Srednja kola elinac

elinac

MATURSKI RAD

Tema: Otkrie, razvoj i inovacija proizvoda

Mentor:

Uenik:

Mira Granula, prof.

Duka Dragojevi

elinac, maj 2016.godine

Otkrie, razvoj i inovacija proizvoda

SADRAJ

Strana

Uvod............................................................................................................................................2

1. Otkrie proizvoda..................................................................................................................3
2. Razvoj proizvoda...............................................................................................................4-5
3. Inovacija proizvoda.........................................................................................................6-11
3.1. Proces inovacije........................................................................................................12-13
Zakljuak.................................................................................................................................14

Literatura.................................................................................................................................15

Otkrie, razvoj i inovacija proizvoda

UVOD
Poeci razvoja teorije inovacija povezuju se sa analizama J. Schumpetera u prvoj polovini
prolog veka, koji je inovacije oznaio kao osnovni faktor tehnolokog progresa i ekonomskog
razvoja, u smislu zamene starih tehnologija novima, to je nazvao kreativnom destrukcijom, pod
kojom podrazumevamo proces gde temeljni impuls koji pokree i odrava kapitalistiki sistem u
pokretu dolazi od novih potronih dobara, novih metoda proizvodnje ili transporta, novih trita i
novih oblika industrijske organizacije koje stvaraju kapitalistika preduzea. Ovaj proces
industrijske promene neprestano revolucionie ekonomsku strukturu kapitalizma iznutra, tako to
kontinuirano razara postojeu i stvara novu.
On se smatra jednim od prvih naunika koji je prepoznao znaaj razvoja novog proizvoda
inovacija proizvoda za ekonomski razvoj, smatrajui da je konkurentnost koja se postie
uvoenjem novog proizvoda daleko znaajnija od one koja se bazira na marginalnim promenama
cena postojeih proizvoda.
Mnogo kasnije (1978), Uterback i Abernathy su razvili pristup, po kome, u fazi nastanka svakog
privrednog sektora, postoji radikalna inovacija proizvoda koju sledi radikalna inovacija
odgovarajueg procesa proizvodnje, praena irenjem inkrementalnih inovacija. Zbog toga se i
smatralo da su inovacije, pre svega, povezane sa promenama u tehnologiji, odnosno, da je
njihova kljuna komponenta oblast tehnolokih inovacija. Generalno, ovaj pristup se zadrao i do
danas, jer tehnoloke inovacije predstavljaju osnov tehnolokog procesa, koji je kljuna smernica
rasta produkti

Otkrie, razvoj i inovacija proizvoda

1. OTKRIE PROIZVODA

Otkrie, kao nauno saznanje o postojeem, najbolje se moe identifikovati u domenu prirodnih
zakona: pravilnosti u prirodi postoje, ovek ima mogunosti samo da ih prepozna, utvrdi i
otkrije. Odnos izmeu otkria i invencije ima razliita tumaenja: dok neki autori smatraju da
su ova dva pojma veoma bliska, ak identina (invencija se posmatra kao otkrie, pre svega, iz
tehnike oblasti), dominantno je miljenje da izmeu njih postoji jasna razlika koja proizilazi iz
injenice da otkrie predstavlja spoznaju neega to objektivno postoji, dok se invencija odnosi
na pronalazak, kreiranje neega to nije ranije postojalo.

Postoje i razliita tumaenja relacije izmeu pojmova ideja/invencija (ne izjednaavaju se uvek ni
ova dva pojma): nova ideja po sebi nije ni invencija ni inovacija, ve najee predstavlja
koncept, odnosno zamisao. Dalje se moe postaviti pitanje mogunosti utvrivanja koliko je
invencija ideja o novom, tj. ta se zaista moe prihvatiti kao novina. U apsolutnom smislu, neto
to je novo nije prethodno postojalo; u relativnom smislu, neto to je novo nije zabeleeno u
iskustvu, te se percipira kao novo.

Na kraju, najei semantiki problem je pogreno izjednaavanje invencije pronalaska i

inovacije. Osnovni kriterijum razlikovanja inovacije i invencije odnosi se na povezanost sa
praktinim i komercijalnim aspektom primenom ideje/invencije. To predstavlja trenutak u kome
nauka i tehnologija dobijaju kljunu ulogu invencije zahtevaju ukljuivanje i znanje veeg broja
razliitih ljudi, kako bi bile transformisane kola biznisa Dejan Gligovi | 141 u
proizvode/usluge/procese, kojima e se poveati performanse od preduzea do nacionalne
ekonomije.

2. RAZVOJ PROIZVODA

Otkrie, razvoj i inovacija proizvoda

Inovativnu organizaciju karakterie okrenutost prema kupcima i tritu i oslanjanje na

tehnologiju kao resurs za postizanje konkurentnosti, otvorenost i orijentacija prema
promjenama, to predstavlja uslov za visok stepen inovativnosti preduzea. Kljuni faktor
konkurentnosti inovativnog preduzea su inovacije koje predstavljaju njegov strateki resurs.
Osnovni faktori koji utiu na inovativnost su specifino konkurentsko okruenje u grani kojoj
pripada organizacija i inovativnost same organizacije.

Kada je u pitanju inovativnost preduzea postoji paradoks, jer iako su kompanije esto
motivisane da razvijaju nove proizvode (usluge ili procese) zbog potreba kupaca,
konkurentskih faktora i korporativnih ciljeva, one same podiu barijere i stvaraju tekoe koje
ugroavaju inovativni proces. Kao rezultat sila koje stimuliu inovativnost ( interakcija
preduzea i trinog okruenja) i snaga koje stvaraju otpor prema promjenama (unutranje
snage u preduzeu) dolazi do paradoksa razvoja novog proizvoda.
Razvoj novog proizvoda moe kompaniji da donese vie stratekih prednosti, jer novi
proizvod moe:

Biti izvor konkurentske prednosti;

Obezbijediti mogunosti za pojaanje ili promjenu stratekog pravca;
Poboljati korporativni imid;
Obezbijediti povraaj investicija i kapitalisati rezultate istraivanja i razvoja;
Osnaiti marketing/brend;
Povoljno uticati na ljudske resurse.

Savremena preduzea koriste razliite organizacione mehanizme za podsticaj i podrku

inovacija, od kojih se mogu izdvojiti:

Posebna organizaciona jedinica za inovacione aktivnosti;

Projektna i matrina organizacija;
Kvazistruktura i multiprojektni menadment;
Odjeljenje za ulaganje rizinog kapitala.

Tajna kompanije Nokia, koja je lider u oblasi mobilnih telefona, lei u nainu kako ona
organizuje inovacije. Nokia je uvela kulturu inovacija na svin nivoima. Neprikosnoveni lider u
ovoj oblasti do 1993. godine kada Nokia ulazi u oblast telekomunikacija je bila amerika

Otkrie, razvoj i inovacija proizvoda

kompanija Motorola. Kompanija Nokia ima 52.000 zaposlenih, od ega jedna treina radi u
istraivanju i razvoju. Od ukupnih prihoda kompanija usmjerava 10% na istraivanje i razvoj to iznosi tri milijarde dolara godinje. Nokia ima centralnu laboratoriju za istraivanje, kada je u
pitanju osnovna tehnologija i dizajn proizvoda. Meutim, svi zaposleni iz R&D ne rade u
centralnoj jedinici za inovacije.

3. INOVACIJA PROIZVODA
Etimoloki, termin inovacija potie od latinske rei innovare napraviti neto novo (interesantni
su i osnovni termini iz ove oblasti u zapadnoj literaturi: inovacija innovation, novina novelty,
inovirati to innovate).
Prema drugim autorima moemo nai i sledeu definiciju: Inovacija podrazumeva novinu,
aktivnost ili proces koji se uvodi u postojee stanje.3 Dananje okruenje karakterie doba
demokratskih procesa i buenja globalne svesti, osvajanja duhovnog i materijalnog prostora i

Otkrie, razvoj i inovacija proizvoda

vremena, u vremenu informatike revolucije, eksplozije otkria i visokih tehnologija. Tehniki
ureaji i oprema koje danas koristimo ine se sasvim normalnim pojavama, a da se retko
zapitamo ko su njihovi pronalazai. Sve vei jaz izmeu razvijenih i nerazvijenih zemalja postaje
svaki dan sve izraeniji i sve dublji.

Tehnoloka superiornost postala je veoma vaan faktor koji osigurava privredni rast i daje
stabilnost i snagu takvim nacionalnim ekonomijama. Postavlja se opravdano pitanje: Kako u
trinoj utakmici koju diktiraju razvijene zemlje, i naravno odreuju pravila igre u toj utakmici,
prilagoditi privredu zemalja u tranziciji. Vremena koja su pred nama trae sposobne ljude,
stvaraoce novih duhovnih i materijalnih vrednosti, pronalazae novih stvari i odnosa. Jedno je
potpuno sigurno svet trai promene, a upravo inovatore prepoznajemo kao vesnike i nosioce
nekog novog i prosperitetnijeg doba.

Samo u oveku, u njegovoj skrivenoj duhovnoj snazi, znanju i invenciji moemo oekivati izlaz
iz dananjh problema sa kojima je suoena veina zemalja u tranziciji. Zbog jednostavnosti,
relacije izmeu osnovnih pojmova bitnih za menadment inovacija mogu se ilustrovati na sledei
nain Tabela 1.1.

Otkrie, razvoj i inovacija proizvoda

Termin inovacija je u svijetu, u posljednjih dvadeset godina, postala kljuna rije u naslovu
velikog broja knjiga iz oblasti preduzetnitva, menadmenta i strategijskog menadmenta.
Inovacija predstavlja svaki sistem organizovanih i svrsishodnih aktivnosti usmjerenih na
stvaranje promjena (novi proizvod, proizvodni proces, organizaciona struktura, stil upravljanja
itd.).
Etimoloki, termin inovacija potie od latinske rijei innovare to znai napraviti neto novo.
Inovacija, u sutini, predstavlja unapreenje tehnologije. Inovacija je novi proizvod, usluga,
proces, tehnologija nastala primjenom sopstvenih ili tuih rezultata naunoistraivakog rada,
otkria i saznanja, kroz sopstveni koncept, ideju ili metod za njeno stvaranje, koja je sa
odgovarajuom vrijednou plasirana na trite.

Piter Draker istie da: Inovacija predstavlja radnju, koja obdaruje resurse novim kapacitetima
za stvaranje bogatstva. Inovacija, u stvari, kreira resurs. Ne postoji takva stvar u svetu, kao to je
resurs, sve dok ovjek ne nae upotrebnu vrijednost neega u prirodi i to neto ne obdari
ekonomskom vrijednou. Sve do tada, svako postrojenje znai samo korov, dok svaka ruda znai
samo jednu od bezbrojnih stijena. Prije samo neto vie od jednog vijeka ni mineralna ulja, koja
su ikljala iz zemlje, nijesu predstavljala resurse, niti boksit, ruda aluminijuma. Oni su ak bili
tetni, jer su zemljite inili neplodnim.

Otkrie, razvoj i inovacija proizvoda

Preduzetnika ekonomija je ekonomija u kojoj je inovacija normalna, redovna, stabilna i
kontinuirana pojava. Preduzetnitvo je proces pomou kojeg pojedinac ili grupa pojedinaca
koriste organizovani napor da bi iskoristili povoljne prilike i stvorili vrijednost, i da bi se irili
ispunjavanjem zahtjeva i potreba putem inovacija i jedinstvenosti, bez obzira na rasurse koje
preduzima posjeduje.
U ovoj definiciji preduzetnitva uoljive su tri teme:

Potraga za povoljnim prilikama - Preduzetnitvo je praenje trendova i promjena iz

okruenja koje niko drugi do tada nije video ili obratio panju na njih.
Prisustvo preduzetnike prilike je osnovni uslov za svaki novi poduhvat.
Nove tehnologije, dinamika drutvenih i demografskih trendova, iznenadne promjene u
poslovnom okruenju, stvaraju poslovne prilike za preduzetnitvo.

Inovacija - Preduzetnitvo podrazumijeva promjene, revolucionarne transformacije ili uvoenje

novih proizvoda ili usluga ili novog naina poslovanja. Preduzetnitvo zahtijeva stalne inovacije.
Oni se ne zadovaljavaju time da su njihove organizacije male ili iste veliine kao na poetku.
Preduzetnici ele da se njihovo poslovanje iri i ulau veliki napor da bi se postigao rast, dok
neprestano trae trendove i nastavljaju da pronalaze nove proizvode i procese. Inovacije su
kljuna karakteristika preduzetnitva. Zapravo moe se rei da su inovacije ono to preduzetniki
posao ini preduzetnikim. Preduzetniki posao je izloen stalnim promjenama.

Promjene nastaju djelovanjem spoljanjih (izmjene zakona i propisa, izmjene tehnologije,

ekonomske promjene) i unutranjih sila (uvoenje nove opreme, promjena organizacije, odnos
zaposlenih). Od mnogih problema koje imaju preduzetnici, promjene su najvei problem.
Inovacija je instrument preduzetnitva. Treba imati u vidu da inovacija kreira resurs. Resurs
ostaje nefunkcionalna stvar sve do trenutka dok ne dobije upotrebnu, a potom i ekonomsku
vrijednost. Prema tome inovacija je arobna stvar koja dovodi do stvaranja novog resursa koji
do tada nije postojao (ili je postojao, ali nije imao upotrebnu vrijednost), ili daje novu mogunost
upotrebe ve postojeem resursu. Glina, bakar, gvoe, nafta, laporac, kauuk, silicijum i sl. se

Otkrie, razvoj i inovacija proizvoda

nijesu smatrali resursom sve dok ovjek, kroz brojne inovacije, nije naao mogunost da ih
preradi i iskoristi.
Istorija tehnolokih promjena je, po svojoj sutini, istorija inovacija koje su dovodile do
ekonomskog progresa. Inovacija poveava potencijal proizvodnje bogatstva. S obzirom da su
danas dva najvrednija resursa u ekonomiji vrijeme i informacija, veina inovacija je
skoncentrisana na njih. Svaka inovacija koja nam poveava raspoloivo vrijeme (tako to
smanjuje vrijeme potrebno za izvravanje odreenih procesa) ili nam daje vie informacija,
omoguava nam da stvorimo vie. Naravno, treba voditi rauna o injenici da inovacije ne
moraju biti samo tehnike prirode. Inovacije ak ne moraju biti ni fiziki opipljive. Dobar primjer
je projektna organizacija koja je izazvala revoluciju u poslovanju preduzea! Poetne korake u
razvoju teorije inovacija uinio je Jozef umpeter, jedan od najveih ekonomista u istoriji,
etrdesetih godina XX vijeka. Ekonomski razvoj je, istakao je umpeter, u najveoj mjeri
odreen neekonomskim faktorima.

Ovi se faktori odnose na istitucionalnu strukturu drutva. Kljunu ulogu u njoj ima preduzetnik,
koji nije samo menader, ve je jedinstvena i specifina osoba, koja po svojoj prirodi prihvata
rizik koga sa sobom nosi uvoenje novih prozvoda i novih tehnologija i na taj nain realizuje
proces inovacija koji je odluujui za privredni razvoj.

Najvaniji faktor privrednog rasta su kombinacija pet faktora, koji predstavljaju inovacije:

Novi proizvodi,
Nove proizvodne tehnologije,
Otvaranje novih trita,
Uvoenje novih resursa i sirovina,
Nova organizacija ekonomske aktivnosti.

Otkrie, razvoj i inovacija proizvoda

Realizaciji procesa inovacija pristupaju samo neki, smjeli preduzetnici, koji korienjem
inovacija, ostvaruju profit, ali i obezbjeuju korist itavom drutvu, jer postoje znaajne
meuzavisnosti izmeu razliitih oblika ispoljavanja inovacija. Tako, novi proizvodi otvaraju
nova trita, generiui tranju za novim resursima i sirovinama i ohrabrujui inovacije
proizvodnih tehnologija
Inovacije se u privredi realizuju u obliku grozdova, jer nakon to su neki preduzetnici uspjeno
uveli inovacije, oni e biti praeni i od ostalih preduzetnika i tako e se novi proizvodi ili nove
tehnologije rairiti u privredi. Veina preduzetnika, koja uglavnom ima averziju prema riziku, nije
nosilac tog irenja, ve je za inovacije i privredni razvoj zasluan mali broj preduzetnika koji su
spremni da prihvate rizik.

Zbog toga ekonomski razvoj zavisi od institucionalnog okruenja koje ohrabruje aktivnosti
preduzetnika. Idealne uslove za razvoj preduzetnitva pruao je, po umpeteru, liberalni
kapitalizam, koji se zasnivao na privatnoj svojini i lesefer (fr. laissez-faire) ekonomskoj
politici. Prema tome umpeter je smatrao da ekonomski razvoj donosi kvalitativne promjene koje
su kljune, a one su podstaknute inovacijama u razliitim istorijskim razdobljima. On je inovacije
proglasio za osnovni faktor tehnolokog progresa i ekonomskog razvoja, u smislu zamjene starih
tehnologija novim, to je nazvao kreativnom destrukcijom.

Musketa je unitila luk i strijelu, papir pergament, telefon telegraf, tranzistor lampe za radio i TV
aparate. Mnoge kompanije su se umjesto da prihvate nove tehnologije, borile protiv njih ili su ih
ignorisale, to je dovodilo do njihovog potpunog ili djeliminog neuspjeha. No, to je i sutina
trinog kapitalizma da bude dinamian i da podstie kreativnu destruktivnost inovacija kao
cijenu napretka. umpeter je bio prvi naunik koji je uoio znaaj razvoja novog proizvoda za
ekonomski razvoj, smatrajui da je konkurentnost kompanije koja se postie uvoenjem novog
proizvoda daleko znaajnija od one koja je zasnovana na marginalnim promjenama cijena ve

Otkrie, razvoj i inovacija proizvoda

postojeih proizvoda. umpeter je inovaciju definisao kao novu kombinaciju postojeih
resursa.
Ovu aktivnost kombinovanja nazvao je preduzetnikom funkcijom i vezao je za preduzetnika i
preduzetnitvo. umpeter je isticao znaaj tehnolokih inovacija za ekonomski razvoj, a za
iniciranje inovacija podjednak znaaj pridaje invencijama koje su izazvane tranjom i egzogenom
naunom otkriu. On istie meuzavisnost ova dva faktora, pri emu u ranim fazama vei znaaj
pridaje egzogenom naunom otkriu koje direktno mijenja tehnoloku osnovu proizvodnje
jednog broja preduzea, dok kasnije, kada privredna grana dostie zrelost koju karakterie nova
tehnologija i novo trite proizvoda, od sve veeg znaaja postaje tranja za novim proizvodima,
koja direktno utie na dalje irenje tehnoloke inovacije privrednom granom tako da je prihvata
veina preduzea. umpeter je u vezi prethodnog ponudio dva modela inovacija. Prvi je razvijen
u njegovom djelu Teorija ekonomskog razvoja iz 1912. godine, a drugi u njegovoj knjizi
Kapitalizam, socijalizam i demokratija iz 1943. godine. Prvi model se odnosi na uticaj
tehnolokih inovacija na ekonomski razvoj u periodu prije Drugog svjetskog rata, kada su razvoj
nauke i iz nje proizale invencije, bile egzogene u odnosu na preduzea, a time i nezavisne od
stanja tranje za proizvodima.

U takvoj su situaciji neki preduzetnici, spremni da preuzmu rizik, prihvatali invenciju, razvijali je
i primjenjivali direktno u proizvodnji, shvatajui mogui potencijal inovacije koji e se kroz
profite realizovati u budunosti. Preduzetnici koji imaju uspjeha u realizaciji inovacija, ostvaruju
izuzetan rast i naravno profit u periodu dok i ostali preduzetnici ne prihvate inovaciju.

3.1.

Proces inovacija

Kako nastaje inovacija? Stereotip su tzv. bljeskovi genijalnosti koji nastaju korienjem metode
prst na elo. Do njih dolaze rasijani naunici zakopani u laboratorijama. Mada su neke velike
inovacije zaista nastale na ovaj nain, do veine inovacija se dolazi velikim radom. Do inovacija
se ne dolazi tako to pojedinac pokuava da bude pametan. Pored toga, Tehnologija i inovacije
78 jedna od najeih greaka je vezivanje inovacija za budunost - inovacije treba da budu

Otkrie, razvoj i inovacija proizvoda

vezane za sadanjost, za realne probleme koji postoje. Piter Draker kae da je inovacija
organizovan, sistematizovan i racionalan rad, praen ozbiljnim analizama, istraivanjima
trita, analizom demografskih kretanja itd. Inovacija je rad, i to teak, koncentrisan, svrsishodan
rad, koji postavlja veoma visoke zahtjeve u pogledu marljivosti, istrajnosti i privrenosti tom
radu. Ukoliko ti uslovi nedostaju, nikakav talenat, genijalnost ili znanje nee biti dovoljni.
Sam proces inovacije tee u tri koraka:
1. Invencija prvi korak u kom dolazi do koncipiranja nove ideje i kreacije nove mogunosti za
novi proizvod, uslugu ili proces. Uspjenost pronalaska na ovom prvom koraku se uglavnom
ocjenjuje na osnovu tehnikih kriterijuma.
2. Inovacija trina potvrda invencije, uvoenje nove ideje u optu upotrebu. Da bi invencija
postala inovacija mora da postigne uspjeh na tritu. U ovoj fazi, tehnike kriterijume zamjenjuju
komercijalni.
3. Difuzija kasnija primjena inovacije, koja esto vodi standardizaciji proizvoda. Uspjeni
proizvodi bivaju imitirani ili poboljavani od strane drugih preduzea. Iz tog razloga, ova faza se
esto oznaava i kao faza imitacije.
Kao to se moe primijetiti posmatranjem faza inovacionog procesa, inovacija mora biti
potvrena na tritu da bi bila priznata kao inovacija. U suprotnom, radi se samo o jo jednom
pronalasku (invenciji).

Sa aspekta trita, inovacija moe nastati na dva naina:

1. Vuena od strane tranje (demand pull) ovaj nain nastanka inovacija je ei.
Identifikuju se potrebe potroaa i stvaraju se novi proizvodi (ili inoviraju stari) kako
bi se odgovorilo tim potrebama. Takvi proizvodi uglavnom donose stabilne prihode i
nose relativno mali rizik, s obzirom da su nastali usljed potrebe koja je identifikovana
na tritu (primjeri: automatski mjenja kod automobila, karavan, kabriolet, viagra).
2. Gurnuta od strane ponude (supply push) inovacija koju gura ponuda nije
zasnovana na trinoj potrebi, ve preduzee samo kreira potrebe i tranju za svojim
proizvodom. Ovakve inovacije nose mnogo vei rizik (ali i vei potencijalni profit),

Otkrie, razvoj i inovacija proizvoda

prvenstveno zbog injenice da trite moe da ne prihvati proizvod. Velike inovacije
uglavnom nastaju na ovaj nain, iz razloga to trite nije dovoljno efikasno u
kreiranju novih potreba.
Kako je to slikovito objasnio jedan od najuspjenijih menadera prehodnog vijeka, automobilski
magnat Henri Ford: Da sam pitao svoje muterije ta je to to bi oni htjeli, njihov odgovor bi bio
- breg konja! (primjeri: tranzistor, automobil, avion, vokmen, hemijska olovka, fotokpirni
aparat, patent-rajsferlus, telefaks). Uspjean proces inovacija zahtijeva obavljanje neophodnih
aktivnosti, kao to je definisanje problema, njegovanje ideje, transfer informacija, integraciju
informacija i podsticanje i rad na marketingu projekta inovacija.

ZAKLJUAK

Poslovna praksa belei velike napore preduzea da, u zadovoljavanju potreba svojih
potroaa, budu uspeniji od konkurencije i time ostvare bolji poloaj na tritu i bolje
poslovne rezultate. Potrebe potroaa i aktivnosti konkurencije esto su podsticaj
preduzeima da na trite lansiraju znaajno modifikovane ili nove proizvode, ili dopune
svoj proizvodni asortiman proizvodima koji su novi za preduzee. Upravo kroz inovacije,

Otkrie, razvoj i inovacija proizvoda

preduzea nastoje da poboljaju svoje poslovne rezultate i ostvare rast na tritu, a poto
imitacija predstavlja jedan od naina difuzije inovacije, ona predstavlja veoma znaajan
faktor u ostvarenju konkurentske prednosti preduzea, pri emu bi preduzee moralo
potovati naela poslovne etike

LITERATURA

1. Bobera,

D., (2007) Projektni menadment, Subotica, Ekonomski

fakultet.

2. Stoi,
3.

B., (2007) Menadment

organizacionih nauka.
Internet.

inovacija,

Beograd,

Fakultet