PU CENTAR ZA OBRAZOVANJE I OBUKU

ODRASLIH

TEHNIKE STRUKE
IVINICE

Dr Almir Jagodi

ZARAZNE BOLESTI
- Skripta -

ivinice, maj 2014.

Uvod
Zarazne bolesti su oboljenja izazvana mikroorganizmima ili njihovim
produktima (endo i egzo toksinima). Prenose se sa bolesnog na zdrav
organizam. Za njihov nastanak potrebna su tri faktora:
- Mikroorganizam
- Makroorganizam
- Sredina
Mikroorganizam su bakterije, virusi, gljivice i protozoe, dijele se na
patogene, apatogene i uslovno patogene mikroorganizme. Patogeni
mikroorganizmi imaju sposobnost prodiranja u tkiva dovodei do oboljenja.
Apatogeni ne dovode do patolokih procesa u tkivima napadnutog domaina.
Uslovno patogeni mikroorganizmi u nekim posebnim za njih uslovima postaju
patogeni. Da bi patogeni mikroorganiza doveo do pojave zarazne bolesti mora
biti uneen u organizam u infektivnoj dozi i da je virulentan.
Virulencija je sposobnost mikroorganizma da prodre u tkiva domaina u
dovede do oboljenja, odnosno virulencija predstavlja stepen patogenosti
mikroorganizma. To znai ukoliko su uzronici virulentniji utoliko je potreban
manji broj mikroorganizama da bi dolo do pojave bolesti.
Makroorganizam ovjek, on je od roenja pa do smrti izloen
mikroorganizmima, al do infekcije e doi ako se poremeti ravnotea izmeu
patogenih uzronika i odbrane organizma tada nastju tri mogua ishoda: pobjeda
domaina, pobjeda mikroorganizma ili dolazi do uspostave meusobne
ravnotee.
Sredina voda, zrak, zemlja, insekti, hrana, ona dovodi mikroorganizam i
makroorganizam u meusobnu vezu.

Osobine zaraznih bolesti

Prva karakteristika zaraznih bolesti jeste njihova pojava, zarazne bolesti se
mogu pojaviti:
- Sporadino
- Endemski
- Epidemiski
- Pandemiski
Sporadina pojava zaraznih bolesti jeste pojava pojedinanih sluajeva bez
neke meusobne veze (sporadina pojava trbunog tifusa).
Endemska pojava jeste stalna pojava bolesti na jednom odreenom
podruiju ali u manjem broju (endemija salmoneloze).
Epidemiska pojava je pojava velikog broja bolesnika od jedne zarazne
bolesti na jednom odreenom podruiju u kraem vremenu (Epidemija virusne
utice HAV).
Pandemiska pojava je naglo irenje neke zarazne bolesti bolesti koja se
velikom brzinom prenosi preko drava ak i kontinenata (pandemija ptiije
gripe ili svinjske gripe).
Druga karakteristika zaraznih bolesti je njihov tok. Prema toku zarazne
bolesti mogu biti:
- Akutne
- Hronine
Akutne bolesti javljaju se naglo, veoma brzo se razvijaju i brzo dolazi do
ozdravljenja ili smrti (arlah, morbili, varicele).
Hronine bolesti nastaju postepeno, dugo traju (mjeseci i godine) (sifilis,
malarija).
Trea karakteristika zaraznih bolesti su siptomi koji nastaju u bolesti a oni
mogu biti:
- Opti siptomi
- Specifini siptomi

Opti siptomi javljaju se u svim zaraznim bolestima a to su temperatura, bol

u zglobovima, gubitak apetita, gubitak tjelesne teine, muka, gaenje i
povraanje, slabost i malaksalost.
Specifini siptomi javljaju se u pojedinim zaraznim bolestima to ih i
karakterie (tifozno stanje kod trbunog tifusa to je psihika zbunjenost
bolesnika, lani poziv na stolicu).

Prenoenje zaraznih bolesti

Dabi se prenijela zarazna bolest moraju biti ispunjeni odreeni uslovi koji
su meusobno povezani a ta veza naziva se Vogralikov lanac. Karike tog lanca
su:
- Izvor zaraze
- Putevi prenoenja
- Ulazna vrata
- Koliina i virulencija
- Osjetljivost domaina

Slika 1. Vogralikov lanac

Izvor zaraze uzronici zaraznih bolesti ive i razmnoavaju se u organizmu

ovjeka ili ivotinje odakle se izluuje u vanjski svijet, stolicom, mokraom,
ispljuvkom, mlijekom ili drugim sekretima. Izvor zaraze moe bit le ovjeka ili
ivotinje, zemlja moe bit izvor zaraze ali najee je to ovjek. On se moe
nai u stadijumu inkubacije ili se radi o bolesniku koji boluje od tipine ili
atipine klinike slike.
Inkubacija je vrijeme koje protekne od momenta ulaska mikroorganizma u
makroorganizam pa do ispoljavanja prvih siptoma bolesti.
Putevi prenosa zaraznih bolesti od izvora pa do domaina klice se mogu
iriti na vie naina od kojih su glavni dodir, zrak, ivotne nemjernice, voda,
zemljite, insekti i dr.
Ulazna vrata su koa, sluznica makroorganizma.
Virulencija je sposobnost mikroorganizma da prodre u tkiva domaina u
dovede do oboljenja, odnosno virulencija predstavlja stepen patogenosti
mikroorganizma. To znai ukoliko su uzronici virulentniji utoliko je potreban
manji broj mikroorganizama da bi dolo do pojave bolesti.
Osjetljivost je sklonost nekog organizma da oboli od zarazne bolesti. Ona
je razliita prema pojedinim zaraznim bolestima i zavisi od mnogo faktora (dob,
spol, zanimanje, socijalni i ekonomski status).

Dijagnoza zaraznih bolesti

Postoje dvije dijagnoze: klinika i etioloka. Klinika diagnoza postavlja se
na osnovu anamneze, epidemiolokih podataka, objektivnim pregledom
bolesnika, labaratoriskom pretragama. Etiolka dijagnoza postavlja se
izolovanjem uzronika, serolokim reakcijama i konim probama.
Izolacija uzronika je najvanija i najsigurnija potvrda dijagnoze zarazne
bolesti. Uzronici se mogu izolovati iz krvi, bris sputuma (ispljuvka), stolice,
mokrae, likvora i kone promjene.

Lijeenje zaraznih bolesti

Lijeenje moe biti:
- Kauzalno lijeenje ili lijeenje uzroka u ovu vrstu lijekova ubrajaju se
antibiotici, sulfanamidi, hemoterapeutici i antivirusni lijekovi.
- Specifina terapija (lijeenje), podrazumijeva primjenu antitoksinih
seruma da se neutralie toksin mikroorganizma koji se izluuje u
organizam ovjeka.
- Siptomatsko lijeenje u ovu terapiju se ubrajaju sva lijekovi koji ublauju
siptome bolesti u cilju breg ozdravljenja. To su analgetic, antipiretici
kardiotonici i dr.
- Higijensko dijetetsko lijeenje podrazumijeva njegu i ishranu bolesnika.

Spreavanje (prevencija zaraznih bolesti)

Pod prevencijom zarazne bolesti podrazumijeva se skup preventivnih mjera
za suzbijanje i spreavanje irenja zarazne bolesti. Prevencija se sastoji od:
- Brze dijagnoze bolesti
- Prijave bolesti
- Uklanjanja izvora infekcije
- Prekidanaj puteva irenja zarazne bolesti
- Podizanje opte i specifine otpornosti organizma.

Uklanjanje izvora infekcije

Prekid puta irenja

Specifina otpornost organizma

Infekcije izazvane Gram negativnim bacilima

Osobita i vana karakteristika gram-negativnih bakterija je prisutnost
dvostruke membrane koja okruuje svaku bakterijsku stanicu. Premda sve
bakterije imaju unutarnju staninu opnu, gram-negativne bakterije imaju
jedinstvenu vanjsku opnu. Ta vanjska opna onemoguuje nekim lijekovima i
antibioticima prodiranje u stanicu, to je jedan od razloga zato su gramnegativne bakterije openito otpornije na antibiotike nego gram-pozitivne
bakterije.
Gram-negativne bakterije imaju veliku mogunost izmjene genetskog
materijala (DNK) izmeu sojeva iste vrste i ak izmeu razliitih sojeva. To
znai da ako se gram-negativna bakterija podvrgne genetskoj promjeni
(mutaciji) ili ako stekne genski materijal koji daje otpornost na neki antibiotik,
bakterija moe kasnije dijeliti svoju DNK sa drugim sojem bakterija pa i drugi
soj moe takoer postati otporan.

Salmoneloze (Salmonellosis)
Uzrok nastanka
Uzronici ove bolesti su gram negativne bakterije, salmonele. Raspadanjem salmonele dolazi
do oslobaanja endotoksina koji je pokreta patolokih promjena. Prirodni rezervoar i izvor
zaraze su domae ivotinje i ptice, pri emu ivotinje imaju kliniki manifestni oblik ili su
kliconoe. Pored ivotinja znaajni izvor su i ljudi oboljeli ili kliconoe. Mehanizam irenja
infekcije je feko-oralni. Oboljenje se javlja najee tokom ljetnjih mjeseci u vidu
pojedinanih sluajeva ili u vidu epidemija.
Klinika slika
Infekcije salmonelama daju sledee klinike forme bolesti:
Gastrointestinalni oblik- je najea forma javljanja salmoneloze. Ovaj oblik nastaje
zaraavanjem organizma preko bogato kontanimirane hrane. Inkubacija se kree
od 472 sata. Bolest poinje naglo jezom, drhtavicom, oseajem teine u elucu, mukom,
povraanjem, a potom i prolivastom stolicom. Tjelesna temperatura je razliito poviena i
kree se do 41 oC. Bol u trbuhu je difuzan i najee lokalizovan i predjelu pupka. Stolice su
tene, este, ute boje, a kasnije zelenkaste sa primjesama sluzi a u tekim sluajevima sa
primjesama krvi. Trbuh je nadut, jezik suh, obloen, usne suhe. esto je uveanja slezina.
Tifoidni oblik- kod salmonelozne infekcije se rijetko sree i svojim odlikama podsjea na
trbuni tifus. Bolest poinje naglo znacima intoksikacije, povienom tjelesnom temperaturom.
Kod ovih bolesnika se zapaa uveanje jetre i slezine i razliiti stepen poremeaja svijesti.
Ovaj oblik se najee javlja kod starih osoba.
Septini oblik- se sree kod djeijeg uzrasta, mada moe i kod starijih osoba. Klinikom
slikom dominira temperatura septikog oblika, a kasnije dominira simptomatologija
zahvaenog organa. Septini oblik se esto zavrava letalno.
Kliconotvo- se odlikuje odsustvom klinikih manifestacija uz istovremenu bakterioloku i
seroloku potvrdu nalaza bolesti.
Dijagnoza
Dijagnoza salmoneloze se postavlja na osnovu anamnezno-epidemiolokih podataka.,
klinikog nalaza a potvruje se laboratorijskim analizama (pregled stolice, likvora, krvi,
gnoja, ui, mokrae i dr.)
Lijeenje
Terapija zavisi od oblika bolesti. U prvom redu rehidromineralizacijom per os ili parenteralno.
Antibiotska terapija se sprovodi po preporukama svjetske zdravstvene organizacije (SZO):
-ekstraintestinalnim oblicima salmoneloza
-djeci uzrasta do dve godine

-osobama sa poremeajem odbrambenih snaga organizma.

Kliconotvo se ne treba lijeiti antimikrobnim preparatima.
Svi navedeni segmenti leenja mogu biti kompromitovani ako se ne sprovodi korektna dijeta (
aj od nane, kamilice, mineralna voda, slana supa, jogurt, posno meso, zapeen krompir, itd.)

Trbuni tifus
Uzrok nastanka
Uzronik tifusa je Salmonela typhi gram negativni bacil. Oboljeva samo oveijk te je on
jedino i rezervoar S.typhi. Bolest je tipina feko-oralna infekcija i moe se preneti na druge
direktno preko mokrae i stolice oboljelog ili kliconoe i indirektno preko zaraene vode ali i
preko riba koljki, povra u koje je dospela zaraena voda.
Klinika slika
Nakon inkubacije od 5-15 dana bolest prolazi kroz 4 stadijuma:
Stadium incrementi-traje 7-10 dana i odlikuje se nespecifinim simptomima infekcije sa
postepenim svakodnevnim porastom temperature za pola stepena sve do 40 stepeni na kraju
prve nedelje. Dominantan simptom je glavobolja, gubitak apetita, malaksalost, nesanica,
ponekad epistaksa (krvavljenje iz nosa), proliv ili opstipacija (zatvor).
Stadium acmis-traje 10-15 dana, temperatura je stalna-febris kontinua, bez drhtavice i
znojenja. Bolesnik se ali na glavobolju, bolove u miiima i zglobovima, jaku malaksalost,
nesanicu. Slabo spava, nema apetit. Stolice su uestale, 5-6 dnevno, uto-zelene kao orba od
graka. U objektivnom nalazu dominira bledilo, tifozno stanje (poremeeno stanje svesti, pri
emu je bolesnik u zanosu i bunca, izmeu toga je pospan), tifozni jezik (suh, ispucao hrapav,
kao hrastova kora, obloen, podrhtava), bradikardija (usporen rad srca), splenomegalija
(uveane jetra i slezina), rozeola (ospa na koi trupa i trbuha).
Stadijum decrementi-stadijum regresije simptoma i traje 7 dana za koje vreme pada
temperatura, vraa se san, apetit. Slezina se smanjuje, oporavak je spor.
Stadijum rekonvalescencije-moe da traje do 2 meseca, bolesnici oseaju umor i brzo
zamaranje.
Komplikacije
Mogu da se razviju toksine komplikacije (perforacija creva, krvarenja u crevima,
miokarditis, kolaps) kao posledica dejstva toksina i septine komplikacije (tromboflebitis,
nefrotifus) kao posledica razmnoavanja samih bacila.

Dijagnoza
Postavlja se na osnovu anamneze, klinike slike, epidemiolokih podataka. Potvruje se
laboratorijskim (mirna sedimentacija, smanjen broj belih krvnih zrnaca i smanjen broj
trombocita), mikrobiolokim (uzronik u hemokulturi, stolici, mokrai) i serolokim
(Widalova reakcija aglutinacije) ispitivanjima.
Leenje
Primenjuje se etioloka, dijetalna i simptomatska terapija. Kao kauzalni lek obino
se preporuuje hloramfenikol. Dijetalna terapija je vana i preporuuje lako svarljivu, visokokalorinu ishranu (pasirano povre, supa, pirina, mleko jaje) u manjim koliinama i ee.
Simptomatska terapija podrazumeva antipiretike, analgetike, antimikotike i vitamine.

Veliki kaalj (Pertussis)

Uzrok nastanka
Bolest uzokuje gram negativna bakterija Bordetella pertussis. Izvor bolesti je iskljuivo
bolesnik koji je zarazan 2-4 nedelje od poetka bolesti. Bolest je tipina kapljina infekcija,
ulazna vrata su sluzokoe respiratornog trakta. Obolevaju najee predkolska deca od 1-5
godina ali i odojad.
Klinika slika
Nakon inkubacije koja traje 7-14 dana bolest prolazi kroz tri stadijuma:
Kataralni stadijum-karakterie se suvim neproduktivnim upornim kaljem koji nije praen
temperaturom. Traje proseno nedelju dana, a zatim kaalj postaje sve intenzivniji, ei nou.
Stadijum zacenjivanja-uz nepreoduktivan suv kaalj javlja se paroksizmalni, spazmodian
kaalj, u napadima praen zacenjivanjem. Kaalj je ei nou, a moe biti isprovociran
hranjenjem, hladnim vazduhom, uzbuenjem. Napad traje 1-2 minuta i sastoji se od 3-8
revolucija. Zapoinje dubokim udahom iza koga sledi isprekidan izdah. Sledee udisaji su
oteani zbog refleksnog spazma larinksa i glotisa pa se uje piskav huk ime podsea na
kukurikanje ili njakanje magarca (iz tih razloga se u narodu zove magarei kaalj). Na kraju
napada bolesnik iskalje malo staklaste lepljive sluzi, a esto usledi i povraanje. Ovi napadi
umaraju dete, ono se obino pridrava za sto, krevet pri kaljanju, lice mu je podbulo, crveno,
oi zakrvavljene, suzne, usta otvorena, jezik isplaen (facies pertussica). Nakon napada
nastupa refrakterna faza kada se nikakvim draima ne moe izazvati kaalj. Ovaj stadijum
traje 2-3 nedelje.
Stadijum rekonvalescencije-broj zacenjivanja se smanjuje i skarauje, nema povraanja.
Bolesnik se bolje hrani i spava, oporavlja se . Do potpunog izleenja dolazi kroz 2-3 nedelje
ili mesec dana.

Komplikacije
Mogu biti bakterijske u vidu bronhopneumonija, mehanike zbog poveanih pritisaka
intrakranijalno (krvavljenja na konjunktivi, mozgu, uhu, na nos), intraabdominalno
(nastajanje kila, prolaps rektuma i anusa), intratorakalno (emfizem plua, pneumotoraks) i
nervne u vidu kome, konvulzija, pareza, paraliza, encefalitisa.
Dijagnoza
Postavlja se na osnovu anamneze, klinike slike i toka, laboratorijskih analiza, radiografije
plua, izolacije uzronika, serolokih analiza.
Leenje
Kauzalna terapija se sprovodi antibioticima, tokom 14 dana i simptomatskom terapijomfenobarbiton, solbutamol, kortikoidi, u posebno tekim sluajevima je indikovana intubacija i
vetaka ventilacija. Prevencija infekcije se sprovodi aktivnom vakcinacijom koja je
obavezna.

Tularemija (Glodarska kuga)

Uzrok nastanka
Uzronik je Francisella tularensis, gram negativni kokobacil. Tularemija je primarno bolest
divljih ivotinja, prvenstveno glodara (zeevi, kunii, veverice, mievi, pacovi). Od divljih
ivotinja bolest se moe preneti na domae ivotinje (ovce, goveda, konji, psi, make, ivina).
ovek se zarazi direktnim kontaktom sa obolelom ivotinjom kao i indirektno putem
kontaminirane hrane, vode, inhalacijom praine i transmisivim putem. Prenos bolesti sa
oveka na ovek nije mogu.
Klinika slika
Posle inkubacionog perioda od 3-6 dana, F.tularensis izaziva vei broj kliniki razliitih
oblika, od kojih je najvei broj praen jezom, groznicom, povienom temperaturom,
glavoboljom, bolovima u miiima i zglobovima i malaksalou.

1.Spoljanji oblici

Ulceroglandularni oblik-nastaje posle inokulacije koe prilikom kontakta sa obolelom

ivotinjom ili ubodom krpelja. Stvara se papula koja nije bolna, ne svrbi, ne gnoji, brzo
nekrotizira i evoluira u ulkus (primarni afekt). Razvija se bolno uveanje regionalnih limfnih
lezda koje vremenom razmekaju a moe doi i do njihove perforacije kroz kou. Bolesnik
je malaksao, oslabljenog apetita, isrpljen.
Glandularni oblik-manifestuje se otokom upalom pojedinih limfnih lezdi bez primarnog
afekta. Najee su zahvaene vratne, pazune i preponske limfne lezde.
Okuloglandularni oblik- posle inokulacije oka preko zaprljanih ruku nastaje gnojni
konjunktivitis, uglavnom jednog oka. Kapci su oteeni, slepljeni, konjunktive krvave,
istovremeno se razvija bolan otok regionalnih limfnih lezdi, koje zatim omekaju i zagnoje.
Tonziloglandularni (anginozni) oblik-nastaje ingestijom zaraene hrane, pa je primarni
afekt na tonzilama (krajnicima). Protie pod slikom jedno- ili obostrane angine sa izraenim,
bolnim otokom vratnih limfnih lezdi.
2.Unutranji oblici
Pluni oblik-moe da nastane inhalacijom zagaenog vazduha ili irenjem infekcije iz
limfnih lezdi putem krvi. Protie pod slikom atipnog zapaljenja plua, koje moe biti
praeno komplikacijama u vidu gangrene, apscesa i stvaranja kaverni. Poinje sa povienom
temperaturom, optim simptomima infekcije i karakterie se neproduktivnim kaljem.
Tifoidni (septini) oblik-podsea na trbuni tifus ili sepsu, nema primarnog afekta niti
zahvatanja limfnih lezdi. Karakterie se visokom temperaturom koja traje oko tri nedelje,
simptomima infektivnog sindroma teeg stepena, ospom, uveanjem jetre i slezine,
poremeajem svesti.
Dijagnoza
Postavlja se na osnovu epidemilokih podataka, anamneze, klinike slike i serolokih
aglutinacionih testova.
Leenje
Lek izbora je streptomicin 7-10 dana, ali dobro reaguje i na hloramfenikol, tetracikline i
hinolone.

Trovanje hranom - uzronik Vibrio parahaemolytica

Trovanje hranom uzrokovano bakterijom Vibirio parahaemoliytica nastaje konzumiranjem

kontaminirane hrane enterotoksinom koji produkuje ova bakterija.
Uzrok nastanka
Rod Vibrio spada u porodicu Enterobacteriaceae i fakultativno su anaerobni, Gram negativni
bacili. Rizine namirnice su sirova i nedovoljno termiki obraeni morski plodovi. Vibirio
parahaemoliytica produkuje enterotoksine koji uzrokuju poveano luenje tenosti u tankom
crevu.
Klinika slika
Prvi simptomi poinju 8-13 sati nakon konzumiranja kontaminirane hrane.
Javljaju se munina, grevi u stomaku i eksplozivne vodenaste stolice. Simptomi traju 3-5
dana. Moe doi do dehidratacije.
Dijagnoza
Postavlja se direktnim dokazivanjem prisustva etiolokog agensa u materijalu uzetom od
obolelih (feces, hrana) i na osnovu klinike slike.
Leenje
Leenje podrazumeva nadoknadu tenosti i elektrolita. Kod teih oblika daju se antibiotici i to
najee tetraciklin i hloramfenikol.

arlah (Scarlatina)
Uestalost
arlah je bolest svuda rasprostranjena. Rezervoar infekcije je ovek, izvor infekcije je
nazofaringealni sekret osoba sa streptokoknom infekcijom, bilo oboleo, rekonvalescent ili
kliconoa. Put irenja infekcije je kapljini najee preko nazofaringealne sluzokoe. Mogu
je prodor preko sluzokoe genitalnog trakta, preko povreda ili opekotina. Bolest pokazuje
sezonski karakter javljanja sa dominacijom u hladnim mesecima jesen-zima-prolee. Javlja se
u zatvorenim kolektivima kao to su kole ili obdanita. Najee od arlaha oboljevaju deca
predkoloskog ili ranog kolskog uzrasta.

Uzrok nastanka
Bolest izaziva Streptococcus beta haemolyticus grupe A koji produkuje eritrogeni toksin.
Postoje tri antigenski razliita tipa eritrogenog toksina: tip A, B i C. Najee je izazvan tipom
A.
Klinika slika

Inkubacija je krataka i traje 6 sati do 10 dana, najee 3-5 dana. U ovoj fazi bolesti bolesnik
je infektivan, ali je bez simptoma bolesti. Bolest prolazi kroz 4 stadijuma:
1. Inicijalni stadijum - Bolest poinje naglo i karakterie se trijasom simptoma:
povienom temperaturom, guoboljom i inicijalnim povraanjem. Ovaj stadijum je
kratkotrajan, oko 12 asova i pridruuju mu se glavobolja, malaksalost, bolovi u
miiima i zglobovima. Prilikom pregleda nalazi se karakteristino intezivno
hiperemino plameno drelo skarlet crveno". Tonzile su hiperemine, hipertrofine, a
u teim sluajevima mogu se nai i eksudativne promene u vidu gnojnih naslaga.
Meko nepce je takoe hiperemino, a na zadnjem zidu drela mogu se videti promene
i vidu granuliranog enantema. Jezik je belo obloen, dok su vrh i
bone strane neobloeni to daje izgled slova V. Prisutna je i submandibularna
limfadenopatija. Inicijalno povraanje je posledica intoksikacije organizma i nadraaja
neurovegetativnog sistema.
2. Osipni stadijum - Ospa se javlja prvo na koi vrata, predelu aksile, ingvinumu i iri se
prema ekstremitetima. Ospa je makulopapulozna na hipereminoj koi. Koa je suva,
gruba, kao najeena. Ne javlja se na licu, dlanovima i tabanima. Najintezivnija je na
velikim pregibima, fleksornim stranama ekstremiteta. Praena je lakim svrabom. Ospa
na pritisak isezava, pri emu nastaje blag subikterus. Povlai se brzo, nakon 1-2 dana,
istim redosledom kako je izbijala, a posle povlaenja nastaje perutanje. Pregledom
bolesnika u osipnom stadijumu zapaa se hiperemija lica, koje je zaareno, dok je
predeo oko usana, trougao nos-usne, bled. Prisutna je tahikardija, puls je mekan i
ubrzan. Ponekad je prisutna hepatomegalija i splenomegalija. Promene na jeziku su u
ovom stadijumu karakteristine. Jezik je potpuno deskvamiran i ima izgled
malinastog jezika" kada papile promeniraju. Ovakav izgled jezika se odrava oko dve
nedelje tako da moe da poslui za retrogradno postavljanje dijagnoze.
3. Prazni period - U ovom stadijumu bolesti prisutni su samo suva, hrapava
koa,
Pastijin znak, tahikardija i malinast jezik.
4. Stadijum perutanja - Ovaj stadijum bolesti se karakterie perutanjem koe na mestima
gde se prvo javila ospa na vratu, licu, unim koljkama, grudima, abdomenu i u vidu je
sitnog branastog perutanja. Najkarakteristinije je perutanje na dlanovima i tabanima
koje je u vidu lamela, krupno, kao ljutenje.

Dijagnoza
Dijagnoza arlaha se postavlja na osnovu anamneze, epidemiolokih podataka, klinike slike,
klinikog toka i laboratorijskih analiza. Izolacija uzronika iz brisa drela potvrdjuje
dijagnozu, ali negativni nalaz je ne iskljuuje. Pregled mokrae kod arlaha je obavezan radi
otkrivanja ranih ili poznih komplikacija bubrega.
Diferencijalna dijagnoza
Poetak arlaha je nespecifian i moe biti slian velikom broju infektivnih bolesti: difterija,
infektivna mononukleoza, angine izazvane virusima i drugim bakterijama. U osipnom
stadijumu arlaha treba iskljuiti rubeolu, morbile varielu itd.

Leenje
Kauzalna terapija arlaha podrazumeva primenu penicilina. Alternativna terapija je
eritromicin ukoliko je pacijent alergian na penicilin. Higijensko dijetetski reim je vaan u
terapiji arlaha. Bolesnika treba izolovati jer je infektivan.

Kolera
Uzrok nastanka
Izaziva je vibrion kolere (Vibrio cholerae), izvor bolesti je oboleo ovek i vibronoa. Vibrion
se izbacuje u spoljanju sredinu preko povraanih i prolivastih masa kojom prilikom se
kontaminira okolina bolesnika. Mehanizam irenja je fekalno-oralni preko vode, hranljivih
namirnica, prljavih ruku i kontaminiranih predmeta.
Klinika slika
Inkubacini period se kree od 1-5 dana. U veini sluajeva bolest poinje naglo sa oseajem
teine, bolovima u trbuhu, jaom peristaltikom creva i prolivima (enteritine faza).Poetnih 35 stolica je fekulentno a kasnije stolice postaju tene i podseaju na pirinanu vodu.
Temperatura je lako poveana 37,5-38 stepeni. Gastrointestinalna faza se karakterie
povraanjem koje nije praeno mukom. Apetit je smanjen i javlja se jaka e. Povraanje i
proliv uslovljavaju jaku dehidromineralizaciju to se manifestuje grevima u miiima i
gubitkom telesne mase. Pri pregledu se zapaa da su oi halonirane, upale, izotren nos
(facies Hipocratica). Koa gubi elastinost, sluzokoe su suve, glas je disfonian (vox
cholerica). Koa na rukama je nabrana pa se opisuje kao koa pralja. Kod srednje tekih
oblika bolesti posle 5-6 dana dolazi do reaktivne faze sa ozdravljenjem. U teim sluajevima
prolivi i povraanje dovode do naruavanja hemodinamike, poremeaja termoregulacije, tako
da temperatura pada na 34-35 stepeni. Ova faza se oznaava kao algidna faza. Povraanje i
proliv se smiruju ali klinikom slikom dominira hipovolemini ok. Koa je suva, hladna,
modro prebojena. Oko oiju se javlja taman krug. Ako se ne sprovede intezivna reanimacija
bolesnik umire za 1-2 dana.
Komplikacije
Zapaaju se bronhopneumonija, gangrena plua, tromboza, embolija, parotitis (zapaljenje
parotidne lezde), keratitis i dr.
Dijagnoza
Postavlja se na osnovu epidemiolokih podataka i klinike slike. Laboratorijska dijagnoza se
realizuje mikroskopskim ispitivanjem bolesnikog materijala (stolica, povraane mase) i
serolokim putem (reakcije aglutinacije).

Leenje
Obavlja se u specijalno opremljenim ustanovama. Sa terapijom treba poeti to pre
i energino, sa ciljem nadoknade tenosti i elektrolita. Kauzalna terapija podrazumeva
korienje antibiotika i to najee tetraciklin i hloramfenikol. Pored antibiotika daju se i
hemioterapeutici (sulfonamidi). Dijetetski reim se sprovodi od momenta prestanka
povraanja (biljni sokovi, supe od povra, mleko, bujoni)

Jerzinioza
Jerzinioza je akutno infektivno oboljenje iz grupe crevnih infekcija koje se odlikuje febrilnim
stanjem i pojavom gastroenterokolitisa sa krvavim dijarejama (prolivastim stolicama).
Uzrok nastanka
Uzronik je Yersinia enterocolitica, Gram negativna, nepokretna, asporogena bakterija koja
pripada rodu Yersinia, a porodici Enterobacteriaceae. Na bazi O, H i K antigena do sada je
izdvojeno vie od 50 serotipova, meutim poseban znaaj imaju serotipovi 03, 08 i 09.
Uzronik se primarno nalazi kod divljih ivotinja kao i kod domaih ivotinja (svinje, ovce,
krave i dr) koje su izvor zaraze. Jersinija fekalijama dospeva u spoljanju sredinu pri emu se
kontaminiraju ivotne namirnice, kao i sredina. Infekcija nastaje preko kontaminirane hrane
(meso, mleko, zeleno povre), koja nije prethodno termiki obraena. Pored toga, moe da se
prenese preko kontaminiranih ruku posle kontakta sa domaom ivotinjama. Ne prenosi se od
obolelog
oveka.
Ulazna vrata infekcije su usta. Sa kontaminiranom hranom ili preko kontaminiranih ruku
uzronik dospeva u eludano-crevni trakt. Raspadanjem dospelih bakterija dolazi do
oslobaanja endotoksina.
Klinika slika
Inkubacija je
Bolest

2-4

prolazi

dana,
kroz

mada
dve

moe

da
faze,

bude

akutnu

kraa
i

(15

asova).
subakutnu.

Poetak akutne faze je nagao sa znacima kao to su glavobolja, poviena

telesna temperatura i bol u trbuhu sa uestalim vodenastim stolicama. Kod dece se esto
zapaa hemoragini kolitis. Kolitis se obino odrava 3-4 dana sa periodima smirivanja i
pogoravanja
bolesti.
Subakutna faza bolesti odlikuje se reaktivnim promenama, koje se javljaju 4 nedelje od
poetka bolesti. Postoji vie klinikih formi:
gastroenterokolitini oblik se odlikuje naglim poetkom, povienom telesnom
temperaturom, bolovima u trbuhu. Bolovi su u poetku lokalizovani u predelu eluca,
a potom i u niim partijama trbuha. Istovremeno bolesnici imaju muku, nagon na

povraanje i povraanje. Stolice su uestale (oko 10 za 24 sata) koliinski obilne i

retko sadre krv i obino se normalizuju za 3-5 dana.
apendikularni oblik se odlikuje znacima opte intoksikacije, povienom telesnom
temperaturom i simptomima apendicitisa.

septini oblik se karakterie intermitentnom temperaturom, oblinim preznojavanjem,

hepatosplenomegalijom (uveane jetra i slezina), zahvaeni su plua, mozak,
kotani sistem i drugi organi.

subkliniki oblik bolesti protie bez jasne klinike simptomatologije, a priroda bolesti
je se prepoznaje tek nakon pregleda stolice.

Prognoza jerzinoze zavisi od klinikog oblika bolesti, pri emu septini oblik moe da uslovi i
letalan ishod.
Dijagnoza
Postavlja se na osnovu epidemiolokih podataka, klinikog nalaza, a potvruje se
laboratorijskim testovima. Laboratorijska dijagnostika se izvodi direktnim pregledom uzetog
materijala i kulturom stolice, krvi i serolokim testovima (reakcija aglutinacije, indirektna
hemaglutinacija).
Leenje
Terapija je raznovrsna u zavisnosti od klinikih manifestacija bolesti. Kod lakih subklinikih
formi preporuuje se samo dijeta. Kod kliniki ispoljenih oblika terapija se sastoji od
nadoknade tenosti i elektrolita i kauzalne terapije. Kao kauzalna terapija se daju
aminoglikozidi, tetraciklini ili sulfonamidi.

Infekcija streptokokom

Najvaniji izvor zaraze za okolinu je bolestan ovek ili zdravi kliconoa. Kliconotvo je ee
kod dece nego kod odraslih. U gradskoj sredini ono iznosi od 4-8 % i ee je zimi nego leti,
dok se u kolektivima zatvorenog ili poluzatvorenog tipa procenat kliconoa moe popeti i do
20%. Bolesnik je zarazan za svoju okolinu za vreme klinike bolesti, odnosno priblino 10
dana. Adekvatno leenje penicilinom eliminie mogunost prenosa infekcije od bolesnika ili
kliconoe kod veine za 24 sata. Neleeni bolesnici, naroito oni sa gnojnim iscetkom iz nosa
i drela mogu iriti infekciju nedeljama i mesecima.
Bolest se prenosi kapljinim putem posrednim ili neposrednim kontaktom s bolesnikom ili
kliconoom. irenje infekcije putem predmeta zagaenih iscetkom bolesne osobe ili kliconoe
i putem praine od manjeg su znaaja. Mogue su i eksplozivne epidemije streptokokne
angine ili arlaha nakon konzumiranja zagaene hrane, prvenstveno mleka i mlenih
proizvoda. Mleko moe biti zagaeno ve u vimenu krave koja boluje od streptokoknog
mastitisa ili od osobe koja s njime rukuje.
Streptokokoze pokazuju izrazito sezonsko kretanje (jesen-zima) i kao veina drugih bolesti
respiratornog sistema, pojava veeg broja obolelih zapoinje sa poetkom kolske godine.
Klinike manifestacije streptokokne infekcije razliite su prema uzrastu. Kod dece do 3
godine starosti streptokokna infekcija javlja se u obliku blage upale nosa i drela. U uzrastu
od 3.-15. godine najea je manifestacija gnojna angina i arlah. Kod odraslih osoba najea
manifestacija streptokokne infekcije je angina, a od 40.-60. godine starosti i crveni vetar.
Najei kliniki oblik streptokokne infekcije je streptokokna angina. Nakon kratkotrajne
inkubacije od 1-3 dana, bolest nastupa naglo s povienom temperaturom, groznicom, jakom
guoboljom, glavoboljom i bolovima u zglobovima. Neretko bolest poinje povraanjem,
naroito kod dece. drelo, resica i nepani lukovi su jarko crveni i oteeni, tonzile su
poveane i crvene sa gnojnim takicama ili naslagama. Limfni vorovi na vratu su poveani i
bolni.
arlah je najei od 3. -15. godine ivota. Bolest poinje kao streptokokna angina, a nakon
1-2 dana javlja se karakteristian osip. Na zacrvenjenoj koi nalazi se sitni, crvenkasti,
takasti osip. Koa pokrivena osipom je suva i hrapava. Osip je najizraeniji ispod pazuha, u
donjim delovima trbuha i preponama. Na licu nema osipa. Obrazi su zaareni, a oko usta je
izraeno bledilo. U poetku bolesti jezik je obloen, a nakon nekoliko dana postaje malinast,
to je karakteristino za arlah. Osip traje od 6-7 dana, nakon ega se javlja ljutenje koe u
obliku perutanja na vratu i trupu, a na dlanovima i stopalima u krpicama. arlah izazivaju
streptokoki koji stvaraju eritrogeni toksin. Postoje tri imunoloki razliita tipa eritrogenog
toksina (A, B i C).
Streptokokna upala nosa i drela je blae streptokokno oboljenje, a karakterie se neznatno
povienom temperaturom, guoboljom, "nazalnim" govorom i crvenilom drela. Kod odojadi
i male dece infekcija streptokokima iz nosa i drela esto se proiri na srednje uvo i mastoidni
nastavak. Limfni vorovi na vratu obino su poveani.
Erizipel (crveni vetar) je streptokokna infekcija koe, koja nastaje nakon to streptokok ue
u organizam kroz minimalne i nevidljive traume koe. Bolest poinje naglo, sa groznicom,
visokom temperaturom, glavoboljom i povraanjem. Istovremeno se na koi javlja crvenilo i
otok, koje se iri prema periferiji. Zahvaena koa je jasno ograniena od zdrave koe. Bolest

je ea u starijoj ivotnoj dobi, a najee je lokalizovana na potkolenicama, naroito s

proirenim venama.
Impetigo je druga manifestacija streptokokne infekcije koe. Javlja se esto kod male dece,
naroito u nehigijenskim sredinama. Na koi se stvaraju povrinski mehurii koji brzo pucaju
i ire se u okolinu i pokrivaju krastama ukaste boje.
Za potvrdu streptokokne infekcije koristi se nalaz streptokoka u brisu drela, ali ne apsolutno,
jer se streptokoke mogu nai i kod zdravih osoba.
Leenje streptokonih infekcija se uspjeno lei antibioticima, prvenstveno penicilinom kroz
10 dana.

Dizenterija
Uzrok nastanka
Izaziva je gram negativna bakterija igela. Izvor zaraze je oboleo ovek i kliconoa.
Mehanizam prenoenja infekcije je fekalnooralni. Prenosi se preko kontaminirane hrane,
vode, prljavih ruku i kontaminiranih predmeta. Javlja se tokom leta i poetkom jeseni a
najosetljivija su deca.
Klinika slika
Inkubacija se kree od 1-7 dana. Bolest moe da pone postepeno prodromalnim simptomima
(gubitak apetita, neraspoloenje, umereno povienje telesne temperature) ili naglo.
Kod naglog poetka bolesti zapaa se jeza, drhtavica, temperatura se poviava do 39-40C.
Pored toga dolazi do pojave glavobolje, bolova u trbuhu, u zglobovima i malksalosti. Kod
dece tokom ove faze zapaa gaenje, povraanje i proliv. Bol u trbuhu se pojaava, esto je
po tipu kolika i praen nagonom za defekaciju. Stolice su kaaste i njihov broj se kree 2 do 3
i vie za 24 asa. Bolesnici se ale na oseaj prisustva stranog tela u rektumu, oseaj
napetosti. Stolica je u poetku kaasta, fekulentna, a kasnije postaje afekulentna, krvavo
sluzava, pa se oznaava kao "dizenterini ispljuvak". Defekacije su koliinski male pa
bolesnici gube male koliine tenosti. Prisutna krv u stolici nije pomeana sa fekalijama ve
je u vidu ile ili kapi.
Pregledom ovakvih bolesnika zapaa se suv i obloen jezik, pad krvnog pritiska, srani tonovi
su tihi i javlja se um na srcu. Bolesnici su uznemireni, konfuzni ili pate od nesanice. Bolest
obino traje 4-5 dana kada dolazi do postepene normalizacije telesne temperature, smanjuje se
intoksikacija i bolovi u trbuhu.
Kliniki oblici mogu biti razliiti, podela je izvrena na osnovu klinikih manifestacija
(tipini i atipini), prema stepenu ispoljenosti klinikih manifestacija (subklinika, laka,
srednje teka, teka forma bolesti). Poseban entitet je postdizenterini sindrom koji se odlikuje
poremeajem crevnih funkcija godinama posle preleane bacilarne dizenterije.

Dijagnoza
Pri postavljanju dijagnoze poseban znaaj imaju epidemioloki podaci ,kliniki nalaz, a
potvruje se bakteriolokim (uzimaju se tri uzastopne stolice) i rektoskopskim pregledom.
Leenje
Sastoji se od nadoknade tenosti i elektrolita, etioloke terapije i dijetetskog reima. Laki
oblici bolesti se reavaju se unosom tenosti na usta, dok tei unosom rehidromineralizacione
terapije infuzijom (fizioloki rastvor, Ringer rastvor, rastvor glikoze i dr.). Kod tekih oblika
daju se i plazma, albumini, zamena za plazmu i dr. Etioloka terapija se sastoji od primene
ampicilina, cefalosporina tree generacije, aminoglikozida. Sprovodi se 5-7 dana. Dijetetski
reim podrazumeva adekvatan unos tenosti, proteina i ugljenih hidrata.

Bolest majeg ogreba (Cat schratch disease)

Bolest majeg ogreba (Cat scratch disease) je regionalni limfadenitis nastao zbog ujeda ili
ogrebotine make.
Uzrok nastanka
Uzronik je Bartonella henselae, mali, polimorfni Gram negativni bacil koji se kultivie na
obinim hranilitima. Meutim i Afipia felis, mali polimorfni bacil moe ponekad biti
uzronik.
Prenosioci infekcije su make koje ne pokazuju znakove bolesti. iri se kontaktom sa
zaraenom makom, kao posledica majeg ugriza ili ogreba ili kontakta maje pljuvake
(lizanjem) sa oteenom koom ili konjunktviom oka.
Klinika slika
Nakon 2 do 5 dana na mestu primarne inokulacije se u polovine bolesnika javlja lezija na koi
- eritematozna papula, a potom se uveavaju regionalne limfne lezde.
Povrne, bolne, limfne lezde mogu biti do 10 cm u preniku. Najee su zahvaene
aksilarne i kubitalne lezde i lezde donjih ekstremiteta. Supuracija nastaje u treine, a opti
simptomi infekcije u polovine sluajeva. Istovremeno se javljaju blagi opti simptomi: umor,
klonulost, glavobolja, gubitak apetita, blago povienatemperatura. Do diseminacije infekcije
retko dolazi kod imunokompetentnih osoba, mada moe da se javi meningoencefalitis,
osteomijelitis
ili hepatitis.
Meu atipinim oblicima bolesti najei je i najblai tzv. Parinaud sindrom, oblik bolesti
kod koga se B. henselae naseljava na konjunktivu oka. Na bolest moemo posumnjati kad se
nakon kontakta s makom razvija jednostrani konjunktivitis i limfadenitis limfnog vora
ispred une koljke.
Dijagnoza

Postavlja se na osnovu anamnestikih podataka o ujedu ili ogrebotini make, klinike slike,
citoloke izolaciji uzronika iz limfne lezde, serolokom testu na B. henselae - indirektni test
fluorescentnih antitela (IFA) i karakteristinim histolokim promenama. Postoji i dijagnostiki
kutani Hanger-Rose test.
Leenje
Bolest majeg ogreba moe proi spontano, a kada je to potrebno primenjuju se gentamicin,
cefotaksim ili azitromicin. Aspiracija je indikovana kada je uveane limfne lezde znaajno.

Infekcije izazvane Gram pozitivnim bacilima

U bakterijskom svijetu gram-pozitivne bakterije su u manjini. One su

openito osjetljive na penicilin i obino polako razviju otpornost prema tom

antibiotiku. Neke gram-pozitivne bakterije, kao to neke streptokoke, mogu
prodrijeti duboko u tkivo, dok druge izazovu tetu proizvodei iznimno opasne
otrovne tvari, npr. toksine koje proizvodi Clostridium botulinum.

1. Antraks
Antraks (bedrenica) je bolest koju uzrokuje bakterija Bacillus anthracis, a
moe zaraziti kou, plua i eluano-crijevni enici. Antraks je vrlo zarazna i
mogue smrtna bolest. Obino se iri na ljude preko ivotinja, naroito krava,
koza i ovaca. Neaktivne bakterije (spore) mogu decenijama ivjeti u zemlji i
ivotinjskim proizvodima (kao to je vuna). Premda se ljudi obino zaraze preko
koe, mogu se zaraziti i jedenjem zagaenog mesa ili udisanjem spora ili
bakterija.
Klinika slika: Simptomi se mogu pojaviti 12 sati do 5 dana nakon izloenosti
bakterijama. Infekcija koe poinje kao crveno-smea nabreklina koja se
poveava sa znatnim otokom na rubovima. Na nabreklini se pojavljuju mjehuri i
ona postaje sve tvra, tada se u sredini otvori i isputa bistru tekuinu prije nego
se stvori crna krasta (odumrlo tkivo). Limfni vorovi u zahvaenom podruju
mogu otei pa se osoba moe osjeati malaksalom (bolesnom), katkada uz
bolove u miiima, glavobolju, povienu enicillin, muninu i povraanje.

Koni antraks

Dijagnoza: Dijagnoza se postavlja na osnvu epidemilokog saznanja da je

osoba bila u kontaktu sa zaraenom ivotinjom, klinike slike i izolacijom
uzronika.
Lijeenje: lijei se injekcijama penicilina ili tabletama tetraciklina ili
eritromicina.

Botulizam
Uzrok nastanka
Izaziva ove bolesti je Clostridium botulinum, gram pozitivna, anaerobna bakterija. Prirodni
rezervoar infekcije su domae i neke divlje ivotinje. Preko fekalija C. botulinum dolazi u
spoljnu sredinu, gde obrazuje spore i kontaminira meso, ribe, voe, povre i druge hranljive
produkte. ovek nije izvor zaraze. Osnovni mehanizam prenoenja je alimentarni. Bolest se
javlja posle konzumacije konzervi (riba, peurke, povre), suvog mesa, suhomesnatih
proizvoda i dr.
Klinika slika
Inkubacija se kree od nekoliko asova do 4 dana. U klinikoj slici razlikujemo sledee
sindrome:
-Sindrom intoksikacije: glavobolja, vrtoglavica, brzo umaranje, slabost, poviena temperatura.
-Digestivni sindrom: bol u trbuhu, munina, povraanje, proliv.
-Neuroloki sindrom: javlja se ve krajem prvog dana bolesti. Bolesnici se ale da nejasno i
dvojno vide (diplopija). Zapaa se divergentni strabizam (razrokost), nistagmus (drhtanje one
jabuice), ptoza (sputanje) onih kapaka, midrijaza (proirena zenica), anizokorija
(nejednakost zenica), paraliza akomodacije i reakcije na svetlost. Sve ove manifestacije se
oznaavaju kao oftalmoplegini sindrom. Lice ima izgled maske, paralize miia jezika,
drela, mekog nepca i grkljana oteavaju govor bolesnika, glas je tih, ak i neujan. Gutanje je
oteano pa se tenost vraa preko nosa. Sluzokoa usne duplje je suva, salivacija (luenje
pljuvake ) je smanjena (sindrom disfagije i disfonije). Jezik je esto izbrazdan. Kod
bolesnika se javlja opstipacija (zatvor), meteorizam (nadutost trbuha) i retencija urina.
Bolesnici se lako zamaraju, prisutna je miina slabost, temperatura je normalna. Zbog
zahvatanja miia disanja i paralize dijafragme nastaje poremeaj disanja. Disanje postaje
ubrzano, povrno, neregularno. Puls je ubrzan, pritisak pada. Smrt nastupa kao posledica
asfiksije (guenja).
Dijagnoza
Postavlja se na osnovu epidemiolokih podatka, klinike slike, a potvruje se laboratorijskim
pregledom ostatka hrane i seruma bolesnika.

Leenje
Rano prepoznavanje bolesti zahteva korienje natrijum bikarbonata za ispiranje eluca,
visoke klizme i unos magnezijum sulfata. Ako bolesnik ima razvijenu formu bolesti daje se
polivalentan serum to pre. Pored specifine terapije primenjuje se detoksikaciona terapija
(glikoza, Ringerov rastvor, natrijum hlorid, haemodex rastvor i dr). Za sterilizaciju creva
ordiniraju se antibiotici. Terapija traje 7-10 dana.
Lake foreme bolesti se povlae za 2-3 nedelje, dok teke perzistiraju tokom 2-3 i vie meseci.

Bruceloza (Maltska groznica)

Uzrok nastanka
Uzronik je bakterija iz roda Brucella. Rezeorvar su u prirodi domae ivotinje. Najvie ih
ima u mlenim lezdama, gravidnoj materici i posteljici zaraenih ivotinja. Do infekcije
oveka moe doi direktnim kontaktom sa zaraenim ivotinjama, alimentarnim putem preko
nekuvanog mleka i mlenih proizvoda i ree aerogenim putem. Ulazna vrata infekcije su
sluzokoa respiratornog trakta, gastrointestinalnog trakta, koa i konjunktive.
Klinika slika
Inkubacija u proseku iznosi 2-3 nedelje. Poetak moe da bude nagao sa znacima
intoksikacije. Prisutna je izrazita malaksalost, jaka glavobolja, groznica i jeza koje prethode
porastu temperature. Profuzno znojenje koje ne prati temperaturu je obavezan simptom.
Poetak bolesti moe biti i postepen sa neodreenim simptomima kao to su umor, glavobolja,
bol i slabost u miiima i zglobovima, depresija, smanjena radna sposobnost. Konstantan
simptom bruceloze je velika slabost koja se javlja ve kod neznatnog fizikog napora.
Narednih dana se javljatemperatura. Temperatura postepeno raste i prethodi joj oseaj jeze i
groznice. Jutarnja temperatura je normalna ili lako poviena, do porasta dolazi u popodnevnim
satima a pik od 39-40C dostie u toku noi. Ovakvo kretanje temperature se ponavlja
svakodnevno, a traje 20-30 dana. Profuzno nono znojenje je prisutno i kada nije poviena
temperatura i znoj ima zadah trule slame.
Karakteristini su bolovi u miiima i zglobovima sa otokom i bol u vratnom i
lumbosakralnom delu kime, prisutna je limfadenopatija (uveane limfne lezde) i uveana
slezina.Od gastrointestinalnih simptoma su prisutni anoreksija, zatvor i gubitak u telesnoj
teini.Od strane nervnog sistema javlja se depresija, razdraljivost, nesanica, grubi tremor
(podrhtavanje) prstiju i jezika. Nakon faze generalizacije sledi faza lokalizacije kada dolazi do
hroninih promena uglavnom od strane jednog organa ili organskog sistema i pojave
simptoma od strane zahvaenog organa.

Dijagnoza
Posumnja se na osnovu anamneze i epidemiolokih podataka. Definitivni dokaz je izolacija
uzronika iz krvi, kostne sri, limfnih lezdi ili granuloma i seroloka identifikacija.
Leenje
Preporuuje se doksiciklin uz rifampicin u toku 6 nedelja.

Difterija
Uzrok nastanka
Uzronik je gram pozitivni bacil Corznebacterium diphtheriae, veoma otporan u spoljnoj
sredini. Oboleva samo ovek, izvor infekcije su oboleli i kliconoe. Bolesnik je infektivan
pred kraj inkubacije, tokom bolesti i jo dugo u rekonvalescenciji. Put irenja je kapljini,
direktno ili indirektno preko zagaenih predmeta. Ulazno mesto osim drela i nosa mogu biti i
opekotine, rane, konjunktiva, vulva.
Klinika slika
Na osnovu anatomske lokalizacije razlikuju se respiratorna i ekstrarespiratorna difterija
1.Respiratorna difterija
Difterija drela- inkubacija traje 2-3 dana, javlja se guobolja, neraspoloenje, malaksalost,
slabiji apetit,temperatura je slabo poviena. Krajnici su oteeni, crveni a karakteristini
eksudat u vidu skrame se javlja od treeg dana bolesti. Skrama je beliasta, sjajna, sedefasta,
glatka i jasno ograniena, vrsto prirasla za podlogu i pri nasilnom skidanju podloga krvari.
Lako su uveane podviline limfne lezde i bolne su na dodir. Ukoliko se ne aplikuje serum,
progredira u tei oblik,kada su svi simptomi izraeniji. Skrame se ire na okolinu, na meko
nepce, resicu. Bolesnik je bled, adinamian, febrilan, ubrzan je rad srca, snien krvni pritisak.
Bez specifine terapije difterija progredira u maligni oblik sa naglim skokom temperature,
glavoboljom, guoboljom, oteanim gutanjem, krvavljenjem iz nosa, povraanjem, oseajem
guenja. Bolesnik je votano bled, teko i ujno die na otvorena usta, vrat je deformisan
uveanim lezdama, ubrzo se javljaju znaci kardiovaskularnog kolapsa, prisutno je modrilo
usana, znaci oteenja bubrega sa azotemijom.
Difterija nazofarinksa-lokalizovana na treem krajniku , javlja se oteano disanje,pojaana
sekrecija serozni-sluzavo-krvave sekrecije iz nosa.
Difterija larinksa (grla)-nastaje irenjem iz drela i nosa, karakterie se opstrukcijom
larinksa zbog prisutnog otoka i fibrinskih membrana koje se lako ljute i javlja se
laringospazam.
2.Ekstrarespiratorna difterija

Difterija oka-prenosi se zagaenim rukama, obino na jednom oku, gde se primeuje otok
konjunktiva i pseudomembrane koje slepljuju one kapke. Ako proces zahvati i ronjau,
moe doi i do gubitka vida.
Difterija vulve-kod malih devijica na unutranjoj strani velikih usana se javljaju otok i
pseudomembrane.
Difterija koe-nastaje na oteenoj koi, sa otokom, crvenilom i sekreceijom i stvaranjem
krusti.
Dijagnoza
Postavlja se na osnovu klinike slike, epidemiolokih podataka, bakteriolokog nalaza
uzronika. U sluaju formiranih skrama nije teko postaviti dijagnozu.
Leenje
Podrazumeva specifinu terapiju antitoksinom (antidifterinim serumom), kauzalnu terapiju
antibioticima i simptomatsku terapiju-kortikosteroidi, inhalacija toplom parom, higijensko
dijeteski reim, strogo mirovanje u postelji. Prevencija infekcije se sprovodi aktivnom
imunizacijom (vakcinacijom) koja je obavezna.

Escherichia coli (Eserihija coli) infekcija

Koje bolesti moe uzrokovati
Piogene infekcije- izazivaju uglavnom sojevi E. coli koji se nalaze u
mikroflori zdravog ljudskog organizma. Oni su uglavnom oportunisti
budui da normalno ive u crevima oveka, izazivaju bolest samo
uz odreene preduslove, ako dospeju iz creva u neke druge organe i
tkiva.
Najee piogene bolesti koje izazivaju su infekcije mokranih i polnih organa. Infekcije
mokranog sistema obuhvata sve infekcije lokalizovane na bilo kom delu mokranog sistema
u bubrezima, ureterima (cevi kojima prolazi mokraa iz bubrega u beiku), mokranoj
beici, ili uretri (cev kojom mokraa istie iz beike). Najee infekcije mokranog sistema
su cistitisi (upala mokrane beike). Kako su E. Coli normalno prisutne u crevu, zbog
anatomske blizine one mogu dospeti u beiku i tu izazvati infekciju. U urogenitalnom traktu
oveka redovno se nalazi manji ili vei broj E. Coli (normalna mikroflora). Bakterije koje
dospevaju u beiku obino se uklanjaju tokom mokrenja. Meutim, ako bakterije ostanu u
beici, lako i brzo se razmnoavaju to dovodi do infekcije. Infekcijom se smatra ako se u
mokrai nalazi veliki broj bakterija ( 100.000 ili vie u 1 ml mokrae) iste vrste, ili ak i manji
broj ali vrlo patogenih bakterija. Prilikom cistitisa E.coli moe penetrirati preko mokraovoda
u bubreg i izazvati upalu bubrega (pijelonefritis).
Znakovi infekcije mokranog sistema su: suprapubina osjetljivost, bol ili peenje prilikom
mokrenja, uestalo mokrenje i urgentno mokrenje, zamuena mokraa, krv u mokrai,
izmenjen i neugodan miris mokrae.

Mogue su i hepatobilijarne, peritonealne, kone i plune infekcije. E. coli je vaan

uzronik bakterijemije do koje esto dolazi bez vidljivog ulaznog mesta. Ovaj je organizam
takoe oportunistiki patogen koji uzrokuje bolest u pacijenata iji su odbrambeni mehanizmi
oteeni nekom drugom boleu (npr. karcinom, dijabetes ili ciroza) ili u onih koji su leeni
kortikosteroidima, zraenjem, antineoplastinom ili antibiotskom terapijom. Bakterijemija i
meningitis koje uzrokuje E. coli, esti su u novoroenadi, a osobito nedonoadi.
Enterotoksina i enteropatogena E. coli uzrokuju proliv koddojenadi i putniki proliv kod
odraslih. Enterohemoragini sojevi E. Coli uzrokuju hemoragini proliv koji moe biti
komplikovan hemolitiko-uremikim sindromom. Drugi sojevi enteroagregativne E. coli
poeli su se pojavljivati kao potencijalno vani uzronici dugotrajnog proliva kod dece u
tropskim podrujima i kod bolesnika sa sidom.
E. coli esto izaziva i infekcije une kese i unih puteva. Moe uzrokovati i upalu slepog
creva, upalu potrbunice, gnojne upale koe i rana. Bakterije E. coli mogu s mesta primarne
lokalizacije prodreti u krv i izazvati sepsu.
Dijagnoza
Kod klinike sumnje na infekciju E.coli, dijagnozu treba potvrditi kuturom iz stolice, urina,
ui, gnoja, likvora i krvi, a kod alimentarnih toksoinfekcija uzima se povraani sadraj,
ispirak eluca i ostaci sumnijive namirnice, i odgovarajuim biohemijskim testovima ili
testovima virulencije i dokazivanjem toksina (ELISA).
Leenje
Leenje se moe zapoeti empirijski, a zatim ga treba modifikovati na osnovu antibiograma.
Iako je veina sojeva jo uvek osetljiva na ampicilin i tetracikline, drugi lekovi se sve ee
upotrebljavaju, ukljuujui pipiralicin, cefalosporine, aminoglikozide, trimetoprimsulfametoksazol i hinolone.

Meningitis
Uzrok nastanka
Veliki broj infektivnih i drugih agenasa moe dospeti u likvorni
sistem krvnim, limfnim ili neuralnim putem izazivajui zapaljenski
proces. Izazivai mogu biti bakterije (Escherichia coli, Streptococcus,
Staphylococcus, Proteus, Pseudomonas, Haemofillus
influence, Neisseria meningitidis i dr), virusi (Echo,Mumps, Arena i
Cocksaki virus), gljivice (Cryptococcus neoformans, Candida
albicans, Aspergilus), paraziti (Toxocara, Trichinellae, Cystcercus), zatim i neinfektivni
agensi-subarahnoidna hemoragija, karcinomatoza meninga i iritativni sadraj
cista. Ponekad se uzronici proire na meninge s drugog zaraenog dela tela. Infekcija moe
poeti bilo gde: na koi, u digestivnom traktu, u urinarnom sistemu, ali najee je arite
respiratorni trakt, odakle mikroorganizmi mogu ui u krvotok, putovati po telu i ui u
centralni nervni sistem. U nekim sluajevima bakterijskog meningitisa bakterija se moe

proiriti direktno na meninge sa teke upale u blizini, npr. uha ili sinusa. Bakterija moe
takoe ui u centralni nervni sistem nakon teke traume glave ili operacije na glavi.
Klinika slika
Poetak moe biti nagao ili ree postepen, a tok akutan (sati, dani), subakutan (dani do dve
nedelje) i hronini (nedelje, meseci). Simptomatologija svih meningitisa je slina jer su uvek
prisutna tri sindroma: infektivni, meningealni i likvorni. Infektivni sindrom-javlja se od samog
poetka i karakterie se povienom temperaturom, malksalou i anoreksijom. Meningealni
sindrom-predstavlja skup manifestacija koje nastaju kao posledica poveanog intrakranijalnog
pritiska.Najvaniji znaci su glavobolja, povraanje, kod odojadi napetost fontanela,
meningealni znaci-odbrambeni refleks koji ukazuje na povean tonus vratnih i lenih miia
(ukoen vrat, znak Kerninga, znaci Brudinskog i Vujiev znak), znaci pojaanog
senzibiliteta (smeta mu svetlost,buka i svaki um), neurovegetativni poremeajibradikardija(usporen rad srca), opstipacija (zatvor) i poremeaj svesti. Likvorni sindromobuhvata sve promene likvora koje prate akutno zapaljenje a u vezi brzine isticanja likvora,
broja elemenata, nivoa belanevina, eera i hlorida.
Dijagnoza
Postavlja se na osnovu anamneze, pregleda, lumbalne punkcije i pregleda likvoramakroskopski, citoloki i mikrobioloki. Koriste se i tzv. brze metode ija je sutina u
reakciji antigen-antitelo, to su: koaglutinacija, radioimunoloki i ELISA testovi. Sastavni deo
rutinske dijagnostike su i kontrola sedimentacije koja je ubrzana, praenje broja belih krvnih
zrnaca i vie puta se uzimaju hemokulture, urinokulture, brisevi iz gue, nosa i uva.
Leenje
Od ivotne je vanosti na bakterijski meningitis reagovati to pre. Bolesniku kome je
dijagnostikovan bakterijski meningitis (ili se sumnja na njega) treba odmah zapoeti davanje
antibiotika intravenski najbre mogue, esto ak i pre nego to se tano utvrdi uzronik.
Kada se identifikuje mikroorganizam pomou laboratorijskih testova, terapija antibiotikom se
moe promeniti ili prekinuti - ako se zakljui da je infekcija virusna.
Ako je dijagnostikovan bakterijski meningitis, bolesnik mora biti hospitalizovan i pod strogim
nadzorom, moda pod intenzivnom njegom. Osim antibiotika, daje se infuzija da bi se
nadoknadila izgubljena tenost (dehidratacija se javlja zbog visoke temperature, znojenja,
povraanja, slabog apetita), a ponekad i kortikosteroide koji e ublaiti upalu.
Bolesnik sa virusnim meningitisom takoe moe biti hospitalizovan, iako ima sluajeva kada
je dozvoljeno da se oporavlja kod kue ako su simptomi bolesti relativno blagi. Nema
specifinih lekova. Tretman se obino sastoji u ublaavanju simptoma. Bolesnik se mora puno
odmarati i piti mnogo tenosti, po potrebi se mogu uzeti sredstva za sniavanje temperature i
ublaavanje bolova (glavobolje).

Infekcije izazvane spirohetama

Spirohete su bakterije u obliku vadiepa koje se pokreu u valovima i
poput propelera. Glavni sojevi (vrste) spiroheta su: treponeme, borelije,
leptospire i spirilum.

Spiroheta

1. Povratna groznica
Povratna groznica (krpeljna groznica, rekurentna groznica ili groznica
gladi) je bolest koju uzrokuje nekoliko sojeva bakterija Borrelia. Ovisno o
geografskom smjetaju, tjelesne ui (vake) ili meki krpelji prenose povratnu
groznicu. Povratna groznica koju prenosi vaka pojavljuje se samo u dijelovima
Afrike i June Amerike, dok se povratna groznica koju prenosi krpelj javlja u
Sjevernoj i Junoj Americi, Africi, Aziji i Europi.
Klinika slika: Ljudi izloeni bakterijama ne moraju imati simptome tokom
3-11 dana, tipino, 6 dana. Poetni su simptomi iznenadna tresavica na koju se
nadovezuje visoka temperatura, ubrzani rad srca, teka glavobolja, povraanje,
bol u miiima i zglobovima i esto delirij. U ranim stadijima po trupu, rukama i
nogama moe se pojaviti crvenkasti osip. Nakon 7-10 dana, groznica i simptomi
se ponovno iznenada pojave, esto praeni bolovima u zglobovima. utica je
prilikom recidiva ea.

Dijagnoza: Dijagnoza se potvruje nalazom spiroheta u uzorku krvi

uzetom za vrijeme epizode groznice.
Lijeenje: Lijeenje antibioticima tetraciklinom, eritromicinom ili
doksiciklinom dovodi do izljeenja bolesti. Premda se lijek obino uzima u
obliku tablete, moe se dati intravenski, ukoliko jako povraanje onemoguuje
gutanje.

2. Layma bolest
Lymesku bolest uzrokuje spiroheta Borrelia burgdorferi koju obino
prenose krpelji. Bakterije Borrelia burgdorferi ulaze u kou na mjestu uboda
krpelja. Nakon 3-32 dana bakterije se sele iz koe prema van i ire limfom ili
krvlju u druge organe ili mjesta na koi.

M. lyma

Klinika slika: Bolest tipino zapoinje u koi kao crvena mrlja, obino na
bedru, stranjici, trupu ili ispod pazuha. Mrlja se iri u promjeru od 15
centimetara, esto se u sreditu proisti. Najmanje 75% zaraenih ljudi ima taj
rani znak. Gotovo se u polovice ljudi ubrzo nakon pojave velike crvene mrlje
razvije vie, obino manjih, crvenih podruja. Mnogi se ljudi sa lajmskom
boleu osjeaju bolesnima i imaju takve simptome kao to su umor, tresavica i
groznica, glavobolja, koenje vrata i bolovi u miiima i zglobovima. Rjei
simptomi su bolovi u leima, munina i povraanje, grlobolja, oteeni limfni
vorovi i poveana slezena. Premda mnogi simptomi mogu doi i proi, osjeaj
bolesti i umor mogu trajati sedmicama.
Dijagnoza: dijagnoza obino temelji na tipinim simptomima lajmske bolesti
koji se pojavljuju u osobe koja je bila izloena uslovima u kojima je mogua
zaraenost krpeljem, uz rezultate nekih pretraga. Najee koriena pretraga je
mjerenje nivoa antitijela na bakteriju u krvi.

Lijeenje: Premda je antibiotik djelotvoran u svim stadijima lajmske bolesti,

rano lijeenje najbolje pomae u sprjeavanju bilo kojih komplikacija. Antibiotik
kao to je doksiciklin, amoksicilin, penicilin ili eritromicin mogu se uzimati u
obliku tableta u ranom stadiju bolesti. Pri kasnoj, tekoj ili tvrdokornoj bolesti
antibiotici se daju intravenski.

Infekcije izazvane rikecijama

Rikecije su mikroorganizmi koji imaju karakteristike i bakterija i virusa.
Rikecije poput bakterija imaju enzime i stanine zidove, koriste kisik i mogu se
antibioticima suzbijati i unititi. Poput virusa, rikecije mogu ivjeti i
razmnoavati se samo unutar stanica. Rikecije normalno ive u krpeljima,
grinjama, buhama i uima (vaima) i mogu se prenijeti na ljude ugrizima tih
kukaca koji siu krv. Rikecije kod ljudi obino ive unutar stanica koje oblau
male krvne ile uzrokujui upalu ili zaepljenje krvnih ila ili krvarenje krvnih
ila u okolno tkivo.
Klinika slika: Infekcija rikecijama moe izazvati groznicu, koni osip i
osjeaj klonulosti. Kako se karakteristini osip esto ne pojavi kroz nekoliko
dana, teko je postaviti ranu dijagnozu. Klju koji pomae u postavljanju
dijagnoze je zaraenost buhama ili uima ili prethodni ugriz krpelja, naroito u
geografskom podruju u kojem je infekcija rikecijama esta (endemina).
Dijagnoza: Dijagnoza infekcije rikecijama moe se potvrditi otkrivanjem
organizma u posebnim kulturama krvi ili iz uzoraka tkiva, prepoznavanjem
organizma pod mikroskopom (specijalno bojeni preparati) ili prepoznavanjem
antitijela na organizam u uzorku krvi.
Lijeenje: Infekcija rikecijama brzo reagira na rano lijeenje antibiotikom
hloramfenikolom ili tetraciklinom, koji se uzimaju na usta. Za primjetljivo
poboljanje obino treba 24-36 sati, a groznica obino nestaje za 2-3 dana. Ako
se sa lijeenjem pone kasnije poboljanje nastupa polaganije i groznica traje
dulje. Terapija antibioticima se nastavlja tokom barem 24 sata nakon nestanka
groznice.

Infekcije izazvane virusima

Virus je mali zarazni organizam, mnogo manji od gljivice ili bakterije, koji
se jedino razmnoava u ivoj stanici. Virus se privrsti uz stanicu, esto na
posebnu vrstu stanice. Kada se jednom nae u stanici, virus otputa svoju DNK
ili RNK (koja sadri informaciju potrebnu da se stvore nove virusne estice) i
preuzima nadzor nad nekim aspektima staninog metabolizma. Dijelovi virusa
tada se izrauju unutar stanice i moraju biti ispravno sastavljene da bi se virus
mogao osloboditi i ostati zarazan. to se dogaa sa stanicom ovisi o vrsti virusa.
Neki virusi ubiju stanice koje zaraze. Drugi promijene funkciju stanice tako da
stanica izgubi nadzor nad normalnom staninom diobom i postane maligna
(zloudna ili kancerogena). Neki se virusi ugrade kao dio ili kao potpuna
genetska informacija u stanicu domainove DNK, ali ostaju neaktivni (latentni)
sve dok stanica nije poremeena na nain koji virusu omoguava da se opet
pojavi (aktivira).

1. Herpes simplex
Herpes simpleks je zarazna bolest koja dovodi do pojave povratnih malih,
bolnih, tekuinom ispunjenih mjehuria na koi ili sluznicama.Ta izbijanja
mjehuria jenjavaju, premda virus ostane u neaktivnom (latentnom) stanju
unutar ganglija (skupina tjeleaca nervne stanice) u zaraenom podruju. Dva
tipa virusa herpesa simpleksa koji zaraze kou su HSV-1 i HSV-2. HSV-1 je
uobiajeni uzronik hladnih rana na usnama (herpes labijalis) i rana na kornei
oka (ronici) nazvanih keratitis izazvan herpes simpleksom, i on se obino
prenosi dodirom sa tjelesnim sokovama iz usta ili oko usta. HSV-2 obino
uzrokuje genitalni herpes i prenosi se u prvom redu izravnim dodirom rane,
najee prilikom spolnog kontakta.
Klinika slika: Prije ponovnog izbijanja herpes simpleksa javljaju se
trnjenje, peckanje, nelagodnost i svrbe to prethodi mjehuriima nekoliko sati
pa 2-3 dana. Mjehurii okrueni crvenkastim rubom mogu se pojaviti bilo gdje
na koi ili sluznicama, ali najee u ustima i oko ustiju, na usnama i na spolnim
organima. Mjehurii (koji mogu biti bolni) se najee oblikuju u grozdove koji
se udruuju u velika pojedinana sjedita. Nakon nekoliko dana mjehurii se
poinju suiti tvorei tanku ukastu krastu i plitke rane. Ozdravljenje tipino
zapoinje unutar 1-2 sedmice nakon pojave i obino se zavri do 21-og dana.
Meutim, mjehurii u vlanim podrujima tijela katkada sporije zacjeljuju.

Herpes simplex

Dijagnoza: Dijagnozu mogu potvrditi kulture za virus, pretrage krvi na

povean nivo antitijela i biopsija. Meutim, te su pretrage rijetko potrebne.
Dijagnozu je mogue postaviti u vrlo ranom stadiju primjenom novijih tehnika,
kao to je PCR (reakcija lanane poli-merizacije) koja se moe upotrijebiti za
otkrivanje DNK iz virusa herpes simpleksa u tjelesnom tkivu ili tekuini.
Lijeenje: Antivirusne kreme kao to su idoksuridin, trifluridin i aciklovir
katkada su djelotvorane kada se primijenjuju direktno na mjehurie. Aciklovir ili
vidarabin, uzet oralno (na usta), moe se upotrijebiti za teke herpesne infekcije
po itavom tijelu.

2. Influenca grip
Influenca (gripa) je virusna infekcija koja uzrokuje groznicu, curenje iz
nosa, kaalj, glavobolju, osjeaj bolesti (malaksalost) i upalu sluznice nosa i
disajnih putova. Virus se iri udisanjem zaraznih kapljica koje je zaraena osoba
iskaljala ili iskihala ili izravnim dodirom sa tjelesnim sokovama zaraene osobe.
Nekada uzrok moe biti rukovanje sa zaraenim kuanskim predmetima.
Klinika slika: Influenca se razlikuje od obine prehlade. Simptomi poinju
24-48 sati nakon infekcije i mogu nastati iznenada. Tresavica i osjeaj groznice
mogu biti poetni pokazatelj influence. Tokom prvih nekoliko dana groznica je
esta i temperatura se moe povisiti na 38,8C-39,4C. Veina ljudi se osjea
dovoljno bolesno pa ostanu leati u krevetu, imaju bolove i muku po itavom
tijelu, najvie izraene u leima i nogama. Glavobolja je esto jaka sa bolovima
oko oiju i iza njih. Pri jakom svjetlu glavobolja moe biti jaa.U poetku disajni
simptomi mogu biti relativno blagi sa grebenjem u bolnom drijelu,

osjeajem peenja u prsima, suhim kaljem i curenjem iz nosa. Kasnije kaalj

moe postati jak i produktivan pa bolesnik moe poeti iskaljavati. Koa moe
biti topla i uarena, naroito na licu. Usta i drijelo mogu se zacrvenjeti, oi
suziti, a beonjae mogu biti lagano upaljene. Bolesna osoba, naroito dijete,
moe imati muninu i povraanje.Nakon 2-3 dana veina simptoma naglo
nestane i groznica obino prestane, premda ponekad traje do 5 dana. Meutim,
bronhitis i kaljanje mogu potrajati 10 dana ili dulje, a do potpunog nestajanja
promjena u disajnim putovima moe proi 6-8 sedmica. Slabost i umor mogu
potrajati nekoliko dana ili ponekad sedmicama.
Dijagnoza: Budui da veina ljudi prepozna simptome influence i budui
da se influenca pojavljuje u epidemijama, esto je ispravno dijagnosticira osoba
koja je ima ili lanovi obitelji. Ozbiljnost bolesti i visoka temperatura ine
razliku izmeu influence i obine prehlade. Pretragom krvi moe se
dijagnosticirati zaraza influencom, premda nije uvijek potrebna i raspoloiva.
ak je bolje za utvrivanje dijagnoze influence pronalaenje virusa u kulturi
disajnih sokova.
Lijeenje: Influenca se najdjelotvoranije lijei mirovanjem u krevetu,
odravanjem dovoljne koliine vode u organizmu (hidracijom) i izbjegavanjem
napora, najbolje od poetka simptoma pa 24-48 sati nakon to se tjelesna
temperatura vrati na normalu. Ljudi sa tekim simptomima, ali bez komplikacija,
mogu uzeti paracetamol, acetilsalicilnu kiselinu (aspirin), ibuprofen ili
naproksen.
Hepatitis A (utica)
Virusni hepatitis A je akutno infektivno i kontagiozno oboljenje koje se
karakterie izraenim dispeptinim sindromom i pojavom ikterusa (uto
prebojena koa i sluzokoa) nastalim usled oteenja parenhima jetre.
Uzrok nastanka i uestalost
Izaziva oboljenja je virus hepatitisa A, oznaen kao Human enterovirus tip
72. Pripada RNK virusima, veoma je otporan na fizike i hemijske uticaje spoljanje sredine. Izvor
zaraze je oboleli ovek. ovek je infektivan tri nedelje pre pojave ikterusa, a sa pojavom ikterusa
infektivnost naglo opada. Osnovni putevi infekcije su preko vode, hrane i kontaktni. Osetljivost na
infekciju virusnog hepatitisa A je veoma visoka, pri emu je indeks kontagioznosti posebno visok kod
dece i mladih, a manji kod osoba u treoj deceniji i kod straijih osoba.
Klinika slika
Period inkubacije kod inficiranih virusom hepatitisa se kree od 9-50 dana, mada najee 15-30
dana. Bolest moe da ima tipian i atipian tok (anikterusni, asimptomatski, ascitni, prolongirani).
Tipina forma virusnog hepatitisa A ima tri faze u evoluciji: preikterusna, ikterusna i
rekonvalescentna.
Preikterusna faza nastaje naglo, obino kratko traje (3-4dana), pri emu se zapaaju znaci
intoksikacije u vidu malaksalosti, brzog zamaranja, glavobolje, oseaje teine u stomaku.
Tokom ove faze se zapaa:dispeptini sindrom - muka, oseaj teine u eludcu, nagonom na
povraanje, povraanje, slabim apetitom, bolom pod desnim rebarnim lukom i lakom

dijarejom; gripoidni sindrom - poviena temperatura, glavobolja, bolovi u miiima, kataralne

promene na gornjim partijama respiratornog trakta;neurovegetativni sindrom - vrtoglavica,
neraspoloenje, smanjena koncentracija. Krajem ove faze dolazi do promene boje urina, koji je
tamno prebojen, a esta je i promena boje stolice, koja je aholina.
Ikterusna faza se odlikuje pojavom ikterusa. Ikterus se javlja najpre na sluzokoama, a potom
i na koi. Urin je tamno prebojen - ima boju tamnog piva", a stolica je bledo kolorisana. U
sluajevaima sa uobiajnim tokom bolesti dolazi do smirivanja tegoba iz preikterusne faze.
Hepatomegalija je razliito ispoljena i jetra se palpira na 2-3 cm ispod desnog rebarnog luka.
Slezina je takoe uveana. Ova faza bolesti se odrava od 7-14 dana.
Rekonvalescentna faza se odlikuje isezavanjem ikterusa i pojavom obilnije diureze.
Hepatomegalija i splenomegalija se povlae. Duina ove faze je individualana, ali obino
se kree 1-2 meseca.

Dijagnoza
Dijagnoza virusnog hepatitisa A postavlja se na osnovu epidemiolokih podataka i klinike slike.
Potvruje se laboratorijskim testovima funkcionalnog ispitivanja jetre dok se etioloka dijagnoza
postavlja direktnim i indirektnim metodama.
Leenje
Leenje obolelih od akutnog virusnog hepatitisa se sastoji od dijetetskog, posteljnog reima i
patogenetske terapije.
Prevencija
Mere profilakse su opte i specifine. Opte mere su identine kao kod crevnih zaraznih bolesti.
Specifine mere zatite mogu biti pasivne i aktivne. Pasivne mere zatite obuhvataju davanje
preekspozicione i postekspozicione imunoglobulinske profilakse. Aktivna imunoprofilaksa obuhvata
davanje vakcine.

Hepatitis B
Uzrok nastanka
Rezervoar infekcije je oboleo ovek ili virusonoa. HBV se nalazi i krvi,
krvnim prodiktima, znoju, pljuvaci, urinu, fecesu, semenoj tenosti,
majinom mleku, sinovijalnim tenostima i likvoru. Put prenoenja je preko
krvi i krvnih produkata, putem kontakata, medicinskim intervencijama,
invazivnim dijagnostikim metodama, ukraavanjem tela sa prekidom kontinuiteta koe, seksualnim
putem kao i vertikalnom transmisijom sa majke na dete.
Uestalost
Rizine grupe za nastanak HBV infekcije su: zdravstveni radnici, intravenozni narkomani,
hemofiliari, osobe na hemodijalizi, deca roena od HBsAg pozitivnih majki, seksualni partneri
HBsAg pozitivnih, promiskuitetne osobe, homoseksualci, osobe koje borave u razliitim institucijama
(u centrima za mentalno retardirane osobe, domovi za nezbrinutu decu).
Klinika slika
Klinika slika HBV prolazi kroz tri faze: preikterusna, ikterusna i rekonvalescentna. Period inkubacije
kod ove bolesti iznosi 40-180 dana. Preikterusna faza nastaje nakon inkubacionog perioda i javljaju

se sledei simptomi u vidu malaksalosti, brzog zamaranja, glavobolje, oseaje teine u stomaku, muka,
nagonom na povraanje, povraanje, slabim apetitom, bolom pod desnim rebarnim lukom i uestalim
vodenastim stolicama, povienatemperatura koja moe biti niskih ili visokih vrednosti do 40,
glavobolja, bolovi u miiima i sitnim zglobovima ruja i noja, kataralne promene na gornjim
partijama respiratornog trakta, vrtoglavica, neraspoloenje, smanjena koncentracija. Jetra je uveana
za 1-3cm ispod desnog rebarnog luka. Slezina je ree uveana. Krajem ove faze koja traje od 7 do 10
dana dolazi do promene boje urina, koji je tamno prebojen i ima boju piva". Ikterusna faza se
odlikuje pojavom ikterusa. Ikterus se javlja najpre na sluzokoama, a potom i na koi. Urin je tamno
prebojen - ima boju tamnog piva", a stolica je bledo kolorisana. U ovoj fazi dolazi do smirivanja
tegoba iz preikterusne faze i moe se rei da je bolesnik vie ut nego bolestan. Hepatomegalija
(uveanje jetre) je i dalje prisutna. Ova faza bolesti se odrava od 10 -15 dana. Rekonvalescentna
faza se karakterie odsustvom subjektivnih tegoba, kliniki nalaz je uredan, ali su prisutne patoloke
vrednosti u testovima funkcionalnog ispitivanja jetre. Rekonvalenscencija moe trajati od nekoliko
nedelja do 6 meseci.
Dijagnoza
Dijagnoza se postavlja na osnovu anamnestikih podataka, epidemioloke ankete, klinike slike,
klinikog toka, a potvruje se biohemijskim i virusolokim ispitivanjem.
Leenje
Leenje obolelih od ove bolesti se sastoji od dijetetskog, posteljnog reima i patogenetske terapije.
Najee se medikamentozno primenjuju pegelovani interferon u kombinaciji sa ribavirinom.
Prevencija
Prevencija se ogleda u pasivnoj i aktivnoj imunizaciji vakcinom protiv hepatitisa B.

AIDS (SIDA, Morbus HIV)

ta je HIV?
HIV je skraenica koja oznaava humani imunodeficijentni virus ili virus humane
imunodeficijencije. Ovim virusom se ljudi mogu inficirati i zatim ga preneti dalje
na druge osobe.
Uestalost
Prema procenama, ukupan broj zaraenih pet do deset puta vei od zvaninih
podataka, u Srbiji od 1989. godine do kraja 2003. registrovano ukupno 1.807 HIV pozitivnih, od kojih
je 1.188 obolelo od side, a 845 umrlo
Kako se tano HIV prenosi?
HIV je u dovoljnoj, infektivnoj koncentraciji prisutan u seksualnim telesnim tenostima i u krvi
inficiranih ljudi. Moe ga takoe biti i u mleku inficirane majke.
Rizino ponaanje predstavlja svaku aktivnost koja omoguava HIV-u da bude prenesen sa jedne
osobe na drugu. Zbog toga je seksualni odnos bez kondoma rizian odnos jer je virus prisutan u

telesnim tenostima inficirane osobe i moe biti prenesen u telo seksualnog partnera. Ispravna
upotreba kondoma je vrlo efektivan nain prevencije prenosa HIV-a seksualnim odnosom. Kontakt sa
krvlju inficirane osobe je rizian ukoliko omoguava virusu da pree u telo druge osobe kroz
posekotine i druge povrede na koi i sluzokoi. Zbog toga je rizino biti uboden ili ubrizgan neim sa
iglom i/ili pricem koji su ve korieni od strane neke druge osobe pre nas. Takoe je mogue da
inficirana ena prenese virus na svoje dete u toku trudnoe ili za vreme roenja deteta. HIV moe biti
prenesen i dojenjem.
Nije mogue inficirati se HIV-om preko:
pribora za jelo (tanjira, kaika i sl.)
ujeda i uboda insekata i ivotinja
dodira, grljenja i rukovanja (jednom reju - svakodnevnim socijalnim kontaktima)
hrane koju je prpremila HIV pozitivna osoba
Stadijumi HIV infekcije
HIV inficira elije imunskog sistema i elije centralnog nervnog sistema. Glavna elija koju HIV
inficira zove se T pomoniki' limfocit. Ova vrsta T limfocita je krucijalna elija naeg imunskog
(odbrambenog) sistema.Ona koordinie sve druge imunske elije pa tako svako oteenje ili gubitak T
pomonikih limfocita ozbiljno naruava celokupan imunski sistem. HIV inficira T pomoniku eliju
zato to ona na svojoj povrini sadri CD4 protein. HIV-u je ovaj protein neophodan da bi inficirao
eliju. Zbog ove injenice, T pomonike elije se jo zovu i CD4 limfociti. Kada jednom ue u Tpomoniku eliju HIV preuzima kontrolu nad njom i poinje da se replicira (reprodukuje). U toku
ovog procesa, koji traje nekolio dana, inficirana T-pomonika elija umire. Novo proizvedeni virusi
zatim trae novu T-pomoniku eliju da je zaraze i ponove itav proces. S'druge strane, borei se
protiv ovih prcesa, imunski sistem rapidno ubija HIV i HIV-om inficirane elije i zamenjuje one Tpomonike limfocite koji su uniteni.
HIV progresija se generalno moe ralaniti na etiri zasebne faze:
1. primarna infekcija
2. kliniki asimtomatska faza
3. simptomatska HIV infekcija
4. progresija iz HIV pozitivnosti u AIDS.
Primarna HIV infekcija
Ova poetna faza infekcije moe u potpunosti da izostane kod velikog broja ljudi. Kada postoji, to je
sluaj u oko 20% zaraenih, ona traje nekoliko nedelja i po svojim simptomima vrlo podsea na grip a
javlja se neposredno po nastanku infekcije. Ova gripu slina bolest se ponekada zove i bolest
serokonverzije. U ovoj fazi, ak i ako se uradi test na antitela na HIV (ELISA test), on vrlo lako moe
biti lano negativan. U toku ove faze, u perifernoj krvi postoji velika koliina HIV-a i imunski sistem
poinje da odgovara produkujui antitela na virus i citotoksine limfocite.
Kliniki asimptomatska faza
Ova faza u proseku traje oko 10 godina mada individualno moe trajati krae ili due. Kako joj i samo
ime govori, karakterie je potpuno odsustvo bilo kakvih simptoma bolesti mada se ponekada mogu
javiti oteeni limfni vorovi po telu. Koliina virusa u perifernoj krvi pada na vrlo niske vrednosti ali
osobe i dalje ostaju inficirane i antitela na HIV se mogu detektovati u krvi. Skorija istraivanja

pokazuju da virus ne spava u ovoj fazi ve je izuzetno aktivan u limfnim vorovima. Velike koliine Tpomonikih elija se inficira i umire i velike koliine virusa se produkuju. Danas je dostupna nova
vrsta testa koja meri one male koliine HIV-a koje pobegnu iz limfnih vorova u cirkulaciju. Ovaj test
koji meri HIV RNK molekul (genetski materijal virusa) se naziva test virulencije HIV-a (engl. - viral
load test) i ima sve veu ulogu u tretmanu HIV infekcije.
Simptomatska HIV infekcija
Kako vreme protie, imunski sistem gubi borbu i vie nije u stanju da obuzda i zadri HIV. Ovo se
dogaa zbog 3 glavna razloga:
Limfni vorovi i tkivo postaju oteeni i iscrpljeni usled dugogodinje intenzivne aktivnosti;
HIV mutira i postaje vie patogen, drugim reima postaje jai i raznovrsniji to dalje vodi do
poveane destrukcije T-pomonikih limfocita;
Telo vie nije u stanju da odrava tempo zamene T-pomonikih elija koje su unitene i njihov broj
sve bre opada.
Kako imunski sistem zakazuje javljaju se i prvi simptomi bolesti. U poetku, simptomi su blagi a kako
imunski sistem vie propada i simptomi se pogoravaju i postaju sve tei.
Progresija iz HIV pozitivnosti u AIDS
Kako imunski sistem postaje sve vie i vie oteen, bolesti koje se javljaju postaju sve ozbiljnije
vodei na kraju do dijagnoze AIDS-a. Danas, dijagnoza AIDS-a se potvruje kada osoba razvije jednu
ili vie tekih oportunistikih infekcija ili tumora.
Ljudi mogu biti vrlo bolesni od HIV-a a da i dalje ne razviju AIDS.
Simptomi HIV infekcije
Na poetku mnogi ljudi ne razvijaju simptome kada se zaraze HIV-om. Potreban je odreeni
vremenski period da se pojave simptomi (zavisi od individualnih sposobnosti I imunog stanja
organizma inficirane osobe). Neki bolesnici, meutim ve nakon mesec ili dva razviju simptome nalik
na prehladu. Oni imaju povienu telesnu temperaturu, glavobolju, malaksalost i uveane velike limfne
vorove. Ovi simptomi nestaju unutar mesec dana i obino se pripisuju nekoj drugoj virusnoj bolesti.
brz gubitak teine. Najei simptomi koji prate ovu bolest su: suvi kaalj, ponavljane temperature i
nono preznojavanje, dugotrajan, neobjanjiv umor, uveani limfni vorovi pod pazuhom, u
preponama ili na vratu, proliv koje traje due od nedelju dana, bele mrlje ili neuobiajeno crvenilo
jezika, usta ili drela, upala plua.
Leenje
U terapiji AIDS-a potrebno je postaviti odreene standarde. Baza leenja se zasniva na hospitalnom
leenju, tretmanu u dnevnoj bolnici i ambulantnom praenju. Bolniko leenje je indikovano kod
pacijenata obolelih od neke teke oportunistike infekcije ili tumora, kada je neophodno primeniti
intravensku terapiju ili kada su neophodne komplikovanije dijagnostike procedure (biopsije i slino).
Ambulantno se prate i lee pacijenti koji su na HAART -u ("Highly Active Anriretroviral Therapy"),
kao i inficirani pacijenti kod kojih se jo nisu stekli kriterijumi za zapoinjanje antiviralne terapije.
Oblik terapije koja koristi tri leka, zvana visokoaktivna antiretrovirusna terapija (HAART, od engl.
Highly Active Retroviral Therapy), pomae ljudima s AIDS-om da ive puno due nego pre. Ova
terapija je dovoljno jaka da moe smanjiti HIV infekciju na vrlo nizak nivo i moe taj nivo odravati
due vremena nego pre. Osobe zaraene HIV-om danas ive due i zbog injenice to lekari znaju
kako pravilno koristiti antibiotike u suzbijanju sekundarnih (oportunistikih) infekcija pre nego se ove
uopte razviju

Prevencija
S obzirom da ne postoji vakcina protiv HIV-a, jedini nain za prevenciju bolesti je izbegavanje rizinih
oblika ponaanja. Prilikom svakog seksualnog odnosa obavezno koristite prezervativ. Naravno,
nemojte koristiti droge, a pogotovu ne koristite zajednike priceve i igle.

Infekcije uzrokovane parazitima

Parazit je organizam, kao to je jednostanina ivotinja (protozoon) ili crv,
koji preivljava ivei unutar drugog, obino mnogo veeg organizma
(domaina).Parazitske infekcije su este u seoskim dijelovima Afrike, Azije i
June Amerike, ali su rijetke u razvijenim zemljama. Meutim, ljudi iz
razvijenih zemalja koji posjeuju zemlje u razvoju mogu se zaraziti parazitima
ne znajui pa se vraaju kui sa zarazom koju se ne moe lako prepoznati jer je
tako rijetka.Crvi najee ulaze u tijelo kroz usta, premda neki ulaze preko koe.
Oni koji zaraze crijeva mogu tamo ostati ili mogu izrovati rupu kroz crijevni zid
i zaraziti druge organe. Crvi koji prodiru kroz kou esto bue tabane stopala ili
ulaze kroz kou iz zaraene vode za vrijeme plivanja.

1. Amebijaza
Amebijaza je zarazna bolest debeloga crijeva koju uzrokuje jednostanini
parazit, Entamoeba histolytica. Entamoeba histolytic tokom ivotnog ciklusa
postoji u dva oblika: aktivni parazit (trofozoit) i neaktivni parazit (cista).
Trofozoiti ive u crijevnim sadrajima i hrane se bakterijama ili na zidu crijeva.
Kada zapone infekcija, trofozoiti mogu uzrokovati proljev koji ih izbacuje iz
tijela. Izvan tijela krhki trofozoiti propadaju. Kada osoba nema proljev,
trofozoiti obino prije nego to napuste crijevo postaju ciste. Ciste su vrlo vrste
i mogu se iriti bilo neposredno sa osobe na osobu ili posredno preko hrane ili
vode.

Entameba histolitica

Dijagnoza: Amebijaza se dijagnosticira laboratorijskim ispitivanjem

uzoraka stolice koji se uzmu od inficirane osobe, za postavljanje dijagnoze moe
biti potrebno tri do est uzoraka stolice.
Lijeenje: Parazite u crijevu ubija nekoliko amebicidnih lijekova koji se
uzimaju u obliku tablete, kao to su iodokinol, paromomicin i diloksanid.

2. Druge parazitarne bolesti

Enterobijaza (djeija glista), javlja se irom svijeta, posebno kod djece.

Djeija glista

Izvor: jajaca iz zagaenih predmeta, iri se dodirom od anusa do prstiju u usta,

a mjesto ulaska su usta
Simptomi: Svrbe oko anusa
Dijagnoza: Jajaca naena blizu anusa, te odrasli crvi blizu anusa.
Lijeenje: Pirantel pamoat, Mebendazol

Trakavice
Zaraza patuljastom trakavicom, javlja se irom svijeta kod djece.
Izvor: jajaca koja zagauju okolinu, a mjesto ulaska su usta
Simptomi: Proljev, nelagodnost u stomaku kod djece sa velikom infekcijo
Dijagnoza: Jajaca u stolici
Lijeenje: Prazikvantel, Niklozamid