KLM DEKLNDE

TRKYENN ADIMLARI

Pervin DOAN
EVRE YNETM GENEL MDRL
ube Mdr

17 Mays 2007
Gazi niversitesi, Ankara
 SUNUM ER
SUNUM ER

* klim Deiikliinin Tarihsel Geliimi

* klim Deiikliinin Etkileri ve IPCC
Raporu
* Birlemi Milletler klim Deiiklii
ereve Szlemesi ve Trkiye
* klim Deiiklii I. Ulusal Bildirimi
* Politikalar
* Sonu ve Deerlendirme
* Bireysel Olarak Neler Yaplabilir?
 KLM DEKLNN
KLM DEKLNN TARHSEL
TARHSEL GELM
GELM

91896 ylnda Nobel dll sveli S.Arrhenius

atmosferdeki CO2 birikiminin artmas nedeniyle
dnya ikliminin deiebileceini belirtmitir. Bu
yldan itibaren yaplan bilimsel almalar, orta
lekli olarak 1970li yllarn bana kadar devam
etmitir.
 KLM DEKLNN
KLM DEKLNN TARHSEL
TARHSEL GELM
GELM

9 Dnya Meteoroloji rgt (WMO) Kresel klim

Aratrma ve zleme Projesi erevesinde elde
edilen bilimsel kantlar 1970'li yllarn ilk
yarsnda insan faaliyetlerinin kresel iklim
dzeyine zarar verdiinin ilk ak iaretlerini
vermi ve Dnya Meteoroloji rgtnn
nclnde 1979 ylnda Birinci Dnya klim
Konferans dzenlenmitir.
 KLM DEKLNN
KLM DEKLNN TARHSEL
TARHSEL GELM
GELM

9 Bu konferansta konunun nemi dnya

lkelerinin dikkatine sunulmas ve fosil yaktlara
olan uzun sureli ballk ve ormanszlamann
gelecekte de srmesi durumunda atmosferdeki
CO2 birikiminin artabilecei, bu artn iklimde
nemli ve uzun sreli deiikliklere neden
olabilecei belirtilmitir
 KLM DEKLNN
KLM DEKLNN TARHSEL
TARHSEL GELM
GELM

9 1988 ylnda Toronto/ Kanadada dzenlenen

Deien Atmosfer Konferansnda, uluslararas
bir hedef olarak kresel CO2 emisyonlarnn
2005 ylna kadar %20 azaltlmas ve
protokollerle gelitirilecek bir ereve iklim
szlemesinin hazrlanmas gerekli olduu
nerisi yaplmtr. Birlemi Milletler evre
Program (UNEP) ve Dnya Meteoroloji
rgt (WMO)nn ortak giriimiyle 1988
ylnda, Hkmetler Aras klim Deiiklii
Paneli (IPCC) kurulmutur.
 KLM DEKLNN
KLM DEKLNN TARHSEL
TARHSEL GELM
GELM

9 Hkmetler Aras klim Deiiklii Paneli

(IPCC) ile, genel olarak gelimi lkelerden
bilimsel kurulular, enstitler ve Birlemi
Milletlerin uzman kurulularndan deneyimli
bilim adamlar bir arada alma imknna
kavumular ve lkelerin gvenerek kabul
edebilecekleri bilgilerin retilmesi iin ortam
yaratlm ve ilk deerlendirme raporu da
1990 ylnda yaymlanmtr.
 KLM DEKLNN
KLM DEKLNN TARHSEL
TARHSEL GELM
GELM

9 Dnya Meteoroloji rgt (WMO) ve Birlemi

Milletler nclnde 1990 ylnda II. Dnya
klim Konferans dzenlenmi ve ayn yl
yaymlanan I. Hkmetler Aras klim
Deiiklii Paneli (IPCC) raporu tartlmtr.
Konferansta, 37 lke tarafndan kabul edilen
Bakanlar Deklarasyonu ve bir iklim deiiklii
ereve szlemesi grmelerine ivedilikle
balanmas asndan alnan karar tarihsel bir
nem tamaktadr.
 KLM DEKLNN
KLM DEKLNN TARHSEL
TARHSEL GELM
GELM

9 Ayrca, net CO2 emisyonlarn kresel olarak her

yl %1-2 orannda azaltlmas istenmi, gelimi
lkelerin enerji ilikili CO2 emisyonlarn 2005
ylna kadar %20 orannda azaltabilecek olanaa
sahip olduklar vurgusu yaplmtr.
9 Birlemi Milletler klim Deiiklii ereve
Szlemesi (BMDS)nin hazrlklar ise,
Birlemi Milletlerin nsanolunun bugnk ve
gelecekteki kuaklar iin kresel iklimin
korunmas konulu 21 Aralk 1990 tarih ve
45/212 nolu Birlemi Milletler Genel Kurul
Kararyla Hkmetleraras Grme Komitesi
kurulmutur.
 BRLEM MLLETLER
BRLEM MLLETLER KLM
KLM DEKL
DEKL
EREVE SZLEMES
EREVE SZLEMES

9 Kresel snmann muhtemel sonularnn,

giderek evre alanndaki en temel sorunu
oluturmaya balamas karsnda, 1992
ylnda Rio evre ve Kalknma Konferansnda
Birlemi Milletler klim Deiiklii ereve
Szlemesi (BMDS) kabul edilmi ve
lkelerin onaylamasyla 21 Mart 1994
tarihinde yrrle girmitir.
 BRLEM MLLETLER
BRLEM MLLETLER KLM
KLM DEKL
DEKL
EREVE SZLEMES
EREVE SZLEMES

9 Amac:
Atmosferde tehlikeli bir boyuta varan insan
kaynakl sera gaz emisyonlarnn iklim
sistemi zerindeki olumsuz etkisini nlemek
ve belli bir seviyede durdurmak
9 Kapsam:
Ozon Tabakasn ncelten Maddelere Dair
Montreal Protokol kapsam dndaki
emisyonlar ve tm sera gazlar
 BRLEM MLLETLER
BRLEM MLLETLER KLM
KLM DEKL
DEKL
EREVE SZLEMES
EREVE SZLEMES
Szlemenin
Szlemenintemel
temelilkeleri
ilkeleriise;
ise;
z - klim sisteminin eitlik temelinde, ortak fakat
farkl sorumluluk ilkesine uygun olarak
korunmas,
z - klim deiikliinden etkilenecek olan gelime
yolundaki lkelerin ihtiya ve zel koullarnn
dikkate alnmas,
z - klim deiikliinin nlenmesi iin alnacak
tedbirlerin etkin ve en az maliyetle yaplmas,
z - Srdrlebilir kalknmann desteklenmesi ve
alnacak politika ve nlemlerin ulusal kalknma
programlarna entegre edilmesidir.
 KLM DEKL
KLM DEKL
Sera
SeraGazlar
Gazlar

SERA GAZLARI

H 2O Su Buhar
CO2 Karbondioksit

CH4 Metan
UNFCC

N 2O Nitrzoksit

HFCs Hidroflorakarbonlar

PFCs Perflorakarbonlar
SF6 Kkrtheksaflorr
ODS

CFCs Kloroflorokarbonlar
 KLM DEKL
KLM DEKL

9 zellikle fosil yaktlarn yaklmas, enerji retimi,

tanmas, dnm ve kullanm, eitli
endstriyel faaliyetler ve arazi kullanmndaki
deiikliklerden kaynaklanan sera gazlar
atmosferde birikerek atmosferin kimyasal
zelliklerini etkilemekte uzun vadede ise kresel
lekte iklim deiikliine neden olmaktadr.
 KLM DEKL
KLM DEKL

9 klim deiiklii bugn dnyada karlatmz

kresel lekte en byk sorunlardan birisini
oluturmaktadr. Bugn gelinen nokta itibariyle
iklim deiiklii; fiziksel ve doal evre, kent
yaam, kalknma ve ekonomi, teknoloji, tarm ve
gda, temiz su ve salk olmak zere hayatmzn
her aamasn etkilemektedir.
 KLM DEKL
KLM DEKL
klim
klimDeiikliinin
DeiikliininPotansiyel
PotansiyelEtkileri
Etkileri
 KLM DEKL
KLM DEKL

klim
klimDeiikliinin
DeiikliininPotansiyel
PotansiyelEtkileri
Etkileri

9Su kaynaklarnda azalma

9Tarmsal retkenlikteki deikenlikler
9Orman yangnlar
9Kuraklk
9Erozyon
9lleme
9Ekolojik bozulmalar
9Bulac hastalklarn artmas
9Scak hava dalgalarna bal lmler
 KLM DEKL
KLM DEKL

klim
klimDeiikliinin
DeiikliininPotansiyel
PotansiyelEtkileri
Etkileri

Hkmetler Aras klim Deiiklii Paneli (IPCC)

Raporuna (29 Ocak-1 ubat 2007, Paris) gre;
9nsan aktiviteleri sonucu olarak 1750 yllarndan
itibaren karbondioksit, metan ve diazot monoksitin
kresel atmosferik konsantrasyonu belirgin bir
ekilde artmtr. Fosil yaktlar ve yer yzeyi
kullanm deiiklikleri karbondioksit miktarn
deitirirken metan ve diazot monoksit ise birincil
olarak tarm alanlarndan kaynaklanmaktadr.
 KLM DEKL
KLM DEKL

klim
klimDeiikliinin
DeiikliininPotansiyel
PotansiyelEtkileri
Etkileri
IPCC raporu (devam)

9Sanayi ncesi yaklak 280 ppm olan kresel

CO2 konsantrasyonunun 2005 te 379 ppm
olduu ve 1995-2005 yllar arasnda CO2
artnn yllk 1.9 ppm olduu belirtilmektedir.
9Ayrca fosil kaynakl yllk CO2 emisyonu 6.4
milyar ton(GtC) olan 1990 l yllar ortalamas
2000-2005 yllar arasnda ortalama 7.2 milyar
ton (GtC) olmutur.
 KLM DEKL
KLM DEKL

klim
klimDeiikliinin
DeiikliininPotansiyel
PotansiyelEtkileri
Etkileri

IPCC raporu (devam)

9Metan, sanayi ncesi yaklak 715 ppb iken

1990 l yllarda ortalama 1732 ppb olmutur ve
2005 ylnda ise 1774 ppbye kmtr.
9 Global atmosferik diazot monoksit
konsantrasyonu ise sanayi ncesi yaklak 270
ppb iken 2005 ylnda 319 ppbye kmtr.
 KLM DEKL
KLM DEKL
klim
klimDeiikliinin
DeiikliininPotansiyel
PotansiyelEtkileri
Etkileri

IPCC raporu (devam)

9Aletli lmlerin balad 1850 li yllardan
itibaren son 12 yln (1995-2006) 11 yl en scak
yllar arasnda yer almaktadr. Bir nceki raporda
yaynlanan 100 yllk (1901-2000) ortalama
scaklk art 0.6 oC (0,4 oC -0,8 oC) iken 1906-
2005 periyodunda ortalama scaklk art ise 0,74
oC (0,56 oC -0,92 oC) olmutur.
 KLM DEKL
KLM DEKL
klim
klimDeiikliinin
DeiikliininPotansiyel
PotansiyelEtkileri
Etkileri

IPCC raporu (devam)

9Kresel deniz seviye art ise 1961-2003 yllar

arasnda yllk ortalama art 1.8 mm (1,3-2,3 mm)
iken 1993-2003 periyodunda ise yllk ortalama
art 3.1mm (2,4mm -3,8mm) olarak
hesaplanmtr.
 BRLEM MLLETLER
BRLEM MLLETLER KLM
KLM DEKL
DEKL
EREVE SZLEMES
EREVE SZLEMES VE VE TRKYE
TRKYE

Szlemeye
Szlemeyegre
greTrkiyenin
Trkiyeninkonumu
konumu

2001 ylnda Marakete gerekletirilen

7.Taraflar Konferansnda(COP7), szlemenin
Ek-I listesinde yer alan dier taraflardan
farkl bir konumda olan Trkiyenin zel
koullarnn tannarak, isminin EK-Ide
kalarak EK-IIden silinmesi ynnde karar
alnm ve Trkiye, Szlemeye 24 Mays 2004
tarihi itibariyle 189. lke olarak taraf olmutur.
 BRLEM MLLETLER
BRLEM MLLETLER KLM
KLM DEKL
DEKL
EREVE SZLEMES
EREVE SZLEMES VE VE TRKYE
TRKYE

KLM DEKL KOORDNASYON KURULU

(Babakanlk Genelgesi-2004)

9 Trkiyenin iklim deiiklii politikalar evre ve

Orman Bakanl bakanlnda; Dileri Bakanl,
Bayndrlk ve skan Bakanl, Ulatrma Bakanl,
Tarm ve Kyileri Bakanl, Sanayi ve Ticaret
Bakanl, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl; Devlet
Planlama Mstearl ve Trkiye Odalar ve Borsalar
Birliinin st dzey temsilcilerinin yer ald klim
Deiiklii Koordinasyon Kurulu (DKK) tarafndan
belirlenmektedir.
 BRLEM MLLETLER
BRLEM MLLETLER KLM
KLM DEKL
DEKL
EREVE SZLEMES
EREVE SZLEMES VE VE TRKYE
TRKYE
Trkiyenin
Trkiyeninyapt
yaptalmalar
almalar

ALIMA GRUPLARI ( 8 )
1- klim Deiikliinin Etkilerinin Aratrlmas (DM)
2- Sera Gazlar Emisyon Envanteri (TUK)
3- Sanayi, Konut, Atk Ynetimi ve Hizmet Sektrlerinde Sera Gaz
Azaltm (EE)
4- Enerji Sektrnde Sera Gaz Azaltm (EGM)
5- Ulatrma Sektrnde Sera Gaz Azaltm (DLH)
6- Arazi Kullanm, Arazi Kullanm Deiiklii ve Ormanclk (OB-
Ar-Ge)
7- Politika ve Strateji Gelitirme (OB-YGM)
8- Eitim ve Kamuoyunu Bilinlendirme (OB-YGM)
 KLM DEKL
KLM DEKL I.ULUSAL
I.ULUSAL BLDRM
BLDRM
Trkiyenin
Trkiyeninyapt
yaptalmalar
almalar
Ulusal
UlusalBildirimin
BildiriminHazrlanmas
Hazrlanmas

9 24 Mays 2004 tarihi itibariyle taraf olduumuz Birlemi

Milletler klim Deiiklii ereve Szlemesi (BMDS)
kapsamnda hazrlanmas gereken klim Deiiklii 1.
Ulusal Bildirimi, Birlemi Milletler Kalknma Program
(UNDP) katklar ve Kresel evre Fonu (GEF)nun
finansal destei ile evre ve Orman Bakanlnn
koordinasyonunda ilgili bakanlklar, niversiteler ve sivil
toplum rgtlerinin de katklaryla hazrlanm olup,
Bakanln evre ve Orman Bakannn yapt klim
Deiiklii Koordinasyon Kurulu tarafndan onaylanarak
klim Deiiklii ereve Szlemesi Sekreteryasna
sunulmutur.
 KLM DEKL
KLM DEKL I.ULUSAL
I.ULUSAL BLDRM
BLDRM

Trkiyenin
Trkiyeninyapt
yaptalmalar
almalar
Ulusal
UlusalBildirimin
BildiriminHazrlanmas
Hazrlanmas

9 klim Deiiklii I. Ulusal Bildirimin

hazrlanmasnda; iklim enerji, endstri, ekoloji,
orman, tarm, atk ve ekonomik alanlar da dahil
olmak zere 20nin zerinde kurum ve kurulu,
100 den fazla akademik grevli ve uzmanlar
nemli katkda bulunmulardr.
 KLM DEKL
KLM DEKL I.ULUSAL
I.ULUSAL BLDRM
BLDRM

Ulusal
UlusalBildirimin
BildiriminAna
AnaBalklar
Balklar

9zet
9Mevcut Durum
9Seragaz Emisyonlar Envanteri
9Politikalar ve nlemler
9Projeksiyonlar
9Duyarllk analizi, klim Deiiklii
Etkileri ve Adaptasyon
9Finansal Kaynaklar ve Teknoloji
Transferi
9Aratrma ve Sistematik Gzlem
9Eitim ve Kamuoyunu Bilinlendirme
 KLM DEKL
KLM DEKL I.ULUSAL
I.ULUSAL BLDRM
BLDRM

Trkiyenin
Trkiyenin1990-2004
1990-2004Yllar
YllarArasnda
ArasndaToplam
ToplamSera
SeraGaz
GazEmisyonu
Emisyonu
 KLM DEKL
KLM DEKL I.ULUSAL
I.ULUSAL BLDRM
BLDRM

Trkiyenin
TrkiyeninSera
SeraGaz
GazEmisyonlarnn
EmisyonlarnnSektrlere
SektrlereGre
GreDalm
Dalmve
ve
Yutak
YutakAlanlarn
AlanlarnPotansiyeli
Potansiyeli
 KLM DEKL
KLM DEKL I.ULUSAL
I.ULUSAL BLDRM
BLDRM

Trkiye
TrkiyeSera
SeraGaz
GazEmisyonlar
Emisyonlarve
veYutaklar
Yutaklar(CO2
(CO2eq)
eq)
 POLTKALAR
POLTKALAR

9 11. Taraflar Konferans(COP-11)/ 1. Taraflar

Bulumas (MOP-1)nn Temel Sonular:
ncelikli lgi alanlar:
9 Enerji Verimlilii
9 Yenilenebilir enerji
9 Yeni Teknolojiler
9 CO2 Depolama
9 Ormanlatrma
 POLTKALAR
POLTKALAR
Enerji
Enerjive
veUlam
Ulam

9Srdrlebilir kalknma ilkesiyle birlikte evresel boyutu

da dikkate alarak enerjinin retimi,

9 Enerji kaynaklarnn verimli kullanlmas,

9 Ulusal enerji kaynaklarnn kullanlmasna arlk

verilmesi,

9 thal enerji artnda olabilecek risk faktrlerinin

azaltlmas,

9 Enerji retimi iin farkl enerji kaynaklarndan

yararlanlmas,
 POLTKALAR
POLTKALAR
Enerji
Enerjive
veUlam
Ulam

9Enerji verimliliinin salanarak enerji younluunun

azaltlmas,

9 Karbon ierii dk yaktlarn kullanlmas,

9 Termik santrallarda gerekli iyiletirme almalarnn

yaplmas,

9 Toplu tama aralarnn kullanlmasnn zendirilmesi,

9 Yakt kalitesinin iyiletirilmesi,

9 Emisyona neden yal tatlarn trafikten ekilmesi,

 POLTKALAR
POLTKALAR
Tarm,
Tarm,Ormanclk
Ormanclkve
veArazi
AraziKullanm
Kullanm

9Arazi Kullanm Planlarnn yeniden gzden

geirilmesi ve rehabilitasyonu,

9Mevcut yutak alanlarn karbon depolama

kapasitesinin korunmas,

9Yeni karbon depolama ve yutak alanlarnn

oluturulmas,

9Fosil yaktl enerji kaynaklar yerine biyokutlenin

kullanlmas,
 POLTKALAR
POLTKALAR
Tarm,
Tarm,Ormanclk
Ormanclkve
veArazi
AraziKullanm
Kullanm

9Tarm alanlarnda en iyi tarm tekniklerinin

kullanlmas,

9Orman alanlarnn tahribatnn nlenmesi iin orman

kyllerinin ekonomik ve sosyal durumlarnn
dzeltilmesi,

9Orman arazilerinin ve Biyo-eitliliin korunmas,

9Srdrlebilir Orman Kaynaklar Ynetiminin

salanmas,

9evresel, ekonomik ve sosyal artlar dikkate

alnarak orman arazisinin ynetiminin oluturulmas,
 POLTKALAR
POLTKALAR

Atk
Atk

9Dzenli depolama ve geri kazanma yntemlerinin

yaygnlatrlmas,

9 Dzenli Depolama sonucu elde edilen metan gaznn

enerji temininde kullanlmas,

9 Kat atklarn yeniden kazanlmas konusunda yerel

yneticilerin ve halkn bilinlendirilmesi,
 POLTKALAR
POLTKALAR
Dier
DierPolitika
PolitikaAralar
Aralar

9 Ekonomik Aralar - Mali Dzenekler

9 Kalknma Planlar

9 En iyi teknik ve teknolojilerin kullanlmas,

9 Gnll Anlamalar(sektrlerle)

9 Aratrma Gelitirme Faaliyetleri Eitim ve

Kamuoyu Bilinlendirme

9 Yasal Dzenlemeler
 SONU VE
SONU VE DEERLENDRME
DEERLENDRME

Frsatlar
Frsatlar

9 Yeni ve yenilenebilir enerji kaynaklar (hidrolik, rzgar,

jeotermal, gne, biyoktle) potansiyeli,

9 Enerji kaynaklarnn eitlilii

9 Enerji tasarruf potansiyelinin ykseklii,

9 Yeni enerji teknolojilerinde yararlanlabilme

imkan,

9 Yeil alana dntrlebilecek arazi potansiyeli,

9 Yatrm potansiyeli,
 BREYSEL OLARAK
BREYSEL OLARAK NELER
NELER YAPILABLR?
YAPILABLR?

9 Kirli filtreler fazla yakt harcanmasna yol aacandan

dolay otomobilinizin hava ve yakt filtrelerinin her zaman
temiz olmasna dikkat edin!
9 Klima daha fazla yakt harcamaya yol atndan ara
klimanz yalnzca gereksinim duyduunuzda altrn!
9 Otomobil kullanmnda 30 saniyeden fazla rlantide
altrmayn! Kurunsuz benzin kullann! 95 km/saat
hzn zerinde daha fazla benzin tketilir!
 BREYSEL OLARAK
BREYSEL OLARAK NELER
NELER YAPILABLR?
YAPILABLR?

9 Lastiklerinizi kontrol edin! (Dzgn iirilmi lastiklerle

alnacak yol artacandan benzin tasarrufu ile emisyona
olan katkmz azalacaktr).
9 Daha az araba kullann!
9 (Daha sk yryn, bisiklet kullann ve toplu tam
aralarndan daha fazla yararlann!)
9 Ampulnz deitirin! (Standart ampullerizi tasarruflu
ampul ile deitirin!)
9 amar ve bulak makinelerini yar dolu veya ar dolu
olarak altrmayn! Az su harcayan makineleri tercih
edin!
 BREYSEL OLARAK
BREYSEL OLARAK NELER
NELER YAPILABLR?
YAPILABLR?

9 Buzdolabnz s kaynaklarndan uzaa yerletirin!

Yemekleri buzdolabna koymadan nce oda scaklna
kadar soumasna dikkat edin!
9 Pencerelerinizde ift cam tercih edin!
9 CFC ieren spreyleri kesinlikle kullanmayn! Etiketinde
ozon dostu yazan rnleri sein!
9 Daha az scak su kullann(Suyu stmak iin ok fazla
enerji gerekmektedir.
9 Su stcnz ayarlayn! (Istcnz kn 2 derece aa,
yazn 2 derece yukar ayarlayn ve tasarrufa katkda
bulunun.)
 BREYSEL OLARAK
BREYSEL OLARAK NELER
NELER YAPILABLR?
YAPILABLR?

9 Daha az su tketen du bal kullann!

9 Musluunuz su damlatmasn!

9 evre dostu rnleri tercih edin!

9 Orman alanlarn koruyun! Aa dikin! ( Aalar CO2

yuta olduundan karbondioksiti emer.)
 TEEKKRLER
E-mail: pervin.dogan@yahoo.com