1

Fizike veliine
1.Osnovne
2.Izvedene
3.Dopunske
Osnvnih veliina ima 7.
1.Duina
2.Masa
3.Vrijeme
4.Jaina el.struje
5.Temperatura
6.Svjetlosna jaina
7.Koliina tvari

l
m
t
i
T
I
nm

metar
kilogram
sekunda
amper
kelvin
kandela
mol

P=a*b[m*m]=[m2]
V=a*b*c[m*m*m]=[m3]
m kg
= =
V m3

a-duina naspram katete

b-duina nalegle katete
c-duina hipotenuze
a
sin2+cos2=1
sin =
c
b
cos =
c
a
b
tg =
ctg =
b
a
a
a 2 b2
sin
a
+ =1
tg =
= c =
c2 c2
cos b b
c
b
cos c b
ctg =
= =
sin a a
c

s m
=
t
s

a 2 + b2
=1
c2

m
kg
s
A
K
cd
mol

MEHANIKA
Kinematika
Dinamika
Statika
Za dvije take kaemo da su materijalne ako su njihove dimenzije zanemarive u odnosu
na njihovo rastojanje.

M(X,Y,Z)

r
r
Desni dekartov k.o.sistem

X
Rjeavanje zadataka vri se u pet koraka:
1.Upoznavanje zadatka
2.Sreivanje podataka iz zadatka
3.Planiranje rjeenja iz zadatka
4.Izraunavanje podataka-zadatka
5.Provjera zadatka
Primjer:
Pumpa za pritisak podigne teret na visinu 40m.Kolikom silom djeluje voda na ventil
pumpe ako je povrina poprenog presjeka ventila 8cm.
h=40m
s=8cm2=8*10-4m2
m
g=9,81
s2
kg
= 1000
m3

P=

F
s

F = Ps

F = g hs
kg
m
9,81 40m 8 10 -4m2
m3
s2
F=313,9 N

F = 1000
F=?

NAZIV PREDMETKA
EKSA
PETA
TERA
GIGA
MEGA
KILO
HEKTO
DEKA
deci
centi
mili
mikro
nano
piko
femto
ato

OZNAKA PREDMETKA
E
P
T
G
M
K
h
da
d
c
m

n
p
f
a

VRIJEDNOST PREDMETKA
1018
1015
1012
109
106
103
102
101
10-1
10-2
10-3
10-6
10-9
10-12
10-15
10-18

s=s(t)
A

r
r t

s-put

r
r1

Zakon puta

t;put

r = s

Y
X

Linijom kojom se kree materijalna taka naziva se putanja ili trajektorija.

v, t1,s1
t2,s2

r s 2 s1 s
vsr = v =
=
t 2 t1 t
s
m
, t 0 , v (= )
v=
t
s

r
r
r
r r
r
, v =
t 0
v sr =
t
t
Ubrzanje je izvod brzine po vremenu.
t1,v1 ; t2,v2
r
r
r v
v2 v1 v m
r
a=
;
t 0
=
=
asr =
t
t s 2
t2 t1

r
v

v
vn

r
v

v = v 2 + vn 2

a = a 2 + an 2

ZADATCI

1. Brzina automobila na prvom djelu puta v1 = 36

km
km
,a na drugom v 2 = 54
.Kolika je
h
h

srednja brzina automobila na cijelom putu?

n

km
v1 = 54
h

vsr =

Si
i =1
n

ti

S1 + S 2
t1 + t 2

i =1

v 2 = 36

km
h

t1 =

s1
v1
s

s1 = 2

vsr=?

v=

s2
v2

t2 =

s2 = 2

s1 + s2
s1 + s2
v1 v2

s1 + s2
v1 s2 + v2 s1
v1 v2

s s
+
2
2
=
v=
s
s
s
+ v1
v
2
2
2
2

v1 v2

2 s v1 v2

(v2 + v1) s(v2 + v1)

v1 v2

km
km
54
h
h = 43,2 km
=
v=
h
v1 + v2 36 km + 54 km
h
h
2.Na prvoj trini puta automobil se kree brzinom v1,a na ostalom djelu puta v2=54km/h.
Srednja brzina automobila na cijelom putu je 36 km/h.Kolika je brzina v1=?
1
2
s
s
km
3
3
t = t1 + t 2
t1 = ; t 2 =
v2 = 54 h
v1
v2
2 v1 v2

km
v = 36
h

v1 = ?

t=

vsr

2 36

1
2
s
s
s 3
=
+3
v v1 v2

1
2
s
s
s
=3 +3
36 v1 54

2
1
s v2 + v1
s
3
3
;
=
36
v1v2
1

v1 v2 = v 3 v2 + 3 v1
v1 =

2
1
s v1 v2 = v s v2 + v1
3
3

54 v1 = 12 54 + 24 v1

30 v1 = 648

648
km
= 21,6
30
h

3.Izmeu dva grada koja lee na rijeci se obraa parobrod.Putovanje uzvodno traje t1=9h ,a
nizvodno t2=4h.Kolika je srednja brzina rijeke u odnosu na obalu, a kolika je srednja brzina
parobroda u odnosu na vodu?Rastojanje izmeu gradova je S=72km.

t1=9h

s = v t

t2=4h

s=

S=72km

s = v p t1 vr t1

vr=?

v p t1 = vr t1 s

vp=?

v p t1 = vr t1 + s

(v

vp =

vr

)t

vr t1 + s
t1

vr = 5

s=

(v

+ vr

)t

s = v p t 2 + vr t 2

s=

(vr t1 + s )t 2 +
t1

vr t 2

vr t1t 2 + s t 2 + vr t1t 2
t1
2 vr t1t 2 + s t 2
s=
t1
s=

km
h

v p = 13

km
h

st 2 = 2
vr t 2
t1

s t1 s t 2 = 2 vr t 2 t1

vr =

4.ovjek visine h=1.8m proe stalnom brzinom

s t1 s t 2

v1 = 0,75 s

2 t1t 2

ispod uline sijalice koja se

nalazi na visini H=4m iznad zemlje. Kolika je brzina vrha ovjekove sjenke?

v1 = 0,75 s
h = 1,8m
H = 4m

v2=?
D
H

S1

S2

s1 = v1 t
s 2 = v2 t
H
=
h

s2

v2 t = v2 t
s2 s1 v2 t v1 t t (v2 v1)

H
=
h

v2
v2 v1

; h v2 = H v2 H v1 H v2 h v2 = H v1
Hv
v2 (H h) = H v1 v2 = H 1h

v2 = 1,36 s

5.Motorni amac prelazi rastojanje izmeu dva mjesta na obali rijeke za vrijeme t1=3h, a
splav za vrijeme t=12h.Koliko vremena utroi motorni amac da bi se vratio?

t1=3h

t1 = v + u

s
u

t=12h

t2=?

s
t2 = v u

t 2 = 6h

t2 t

t1

t1

u u v
v
=
s s s
s

1
1
s = 4v ; u = s = v
t
3

v t1 t
1
=
=
s
t1t
4

1
=
t2

1
2
v v
v
3 = 3 =1
4v
4v 6

6.Da bi se ustanovila dubina bunara do nivoa vode potrebno je u njega baciti kamen i od tog
trenutka mjeriti vrijeme koje protekne do udara u povrinu vode.Udarac od povrinu vode uje
se poslje vremene t.
Kolika je dubina bunara?Brzina zvuka kroz vazduh je C,a ubrzanje zemljine tee je
m
g = 9,81 2 .
t = t1 + t 2

m
c = 331,5
s

H=

t1 =
t=

g t1

; H = c t2

2H
g

t2 =

H
c

2H H
+
g
c

2H H 2
+ 2
t
g
c
H 1 = 331,5t + 2725 t + 22404
2

H
2H
+2
g
c

c
2
2 2
H 1.2 = g (c + gt ) (c + gt ) g t

H 2 = 331,5t 2725 t
7. Vektor poloaja tjela mjenja se u toku vremena po zakonu
gdje je A= 5

r = A 2 ir + B
t
r (t ) t

m
m
m
,B= 3 ,C= 2 ,dok su i,j i k jedinini vektori X,Y,Z osa.
s
s
s

Odrediti:
a) vektor brzine i ubrzanja
b) intezitet brzine tjela poslje 2s od poetka kretanja
c) intenzitet ubrzanja tjela

m
s
m
B=3
s
A=5

m
C=2
s
r r
v , a , v, a = ?

X =

r
r
r
2r
r (t ) = A t i + B t j + Ck
r = drr = 2 Atir + Brj
v (n ) dt

X '= n y

n 1

r
a

r
= d 2=d v
dt dt

v=

(2 A)2 + B 2

a=

r
= 2 Ai

v=

= 4 A 2 + B 2 = 10,4

2
2
2
2
a x + a y + a z = (2 A)

vx + v y + vz
m
s

= 2 A = 10

m
s2

r
r
j + Ck

8.Vektor poloaja take A u odnosu na koordinatni poetak mjenja se u toku vremena po

r
r
2r
zakonu gdje su b i c r (t ) = b t i C t j pozitivne konstante i i,j su jedinini vektori X
i Y osa. Odrediti:
a)Jednainu putanje Y=y(x) u taki A
b)Vektore brzine i ubrzanja kao i njihov intenzitet u funkciji vremena

r = Xir + Yrj = btir c 2 rj

t
r (t )
t =

X = bt

Y = C t

X
b
x2

C b =

Y =

Cx

X =b

Y
C

y(t ) = C t 2 gdje je b

=4

r
a

r
r
dv
=
= 2Cj
dt

vx + v y = b

vx =

+ 4C 2 t

x(t ) = b t

putanju jednaine tjela :

y( x )

b)Ustanoviti zavisnost

v = v(t ) , a = a(t )

a)

Y = Ct

b)

y
C

4C 2 = 2C

9.Jednaina kretanja tjela

X =b

r
r
r
dv
= bi 2Ctj
dt

r
v

a) y =

X = x( y )

X
b
X
Y =C
b

vx

Y=
2

2
1
X = X
4
2
2

dx
dy
2
+ v y = + = 2bt + 2Ct = 2t (b + c )
dt
dt

dv
= 2bt
dt

m
m
, C = 2 2 . Ustanoviti
s

10.Jednaina kretanja tjela po X-osi ima oblik

= 1

,B =3

, C = 2

. Kolike su:

a)Brzina i ubrzanje tjela

b)Vrijeme kretanja tjela do zaustavljanja
a)

r
v
r
a

dx
= 2 Bt + 3Ct 2
dt

r
dv
=
= 2 B + 6Ct
dt

2Bt+3Ct2=0
t(2B+3Ct)=0
t=0
2B+3Ct=0
3Ct=-2B
2B
t=
3C
t=1s
SLOBODAN PAD

v0 = 0
v = g t
h=

1 2
gt
2

= 2 gh

h= v

2g

HITAC NA NIE

v = v0 + g t

h = v0 t
2

v v0 =

10

1
g
2

2g

t
h

x(t ) = A + B t

+ C t 3 gdje je

HITAC NA VIE

v = v0 g t

h = v0 t
2

1
g
2

v + v0 = 2 g h
11.Dva tjela istovremeno su baena jedno u susret drugom istom poetnom brzinom koja
m
iznosi v0 = 50 . Jedno tjelo je baeno na vie sa povrine zemlje, a drugo vertikalno na
s
nie sa visine h koja je jednaka maksimalnoj visini koju moe dostii prvo tjelo.
Na kojoj visini e se tjela susresti i kolika e im biti brzina za vrijeme susreta.
m
v0 = 50 s
v0

h1 = v0 t

h2 = v0 t +

1
g
2

= h1 + h2

= v0 t

v1 = v0 gt
v
v1 = v0 g 4 g0

1
2
g
t
2

h2

v0

h1

v1 = 4 v0 = 4 50 = 37,5 s

1 2
1 2
g t + v0 t + g t
2
2

v2 = v0 + gt
m
v 5
v2 = v0 + g 4 g0 = 4 50 = 62,5 s

H = 2 v0 t

v0

t = 2H
v0

;H

v
= 0

2g

2g
v
= 0
2 v0 4 g

12.Dva tjela padaju sa visine 7900m.Jedno tjelo je poelo padati bez poetne brzine, dok je
m
drugom saoptena brzina v0 = 200 sa hitcom na nie. Kako se mjenja rastojanje izmeu
s
tjela ako su poeli padati istovremeno iz iste take? Koliko je rastojanje kada tjelo padne na
zemlju?
H=7900m

v0 = 200 s
d=?

11

h 2 = v0 t + 2 g t
1

h1 = 2 g t
d

= h2 h1

= v0 t +

= v0 t

= v0 t1

1 2 1 2
g g
2 t 2 t

m
24,6s
s

= 200

= 4920m

h2 = H
v0 t

1 2
g =
2 t

2H
2
2
+
=
v
t
t
g 0
g
2v
t1 + t 2 = g 0
2
t1 t 2 = H
g

t1 = 24,6s
13.Dva tjela baena vertikalno u vis sa iste visine poetnom brzinom

v0 = 29,4 s

vremenskom razmaku t1-t2=0,5s . Kroz koje vrijeme od vremena bacanja i na kojoj visini e
se sresti.Otpor vazduha zanemariti.
m

v0 = 29,4 s

v 2 = v0 2 2 gh

t = 0,5s

v1 = v0 gt1

t1=?

v 2 = v0 gt 2

t2=?
H=?

v = v0 2 gh

h2
H
h1

v0 2 gh1 = v0 gt1

2 gh1 = g 2 t12

v0 2 gh2 = v0 gt 2

2 gh2 = g 2 t 2 2

gt12 = gt 2 2
2

t1 = t 2

t2 =

1
= 0,25
4

t1 = 0,5 + 0,25 = 0,75s

gt12
h + h2 =
= 2,76m
2
gt 2 2
h1 =
= 1,22m
2
(h + h2 ) h1
h=
+ h1 = 1,99m
2

14. Lenjir duine 25 cm objeen je pomou konca o zid .Ispod lenjira na zidu nalazi se mali
otvor B. Na kojoj se visini H nad otvorom B mora nalaziti donja ivica lenjira da bi poslje
pregorijevanja konca lenjir padajui na nie pokrivao otvor B u toku 0,1 s.

12

l = 25cm
t = 0,1s

v = 2 gh

h=?

l = vt +

1 2
gt
2

l = 2 gh t +

1 2
gt
2

l 2 = 2 gh t 2 +
2 ght 2 = l 2

1 2 4
g t
2

1 2 4
g t
4

1 2 4
g t
4
h=
2 gt 2
h = 20,5cm
l2

15.Tijelo se baci vertikalno u vis poetnom brzinom

v0 = 29,43 s

.Istovremeno se iz take

njegovog devetostrukog dometa pusti drugo tjelo .Nakon koliko vremena e prvo tjelo
pasti poslje drugog na zemlji.
m
1
9 H = gt 22
v = v0 gt ' v=0
v0 = 29,43 s
2
v0 = gt '

t = ?

18H
t2 =
g

v
t '= 0
g

t2 =

t1 = 2t '

t2 =

2v0
g

9 v0

v
H= 0

2g

g2
3 v0

3v0 2v0 v0

=
= 3s
g
g
g
m
16.Tjelo se baci vertikalno u vis poetnom brzinom v0 = 29,43 , istovremeno se iz take
s
m
2
njegovog dometa hitne na nie tjelo brzine v0 = 9,81 :
s
a)poslje kog vremena e se tjela mimoii
02
b)kolike puteve pri tome preu
S
c) za koje vrijeme e se drugo tjelo pasti na zemlju

t1 =

t = t 2 t1 =

v01 = 29,43 s

v02 = 9,81 s

h
01

13

a)
2

h = v01t

v01 = ( + )t
v01 v02
2g

1 2
gt
2

v01
t=
= 1,12s
2 g (v01 + v02 )

s=H-h
H=S+h= v02 t +

1 2
gt
2

1 2
1
gt + v01t gt 2
2
2
v01 2
H=
2g

S= v02 t +

b)

1
H = v01 t gt 2 = 26,9m
2

c)

1 2 v
v02 t + 2 gt = 2 01g

2
2 v
t + t = 01
v
0
g
g2
2

2
v
+ v0 t 012
g

t1 = 2,16s
t 2 = 6s
t = t 2 t1 = 3,84 s
KOSI HITAC

vo

vY
vo

vx
voY
vo X

14

v
S = H h = 01
2g

v01t 2 gt

= 17,24m

v0 X = v0 cos
v0 Y = v0 sin

vY = voY gt = vo sin gt

v x = vo X = v0 cos
vY = v0 Y = v0 sin

v X = voX gt = vo cos gt
X = v X t = vo t cos
v y + vo x = t sin 1 gt 2
Y = vsr t = o
vo
2
2
Y = Xtg =

g
2 v02 cos 2

v2
= 0 sin 2
g

v 2 sin
Yn = 0

2g

17.Kamen baen horizontalno s krova kue poetnom brzinom v = 15

uglom od 60o u odnosu na horizontalnu ravan .kolika je visina kue?
v = 15

m
s

= 60 o

v
s
30 3
s=
= 10 3
3
sin =

cos =

m
pada na zemlju pod
s

h
s

h = cos s =

s 10 3
=
= 5 3 = 8,66m
2
2

h=?
m
pod uglom od 45O prema horizontu .Izraunati
s
preeni put du X-ose i Y-ose.Nai jednainu trajektorije tjela ,maksimalnu visinu i
maksimalnu daljinu do koje e tjelo dospjeti.
18.Tijelo je baeno brzinom v0 = 20

m
v0 = 20
s

= 45

Xmax,Ymax=?

vox = vo cos = 10 2

X max

vo 2 sin 2 400
=
=
= 40,77m
g
9,81

Ymax

vo 2 sin 2 100
=
=
= 10,2m
2g
9,81

voy = vo sin = 10 2
X = vox t p = 10 2 1,4 = 14 2m

Y = voy t k

Y=?

Y jed

15

= X tg

gX 2
2

2 vo cos 2

400 X 9,81X 2
400

gt 2
= 10,18m
2

KRUNO KRETANJE
-ugaoni pomeraj (rad)
-ugaona brzina
-ugaono ubrzanje
T-period
-frekvencija

t 1 1

sr =

1 o rad
=
t1 t o s
t

= lim
t 0 t

sr =

2 1

= lim
t 0 t

t 2 t1

T = 2
1
=
T
=o + t

rad
t s 2
v = r
v2
=
r

t0

=o + 2 t2
2
2
0 = 2
19. Ugao koji opie materijalna taka poslje 50s od poetka rotacije je 225 rad.Koliko je
ugaono ubrzanje ako je poetna ugaona brzina u tom trenutku 2 rad/s?Kolika je ugaona brzina
u tom trenutku?
1
t = 50 s
=ot + t2
=o + t
2
= 225rad
rad
=7
2 = 2 0 t + t 2
rad

s
o = 2 s
2 2 o
2 2 o
rad
=
+
= 0,1
,=?
= 2
2
t
s
t
t
t
rad
.Koliko
20.Ugaona brzina materijalne take 18 s poslje poetka rotacije iznosi = 46
s
rad
?Koliki ugao za to opie?
je ugaono ubrzanje ako je poetna ugaona brzina o = 10
s
1
=o + t2
t = 18s
2

o
1
rad
= 10 + 2 324
=
= 46 s
2
t
rad
rad
= 334
o = 10 s
s
,=?
= 2rad

16

21.Prilikom kretanja rotacije materijalne take vektor njenog ugaonog pomjeraja mjenja se u

toku po zakonu (t ) = Bt 3 n o gdje je B konstanta no jedinini vektor normalan na ravan

putanje materijalne take.Odrediti vektor:
a) ugaone brzine i njegov intenzitet poslje vremena t=to
b)ugaonog ubrzanja i njegov intenzitet poslje vremena t =
a) :

t = to

b) :

t=

to
6

d
= 3Bt 2 no
dt

d
= 6 Bt no
=
dt

to
6

= 3Bt o 2

= 6B

to
= Bt o
6

22.Toak se okree oko nepokretne ose tako da njegov ugaoni pomjeraj zavisi od vremena
po zakonu (t ) = kt 2 gdje je k=1 rad/s2.Koliko je ukupno ubrzanje take na obodu take
poslje vremena 5 s, od poetka kretanja ako je linijska brzina ove take v=1 m/s.
v
dv
R=
a = dt = 2kR
(t ) = kt 2
2kt
2
2 2
2
v
v
rad
v
4k t R
k =1 2
=
=
= 4k 2 t 2 R
= 2kR = 2k
=
a
a
n

R
R
2kt t
s
t = 5s

m
v =1
s

v = R = R

d
dt

a n = 4k
2

v = 2kt R

2 2

t = 2kt v

v
= + (2ktv )2 =
t

v2
t

+ 4k 2 t 2 v 2 = 10

m
s2

a=?
23.Materijalna taka kree se po krugu brzinom v(t)=bt gdje je b=1 m/s2 .Koliko je ukupno
ubrzanje take u trenutku kada ona uini ugaoni pomjeraj =0,6 rad .
dv
v2
2
2
v(t ) = bt
a = dt ; an = R ;
a = a + an
2 R
m
d
v
2
b =1 2
=
= =
t
b
dt
R
s

= 0,6 rad

d
=
dt

2 R
b

/ dt

d = dt
o

17

v
bt
b
b t 2 bt 2
= dt = dt = dt = tdt = =
R
R
Ro
R 2
2R
o
o
o

 = sr t
bt 2
= sr t
bt 2 = 2 R sr t
2R
2 R
R
t2 =
= 1,2
b
b
m
a = b 2 + (1,2 )2 = 3,9 2
s

bt = 2 R

DINAMIKA

r
v m
p = m v kg
s
r m

F = m a kg 2 = N
s

r
r
F = F
12

21

24.Vazduni balon ima na svom donjem djelu teret mase m.Pod dejstvom potisne sile Fp balon
sa teretom pada ubrzanjem a.Izraunati masu tereta m koju je ptrebno izbaciti iz korpe
balona da bi se on kretao na gore ubrzanjem istog intenziteta.
1) Fu=mg-Fp
ma=mg-Fp (1)
2) F=Fp-(m-m)g (2)
2ma
m =
g+a

Fp

Fp

m
mg

(m-m)g

25.Tijelo mase m baeno je pod uglom prema horizontu poetnom brzinom o zanemarujui
otpor vazduha .Odrediti koliki je prirataj t tokom vremena t od poetka kretanja?
r pr d (mv)
F=
=
dt
t
r d (mv)
F=
= mg
dt
p = mgt

v x = vo cos
v y = vo sin gt
v = vx + v y
vx = 0
v y = g

t =

18

p
mg

26.Jednaina kretanja tjela mase m su: x=asint , gdje su A,B,C=const.Odrediti intenzitet i

pravac y=bcost , z=0 koje djeluju na tjelo u funkciji kordinata tjela X odnosno Y.

r
r
r
r =r +r
F = F xi + F y j + F zk
X

FX

= ma x = m

d x
dt 2
d2y

F Y = ma y = m dt 2

= mA 2 sin t

r
k
FZ = 0

= mB 2 cos t

r
r
r
F = m 2 ( A sin t i + B cos t j )
r
F = m 2 r

Fx

F=

+ F y = m 2 X 2 + Y 2

27.Na malo tjelo mase m koje se nalazi na glatkoj horizontalnoj podlozi u trenutku t=0, pone
da djeluje sila F iji se intenzitet mjenje tokom vremena po zakonu F=kt gdje je k=const. .
Pravac sile F je stalan i zatvara ugao prema horizonatalnoj ravni.Kolika je brzina tjela u
trenutku kada ono naputa podlogu ? Koliki put pree tjelo u tom trenutku.
F=kt
v=?
FY
s=?

F x = F cos = kt cos
F y = F sin = kt sin ; F y = mg

mg

kt o sin = mg
mg
to =
k sin
F = ma
F =m

dv
= mgkt o sin
dt

k sin
dv = m
o
v=

/ 1 dt
m

to

t o dt

o
to 2

kt o sin

m
2

mg

k sin k sin
mg 2

v=
=
m
2
2k sin tg
b) v =

ds
dt

to

ds = v(t )dt

19

k cos o 2
s=
t dt
2m o

s=

m2 g 3
6k 2 sin 2 tg

FX

28. Pod dejstvom konstantne sile F=230 N tjelo je za 10 s prelo put za 30 m.Odrediti masu
tjela?
F=230 N
t=10 s
s=30 m
m=?
at 2
F = ma
s=
2
F
2s
a= 2
m=
a
t

m=

F
2s

m=

Ft 2
2s

t2
m = 3,92 10 2 kg
29.Vagon mase 2 104 kg kree se poetnom brzinom

a = 0,3

. Odrediti :
s2
a) kolika je zakona sila koja djeluje na vagon
b) poslje koliko vremena e se vagon zaustaviti
c)koliki put e prijei to zaustavljanje
m = 2 10 4 kg
4
m
a) F = ma = 2 10 ( 0,3)
vo = 15
s
F = 6 N
m
a = 0,3 2
s
F,t,s=?
b) v = vo at
v=0
vo = at
v 15
= 50 s
t= =
a 0,3

at 2
2
0,3 2500
s = 15 50
= 305m
2

c) s = vo t

TRENJE

F = Q = mg
F = N

20

vo = 15 s

i negativnim ubrzanjem

m
.Poslje iskljuenje motora
s
prelazi put 100 m i zaustavi se. Odrediti vrijeme kretanja automobila sa ukljuenim motorom
usporenjem i koeficijent trenja.
m
v = 10
s
s = 100m
t=?,a=?,=?
2s
vt
= 20s
s=
t=
2
t
v 2 v0 2 = 2as
30.Automobil se kree po horizontalnom putu brzinom 10

v 2 vo 2
m
a=
=2 2
2s
s
F = Q
F ma a
= =
= = 0,2
Q mg g
31.Tjelo mase 0,8 kg kree se na gore du vertikalnog zida pod dejstvom sile od 20 N koja sa
vertikalom zatvara ugao od 30o .Odrediti ubrzanje tjela, ako je koeficijent trenja izmeu tjela i
zida =0,2.

g = 9,81

s2
m = 0,8kg
F = 20 N

= 30 o
=0,2
a=?

F = F1 Ftr mg

F1

F = ma
F1 = F cos
F2 = F sin
Ftr = F2 = F sin
ma = F cos F sin mg
F cos F sin mg
m
a=
= 9,34 2
m
s

F2

mg

32.Tjelo iz stanja mirovanja pone da klizi niz strmu ravan nagibnog ugla 600 .Poslje
m
preenih 22,6 cm brzina mu je v = 1 .Koliki je koeficijent trenja izmeu tjela i strme ravni?
s
Ftr
= 60 o
F = F p Ftr
N

s = 22,6m
m
v =1
s
=?

F = ma

mg

Ftr = N = mg cos
ma = mg sin mg cos
ma mg sin = mg cos
g sin a
=
g cos

21

Fp

F p = mg sin

a=

v2
2s

2 g sin v 2
= 0,44
2sg cos

33.Tjelo mase 3 m nalazi se na strmoj ravni iji je nagibni ugao 300 .Tjelo se preko kotura
vee neistegljivim koncem sa drugim tjelom mase m.Koeficijent trenja izmeu tjela i strme
ravni =0,1.Poslje kog vremena e tjela koja ine sistem pojedinano prei rastojanje od 144
cm ako je u poetnom trenutku sistem mirovao.
m1 = 3m

= 30 o

= Fn Ftr Q2
= ma
= N
N = m1 g sin
= m1 g sin

m2 = m
= 0,1
s = 1,44m

Fr
Fr
Ftr
Ftr

t=?

Q2 = m 2 g

Fn = m1 g cos
ma = m1 g cos m1 g sin m2 g
ma = 3m g cos 3m g sin m g
a = 3g cos 3 g sin g
a = 3 9,81 cos 30 o 0,1 3 9,81 sin 30 o 9,81
m
a = 17,14 2
s

v = 2as

t=

v
=
a

2as
= 0,4s
a

Ftr
m1
m2

F
mg

34.Tjelo mase 3 kg vezano je za zid neistegljivim koncem,vidi sliku.Ono lei na tjelu mase
6 kg koje preko kotura neistegljivim koncem vezano za tjelo mase 4 kg koje slobodno pada
odnosno visi.Izraunati ubrzanje kojem se kree pkretno tjelo ako se zna da koeficijent trenja
izmeu dva tjela =0,2 a izmeu tjela i podloge =0,1.Trenje kostura zanemariti.
m1 = 3kg
m2 = 6kg
m3 = 4kg

1 = 0,2
2 = 0,1

a=?

Ftr1
Ftr2

m1
m2

m3

Q3

F = Q3 Ftr1 Ftr 2
F = (m1 + m2 ) a
(m1 + m2 ) a = m3 g 1 m1 g 2 (m1 + m2 ) g

22

Ftr1 = m1 g
1

m3 g m1 g (m1 + m2 ) g
1

m1 + m2

Ftr 2 = (m2 + m1 ) g
2

Q3 = m3 g
m
a = 2,45 s 2
35.Tjelo teine G=30 N kree se vertikalno na nie ubrzanjem a = 24,52

m
s2

.Nai intenzitet

sile za vrijeme kretanja.

G = 30 N
a = 24,52

s2

R=F+G
F=R-G
F = ma m g
G
(a g )
g
F = 45 N

F=

m=

G
g

R = ma
G = m g

a
F = G 1
g

36.Koliki treba da bude minimalni koeficijent trenja izmeu tokova i povrine puta nagiba
m
30o da bi se automobil mogao kretati po njemu na vie ubrzanjem a = 0,6 2 .
s
Ftr

a = 0,6
o

=30

m
s2

R = Ftr F
Ftr = mg cos
R = ma
F = mg sin
ma = mg cos mg sin
a + g sin
=
g cos
= 0,66

23

mg

POJAM MEHANIKOG RADA

A = F s cos

A = F s[J ]

P=

A
[W ]
t

mv 2
Ek = 2
E p = mgh
1

E p = 2 kx

- potencijalna energija elastine opruge

37.Da bi poveao brzinu potiskivanja tereta pri nepromjenjenoj sili otpora sredine za
m
v = 0,48 , ovjek mora razviti snagu koja je 1,6 puta vea od prvobitne snage.
s
Kolika je prvobitna brzina potiskivanja tereta?

v = 0,48

m
s

P=

A F s
=
= F v
t
t

P2
= 1,6
P1

P1 = F v1

v1=?

P2 = F (v1 + v)
P2 F (v1 + v)
=
P1
F v1
1,6v1 = v1 + v
v = 1,6v1 v1

v
0,6
0,48
v1 =
0,6

v1 =

v1 = 0,8

m
s

v = 0,6v1

m
.Ako se brzina tjela povea za dvostruku
s
vrijednost,kinetika energija se povea za 588 J. Kolika je masa tjela?
38.Tjelo neke mase kree se brzinom v1 = 14

m
v = 14
s

mv 2
Ek =
2

E k = 588 J

mv 2 2
= 2mv 2
2
2
2E k = 4mv mv 2

m=?

m=

v 2 = 2v

E k + E k =

2E k
3v 2

E k + E k E k = 2mv 2
2E k = 3mv 2

= 2kg

39.Kliza mase 70 kg odgurne svoju partnerku mase 50 kg brzinom v 2 = 7

tom izvri?

24

mv 2
2

m
.Koliki rad pri
s

m1 = 70kg

A = E k1 + E k 2

m2 = 50kg

m1v1 = m2 v 2

m1v12 m2 v 2 2
A=
+
2
2

m
v2 = 7
s

v1 =

m2
v2
m1

m 2
m1 22 v 2 2
m v 2
m
+ 2 2
1
A=
2
2
2 2
2
m v
m v
A= 2 2 + 2 2
2m1
2
A = 2,1kJ

40.ovjek podigne teg mase 10 kg iz stanja mirovanja ,ubrzanja a = 2

m
s2

.Koliki rad izvri u

toku prve sekunde?

m = 10kg
m
a=2 2
s
t = 1s
A = F s
1
s = at 2
2
R = F G
F = R+G

h=s
R = ma

G = m g
F = ma + mg
F = m( a + g )

1
A = m(a + g ) at 2 A = 472,4 J
2
41.Lokomotiva mase m poinje kretati sa stanice tako da se njena brzina mjenja po zakonu
v = s gdje je =const. ,a s preeni put .Izraunaj rad svih sila koje djeluju na lokomotivu u
prvih t sekundi u poetku kretanja.
v = s

dv ds ds dv
1 1
1 1 2
=
= v
= s
=
dt ds dt ds
2 s
2 s
2

A=?

F = ma = m
A = F s
1
s = at 2
2

dv
dt

dv 2
=
2
dt

dv 1 dv 2
t
dt 2 dt
2 1 2 2
4 t2
A = m

t = m
2 2 2
8
42.Kinetika energija estice koja se kree po krunici radijusa r zavisi od preenog puta s po
zakonu E k = s 2 gdje je konstanta .Izraunaj intenzitet sile koja djeluje na esticu u
funkciji od preenog puta s.

25

A = m

Ek = s

2
v2
dv
a = +
r
dt

F=ma
Ek =

mv 2
= s2
2

dv dv ds
dv
=
= v
=
dt ds dt
ds

mv 2 = 2 s 2
2
dv
s
=
m
ds

2 s 2
m

v=

2
2 2 s
s
=
m
m
m

2 s

2
2 s
s2
m
2 s

+
a=
=

1
+

r
m
m
r2

2 s
s2
s2
F = ma = m
1 + 2 = 2 s 1 + 2
m
r
r

43.estice mase m ulaze u oblast i na njih djeluje sila .Dubina x prodiranja estice u tu oblast
zavisi od impulsa p estice kao x= p gdje je konstanta.Izraunaj intenzitet koee sile iji
je intenzitet suprotan smjeru koee sile.

X = p
x
x
dv dx dv dx

= m = 2 2
dt dx dx dt m v m v

F = ma

dv
dt
dv
F = m v
dx

F = m

F = m

x
2

m v

v =

x
2

r
r
r
44.Vektor poloaja materijalne take gdje su r1 = Ai + Bj + Ck
gdje su A=B=C=1m, a i,j i
k jedinino vektori pod dejstvom sile F=n gdje je n=5 N.
Materijalna taka pone da se kree u nekom vremenskom intervalu.Njen vektor poloaja je
r
r
r
r2 = Di + Fj + Gk gdje je G=F=G=6 N.Koliki rad izvri sila F za pomjeranje materijalne
take?

r
r
r
r1 = Ai + Bj + Ck
r
r
v
r2 = Di + Fj + Gk
F=n

26

A = F s

r
r
r
r r r
r = r2 r1 = (D A)i + (F B ) j + (G C )k

A = F r
r
r
r
r
A = ni (D A)i + (F B ) j + (G C )k
A = n (D A)
A = 5 (6 1)
A=25 J

45.Dva tjela mase 2 kg i 4 kg vezana su uetom koje je prebaeno preko kotura ,visinska
razlika teita tjela prije poetka kretanja h=2 m.Koliku kinetiku energiju posjeduje ovaj
sistem u trenutku kada dou na istu visinu?Trenje kotura i masu zanemariti.
mv2
m v 2
m1=2 kg
E k = E k1 + E k 2
E k1 = 1 1 ; E k 2 = 2 2
2
2
m2=4 kg
h=2 m
Ek=?

m2

m2g
m1

h/2
h/2

m1g

m1v12 m2 v 2 2
+
Ek =
2
2
2
v
(m1 + m2 )
Ek =
2
F =Q
gh
Ek =
(m2 m1 ) = 19,6 J
2

v1=v2=v
h
2
(m1 + m2 )a = (m2 m1 )g
(m m1 )
a= 2
g
(m1 + m2 )

v = 2as

s=

Moment inercije
1
mr 2
2
1 2
I = mr kg m 2
2
2 2
I = mr
5

I=

27

Moment impulsa

r r r
L=rp
L = r p sin = r p
L = r mv
v = r

L = r 2 m
L = I

P=mv

Moment sile
M = I

M = F r

Centripetalna i centrifugalna sila

mv 2
Fcp = Fcf =
r
Fcp Fcf = 0

Fcf

Fcp

46.Matematiko klatno duine 0,2 m ima na svom kraju kuglicu mase 20 g. Taka vjeanja
klatna nalazi se na periferiji platforme koja rotira oko vertikalne ose ugaonom brzinom 80 o/s.
Ako je poluprenik platforme r=10 m , izraunati kinetiku energiju kuglice.

l = 0,2m
m = 20 g = 0,2kg
= 80 o s
r = 10m
Ek=?

Fc f

mv
v = r
2
md 2 2
v = d ; d = x + r
Ek =
2
Fcf
Fcf
sin =
sin =
F
Fcf 2 + Q 2
Ek =

Ek =

28

m 2
(r + l )2
2

E k = 522,2 J

; x = l sin
sin =

m 2 d

(m d )
2

+ (mg )

sin = 1

47.Horizontalni tap du koja se moe slobodno premjetati dva tega, rotira oko vertikalne
ose.Sistem je u stacionarnom stanju prikazan na slici.Tegovi su povezani koncem duine
rad
.
15 cm.Njihove mase su 15 g i 25 g.Ugaona brzina rotacije je 10
s
Odrediti silu zatezanja konca i kinetiku energiju tegova .Tegove smatrati materijalnim
takama.
l
r1

m1

l = 15cm = 15 10 2 m

Ek =

mv 2
2

I = mr 2

r2

m2

Fn = Fcf

m1 = 15 g = 15 10 kg

I 2
Ek =
2

m1v 2 m2 v 2
=
Fn =
r1
r2

m2 = 25 g = 25 10 3

E k = E k1 + E k 2

r = v

rad
= 10
s

I1 2 I 2 2
+
Ek =
2
2

Fn = m1 2 r1 = m2 2 r2

Fn=?;Ek=?

Ek =

m1r12 2 m2 r2 2 2
+
2
2
E k = 0,104 J

m1r1 = m2 r2

Fn = 1,39 N
l = r1 + r2
r1 = l r2
m2 l
r1 =
m1 + m2
m1 l
r2 =
m1 + m2

r2 = l r1

48.Lopta mase 10 kg i radijusa 20 cm rotira oko svoje ose koja prolazi kroz njen
centar.Jednaina rotacije lopte ima oblik = A + Bt 2 + Ct 3 gdje je A=5 rad/s2 ,C=-1 rad/s2.
Po kojem se zakonu mjenja moment sile koji djeluje na loptu i kolika je njegova vrijednost
poslje t=2s od poetka rotacije.

29

M = I

m = 10kg

I=

d
dt
d d 2
= 2
d =
dt
dt

2
mr 2
5

2
m r 2 (2 B + 6Ct )
5
N
M = 0,64
m

M =

r = 20cm
t = 2s

d = 2 Bt + 3Ct 2

M=?

d
= 2 B + 6Ct
dt

49.U lijeb u disku mase 54 g postavljen je tanak konac na ije su krajeve okaeni tegovi
mase 100 g i 200 g.Koliko je vrijeme potrebno da tjelo mase m2 pree put duine H=1,5 cm
mr 2
ako su u trenutku t=0 tjela bila u stanju mirovanja .Moment inercije diska je I =
2

m = 54 g
m1 = 100 g
m2 = 200 g
h = 1,5cm

Fz1
Fz2

m1

t=?
m2

h=

at 2
2

t=

2h
a

F = Fz1 Fz 2 = (m2 g m2 a ) (m1 g + m1a )

M = F r = [(m2 g m2 a ) (m1 g + m1a )] r

2

[(m2 g m2 a ) (m1 g + m1a )] r = mr a

2r
2[(m2 g m2 a ) (m1 g + m1a )] = ma
a=

m2 m1
m
m1 + m2 +
2

g =3

mr 2 a mr 2 a
=
2 r
2r

a = r

m
s

M = I =

t=

2h
= 0,1s
a

50.U sistemu kao na slici kuglica mase m moe bez trenja da se kree du tapa AB koji
moe da rotira u horizontalnoj ravni.Kuglica je povezana sa krajem A oprugom duine lo i
koeficijentom krutosti k.Koliki je rad potrebno izvriti da bi se ovaj sistem doveo do rotacije
sa ugaonom brzinom ako se masa tapa i opruge zanemari.

B
m

B
lo

30

A = E = E k + E p
k (l )2
(1)
2
m 2 l
(2)
Ek =
2
Fe=Fcf
k (l l o ) = m 2 l
Ep =

(l lo ) = m

(3)

m 2 l

k
k
2
+ m l
A=
2
2
m 2 l m 2 l
A=

+1

k
2

m 2 l
+ 1
A = Ek
k

Zakoni odranja
-zakon odranja mase m = m1 + m2 + m3 + m4 + + mn = const.
-zakon odranja energije E k + E p = E = const.

-zakon odranja impulsa E k1 + E k 2 + E p1 + E p 2 = const.

-zakon odranja naelektrisanja
51.Strijelac mase 60 kg zajedno sa pukom nalazi se na platformi u odnosu na koju miruje i
m
ispaljuje puana zrna ija je masa 5 g ,a ija je brzina v = 600 u smjeru kretanja platforme.
s
m
Masa platforme m=120 kg a brzina kretanja je v p = 4 .Koliko treba da ispali strijelac
s
puanih zrna da bi se zaustavila platforma.
Pp = Pz
m s = 60kg
m z = 5 g = 5 10 3 kg

m
s
m p = 120kg

v z = 600

vp = 4
n=?

31

m
s

(m p + ms ) v p = (m z v z ) n
(m p + ms ) v p
n=
mz v z
n = 240 zrna

52.amac mase 180 kg sa ovjekom mase 60 kg koji stoji u njemu pribliava se obali
m
brzinom v1 = 1 .Kolikom brzinom ovjek treba da iskoi iz amca tako da ovaj ostane u
s
stanju mirovanja.
m1 = 180kg
m2 = 60kg
m
v1 = 1
s

m1v1 + m2 v1 = m2 v 2 + m1v 2
m1v2=0
(m + m2 )v1 m
=4
v2 = 1
m2
s

v2=?
53.Trostepena raketa kree se stalnom brzinom .Poslje odvajanja prvog stepena ija je masa
jednaka jednoj treini ukupne mase trostepene rakete ,brzina preostalog djela poveava se za
m
m
100 dok je brzina odvojenog djela vo = 400 .Poslje odvajanja drugog stepena rakete ija
s
s
je masa takoer jednaka jednoj treini mase polazne mase rakete, brzina odvojenog djela
m
.Kojom se brzinom kretala raketa prije njenog odvajanja njenih djelova i
iznosi vo '= 600
s
kojom se brzinom kree krajnji dio rakete.

1
1

mv = m m (v + v ) + mvo
3
3

m
s
m
vo = 400
s
m
vo '= 600
s
v = 100

/ m3

3v = 2(v + v ) + vo
v = 600

m
s

1
1
1

m m (v + v ) = mv k + mvo '
3
3
3

m
v k = 800
s

v=?; vk=?

/ m3

54.Niz strmu ravan koja se zavrava mrtvom petljom kotrlja se bez trenja kuglica.Minimalna
visina strme ravni sa koje treba pustiti kuglicu da se ista ne odvoji od petlje iznosi 5,4
m.Koliki je poluprenik mrtve petlje.
2

h=5,4m
R=?
Q = Fcf
v2 = g R

1
mv 2
R
E1 = E 2

mg =

E k1 + E p1 = E k 2 + E p 2

E p 2 = mg 2 R

mgh =

32

2R

E k1 = 0 ; E p1 = mgh ; E k 2 =
1 2 1 2
mv + I + mg 2 R
2
2

1 2 1 2
mv + I ;
2
2

I=

2 2
mr
5

mgh =

1
1
mgR + mgR + mg 2 R
2
5
27R
h=
10

v = r

R=

1
1 2 2 v2
mgR +
mr 2 + mg 2 R
2
25
r

mgh =

10h 54
=
= 2m
27 27

/ mg1

55.Oko homogenog punog cilindra koji moe da rotira oko ose rotacije koja se poklapa sa
osom cilindra namotan je konac na ijem je kraju objeen teg ija je masa 2 puta manja od
mase cilindra. Ako se teg pusti nai ubrzanje kojim e padati

Ep1
h

Ep
0

E1 = E 2

E k1 + E p1 = E k 2 + E p 2

E p1 = E k 2

mgh =

I=

1
1
m r 2 = 2mr 2 = mr 2
2
2

mgh =
g=

1 2 1 2
I + mv
2
2

1 2 v2 1 2
mr 2 + mv
2
2
r

v2
h

; 2 =

v2
r2

v 2 = 2as
s=h
g = 2a
g
m
a= =5 2
2
s

gh = 2as

56.Kolika je kinetika energija zemlje uzimajui u obzir njenu rotaciju oko svoje ose i oko
sunca.Masa zemlje 6 10 24 kg , a poluprenik zemlje je 6,37 10 6 m dok je srednja udaljenost
zemlje od sunca 1,5 1011 m .
m = 6 10 24 kg

E k = E k1 E k 2

R = 6,37 10 6 m

I=

33

2
mR 2
5

; E k1 =

2
T

I1 1 2
2

d = 1,5 1011 m

E k1 =

2
2
mR 2
5
T1

Ek 2 =

2
2
md 2
5
T2
2

2
= 1 md 2 2
T
5
2

Ek=?
T1 = 24h = 86400 s

E k1

2
1
= mR 2
5
T1

E k 3 10 29 J

T2 = 365 24h = 3,15 10 7 s

57.Homogeni tap duine 1 m i mase 2 kg nalazi se na horizontalnoj ravni i moe da rotira

oko svoje ose koja prolazi kroz njegov centar bez trenja.Jedan kraj ovog tapa udari metak
m
mase 2 g koji se kree brzinom 100 .Metak udari u tap pod pravim uglom i pri tom se
s
zadri u tapu i saopti mu ugaonu brzinu o.Kolika je ugaona brzina tapa?
l = 1m
m = 2kg

m1 = 2 g = 2 10 3 kg
m
v1 = 100
s
o=?

l/2

m1v
m l2
l
ml 2
Io = 1
= (I m I o ) o
Im =
12
2
4
l ml 2 m1l 2
l 3ml 2 + m1l 2

o => m1v =

m1v =
o
2 4
12
2
12

m1v

6m1vl 2 = 3ml 2 + m1l 2 o

o =

6m1vl 2

(3ml

+ m1l

= 0,6

rad
s

MEHANIKA FLUIDA
-Statika fluida
-Dinamika fluida
Hidrostatiki pritisak

F Q mg V g S h g
= =
=
=
= hg
S S
S
S
S
p = h g [Pa ]

p=

p = po + g h

34

Aerostatiki pritisak
kg
m
p = g h = 1300 3 9,81 2 0,76m
m
s
5
p = 101325 Pa 1,01 10 Pa

h=0,76m

h=0,76m
p1
h1

Sila potiska
F = F2 F1
F1 = p1 S
F2 = p 2 S
F = p 2 S p1S = S ( po + g h2 po g h1 )

F = g S (h2 h1 )
F = g S h = g V

p2

Jednaina kontinuiteta

1 V1 = 2 V2
1 S1 l1 = 2 S 2 l 2
1 S1 v1 t = 2 S 2 v 2 t
1 S1 v1 = 2 S 2 v2
1 = 2
=> S1v1 = S 2 v 2

l1 = v1 t
l 2 = v 2 t

v1 S 2
=
v 2 S1

Bernulijeva jednaina
A = A1 A2
A1 = F1 l1
F1 = p1 S1
A2 = F2 l 2
F2 = p 2 S 2
A1 = p1 S1 l1
m1 = m2
A2 = p 2 S 2 l 2
V1 = V2 = V
A = p1 V p 2 V
A = E 2 E1

A = Ek 2 + E p2

mv 2
Ek =
2
E k1 E p1

E p = mgh

mv2 2
mv 2
+ mgh2 1 mgh1 = p1V p 2 V
2
2
1
1
v2 2 + gh2 v12 gh1 = p1 p 2
2
2
A=

35

/ 1V

1
1
v2 2 + gh2 + p 2 = v12 + gh1 + p1
2
2
1
v 2 + gh + p = const.
2
1
v 2 2 -hidrodinamiki pritisak
2
gh2 -hidrostatiki pritisak

1
1
v12 + p1 = v 2 2 + p 2
2
2
1
v 2 + p = const.
2

Torielijeva teorema
1
gh = v 2
2
v = 2 gh

58.Koliki je pritisak na dubini 10 m ispod vodene povrine.

p = po + g h
h=10
p=?

p = 1,01 10 5 + 1000 9,81 10

p = 2 10 5 Pa

59.Pumpa za pritisak podigne vodu na visinu 40 m.Kolikom silom djeluje voda na ventil
pumpe ako je povrina presjeka ventila 8 cm2.
F
h = 40m
p=
F = pS
S
S = 8cm 2 = 8 10 4 m 2
F = gh S
F = 313,9 N
F=?
60.U posudi oblika kvadra ija je baza kvadrat stranice 10 cm nalazi se iva do visine 10 cm
sljedeih 20 cm je napunjena vodom ,a narednih 40 cm uljem.Koliki je ukupan hidrostatiki
pritisak koji djeluje na dno stuba.Kolike su sile koje djeluju na dno i omota kvadra.
kg
Hg = 13600 3
p = p1 + p 2 + p3
m
kg
V = 1000 3
p = g ( 1 h1 + 2 h2 + 3 h3 )
m
kg
m
kg
kg
kg

ulja = 800 3
p = 9,81 2 13600 3 0,1m + 1000 3 0,2m + 800 3 0,4m
m
s
m
m
m

p = 18443Pa
h1 = 0,1m
h2 = 0,2m

h3 = 0,4m

a = 0,1m

36

F = p S = p a 2 = 184,3 N

1
3 g h3 4 a h3
2
1

F2 = p 2 S 2 = 3 g h3 + 2 g h2 4ah2
2

F1 = p1 S1 = 3 g h3 + 2 g h2 + 1 g h1 4ah1
2

F ' = F1 + F2 + F3 = 1051,6 N
F3 = p3 S1 =

61.Kolika je masa sante leda koja pliva na vodi ako zapremina njenog djela iznad vode iznosi
kg
kg
16 m3 a gustina iznosi 900 3 ,a vode 1000 3 .
m
m
kg
= 900 3
m = V
V = V1 + V2
m
kg
o = 1000 3
Fp = Q
F p = o g V2
Q = mg = g V
m
V1 = 16m 3
V2 = V V1
o g V2 = g V
m=?

o (V V1 ) = V
o V o V1 = V

m = V

o V V = o V1

m=

V ( o ) = o V1

m = 1,44 10 5 kg

V =

o V1
o

o V1
o

62.Na uem poprenom presjeku strujne cijevi koja se nalazi na visini 7 m iznad horizonta ,
m
a ija je povrina poprenog presjeka duplo manja , brzina proticanja je za 2 vea dok je
s
statiki pritisak 3 puta manji nego na irem djelu.Nai statiki pritisak na uem djelu kad
kroz cijev protie voda ,ako se iri presjek nalazi na visini 6m.
1
1
h1 = 7 m
v12 + g h1 + p1 = v2 2 + g h2 + p 2
2
2
2 S1 = S 2
1
v1 = v 2 + v
v12 v 2 2 + g (h1 h2 ) = p 2 p1
2
v = 2

m
s

3 p1 = p 2
h2 = 6m

p1=?
S1v1 = S 2 v 2
S1 (v 2 + v ) = 2 S1v 2
v = 2v 2 v 2
v = v 2

(
(
(

)
)

1
1
v12 v 2 2 + g (h1 h2 ) = 2 p1
2
2
1
1
v12 v 2 2 + g (h1 h2 ) = p1
4
2
1
1
2v 2 v 2 + g (h1 h2 ) = p1
4
2
3
1
v 2 + g (h1 h2 ) = p1
p1 = 7905 Pa
4
2
2 S1 = S 2

m
s
m
v1 = 4
s

v2 = 2

63.Na kolikoj veoj dubini se nalazi mali otvor ispod nekog drugog otvora ako je brzina
isticanja na njemu 3 puta vea nego na gornjem otvoru.

37

3v1 = v 2

v = 2 gh

h2
=?
h1

v = 2 gh

v12
h1 =
2g

v1 = 2gh1

v2 2
h2 =
2g

v 2 = 2gh2

v12
2g

h2
v12
v12
h1
1
=9
= 2 = 2 =
=
2
h2 v 2
(3v1 ) 9 h1
v2
2g
64.Cijev hidromonitora ima dijametar na izlazu d=2 cm ,a dijametar presjeka na mjestu A
m
iznosi D=8 cm.Brzina mlaza na izlazu iz monitora je v1 = 25 .Zanemarujui otpor odredi
s
silu uvrivanja na presjeku A.
d = 2cm
D = 8cm
m
v1 = 25
s
F=?

A
d

F = p S 2

d
S1 =
2

D
S2 =
2

1
1
v12 + p1 = v 2 2 + p 2
2
2

S1 = 1 10 4 m 2

S 2 = 12 10 4 m 2

1
v12 v2 2 = p 2 p1 = p
2

S1 v1 = S 2 v 2

v2 =

S1 v1
S2

2
1 2 S1 v1
v1
= p
2
S 2

F=

S
1
1
v12 1 1 S 2 ; F = v12 (S 2 S1 ) ; F = 31N
2
2
S2

65.U sudu je nasuta iva a preko nje ulje. Kuglica sputena u ulje pliva tako to je tano
polovina kuglice u ivi ,a druga polovina u ulju.Kolika je gustina materijala kugle.
kg
kg
Gustina ulja je ulja = 900 3 ,a ive Hg = 13600 3 .
m
m

ulja = 900
Hg
=?

38

Fpu

kg

m3
kg
= 13600 3
m

Fp

Q = m g = V g

Q = F pu + F pz

g V = u g

V
V
+ z g
2
2

2 = u + z

u + z
2

F pu = u g

F pz = z g
= 7250

V
2

V
2

kg
m3

66.Stakleni sud napunjen ivom ima u vazduhu teinu G = 647,46 10 3 N a ako ga stavimo u
vodu ima teinu Go = 551,03 10 3 N .Kolika je teina u sudu?

1 = 133,4 10 3
2 = 25,5 10 3
o = 9,81 10 3

N
m3
N
3

m
N
m

G = 647,46 10

Go = 551,03 10

G1=?

G = G1 + G2

G = 1 V1 + 2 V2

F p = G Go = 96,43 10 3 N

V =

G1 = 1 V1

Fp

96,43 10 3
9,81 10

= 9,83 10 6 m 3

V = V1 + V2

G = 1 V1 + 2 (V V1 )

V2 = V V1

G = 1 V1 + 2 V 2 V1
1 V1 + 2 V1 = 2 V G
V1 ( 2 1 ) = 2 V G
V G
V1 = 2
2 1
G 2 V
G1 = 1
1 2

G1 = 490,95 10 3 N

67. U liftu se nalazi cilindrini sud visine 0,5 m napunjen do vrha vodom.Kolika je brzina
isticanja vode kroz boni otvor pri dnu suda kada lift:
a) stoji ,ili kada se lift kree a ubrzanje je a =
b) na gore
c) na dole
h=0,5 m
g
a=
2

39

g
2

a) v = 2 gh = 3,13

m
s

m
s
m
c) v = 2( g a )h = 2,21
s
b) v = 2( g + a )h = 3,84

68.U sudu iji je popreni presjek dat na slici nalazi se voda.Nacrtati odgovarajui dijagram
hidrostatikog pritiska u zavisnosti od poloaja posmatrane take na liniji
AB-BC-CD-DE-EF-FG-GH.

h
D

E
h/2

gh

gh/2

69.Voda struji kroz horizontalnu cijev konusnog oblika ,na jednom mjestu presjek cijevi je
8 cm2 ,a na drugom 4 cm2.Razlika pritiska na tim mjestima p odgovara pritisku stuba visine
40 cm.Koliko litara vode u minuti protee kroz cijev?
S1 = 8cm 2
S 2 = 4cm 2
h = 0,4m
t = 60 s
Q=?

40

S1

h1

p1
v1

p2

S2

v2

h2

 p = gh

h1 = h2
Q = v2 t
1
1
v1 2 + g h1 + p1 = v 2 2 + g h2 + p 2
2
2
1
1
v1 2 + g h1 v 2 2 g h2 = p 2 p1
2
2
1
1
v12 + g h2 v 2 2 g h2 = p
2
2
1
1
v12 v 2 2 = g h
/
2
2
2
2
v1 v 2 = 2 g h
s v
s1 v1 = s 2 v 2
v1 = 2 2
s1
s2 v2

s1
2

v 2 2 = 2 g h

s 2 v 2 s1 v 2 = 2 g h s1
2

v 2 s 2 s1 = 2 g h s1

v2 =
Q=

2 g h s1 2

(s

2
2

s1 2

Q = v2 t

2 g h s1 2

t
s 2 2 s1 2
Q = 2,616 60 = 156,96m

70.uplja lopta unutranjeg poluprenika 9 cm i spoljanjeg pluprenika 10 cm pliva na

kg
tenosti gustine = 800 3 pri emu je jedna polovina u tenosti.Izraunati:
m
a) kolika je gustina lopte
b)kolika bi trebala biti gustina tenosti da bi lopta lebdila
r1 = 9cm
r2 = 10cm
kg
= 800 3
m
l=? x=?

r2
r1

4
V = r2 3 r13
3
V
mg = g 1
2
2 V
V1 = 1

41

Q = Fp

1 g V = g
V1 =

4
r2 3
3

V1
2

1
2

1 V = V1

4
4
1
r2 3
3
3
2
1
r2 3
r2 3
1
1 = 2 3

1
2
r2 3 r13
r2 r13
kg
1
1
1 =
=
476
3
2
m3
r1
1
r2
V
x = 1
x g V1 = 1 g V
V1
V
kg
x = 1
= 400 3
2 1 V
m

1 r2 3 r13 =

42

II SEMESTAR
MOLEKULARNA FIZIKA
IZOPROCESI
1.Izotermiki proces Boyle-Mariotteov (Bojl-Mariotov)zakon
p1V1 = p 2V2 = const. ;

pV = const. uz

T = const.

2.Izobarni proces Gay-Lussacov (Gej-Lisakov) zakon

V
= const.
T

V1 V2
=
T1 T2

3.Izohorni proces Charlesov(arlov) zakon

p
= const.
T

p1 p 2
=
T1 T2

Klapejronova jednaina

p1V1 p 2V2
pV
=
= const.
T1
T2
T
Jednaina opteg stanja gasa
pV = nRT

R-univerzalna gasna konstanta R = 8,314

m
M
2 mv 2
p = n
= no kt
3
2
k-Bolcmanova konstanta
n-broj molova
V-zapremina suda
n=

no =

n
V

Najvjerovatnija brzina

vr =

2 RT
M

Srednja kvadratna brzina

v sr =

8 RT
M

v2 =

43

3RT
M

J
mol K

71.Komora zapremine 4 m3 u kojoj se nalazi gas pod pritiskom p1 = 1,5 10 5 Pa ,spojena je

pregradnim zidom sa vakuumskom komorom zapremine 12 m3.Izraunati pritisak gasa kada
se pregradni zid ukloni.Proces je izotermiki.
p1 = 1,5 10 5 Pa
V1 = 4m 3
V2 = 12m

p 2 V2 = p1 V1

p 2 (V + V1 ) = p1 V1

V + V1 = V2

p1 V1
4 1,5 10 5
=
= 3,75 10 4 Pa
p2 =
V + V1
16

p2=?

72.Ako se temperatura gasa povisi za 80 K pritisak gasa sa povea za 1,4 put.Kolika je

temperatura gasa prije promjene ako je ona izohorna.
T = 80 K
p 2 = 1,4 p1

T1=?

T2 = T + T1
p1 p 2
pT
=
T1 = 1 2
T1 T2
p2
p T + 80
T1 = 1 1
1,4 p1
1,4T1 T1 = T
0,4T1 = T
T 80
T1 =
=
= 200 K
0,4 0,4

73.Pomou male rune pumpe u sud ubacujemo vazduh.Zapremina suda je V = 3 10 3 m 3 ,a

zapremina cilindra pumpe je V ' = 5 10 4 m 3 .Koliki e biti pritisak gasa u sudu nakon 20
efektivnih pomjeranja klipa, ako je u sudu u poetku bio:
a) prazan
b) sadri vazduh pri normalnom atmosferskom pritisku
po = 101325Pa
V = 3 10 3 m 3

p1V1 = p 2V2

a)

V ' = 5 10 4 m 3

p nV = po V 'n
p n = 3,4 10 5 Pa

n=20
pn=?,pn'=?

44

b)

V'
po n + po
V
p n ' = 4,4 10 5 Pa

pn ' =

pn =

V'
po n
V

74.Na nekoj temperaturi zapremina gasa iznosi V1 = 16m 3 ,a pritisak p1 = 9 10 4 Pa .Ako se

temperatura gasa povisi za T = 42 K zapremina gasa se povea za V2 = 24m 3 ,a pritisak
smanji p 2 = 8 10 4 Pa .Nai temperaturu prije prve promjene.
p1V1 p 2V2
=
T1
T2

V1 = 16m 3
p1 = 9 10 4 Pa
T = 42 K

p1V1 (T + T1 ) = T1 p 2V2
p1V1T + p1V1T1 = T1 p 2V2

V2 = 24m 3

p1V1T = p1V1T1 T1 p 2V2

p1V1T
T1 =
p 2V2 p1V1

p 2 = 8 10 4 Pa

T1 =

T1=?

9 10 4 16 42
8 10 4 24 16 9 10 4

= 126 K

75.Na komori u kojoj se nalazi 4 kg gasa pod pritiskom p1 = 1,4 10 5 Pa nalazi se sigurnosni
ventil koji se otvara na pritisku p 2 = 1,5 10 5 Pa .Ako se zagrijavanjem temperatura gasa
udvostrui nai masu gasa koja e istei iz komore.Smatrati da se usljed zagrijavanja
temperature komore ne mjenja.

m = 4kg

p1V = nRT1

p1 = 1,4 10 5 Pa

m
RT1
M
m m
RT2
p 2V
= M
m
p1V
RT1
M
p 2 2(m m )
=
p1
m
2 p1m = 2 p1m p 2 m
2 p m p2 m
m = 1
2 p1

p 2 = 1,5 10 5 Pa

2T1 = T2

p1V =

n=

m
M

p 2V =

m m
RT2
M

p 2 (m m )2T1
=
p1
m T1
p 2 m = 2 p1 (m m )

m = 1,86kg

76.Kompresor uzima pri svakom zahvatu V1 = 4 10 3 m 3 vazduha pri atmosferskom pritisku

p1 = 1,01 10 5 Pa i temperaturi T1 = 270 K i tjera ga u rezervoar zapremine V = 1,5m 3 pri
emu se temperatura zapremine u rezervoaru odrava pri temperaturi T = 318 K .Koliko

zahvata mora uiniti kompresorda bi se pritisak u rezervoaru popeo na p = 1,9 10 5 Pa .

45

m
M

V1 = 4 10 3 m 3

pV = nRT

p1 = 1,01 10 5 Pa

m
m
RT
p1V1 =
RT1
M
M
pV M
pVM
m1 = 1 1
m=
RT1
RT
m
pVM
n
N=
= M = RT
p1V1M
n1 m1
M
RT1
pV
pVT1
m
N=
= T =
= 605 zahvata
p1V1
m1
p1V1T
T1

n=

pV =

T1 = 270 K
V = 1,5m 3

T = 318 K
p = 1,9 10 5 Pa

N=

n
=?
n1

ZAKON TERMODINAMIKE

P
h

A = F h

A = p S h

F
F = pS
S
Q = U + A

p=

Ako nekom gasu dovedemo neki dio toplote, dio te toplote e se potroiti na poveanje
unutranje energije, a drugi dio e se potroiti na vrenje rada protiv spoljanjih sila.
Specifina toplota gasova

Razlikujemo:
1) specifinu toplotu gasa pri konstantnom pritisku Cp
2) specifinu toplotu gasa pri konstantnoj zapremini Cv
Q = C p M T

U = CV M T ;

A = p V
U =

V = V2 V1

3 m
RT
2M

77.U vertikalnom cilindru pod tekim klipom nalazi se 2 kg kiseonika.Da bi se temperatura

kiseonika povisila za 5 K potrebno mu je dovesti koliinu toplote 9,16 J.Koliki je specifini
toplotni kapacitet kiseonika i rad izvren pri irenju gasa?M=0,032 kg/mol.

46

m = 2kg
Cp =

T = 5 K

Q
J
9,16
=
= 0,916
m T 2 5
kgK

Q = 9,16 J
Cp=? A=?
A = p V = p (V2 V1 )
m
m
p V1 =
RT1
p V2 =
RT2
M
M
m
m
p (V2 V1 ) =
RT2
RT1
M
M
m
p (V2 V1 ) =
R(T2 T1 )
M
m
m
p (V2 V1 ) =
R T
A=
R T
M
M

A = 2590 J

78.Jedan mol gasa se iri, tako da mu je zapremina u toku procesa proporcionalna pritisku
V = p .Pritisak gasa se uvea od p1 do p2.Nai koeficijent ako je specifina toplota pri
konstantnoj zapremini Cv i gasu se za to vrijeme preda koliina toplote Q.
V = p

=?

p2

p1
V
V2 = p 2

V1 = p1

p + p2
A = (V2 V1 ) 1

A = p V

Q = CV T + A

p + p2
A = ( p 2 p1 ) 1

T = T2 T1
p V = nn RT
p1 V1 = RT1
p 2 V2 = RT2

p12 = RT1
T1 =

Q = CV

47

T2 =

p2 2
R

p12

nn = 1

p 2 2 p12

p2 2

(
R
) + (p

2C + R
Q = p 2 2 p12 V

2R

R
=

p 2 2 = RT2

p12

T =

A=

p 2 2 p12

p 2 2 p12
2

)
)

p12

2QR = p 2 2 p12 (2CV + R )

2QR

(2CV

+ R ) p 2 2 p12

79.Kolika se koliina toplote utroi da bi se koliina kiseonika mase 10 g koji se nalazi na

temperaturi 27 oC da bi se poveala zapremina tri puta pri stalnom pritisku a zatim povisi
pritisak dva puta pri stalnoj zapremini.Specifini toplotni kapacitet kiseonika pri konstantnoj
J
J
zapremini i konstantnom pritisku su: CV = 650
, C p = 908
.
kgK
kgK
m = 10 g = 0,01kg
Q = Q1 + Q2
T1 = 300 K
Q1 = m C p T1
Q2 = m CV T2
p1V1 = nm RT1
p1V2 = nm RT2

3V1 = V2
2 p1 = p 2

J
kgK
J
C p = 908
kgK

CV = 650

p 2V2 = nm RT3
T1 = T2 T1 =

p1 (V2 V1 ) 2 p1V1 M
=
nm R
mR

3 p1V1 M
mR
2p V M
3p V M
Q = m C p 1 1 + m CV 1 1
mR
mR
m
p1V1 =
RT1
M
Q = m T1 2C p + 3CV = 11,32kJ
T2 = T3 T2 =

Q=?

80.Dva identina balona spojena su uskom horizontalnom cijevi prenika 5 mm u kojoj se na

sredini njene duine nalazi kap ive u svakom balonu se nalazi gas zapremine 0,2 l na
temperaturi 0 oC.Za koje e se rastojanje pomjeriti kap ive ako jedan balon zagrijemo za
T = 2 o C , a drugi hladimo za T = 2 o C
V = 0,2 10 3 m 3

d = 5mm = 5 10 3 m
t = T = 273,16 K
T = 275,16 K

p,V,T

p,V,T

x
p1,V1,
T1

p1V1 pV
p V
=
= 2 2
p1 = p 2
T1
T
T2
V1 V2
V +Sx V Sx
=
=
T1 T2
T1 + T T1 T
(V + S x )(T1 T ) = (V S x )(T1 + T )

48

p2,V1,
T2

VT1 VT + T1 S x TS x = VT1 + VT S xT1 S xT

2VT = 2 S x T1
VT = S x T1
VT
4VT
x=
= 2
= 7,46cm
S T1 d T1

81.elina boca ispunjena je azotom mase 60 g pod pritiskom 0,9 MPa.Temperatura azota je
0oC.Da li e boca izdrati pritisak koji se uspostavi zagrijavanjem azota do temperature 60oC,
ako je maksimalni pritisak koji moe da izdri 1,5 MPa.Kolika je zapremina
boce?MN=0,028kg/mol.
p1 T1
T
p1 = po 1
po = 0,9MPa = 0,9 10 6 Pa
=
po To
To
m = 60 g

p1 = 1,111 10 6 Pa 1,5 10 6 Pa

To = 0 o C = 273K

pV = nm RT
m
RT
MN
V =
= 5,4 10 3 m 3 = 5,4l
p

T1 = 60 o C = 333K

p max = 1,5MPa = 1,5 10 6 Pa

p1=?

82.U balonu zapremine 12 l nalazi se 1,5 kg azota na temperaturi 327 oC.Koliki e pritisak
azota u balonu biti pri temperaturi 50oC ako se 35 % ispusti.Koliki bi bio poetni pritisak
(pritisak prije isputanja azota).Molarna masa azota je 0,028 kg/mol.
V = 12l = 12 10 3 m 3
m1 = 1,5kg
t1 = 327 o C
t 2 = 50 o C

35%
p1=? , p2=?

m1
RT1
m2 = m1 0,35m1 = 0,65m1
M
m RT
p1 = 1 1 = 2,2 10 7 Pa
VM
m
p 2V = 2 RT2
M
0,65m1
RT2
p1V
M
=
m1
p 2V
RT1
M
p1T1 = 0,65 p 2T2
pT
p 2 = 1 1 = 7,8 10 6 Pa
0,65T2
p1V =

83.Pri poveanju temperature azota za 20 K njegova srednja kvadratna brzina povea se za

iznos 25 m/s.Kolika mu je temperatura?

49

3R(T + T )
M
3R (T + T )
3RT
v + v v =

M
M

T = 20 K

v = 25

v=

m
s

3RT
M

v 2 =
v 2 =
v 2

3RT 3R (T + T )

T=

3R(T + T )
3RT

M
M

v =

T=?

M2

v + v =

3R(T + T )
3R (T + T )
3RT 3RT
2

+
M
M
M
M
3R(2T + T )
3R(T + T ) 3RT
2
M
M
M

3R (2T + T )
3R(T + T ) 3RT
= 2
M
M
M

3R (2T + T )
2 3R (2T + T )
=
+ v 4
2 v
M
M

9 R 2 T 2 6v 2 RMT + v 4 M 2
12v 2 RM

(3RT v M )
=
2

12v 2 RM

= 386 K

TOPLOTNE MAINE
TOPLOTNI T1
REZERVOAR

Q2

A=Q2-Q1
POTROA

RADNO
TJELO

TOPLOTNI T2
REZERVOAR

Veliina koja karakterie ovu mainu naziva se koeficijent korisnog dejstva .

50

Q2 Q1
Q1

T2 T1
T1

84.Temperatura toplotnog rezervoara je T1 = 200 K .Ako se temperatura rezervoara povea za

100 K pri nepromjenjenoj temperaturi hladnjaka koeficijent korisnog dejstva se povea dva
puta.Kolika je temperatura hladnjaka?
T T
T + T T2
T1 = 200 K
1 = 1 2
2 = 1
T1
T1 + T
T1 + T T2
(T + T T1 ) T1
2 21
T1 + T
T1 = 100 K
=
=
= 1
T1 T2
(T1 + T )(T1 T2 )
1 1
T1
T12 + T1T
T2 =
= 150 K
T1 + 2T

21 = 2

T2=?

85.Ureaj za hlaenje treba pretvoriti 200kg vode temperature 288 K u led temperature 273 K.
Koliki rad pri tome treba utroiti ako maina za hlaenje radi na principu obrnutog procesa.
J
.
Specifina toplota topljenja leda iznosi qt = 3,36 10 5
kg

Q2 = Q1 + A

m = 200kg
T2 = 288K
T1 = 273K
qt = 3,36 10 5

T1

J
kg

A=?

T2
Q2
T2
Q2
T2
=
=
Q2 Q1 T2 T1
A T2 T1
Q (T T )
Q = qt m
A= 2 2 1
T2
(T T )
A = qt m 2 1 = 3,5 10 6 J
T2

86.Vazduni balon zapremine V = 500m 3 napunjen je helijumom pod pritiskom po = 10 5 Pa .

Usljed sunevog zraenja temperatura gasa se povea sa 10oC na 25oC.Koliku koliinu toplote
absorbuje gas.

51

V = 500m 3

Q = U + A

po = 10 5 Pa

Q = nCV T

Vm = 0,0224
T1 = 283K
T2 = 298K

CV = 336

m3
mol

A=0
n=

V
= 22321,42mol
Vm

Q = nCV (T2 T1 ) = 1125 10 5 J

J
kgK

87.Idealna toplotna maina radi po krunom ciklusu izmeu temperature t1 = 80 o C i

t 2 = 0 o C .Ako maina u jednom ciklusu izvri rad od 800 J.Izraunati koliinu toplote koju
maina primi na vioj temperaturi .
T
Q Q2 Q
A
A = 800 J
= 1
= 1 2
=
=
T1
Q1
Q1 Q1
A
t1 = 80 o C = 353K
= 3,53kJ
Q1 =
T2
1
T1
t 2 = 0 o C = 273K

Q1=?

TERMIKO IRENJE TJELA

Linearno irenje tjela

Linearnim irenjem tjela nazivamo irenje tjela koje ima jednu izrazito veliku dimenziju
(u poreenju sa preostale dvije).npr:(ipke,ine,ice...)
l
l = l o t
l = lo + l
l = l o (1 + t )
lo-duina na 0oC
-linearni koeficijent termikog irenja
t-temperaturni interval

52

lo

Povrinsko irenje tjela

Povrinskim irenjem tjela nazivamo irenje tjela koja ima dvije dimenzije u odnosu na
treu.(ploe,listovi,...)
P

P = Po t
P = Po + P
P = Po (1 + t )
2 =

Po

Zapreminsko irenje tjela

Zapreminsko irenje nazivamo irenje tjela koja imaju tri dimenzije priblino jednake.
Vt = Vo (1 + t )
= 3
Mehanike deformacije

Promjena oblika i zapremine tjela pod uticajem sile naziva se deformacija tjela.
Deformacije mogu biti:
-plastine i
-elastine
Deformacije koje postoje su: istezanje, sabijanje,savijanje,smicanje i uvrtanje(torzija)

Hukov zakon
F l
l =
ES

E-Youngov modul elastinosti

S-Povrina posmatranja tjela

88.Metalni tap duine l1 = 20cm na temperaturi t1 = 20 o C izdui se za l = 0,138mm

pri zagrijavanju do temperature t 2 = 30 o C .Koliki je toplotni koeficijent linearnog irenja

tapa.
l1 = 20cm
t1 = 20 o C

l = 0,138mm
t 2 = 30 o C

=?

53

t = t 2 t1 = 30 20 = 10 o C
l 2 = l1 + l = 20 + 0,138 = 20,138cm
l l
l
= 2 1=
= 2,3 10 5 K 1
l1t
l1t

89.Na aluminijskoj poluzi pri temperaturi T1 = 273K urezane su dvije linije na rastojanju
150 mm.Na temperaturi T2 = 473K razmak se poveao za l = 0,73mm .Koliki je linearni
koeficijent linearnog povrinskog i zapreminskog irenja poluge.

T1 = 273K

l
= 2,43 10 5 K 1
l1 (t 2 t1 )

/2

l1 = 150mm = 150 10 3 m

l = l o (1 + t )

T2 = 473K

l 2 = l o 2 + 2l o 2t + l o 2 2 t 2

l = 0,73mm

l 2 l o 2 = 2l o 2t + l o 2 2 t 2

,,=?

= 2 = 2 2,43 10 5 = 4,88 10 5 K 1
= 3 = 3 2,43 10 5 = 7,29 10 5 K 1

90.Toak voza ima poluprenik ro = 1m pri temperaturi 0oC.Koeficijent linearnog irenja

metala od kojeg je nainjen toak je = 1,2 10 5 K 1 .kolika je razlika brojeva obrta toka
ljeti pri temperaturi t1 = 25 o C = 298 K i zimi na temperaturi t 2 = 15 o C = 258 K na putu
s = 100km .
ro = 1m
r1 = ro (1 + t1 )
r2 = ro (1 + t 2 )

= 1,2 10 5 K 1
t1 = 25 o C = 298 K
t 2 = 15 o C = 258 K
s = 100km

2 r1 = 2 ro (1 + t1 )
s
s
N1 =
=
2 r1 2 ro (1 + t1 )

2 r2 = 2 ro (1 + t 2 )
s
s
N2 =
=
2 r2 2 ro (1 + t 2 )

N = N 2 N1
s
s
N =

2 ro (1 + t 2 ) 2 ro (1 + t1 )

=?
N =

s
2 ro

1
1

= 7,64obrtaja

1 + t 2 1 + t1

91.eljezniki kolosjek izgraen od jednakih gvozdenih ina ija je duina na 0oC 20 m.

Odrediti najmanji razmak izmeu dvije susjedne ine tako da pri promjeni temperature
okoline od -20oC do 40oC ne doe do dodirivanja ina.Toplotni koeficijent linearnog irenja
gvoa je = 1,7 10 5 K 1 .
l1 = 20m
t1 = 20 o C = 253K
t 2 = 60 o C = 333K
5

= 1,7 10 K

54

l 2 = l1 (1 + t )
l l
= 2 1
l1 t = l 2 l1
l1 t
l 2 = l1 t + l1
l 2 = 0,20 + 20 = 20,2m

l = l 2 l1 = 0,2m

92.Stakleni sud zapremine Vo = 10l = 10 10 3 m 3 napunjen je sumpornom kiselinom na

temperaturi 0oC.Koliko e kiseline iscuriti ako se izvri zagrijavanje do 40oC.Toplotni
koeficijent irenja stakla je = 8,1 10 6 K 1 ,a koeficijent kubnog irenja kiseline je

= 5,6 10 4 K 1 .

V = V1 V2

Vo = 10l = 10 10 3 m 3

V1- zapremina kiseline ne temperaturi t2

t1 = 0 o C

V2- zapremina suda na temperaturi t2

t 2 = 40 C

= 8,1 10 6 K 1
4

= 5,6 10 K

V=?

V1 = Vo (1 + t )

V2 = Vo (1 + 3 t )

t = t 2 t1 = 40 C

V
V
V
V

= Vo (1 + t ) Vo (1 + 3 t )
= Vo (1 + t 1 3 t )
= Vo ( t 3 t )
= Vo t ( 3 )

V = 0,2 10 3 m 3

93.elina cilindrina cisterna poluprenika r = 0,8m duine l = 10m ,puni se naftom na

temperaturi t1 = 20 o C .Koliko treba da se ostavi praznog prostora u cisterni da bi ona mogla
da se dri u sredini u kojoj je temperatura t 2 = 40 o C .Toplotni koeficijent kubnog irenja
nafte je n = 9 10 4 K 1 ,a toplotni koeficijent linearnog irenja elika je = 11 10 6 K 1 .
r = 0,8m
V140-zapremina nafte na 40oC
l = 10m
V240-zapremina cisterne na 40oC
t1 = 20 o C

V120-zapremina nafte na 20oC

t 2 = 40 o C

V220-zapremina cisterne na 20oC

n = 9 10 4 K 1
= 11 10 6 K 1
V140 V2 40

t = t 2 t1 = 40 20 = 20 o C

V140 = V2 40

V140 = V120 (1 + n t )

V2 40 = V2 20 (1 + 3 t )

V120 (1 + n t ) = V2 20 (1 + 3 t )
V = V2 20 V120
1 + 3 t

V = V2 20 V2 20
1

t
n

1 + 3 t

V = V2 20 1
1 + n t

V120 = V2 20

1 + 3 t
1 + n t

1 + n t 1 + 3 t

V = 2r l
1 + n t

+ 3
t + 3 t
= 85,6l
= 2r l t n
V = 2r l n
1
t
1
t

n
n

55

94.Pun rezervoar sadri m = 2 10 4 kg kerozina na temperaturi t1 = 10 o C .Kolika e masa

kerozina istei na kroz otvor na povrini rezervoara kada mu se zagrijavanjem povisi
temperatura na t 2 = 20 o C .Ako termiki koeficijent zapreminskog irenja kerozina iznosi

= 10 3 o C 1 .Promjenu zapremine rezervoara usljed zagrijavanja zanemariti.

m = 2 10 4 kg

m = m1 m2

t1 = 10 o C

m1 = 1 V1

m 2 = 2 V2

t 2 = 20 o C

o = 1 (1 + t1 )

o = 2 (1 + t 2 )

= 10 3 o C 1

m = 1V 2V = V ( 1 2 )

1 =

m=?

o
1 + t1

2 =

V = V1 = V2

o
1 + t2

o
o

m = V

1 + t1 1 + t 2
(1 + t1 ) 1 (1 + t1 )

m = V 1

1 + t 2
1 + t1

(1 + t1 )

m = V 1 1
1 + t 2

(1 + t1 )

m = V 1 1
1 + t 2

t 2 t1
1 + t 2 1 + t1 )
= 196kg
= m
m = m
1 + t2
1 + t2

95.ine od gvoa povrine poprenog presjeka S = 20cm 2 = 20 10 4 m 2 na temperaturi

t1 = 10 o C ukljetena je izmeu dvije stjene.Kolikom e silom ina djelovati na stjene kada se
o

zagrije do temperature t 2 = 20 o C ?Koeficijent linearnog irenja gvoa je = 1,2 10 5 C 1 ,

N
a youngov modul elastinosti E = 1,9 1011 2 .irenje stjena usljed zagrijavanja zanemariti.
m
F l
S = 20cm 2 = 20 10 4 m 2
l =
l = l o t
ES
t1 = 10 o C
l = l o (1 + t )
F l = E S l
t 2 = 20 o C
o

= 1,2 10 5 C 1
E = 1,9 1011
F=?

56

N
m2

F l o (1 + t ) = E S l o t
E S l o (t 2 t1 )
F=
= 45,59kN
l o (1 + (t 2 t1 ))

96.Koliku duinu na 0oC trbaju da imaju ipke od gvoa i bakra da bi na proizvoljnoj

temperaturi razlika njihovih duina iznosila l = 10cm = 0,1m ? Koeficijent linearnog irenja
o

gvoa i bakra je: Fe = 1,2 10 5 C 1 i Cu = 1,6 10 5 C 1 .

l = 10cm = 0,1m
o

l1 = l o1 (1 + Fe t ) = l o1 + l o1 Fe t

l 2 = l o 2 (1 + Cu t ) = l o 2 + l o 2 Cu t

Fe = 1,2 10 5 C 1
Cu = 1,6 10 5 C 1

l1 l 2 = l o1 lo 2 + l o1 Fe t Cu t l o 2
l o1 Fe t = Cu t l o 2
l = lo1 l o 2
(l + lo 2 ) Fe = Cu lo 2
l o 2( Cu Fe ) = Fe l

lo1=?; lo2=?

lo 2 =

Fe l
= 0,3m
Cu Fe

l o1 = l + l o 2 = 0,4m
REALNI GASOVI
2

p + r a (V n b ) = nn RT -Van der Valsov model realnog gasa

V 2

p V = nn RT
a=

27Tk 2 R 2
64 Pk

Vk = s b ; Pk =

b=

27b

Tk R
8 Pk

; Tk =

8a
27b R

Vk kritina zapremina
Pk kritina povrina
Tk kritina temperatura

97.U sudu zapremine V = 10l = 10 10 3 m 3 nalazi se koliina azota i kiseonika ije su mase
m1 = 2,8 g = 2,8 10 3 kg i m2 = 0,4 g = 0,4 10 3 kg na temperaturi T = 300 K .Koliki je
pritisak gasa u sudu ?
V = 10l = 10 10 3 m 3
p = p1 + p 2
pV = nn RT
mRT
mRT
pV =
p=
m1 = 2,8 g = 2,8 10 3 kg
M
MV
m RT
m RT
m2 = 0,4 g = 0,4 10 3 kg
p1 = 1
p2 = 2
M NV
M OV
m RT m2 RT
T = 300 K
+
p= 1
M N V M OV
kg
M N = 0,032
p = 23,91kPa
mol
kg
M O = 0,048
mol
p=?

57

98. Klip djeli cilindar na dva djela u kome su parametri stanja gasa p1,V1,T1 i p2,V2,T2 u
jednom trenutku se klip oslobodi i pone njegovo slobodno kretanje bez trenja. Pri kom
pritisku e prestati njegovo kretanje bez trenja ako se u meuvremenu temperatura gasa u
prvom djelu cilindra povisi za T zagrijavanja ,a u drugom snizi za T hlaenja.
p1V1
pV1 '
;
=
T1
T1 + T
V1 + V2 = V1 '+V2 '
pV1 ' T1 = p1V1 (T1 + T )
p V T pV2 ' T2
T = 2 2 2
p 2V2

p 2V2
pV2 '
=
T2
T2 T
pV2 ' T2 = p 2V2 (T2 T )

p V T + p 2V2T2 pV2 ' T2

pV1 ' T1 = p1V1 2 2 1

p 2V2

p V p V T + p1V1 p 2V2T2 p1V1 pV2 ' T2

pV1 ' T1 = 1 1 2 2 1
p 2V2

p 2V2 pV1 ' T1 + p1V1 pV2 ' T2 = p1V1 p 2V2T1 + p1V1 p 2V2T2

p=

p1V1 p 2V2T1 + p1V1 p 2V2T2 p1V1T2 (T1 + T ) + p 2V2T1 (T2 T )

=
p 2V2T1V1 '+ p1V1T2V2 '
T1T2 (V1 + V2)

99.Kolika je temperatura ugljen-dioksida koliine n = 0,1mol koja se nalazi u balonu

zapremine V = 10 3 m 3 koji se nalazi pod pritiskom p = 404kPa .Ugljen-dioksid smatrati
realnim gasom.

n = 0,1mol
3

V = 10 m

p = 404kPa
a = 0,36

Nm 4

mol 2
m3
b = 42,8
mol
J
R = 8,317
molK
T=?

58

p + n a (V nb ) = nRT

V 2

p + n a (V nb )

V 2

T=
= 492 K
nR

100.U sudu zapremine V = 10 3 m 3 nalazi se koliina azota n = 1mol pod pritiskom

p = 10MPa .Kolika e da bude greka pri izraunavanju temperature azota ako se on smatra
idealnim gasom.Van der valsove konstante azota su : a = 0,135
V = 10 3 m 3

p = 10MPa

T'=

mol 2
m3
b = 38,6
mol
=?

m3
mol

T'

pV = nRT

Nm 4

mol 2

, b = 38,6

T T'

n = 1mol

a = 0,135

Nm 4

T=

pV
= 1229 K
nR

1
n2a
p + 2 (V nb ) = 1246 K
nR
V
1229 1246
1246

= 1,36 1,4%

101.U rezervoaru zapremine V = 2m 3 nalazi se i ubacuje vazduh pomou kompresora.

Spoljanji pritisak je p a = 1000mbar ,a temperatura t1 = 3o C .U jednom ciklusu kompresor
zahvati iz atmosfere vazduha zapremine Vo = 5l = 5 10 3 m 3 i ubaci ga u rezervoar.Kada
pritisak u rezervoaru posatane vii od spoljanjeg za p = 0,4MPa kompresor prestaje da radi.
Temperatura u rezervoaru se odraje na temperaturi t 2 = 53o C .Koliko vremena traje
punjenje rezervoara ako je za jedan ciklus kompresoru potrebno vrijeme 1 = 0,1s .
m
V = 2m 3
= N 1
N=
mo
m
m
p1V = 1 RT2
p 2V = 2 RT2
p a = 1000mbar
M
M
o
t1 = 3 C
p 2 = p1 + p
m2 = m1 + m
( p1 + p )V = m1 + m RT2
Vo = 5l = 5 10 3 m 3
M
pMV
m =
p = 0,4MPa
RT2
m
M p aVo
t 2 = 53o C
p a Vo = o RT1
mo =
M
RT1
pMV
pVT1
RT2
1 = 0,1s
N=
=
= 2 10 3
M p a Vo
p aVoT2
RT1
=?

59

p V T1
1
p a Vo T2

= 200' = 3 min i 20sekundi

102.Bakarna ipka ija je povrina poprenog presjeka S = 5cm 2 = 5 10 4 m 2 na t o = 0 o C

izdui se za l = 0,1cm = 10 3 m pri zagrijavanju.Kolika se koliina toplote pri tome utroi?
J
kg
i koeficijent
Gustina bakra iznosi = 8890 3 .Specifina toplota bakra je c = 400
kg
m
linearnog irenja = 1,7 10 5 K 1 .
S = 5cm 2 = 5 10 4 m 2

Q = mc t

to = 0o C

l = l o (1 + t ) = l o + l o t

l = 0,1cm = 10 3 m

l lo = lo t
l lo
l
t=
=
lo lo

= 8890
c = 400

kg
m3

J
kg

Q = lo S c

= 1,7 10 5 K 1

m = V = lo S

l
lo

Q = 1,05 10 5 J

Q=?
103.vrsto tjelo pliva u tenosti na temperaturi t o = 273K pri emu je potopljeno 98%
njegove zapremine.Pri zagrijavanju tenosti do t1 = 298 K primjetimo da je tjelo potonulo i da
lebdi u vodi.Ako je toplotni koeficijent zapremine irenja materijala vrstog tjela
= 26 10 5 K 1 odredimo koeficijent zapreminskog irenja.
Vo = 0,98V1
V1 = Vo + Vo t1
V1 = 0,98V1 + 0,98V1 t1
t o = 273K
t1 = 298 K
1 0,98 = 0,98 t1

= 26 10 5 K 1

0,02 = 0,98 298

=?

= 81,6 10 5 K 1

KRUNI PROCESI

1
1 (p1,V1,T1)
izoterma 1
adijabata 2

(p2,V2,T1)
adijabata 1

(p4,V4,T2)

izoterma 2

V1 V4

60

1.-2. take (izotermika ekspanzija)

A1 = Q1
U 1 = 0
2.-3. take (adijabatska ekspanzija)
U 2 = A2 Q2 = 0
3.-4. take (izotermika kompresija)
A3 = Q3 U 3 = 0
4.-1. take (adijabatska kompresija)
A = Q1 + U 2 Q3 U 4

(p3,V3,T2)

V2 V3

=
V

Q1 Q2
Q1

A = p V

104.Na grafiku je prikazan ciklus Q1 koji vri jedan mol idealnog gasa u nekoj toplotnoj
maini. Izraunati radove koje vri maina u svakom toku ciklusa i toplote koji gas razmjeni
sa okolinom u toku svakog procesa u zavisnosti od temperature (T1,T2,T3)gasa u stanjima
1,2,3.Proces od 3.-1. je adijabatski.
1.-2. proces
pV = nn RT
nn = 1
A12 = p V21 = p (V2 V1 ) = pV2 pV1 = RT2 RT1
3
U 12 = U 2 U 1 = R(T2 T1 )
A12 = R(T2 T1 )
p
2
3
Q12 = A12 + U 12 = R(T2 T1 ) + R (T2 T1 )
2
1
2
3
5

Q12 = R(T2 T1 )1 + = R(T2 T1 )

2 2
2.-3. proces
A23 = 0
3
3
U 23 = U 3 U 2 = R(T3 T2 )
2
3
Q23 = R(T3 T2 )
2
V
3.-1. proces
A31 = U 31
3
3
U 31 = R(T3 T1 )
U 31 = R(T1 T3 )
2
2
3
A31 = R(T1 T3 )
Q31 = 0
2
105.Idealni dvoatomski gas koristi se kao radno tjelo u toplotnoj maini iji se radni ciklus
sastoji:
1. Izohorno zagrijavanje od pritiska p1 = 8 10 6 Pa do pritiska p 2 = 2 p1 pri zapremini V1 = 1l
2.Izobarnog irenja do zapremine V3 = 5V2
3.Izotermnog irenja do pritiska p 4 = p1 i zapremine V4 = 2V3
4.Izobarnog sabijanja do poetnog stanja
Koliki rad izvri maina u toku jednog ciklusa i koliko je koeficijent korisnog dejstva?
1.) p1 = 8 10 6 Pa
p 2 = 2 p1
V1 = 1l
2.) V3 = 5V2
3.) p 4 = p1
V4 = 2V3

p
2

p2,p3

Q23

Q12
p1,p4

Q34

Q41
1

A=? =?

V1
V3 V4
Q Q2
A
A = A12 + A23 + A34 + A41
= 1
=
Q1
Q1
A23 = p 2 (V3 V2 ) = 2 p1 4V2 = 8 p1V2 = 8 p1V1

61

V
A12 = 0

V4
= 10 p1V1 ln 2
V3
A41 = p1 (V1 V4 ) = 9 p1V1
A = 0 + 8 p1V1 + 10 p1V1 ln 2 9 p1V1 = p1V1 (10 ln 2 1) = 47,4kJ
A34 = nRT ln

Q1 = Q12 + Q23 + Q34

Q12 = n CV (T2 T1 ) =

5
p1V1
2

A
47,4kJ
=
= 0,15
Q1 299,4kJ

Q23 = n C p (T3 T2 ) = 28 p1V1

5

Q1 = + 28 + 10 ln 2 p1V1 = 299,4kJ
2

Q34 = A34 = 10 p1V1 ln 2

ISPARAVANJE

p pare p atmosf . + g h +
p pare p a

2
r

Q1 = k i m
ki-specifina toplota isparavanja
m- masa posmatranog tjela
TOPLJENJE
Q = m c (t 2 t1 )
Qt = k t m
Tenosti koje se ne mogu kristilizirati nazivaju se prehlaenim tenostima.

106.Smjeu od 5 kg leda i 15 g vode pri temperaturi 0oC treba zagrijati do temperature 15oC ,
uvoenjem vodene pare temperature 100oC.Odrediti potrebnu koliinu pare da bi se izvrio
ovaj proces.
mleda = 5kg

Koliinu toplote koju oslobodi para Q' = m x k i + m x C (t p t s )

mvode = 15 g

Toplota koju primi led i voda,para otputa Q = ml k l + (ml + mv ) C t 2

t srednja = 80 o C

Q' = Q

t pare = 100 o C

m x k i + m x C t1 = ml k l + (ml + mv ) C t 2

MJ
kg
kJ
k l = 3,35
kg

m x (k i + C t1 ) = ml k l + (ml + mv ) C t 2

k i = 2,25

C = 4,2

mx=?

62

J
kg o C

mx =

t p t s = t1

ml k l + (ml + mv ) C t 2
= 7,5 10 3 kg
k i + C (t p t s )

107.Komad livenog gvoa mase 2 kg zagrijan do 800oC mase 2 kg.Pri tome se voda zagrije
od 20oC do 100oC,a jedan dio ispari.Odrediti koliinu vode koja ispari .Specifina toplota
J
J
livenog gvoa je C1 = 5,5 10 2 o ,a aluminijuma C 2 = 9,2 10 2 o .Toplota
kg C
kg C
J
isparavanja vode je k i = 2,25 10 6
.
kg
m1 = 2kg
- Toplota osloboena pri hlaenju gvoa od temperature t1 do
m2 = 0,8kg
temperature tk
Q1 = C1m1 (t1 t k )
t1 = 800 o C

-Koliina toplote koju primi aluminijski sud Q2 = C 2 m2 (t k t 3 )

J

C1 = 5,5 10 2
C 2 = 9,2 10

kg o C
J
2
kg o C

-Toplota koju primi voda Q4 = m x k i

Q1 = Q2 + Q3 + Q4
=> Q4 = Q1 Q2 Q3
m x k i = C1m1 (t1 t k ) C 2 m2 (t k t 3 ) C3 m3 (t k t 3 )
C m (t t ) C 2 m2 (t k t 3 ) C3 m3 (t k t 3 )
mx = 1 1 1 k
ki

m3 = 2kg
t 3 = 20 o C

m x = 18,3 10 3 kg

t k = 100 o C
k i = 2,25 10 6

-Toplota koju primi voda Q3 = C3 m3 (t k t 3 )

J
kg

mx=?
108.Radi odreivanja toplote topljenja olova izvren je sljedei eksperiment.Naime, 76 g
istopljenog olova pri temperaturi 400oC uspe se u bakarni kalorimetar mase 0,1 kg koji sadri
0,2 kg vode temperature 15oC.Krajnja temperatura mjeavine iznosila je 21oC.Odrediti toplotu
topljenja olova uzimajui da je specifina toplota tenog olova jednaka specifinoj toploti
J
vrstog olova i da iznosi C Pb = 1,2 10 2 o . Specifina toplota bakra je
kg C
J
J
C1 = 3,8 10 2 o ,a vode je C 2 = 4,2 10 3 o .
kg C
kg C
m = 76 10 3 kg

Toplota koju daje olovo pri promjeni temperature od 400oC-21oC

t = 400 o C

Q = C Pb m(t t s )

t s = 21o C
C Pb = 1,2 10 2
C1 = 3,8 10 2

Koliina toplote koju daje olovo pri ovravanju Q' ; Q' = k i m

J
kg o C
J
kg o C

Koliina toplote kalorimetra Q1 = C1m1 (t s t1 )

Q2 = C 2 m2 (t s t1 )

m1 = 0,1kg

Q + Q' = Q1 + Q2

t1 = 15 o C

Q' = Q1 + Q2 Q

63

m2 = 0,2kg
C 2 = 4,2 10 3

J
kg o C

k i m = C1m1 (t s t1 ) + C 2 m2 (t s t1 ) C Pb m(t t s )
(C m + C 2 m2 )(t s t1 ) C Pb m(t t s )
ki = 1 1
m
k i = 2,23 10 4

ki=?

J
kg

m
udara u prepreku i zaustavlja se u njoj.
s
Izraunati koji e se dio kugle istopiti ako pri udaru kugla apsorbuje 50% toplote.
Temperatura kugle prije udara iznosi t = 27 o C ,a temperatura topljenja olova iznosi
J
t o = 327 o C .Specifina topota olova je C = 126 o ,a specifina toplota topljenja olova je
kg C

109.Olovna kugla koja leti brzinom v = 452

k i = 2,26 10 4

J
.
kg

50 mv 2

= m C (t o t ) + k i m1
100 2

m
s
o
t = 27 C

mv 2 4 m C (t o t ) = 4 k i m1

t o = 327 o C

m v 2 4 C (t o t ) = 4 k i m1

mv 2 = 4 m C (t o t ) + 4 k i m1

v = 452

C = 126

/4

J
kg o C

1
4mk i

m1 v 2 4 C (t o t )
=
= 0,59
4 ki
m

m1
=?
m

110.U kalorimetar sa 0,1 kg leda temperature t o = 0 o C uvodi se vodena para temperature

t = 100 o C .Koliko e vode biti u kalorimetru neposredno poslje topljenja leda.Toplota
J
J
, a toplota topljenja leda je k l = 3,33 10 5
.
isparavanja vode je k i = 2,25 10 6
kg
kg
J
C = 126 o
kg C
ml = 0,1kg
Toplota topljenja leda Q3 Q3 = k l ml
to = 0o C

Toplota pri kondenzovanju Q1 Q1 = m x k i

t = 100 o C

Toplota pri hlaenju kondenzovane pare Q2 Q2 = m x C (t t o )

J
kg
J
k l = 3,33 10 5
kg

k i = 2,25 10 6

mx=?

64

Q1 + Q2 = Q3

m x k i + m x C (t t o ) = ml k l

m x [k i + C (t t o )] = ml k l
mx =

ml k l
= 12,5 10 3 kg
k i + C (t t o )

111.U kalorimetar koji sadri m = 0,25kg vode temperature t = 15 o C stavi se m1 = 0,02kg

snijega natopljenog vodom.Temperatura u kalorimetru se smanji za 5oC.Koliko je vode bilo u
snijegu.

Q = mC (t t s )

m = 0,25kg

Q - koliina toplote koju primi voda

t = 15 o C
m1 = 0,02kg

Q1- koliina toplote koja se koristi za topljenje snijega Q1 = (m1 m x ) k i

Q2- koliina toplote koja se koristi za zagrijavanje snijega Q2 = m1C (t s t o )
t s = t t1 = 10 o C

t1 = 5 o C

Q = Q1 + Q2

mx=?

mC (t t s ) = (m1 m x ) k i + m1C (t s t o )
m x k i = m1 (k i + Ct s Ct o ) mC (t t s )
m (k + Ct s Ct o ) mC (t t s )
mx = 1 i
ki
m x = 7 10 3 kg

112.Kugla gustine i specifinog toplotnog kapaciteta C zagrijana je do temperature t i

sputena u led temperature t o = 0 o C .Kugla je pri tome istopila led do dubine h.Koliki je
poluprenik kugle? Pretpostaviti da se osloboena koliina toplote troi na topljenje leda.
Gustina leda je oznaena sa o.
Q1 = Q2

Koliina toplote pri hlaenju kugle je Q2 Q2 = mC (t t o )

Koliina toplote Q1 utroena na topljenje leda Q1 = m
-toplotna provodnost

2
V = R2 h + R3
3
2
m = ( R 2 h + R 3 )
3
2
m = R 2 (h + R)
3
4
2
Q1 = o V = o R 3
Q2 = R 2 ( h + R ) C t
3
3
2
4
Q1 = Q2
R 2 (h + R) C t = o R 3
3
3
2
4
h C t + R C t o R = 0
3
3

m = V

R=

65

3
hC t

2 o C t

113.Gvozdena loptica radijusa 1 cm zagrijana je do 120oC i poloena u led.Temperatura leda

je 0oC.Do koje e dubine da propadne loptica u led ? Smatrati da se cjelokupna toplota preda
kg
kg
ledu.Gustina gvoa je = 7880 3 ,a gustina leda je 1 = 917 3 ,specifina toplota
m
m
J
J
.Toplota topljenja leda iznosi qt = 3,33 10 5
.
gvoa je C = 460
kgK
kg
R = 1cm
t = 120 o C
to = 0o C
X
kg
= 7880 3
m
kg
1 = 917 3
m
J
C = 460
kgK
J
qt = 3,33 10 5
Koliina toplote koju otpusti kugla Q1 = ml qt
kg
X=?

Q1 = Q2
ml qt = mG C (t t o )

4
2
mG = R 3
ml = 1 ( R 2 X + R 3 ) qt
3
3
2
4
1 ( R 2 X + R 3 )qt = R 3 C t
3
3
2
4
1 R 2 X qt + 1 R 3 qt = R 3 C t
3
3
4
2
1 R 2 X qt = R 3 C t 1 R 3 qt
3
3
4
2
R 3 C t R 3 1 q t
3
X = 3
= 1,25cm
2
1 R q t
114.Koliko je vode temperature t1 = 10 o C potrebno staviti u sud sa vodom mase m2 = 80 g
ija je temperatura t 2 = 68 o C da bi se dobila voda temperature t 3 = 18 o C .Koliko se dobije
vode temperature t3?
t1 = 10 o C
m1 C (t 3 t1 ) = m2 C (t 2 t 3 )
m C (t t )
m2 = 80 g
m1 = 2 2 3 = 5,8kg
C (t 3 t1 )
t 2 = 68 o C

t 3 = 18 o C
m1=?
m1+m2=?

66

m1 + m2 = 5,8 + 0,8 = 6,6kg

Koliina toplote Q koja se prenese kroz normalnu povrinu za neko vrijeme t =

Gustina toplotnog fluksa q =

Q
t

W
S m 2

Toplotni fluks kroz planparalelnu plou je = S

T
gdje je:
X

-Toplotna provodnost
S-Povrina ploe
T-Razlika temperature
X-Debljina ploe
Pri prenoenju unutranje energije kroz cilindrinu cijev duine l toplotni fluks je
2 l T
=
r
ln 2
r1
1
Toplotna provodljivost kroz kristalna tjela = C zap
3
C
C zap =
- Zapreminska topotna kapacitivnost supstance
Vm
-Brzina prenoenja toplote tj. brzina prostiranja zvuka kroz tu supstancu
<>-Srednja duina slobodnog puta protona
1
Toplotna provodnost idealnih gasova = v CV
3
-Gustina gasa
<v>-Srednja aritmetika brzina gasa
<>-Srednja slobodna duina odnosno srednja duina slobodnog puta
CV-Specifina toplotna kapacitivnost pri stalnoj zapremini
115.Toplotna provodnost kiseonika O2 na temperaturi T = 373K iznosi = 325mW .
Koliki je koeficijent viskoznosti kiseonika na istoj temperaturi ako kiseonik ima jedan stepen
kg
, j=1
slobode. M = 0,028
mol

= 325mW
M = 0,028
j=1
=?

67

1
3
1
= < v >< >
3
1

= < v >< >

CV 3

= < v >< > CV

T = 373K

kg
mol

CV

jR
2M

CV =

2M
jR

= 50Pa s

jR
2M

116.Koliki je odnos efektivnog prenika atoma argona i helijuma ako je na jednakim uslovima
kg
,a
odnos njihovih toplotnih provodnosti 8,7.Molekularna masa argona je M 1 = 0,04
mol
kg
helijuma M 2 = 0,004
.
mol
1

1 = 3 1 < v >< 1 > CV

a = 8,7
M 1 = 0,04

kg
mol

M 2 = 0,004

1 =

kg
mol

pM 1
;
Rt

< v >=

8 RT
;
M1

< 1 >=

kT
2 d1 2 p

2 = 3 2 < v >< 2 > CV

d1
=?
d2

2 =

pM 2
8 RT
; < v >=
; < 2 >=
Rt
M2

1 = 1 = d 2
2 a d1
1
a =
2

2 d22 p

M2
M1

d1
M2
= a
= 1,65
d2
M1

M2
M1

d2

kT

d12
117.Prostor izmeu dvije paralelne ploe ispunjen je argonom.Rastojanje izmeu ploa je
oznaeno sa l.Jedna se ploa odrava na temperaturi T1, a druga na temperaturi T2.Odrediti
gustinu toplotnog fluksa izmeu ploa.Pretpostaviti da se temperatura izmeu ploa mjenja
linearno sa rastojanjem .Efektivni prenik atoma argona sa d,a molarna masa sa M.Gas se
nalazi na standardnom pritisku.
l,t1,t2
t1>t2
d,M
q=?

dT
dX
8 RT
< v >=
M
1
=
2 d 2 n

1
3
nkM
=
R
j R
CV =
2 M

q =

q=

= < v >< > CV

8 RT
1
nkM j R

2
M
2 d n R 2 M

8RT
k j

q=
M 2 2 d 2

32
32
j
k
R t 2 t1

ql =
3
3 d2 M

68

2
j
k
R
qdx
=

T2

2
3

M
d
o
t

/dT

ql =

2
k
R
j

t13 2 t 3 2
2
9
M
d

118.Izmeu dvije tanke metalne planparalelne ploe koje se odravaju na stalnim

temperaturama T1 i T2 gdje je T1>T2 ,nalaze se dva sloja toplotnog izolatora nainjena od dvije
razliite supstance toplotnih provodnosti 1 i 2 debljine l1 i l2.Kolika je temperatura TX na
povrini dodira ova dva izolatora?
l2

l1

1 = 2

T1 T X
T T2
2 = 2 S X
l1
l2
T T
T T
l1l 2
1 S 1 l X = 2 S X l 2
S
2
1
1 l2 (T1 T X ) = 2 l1 (T X T2 )

1 = 1 S

T1

TX

T1 > T2

T2

1 l2 T1 1 l 2 T X = 2 l1 T X 2 l1 T2

1 l2 T1 + 2 l1 T2 = 2 l1 TX + 1 l2 TX
l2 T1 + 2 l1 T2
TX = 1
2 l1 + 1 l2

119.Jedan kraj staklenog tapa duine 30 cm i povrine poprenog presjeka 3 cm2 nalazi se u
elektrinoj pei za topljenje metala u kojoj se odrava temperatura od 400oC dok je drugi kraj
ovog tapa zaronjen u sud u kome se nalazi smjea leda i vode. T2 = 0 o C .Pod
pretpostavkom da se unutranja energija prenosi samo du tapa a ne i kroz bone strane.
Odrediti masu leda koja se istopi za vrijeme 60s.Toplotna provodljivost upotrebljenog stakla
W
iznosi = 67
.
mK
Q1-Koliina toplote koja se prenese preko staklenog tapa Q1 =
Q2-Koliina toplote topljenja leda
Q2 = m q t
T
l = 30cm
= S
; T = t 2 t1 ; X = l
X
t t
= S 1 2
S = 3cm 2
Q1 = Q2
l
t t
t1 = 400 o C
S 1 2 = m qt
l
o
t2 = 0 C
m qt l = S (t1 t 2 )
= 60s
m qt l = S t1

= 67

W
mK

qt = 0,33 10 6
ml=?

69

m=

J
kg

S t1
qt l

= 4,8 g

120.Prostor izmeu dva koaksialna metalna cilindra iji su poluprenici r1 i r2 ispunjen je

homogenim toplotnim izolatorom.Odrediti raspodjelu temperature t(r) u funkciji rastojanja r od
ose cilindra ako je temperatura unutranjeg cilindra t1, a spoljanjeg t2 (t1>t2).
t2
t(r)
t1
r

R1
R2
R2
=

2 l T
R
ln 2
R1

2 l (t1 t 2 )
R
ln 2
R1

dr

= dT
2 l r

(ln r ln R1 ) = (t ( r ) t1 )
2 l

r
ln
= t ( r ) + t1
2 l
R1
Kada u 2 uvrstimo u 1 dobijemo:

t (r )

OSCILACIJE

70

T
dT
= 2 l r
X
dr

(1)

(r )
r dr

= dT
2 l R r
t
1

r
ln
= (t ( r ) t1 )
2 l
R1

r
t ( r ) = t1
ln
(2)
2 l R1

r
ln
R
= t1 (t1 t 2 ) 1
R
ln 2
R1

Vrste oscilovanja:

= S

Jednaina kretanja
X = A sin( t + )

2
T

A-amplituda
-poetna faza
T-period oscilovanja
1
= -frekvencija oscilovanja
T
dX
v=
= A cos( t + )
dt
dv dX 2
a=
= 2 = A 2 sin( t + )
dt
dt
F = ma =

4 2 m

AX = kx
T2
mv 2 2 2 A 2 m
2 2
Ek =
=
cos
( t + )
2
T
T2
kx 2 2 2 A 2
2 2
=
sin
( t + )
2
T
T2
l
T = 2
g
l-duina klatna
Ep =

121.Napisati jednainu harmonijskog kretanja ija je amplituda A = 15cm i poetne faze

o = 120 o ,ako se za vrijeme t = 60 s izvri 15 oscilacija.

A = 15cm = 0,15m

o = 120 o
t = 60 s
T = 15

2
t + o )
T
2
2
X = 0,15 sin( 60 +
)
15
3
2
X = 0,15 sin(8 +
)
3
26
X = 0,15 sin
3
X = A sin(

X=?
122.Nacrtati dijagram harmonijskog kretanja tjela ija je amplituda 5 cm, o=0,a period 10s.
A = 0,05m
o = 0
T = 10 s

A[cm]
5

0
5

71

t[s]
T

123.Nacrtati dijagram dvije harmonijske oscilacije jednakih amplituda i krunih frekvencija ,

ija se faza razlikuje za +

rad i

rad.

124.Jednaina oscilatornog kretanja tjela ima oblik X = Ao sin( t + ) gdje je Ao = 4m ;

rad
= 0,52
= i = rad .Odrediti:
6
s
3
a)period oscilovanja
b)najveu brzinu
c)najvee ubrzanje pri kretanju tjela
2
2
T=
= 12,1s
T

=>
b) v = A cos( t + )
m
v = A = 2,1
s
2
=>
c) a = A sin( t + )
m
a = A 2 = 1,07 2
s
a) =

cos( t + ) = 1

sin( t + ) = 1

125. Tjelo mase 3 g vri harmonijsko oscilovanje frekvencije 0,5 Hz.Odrediti brzinu,ubrzanje
i silu koja djeluje na tjelo u trenutku kada je elongacija 3cm.Amplituda oscilovanja je 4 cm.
m = 3 g = 3 10 3 kg

X = A sin( t + )

= 0,5Hz
X = 3cm = 3 10 2 m

v = A cos( t + )

A == 4cm = 4 10 m
v,a,F=?

72

a = A 2

2
T

X 2 = A 2 sin 2 ( t + )

(1)

v 2 = A 2 2 cos 2 ( t + )

v2

= A 2 cos 2 ( t + )

v2

X +
2

X +

v2

(2)

= A 2 sin 2 ( t + ) + cos 2 ( t + )
= A2

] ; [sin2 ( t + ) + cos2 ( t + )] = 1

2 X 2 + v 2 = A 2 2

v 2 = A 2 2 2 X 2
a = A 2 = 0,3

A 2 2 2 X 2 = 0,083

v=

m
s

m
s2

F = m a = 0,9 10 3 N

126.Tas sa tegom ,objeen o oprugu osciluje vertikalno sa periodom oscilovanja 0,5s.Kada se

na tas postavi jo jedan teg period vertikalnih oscilacija iznosi 0,6s.Za koliko se istegne
opruga usljed djelovanja tega na tasu? Masu opruge i tasa zanemariti.
m
m
T12 = 4 2
T1 = 0,5s
T1 = 2
k
k
T2 = 0,6 s

l=?

m + m
k
m + m
m
T2 2 T12 = 4 2
4 2
k
k
F m g
=
k=
l
l

T2 = 2

T2 T1

l
= 4
g
2

m + m
k
m
= 4 2
k

T2 2 = 4 2
T2 2 T12

l =

(T2 2 T12 ) g
4 2

l = 27 10 3 m
127.Materijalna taka vri harmonijsko oscilovanje po kosinusnom zakonu frekvencije 0,5 Hz.
cm
U poetnom trenutku ona prolazi kroz ravnoteni poloaj,a njena brzina je vo = 31,4
.
s
Napisati jednainu koja daje zavisnost trenutnom poloaju materijalne take od vremena.
dx
= 0,5Hz
v=
= A sin( t + ) ;
za t=0 => vo = A sin
dt

cm
3
A 0 ; cos = 0 ; sin < 0 => =
vo = 31,4
ili =
s
2
2
v
v
X=?
A = o = o = 10cm
2
3
X = 10cm cos( t + )
2

73

128.Na glatkom horizontalnom stolu lei kuglica mase M privrena za oprugu koeficijenta
krutosti k.U trenutku udara u kuglicu metak mase m ima brzinu vo u pravcu opruge.Odrediti
amplitudu i period oscilovanja sistema ,pod pretpostavkom da je sudar neelastian i da se
masa opruge ,trenje i otpor vazduha mogu zanemariti.

M
M

m
vo
E1=E2

E1 Energija sistema u poetnom trenutku

Ek Kinetika energija kuglice
Eo-Kinetika energija opruge
Em-Energija metka
E1 = E k + Eo + E m

Eo = 0 -poetni trenutak
mvo
v1 =
m+M

mvo = (m + M )v1
E1 =

(m + M )v12
2

E2 =
2

kA 2 (m + M )v1

=0
2
2
2

kA 2
2
2

kA 2 (m + M ) mvo

=0
2
2
m+M
m 2 vo 2
1
= mvo
k (m + M )
k (m + M )

kA (m + M ) m vo = 0

A=

k = (m + M ) 2

4 2
k = (m + M ) 2
T

T = 2

2
T
(m + M )
k

129.Odrediti kinetiku energiju tjela teine G = 0,484 N prikazanog na slici po isteku 0,9s od
trenutka kada se tjelo nalazilo u ravnoteznom poloaju = 0 .
Oscilacije smatrati prostim harmonijskim ako je maksimalna udaljenost od ravnotenog
N
N
poloaja A = 4,3cm .Koeficijenti krutosti iznose k1 = 0,1 i k 2 = 0,2 .
m
m

74

m 2 2
A cos 2 t
2
G
m=
G = m g
g

G = 0,484 N

Ek =

t = 0,9s
A = 4,3cm

N
m

k1 = 0,1

k 2 = 0,2

2
T
2
2

N
m

m
ke

1
m
ke

k1 k 2
k1 + k 2
m = 43,33g
N
k e = 0,066
m
rad
= 1,156
s

ke =

k2

Ek=?

m
ke

T = 2

G
Ek =
A2
2g

E k = 0,6 J

1
cos 2

k1 k 2

k1 + k 2

1
t
m
k1 k 2

k1 + k 2

130.Odrediti potencijalnu energiju tjela mase m = 10 g prikazanog na slici u trenutku

t = 9,13 10 2 s ,ako je u trenutku t=0 udaljenost tjela od ravnotenog poloaja jednaka nuli,a
maksimalna udaljenost od ravnotenog poloaja iznosi A = 5cm .Period oscilovanja iste mase
prikazan je na slici i iznosi 1s.

m = 10 g
t = 9,13 10 2 s

ke =
k

2k

A = 5cm
T = 1s

3k

mA 2 2
sin 2 t
2
2
m
=
T = 2
T
ke
Ep =

Ep =

2m 2 A 2
1,2T

2 t
sin 2

1,2T T

E p = 1,028 10 3 J

Ep=?
m

75

k1 k 2
6k 2
=
= 1,2k
k1 + k 2
5k

131.Koliko bi trebalo da bude relativna promjena duine matematikog klatna da bi period

njihovih oscilacija na povrini zemlje i visini H = 1,5km bili jednaki.
To = 2

lo
go

go =

H = 1,5km

T = 2

l
g

g =

l
=?
lo

T = To

R z = 6378km

l
l
= o
g go

Mz
Rz 2
Mz

( R z + H )2

l
l
= 2 o
g
go

l g o = lo g

Mz
= lo M z
l

(R z + H )2 R z 2

M z

R z 2
Rz 2
l

=
= 34,4 o o
=
2
lo

(R z + H )
Mz

(R z + H )2

132.Materijalna taka mase m = 0,01kg vri harmonijsko oscilovanje po kosinusnom zakonu

sa periodom od T = 2 s i poetnom fazom = 0 .Ukupna energija oscilovanja take iznosi
E = 10 4 J .Nai amplitudu oscilovanja A ,napisati jednainu datog oscilovanja i nai najveu
vrijednost sile koja djeluje na tu taku.

m = 0,01kg
T = 2s

E = 10 4 J
A=?,X=?,Fmax=?

X = A sin t
dx
v=
= A sin t
dt
mv 2 mA 2 2
Ek =
=
sin 2 t
2
2
mA 2 2
E = E k max =
2
2E
2

=
A=
T
m 2

A=

2E
m

A=

T
2

X = 0,045m cos t
Fmax = m a max = m A 2
Fmax = 4,4 10 3 N

76

2E
= 0,045m
m

133.Materijalna taka harmonijski osciluje istovremeno u dva uspravna pravca.Period

oscilovanja u jednom pravcu je T1 ,a u drugom T2=2T1.Amplitude oscilovanja su jednake.Nai
rezultujue oscilacije materijalne take.
Y

2
t
X = A sin
T1
2
2
t = A sin
t
Y = A sin
T
T
2
2
1

Y = A sin

T1

134.Tjelo mase m1 = 0,5kg i drugo tjelo m2 = 2,5kg povezani su meusobno oprugom.Prvo

tjelo osciluje slobodno i harmonijski sa amplitudom X o = 2cm i krunom frekvencijom
rad
= 30
. Zanemarujui masu opruge odrediti:
s
a) najvei i najmanji intenzitet sile pritiska ovog sistema na podlogu
b)kolika mora da bude minimalna amplituda oscilovanja da bi se tjelo odvojilo od podloge
m1 = 0,5kg
m2 = 2,5kg

a)
X = X o sin t

Fo = (m1 + m2 ) g
2

F = m1 a = m1 X o sin t

X o = 2cm
rad
= 30
s

Fuk = Fo F = (m1 + m2 ) g (m1 X o 2 sin t )

Fmax = (m1 + m2 ) g + m1 X o 2 sin t
Fmax = (m1 + m2 ) g m1 X o 2 sin t
b)
(m1 + m2 ) g m1 X o 2

Fmin 0

Xo

(m1 + m2 ) g
m1 2

A=

A12 + A2 2 + 2 A1 A2 cos( 2 1 )

tg =

A1 sin 1 + A2 sin 2
A1 cos 1 + A2 cos 2

X2

Y2

A1

A2

2 XY
cos( 2 1 ) = sin 2 ( 2 1 )
A1 A2

X = Ao e t sin( t + )

77

= 6,7cm

= o2 2

Ako su A(t) i A(t+T) amplitude dvaju uzastopnih oscilacija izmeu kojih je vremenski interval t
A(t )
tada se odnos
= e t naziva se dekrement priguenja,gdje je A(t ) = Ao e t i
A(t +T )
A(t +T ) = Ao e (t +T )
135.Oscilovanje materijalne take moe se prikazati jednainom X = A sin 2 1 t (1)gdje
se A mjenja sa vremenom po zakonu A = Ao (1 + cos 2 2 t ) (3)i gdje je Ao=const. .
Nai od kojih se harmonijskih oscilacija sastoji oscilovanje (1) .Nacrtati grafike
pojedinanog i rezultujueg oscilovanja za sluaj kada je Ao = 4cm , 1 = 2 s 1 , 2 = 1s 1 .
Nacrtati spektar sloenog oscilovanja.
Zamjenom (3) u (1)
X = Ao (1 + cos 2 2 t ) sin 2 1 t
X = Ao sin 2 1 t + Ao sin 2 1 t cos 2 2 t
A
A
X = Ao sin 2 1 t + o sin[2 ( 1 2 )t ] + o sin[2 ( 1 + 2 ) t ]
2
2
I
II
III
X[cm]

rezultatna kriva

II

t[s]

I
III

A[cm]
4
2

78

[s-1]

136.Napisati jednainu rezultujueg oscilovanja koja se dobije slaganjem dva meusobno

normalna oscilovanja sa jednakim frekvencijama 1 = 2 = 5 Hz poetnim fazama
1 = 2 = 60 o =

.Amplituda jedne oscilacije je A1 = 0,10m ,a druge A2 = 0,05m .

1 = 2 = 5 Hz
1 = 2 = 60 o =
A1 = 0,10m
A2 = 0,05m

X2

A1

Y2

A2

2 XY
cos( 2 1 ) = sin 2 ( 2 1 )
A1 A2
sin 2 ( 2 1 ) = 0

cos( 2 1 ) = 1

X2
A12

Y2
A2 2

2 XY
=0
A1 A2

X
Y

= 0
A1 A2
A
Y = 2 X Jednaina prave linije A = A12 + A2 2 = 0,112m
A1
A
tg = 2 = 0,5
= arctg 0,5 = 26 o 34'
A1

137.Logaritamski dekrement priguenih oscilacija matematikog klatna jednak je = 0,2 .

Koliko se puta umanji amplituda oscilovanja u toku jednog perioda oscilovanja.

= 0,2

A1 = Ao e t

A1
=?
A2

A2 = Ao e (t +T )
Ao e t
A1
e t
=
= t T = e T = 1,22
t
T

+
(
)
A2 Ao e
e
e

138.Oscilator istovremeno upravna oscilovanja X = cos t i Y = cos

t
2

.Nai trajektoriju

rezultujueg oscilovanja materijalne take

X = cos t

Y = cos

t
2

cos = cos 2
cos = cos

sin 2

1 + cos

sin 2
2

= 1 cos 2

X = cos t = 2 cos 2 1 t
X = 2 cos 2 t 1
2
2

t
X = 2Y 2 1
=>
Y = cos
2
2Y 2 X = 1

79

TALASI
-Linijski
-Povrinski
-Sferni
1.Longitudinalni
2.Transverzalni

= o sin( t kx)
o- amplituda talasa
-elongacija talasa
-kruna frekvencija

2
T

1
T

k-talasni broj
-talasna duina
Njutnova jednaina za brzinu prostiranja longitudinalnih deformacija kroz vrstu i tenu
elastinu sredinu rauna se:
E
C=

E-Youngov modul elastinosti

Brzina prostiranja talasa kroz gas

C=

Cp
CV

Brzina prostiranja transverzalnih deformacija du zategnute ice C =

m
l

-poduna masa ice

Maksimalno pojaanje dva konherentna talasa x 2 x1 = n (n=0,1,2...)
x2 i x1-predstavljaju preene puteve talasa od izvora pa do mjesta interferencije
Maksimalno slabljenje dva konherentna talasa iznosi
x 2 x1 = (2n + 1)

(n=0,1,2...)

139.Neka estica elastine sredine nalazi se na rastojanju X = 4cm od izvora.Ona biva

T
pomjeri se na rastojanje jednako polovini
pogoena talasom i poslje vremena t =
6
amplitude.Odrediti talasnu duinu talasa koji se prostire u ovakvoj sredini.Period oscilovanja
estica je t.
X
2
X = 4cm
Y = A sin( t ) =
= C T
C
T
T
2 t 2 X

Y = A sin
t=

6

T
=?

80

1
2 X
A = A sin

2
3
2 X

=
6
3
36
=
X = 12 X = 0,48m
3

2 X 1
sin
=
2
3
6 3 = 36 X

140.Ako u elini tap duine l = 1,5m i povrine poprenog presjeka S = 1,83cm 2 ,optereti
tegom teine Q = 4905 N i istegne se za l = 0,2mm .Odrediti brzinu prostiranja
kg
longitudinalnih djelovanja kroz tap.Gustina elika je = 7850 3 .
m
l = 1,5m
S = 1,83cm 2

l = 0,2mm

F
l
= E
S
l

kg

l
l
F l
E =
S l
Q l
E =
S l

F
S

Q = 4905 N

= 7850

C=

= E

Q=F

m3

C=

C=?

Q l
S l

C=

Q l
m
= 5,06 10 3
S l
s

141.Metalni tap duine l i toplotnog koeficijenta linearnog irenja = 2 10 5 K 1 ,zagrije se

od temperature 20oC do 80oC.Koliki je odnos osnovnih frekvencija longitudinalnih oscilacija
tapa na ovim dvjema temperaturama ako je on uvren po sredini.
C
2l
m
m
= =
V S l

= 2 10 5 K 1

o =

t1 = 20 o C
t 2 = 80 o C

o = 2l

o1
=?
o2

0 = 2

E S

o1
=
o2

1 + t1

1 + t2

m l o (1 + t1 ) 2
E S

m l o (1 + t 2 ) 2

81

C=

m lo

=3

1
o (1 + t )
E S

E S
m

l = l o (1 + t )

m
S l o (1 + t )

l o (1 + t )

(1 + t )
(1 + t ) 2

o1 1 + t 2 1 + t1
=
= 0,9994
o 2 1 + t1 1 + t 2

142.Iznad cilindrinog suda duine l = 1,2m nalazi se zvuna viljuka koja osciluje
sopstvenom uestanou o = 527 Hz .Ako se ovaj sud polahko puni vodom odrediti na kojim
e visinama nivo vode na sudu u odnosu na dno zvuk viljuke biti maksimalno
m
pojaan.Temperatura prostorije t = 20 o C .Brzina zvuka na 0oC C o = 331 ,a koeficijent
s
1
zapreminskog irenja vazduha = 0,0037 K .
2k + 1
k
4
2k + 1 C
lk =

4 k

l = 1,2m

lk =

0 = 527 Hz
t = 20 o C
C o = 331

l k = 1,2m

k = 0,1,2,...
C=

C = 343

2k + 1 C

1,2 k = 0,1,2,3,...
4 0

m
s

= 0,0037 K 1

m
s

= C0 1 + t

k = 0

k 3,19

I. k = 3
m
2 3 +1
s = 1,14m
l3 =

4
527 Hz
l3 = l l3 = 0,06m
343

II. k = 2
m
2 2 +1
s = 0,81m
l3 =

l2
l1
4
527 Hz
l3
l
l3 = l l3 = 0,39m
l1
l2
III. k = 1
l3
m
343
2 1 + 1
s = 0,49m
l3 =

4
527 Hz
l3 = l l3 = 0,71m
IV. k = 0
m
343
2 0 +1
s = 0,16m
l3 =

4
527 Hz
l3 = l l3 = 1,04m
143.Kolikom silom treba zategnuti icu duine 1 m da bi davala osnovni ton frekvencije
200Hz, masa ice 6g.
l = 1m
= 200 Hz
343

m = 6 g = 6 10 3 kg

82

l0
l 0

n
F

2l

F
1

2l

=
=

1
2

4l
1
4l

n =1
/2

m
l

F l
m

F = 4 l m 2 = 960 N
144.Otvorena staklena cijev djelimino je potopljena u tenost.Najmanja frekvencija na kojoj
rezonuje vazduni stup 3400 Hz.Za koliko treba skratiti vazduni stup u cijevi da bi rezonovao
na najmanjoj frekvenciji od 5000 Hz.
1 = 3400 Hz

2 = 5000 Hz

=l

4
1
= l
4

1 C

=l
4 1

= l l
4
1 C

= l l
4 2

(2)

1 C 1 C

= l l l
4 2 4 1

(1)

1 C C
= l l = 8mm

4 2 1
ATOMSKA FIZIKA
p,n,e

p,n

h = 6,626 10

e
Js

34

h=

I Orbitalni moment impulsa L = mvr = n h

h
2

n glavni kvantni broj

v brzina kretanja elektrona
m masa elektrona
r - poluprenik orbite

0 = 8,85 10 12
e = 1,6 10

83

15

C2
Nm 2

r=

r=

1
4 0

Z e2
nh

n2 h2
m Z e2

Ei E j
h

- frekvencija emitovanog zraenja pri prelasku elektrona sa neke i-te na neku j- tu orbitu.
Ei energija na i toj orbiti
Ej energija na j toj orbiti
1
1
= R e Z 2 j 2 i 2

R=

e4 m
8 0 2 h3 C

me = 9,109 10 31 kg

R = 1,096 10 7 m 1
R Rydbergova konstanta
1
1
1
= R (Z b )2 2 2
i

b konstanta koja zavisi od serije rnthgenskog zraenja

Intezitet zraenja I = I 0 e x koji prolazi kroz materijal debljine x.

I0 intezitet zraenja snopa koji pada na materijal.
koeficijent apsorcije
145.Nai radijus prve i druge Borove orbite elektrona u atomu vodonika i brzine elektrona u
njima?
mv 2
Z e2
1
=
2
r
4 0 r

/:r

nh
2 m r
1
mv r =
4

v =

h
2
Z e2
r=
4 0 m v 2
mvr = n

n2 h2
v =
4 2 m 2 r 2
4 2 m 2 r 2 Z e 2
r=
4 0 m n 2 h 2

r=

0n

mZ e

Z =1

n2 h2

4 0 m

0h

r1 =

r1 = 5,33 10 11 m

4 2 m 2 r 2

n=2

me

Z e2

r=

Z e2

r2 =

22 0 h2

me

v 2 = 1,09 10 6

m
s

= 21,2 10 11 m

nh
m
= 2,18 10 6
s
2 m r1
146.Odrediti frekvenciju obrtanja elektrona na prvoj i drugoj Borovoj orbiti atoma vodonika
kao i frekvenciju emitovanog fotona pri elektronskom prelazu meu tim orbitama.
v = r
n = ?
v1 =

v
n = rn
n

rn =

4 0 h2
2

m e Z

n2

Z e2 1

vn =
4 0 h n

84

Z e2
4 0 h n

vn
=
rn
4 0 h 2

n =

m e2 Z
rad
1 = 4,1 1016 s

2 = 0,51 1016

=
2

Z 2 e4 m
2 0 h3 n3
k=2

rad
s

nk

n =1
=

Ek En m e 4 Z 2 1
1
=
2 2
3
h
k
2h
n
s 1

1-2 = 1,55 1016

147.U Borovom modelu atoma elektron obilazi jezgro po krunoj orbiti i u najniem
energetskom stanju:
1.) Odrediti poluprenik orbite elektrona
2.) Koliko puta elektron obie jezgro u jednoj sekundi
1.)
mv r rk =

k h
2

Fe = Fc

=> v r =

k h
2 m rk

e2
4 o rk 2
2

=> v r 2 =

m vk 2
=
rk

Uporeivanjem izraza v r = v k dobijemo rk =

vk 2 =

k 2 h2
4 2 m 2 rk 2
e2
4 o m rk

k 2h2 o
e2 m

za k=1 dobijemo r1 = 53 10 12 m
v
2.) 1= 1 = 2
r1
v
h
h
= 1
= 6,66 10 5 s 1
=
=
2
2
2 r1
4 m r1
4 m r1
148.Kako se mjenja orbitalni moment impulsa elektrona u atomu vodonika pri prelazu
elektrona iz pobuenog stanja u osnovno ako je u tom sluaju njegova talasna duina
= 97,25nm .
L1
mv1r1
L1
vr
Ze 2
E=
=
= 11
Ln mv n rn
Ln v n rn
8 o r
-.. (minus)- oznaava smanjenje energije pri prijelazu sa vee na manju orbitu
n2h2 o
nh
Ze 2
mv 2
Ze 2
=
v=
mvr =
r=
2
4 o r
r
2 o n h
m Z e2
E=
h =

85

m e4 Z 2
Z 2 Rhc
=

8 o n2 h2
n2
hc

= E n E1 =

Z 2R h c Z 2R h c

=> n =
n2
12

Z 2R
=4 ;
Z 2 R ( 1)

L1 1 1
= =
Ln n 4

149.Pri prolasku monohromatske svjetlosti kroz sloj vode debljine 1 km intenzitet joj opadne
e-puta ,gdje je e osnova prirodnog logaritma. Isto toliko puta opadne intenzitet
monohromatskih x-zraka pri prolasku kroz sloj debljine 5 cm.Izraunati odnos koeficijenata
apsorbcije ovih zraenja.
x1 = 1km = 1000m

I 1 = I o1e 1

x1

x 2 = 5cm = 0,05m

I 2 = I o 2 e 2

x2

2
=?
1

I1 = I 2

I o1e 1 x1 = I o 2 e 2 x2 => 1 x1 = 2 x 2
2 x1 1000
=
=
= 20000
1 x 2 0,05
150. Kolike debljine treba da bude aluminijski zaklon , da bi vrio istu zatitu od
monohromatskog x- zraenja kao zaklon od olova debljine 0,5 cm? Koeficijent apsorbcije
olova 52,5 cm-1 , a koeficijent apsorbcije aluminija je 0,765 cm-1.
d1 = 0,5cm

I 1 = I o1e 1

1 = 52,5cm 1

I 2 = I o 2 e 2

2 = 0,765cm 1

I1 = I 2

d2=?

1d1 = 2 d 2
d
d 2 = 1 1 = 34,31cm
2

d1
d2

NUKLEARNA FIZIKA

Zakon radioaktivnog raspada moe se napisati u obliku

N = N o e t

No-broj jezgara radioaktivnog materijala u momentu t=0

N-broj raspadnutih jezgara tog materijala u nekom vremenu t
-konstanta radioaktivnog raspada
Period raspada

T=

ln 2

Srednje vrijeme ivota elementa

t=

Aktivnost radioaktivnog elementa

Energija veze estice E = mc 2
V

86

A=

dN
= N
dt

151.Period poluraspada radioaktivnog argona je 110 minuta. Odrediti vrijeme za koje se

raspadne 75% poetnog broja argona.
N = N o N
N = 0,75 N o
N = N o e t

0,75 N o = N o N o e t

0,75 = 1 e t
0,25 = e t
1
1
t = ln
0,25
ln 4
ln 2
t =T
= 2T
= 2T
ln 2
ln 2
t = 2T = 2 110 = 220 min

87