Motor İşletim Sistemleri

T.C.
MLL ETM BAKANLII
MOTORLU ARALAR TEKNOLOJS
MOTOR LETM SSTEMLER
Ankara, 2013
Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan

ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya
ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm
bireysel renme materyalidir.
Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.
PARA LE SATILMAZ.
NDEKLER
AIKLAMALAR .................................................................................................................... v
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3
1. MOTORUN LETM SSTEM ........................................................................................ 3
1.1.Yaps ............................................................................................................................. 3
1.2.Motorun Elektronik Kontrol nitesine Giren Bilgiler ................................................... 4
1.3. Elektronik Kontrol nitesine (ECU) Bilgi Veren Elemanlar ....................................... 5
1.4. Hava Debimetresi.......................................................................................................... 6
1.4.1.Grevi ..................................................................................................................... 6
1.4.2.eitleri................................................................................................................... 7
1.4.3. Yapsal zellikleri ve almas ........................................................................... 7
1.4.4.Kontrolleri .............................................................................................................. 9
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 12
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 15
RENME FAALYET2 .................................................................................................. 16
2.EMME HAVASI SICAKLIK SENSR .......................................................................... 16
2.1. Grevi ......................................................................................................................... 16
2.2. Yapsal zellikleri ve almas ................................................................................. 16
2.3.Kontrolleri .................................................................................................................... 18
RENME FAALYET3 .................................................................................................. 25
3. MUTLAK BASIN SENSR ........................................................................................ 25
3.1.Grevi .......................................................................................................................... 25
3.3. Kontrolleri ................................................................................................................... 27
RENME FAALYET4 .................................................................................................. 32
4.GAZ PEDAL KONUM SENSR.................................................................................... 32
4.1.Grevi .......................................................................................................................... 32
4.3. Kontrolleri ................................................................................................................... 35
RENME FAALYET5 .................................................................................................. 40
5. GAZ KELEBE KONUM SENSR ............................................................................ 40
5.1. Grevi ......................................................................................................................... 40
5.2 Yapsal zellikleri ve almas .................................................................................. 40
5.3.Kontrolleri .................................................................................................................... 41
RENME FAALYET6 .................................................................................................. 49
6. OKSJEN (LAMDA) SENSR ...................................................................................... 49
6.1.Grevi .......................................................................................................................... 49
ii
6.3.Kontrolleri .................................................................................................................... 51
RENME FAALYET7 .................................................................................................. 56
7. MOTOR SOUTMA SUYU SICAKLIK SENSR ...................................................... 56
7.1. Grevi ......................................................................................................................... 56
7.3.Kontrolleri .................................................................................................................... 57
RENME FAALYET8 .................................................................................................. 65
8. YAKIT SICAKLIK SENSR ......................................................................................... 65
8.1.Grevi .......................................................................................................................... 65
8.3. Kontrolleri ................................................................................................................... 66
RENME FAALYET9 .................................................................................................. 71
9. EGZOZ GER BASIN BLDRM SENSR............................................................... 71
9.1.Grevi .......................................................................................................................... 71
9.3.Kontrolleri .................................................................................................................... 72
RENME FAALYET10 ................................................................................................ 77
10.KCK-DOWN SENSR ................................................................................................ 77
10.1.Grevi ........................................................................................................................ 77
10.2. Yapsal zellikleri ve almas ............................................................................... 77
10.3.Kontrolleri .................................................................................................................. 78
RENME FAALYET11 ................................................................................................ 82
11.TURBOARJ VE BASIN SENSR ........................................................................... 82
11.1.Grevi ........................................................................................................................ 82
11.3.Kontrolleri .................................................................................................................. 83
RENME FAALYET12 ................................................................................................ 88
12. DARBE SENSR ......................................................................................................... 88
12.1.Grevi ........................................................................................................................ 88
12.2.Yapsal zellikleri ve almas ................................................................................ 88
12.3.Kontrolleri .................................................................................................................. 89
RENME FAALYET13 ................................................................................................ 93
iii
13. MOTOR YAI SICAKLIK SENSR .......................................................................... 93

13.1.Grevi ........................................................................................................................ 93
13.3.Kontrolleri .................................................................................................................. 94
RENME FAALYET14 ................................................................................................ 99
14.MOTOR YA BASIN VE SEVYE SENSR........................................................... 99
14.1.Grevi ........................................................................................................................ 99
14.3. Kontrolleri ............................................................................................................... 100
UYGULAMA FAALYET ............................................................................................ 102
LME VE DEERLENDRME .................................................................................. 104
RENME FAALYET15 .............................................................................................. 105
15. KRANK ML KONUM SENSR ............................................................................. 105
15.1. Grevi ..................................................................................................................... 105
15.2. Yapsal zellikleri ve almas ............................................................................. 106
RENME FAALYET16 .............................................................................................. 114
16.KAM ML KONUM SENSR ................................................................................... 114
16.1.Grevi ...................................................................................................................... 114
16.3. Kontrolleri ............................................................................................................... 116
RENME FAALYET17 .............................................................................................. 122
17.VURUNTU SENSR .................................................................................................. 122
17.1. Grevi ..................................................................................................................... 122
17.3. Kontrolleri ............................................................................................................... 124
MODL DEERLENDRME ............................................................................................ 130
CEVAP ANAHTARLARI ................................................................................................... 132
KAYNAKA ....................................................................................................................... 136
iv
AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
ALAN
DAL/MESLEK
MODLN ADI
MODLN TANIMI
SRE
N KOUL
YETERLK
MODLN AMACI
Motorlu Aralar Teknolojisi

Otomotiv Elektromekanikerlii
Motor letim Sistemleri
Aralarda kullanlan motor iletim ve ara ynetim
sistemlerinin bakm onarmnn yaplmasn salayan
eitim aracdr.
40/24
Bu modln n koulu yoktur.
Motor iletim ve ara ynetim sistemlerinin bakm ve
onarmn yapmak
Genel Ama
Aralarda kullanlan motor iletim ve ara ynetim
sistemlerinin bakm onarmn yapabileceksiniz.
Amalar
1. Hava debimetresini kontrol edebilecek ve
deitirebileceksiniz.
2. Emme havas scaklk sensrn kontrol edebilecek
ve deitirebileceksiniz.
3. Mutlak basn sensrn kontrol edebilecek ve
4. Gaz pedal konum sensrn kontrol edebilecek ve
5. Gaz kelebei konum sensrn kontrol edebilecek
6. Oksijen (Lamda) sensrn kontrol edebilecek ve
7. Motor soutma suyu scaklk sensrn kontrol
edebilecek ve deitirebileceksiniz.
8. Yakt scaklk sensrn kontrol edebilecek ve
9. Egzoz geri basn bildirim sensrn kontrol
edebilecek ve deitirebileceksiniz.
10. Kick-down sensrn kontrol edebilecek ve
11. Turbo arj ve basn sensrn kontrol edebilecek
12. Darbe
sensrn
kontrol
edebilecek
ve
13. Motor ya scaklk sensrn kontrol edebilecek
14. Ya basn ve seviye sensrn kontrol edebilecek
15. Krank mili konum sensrn kontrol edebilecek ve
16. Kam mili konum sensrn kontrol edebilecek ve
17. Vuruntu sensrn kontrol edebilecek ve
ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
LME VE
DEERLENDRME
Donanm: Diagnostik cihaz, balant elemanlar, el
aletleri, zel aparatlar, avometre

Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra
verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.
retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli
test, doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.)
kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve
becerileri lerek sizi deerlendirecektir.
vi
GR
GR
Sevgili renci,
Tatlar, i makineleri veya dier uygulama alanlar ok geni ve yaygn olan,
elektronik ynetim sistemleri ile g kayna karakteristiklerinin kontrol, bu tr kumanda
edilen g kaynaklarnda arza tespit ve tehis ilemlerinin gerekletirildii diagnostik
sistemlerin alma prensipleri bu almann kapsamnda incelenmitir.
Sanayi tamirciliinin yerini, gnmzde byk bir hzla yetkili servisler almaktadr.
Arza tehisi konusunda usta tecrbesi, yerini bilgisayar destekli modern cihazlara
(diagnostik cihazlara) brakmaktadr. Bu modl baar ile tamamlayan siz sevgili
renciler, bu modlde edindiiniz bilgi ve becerilerle diagnostik test cihazlarn
kullanabilecek yeterlie ulaacaksnz. Dolaysyla sanayinin ihtiya duyduu teknik
elemanlar sizler olacaksnz.
RENME FAALYET1
RENME FAALYET1
AMA
Hava debimetresini kontrol edebilecek ve deitirebileceksiniz.
ARATIRMA
Yakn evrenizde bulunan bir servise giderek hava debimetresinin grevi,

yapsal zellikleri ve almas hakknda bilgi toplayarak snfta arkadalarnzla
paylanz.
1. MOTORUN LETM SSTEM

1.1.Yaps
ekil 1.1: Motor iletim sisteminin yaps
Her retici firmann kendine zg gelitirdii farkl sistemler ve ilave fonksiyonlar

olmakla birlikte blok emas ekil 1.1deki emada grlecei gibi motor iletim
sistemlerinde aada belirtilen elemanlar bulunmaktadr:
Sensrler
Elektronik kontrol nitesi (ECU)
Yakt sistemi
1.2.Motorun Elektronik Kontrol nitesine Giren Bilgiler

Bu blmde elektronik kontrol nitesi (ECU) nin mkemmel ateleme zaman ve
pskrtme miktarn ayarlayabilmesi iin ne tr bilgilere ihtiya duyduunu reneceiz.
Sistemde kullanlan elektronik kontrol nitesi bir mikro-bilgisayardr ve bilgisayarn temel
eleman da bir mikroilemcidir. Mikro-bilgisayarn program hafzasna motorun deiik
alma koullarndaki almasn belirleyen btn veriler nceden kaydedilmi
bulunmaktadr.
Elektronik kontrol nitesinin pskrtlecek yakt miktarnn hesaplanmasnda,
kullanlacak hava miktarna ve motor devir bilgilerine ihtiyac vardr. Bilgisayar, hava
lcs sinyali, devir sinyali ve dier alglayclardan gelen sinyalleri birletirip motorun
alma koullarna gre pskrtlmesi gereken yakt miktarn hesaplar. Bu
deerlendirmeye gre enjektrleri altran elektrik palslarnn uzunluunu ayarlayarak
enjektrlere gnderir. Palslar uzadka enjektrlerin ak kalma sreleri de uzayacandan
pskrtlen yakt miktar artar. lme ve alglama nitelerinden gelen bilgiler bilgisayar
tarafndan deerlendirilir ve pskrtlecek yakt miktarnn belirlenmesinde yararlanlr.
Bilgisayar ve alglayclar, kontrol sistemini oluturur. Emilen havann miktar motorun yk
durumunun gstergesidir. Pskrtlen yakt miktarnn belirlenmesinde emilen havann
miktar temel deiken olarak kullanlr. Pskrtlen yakt miktarnn belirlenmesinde motor
devri dier temel deikendir. Bu iki deikene gre belirlenen yakt miktarna temel yakt
miktar denir. Motorun emdii btn hava, hava lcsnden geer. Hava miktarnn
llmesi, motorun mr boyunca motorda meydana gelen anma, yanma odasnda karbon
birikmesi, supap ayarlarndaki deiiklikler gibi btn deimeleri hesaba katar. Emilen
hava, nce hava lcsnden gemek zorunda olduundan kap annda emilen hava
silindirlere ulaamadan hava lcsnn elektrik sinyali bilgisayara ular. Bylece
bilgisayar pskrtlen yakt artrarak kap iin gerekli olan zengin karmn motora
gitmesini salar.
Elektronik kontrol nitesi, birleik sistemlerde (yakt ve ateleme sistemi) adndan da
anlalabilecei gibi yalnzca silindirlere pskrtlecek yakt miktarn ayarlamakla kalmaz,
ayn zamanda ECU kendisine gelen bilgiler dorultusunda motora en uygun olan avans
miktarn da belirler. Bunu yaparken ECUnun motor devri, pistonlarn konumu, motor
soutma suyu scakl, emme manifoldundan giren havann scakl, gaz kelebeinin
alma miktar, emme manifoldundaki vakum miktar gibi birtakm bilgilere ihtiyac vardr.
Aralarda marka ve modellere gre ECU, deiik bilgilere ihtiya duyar. imdi
bunlar srasyla grelim:
Emme manifoldundan geen hava miktar

Motor devir says
Soutma suyu scakl
Egzoz gazndaki oksijen miktar
Pistonun konumu
Motor soutma suyu scakl
Emme manifoldundan geen havann scakl
Rlanti devri
Gaz kelebei akl
Motor vuruntu sinyali
Ara hz
Havann mutlak basnc
lk hareketin alglanmas
Batarya voltaj
Vites konumu
1.3. Elektronik Kontrol nitesine (ECU) Bilgi Veren Elemanlar

nceki blmde ECUnun mkemmel ateleme zaman ve pskrtme miktarn
ayarlayabilmesi iin ne tr bilgilere ihtiya duyduunu renmitik. Bu bilgileri reten ve
ECUnun kullanmna sunan elemanlar yani sensrler bu blmde incelenecektir.
Hz alglaycs volan dililerinden sinyal alr. Enjektrlerin almasn salayan
tetikleme sinyali, volandaki referans iareti alglaycsna gre dzenlenir. ECU,
pskrtlmesi gereken temel yakt miktarn emilen hava miktarna ve motor devrine gre
hesaplar. Her kursta emilen hava miktar hesaplandktan sonra pskrtlecek yakt miktar
ve ateleme noktas iin temel sinyal olarak kullanlr. Motorun tam istenen ekilde
alabilmesi iin bu temel sinyal, motorun scaklna, emilen havann scaklna, gaz
kelebeinin aklna vb. bilgilere gre dzeltilir.
Hafzaya kaydedilmi bulunan bir alma program, alglayclarn gnderdii
sinyallerin mikroilemciye akn kontrol eder. Mikroilemci, hafzaya kaydedilmi olan
deerlerle alglayclar tarafndan motordan llen deerleri karlatrarak motorun
herhangi bir andaki alma koullarn hesaplayabilir. Eer normal alma koullarndan
sapmalar varsa mikroilemci, yakt ve ateleme sistemlerinin bilgisayardaki k katlarna
gerekli dzeltme sinyallerini gnderir. k katlar da ateleme bobinini ve enjektrleri buna
gre kontrol eder. ekil 1.2de ECU iin gerekli olan bilgileri veren elemanlar gsterilmitir.
ekil 1.2: ECUya gerekli bilgi girii
Motronik yakt enjeksiyon sisteminin blok emas aada grlmektedir.
1.4. Hava Debimetresi

1.4.1.Grevi
Hava debimetresinin grevi; motor tarafndan emilen hava miktarn ECUya
bildirmektir. ECU bu bilgileri, en uygun karm oluturarak yakt tketimini azaltmak ve
uygun bir yanma oluturmak amacyla kullanr.
ekil 1.3: Hava debimetresi
1.4.2.eitleri
Klasik klapeli tip debimetre

Scak telli tip debimetre
Klasik klapeli tip debimetreler artk kullanlmadndan aada scak telli tip
debimetreler incelenmitir.
1.4.3. Yapsal zellikleri ve almas
Yapsal zellii
Scakfilm hava debimetresi leri termik bir akmetredir. Scaklk sensr ile
akmetre eleman ayr ayr yerletirilmilerdir. Hava debimetresi iki vida ile manifold
giriine monte edilmitir. Sensr vidalar mutlaka skl olmaldr. Her bir sensr eleman
fabrika tarafndan ayr ayr kalibre edilmitir. Dolaysyla eer sensr elemanlar
kalibrasyona dikkat edilmeden yerlerinden sklrse bu durum kt yanma ve egzoz
emisyonlarnn bozulmasna neden olabilir. Bu durum ayn zamanda motor gcnn
dmesine ve yakt tketiminin artmasna da neden olacaktr.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Oturma yzeyi
Hava debimetresi sensr
lm havas gei kanal
Hibrid kapak
Konnektr
Oring
Emme havas scaklk sensr
Hava debimetresi sensr balants
Hava debimetresi soket balant ksm
ekil 1.4: Hava debimetresinin yaps
almas
Geri akm alglayc hava debimetresi emme borusu zerinde bulunur. Valflerin
almas ve kapanmasyla emme borusunda, emilmi olan hava ktlesinde geri akmlar
oluur. Geri akm alglaycl scak eritli hava ktle ler geri akmakta olan havay alglar ve
bunu sinyalle ECUya bildirir. Bylece hava ktlesinin lm kesin bir ekilde yaplr.
llen deerler, ECU tarafndan enjeksiyon miktarnn ve egzoz geri hareket ktlesinin
miktarnn hesaplanmasnda kullanlr. Hava debimetresinden gelen sinyal kesildiinde ECU
sabit bir deer kullanarak hesap yapar.
ekil 1.5: Hava debimetresinin ara zerindeki yeri
1.4.4.Kontrolleri
Muhtemel arza kodlar

Hava debimetresi sinyali ok dk
Hava debimetresi sinyali ok yksek
Hava debimetresi sinyali ok yksek
121O
120C
120D
121B
121C
121D
NOT: Muhtemel arza kodlar ara marka ve modeline gre deiiklik gsterebilir.
Yukardaki arza kodlarndan bir ya da birka tespit edildiinde aadaki kontrollerin
yaplmas gerekir.
Olmas Gereken
Gerek Deerler
Hava Ktlesi lm aralklar

Hava ktlesi maksimum gsterge aral
7,0500,0 kg/h
Motor alma scaklnda ve rlantide
7,014,0 kg/h
Motor alma scaklnda motor devri 2000 d/d
22,032,0 kg/h
35,045,0 kg/h
51,061,0 kg/h
Tablo 1.1: Hava ktlesi deerleri
Uyar: Emilen havann ktlesi motor yk ile birlikte ykselir.
Gerilim beslemesinin kontrol
Soket balants ekilir (ekil 1.6).

Kontak ak olmaldr.
Voltmetre ile kablo demeti tarafndan 2 numaral terminalden (+) 3
numaral (-) doru lm yaplr.
llen gerilim 11,013,5 V olmaldr.
numaral (-) doru lm yaplr.
1.
2.
3.
4.
5.
Scaklk sensr
Besleme
asileme
Referans sinyali (5V)
Sinyal
ekil 1.6: Hava debimetresi ve soket terminalleri
Referans gerilimin kontrol edilmesi
Soket balants ekilmi olmaldr (ekil 1.6).

Voltmetre ile kablo demeti tarafndan 5 numaral terminalden 3 numaral
terminale doru lm yaplr.
Kontak ak olmaldr.
Sinyal geriliminin kontrol
Uygun adaptr kablosu hava debimetresi bileeninin soket balants

arasna balanr.
5 numaral terminalden (sinyal) 3 numaral terminale (-) doru lm
yaplr.
o
Kontak ak itibar ile gerilim
0,971,03 V
o
Motor alma scaklnda ve rlantide
1,151,35 V
o
1,55 1,75 V
o
1,75 1,95 V
o
Motor alma scaklnda motor devri 4000 d/d2,00 2,20V
olmaldr.
10
Dier arza olaslklar
Hatlarda kopukluk, artya ya da asiye doru ksa devre olabilir.

Soket balantlarnda balant ktdr ya da hi olmayabilir.
Emme yollarnda szdrma olabilir.
Sigorta kutusu bileeni arzal olabilir.
Hava debimetresi olumlu kontrol sonucuna ramen arzal olabilir.
ECU arzal olabilir.
11
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Hava debimetresini kontrol ederek deitiriniz.
lem Basamaklar
neriler
Mteri ikyetlerini dinleyerek arza
hakknda ilk veriyi oluturunuz.
Ara arzas belirlendikten sonra servis
bilgi formunu dzenleyiniz.
leride sorun yaanmamas iin arzalar
tam olarak tehis edeniz baka arzalar
var ise mteriye bildiriniz.
Ara kabul srasnda mteriye teslim
tarihini ve saatini tam olarak belirtiniz.
Arza giderildikten sonraki ortalama
masraflar hakknda mteriye bilgi
veriniz.
Servis bilgi formunu veri tabanna
kaydederek ara gemii hakknda bilgi
sahibi olmak iin saklaynz.
Mteri ikyetlerini dinleyiniz.
Diagnos cihazn araca balaynz.
Hata hafzasn okuyunuz.
Diagnos cihaz anz.

Ara ECU giri soketine uygun kabloyu
nce diagnos cihazna daha sonra araca
balaynz.
Ara kontan anz.
Aracn ruhsat bilgisine bakarak tr,
tahrik tr, marka, model, tip ve motor
kodu bilgilerini girerek cihazn tatla
balant kurmasn salaynz.
Arala balant kurduktan sonra arza
tehis mensnden motor kontrol
nitesi
seilerek
hata
hafzasn
okuyunuz.
Hata hafzasndaki okunan arzalar Hata hafzasnda okunan arzalar

kayt altna alnz.
kaydetme mensnde kayt altna alnz.
Hata hafzasn siliniz.
Sensr
ediniz.
soket
balantlarn
Arza tehis mensnden tekrar motor

kontrol nitesini seerek hata hafzasn
silme mensnden arzalar siliniz.
Soket balantlarnda kopukluk olup
kontrol
olmadn kontrol ediniz.
Soket
balantlarnda
korozyon,
kirlenme var ise temizleyiniz.
12
Hata hafzasn tekrar okuyunuz.
Arza tehis mensnden tekrar motor

kontrol nitesini seerek hata hafzasn
tekrar okuyunuz.
Geici ve kalc arzalar belirleyiniz.
lk hata hafzas okumada ekranda

grlen arzalardan silinmi olanlar
geici arza, silinmemi olanlarn ise
kalc arza olduunu tespit ediniz.
Arza arama mensnden motor

kumandas sistem grubunu seiniz.
Oto tehis-genel bak mensnden
sistem kontrol blmn seiniz.
Parametreleri
yorumlayarak
hava
Sistem kontrol blmnden hava
debimetresinin arzal olduunu tespit
debimetresini seiniz.
ediniz.
lk nce hava debimetresinin fonksiyon
tanmn okuyunuz.
Muhtemel arza kodlarn ekrandan
okuyunuz.
Sensrn elektriki kontrollerini yapnz.
Sensrn gerilim beslemesi kontroln

yapnz.
Sensrn referans gerilim kontroln
yapnz.
Sensrn sinyal gerilim kontroln
yapnz.
Okunan gerilim, sinyal deerleri olmas

gereken snrlar iersinde deilse,
Hatlarda kopukluk, ksa devre olduu
Hava debimetresini deitiriniz.
tespit edilirse,
Hava
debimetresini
yenisi
ile
deitiriniz.
Motor iletim sistem grubundan hata
hafzasn tekrar okuyarak daha nce
Diagnos cihaz ile sensrn almasn
bulduunuz kalc arzalarn silinmi
kontrol ediniz.
olduunu gzlemleyiniz. Eer kalc
arzalar silindi ise sensr normal
alyor demektir.
Diagnos cihaz balantlarn sknz.
Motorun almasn gzlemleyiniz.
13
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
Evet
Hayr
Mteri ikyetlerini dinlediniz mi?

Diagnos cihazn araca baladnz m?
Hata hafzasn okudunuz mu?
Hata hafzasndaki okunan arzalar kayt altna aldnz m?
Hata hafzasn sildiniz mi?
Sensr soket balantlarn kontrol ettiniz mi?
Hata hafzasn tekrar okudunuz mu?
Geici ve kalc arzalar belirlediniz mi?
Parametreleri yorumlayarak hava debimetresinin arzal olduunu
tespit ettiniz mi?
Sensrn elektriki kontrollerini yaptnz m?
Hava debimetresini deitirdiniz mi?
Diagnos cihaz ile sensrn almasn kontrol ettiniz mi?
Diagnos cihaz balantlarn sktnz m?
Motorun almasn gzlemlediniz mi?
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geininiz.
14
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
1.
Motor kumanda nitesine motor tarafndan emilen hava miktarn bildirmek aadaki
sensrlerden hangisinin grevidir?
A. Oksijen (Lamda) sensr
B. Kam mili konum sensr
C. Gaz pedal konum sensr
D. Hava debimetresi
2.
Hava debimetresi referans geriliminde llen deer hangi aralkta olmaldr?

A. 11,0.13,5 V
B. 13,5.17,0 V
C. 4,8.5,2 V
D. 5,27,6 V
3.
Aadaki arzalardan hangileri hava debimetresi arzalarndandr?

A. Emme yollarnda szdrma
B. Hatlarda kopukluk
C. Sigorta kutusu bileeni arzas
D. Hepsi
Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz.
4.
Hava debimetresinin grevi motor kumanda nitesine, motor tarafndan emilen hava
miktarn bildirmektir. Kumanda nitesi bu bilgileri ..
iin ve bu sayede ..uygun bir yanma
oluturmak amacyla kullanr.
5.
Emilen hava ktlesi motor yk ile birlikte ..
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
15
RENME FAALYET2
RENME FAALYET2
AMA
Emme havas scaklk sensrn kontrol edebilecek ve deitirebileceksiniz.
ARATIRMA
Yakn evrenizde bulunan bir servise giderek emme havas scaklk sensrnn
grevi, yapsal zellikleri ve almas hakknda bilgi toplayarak snfta
arkadalarnzla paylanz.
2.EMME HAVASI SICAKLIK SENSR

2.1. Grevi
Emme havas scaklk sensrnn grevi, emilen havann scakln ECU ya ileterek
enjeksiyon miktarnn artrlmasn ya da azaltlmasn salamaktr.
ekil 2.1: Emme havas scaklk sensr
2.2. Yapsal zellikleri ve almas

Emme havas scaklk sensr, hava emi kanalna tespit edilmitir. Diren elemanna
uygun koruma salayan plastik bir muhafazann iinde bulunduu pirin bir gvdeden
ibarettir.
16
ekil 2.2: Emme havas scaklk sensrnn yaps
Diren eleman ise bir NTC (Negatif scaklk katsayl) termistr direntir. Yani
scaklk arttka sensrn diren deeri azalr. Manifold emme havasnn scaklna bal
olarak NTC termistrn, Ohm olarak direnci ekil 2.3te gsterildii gibi deitirir.
ekil 2.3: Emme havas scaklk sensrnn scakla bal diren deiimi
Sensrn referans voltaj 5Vdir. Bu devre bir voltaj blcs eklinde dzenlenmi
olduu iin bu voltaj ECUde mevcut bir diren ile sensrn NTC direnci arasnda blnr.
17
Sonu olarak ECU voltaj deiikliklerinden sensr direncindeki deiiklii tespit ederek
emme havas scakln ler.
Bu bilgi, mutlak basn bilgisi ile birlikte ECU tarafnda HAVA YOUNLUUNU
belirlemek iin kullanlr. Bylece ECUnun emi havasnn miktarn takibi ve enjeksiyon
sresinin yani sisteme verilen gerek yakt miktarnn hesaplanmas salanm olur.
ekil 2.4: Emme havas scaklk sensrnn motor zerindeki yeri
2.3.Kontrolleri
132O
131C
131D
132C
132D

Emme havas scaklk sensr hatal sinyal
Emme havas scaklk sensr sinyal ok yksek
Emme havas scaklk sensr sinyal ok dk
Emme havas scaklk sensr sinyal mevcut deil
Emme havas scaklk sensr sinyal ok yksek
yaplmas gerekir.
Elektrik tesisat balants: Aadaki ekilde, kutulardaki saylar ECU ularn
gstermektedir.
18
ekil 2.5: Elektrik tesisat balants
Emilen Hava Iss lm Aral
Olmas Gereken Gerek Deerler
Emilen hava ss maksimum gsterge aral
-3080C
Motor alma scaklnda ve rlantide 25 C

evre scaklnda
2060C
Tablo 2.1: Emilen hava ss deerleri
Uyar: Deer emilen hava yollarnn snmas sonucu evre scakln aabilir.
Olmas gereken gerek deer iin anlamllk kontrol yapnz. rnein; emme havas
scakl 20C gibi anlamsz bir deer ya da gsterge -10C, bir gei direncine iaret
etmektedir.
Gerilim beslemesi kontrol
Soket balants ekilmi olmaldr.

numaral terminale (-) doru lm yaplr.
Kontak ak durumda iken llen gerilim 4,85,2 V olmaldr.
ekil 2.6: Emme havas scaklk sensr gerilim kontrol
Direnlerin kontrol
19
Kontak kapatlm olmaldr.

Soket balants sklm olmaldr.
Bileen tarafnda 2 numaral terminalden 1 numaral terminale doru
lm yapnz.
ekil 2.7: Emme havas scaklk sensr diren kontrol
Scaklklara bal diren deerleri aadaki aralklarda olmaldr.
lm yaplan scaklk
-30C
-20C
-10C
0C
10C
20C
30C
40C
50C
Olmas gereken diren aral

2327 kOhm
14,216,5kOhm
8,910,1kOhm
5,66,1kOhm
3,54,0kOhm
2,352,65kOhm
1,61,8kOhm
1,11,3kOhm
800930 Ohm
Gerilim kontrol
Emme havas scaklk sensr soket balants takl olmaldr.

Uygun adaptr kablolar kullanlmaldr.
2 numaral terminalden 1 numaral terminale doru lm yapnz.
Kontak ak olmaldr.
Scaklklara bal gerilim deerleri aadaki aralklarda olmaldr.
20
lm yaplan scaklk
Olmas gereken gerilim aral
-30C
-20C
-10C
0C
10C
20C
30C
40C
50C
4,64,7 V
4,34,4 V
3,94,0 V
3,53,6 V
3,03,1 V
2,452,55 V
2,02,1 V
1,61,7 V
1,21,3 V
Uyar: Ara deerler iin aadaki grafikteki tanmlama izgilerinden bakabilirsiniz.

Scaklk zerinden diren karakteristik erisi
Scaklk zerinden gerilim karakteristik erisi
A
B
ekil 2.8: Scakla bal diren-gerilim erisi
Dier arza olaslklar

Soket balantlarnda balant ktdr ya da yoktur.
Emme havas scaklk sensr bileeni olumlu kontrol sonucuna ramen
arzal olabilir.
ECU arzal olabilir.
21
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Emme havas scaklk sensrn kontrol ederek deitiriniz.
lem Basamaklar
Parametreleri yorumlayarak
havas scaklk sensrnn
olduunu tespit ediniz.
neriler
emme Sistem kontrol blmnden emme
arzal
havas scaklk sensrn seiniz.
lk nce emme havas scaklk
sensrnn
fonksiyon
tanmn
okuyunuz.
okuyunuz.

yapnz.
Sensrn diren kontroln yapnz.
Sensrn gerilim kontroln yapnz.
Okunan gerilim, diren deerleri olmas

gereken snrlar iersinde deilse;
Emme havas scaklk sensrn
hatlarda kopukluk, ksa devre olduu
deitiriniz.
tespit edilirse emme havas scaklk
sensrn yenisi ile deitiriniz.
kontrol ediniz.
alyor demektir.
22
KONTROL LSTES
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
Evet
Hayr
1. Parametreleri yorumlayarak emme havas scaklk sensrnn

arzal olduunu tespit ettiniz mi?
2. Sensrn elektriki kontrollerini yaptnz m?
3. Emme havas scaklk sensrn deitirdiniz mi?

4. Diagnos cihaz ile sensrn almasn kontrol ettiniz mi?
DEERLENDRME
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.
23
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1.
Emilen havann scakln ECUya ileterek enjeksiyon miktarnn ayarlanmasn

salayan sensr hangisidir?
A. Hava debimetresi
B. Emme havas scaklk sensr
C. Kam mili konum sensr
D. Vuruntu sensr
2.
Emme havas scaklk sensr gerilim beslemesi referans gerilimi ka Vtur?

A. 11,0.13,5 V
B. 13,5.17,0 V
C. 4,8.5,2 V
D. 5,27,6 V
3.
20 Cdeki emme havas scaklk sensr direnci ka K olmaldr?
A.
B.
C.
D.
70 K
B. 80 K
C. 60 K
D. 30 K

4.
Emme havas scaklk sensr, . tespit edilmitir.
5.
Emme havas scaklk sensrnde gerilim beslemesi kontrol yaparken voltmetre ile
kablo demeti tarafndan numaral terminalden (+) numaral terminale
(-) doru lm yaplr.
DEERLENDRME
24
RENME FAALYET3
RENME FAALYET3
AMA
Mutlak basn sensrn kontrol edebilecek ve deitirebileceksiniz.
ARATIRMA
Yakn evrenizde bulunan bir servise giderek mutlak basn sensrnn grevi,
paylanz.
3. MUTLAK BASIN SENSR

3.1.Grevi
Mutlak basn sensrnn grevi; kontak akken atmosfer basncn, motor altktan
sonra ise emme manifoldu basn veya vakumunu lerek ECUya elektriksel olarak
bildirmektir. ECU gelen bu bilgi ile emilen hava miktarn alglar, buna gre enjektrn
alma sresini ayarlar. Havann basnc ve scakl gz nne alnarak havann younluu
hesaplanr. Bylece geen havaya ne kadar yakt pskrtlecei hesaplanr. Bu sensre
Manifold Mutlak Basn (MAP - Manifold Absolute Pressure) Sensr de denilmektedir.
ekil 3.1: Mutlak basn sensr

Motorun emdii havann emme manifoldundaki basnc, gerilimle doru orantl
olarak elektrik geriliminde deiimler meydana getirir.
25
Sensrn iinde basnca gre direnci deien bir eleman (load- cell) bulunmaktadr.
Bu diren sabit hava kab zerine yerletirilmitir. Emme manifoldu ierisindeki vakum
deitike direncin deeri deiir, bu diren deiimine gre ECU, manifold vakumunu
alglar. Mutlak basn sensrnn yapt bir dier grev ise kontak ilk ald anda emme
manifoldundaki basn, atmosfer basncna eit olduu iin bu andaki basn bilgisi, ECU
tarafndan hafzaya referans bilgi olarak alnr. Motor alt zaman bu bilgiye gre alma
dzenlenir. Ara seyir hlinde iken rakm farkll olursa gaz pedalna bir defa tam baslrsa
deimi olan rakm fark mutlak basn sensr tarafndan ECUya bildirilir ve yeniden
ateleme avans ve yakt pskrtme dzenlemesi yaplr. ekil 3.1de mutlak basn sensr
grlmektedir. ekil 3.2de ise motor zerindeki yeri grlmektedir.
ekil 3.2: Mutlak basn sensrnn motor zerindeki yeri
ekil 3.3: Emme manifoldu ierisindeki vakum deiimi ile oluan gerilim deiimi
Motor almazken sensr atmosfer basn deerine bal olarak ECUya bilgi
gnderir. Kontak MAR konumundayken atmosfer basnc hakknda bilgi alnr. Motorun
almasyla oluan vakum mutlak basn sensrn etkiler. Manifold ierisindeki hava
basnc kesin olarak hesaplanr.
26
3.3. Kontrolleri

Manifold mutlak basn ve barometrik basn sensoru
P0105
P0106
P0107
P0108
P0109
yaplmas gerekir.
ekil 3.4: Mutlak basn sensr terminalleri

numaral terminale (-) doru lm yaplr (ekil 3.5).
ekil 3.5: Mutlak basn sensr gerilim kontrol
27
Direnlerin kontrol
Kontak kapatlm olmaldr (ekil 3.6).

Soket balants sklm olmaldr.
lm yapnz.
ekil 3.6: Mutlak basn sensr diren kontrol
Scaklklara bal diren deerleri aadaki aralklarda olmaldr.
lm yaplan scaklk
-30C
-20C
-10C
0C
10C
20C
30C
40C
50C
Olmas gereken diren aral

2327 kOhm
14,216,5kOhm
8,910,1kOhm
5,66,1kOhm
3,54,0kOhm
2,352,65kOhm
1,61,8kOhm
1,11,3kOhm
800930 Ohm
28
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Mutlak basn sensrn kontrol ederek deitiriniz.
lem Basamaklar
neriler

Parametreleri yorumlayarak mutlak
Sistem kontrol blmnden mutlak
basn sensrnn arzal olduunu
basn sensrn seiniz.
tespit ediniz.
lk nce mutlak basn sensrnn
fonksiyon tanmn okuyunuz.
okuyunuz.
yapnz.
Mutlak basn sensrn deitiriniz.
tespit edilirse mutlak basn sensrn
yenisi ile deitiriniz.
kontrol ediniz.
alyor demektir.
Mutlak
basn
sensr
kontrollerini yapnz.
elektriki
29
KONTROL LSTES
deerlendiriniz.
1.
Deerlendirme ltleri
Evet Hayr
Parametreleri yorumlayarak mutlak basn sensrnn arzal
olduunu tespit ettiniz mi?
2.
Mutlak basn sensr elektriki kontrollerini yaptnz m?
3.
Mutlak basn sensrn deitirdiniz mi?
4.
DEERLENDRME
Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.
30
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1.
Emme manifoldu basn veya vakumunu lerek ECUya elektriksel olarak bildiren
sensr hangisidir?
A. Hava debimetresi
C. Mutlak basn sensr
D. Kam mili konum sensr
2.
Mutlak basn sensr gerilim beslemesi referans gerilimi ka Vtur?

A. 11,0.13,5 V
B. 13,5.17,0 V
C. 5,2.7.4 V
D. 4,8.5,2 V
3.
Aadaki ekilde mutlak basn sensrnn hangi kontrol gsterilmektedir?
A.
B.
C.
D.
Diren kontrol
Sinyal kontrol
Devre kontrol

4.
Mutlak basn sensr basn alglama eleman iki adet havas boaltlm
. oluur.
5.
Mutlak
basn
sensr
kontak
.. alglar.
mar
konumundayken
DEERLENDRME
31
RENME FAALYET4
RENME FAALYET4
AMA
Gaz pedal konum sensrnn kontrol edebilecek ve deitirebileceksiniz.
ARATIRMA
Yakn evrenizde bulunan bir servise giderek gaz pedal konum sensrnn grevi,
paylanz.
4.GAZ PEDAL KONUM SENSR

4.1.Grevi
Gaz pedal konum sensrnn grevi, enjektrlerin yakt pskrtme miktarnn
dolaysyla da motor torkunun belirlenebilmesi iin gaz pedalnn konumunu ECUya
bildirir. Elektronik kontrol nitesi, sinyal araclyla gaz pedalnn konumunu alglar. Ayn
zamanda elektronik kontrol nitesi, sinyal gelmedii durumlarda gaz pedalnn konumunu
alglayamaz. Motor, srcnn tamir istasyonuna ulaabilmesi iin yksek devirde
almaya devam eder.
ekil 4.1: Gaz pedal konum sensr
32
Yapsal zellikleri
Elektronik gaz vericisi olarak da adlandrlan gaz pedal konum sensrleri,

potansiyometrik ve Hall etkili olarak iki ayr tiptedir. Potansiyometrik sensrlerin yapsnda
deiken bir diren bulunmaktadr. Deiken direnten akm geirildiinde deien diren
deeri ile orantl bir voltaj elde edilir.
ekil 4.2: Gaz pedal konum sensrnn yaps
ECU tarafndan motor hz ve devrinin belirlenmesinde gaz pedal konum sensrnn

konumunun ekil 4.3te grld gibi dorudan etkisi bulunmaktadr.
ekil 4.3: Gaz pedal konum sensr konumu ile motor hz ve devrinin ilikisi
33
almas
Gaz pedal konum sensr iki adet impuls genilik modlasyonlu voltaj sinyalini
elektronik kontrol nitesine gnderir. Gaz pedalnn konum bilgisi, gnderilen impuls
sinyalinin geniliinde mevcuttur. Gaz pedalna basldnda impuls deiirken frekans ayn
kalr. Her iki sinyal birbirine zttr. Gaz pedal konum sensr ve zt impuls sinyalleri ekil
4.4te sunulmutur.
Sinyal 1, yakt enjeksiyon hacmi ve motor gcn arttrmak; sinyal 2 ise yakt kesme
kontrol iin kullanlr. Sinyal 1 gaz pedalnn konumuna tekabl eder dolaysyla gaz
pedalna ne kadar basldn gsterir. mpuls genilii modlasyonu gaz pedalna
basldnda deiir ancak frekans ayn kalr. Bu sinyal deeri rlantinde dk olup tam gaz
ynnde artarken sinyal 2 deeri rlantide yksek olup tam gaz ynnde azalr. Gaz pedalna
baslmaya balandnda sinyal 1deki deiimle rlanti konumunun terk edildii elektronik
kontrol nitesi tarafndan alglanarak talep edilen tork deeri dolays ile enjeksiyon miktar
belirlenir.
Gaz verme miktar azaltlrken sinyal 2 devreye girer. Turboarj havas emi
sensrnden gelen sinyale bal olarak hava miktarnda azalma meydana gelirken gaz pedal
konum sensrnden sinyal 1de art meydana geldiinde elektronik kontrol nitesi kutusu
tarafndan motorun yk altnda olduu duruma uygun olarak yakt miktar ve pskrtme
as yeniden dzenlenir.
ekil 4.4: Gaz pedal konum sensr ve sinyalleri
34
4.3. Kontrolleri

Gaz pedal konum sensr kesinti
Gaz pedal konum sensr devre kesintisi-ksa devre
Gaz pedal konum sensr ksa devre
Gaz pedal konum sensr kesinti
Gaz pedal konum sensr ksa devre
Gaz pedal konum sensr kesinti-asi k
Gaz pedal konum sensr devre kesintisi-ksa devre
940O
970O
940C
940D
941C
941D
970B
yaplmas gerekir.
Gaz Pedal Pozisyonu lm Aral
Maksimum gsterge aral
Motor kapal-gaz pedal devrede deil
Motor kapal gaz pedal tam yk konumunda

5100
510
85100
Tablo 4.1: Gaz pedal pozisyonu deerleri
Uyar: Gerek deerler gaz pedal konum sensr hakknda bilgi verir, gerekirse arza
aramaya aadaki kontrolleri yaparak devam ediniz.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
5 V Pozitif
5 V Pozitif
Negatif
Analog sinyal
Negatif
Analog sinyal
ekil 4.5: Gaz pedal konum sensr terminalleri
35
Kontak ak konumda olmaldr.

Kablo demeti tarafnda 1 numaral terminalden (+) 3 numaral terminale
(-) doru lm yaplr.
llen gerilim 11,013,5 V arasnda olmaldr.
(-)doru lm yaplr.
Uygun adaptr kablosu gaz pedal konum sensr bileeninin soket

balants arasna balanr.
Kontak ak konuma getirilir.
6 numaral terminalden 5 numaral terminale doru lm yaplr.
o
Gaz pedalna baslmam durumda
0,41,4 V
o
Gaz pedalna tahdide kadar baslm
3,14,6 V
Uyar: Gaz pedal bileeninin devreye sokulmas durumunda gerilim kesinti olmadan
srekli ykselmelidir.
Dier arza olaslklar

Soket balantlarnda balant kt ya da yok olabilir.
Gaz pedal konum sensr bileeni olumlu kontrol sonucuna ramen
arzal olabilir.
ECU arzal olabilir.
36
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Gaz pedal konum sensrn kontrol ederek deitiriniz.
lem Basamaklar
neriler

Parametreleri yorumlayarak gaz pedal
Sistem kontrol blmnden gaz pedal
konum sensrnn arzal olduunu
konum sensrn seiniz.
tespit ediniz.
lk nce gaz pedal konum sensrnn
okuyunuz.
Gaz
pedal
deitiriniz.
konum

yapnz.
Sensrn sinyal gerilimi kontroln
yapnz.

sensrn
tespit edilirse gaz pedal konum

kontrol ediniz.
alyor demektir.
37
KONTROL LSTES
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
2.
Parametreleri yorumlayarak gaz pedal konum sensrnn arzal

3.
Gaz pedal konum sensrn deitirdiniz mi?
4.
1.
Evet Hayr
DEERLENDRME
38
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1.
Enjektrlerin yakt pskrtme miktarnn, dolaysyla da motor torkunun

belirlenebilmesi iin gaz pedalnn konumunu ECUya bildiren sensr hangisidir?
A. Emme havas scaklk sensr
B. Hava debimetresi
D. Gaz pedal konum sensr
2.
Gaz pedal konum sensr gerilim beslemesi ka Vtur?

A. 11,0.13,5 V
B. 4.8.5,2 V
C. 5,2.7.4 V
D. 9,4.11,4 V
3.
Gaz pedal konum sensr sinyal gerilimi kontrolnde gaz pedalna tahdide kadar
baslm durumda iken gerilim ka V olmaldr?
A. 0,4.1,4 V
B. 1,4.1,8 V
C. 3,1.4,6 V
D. 4,6..4,8 V
4.
Elektronik gaz vericisi olarak da adlandrlan gaz pedal konum

sensrleri,.. ve .. olarak iki ayr tiptedir.
5.
Gaz pedal konum sensr iki adet .. modlasyonlu

voltaj sinyalini elektronik kontrol nitesine gnderir.
DEERLENDRME
39
RENME FAALYET5
RENME FAALYET5
AMA
Gaz kelebei konum sensrn kontrol edebilecek ve deitirebileceksiniz.
ARATIRMA
Yakn evrenizde bulunan bir servise giderek gaz kelebei konum sensrnn
5. GAZ KELEBE KONUM SENSR

5.1. Grevi
Gaz kelebei konum sensrnn grevi, kelebek konumunu k sinyali ile ECUya
iletmektir.
ekil 5.1: Gaz kelebei konum sensrnn motor zerindeki yeri
5.2 Yapsal zellikleri ve almas
Yapsal zellii
Gaz kelebei konum sensr kelebee balanm bir potansiyometreden oluur.

Potansiyometrenin k sinyali ECUya kelebein konumunu iletir. Bu sayede ECU
kelebein kapal, tamamen ak veya ksmen ak olduunu anlar. Kelebek kapal ise ECU
40
rlanti hzn regle eder veya hz 1200-1500 dev/dkdan yksekse ECU hi yakt enjekte
edilmediinden emin olur (yavalama). Kelebek tamamen aksa (tam yk) ECU karm
zenginletirir ve muhtemel ateleme zamann ayarlar. Gaz kelebei konum sensrnde tek
veya ift potansiyometre kullanlr. Her iki potansiyometrede ayn ekilde alr ancak ift
potansiyometrenin iki k sinyali vardr.
almas
Gaz kelebeinin konumu deitiinde sinyal kablosundaki voltaj deiir ve ECU,

kelebeinin konumunu deiime bal olarak alglar.
ekil 5.2: Gaz kelebei konum sensr sinyal ular
ekil 5.3: Gaz kelebei konum sensr
5.3.Kontrolleri
P0120
P0122
P0123

Gaz kelebei/pedal pozisyonu verici
Gaz kelebei/pedal pozisyonu verici giri sinyali dk
Gaz kelebei/pedal pozisyon verici giri sinyali yksek
yaplmas gerekir.
Elektrik tesisat balants: Aadaki ekilde, kutulardaki saylar ECU

ularn gstermektedir.
41
Gaz Kelebek Pozisyonu lm Aral

Motor alma scaklnda ve relantide gaz
pedal beklemede
Motor alma scaklnda ve relantide gaz
pedal tahdide

0100
1022
6496
Tablo 5.1: Gaz kelebek pozisyonu deerleri
Uyar: Gaz kelebei pozisyonu gerek deeri bileenin alma oran hakknda bilgi
verir.
Diren kontrol
ekil 5.5: Gaz kelebei konum sensr diren kontrol

Gaz kelebei konum sensrnn soket balants sklm olmaldr.
Kablo demeti tarafnda C terminalinden (+) A terminaline (-) doru
lm yaplr (ekil 5.5).
23 Cde diren 0.1200 Ohm olmaldr.
42

Gaz kelebei konum sensr bileeninin soket balants sklm
olmaldr.
Kablo demeti tarafnda C terminalinden (+) A terminaline (-) doru
lm yaplr (ekil 5.6).
ekil 5.6: Gaz kelebei konum sensr gerilim beslemesi kontrol

llen deer 4,55,5 V arasnda olmaldr.
ekil 5.7: Gaz kelebei konum sensr terminalleri

Gaz kelebei konum sensr bileeni soket balants taklm olmaldr.
Uygun adaptr kablosu gaz kelebei konum sensr soket balants
arasna balanr.
6 numaral terminalden asiye doru lm yaplr.
Vites konumu P/N olmaldr.
43
Motor alma scaklnda ve relantide;

o
Gaz pedal bileenine baslmam
o
Gaz pedal bileeni tahdide kadar baslm
0,51,1 V
3,24,8 V
Dier arza olaslklar

Gaz kelebei konum sensr bileeni olumlu kontrol sonucuna ramen
arzal olabilir.
ECU arzal olabilir.
44
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Gaz kelebei konum sensrn kontrol ederek deitiriniz.
lem Basamaklar
neriler

Parametreleri
yorumlayarak
gaz
Sistem kontrol blmnden gaz
kelebei konum sensrnn arzal
kelebei konum sensrn seiniz.
lk nce gaz kelebei konum sensrnn
okuyunuz.
Gaz
kelebei
deitiriniz.
konum

yapnz.
yapnz.

sensrn
tespit edilirse gaz kelebei konum

kontrol ediniz.
alyor demektir.
45
KONTROL LSTES
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
1.
2.
3.
4.
Evet Hayr
Parametreleri yorumlayarak gaz kelebei konum sensrnn arzal

Gaz kelebei konum sensrn deitirdiniz mi?
DEERLENDRME
46
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1.
Gaz kelebei konumunu k sinyali ile ECUya iletmek hangi sensrn grevidir?
A. Hava debimetresi
C. Gaz pedal konum sensr
D. Gaz kelebei konum sensr
2.
Gaz kelebei konum sensr gerilim beslemesi gerilimi ka V tur?

A.
B.
C.
D.
11,0.13,5 V
4.8.5,2 V
5,2.7.4 V
9,4.11,4 V
3.
Gaz pedal bileeni tahdide kadar baslm durumda iken sinyal gerilimi ka Vtur?
A. 0,4.1,4 V
B. 1,4.1,8 V
C. 3,2.4,8 V
D. 4,6..4,8 V
4.
Aadaki ekilde gaz kelebei konum sensrnn hangi kontrol gsterilmektedir?
A.
B.
C.
D.
5.
Diren kontrol
Sinyal kontrol
Devre kontrol
Aadaki ekilde gaz kelebei konum sensrnn hangi kontrol gsterilmektedir?
A.
B.
C.
D.
Diren kontrol
Sinyal kontrol
Devre kontrol
47
DEERLENDRME
48
RENME FAALYET6
RENME FAALYET6
AMA
Oksijen (Lamda) sensrn kontrol edebilecek ve deitirebileceksiniz.
ARATIRMA
Yakn evrenizde bulunan bir servise giderek gaz kelebei konum sensrnn
6. OKSJEN (LAMDA) SENSR

6.1.Grevi
Oksijen (Lamda) sensrnn grevi; yanma ileminden sonra silindirlerden atlan
egzoz gazlar iersindeki oksijen miktarn lerek ECUya karmn zengin veya fakir
olduunu bildirmektir.
ekil 6.1: Oksijen (Lamda) sensr

Oksijen sensr (lamda sondas) katalitik konvertrden nce egzoz manifolduna
mmkn olduu kadar yakn bir yere monte edilmitir. Bu sensr egzoz gazndaki artk
oksijen orann ler. Bu oran motora yanma iin gnderilen yakt-hava karm oranna ait
l olarak oksijen paynn olumasn mmkn klar. Sensrn bu oksijen miktarna bal
olarak gnderdii sinyale gre ECU karmn zengin veya fakir olduuna karar verir.
Bylece enjektrlerin ak kalma srelerini ayarlar. Karm orannn kontrol her saniye
yaplr ve egzoz gazlarnn yanm olarak atlmasn ve katalizatre gelen gazlarn iinde
yanmam gaz orannn en dk seviyede olmasn salar. Sensrn ierisinde bulunan
zirkonyum dioksit (ZrO2 seramik madde) ok ince mikro delikli, platinyum tabakasyla
49
kapldr. D ksm egzoz gazna maruz olan sensrn i ksm atmosfere doru
havalandrlm olup bilgisayara bir kablo ile baldr. Bu farkl ortamlarda bulunan (egzoz
gaz elektrotu ve d hava elektrodu) elektrotlar gerilim retirler. Sadece kurunsuz benzinle
kullanlabilen sensr aslnda galvanik bir pildir. EURO 3 emisyon standardna sahip
aralarda katalitik konvertr veriminin kontrol amacyla konvertr kna ikinci bir
oksijen sensr konulmutur.
1.
2.
3.
4.
5.
Seramik sensr malzemesi

Koruyucu boru
Kee
Sensr muhafazas
zalasyon manonu
6.
7.
8.
9.
Is rezistans
Balant teli
Koruyucu manonu
Balant telleri
ekil 6.2: Oksijen (lamda) sensrnn yaps
Oksijen sensr stokiyometrik (stochiometrik) noktay kesin bir dorulukla lebilir.
ekil 6.3: Oksijen sensr sinyal ak
50
Lamda ()
Lamda ()
Lamda ()
=1 uygun karm
>1 fakir kar
<1 zengin karm
Sensr 600-800 Cde alarak kullanlabilir, sinyali bu alma scaklnda

retebilir. alma scaklna hzl bir ekilde ulaabilmesi iin sensre bir stc entegre
edilmitir.
ekil 6.4: Oksijen (lamda) sensrnn motor zerindeki yeri
Motorda biri katalitik konvertrn nnde biri knda olmak zere iki adet oksijen
sensr bulunmaktadr. kinci oksijen sensr, katalizrn test edilmesi ve 1. oksijen sensr
sinyallerinin ince ayarlar iin kullanlmaktadr. Baka bir deyile ikinci oksijen sensr,
katalizr ncesindeki sondalarn yalanma ve kirlenme nedeniyle verdikleri yantlardaki
hatalar dzeltir ve katalitik konvertrn dntrme verimini test eder.
6.3.Kontrolleri
P2237
P2238
P2239
P2251
P2252
P2253

Motor kontrol nitesi deer devresi lamda sonda,1.sra kesinti
Motor kontrol nitesi deer devresi lamda sonda,1.sra sinyal ok dk
Motor kontrol nitesi deer devresi lamda sonda.1.sra sinyal ok yksek
Lamda sondas asi balants kesinti
Lamda sondas asi balants sinyal ok dk
Lamda sondas asi balants sinyal ok yksek
yaplmas gerekir.
51
Lamda Sonda Gerilimi lm Aral

0,00.7,9 V
Motor alma scaklnda 23 sn 2500 d/d 3,00.3,50 V
altr sonra relanti
Tablo 6.1: Lamda sonda gerilimi lm deerleri
Gerilimin kontrol edilmesi

Oksijen sensr bileeninin soket balants takl olmaldr.
Kablo demeti tarafnda C terminalden (+) motor asisine doru lm
yaplmaldr (ekil 6.5).
llen deer 914 V arasnda olmaldr.
Devreye sokma geriliminin kontrol

Oksijen sensr bileeninin soket balants takl olmaldr.
Kablo demeti tarafndan C terminalinden (+) D terminaline doru lm
yaplr.
ekil 6.5: Oksijen sensr soket terminalleri
Kontak ak olmas itibar ile deer 400.500 mV olmaldr.
Dier arza olaslklar

Oksijen sensr bileeni olumlu kontrol sonucuna ramen arzal olabilir.
ECU arzal olabilir.
52
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Oksijen (lamda) sensrn kontrol ederek deitiriniz.
lem Basamaklar
neriler

Parametreleri yorumlayarak oksijen
Sistem kontrol blmnden oksijen
(Lamda) sensrnn arzal olduunu
(lamda) sensrn seiniz.
tespit ediniz.
lk nce oksijen (lamda) sensrnn
okuyunuz.
Oksijen (Lamda) sensrn deitiriniz.

Sensrn devreye sokma gerilimi
kontroln yapnz.
Okunan gerilim, devreye sokma gerilimi
deerleri olmas gereken snrlar
iersinde deilse; hatlarda kopukluk,
ksa devre olduu tespit edilirse oksijen
(lamda) sensrn yenisi ile deitiriniz.

kontrol etmek
alyor demektir.
53
KONTROL LSTES
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
2.
Parametreleri yorumlayarak oksijen (lamda) sensrnn arzal

3.
Oksijen (Lamda) sensrn deitirdiniz mi?
4.
1.
Evet Hayr
DEERLENDRME
54
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1.
Yanma ileminden sonra silindirlerden atlan egzoz gazlar iersindeki oksijen

miktarn lerek ECUya karmn zengin veya fakir olduunu bildirmek
hangi sensrn grevidir?
A.
B.
C.
D.
2.
Oksijen (lamda) sensr gerilim kontrolnde llen deer ka V olmaldr?

A.
B.
C.
D.
3.
Hava debimetresi
Oksijen (lamda) sensr
Kam mili konum sensr
Mutlak basn sensr
9.14 V
6.8 V
8.10 V
10.11 V
Oksijen (lamda) sensr devreye sokma gerilimi ka mV olmaldr?

A. 200.300 mV
B. 100.200 mV
C. 400.500 mV
D. 300.500 mV
Aadaki cmlelerin sonunda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen
bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
4.
( ) Lamda
>1 uygun karm
5.
( ) Lamda
<1 zengin karm
6.
( ) Oksijen (lamda) sensr 200-300 Cde alarak kullanlabilir.
DEERLENDRME
55
RENME FAALYET7
RENME FAALYET7
AMA
Motor soutma suyu scaklk sensrn kontrol ederek deitirebileceksiniz.
ARATIRMA
Yakn evrenizde bulunan bir servise giderek motor soutma suyu scaklk
sensrnn grevi, yapsal zellikleri ve almas hakknda bilgi toplayarak
snfta arkadalarnzla paylanz.
7. MOTOR SOUTMA SUYU SICAKLIK

SENSR
7.1. Grevi
Motor soutma suyu scaklk sensrnn grevi, soutma suyu scakln lerek yakt
beslemesini motorun alma koullarna gre ayarlayabilmesi iin ECUya sinyal voltaj ile
iletmektir.
ekil 7.1: Motor soutma suyu scaklk sensr

ekil 7.2de ematik resmi sunulan soutma suyu scaklk sensrnn yapsnda NTC
(Negatif Scaklk Katsays) termistr (sl diren) bulunmaktadr. Bu sensr sz konusu
termistr vastasyla soutma suyu scakln tespit eder. Termistrler, bir ilem
deikeninin yarm veya bir dereceye kadar olan scaklk aralndaki kontrolne olanak
56
tanr. Sensrn yapsndaki termistr, soutma suyu scakl ile ters orantl diren retir.
Dk scaklklarda yksek diren deeri, ykselen scaklkla da azalan diren deeri ve
bununla orantl sinyal voltaj ECUya iletilir. ECU ise bu direnci izleyerek silindirlerdeki
karm doru oranda zenginletirmek amacyla motorun ssn hesaplamaktadr. Dk
scaklk artlarnda yaktn buharlamasnn zor olmas nedeniyle daha zengin bir karma
ihtiya duyulmaktadr. Bu nedenden dolay, soutma suyu scakl dk iken termistrn
direnci artar ve yksek voltajl bir sinyal ECUya gnderilir.
ECU bu sinyali esas alarak souk motorun almasn iyiletirebilmek iin yakt
enjeksiyon hacmini artrr. Soutma suyu scakl yksek olduu zaman dk voltajl bir
sinyal ECUya gnderilerek yakt enjeksiyon hacmi azaltlr. Soutma maddesi scaklnn
motor iletme scakl st kritik deerine ulamas durumunda, sensr tarafndan iletilen
sinyale mteakip ECU fan devresini kumanda eder.
ekil 7.2: Motor soutma suyu scaklk sensrnn yaps
7.3.Kontrolleri
P0115
P0117
P0118

Soutucu suyu-scaklk sensr
Soutucu suyu-scaklk sensr sinyal ok dk
Soutucu suyu-scaklk sensr sinyal ok yksek
yaplmas gerekir.
57
Elektrik tesisat balants: Aadaki ekilde, kutulardaki saylar ECU

ularn gstermektedir.
Soutucu Su Scakl lm Aral

Motor alma scaklnda ve relantide

-40,0.140,0 C
80,0....105,0 C
Tablo 7.1: Soutucu su scakl deerleri
UYARI: Kesilme annda -40 C, ksa devre srasnda ise 104 C gsterilir.

Soutma svs scaklk sensrnn soket balants sklm olmaldr.
(-) doru lm yaplr.
ekil 7.4: Motor soutma suyu scaklk sensr gerilim beslemesi kontrol
Kontak ak itibar ile deer 4,5 .5,5 V olmaldr.
Direnlerin kontrol
58

(-) doru lm yaplr.
ekil 7.5: Motor soutma suyu scaklk sensr diren kontrol

Kablo demeti tarafnda 2 numaral terminalden asiye doru lm
yaplr.
Kontak ak olmas itibar ile deerler aada verilmitir.
20 C de diren/gerilim 13,0.16,0 kohm
4,0..4,6 V
0 Cde diren/gerilim
5,0.6,0 kohm
3,2.3,6 V
20 Cde diren/gerilim
2,0.3,0 kohm
2,2.2,4 V
60 C de diren/gerilim 500.700 Ohm
0,6.1,1 V
80 Cde diren/gerilim 200.400 Ohm
0,3.0,7 V
Ara deerler iin aadaki tablodan tanmlama izgilerine baknz.

A = Diren karakteristik erisi
B = Gerilim karakteristik erisi
59
ekil 7.6: Scakla bal diren deiim
Dier arza olaslklar

Soutma suyu scaklk sensr bileeni olumlu kontrol sonucuna ramen
arzal olabilir.
ECU arzal olabilir.
60
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Motor soutma suyu scaklk sensrn kontrol ederek deitiriniz.
lem Basamaklar
neriler

Parametreleri
yorumlayarak
motor Sistem kontrol blmnden soutma
soutma suyu scaklk sensrnn
suyu scaklk sensrn seiniz.
arzal olduunu tespit ediniz.
lk nce soutma suyu scaklk
sensrnn
fonksiyon
tanmn
okuyunuz.
okuyunuz.
Sensrn
gerilim
beslemesinin
kontroln yapnz.
yapnz.
Okunan gerilim, diren, sinyal gerilimi

Motor soutma suyu scaklk sensrn
deitiriniz.
ksa devre olduu tespit edilirse soutma
suyu scaklk
sensr yenisi ile
deitiriniz.
kontrol ediniz.
alyor demektir.
61
KONTROL LSTES
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
Evet
1. Parametreleri yorumlayarak motor soutma suyu scaklk
sensrnn arzal olduunu tespit ettiniz mi?
Hayr

3. Motor soutma suyu scaklk sensrn deitirdiniz mi?
DEERLENDRME
62
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1.
Soutma suyu scakln lerek yakt beslemesini motorun alma koullarna gre
ayarlayabilmesi iin ECUya sinyal voltaj ile iletmek hangi sensrn grevidir?
A. Vuruntu sensr
B. Kam mili konum sensr
D. Soutma suyu scaklk sensr
2.
Soutma suyu scaklk sensr gerilim beslemesi gerilimi ka Vtur?

A. 11,0.13,5 V
B. 4.5.5,5 V
C. 5,2.7.4 V
D. 9,4.11,4 V
3.
Aadaki ekil soutma suyu scaklk sensrnn hangi kontroln gstermektedir?
A.
B.
C.
D.
4.
Sinyal Kontrol
Gerilim kontrol
Devre kontrol
Diren kontrol
Aadaki ekil soutma suyu scaklk sensrnn hangi kontroln gstermektedir?
A.
B.
C.
D.
Sinyal Kontrol
Gerilim kontrol
Devre kontrol
Diren kontrol
63

5.
( ) Soutma suyu scaklk sensrnn yapsnda termistr (sl diren) bulunmaktadr.
6.
( ) Sensrn yapsndaki termistr, soutma suyu scakl ile doru orantl diren
retir.
DEERLENDRME
64
RENME FAALYET8
RENME FAALYET8
AMA
Yakt scaklk sensrn kontrol ederek deitirebileceksiniz.
ARATIRMA
Yakn evrenizde bulunan bir servise giderek yakt scaklk sensrnn grevi,
paylanz.
8. YAKIT SICAKLIK SENSR

8.1.Grevi
Yakt scaklk sensrnn grevi, motor scakken altrld zaman ECUya
topraklama sinyali gndermektir. Bu sinyalle ve dier sensrlerden (rnein; krank mili
konum sensr, soutma suyu scaklk sensr) gelen sinyallerle birlikte ECU, yakt
enjektrlerinin ak kalma zamann belirler ve dolaysyla motorun scakken alma
zelliklerini uygun duruma getirir. Yakt galerisi ile basn reglatr arasna konulmutur.
Bu sensr, scak bir motor altrld zaman yakt galerisinin scakl standart seviyesinin
zerine karsa bnyesinde mevcut olan bimetal bir disk sayesinde devreyi amaktadr.
ekil 8.1: Yakt scaklk sensr
65

Dizel motorlarnda, silindirlerdeki yanma ilemi sktrlan havann basnc ve
scakl ile dorudan bantldr. Ancak dier taraftan yakt scaklk sensr galerideki
yaktla dorudan temas kurmadan yakt scakl galerisindeki bir ara plakayla yakt
scakln belirler. Motor scakken altrld zaman scaklk sensr elektronik kontrol
nitesine bir topraklama sinyali gnderir. Bu sinyalle ve dier sensrlerden (krank mili
konum sensr, soutma suyu scaklk sensr) gelen sinyallerle birlikte elektronik kontrol
nitesi ECU, yakt enjektrlerinin al zamann belirler ve dolaysyla motorun scakken
altrma karakteristiklerini optimize eder.
8.3. Kontrolleri
P0180
P0182
P0183
PO184
Yakt scakl sensr A doru deil

Yakt scakl sensr A sinyal ok kk
Yakt scakl sensr A sinyal ok kk
Yakt scakl sensr A ateleme bozukluu sinyali
yaplmas gerekir.
Yakt Scakl lm Aral
Olmas Gereken Deerler

30.50 C
Tablo 8.1: Yakt scakl deerleri
UYARI: Kesilme veya art balants durumunda -50 C gsterilir.
ekil 8.2: Yakt scaklk sensr gerilim beslemesi kontrol
Yakt scaklk sensr bileeninin soket balants ekilmi olmaldr.

Kablo demeti tarafndan 1 numaral terminalden 2 numaral terminale
doru lm yaplr.
66
Kontak ak olmas itibar ile deer 4,8.5,2 V olmaldr.
asi
Scaklk sinyali
1.
2.
ekil 8.3: Yakt scaklk sensr terminalleri
Direnlerin kontrol

lm yaplr.
llen deerler aadaki gibi olmaldr.
ekil 8.4: Yakt scaklk sensr diren kontrol
o
o
20 C durumunda nominal deer

50 C durumunda nominal deer
olmaldr.
1800.2000 Ohm
1200.1420
Ohm
Dier arza olaslklar

Yakt scaklk sensr bileeni olumlu kontrol sonucuna ramen arzal
olabilir.
ECU arzal olabilir.
67
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Yakt scaklk sensrn kontrol ederek deitiriniz.
lem Basamaklar
neriler

Parametreleri
yorumlayarak
yakt
Sistem kontrol blmnden yakt
scaklk sensr arzal olduunu tespit
scaklk sensrn seiniz.
ediniz.
lk nce yakt scaklk sensrnn
okuyunuz.
Sensrn
gerilim
beslemesinin
kontroln yapnz.
Yakt scaklk sensrn deitiriniz.

tespit edilirse yakt scaklk sensrn

kontrol ediniz.
alyor demektir.
68
KONTROL LSTES
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
Evet Hayr
1. Parametreleri yorumlayarak yakt scaklk sensrnn arzal olduunu

tespit ettiniz mi?
3. Yakt scaklk sensrn deitirdiniz mi?
DEERLENDRME
69
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1.
Motor scakken altrld zaman ECUya topraklama sinyali gndermek hangi

sensrn grevidir?
A. Soutma suyu scaklk sensr
B. Yakt scaklk sensr
C. Kam mili konum sensr
D. Emme havas scaklk sensr
2.
Yakt scaklk sensr gerilim beslemesi ka Vtur?

A. 11,0.13,5 V
B. 6,4..9,4 V
C. 5,2.7.4 V
D. 4,8.5,2 V

3.
( ) Dizel motorlarnda silindirlerdeki yanma ilemi sktrlan havann basnc ve

scakl ile dorudan bantldr.
4.
(
) Yakt scaklk sensr motor scakken altrld zaman scaklk sensr
elektronik kontrol nitesine bir topraklama sinyali gnderir.
5.
(
) Yakt scaklk sensrnden gelen sinyalle ECU, yakt enjektrlerinin al
zamann belirler ve dolaysyla motorun scakken altrma karakteristiklerini
maksimize eder.
DEERLENDRME
70
RENME FAALYET9
RENME FAALYET9
AMA
Egzoz geri basn bildirim sensrn kontrol ederek deitirebileceksiniz.
ARATIRMA
Yakn evrenizde bulunan bir servise giderek egzoz geri basn bildirim
sensrnn grevi, yapsal zellikleri ve almas hakknda bilgi toplayarak
snfta arkadalarnzla paylanz.
9. EGZOZ GER BASIN BLDRM

SENSR
9.1.Grevi
Egzoz geri basn bildirim sensrnn grevi, partikl filtresi bileeninden nceki ve
sonraki egzoz gaz basncn saptayarak basn farkn belirlemektir.
ekil 9.1: Egzoz geri basn bildirim sensr

Bu sensr blme duvarnn yannda emme manifoldu ak kontrol elektrik motorunun
tam arkasnda yer alr. Egzoz gazndaki basnc len sensr egzoz gaz basncna gre sinyal
reterek ECUya bildirir. ECU ald sinyalle enjektrleri kontrol eder. Ayn zamanda ECU
ald bu sinyal sayesinde partikl filtresinde biriken kurum ve kl miktarn hesaplar.
71
ekil 9.2: Egzoz geri basn bildirim sensrnn motor zerindeki yeri
9.3.Kontrolleri
P2002
P242F
P2452
P2453
P2454
P2455
P2456
Partikl filtresi basn fark ok dk

Partikl filtresi basn fark ok yksek
Partikl filtresi basn fark anlamsz
Partikl filtresi motor kapal, basn fark anlamsz
Egzoz gaz fark basnc sezicisi gerilim ok dk
Egzoz gaz fark basnc sezicisi gerilim ok yksek
Egzoz gaz fark basnc sezicisi ateleme bozukluu sinyali
yaplmas gerekir.
Egzoz Gaz Diferansiyel Basn lm Aral
Motor devri 3000 1/min devirde

0.100 kPa
0.1 kPa
2.10 kPa
Tablo 9.1: Egzoz gaz diferansiyel basn deerleri
NOT: Bu deerler partikl filtresinden nceki ve sonraki gncel basn fark hakknda
bilgi verir.
UYARI: Gsterilen deer ne kadar yksek ise partikl filtresinin yk durumu o denli
yksektir.
Egzoz geri basn bildirim sensr bileeninin soket balants ekilmi

olmaldr.
72
Kablo demeti tarafndan 3 numaral terminalden (+) 2 numaral terminale

(-) doru lm yaplr.
ekil 9.3: Egzoz geri basn bildirim sensrnn terminalleri
Kontak ak itibar ile deer 4,8.5,2 V olmaldr.
Egzoz geri basn bildirim sensrn soket balants takl olmaldr.

1 (sinyal) numaral terminalden asiye doru lm yaplr.
Partikl filitresinin nndeki hortum karlr.
Bir basn /vakum el pompasn egzoz geri basn bildirim sensrne
giden hortuma balanr.
Kontak ak itibar ile deerler aadaki gibi olmaldr.
o
Egzoz geri basn bildirim sensrne 0 kPa yksek basn
uygulayn
o
0,3.0,7 V
o
uygulayn
o
2,5.2,9 V
o
uygulayn
o
4,6.5,0 V
UYARI: 100 kPa = 1 bar
Dier arza olaslklar
Hatlarda kopukluk, artya ya da asiye doru ksa devre

Soket balantlarnda balant yok ya da balant kt
Egzoz geri basn bildirim sensr bileeni olumlu kontrol sonucuna
ramen arzal
Motor kontrol nitesi bileeni arzal
73
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Egzoz geri basn bildirim sensrn kontrol ederek deitiriniz.
lem Basamaklar
neriler

Parametreleri yorumlayarak egzoz geri Sistem kontrol blmnden egzoz geri
basn bildirim sensrnn arzal
basn bildirim sensrn seiniz.
lk nce egzoz geri basn bildirim
sensrnn
fonksiyon
tanmn
okuyunuz.
okuyunuz.
Sensrn
gerilim
beslemesinin
kontroln yapnz.
yapnz.
Egzoz geri basn bildirim sensrn
deitiriniz.
tespit edilirse egzoz geri basn bildirim
kontrol ediniz.
alyor demektir.
74
KONTROL LSTES
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
Evet
Hayr
1. Parametreleri yorumlayarak egzoz geri basn bildirim sensrnn

3. Egzoz geri basn bildirim sensrn deitirdiniz mi?
DEERLENDRME
75
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1.
Egzoz gaz basncn saptayarak basn farkn belirlemek hangi sensrn grevidir?
A. Yakt scaklk sensr
B. Soutma suyu scaklk sensr
C. Egzoz geri basn bildirim sensr
D. Vuruntu sensr
2.
Egzoz geri basn bildirim sensr gerilim beslemesi gerilimi ka Vtur?

A. 11,0.13,5 V
B. 6,4..9,4 V
C. 5,2.7.4 V
D. 4,8.5,2 V

3.
( ) ECU egzoz geri basn bildirim sensrnden ald sinyal sayesinde partikl
filtresinde biriken kurum ve kl miktarn hesaplar.
4.
( ) Egzoz gaz diferansiyel basn maksimum gsterge aral 0.10 kPa dr.
5.
( ) Egzoz geri basn bildirim sensr sinyal gerilimi lmnde soket balants
takl olmaldr.
DEERLENDRME
76
RENME FAALYET10
RENME FAALYET10
AMA
Kick-down sensrn kontrol ederek deitirebileceksiniz.
ARATIRMA
Yakn evrenizde bulunan bir servise giderek kick-down sensrnn grevi,

paylanz.
10.KCK-DOWN SENSR
10.1.Grevi
Kick-down sensrnn grevi; ani hzlanmalarda ECUya sinyal gndererek g
zenginletirilmesi salar.
ekil 10.1: Kick-down sensr

Bu sensr bir anahtar grevi grmektedir. Gaz pedalnn hemen altndaki taban
demesinin stne yerletirilmitir. Gaz pedalna, diren noktasndan ileri sonuna kadar
basldnda, kick- down sensr devreye girer ve motor ECUsuna bir sinyal gnderir.
Otomatik anzman motor devir saysndan bamsz olarak vites kademesini mmkn
olan en dk vitese geirir. Bu ekilde ara daha seri biimde hzlanr. Bu zellii sadece
sollama yaparken veya ani hzlanma gerektii zaman kullanlr. nk bu fonksiyon yakt
tketimini artrmaktadr.
77
10.3.Kontrolleri

Kick-Down Anahtar Devre
Kick-Down Ak Baarsz Anahtar
Kick-Down Ksa Baarsz Anahtar
P1835
P1836
P1837
yaplmas gerekir.
Gerilim kontrol

ekil 10.2:Gerilim kontrol
Dier arza olaslklar

Kick-down sensr bileeni olumlu kontrol sonucuna ramen arzal
78
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Kick-down sensrn kontrol ederek deitiriniz.
lem Basamaklar
neriler

Parametreleri yorumlayarak kick-down
Sistem kontrol blmnden kick-down
sensrnn arzal olduunu tespit
sensrn seiniz.
ediniz.
lk
nce
kick-down
sensrnn
okuyunuz.
Kick-down sensrn deitiriniz.
Okunan gerilim olmas gereken snrlar

iersinde deilse;
tespit edilirse kick-down sensrn

kontrol ediniz.
alyor demektir.
79
KONTROL LSTES
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
1.
2.
3.
4.
Evet Hayr
Parametreleri yorumlayarak kick-down sensrnn arzal olduunu

tespit ettiniz mi?
Kick-down sensrn deitirdiniz mi?
DEERLENDRME
80
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1.
Ani hzlanmalarda ECUya sinyal gndererek g zenginletirilmesini salamak hangi

sensrn grevidir?
C. Kick-down sensr
D. Vuruntu sensr
2.
Egzoz geri basn bildirim sensr gerilim beslemesi ka Vtur?

A. 11,0.13,5 V
B. 6,4..9,4 V
C. 5,2.7.4 V
D. 4,8.5,2 V

3.
Kick-down sensr, sensr bir anahtar grevi grmektedir. ( )
4.
Kick-down sensr otomatik anzman motor devir saysna baml olarak vites
kademesini mmkn olan en dk vitese geirir. ( )
5.
Gaz pedalna, diren noktasndan ileri sonuna kadar basldnda, kick- down sensr
devreye girer ve motor ECUsuna bir sinyal gnderir.( )
DEERLENDRME
81
RENME FAALYET11
RENME FAALYET11
AMA
Turbo arj ve basn sensrn kontrol ederek deitirebileceksiniz.
ARATIRMA
Yakn evrenizde bulunan bir servise giderek turbo arj ve basn sensrnn
11.TURBOARJ VE BASIN SENSR

11.1.Grevi
Turboarj ve basn sensrnn grevi; turboarj basncn yani emme manifoldu
basncn tespit ederek ECUya bildirmektir. Eer turboarj basnc anormal bir ekilde
ykselirse motor ECUsu motoru korumak iin yakt gndermeyi keser.
ekil 11.1: Turboarj ve basn sensr
82

Motorun emdii havann emme manifoldundaki basnc, gerilimle doru orantl
olarak elektrik geriliminde deiimler meydana getirir.
Sensrn iinde basnca gre direnci deien bir eleman (load- cell) bulunmaktadr.
Bu diren sabit hava kab zerine yerletirilmitir. Emme manifoldu ierisindeki vakum
deitike direncin deeri deiir, bu diren deiimine gre ECU, manifold vakumunu
alglar. Ayrca kontak ilk ald anda emme manifoldundaki basn, atmosfer basncna eit
olduu iin bu andaki basn bilgisi, ECU tarafndan hafzaya referans bilgi olarak alnr.
Motor alt zaman bu bilgiye gre alma dzenlenir.
11.3.Kontrolleri

Emi borusu basnc makul deil
Emi borusu basnc olmas gereken alan dnda
Turbo doldurucu basn verici A doru deil
Turbo doldurucu basn verici A ateleme bozukluu sinyali
Turbo doldurucu basn verici A sinyal ok kk
Turbo doldurucu basn verici A sinyal ok kk
P0069
P0106
P0235
P0236
P0237
P0238
yaplmas gerekir.
Emi Borusu Basnc lm Aral

900.1100 mbar
Tablo 11.1: Emi borusu basnc deerleri
UYARI: Olmas gereken deerler turboarj ve basn sensr tarafndan

belirlenmektedir.
Kesilme veya art balants durumunda 2490 hPa deeri gsterilir.
Turboarj ve basn sensr bileeninin soket balants ekilir.

Kablo demeti tarafndan 1 numaral terminalden (+) 2 numaral terminale
(-) doru lm yaplr.
83
Eleman
Besleme gerilimi
Terminal says
Turbo arj ve Basn

Sensr
5V
Balant aya
1.asi
2.Besleme
3.Sinyal
ekil 11.2:Sensr ayak pinleri
ekil 11.3: Turboarj ve basn sensr soket balants ve terminalleri
Uygun adaptr kablosunu turboarj ve basn sensrnn soket balants

arasna balanr.
3 numaral terminalden asiye doru lm yaplr.
Dier arza olaslklar

Turbo arj ve basn sensr bileeni olumlu kontrol sonucuna ramen
arzal
84
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Turbo arj ve basn sensrn kontrol ederek deitiriniz.
lem Basamaklar
neriler

Parametreleri yorumlayarak turbo arj
Sistem kontrol blmnden turbo arj
ve basn sensrnn arzal olduunu
ve basn sensrn seiniz.
tespit ediniz.
lk nce turbo arj ve basn sensrnn
okuyunuz.
Sensrn
gerilim
beslemesinin
kontroln yapnz.
yapnz.
Turboarj sensrn deitiriniz.
tespit edilirse turbo arj ve basn
kontrol ediniz.
alyor demektir.
85
KONTROL LSTES
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
1.
Parametreleri yorumlayarak turbo arj ve basn sensrnn

2.
3.
Turbo arj sensrn deitirdiniz mi?
4.
Evet
Hayr
DEERLENDRME
86
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1.
Turboarj basncn saptayarak ECUya bildirmek hangi sensrn grevidir?

C. Egzoz geri basn bildirim sensr
D. Turboarj ve basn sensr
2.
Turboarj ve basn sensr gerilim beslemesi ka Vtur?

A. 11,0.13,5 V
B. 4,8..5,2 V
C. 5,2.7.4 V
D. 3,2.3,8 V

3.
( ) Turboarj basnc anormal bir ekilde ykselirse ECU motoru korumak iin yakt
gndermeyi keser.
4.
( ) Sinyal gerilimi kontrolnde llen deer 9,6.11,6 V olmaldr.
5.
( ) Turbo arj ve basn sensr olumlu kontrol sonucuna ramen arzal olabilir.
DEERLENDRME
87
RENME FAALYET12
RENME FAALYET12
AMA
Darbe sensrn kontrol ederek deitirebileceksiniz.
ARATIRMA
Yakn evrenizde bulunan bir servise giderek darbe sensrnn grevi, yapsal
zellikleri ve almas hakknda bilgi toplayarak snfta arkadalarnzla
paylanz.
12. DARBE SENSR

12.1.Grevi
Darbe sensrnn grevi; kaza durumunda yakt besleme pompasn devre d
brakarak, yakt enjeksiyon sisteminden dar szacak yakt sebebi ile yangn kmas
ihtimalini azaltr.
ekil 12.1: Darbe sensr
12.2.Yapsal zellikleri ve almas

Darbe sensr, ara zerinde darbe etkisini en iyi alglayabilecei bir yerde bulunur.
Aralara gre yerletirme yerleri deiiklik gsterebilir. Darbe sensr, konik bir yuvaya
oturtulmu elik bir bilye ve bu bilyeyi yerinde tutmas iin bir mknatstan oluur. iddetli
88
bir arpma hlinde bilye manyetik kuvvetin etkisinden kurtulur ve yakt pompasnn asi
balantsn keserek normalde kapal olan elektrik devresini aar. Dolaysyla da enjeksiyon
sisteminin yakt beslemesini keser.
12.3.Kontrolleri
yaplmas gerekir.
Gerilim kontrol

ekil 12.2: Gerilim kontrol
Dier arza olaslklar

Darbe sensr bileeni olumlu kontrol sonucuna ramen arzal
89
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Darbe sensrn kontrol ederek deitiriniz.
lem Basamaklar
neriler

Parametreleri
yorumlayarak
darbe
Sistem kontrol blmnden darbe
sensrn seiniz.
ediniz.
lk nce darbe sensrnn fonksiyon
tanmn okuyunuz.
okuyunuz.
Sensrn
gerilim
beslemesinin
kontroln yapnz.
Darbe sensrn deitiriniz.
Okunan gerilim olmas gereken snrlar

ksa devre olduu tespit edilirse darbe

kontrol ediniz.
alyor demektir.
90
KONTROL LSTES
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
1.
Parametreleri yorumlayarak darbe sensrnn arzal olduunu

tespit ettiniz mi?
2.
3.
Darbe sensrn deitirdiniz mi?
4.
Evet
Hayr
DEERLENDRME
91
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1.
Kaza durumunda yakt besleme pompasn devre d brakarak yakt enjeksiyon

sisteminden dar szacak yakt sebebi ile yangn kmas ihtimalini azaltmak hangi
sensrn grevidir?
C. Kick-down sensr
D. Darbe sensr
2.
Egzoz geri basn bildirim sensr gerilim beslemesi gerilimi ka Vtur?

A. 4,8.5,2V
B. 6,4..9,4 V
C. 5,2.7.4 V
D. 11,0.12,0V

3.
( ) Darbe sensr kabin ierisinde src koltuunun altna yerletirilmitir. ( )
4.
( ) Darbe sensr, konik bir yuvaya oturtulmu elik bir bilye ve bu bilyeyi yerinde
tutmas iin bir mknatstan oluur. ( )
DEERLENDRME
92
RENME FAALYET13
RENME FAALYET13
AMA
Motor ya scaklk sensrn kontrol ederek deitirebileceksiniz.
ARATIRMA
Yakn evrenizde bulunan bir servise giderek motor ya scaklk sensrnn

13. MOTOR YAI SICAKLIK SENSR

13.1.Grevi
Elektronik kontrol nitesine motor ya scakl ile orantl analog sinyal gnderir.
Elektronik kontrol nitesi bu sensrden gelen bilgiye gre ya viskozitesini hesaplar. Bu
deer HEUI (Hidrolik Tahrikli Elektronik Birim Enjeksiyonu) yakt sistemi mevcut dizel
motorlarnda, pskrtlen yakt miktar asndan nemlidir.
NOT: HEUI (Hidrolik Tahrikli Elektronik Birim Enjeksiyonu), enjektrlerin kam mili
tarafndan hareket ettirilmeyen sistem ilk 1993 senesinde tantld. Klasik birim enjeksiyon
tarz motor kam mili ileminin aksine HEUI sistemi yksek basnl enjeksiyonu altrmak
iin motor yan kullanr.
ekil 13.1: Motor ya scaklk sensr
93

Motor ya scaklk sensr scakla bal bir direntir. NTC (Negatif Scaklk
Katsays) veya rezistr scaklk sezicisi artan scaklklarda kendisinin elektrik direncini ok
fazla azaltr. Sezici direnci, gerilim ksmi devresinin bir parasdr. Sezicide llen gerilim
bylece scakla baldr. Motor kontrol nitesi bileenleri motor ya scaklk sensrndeki
deien gerilim dlerini deerlendirerek motor ya scakln hesaplar.
13.3.Kontrolleri

Motor ya scaklk sensr maksimum deer ald.
Motor ya scaklk sensr minimum deerin altnda kald.
1015
1016
yaplmas gerekir.
Motor Ya Scakl lm Aral
Motor alma scaklnda ve relantide 20 C
evre scaklnda

-20.150 C
60.50 C
Tablo 13.1: Motor ya scakl deerleri
UYARI: -20 C lm deerlerindeki olas arza nedeni motor ya scaklk sensr

akm devresinin devre d kalmasdr. 150 C lm deerlerindeki olas arza nedeni
hatlarn zarar grm olmas ya da ksa devre olmasdr.
Motor ya scaklk sensrnn soket balants ekilmi olmaldr.

Sistem test adaptrnde 2-15 numaral terminalden 2-39 numaral
Direnlerin kontrol
Motor ya scaklk sensrnn soket balants takl olmaldr.

Sistem kontrol adaptrndeki balant hatt kumanda cihaz tarafndan
kopmutur.
94
Kontak kapatlmtr.
Olmas gereken deerler sinyal gerilimi kontrolnden sonra verilmitir.
Sinyal gerilimi kontrol
Sistem kontrol adaptrn tam olarak balaynz.

Kontak ak itibar ile deerler aada verilmitir.
o
o
o
o
o
o
0 C de diren/gerilim
5,60.5,90 kohm
2,45.2,55 kohm
1,1.1,2 kohm
0,55.0,65 kohm
0,31.0,33 kohm
0,19.0,20 kohm
4,10 .4,30 V
3,50 .3,70 V
2,5.2,8 V
1,8.2,0 V
1,1.1,3 V
0,7.0,9 V
Dier arza olaslklar

Motor ya scaklk sensr bileeni olumlu kontrol sonucuna ramen
arzal
95
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Motor ya scaklk sensrn kontrol ederek deitiriniz.
lem Basamaklar
neriler

Parametreleri yorumlayarak motor ya
Sistem kontrol blmnden motor ya
scaklk sensrnn arzal olduunu
scaklk sensrn seiniz.
tespit ediniz.
lk nce motor ya scaklk sensrnn
okuyunuz.
Sensrn
gerilim
beslemesinin
kontroln yapnz.
Sensrn elektriki kontrollerini yapnz. Sensrn diren kontroln yapnz.
yapnz.
Okunan gerilim, diren, sinyal gerilim
Motor
ya
scaklk
sensrn
deitiriniz.
ksa devre olduu tespit edilirse motor
ya scaklk sensrn yenisi ile
deitiriniz.
kontrol ediniz.
alyor demektir.
96
KONTROL LSTES
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
1.
Parametreleri yorumlayarak motor ya scaklk sensrnn

2.
3.
Motor ya scaklk sensrn deitirdiniz mi?
4.
Evet
Hayr
DEERLENDRME
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.
97
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1.
Motor ya scakln saptayarak ECUya bildirmek hangi sensrn grevidir?

C. Motor ya scaklk sensr
D. Turboarj ve basn sensr
2.
Motor ya scaklk sensr gerilim beslemesi gerilimi ka Vtur?

A. 11,0.13,5 V
B. 4,5..5,5 V
C. 5,2.7.4 V
D. 3,2.3,8 V

3.
( ) ECU ya scaklk sensrnden gelen bilgiye gre ya viskozitesini hesaplar.
4.
( ) NTC (Negatif Scaklk Katsays) scaklk sezicisi artan scaklklarda kendisinin

elektrik direncini ok fazla artrr.
5.
( ) Motor ya scaklk sensr olumlu kontrol sonucuna ramen arzal olabilir.
DEERLENDRME
98
RENME FAALYET14
RENME FAALYET14
AMA
Ya basn ve seviye sensrn kontrol ederek deitirebileceksiniz.
ARATIRMA
Yakn evrenizde bulunan bir servise giderek ya basn ve seviye sensrnn

14.MOTOR YA BASIN VE SEVYE

SENSR
14.1.Grevi
Ya basn sensr, motor ya basnc bilgisini elektronik kontrol nitesine gnderir.
Ya seviye sensr ise motor ya seviyesini elektronik kontrol nitesine bildirerek srcy
uyarr.
ekil 14.1: Motor ya seviye sensr
ekil 14.2: Motor ya basn sensr

Motor ya basnc ve seviyesi deeri elektronik kontrol nitesi tarafndan srekli
olarak takip edilerek gsterge panosuna iletilir.
Motorun emniyetli almasna ynelik kritik neme sahip sensrdr. Motor ya
basncnda meydana gelebilecek anormal bir dme durumunda motor elektronik kontrol
nitesi tarafndan srcden bamsz olarak motor durdurulur.
99
ekil 14.3: Motor ya seviye sensrnn
ekil 14.3: Motor ya basn sensrnn
motor zerindeki yeri
motor zerindeki yeri
14.3. Kontrolleri
1615
1616
1617
2017
2020
2021
Ya basn sensr muhtemel arza kodlar

Motor ya basn sensr maksimum deer ald.
Motor ya basn sensr minimum deer altnda kald.
Motor ya basn sensr sinyal uyumsuz
Motor ya basn sensr sinyal uyumsuz
yaplmas gerekir.
Olmas Gereken Gerek

Deerler
Motor Ya Basnc lm Aral

Motor alma scaklnda, ya seviyesi tamam
Motor devir saysn deitirdiimiz zaman
olmaldr.
0.500 kPa
100.500kPa
Tablo 14.1: Motor ya basnc deerleri
Uyar: Deerler, artan motor devir says ile ykselmektedir.

Kontak ak olmas itibar ile deer 4,5.5,5 V olmaldr.
100
Sinyal gerilimi kontrol
Dier arza olaslklar

Motor alma scaklnda ve relantide 1,0.3,0 V olmaldr.

Motor ya basn sensr bileeni olumlu kontrol sonucuna ramen
arzal
Ya seviye sensr muhtemel arza kodlar

Motor ya seviye sensr sinyali saha dnda
Motor ya seviye sensr kesilme/sinyal yok.
Motor ya seviye sensr maksimum deer ald.
Motor ya seviye sensr minimum deerin altnda kald.
Motor ya seviye sensr sinyal uyumsuz
2026
2509
2515
2516
2517
Motor Ya Konumu lm Aral

Motor alma scaklnda ve relantide iken
motoru durdurun ve konta devreye alnz.
Gerek:1 olmaldr.

-10.13 Gerek :1
1.2 mine gre deer -6,0.2,0
Tablo 14.2: Motor ya konumu deerleri
Diren kontrol

llen deer 20.24 Ohm olmaldr.
Dier arza olaslklar

Motor ya seviye sensr bileeni olumlu kontrol sonucuna ramen
arzal
101
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Ya basn ve seviye sensrn kontrol ederek deitiriniz.
lem Basamaklar
neriler

Parametreleri yorumlayarak ya basn Sistem kontrol blmnden ya basn
ve seviye sensr arzal olduunu tespit
ve seviye sensrn seiniz.
ediniz.
lk nce ya basn ve seviye
sensrnn
fonksiyon
tanmn
okuyunuz.
okuyunuz.
Sensrn
gerilim
beslemesinin
kontroln yapnz.
yapnz.
Ya basn
deitiriniz.
ve
seviye
Okunan gerilim beslemesi, diren, sinyal

gerilim deerleri olmas gereken snrlar
sensrn
ksa devre olduu tespit edilirse ya
basn ve seviye sensrn yenisi ile
deitiriniz.

kontrol ediniz.
alyor demektir.
102
KONTROL LSTES
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
1.
Parametreleri yorumlayarak ya basn ve seviye sensrnn arzal

2.
3.
Ya basn ve seviye sensrn deitirdiniz mi?
4.
Evet Hayr
DEERLENDRME
103
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1.
Motor ya basncn saptayarak ECUya bildirmek hangi sensrn grevidir?

D. Motor ya basn sensr
2.
Motor ya seviyesini saptayarak ECUya bildirmek hangi sensrn grevidir?

B. Motor ya seviye sensr
D. Motor ya basn sensr
3.
Motor ya basn sensr gerilim beslemesi gerilimi ka Vtur?

A. 11,0.13,5 V
B. 4,5..5,5 V
C. 5,2.7.4 V
D. 3,2.3,8 V

4.
( ) Ya basn sensr motorun emniyetli almasna ynelik kritik neme sahip

sensrdr.
5.
( ) Motor ya seviye sensr olumlu kontrol sonucuna ramen arzal olabilir.
DEERLENDRME
104
RENME FAALYET15
RENME FAALYET15
AMA
Krank mili konum sensrn kontrol ederek ve deitirebileceksiniz.
ARATIRMA
Yakn evrenizde bulunan bir servise giderek krank mili konum sensrnn
15. KRANK ML KONUM SENSR

15.1. Grevi
Krank mili konum sensrnn grevi; krank milinin devir saysn ve tam
pozisyonunu, baka bir ifade ile asal konumunu tespit ederek ECUya iletmektir. Ayn
zamanda bu bilgiyi, elektronik kontrol nitesi tarafndan gsterge tablosundaki motor devir
saatine gndermektir.
Krank milinin asal konumu; pskrtme asn, buna gre de elektronik kontrol
nitesi tarafndan pskrtme sresinin hesaplanmas iin tetikleme noktasn verir. Gerek
zamanl olarak krank mili devir saysnn alglanabilmesi iin endktif sensrler kullanlr.
ekil 15.1: Krank mili konum sensr
105
ekil 15.2: Krank mili konum sensrnn motor zerindeki yeri
Yapsal zellikleri
Bu sensr iersinde kalc bir mknats (1) ve sensr bobini (5) bulunan boru eklinde
bir muhafazadan oluur.
ekil 15.3: Krank mili konum sensrnn yaps
almas
Mknats (1) tarafndan oluturulan manyetik akmda dili arkta bulunan, disiz
(8bo) ksmn getii srada bir sinyal deiimi meydana gelir. Bu sinyal deiimi, sarglarn
106
ularnda, srayla pozitif (sensrn karsnda boluk olmas) voltaj oluturacak bir
elektromotor kuvveti meydana getirir. Dier tm faktrler ayn kalmak artyla sensrdeki en
yksek k voltaj sensr ve di (boluk) arasndaki uzakla baldr. Dili ark 60 die
sahiptir, bunlardan 2 tanesi referans oluturmak zere boaltlmtr. Bylece her bir di
adm 6 lik bir aya (360 lik a 60 die blnm) senkronizasyon (e zamanlama) noktas
iki eksik dii takip eden ilk diin sonunda tanmlanr; bu aralk sensrn altndan getiinde
motor, 1-4 piston ifti Nden 114 nde konumdadr.
1.
Krank
mili
konum sensr
2.
Dili
arkl
krank mili kasna
3.
Sinyal kts
4.
ki adet eksik
die e den sinyal
ekil 15.4: Krank mili konum sensrnn almas
P0315
P0320
P0335
P0336

Krank mili konum sensr bileenler renilmemi.
Krank konum sensr sinyal mevcut deil
Krank mili konum sensr fonksiyon kesintisi
Krank mili konum sensr sinyal uyumsuz
yaplmas gerekir.
Elektrik tesisat balants: Krank mili konum sensr ECUya (30 ve 49uncu
ular) asilenmi durumda ve zeri d etkileri kesen klfla korunmu kablo demeti ile
balanmtr.
107
ekil 15.6: Sensr terminalleri
Eleman
Besleme gerilimi
Terminal says
Krank Mili Konum

Sensr
5V
Balant aya
1.Besleme
2.Sinyal
3.asileme
ekil 15.7: Sensr ayak pinleri
Gerilim kontrol

Diren kontrol
108
Kontak anahtarn kapal konuma getiriniz.

Krank mili konum sensr bileeninin soket balantsn sknz.
Ohmmetre ile bileen tarafnda 1 numaral terminalden ( + ) 2 numaral
terminale (-) doru diren lm yaplr.
-10.50 C itibar ile deerler 480.540 Ohm arasnda olmaldr.
ekil 15.9: Diren kontrol
NOT: Terminallerden yaplacak diren lmndeki deerler ara marka ve modeline

gre deiiklik gsterebilir. Olas diren mukayeselerini diagnos cihazndaki olmas gereken
deerlere gre yapnz.
Sinyal kontrol
Motor alma scaklnda ve rlanti devrindeki sinyal aklar aadaki gibi

olmaldr.
ekil 15.10: Krank mili konum sensr osiloskop sinyal ak
Osiloskop kullanlmaldr.
Krank mili konum sensr bileeninin soket balants takl olmaldr.
Uygun adaptr kablosu krank mili konum sensr bileeninin soket
balants arasna balanmaldr.
Bileen tarafnda 1 numaral terminalden ( + ), 2 numaral terminale ( - )
doru lm yaplr.
109
Sensr ile dili ark arasndaki boluun kontrol
Sensr ile dili ark arasndaki boluk sentil yardmyla llmelidir. Boluk 0.5mm1.5 mm arasnda olmaldr.
ekil 15.11: Sensr ile dili ark aras boluun llmesi
Dier arza olaslklar
Hatlarda kopukluk, artya ya da asiye doru ksa devre olup olmad,

Soket balantlarnda korozyon olup olmad,
asi balantlar,
mpuls arknda hasar, kirlenme veya geveme olup olmad,
Motor kontrol nitesi bileeni arzal olup olmad kontrol edilir.
110
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Krank mili konum sensrn kontrol edip deitiriniz.
lem Basamaklar
neriler

Parametreleri yorumlayarak krank mili
Sistem kontrol blmnden krank mili
tespit ediniz.
lk nce krank mili konum sensrnn
okuyunuz.
Krank
mili
deitiriniz.
konum

Sensrn sinyal kontroln yapnz.
Sensr ile dili ark arasndaki boluun
kontroln yapnz.

sensrn
osilaskopta oluan sinyal olmas gereken
ekilde deil ise hatlarda kopukluk, ksa
devre olduu tespit edilirse krank mili
konum sensrn yenisi ile deitiriniz.

kontrol ediniz.
alyor demektir.
111
KONTROL LSTES
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
1.
Parametreleri yorumlayarak krank mili konum sensrnn arzal

2.
3.
Krank mili konum sensrn deitirdiniz mi?
4.
Evet Hayr
DEERLENDRME
112
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1.
Krank milinin asal konumunu tespit ederek ECUya bildirmek hangi sensrn
grevidir?
A. Krank mili konum sensr
C. Vuruntu sensr
2.
Aadaki arzalardan hangileri krank mili konum sensrne ait olabilir?

I. Krank mili konum sensr bileenler renilmemi
II. Krank konum sensr sinyal mevcut deil
III. Krank mili konum sensr fonksiyon kesintisi
IV. Krank mili konum sensr sinyal uyumsuz
A. Yalnz I
B. I ve II
C. I, II ,III
D. Hepsi
3.
Krank mili konum sensr sinyal kontrolne ilikin ifadelerden hangisi yanltr?
A. Osiloskop kullanlmaldr.
B. Krank mili konum sensr bileeninin soket balants takl olmaldr.
C. Uygun adaptr kablosu krank mili konum sensr bileeninin soket balants
arasna balanmaldr.
D. Bileen tarafnda 1 numaral terminalden ( + ) , 3 numaral terminale ( - ) doru
lm yaplr.
4.
Krank mili konum sensr ile dili ark arasndaki boluk hangi l aleti ile llr?
A. Osilaskop
B. Mikrometre
C. Sentil
D. Kumpas
5.
Krank mili konum sensr ile dili ark arasndaki boluk ka mm aralnda
olmaldr?
A. 0,5-1,5 mm
B. 1,5-2,0 mm
C. 2,0-2,5 mm
D. 2,5-3,0 mm
DEERLENDRME
113
RENME FAALYET16
RENME FAALYET16
AMA
Kam mili konum sensrn kontrol edebilecek ve deitirebileceksiniz.
ARATIRMA
Yakn evrenizde bulunan bir servise giderek kam mili konum sensrnn
16.KAM ML KONUM SENSR

16.1.Grevi
Kam mili pozisyon (konum) sensrnn grevi; kam milinin pozisyonu ve hzna ait
bilgileri alarak ECUya gndermektir. Bu sensr ateleme sisteminde rol alan sensrlerden
bir tanesidir. Bu sensr aracn hzna, kam milinin pozisyonuna, silindirin bulunduu
konuma gre supaplarn kapanma zamanlarn hesaplayarak doru yanma annda bujilerin
atelemesini salar.
ekil 16.1: Kam mili konum sensr

Kam mili konum sensr Hall-etkisi prensibine gre alr. inden akm geen yar
iletken bir tabaka (kuvvet izgileri akm yn ile dik a tekil etmektedir) ular arasnda
HALL voltaj denen bir gerilim fark retir.
114
ayet akm iddeti sabit kalrsa retilen voltaj sadece manyetik alann iddetine bal
kalr; bu nedenle frekans, manyetik alandaki deiim hz ile orantl modler bir elektrik
sinyali elde etmek iin manyetik alan iddetindeki dik deiim yeterlidir.
Bu deiimi elde etmek iin sensr bir seri penceresi (kasnan i ksm) bulunan bir
metal bilezie sahiptir.
Hareket esnasnda bileziin metal ksm sensr kapatr ve manyetik akm
engelleyerek dk bir k sinyali olumasna neden olur. lemin tersi olarak ara bolua
karlk geldiinde manyetik akm dolays ile sensr yksek bir sinyal retir.
1.Deflektr
2.Manyetik malzeme
3.Ara boluk
ekil 16.2: Hall-Etki prensibi
Motor gc, tork

snrlama
Sinyali olmadnda
Mar srasnda krank
konum sensr..
Motor alrken krank
konum sensr..
Mar srasnda kam
konum sensr..
Motor alrken kam
konum sensr..
Her iki sensrn..
mili
mili
mili
mili
Motor
almaz
Motor
kendiliinden
stop eder
Tablo 16.1: Krank mili ve kam mili arza konumlar
Motor altrldnda elektronik kontrol nitesi tarafndan krank mili konum sensr
ve eksantrik (kam) mili konum sensr sinyallerinin senkronizasyonu kontrol edilir. Her iki
115
sinyal de mevcutsa btn aksiyonlar krank mili konum sensr sinyaline balanr.
Sinyallerden birinin olmamas durumunda elektronik kontrol nitesi tarafndan yaplan
ilemler ve motorun alma durumu Tablo 17.1de gsterilmitir.
16.3. Kontrolleri
P0340
P0341
P0342
P0342
P0345
P0347
P0348
P0365
P0367
P0368
Kam mili konum sensr

Kam mili konum sensr sinyal uyumsuz
Kam mili konum sensr giri sinyali dk
Kam mili konum sensr giri sinyali yksek
Kam mili konum sensr A (Bank 2)
Kam mili konum sensr A (Bank 2)giri sinyali dk
Kam mili konum sensr A (Bank 2)giri sinyali yksek
Kam mili konum sensr B (Bank 1)
Kam mili konum sensr B (Bank 1)giri sinyali dk
Kam mili konum sensr B (Bank 1)giri sinyali yksek
yaplmas gerekir.
Elektrik tesisat balants: Aadaki ekilde kutulardaki saylar ECU ularn
gstermektedir.
ekil 16.4: Sensr terminalleri
Eleman
Besleme gerilimi
Terminal says
Kam Mili Konum

Sensr
5V
ekil 16.5: Sensr ayak pinleri
116
Balant aya
1.Besleme
2.Sinyal
3.asileme
Gerilim kontrol


Diren kontrol

Kam mili konum sensr bileeninin soket balantsn sknz.
Bileen tarafnda 1 numaral terminalden ( + ) 2 numaral terminale ( - )
doru diren lm yaplr.
-10.50 C itibar ile deerler 480.540 Ohm arasnda olmaldr.
ekil 16.7:Diren kontrol

deerlere gre yapnz.
117
Sinyal kontrol
Kam mili konum sensr bileeninin soket balants takl olmaldr.
Uygun adaptr kablosu kam mili konum sensr bileeninin soket
Bileen tarafnda 1 numaral terminalden ( + ) , 2 numaral terminale ( - )
doru lm yaplr.
Motor alma scaklnda ve rlanti devrindeki sinyal aklar aadaki gibi

olmaldr.
ekil 16.8: Kam mili konum sensr osiloskop sinyal ak
Dier arza olaslklar
Hatlarda kopukluk, artya ya da asiye doru ksa devre olup olmad,

Soket balantlarnda korozyon olup olmad,
asi balantlar,
mpuls arknda hasar, kirlenme veya geveme olup olmad,
Motor kontrol nitesi bileeni arzal olup olmad kontrol edilir.
118
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Kam mili konum sensrn kontrol ederek ve deitiriniz.
lem Basamaklar
neriler

Parametreleri yorumlayarak kam mili
Sistem kontrol blmnden kam mili
tespit ediniz.
lk nce kam mili konum sensrnn
okuyunuz.


osilaskopta oluan sinyal olmas gereken
Kam mili konum sensrn deitiriniz.
ekilde deil ise; hatlarda kopukluk, ksa
devre olduu tespit edilirse kam mili
konum sensrn yenisi ile deitiriniz.
kontrol ediniz.
alyor demektir.
119
KONTROL LSTES
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
1.
Parametreleri yorumlayarak kam mili konum sensrnn arzal

2.
3.
Kam mili konum sensrn deitirdiniz mi?
4.
Evet Hayr
DEERLENDRME
120
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1.
Kam milinin pozisyonu ve hzna ait bilgileri alarak ECUya gndermek hangi
sensrn grevidir?
A. Vuruntu sensr
B. Krank mili konum sensr
C. Emme havas scaklk sensr
2.
Kam mili konum sensr motorda hangi sisteme ait sensrdr?

A. Yalama sistemi
B. Ateleme sistemi
C. Yakt sistemi
D. Mar sistemi
3.
Krank ve kam miline ait arza konumlarndan hangisi yanltr?

A. Mar srasnda krank mili konum sensr sinyali olmadnda motor alr.
B. Motor alrken krank mili konum sensr sinyali olmadnda motor alr.
C. Mar srasnda kam mili konum sensr sinyali olmadnda motor alr.
D. Motor alrken kam mili konum sensr sinyali olmadnda motor alr.
4.
Aadaki arza kodlarndan hangisi kam mili konum sensrne aittir?

A. Kam mili konum sensr sinyal uyumsuz
B. Kam mili konum sensr giri sinyali dk
C. Kam mili konum sensr giri sinyali yksek
D. Hepsi
5.
Kam mili konum sensr sinyal kontrolne ilikin ifadelerden hangisi yanltr?
A. Osiloskop kullanlmaldr.
B. Kam mili konum sensr bileeninin soket balants takl olmamaldr.
C. Uygun adaptr kablosu kam mili konum sensr bileeninin soket balants
arasna balanmaldr.
D. Bileen tarafnda 1 numaral terminalden ( + ) , 2 numaral terminale ( - ) doru
lm yaplmaldr.
DEERLENDRME
121
RENME FAALYET17
RENME FAALYET17
AMA
Vuruntu sensrn kontrol edebilecek ve deitirebileceksiniz.
ARATIRMA
Yakn evrenizde bulunan bir servise giderek vuruntu sensrnn grevi,

paylanz.
17.VURUNTU SENSR
17.1. Grevi
Vuruntu sensrnn grevi; motorda vuruntu yapan silindirin ECU tarafndan
tannmasn ve sadece sz konusu silindirin bujisinin ateleme avansnn deitirilmesini
salayan bir sinyal retmektir.
.
ekil 17.1: Fili ve kablolu vuruntu sensr

Mmkn olan en iyi motor almas ve ayn zamanda btn alma artlarnda
yksek randman elde edebilmek iin ateleme noktasnn mmkn olduu kadar vuruntu
limitine yakn bir ekilde kontrol edilmesi zorunludur.
Elektronik ateleme kontrol sistemi iki temel unsura sahiptir.
122
Vuruntu sensr filtre nitesi

Elektronik ateleme kontrol vuruntu sensr
Vuruntu sensr motorun almas esnasnda piezzo kristallerin titreimi sonucunda

oluan gerilim sayesinde motordaki vuruntuyu tespit eder. Vuruntu sensr daha sonra
vuruntunun iddeti ile artan bir alternatif akm voltaj retecektir.
ekil 17.2: Normal yanma ve vuruntu sinyalleri
Vuruntu sensr ierisindeki nt rezistans, elektronik kontroln 5 voltunun aa

ekilmesine neden olur bylece yaklak 2.5 volt lm verecektir. Vuruntu sensr 2.5
voltluk direkt akm voltajnda tanan bir alternatif akm sinyali retir. Bu alternatif akm
voltajn filtre nitesine gnderir. Ardndan filtre nitesi, vuruntuyu azaltmak iin elektronik
ateleme avansn ayarlar. Avans 0.5 den 2 ye kadar devam eden admlarla vuruntu sona
erinceye kadar azaltlr. Sinyalin alnamamas durumunda ateleme avans ECU tarafndan
15 ye kadar azaltlr.
ekil 17.3: Vuruntu sensr i yaps
123
Montaj yeri: Motor blounun st ksm silindirlerin ortasdr.
ekil 17.4: Vuruntu sensrnn motor zerindeki yeri
17.3. Kontrolleri
P0327
P0328
P0332
P0333

Vuruntu sensr 1 giri sinyali dk
Vuruntu sensr 1 giri sinyali yksek
Vuruntu sensr 2 giri sinyali dk
Vuruntu sensr 2 giri sinyali yksek
Eleman
Besleme
gerilimi
Terminal
says
Vuruntu
sensr
5V
Balant
aya
1.Besleme
2.asi
ekil 17.5: Vuruntu sensr terminalleri ve ayak pinleri
124

yaplmas gerekir.
Diren kontrol

Vuruntu sensr bileeninin soket balantsn sknz.
Bileen tarafnda 1 numaral terminalden ( + ) 2 numaral terminale ( - )
doru diren lm yaplr.
20 C itibar ile deerler 120.280 Ohm arasnda olmaldr.

deerlere gre yapnz.
Sinyal kontrol
Vuruntu sensr bileeninin soket balants takl olmaldr.
Uygun adaptr kablosu kam mili konum sensr bileeninin soket
Bileen tarafnda 1 numaral terminalden ( + ), 2 numaral terminale ( - )
doru lm yaplr.
Sinyal ak 4000 1/min olmaldr.
ekil 17.5: Osilaskopta vuruntu sensr sinyal ak
125
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Vuruntu sensrn kontrol ederek deitiriniz.
lem Basamaklar
neriler

Parametreleri yorumlayarak vuruntu
Sistem kontrol blmnden vuruntu
sensrn seiniz.
ediniz.
lk nce vuruntu sensrnn fonksiyon
tanmn okuyunuz.
okuyunuz.

Okunan diren deerleri olmas gereken

snrlar iersinde deilse; osilaskopta
oluan sinyal olmas gereken ekilde
Vuruntu sensrn deitiriniz.
deil ise; hatlarda kopukluk, ksa devre
olduu tespit edilirse vuruntu sensrn
Diagnos
cihaz
ile
sensrnn
almasn kontrol ediniz.
alyor demektir.
126
KONTROL LSTES
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
1.
Parametreleri yorumlayarak vuruntu sensrnn arzal olduunu

tespit ettiniz mi?
2.
3.
Vuruntu sensrn deitirdiniz mi?
4.
Evet
Hayr
DEERLENDRME
127
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
1.
Motorda vuruntu yapan silindirin ECU tarafndan tannmasn salayan sensr

hangisidir?
A. Kam mili konum sensr
B. Egzoz gaz basn sensr
C. Oksijen(Lamda)sensr
D. Vuruntu sensr
2.
Vuruntu sensrnn motor zerindeki montaj yeri neresidir?

A. Emme manifoldu
B. Motor blounun st ksm silindirlerin ortas
C. Silindir kapa
D. Karter
3.
Vuruntu sensr diren kontrolnde aadaki ilemlerden hangileri yaplmaldr?

I. Kontak anahtarn kapal konuma getirilmelidir.
II. Vuruntu sensr bileeninin soket balantsn sklmelidir.
III. Bileen tarafnda 1 numaral terminalden ( + ) 2 numaral terminale ( - ) doru
diren lm yaplmaldr.
A. Yalnz I
B. Yalnz II
C. II ve III
D. I, II, III
4.
Vuruntu sensr sinyal kontrolne ilikin aadaki ifadelerden hangisi yanltr?

A. Bileen tarafnda 1 numaral terminalden ( + ) , 3 numaral terminale ( - ) doru
lm yaplr.
B. Osiloskop kullanlmaldr.
C. Vuruntu sensr bileeninin soket balants takl olmaldr.
D. Uygun adaptr kablosu kam mili konum sensr bileeninin soket balants
arasna balanmaldr.
128

5.
Vuruntu sensrnn montaj yeri motor blounun st ksm silindirlerin ortasdr.( )
6.
Vuruntu sensrnden sinyal alnamamas durumunda ateleme avans ECU tarafndan

15 ye kadar azaltlr. ( )
DEERLENDRME
Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.
129
MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
1.
Aadaki sensrlerden hangisi ateleme sistemiyle direkt olarak balantldr?

A) EGR scaklk sensr
B) Beyin entegre soutma fonksiyonu
C) Motor rlanti hz aktvatr
D) Devir ve N sensr
2.
Aadaki sensrlerden hangisi kaza annda devreye girerek yakt pompasnn yakt
kesmesi iin ECUya bilgi verir?
A) Stop lambas sensr
B) Debriyaj sensr
C) Darbe sensr
D) Kick- down sensr
3.
Ateleme sistemi avans dzeneini ECU kontrol eder. Bu kontrol yaparken aadaki
hangi sensrn bilgisini kullanmaz?
A) Darbe sensr
B) Emme havas scaklk sensr
C) Soutma suyu scaklk sensr
D) Vuruntu sensr

4. ( ) Motor tarafndan emilen hava miktarn ECUya bildirmek hava debimetresinin
grevidir.
5. ( ) Emilen havann scakln ECUya ileterek enjeksiyon miktarnn artrlmasn ya da
azaltlmasn salamak vuruntu sensrnn grevidir.
6. ( ) Kontak akken atmosfer basncn, motor altktan sonra ise emme manifoldu
basn veya vakumunu lerek ECUya elektriksel olarak bildirmek mutlak basn
sensrnn grevidir.
7. ( ) Gaz pedal konum sensr; enjektrlerin yakt pskrtme miktarnn, dolaysyla da
motor torkunun belirlenebilmesi iin gaz pedalnn konumunu ECUya bildirir.
8. ( ) Gaz kelebei konumunu k sinyali ile ECUya iletmek gaz kelebei konum
sensrnn grevidir.
9. ( ) Yanma ileminden sonra silindirlerden atlan egzos gazlar iersindeki oksijen
miktarn lerek ECUya karmn zengin veya fakir olduunu bildirmek
oksijen(lamda)sensrnn grevidir.
130
10. ( ) Soutma suyu scakln lerek ECUya sinyal voltaj ile iletmek soutma suyu
scaklk sensrnn grevidir.
11. ( ) Soutma suyu scaklk sensrnn yapsnda PTC (Pozitif Scaklk Katsays)
termistr bulunmaktadr)
12. ( ) Motor scakken altrld zaman ECUya topraklama sinyali gndermek yakt
basn sensrnn grevidir. ( )
13. ( ) Egzoz geri basn bildirim sensrnn grevi, partikl filtresi bileeninden nceki ve
sonraki egzoz gaz basncn saptayarak basn farkn belirlemektir.
14. ( ) Ani hzlanmalarda ECUya sinyal gndererek g zenginletirilmesi salamak krank
mili konum sensrnn grevidir.
15. ( ) Turboarj ve basn sensr grevi; turboarj basncn yani emme manifoldu
basncn tespit ederek ECUya bildirmektir.( )
16. ( ) Kaza durumunda yakt besleme pompasn devre d brakarak yakt enjeksiyon
sisteminden dar szacak yakt sebebi ile yangn kmas ihtimalini azaltmak kickdown sensrnn grevidir.( )
17. ( ) Elektronik kontrol nitesi motor ya scaklk sensrnden gelen bilgiye gre ya
viskozitesini hesaplar.( )
18. ( ) Motor ya seviye sensr ya basnc bilgini ECUya gnderir.( )
19. ( ) Krank milinin asal konumu; pskrtme asn, buna gre de elektronik kontrol
nitesi tarafndan pskrtme sresinin hesaplanmas iin tetikleme noktasn verir.( )
20. ( ) Krank mili konum sensr ile dili ark arasndaki boluk sentil yardmyla
llmelidir. Boluk 0.5 mm-1.5 mm arasnda olmaldr.( )
21. ( ) Kam milinin pozisyonu ve hzna ait bilgileri alarak ECUya gndermek krank mili
konum sensrnn grevidir.( )
22. ( ) Vuruntu sensrnn grevi; motorda vuruntu yapan silindirin ECU tarafndan
tannmasn salar.( )
DEERLENDRME
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.
131
CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1 CEVAP ANAHTARI
1
2
3
4
5
D
C
D
En uygun karm oluturmakYakt tketimini azaltarak
Ykselir

1
2
3
4
5
B
C
D
Hava emi kanalna
2-1

1
2
3
4
5
C
D
C
Diyafram krnden
Atmosfer basncn

1
2
3
4
5
D
B
C
Potansiyometrik - Hall etkili
mpuls genilik

1
2
3
4
5
D
B
C
A
B
132

1
2
3
4
5
6
B
A
C
Yanl
Doru
Yanl

1
2
3
4
5
6
D
B
D
B
Doru
Yanl

1
2
3
4
5
B
D
Doru
Doru
Yanl

1
2
3
4
5
C
D
Doru
Yanl
Doru

1
2
3
4
5
C
D
Doru
Yanl
Doru
133

1
2
3
4
5
D
B
Doru
Yanl
Doru

1
2
3
4
D
A
Doru
Doru

1
2
3
4
5
C
B
Doru
Yanl
Doru

1
2
3
4
5
D
B
B
Doru
Doru

1
2
3
4
5
A
D
D
C
A
134

1
2
3
4
5
D
B
C
D
B

1
2
3
4
5
6
D
B
D
A
Doru
Doru
MODL DEERLENDRME CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
D
C
A
Doru
Yanl
Doru
Doru
Yanl
Doru
Doru
Yanl
Yanl
Doru
Yanl
Doru
Yanl
Doru
Yanl
Doru
Doru
Yanl
Doru
135
KAYNAKA
KAYNAKA
BALCI Mustafa, Ali SRMEN, Ouz BORAT, ten Yanmal Motorlar I,

Teknik Eitim Vakf Yaynlar, Ankara, 1995.
CNGZ M, Benzinli Motorlar Ders Notlar, Kayseri, 2001.
KAYA Orhan, Motor Ayarlar ve Bakm, MEB Yaynlar, stanbul, 1995.
KAYAN Ahmet, Benzinli Motorlar, Yce Yaynlar, stanbul, 2000.
ZDAMAR brahim, Bilal YELKEN, Benzinli Motorlar, MEB Yaynlar

stanbul, 2003.
STAUDT Wilfried, Motorlu Tat Teknii, MEB Yaynlar, kinci Bask 2000.
136

Motor İşletim Sistemleri

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Motor İşletim Sistemleri

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

MLL ETM BAKANLII

MOTORLU ARALAR TEKNOLOJS

MOTOR LETM SSTEMLER

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

13. MOTOR YAI SICAKLIK SENSR .......................................................................... 93

Motorlu Aralar Teknolojisi

Donanm: Diagnostik cihaz, balant elemanlar, el

aletleri, zel aparatlar, avometre

Yakn evrenizde bulunan bir servise giderek hava debimetresinin grevi,

1. MOTORUN LETM SSTEM

ekil 1.1: Motor iletim sisteminin yaps

Her retici firmann kendine zg gelitirdii farkl sistemler ve ilave fonksiyonlar

1.2.Motorun Elektronik Kontrol nitesine Giren Bilgiler

Emme manifoldundan geen hava miktar

1.3. Elektronik Kontrol nitesine (ECU) Bilgi Veren Elemanlar

ekil 1.2: ECUya gerekli bilgi girii

Motronik yakt enjeksiyon sisteminin blok emas aada grlmektedir.

1.4. Hava Debimetresi

ekil 1.3: Hava debimetresi

Klasik klapeli tip debimetre

1.4.3. Yapsal zellikleri ve almas

ekil 1.4: Hava debimetresinin yaps

ekil 1.5: Hava debimetresinin ara zerindeki yeri

Muhtemel arza kodlar

Hava Ktlesi lm aralklar

Motor alma scaklnda ve rlantide

Motor alma scaklnda motor devri 2000 d/d

Motor alma scaklnda motor devri 3000 d/d

Motor alma scaklnda motor devri 4000 d/d

Tablo 1.1: Hava ktlesi deerleri

Uyar: Emilen havann ktlesi motor yk ile birlikte ykselir.

Gerilim beslemesinin kontrol

Soket balants ekilir (ekil 1.6).

ekil 1.6: Hava debimetresi ve soket terminalleri

Referans gerilimin kontrol edilmesi

Soket balants ekilmi olmaldr (ekil 1.6).

Sinyal geriliminin kontrol

Uygun adaptr kablosu hava debimetresi bileeninin soket balants

Dier arza olaslklar

Hatlarda kopukluk, artya ya da asiye doru ksa devre olabilir.

Mteri ikyetlerini dinleyiniz.

Diagnos cihazn araca balaynz.

Hata hafzasn okuyunuz.

Diagnos cihaz anz.

Hata hafzasndaki okunan arzalar Hata hafzasnda okunan arzalar

Arza tehis mensnden tekrar motor

Hata hafzasn tekrar okuyunuz.

Arza tehis mensnden tekrar motor

Geici ve kalc arzalar belirleyiniz.

lk hata hafzas okumada ekranda

Arza arama mensnden motor

Sensrn elektriki kontrollerini yapnz.

Sensrn gerilim beslemesi kontroln

Okunan gerilim, sinyal deerleri olmas

Mteri ikyetlerini dinlediniz mi?

Hava debimetresi referans geriliminde llen deer hangi aralkta olmaldr?

Aadaki arzalardan hangileri hava debimetresi arzalarndandr?

Emilen hava ktlesi motor yk ile birlikte ..

2.EMME HAVASI SICAKLIK SENSR

ekil 2.1: Emme havas scaklk sensr

2.2. Yapsal zellikleri ve almas

ekil 2.2: Emme havas scaklk sensrnn yaps