cuestin dun exercicio de das cuestins

Cuestin dun exercicio de catro cuestins.
*
Pregunta dun exercicio de tres cuestins.
***
AUTORA
PAXINA
214
EXERCICIOS RESOLTOS
18. A partir dos seguintes datos de potenciais normais de reduccin: Cu+ + 2 e Cu(s), E = +0,34 V
e 2 H+ + 2 e H2(g), E = +0,00 V. Razoa cl das seguintes reaccins ter lugar
espontaneamente: Cu2+ + H+ ......... ; Cu2+ + H2(g) ......... ; Cu(s) + H+ ......... ; Cu(s) + H2(g)
........ (Selectividade COU. Set-01).
Resolucin:
Como G = n F E, para que a variacin de enerxa libre de Gibbs sexa negativa, e polo tanto o
proceso espontneo, o valor do potencial do proceso debe ser positivo. Se observamos os potenciais dos
dous semipares, E(2H+/H2) = 0 V e E(Cu2+/Cu) = 0,34 V, vemos que obtemos un potencial global positivo
cando se reduce o in Cu2+ e se oxida o H+:
E = E(Cu2+/Cu) E(2H+/H2) = 0,34 0 = 0,34 V
O proceso espontaneo ser:
Oxidacin: H2(g) 2 e 2 H+(ac)
Proceso global: Cu2+(ac) + H2(g) Cu(s) + 2 H+(ac)
19. Sabendo que o E dos sistemas: Na+/Na; Zn2+/Zn; Ag+/Ag e Cl2/2Cl vale, respectivamente, 2,71;
0,76; 0,80 e 1,36 V, e partindo en todos os casos de reactivos e productos nas condicins nas que
se define o potencial normal, indica razoadamente cles das seguintes reaccins se daran en
sentido directo, cales en sentido inverso e cales non se daran: a) Na+ + 1/2 H2 Na + H+; b) 2 Ag+
+ Zn Zn2+ + 2 Ag; c) Zn + 2 H+ Zn2+ + H2; d) Cl + Na+ 1/2 Cl2 + Na; e) Ag+ + H+ Ag +
1/2 H2. (Selectividade COU. Set-93)
Resolucin:
a) Na+ + 1/2 H2 Na + H+
E(Na+/Na) = 2,71 V < E(2H+/H2) = 0 V, polo que o hidrxeno ten tendencia a reducirse oxidando ao
sodio. Segundo esto, a ecuacin citada darase en sentido inverso.
b) 2 Ag+ + Zn Zn2+ + 2 Ag
E(Ag+/Ag) = 0,80 V > E(Zn2+/Zn) = 0,76 V, polo que a prata ten tendencia a reducirse oxidando ao cinc.
Entn, esta reaccin darase en sentido directo.
c) Zn + 2 H+ Zn2+ + H2
E(Zn2+/Zn) = 0,76 V < E(2H+/H2) = 0 V, polo que o hidrxeno ten tendencia a reducirse oxidando ao
cinc. Segundo esto, a ecuacin citada darase en sentido directo.
d) Cl + Na+ 1/2 Cl2 + Na
E(Na+/Na) = 2,71 V < E(Cl2/2Cl) = 1,36 V, polo tanto reducirase o cloro e oxidarase o sodio, a reaccin
indicada ter lugar en sentido inverso.
e) Ag+ + H+ Ag + 1/2 H2
Nesta reaccin vemos que se oxidan as das especies, feito imposible, polo tanto esta reaccin non
posible.
20. Cales dos seguintes metais: Li, Cu, Ag e Mg, reaccionan con HCl 1 M? Datos: Valores dos
potenciais de reduccin, E, dos seguintes pares: Li+/Li = 3,05 V; Cu2+/Cu = 0,34 V; Ag+/Ag = 0,80
V; Mg2+/Mg = 2,37 V. Contesta razoadamente e, nos casos afirmativos, escribe as
correspondentes reaccins redox. (Selectividade COU. Set-97)
Resolucin:
AUTORA
PAXINA
215
EXERCICIOS RESOLTOS
O cido clorhdrico 1 M un cido forte que libera ins H+, de potencial de reduccin nulo, polo que
oxidar aos metais que tean potencial negativo (menor que cero), disolvndoos. Os ins H+ reduciranse
con desprendemento de hidrxeno gasoso. Da lista anterior dislvense en cido clorhdrico: o litio e o
magnesio, segundo os procesos:
Oxidacin: Li(s) 1 e Li+(ac)
Proceso global: 2 H+(ac) + 2 Li(s) H2(g) + 2 Li+(ac)
Oxidacin: Mg(s) 2 e Mg2+(ac)
Proceso global: 2 H+(ac) + Mg(s) H2(g) + Mg2+(ac)
21. Consultando a tboa 7-1, ordena en orde crecente de poder reductor, a 25 C: a) unha disolucin 1
M de Fe2+; b) unha disolucin 1 M de I; c) Ag(s); d) Na(s); e) Mg(s).
Resolucin:
Canto maior o poder reductor dunha especie, maior a tendencia a oxidarse da dita especie, polo tanto,
menor o seu potencial normal de reduccin. Segundo esto, a orde crecente de poder reductor unha orde
decrecente de potencial de reduccin. Os potenciais normais de reduccin das especies citadas son:
a) E(Fe3+/Fe2+) = 0,77 V
b) E(I2/ I) = 0,53 V
c) E(Ag+/Ag) = 0,80 V
d) E(Na+/Na) = 2,71 V
e) E(Mg2+/Mg) = 2,37 V
A orde crecente de poder reductor : Ag(s) < Fe2+(ac) < I (ac) < Mg(s) < Na(s).
22. A 25 C, tense separadamente disolucins acuosas que conteen Ag+, H+, Pb2+, Cr2O72 e Zn2+,
todas elas en concentracin 1 M. Consultando a tboa 7-1, ordena estes ins por orde crecente de
poder oxidante.
Resolucin:
Canto maior o poder oxidante dunha especie, maior a tendencia a reducirse da dita especie, polo tanto,
maior o seu potencial normal de reduccin. Segundo esto, a orde crecente de poder oxidante unha orde
crecente de potencial de reduccin. Os potenciais normais de reduccin das especies citadas son:
E(Ag+/Ag) = 0,80 V
E(H+/H2) = 0 V
E(Pb2+/Pb) = 0,13 V
E(Cr2O72/Cr3+) = 1,33 V
E(Zn2+/Zn) = 0,76 V
A orde crecente de poder oxidante : Zn2+ < Pb2+ < H+ < Ag+ < Cr2O72.
23. No laboratorio disps de catro lminas metlicas de nquel, cinc, ferro e prata, as como das sales
cloruro de nquel(II), sulfato de cinc, sulfato de ferro(II), nitrato de prata e cloruro de potasio.
Explica cmo construiras unha pila para obter un mximo valor posible do potencial normal.
Cal sera ese valor? Que electrodo actuara como nodo e cal como ctodo? E(V): Ni2+/Ni =
0,25; Zn2+/Zn = 0,76; Fe2+/Fe = 0,44; Ag+/Ag = 0,80. (Selectividade COU. Set-92)
Resolucin:
A pila de maior potencial normal obtense empregando o electrodo de maior potencial normal xunto co de
menor potencial normal. Neste caso deberiamos empregar o electrodo de prata e o de cinc.
Para construr a pila, debemos dispoer de dous recipientes, nun deles somerxese a lmina de prata nunha
disolucin que contea ins Ag+, neste caso nitrato de prata 1 M, no outro somerxese a lmina de cinc
nunha disolucin de sulfato de cinc 1 M. A continuacin, conctanse as lminas mediante un fo conductor e
AUTORA
PAXINA
216
EXERCICIOS RESOLTOS
comuncanse os dous recipientes mediante unha ponte salina feita cun tubo en forma de U recheo coa
disolucin de cloruro de potasio.
Os procesos que teen lugar na pila son:

nodo: Oxidacin: Zn(s) 2 e Zn2+(ac)
Ctodo: Reduccin: Ag+(ac) + 1 e Ag(s)
O potencial desta pila ser:
E = Ectodo E nodo = 0,80 (0,76) = 1,56 V
24. Sabes que unha clula galvnica? Explica cmo a construiras no laboratorio. Comenta as sas
aplicacins. (Selectividade COU. Xu-94 e Xu-01)
Resolucin:
Unha clula galvnica (tamn chamada clula voltaica, clula electroqumica, pila voltaica, pila galvnica,
pila electroqumica, pila elctrica ou, simplemente, pila) un dispositivo que produce unha corrente
elctrica continua a partir dun proceso redox, dicir, transforma a enerxa qumica en elctrica.
Para construr unha clula galvnica no laboratorio hai que encher ata as das terceiras partes, un vaso de
precipitados pequeno cunha disolucin de sulfato de cinc. Noutro ponse unha cantidade similar de sulfato de
cobre(II). A continuacin somrxese un electrodo de cinc (lmina de cinc) na disolucin de sulfato de cinc e
un de cobre (lmina de cobre) na disolucin de sulfato de cobre(II). Comuncanse as das disolucins
mediante unha ponte salina feita cun tubo en forma de U cheo dunha disolucin concentrada de cloruro de
potasio e cos seus extremos taponados con la de vidro. Por ltimo, mediante das pinzas de crocodilo e dous
cables de conexin, conctanse os electrodos aos bornes dun voltmetro de corrente continua para coecer o
potencial da pila.
A clula galvnica descrita a de Daniell, que se empregou no sculo XX en telegrafa e sinalizacin de

ferrocarrs. En xeral, as clulas galvnicas producen corrente continua, polo que serve para facer funcionar
calquera dispositivo que funcione con este tipo de corrente. O seu fundamento tamn se emprega para
resolver problemas de corrosin.
25. Desxase construr unha pila baseada na reaccin espontnea: Zn(s) + 2 Fe3+(ac) ' Zn2+(ac) + 2
Fe2+(ac). a) Debuxa un esquema da pila indicando nodo, ctodo e o sentido de movemento dos
electrns no circuto exterior. b) Calcula a sa fem estndar a partir dos datos da tboa 7-1.
Resolucin:
a) En primeiro lugar observamos a reaccin que se quere empregar:

Zn(s) + 2 Fe3+(ac) ' Zn2+(ac) + 2 Fe2+(ac)
Vemos que nela o cinc oxdase e o Fe3+ redcese. O cinc oxidarase no nodo e o Fe3+ reducirase no ctodo.
O esquema da pila o seguinte:
AUTORA
PAXINA
217
EXERCICIOS RESOLTOS
b) Consultando a tboa 8-1 anotamos os valores dos potenciais normais de reduccin das especies que interveen no
proceso:
E(Fe2+/Fe2+) = 0,77 V (ctodo)

E(Zn2+/Zn) = 0,76 V (nodo)
Con eles podemos calcular a fem estndar desta pila:
E = Ectodo Enodo = 0,77 (0,76) = 1,53 V
26. Describe a pila ou clula galvnica formada por das semipilas: unha cun electrodo de cobre
somerxido nunha disolucin de sulfato de cobre(II) 1 M; e a outra un electrodo de prata
somerxido nunha disolucin de nitrato de prata 1 M. Indica: a) Cal o ctodo e cal o nodo?
Reaccin que se produce en cada electrodo e a reaccin total. b) Sentido do fluxo de electrns polo
circuto externo. c) E da pila. d) Qu especie se oxida e cl se reduce, as como o axente oxidante e
o axente reductor. E (Cu2+/Cu) = 0,34 V. E (Ag+/Ag) = 0,84 V. (Selectividade COU. Xu-93 e Set02)
Resolucin:
Se observamos os potenciais das especies implicadas no proceso:
E (Cu2+/Cu) = 0,34 V
E (Ag+/Ag) = 0,84 V
Vemos que maior o potencial de reduccin da prata (mis tendencia a reducirse). Nese electrodo ter lugar
a reduccin ser o ctodo. Posto que o potencial de reduccin para o cobre menor, en presencia do
electrodo de prata oxidarase e ser o nodo.
O esquema desta pila e o que segue:
a) As semirreaccin que se producen no nodo (cobre) e no ctodo(prata) e o proceso global sern:

Ctodo: (Ag+ + e Ag) x 2
nodo: Cu Cu2+ + 2 e
2 Ag+ + 2 e 2 Ag
AUTORA
PAXINA
218
EXERCICIOS RESOLTOS
Cu Cu2+ + 2 e
Proceso global:
Cu + 2 Ag+ Cu2+ + 2 Ag
b) O sentido do movemento dos electrns polo circuto externo do electrodo de cobre (negativo) ao de
prata (positivo), como se pode apreciar no esquema.
c) O potencial da pila en condicins estndar:
E = Ectodo Enodo = 0,84 0,34 = 0,5 V
d) A especie que se oxida o cobre (Cu), xa que perde electrns, polo tanto acta como axente reductor.
A especie que se reduce o in prata (Ag+) que gaa electrns, actuando como axente oxidante.
27. Dados os potenciais normais de reduccin, E, dos seguintes pares: Na+/Na = 2,71 V; Cl2/Cl =
1,36 V; K+/K = 2,92 V; Cu2+/Cu = 0,34 V. Indica: a) O elemento qumico mis oxidante e o mis
reductor. b) Que parella de semielementos proporcionar a pila de maior potencial normal?
c) Cal ser este valor? d) Que reaccin ter lugar nesta pila? Escrbea. (Selectividade COU. Set96)
Resolucin:
a) Se observamos os potenciais normais de reduccin do enunciado, vemos que:
E(Cl2/Cl) = 1,36 V o maior, entn o cloro (Cl2) ser o elemento dos citados que ten mis tendencia a reducirse.
Polo tanto o cloro ser o mis oxidante.
E(K+/K) = 2,92 V o menor, entn o potasio (K) ser o elemento dos citados que ten menos tendencia a reducirse e
mis tendencia a oxidarse. Polo tanto, o potasio ser o mis reductor.
b) A parella de semielementos que proporcionar unha pila de maior potencial normal aquela formada polo
elemento de maior potencial e o elemento de menor potencial. Segundo esto ser a formada por cloro e potasio.
c) E = Ectodo Enodo = 1,36 (2,92) = 4,28 V

d) Nesta pila ten lugar a reduccin do cloro e a oxidacin do potasio segundo:
Ctodo: Cl2 + 2 e 2 Cl
nodo: (K K+ + 1 e) x 2
Cl2 + 2 e 2 Cl
2 K 2 K + + 2 e
Cl2 + 2 K 2 Cl+ 2 K+
Proceso global:
28. Explica cmo construiras no laboratorio unha pila con electrodos de cinc e cobre. Fai o debuxo
correspondente. Indica as reaccins que teen lugar, as como o sentido de circulacin dos
electrns. Cales son as especies oxidante e reductora? Datos: E(Zn2+/Zn) = 0,76 V; E(Cu2+/Cu)
= +0,34 V. (Selectividade COU. Xu-96, Xu-98 e Set-99)
Resolucin:
Para construr esta pila no laboratorio necestanse: dous vasos de precipitados pequenos, unha lmina de cobre, unha
lmina de cinc, tubo en forma de U, das pinzas de crocodilo, dous cables de conexin e un voltmetro de corrente
continua (0-5 V), ademais de disolucins de sulfato de cobre(II) 1 M; de sulfato de cinc 1 M e de cloruro de potasio
concentrada.
Nun dos vasos de precipitados btase a disolucin de sulfato de cinc e no outro a disolucin de sulfato de
cobre(II). Somrxese o electrodo de cinc (lmina de cinc) na disolucin de sulfato de cinc e o de cobre
(lmina de cobre) na disolucin de sulfato de cobre(II). Comuncanse as das disolucins mediante unha
ponte salina feita co tubo en forma de U cheo coa disolucin concentrada de cloruro de potasio e cos seus
extremos taponados con la de vidro. Con das pinzas de crocodilo e a travs dos cables de conexin,
AUTORA
PAXINA
219
EXERCICIOS RESOLTOS
conectamos os electrodos aos bornes dun voltmetro de corrente continua, no que se poder ver o valor da
diferencia de potencial que xera a pila.
As reaccins que teen lugar son a oxidacin do cinc e a reduccin dos ins Cu2+:
nodo: Zn Zn2+ + 2 e
Ctodo: Cu2+ + 2 e Cu
Zn(s) + Cu2+(ac) Zn2+(ac) + Cu(s) Proceso global
O sentido do movemento dos electrns polo circuto externo do electrodo de cinc (negativo) ao de cobre
(positivo), como se pode apreciar no esquema.
A especie oxidante a que se reduce gaando electrns, dicir, a que ten un potencial de reduccin maior:
os ins do cobre (Cu2+).
A especie reductora a que se oxida perdendo electrns, dicir, a que ten menor potencial normal de
reduccin: o cinc (Zn).
29. Consultando a tboa 7-1, calcula o valor da constante de equilibrio correspondente reaccin de
oxidacin dos ins Fe2+ polo permanganato de potasio en medio cido: MnO4 + 5 Fe2+ + 8 H+ '
Mn2+ + 5 Fe3+ + 4 H2O, e indica o sentido de desprazamento de tal equilibrio.
Resolucin:
MnO4 + 5 Fe2+ + 8 H+ ' Mn2+ + 5 Fe3+ + 4 H2O

Se observamos a reaccin, vemos que cando a reaccin dada transcorre da esquerda dereita, redcese o
MnO4 a Mn2+ e oxdase o Fe2+ a Fe3+.
Buscamos na tboa os potenciais normais de reduccin para as especies implicadas:
Fe3+ + 1 e ' Fe2+ E = 0,77 V
MnO4 + 8 H+ + 5 e ' Mn2+ + 4 H2O E = 1,49 V
E = Ectodo E nodo = 1,49 0,77 = 0,72 V
O nmero de electrns transferidos no proceso global n = 5.
log Kc =
n Eo
5 (0,72)
=
= 61
0,059
0,059
Kc = 1061
Como esta constante moi grande, o equilibrio estar totalmente desprazado cara dereita.
30. Como construiras unha pila no laboratorio? Fai o esquema correspondente do exemplo que
manexaches. Indica as reaccins que teen lugar, as como o sentido de circulacin dos electrns.
Resolucin:
AUTORA
PAXINA
220
EXERCICIOS RESOLTOS
Para construr unha pila no laboratorio, por exemplo a pila de Daniell, hai que encher, ata aproximadamente
a metade, dous vasos de precipitados pequenos: un cunha disolucin de sulfato de cinc 1 M e outro cunha
disolucin de sulfato de cobre(II) 1 M. A continuacin somrxese un electrodo de cinc (lmina de cinc) na
disolucin de sulfato de cinc e un de cobre (lmina de cobre) na disolucin de sulfato de cobre(II).
Comuncanse as das disolucins mediante unha ponte salina feita cun tubo en forma de U cheo dunha
disolucin concentrada de cloruro de potasio e cos seus extremos taponados con la de vidro. Por ltimo,
mediante das pinzas de crocodilo e dous cables de conexin, conctanse os electrodos aos bornes dun
voltmetro de corrente continua, no que mediremos o potencial da pila.
nodo:
Ctodo:
Zn Zn2+ + 2 e
Cu2+ + 2 e Cu

31. Ao electrolizar cloruro de litio fundido obtense cloro no nodo e litio no ctodo. Calcula a
intensidade de corrente necesaria para descompoer, nunha hora, 15,0 g de cloruro de litio
fundido.
Resolucin:
a) O cloruro de litio fundido est ionizado segundo:
LiCl Li+ + Cl
No ctodo ten lugar a reduccin: Li+ + 1 e Li
No nodo ocorre a oxidacin: 2 Cl 2 e Cl2
2 Li+ + 2 Cl 2 Li + Cl2
Proceso global: 2 LiCl 2 Li + Cl2
Empregando a frmula obtida das leis de Faraday:
Mr(LiCl) = 6,9 + 35,5 = 42,4
Mr
I t
Meq I t
n
m=
=
96.500
96 500
42,4
I 3600
15,0 = 1
96 500
I = 9,48 A
AUTORA
PAXINA
221
EXERCICIOS RESOLTOS
Outra forma de resolvelo:

15 g LiCl 1 mol LiCl 1 mol e 96 500 C
= 9,48 A
3600 s 42,4 g LiCl 1 mol LiCl 1 mol e
32. Realiza o esquema dunha cela na que ten lugar a descomposicin electroltica da auga. Indica a
natureza dos gases que se xeran no nodo e ctodo. Se a travs dos electrodos se fai pasar unha
corrente de 96 500 C (equivalente ao paso dun mol de electrns), que volume de H2 medido en
condicins normais se pode obter no proceso? (Selectividade COU. Set-91)
Resolucin:
Na descomposicin electroltica da auga, as reaccins que teen lugar son a oxidacin dos ins OH e a
reduccin dos ins H+:
nodo: 2 OH 1/2 O2 + H2O + 2 e
Ctodo: 2 H+ + 2 e H2
Os gases producidos son osxeno no nodo e hidrxeno no ctodo.
Se se fai pasar a corrente equivalente ao paso dun mol de electrns libranse:
1 mol e
1 mol H 2 22,4 L
= 11,2 litros de H2
2 mol e 1 mol H 2
33. a) Que intensidade de corrente se necesita para depositar no ctodo dunha cuba electroltica 5 g
de cobalto a partir dunha disolucin de bistrioxonitrato(V) de cobalto [nitrato de cobalto(II)] en
30 minutos? b) Cal ser o nmero de tomos de cobalto depositados? Datos: 1 F = 96 500;
NA = 6,0231023. (Selectividade COU. Xu-98)
Resolucin:
a) Da ionizacin da disolucin de nitrato de cobalto(II) xorden ins Co2+:

Co(NO3)2 Co2+ + 2 NO3
No ctodo ocorre a reduccin que fai que se deposite cobalto segundo a semirreaccin:
Co2+ + 2 e Co
Calculamos a intensidade da corrente para que se depositen 5 g de cobalto en 30 minutos:
Ar(Co) = 58,9
5 g Co 1 mol Co 2 mol e 96 500 C
= 9,1 A
1800 s 58,9 g Co 1 mol Co 1 mol e
b) Podemos calcular o nmero de tomos de cobalto depositados a partir dos gramos:

5 g Co
1 mol Co 6,022 10 23 tomos

22
= 5,110 tomos de Co
58,9 g
1 mol Co
AUTORA
PAXINA
222
EXERCICIOS RESOLTOS
34. Qurese dourar un obxecto que ten unha superficie exterior de 50 cm2, de xeito que a capa de ouro
tea un grosor de 0,10 mm. Para isto introdcese o obxecto como ctodo dunha cuba electroltica
que contn unha disolucin de cloruro de ouro(III) e conctase a unha corrente continua de
intensidade 3,5 A. Calcula o tempo necesario para dourar o dito obxecto. Dato: densidade do ouro
a 20 C = 19,3 g/cm3.
Resolucin:
En primeiro lugar calculamos a masa de ouro que se quere depositar no obxecto:
Volume = Superficie Espesor
V = 50 cm2 0,01 cm = 0,5 cm3
Coecida a densidade do ouro podemos calcular a masa:
m=V
m = 19,3 g/cm3 0,5 cm3 = 9,65 g de Au
No ctodo ten lugar a reduccin do Au3+ segundo:
Au3+ + 3 e Au
Establecemos as relacins estequiomtricas para calcular o tempo que se tardan en depositar os 0,965 g de
ouro, lembrando que a intensidade de 3,5 A correspndese co paso de 3,5 C nun segundo:
Ar(Au) = 197
9,65 g Au
1 mol Au 3 mol e 96500 C 1 s

3
= 4,0510 s
197 g Au 1 mol Au 1 mol e 3,5 C
35. Ao electrolizar cloruro de sodio fundido obtense cloro gas no nodo e sodio no ctodo. Por unha
cuba electroltica que contn cloruro de sodio fundido faise pasar unha corrente continua de 3 A
durante 1 hora: a) Escribe as semirreaccins que teen lugar no nodo e no ctodo e a ecuacin
qumica do proceso global. b) Calcula a masa de sodio obtida no ctodo. c) Calcula o volume de
cloro gas, medido en condicins normais, que se desprende no nodo.
Resolucin:
a) O cloruro de sodio est disociado en ins: NaCl Na+ + Cl. Cando se fai a electrlise, os catins Na+
dirxense cara ao ctodo (polo +), onde se reducen a sodio metlico. Os anins Cl dirxense cara ao nodo
(polo ), onde se oxidan a cloro gas. As as semirreaccins que teen lugar son:
nodo: 2 Cl Cl2 + 2 e
Ctodo: Na+ + 1 e Na
Proceso global: 2 Na+ + 2 Cl 2 Na + Cl2
b) Se se fai pasar unha corrente de 3 A durante 1 hora (3600 s), coecemos a carga que circulou:
Q = I t = 3 3600 = 10800 C
Ar(Na) = 23
10800 C
1 mol e 1 mol Na 23 g Na
= 2,57 g de Na
96500 C 1 mol e 1 mol Na
c) Para a mesma cantidade de corrente circulando pola disolucin:

10800 C
1 mol e 1 mol Cl 2 22,4 L Cl 2
= 1,25 litros de Cl2

96500 C 2 mol e 1 mol Cl 2
36. Por electrlise dunha disolucin de nitrato de prata obsrvase experimentalmente que se deposita
prata no ctodo e se desprende osxeno no nodo. Ao electrolizar durante certo tempo unha
disolucin de nitrato de prata, depostanse 54,20 g de prata. a) Escribe as semirreaccins que
teen lugar no nodo e no ctodo e a ecuacin qumica do proceso global. b) Calcula o volume de
osxeno, medido a 300 K e 1 atm, que se desprende no nodo.
AUTORA
PAXINA
223
EXERCICIOS RESOLTOS
Resolucin:
a) O nitrato de prata disolto est disociado en ins segundo:
AgNO3 Ag+ + NO3
No ctodo ten lugar a reduccin dos ins Ag+. No nodo ocorre unha oxidacin, que non pode ser dos ins
nitrato porque neles o nitrxeno est no seu estado de oxidacin mis alto, polo que ten lugar a oxidacin
dos ins OH da auga con desprendemento de osxeno gasoso. As semirreaccins sern:
Ctodo: Ag+ + 1 e Ag
nodo: 2 OH 2 e 1/2 O2 + H2O
Proceso global: 2 Ag+ + 2 OH 2 Ag + 1/2 O2 + H2O

b) Se sabemos que se depositaron 54,20 g de prata, podemos establecer as relacins estequiomtricas
necesarias para calcular o volume de osxeno desprendido no nodo:
Ar(Ag) = 107,9
1 mol Ag 0,5 mol O 2
= 0,126 mol O 2
107,9 g Ag 2 mol Ag
PV=nRT
54,20 g Ag
1 V = 0,126 0,082 300

V = 3,1 litros de O2
37. Explica cmo construiras no laboratorio unha clula galvnica e outra electroltica. Describe o
material e os productos que empregaras. Que analoxas e diferencias hai entre elas? Comenta as
sas posibles aplicacins. (Selectividade COU. Set-93)
Resolucin:
Para construr unha clula galvnica no laboratorio, por exemplo a pila de Daniell, hai que encher, ata
aproximadamente as das terceiras partes, dous vasos de precipitados pequenos: un cunha disolucin de
sulfato de cinc 1 M e outro cunha disolucin de sulfato de cobre(II) 1 M. A continuacin somrxese un
electrodo de cinc (lmina de cinc) na disolucin de sulfato de cinc e un de cobre (lmina de cobre) na
disolucin de sulfato de cobre(II). Comuncanse as das disolucins mediante unha ponte salina feita cun
tubo en forma de U cheo dunha disolucin concentrada de cloruro de potasio e cos seus extremos taponados
con la de vidro. Por ltimo, mediante das pinzas de crocodilo e dous cables de conexin, conctanse os
electrodos aos bornes dun voltmetro de corrente continua, no que mediremos o potencial da pila.
Para construr unha clula electroltica necestase unha cubeta, recipiente no que se pon un electrlito
fundido ou disolto (por exemplo sulfato de cobre(II) 1 M). No lquido introdcense dous electrodos inertes,
de platino ou grafito, conectados a un xerador de corrente continua. Entre os electrodos conectados ao
xerador orixnase un campo elctrico tal que os ins negativos (anins) dirxense cara ao electrodo positivo,
onde perden electrns oxidndose. Os ins positivos (catins) dirxense cara ao electrodo negativo, no que
captan electrns reducndose.
Principais similitudes entre a clula galvnica e a electroltica:
Nos dous casos ocorre un proceso redox.
Os electrodos dunha cuba electroltica, como nas pilas, reciben os nomes de nodo e ctodo.
No nodo das pilas como no das cubas electrolticas ten lugar a oxidacin.
No ctodo das pilas e no das cubas electrolticas ten lugar a oxidacin.
Principais diferencias entre a clula galvnica e a electroltica:
AUTORA
PAXINA
224
EXERCICIOS RESOLTOS
O nodo da pila o polo negativo e na electrlise o positivo.

O ctodo da pila o polo positivo e na electrlise o negativo.
Na pila prodcese corrente elctrica e na electrlise consmese corrente elctrica.
O proceso redox que ten lugar na pila espontneo e o que ten lugar na electrlise non.
En xeral, as clulas galvnicas producen corrente continua, polo que serven para facer funcionar calquera
dispositivo que funcione con este tipo de corrente. O seu fundamento tamn se emprega para resolver
problemas de corrosin.
As electrlises emprganse na carga dos acumuladores, obtencin de metais, obtencin de cloro, hidrxeno e
hidrxido de sodio, descomposicin da auga en hidrxeno e osxeno, purificacin e refino de certos metais e no
recubrimento con metais ou galvanotecnia.
AUTORA
PAXINA
225
EXERCICIOS RESOLTOS
O KMnO4 en presencia de H2SO4 transforma o FeSO4 en Fe2(SO4)3, formndose tamn K2SO4,

MnSO4 e auga. a) Axusta a reaccin molecular. b) Cantos cm3 de disolucin de KMnO4 0,5 M
sern necesarios para reaccionar con 2,40 gramos de FeSO4? (Xu-96)
Resolucin:
a) KMnO4 + FeSO4 + H2SO4 Fe2(SO4)3 + MnSO4 + K2SO4 + H2O
Oxdase
+1 +7 2
+2 +6 2
+1
+6 2
+3
+6 2
+2 +6 2
+1
+6 2
+1
K Mn O 4 + Fe S O 4 + H 2 S O 4 Fe 2 ( S O 4 ) 3 + Mn S O 4 + K 2 S O 4 + H 2 O
Redcese

MnO4 Mn2+
Fe2+ Fe3+
8 H+ + MnO4 + 5 e Mn2++ 4 H2O
Fe2+ 1 e Fe3+
8 H+ + MnO4 + 5 e Mn2++ 4 H2O

( Fe2+ 1 e Fe3+ ) x 5
8 H+ + MnO4 + 5 Fe2+ Mn2+ + 5 Fe3+ + 4 H2O
espectadores:
KMnO4 + 5 FeSO4 + 4 H2SO4 5/2 Fe2(SO4)3 + MnSO4 + 1/2 K2SO4 + 4 H2O
Ou ben:
2 KMnO4 + 10 FeSO4 + 8 H2SO4 5 Fe2(SO4)3 + 2 MnSO4 + K2SO4 + 8 H2O

b) Realizamos os clculos estequiomtricos a partir da ecuacin axustada do proceso:
Mr(FeSO4) = 56 + 32 + 164 = 152
3
2,40 g FeSO4 1 mol FeSO 4 2 mol KMnO 4 1 L disolucin 1000 cm = 6,3 cm3
152 g de FeSO 4 10 mol FeSO 4 0,5 mol KMnO 4
1L
O KMnO4 en presencia de H2SO4 capaz de oxidar ao H2S a S elemental, formndose MnSO4;

K2SO4 e auga. a) Axusta a reaccin. b) Indica o oxidante e o reductor. c) Indica a especie que se
oxida e a que se reduce. (Set-96)
Resolucin:
a) KMnO4 + H2S + H2SO4 S + MnSO4 + K2SO4 + H2O
Oxdase
0
+2 +6 2
+1 +6 2
+1 2
-2 +1 +6 2
K Mn O 4 + H 2 S + H 2 S O 4 S + Mn S O 4 + K 2 S O 4 + H 2 O
+1 +7 2
+1
Redcese

MnO4 Mn2+
S2 S
AUTORA
PAXINA
226
EXERCICIOS RESOLTOS
Axustamos a masa:
8 H+ + MnO4 Mn2+ + 4 H2O
S2 S
Axustamos a carga:
8 H+ + MnO4 + 5 e Mn2+ + 4 H2O
S2 2 e S
(8 H+ + MnO4 + 5 e Mn2+ + 4 H2O) x 2

(S2 2 e S) x 5
16 H+ + 2 MnO4 + 5 S2 2 Mn2+ + 8 H2O + 5 S

espectadores:
2 KMnO4 + 5 H2S + 3 H2SO4 5 S + 2 MnSO4 + K2SO4 + 8 H2O
b) O oxidante a substancia que favorece a oxidacin doutra captando electrns e, polo tanto, reducndose.
Neste caso o oxidante o KMnO4 o oxidante.
O reductor substancia que favorece a reduccin doutra cedendo electrns e, polo tanto, oxidndose. Neste
caso o H2S o reductor.
c) A especie que se oxida o in sulfuro: S2, e a que se reduce o in permanganato: MnO4.
Tendo en conta os potenciais normais de reduccin, E, dos seguintes pares: Ag+/Ag = +0,80 V;
Zn2+/Zn = 0,76 V; Cu2+/Cu = +0,34 V. a) Ordena os metais en orde crecente segundo o seu
carcter reductor. b) Cal ou cales deben liberar hidrxeno cando se fan reaccionar con
disolucins cidas? Razoa as respostas. (Xu-97)
Resolucin:
a) A orde crecente de carcter reductor unha orde crecente de tendencia a oxidarse, polo tanto unha orde decrecente
de potenciais de reduccin. As, a orde crecente de poder reductor :
Ag < Cu < Zn
b) Os cidos liberan ins H+, de potencial de reduccin cero, polo que oxidarn aos metais que tean
potencial negativo (menor que cero), disolvndoos. Os ins H+ reduciranse con desprendemento de
hidrxeno gasoso. Dos anteriores, s liberar hidrxeno gasoso en medio cido o cinc.
Explica cmo construiras no laboratorio unha clula galvnica. Describe o material e os

productos que empregaras. (Xu-97)
Resolucin:
Para construr unha clula galvnica no laboratorio, por exemplo a pila de Daniell, hai que encher, ata
aproximadamente as das terceiras partes, dous vasos de precipitados pequenos: un cunha disolucin de
sulfato de cinc 1 M e outro cunha disolucin de sulfato de cobre(II) 1 M. A continuacin somrxese un
electrodo de cinc (lmina de cinc) na disolucin de sulfato de cinc e un de cobre (lmina de cobre) na
disolucin de sulfato de cobre(II). Comuncanse as das disolucins mediante unha ponte salina feita cun
tubo en forma de U cheo dunha disolucin concentrada de cloruro de potasio e cos seus extremos taponados
con la de vidro. Por ltimo, mediante das pinzas de crocodilo e dous cables de conexin, conctanse os
electrodos aos bornes dun voltmetro de corrente continua, no que mediremos o potencial da pila.
AUTORA
PAXINA
227
EXERCICIOS RESOLTOS
a) Ao somerxer un cravo de ferro nunha disolucin 1,0 M de tetraoxosulfato(VI) de cobre(II)

[sulfato de cobre(II)], obsrvase que sobre o cravo frmase unha capa avermellada. Interpreta o
fenmeno propoendo unha reaccin qumica. b) Indica se se producir a seguinte reaccin: Fe3+
+ Zn2+ Fe2+ + Zn, sabendo que os potenciais estndar de reduccin das semirreaccins son:
E(Fe3+/Fe2+) = +0,77 V e E(Zn2+/Zn) = 0,76 V. (Set-97)
Resolucin:
a) Na disolucin hai ins Cu2+ do sulfato de cobre(II) e temos o ferro do cravo. A capa avermellada unha
capa de cobre que se produce pola reduccin do in Cu2+ a Cu, proceso que ocorre ao tempo que se oxida o
ferro de Fe a Fe2+. Os procesos que teen lugar son:
b) Fe3+ + Zn2+ Fe2+ + Zn
Neste proceso vemos que hai das reduccins, polo tanto non se produce porque a oxidacin e a reduccin son
procesos que ocorren simultaneamente. Se unha especie qumica se reduce (gana electrns) outra especie ten que
oxidarse (perde electrns).
Explica cmo construiras no laboratorio unha pila con electrodos de cinc e cobre. E(Zn2+/Zn) =
0,76 V e E(Cu2+/Cu)= +0,34 V. Fai o debuxo correspondente. En que sentido circulan os
electrns? Cales son as especies oxidante e reductora? (Set-97 e Set-01)
Resolucin:
Para construr esta pila no laboratorio necestanse: dous vasos de precipitados pequenos, unha lmina de cobre, unha
lmina de cinc, tubo en forma de U, das pinzas de crocodilo, dous cables de conexin e un voltmetro de corrente
continua (0-5 V), ademais de disolucins de sulfato de cobre(II) 1 M; de sulfato de cinc 1 M e de cloruro de potasio
concentrada.
Nun dos vasos de precipitados btase a disolucin de sulfato de cinc e no outro a disolucin de sulfato de
cobre(II). Somrxese o electrodo de cinc (lmina de cinc) na disolucin de sulfato de cinc e o de cobre
(lmina de cobre) na disolucin de sulfato de cobre(II). Comuncanse as das disolucins mediante unha
ponte salina feita co tubo en forma de U cheo coa disolucin concentrada de cloruro de potasio e cos seus
extremos taponados con la de vidro. Con das pinzas de crocodilo e a travs dos cables de conexin,
conectamos os electrodos aos bornes dun voltmetro de corrente continua, no que se poder ver o valor da
diferencia de potencial que xera a pila.
nodo: Zn Zn2+ + 2 e
Ctodo: Cu2+ + 2 e Cu
AUTORA
PAXINA
228
EXERCICIOS RESOLTOS
A especie oxidante a que se reduce ganando electrns, dicir, a que ten un potencial de reduccin maior:
os ins do cobre (Cu2+).
A especie reductora a que se oxida perdendo electrns, dicir, a que ten menor potencial normal de
reduccin: o cinc (Zn).
Frmase unha pila cos semisistemas: Sn2+/Sn e Fe3+/Fe2+. Se os potenciais normais de reduccin
son 0,14 e + 0,77 V, respectivamente: a) Escribe o proceso redox que ten lugar na pila. b) Explica
qu semisistema acta como nodo e cl como ctodo. (Xu-98)
Resolucin:
a) Observamos os potenciais de reduccin e vemos que maior o do par Fe3+/Fe2+, polo que o Fe3+ o que
se reducir actuando como ctodo da pila. O estao actuar como nodo, oxidndose a Sn2+. Segundo esto,
os proceso que teen lugar na pila son:
nodo: Oxidacin: Sn 2 e Sn2+
Ctodo: Reduccin: (Fe3+ + 1 e Fe2+) x 2
Proceso global: Sn + 2 Fe3+ Sn2+ + 2 Fe2+
b) Como se dixo no apartado anterior o semisistema que acta como nodo Sn2+/Sn e o que actuar como
ctodo Fe3+/Fe2+. Deste xeito o potencial da pila ser:
E = E(Fe3+/Fe2+) E(Sn2+/Sn) = 0,77 ( 0,14) = 0,91 V
Como o potencial da pila as formada positivo, o proceso ser espontneo, xa que G = n F E ser
negativo.
Unha corrente de 5,00 A que circula durante 30 minutos deposita 3,048 gramos de cinc no ctodo.
a) Calcula a masa equivalente do cinc. b) Cantos gramos de cobre se depositarn ao pasar 10,00
A durante unha hora? (Xu-98)
Resolucin:
a) Empregando a frmula obtida das leis de Faraday:
Meq I t
m=
96.500
M eq 5 1800
3,048 =
96 500
Meq = 32,7 g
b) Se supoemos que os ins que temos na disolucin que se vai electrolizar son ins Cu2+, o proceso que
ter lugar no ctodo ser:
Cu2+ + 2 e Cu
A cantidade de cobre que se depositar ao pasar unha corrente de 10 A durante unha hora (3600 s):
Q = I t = 10 3600 = 36000 C
Ar(Cu) = 63,6
36 000 C
1 mol e 1 mol Cu 63,6 g Cu
= 11,86 g de Cu
96500 C 2 mol e 1 mol Cu
Chegariamos ao mesmo resultado empregando a frmula:
AUTORA
PAXINA
229
EXERCICIOS RESOLTOS
Meq I t
m=
=
96500
63,6
10 3600
2
= 11,86 g de Cu
96500
Pred se se producir unha reaccin espontnea nos seguintes casos: a) Cando se introduce un
arame de prata nunha disolucin de sulfato de cinc [tetraoxosulfato(VI) de cinc]. b) Cando se
emprega unha culler de aluminio para axitar unha disolucin de nitrato de ferro(II)
[trioxonitrato(V) de ferro(II)]. E(Ag+/Ag) = 0,80 V, E(Zn2+/Zn) = 0,76 V, E(Al3+/Al) = 1,67 V
e E(Fe2+/Fe) = 0,44 V. Xustifica a resposta. (Set-98)
Resolucin:
a) Como G = n F E, para que a variacin de enerxa libre de Gibbs sexa negativa, e polo tanto o
proceso espontneo, o valor do potencial da pila debe ser positivo. Se observamos os potenciais dos dous
semipares, E(Ag+/Ag) e E(Zn2+/Zn), vemos que obtemos un potencial global positivo cando se reduce o
in Ag+ e se oxida o Zn:
E = E(Ag+/Ag) E(Zn2+/Zn) = 0,80 (0,76) = 1,56 V
Como no sistema dado non temos ins Ag+ nin cinc metlico, senn Ag e Zn2+, non ocorrer ningunha
reaccin espontnea.
b) Como G = n F E, para que a variacin de enerxa libre de Gibbs sexa negativa, e polo tanto o
semipares, Fe2+/Fe e Al3+/Al, vemos que obtemos un potencial global positivo cando se reduce o in Fe2+
(de potencial de reduccin maior) e se oxida o Al:
E = E(Fe2+/Fe) E(Al3+/Al) = 0,44 (1,67) = 1,23 V
Segundo esto, a culler dislvese. O proceso ser:
Oxidacin: Al(s) 3 e Al3+(ac)
Proceso global: 3 Fe2+(ac) + 2 Al(s) 3 Fe(s) + 2 Al3+(ac)
Constrese unha pila cos elementos Cu2+/Cu e Al3+/Al, dos que os potenciais estndar de
reduccin son E = +0,34 V e 1,66 V, respectivamente. a) Escribe as reaccins que teen lugar en
cada un dos electrodos e a reaccin global da pila. b) Fai un esquema da dita pila, indicando todos
os elementos necesarios para o seu funcionamento. En que sentido circulan os electrns? (Set-99)
Resolucin:
a) Observamos os potenciais das especies implicadas no proceso:
E (Cu2+/Cu) = +0,34 V
E (Al3+/Al) = 1,66 V
Vemos que maior o potencial de reduccin do cobre (mis tendencia a reducirse). Nese electrodo ter
lugar a reduccin ser o ctodo. Posto que o potencial de reduccin para o aluminio menor en presencia
do electrodo de cobre oxidarase e ser o nodo.
Escribimos as semirreaccin que se producen no nodo (aluminio) e no ctodo(cobre), xunto co proceso
global:
Ctodo: (Cu2+ + 2e Cu) x 3
nodo: (Al Al3+ + 3 e ) x 2
3 Cu2+ + 6e 3 Cu
2 Al 2 Al3+ + 6 e
Proceso global: 3 Cu2+ + 2 Al 3 Cu + 2 Al3+

AUTORA
PAXINA
230
EXERCICIOS RESOLTOS
b)
O sentido do movemento dos electrns polo circuto externo do electrodo de aluminio (negativo) ao de
cobre (positivo), como se pode apreciar no esquema.
Que pasar se poemos unha disolucin de tetraoxosulfato(VI) de cobre(II) [sulfato de

cobre(II)]: a) Nun recipiente de cinc. b) Nun recipiente de prata. Razoa as respostas. Datos:
E[Cu(II)/Cu(s)] = +0,34 V; E[Zn(II)/Zn(s)] = 0,76 V e E[Ag(I)/Ag(s)] = +0,80 V. (Xu-00)
Resolucin:
a) Como G = n F E, para que a variacin de enerxa libre de Gibbs sexa negativa, e polo tanto o
semipares, Cu2+/Cu e Zn2+/Zn, vemos que obtemos un potencial global positivo cando se reduce o Cu (de
potencial de reduccin maior) e se oxida o Zn2+:
E = E(Cu2+/Cu) E(Zn2+/Zn) = 0,34 (0,76) = 1,1 V
Segundo esto, o recipiente de cinc oxidarase e haber depsitos de cobre metlico. O proceso ser:
Oxidacin: Zn Zn2+ + 2 e
Reduccin: Cu2+ + 2 e Cu
Proceso global: Zn(s) + Cu2+(ac) Zn2+(ac) + Cu(s)
semipares, E(Ag+/Ag) e E(Zn2+/Zn), vemos que obtemos un potencial global positivo cando se reduce o
in Ag+ e se oxida o Zn:
E = E(Ag+/Ag) E(Zn2+/Zn) = 0,80 (0,76) = 1,56 V
Como no sistema dado non temos ins Ag+ nin cinc metlico, senn Ag e Zn2+, non ocorrer ningunha
reaccin espontnea.
Durante a electrlise do MgCl2 fundido: a) Cantos gramos de Mg se producen cando pasan

8,80103 culombios a travs da clula? b) Canto tempo se tarda en depositar 0,500 gramos de Mg
cunha corrente de 25,0 amperios? c) Cantos litros de cloro se obtern no punto (b) a unha
presin de 1,23 atm e a unha temperatura de 27 C. d) Escribe os procesos electrolticos que
ocorren no nodo e no ctodo. (Set-00)
Resolucin:
a) O cloruro de magnesio fundido est disociado en ins segundo:
MgCl2 Mg2+ + 2 Cl
Os catins Mg2+ dirxense ao ctodo onde se reducen a Mg: Mg2+ + 2 e Mg
Calculamos os gramos de Mg que se producen cando pasan 8,80103 culombios a travs da clula:
Ar(Mg) = 24,3
AUTORA
PAXINA
231
EXERCICIOS RESOLTOS
8,8 10 3 C
1 mol e - 1 mol Mg 24,3 g
= 1,1 g de Mg
96500 C 2 mol e - 1 mol Mg
b) O tempo necesario para que se depositen 0,5 g de Mg cunha corrente de 25 amperios (25 C/s):
0,5 g Mg
1 mol Mg 2 mol e - 96500 C 1 s
= 16 s
24,3 g Mg 1 mol Ag 1 mol e 25 C
c) Os anins Cl dirxense cara ao nodo onde se oxidan: 2 Cl 2 e Cl2. Se circula unha corrente de 25
A durante 6 s:
25 C 1 mol e - 1 mol Cl 2
= 2,1103 mol Cl2

1 s 96500 C 2 mol e
PV=nRT
16 s
1,23 V = 2,1103 0,082 300

V = 0,042 litros de Cl2
d) As semirreaccins sern:
Ctodo: Mg2+ + 2 e Mg
nodo: 2 Cl 2 e Cl2
Proceso global: Mg2+ + 2 Cl Mg + Cl2
Os potenciais normais (estndar) de reduccin dos pares Zn2+/Zn e Fe2+/Fe son, respectivamente,
0,76 V e 0,44 V. a) Que ocorrera se a unha disolucin de sulfato de ferro(II)
[tetraoxosulfato(VI) de ferro(II)] lle engadimos cachios de Zn? b) E se lle engadimos limaduras
de Cu? Dato: E(Cu2+/Cu) = +0,34 V. Razoa as contestacins. (Xu-01)
Resolucin:
a) Como G = n F E, para que a variacin de enerxa libre de Gibbs sexa negativa, e tea lugar un
proceso espontneo, o valor do potencial da pila formada debe ser positivo. Se observamos os potenciais dos
dous semipares, E(Fe2+/Fe) e E(Zn2+/Zn), vemos que obtemos un potencial global positivo cando se
reduce o in Fe2+ e se oxida o Zn:
E = E(Fe2+/Fe) E(Zn2+/Zn) = 0,44 (0,76) = 0,32 V
Segundo esto, os cachios de Zn dislvense ao oxidarse e os ins Fe2+ da disolucin depostanse como ferro
metlico. O proceso ser:
Oxidacin: Zn(s) 2 e Zn2+(ac)
Proceso global: Fe2+(ac) + Zn(s) Fe(s) + Zn2+(ac)
semipares, Fe2+/Fe e Cu2+/Cu, vemos que obtemos un potencial global positivo cando se reduce o in Cu2+
(de potencial de reduccin maior) e se oxida o Fe:
E = E(Cu2+/Cu) E(Fe2+/Fe) = 0,34 (0,44) = 0,78 V
Como no sistema dado non temos ins Cu2+ ni ferro metlico (Fe), senn Fe2+ e Cu, non ocorrer
ningunha reaccin espontnea.
AUTORA
PAXINA
232
EXERCICIOS RESOLTOS
TEMA 8:
QUMICA DO CARBONO
1. Nomea os compostos seguintes: a) (CH3)3COH; b) CH3CH2OH; c) (CH3)2CHOH.
Resolucin:
a) 2-metil-2-propanol
b) Etanol
c) 2-propanol.
2. A combustin completa de 2 g de certo hidrocarburo produciu 6,286 g de dixido de carbono e
2,571 g de vapor de auga. Sabendo que eses 2 g de composto gasoso ocupan 919,5 ml a 20 C e 710
mmHg, determina a sa frmula molecular e escribe a frmula semidesenvolta de todos os
ismeros compatibles con esta frmula.
Resolucin:
Podemos calcular as cantidades de carbono e hidrxeno que hai nos 2 g do hidrocarburo a partir das
cantidades dos productos que resultan da sa combustin: CO2 e H2O.
y
H2O
2
atpase na auga. Calculamos os moles destes elementos que hai nos productos da combustin, que son os
que hai no hidrocarburo. Observando a relacin entre estes moles obtemos a frmula emprica:
Mr(CO2) = 12 + 16 2 = 44
Mr(H2O) = 1 2 + 16 = 18
6,286 g de CO 2
= 0,1429 mol de C
2,571 g de H 2 O
= 0,2857 mol de H
Dividindo entre o mis pequeno deles :

0,2857 mol de H
=2
0,1429 mol de C
Obsrvase que hai o dobre de moles de hidrxeno que de carbono, entn a frmula emprica CH2.
Para calcular a frmula molecular necesitamos coecer a sa masa molecular, que podemos calcular tendo en conta
que un gas e supoendo un comportamento ideal.
Se na frmula: P V = n R T substitumos o nmero de moles pola masa en gramos dividida entre a masa
P V =
m
R T
Mr
710
2
0,9195 =
0,082 293
Mr
760
Mr = 56
que acabamos de obter:
Mr(CH2) n = Mr
(12 + 2) n = 56
n=4
AUTORA
PAXINA
233
EXERCICIOS RESOLTOS
A frmula molecular contn catro veces emprica. A frmula molecular do hidrocarburo C4H8.
Xa podemos escribir a frmula semidesenvolvida de todos os ismeros compatibles con esta frmula:
1-buteno: CH2=CHCH2CH3
2-metilpropeno: CH2=C(CH3)CH3
3. Temos un hidrocarburo que s contn C e H, o seu esqueleto carbonado : Esquema 8-1

a) Formlao e nomao. b) Calcula o volume de aire a 300 K e 0,93 atm que cmpre para a combustin completa
de 100 gramos do devandito hidrocarburo, sabendo que o aire contn un 20%, en volume, de osxeno.
Resolucin:
a) Esquema 8-2
4,6-dimetil-2,5-octadieno
b) Comezamos por escribir a ecuacin axustada do proceso de combustin do hidrocarburo, tendo en conta
que a sa frmula molecular C10H18:
C10H18 + 29/2 O2 10 CO2 + 9 H2O
Establecendo relacins estequiomtricas, calculamos a cantidade de osxeno necesaria para a combustin:
Mr(C10H18) = 12 10 + 1 18 = 138
100 g de C10 H18
P V = n R T
1 mol de C10 H18 14,5 mol de O 2
= 10,5 mol de O 2
138 g de C10 H18 1 mol de C10 H18
0,93 V = 10,5 0,082 300
V = 278 L de O2
Se o aire ten un 20% en osxeno:

100 L de aire
= 1390 L de aire
278 L de O 2
20 L de O 2
4. a) Formula: 3-cloropentano; cido 3-bromo-2-cloropentanoico; cido 2-hidroxibutanoico.

b) Cales poden ser opticamente activos? Razao. (Selectividade COU. Xu-93)
Resolucin:
a) 3-cloropentano: CH3CH2CHClCH2CH3
cido 3-bromo-2-cloropentanoico: CH3CH2CHBrCHClCOOH
cido 2-hidroxibutanoico: CH3CH2CHOHCOOH
b) A isomera ptica dse en compostos que gardan entre si unha relacin obxecto-imaxe especular e non se
poden superpoer. Os compostos que presentan isomera ptica dise que son opticamente activos. A
presencia dun carbono asimtrico (unido a catro grupos diferentes) na molcula, que se representa por un
asterisco (*), fai posible que ese composto sexa opticamente activo.
Nos compostos anteriores vemos que s poden ser opticamente activos o cido 3-bromo-2cloropentanoico e o cido 2-hidroxibutanoico:
CH3CH2*CHBr*CHClCOOH
AUTORA
PAXINA
234
EXERCICIOS RESOLTOS
CH3CH2*CHOHCOOH
5. Escribe e nomea un exemplo de cada un dos seguintes compostos orgnicos: a) Amina primaria,
b) Derivado haloxenado, c) Fenol, d) ster, e) cido, f) Alcohol, g) Amina secundaria, h) Amida,
i) ter, j) Cetona. (Selectividade COU. Set-93)
Resolucin:
a) Metilamina: CH3NH2
b) 3-cloropentano: CH3CH2CHClCH2CH3
c) 2-metilfenol:
d)
e)
f)
g)
h)
i)
j)
Butanoato de etilo: CH3CH2CH2COOCH2CH3

cido propanoico: CH3CH2COOH
Etanol: CH3CH2OH
Fenilmetilamina: CH3NHC6H5
Etanamida: CH3CONH2
Etilmetilter: CH3OCH2CH3
2-hexanona: CH3COCH2CH2CH2CH3
6. Escribe e nomea todos os ismeros estructurais do 1-penteno.

Resolucin:
Esquema 8-3
7. A propanona, o etanol e o butano son compostos de masas moleculares semellantes pero de puntos de
ebulicin diferentes, 56 C, 78 C e 0 C respectivamente. Xustifica esta diferencia e comenta se son ou non
solubles na auga.
Resolucin:
Observando os puntos de ebulicin dos compostos dados, vemos que o do butano o menor, seguido polo da
propanona e o do etanol, que o maior punto de ebulicin dos tres. O punto de ebulicin est directamente
relacionados coa forza de unin entre molculas: aumenta canto maior sexa esta unin. Razoaremos estes valores
pensando nas forzas intermoleculares de cada composto:
O butano est formado por molculas apolares, entn as sas molculas estarn unidas por forzas intermoleculares
tipo dipolo instantneo-dipolo inducido. Este tipo de forzas son as ms dbiles de todas, polo que o seu punto de
ebulicin do butano o mis baixo.
A propanona est formada por molculas polares, entn as sas molculas estarn unidas por forzas intermoleculares
tipo dipolo-dipolo. Este tipo de forzas son mis fortes que as forzas dipolo instantneo-dipolo inducido, feito que
explica que o punto de ebulicin da propanona sexa maior que o do butano.
O etanol est formado por molculas polares nas que hai un tomo de osxeno (tomo pequeno e electronegativo)
unido a un tomo de hidrxeno, entn as sas molculas estarn unidas por enlaces de hidrxeno. Este tipo de forzas
son as mis fortes das que se poden establecer entre molculas, polo que o punto de ebulicin do etanol o maior dos
tres.
8. Considera os compostos: a) 4-penten-2-ol, b) 3-pentanona, c) 2-pentanona, d) metilbutanona. Indica o tipo
de isomera existente entre a e b; b e c; c e d.
Resolucin:
AUTORA
PAXINA
235
EXERCICIOS RESOLTOS
4-penten-2-ol e a 3-pentanona son compostos que teen a mesma frmula molecular: C5H10O e grupos funcionais
diferentes, xa que o 4-penten-2-ol un alcohol e a 3-pentanona unha cetona. Entn o tipo de isomera isomera
estructural de funcin.
3-pentanona e 2-pentanona son compostos coa mesma frmula molecular: C5H10O e co mesmo tipo de grupo
funcional, ambos son cetonas, s se diferencian na posicin deste grupo funcional. Segundo esto, presentan isomera
estructural de posicin.
2-pentanona e metilbutanona son compostos coa mesma frmula molecular: C5H10O, co mesmo tipo de grupo
funcional, ambos son cetonas, colocado na mesma posicin. S se diferencian no esqueleto formado polos tomos de
carbono, entn presentan isomera estructural de cadea.
9. a) Formula os compostos: 1-cloro-2-buteno; cido 2-pentenodioico; butanoato de etilo. b) Cal ou

cales presentan isomera cis-trans? c) Representa os ditos ismeros. (Selectividade COU. Xu-95)
Resolucin:
a) Frmulas:
1-cloro-2-buteno: ClCH2CH=CHCH3
cido 2-pentenodioico: HOOCCH=CHCH2COOH
b) A isomera cis-trans dse en compostos nos que dous tomos de carbono estn unidos mediante un enlace que ten
imposibilidade de xiro (enlace dobre, ou sinxelo que forma parte dun ciclo) e nos que cada un destes tomos de
carbono est enlazado a grupos atmicos diferentes. Observando qu compostos dos dados cumpren estas condicins
chegamos conclusin de que presentan isomera cis-trans:
1-cloro-2-buteno
cido 2-pentenodioico
10. a) Nomea os seguintes compostos: a1) CH3-CH2-CH(CH3)-CH2-CH2-CH3; a2) CH3-CH2-CH=CH2;

a3) CH3-O-CH2-CH3. b) Formula e nomea un ismero de cadea do composto a2. c) Formula e
nomea un ismero de funcin do composto a3. (Selectividade COU. Set-95)
Resolucin:
a) CH3CH2CH(CH3)CH2CH2CH3: 3-metilhexano
CH3CH2CH=CH2: 1-buteno
CH3OCH2CH3: etilmetilter
b) Un ismero de cadea do 1-buteno o 2-metilpropeno:

CH2=C(CH3)CH3
c) Un ismero de funcin do etilmetilter o 1-propanol:
CH3CH2CH2OH
11. Escribe un composto orgnico que presente isomera xeomtrica. Formula e nomea ambos
ismeros. (Selectividade COU. Xu-01)*
Resolucin:
A isomera xeomtrica ou cis-trans dse en compostos nos que dous tomos de carbono estn unidos
mediante un enlace que ten imposibilidade de xiro (enlace dobre, ou sinxelo que forma parte dun ciclo) e
*
AUTORA
PAXINA
236
EXERCICIOS RESOLTOS
nos que cada un destes tomos de carbono est enlazado a grupos atmicos diferentes. Ten esta isomera,
por exemplo o 1,2-difluoroeteno:
Esquema 8-4
12. a) Formula: propanal; cis-1,2-dibromoeteno; orto-diclorobenceno; butanamida; cido 2hidroxipentanoico. b) Algn dos compostos do apartado anterior presenta actividade ptica?
Razoa a resposta. (Selectividade COU. Xu-01)
Resolucin:
a) Propanal: CH3CH2CHO
Cis-1,2-dibromoeteno: Esquema 8-5

Orto-diclorobenceno: Esquema 8-6
Butanamida: CH3CH2CH2CONH2
cido 2-hidroxipentanoico: CH3CH2CH2CHOHCOOH
b) A isomera ptica dse en compostos que gardan entre si unha relacin obxecto-imaxe especular e non se
poden superpoer. Os compostos que presentan isomera ptica dise que son opticamente activos. A
presencia dun carbono asimtrico (unido a catro grupos diferentes) na molcula, que se representa por un
asterisco (*), fai posible que ese composto sexa opticamente activo.
Nos compostos anteriores vemos que s pode ser opticamente activos o cido 2-hidroxipentanoico:
CH3CH2CH2*CHOHCOOH
13. Formula e nomea: a) Tres aminas de frmula C3H9N; b) Dous ismeros de funcin de frmula
C3H6O; c) Dous ismeros de posicin de frmula C3H8O; d) Dous ismeros xeomtricos de
frmula C4H8. (Selectividade COU. Xu-02)
Resolucin:
a) Tres aminas de frmula C3H9N:
CH3CH2CH2NH2 Propilamina
CH3CH2NHCH3 Etilmetilamina
Esquema 8-7 Trimetilamina
b) Dous ismeros de funcin de frmula C3H6O:

CH3COCH3 Propanona
CH3CH2CHO Propanal
c) Dous ismeros de posicin de frmula C3H8O:
CH3CH2CH2OH 1-propanol
CH3CHOHCH3 2-propanol
d) Dous ismeros xeomtricos de frmula C4H8:
14. a) Nomea os seguintes compostos: a1) CH3CH=CHCOCH3; a2) CH2OHCHOHCHO; a3)

CH3COOCH2CH3; a4) CH3CH2CH2NHCH2CH3; a5) CH3C(CH3)=CHCHO. b) Cal ou
AUTORA
PAXINA
237
EXERCICIOS RESOLTOS
cales das substancias orgnicas anteriores poden separarse en ismeros pticos? Cal ou cales en
ismeros cis-trans? Debuxa as estructuras en ambos casos. (Selectividade COU. Set-02)
Resolucin:
a) a1) CH3CH=CHCOCH3 3-penten-2-ona
a2) CH2OHCHOHCHO 2,3-dihidroxipropanal
a3) CH3COOCH2CH3 Etanoato de etilo
a4) CH3CH2CH2NHCH2CH3 Etilpropilamina
a5) CH3C(CH3)=CHCHO 3-metil-2-butenal
b) A presencia dun carbono asimtrico (unido a catro grupos diferentes) na molcula, que se representa por
un asterisco (*), fai posible que ese composto tea ismeros pticos. Atopamos un carbono asimtrico no
2,3-dihidroxipropanal: CH2OH*CHOHCHO, polo que este composto pode separarse en ismeros
pticos:
Esquema 8-8
A isomera cis-trans dse en compostos nos que dous tomos de carbono estn unidos mediante un enlace que ten
carbono est enlazado a grupos atmicos diferentes. Observando qu compostos dos dados cumpren estas condicins
chegamos conclusin de que so presenta isomera cis-trans a 3-penten-2-ona:
Esquema 8-9
15. Escribe e nomea os tres cloropropenos ismeros. Un deles presenta isomera xeomtrica: escribe e
nomea estes ismeros.
Resolucin:
Os tres cloropropenos ismeros son:
1-cloropropeno: CHCl=CHCH3
2-cloropropeno: CH2=CClCH3
3-cloropropeno: CH2=CHCH2Cl
O 1-cloropropeno presenta isomera xeomtrica, dando os ismeros:
16. a) Escribe e nomea tres ismeros de posicin do 1-pentanol. b) Escribe e nomea un ismero de
funcin do 1-pentanol. c) O 2-butanol e o 2-metil-2-butanol son ismeros?, presenta algn deles
isomera ptica? Razoa as respostas. (Selectividade COU. Set-00)
Resolucin:
a) Os tres ismeros de posicin do 1-pentanol son:
1-pentanol: CH2OHCH2CH2CH2CH3
2-pentanol: CH3CHOHCH2CH2CH3
3-pentanol: CH3CH2CHOHCH2CH3
b) CH3CH2OCH2CH2CH3 : etilpropilter
c) Escribimos as frmulas dos compostos dados:
2-butanol: CH3CHOHCH2CH3
AUTORA
PAXINA
238
EXERCICIOS RESOLTOS
2-metil-2-butanol: CH3COH(CH3)CH2CH3
Estes compostos teen distintas frmulas moleculares: a do 2-butanol C4H10O e a do 2-metil-2-butanol
C5H12O, entn non son ismeros.
Para saber se estes compostos presentan isomera ptica buscamos algn carbono asimtrico, xa que a
presencia dun carbono asimtrico (unido a catro grupos diferentes) na molcula, fai posible a existencia de
enantimeros ou ismeros pticos. Atopamos un carbono asimtrico (marcado cun asterisco) no 2-butanol e
ningn no 2-metil-2-butanol, as que o 2-butanol presenta isomera ptica:
CH3*CHOHCH2CH3
17. a) Formula: 2-metil-2-pentenal; 2-cloro-1-buteno; propanamida; fenil-metil-cetona. b) Nomea:

CH3-COO-CH2-CH3; CH3-CH2-NH2; CH3-CHBr-CH3; CH3-CHOH-COOH. c) Sinala os posibles
carbonos asimtricos dos compostos dos puntos (a) e (b), razoando a resposta. (Selectividade COU.
Xu-97)
Resolucin:
a) 2-metil-2-pentenal: CH3CH2CH2=C(CH3)CHO
2-cloro-1-buteno: CH3CH2CCl=CH2
Propanamida: CH3CH2CONH2
Fenil-metil-cetona: C6H5COCH3
b) CH3COOCH2CH3: Etanoato de etilo

CH3CH2NH2: etilamina
CH3CHBrCH3: 2-bromopropano
CH3CHOHCOOH: cido 2-hidroxipropanoico
c) O nico composto dos apartados anteriores que ten algn carbono asimtrico, dicir, un carbono unido a
catro grupos diferentes (sinalado por un asterisco) o cido 2-hidroxipropanoico:
CH3*CHOHCOOH
18. Considera a molcula de 2-buteno. Contesta razoadamente: a) Que hibridacin lle asignaras a
cada un dos tomos de carbono da dita molcula? b) Analiza a posibilidade de isomera
xeomtrica (cis-trans) para ela. (Selectividade COU. Set-97)
Resolucin:
2-buteno: CH3CH=CHCH3
a) Os carbonos 1 e 4 s se enlazan con enlaces sinxelos, entn presentan hibridacin sp3. Nos carbonos 2 e 3 hai un
enlace dobre, polo tanto presentarn hibridacin sp2.
b) A isomera cis-trans dse en compostos nos que dous tomos de carbono estn unidos mediante un enlace que ten
carbono est enlazado a grupos atmicos diferentes. Segundo esto, o 2-buteno presenta isomera cis-trans, xa que ten
dous carbonos unidos por un enlace dobre e a cada un deles enlzanse dous grupos distintos: un H e un CH3. Os dous
ismeros son:
AUTORA
PAXINA
239
EXERCICIOS RESOLTOS
19. Sinala cun asterisco os tomos de carbono asimtricos presentes en: a) 1,1-dicloropropano,
b) 1-bromo-2-metilpropano, c) 1,1-dicloro-2-metilbutano, d) 4-cloro-3-metil-2-butanol.
Resolucin:
a) 1,1-dicloropropano: Cl2CHCH2CH3 Non ten carbonos asimtricos.
b) 1-bromo-2-metilpropano: BrCH2CH(CH3)CH3 Non ten carbonos asimtricos.
c) 1,1-dicloro-2-metilbutano: Cl2CH*CH(CH3)CH2CH3 O carbono asimtrico o sinalado co asterisco.

d) 4-cloro-3-metil-2-butanol: CH3*CHOH*CH(CH3)CH2Cl Os carbonos asimtricos son os sinalados co
asterisco.
20. Para a molcula de 4,6-dimetil-2,5-octadieno, busca 2 enantimeros e debxaos con estructuras de

cabalete. Pdense superpoer?
Resolucin:
4,6-dimetil-2,5-octadieno: CH3CH=CH*CH(CH3)CH=C(CH3)CH2CH3
Os dous enantimeros nunca se poden superpoer.
21. Formula e sinala os tomos de carbono asimtricos existentes nas molculas seguintes: a) 3-metil2-butanona. b) cido 2-propenoico. c) 2,3-butanodiol. d) 2,5-dimetil-3-hepteno. Razoa as
respostas. (Selectividade COU. Xu-98)
Resolucin:
Chmase carbono asimtrico a aquel que est unido a catro grupos diferentes. Observando os grupos unidos
a cada carbono dos compostos citados:
a) 3-metil-2-butanona: CH3COCH2(CH3)CH3
Non ten carbonos asimtricos.
b) cido 2-propenoico: CH2=CHCOOH

Non ten carbonos asimtricos.
c) 2,3-butanodiol: CH3*CHOH*CHOHCH3
Os carbonos asimtricos son os sinalados co asterisco.
d) 2,5-dimetil-3-hepteno: CH3CH(CH3)CH=CH*CH(CH3)CH2CH3
O carbono asimtrico o sinalado co asterisco.
22. O cido lctico o cido 2-hidroxipropanoico. a) Pose algn carbono asimtrico na sa

molcula? b) Debuxa os dous enantimeros desta molcula. c) quiral o cido lctico?
Resolucin:
a) O cido lctico ten un carbono asimtrico na sa molcula, o sinalado co asterisco:
CH3*CHOHCOOH
b) Os dous enantimeros son:
AUTORA
PAXINA
240
EXERCICIOS RESOLTOS
c) A presencia dun carbono asimtrico na molcula fai posible a existencia de enantimeros, compostos que
gardan entre si unha relacin obxecto-imaxe especular e non se poden superpoer, propiedade que se
denomina quiralidade. Polo tanto, o cido lctico quiral.
23. O aminocido alanina (cido 2-aminopropanoico) ten ismeros pticos. Formula este composto e
indica por qu presenta ismeros pticos.
Resolucin:
cido 2-aminopropanoico: CH3*CHNH2COOH
A presencia dun carbono asimtrico (unido a catro grupos diferentes) na molcula fai posible a existencia de
enantimeros ou ismeros pticos. Atopamos un carbono asimtrico (marcado cun asterisco) no cido 2aminopropanoico, que xustifica a existencia de isomeros pticos.
24. Indica en cles dos seguintes compostos existen ismeros xeomtricos. Escribe as sas frmulas e
nomaos: a) 1,1-dicloroeteno; b) 1-bromo-2-cloroeteno; c) cido 2-butenoico; c) cido 3-butenoico;
e) cido 2-pentenodioico.
Resolucin:
nos que cada un destes tomos de carbono est enlazado a grupos atmicos diferentes. Empregaremos este
razoamento en cada un dos compostos que segue:
a) 1,1-dicloroeteno: Cl2C=CH2 Non ten ismeros xeomtricos.
b) 1-bromo-2-cloroeteno: BrCH=CHCl Ten ismeros xeomtricos:
c) cido 2-butenoico: CH3CH=CHCOOH Ten ismeros xeomtricos:
d) cido 3-butenoico: CH2=CHCH2COOH Non ten ismeros xeomtricos.

e) cido 2-pentenodioico: HOOCCH2CH=CHCOOH Ten ismeros xeomtricos:
AUTORA
PAXINA
241
EXERCICIOS RESOLTOS
25. a) Formula e nomea todas as cetonas saturadas posibles de cinco tomos de carbono. b) Indica os
distintos tipos de isomera que presentan entre elas. Razoa a resposta. (Selectividade COU. Xu-99)
Resolucin:
a) 2-pentanona: CH3COCH2CH2CH3
3-pentanona: CH3CH2COCH2CH3
3-metil-2-butanona: CH3COCH(CH3)CH3
b) 2-pentanona e 3-pentanona son ismeros estructurais de posicin, xa que teen a mesma frmula
molecular e o mesmo tipo de grupo funcional, diferencindose na posicin deste.
A 2-pentanona e a 3-metil-2-butanona son ismeros estructurais de cadea, xa que teen a mesma frmula
molecular e o mesmo tipo de grupo funcional na mesma posicin, diferencindose no esqueleto formado
polos tomos de carbono.
A 3-pentanona e a 3-metil-2-butanona son ismeros estructurais de cadea e de posicin porque teen a
mesma frmula molecular e o mesmo tipo de grupo funcional, diferencindose na posicin do grupo
funcional e no esqueleto formado polos tomos de carbono.
26. O 1,2-dicloroeteno un composto orgnico no que pode haber isomera cis-trans. a) Debuxa as
frmulas desenvoltas dos dous ismeros. b) Cal deles ter un momento dipolar distinto de cero?
c) Que tipo de hibridacin asignaras ao tomo de carbono nestes ismeros? Razoa as tas
respostas.
Resolucin:
a) 1,2-dicloroeteno: ClCH=CHCl
Os dous ismeros cis-trans deste composto son:
b) No ismero cis-1,2-dicloroeteno non se anulan os momentos dipolares dos enlaces, polo que ter momento
dipolar distinto de cero.
c) Cada carbono deste composto est enlazado mediante un enlace dobre ao outro carbono e mediante dous enlaces
sinxelos a un tomo de cloro e outro de hidrxeno. Para explicar este tipo de enlace temos que supoer que estes
carbonos presentan hibridacin sp2.
27. Cal ou cales dos seguintes compostos poden ser opticamente activos? Razao. a) CH3-CH2-CHClCH2-CH3; b) CH3-CHBr-CHCl-COOH; c) CH3-CH2-CHOH-COOH. (Selectividade COU. Set-99)
Resolucin:
enantimeros ou ismeros pticos. Este tipo de ismeros son opticamente activos, dicir, desvan de distinta forma o
plano de vibracin da luz polarizada, un cun certo ngulo cara dereita, (+) ou dextroxiro, e outro co mesmo ngulo
cara esquerda, () ou levoxiro. Buscaremos un carbono asimtrico nos compostos dados (que marcamos cun
asterisco) para predicir se son opticamente activos:
a) CH3CH2CHClCH2CH3 Non ten carbonos asimtricos, entn non pode ser opticamente activo.
b) CH3*CHBr*CHClCOOH Ten carbonos asimtricos, entn pode ser opticamente activo.
c) CH3CH2*CHOHCOOH Ten un carbono asimtrico, entn pode ser opticamente activo.
AUTORA
PAXINA
242
EXERCICIOS RESOLTOS
28. Clasifica os seguintes reactivos en nuclefilos ou electrfilos: NH3, H+, NO2+, OH, AlCl3, R NH2,
CN.
Resolucin:
Lembremos que:
Os reactivos nuclefilos (buscadores de ncleos positivos) teen pares de electrns non enlazantes na
molcula ou son ins negativos, de xeito que tenden a ceder pares de electrns e atacar ao substrato en zonas
de baixa densidade electrnica. Actan como bases de Lewis.
Os reactivos electrfilos (buscadores de electrns) teen deficiencia de electrns, por ter carga positiva ou
orbitais externos baleiros, de xeito que tenden a captar electrns e atacar ao substrato en zonas de alta
densidade electrnica. Actan como cidos de Lewis.
Segundo esto:
NH3: Nuclefilo, xa que no nitrxeno do amonaco hai un par de electrns non enlazante.
H+: Electrfilo, xa que a sa carga positiva indica que ten deficiencia de electrns.
NO2+: Electrfilo, xa que a sa carga positiva indica que ten deficiencia de electrns.
OH: Nuclefilo, xa que a sa carga negativa indica un exceso de electrns.
AlCl3: Electrfilo, xa que se facemos a configuracin electrnica para o aluminio vemos que, anda despois
de promocionar un electrn do orbital 3s ao 3p para formar tres enlaces, qudalle un orbital p baleiro.
R NH2: Nuclefilo, xa que o nitrxeno ten un par de electrns non enlazante.
CN: Nuclefilo, xa que a sa carga negativa indica un exceso de electrns.
29. Xustifica a acidez dos tres derivados clorados do cido actico, basendote no efecto inductivo.
Resolucin:
Lembremos que o efecto inductivo un desprazamento permanente do par de electrns dun enlace sinxelo (sigma)
cara ao tomo mis electronegativo dos que forman o enlace. Os tomos ou grupos de tomos que son mis
electronegativos que o carbono teen efecto inductivo negativo (I). O cloro ten efecto inductivo negativo por ser
mis electronegativo que o carbono.
Cando os derivados clorados do cido actico se comportan como cidos ceden o protn que vai unido ao
osxeno, que queda cunha carga negativa. Esta carga estabilzase mellor canto maior sexa a carga parcial
positiva sobre o carbono contiguo (o do grupo carboxilo). Entn, canto maior sexa o nmero grupos con
efecto inductivo I unidos ao carbono do grupo carboxilo maior a acidez.
Para os tres derivados clorados do cido actico:
Aprciase como a medida que aumenta o nmero de tomos de cloro, o hidrxeno do grupo carboxilo
cederase con maior facilidade, entn a acidez aumenta na orde:
cido cloroactico < cido dicloroactico < cido tricloroactico.
30. Explica o efecto mesmero que existe nos compostos: BrCH=CH2 e CH2=CHNO2.
Resolucin:
O efecto mesmero ou de resonancia un desprazamento permanente dos electrns que forman un enlace cara a un
dos tomos enlazados, de xeito que se pode describir a polarizacin deste enlace mediante varias estructuras
resoantes. Os grupos que atraen cara a si os electrns do enlace teen un efecto mesmero negativo (M), mentres
que os que teen pares electrnicos sen compartir e poden ceder electrns tern un efecto mesmero positivo (+M).
No BrCH=CH2 o bromo ten un efecto mesmero +M:

No CH2=CHNO2 o grupo NO2 ten un efecto mesmero M:
AUTORA
PAXINA
243
EXERCICIOS RESOLTOS
31. Identifica as seguintes especies qumicas como ins carbonio, carbanins ou radicais libres:
a) (CH3)2CH b) (CH3)3C+ c) C6H5 C HCH3 d) CH3CH2CH=CH+

e) (CH3)3C f) CH3CH2CH2
Resolucin:
a) (CH3)2CH radical libre
b) (CH3)3C+ in carbonio
c) C6H5 C HCH3 radical libre

d) CH3CH2CH=CH+ in carbonio
e) (CH3)3C carbanin
f) CH3CH2CH2 radical libre
32. A substitucin dun tomo de hidrxeno do benceno por un grupo NO2 suponse que ten lugar
mediante o ataque dun in nitronio (NO2+). un proceso nuclefilo, eletrfilo ou por radicais
libres? Razao.
Resolucin:
un proceso electrfilo. O in nitronio, con deficiencia de electrns, comportase como un reactivo
electrfilo. O in nitronio ten tendencia a captar electrns, polo que ataca ao anel bencnico que, co seu
enlace deslocalizado, ten unha zona de alta densidade electrnica. O in nitronio atrae nube electrnica
do benceno facendo que aumente a densidade electrnica nese punto. Despois forma un enlace co orbital p
dun dos tomos de carbono, empregando dous electrns do enlace deslocalizado do anel. Resulta un in
complexo que se pode representar mediante varias estructuras de resonancia e que recupera a aromaticidade
desprendendo un protn:
33. Tendo en conta a estabilidade dos radicais formados, razoa cl a ruptura homoltica mis
probable do composto R3CCH2CH3.
Resolucin:
A ruptura homoltica mis probable :
Esquema 8-10
As frmanse un radical terciario e un radical primario, sen que se formen radicais metilo, os menos
estables.
34. Deduce a forma mis probable de ruptura heteroltica nos compostos seguintes: CH3CHOHCH3
e CH3CH2Cl.
Resolucin:
Se temos en conta a electronegatividade do Cl e do OH, as rupturas heterolticas que teen lugar nestes compostos
sern:
Esquema 8-11
35. Razoa qu tomos da molcula de propenal experimentarn con mis facilidade un ataque
nuclefilo.
AUTORA
PAXINA
244
EXERCICIOS RESOLTOS
Resolucin:
Podemos representar a molcula de propenal como un hbrido de resonancia entre as seguintes estructuras:
Esquema 8-12
Os tomos de carbono (1) e (3) son os que experimentarn con mis facilidade un ataque nuclefilo, xa que
adquiren carga parcial positiva polos desprazamentos dos electrns .
36. Para a reaccin: CH3CH2CH2Br + OH CH3CH2CH2OH + Br , razoa se o reactivo acta
como nuclefilo ou como electrfilo.
Resolucin:
O reactivo o anin OH. Este in ten un exceso de carga negativa, entn comportarase como un reactivo
nuclefilo que ataca ao carbono que vai unido ao Br, xa que este ten deficiencia electrnica debido ao efecto
inductivo do Br:
Esquema 8-13
37. Ao estudiar a reaccin entre o bromometilo en medio bsico para dar metanol, atpase que a
ecuacin de velocidade v = K2[CH3Br][OH]. Ao estudiar a reaccin do 2-bromo-2-metilpropano
(t-BuBr) en medio bsico para dar 2-metil-2-propanol, atpase que a ecuacin de velocidade v =
K1[t-BuBr]. Indica o tipo de reaccin e propn un mecanismo para cada caso.
Resolucin:
Observemos os dous procesos:
CH3Br + OH CH3OH
v = K2[CH3Br][OH]
v = K1[(CH3)3CBr]
(CH3)3CBr + OH (CH3)3COH
Nos dous casos trtase de substitucins nuclefilas, xa que un reactivo nuclefilo (OH) substite a un
grupo electronegativo unido a un carbono saturado (Br).
Examinando a cintica de cada proceso, podemos propoer o seu mecanismo:
CH3Br + OH CH3OH
Ten cintica de segunda orde, dicir, a velocidade do proceso depende das concentracins da substancia de
partida (CH3Br) e do reactivo nuclefilo (OH), polo que o mecanismo ser SN2: a ruptura e formacin de
novos enlaces simultnea, coa formacin dun complexo activado moi inestable no que coexisten os
enlaces en perodo de formacin cos que se comezan a romper (simbolizados por lias de puntos):
OH + CH3Br [HOCH3Br] OHCH3 + Br
(CH3)3CBr + OH (CH3)3COH
v = K1[(CH3)3CBr]
Ten cintica de primeira orde, dicir, a velocidade do proceso depender s da concentracin do composto
de partida ((CH3)3CBr), polo que o mecanismo ser SN1: a reaccin transcorre en das etapas. Primeiro hai
unha ruptura heteroltica do enlace entre o carbono e o grupo sante (Br), o que d lugar formacin dun
carbocatin:
(CH3)3CBr (CH3)3C+ + Br
A continuacin o reactivo nuclefilo (OH) ataca ao carbocatin:
(CH3)3C+ + OH (CH3)3COH
A primeira etapa ten unha enerxa de activacin alta, polo que a mis lenta e a que determina a velocidade
da reaccin, feito que explica a cintica de primeira orde.
38. Formula a reaccin entre o 2-cloropropano e o hidrxido de sodio acuoso. Describe os dous
posibles mecanismos mediante os que pode ocorrer a reaccin.
Resolucin:
AUTORA
PAXINA
245
EXERCICIOS RESOLTOS
O hidrxido de sodio ionzase liberando ins OH, reactivo nuclefilo que substite ao cloro (grupo electronegativo
unido a un carbono saturado) para producir 2-propanol. A reaccin unha substitucin nuclefila:
(CH3)2CHCl + OH (CH3)2CHOH
Este proceso pode ocorrer segundo dous mecanismos diferentes:
SN1: A reaccin transcorre en das etapas. Primeiro hai unha ruptura heteroltica do enlace entre o carbono e
o cloro, dando lugar formacin dun carbocatin:
(CH3)2CHCl (CH3)2CH + + Cl
A continuacin o reactivo nuclefilo (OH) ataca ao carbocatin:
(CH3)2CH + + OH (CH3)2CHOH
A primeira etapa ten unha enerxa de activacin alta, polo que a mis lenta e a que determina a velocidade
da reaccin. Segundo esto, a velocidade depender s da concentracin do composto de partida e a cintica
de primeira orde.
SN2: A ruptura e formacin de novos enlaces simultnea, coa formacin dun complexo activado moi
inestable no que coexisten os enlaces en perodo de formacin cos que se comezan a romper (simbolizados
por lias de puntos):
OH + (CH3)2CHCl [HO(CH3)2CHCl] (CH3)2CHOH + Cl
A velocidade do proceso depende das concentracins da substancia de partida e do reactivo nuclefilo, polo
que a sa cintica de segunda orde.
39. Formula a reaccin que ocorre entre o cloro (Cl2) e o benceno en presencia de FeCl3. Explica o
mecanismo polo que transcorre.
Resolucin:
Cando o benceno reacciona cun halxeno en presencia de catalizadores como o FeCl3 ocorre unha reaccin
de haloxenacin, que non mis que unha reaccin de substitucin electrfila. A reaccin global :
O FeCl3 que acta como catalizador un cido de Lewis que axuda a obter o reactivo electrfilo:
FeCl3 + Cl2 [FeCl4] + Cl+
O in Cl+, con deficiencia de electrns, comprtase como un reactivo electrfilo. O Cl+, tende a captar
electrns, polo que ataca ao anel bencnico que, co seu enlace deslocalizado, ten unha zona de alta
densidade electrnica. O in Cl+ atrae nube electrnica do benceno facendo que aumente a densidade
electrnica nese punto. Despois, forma un enlace co orbital p dun dos tomos de carbono empregando dous
electrns do enlace deslocalizado do anel. Resulta un in complexo que se pode representar mediante
varias estructuras de resonancia e que recupera a aromaticidade desprendendo un protn:
O protn desprendido nese ao in [FeCl4] que se descompn rexenerando o catalizador:

H+ + [FeCl4] ' H[FeCl4] ' FeCl3 + HCl
40. Os compostos que se obteen mediante a adicin electrfila de bromuro de hidrxeno ao 1-buteno
e ao 2-buteno son iguais ou diferentes? Razao.
Resolucin:
AUTORA
PAXINA
246
EXERCICIOS RESOLTOS
As reaccins de adicin electrfila seguen a regra de Markownikoff: cando se adiciona un reactivo

asimtrico, como os haloxenuros de hidrxeno, sobre un enlace mltiple carbono-carbono, realzase de
maneira que a parte positiva do reactivo adicinase ao tomo de carbono mis hidroxenado. No reactivo
HBr a parte positiva o hidrxeno e a negativa o bromo. Aplicando esta regra reaccin do bromuro de
hidrxeno co 1-buteno e co 2-buteno obtemos as reaccins:
CH2=CHCH2CH3 + HBr CH3CHBrCH2CH3
CH3CH=CHCH3 + HBr CH3CHBrCH2CH3
Os compostos obtidos nos dous casos son iguais.
41. Como resultado da reaccin de adicin electrfila de cido hipocloroso ao propeno, frmase unha
clorhidrina. Se se sabe que o cloro do cido hipocloroso se comporta como fragmento positivo e
que o grupo hidroxilo fragmento negativo, cal ser o nome da clorhidrina formada? Explica o
mecanismo desta reaccin.
Resolucin:
As reaccins de adicin electrfila seguen a regra de Markownikoffi: cando se adiciona un reactivo
asimtrico, como os haloxenuros de hidrxeno, sobre un enlace mltiple carbono-carbono, realzase de
maneira que a parte positiva do reactivo adicinase ao tomo de carbono mis hidroxenado. Neste caso dse
a reaccin:
CH2=CHCH3 + HOCl CH2ClCHOHCH3
A clorhidrina formada : 1-cloro-2-propanol
Esta reaccin ocorre mediante un mecanismo en das etapas con cintica de primeira orde. Primeiro o
axente electrfilo ataca ao enlace , formando un in carbonio intermedio:
A continuacin, o in carbonio reacciona rapidamente adicionando o fragmento negativo do reactivo inicial:
42. Cando se fai reaccionar 2-iodobutano con hidrxido de potasio en disolucin acuosa de KOH, e a
100 C, prodcese unha reaccin de eliminacin E2. Explica en qu consiste e di cl ser o
composto que predomina.
Resolucin:
Nas reaccins de eliminacin o ataque dunha base de Lewis produce a eliminacin de dous tomos ou
grupos de tomos do substrato, sen que se incorporen outras especies qumicas. Este tipo de reaccin segue
a regra de Saytzev: frmase, preferentemente, a olefina mis substituda. Neste caso o composto que
predomina o 2-buteno:
CH3CH2CHICH3 KOH
CH3CH=CHCH3 + KI + H2O
Cando ten lugar mediante un mecanismo E2 (mecanismo favorecido polo emprego de bases fortes), a
reaccin ocorre nunha soa etapa. A base ataca a un protn do tomo de carbono adxacente (carbono ) ao
enlazado ao iodo, ao tempo que se rompe o enlace que une este grupo co carbono. O resultado a formacin
dun dobre enlace:
AUTORA
PAXINA
247
EXERCICIOS RESOLTOS
A cintica de segunda orde.
43. Ao reaccionar o 2-metil-2-butanol con cido sulfrico en quente, obtense diferentes alquenos.
Formula a reaccin e xustifica cl ser o alqueno que se obtn en maior proporcin.
Resolucin:
A obtencin de alquenos por deshidratacin de alcohois unha reaccin de eliminacin, Neste caso pode dar lugar a
dous alquenos, o 2-metil-1-buteno e o 2-metil-2-buteno:
H 2SO 4
CH3CH2C(CH3)OHCH3
CH3CH2C(CH3)=CH2 + H2O
H 2SO 4
CH3CH2C(CH3)OHCH3 CH3CH=C(CH3)CH3 + H2O
Se este tipo de reaccin segue a regra de Saytzev: frmase, preferentemente, a olefina mis substituda.
Neste caso o composto predominante o 2-metil-2-buteno:
CH3CH=C(CH3)CH3
44. A partir do 1-propanol, indica algn xeito para obter: a) propeno; b) 2-bromopropano; propano.
Resolucin:
a) O propanol pode obterse por deshidratacin do 1-propanol en medio cido sulfrico en quente:
CH3CH2CH2OH H2SO4 CH3CH=CH2 + H2O
b) Unha vez obtido o propeno anterior, pdese realizar unha reaccin de adicin de HBr para formar
2-bromopropano:
CH3CH=CH2 + HBr CH3CHBrCH3
c) Se co propeno se realiza unha reaccin de adicin de hidrxeno, empregando catalizadores como o platino o
paladio ou o nquel, obtense propano:
Pt
CH3CH=CH2 + H2
CH3CH2CH3
45. A reaccin de Friedel-Crafts unha reaccin de substitucin do benceno con haloxenuros de

alquilo. Escribe a ecuacin desta reaccin empregando benceno e cloruro de etilo.
Resolucin:
Nesta reaccin emprgase un catalizador, por exemplo o AlCl3 que un cido de Lewis que forma
complexos que deixan en liberdade aos grupos electrfilos. Neste caso:
CH3CH2Cl + AlCl3 CH3CH2+ + [AlCl4]
O catin CH3CH2+ comprtase como electrfilo que, ao aproximarse a un tomo de carbono do anel aromtico, atrae
nube electrnica e fai que aumente a densidade electrnica nese punto. A continuacin, forma un enlace co orbital p
dun tomo de carbono e o seu orbital baleiro, empregando dous electrns do enlace deslocalizado do anel. Resulta
un in complexo que se pode representar mediante varias estructuras de resonancia e que recupera a aromaticidade
dando etilbenceno e desprendendo un protn:
Recuprase o catalizador e a reaccin global ser:

AUTORA
PAXINA
248
EXERCICIOS RESOLTOS
46. Razoa a qu tipo de reaccin corresponden as que seguen:

a)
b)
c)
d)
e)
CH3CH2CH2COOH + CH3OH CH3CH2CH2COOCH3 + H2O

CH3CH2Br CH3CH=CH2 + HBr
C6H6 + Br2 C6H5Br + HBr
CH3CH2CH2Cl + OH CH3CH2CH2OH + Cl
CH2=CHCH3 + HI CH3CHICH3
Resolucin:
a) CH3CH2CH2COOH + CH3OH CH3CH2CH2COOCH3 + H2O
Reaccin de esterificacin entre o cido e o alcohol con eliminacin de auga e formacin dun ster:
Esquema 8-14
b) CH3CH2Br CH3CH=CH2 + HBr
Reaccin de eliminacin. O substrato bromoetano perde un tomo de bromo e un tomo de hidrxeno unido ao
carbono . Frmase un enlace dobre entre os dous tomos de carbono que perderon estes tomos.
c) C6H6 + Br2 C6H5Br + HBr
Reaccin de substitucin electrfila. O reactivo electrfilo Br+, formado a partir do Br2 por accin dun catalizador,
ataca ao anel aromtico no punto no que a nube electrnica crea unha alta densidade electrnica. O tomo de
hidrxeno, substitudo polo Br, sae como protn e nese ao in Br para formar HBr.
Esquema 8-15
d) CH3CH2CH2Cl + OH CH3CH2CH2OH + Cl
Reaccin de substitucin nuclefila. O in OH acta como reactivo nuclefilo unndose ao carbocatin CH3CH2
CH2+ e substitundo ao Cl.
e) CH2=CHCH3 + HI CH3CHICH3
Reaccin de adicin electrfila. O in H+ comeza un ataque electrfilo formndose un carbocatin. A

continuacin, o carbocatin reacciona co nuclefilo I.
Esquema 8-16
47. Completa as reaccin seguintes:
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
h)
i)
j)
k)
l)
m)
n)
CH3CH2Cl + 2 NH3 .............. + NH4Cl

CHCH + 5/2 O2 .............. + ...............
CH3CH2CH=CH2 + H2O ..............
C6H6 + Cl2 AlCl
3 ............. + HCl
( alcohol )
CH3CH2CHClCH2CH3 KOH
.............. + HCl
CH3CHOHCH3 + HBr .............. + H2O
2SO 4 ( conc )
C6H6 + HNO3 H
.............. + H2O
CH3CH=CH2 + Br2 ..............
4
CH3CH2CH2CHO KMnO
...............
C3H8 + 5 O2 .............. + ...............
CH3NH2 + ICH3 NaOH
............. + HI
H 2SO 4 ( conc )
(CH3)3COH .............. + H2O
C6H6 + CH3CH2Cl AlCl
3 ............. + HCl
CH3CH2COCH3 + LiAlH4 ..............
AUTORA
PAXINA
249
EXERCICIOS RESOLTOS
o)
p)
q)
r)
s)
C6H6 + H2SO4 calor
.............. + H2O
4
CH3CH2CH2CHOHCH3 KMnO
...............
CH3COOH + CH3OH .............. + H2O
CH2=CHCH3 + HI ..............
4
(CH3)2C=CHCH2CH3 KMnO
................. + HOOCCH2CH3
Resolucin:
a) CH3CH2Cl + 2 NH3 CH3CH2NH2 + NH4Cl
b) CHCH + 5/2 O2 2 CO2 + H2O

c) CH3CH2CH=CH2 + H2O CH3CH2CHOHCH3
d) C6H6 + Cl2 AlCl
3 + HCl
( alcohol )
CH3CH2CH=CHCH3 + HCl
e) CH3CH2CHClCH2CH3 KOH
f) CH3CHOHCH3 + HBr CH3CHBrCH3 + H2O

2SO 4 ( conc )
+ H2O
g) C6H6 + HNO3 H
h) CH3CH=CH2 + Br2 CH3CHBrCH2Br

4
i) CH3CH2CH2CHO KMnO
CH3CH2CH2COOH
j) C3H8 + 5 O2 3 CO2 + 4 H2O

CH3NHCH3 + HI
k) CH3NH2 + ICH3 NaOH
H 2SO 4 ( conc )
l) (CH3)3COH CH2=CHCH3 + H2O
3
m) C6H6 + CH3CH2Cl AlCl
+ HCl
n) CH3CH2COCH3 + LiAlH4 CH3CH2CHOHCH3
o) C6H6 + H2SO4 calor
H2O
4
CH3CH2CH2COCH3
p) CH3CH2CH2CHOHCH3 KMnO
q) CH3COOH + CH3OH CH3COOCH3 + H2O

r) CH2=CHCH3 + HI CH3CHICH3
4
s) (CH3)2C=CHCH2CH3 KMnO
CH3COCH3 + HOOCCH2CH3
48. Calcula a masa molecular dunha mostra de PVC que est formada por 4200 monmeros de
cloroeteno.
AUTORA
PAXINA
250
EXERCICIOS RESOLTOS
Resolucin:
O PVC un polmero sinttico de adicin que se forma a partir do cloroeteno ou cloruro de vinilo, que ten por
frmula xeral:
.......... CH2CHCl(CH2CHCl)nCH2CHCl...........
O grupo que se repite o CH2CHCl
Sabendo que na mostra hai 4200 monmeros como este, podemos calcular a masa molecular do polmero:
Mr(CH2CHCl) = 12 2 + 1 3 + 35,5 = 62,5
Mr(CH2CHCl)4200 = 62,5 4200 = 262 500
49. Escribe o polmero de adicin que se obtn a partir do 2-cloro-1-propeno.
Resolucin:
Os polmeros de adicin resultan da unin sucesiva de molculas de monmero para dar un nico producto: o
polmero.
H2C=CClCH3
.......... CH2C(CH3)Cl(CH2C(CH3)Cl)nCH2C(CH3)Cl...........
50. Escribe o polmero de condensacin que se obtera a partir do 1,4-diaminobenceno e o cido

propanoico.
Resolucin:
51. Qu diferencia hai entre unha poliamida e un polister?

Resolucin:
Ambos son polmeros de condensacin que constiten o que denominamos fibras sintticas, pero
diferncianse no tipo de monmeros que os compoen.
As poliamidas caracterzanse pola repeticin de monmeros unidos entre si por enlaces amida:
R1CONHR2
Os polisteres caracterzanse porque a unin entre monmeros a travs de enlaces ster:

R1COOR2
52. Fai unha lista de tdolos polmeros que atopes entre os obxectos que hai na ta vivenda.
Resolucin:
Cada alumno far unha lista propia na que aparecern os distintos polmeros que atopen nas sas vivendas e o obxecto
no que o atoparon. Aparecern nela, por exemplo: tefln, silicona, polietileno, PVC, bakelita, poliestireno, nailon,
poliuretano, etc.
53. Indica cles son os problemas medioambientais asociados aos plsticos.

Resolucin:
AUTORA
PAXINA
251
EXERCICIOS RESOLTOS
O problemas da industria do plstico son similares aos da industria qumica en xeral. Dado que os plsticos son
relativamente inertes, os productos rematados non representan ningn perigo para o fabricante ou o usuario. Sen
embargo, demostrouse que algns monmeros empregados na fabricacin de plsticos producen cancro. Do mesmo
xeito, o benceno (unha materia prima na fabricacin de, por exemplo, o nailon) cancerxeno. Por outra banda, a
maiora dos plsticos sintticos non poden ser degradados ou se degradan con moita lentitude. Ao contrario que a
madeira, o papel, as fibras naturais ou incluso o metal e o vidro, non se oxidan nin se descompoen co tempo.
Desenvolvronse algns plsticos degradables, pero ningn amosou ser vlido para as condiciones da maiora dos
vertedoiros de lixo. En definitiva, a eliminacin dos plsticos representa un problema medioambiental. O mtodo mis
prctico para solucionar este problema a reciclaxe, que se emprega, por exemplo, coas botellas de bebidas fabricadas
con tereftalato de polietileno. Neste caso, a reciclaxe un proceso bastante sinxelo. Estanse desenvolvendo soluciones
mis complexas para o tratamento dos plsticos que constiten una parte moi visible, se ben relativamente pequena,
dos residuos slidos.
AUTORA
PAXINA
252
EXERCICIOS RESOLTOS
Formula: a) 2,4-hexanodiol; b) Propanal; c) N-metilbutanoamida; d) Etanonitrilo;

e) 2-bromopropano. (Xu-96)
Resolucin:
a) 2,4-hexanodiol: CH3CHOHCH2CHOHCH2CH3
b) Propanal: CH3CH2CHO
c) N-metilbutanoamida: CH3CH2CH2CONHCH3
d) Etanonitrilo: CH3CN
e) 2-bromopropano: CH3CHBrCH3
Formula e nomea: a) Un alcohol de tres tomos de carbono que tea o grupo funcional sobre un carbono
terminal. b) Un cido carboxlico de catro tomos de carbono. c) O ster que resulta da combinacin dos
dous compostos anteriores. (Set-96)
Resolucin:
a) 1-propanol: CH3CH2CH2OH
b) cido butanoico: CH3CH2CH2COOH
c) Butanoato de propilo: CH3CH2CH2COOCH2CH2CH3
a) Nomea os seguintes compostos: a1) COOH-CH=CH-CH3; a2) CH2OH-CH2-COOH;

a3) CH3-CH2-CH(CH3)-CH2-CH2-CH3; a4) CH3-CH2-CH=CH2; a5) CH3-O-CH2-CH3. b) Formula e nomea:
b1) Un ismero de cadea do composto a4; b2) Un ismero de funcin do composto a5. (Xu-97)
Resolucin:
a) Os nomes para estes compostos son:
a1) COOHCH=CHCH3: cido 2-butenoico
a2) CH2OHCH2COOH: cido 3-hidroxipropanoico
a3) CH3CH2CH(CH3)CH2CH2CH3: 3-metilhexano
a4) CH3CH2CH=CH2: 1-buteno
a5) CH3OCH2CH3: etilmetilter
b)
b1) Un ismero de cadea do 1-buteno o 2-metilpropeno: CH3C(CH3)=CH2
b2) Un ismero de funcin do etilmetilter o 1-propanol: CH2OHCH2CH3
Formula os catro compostos seguintes e localiza os tomos de carbono asimtrico existentes en cada un
deles: a) 3-metil-2-butanona; b) cido 2-propenoico; c) 2,3-butanodiol; d) 2,5-dimetil-3-hepteno.
Presentan isomera xeomtrica? Nomea e formula no seu caso os ismeros correspondentes. (Set-97)
Resolucin:
Marcamos cun asterisco os tomos de carbono asimtrico dos compostos:
a) 3-metil-2-butanona: CH3COCH(CH3)CH3
b) cido 2-propenoico: COOHCH= CH2
c) 2,3-butanodiol: CH3*CHOH*CHOHCH3
d) 2,5-dimetil-3-hepteno: CH3CH(CH3)CH=CH*CH(CH3)CH2CH3
nos que cada un destes tomos de carbono est enlazado a grupos atmicos diferentes. Empregando este
AUTORA
PAXINA
253
EXERCICIOS RESOLTOS
razoamento en cada un dos compostos anteriores, observamos que s presenta isomera xeomtrica o
2,5-dimetil-3-hepteno. Os ismeros correspondentes son:
Escribe e nomea cinco compostos ismeros de frmula molecular C6H14. (Xu-98)
Resolucin:
Hexano: CH3CH2CH2CH2CH2CH3
2-metilpentano: CH3CH(CH3)CH2CH2CH3
3-metilpentano: CH3CH2CH(CH3)CH2 CH3
2,3-dimetilbutano: CH3CH(CH3)CH(CH3)CH3
2,2-dimetilbutano: CH3C(CH3)2CH2CH3
a) Formula os compostos: 1-cloro-2-buteno; cido 2-pentenodioico; butanoato de etilo; etanamida. b) Cal

ou cales dos compostos anteriores presentan isomera cis-trans? Son opticamente activos? Razao. c)
Escribe as frmulas desenvolvidas dos ismeros correspondentes. (Set-98)
Resolucin:
a) 1-cloro-2-buteno: ClCH2CH=CHCH3
cido 2-pentenodioico: HOOCCH2CH=CHCOOH
Etanamida: CH3CONH2
b) A isomera xeomtrica ou cis-trans dse en compostos nos que dous tomos de carbono estn unidos
razoamento en cada un dos compostos anteriores, observamos que presentan isomera xeomtrica o 1-cloro2-buteno e o cido 2-pentenodioico.
cara esquerda, () ou levoxiro. Buscamos carbonos asimtricos nos compostos dados para predicir se son
opticamente activos e non atopamos ningn, entn estes compostos non son opticamente activos.
c) Escribimos as frmulas desenvolvidas para os ismeros xeomtricos do 1-cloro-2-buteno e do cido 2pentenodioico:
Nomea e formula, segundo corresponda, as seguintes especies qumicas: a) CH3-CH2-O-CH3;

b) CH2=CH-CH=CH-CH2-CH3; c) Propanoato de etilo; d) Propanona; e) 1-penten-3-ino. (Xu-99)
Resolucin:
a) CH3CH2OCH3: etilmetilter.
b) CH2=CHCH=CHCH2CH3: 2,3-hexadieno.
AUTORA
PAXINA
254
EXERCICIOS RESOLTOS
c) Propanoato de etilo: CH3CH2COOCH2CH3

d) Propanona: CH3COCH3
e) 1-penten-3-ino: CH2=CHCCCH3
Formula os seguintes compostos: a) 2,3-dimetilhexano; b) 5-metil-hex-2-eno; c) Hex-3-eno-1,5-diino; d)

Hex-1-en-4-ino. (Set-99)
Resolucin:
a) 2,3-dimetilhexano: CH3CH(CH3)CH(CH3)CH2CH2CH3
b) 5-metil-hex-2-eno: CH3CH=CHCH2CH(CH3)CH3
c) Hex-3-eno-1,5-diino: CHCCH=CHCCH
d) Hex-1-en-4-ino: CH2=CHCH2CCCH3
a) Formula e nomea, segundo corresponda, os seguintes compostos orgnicos:

a1) 3-propil-1,5-heptadiino; a2) 2-metilpropanal; a3) CH3NHCH2CH3; a4) CHCCOOH;
a5) CH3CHOHCH2OH. b) Algn deles presenta isomera ptica? Razoa a resposta. (Xu-00)
Resolucin:
a)
a1) 3-propil-1,5-heptadiino: CHCCH(CH2CH2CH3)CH2CCCH3
a2) 2-metilpropanal: CH3CH(CH3)CHO

a3) CH3NHCH2CH3: Etilmetilamina.
a4) CHCCOOH: cido propinoico.
a5) CH3CHOHCH2OH: 1,2-propanodiol.
b) Para saber se estes compostos presentan isomera ptica, buscamos algn carbono asimtrico, xa que a
presencia dun carbono asimtrico na molcula (unido a catro grupos diferentes) fai posible a existencia de
enantimeros ou ismeros pticos. Atopamos un carbono asimtrico (marcado cun asterisco) no 3-propil1,5-heptadiino e no 1,2-propanodiol, entn estes dous compostos presentan isomera ptica:
3-propil-1,5-heptadiino: CHC*CH(CH2CH2CH3)CH2CCCH3
1,2-propanodiol: CH3*CHOHCH2OH
Explica os tipos de estereosisomera que se poden atopar no 2,3-dicloro-2-buteno e no 2-butanol,

formulando os posibles estereoismeros existentes para cada composto. (Xu-01)
Resolucin:
Comezamos por formular estes compostos:
2,3-dicloro-2-buteno: CH2CCl=CClCH3
2-butanol: CH3CHOHCH2CH3
razoamento en cada un dos compostos anteriores, observamos que o 2,3-dicloro-2-buteno presenta
isomera xeomtrica. As formulas dos ismeros xeomtricos deste composto son:
Esquema 8-17
enantimeros ou ismeros pticos. Se buscamos carbonos asimtricos nos compostos dados para predicir se son
opticamente activos atopamos un no 2-butanol, CH3*CHOHCH2CH3, entn o 2-butanol presenta isomera
ptica, dando dous ismeros de frmulas:
Esquema 8-18
AUTORA
PAXINA
255
EXERCICIOS RESOLTOS
a) Escribe a estructura de 4 aminas acclicas de frmula C5H11N que presenten isomera xeomtrica e
dlles nome. b) Nomea unha das parellas de ismeros xeomtricos e escribe as sas estructuras
xeomtricas no plano. c) Algn dos compostos anteriores presenta isomera ptica? Se as fora, indica a
estructura dos ismeros. (Set-01)
Resolucin:
a) Esquema 8-19
b) Cis-1pentenilamina e trans-1-pentenilamina
Esquema 8-20
c) A presencia dun carbono asimtrico (unido a catro grupos diferentes) na molcula fai posible a existencia de
cara esquerda, () ou levoxiro. Buscamos carbonos asimtricos nos compostos dados para predicir se son
opticamente activos e non atopamos ningn, entn estes compostos non presentan isomera ptica.
a) Escribe e nomea todos os ismeros de frmula C4H8. b) Di a qu tipo de isomera pertencen. (Xu-02)
Resolucin:
a) Formulas dos ismeros de frmula C4H8:

1-buteno: CH2=CHCH2CH3
2-metilpropeno: CH2=C(CH3)CH3
b) O 1-buteno, o 2-metilpropeno o ciclobutano e o metilciclopropano son ismeros de cadea.

O cis-2-buteno e o trans-2-buteno son ismeros xeomtricos ou cis-trans.
Indica, en xeral, qu compostos presentan isomera ptica. Escribe estes ismeros nos seguintes casos: a)
Benceno, b) 3-metilhexano, c) 2-butanol. Razoa a resposta. (Set-02)
Resolucin:
En xeral, a presencia dun carbono asimtrico (unido a catro grupos diferentes) na molcula fai posible a
existencia de enantimeros ou ismeros pticos. Este tipo de ismeros son opticamente activos, dicir,
desvan de distinta forma o plano de vibracin da luz polarizada, un cun certo ngulo cara dereita, (+) ou
dextroxiro, e outro co mesmo ngulo cara esquerda, () ou levoxiro. Nos exemplos citados:
a) Benceno: C6H6. Non presenta ismeros pticos porque non ten carbonos asimtricos xa que cada un dos
seis carbonos do benceno estn enlazados tres tomos, nunca a catro.
b) 3-metilhexano: Presenta isomera ptica porque ten un carbono asmetrico, o sinalado cun asterisco:
CH3CH2*CH(CH3)CH2CH2CH3. As frmulas dos dous enantimeros son:
Esquema 8-21
c) 2-butanol: : Presenta isomera ptica porque ten un carbono asmetrico, o sinalado cun asterisco:
CH3*CHOHCH2CH3. As frmulas dos dous enantimeros son:
Esquema 8-22
AUTORA
PAXINA
256

Ejercicios Quimica 2º Bachillerato

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ejercicios Quimica 2º Bachillerato

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

QUIMICA 2 BACHARELATO

Manuela Domnguez Real

Baa Edicins, Xos M. Taboada Surez

Masa atmica media do nquel = Ar(Ni) =

= 2,110 molculas C4H10

4. Calcula o nmero de molculas contido en 10 ml de auga pura a 4 C. (Selectividade COU. Set-96)*

temperatura de 4 C a densidade da auga 1 g/ml. Facendo as correspondentes transformacins:

1 g de H 2 O 1 mol de H 2 O 6,022 10 23 molculas H 2 O

= 3,41023 molculas de agua

O composto que ten maior porcentaxe de carbono o CO.

Cuestin formulada nun exercicio de tres preguntas.

Dividindo entre o mis pequeno destes nmeros :

Dividimos entre o mis pequeno deles :

Dividimos entre o mis pequeno deles :

Dividimos entre o nmero de moles mis pequeno :

Coecidas as cantidades de C, H e N que hai en 2,175 g de aminocido podemos calcular a cantidade de

Tamn se poderan calcular as porcentaxes de cada elemento no aminocido.

Convertendo estas cantidades a moles:

A relacin entre moles obtense dividindo entre o menor destes nmeros:

A frmula emprica do aminocido C3H7NO.

Mr(K2CO3) = 39,1 2 + 12,0 + 16,0 3 = 138,2

Se chamamos m masa de auga engadida para que a disolucin sexa do 15%:

De onde obtemos a masa de auga que hai que engadir m = 1500 g.

nmero de moles de soluto (HCl)

36,5 g de HCl 100 g de disolucin

nmero de moles de soluto (HCl)

36,5 g de HCl 100 g de disolucin

Para preparar esta disolucin necesitamos 0,01 moles de nitrato de calcio.

obtida e etiquetala: Ca(NO3)2 0,1 M.

63 g de HNO 3 100 g de disolucin

disolucin de HCl exactamente 0,05 M. Como procederas? Explcalo detalladamente, nomeando

Agora doado obter as presins parciais:

= 1,8 10 24 tomos contn o CO 2

= 2,5 10 24 tomos contn o N 2

En total hai 1,81024 + 2,51024 = 4,31024 tomos

c) A porcentaxe en volume coincide coa porcentaxe en moles, entn:

Observa que coincide coa fraccin molar expresada en porcentaxe.

Agora podemos calcular as fraccins molares:

PN 2 = 0,19 3,9 = 0,74 atm

PCH 4 = 0,19 3,9 = 0,74 atm

c) Se se eleva a temperatura, o nmero de moles de gases e o volume do matraz non varan:

0,4 0,05 = nHe 0,082 298

PN 2 0,07 = 6,5 10 4 0,082 298

PHe = 0,29 atm

1 mol de NaCl 2 mol de HCl 36,5 g HCl

n = 0,010 mol de C2H2

1 mol de CaC 2 64,1 g de CaC 2

masa de reactivo puro

28. A nitroglicerina, cando explota, descomponse segundo:

Mr(C3H5(NO3)3) = 12 3 + 1 5 + (14 + 16 3) 3 = 227

Mr(H2O) = 1,0 2 + 16,0 = 18,0

7,5103 mol de H2SO4

1 V = 7,5 10 3 0,082 293

1 mol de Al 2 (SO 4 ) 3 342 g de Al 2 (SO 4 ) 3

c) Como determinamos antes, reaccionan 5103 mol de Al, reactivo en exceso:

Sobran: 6 0,14 = 5,86 g de Al

Mr(HCl) = 1,0 + 35,5 = 36,5

= 1,16 mol de HCl

Escribimos a ecuacin axustada do proceso:

n = 12,3 mol de CO2

12,3 mol de CO2

b) 16,4 mol de H2O

d) Necestanse 20,5 moles de osxeno, entn: