TEMA 10: A diversidade económica española e galega

TEMA 10

A DIVERSIDADE ECONÓMICA
ESPAÑOLA E GALEGA

1
TEMA 10: A diversidade económica española e galega

CARACTERÍSTICAS XERAIS DA ECONOMÍA ESPAÑOLA

Nas últimas décadas do século XX, España acadou un grao de
modernización económica similar á dos países máis desenvolvidos do
mundo, que se manifesta en todos os sectores da economía.
As características xerais da economía española actual son:
– Crecemento estable e continuado do PIB e, en consecuencia, da renda per
cápita.
– Desenvolvemento do “estado do benestar”, que permite a maioría dos
cidadáns se beneficien dos servizos que prestan as institucións públicas
(estatais, autonómica e municipais).
– Reducidos investimentos en I+D+i, o que provoca que exista una forte
dependencia das innovacións tecnolóxicas e científicas levadas a cabo en
terceiros países.
– A maioría dos sectores económicos están incorporando as novas tecnoloxías,
especialmente informática e telecomunicacións, para ofrecer ao mercado
internacional produtos competitivos de calidade.
– Predominio das PYMES.
– Escaseza de materias primas e fontes de enerxía, isto limita o crecemento
económico e encarece a produción, ao ter que dedicar grandes cantidades de
capitais na súa adquisición aos países produtores.
– O sector terciario é o máis importante, en detrimento dos sectores primario e
secundario, tanto no referente á poboación activa ocupada coma na
contribución ao PIB.
– A taxa de desemprego reduciuse e os salarios aumentaron.
– España está integrada no marco económico e monetario da UE.

AS CARACTERÍSTICAS DO SECTOR PRIMARIO ESPAÑOL

• O sector primario abrangue as actividades relacionadas coa obtención e

produción de alimentos: agricultura, gandería e pesca. Tamén inclúe a
explotación forestal.
• Dende mediados do s. XX, o sector primario español perdeu peso
económico debido, fundamentalmente, ao desenvolvemento do sector
secundario e terciario.
• Na actualidade, o 5,2% da poboación activa española traballa no sector
primario.
• A entrada de España na Comunidade Europea supuxo:
– Aspectos positivos: modernización das explotacións agrarias, maior
mercado para vender produtos e axudas económicas.
– Aspectos negativos: maior competencia no mercado español, redución
das subvencións ao irse ampliando a Unión Europea, e adxudicación de
cotas de produción agrícola.

2
TEMA 10: A diversidade económica española e galega

CARACTERÍSTICAS DA AGRICULTURA ESPAÑOLA

• A actividade agraria está condicionadas polo medio físico, isto é, polo clima,
o relevo e o solo:
– Clima: a temperatura e mais a humidade inflúen nos cultivos.
– Relevo: as chairas e os vales son os lugares máis favorables para o cultivo. As
ladeiras das montañas aprovéitanse construíndo socalcos.
– Solo: a súas textura condiciona a retención da auga e a súa acidez determina a
fertilidade.
• Os cultivos máis importantes en España son:
– Cereais e leguminosas: salientan entre os cereais o trigo, a cebada, a avea, o centeo
e o millo e entre as leguminosas as lentellas, os garavanzos e as fabas. As CC.AA.
que máis destacan pola súa produción son Castela e León, Castela- A Mancha e
Aragón.
– Oliveira: empregada para oliva de mesa e para a obtención de aceite. Destacan
Estremadura e Andalucía (Córdoba e Xaén).
– Vide: utilizada como froita e para a elaboración de viño. Destacan Castela- A
Mancha, Comunidade Valenciana, Cataluña, Andalucía e A Rioxa.
– Árbores froiteiras: destacan os cítricos na Comunidade Valenciana, e os non cítricos
destacan no litoral mediterráneo, Aragón e Canarias e Lleida.
– Flores: en expansión en Andalucía, Galicia, Murcia, Comunidade Valencia a
Cataluña.
– Hortalizas en invernadoiro: o principal produtor é Andalucía.

A GANDARÍA EN ESPAÑA
• Na actualidade en España desenvólvese unha gandaría tradicional de
subsistencia e unha gandaría comercial ou de mercado.
• A gandaría tradicional é un complemento da agricultura: os animais
traballan o campo e tamén o fertilizan. Ademais danlle ao agricultor leite,
carne e la.
• A gandaría comercial ten como obxectivo vender a produción no mercado e
obter o máximo beneficio. Neste tipo de gandaría diferéncianse dous tipos:
a intensiva e a extensiva.
– A gandaría intensiva practícase en explotacións moi especializadas que invisten
grandes cantidades de capital. Os animais críanse en réxime de estabulación ou
semiestabulación.
– A gandaría extensiva practícase en zonas de moito terreo para os pastos.
Require pouca man de obra xa que os animais pastan libremente.

• Na produción gandeira destacan catro rexións:

- O Norte e Noroeste peninsular: gando vacún para a produción de leite e carne.
- Cataluña, Aragón, Navarra e norte da Comunidade Valencia: gando porcino,
bovino e animais de granxa para producir carne, leite e ovos.
- A Meseta: sobre todo gando ovino e bovino para a produción de leite e carne.
- Andalucía: gando ovino e porcino.

3
TEMA 10: A diversidade económica española e galega

A SILVICULTURA OU EXPLOTACIÓN FORESTAL

EN ESPAÑA

• A explotación forestal non é unha actividade económica importante

debido á escaseza de bosques, que, ademais, encontranse
ameazados polos incendios.
• As especies arbóreas de rápido crecemento, como o piñeiro, o
eucalipto ou o chopo, estendéronse moito grazas ás campañas de
repoboación forestal e son as máis explotadas.

4
TEMA 10: A diversidade económica española e galega

PAISAXE AGRARIA ATLÁNTICA

• A fachada norte e noroeste da Península ten un clima relativamente húmido
durante todo o ano e topografía, en xeral, moi accidentada. Neste contexto, as
principais actividades primarias que se desenvolven son gandería e silvicultura na
pesca interior e litoral.
• A abundancia de pastos e explica o desenvolvemento da gandería tradicional,
que nas últimas décadas, sufriu unha enorme transformación, cara a unha
explotación agrícola moderna, a bovina, preferentemente a produción de leite.
• A actividade forestal tamén ten unha grande importancia económica. Predominan
as árbores de folla caduca, principalmente a faia, o carballo, o castiñeiro, etc,
pero agora ocupan gran parte do bosque de especies de crecemento rápido como
o eucalipto.
• A agricultura ten un desenvolvemento moito menor. Os cultivos tradicionais son o
millo,o trigo e as patacas, para consumo propio, e forraxes para alimentación do
gando. Nos últimos anos, a área dedicada á agricultura mixta diminuíu, mentres
aumentou a área dedicada a cultivos forraxeira.
• Na España atlántica predominan as pequenas explotacións agrícolas (pequenas
propiedades), excesivamente dividida. É unha paisaxe de campos pechados: as
parcelas son delimitadas por sebes, prados muros de pedra, valados, arames,
etc, abundante e bosques, e predomina o hábitat disperso, con moitos núcleos de
poboación con poucos habitantes.

PAISAXE MEDITERRÁNEA INTERIOR

• Na maior parte do interior da península, o clima é mediterráneo

continental e a topografía é bastante contrastada. Nestas terras, a
agricultura é a base da economía e as paisaxes agrícolas son altamente
contrastadas:
– Nas montañas e nas penicharas predomina a silvicultura e agricultura
extensiva.
– Nas campiñas destacan os cultivos de secaño. Trátase, en xeral,
dunha agricultura extensiva, aínda que se comina con cultivos
tradicionais. Os cultivos máis importantes son tipicamente
mediterráneos (cereais, viñedos e oliveiras). As principais áreas
cerealeiras están nas submesetas e nas campiñas béticas. Os
principais cultivos industriais son o xirasol e a remolacha azucreira.
Ademais destes cultivos desenvólvese desde a antigüidade unha
gandaría preferentemente ovina, de preferencia un rabaño de ovellas.
En Estremadura ten un peso destacado o gando porcino.
– Nas superficies de regadío cultívase a remolacha azucreira e os
cereais na Submeseta Norte; e os cultivos de horta no val do Ebro e
na Submeseta Sur. Coexisten o minifundio e o latifundio. Por
exemplo, na Depresión do Ebro predominan as pequenas
explotacións, á súa vez moi divididas, mentres que en Andalucía
abunda a gran propiedade.
• Predomina o hábitat concentrado.

5
TEMA 10: A diversidade económica española e galega

PAISAXE MEDITERRÁNEA LITORAL

• Nas chairas costeiras e as Illas Baleares agricultura mediterránea ten un gran
desenvolvemento. Trátase, principalmente, dunha agricultura irrigada, o secaño
soamente subsiste nas terras afastadas da costa.
• Esta agricultura utiliza técnicas modernas e intensivas (areados, cultivos baixo
plástico e rego por goteo), que obteñen dúas, tres ou catro colleitas por ano e que
transformaron espectacularmente a paisaxe (por exemplo, Campo de Dalias en
Almería). É, polo tanto, unha agricultura moi rendible e, principalmente, orientada
aos mercados externos, especialmente para os países da Unión Europea. Os
principais cultivos son as hortalizas, presentes en todo o litoral, especialmente en
Valencia, Murcia, Almería e o delta do río Ebro. Tamén teñen grande importancia
económica os cítricos e as froiteiras, especialmente en Valencia e Murcia, no
primeiro caso, e Cataluña, no segundo.
Nalgúns casos mestúranse os dos aproveitamentos nunha mesma parcela, dando
lugar a unha paisaxe de horta arborada
• Os campos de arroz son unha paisaxe típica da lagoa de Valencia, o delta do río
Ebro e do Guadalquivir inferior, que se aproveitan das zonas húmidas. Grazas a
novas técnicas foron introducidos en zonas preto da costa sur da península de
determinadas culturas subtropicais.
• A gandería ten pouca importancia na actualidade. Ten máis peso en Cataluña,
onde o destaca o gando bovino e porcino.
• As explotacións son de tipo mediano e pequeno e, en canto ao hábitat, conviven
o poboamento disperso máis tradicional coa tendencia á concentración.

PAISAXE DAS ILLAS CANARIAS

• O arquipélago ten un clima subtropical, caracterizada pola
insuficiencia dos recursos hídricos,que xunto coa falta de solo fértil
e unha topografía moi accidentada, explican, en parte, a
singularidade da paisaxe agrícola canario.
• Para xestionar a escaseza de auga recorrese á irrigación a partir
da auga subterránea e da auga do mar, que se potabiliza en plantas
desaladoras. Por outra banda, debido á precariedade de solos
fértiles, perforouse a capa de rochas volcánicas para alcanzar os
solos máis ricos e desenvolvidos novos sistemas de produción (por
exemplo, area). Do mesmo xeito, tradicionalmente construíronse
socalcos nas ladeiras.
• A pesar destas dificultades, a agricultura é unha importante fonte de
ingresos para as Illas Canarias e ten unha clara vocación comercial.
Dende o comezo do século XX os produtos fundamentais son,
ademais dos plátanos e outros froitos subtropicais, as patacas e os
tomates.
• A gandaría é escasa, destacando a ovina e a caprina.
• Predomina o hábitat concentrado e hai que destacar que o
poboamento rural é cada vez máis escaso.

6
TEMA 10: A diversidade económica española e galega

A PESCA EN ESPAÑA
• España é unha potencia pesqueira mundial polo gran valor comercial das
súas capturas, pola súa importante flota e por contar con man de obra
cualificada.
• Sen embargo, o sector pesqueiro español atópase en crise debido ao
esgotamento das especies nos caladoiros próximos ao noso litoral e polas
dificultades nas áreas de pesca de altura, dado que países como Marrocos,
Mauritania, USA e Canadá limitan a pesca.
• Todos isto obriga a reformular a pesca e buscar unha explotación pesqueira
máis sostible, así como potenciar á acuicultura.
• A flota española pode pescar libremente en augas da UE, pero baixo un
sistema de licencias e cotas. Ademais, limítanse as capturas anuais de
determinadas especies.
• O sector pesqueiro español viuse pouco favorecido coa entrada de España
na UE debido a que:
– As capturas comunitarias xa eran excesivas en relación coa pesca dispoñible.
– Os mercados están abertos e os pescadores españois teñen moita competencia.
– España tivo que adoptar barcos máis pequenos e perder, en consecuencia, capacidade
pesqueira.
– As negociacións con terceiros países son difíciles debido ao esgotamento dos caladoiros.

7
TEMA 10: A diversidade económica española e galega

O SECTOR PRIMARIO EN GALICIA

• As actividades do sector primario, sobre todo a agricultura, a gandaría e
a pesca, teñen en Galicia un gran desenvolvemento, xa que ao redor do
7,5 % da poboación ocupada1 traballa neste sector, mentres que a
media española é, aproximadamente, do 4%. Así e todo, obsérvase a
tendencia a unha redución paulatina destas actividades a prol do sector
dos servizos.
• As actividades agrícolas caracterízase polos seguintes trazos:
– Predominio da pequena propiedade ou minifundio. As
explotacións ademais de seren pequenas están formadas por
numerosas parcelas ou leiras.
– Elevado número de propietarios cunha idade avanzada, o que
frea a innovación tecnolóxico das explotacións.
• A agricultura: en Galicia coexiste unha agricultura tradicional con outra
orientada ao mercado.
– A agricultura tradicional caracterízase por practicar un policultivo
orientado ao autoabastecemento familiar. Os principais cultivos
son as plantas forraxeiras, o millo, a pataca e a vide.
– A agricultura de mercado incorporou produtos que resultan moi
rendibles e que están cultivados cunha tecnoloxía avanzada nos
invernadoiros. Os principais cultivos son as hortalizas, as froitas e
as flores.
• A gandaría: ten maior importancia que a agricultura. Destacan a
avicultura, o gano porcino e o gano bovino.
– A avicultura ten na actualidade un gran desenvolvemento,
orientado á cría de galiñas e polos en granxas, para a obtención
de ovos e carne para a súa comercialización.
– O gando porcino supera na actualidade ao bovino. Coexiste a
explotación familiar coa orientada ao mercado.
– O gando bovino é o que conta con maior tradición en Galicia.
Aínda que seguen a existir pequenas explotacións, cun reducido
número de reses, cada vez é máis xeral a existencia de granxas
modernas onde, en réxime estabulado, se crían vacas orientadas
a produción de carne e leite.
As norma da UE sobre o produción de leite supuxeron
adecuacións e readaptacións no sector leiteiro galego.
• A silvicultura: a pesar de que máis da metade do territorio galego está
dedicado a monte e aquí se concentra case a cuarta parte da superficie
arbórea de España, a explotación do monte é unha actividade de
carácter secundario. As especies máis abundantes son as de rápido
crecemento, como o eucalipto e o piñeiro, e destínanse á obtención de
madeira para a fabricación de mobles e a elaboración de pasta de papel.
• A pesca: constitúe un sector fundamental da economía galega, polos
numerosos postos de traballo que orixina e pola repercusión que ten no
desenvolvemento industrial (naval,conserveira e produtos conxelados).
En Galicia practícanse diferentes tipos de pesca:
– Pesca de altura: dedícase á captura de especies como o
bacallau, o atún, a pescada e a pescadiña, con grandes
embarcacións e barcos conxeladores, en lugares moi afastados

8
TEMA 10: A diversidade económica española e galega

de Galicia, como o Gran Sol, Terranova, as costas africanas e a

Patagonia.
FVigo, A Coruña e Marín son os tres portos máis destacados aos
que chegan as capturas deste tipo de pesca.
– Pesca de baixura: lévase a cabo en zonas próximas á costa e
dedícanse á captura de sardiñas, xurelos, congrios, rodaballos …
. As embarcacións soen formar parte de pequenas empresas
familiares que realizan diariamente a venda do peixe.
– Marisqueo: practícase nas rías durante a marea baixa. Percebes,
nécoras, centolas, ameixas e ostras son algúns dos produtos
capturados.
– Cultivos mariños: abastecen durante todo o ano a constante
demanda do mercado de moluscos, crustáceos e peixe.

9
TEMA 10: A diversidade económica española e galega

CARACTERÍSTICAS DO SECTOR SECUNDARIO ESPAÑOL

• A industrialización en España foi tardía, non comezou ata o último cuarto
do s. XIX, e presenta os seguintes trazos:
- Os sectores máis destacados nos comezos da industrialización foron o
téxtil catalán e a siderurxia vasca.
- A partir da década de 1960 puxéronse en práctica plan de
desenvolvemento e creáronse polos industriais para reactivar a
actividade industria. Isto permitiu que se acadara un crecemento e unha
expansión notables da actividade industrial, aínda que houbo que vencer
dificultades como a falta de recursos enerxéticos, de materias primas, de
tecnoloxía propia, etc.
- A crise do petróleo da década de 1970 arruinou as industrias pouco
produtivas ou anticuadas. Por outra banda, a negociación para a entrada
na Comunidade Europea obrigou a unha considerable reconversión
industrial, coa introdución de novas tecnoloxías e métodos de produción
máis modernos.
- Na actualidade España, cun sistema industrial modernizado, pertence
ao conxunto dos países industrializados do mundo.

• As materias primas e as fontes de enerxía constitúen as bases do

desenvolvemento industrial, neste campo temos que:
- España posúe importantes xacementos de materias primas de orixe
mineral (pirita, chumbo, carbón, mercurio, cobre), pero a produción non
chega a cubrir as necesidades. A minería do carbón está dende fai décadas
en crise debido a súa escasa competitividade. Ademais, España tamén é
deficitaria en algunhas materias primas de orixe animal e vexetal. Todo isto
obriga a ter que importalas.
- Os recursos enerxéticos son escasos, polo que é necesario recorrer a
importación das fontes de enerxía non renovables (petróleo e gas natural,
sobre todo); aínda que as enerxías renovables están en expansión.
• Utilización crecente de tecnoloxía procedente do exterior, xa que a inversión
en I+D+i é aínda reducida. Isto favorece a progresiva mellora da calidade
dos produtos.
• Emprego de novos sistemas de produción, tales como a descentralización,
subcontratas, empresas multiplanta e produción flexible.

10
TEMA 10: A diversidade económica española e galega

• Aumento progresivo das exportación, sobre todo cara os países da UE.

• Predominio das PEMES, que conviven con grandes empresas de capital
estranxeiro.
• Redución da intervención estatal e privatización de moitas empresas
publicas (Repsol, Tabacalera, Aceralia, Gas Natural,…).
• Cambio no perfil dos traballadores, aumentando o número de técnicos e
diminuíndo os traballadores de escasa cualificación, ao ser substituídos
polas máquinas.
• Crecente preocupación polas emisións contaminantes, o que obriga a
introducir medidas para minimizalas.
• A industria española presenta fortes desequilibrios territoriais no referente
a súa localización, debido a:
– Concentración da actividade industrial nas áreas urbanas, con
tendencia a situarse na periferia das cidades, ao dispoñer de máis
servizos e mellores comunicacións, nos denominados “polígonos
industriais”.
– Concentración en catro grandes áreas (Cataluña, Madrid, País Vasco
e Comunidade Valenciana) e diversos núcleos industriais importantes
(Zaragoza, Xixón, Sevilla, Vigo, Valladolid, etc.)

– As concentracións da industria chegan a formar eixes industriais que

unen entre si as áreas e os núcleos importantes, salientando o Eixe
do Ebro (Cataluña, Aragón, Navarra, A Rioxa, País Vasco) con enlace
con Madrid a través de Zaragoza, e o eixe o Mediterráneo (Murcia,
Comunidade Valenciana, Cataluña) conectando co eixe mediterráneo
europeo.
– A partir da década de 1980 construíronse en España parques
tecnolóxicos e científicos nos que se concentran empresas de alta
tecnoloxía e de sectores innovadores, destacan o de Tres Cantos en
Madrid, o de Vallés en Barcelona e o de Zamudio en Bilbao.

11
TEMA 10: A diversidade económica española e galega

DISTRIBUCIÓN DA INDUSTRIA EN ESPAÑA

12
TEMA 10: A diversidade económica española e galega

PRINCIPAIS SECTORES INDUSTRIAIS

A industria española sufriu un importante proceso de selección sectoriais.

Así, os sectores tradicionais, maduros e menos competitivos, propios da
primeira fase da industrialización, están agora en declive. Na actualidade, a
industria española presenta certa especialización en tres ramas principais:
automovilística, química e agroalimentaria.
• A industria do automóbil, España é un dos maiores produtores de
vehículos, non só de Europa senón tamén en todo o mundo. Unha das
características máis fortes deste subsector é a hexemonía do capital
estranxeiro, a través da gradual penetración das grandes corporacións
multinacionais, tanto de orixe europeo coma norteamericano. Esta
situación pon o sector nunha situación crítica ante os novos procesos de
deslocalización relacionados coa globalización da economía.
• Industrias químicas, tanto básicas (papeleiras, de pneumáticos, tecidos
especiais, etc) como de transformación cosmética ou farmacéutica, tamén
se caracterizan por unha forte presenza de capital estranxeiro e unha
fragmentación excesiva.

• Na industria de alimentos (viño, conservas, leite, embutidos)predomina a

pequena propiedades, pero nos últimos anos a tendencia é cara a
concentración. A pesar da presenza de multinacionais estranxeiras
(Nestlé, Coca-Cola, Unilever, Danone, etc.) neste proceso están a ter un
forte papel outros grupos con maioría de capital nacional (como Ebro
Agrícolas, Campofrío, Puleva, Leite Pascual ou Pescanova).
• Nos últimos anos, están empezando a desenvolverse outros subsectores
vinculados ás novas tecnoloxías, que, á súa vez, están cambiando os
sistemas de produción. Estes inclúen a informática, telemática,
telecomunicacións, microelectrónica, automatización, robótica, novos
materiais, biotecnoloxía, as novas enerxías, a enxeñería ambiental; todos
eles esixen altos investimentos en investigación e desenvolvemento e
man de obra altamente cualificada.

13
TEMA 10: A diversidade económica española e galega

DISTRIBUCIÓN DOS SECTORES INDUSTRIAIS

O SECTOR SECUNDARIO EN GALICIA

• Galicia é unha comunidade cunha longa tradición da minaría. Na

actualidade esta en pleno auxe a explotación de rochas industriais como
o cuarzo (no norte da Coruña), o granito (O Porriño) e a lousa
(Valdeorras) que teñen unha forte presenza nos mercados
internacionais.
• Entre as fontes de enerxía non renovables de produción de enerxía
eléctrica destacan as centrais térmicas (Meirama, Sabón e As Pontes de
García Rodríguez), próximas aos lugares de onde se extrae o carbón.
En canto ás enerxía renovables, Galicia produce o 24% do total
nacional; a hidroeléctrica é a máis desenvolvida sobre todo na cunca do
Miño-Sil. Nos últimos anos produciuse un gran desenvolvemento dos
parque eólicos.
• A industria en Galicia é modesta se a comparamos con outras CC.AA.
Españolas. Presenta as seguintes características:
– Representa aproximadamente o 19% da poboación activa e o
16,7% do PIB.
– Concéntrase nos eixes urbanos Vigo- Pontevedra e A Coruña-
Ferrol e, en menor medida nos arredores de Lugo e de Ourense.
– Predominan as PEMES.
• Os principais sectores industriais galegos son:

14
TEMA 10: A diversidade económica española e galega

– Na industria pesada destaca a petroquímica, coa refinería de A

Coruña; a industria do automóbil e as súas empresas auxiliares,
que se localizan en Vigo; e a industria naval e metalúrxica, que se
localiza en Ferrol e Vigo.
– Entre as industrias lixeiras sobresaen o téxtil e a confección, a
industria da madeira e o moble, e a agroalimentaria e conserveira,
neste subsector destacan as de manipulación e conservación de
peixe, os produtos vitivinícolas, lácteos e cárnicos.
• O sector da construción foi ganando importancia nos últimos anos ata
alcanzar no 2005 un 11% da poboación activa e un 12,3% do PIB de
Galicia. A día de hoxe estas porcentaxes son inferiores debido á
repercusión que a crise económica ten neste sector produtivo. Tratase
dunha actividade económica importante porque asume o papel de
locomotora de industrias como: metalúrxica, cementeira, cerámica,
mobles, vidro…

15
TEMA 10: A diversidade económica española e galega

AS CARACTERÍSTICAS DO SECTOR TERCIARIO ESPAÑOL

• A terciarización da economía española é unha realidade desde mediados
dos anos setenta. Na actualidade, a poboación ocupada no sector dos
servizos é do 72% e achega máis de 60% do PIB.
• Na expansión e diversificación dos servizos en España son os seguintes
factores:
- O aumento do nivel de vida da poboación e, polo tanto, cambios no seu
estilo de vida e hábitos de consumo e ocio.
- O desenvolvemento do “Estado do benestar”, o que supón un aumento
dos servizos públicos: hospitais, facultades, universidades, transportes, etc.
- Aumento da competencia entre as empresas, o que xera a necesidade de
certos servizos para mellorar a calidade e o valor dos produtos ou a súa
comercialización.
• A terciarización do emprego e da produción é unha realidade en todas as
Comunidades Autónomas, hai, sen embargo, grandes desigualdades
rexionais entre as diferentes comunidades e tamén dentro deles. Os valores
máis altos, en relación ao total nacional, acádanse na Comunidade de
Madrid, Cataluña, Andalucía e algunhas comunidades da costa do
Mediterráneo, mentres que os menores valores rexístranse no noroeste e
no interior da península.

• En canto á composición do sector terciario, comercio, turismo e servizos

públicos, concentran preto do 80% da produción deste sector. Eles
teñen un papel importante no transporte e comunicacións, que nos
últimos anos é unha das prioridades de investimento público.
• Outra das características do sector terciario en España é o predominio
das PEMES.
• Cabe destacar que a prestación dos servizos públicos (educativos,
sanitarios, asistenciais, administrativos,…), na maioría dos casos,
depende das CC.AA. como raíz da descentralización do Estado e da
transferencia de competencias ás distintas CC.AA.

16
TEMA 10: A diversidade económica española e galega

TRANSPORTE E TELECOMUNICACIÓNS
• Os transportes e as telecomunicacións son dous elementos
fundamentais para impulsar a economía e promover o equilibrio
rexional. En España, os investimentos públicos en infraestrutura de
transporte converteuse nunha prioridade.
• O sector dos transportes presenta as seguintes características:
– O transporte por estrada é ó máis empregado. A rede de estradas
españolas ten, tanto pola disposición do relevo peninsular, como por
razóns históricas, unha configuración basicamente radial. Nos
últimos anos estanse realizando fortes investimentos para crear máis
conexións entre os núcleos de poboación, aumentar a rapidez e
reducir o tempo de desprazamento.
Algúns inconvenientes do transporte por estrada son: a elevada
densidade nalgúns lugares, a contaminación por dióxido de carbono
e os accidentes.

17
TEMA 10: A diversidade económica española e galega

– O transporte por ferrocarril presenta tamén unha estrutura

fundamentalmente radial e na actualidade atópase en proceso de
cambio e modernización. Isto obsérvase, sobre todo, nas áreas
metropolitanas coa rede de proximidade e, dende 1992, na
construción da rede de alta velocidade.
Hai que destacar que o ferrocarril segue sendo o medio de transporte
moi empregado para mercadorías pesadas.
– En canto ao transporte marítimo, os portos españois necesitan
emprender grandes obras de infraestrutura e modernizar as súas
instalacións, dado que deben adaptarse ao tráfico de barcos de gran
calado e dos servizos requiridos. Este medio de transporte utilízase,
fundamentalmente, para os intercambios comerciais de mercadorías
de gran volume co exterior.
– O transporte aéreo está cada vez máis desenvolvido e conta con
grandes investimentos: construción e mellora dos aeroportos, compra
e mantemento dos avións, etc. Os principais aeroportos son os de
Madrid, Barcelona e Palma de Mallorca. O turismo e as viaxes de
negocios son as actividades que realizan unha maior demanda deste
sector.

• No referente ás telecomunicación, nas últimas décadas, deronse

profundas transformacións. Isto ten un impacto decisivo sobre a
emerxencia da denominada sociedade da información. Os factores
principais que están contribuíndo para o seu desenvolvemento son:
- O uso de sinais dixitais, que posibilitan unha transmisión de
información máis eficiente e tamén permite utiliza-los diferentes
soportes para proporcionar acceso a todo tipo de aplicacións. Así,
por exemplo, a través da TV dixital pode acceder a Internet.
- A estandarización de novas aplicacións, que facilitan a súa
utilización polos usuarios.
Durante a segunda metade da década dos noventa do século XX
producíronse avances no ámbito da liberalización do subsector das
telecomunicacións (satélite, cable, móbil, etc.), Co obxectivo de
garantir a competencia na oferta de servizos.

18
TEMA 10: A diversidade económica española e galega

AS ACTIVIDADES COMERCIAIS
• Actualmente, o comercio constitúe a actividade máis importante dentro do
sector servizos, tanto no que se refire á poboación que ocupa como ao valor
de la produción.
• O comercio interior:
- O crecente aumento do consumo interno favorece a actividade comercial
en España, impulsada por publicidade e marketing, que se fan esenciais
para a expansión do comercio nos últimos anos.
- Actualmente, a estrutura do comercio interior de España presenta unha
situación semellante á doutros países desenvolvidos: a pequena empresa
familiar, tradicional, aínda é importante e ten que enfrontarse coa
competencia de cadeas de venda polo miúdo e grandes superficies
comerciais, que dominan una parte cada vez maior das vendas, utilizan a
técnica do autoservicio do centro das cidades (supermercados e grandes
almacéns) e na periferia (hipermercados). Un dos factores que contribúen á
consolidación dos hipermercados é a distribución residencial da poboación
no espazo periurbano.
- Tamén están aparecendo grandes centros comerciais, xeralmente en
zonas próximas ao centro ou nas periferias, onde se tende a combinar
comercio, ocio e grandes superficies con pequenas tendas e servizos
persoais.
- Aínda sobreviven as feiras e mercados tradicionais, se ben na maioría dos
casos foron substituídas polas feiras de mostras e especializadas.

19
TEMA 10: A diversidade económica española e galega

- Por outra parte, nos últimos tempos apareceron e estanse desenvolvendo

outros tipos de comercio polo miúdo, como a venta por catálogo (ou por
correo), a telecompra e, moi especialmente, a venta por ordenador a
través de Internet.
• O comercio exterior:
- As exportacións de España, baséanse principalmente no sector industrial,
tales como os vehículos de transporte e bens de equipo e compoñentes de
automoción, tamén en produtos químicos. Hoxe en día, os produtos de
horta e as froitas e os alimentos representan a cuarta posición do sector,
en comparación cos anos anteriores en que esta porcentaxe foi de
posicións máis altas. Os principais países para os que se exporta son os
países da Unión Europea, que representan o 70% do valor da mercadoría
exportada, seguido por E.U.A., América Latina e Europa. Recentemente,
estase incrementando o comercio co sueste asiático.
- En canto ás mercadorías que se importan, destacan os sectores de
vehículos de transporte, máquina industrial, combustibles e produtos
electrónicos. Importados principalmente da Unión Europea, Estados
Unidos, China e Xapón.
- Na actualidade , a balanza comercial de España é negativa, xa que os
produtos que lles mercamos a outros países, en conxunto, teñen un valor
monetario máis alto que os produtos que vendemos.

20
TEMA 10: A diversidade económica española e galega

O TURISMO EN ESPAÑA
• España é un dos principais destinos turísticos do mundo. O tipo de turismo
predominante é o de sol e praia, practicado, sobre todo, polos turistas
estranxeiros procedentes do Reino Unido, Alemaña, Francia, EE.UU.,
Portugal e Italia. Estes turistas teñen como destinos preferidos as Illas
Baleares, as Illas Canarias, a Costa do Sol, a Comunidade Valenciana e a
Costa Brava.
• Nas últimas décadas está medrando o turismo interior, pero con
características similares ao turismo estranxeiro, dado que se mantén o
modelo de vacacións masivas a prezos alcanzables no litoral e nas illas.
• O turismo masivo de sol e praia provoca importantes impactos
medioambientales, tales como: excesiva urbanización no litoral, destrución
do equilibrio ecolóxico e a paisaxe natural , elevado consumo de auga, etc.
• Como alternativa ao turismo tradicional, de sol e praia, nas últimas décadas
estanse a desenvolver outras modalidades turísticas, entre as que destaca
o turismo rural, deportes de aventura, turismo cultural e histórico-artístico,
turismo terapéutico (balnearios),… .
• Cabe destacar que o turismo é unha actividade económica que xera un
elevado número de empregos de carácter estacional (dende a Semana
Santa ata finais de Setembro, principalmente).

O SECTOR TERCIARIO EN GALICIA

• O sector terciario ocupa en Galicia ao 74,5% da poboación activa. Os
servizos máis salientables préstanse nas capitais de provincia e nas
grandes cidades, principalmente en A Coruña e en Vigo, onde se
localizan as grandes empresas. As actividades que acadan un maior
desenvolvemento son o transporte, o comercio e o turismo.
• A rede de transportes, na actualidade, está en proceso de
modernización e de ampliación. Así temos que:
– O transporte por estrada experimentou un notable crecemento
grazas á ampliación das redes de alta capacidade (autopistas,
autovías e vías rápidas) e á mellora da rede autonómica. Os tres
eixos que destacan na organización do transporte por estrada
son: o Atlántico ( AP-9 de Ferrol a A Guarda, pasando por
Santiago), o Norte (a través da N-VI e da A-6, une Ferrol e A
Coruña con Lugo e a Meseta), e o sur (autovía das Rías Baixas,
que une Vigo con Ourense e a Meseta).
– O transporte por ferrocarril transcorre case paralelo aos principais
eixes por estrada. Nos últimos anos ampliáronse os servizos
entre A Coruña e Vigo, pero no resto do territorio galego este
medio de transporte conta con escasa relevancia. Na actualidade

21
TEMA 10: A diversidade económica española e galega

estanse realizando as obras do tren de alta velocidade de

comunicará Galicia coa Meseta.
– O transporte aéreo emprégase, sobre todo, para o transporte de
pasaxeiros. Na actualidade están aumentando o número de voos
en función da demanda e estanse a modernizar as instalacións
dos tres aeroportos galegos: Peinador (Vigo), Lavacolla
(Santiago) e Alvedro (A Coruña).
– No caso do transporte marítimo, os portos máis destacados son
os de A Coruña, Vigo e Ferrol.
• O comercio interior caracterízase pola existencia de moitos pequenos
comercios situados nos centros da cidades e nas poboacións máis
grandes, desde onde abastecen ás localidades próximas. Nas grandes
cidades e nas poboacións máis grandes van proliferando tamén
extensas áreas comerciais, habitualmente en zonas afastadas do
centro.
• O comercio exterior en Galicia realízase sobre todo coa UE, con EE.UU.
e con Latinoamérica. Impórtanse maquinaria, minerais, petróleo,
automóbiles e produtos alimentarios. Expórtanse, tamén, automóbiles,
produtos alimentarios, produtos téxtiles e da confección, madeira e
rochas industriais. As empresas Citroën, Inditex, Pescanova e Finsa
concentran o 50% das exportacións.
• O turismo é unha actividade en crecemento. Os turistas proceden
maioritariamente de outras CC.AA. Españolas e son de nivel medio.
Veñen atraídos pola riqueza paisaxística, pola gastronomía e as
costumes populares. Diríxense principalmente ás Rías Baixas, a
Santiago de Compostela e á Coruña; aínda que tamén son lugares moi
visitados as áreas do interior, onde predomina o turismo rural e o turismo
de balneario.
• No conxunto dos restantes servizos destacan os educativos, sanitarios,
asistencias e administrativos prestados polo sector público, que
aumentaron considerablemente desde a descentralización estatal e
transferencia de competencias ás CC.AA.

22