Professional Documents
Culture Documents
Kilic Praat Kurulum
Kilic Praat Kurulum
2014
(KlinikFonetikveAzAratrmalarin)
ZELLETRLMPRAATPROGRAMI
LEUYGULAMA
Prof.Dr.MehmetAkifKILI
Kurulumlemincesi
https://drive.google.com/folderview?id=0B4QKykn2bzqQa0JQRTZtU08yZWs&usp=sharing
AdresindenWindowsiinPraat.ozel_3.1.zipveyaMacintoshiin
Praat.ozel_3.1_mac.zipdosyasnindiriniz.
Bununiin:
1. Yukardakiadreszerinetklaynzveyaadresikopyalayptaraycnznadresubuuna
yaptrnz.
2. Enter
3. GoogleDriveklasr
aldktansonra
tercihettiiniz
Praat.ozel
versiyonuzerine
tklaynz.
07.02.2014
4. (Krmzhalkaiine
alnmolan)ndir
dmesinetklaynz.
5. Yinedeindir
dmesinetklayarak
zip dosyasn
kaydediniz.
5
3
WINDOWSNKURULUMVE
KULLANIM
Macintoshkullancsisenizltfen21.slaydagidiniz.
07.02.2014
KURULUM
Praat.ozel_v.3.1.zipdosyasnunzip yapnz.
AlanPraat.ozel_v.3.1klasraltndayeralanPraatklasrniindekilerle
birlikteC:\ninaltnakopyalaynz.
letimsisteminiz64bitiseC:\Praat\klasrndekiPraat.exedosyasn
siliniz,64bitklasrndekiaynadldosyayPraatklasriinekopyalaynz.
KarakterElem,Keyboard,Lenz,Praat,veUnicodeksayollarnMasastne
kopyalaynz.
Praatksayolunaifttklayarakprogramanzvekapatnz.
PraatprogramilkkezaltndaC:\Documentsand
Settings\kullanc_adnz\Praat\adlbirklasroluturur,buklasrbulunuz.Bu
klasrdekiPreferences5.iniveButtons5.inidosyalarn,Praatayar
dosyalarklasrndekiaynadldosyalarladeitiriniz.Fontlarklasrnde
yeralandosyalarC:\Windows\Fonts\klasrnekopyalaynz.
DahasonrakikurulumlariinPraat.ozel_v.3.1.zipdosyasnsaklaynz.
5
Praatprogramdoru
kurulduutakdirdeObject
penceresindeNew
dmesinetklandnda
yandakigrntelde
edilecektir.
07.02.2014
PRAATPROGRAMININKULLANIMI
BuradasadecePraat.ozelineskiversiyonuiin
hazrlananPraatla_uygulama.pdfdosyasnda
olmayanbilgilereyerverilmi, adgeendosyada
yeralanbilgilertekrarlanmamtr.
Praat.ozelineskiversiyonuna
http://www.dilbilimi.net/praat_kurulum.zip
adresindenulalabilir.
SesKalitesilm
Praat atktansonraC:\Praat\ses\klasrndekirnekdosyalardanbirini
anz.
Kendikaydettiinizsesianalizetmekiin:
Audacity gibibirprogramla2veya3saniyeuzunluunda[a:]sesikaydediniz
zellikler:
44100Hzrneklemehz
16bitznrlk
Tekkanal
wav uzantl
DosyayC:\Praat\ses\klasrnekopyalaynzvePraatprogramylaanz.
ObjectspenceresindesesdosyasseiliikenpencereninsaaltndakiSes
kalitesilmdmesinetklaynz.
Alanformdaenuygunseeneklerseilidir.DeiiklikyapacakdzeydePraata
hakimsenizistediinizdeiiklikleriyapabilirsiniz.Konuyayeterincehakim
deilsenizdeiiklikyapmadanOKdmesinetklaynz.
SonularInfo penceresindegsterilecekvetxt uzantlolarakC:\Praat\ses\
klasrnekaydedilecektir.
8
07.02.2014
SpektralEim(H1H2,H1A1,H1A2ve
H1A3)Parametrelerininlm
lmyaplacaksesdosyalarnC:\Praat\sauce\klasrnekopyalaynz.
HerdosyaiinayrayrTextGrid dosyasoluturunuz.
Aklamasatrseili(sarrenkli)iken,seiliaralabirisimverinizveTextGrid dosyasn
kaydediniz.
rnekolarakaynklasriindeyeralanrnek.wavvernek.TextGriddosyalarn
kullanabilirsiniz.
Objectpenceresi,NewmensndeenalttayeralanVoiceSauce...dmesine
tklaynz.
Builemiinsesdosyalarnnalmasnagerekyoktur.
Alanformdaanalizedilensesleregreuyguncinsiyetiseiniz,OK.
Cinsiyetegreanalizseeneklerideitiindenseslericinsiyetegregruplandrarakanaliz
ediniz.
SonulariinC:\Praat\sauce\klasrdeyeralanvoicesauce.txtdosyasna
baknz.
10
07.02.2014
LenzProgramYardmylaIPAKarakterlerinin
Yazlmas(FonetikTranskripsiyon) I
ProgramamadannceklavyediliniAmerikanngilizcesi
olarakdeitiriniz.
DenetimMasas,SaatDilveBlge,(KlavyeveyaDier)Giri
yntemlerinideitiryoluylaklavyeayarlarnagiriniz.
Win7iin:
KlavyelerveDiller,Klavyedeitir...
GelimiTuAyarlar:Hedef:Trke(Trkiye) TrkeQiinCtrl +1,Hedef:
ngilizce(Amerikan) USiinCtrl +2ksayollarnataynz.
LenzprogramnamadanCtrl +2ilengilizceklavyeye,programlaiinizbitip
kapattktansonraCtrl +1ileTrkeklavyeyegeiniz.
Win8iin:
Seenekler,Giriyntemiekle:QWERTYUSyi seiniz,Ekle
KlavyelerarasgeiiinWin+Bolukubuunukullannz.
Lenz programnamadanngilizceklavyeye,programlaiinizbitipkapattktansonra
Trkeklavyeyegeiniz.
11
LenzProgramYardmylaIPAKarakterlerinin
Yazlmas(FonetikTranskripsiyon) II
MasastndekiLenzksayolunaifttklayarakprogramanz.Grev
ubuunda,programndevredeolduunugsterenyeilzeminliLenzikonu
grlecektir.
MSWordgibibirmetinilemcidefontolarakDoulos SILi seiniz.
Keyboardksayolunatklayarakulaacanzpdf dosyasnda
(C:\Praat\Lenz\LENZKeyboardChart1.3Eng.pdf)gsterildiiekildeCtrl,Alt,
Ctrl+Alt,Alt+Shift,Ctrl+Shift,WintularylakombinasyonyaparakistediinizIPA
karakterleriniyaznz.
Transkripsiyonileminitamamladnzda(veyailemearaverdiinizde)nce
Lenzprogramndanknz,sonraklavyediliniTrkeQklavyeolarakdeitiriniz.
Praatla kullanmiin;aklamadosyasoluturma,segmentasyon veetiketleme
ilemlerigerekmektedir.BuilemlerinnaslyapldylailgiliolarakPraat
klasriindeyeralanPraatla_uygulama.pdfdosyasnabakabilirsiniz.
12
07.02.2014
UnicodeDeerleriniGirerekIPAKarakterlerinin
Yazlmas(FonetikTranskripsiyon)
Unicodeksayoluylaulaabileceiniz(The UnicodeStandard6.3.pdf)IPA
karakterlerineaitkodlistesindenyazmakistediinizkarakterlerivekodlarn
bulunuz.
MasastndekiKarakterElemksayolunatklaynz(WindowsDonatlar
iindeyeralanKarakterElemprogramalacaktr).
YazTipiolarakDoulos SILi seiniz.
Gelimigrnmkutucuunatikatnz.
KarakterkmesiolarakUnicodeu seiniz.
Unicodeagit:Kutusunagirmekistediinizkarakterinkodunugiriniz.Karaktertablosunda
szkonusuIPAkarakterininseimininaktifhalegeldiinigreceksiniz.
nceSe,dahasonraKopyaladmelerinetklaynz.
SetiinizkarakteriMSWordgibibirmetinilemcisayfasnayaptrnz.
Kopyalamaileminitektekyapmakyerinetopluolarakdayapabilirsiniz.
13
ncedenHazrlanmBirTranskripsiyon
DosyasnnAlmas
IPAiletranskripsiyonyapmakuzunsrenbireitimgerektirdiinden
buradasadecernekdosyannnaslalacandanbahsedilmektedir.
ObjectspenceresindeOpen,Readfrom file...yoluylaC:\Praat\ipa\
klasrndeyeralanberil.wavveberil.TextGriddosyalarnsrayla
anz.
kidosyaybirlikteseiniz.
SasttekiView &Editdmesinetklaynz.
AlanEdit penceresinde,fonolojikbozukluuolanbirhastayaaitses
dosyasnndalgaformu,spektrogram vetranskripsiyonugrlecektir.
Solfaretuunukullanarakistediinizbirblmseebilirvesolattaki
seldmesinetklayarakseiliblmbytebilirsiniz.
14
07.02.2014
Praat.ozel_v.3.1programpaketinde,
http://www.dilbilimi.net/praat_kurulum.zip adresindeyeralan
eskiversiyonaekolarakaadakizelliklermevcuttur
ObjectpenceresinebirsesdosyasyklediktensonraSeskalitesilm
dmesinetklayarakJitter,shimmer,HNR(NHR)gibiseskalitesiparametreleri
llebilir.
YineaynekildeKepstral Tepeknts(Cepstral Peak Prominence,CPP)lm
yaplabilir.
KolaybirekildeUluslararasFonetikAlfabe(IPA)karakterleriniyazmaysalayacak
Lenzprogramvebununiingereklifontlareklenmitir.
C:\Praat\ipaklasriindeIPAilefonolojiktranskripsiyonuyaplmbirrnek
dosyayeralmaktadr.
YinetranskripsiyonamacylaKarakterElemksayoluileIPAfontlariin
unicode listesieklenmitir.
KonumasentezlemeyleilgiliolarakKlattGrid simulatoreklentisivernek
KlattGrid dosyalar(C:\Praat\klatt\klasrnde)eklenmitir.
Praat.exenin 64bitversiyonueklenmitir.
15
ncekiversiyondamevcutolan,oksaydadosyazerindeformant,
spektralmoment,iddet,perde,prozodianalizigibiilemleritoplu
olarakyapmaysalayaneklentilereyenilerieklenmitir.
AadakizelliklereNewmensndenulalabilir:
VoiceSauceeklentisiyleH1H2,H1A1,H1A2veH1A3gibispektral
eimparametrelerillebilir.
rneklemehzndeitirmeeklentisiylesesdosyalarnn
rneklemehztopluolarakdeitirilebilir.
Filtrelemeeklentisiylesesdosyalar;bantgeirgen(bandpass),
yksekgeirgen(highpass)vealakgeirgen(lowpass)filtrelerle
filtrelenebilir.
Temelfrekans,iaretlenensegmentler iinayrayrllebildiigibi
tmsesdosyannortalamaseklindedellebilir.
nszleringrltspektrumuanalizindekullanlanspektralmomentler,
sadecesegment ortasndadeil,drtfarklnoktadadahallebilir.
Spektraltepeyerleimyerieklentisiylespektralmoment
lmndeolduugibigrltspektrumuanaliziyaplabilir.
16
07.02.2014
KsaYoluOlmayanBirEklentinin
Almas
rnekeklenti(klattgrid_simulator.praat):
ObjectspenceresindePraat,OpenPraatscript...
C:\Praat\scripts\klasrndeki
klattgrid_simulator.praateklentisinianz.
Run,Run
Pencerezerindeherhangibirnoktayatklaynz.
Parametrelerzerindeistediinizdeiiklii
yapnz.
sound,Play
17
Dikkat
Praat.exenin bupakettekindenfarklbir
versiyonukullanldtakdirdebazeklentiler
almayabilir.
18
07.02.2014
Klinikfonetikveazaratrmalariinzelletirilmi
Praat programn kullandnzalmalarda,ltfen
aadakikaynaklaraatftabulununuz:
1. BOERSMA,PaulveDavidWeenink (2013),Praat:doing
phonetics by computer (Srm5.3.57)[Bilgisayar
program].ndirilmeadresi:http://www.praat.org/
2. KILI,MehmetAkif(2014),zelletirilmiPraatProgram
ileUygulama,KonumaveDilBozukluklarn Anlamak:
KlinikFonetikveDilbilimKursu(2731Ocak2014),
stanbul.
3. MERTENS,Piet (2013),The Prosogram (Srm2.9)[Praat
programiineklenti].ndirilmeadresi:
http://bach.arts.kuleuven.be/pmertens/prosogram/
(Prosogramla prozodianaliziyapldtakdirde)
19
Sorularnziin:
makilic@yahoo.com
20
10
07.02.2014
MACINTOSHNKURULUMVE
KULLANIM
21
KURULUM
Praat.ozel_v.3.1_mac.zipdosyasnunzip yapnz.
AlanPraat.ozel_v.3.1_macklasraltndayeralanPraatklasrniindekilerlebirlikte
Uygulamalar(/Applications)dizininekopyalaynz.
letimsisteminiz64bitise,PraatklasriindekiPraat.appdosyasnsiliniz,64bit
klasrndekiaynadldosyayPraatklasriinekopyalaynz.
Praatprogramnbirkezapkapatnz.
Praatprogramilkkezaltnda,AnaklasrdekiKitaplkklasr
(/Users/kullanici_adiniz/Library)iindeyeralanPreferencesiindePraatPrefsadlbir
klasroluur.
BuklasrdeyeralanButtons5dosyasnsiliniz.
Praatayardosyasklasrndeyeralanaynadldosyaybuklasrekopyalaynz.
AnaKlasriindekiKitaplkklasrngremiyorsanz:
zlencelerklasrnde(/Applications/Utilities)yeralanTerminalianz.
Terminaldeukodugiriniz:
Enter
Terminaldenknz.
22
11
07.02.2014
PraatprogramdorukurulduutakdirdeObjectpenceresindeNewdmesine
tklandndaaadakigrnteldeedilecektir.
23
PRAATPROGRAMININKULLANIMI
BuradasadecePraat.ozelineskiversiyonu
(Windows)iinhazrlananPraatla_uygulama.pdf
dosyasndaolmayanbilgilereyerverilmi,adgeen
dosyadayeralanbilgilertekrarlanmamtr.
BudosyaPraatn Windowszerindekullanmyla
ilgiliolsadakurulumdndakiilemlerbyk
ldebenzerlikgstermektedir.
Praat.ozelineskiversiyonuna
http://www.dilbilimi.net/praat_kurulum.zip
adresindenulalabilir.
24
12
07.02.2014
SesKalitesilm
Praat atktansonra/Applications/Praat/ses/klasrndekirnek
dosyalardanbirinianz.
Kendikaydettiinizsesianalizetmekiin:
Audacity gibibirprogramla2veya3saniyeuzunluunda[a:]sesikaydediniz
zellikler:
44100Hzrneklemehz
16bitznrlk
Tekkanal
wav uzantl
Dosyay/Applications/Praat/ses/klasrnekopyalaynzvePraatprogramylaanz.
ObjectspenceresindesesdosyasseiliikenpencereninsaaltndakiSes
kalitesiolcumudmesinetklaynz.
Alanformdaenuygunseeneklerseilidir.DeiiklikyapacakdzeydePraata
hakimsenizistediinizdeiiklikleriyapabilirsiniz.Konuyayeterincehakim
deilsenizdeiiklikyapmadanOKdmesinetklaynz.
SonularInfo penceresindegsterilecekvetxt uzantlolarak
/Applications/Praat/ses/klasrnekaydedilecektir.
25
13
07.02.2014
SpektralEim(H1H2,H1A1,H1A2ve
H1A3)Parametrelerininlm
lmyaplacaksesdosyalarn/Applications/Praat/sauce/klasrne
kopyalaynz.
HerdosyaiinayrayrTextGrid dosyasoluturunuz.
Aklamasatrseili(sarrenkli)iken,seiliaralabirisimverinizveTextGrid dosyasn
kaydediniz.
rnekolarakaynklasriindeyeralanrnek.wavvernek.TextGriddosyalarn
kullanabilirsiniz.
Objectpenceresi,NewmensndeenalttayeralanVoiceSauce...dmesine
tklaynz.
Builemiinsesdosyalarnnalmasnagerekyoktur.
Alanformdaanalizedilensesleregreuyguncinsiyetiseiniz,OK.
Cinsiyetegreanalizseeneklerideitiindenseslericinsiyetegregruplandrarakanaliz
ediniz.
Sonulariin/Applications/Praat/sauce/klasrdeyeralanvoicesauce.txt
dosyasnabaknz.
27
IPAPaletteProgramYardmylaIPAKarakterlerinin
Yazlmas(FonetikTranskripsiyon)
IPAPalettein kurulumuOSXsrmnegre
farkllkgstermektedir.
BuradasadeceikifarklMacOSXsrmiin
kurulumanlatlacaktr.
OSX10.8Mountain Lion
OSX10.9 Mavericks
Herikisrmiinortak:
ProgramyklemedennceFontlarklasrndekiIPA
fontlarnykleyiniz.
IPAPaletteklasriindekiIPAPalette.dmg
programnkurunuz.
28
14
07.02.2014
OSX10.8MountainLiondaIPAPalettee
Ulamakin
SistemTercihlerine giriniz,KlavyepenceresindeKlavyeveKarakter
Grntleyicilerimenubuundagsterin yanndakikutucuatikatnz.
KlavyepenceresindenkmadanGiriKaynaklardmesinetklaynz.
SoldakilistedeIPAPalette,KlavyeveKarakterGrntleyici,Trke
QWERTYveTrke QWERTYPCklavyeleriniseiniz.
Trkeklavyelerlisteninsonlarndayeralmaktadr.
AlttasadaGirimensnmenubuundagsterin yanndakikutucuatik
atnzvepencereyikapatnz.
Finder menubuundasadaTrkbayraeklindekiklavyeikonunatklaynz
veGster:IPAPalettei seiniz.
AlanIPAPalettepenceresindefontolarakDoulos SILi seiniz.
Pagesgibibirmetinilemcidosyasatktansonrayazmakistediiniz
karakteregreVowel,Consonant,Other,ExtIPA dmelerindenbirinetklayarak
IPAsembollerinidosyayayazabilirsiniz.
29
15
07.02.2014
ncedenHazrlanmBirTranskripsiyon
DosyasnnAlmas
IPAiletranskripsiyonyapmakuzunsrenbireitimgerektirdiinden
buradasadecernekdosyannnaslalacandanbahsedilmektedir.
ObjectspenceresindeOpen,Readfrom file...yoluyla
/Applications/Praat/ipa/klasrndeyeralanberil.wavve
beril.TextGriddosyalarnsraylaanz.
kidosyaybirlikteseiniz.
SasttekiView &Editdmesinetklaynz.
AlanEdit penceresinde,fonolojikbozukluuolanbirhastayaaitses
dosyasnndalgaformu,spektrogram vetranskripsiyonugrlecektir.
Solfaretuunukullanarakistediinizbirblmseebilirvesolattaki
seldmesinetklayarakseiliblmbytebilirsiniz.
31
Praat.ozel_v.3.1_macprogrampaketinde,
http://www.dilbilimi.net/praat_kurulum.zip adresindeyeralan
eskiversiyonaekolarakaadakizelliklermevcuttur
ObjectpenceresinebirsesdosyasyklediktensonraSeskalitesiolcumu
dmesinetklayarakJitter,shimmer,HNR(NHR)gibiseskalitesiparametreleri
llebilir.
YineaynekildeKepstral Tepeknts(Cepstral Peak Prominence,CPP)lm
yaplabilir.
KolaybirekildeUluslararasFonetikAlfabe(IPA)karakterleriniyazmaysalayacak
IPAPaletteprogramvebununiingereklifontlareklenmitir.
/Applications/Praat/ipaklasriindeIPAilefonolojiktranskripsiyonuyaplm
birrnekdosyayeralmaktadr.
KonumasentezlemeyleilgiliolarakKlattGrid simulatoreklentisivernek
KlattGrid dosyalar(/Applications/Praat/klattklasrnde)eklenmitir.
Praat.appnin 64bitversiyonueklenmitir.
32
16
07.02.2014
ncekiversiyondamevcutolan,oksaydadosyazerindeformant,
spektralmoment,iddet,perde,prozodianalizigibiilemleritoplu
olarakyapmaysalayaneklentilereyenilerieklenmitir.
AadakizelliklereNewmensndenulalabilir:
VoiceSauceeklentisiyleH1H2,H1A1,H1A2veH1A3gibispektral
eimparametrelerillebilir.
Ornekleme hizini degistirmeeklentisiylesesdosyalarnn
rneklemehztopluolarakdeitirilebilir.
Filtrelemeeklentisiylesesdosyalar;bantgeirgen(bandpass),
yksekgeirgen(highpass)vealakgeirgen(lowpass)filtrelerle
filtrelenebilir.
Temelfrekansiaretlenensegmentler iinayrayrllebildiigibitm
sesdosyannortalamaseklindedellebilir.
nszleringrltspektrumuanalizindekullanlanspektralmomentler,
sadecesegment ortasndadeil,drtfarklnoktadadahallebilir.
Spektraltepeyerlesim yerieklentisiylespektralmoment
lmndeolduugibigrltspektrumuanaliziyaplabilir.
33
KsaYoluOlmayanBirEklentinin
Almas
rnekeklenti(klattgrid_simulator.praat):
PraatmenubuundaPraatdmesine
tklaynz.
OpenPraatscript...
/Applications/Praat/scriptsklasrndeki
klattgrid_simulator.praateklentisinianz.
Run,Run
Pencerezerindeherhangibirnoktayatklaynz.
Parametrelerzerindeistediinizdeiiklii
yapnz.
sound,Play
34
17
07.02.2014
Dikkat
Praat.appnin bupakettekindenfarklbir
versiyonukullanldtakdirdebazeklentiler
almayabilir.
Prosogramda fontsorununuzmekiin:
Prosogram formunda,Task:Interactiveprosogram
seiniz.
Prosogram grntsgeldiindecmd+Shift+3ileekran
grntsnyakalaynz.
35
Klinikfonetikveazaratrmalariinzelletirilmi
Praat programn kullandnzalmalarda,ltfen
aadakikaynaklaraatftabulununuz:
1. BOERSMA,PaulveDavidWeenink (2013),Praat:doing
phonetics by computer (Srm5.3.59)[Bilgisayar
program].ndirilmeadresi:http://www.praat.org/
2. KILI,MehmetAkif(2014),zelletirilmiPraatProgram
ileUygulama,KonumaveDilBozukluklarn Anlamak:
KlinikFonetikveDilbilimKursu(2731Ocak2014),
stanbul.
3. MERTENS,Piet (2013),The Prosogram (Srm2.9)[Praat
programiineklenti].ndirilmeadresi:
http://bach.arts.kuleuven.be/pmertens/prosogram/
(Prosogramla prozodianaliziyapldtakdirde)
36
18
07.02.2014
Sorularnziin:
makilic@yahoo.com
37
19