TEMA 10

A DIVERSIDADE
ECONÓMICA
ESPAÑOLA E GALEGA
 CARACTERÍSTICAS XERAIS DA
ECONOMÍA ESPAÑOLA
Nas últimas décadas do século XX, España acadou un grao de
modernización económica similar á dos países máis desenvolvidos do
mundo, que manifesta en todos os sectores da economía.
As características xerais da economía española actual son:
– Crecemento estable e continuado do PIB e, en consecuencia, da renda per
cápita.
– Desenvolvemento do “estado do benestar”, que permite a maioría dos
cidadáns se beneficien dos servizos que prestan as institucións públicas
(estatais, autonómica e municipais).
– Reducidos investimentos en I+D+i, o que provoca que exista una forte
dependencia das innovacións tecnolóxicas e científicas levadas a cabo en
terceiros países.
– A maioría dos sectores económicos están incorporando as novas tecnoloxías,
especialmente informática e telecomunicacións, para ofrecer ao mercado
internacional produtos competitivos de calidade.
– Predominio das PYMES.
– Escaseza de materias primas e fontes de enerxía, isto limita o crecemento
económico e encarece a produción, ao ter que dedicar grandes cantidades de
capitais na súa adquisición aos países produtores.
– O sector terciario é o máis importante, en detrimento dos sectores primario e
secundario, tanto no referente á poboación activa ocupada coma na
contribución ao PIB.
– A taxa de desemprego reduciuse e os salarios aumentaron.
– España está integrada no marco económico e monetario da UE.
 AS CARACTERÍSTICAS DO SECTOR
PRIMARIO ESPAÑOL
• O sector primario abrangue as actividades relacionadas coa
obtención e produción de alimentos: agricultura, gandería e pesca.
Tamén inclúe a explotación forestal.
• Dende mediados do s. XX, o sector primario español perdeu peso
económico debido, fundamentalmente, ao desenvolvemento do
sector secundario e terciario.
• Na actualidade, o 5,2% da poboación activa española traballa no
sector primario.
• A entrada de España na Comunidade Europea supuxo:
– Aspectos positivos: modernización das explotacións agrarias, maior
mercado para vender produtos e axudas económicas.
– Aspectos negativos: maior competencia o mercado español, redución
das subvencións ao irse ampliando a Unión Europea, e adxudicación de
cotas de produción agrícola.
 CARACTERÍSTICAS DA AGRICULTURA
ESPAÑOLA
• A actividade agraria está condicionadas polo medio físico, isto é, polo clima,
o relevo e o solo:
– Clima: a temperatura e mais a humidade inflúen nos cultivos.
– Relevo: as chairas e os vales son os lugares máis favorables para o cultivo. As ladeiras
das montañas aprovéitanse construíndo socalcos.
– Solo: a súas textura condiciona a retención da auga e a súa acidez determina a fertilidade.
• Os cultivos máis importantes en España son:
– Cereais e leguminosas: salientan entre os cereais o trigo, a cebada, a avea, o centeo e o
millo e entre as leguminosas as lentellas, os garavanzos e as fabas As C.AA. que máis
destacan pola súa produción son Castela e León, Castela- A Mancha e Aragón.
– Oliveira: empregada para oliva de mesa e para a obtención de aceite. Destacan
Estremadura e Andalucía (Córdoba e Xaén).
– Vide: utilizada como froita e para a elaboración de viño. Destacan Castela- A Mancha,
Comunidade Valenciana, Cataluña, Andalucía e A Rioxa.
– Árbores froiteiras: destacan os cítricos na Comunidade Valenciana, e os non cítricos
destacan no litoral mediterráneo, Aragón e Canarias e Lleida.
– Flores: en expansión en Andalucía, Galicia, Murcia, Comunidade Valencia a Cataluña.
– Hortalizas en invernadoiro: o principal produtor é Andalucía.
 A GANDARÍA EN ESPAÑA
• Na actualidade en España desenvóvese unha gandaría tradicional de
subsistencia e unha gandaría comercial ou de mercado.
• A gandaría tradicional é un complemento da agricultura: os animais
traballan o campo e tamén o fertilizan, Ademáis danlle ao agricultor leite,
carne e la.
• A gandaría comercial ten como obxectivo vender a produción no
mercado e obter o máximo beneficio. Neste tipo de gandaría
diferéncianse dous tipos: a intensiva e a extensiva.
– A gandaría intensiva practícase en explotacións moi especializadas que invisten
grandes cantidades de capital. Os animais críanse en réxime de estabulación ou
semiestabulación.
– A gandaría extensiva practícase en zonas de moito terreo para os pastos. Require
pouca man de obra xa que os animais pastan libremente.

• Na produción gandeira destacan catro rexións:

- O Norte e Noroeste peninsular: gando vacún para a produción de leite e carne.
- Cataluña, Aragón, Navarra e norte da Comunidade Valencia: gando porcino, bovino e
animais de granxa para producir carne, leite e ovos.
- A Meseta: sobre todo gando ovino e bovino para a produción de leite e carne.
- Andalucía: gando ovino e porcino.
GANDARÍA INTENSIVA
GANDARÍA EXTENSIVA
 A SILVICULTURA OU EXPLOTACIÓN
FORESTAL
EN ESPAÑA

• A explotación forestal non é unha actividade económica importante

debido á escaseza de bosques, que, ademais, encontranse
ameazados polos incendios.
• As especies arbóreas de rápido crecemento, como o piñeiro, o
eucalipto ou o chopo, estendéronse moito grazas ás campañas de
repoboación forestal e son as máis explotadas.
 Plantación de Chopos

Plantacións de piñeiros

Plantacións de eucaliptos
PAISAXES AGRARIAS ESPAÑOLAS
 PAISAXE AGRARIA ATLÁNTICA
• A fachada norte e noroeste da Península ten un clima relativamente húmido durante
todo o ano e topografía, en xeral, moi accidentada. Neste contexto, as principais
actividades primarias que se desenvolven son gandería e silvicultura na pesca interior
e litoral.
• A abundancia de pastos e explica o desenvolvemento da gandería tradicional, que nas
últimas décadas, sufriu unha enorme transformación, cara a unha explotación agrícola
moderna, a bovina, preferentemente a produción de leite.
• A actividade forestal tamén ten unha grande importancia económica. Predominan as
árbores de folla caduca, principalmente a faia, o carballo, o castiñeiro, etc, pero agora
ocupan gran parte do bosque de especies de crecemento rápido como o eucalipto.
• A agricultura ten un desenvolvemento moito menor. Os cultivos tradicionais son o millo
,o trigo e as patacas, para consumo propio, e forraxes para alimentación do gando.
Nos últimos anos, a área dedicada á agricultura mixta diminuíu, mentres aumentou a
área dedicada a cultivos forraxeira.
• Na España atlántica predominan as pequenas explotacións agrícolas (pequenas
propiedades), excesivamente dividida. É unha paisaxe de campos pechados: as
parcelas son delimitadas por sebes, prados muros de pedra, valados, arames, etc,
abundante e bosques, e predomina o hábitat disperso, con moitos núcleos de
poboación con poucos habitantes.
Prados e cultivos en Cantabria
 PAISAXE MEDITERRÁNEA INTERIOR
• Na maior parte do interior da península, o clima é mediterráneo continental e a
topografía é bastante contrastada. Nestas terras, a agricultura é a base da
economía e as paisaxes agrícolas son altamente contrastadas:
– Nas montañas e nas penicharas predomina a silvicultura e agricultura
extensiva.
– Nas campiñas destacan os cultivos de secaño. Trátase, en xeral, dunha
agricultura extensiva, aínda que se comina con cultivos tradicionais. Os
cultivos máis importantes son tipicamente mediterráneos (cereais, viñedos
e oliveiras). As principais áreas cerealeiras están nas submesetas e nas
campiñas béticas. Os principais cultivos industriais son o xirasol e a
remolacha azucreira. Ademais destes cultivos desenvólvese desde a
antigüidade unha gandaría preferentemente ovina, de preferencia un
rabaño de ovellas. En Estremadura ten un peso destacado o gando
porcino.
– Nas superficies de regadío cultívase a remolacha azucreira e os cereais
na Submeseta Norte; e os cultivos de horta no val do Ebro e na
Submeseta Sur. Coexisten o minifundio e o latifundio. Por exemplo, na
Depresión do Ebro predominan as pequenas explotacións, á súa vez moi
divididas, mentres que en Andalucía abunda a gran propiedade.
• Predomina o hábitat concentrado.
Llanura ceralista en Burgos Paisaxe de campos abertos en Valladolid

Colleita do trigo en Albacete

 PAISAXE MEDITERRÁNEA LITORAL
• Nas chairas costeiras e as Illas Baleares agricultura mediterránea ten un gran
desenvolvemento. Trátase, principalmente, dunha agricultura irrigada, o secaño
soamente subsiste nas terras afastadas da costa.
• Esta agricultura utiliza técnicas modernas e intensivas (areados, cultivos baixo
plástico e rego por goteo), que obteñen dúas, tres ou catro colleitas por ano e que
transformaron espectacularmente a paisaxe (por exemplo, Campo de Dalias en
Almería). É, polo tanto, unha agricultura moi rendible e, principalmente, orientada
aos mercados externos, especialmente para os países da Unión Europea. Os
principais cultivos son as hortalizas, presentes en todo o litoral, especialmente en
Valencia, Murcia, Almería e o delta do río Ebro. Tamén teñen grande importancia
económica os cítricos e as froiteiras, especialmente en Valencia e Murcia, no
primeiro caso, e Cataluña, no segundo.
Nalgúns casos mestúranse os dos aproveitamentos nunha mesma parcela, dando
lugar a unha paisaxe de horta arborada
• Os campos de arroz son unha paisaxe típica da lagoa de Valencia, o delta do río
Ebro e do Guadalquivir inferior, que se aproveitan das zonas húmidas. Grazas a
novas técnicas foron introducidos en zonas preto da costa sur da península de
determinadas culturas subtropicais.
• A gandería ten pouca importancia na actualidade. Ten máis peso en Cataluña,
onde o destaca o gando bovino e porcino.
• As explotacións son de tipo mediano e pequeno e, en canto ao hábitat, conviven o
poboamento disperso máis tradicional coa tendencia á concentración.
 Hortas de Murcia
Explotación de cítricos en Valencia

Campo de cultivos baixo plástico (Campo de Dalias, Almería)

Cultivo baixo plástico
 PAISAXE DAS ILLAS CANARIAS
• O arquipélago ten un clima subtropical, caracterizada pola insuficiencia
dos recursos hídricos,que xunto coa falta de solo fértil e unha topografía
moi accidentada, explican, en parte, a singularidade da paisaxe agrícola
canario.
• Para xestionar a escaseza de auga recorrese á irrigación a partir da auga
subterránea e da auga do mar, que se potabiliza en plantas desaladoras.
Por outra banda, debido á precariedade de solos fértiles, perforouse a
capa de rochas volcánicas para alcanzar os solos máis ricos e
desenvolvidos novos sistemas de produción (por exemplo, area). Do
mesmo xeito, tradicionalmente construíronse socalcos nas ladeiras.
• A pesar destas dificultades, a agricultura é unha importante fonte de
ingresos para as Illas Canarias e ten unha clara vocación comercial.
Dende o comezo do século XX os produtos fundamentais son, ademais
dos plátanos e outros froitos subtropicais, as patacas e os tomates.
• A gandaría é escasa, destacando a ovina e a caprina.
• Predomina o hábitat concentrado e hai que destacar que o poboamento
rural é cada vez máis escaso.
 Plantación de vide en Lanzarote
Plantación de plataneiros na illa de A Palma

Cultivos en socalcos na illa de A Palma Cultivos en socalcos na illa de A Gomera

 A PESCA EN ESPAÑA
• España é unha potencia pesqueira mundial polo gran valor comercial das súas
capturas, pola súa importante flota e por contar con man de obra cualificada.
• Sen embargo, o sector pesqueiro español atópase en crise debido ao
esgotamento das especies nos caladoiros próximos ao noso litoral e polas
dificultades nas áreas de pesca de altura, dado que países como Marrocos,
Mauritania, USA e Canadá limitan a pesca.
• Todos isto obriga a reformular a pesca e buscar unha explotación pesqueira
máis sostible, así como potenciar á acuicultura.
• A flota española pode pescar libremente en augas da UE, pero baixo un sistema
de licencias e cotas. Ademais, limítanse as capturas anuais de determinadas
especies.
• O sector pesqueiro español viuse pouco favorecido coa entrada de España na
UE debido a que:
– As capturas comunitarias xa eran excesivas en relación coa pesca dispoñible.
– Os mercados están abertos e os pescadores españois teñen moita competencia.
– España tivo que adoptar barcos máis pequenos e perder, en consecuencia, capacidade
pesqueira.
– As negociacións con terceiros países son difíciles debido ao esgotamento dos caladoiros.
ONDE SE PESCA EN ESPAÑA?
 O SECTOR PRIMARIO EN GALICIA
• As actividades do sector primario, sobre todo a agricultura, a gandaría e a pesca, teñen
en Galicia un gran desenvolvemento, xa que ao redor do 7,5 % da poboación ocupada1
traballa neste sector, mentres que a media española é, aproximadamente, do 4%. Así e
todo, obsérvase a tendencia a unha redución paulatina destas actividades a prol do
sector dos servizos.
• As actividades agrícolas caracterízase polos seguintes trazos:
– Predominio da pequena propiedade ou minifundio. As explotacións ademais de seren pequenas
están formadas por numerosas parcelas ou leiras.
– Elevado número de propietarios cunha idade avanzada, o que frea a innovación tecnolóxico das
explotacións.
• A agricultura: en Galicia coexiste unha agricultura tradicional con outra orientada ao
mercado.
– A agricultura tradicional caracterízase por practicar un policultivo orientado ao
autoabastecemento familiar. Os principais cultivos son as plantas forraxeiras, o millo, a pataca e
a vide.
– A agricultura de mercado incorporou produtos que resultan moi rendibles e que están cultivados
cunha tecnoloxía avanzada nos invernadoiros. Os principais cultivos son as hortalizas, as froitas
e as flores.

1
datos 1º trimestre 2010. Fonte: IGE
• A gandaría: ten maior importancia que a agricultura. Destacan a
avicultura, o gano porcino e o gano bovino.
– A avicultura ten na actualidade un gran desenvolvemento, orientado á cría de
galiñas e polos en granxas, para a obtención de ovos e carne para a súa
comercialización.
– O gando porcino supera na actualidade ao bovino. Coexiste a explotación
familiar coa orientada ao mercado.
– O gando bovino é o que conta con maior tradición en Galicia. Aínda que
seguen a existir pequenas explotacións, cun reducido número de reses, cada
vez é máis xeral a existencia de granxas modernas onde, en réxime
estabulado, se crían vacas orientadas a produción de carne e leite.
As norma da UE sobre o produción de leite supuxeron adecuacións e
readaptacións no sector leiteiro galego.
• A silvicultura: a pesar de que máis da metade do territorio galego está
dedicado a monte e aquí se concentra case a cuarta parte da superficie
arbórea de España, a explotación do monte é unha actividade de
carácter secundario. As especies máis abundantes son as de rápido
crecemento, como o eucalipto e o piñeiro, e destínanse á obtención de
madeira para a fabricación de mobles e a elaboración de pasta de papel.
• A pesca: constitúe un sector fundamental da economía galega, polos
numerosos postos de traballo que orixina e pola repercusión que ten no
desenvolvemento industrial (naval,conserveira e produtos conxelados).
En Galicia practícanse diferentes tipos de pesca:
– Pesca de altura: dedícase á captura de especies como o bacallau, o atún, a
pescada e a pescadiña, con grandes embarcacións e barcos conxeladores, en
lugares moi afastados de Galicia, como o Gran Sol, Terranova, as costas
africanas e a Patagonia.
Vigo, A Coruña e Marín son os tres portos máis destacados aos que chegan as
capturas deste tipo de pesca.
– Pesca de baixura: lévase a cabo en zonas próximas á costa e dedícanse á
captura de sardiñas, xurelos, congrios, rodaballos … . As embarcacións soen
formar parte de pequenas empresas familiares que realizan diariamente a venda
do peixe.
– Marisqueo: practícase nas rías durante a marea baixa. Percebes, nécoras,
centolas, ameixas e ostras son algúns dos produtos capturados.
– Cultivos mariños: abastecen durante todo o ano a constante demanda do
mercado de moluscos, crustáceos e peixe.
Acuicultura
Cultivo de moluscos
en bateas
Marisqueo
 CARACTERÍSTICAS DO SECTOR
• A industrializaciónSECUNDARIO ESPAÑOL
en España foi tardía, non comezou ata o último cuarto do s. XIX, e
presenta os seguintes trazos:
- Os sectores máis destacados nos comezos da industrialización foron o téxtil catalán e a
siderurxia vasca.
- A partir da década de 1960 puxéronse en práctica plan de desenvolvemento e creáronse polos
industriais para reactivar a actividade industria. Isto permitiu que se acadara un crecemento e
unha expansión notables da actividade industrial, aínda que houbo que vencer dificultades como
a falta de recursos enerxéticos, de materias primas, de tecnoloxía propia, etc.
- A crise do petróleo da década de 1970 arruinou as industrias pouco produtivas ou anticuadas.
Por outra banda, a negociación para a entrada na Comunidade Europea obrigou a unha
considerable reconversión industrial, coa introdución de novas tecnoloxías e métodos de
produción máis modernos.
- Na actualidade España, cun sistema industrial modernizado, pertence ao conxunto dos países
industrializados do mundo.
• As materias primas e as fontes de enerxía constitúen as bases do desenvolvemento
industrial, neste campo temos que:
- España posúe importantes xacementos de materias primas de orixe mineral (pirita, chumbo,
carbón, mercurio, cobre), pero a produción non chega a cubrir as necesidades. A minería do
carbón está dende fai décadas en crise debido a súa escasa competitividade. Ademais, España
tamén é deficitaria en algunhas materias primas de orixe animal e vexetal. Todo isto obriga a ter
que importalas.
- Os recursos enerxéticos son escasos, polo que é necesario recorrer a importación das fontes
de enerxía non renovables (petróleo e gas natural, sobre todo); aínda que as enerxías
renovables están en expansión.
• Utilización crecente de tecnoloxía procedente do exterior, xa que a
inversión en I+D+i é aínda reducida. Isto favorece a progresiva mellora da
calidade dos produtos.
• Emprego de novos sistemas de produción, tales como a
descentralización, subcontratas, empresas multiplanta e produción
flexible.
• Aumento progresivo das exportación, sobre todo cara os países da UE.
• Predominio das PEMES, que conviven con grandes empresas de capital
estranxeiro.
• Redución da intervención estatal e privatización de moitas empresas
publicas (Repsol, Tabacalera, Aceralia, Gas Natural,…).
• Cambio no perfil dos traballadores, aumentando o número de técnicos e
os os traballadores de escasa cualificación, ao ser substituídos polas
máquinas.
• Crecente preocupación polas emisións contaminantes, o que obriga a
introducir medidas para minimizalas.
• A industria española presenta fortes desequilibrios territoriais no referente a
súa localización, debido a:
– Concentración da actividade industrial nas áreas urbanas, con tendencia a
situarse na periferia das cidades, ao dispoñer de máis servizos e mellores
comunicacións, nos denominados “polígonos industriais”.
– Concentración en catro grandes áreas (Cataluña, Madrid, País Vasco e
Comunidade Valenciana) e diversos núcleos industriais importantes (Zaragoza,
Xixón, Sevilla, Vigo, Valladolid, etc.)
– As concentracións da industria chegan a formar eixes industriais que unen entre si
as áreas e os núcleos importantes, salientando o Eixe do Ebro (Cataluña, Aragón,
Navarra, A Rioxa, País Vasco) con enlace con Madrid a través de Zaragoza, e o
eixe o Mediterráneo (Murcia, Comunidade Valenciana, Cataluña) conectando co
eixe mediterráneo europeo.
– A partir da década de 1980 construíronse en España parques tecnolóxicos e
científicos nos que se concentran empresas de alta tecnoloxía e de sectores
innovadores, destacan o de Tres Cantos en Madrid, o de Vallés en Barcelona e o
de Zamudio en Bilbao.
DISTRIBUCIÓN DA INDUSTRIA EN
ESPAÑA
 PRINCIPAIS SECTORES INDUSTRIAIS

A industria española sufriu un importante proceso de selección sectoriais.

Así, os sectores tradicionais, maduros e menos competitivos, propios da
primeira fase da industrialización, están agora en declive. Na actualidade, a
industria española presenta certa especialización en tres ramas principais:
automovilística, química e agroalimentaria.
• A industria do automóbil, España é un dos maiores produtores de
vehículos, non só de Europa senón tamén en todo o mundo. Unha das
características máis fortes deste subsector é a hexemonía do capital
estranxeiro, a través da gradual penetración das grandes corporacións
multinacionais, tanto de orixe europeo coma norteamericano. Esta
situación pon o sector nunha situación crítica ante os novos procesos de
deslocalización relacionados coa globalización da economía.
• Industrias químicas, tanto básicas (papeleiras, de pneumáticos, tecidos
especiais, etc) como de transformación cosmética ou farmacéutica, tamén
se caracterizan por unha forte presenza de capital estranxeiro e unha
fragmentación excesiva.
• Na industria de alimentos (viño, conservas, leite,
embutidos)predomina a pequena propiedades, pero nos últimos
anos a tendencia é cara a concentración. A pesar da presenza
de multinacionais estranxeiras (Nestlé, Coca-Cola, Unilever,
Danone, etc.) neste proceso están a ter un forte papel outros
grupos con maioría de capital nacional (como Ebro Agrícolas,
Campofrío, Puleva, Leite Pascual ou Pescanova).
• Nos últimos anos, están empezando a desenvolverse outros
subsectores vinculados ás novas tecnoloxías, que, á súa vez,
están cambiando os sistemas de produción. Estes inclúen a
informática, telemática, telecomunicacións, microelectrónica,
automatización, robótica, novos materiais, biotecnoloxía, as
novas enerxías, a enxeñería ambiental; todos eles esixen altos
investimentos en investigación e desenvolvemento e man de
obra altamente cualificada.
DISTRIBUCIÓN DOS SECTORES
INDUSTRIAIS
O SECTOR SECUNDARIO EN GALICIA
• Galicia é unha comunidade cunha longa tradición da minaría. Na
actualidade esta en pleno auxe a explotación de rochas industriais como o
cuarzo (no norte da Coruña), o granito (O Porriño) e a lousa (Valdeorras)
que teñen unha forte presenza nos mercados internacionais.
• Entre as fontes de enerxía non renovables de produción de enerxía eléctrica
destacan as centrais térmicas (Meirama, Sabón e As Pontes de García
Rodríguez), próximas aos lugares de onde se extrae o carbón. En canto ás
enerxía renovables, Galicia produce o 24% do total nacional; a
hidroeléctrica é a máis desenvolvida sobre todo na cunca do Miño-Sil. Nos
últimos anos produciuse un gran desenvolvemento dos parque eólicos.
• A industria en Galicia é modesta se a comparamos con outras CC.AA.
Españolas. Presenta as seguintes características:
– Representa aproximadamente o 19% da poboación activa e o 16,7% do PIB.
– Concéntrase nos eixes urbanos Vigo- Pontevedra e A Coruña- Ferrol e, en
menor medida nos arredores de Lugo e de Ourense.
– Predominan as PEMES.
• Os principais sectores industriais galegos son:
– Na industria pesada destaca a petroquímica, coa refinería de A Coruña; a
industria do automóbil e as súas empresas auxiliares, que se localizan en
Vigo; e a industria naval e metalúrxica, que se localiza en Ferrol e Vigo.
– Entre as industrias lixeiras sobresaen o téxtil e a confección, a industria da
madeira e o moble, e a agroalimentaria e conserveira, neste subsector
destacan as de manipulación e conservación de peixe, os produtos
vitivinícolas, lácteos e cárnicos.
• O sector da construción foi ganando importancia nos últimos anos ata
alcanzar no 2005 un 11% da poboación activa e un 12,3% do PIB de
Galicia. A día de hoxe estas porcentaxes son inferiores debido á
repercusión que a crise económica ten neste sector produtivo. Tratase
dunha actividade económica importante porque asume o papel de
locomotora de industrias como: metalúrxica, cementeira, cerámica,
mobles, vidro…
 AS CARACTERÍSTICAS DO SECTOR
TERCIARIO ESPAÑOL
• A terciarización da economía española é unha realidade desde mediados
dos anos setenta. Na actualidade1, a poboación ocupada no sector dos
servizos é do 72% e achega máis de 60% do PIB.
• Na expansión e diversificación dos servizos en España son os seguintes
factores:
- O aumento do nivel de vida da poboación e, polo tanto, cambios no seu
estilo de vida e hábitos de consumo e ocio.
- O desenvolvemento do “Estado do benestar”, o que supón un aumento
dos servizos públicos: hospitais, facultades, universidades, transportes, etc.
- Aumento da competencia entre as empresas, o que xera a necesidade de
certos servizos para mellorar a calidade e o valor dos produtos ou a súa
comercialización.
• A terciarización do emprego e da produción é unha realidade en todas as
Comunidades Autónomas, hai, sen embargo, grandes desigualdades
rexionais entre as diferentes comunidades e tamén dentro deles. Os valores
máis altos, en relación ao total nacional, acádanse na Comunidade de
Madrid, Cataluña, Andalucía e algunhas comunidades da costa do
Mediterráneo, mentres que os menores valores rexístranse no noroeste e
no interior da península.
1
Fonte: INE, datos do primero trimestre do 2010.
• En canto á composición do sector terciario, comercio, turismo e servizos
públicos, concentran preto do 80% da produción deste sector. Eles
teñen un papel importante no transporte e comunicacións, que nos
últimos anos é unha das prioridades de investimento público.
• Outra das características do sector terciario en España é o predominio
das PEMES.
• Cabe destacar que a prestación dos servizos públicos (educativos,
sanitarios, asistenciais, administrativos,…), na maioría dos casos,
depende das CC.AA. como raíz da descentralización do Estado e da
transferencia de competencias ás distintas CC.AA.
 TRANSPORTE E TELECOMUNICACIÓNS
• Os transportes e as telecomunicacións son dous elementos fundamentais
para impulsar a economía e promover o equilibrio rexional. En España, os
investimentos públicos en infraestrutura de transporte converteuse nunha
prioridade.
• O sector dos transportes presenta as seguintes características:
– O transporte por estrada é ó máis empregado. A rede de estradas
españolas ten, tanto pola disposición do relevo peninsular, como por
razóns históricas, unha configuración basicamente radial. Nos últimos anos
estanse realizando fortes investimentos para crear máis conexións entre
os núcleos de poboación, aumentar a rapidez e reducir o tempo de
desprazamento.
Algúns inconvenientes do transporte por estrada son: a elevada densidade
nalgúns lugares, a contaminación por dióxido de carbono e os accidentes.
– O transporte por ferrocarril presenta tamén unha estrutura
fundamentalmente radial e na actualidade atópase en proceso de cambio e
modernización. Isto obsérvase, sobre todo, nas áreas metropolitanas coa
rede de proximidade e, dende 1992, na construción da rede de alta
velocidade.
Hai que destacar que o ferrocarril segue sendo o medio de transporte moi
empregado para mercadorías pesadas.
– En canto ao transporte marítimo, os portos españois necesitan emprender
grandes obras de infraestrutura e modernizar as súas instalacións, dado
que deben adaptarse ao tráfico de barcos de gran calado e dos servizos
requiridos. Este medio de transporte utilízase, fundamentalmente, para os
intercambios comerciais de mercadorías de gran volume co exterior.
– O transporte aéreo está cada vez máis desenvolvido e conta con grandes
investimentos: construción e mellora dos aeroportos, compra e
mantemento dos avións, etc. Os principais aeroportos son os de Madrid,
Barcelona e Palma de Mallorca. O turismo e as viaxes de negocios son as
actividades que realizan unha maior demanda deste sector.
• No referente ás telecomunicación, nas últimas décadas, deronse
profundas transformacións. Isto ten un impacto decisivo sobre a
emerxencia da denominada sociedade da información. Os factores
principais que están contribuíndo para o seu desenvolvemento son:
- O uso de sinais dixitais, que posibilitan unha transmisión de
información máis eficiente e tamén permite utiliza-los diferentes
soportes para proporcionar acceso a todo tipo de aplicacións. Así,
por exemplo, a través da TV dixital pode acceder a Internet.
- A estandarización de novas aplicacións, que facilitan a súa
utilización polos usuarios.
Durante a segunda metade da década dos noventa do século XX
producíronse avances no ámbito da liberalización do subsector das
telecomunicacións (satélite, cable, móbil, etc.), Co obxectivo de
garantir a competencia na oferta de servizos.
 AS ACTIVIDADES COMERCIAIS
• Actualmente, o comercio constitúe a actividade máis importante dentro do sector
servizos, tanto no que se refire á poboación que ocupa como ao valor de la
produción.
• O comercio interior:
- O crecente aumento do consumo interno favorece a actividade comercial en
España, impulsada por publicidade e marketing, que se fan esenciais para a
expansión do comercio nos últimos anos.
- Actualmente, a estrutura do comercio interior de España presenta unha
situación semellante á doutros países desenvolvidos: a pequena empresa
familiar, tradicional, aínda é importante e ten que enfrontarse coa competencia
de cadeas de venda polo miúdo e grandes superficies comerciais, que dominan
una parte cada vez maior das vendas, utilizan a técnica do autoservicio do
centro das cidades (supermercados e grandes almacéns) e na periferia
(hipermercados). Un dos factores que contribúen á consolidación dos
hipermercados é a distribución residencial da poboación no espazo periurbano.
- Tamén están aparecendo grandes centros comerciais, xeralmente en zonas
próximas ao centro ou nas periferias, onde se tende a combinar comercio, ocio
e grandes superficies con pequenas tendas e servizos persoais.
- Aínda sobreviven as feiras e mercados tradicionais, se ben na maioría dos
casos foron substituídas polas feiras de mostras e especializadas.
 - Por outra parte, nos últimos tempos apareceron e estanse desenvolvendo outros
tipos de comercio polo miúdo, como a venta por catálogo (ou por correo), a
telecompra e, moi especialmente, a venta por ordenador a través de Internet.
• O comercio exterior:
- As exportacións de España, baséanse principalmente no sector industrial, tales
como os vehículos de transporte e bens de equipo e compoñentes de automoción,
tamén en produtos químicos. Hoxe en día, os produtos de horta e as froitas e os
alimentos representan a cuarta posición do sector, en comparación cos anos
anteriores en que esta porcentaxe foi de posicións máis altas. Os principais países
para os que se exporta son os países da Unión Europea, que representan o 70% do
valor da mercadoría exportada, seguido por E.U.A., América Latina e Europa.
Recentemente, estase incrementando o comercio co sueste asiático.
- En canto ás mercadorías que se importan, destacan os sectores de vehículos de
transporte, máquina industrial, combustibles e produtos electrónicos. Importados
principalmente da Unión Europea, Estados Unidos, China e Xapón.
- Na actualidade , a balanza comercial de España é negativa, xa que os produtos
que lles mercamos a outros países, en conxunto, teñen un valor monetario máis alto
que os produtos que vendemos.
 O TURISMO EN ESPAÑA
• España é un dos principais destinos turísticos do mundo. O tipo de turismo
predominante é o de sol e praia, practicado, sobre todo, polos turistas
estranxeiros procedentes do Reino Unido, Alemaña, Francia, EE.UU., Portugal
e Italia. Estes turistas teñen como destinos preferidos as Illas Baleares, as
Illas Canarias, a Costa do Sol, a Comunidade Valenciana e a Costa Brava.
• Nas últimas décadas está medrando o turismo interior, pero con
características similares ao turismo estranxeiro, dado que se mantén o modelo
de vacacións masivas a prezos alcanzables no litoral e nas illas.
• O turismo masivo de sol e praia provoca importantes impactos
medioambientales, tales como: excesiva urbanización no litoral, destrución do
equilibrio ecolóxico e a paisaxe natural , elevado consumo de auga, etc.
• Como alternativa ao turismo tradicional, de sol e praia, nas últimas décadas
estanse a desenvolver outras modalidades turísticas, entre as que destaca o
turismo rural, deportes de aventura, turismo cultural e histórico-artístico,
turismo terapéutico (balnearios),… .
• Cabe destacar que o turismo é unha actividade económica que xera un
elevado número de empregos de carácter estacional (dende a Semana Santa
ata finais de Setembro, principalmente).
 O SECTOR TERCIARIO EN GALICIA
• O sector terciario ocupa en Galicia ao 74,5% da poboación activa. Os servizos
máis salientables préstanse nas capitais de provincia e nas grandes cidades,
principalmente en A Coruña e en Vigo, onde se localizan as grandes empresas.
As actividades que acadan un maior desenvolvemento son o transporte, o
comercio e o turismo.
• A rede de transportes, na actualidade, está en proceso de modernización e de
ampliación. Así temos que:
– O transporte por estrada experimentou un notable crecemento grazas á ampliación das redes de
alta capacidade (autopistas, autovías e vías rápidas) e á mellora da rede autonómica. Os tres
eixos que destacan na organización do transporte por estrada son: o Atlántico ( AP-9 de Ferrol
a A Guarda, pasando por Santiago), o Norte (a través da N-VI e da A-6, une Ferrol e A Coruña
con Lugo e a Meseta), e o sur (autovía das Rías Baixas, que une Vigo con Ourense e a Meseta).
– O transporte por ferrocarril transcorre case paralelo aos principais eixes por estrada. Nos últimos
anos ampliáronse os servizos entre A Coruña e Vigo, pero no resto do territorio galego este
medio de transporte conta con escasa relevancia. Na actualidade estanse realizando as obras
do tren de alta velocidade de comunicará Galicia coa Meseta.
– O transporte aéreo emprégase, sobre todo, para o transporte de pasaxeiros. Na actualidade
están aumentando o número de voos en función da demanda e estanse a modernizar as
instalacións dos tres aeroportos galegos: Peinador (Vigo), Lavacolla (Santiago) e Alvedro (A
Coruña).
– No caso do transporte marítimo, os portos máis destacados son os de A Coruña, Vigo e Ferrol.
• O comercio interior caracterízase pola existencia de moitos pequenos comercios situados
nos centros da cidades e nas poboacións máis grandes, desde onde abastecen ás
localidades próximas. Nas grandes cidades e nas poboacións máis grandes van
proliferando tamén extensas áreas comerciais, habitualmente en zonas afastadas do
centro.
• O comercio exterior en Galicia realízase sobre todo coa UE, con EE.UU. e con
Latinoamérica. Impórtanse maquinaria, minerais, petróleo, automóbiles e produtos
alimentarios. Expórtanse, tamén, automóbiles, produtos alimentarios, produtos téxtiles e da
confección, madeira e rochas industriais.As empresas Citroën, Inditex, Pescanova e Finsa
concentran o 50% das exportacións.
• O turismo é unha actividade en crecemento. Os turistas proceden maioritariamente de
outras CC.AA. Españolas e son de nivel medio. Veñen atraídos pola riqueza paisaxística,
pola gastronomía e as costumes populares. Diríxense principalmente ás Rías Baixas, a
Santiago de Compostela e á Coruña; aínda que tamén son lugares moi visitados as áreas
do interior, onde predomina o turismo rural e o turismo de balneario.
• No conxunto dos restantes servizos destacan os educativos, sanitarios, asistencias e
administrativos prestados polo sector público, que aumentaron considerablemente desde a
descentralización estatal e transferencia de competencias ás CC.AA.