MADDE VE ZLLKLER

Madde: Ktlesi, hacmi ve eylemsizlii olan, duyularmzla alglayabildiimiz her seye madde
denir.

Cisim: Maddenin sekil alm haline cisim denir.

Altn bir madde iken, altn yzk bir cisimdir.

Maddenin Halleri
Kat: Kat maddeleri incelersek belirli ekillerinin olduunu grrz. Dardan herhangi bir
kuvvetle mdahale olmad srece ekillerini korurlar. Bu da kat maddelerin molekllerini
birbirine sk balandn gsterir. Kat maddelerin molekllerinin birbirine sk balanmas , kat
maddelerin hareket etmedikleri anlamna gelmez. Kat maddeler teleme hareketi yapmazlar
fakat bulunduklar yerde titreim hareketi yaparlar. Kat maddelere ta,cam,tahtay rnek olarak
verebiliriz.
Kat maddelerin zelliklerini ksaca zetlersek.

Kat maddeler sert yapldr, belirli ekilleri ve hacimleri vardr.

Kat maddeleri meydana getiren tanecikler aras mesafe ok azdr. Bunun bir

sonucu olarak da molekller aras ekim kuvveti fazladr.

Kat maddeler kuvvet ve basn altnda sktrlamazlar.

Sv: Sv maddelerin kat maddeler gibi belli ekilleri yoktur.Bunun nedeni sv maddelerin
moleklleri birbirinden daha uzak ve akkan halde olmasndandr, Fakat bunun bize gnlk
hayatta birok faydas vardr. rnein ime suyunu borularla akkan olmas sayesinde
evlerimize kadar ulatrabiliyoruz.Sv maddelere Su, ya,alkol,sirkeyi rnek olarak verebiliriz.
Sv maddelerin zelliklerini ksaca zetlersek

Belirli bir hacme sahip olan ve belirli bir sekli olmayp bulunduklar kabn

seklini alan maddelere denir.

Sv molekller aras ekim kuvveti katlara gre daha dsk olduundan
birbirinden

fazla

ayrlmayacak

sekilde

birbirlerinin

zerinden

kayarak

yer

deistirirler.
Svlar stldklarnda, sv bu enerjiyi kimyasal balara aktarr ve balar aras

mesafe arttndan svnn hacmi artar.

Svlarn hacmi kuvvetle artrlamaz.

Gaz: Belirli bir sekli ve belirli bir hacmi olamayan maddelere denir. Gaz halindeki maddelere
hava,oksijen,azot rnek verilebilir.

Tanecikler aras mesafe ok fazla olduundan gazlar bulunduklar kab tamamen

doldurur.
Gaz moleklleri

kuvvet uygularlar.
Scaklk arttnda molekllerin hz artar.

Gazlarn hacmi sktrlarak azaltlabilir.

Basn ve scakla bal olarak gazlarn hacmi deitirilebilir.

serbeste hareket

edebildiklerinden

kab eperine

arparak

Gazlarn belirli hacimleri olmamasna ramen ilem yaplrken gazn hacmi kabn
hacmi olarak alnr.

Plazma: Kat haldeki maddeyi stmaya devam edersek nce erir , daha sonra gaz haline
geer. Gaz halindeki maddeyi strsak maddenin atom ve molekllerinden elektron koparrz. Bu
durumda maddenin atom ve moleklleri iyonlar ve iyonlar (+) ve (-) ykler eklinde sistemde
bulunur. Scaklk o kadar yksektir ki madde kararl hale geemez. te bu kararsz halde
bulunan (+) ve

(-) ykl paracklarn oluturduu durum maddenin 4. hali olarak bilinen

plazma dr. Plazma haline gne,yldzlar,yldrm ve mum alevi rnek verilebilir.

Maddelerin ortak zellikleri:

Btn maddelerde bulunan zelliklerdir. Madde hakknda bilgi vermeyen madde miktarna bal
olan temel zelliklerdir.
1. Ktle: Bir cismin ierdii madde miktarna denir.

2. Hacim: Bir maddenin uzayda kaplad yere denir. Scaklkla ve basnla deisir.
3. Eylemsizlik: Maddenin durumunu devam ettirme eilimine denir. zerindeki net kuvvetin
sfr olduu bir cismin duruyorsa durmasna devam etmesine hareket halindeyse hareketine sabit
hzla

devam
etmesine eylemsizlik
denir.
4. Tanecikli yap: Btn maddelerin atom ve molekl gibi taneciklerden olumas bize
maddelerin

tanecikli
yapda
olduunu
gsterir.
5. Boluklu yap: Maddeler tanecikli yapda ise eer bu tanecikler arasnda ok kkte
olsa

boluk

olacaktr.

Bu da bize maddelerin boluklu yapda olduunu gsterir.

6. Elektrikli yap: Btn maddeler pozitif (+), negatif (-) veya yksz (0) taneciklerden
oluur.

Maddelerin ayrt edici zellikleri:

Maddelerin trne karar vermek iin veya maddeleri birbirinden ayrt etmek iin kullanlan
zelliklerdir. Bu zellikler madde miktarna bal deildirler, fakat ortam koullarndan etkilenirler.
Ortam koullar ayn olursa maddeleri bu zellikler yardmyla karlatrabiliriz. Maddenin ayrt
edici zellikleri maddelerin tm halleri iin geerli deildir. rnein erime noktas sadece katlar
iin geerli olup, kaynama noktas sadece svlar iin geerlidir. Bu zellikler aada tablo
halinde verilmitir.

1. zktle : Birim hacimdeki madde miktardr.

2. zhacim : Birim ktlenin hacmine denir.
3. zs : Herhangi bir maddenin 1 gramnn scakln 1 oC artrmak iin verilmesi
gereken s miktardr.

4. znrlk: Belirli scaklkta 100 cm3 zcde znen madde miktarna denir.
5. Erime noktas: Bir maddenin kat halden sv hale getii scakla denir. Saf
maddelerin erime noktas sabittir.

6. Kaynama noktas: Bir maddenin sv halden gaz hale gemeye baslad

scakla denir.

7. Erime Iss: 1 gr katnn tamamnn sv hale gemesi iin verilmesi gereken s

miktardr.

8. Buharlasma ss: 1 gram svnn tamamnn gaz haline gemesi iin verilmesi
gereken s miktardr.

9. Genlesme : Istlan btn maddeler genlesir ve bu genlesme miktar her madde

iin farkldr. Gazlarn hepsi stldklarnda ayn anda genlestikleri iin gazlar iin
ayrtedici bir zellik deildir.

10. Esneklik: Farkl katlara esit miktarda kuvvet uygulandnda esnekliin her
kat iin farkl olduu grlr. Esneklik sv ve gazlar iin ayrt edici bir zellik deildir.

11. letkenlik: Elektik akmn iletebilme zelliidir.

12. Is iletkenlii: Her maddenin s iletkenlii farkldr.

Maddenin fiziksel zellikleri:

Maddenin d yaps ile ilgili zelliklere denir.Fiziksel zellikler, madde baka bir maddeye
dnmeden llebilen ve gzlenebilen zelliklerdir.

rnein;

Kadn yrtlmas

Kalemin krlmas

Camn krlmas

Buzun erimesi

Mumun erimesi

Fiziksel olaylarda:
1. Maddenin kimyasal zellikleri deismez.
2. Maddenin toplam ktlesi deismez.
3. Fiziksel olaylarn ou tersine dnstrlebilir.
4. Her fiziksel olayda farkl bir zellik deiir.
Radyo aktif maddelerin radyo aktiflik zellikleri deimez.

Maddenin kimyasal zellikleri:

Maddenin yapsal bir deiiklie urayarak yeni maddelere dnmesi durumunda gzlenen
zelliklere denir.

rnein;

Kadn yanmas

Stn ekimesi

Mumun yanmas

Kmrn yanmas

Demirin paslanmas

Gmsn kararmas

Kimyasal olaylarda,
1. Maddenin kimyasal zellikleri deitii iin fiziksel zellikleri de deiir.
2. Maddenin toplam ktlesi deimez.
3. Kimyasal olaylarn ou tersine dntrlemez.
4. kimyasal olaylar iin gereken enerji fiziksel olaylar iin gereken enerjiden ok byktr.
5. Radyo aktif maddelerin radyo aktiflik zellikleri deimez.

KTLE
Bir cisimde bulunan madde miktarnaktle denir. m ile gsterilir.

Eit kollu terazi ile llr?

Scaklk, basn ve cismin bulunduu yere bal deildir.

Ktle evrenin her yerinde ayndr, deimez.

Fiziksel veya kimyasal bir olay sonucunda toplam ktle deimez.

Ktle eit kollu terazi ile llr.

Ktle skaler bir niceliktir.

5.

Ktle birimleri:
Kilogram kg
Hektogram hg
Dekagram dag
Gram g
Desigram dg
Santigram cg
Miligram mg

Ktle birimleri onar onar byr.

1 Kental (q) = 100 kg

1 ton ( t) = 1000 kg

Dara: Kabn ktlesi

Brt: Kap + Cisim
Net: Maddenin gerek ktlesi

AIRLIK
Bir cismin ktlesine yer ekimi tarafndan uygulanan ekim kuvvetine arlk denir.

Arlk bir kuvvettir.

Arlk, cismin yerine ve hareketine baldr.

Arlk, cismin bulunduu yere gre deiir.

Arlk, dinamometre ile llr.

Arlk yerin merkezine doru ynelmi bir vektrdr.

Arlk Nasl Hesaplanr?

Arlk Nasl Deiir?

Ekvatordan kutuplara doru gidildike dnyann yarap azalr bundan dolay

yer ekim ivmesi artaca iin arlkta artm olur.
Dnyann merkezinde arlk sfrdr.
Dnyann yzeyinden yukar doru kldka ve aa doru inildike arlk

azalr.
Bir cismin arl; cismin bulunduu gezegenin ktlesine, yarapna ve

bulunduu yere gre deiir.

Uzay boluunda ve cisimlerin ekim alanlarnn dnda arlk sfrdr

Arlk birimleri:
Kilogram kuvvet kg.f
Newton N
Gram kuvvet gr.f
Dyne dyn
1 kg.f = 9.81 N =103 gr.f = 9,81 .105 dyn