ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟ ΝΑΥΑΓΙΟ ΤΟΥ Α/Π

ΚΟΝΔΥΛΗΣ ΤΟ ΕΤΟΣ 1942

Τον Αύγουστο του 1942 αναχωρήσαμε με το φορτηγό «Α/Π
Κονδύλης» από τον Καναδά με προορισμό την Αγγλία. Το φορτίο του
πλοίου ήταν σιτάρι στα αμπάρια και τανκς εις το κατάστρωμα.

Το πλήρωμα αποτελείτο από τους εξής:

Πλοίαρχος: Νικόλαος Αδάμης
Υποπλοίαρχος: Πέτρος Κυρτάτας
Ανθυποπλοίαρχοι: Μιχαήλ Καϊρης και Γιώργος Μαμάης
Α’ Μηχανικός: Αντώνιος Βληζιώτης
Β’ Μηχανικός: Κων/νος Χρηστίδης
Γ’ Μηχανικός: Παντελούς…
Ναύκληρος: Μιχαήλ Δουδουσάκης και
Ασυρματιστής: Ο υποφαινόμενος Μιχαήλ Στυλιανός, όλοι Ανδριώτες.

Εξερχόμενοι στον Β.Ατλαντικό σχηματίσαμε νηοπομπή

αποτελούμενη από περίπου 80 φορτηγά πλοία, και με συνοδεία τριών
Αμερικανικών αντιτορπιλικών.

Την δεύτερη ημέρα από της αναχωρήσεώς μας, μας ειδοποιεί ο

Κομοντόρος, ότι εχθρικά υποβρύχια υπάρχουν εις την περιφέρεια μας και
να είμεθα προσεκτικοί. Η ημέρα παρήλθε χωρίς να συμβεί καμία επίθεσις.
Η νηοπομπή πλέει με Βόρειο – Ανατολική πορεία με κατεύθυνση την Β.
Ιρλανδία.

Τρίτη ημέρα περνά και αυτή άνευ ουδενός συμβάντος.

Την τέταρτη ημέρα το βράδυ έχουμε επίθεση υποβρυχίων και

τορπιλίζονται τέσσερα πλοία. Τους ναυαγούς περισυνέλεξε ένα
Αμερικάνικο αντιτορπιλικό. Πόσους περισυνέλεξε και πόσοι επνίγησαν δεν
μπορούμε να μάθουμε, διότι οι διαταγές του Ναυαρχείου είναι να κρατούμε
την καθορισμένη θέση μας, συμφώνως του σχεδιαγράμματος το οποίον μας
έχει δώσει το ναυαρχείον. Δύο ημέρες προχωρούμε άνευ επιθέσεως.

Την έβδομη ημέρα αρχίζουν οι ομαδικές επιθέσεις. Είναι η εποχή

που ο Χίτλερ έχει σκορπίσει εις το Βόρειο Ατλαντικό 60 υποβρύχια και οι
διαταγές του είναι: Όταν ένα υποβρύχιο βλέπει μία νηοπομπή να μην κάνει
επίθεση, αλλά να ειδοποιεί και άλλα υποβρύχια και αφού περικυκλώσουν
την νηοπομπή να αρχίσουν οι τορπιλισμοί.

1
 Οι καμινάδες των 80 πλοίων της νηοπομπής βγάζουν καπνό ο
οποίος φαίνεται από απόσταση 15-20 μιλίων.

Το πρωί της έβδομης ημέρας τα υποβρύχια έχουν μπει μέσα στην

νηοπομπή και τορπιλίζουν φορτηγά πλοία. Τα τρία Αμερικάνικα πολεμικά
δεν μπορούν να μας προσφέρουν βοήθεια, διότι έχει γεμίσει η θάλασσα
ναυαγούς και οι διαταγές του Ναυαρχείου είναι να περισυλλέγουν πρώτα
τους ναυαγούς και κατόπιν να αρχίζουν να ρίχνουν βόμβες βυθού. Εάν
ρίξουν αμέσως βόμβες βυθού θα σκοτωθούν οι ναυαγοί που βρίσκονται
στην θάλασσα και αυτή την εποχή τα Αμερικάνικα και Καναδικά ναυπηγεία
δουλεύουν νυχθημερόν και φτιάχνουν εκατοντάδες βαπόρια κάθε μήνα,
ενώ πληρώματα και προπαντός αξιωματικοί είναι δύσκολο να
εκπαιδευτούν μέσα σε ένα χρόνο.

Τα πολεμικά αφού περισυνέλεξαν τους ναυαγούς, άρχισαν να

ρίχνουν βόμβες βυθού, αλλά τα υποβρύχια αφού έκαναν την δουλειά τους,
επήγαν σε μεγάλο βάθος, όπου δεν μπορούσαν να προξενήσουν βλάβες οι
βόμβες βυθού, που έριχναν τα Αμερικάνικα πολεμικά πλοία. Αφού
τελείωσαν οι επιθέσεις και περισυνελέγησαν οι ναυαγοί, η νηοπομπή πλέει
με την προηγούμενη Βορειοανατολική πορεία.

Τα πλοία που εβυθίστηκαν υπολογίζομεν ότι θα ήταν 10. Για 8 ώρες

ταξιδεύομεν άνευ επιθέσεως. Ώρα 4 μ.μ. Κώδωνες κινδύνου και
συναγερμοί κτυπούν. Φαίνεται ότι θα έχομε νέες επιθέσεις. Βγαίνω από
τον ασύρματον εις το κατάστρωμα. Οι διαταγές είναι όταν τορπιλίζονται
βαπόρια ημέρα και είμεθα σε νηοπομπή να μην χρησιμοποιούμε
ασύρματον. Γερμανικά υποβρύχια έχουν περικυκλώσει την νηοπομπή και
έχουν αρχίσει ομαδικούς τορπιλισμούς σε διάφορα σημεία της νηοπομπής.
Τορπιλίζεται το προπορευόμενο πλοίο μας. Οι ναυαγοί πέφτουν στην
θάλασσα. Εγώ μπαίνω στον θάλαμο του ασυρμάτου, παίρνω μία
φωτογραφική μηχανή και αρχίζω να παίρνω φωτογραφίες από την ώρα
που τορπιλίστηκε το αγγλικό προπορευόμενο φορτηγό πλοίο, μέχρι που
έπεσε το πλήρωμα στη θάλασσα και απομακρύνθηκε από το πλοίο μας. Τα
τορπιλισθέντα πλοία είναι πολλά, τα υπολογίζουμε 8 έως 10. Πόσοι
περισυνελέγησαν και πόσοι επνίγησαν δεν μπορούμε να μάθομεν, αλλά
λόγω του ότι ήταν ημέρα, υπολογίζομεν ότι οι περισσότεροι εσώθησαν.
Εισέρχομαι εις τον ασύρματον και αρχίζω την εκτύπωση του φίλμ, καθ’ότι
είχα το φάρμακο που χρειάζονταν. Οι φωτογραφίες έχουν μεγάλη επιτυχία.
Κρεμώ το φιλμ στο ταβάνι του Ασυρμάτου δια να κάτω την επόμενη την
εκτύπωση. Δυστυχώς ούτε την εκτύπωση μπόρεσα να κάνω, ούτε να
διασώσω τις φωτογραφίες, οι οποίες θα είχαν σήμερα κάποια αξία λόγω
της γνησιότητας. Όλες αυτές οι φωτογραφίες εχάθησαν διότι την επόμενη

2
το πρωί περί ώραν 8η ετορπιλίσθει και το Α/Π Κονδύλης και μέσα σε ένα
λεπτό παρέσυρε εις το βυθόν τα πάντα.

Εξακολουθώ την περιγραφή του ναυαγίου. Από την 4η απογευματινή

ώρα μέχρι την 8η πλέομεν την πορεία μας. 8 μ.μ. – 10 μ.μ. έχω βάρδια εις
τον Ασύρματο, αλλά όλα τα πλοία σιγούν. Αυτές είναι οι διαταγές του
Ναυαρχείου. Ώρα 11η νυχτερινή κατεβαίνω εις την τραπεζαρία
αξιωματικών. Το πλήρωμα έχει πανικοβληθεί και περιμένει δίπλα στις
βάρκες μην τυχόν και τορπιλιστούμε για να ρίξουν τις βάρκες εις την
θάλασσα. Εις την τραπεζαρία αξιωματικών είναι μόνο ο Α’ μηχανικός
Αντώνιο Βληζιώτης από το χωρίον Υψηλού της Άνδρου. Εγώ βλέποντάς
τον να έχει χάσει το θάρρος του και την ψυχραιμία του και να έχει γίνει ένα
πραγματικό ράκος του προτείνω να παίξομε ένα τάβλι για να περάσει λίγο
η ώρα. Είναι όμως τρομοκρατημένος και δεν θέλει να ακούσει τίποτε. Μου
λέει δε ότι στην αρχή του πολέμου, το 1941 εταξίδεψε 6 μήνες και κατόπιν
εκάθισεν εις το Καρδιφ της Αγγλίας. Τα χρήματα που είχε όμως εσώθηκαν
τον Ιούλιο του 1942 και έτσι αποφάσισε να ξαναμπαρκάρει. Εάν
προφθάσουμε μου λέει να γυρίσουμε στην Αγγλία δεν θα ξαναμπαρκάρω.
Δυστυχώς δι’αυτόν το ταξίδι ήταν μοιραίο, διότι επνίγει και δεν πρόφτασε
να ξαναπατήσει στην στεριά.

…Συζητώντας διάφορα θέματα του πολέμου, κατεβαίνει από την γέφυρα

εις την τραπεζαρία ο υποπλοίαρχος Πέτρος Κυρτάτας και ο
Ανθυποπλοίαρχος Μιχαήλ Καϊρης. Τους ρωτώ τι γίνεται με τους
τορπιλισμούς και μου λέγουν ότι προς το παρόν είναι ησυχία, αλλά
οπωσδήποτε θα έχομεν και άλλη επίθεσιν. Αφού παρήλθε μία ώρα
συζητώντας και ήλθε μία μεταμεσονύχτιον εγώ τους πρότεινα να πάμε για
ύπνο. Ο Α’ μηχανικός με κοιτάζει με μεγάλη απορία. Αλήθεια μου λέει,
σκέφτεσαι να πας να κοιμηθείς μία τέτοια βραδιά; Συνηθισμένος στους
τορπιλισμούς, επειδή ταξιδεύω ενάμιση χρόνο την ίδια διαδρομή Καναδά –
Αγγλία, τους καληνυχτώ και πηγαίνω εις τον ασύρματο. Συνέχεια του
ασυρμάτου είναι το υπνοδωμάτιο. Γδύνομαι, βάζω τις πυτζάμες μου και
σ’ένα επενδύτη που είχα βάζω το φυλλάδιο μου, το δίπλωμά μου και λίγα
χρήματα που είχα. Τα κρεμώ δίπλα στο κρεβάτι μου και πέφτω να
κοιμηθώ. Δεν περνούν 10 λεπτά και βλέπω έξω από το φιλιστρίνι μου τον
υποπλοίαρχο και ανθυποπλοίαρχο. Ήρθαν δια να βεβαιωθούν ότι
πράγματι εσκόπευα να κοιμηθώ. Τα ταξίδια και την ζωή αυτή έκανα 18
μήνες όπως προανέφερα και είχα συνηθίσει. Αφ’ετέρου δε σκεφτόμουν ότι
οι τορπιλισμοί και η ίδια κατάσταση μπορεί να διαρκέσει ακόμη έξι ημέρες
όπου χρειαζόταν να φτάσομεν εις Αγγλίαν.

… Ο ύπνος με παίρνει αμέσως εφ’όσον είναι και η ώρα πια 1.30 μετά
μεσάνυχτα. Εις τας 7:30 το πρωί, ισχυρός κρότος με πετά σχεδόν ενάμιση

3
μέτρο επάνω από την κουκέτα μου και με ξαναρίχνει πάλι, ευτυχώς στα
μαλακά. Φαίνεται ότι τορπιλισμός ήτο σχεδόν κάτωθι του ασυρμάτου, και
ολίγον προς την πλώρην του πλοίου. Πετιέμαι αμέσως επάνω, φοράω τον
επενδύτη, που είχα τα διάφορα χαρτιά και τρέχω προς την δεξιά βάρκα
όπου ανήκω. Σήμα κινδύνου δεν επιτρέπεται να δώσω, αυτοί είναι οι
κανονισμοί της νηοπομπής, διότι έχουμε πολεμικά σκάφη μαζί και θα
φροντίσουν δια την περισυλλογήν μας. Ευτυχώς την προηγούμενη νύχτα
ήλθον προς ενίσχυση της νηοπομπής δύο ακόμη βρετανικές φρεγάτες και
έτσι τα πολεμικά της συνοδείας είναι τώρα πέντε. Βγαίνοντας από τον
ασύρματο και πατώντας επί του καταστρώματος του πλοίου το οποίο ήτο
μπαταρισμένο από την δεξιά πλευρά και έτοιμο να βυθιστεί συνήλθα
αμέσως και συνειδητοποίησα την κατάσταση. Έτρεξα αμέσως και ανέβηκα
εις το κατάστρωμα των λεμβών. Εκεί συμφώνως του κανονισμού έπρεπε ο
καθένας μας να πάει εις την βάρκα όπου άνηκε. Εγώ έπρεπε να πάω εις
την δεξιάν βάρκα. Φτάνοντας δίπλα στην βάρκα, βλέπω ότι το πλήρωμα
όλο ήταν πανικοβλημένο και δεν έκανε ότι έπρεπε να κάνει κάθε άνθρωπος
που κινδυνεύει να πνιγεί. Για παράδειγμα δίπλα εις την βάρκα ήταν ένα
μεγάλο κιβώτιο με σωσίβια και κανένας δεν πλησίαζε για να φορέσει ένα
σωσίβιο. Επίσης κανένας δεν έκανε προσπάθεια για να ρίξομε την βάρκα
εις την θάλασσα. Ευτυχώς οι βάρκες κατά την διάρκεια του πολέμου, ήταν
όλες κρεμασμένες έξω και όπως το βαπόρι είχα γυρίσει δεξιά, η βάρκα η
δεξιά ακούμπησε στην θάλασσα. Συνολικά πέντε άτομα επροφτάσαμεν και
μπήκαμε στην βάρκα. Μόλις πάτησα το πόδι μου στην βάρκα, κοιτάζω
επάνω στο πλοίο και βλέπω ότι έγερνε επάνω μας η καμινάδα του.
Ευτυχώς ο Ανθυποπλοίαρχος Γιώργος Μαμάης και ο Λοστρόμος Μιχαήλ
Δουδουσάκης είχαν μαχαίρια μαζί τους, και έκοψαν του δύο κάβους όπου
ήταν η βάρκα δεμένη και έτσι απελευθερώθηκε η βάρκα από το πλοίον.

Μέσα από την βάρκα παρακολουθούσα την βύθιση του πλοίου. Ενώ
παρατηρούσα ότι επάνω από τα κεφάλια μας ήταν η καμινάδα του πλοίου,
το βλέπω να βυθίζεται με την πλώρη προς τα κάτω και επάνω από τα
κεφάλια μας, γυρνούσε αργά η προπέλα του πλοίου.

Το πλοίο έκανε απότομα μία βουτιά και συμπαρέσυρε εις το βυθό τα

πάντα και τα μέλη του πληρώματος, τα οποία ευρίσκοντο εις την θάλασσα.
Εις την βάρκα μέσα είχαν μείνει οι Γεώργιος Μαμάης Ανθ/ρχος, Μιχαήλ
Δουδουσάκης, Ναύκληρος, Μιχαήλ Καϊρης Ανθ/ρχος, Μιχαήλ Στυλιανός
Ραδιοτηλεγραφιτης και ένας τρίτος μηχανικός Νίκος του οποίου ξεχνώ το
επίθετον.

Από ειρωνεία της τύχης επνίγησαν οι τρείς μηχανικοί, οι Αντώνιος

Βληζιώτης Α’ Μηχανικός, Κων/νος Χριστίδης Β’ Μηχανικός και
Παντελούς Γ’μηχανικός και εσώθει ο μηχανικός της βάρδιας, ο οποίος

4
ήταν νεαρός 25 ετών. Αυτός μόλις ετορπιλίσθει το βαπόρι προσπάθησε να
κλίσει τον ατμό της μηχανής. Τα αμέτρητα σκαλιά του μηχανοστασίου τα
ανέβηκε πετώντας και όταν βγήκε στο κατάστρωμα το βαπόρι είχε μεγάλη
κλίση προς τα δεξιά. Θάλασσα και κουπαστή πλοίου είναι ένα. Από το
πλοίο επάτησε ο νεαρός στην βάρκα και διεσώθη. Σε διάστημα
δευτερολέπτου το βαπόρι εβυθίστηκε.

Υπολογίζομεν ότι μετά τον τορπιλισμό το βαπόρι εβυθίστηκε σε

διάστημα ενός έως ενάμιση λεπτού.

Τώρα θα περιγράψω γιατί από τα 27 μέλη του πληρώματος τα οποία

εβρίσκοντο εις την θάλασσαν, και με την βύθιση του πλοίου του έτράβηξεν
όλους κάτω. Επνίγησαν μόνο 7 και οι υπόλοιποι 20 εσώθησαν. Το πλοίο
όταν ετορπιλίζετο εις το μέσον εγέμιζε νερό πρώτα το μηχανοστάσιον,
κατόπιν τα αμπάρια και επήγαινε εις τον βυθόν κάνοντας μεγάλη δίνη και
παρασύροντας εις τον βυθό ανθρώπους και πράγματα εις μεγάλο βάθος.
Εάν ετορπιλίζετο εις τα εμπρόσθια αμπάρια, εγέμιζον με νερά τα
εμπρόσθια κοίτη, κατόπιν το μηχανοστάσιον και το πλοίον εβυθίζετο με
την πλώρην, αλλά δεν έκανε μεγάλην δίνην. Έτσι συνέβη και με το Α/Π
Κονδύλης. Απ’ότι μας είπαν επιζήσαντες παρεσύρθηκαν κάτω 10 - 20
μέτρα και κατόπιν ανέβηκαν στην επιφάνεια. Ανεβαίνοντας επάνω εις την
επιφάνειαν ήτο μισοπνιγμένοι, αλλά εμείς οι 5 οι οποίοι ευρισκόμεθα εντός
της λέμβου αρχίσαμε την περισυλλογή τους. Συνολικά μαζέψαμε 21 και
έναν Άγγλο πνιγμένο 18 ετών, ο οποίος ήταν βοηθός μαγείρου.

Παρ΄όλον που ήτο Αύγουστος μήνας, υπήρχε μεγάλος κυματισμός

περίπου 7 μποφόρ, αλλά οι βάρκες του πλοίου έχουν δεξιά και αριστερά
τανκς και είναι κατασκευασμένες με τέτοιο τρόπο ώστε και αν ακόμη είναι
γεμάτες με ανθρώπους και νερό να μη βυθίζονται.

Αφού μαζέψαμε όσους ήτο δυνατόν, εκτός τους πνιγμένους

σκεπτόμαστε τι να κάνομεν. Ευρισκόμεθα μακριά από την ακτήν της
Ιρλανδίας 600 περίπου ναυτικά μίλια. Με μία πρόχειρη σύσκεψιν των
αξιωματικών αποφασίζομε να παραμείνομε εις την θέσιν όπου
ευρισκόμεθα διότι ο ναύαρχος της νηοπομπής θα έστελνε κάποιο
αντιτορπιλικό να μας περισυλλέξει. Παραμείναμεν εις την θέσιν του
ναυαγίου περίπου μία ώρα και κατόπιν είδαμε εις τον ορίζοντα μία Αγγλική
κορβέτα. Η κορβέτα αυτή είναι γυρμένη προς τα εμπρός με αρκετή κλίση.
Μας επλησίασε και μας έριξαν ένα δίχτυ εις την αριστερή της πλευρά για
να ανεβούμε επάνω.
Όπως προανέφερα υπήρχε αρκετός κυματισμός και η βάρκα
ανέβαινε σχεδόν επί του καταστρώματος της κουβέρτας και κατόπιν
επήγαινε 6 έως 8 μέτρα κάτω. Με το ανέβασμα της βάρκας πηδούσαμε 2 –

5
3 άτομα στην κουβέρτα και κατόπιν περιμέναμε οι υπόλοιποι το κύμα που
θα ξανανέβαζε τη βάρκα για να πηδήσουμε στην κορβέτα.

Αυτό εβάσταξε περίπου 20 λεπτά και αποβιβάστηκαν όλοι επί της

κορβέτας. Οι ναύτες της κορβέτας επήραν και τον πνιγμένον Άγγλο και
αφού διαπίστωσεν ο ιατρός του πλοίου ότι ήτο πεθαμένος τον έριξαν εις
την θάλασσαν σύμφωνα με τους ισχύοντας κανονισμούς της Αγγλικής
νομοθεσίας.

Εμείς ζητήσαμε από τον Άγγλο κυβερνήτη να μας δώσει λίγα ρούχα,
διότι οι περισσότεροι ήτο βρεγμένοι, εγώ δε με την πυτζάμα και έναν
επενδύτη. Με έκπληξη ακούμε ότι δεν υπάρχουν καθόλου ρούχα, διότι αυτά
που υπήρχαν τα έδωσαν την προηγούμενη μέρα εις 30 Γερμανούς
ναυαγούς του οποίους είχε περισυλλέξει η κορβέτα. Το πλήρωμα
εξαγριώνεται με την απάντηση του κυβερνήτη. Ένας μάλιστα Ανδριώτης, ο
Κώστας Λιανής φωνάζει: «Παιδιά, εξόρμηση επάνω στους Γερμανούς». Ο
Άγγλος κυβερνήτης βλέποντας την εξέλιξη της καταστάσεως φωνάζει τον
πλοίαρχόν μας Νικόλαον Αδάμη και του λέγει να πει εις το πλήρωμά του
να κάτσει φρόνιμα διότι θα αναγκαστεί να τους βάλει στο μπαλαούρο.
¨Όπως είπε είχε διαταγές από το Ναυαρχείον, να περιποιείται τους
Γερμανούς, διότι από αυτούς θα μάθουν πολλά μυστικά της Γερμανίας.

Τώρα θα σας διηγηθώ πώς βρέθηκαν αυτοί οι 30 Γερμανοί μέσα σε

Αγγλική κορβέτα, όπως μας είπαν οι Άγγλοι. Την προηγούμενη ημέρα με τις
ομαδικές επιθέσεις των Γερμανικών υποβρυχίων και με την επίθεση
αρκετών συμμαχικών πλοίων, ήρθαν 2 Αγγλικές κορβέτες προς προστασία
της νηοπομπής μας. Τα Γερμανικά υποβρύχια μετά την επίθεσιν πηγαίνουν
πολύ βαθιά για να μη τα βρίσκουν οι βόμβες των αντιτορπιλικών. Αφού
τελείωσαν οι επιθέσεις ο Άγγλος Ναύαρχος διέταξε την νηοπομπήν να πλέει
την πορεία της, μία δε κορβέτα να μείνει επάνω από τα ναυάγια και εάν
κανένα υποβρύχιο κάνει ανάδυσιν να το βυθίσει.

Πράγματι περί το μεσονύχτιον, ένα υποβρύχιον προσπάθησε να

κάνει ανάδυσιν και να διαφύγει, γνωρίζοντας ότι επάνω ευρίσκετο μόνο
ένα πολεμικόν. Αυτό το εγνώριζε διότι τα υποβρύχια με τα ακουστικά τα
οποία έχουν μπορούν να εντοπίσουν πόσα πολεμικά ευρίσκονται στην
επιφάνεια. Αλλά και η Αγγλική κορβέτα, αφού εντόπισεν το υποβρύχιον,
επήγε από επάνω και έριξε 5 βόμβες βυθού. Οι Άγγλοι τότε τις έλεγαν
“flowers” δηλαδή μπουκέτο, 5 βόμβες μαζί δεμένες με συρματόσχοινο και
οι οποίες έκαναν έκρηξη μαζεμένες προκαλώντας μεγάλες ζημιές στα
υποβρύχια τα οποία ευρίσκοντο κοντά.

6
 Η κορβέτα αφού έριξε αυτές τις 5 βόμβες έκανε κυκλικές κινήσεις
για να δει αν έπαθε βλάβη το υποβρύχιο και εμφανιστεί. Πράγματι
μετ’ολίγον εις την πλώρη της κορβέτας εμφανίσθηκε ανερχόμενο το
υποβρύχιον. Ο κυβερνήτης της κορβέτας φαίνεται ότι ήτο πολύ ψύχραιμος
και διατάζει τον ναύτη που ήταν στο τιμόνι να κάνει εμβολισμό, δηλαδή να
πέσει η κορβέτα επάνω στο υποβρύχιο. Ο ίδιος δε ανέβηκε στην επάνω
γέφυρα όπου ήτο ένα οπλοπολυβόλο και διατάζει τον δεύτερο ναύτη της
βάρδιας να ρίξει επάνω εις το υποβρύχιον τον προβολέα. Με το άναμμα
του προβολέως οι Γερμανοί θαμπώθηκαν, αλλά δεν ήταν και διατεθειμένοι
να παραδοθούν αμαχητί.

Μόλις ανεδύθει το υποβρύχιον, έτρεξαν και αυτοί εις το κανόνι του

υποβρυχίου, αλλά ο Άγγλος είχε το πλεονέκτημα του προβολέως που τους
θάμπωσε. Σε διάστημα δευτερολέπτων, η Αγγλική κορβέτα εμβόλισε το
υποβρύχιον, ο δε πλοίαρχος της κορβέτας με το οπλοπολυβόλο εθέρισεν
τους 3 αξιωματικούς που υπήρχον εις τον πυργίσκον του υποβρυχίου. Το
πλήρωμα του υποβρυχίου βλέποντας ότι εσκοτώθησαν οι αξιωματικοί των,
και ότι το υποβρύχιον βυθίζεται, το εγκατέλειψαν και έπεσαν εις την
θάλασσαν. Κατόπιν τους περισυνέλεξε η Αγγλική κορβέτα και έτσι τους
είχομεν εμείς συνεπιβάτες την επόμενην ημέραν.

Πρέπει να σημειώσω εδώ ότι ο Άγγλος κυβερνήτης ήτο νεαρός 28 –

30 ετών και υποπλοίαρχος εμπορικού ναυτικού. Αλλά σε κάθε πόλεμο
ήρωες γίνονται άνθρωποι που δε θα περίμενε κανένας προηγουμένως να
φανταστεί ότι θα γίνουν ήρωες. Τώρα πια πλέομεν με μόνοι μας και με την
κορβέτα ανοιχτή στην πλώρη, μετά τον εμβολισμόν της εις το υποβρύχιον.
Ευτυχώς δεν βούλιαξε, διότι ήτο καινούργιο σκάφος, φορ-πικ νερό, έκανε
κλήση προς τα εμπρός, αλλά τα νερά από το εμπρόσθιο κήτος δεν πήγαν σε
άλλο κήτος.

…Η νηοπομπή έχει την πορεία της και δεν διακρίνομεν τίποτε. Όλοι
ευχόμεθα πλέον να μην συναντήσομε κανένα υποβρύχιον, διότι ο
εξοπλισμός του υποβρυχίου είναι καλύτερος. Η κορβέτα είχε μόνο ένα
οπλοπολυβόλο εις την γέφυραν και πολλές βόμβες βυθού εις την πρύμνην.
Πηγαίνω εις τον ασύρματον της κορβέτας και λέγω ότι είμαι ασυρματιστής
και να μου δώσουν ένα παντελόνι παλιό διότι η πυτζάμα που φορώ είναι
βρεγμένη και μισοσκισμένη. Με έκπληξη ακούω ότι δεν μπορούν να με
βοηθήσουν διότι είναι ναύτες του πολεμικού ναυτικού και έχουν μόνο ένα
παντελόνι το οποίο φορούν και ένα παντελόνι εξόδου. Κατεβαίνω κάτω
και πηγαίνω στο μηχανοστάσιον δια να στεγνώσουν τα ρούχα μου. Αφού
εστέγνωσαν και συνήλθα κάπως, πηγαίνω στην τραπεζαρία και ζητώ ένα
ποτήρι νερό. Μου λέγουν ότι νερό δεν υπάρχει διότι με τον εμβολισμό το
μικρό τανκ νερού κατεστράφη. Εάν διψάσω πολύ μου είπαν να κατέβω στο

7
μηχανοστάσιον. Εκεί υπήρχε ένα μηχάνημα που μετέτρεπε το θαλασσινό
νερό σε γλυκό, αλλά το νερό ήταν πολύ ζεστό και γλυφό. Γέμισα ένα
κύπελλο, ανέβηκα στο κατάστρωμα και αφού το άφησα να κρυώσει το
ήπια. Άλλοι ναυαγοί έχουν μείνει 20 ημέρες μέσα σε βάρκα χωρίς νερό και
επέζησαν, πάλι τυχεροί είμεθα εμείς που μας έπιασε η κορβέτα, έστω
μισοβυθισμένη. Για να φθάσομεν στην Αγγλία θέλομεν ακόμη τέσσερις
ημέρες. Οι ημέρες αυτές επί της κορβέτας ήτο δραματικές, χωρίς νερό και
χωρίς φαγητό. Μας έδιναν πότε πότε λίγη γαλέτα και λίγη κονσέρβα. Τι να
γίνει, έστω και με αυτό τον τρόπο επιζήσαμε. Μετά τέσσερις ημέρες
ταξιδίου φθάνομεν εις Λίβερπουλ της Αγγλίας. Εκεί μας επεφύλαξαν καλή
υποδοχή οι Αγγλικές αρχές. Μας επήγαν σε μεγαλοκαταστήματα και μας
είπαν ότι μπορούμε να πάρουμε ρούχα αξίας 20 χάρτινων λιρών, αλλά τα
πράγματα τότε ήταν φθηνά και ένα καλό κουστούμι Αγγλικό είχε 4 λίρες.
Εγώ με τις 20 λίρες πήρα ένα κουστούμι καλό και μία βαλίτσα την οποία
γέμισα με είδη πρώτης ανάγκης. Μας έστειλαν να μείνουμε σε καλό
ξενοδοχείο. Το γραφείο του Εμπειρίκου όπου άνηκε το βαπόρι μας, μας
πληροφόρησε ότι εκτός του μισθού τον οποίο έχομεν να λάβομεν θα μας
δώσουν και δύο μηνιάτικα επιπλέον.

Την επομένην ημέραν μας έστειλαν εις Κάρδιφ της Αγγλίας, διότι
εκεί ήτο όλοι οι Έλληνες ναυτικοί. Αφού εκάθησα ένα μήνα στο Κάρδιφ
επήρα μία ημέρα το γραφείον Εμπειρίκου και τους είπα ότι θέλω να
ξαναμπαρκάρω. Ο διευθυντής του γραφείου και πλοιοκτήτης του Α/Π
Κονδύλης, όπου εβυθίσθει έμεινε έκπληκτος. Μου λέγει αφού δικαιούσαι
δύο μηνιάτικα δια τον τορπιλισμόν, εσύ θέλεις να ξαναμπαρκάρεις; Εις το
Κάρδιφ οπου ήμουν ήρχοντο Γερμανικά αεροπλάνα την νύχτα, έριχναν
βόμβες και ισοπέδωναν την γειτονιά που έμενα. Σκέφθηκα λοιπόν,
προκειμένου να πεθάνω από βόμβα και να θάφτω εις τα ερείπια των
αγγλικών σπιτιών, καλύτερα να πνιγώ.

Ο κος Κονδύλης μου απήντησε από το τηλέφωνο ότι το Αγγλικό

κράτος δίδει 3 καινούργια φορτηγά σκάφη εις τους Έλληνες ναυτικούς και
το ένα το οποίο ονόμασαν και «Θράκη» θα το παραλάβουν σε είκοσι
ημέρες και αν θέλω να πάω μαζί. Εγώ αμέσως έκλεισα την δουλειά και
επήγα με το «Θράκη». Παρέμεινα μέχρι τον Φεβρουάριο του 1945 όπου
απελευθερώθει η Ελλάς και ξεμπαρκάρισα εις το Πορτ Σάιδ της Αιγύπτου
και από την Αίγυπτο επήγα εις την Ελλάδα.

Άνδρος τη 15/07/1990
Μιχαήλ Στυλιανός
Ραδ/της

8
 ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΝΗΟΠΟΜΠΕΣ ΤΟΥ
ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 1941 –1945, & ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
ΠΟΥ ΕΧΩ ΚΡΑΤΗΣΕΙ
Αφορμή της δημοσιεύσεως του παρόντος είναι ένα δημοσίευμα του
συναδέλφου Ηλία Αντύπα, συνταξιούχου ασυρματιστή, στο περιοδικό
«Ηχώ των θαλασσών»Μαρτίου 1983. Εις αυτό αναφέρει ότι πέρυσι, εις
τον εορτασμό της 28ης Οκτωβρίου ζήτησαν οι Έλληνες ναυτικοί και το
ΝΑΤ, να γίνει κάποια προβολή του Εμπορικού μας Ναυτικού στον πόλεμο
1941-1945 και το Υ.Ε.Ν δεν το δέχτηκε.

Σας περιγράφω ένα ταξίδι του 1943 με το ελληνικό φορτηγό Α/Π

Θράκη με τις σημειώσεις και ημερομηνίες που ευτυχώς έχουν διασωθεί.

«Αναχωρήσαμε από το Halifax του Καναδά στις 25 Φεβρουαρίου

του 1943, με νηοπομπή η οποία απαρτίζονταν από 72 συμμαχικά σκάφη,
φορτηγά και 3 πολεμικά αμερικάνικα πλοία συνοδείας. Επί τέσσερις
ημέρες το ταξίδι ήταν καλό, η θάλασσα ήσυχη και μόνο πότε- πότε χιόνιζε.
Την πέμπτη ημέρα η κατάσταση άλλαξε. Τρικυμία μεγάλη σηκώθηκε και
επί δύο ημέρας τώρα πλέουμε με μεγάλη τρικυμία.

Το απόγευμα της 3ης Μαρτίου μας ειδοποιεί ο Κομοντόρος (Άγγλος

ναύαρχος ο οποίος διηύθυνε την νηοπομπή) ότι εχθρικά υποβρύχια
υπάρχουν εις την γειτονιά μας και να είμεθα προσεκτικοί. Φορέσαμε όλοι
τα σωσίβιά μας (την εποχή του πολέμου τα σωσίβια ήταν γιλέκα τα οποία
είχαν εσωτερικώς σαμπρέλα η οποία με μαρκούτσι φούσκωνε μέσα στην
θάλασσα και στον ώμο υπήρχε φαναράκι το οποίο άναβε με μπαταρία) και
ο καθένας βρίσκονταν εις την θέση του, εις την υπηρεσία του, εις το
καθήκον του. Παρήλθε ένα εικοσιτετράωρων άνευ ουδενός συμβάντος και
όλοι συζητούσαμε, λέγοντας ότι παρήλθε ο κίνδυνος. Με τόσον μεγάλη
θαλασσοταραχή είναι δύσκολο να μας παρακολουθούν υποβρύχια και να
έχουμε τορπιλισμούς.

Την 4η Μαρτίου απόγευμα άλλο σήμα από τον Κομοντόρο. Είμεθα

απολύτως βέβαιοι ότι εχθρικά υποβρύχια υπάρχουν στην γειτονιά μας.
Εμείς δεν δώσαμε και μεγάλη σημασία εις αυτό το σήμα, διότι πολλές
φορές είχαμε πάρει τέτοια σήματα. Η ημέρα διέρχεται καλά άνευ
επιθέσεως. Την 8η εσπερινή και ενώ παίζομε χαρτιά εις την τραπεζαρία
αξιωματικών, έξαφνα ακούμε τους κώδωνας κινδύνου. Πετιόμαστε όλοι
αμέσως επάνω και βγαίνομε επί του καταστρώματος να δούμε τι συμβαίνει.
Εις το κατάστρωμα επικρατεί σκότος, διότι στην περίοδο του πολέμου τα

1
πλοία ταξίδευαν με σβηστά τα φώτα δια να μην τα διακρίνουν τα
υποβρύχια. Το αντιτορπιλικό το οποίο ήταν αριστερά και εμπρός μας δια
φωτοβολίδων επεσήμανε την διεύθυνση του υποβρυχίου. Έξαφνα βλέπομε
αριστερά μας δύο φωτοβολίδας (σήμα ότι βαπόρι έχει τορπιλισθεί), δεξιά
μας άλλα φώτα, άλλες φωτοβολίδες, δεύτερο βαπόρι τορπιλίσθηκε, άλλες
φωτοβολίδες, πολλοί τορπιλισμοί... Τα αντιτορπιλικά δεν μπορούν να
δράσουν, πολλά τα βαπόρια της νηοπομπής,, 72, τα δε αντιτορπιλικά
συνοδείας μόνο 3. Ανεβαίνω εις την γέφυρα και παρακολουθώ με αγωνία
τους τορπιλισμούς και έτοιμος με τα σπίρτα στο χέρι, να ανάψω τις
ρουκέτες τορπιλισμού, εάν τορπιλισθούμε, μη έχοντας άλλη καλύτερη
υπηρεσία να προσφέρω. Βάρδια αυτήν την ώρα επί του ασυρμάτου έχει ο
άλλος ασυρματιστής, καθισμένος και αυτός εις τα ακουστικά του, εις το
καθήκον του, εάν μας συμβεί τίποτα, να ειδοποιήσει αμέσως δια του
ασυρμάτου. Είμεθα τελευταίο βαπόρι της τρίτης σειράς της νηοπομπής
προς τα αριστερά και αν τορπιλισθούμε πιθανόν να μην μας αντιληφθούν
με το μεγάλο σκότος και την μεγάλη τρικυμία που επικρατεί. Η επίθεση
διήρκεσε 10 λεπτά. Πόσα βαπόρια εβυθίσθησαν άγνωστο προς το παρόν.
Περί ώραν 10 μ.μ. δεύτερη επίθεση, ρουκέτες τορπιλισμού εις το κέντρο
της νηοπομπής. 10.30 μ.μ. επικρατεί ησυχία . Πλέομεν ολοταχώς την
πορεία μας.

Την 5ην Μαρτίου ο καιρός επιδεινώθει πολύ. Πελώρια κύματα

κτυπούν το σκάφος, νομίζοντες πολλές φορές ότι είναι τορπιλισμός.
Σκοτεινιάζει και ο καιρός είναι ο ίδιος και χειρότερος. Τα πλοία της
νηοπομπής έχουν σκορπίσει όλα δεξιά και αριστερά, μπρος και πίσω. Με
αγωνία αναμένομεν να ξημερώσει, διότι όταν είναι ημέρα έχουμε όλοι μας
περισσότερο θάρρος.

Την 6ην Μαρτίου ο καιρός εξακολουθεί ο ίδιος. Περί ώρα 3 μ.μ.

κώδωνες κινδύνου κτυπούν πάλι. Έχω βάρδια στον ασύρματον και δεν
δύναμαι να βγω έξω. Ερωτώ μόνο τι συμβαίνει και μου λέγουν ότι τορπίλη
επέρασε 2 μέτρα περίπου από την πλώρη μας, διευθυνόμενη εξ αριστερών
προς τα δεξιά. Είμεθα πολύ τυχεροί διότι εκείνη την στιγμή είχαμε σχεδόν
σταματήσει. Προχωρούσαμε σχεδόν μόνο με 2 μίλια την ώρα και ο
κυβερνήτης του Γερμανικού υποβρυχίου φαίνεται ότι δεν υπελόγισεν την
ταχύτητά μας καλά και έτσι αστόχησεν. Ώρα 8 μ.μ. Ο καιρός ο ίδιος.
Ευρίσκομαι επί της γέφυρας με τον υποπλοίαρχο και πλοίαρχον Νικόλαο
Αδάμη εξ Ανδρου συζητώντας. ‘Εξαφνα βλέπομεν εις το κέντρο της
νηοπομπής ρουκέτες τορπιλισμού. Δεν περνούν 3 λεπτά, άλλες ρουκέτες
τορπιλισμού αριστερά μας. Δεν μιλάμε, σκεπτόμενοι μόνον το κρίσιμον της
καταστάσεως. Ο καθένας σκέφτεται ότι τώρα είναι η σειρά μας, ευτυχώς
όμως δεν μας συνέβη τίποτα. Μετά το επεισόδιο αυτό παρέρχεται μία ώρα
ήσυχη. Ώρα 9.30 μμ. Πολλές ρουκέτες τορπιλισμού εις όλη την νηοπομπή.

2
Τορπιλίζεται το πλώριο μας βαπόρι, το αριστερό. Το πλώριο μας βαπόρι
δια να αποφύγει τον τορπιλισμό βάζει όλο το τιμόνι δεξιά και γυρίζει δεξιά.
Εμείς προχωρώντας την πορεία μας κινδυνεύομεν να συγκρουστούμε με
άλλο βαπόρι που ευρέθει εμπρός μας. Ευτυχώς το αντελήφθη αμέσως ο
πλοίαρχος και φωνάζει όλο δεξιά το τιμόνι. Εγυρίσαμεν δεξιά και έτσι
αποφύγαμε την σύγκρουση. Εν τω μεταξύ άλλο βαπόρι δεξιά μας
ετορπιλίσθει και με το γύρισμά μας δεξιά επέσαμεν επάνω στους
ναυαγούς. Ήταν ακριβώς μεσάνυκτα. Κρύο απελπιστικό επί του
καταστρώματος. Το χιόνι ήταν 5-10 πόντους, χιονοθύελλα και τρικυμία,
περίπου 10 μποφόρ. Οι ναυαγοί εις την θάλασσα εφώναζαν βοήθεια.
Φωνές, ασυνάρτητες στριγκλιές. ¨Όλοι με τα σωσίβια εις την θάλασσαν και
τα κόκκινα φαναράκια άναβαν εις τους ώμους των. Οι περισσότεροι, αν
και δεν ήταν περισσότερο από 3 λεπτά εις την θάλασσαν είδαμε ότι ήτο
πεθαμένοι, πιθανόν από την πολύ παγωμένη θάλασσα. Ετρέξαμε όλοι και
τους ρίξαμε ότι μπορούσαμε, σωσίβια δια να πιάσουν κ.τ.λ. Τρεις ήρχοντο
να πιάσουν το βαπόρι μας, αλλά εμείς προχωρούσαμε λόγω των μεγάλων
κυμάτων 10 μποφόρ περίπου ήτο αδύνατον να τους πιάσομεν. Ήτο και οι
διαταγές τις οποίες ελaμβάναμε από το Αγγλικό ναυαρχείον. Η
περισυλλογή εγένετο υπό των αντιτορπιλικών συνοδείας. Εντός ολίγων
λεπτών εξηφανίστηκαν και οι τρεις λόγω των πελωρίων κυμάτων. Ίσως
και έναν να τον πήρε η προπέλα μας. Έζησα εκείνες τις στιγμές τις
χειρότερες της ζωής μου. Ελυπήθηκα αφάνταστα τους ναυαγούς,
εφαντάστηκα τον εαυτό μου εις την θέσιν των εις την θάλασσα να περνά
συμμαχικόν βαπόρι εις απόστασιν ενός μόνο μέτρου και να μην δύναται να
σταματήσει να με πιάσει. Τι αγωνία, τι απελπισία, τι δράμα! Προς στιγμή
έπαθα νευρικό κλονισμό αλλά αμέσως το ένστικτο της αυτοδιασώσεως
επιδρά, εσκέφθηκα πως εάν τορπιλισθούμε και εμείς δεν θα προφθάσομεν
να ρίξουμε τις βάρκες, θα έχομεν την ίδια τύχη. Έτρεξα αμέσως και
εμάζεψα όσα άτομα ευρήκα επί του καταστρώματος. Όλοι είχον πάθει
νευρικόν κλονισμό. Τους έδωσα ολίγον θάρρος λέγοντας ότι έχομεν καιρόν
να ρίξομεν την βάρκα εις την θάλασσα όταν τορπιλισθεί το βαπόρι, και
επήγαμε πλησίον μίας βάρκας. Ευτυχώς δεν ετορπιλισθήκαμεν, διότι εάν
συνέβαινε κάτι τέτοιο δεν θα γλίτωνε κανένας μας με 10 μποφώρ εις τον
βόρειον Ατλαντικόν, μεσάνυχτα και με χιονοθύελλα. Η βάρκα δεν μπορεί
να πέσει, και αν πέσει μόλις κατέβει ολίγον, θα την κτυπήσουν τα πελώρια
κύματα εις τας πλευράς του πλοίου και θα σπάσει.

Η 7η Μαρτίου ξημερώνει. Όλη την νύκτα όλοι είμεθα άγρυπνοι με τα

σωσίβια. Σήμα από τον Κομονδόρο να σχηματίσουν τα εναπομείναντα
βαπόρια γραμμές, πράγμα το οποίο επράξαμε. Το απόγευμα βλέπομεν και
άλλα πολεμικά αμερικάνικα ότι μας επλησίασαν και κατά διαστήματα όλη
η νηοπομπή εσίετο από ισχυρούς κρότους αντιυποβρυχιακών βομβών.
Επίσης ήρχοντο και από την Ισλανδία συμμαχικά αεροπλάνα. Εμείς

3
βλέποντας πολλά πολεμικά πλοία και αεροπλάνα ανακτήσαμε τις ελπίδες
μας και πλέομεν βορειοανατολικά με πορεία την βόρειον Ιρλανδία.

Την 8ην, 9ην και 10ην Μαρτίου πλέομεν με τις ίδιες καιρικές
συνθήκες, αλλά ευτυχώς άνευ άλλων επεισοδίων και άνευ άλλων
τορπιλισμών.

Την 10η Μαρτίου το βράδυ φτάσαμε εις Belfast της Ιρλανδίας και
την άλλη ημέρα το πρωί ξεκινήσαμε δια το Λίβερπουλ της Αγγλίας όπου
ξεφορτώσαμε και αναχωρήσαμε αμέσως πάλι δια Καναδά.

Από το πλήρωμά μας, κανένας δεν ξεμπαρκάρισε, εκτός του 2ου

ασυρματιστή ο οποίος ήτο αρραβωνιασμένος με μίαν Αγγλίδα και έμεινε
δια να παντρευτεί. Εγώ είχον τορπιλιστεί τον Αύγουστο του 1942 με το
βαπόρι Α/Π Κονδύλης. Από τα 35 μέλη του πληρώματος επνίγησαν τα 7και
οι 28 διεσώθημεν. Δυστυχώς οι σημειώσεις όπου είχον κρατήσει από το
προηγούμενο ναυάγιον του τορπιλισμού δεν διεσώθησαν.

Το Υ.Ε.Ν. γνωρίζει ότι όταν κατελήφθει η Ελλάδα από τους

Γερμανούς εφύγαμεν 350 φορτηγά πλοία με 10.500 Έλληνας ναυτικούς.
Όταν δε απελευθερώθηκε η Ελλάδα γυρίσαμε 95 – 100 πλοία με 3.500
ναυτικούς. Δεν νομίζω ότι άλλο σώμα υπέστη τόσο μεγάλες απώλειες και
θυσίες. Καθ’όλη την διάρκεια του πολέμου και υπό τας ανωτέρω συνθήκας
έπαιρνα ως ασυρματιστής 46 χάρτινες λίρες το μήνα. Κατόπιν πολλών
ενεργειών μας, από το 1945 όπου ετελείωσεν το πόλεμος το 1981 έγινε
ένας νόμος ο οποίος λέγει ότι όσοι έχουν 6 μήνες θαλάσσια υπηρεσία στο
διάστημα της κατοχής με επιταγμένα πλοία, δικαιούνται έναν σταυρό και
80 δραχμάς δια κάθε μήνα. Εγώ ο οποίος είχον 50 μήνες 1941-1945,
επήρα 4.000 δραχμές επί πλέον αύξησιν της συντάξεώς μου. Ο χρυσός
σταυρός είτο ένα χαρτί όπου μου εστάλει από το Υ.Ε.Ν.

Συνταξιούχος Ασυρματιστής,
Μιχαήλ Στυλιανός,
Αριθ. Διπλώματος 567 Α’, Άνδρος