T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN
GLENDRLMES PROJES)

MOTORLU ARALAR TEKNOLOJS

HDROLK SLNDRLER

ANKARA 2006

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller;

Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl

Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda
kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim
programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik
gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr).

Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye

rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek
ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda
uygulanmaya balanmtr.

Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii

kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas
nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir.

rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki

yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden
ulaabilirler.

Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak

datlr.

Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda

satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR ....................................................................................................................ii
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET- 1 .................................................................................................... 3
1. HDROLK SLNDRLER ................................................................................................. 3
1.1. Silindirler ...................................................................................................................... 3
1.1.1 Tek Etkili Silindir ................................................................................................... 5
1.1.2. ift Etkili Silindir .................................................................................................. 5
1.1.3. zel Silindirler ...................................................................................................... 6
1.2. Hidrolik Silindirin Ksmlar ....................................................................................... 11
1.2.1. Silindir Gmlei .................................................................................................. 11
1.2.2. Hidrolik Silindirde Et Kalnl ........................................................................... 11
1.2.3. Piston ................................................................................................................... 13
1.2.4. Piston Kolu .......................................................................................................... 14
1.3. Hidrolik Silindirlerde Arza Tespiti ............................................................................ 15
1.3.1. Silindir Tanmlar ................................................................................................ 15
1.3.2. Bir Silindirde Arza Arama.................................................................................. 15
1.3.3. Arza Arama Nedir ?............................................................................................ 17
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 19
RENME FAALYET- 2 .................................................................................................. 21
2. HDROLK SLNDRN DEVREDEN SKLMES .................................................... 21
2.1. Silindir Tamirat ve Montaj ....................................................................................... 23
2.2. Silindir Montaj........................................................................................................... 27
2.2.1. ok Emiciler ........................................................................................................ 29
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 32
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 34
KAYNAKA ......................................................................................................................... 38

AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD

525MT0158

ALAN

Motorlu Aralar Teknolojisi

DAL/MESLEK
MODLN ADI
MODLN TANIMI

SRE

Alan Ortak
Hidrolik Silindirler
Bu modl, hidrolik silindirlerin imalat firma ve
uluslar aras standartlarca belirlenmi kriterlere uygun olarak
alp almadnn deerlendirilmesine; gerektiinde tamiri
yada deiimine karar verilmesini ve yorumlanmasn
salayacak bilgileri ieren renme materyalidir.
40/32
Hidrolik lme modl alnm olmaldr.

N KOUL
YETERLK

Silindirin deiimini, tamirini yapmak.

Genel Ama
Gerekli ortam salandnda hidrolik silindirlerin amaca
uygun grev yapp yapmadn yorumlayacak, silindirlerin
tamir ya da deiimi ihtiyacna karar verecek ve uluslararas
standartlara uygunluunu test edebileceksiniz.

MODLN AMACI

ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI

LME VE
DEERLENDRME

Amalar
Hidrolik silindirleri ve eitlerini tanyacak ve
reneceksiniz
Hidrolik silindirleri devreden skmeyi, tamirini,
deitirmeyi ve montajn renebileceksiniz.

Hidrolik-mekanik atelyesi ve uygun el aletleri, test

cihazlar ve ekipmanlar, ara kataloglar, ilgili tablolar,
bilgisayar, laboratuvar.
Modl ile kazandrlacak yeterliin, renci tarafndan
kazanlp kazanlmadn len, lme aralar ve
deerlendirme kriterleri hakknda bilgi ve neriler
yazlmaldr. rencinin faaliyetler sonunda kendini
deerlendirebilecei aralara yer verilmelidir.
Modln iinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen
lme aralaryla kazandnz bilgi ve becerileri lerek
kendi kendinizi deerlendireceksiniz.
retmen, modl sonunda size lme arac
uygulayacak, modl ile kazandnz bilgi ve becerileri
lerek, deerlendirecektir.

ii

GR
GR
Sevgili renci ,
Endstriyel Hidrolik teknolojisi dnyada son 50 ylda byk bir hzla geliti ve enerji
iletimi konusunda nemli bir boluu doldurdu.
Hidrolik teknolojisi lkemizde son 20 ylda giderek tannd ve yaylmaya balad.
Gnmzde ok yerli ve yabanc firma lkemizdeki bu boluu doldurmak ve ihtiyaca
cevap verebilmek iin eitim pazarlama vb. yatrmlara arlk vermektedir.
nceki yllarda hidroliin gelecei konusunda endieler vard.
Bir ok kii elektrik ve elektronik sistemlerin hidrolik pnmatik sistemlerin yerini
alacana inanyordu.
Fakat son yllarda ya ve basnl hava ile alan tahrik elemanlar ve valfler alannda
%50den fazla bir byme olduundan bu endielerin yersiz olduu anlald.
Bylece daha az elektrik enerjisi kullanarak ok byk mekanik kuvvetler elde etme
imkn salayan hidroliin yldz gittike parlad.
Buna paralel olarak bu gc ortaya karan hidrolik silindirlerdeki gelimelerde
artarak devam etmektedir.
Hidrolik enerjinin cazibesinden faydalanmak amac ile tasarlanm, endstriyel
hidrolik sistemlerin hemen hepsinde kullanlan hidrolik silindirlerin teknolojik mrlerine
tamamlayncaya kadar verimliliini korumas istenmektedir.
Pahal devre elemanlar olmas nedeniyle arzalanmas ya da bozulmas durumunda
ortaya kacak olan i gc, zaman, retim kayplar maliyetleri olumsuz ynde
etkilemektedir.
Sz konusu etkileri ortadan kaldracak bakm onarm, deiim ilemlerini yapabilecek
kalifiye teknik eleman ihtiyac sektrn ncelikleri arasnda yer almaktadr.
Bu modlle sizlerin sz konusu yeterlilikleri kazanmanz hedeflenmektedir.

RENME FAALYET- 1
RENME FAALYET- 1
AMA
Hidrolik Silindirleri ve eitlerini tanyacak ve reneceksiniz

ARATIRMA
nternette arama motorlar yardmyla hidrolik silindirler ve eitleri konusunda
aratrma yapnz. evrenizdeki hidrolik sistemleri inceleyerek hidrolik silindirlerin
eitlerini, kullanm alanlarn tespit ediniz.

1. HDROLK SLNDRLER
1.1. Silindirler
Hidrolik enerjiyi mekanik enerjiye dntren ve dorusal hareket elde etmek
amacyla kullanlan devre elemandr. Pompa tarafndan retilen hidrolik enerji silindir
yardmyla dorusal ya da asal harekete dntrlr. Silindirler kullanm amacna bal
olarak eitli yapda, apta ve kursta yaplabilir.
Bir hidrolik silindir,iki taraf kapatlm daire kesitli bir boru ierisinde sktrlm
yan etkisiyle hareket edebilen bir piston ile pistona monte edilmi bir milden meydana
gelmi bir hidrolik devre eleman olarakda tanmlayabiliriz. Ayrca silindir gmlei et
kalnlklar itecekleri kuvvetlere ve dayanabilecekleri en fazla basnlara gre
hesaplanmaldr.Baknz (Resim 1.1.)

Resim 1.1: Hidrolik silindirler

Silindir ap, silindir kuvvetini belirleyen iki etkenden biridir. lerleyen konularda bu
konudan daha detayl olarak bahsedeceiz. Silindir tarafndan retilen dorusal hareket
eitli dzenekler yardmyla farkl amalar iin kullanlr.Silindirlerin endstriyel
uygulamalarndan rnekler iin baknz (Resim 1.2, Resim 1.3.)
3

Silindir eitleri

Tek etkili silindir

ift etkili silindir
zel silindir

ift kollu silindir

Teleskobik silindir

Tandem silindir

Dner silindir (asal motor)

Hidrolik hareket tablas (talal imalt tezgh iin)

Hidrolik enjeksiyon makinesi

Resim 1.2: Hidrolik silindirlerin endstriyel uygulamalar

Hidrolik bkme aparat

Kriko

Dozer

Hidrolik mengene

El kreni

Hidrolik pres

ekil 1.3 Hidrolik silindirlerin endstriyel uygulamalar

1.1.1 Tek Etkili Silindir

Akkann pistona tek taraftan etki ettii silindir trdr. Piston bir yne doru
akkan tarafndan hareket ettirilirken, geri dn yay ya da arlk yardmyla gerekleir.
Tek etkili silindirler ift etkili silindire benzer ve ok fazla kullanlmaz. ekil 1.1 te tek
etkili silindirin kesit grn ve sembol resmi grlmektedir.

ekil 1.1: Tek etkili silindir

Silindir iine akkan girii iin 1 adet giri delii bulunur. Sznt yapan akkann
tahliyesi ve silindir iine havann girip kabilmesi iin dier tarafta kk apl bir delik
kullanlr.

1.1.2. ift Etkili Silindir

Akkann pistona her iki ynden etki ettii silindir trdr. Silindirin iki yndeki
hareketi akkan tarafndan salanr. Bu tr silindirler hem ileri giderken hem de geri
gelirken i yapabilir. Silindir uygulamalarnn tamamna yaknnda ift etkili silindirler
kullanlr. Kurslar, 5000 mm uzunlua kadar arttrlabilir. ekil1.2 de ift etkili hidrolik
silindir her iki ynde i yaparken grlmektedir. ift etkili silindirin elemalarn gsteren
kesit resmi ve sembol resmi iin baknz (ekil1.3.)

ekil 1.2: ift etkili silindir

1- Piston kolu
2- Yataklama eleman
3- n kapak
4- Akkan giri
delii
5- Piston
6- Arka kapak
7- Piston keesi
8- Silindir borusu
9- Balant ubuu
ekil 1.3: ift etkili silindirin kesit resmi

Bir silindirin alabilmesi iin iki art gereklidir. Birinci art; pistonu ileri ya da geri
iten bir kuvvettir (ykn etkisiyle ya da akkan basncyla oluur). kinci art ise; akkan
tahliyesidir. Bu iki arttan birisi gereklemezse silindir hareket etmez. Silindire giren ya da
silindirden kp tanka kadar giden hatta kstlama varsa, yani akkan debisi dkse
(rnein: borularda ezilme, tkanma vb. nedenlerden dolay), silindir hznn azald grlr.
Piston kolu bir yere sabitlenmedii srece silindirde hareketli paralar, piston ve
piston koludur. Bundan sonraki konularda silindir ileri gitti ya da geri eklinde yaplan
ifadelerden, pistonun ve piston kolunun hareket ettii anlalmaldr.

1.1.3. zel Silindirler

ift kollu silindir: Piston kolundan dolay pistonun her iki blgesindeki alanlar
ve hacimler farkldr. Bu durum silindirin itme kuvvetlerini etkiledii gibi
silindirin ileri ve geri hzlarnn da farkl olmasna yol aar. Baz uygulamalarda
itme kuvvetleri ve silindir hzlarnn her iki ynde ayn olmas istenir. Byle
durumlarda her iki tarafta piston kolu olan silindirler kullanlr. (Kesit resim iin
baknz ekil 1.4.)

ekil 1.4: ift kollu silindir

Teleskobik silindir: Yksek kurslarn elde edilmesi amacyla kullanlr. ie

geen farkl aptaki ok sayda silindirden oluur. Silindirler dar ktka
srayla pistonlar alr. Kapanrken, silindirler birbirlerinin iine girer. Bylece
ok az yer kaplarken ok fazla kurs elde etmek mmkndr. Endstriyel
sistemlere nazaran i makinelerinde daha sk kullanlr.
Bu silindirlerin itme kuvveti hesaplanrken en kk apl silindir ap dikkate alnr.
Genelde tek etkili yaplmalarna ramen ift etkili olarak da kullanlr.
Yk kamyonlarnn kasalarnn yukar kaldrlmas vb. yerlerde kullanlr.

ekil1.5: Teleskopik silindirler

Resim 1.4: Teleskopik silindirler

Resim 1.5 Teleskopik silindirlerin endstriyel uygulamalr

Tandem silindir: Mevcut bir hidrolik devrede bir silindirin itme kuvvetini
nemli oranda arttrabilmek iin silindir ap ya da basncn ykseltilmesinden
baka seenek yoktur. Basncn arttrlmas pompann deitirilmesini gerektirir.
Silindir apnn bytlmesi ise boyutlarn arttraca iin yer sorunu yaratr.

Silindirlerin itme kuvvetlerini arttrmak iin tandem silindir ad verilen zel bir silindir
tr kullanlrr. Bu silindirler, kurslar eit birden fazla silindirin u uca eklenmesiyle
oluturulur. Silindir saysna bal olarak giri ve k says ve itme kuvveti artar. Aada
ekil 1.6 da tandem silindirin kesit resmi grlmektedir.

ekil 1.6: Tandem silindirler

I.

silindirin itme kuvvetine F1, II. silindirin itme kuvvetine F2 dersek; tandem
silindirin itme kuvveti, FTOPLAM =F1+F2 olur. Bu da gsteriyor ki silindir ap
ve basn deitirilmeden silindirin itme kuvveti nemli oranda arttrlmtr.

F1= I. Silindirin itme kuvveti (Newton)

A1= Silindir ap (mm)
P= Basn (Bar)
r 1= I. Silindirin verimi
F2= II. silindirin itme kuvveti (Newton)
A2= II. silindirin alan (mm )
P= Basn (Bar)
r|2= II. silindirin verimi

Dner silindir: Dner tabla, robot vb. yerlerde gereken asal hareketlerin elde
edilmesinde kullanlr. Endstriyel uygulamalarda 900 ve katlar eklinde asal
hareketlere gerek duyulur. En fazla kullanlan asal hareket ise 1800 'dir. Dner
silindirlere asal motor ya da salnml motor ad da verilmektedir. Dili ya da
kanatl trde yaplr. Baknz ekil1.7 . Kanatl olanlar pnmatik, dili olanlar ise
hem hidrolik hem de pnmatiktir.

ekil1.7: Dner silindirler

Dner silindirler yardmyla srekli ayn ynde asal hareketlerin elde edilmesi
mmkndr. Bu tr durumlarda, silindirin haricinde bir kavrama kullanlmaldr. Silindir
ileri giderken kavrama hareketi iletir. Silindir geri gelirken kavrama ayrlr ve silindir
hareketinin dzenee iletilmesini nler.
Silindir konumunun alglanmas: Silindirlerin konumlarm alglayabilmek iin temasl
ya da temassz alglayclar kullanlr. Temasl alglama dzeneklerinde, snr anahtar ad
verilen kumanda elemanlar kullanlr. Bu tr alglama ilemlerinde temas sonucu anmalar
ve konumda deimeler olmas en byk dezavantajdr. Bunun yan sra piston kolu
tarafnda ve silindirin dnda elektriksel balantlar gerektirir. Tm bu etkenler temassz
alglama dzeneklerini kullanmay avantajl hle getirir.
Temassz alglama dzeneklerinde alglayc (sensr) ad verilen eitli kumanda
elemanlar kullamlr
Silindir dnda ve silindir kapaklar zerinde bulunan alglayc, silindirin i
ksmndaki pistonun konumunu alglar. Piston istenen konuma geldiinde elektriksel sinyal
retir. Hidrolik silindir borusu elik malzemeden yapld iin pistonun gnderdii
manyetik sinyal engellenir. Bu nedenle hidrolik silindirlerin konumlarnn bu yntemle
alglanmas zordur.
Zorunlu durumlarda pistonun kurs sonlarn alglamak iin indktif tip alglayclar
kullanlabilir. ndktif alglayclar, genelde silindir kapana, yastklama dzenei ile
birlikte monte edilir. Alglayc manyetik bir alan yaratr. Manyetik alana metal bir cisim
girdiinde alglayc bir sinyal gnderir.
ndktif alglayclar eitli zelliklerde yaplabilir. zerlerinde LED diye adlandrlan
kk lambalar bulunur. Alglama yapldnda LED yanar. Uygulamalarn ounda 3 ya da
4 kablolu alglayclar kullanlr. 3 kablolu olanlar normalde ak ya da kapal olarak
kullanlrken, 4 kablolu olanlar hem normalde ak hem de normalde kapal olarak
kullamlabilir
Silindirlerde yastklama ilemi: Byk ykleri hareket ettiren silindir kurs sonuna
geldiinde pistonun kapaa arpmas sonucu bir darbe oluur. Meydana gelen bu darbe,
devre elemanlarma zarar verir ve balantlarn gevemesine yol aar. Kurs sonlarnda
darbeleri nlemek amacyla silindirler zerinde yaplan ileme yastklama ad verilir.
zellikle 0,1 m/s' nin zerindeki piston hzlarnda ve dik alan silindirlerde
uygulanmaldr. Servo silindirlerde olduu gibi denetim elemannn arzalanmas durumunda
yastklama ilemi emniyet grevi grr. ekil1.8 de yastklamal bir silindir grlmektedir.

ekil1.18: Yastklamal silindirler

1.
2.
3.
4.
5.

Yastklama muylusu
Piston kolu
Piston
Yastklama vidas
Giri-k delii

Yastklama ilemi silindir dnda bir ak kontrol valfi tarafmdan da yaplabilir, fakat
bu yntemin bir dezavantaj vardr. Silindir tm kurs boyunca dk hzla hareket edecei
iin nemli zaman kayplar ile karlalr. En iyi yastklama yntemi, pistonun kurs
sonlarna yaklatnda yaplr. Yastklama ilemi lleri deitirmeden tm silindir
trlerinde yaplabilir. Yastklama ilemi sonucu silindirin mr artar.
Piston kurs sonuna yaklatnda silindir iindeki akkan k tarafmdan rahata
tahliye edilmektedir. Yastklama muylusu yastklama burcuna girdiinde, akkann
kabilecei bir yer kalr. Daraltlm kesitten geen akkann debisi azalr ve silindirin hz
yavalar. Bylece pistonun kapaa hzla arpmas nlenir. Yastklama hz yastklama vidas
yardmyla arttrlp, azaltlabilir.
Dier yndeki harekette ise silindirin ksa srede harekete geebilmesi iin silindir
iine bir ek valf taklr. Akkan bu ek valften geerek ksa srede silindir iini doldurur ve
harekete geme zamann ksaltr. Yksek hzla hareket eden pistonun bir anda hznn
azalmamas iin yastklama muylusunun ucu konik yaplr ve muylu zerine kanal alabilir.

10

1.2. Hidrolik Silindirin Ksmlar

1.2.1. Silindir Gmlei

ekil 1.9: Silindir gmlei

Silindir gmlekleri kullanlacaklar yere gre, alaml elik, dkme elik, elik boru
gibi malzemelerden yaplr. Son zamanlarda sert plastik eitlerinden silindir gmlei yapma
almalar da devam etmektedir. Dolu parann ii boaltlmak suretiyle retildikleri gibi
boru eklindeki paralarn i yzeylerinin ilenmesi suretiyle de yaplrlar.
Silindir gmleinin i yzeyleri ok iyi ilenmi olmaldr. Bu nedenle silindir
gmleklerinin i yzeyleri talanr, honlanr. nk i ksmda hareket eden piston ile
silindir gmlei arasndaki srtnme kuvveti en az olmaldr. Gmlek i yzeyi ile piston
arasndaki sktrlm hidrolik ya szmamaldr ve kesit tam bir daire olmaldr. ekil -1.9
da silindir gmlei grlmektedir.

1.2.2. Hidrolik Silindirde Et Kalnl

ekil1.10: Silindirde et kalnl

Hidrolik silindirlerde gmlek et kalnl hesab silindir iinde meydana gelebilecek en

yksek alma basncna gre yaplr.
11

Borularn et kalnl hesab

Enine kesitine gre

Boyuna kesitine gre,olmak zere iki ekilde hesaplanr.

ekil 1.11: Enine kesit

ekil 1.12: Boyuna kesit

Boyuna kesitine gre hesaplanarak bulunan et kalnl, enine kesite gre hesaplanarak
bulunan et kalnl hesabna gre daha dayankldr. Bu nedenle boyuna kesitine gre
hesaplanan et kalnlna gre yaplan silindirler gmlekleri daha dayankl ve garantilidir
Silindir gmlei et kalnl hesab yaplrken korozyona kar dayanm iin korozyon
pay olarak (C) gibi bir sabit say kan sonuca eklenir.
d1 = ap (cm)
d = D ap (cm)
e = Et kalnl (cm)
P = alma basnc(kg/cm2)
A = Kesit alan (cm2)
em =Emniyetli ekme gerilmesi
F = Boruyu eksenden kesmeye zorlama kuvveti (kg)
C = Korozyona dayanm iin korozyon pay 1mm
em =

F
A

Boyuna kesit alan

A= .e.1(cm2)
F = em A
Kesit alan A= .e. d1

12

Enine kesite gre et kalnl e =

P.d1
+C
4. em

Boyuna kesite gre et kalnl e =

P.d1
+C
2. em

1.2.3. Piston
Silindirin i ksmnda piston koluna monte edilmi daire kesitli bir elemandr.
Genellikle aluminyum alamdan, prin bronzdan yaplrlar. Dkme demir veya elikten
yaplm olanlarda vardr. Piston evresine yerletirilen ve eitli profil ve tipte olan
szdrmazlk elemanlar pistonun silindir iinde daha kolay hareket etmesini salar.
ekil1.13 te bir piston grlmektedir.

ekil 1.13: Piston

Pistonlar silindir iinde meydana gelebilecek basnca dayankl olmaldr. Pistonlarda

meydana gelecek itme kuvveti sayesinde piston kolu hareket eder ve dorusal hareket elde
edilir.
Piston kolu pistonun bir tarafnda ya da her iki tarafnda olabilir. Bu durumda itme
kuvvetleri deiir.
Eer piston kolu tek tarafl ise silindir ierisinde pistonun bir taraf ile dier taraf
arasnda hacim farkll meydana gelir. Bu da sktrlml yan basncn etkiler ve
dolaysyla pistonun her iki yndeki hareketi esnasnda retcei itme kuvveti farkl olur.
ekil 1.13 te bu durum grlmektedir.

13

1.2.4. Piston Kolu

Piston kolu, piston tarafndan rertilen ve dorusal hareketi ileten elikten yaplm
silindir ubuktur. Piston kolu burkulma kuvvetlerine dayankl alaml elikten yaplr.
Piston kolu d yzeyi talanm olarak ilenmelidir.
Piston kolu hareketi srasnda yatakl durumda bulunduu kapaklar ile piston kolu
arasnda srtnme kuvveti meydana gelir. Bu durum hidrolik silindirin verimini drr.
Pistonun kollarnn ap ve boyu burkulmaya (flambaj) zorlanan makine elemanlarnn boy
ve ap hesaplarna gre yaplr.
L=Piston boyu (cm)
F=Pistonu burkulmaya zorlayan kuvvet (kg)
EMK=Emniyet katsays
D=Piston kolu ap(cm)
Fk=Piston kolunu burkulmaya zorlayan kritik kuvvet (kg)
Piston kolunun ap:

Piston kolunun boyu:

d= 4

F
L2 F EMK
(cm) F= k
6
EMK
10

L = 10

d4
(cm)
F EMK

rnek Problem: Bir piston kolu 800 kg bir kuvvetin etkisinde kalmaktadr. Kol boyu
400 mm olduuna ve kolun 4 defa dayankl olmas gerektiine gre piston kolu apn
bulunuz.
L= 400 mm = 40 (cm)
F= 800 (kg)
EMK= 4
D= ? (cm)
d= 4

40 2 8000 4
L2 F EMK
(cm) =
10 6
10 6

d= 4

1600 32000 4
= 51 2,6cm
10 6

14

1.3. Hidrolik Silindirlerde Arza Tespiti

1.3.1. Silindir Tanmlar
Hidrolik silindirleri tamir etme veya arza aramaya girimeden nce onlardan ne
beklendiini anlamalsnz. Hidrolik silndirler, akkan basncn dorusal harekete
evirdikleri iin dorusal hareketlendiriciler olarak adlandrlrlar. Piston yzeyini etkileyen
hidrolik akkann basnc yeterli olursa, pistonu harekete geiren ve i yapan bir kuvvet
oluturur
retilen hidrolik silindirlerin deiik ap ve strok uzunluklarnda pek ok eidi
vardr. Yaplar farkl olsa da grevleri ayndr. Silindir yaplarnn en sk rastlanan tipleri
gergi ubuklu dili kafal ve kaynakl kafal silindirlerdir. Gergi ubuklu silindirlerin bir tr
mil silindiri olarak da adlandrlr.
Mil silindirlerinin birbirine somunla balanan ar flanl kafalar vardr. Bu da silindir
kafalarn yerlerinde tutan gergi ubuklarn ortadan kaldrr. Genellikle bu silindirler ar
hizmet ilerinde kullanlr. rnein, elik fabrikalarnda.
Gergi ubuklu silindireler endstriyel uygulamalarda ok sk olarak kullanlr. Silindir
tp veya gvdesi zerinde kafalar yerinde tutan drt veya daha fazla ubuklar vardr. Bu
silindirler otomotiv ve takm tezgh endstrisinde kullanlr.
Dili silindirlerin silindir borusuna vidalanm kafalar vardr, gergi ubuklar yoktur.
Bu tipler genellikle kolaylkla sklr ve taklr olduundan ve kntsz yzeyinden dolay
ok daha dzgn ak saladndan yiyacak endstrisinde ska kullanlr.
Kaynakl silindirlerin tp ularna kaynakl kafalar vardr. Biimleri dili
silindirlerinkine benzer. Kaynakl silindirler seyyar tipte silindirler olarak adlandrlr. naat
ve tarm makinelerinde kullanlrlar. Bu silindirler eskidii zaman tamir edilemediklerinden
yenisiyle deitirilirler.

1.3.2. Bir Silindirde Arza Arama

Bir silindir sorun yaratt ilk defa renmeniz gereken herhlde silindirin neden
durduu veya tasarland grevleri yerine getiremediini bulmanz ancak silindirin
bulunduu yeri grdnzde mmkn olacaktr. Silindirde arza arama, herhangi hidrolik
aksamda arza aramaktan farkl deildir. Temel arza arama ilemlerine uyarak en bariz ve
kolay ulalabilir paralar kontrol ederek bir mantk sras takip ediniz. Sorunlarn ounda
aadaki sorularn yantlanmas arza arama iin bir temel oluturur:

Silindir ii yapacak geniliktemidir.

Silindir ve hareket edecek yk arasnda bir merkezleme hatas var m ?

Silindirdeki basn hidrolik kuvveti yaratmaya yeterli mi?

Piston szdrmazlk elemanlar veya keeleri akkan szacak kadar eskimi mi ?

15

ncelemesi en kolay eyler silindirin ve hareket ettirilecek ykn lsdr. Takm

tezgh uygulamalarnda bu genellikle problem olmaz, nk her makinenin yk aa
yukar sabittir. Dier uygulamalarda ise yk o andaki akkan basncyla silindirin
kaldrabileceinden daha fazla arlaabilir. Silindirin lsn veya sistem basncn
arttrmadan nce silindirin ne kadar i yapabileceini ya da gemite ne kadar i yaptn
belirleyiniz.
Merkezleme bozukluu ok sk rastlanan bir silindir arzasdr. Gzle yaplacak bir
muayeneyle kolayca bulunabilir. Ar yanal ykleme nedeniyle oluan merkezleme
bozukluu silindirin taklmasna veya alamaz hale gelmesine yol aar. Merkezleme
bozukluu i veya d olmakla beraber d merkezleme bozukluun daha sk grlr.

ekil1.14: Piston kolunun ezilmesi

D merkezleme bozukluu silindirin bir doru zerinde hareket etmemesi demektir.

Bu durum muylu ile monte edilmi silindirde normal yana doru hareket iin geerli
deildir.
D merkezleme bozukluu genellikle silindirin uzunluu boyunca incelenerek
bulunur. Eer silindir kolunun ucu silindir merkez izgisiyle hizalanmyorsa kol hiza d
demektir.
Yanal ykleme ayrca piston kolunda ve kol boaz keesi anmasyla ortaya kar.
ekil1.14 te grld gibi piston kolunda anma izleri eilme ile ayn ynde olacaktr. Bu
izler kolun salmastra kutusunun yzeyine srtnmeyle ortaya kar.
Piston kolundaki anma izlerine ilaveten salmastra kutusunun srtnme izlerini ortaya
karacaktr. Salmastra kutusunda anma genellikle akkan szntsna yol aar.

16

Eer d merkezleme bozukluundan phe ediliyorsa silindir yk balamadan birka

defa altrlmaldr. Silindir rahata ileri geri gidebilmeli ve ilerleyen piston kolu yk
balantsyla kolayca elenmelidir.
Piston kolunun ezilmesi piston koluna skca balanmaldr. Eer silindir yk altnda
deilken taklyorsa muhtemel sebebi budur.

1.3.3. Arza Arama Nedir ?

Arza arama sebep sonu ilkesinin bir sisteme uygulanmasdr. Sistemdeki veya
elemanlardaki bozukluk veya arzann bulunmas iin mantkl admlar atlr.
Daha kolay bir ekilde ifade etmek gerekirse arza arama mantkl ve yntemli bir
ekilde neyin hatal olduunu bulmaktr.
Admlar bir ncelik srasna gore yntemli bir ekilde atlr. Bir problemin olma
olaslnn dierine gre daha fazla olmas hidrolik sistemin gemi performansna baldr.

Belirtiler ve tehis
Nasl bir doktor sizing gemiteki salk durumunuzu kontrol ediyorsa, bir hidrolik
sistem bozulduunda yaplacak ilk ilerden biri sistemin yakn gemiteki preformans ve
alma durumunu incelemektir. kinci adm arzann sebeplerini bulabilmek iin belirtileri
deerlendirmektir.
Ardndan sorunun kaynann ne olduunu bulmal ve kontrol iin bir mantk srasna
koymalsnz. Bu sorunun dorudan zm ya da ilerleyen aamalarda zm salayacak
olan bir dizi test olabilir.
Baz durumlarada problemi bizzat yerinde grmeli ve iitmelisiniz. Bu durumda yakn
gemiteki problemi incelemek (deerlendirmek) silindirde ne olduunu izlemek demektir.
Arza aramaya bamadan nce u sorular sormalsnz:

ikyet hakl m?

Sistem hi doru ekilde iledi mi?

Eer ilediyse en son ne zaman iledi?

Hi kimse sisteme son zamanlarda bakm ve ayarlama yapt m? Yaptysa ne

yapt?

Bu arza daha nce hi oldu mu ? Olduysa dzeltmek iin ne yapld?

Bir hidrolik silindir i olarak iyi yalanm olsa da salmastra kutu yzeyi kurudur.
Bu sebeple, merkezleme bozukluu sesle ortaya kar.
Taklma, atrdama ya da czrdama sesiyle karakterize edilir. Eer silindir mafsal

17

Balantl ise mafsal noktalarndaki taklmay da kontrol ediniz. Bu blgeler her

zaman iyi yalanm olmal ve tam hareket zgrlne sahip olmaldr.
Eer yan ykleme yeterince fazlaysa ve piston kolu eilmez, bklmezse krlabilir.
ounlukla krlma kolun daralm kesitlerinde olacaktr.
Bu dk kesitler piston kolunun di alm ve pistona veya yke baland
ularnda olur.
D merkezleme kakl ounlukla pistonun arkasna iletilecek ve tpn iinin
anmasna sebep olacaktr.
merkezleme kaklna d kaklktan daha az rastlanr, fakat yine de bazen olur.
Bu tr arzalarn bir sebebi pistonla piston kolu arasndaki balantdr. Piston kolu
salam balanmad zaman vuracak veya bklecek bylece silindir borusunun i apn
zedeleyecektir. Bu koullar altnda silindir uzun sre almayacaktr, nk silindir
borusundaki darbe izleri akkann yandan gemesine izin vererek silindirin verimini
drecektir.
Pistonun gevek olmasn engellemek iin reticilerin ou piston-kol balantlarnda
bir kilit somun veya pim verirler.
Uygun olmayan gergi ubuu torku bir baka merkezlerne kaklnn sebebi olabilir.
Silindir monte edildiinde ve gergi ubuu somunlar eit torkla ve kafalarn arpmasn
engelleyecek ekilde sklmaldr.
Genellikle apraz keli olarak sklrlar. Eer kafalar silindirin merkez izgisiyle kare
deilse piston kolu d merkezleme kaklna benzer ekilde piston kolu yata iinde
tutulacaktr.

18

LMEVE
VEDEERLENDRME
DEERLENDRME
LME
Aadaki tanmlardan hangisi dorudur?
1.

Hidrolik bir silindirin tanm iin ne sylenebilir?

A)
Hidrolik enerjiyi elektrik enerjisine dntren ve dorusal hareket reten devre
eleman
B)
Hidrolik enerjiyi mekanik enerjiye dntren ve dorusal hareket reten devre
eleman
C)
Hidrolik enerjiyi pnmatik enerjiye dntren ve dorusal hareket reten devre
eleman
D)
Hidrolik enerjiyi mekanik enerjiye dntren ve dairesel hareket reten devre
eleman

2.

Bir silindirin alabilmesi iin gerekli iki art aadakilerden hangisidir?

1)
Silindir yastkl olmaldr
2)
Silindir Piston keesi takl olmaldr
3)
Akkan tahliyesi
4)
Silindir ileri ya da geri iten bir kuvvet
A)
B)
C)
D)

1-2
1-3
3-4
2-4

3.

Silindirlerin apn ve basncn deitirmeden itme kuvvetlerini arttrmak iin

kullanlan zel silindirlere verilen ad aadakilerden hangisidir?
A)
Tek etkili silindir
B)
Teleskopik silindir
C)
Tandem silindir
D)
Dner silindir

4.

Silindirlerde yaplan yastklama aadakilerden hangisini dzenlemeyi amalar?

A)
Silindirin hzn
B)
Silindirin kurs boyunu
C)
Silindirin grltsn
D)
Silindirin basncn

19

5.

Silindir ap, silindir kuvvetini belirleyen iki etkenden biridir dieri aadakilerden
hangisidir?
A) Silindirin boyu
B) Silindirin pompadan uzakl
C) Akkann effafl
D) Akkann basnc

Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Hatal cevaplarnz iin konu tekrar
yapnz.

20

RENME FAALYET- 2
AMA

RENME FAALYET- 2

Hidrolik silindirleri
renebileceksiniz.

devreden

skmeyi,

amirini,

deitirmeyi

ve

montajn

2. HDROLK SLNDRN DEVREDEN

SKLMES
Hidrolik silindirlerin devreden sklmesi iin uygun el aletleri kullanlmaldr. Gerekli
el aletleri, gstergeler ve ekipmanlar belirlenirken silindirin tipi, boyutlar, konumu vb.
faktrler dikkate alnr.
Aletlerin ou hidrolik hatlardaki balantlar amak veya aksamlar skp takmak
iin kullanlan anahtarlardr. Gstergeler hidrolik aksamdaki debi, basn, scaklk
lmlerinde kullanlr.
Anahtar seimi ou zaman sistemde kullanlan taycya veya balant elemanna
baldr. Mantksal olarak doru ldeki bir ak azl anahtar iinizi en iyi ekilde grr.
Ak azl anahtarlar iin dier isimler yldz geme anahtar veya birleik anahtardr.
ekil 2.1 de atlyemizde olabilecek dier anahtarlar gsterilmektedir.

ekil 2: Atlyede kullanlabilecek anahtarlar

ok zaman ve i kazandracak kat ve hzl bir kural size ok zaman kazandrabilir ve

yaplacak i udur. Muhtemel sebeplerden en kolaylarn ilk nce kontrol etmek. (Bunlar
yalnzca grsel muayene ve deerlendirme gerektiren sebeplerdir).
21

rnein pompa basn yaratmyorsa kontrol edilecek ilk eyler unlardr:

Depoda yeterli akkan var m? Akkan giri szgeci tkal m?

Pompa doru ynde alyor mu? Hi basn retiyor mu? Gstergenin inesi
hi oynuyor mu? Gsterge iyi mi?
Akkann szdn veya akkann valf veya aksam ksa devre yaptn
duyabiliyor musunuz?

Bu admlarn giderek daha zorlatna ve daha youn bir aba gerektirdiine dikkat
ediniz. Ayn zamanda her adm ok basittir. lk admla sebebi bulamazsanz bulana kadar
devam ediniz.

2.1. Silindir Tamirat ve Montaj

ekil 2.2: Hidrolik silindir montaj paralar

Arza arama ilemlerinin bir silindirin sklp tamir edilmesi gerektiini gsterdii
zaman aadaki admlar takip ediniz.

nce silindirin detayl para veya montaj resmini elde ediniz. Tipik bir alm
resim aada ekil 2.3 te grlmektedir. Hidrolik aksam skerken her zaman
emniyet gzlkleri taknz.
kincisi, paralar uygun srayla kartarak silindiri sknz. ok g gerektiren
bir paray karmaya almaynz
23

ekil 2.3: Silindirin detayl para veya montaj resmi

Keeler, paralar emniyetle yerinde tutma eiliminde olduklan iin balantlar

ayrmak iin bir miktar g gerekir. Fakat bu g kullanm gereklilii sizin byk ll
aletler veya levyeler kullanarak iki paray ayrmanz demek deildir.
Paralar ayrrken onlar kardnz srayla yaynz. Bu, onlar doru srada monte
etmenizi salayacaktr.
Bir hidrolik silindirin ana paralar; kafalar, silindir borusu, piston, piston kolu, kol
yata, gergi ubuklar ve keelerdir.

24

Her parann yapmnda kullanlan malzeme reticiye ve kullanlaca yere gre

deiir. Aksamlar deitirdiiniz zaman kullanlanlarla ayn tipte olduundan, gvenli ve
doru ekilde monte edildiinden emin olunuz.

ekil 2.4: Pistonun yaps

Silindir kafalar genellikle plaka veya dkme elikten yaplm ve hassas toleransla
ilenmitir. Silindir borular genellikle dz veya kaplama eliktendir.
Kaplamann byk blm boru i yzeyindedir ve kromdur. Pistonlar biim ve
malzeme olarak birbirinden farkldr, fakat ou dkme demir ve ekil 2.4 tekine benzerdir.
Piston keeleri pek ok malzeme ve ekilde retilir. eitliliin sebebi kullanlan
hidrolik akkann eitliliindendir.
Normal petrol esasl yalardaki alev alma tehlikesi nedeniyle sistemlerin ounda
atee dayankl akkanlar kullanlr. En popler eitleri su esasl akkanlar, emlsiyon
akkanlar ve fosfat esteri akkanlardr.
Bazen fabrika mhendisi veya bakm mhendisi kullanlacak akkan seer, nk
silindirin alaca koullar bilecek durumdadr. ou zaman akkan seimi gvenlik
standartlar veya fabrika artlarna gre yaplr.
Petrol tabanl olmayan akkanlar kullanld zaman, keelerin seimi byk nem
kazanr, nk pek ok atee dayankl akkan genellikle sentetik lastik veya deriyle uyumlu
deildir. Byle keeler iin seilen popler bir malzeme viton dur. Bu malzeme atee
dayankl akkanlarn ou iin iyi veya mkemmel sonu verir.
ou zaman otomotiv tr dkme demir piston halkalar kullanlr bu da o blgedeki
zel kee seiminin gerekliliini ortadan kaldrr. Bu halkalarn son derece uzun mrl
olular, onlar pek ok uygulamada arzulanr bir seenek hline getirir.

25

Bununla beraber, eer silindir bir tutma iinde veya piston kaann sorun olabilecei
bir ite kullanlacaksa, otomotiv tr halkalar kullanlamaz, nk normalde bunlar bir
miktar akkann szmasna izin verirler. Bunu engellemek iin biimlendirilmi yumuak
szdrmazlk eleman kullanlmaldr. Yine burada, genellikle viton seilir.
Piston kollar genellikle tornadan, talamadan gemi ve parlatlm yksek ekme
mukavemeti olan eliklerden yaplr. Kollar reticiye gre serbestletirilmi veya sert krom
kaplamal olabilir. Yiyecek ilenen baz uygulamalarda paslanmaz elik piston kolu gerekir.
Eer kol malzemesi kolaylkla tannmazsa, kolun elik olup olmadn bir mknats
yardmyla anlalabilir. Bir hidrolik silindirde en sk deitirilen piston kolu yataklar ve
keeleridir. Normal alma artlar altnda bu paralar ypranr ve sk olarak deitirilmesi
gerekir.
ou zaman piston kolu yataklar silindir kafasndan kolaylkla karlabilir.
Piston kolu yata karldktan sonra, piston kolu keesi ve toz keesi karlabilir ve
yeni paralar monte edilebilir. Piston kol keeleri iin viton veya teflon kullanlabilir. Teflon
genellikle bu alanda kullanlr, nk daha yksek s dayankllna sahiptir.
Silindir reticisinin talimatlar size biim ve uygulama iin en uygun malzemenin
hangisi olduunu syleyebilir. Piston kolu yatan karrken inceleyiniz ve temizleyiniz.
Eer hasarlysa deitiriniz.
Yeni piston kolu yatan monte ederken kee dudaklar veya kenarlarnn kesilmesini
veya entiklenmesini engellemek iin gerekli zeni gsteriniz.
Piston kolu zerindeki her trl kiri kannak iin piston kolu yatann en dna
genellikle bir toz keesi veya koruyucusu yerletirilir. Bu koruyucu ya da toz keesi zararl
yabanc maddelerin sa1mastralarn iine girmesini engelleyerek verimli mrlerini uzatr.
Pistonun kola salamca balandndan emin olduktan sonra silindiri tekrar monte
ediniz.
Silindir kafalar niteden kanld zaman boru keelerini deitirmekte fayda vardr.
merkezleme kakln ve akkann boru ularndan szmasn engellemek iin gergi
ubuklar tekrar sktrld zaman gerekli zeni gsteriniz.
Gerekli sktnna miktar silindir levhasnda ya da reticinin talimatlarnda
bulunabilir.
Gergi ubuklar genellikle yksek ekme mukavemeti olan elikten retilir. retici
tarafndan montaj srasnda n gerilim uygulanr. Gergi ubuunun somunlar kendinden
kilitlenir tipte olabilir ya da olmayabilir. Genellikle gergi ubuunu doru tork miktaryla n
gerilim uygulamak kilit somunlarna olan ihtiyac ortadan kaldrr.
26

ekil 2.5: Montaj yaplm hidrolik silindirin kesiti

2.2. Silindir Montaj

reticilerin ou silindirleri kaplar bir eit kap tkacyla tkanm olarak
gnderirler. Bu tkalar nakliyat ve depolama srasnda silindire kir ve toz girmesine engel
olur. Silindiri borulara balamaya hazr olmadan nce bu tkalar karmaynz. Silindiri
balamadan nce btn boru ve rakorlar toz, kir ve talatan arndrlm olmaldr. Grnte
iyi grnen pek ok montaj bu temel ilemlerin takip edilmemesi nedeniyle baarszla
uramtr.

ekil 2.6: Montaj yaplm hidrolik silindirin kesiti

27

Doru silindir performans iin doru montaj ve merkezleme esastr. Btn yan
yklemeleri yok ederek kee ve yatak mr arttrlabilir. Montaj yzeyleri dz ve/veya ayak
balantl nitelere paralel olmaldr. Ortadan veya pim balants iin kullanlan yataklar
merkezlenmi olmaldr.
Sabit montajl silindirlerde silindiri yerine skca somunla monte etmeden nce, piston
kolunun ucunu doru ekilde merkezleyiniz. Gerekirse hizalayc kullannz. Ayakl
balantl, u zvana ve bu trde dier silindirlerin alma srasnda yer deitirmelerini
engellemek iin rakorlu somun veya merkezleme pimleri ile monte edilmelidir.
Her durumda piston kolunun ve ona balanan cihazn hareketi ayn dzlemde
olmaldr. Piston kolunun uzamasndaki bir sapma ciddi yan ykleme yaratabilir. Ayrca
mafsalla monte edilmi silindir kavisleri strok boyunca hareketine devam etse dahi, bir
yarapn yine de tek bir iletim ynnde olduunu unutmaynz. .
Piston koluna yapan kir veya kesici malzeme eer temizlenmezse kolda, piston kolu
yatanda ve ya segmannda ar anma yaratabilir. Ya segmannn amac bu tr yabanc
maddeleri temizlemektir, fakat ou zaman kirlerin birikmesi segmann kaldrabilecei
miktardan fazla olur. (Bu kaynak atlyeleri ve dkmhanele de ska olur).
Bu sorunu zmenin bir yolu ekil 2.7 de grld gibi bir piston kolu muhafazas
kullanlmaktadr. Muhafazann anabileceini ve dzenli olarak muayene edilmesi
gerektiini aklnzda tutunuz. Silindir reticisi pek ok uygulama iin ya segman ve / veya
muhafaza seimi konusunda tavsiyede bulunacaktr.

ekil 2.7: Silindir aksesuar balantlar

ounlukla ekil 2.7 deki gibi aksesuarlar, yani gz, atal pim ve benzerleri piston
koluna balanr. Bu paralar ya ivilenmeli veya kontra somunla yerinde skca
tutturulmaldr. Bir aksesuarn kendini piston kolundan skmesi pek duyulmadk bir ey
deildir.

28

Kolu tutarken iki anahtarn dz taraflarn kullannz, fakat hi bir zaman kol zerinde
boru anahtar kullanmaynz. Boru anahtar izleri kolun yzeyini zedeleyecek ve ya
segmanna ve keelere zarar verecektir.
Yastklar ve hz kontrol valfleri silindir hzn dzenlemek iin kullanlr. D cihazlar
olmalarna ramen hz kontrol valflerini monte ederken ok az sorun kar.
Tek sorun silindirin istenilen hzda hareket etmesi iin gereken hz cihazlarn
ayarlamak iin harcayacanz zamandr.

2.2.1. ok Emiciler

ekil 2.8: Bir hidrolik ok emici

Pek ok hidrolik sistemin kontrol valfleriyle beraber alan ya da almayan d

silindir durdurucu cihazlar vardr. Bu cihazlar ykn durmasn kontrol etmek iin kullanlr
ve ok emici olarak adlandrlr. Tipik bir sabit azl ok emici ekil 2.8 de gsterilmitir.
Kapal, kapl bir silindir iinde hareket eden bir pistondan oluur.
Kaplar ilerinden geen akkan miktarn dzenler ve dhili, yay yk durdurmak
iin deil yalnzca kolu geri dndrmek iin kullanlr. Bir ok emici hareket eden cismi,
hidrolik akkan bir dizi orifisten geirerek durdurur.
Pek ok uygulamada, yaratlan enerji ak havaya verilir.

29

ekil 2.9: ok emici lave yalaycs

Ar grlt ve arpma sesi ok emicinin kt altna iaret eder. Bu tr arzal

almann genel bir sebebi akkan eksikliidir. Doru hareket yke annda diren
salanmasn gerektirdiinden, sistemdeki biraz hava bile sorun yaratr.
Hava piston halkalarn etkileyerek krlmalarna sebep olur. Krk halkalar yan
serbeste dolamasna izin verecek ve arzal almaya yol aacaktr.
Bir ok emicide arza ararken nce szdrmazlk elemanlarnn yerlerini kontrol ediniz.
Kafann tple balant kesiti ve piston kolu yata kesiti grsel kontrol iin en kolay
yerlerdir. Genellikle aradaki szntlar ok kolay fark edilir.
Bu tr szdrmazlk elemanlarnn deitirilmesi hi bir zel beceri gerektirmez, nk
ok emiciler, silindire benzer ekilde monte edilmitir.
Her trl akkan kaybna kar yaplacak en iyi i ekil 2.9 dakine benzer bir ilave
ya damlal yerletirmektir. Ya damlalnn dzenli muayenesi birimin dolu kalmasn
salar.
Bu anma dahili kaak yaratacak ve kol zerindeki cilal yzeylerin varl sayesinde
tannabilecektir
ok emici bozukluunun bir baka sebebi merkezleme kakldr. Birimler dorusal
hareket halinde olduklarndan kol zerinde her trl yan yk dahili paralarn anmasna
sebep olur.
30

Kolun merkezleme kakldr pistonda bir arza kayna olabilir ve kolun, dozaj
tpnn zedelenmesine sebep olur. Dozaj tp zedelendii zaman ya pistonun yanndan
savrulacak ve birimin diren kuvvetini azaltacaktr. ok emicideki zayflam diren
kolaylkla dibe varmasn salayarak sistemde darbelere yol aacaktr. Eer bu etki ok ciddi
olursa piston kolu bklme veya krlmaya yatkn olacaktr.
Amortisrler alma koullarndaki deiikliklere uyabilir ekilde olmalar iin
ayarlanabilir azl olarak da imal edilirler. Birimin ayar ok emicinin yanndaki bir
dmeyle yaplr. Normalde ayarlanabilir ok emiciler yksek bir deerden uygun bir etki
elde edene kadar aa inilerek deneme yanlma metoduyla kurulurlar. Eer ayarlanabilir bir
ok emiciler en yksek deerinde yeterli kapasiteye sahip deilse daha byk bir birimle
deitirilir.
Hidrolik Arza Arama izelgesi
Sorun

Hatal
alma

Sebep

zm

1.Yetersiz
ak

Valflerin ve pompalarn yeterli ak salayp

salamadklarn kontrol ediniz.

2. Silindir
yapyor ve
taklyor

Kir, yapkan artk veya hava kaaklarna bknz.

Merkezleme kaklna, anm paralara veya bozuk
keeleri kontrol ediniz. Yol verme ssnda ya viskozitesi
ok yksek.

3. Isnma
periyodu
boyunca
yava hareket
4. Pilot
kontrol
basnc ok
dk
5. Silindirde
dhli sznt

6. Sistemdeki
hava

Ya daha dk viskoziteli ya da daha yksek viskozite

endeksli yala deitiriniz. iddetli souk hava koullar
altnda yan iine stc yerletirilmesi faydaldr.
Kontrol hatt ok kk olabilir ya da ak ksma valfi
doru almyor olabilir.
Anm paralar ve gevek keeleri tamir ediniz veya
deitiriniz. Yan viskozitesinin ok dk olmama-sna
dikkat ediniz. Ar kirlenme veya anma var m diye
kontrol ediniz.
Havay boaltnz ve kaaklar kontrol ediniz. Ya emme
deliinin depodaki ya seviyesinin yeterince altnda
olmasna dikkat ediniz.
phe ettiiniz kaaklarn zerine ya dkerek emme
tarafndaki pompa keeleri ve hat balantlarn kontrol
ediniz.
31

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1.

Bir silindiri tamir etmeden nce silindir detayl bir .. ' ni

elinizde bulundurunuz.
PARA veya MONTAJ RESM

2.

Silindiri skerken her zaman paralarn karldklar.

uygunolarak yaynz.
DZEN veya SIRAYA

3.

Silindir tpleri hem mrlerinin uzamas hem de .

engellemek iin kaplanr.
KOROZYONU

4.

Piston keelerinin her zaman sistemde kullanlan hidrolik . ile

uyumlu olmasna dikkat ediniz.
AKIKAN

5.

Biimlendirilmi yumuak piston keesi, silindir bir iletimi iin kulland zaman
kullanlr.
TUTMA

6.

Piston kolu zerindeki pislikler veya dier kirleticiler genellikle bir kol
. tarafndan temizlenir.
SLECEK veya TOZ KEES

7.

Kafalarnn karlm olduu bir silindiri tekrar monte ederken .'ni

deitirmek faydaldr.
BORU KEELER

8.
Bir gergi ubuunu sktrrken gerekli tork skma miktar silindir levhasnda ya da
. bulunabilir.
RETC TALMATLARINDA
Yukarda verdiiniz cevaplar sorularn altnda yer alan doru cevaplarla
karlatrnz. Bu faaliyeti baarl olarak bitirebilmek iin doru cevap saynz 6 ve zerinde
olmaldr. Aksi hlde renim faliyetini inceleyiniz.

32

Noktal yerleri uygun olan ekilde doldurunuz.

1. Sabit silindirleri monte ederken her zaman doru ekilde dikkat ediniz.

2. ok kirli bir yerde bir hidrolik silindiri monte ederken korunma iin piston
kolu kullanmay ihmal etmeyiniz.

3. Bir atal mafsal pimi piston koluna bir pim veya ile baIanmaldr.

4. Silindirin dzenlemek iin bir yastk monte ediniz.

5. ok emiciler ykl bir silindirin kontrol etmek iin kullanlrlar.

6. ok emici bozukluunun sk rastlanan sebeplerinden biri azldr.

7. ok emici akkannn azalmasn telafi etmek iin yaplacak en iyi i, bir

monte etmektir.

8. Bir ok emicide yan yk nedeniyle oluan dhli anmann bir belirtisi rot zerinde
blgelerdir.

Yukarda verdiiniz cevaplar, sorularn altnda yer alan doru cevaplarla

karlatrnz. Bu faaliyeti baarl olarak bitirebilmek iin doru cevap saynz 6 ve zerinde
olmaldr.Aksi halde renim faliyetini inceleyiniz.

33

MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
Aadaki sorulara, en doru cevabn yanndaki kutuya "X" iareti koyarak cevap
veriniz
1.

Aadaki ilemlerden hangisi bir hidrolik silindirde arza ararken kullanlmaldr?

A) Mmkn olduu kadar hzl yapmak.
B) Mantk srasn takip etmek.
C) Her zaman zel aletler kullanmak..
D) nce en zor maddeleri kontrol etmek.

2.

D silindirde merkezleme kakln kontrol etmenin en iyi yolu nedir?

A)
Yk yokken
B)
Silindir tam basnlyken
C)
Silindir basn altnda deilken
D)
Silindir test standndayken

3.

Yk altnda deilken bir silindirin basncn kontrol ettiinizde bir basn art neyi
gsterir?
A)
Gereinden kk silindir
B)
ok yksek pompa basnc
C)
Ak bir dn hatt
D)
taklma

4.

Strokunu tamamladktan sonra ilave akkan gerektiren bir silindir iin ne

sylenebilir?
A)
Uygulama iin fazla byk
B)
kaak var
C)
taklma var
D)
Hz kontrol valfi

5.

Bir hz kontrol valfinde tkal bir az silindirin ne yapmasna yol aar?

A)
Ar hzlanma
B)
Ters ynde hareket
C)
Durma
D)
Dibine vurmasna
34

6.

Silindir para veya montaj resmi aadakilerin hangisini yaparken faydaldr?

A)
Test ederken
B)
Arza aramada
C)
Montajda
D)
Tamiratta

7.

Bir silindir piston keesi yerletirilirken aadakilerden hangisi kontrol edilmelidir?

A)
Hidrolik akkan
B)
Piston hz
C)
Piston ap
D)
Piston kol mahfazas

8.

Piston kollarnda kullanlan malzeme aadakilerden hangisi kullanlarak ksmen

tanmlanabilir?
A) Yzey l aleti
B) Prizmatik l aleti
C) Mknats
D) Brinell test aleti

9.

Piston kolu zerindeki kr ve pisliklerin silindire girmesi aadakilerden hangisiyle

engellenir
A)
Filtre
B)
Silecek
C)
Hz valfi
D)
Silindir kapa

10.

Monte edildikleri zaman sabit flanla monte edilmi silindirler nasl olmaldr?
A)
Doru merkezlenmi
B)
Kilitlenmi
C)
Yatay monte edilmi
D)
Hareket edebilir

Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Hatal cevaplarnz iin konuyu

tekrarlaynz..

35

CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1 CEVAP ANAHTARI
1
2
3
4
5

B
C
C
A
D

RENME FAALYET-2 CEVAP ANAHTARI

MERKEZLENDKLERNE
MUHAFAZASI
KONTRA SOMUN
HIZINI
DURMASINI
AKIKAN
LAVE YA DAMLALII
CLALI

RENME FAALYET-2 CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

A
B
D
B
C
D
A
C
B
A

36

MODL DEERLENDRME CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

B
A
D
B
C
D
A
C
B
A

37

KAYNAKA
KAYNAKA

Endstriyel Okullar in Hidrolik Arza Arama Becerisini Gelitirme, MEB.

Proportional-Und Servovenyil-Technik, Mannesmann-Rexroth

KARTAL Faruk Hidrolik ve Pnmatik, Modl Yaynlar, Manisa, 1998.

Kitab D. Merkle, B. Schrader, M. Thomas Festo, Hidrolik Temel Seviye

retim TP501, stanbul, 1993.

Kitab D. Merkle, B. Schrader, M. Thomas Festo, Hidrolik Temel Seviye

retim TP501, stanbul, 1994.

KARACAN, smail, Pnmatik Kontrol, Ankara, 1988.

KARACAN, smail, Endstriyel Hidrolik, Ankara, 2000,

ZCAN, Fatih, Hidrolik Akkan Gc, Mert Eitim Yaynlar

DEMIRTA, Fayk, Hidrolik ve Pnmatik Ankara-1999

www.desteknik.com.tr

www.bmil.com

www.festo.com

38