ALKANLAR

Genel formülleri CnH2n+2 olan dymuş

hidrokarbonlara ALKANLAR denir.
Alkanlardaki her bir C atomu SP3 hibritlşmesi
yapmıştır.
Tüm bağlar sigma bağlarıdr.
Bu sebeple alkanlar, doymuş hidrokarbonlardır.
 H

Sigma Bağı
H

109,5 0 açı
C

SP3 Hibritleşmesi

H
METAN
Alkanların ilk Metan : CH4
4 üyesinin özel Etan : C2H6
adı vardır.
Propan : C3H8
Diğerleri,
karbon sayısını Butan : C4H10
gösteren Pentan : C5H12
rakamın sonuna Hekzan : C6H14
–an eki Heptan : C7H16
getirilerek Oktan : C8H18
okunur. Nonan : C9H20
Dekan:C10H22
PENTAN
ALKİL
Alkanlardan bir H çıkartılmasıyla Metil : CH3-
oluşan köke, ALKİL grubu denir. Etil : C2H5-
R harfi ile gösterilir. Genel
Propil : C3H7-
formülleri CnH2n+1 dir.
 ALKANLARIN İSİMLENDİRİLMESİ
Uluslararası Kimyacılar Birliği (IUPAC) tarafından bir
adlandırma yöntemi geliştirilmiştir. Organik maddeler bu
kurallara uygun biçimde isimlendirilirler.
Bu kurallar kısaca;
1. Alkan molekülünde en uzun zincir bulunur. Bu zincirdeki
C’a karşılık gelen alkanın adı esas alınır.
2. Numaralandırma dallanmanın en yakın olduğu uçtan
başlanarak yapılır.

CH3 CH3

CH3-CH-CH2-CH-CH2-CH3
1 2 3 4 5 6
2,4-di metil hekzan
3. Uzun zincir CH3 CH3 Cl
üzerinde aynı alkil
gurubundan birden
CH3-CH -CH-CH-CH2-CH3
fazla dallanma
1 2 3 4 5 6
varsa, C
4-klor, 2,3-dimetil hekzan
atomlarının
numaraları
ayrı -ayrı yazılır,
di,tree... gibi CH3 CH3 CH3
sayılarla ifade
edilerek okunur. CH3-CH-CH-CH-CH2-CH3
Öncelikle alfabetik 1 2 3 4 5 6
sıraya göre başlanır. 2,3,4 – tremetil hekzan
 SİKLO ALKANLAR
Halkalı yapıdaki alkanlarda SİKLO ALKANLAR
DENİR. Genel formülleri CnH2n dir. Siklo alkanların
genel formülleri alkenlere benzedikleri halde kimyasal
özellikleri alkanlara benzemektedir. Doymuş hidro
karbonlardır. Sklo - ön ekiyle başlanarak
isimlendirilirler.

H2C--CH2

H2C--CH2
İSİMLENDİRME

Halkalı yapıdaki alkanlarda, alkanlara benzer

biçimde isimlendirilirler. Ancak siklo-ön ekiyle
başlanarak isimlendirilirler.

C2H5 Cl

Etil siklopentan Klor siklopentan

2
Cl 3 1 Br CH3 CH3

1-brom,3-klor siklopentan 1,3-dimetil siklopentan

 ÖRNEK

CH3 C4H9
CH3 -C-CH2-CH2-C-CH3
C2H5 Cl

6-klor, 3,3,6- tre metil- dekan

 ÖERNEK

CH3
CH3 - C- CH3
CH3
2,2 di metil- propan
1,1,1,1 tetra metil metan
Neo pentan
 ALKANKLARIN ELDESİ

1.WURTZ SENTEZİ:
Alkil halojenürlerin, Na ile tepkimesinden alkanlar elde
edilir. Bu yönteme Wurtz Sentezi denir.

2R-X + 2Na R-R + 2NaX

ALKAN

Not-1: Bu yöntemle CH4 elde edilmez.

 ÖRNEK

2C2H5-CH- Br +2Na C2H5-CH- CH- C2H5 + 2NaBr

CH3 CH3 CH3
Not-2: Bu yöntemle tek C ’lu alkan saf
olarak elde edilmez.

CH3- Cl + C2H5- Cl +2Na CH3 - C2H5 + CH3 – CH3 +

C2H5 - C2H5 +2NaCl
2.GRİGNARD BİLEŞİKLERİNDEN ( R – Mg – X )
Grignard bileşikleri kararsızdırlar. Su ile, asid ya da
alkil halojenürlerle tepkimesinden alkanlar elde edilir.

R – MgX + HOH R-H + Mg(OH) X

R – MgX + R’X R-R’ + MgX2

R – MgX + HX R-H + MgX2

 ÖRNEK

C2H5-CH-MgBr +H-OH C2H5-CH-H +Mg(OH)Br

CH3 CH3
3.DOYMAMIŞ HİDROKARBONLARDAN
Doymamış hidrokarbonların katalizör yardımıyla
H’ile doyurulmasından alkanlar elde edilir.

CnH2n + H2 CnH 2n+2

CH3-CH2-CH=CH2 + H2 Pt CH3-CH2-CH2-CH3

1 MOL ÇİFT BAĞI DOYURMAK İÇİN 1 MOL H2 KULLANILIR.

4.ORGANİK ASİD TUZLARINDAN
Karboksilik asit tuzlarının, sodyum hidroksitle
tepkimelerinden alkanlar elde edilir.
(Dekarboksilasyon)

R-COONa +NaOH R-H +Na2CO3

CH3-CH2-COONa+ NaOH CH3-CH3+Na2CO3

 METANIN ÖZEL ELDESİ

Al4C3 + 12H2O 4Al(OH)3 + 3CH4

Yine metan CO in H2 ile tepkimesinden elde edilir.

Ni
CO + 3H2 CH4 + H2O
Bu tepkimenin tersi yüksek sıcaklıkta gerçekleşir ve bu olayda oluşan
ürünlerin karışımına SU GAZI (CO + 3H2) denir.
350 0C
CO2 + 4H2 CH4 + 2H2O
 ALKANLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ
1. Genel formülleri CnH2n+2 olan doymuş
hidrokarbonlardır.
2. Alkan molekülünde her bir karbon atomu, 4
bağ yapmaktadır.
3. Alkan molekülünde her bir karbon atomu, SP3
hibritleşmesi yapmıştır.
4. Alkanların ilk 4 üyesinin özel adları vardır.
Diğerleri, karbon sayısını gösteren rakamın
sonuna –an eki getirilerek okunur.
5. Alkan molekülleri apolar moleküler olduğu için,
moleküller arasında yalnızca van-der Wals bağı
bulunur. Bu sebeple, alkanların erime ve kaynama
sıcaklıkları düşüktür. Molekül büyüdükçe van-der
Wals kuvveti artacağından erime ve kaynama
noktası yükselir. Dallanma arttığında van-der Waals
bağı zayıflayacağından kaynama noktası düşer.

6. Alkanların ilk - 4 üyesi gaz, 5-17 C içerenler sıvı, 17

ve da fazla C içerenler katı haldedirler.

7. Renksiz. Kokusuz ve tatsız bileşiklerdir.

8. Yine alkanlar apolar moleküller olduğundan su
gibi polar çözücülerde çözünmezler. Di etil eter
ve benzen gibi a polar çözücülerde çözünürler.

9. Alkanlarda homolog sıra özelliğini gösterirler.

(CH2)

10. Alkanlardan bir H çıkartılmasıyla oluşan köke

ALKİL denir. Alkiller R harfi ile gösterilirler. Genel
formülleri CnH2n+1 dir. Alkanlarda –an yerine –il
eki getirilerek okunur. Metil - Etil– n-Propil, - izo
propil....gibi.
11. Alkanlarda halkalı yapılara sikloalkanlar denir.
Siklo alkanların genel formülleri CnH2n şeklindedir.
Sikloalkanların ilk üyesi üç karbonludur. Alkanların
genel özelliklerini gösterirler ve alkanlar gibi
isimlendirilirler.

12. Kapalı formülleri aynı-açık formülleri farklı olan

alkanlara İZOMER denir. Metan, Etan ve Propanın
izomerleri yoktur. Bütanın İzo-bütan diye bir izotopu
vardır. C’ sayısı arttıkça izotop sayısı artar.
Hegzanın -5 adet, dekanın-75 adet, C25H52’nin 37
milyon tane izomeri bulunur. İzomer maddelerin
birçok fiziksel ve kimyasal özellikleri birbirinden
farklıdır.
13. Alkanlarda, C-C ve C-H bağları güçlü bağlar
oldukları için kolay tepkime vermezler. Verdikleri en
önemli tepkimeler, YERDEĞİŞTİRME
(SÜPSTÜTASYON) ve YANMA TEPKİMELERİ dir.

A. YER DEĞİŞTİRME TEPKİMELERİ:

Alkanlarda bir H çıkar yerine bir halojen girebilir.
Alkanlarda yer değiştirme olabilmesi için güneş ışığı
yada ısı olması gerekir.

CH4+Cl2 ısı/ışık CH3Cl+HCl

CH3Cl +Cl2 ısı/ışık CH2Cl2+HCl

 B. YANMA TEPKİMELERİ

CnH2n+2 + ((3n+1)/2) O2 nCO2 + (n+1)H2O

C2H4 + 3O2 2CO2 +2H2O