1

ΙΟΝΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ
ΤΜΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Iστορία Θαλασσών
Μάθημα Σεμιναριακό
Στ’ εξάμηνο
Περίγραμμα μαθημάτων
Εαρινό Εξάμηνο
2016-2017

Καθηγήτρια Τζελίνα Χαρλαύτη

Επικοινωνία e-mail: gelina@ionio.gr

 2

Αντικείμενο του μαθήματος

 Το μάθημα εξετάζει τη σχέση του ανθρώπου με τη θάλασσα. Αναζητά τους
μηχανισμούς διαμόρφωσης, ανάπτυξης και ενοποίησης των κοινωνιών και
οικονομιών του πλανήτη μέσα από την ιστορία των θαλασσών και ωκεανών τους
τελευταίους πέντε αιώνες. Εξετάζεται η ιστορία της Μεσογείου, της Μαύρης
Θάλασσας, της Βαλτικής και της Βορείου Θάλασσας, του Ατλαντικού, του
Ινδικού και του Ειρηνικού ωκεανού. Εξετάζεται η δομή των ωκεανών και των
θαλασσών, η διαμόρφωση πόλεων-λιμανιών μέσα στο πλαίσιο του οικονομικού
και πολιτικού συστήματος κάθε θαλάσσιας περιοχής. Με αυτόν τον τρόπο
ακολουθεί τις εξερευνήσεις, τις θαλάσσιες ηγεμονίες των Πορτογάλων, Ισπανών,
Ολλανδών και Βρετανών, τους ναυτικούς, πειρατές, τα μεγάλα λιμάνια από το
Λονδίνο και το Μπουένος Άιρες μέχρι την Καλκούτα και τη Γιοκοχάμα, τους
θαλάσσιους δρόμους, τις θαλάσσιες μεταφορές ανθρώπων και εμπορευμάτων, τη
διακίνηση των αγαθών όπως ζάχαρης, καφέ ή κακάο, την πειρατεία και το
σκλαβεμπόριο μέσα από τη δημιουργία αγορών στις μεγάλες αποικιακές
ναυτιλιακές αυτοκρατορίες της Ευρώπης. Ο σκοπός είναι η εκπαίδευση των
φοιτητών στη μέθοδο και την προσέγγιση της ναυτιλιακής ιστορίας και της
ιστορίας της παγκοσμιοποίησης, μιας ιστορίας πέρα από εθνικά σύνορα. Η
επιφάνεια της θάλασσας αποτέλεσε κύρια επιφάνεια διαδρομών, ανταλλαγών και
επιρροών των οικονομιών και κοινωνιών της ξηράς καθώς και στο θαλάσσιο
περιβάλλον. Στο μάθημα, γίνεται ο εντοπισμός των θαλάσσιων μεταφορικών
συστημάτων σε κάθε ωκεανό και θάλασσα που δημιουργούν τις προϋποθέσεις
των διασυνδέσεων και αλληλεπιδράσεων των οικονομιών και κοινωνιών και τη
διαμόρφωση της παγκοσμιοποιημένης σημερινής οικονομίας και κοινωνίας.

Οργάνωση του μαθήματος

Το σεμινάριο βασίζεται στην άμεση συνεργασία διδάσκοντα και φοιτητή. Η
παρουσία των φοιτητών πρέπει να καλύπτει 2/3 των σεμιναριακών μαθημάτων στη
διάρκεια των οποίων οι φοιτητές κάνουν εισηγήσεις σε ορισμένες θεματικές. Το
περιεχόμενο των εβδομαδιαίων εισηγήσεων, η θεματολογία των εργασιών και οι
ημερομηνίες παρουσίασης επιλέγονται και προγραμματίζονται στην αρχή του
εξαμήνου σε συνεργασία με τις υπεύθυνες του μαθήματος και τους φοιτητές.

Όλη η οργάνωση του μαθήματος, η βιβλιογραφία καθώς και οι ανακοινώσεις για τον
προγραμματισμό των παρουσιάσεων στη διάρκεια του εξαμήνου είναι ανηρτημένα
στο eClass του Πανεπιστημίου (ασύγχρονη τηλεκπαίδευση) όπου το μάθημα έχει
κωδικό DH280. Οι φοιτητές οφείλουν να εγγραφούν για την παρακολούθηση του
μαθήματος. Ο ιστότοπος στον οποίο πρέπει να μπουν είναι
http://www.ionio.gr/central/gr/elearning.

Αξιολόγηση φοιτητών
Στο μάθημα αυτό δεν γίνονται εξετάσεις. Η τελική αξιολόγηση των φοιτητών γίνεται
από προφορικές και γραπτές παρουσιάσεις δύο εργασιών καθώς και τη συμμετοχή
τους στη διεξαγωγή των σεμιναρίων. Οι δύο εργασίες θα είναι 3.000 λέξεων ή 10
σελίδων. Οι εργασίες παρουσιάζονται σε συγκεκριμένες ημερομηνίες που ορίζονται
από τη διδάσκουσα την ώρα του μαθήματος. Η απουσία από ορισθείσα μέρα
παρουσίασης σημαίνει τη διαγραφή από το μάθημα. Οι εργασίες κατατίθενται σε
ορισμένη ημερομηνία στο τέλος του εξαμήνου. Κάθε εργασία είναι με
 3

γραμματοσειρά Times Roman, μέγεθος γραμμάτων 12, και 1,5 κενό ανάμεσα στις
γραμμές.

Ομάδα Α. Ιστορία Θαλασσών

1. Iστορία της Μεσογείου, 16ος-18ος αιώνας

Βιβλιογραφία: Χαρλαύτη, Ιστορία και Ναυτιλία, κεφ. 3, μέρος Ι

2. Ιστορία της Μαύρης Θάλασσας, 19ος αι.

Βιβλιογραφία: Χαρλαύτη, Ιστορία ελληνόκτητης ναυτιλίας, κεφ. 2

3. Ιστορία της Βαλτικής Θάλασσας, 16ος-20ος

Βιβλιογραφία: Χαρλαύτη, Ιστορία και Ναυτιλία, κεφ. 3 (μέρος ΙI και V).

4. Ιστορία Ατλαντικού, 16ος-17oς αι.

Βιβλιογραφία: 1) Παραδόσεις Μαθήματος 2) Χαρλαύτη, Ιστορία και Ναυτιλία, κεφ.
3, (μέρος ΙII και ΙV), κεφ. 4

5. Ιστορία Ατλαντικού16ος-19ος αι., Πειρατεία και κούρσος

Βιβλιογραφία: Χαρλαύτη, Ιστορία και Ναυτιλία, κεφ. 5

6. Ιστορία Ατλαντικού 16ος-19ος αι., χύδην φορτία επιβατών: σκλαβεμπόριο και

μετανάστευση
Βιβλιογραφία: Χαρλαύτη, Ιστορία και Ναυτιλία, κεφ. 6

7. Ιστορία Ινδικού, 16ος-18ος αι.

Χαρλαύτη, Ιστορία και Ναυτιλία, κεφ. 3, (μέρος IV)

8. Ιστορία Ειρηνικού, 16ος-18ος αι.

Βιβλιογραφία Χαρλαύτη, Ιστορία και Ναυτιλία, κεφ. 3, (μέρος IV)

Ομάδα Β. Ειδικές θεματικές

1. Εξέλιξη ναυτικής τεχνολογίας
 Aπό τα ιστιοφόρα στα ατμόπλοια
 Δεξαμενόπλοια: Τα πλοία του μαύρου χρυσού
2. Οι ναυτικοί
 Ανάμεσα στο Διάβολο και στη μπλέ θάλασσα. Ναυτικοί στο 18ο αιώνα
 Από τα πανιά και τα κατάρτια στο σίδερο και τον ατμό. Ναυτικοί το 19ο
αιώνα
3. Εξερευνητές
 William Diampeer. Εξερευνητής, πειρατής και κουρσάρος, Ατλαντικός-
Ινδικός
 Captain Cook. Ο εξερευνητής του Ινδικού ωκεανού
4. Σκλαβεμπόριο
 Το σκλαβεμπόριο του Ατλαντικού
5. Αλιεία
 4

 Οι πόλεμοι του μπακαλιάρου στον Ατλαντικό

 Φαλαινοθηρία
6. Ναυτιλιακές αυτοκρατορίες
 Η ναυτιλιακή αυτοκρατορία της Βενετίας
 Η ναυτιλιακή αυτοκρατορία των Ισπανών
 Η ναυτιλιακή αυτοκρατορία των Ολλανδών
 Η ναυτιλιακή αυτοκρατορία των Πορτογάλλων
7. Πειρατές και κουρσάροι
 Οι κουρσάροι της Μάλτας και της Μπαρμπαριάς
 Οι πειρατές της Καραϊβικής: Μύθος και πραγματικότητα
 Σύγχρονοι πειρατές: Σομαλία
8. Ναυάγια
 Τιτανικός
 Ναυάγιο και ναυταπάτη: Σάλεμ

Βιβλιογραφία:.. Για τις εργασίες θα δίνεται επιπλέον βιβλιογραφία σε συνεργασία με

τη διδάσκουσα.

Βιβλιογραφία

Συγγραφέας
Τζελίνα Χαρλαύτη (επιμ.), Ιστορία και Ναυτιλία, 16ος-20ός αι., Εκδόσεις
Αλεξάνδρεια, 2004
Braudel Fernand, H Μεσόγειος και ο Μεσογειακός κόσμος την εποχή του Φιλίππου Β΄
της Ισπανίας, Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 1997Ι
Jack P.Greene and Philip D. Morgan, Atlantic History. A Critical Appraisal, Oxford
University Press, 2009
J.H. Parry, «Η εξάπλωση των Ευρωπαίων στους ωκεανούς του κόσμου το 16ο και 17ο
αιώνα. Μεταφορές και εμπορικοί δρόμοι», στο Τζελίνα Χαρλαύτη επιμ.), Ιστορία και
Ναυτιλία, Αλεξάνδρεια, Αθήνα, 2004
Pearson Michael, The Indian Ocean, Λονδίνο, Routledge, 2003
North Michael, The Baltic. A History, Harvard University Press, 2015
King Charles, The Black Sea. A History, Oxford University Press, 2005
Braudel Fernand, H Μεσόγειος και ο Μεσογειακός κόσμος την εποχή του Φιλίππου Β΄
της Ισπανίας, Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 1997
Peregrine Horden, Nicholas Purcell, Θάλαττα πονηροδιδάσκαλος: Μελέτη της
μεσογειακής ιστορίας, Αθήνα, Οδυσσέας 2004
Armitage David and Michael J. Braddick, The British Atlantic World, 1500-1800,
Macmillan, Palgrave, 2002, σελ. 31-50
Callum Roberts, The Unatural History of the Sea, Island Press 2007
Ντάνιελς Πατρίτσια και Στέφεν Γκ. Χίσλοπ, Επίτομο Χρονικό. Παγκόσμια Ιστορία,
 5

National Geographic, 2003

Natkiel Richard και Anthony Preston, Atlas of Maritime History, Facts-on-File, 1986
Overy Richard, Άτλας της Παγκόσμιας Ιστορίας, Εκδόσεις Καθημερινής, 2007
The Times Atlas of the World. A compact edition, The Times, 2007
Α Lloyds’ Maritime Atlas, Lloyd’s of London Press, 1983
Felipe Fernández-Armesto, Pathfinders. A Global History of Exploration, Oxford
University Press, 2006
Preston Diana and Michael, A Pirate of Exquisite Mind. Explorer, Naturalist, and
Bucanneer: The Life of William Dampier, Berkeley Books, 2004
Riffenburgh Beau, Εξερευνήσεις. Η μεγάλη περιπέτεια. Τα ηρωικά επιτεύγματα των
μεγαλύτερων εξερευνητών του κόσμου, Κασταλία 2008
Badger Geoffrey, The Explorers of the Pacific, Kangaroo Press, 1988
Lakshmi Subramanian, Medieval Seafarers of India, Lotus Collection, Roli Books,
1999
Digby Kenelm Sir, Journal of a Voyage into the Mediterranean, 1628

Earle Peter, Οι κουρσάροι της Μάλτας και της Μπαρμπαριάς, Λονδίνο 1970
Baines Dudley, Emigration from Europe, 1815-1930, Cambridge University Press,
1995
Boxer C.R. (ed.), The Tragic History of the Sea, 1589-1622, University of Minessotta
Press, 2001
Chase Owen, First Mate, The Wreck of the Whaleship Essex. The Riveting Life-and-
Death Saga of Man against the Deep that Inspired the Writing of Moby Dick, Harvest
Edition, 1999
Ballard Robert D. with Michael S. Sweeney , Return to Titanic. A New Look at the
World’s Most Famous Lost Ship, National Geographic, 2004
Flayhart William Henry III, Disaster at Sea. Shipwrecks, Storms and Collisions on the
Atlantic, W.W. Norton & Company, 2003
Vickers Daniel, Young Men and the Sea. Yankee Seafarers in the Age of Sail, Yale
University Press, New Haven, London, 2005
Rediker Marcus, Ανάμεσα στο Διάβολο και τη σκούρα μπλε Θάλασσα, Cambridge
University Press, 1987
Ritchie Robert C., Captain Kidd and the War against Pirates, Harvard University
Press, 1986
Cordingly David, Under the Black Flag. The Romance and the Reality of Life Among
the Pirates, Harvest Edition, New York, 1997
David Williams, «Tα χύδην φορτία επιβατών, 1750-1870», στο Τζελίνα Χαρλαύτη
επιμ.), Ιστορία και Ναυτιλία, Στάχυ, Αθήνα, 2001

Morgan Keneth, Slavery, Atlantic Trade and the British Economy, 1660-1800,
Cambridge University Press, 2000
Walvin James, Atlas of Slavery, Longman 2006
Williams Glyn, The Prize of all Oceans, Viking, 2000
Marshall Michael, Ocean Traders ,Facts-on-File, 1990
Ratcliffe, Mike, Liquid Gold Ships. A history of the Tanker, 1859-1984, London:
Lloyd`s of London Press Ltd, 1985
Basberg B., J.E. Ringstad και E. Wexelsen, Whaling and History. Perspectives on the
Evolution of the Industry, Norway, Christensen's Whaling Museum, 1993
Allen Mawer Granville, Ahab’s Trade. The Saga of South Seas Whaling, Allen Unwin
 6

1999

Χρήσιμοι τόποι στο διαδίκτυο

Hλεκτρονικές πηγές Ιονίου Πανεπιστημίου:
http://iup.ionio.gr/modules.php?name=Heal
όπου μπορείτε να βρείτε ηλεκτρονικά βιβλία και άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά
στις "τράπεζες άρθρων" όπως to JSTOR

Ηλεκτρονικές εγκυκλοπαίδειες
http://www.britannica.com (η καλύτερη εγκυκλοπαίδεια του κόσμου online)
να χρησιμοποιείτε με φειδώ και όσο λιγότερο μπορείτε τις:
 http://el.wikipedia.org
 http://en.wikipedia.org

Βιβλιοθήκες
Πανεπιστημίου Αθηνών
http://www.lib.uoa.gr/

Ενιαίος κατάλογος των βιβλιοθηκών των ελληνικών πανεπιστημίων

http://zephyr.libh.uoc.gr/

Ενιαίοι κατάλογοι βιβλιοθηκών μέσω του συστήματος «Η Αργώ» του Εθνικού

Κέντρου Τεκμηρίωσης
http://argo.ekt.gr/

Δίκτυο ελληνικών ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών – αναζήτηση σε ηλεκτρονικά

περιοδικά που προσφέρονται στον κατάλογο
http://www.heal-link.gr/

Εθνική Βιβλιοθήκη
www.nlg.gr/

Μηχανή αναζήτησης σε ευρωπαϊκές και αμερικανικές βιβλιοθήκες

http://www.ubka.uni-karlsruhe.de/hylib/en/kvk.html

Library of Congress
http://catalog.loc.gov/

British Library
http://catalogue.bl.uk/F/?func=file&file_name=login-bl-list

Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας

http://www.bnf.fr/pages/zNavigat/frame/catalog.htm

Ενιαίος κατάλογος αναζήτησης στις μεγαλύτερες ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες της

Μεγάλης Βρετανίας
 7

http://copac.ac.uk/

Πανεπιστήμια εσωτερικού
Κατάλογος ελληνικών ΑΕΙ και ΤΕΙ
http://www.ypepth.gr/el_ec_page1047.htm

Πανεπιστήμια εξωτερικού
Universite Paris 1 – Pantheon Sorbonne
http://www.univ-paris1.fr/index.html
Τμήμα ιστορίας
http://www.univ-paris1.fr/formation/arts_sciences_humaines/ufr09/article112.html

Universite Paris Sorbonne – Paris IV

http://www.paris4.sorbonne.fr/fr/

Princeton University
http://www.princeton.edu/

University of Oxford
http://www.ox.ac.uk/

University of Cambridge
http://www.cam.ac.uk/

Κατάλογος ξένων πανεπιστημίων που προσφέρουν ελληνικές σπουδές

http://history.arch.uoa.gr/hellenicstudies/

Λίστα συζήτησης ιστορικών θεμάτων, βιβλιογραφίες, βιβλιοκρισίες

www.h-net.msu.edu
H-Levant
http://www.h-net.org/~levant/
H-Mediterranean
http://www.h-net.org/~mediter/
H-Business
http://www.h-net.org/~business/
Communication and Information Services for Historians (γερμανικά)
http://hsozkult.geschichte.hu-berlin.de/
Association for History and Computing
http://www.h-net.org/~ahc/