99 ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ 2010 ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΝΕΟΥΣ

Δωρεάν ηλεκτρονική έκδοση ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

Λογοτεχνία στο σχολείο ~ Μυθολογία

~ Θέατρο ~ Αφήγηση
 Λογοτεχνικά βιβλία που συγκινούν
και προβληματίζουν
µÀº¾ÌÀ¹¾Á’Äö®Á ,Ȭ¼¼±£º±À»¬Ã¾Ä ¤¶­¼·™µ¾Å±¼¾¿¾Ì»¾Ä
–¤©¡ £¤ ž›’™¢–¦¤˜ —’§’¢–žš–£¡–¤’œ ¥•–£ §©¢š£¤˜’’ ¥

‘£¾¾µã²¾µ»滵³æ¿Â亼¿Àá½µ ‘¤½½º¿¾ã»Âã´ãĵ»¾µµÀ¿¼Ä±Ãã» €ã»µõê”ã½á¾ãÞÅÄ㻾±‹¾Ä´Àµ

À¿Ç¶»—èãĵ»¾µ¹¾Å²Ãã»ĺèű á¾µ¼µ½½²¹Âµææ¿ÃÁæµ³æ¿»¿æãã¼ã²¾µ ¼µ»ã²æµ»¸Á¸ã¼µƳ¾Å¾¼µ»¼—Ä»溾Á¾
‘èűĺê³æÅê¸ã¾ã²¾µ» À¿ÇƵèã´ã»ÃĵÀ㻿¸»¼—œ¿áÆã» …º¹µ²¾ÅÃĺ¾…ÂÁĺ€Ç澵ò¿Ç
¼µç³½¿Çã´¼¿½ºœµ³¾ã»Â—ĺê À—Â㻵À³äµÃº¸ã¾æÀ¿Âã²¾µ ¼µ»èÅæãÄ¿¾æÀµæÀ—æ¿Ç¼µ»
ºã亶»¼±ĺêµçųĺĵ Àã»æá¾ã»ÀÂáÀ㻾µµ¸Ç¾µÄ²Ãã»í Ä¿¾µ¸ã½ä³æ¿ÇÄ¿¾ŽµÃ²½º
ĵÃÆḻ—ĺê¹»µÄ¿æá½½¿¾³½µã²¾µ» Ãã½²¹¿çµµ¾¿²å¿Ç¾ĵÃÆ¿½ã²µ Ãã滵¹ã»Ä¿¾»—ĺê‹ç±¾µê
翽—¼µ»µ¶á¶µ»µÙÄá¼ãĵ»æÀ¿Ãė ¼µ»ÀÂáÀ㻾µáÆã»æãĵæ¿ÂäÅçã² Ùã½²¹ãêæáÂãêã²¾µ»ĵ¹ã¾áç½»µ
ÃÄ¿¾¼µçÂáäĺ¼»ã²¾µ»¿¼µçÂáäĺê ‚µÀµ½á·ã»¾µĵ¼µÄµäáÂã» ĺêæµæ—ꋾ迴Ããçµ¹»¾³Äµ¾ÄÁµ
ĺê·ÇƱêĺêµ¹»Ãæ᾿ê À¿ÃÀµçÁ¾Äµê¾µ溾ĺ¾µÀµÃÆ¿½ã² õ—¾ÄµƳ¾Å¾ã¾åáÂÅÀ³Ã¿
”¿¾µ¸»¼±¸»á忸¿êžº¶¿Ç½»æ²µ IJÀ¿Äã—½½¿¿´ÄãÄ¿À³ÃäµÄ¿¸»µè´¹»¿ ¼µ½—ĺçÇæ—æµ»ÙÄ¿ÃÀ²Ä»³æÅê
œÂÁ㻵ƳÂĵ¹µ³Ä»¶Âã»¹»µ¾µÀ—¿Ǿ Äž¹¿¾»Á¾ĺê¿´Äãºæãĵ¼³æ»Ãº áÆ¿ÇæãÀ¿½½áêäÅÄ¿¹Âµä²ãê
Ãã»Â—ºĿǵ½áĵºµ¾µ¼¿´ä»ÃºŸ æãĺæºÄáµĺêÃÄ¿¹Âµä»¼³˜µ´À½»¿ œºæµæ—¼¿Â»Ä×¼»ĺæµæ—¼¿Àá½µ
‘»¼µ¾¿À¿²ºÃº³æÅê¸ã¸»µÂ¼ã² ¿´Ä㺼µ»¾¿´Â»µÀµÂáµÀ¿ÇÀÂáÀã» ÃÄ¿½´¼ã»¿ĺæµæ—¾´äº
À¿½´š»ã仗½Äãê¸ã¾ĺ¾µä±¾¿Ç¾ ¾µĺ¾µÀ¿¸ãÆÄ㲏ÇÄÇÆÁêÀ¿ÇÇÀ—ÂÆã» ĺæµæ—ṼǿÀÂÁĵ
¼µÂµ¸¿¼¿´¾Ãã¼—çãĺê¼²¾ºÃº ¼µ»Ä¿FACEBOOKáÄ¿»æ¿¾µÿÇƵ²Ãã» ÃÄ¿¾ŽµÃ²½º¼»µÂ¹³ÄãµÃ’ãæá¾µ
‹¾±Äµ¾Ŀǽ—Æ»ÃÄ¿¾
¼—À¿»¿ê¼¿¾Ä—ĺꟅ¿»¿êçµÃĵçã²
¸²À½µĺê—¹¹ã½¿êÀµ¹æµÄ»¼³ê
’»·²Âãºé™¤¥€•‰
º±¹³¹±¼µ±À¾ÌÁ±¼±³¼ÍÂõÁ†µ±¿±¹Ã®Âµ¹Á
Z Z Z  S V L F K R J L R V  J U
á¾µ¾Àµ¹æµÄ»¼³ä²½¿­æ±ÀÅê³Æ» Ù²¹¿Çµ±Äµ¾À¿½´³æ¿Â亹Ǿµ²¼µ
ºæµæ—æ¿Ç¤ÆÅäÄ»—åã»á¾µ—½æÀ¿Çæ
¼µÄµ¸»¼³æ¿Ç¼µ»Ä¿áÆÅÃÄ¿¸Åæ—Ä»³æ¿Ç
¤Äû¼ÂµÄÁæáõÃÄ¿æǵ½³æ¿Ç
ĺ¾À»¿³æ¿Âäº㻼³¾µĺê
›¬¸µ²¹²»¯¾†¬ÁÅ­À¼µ¹¿¹¾º¾¼Ã¬
£Ã¹Á–º´Ëµ¹Á¨¥§ ”š £ ÷¼õ»µÄñ¯±µ»¯´±÷³À¬Å¾Ä†µË»¾¹†±¶¯ÂþZZZSVLFKRJLRVJUÃ±¼º»µ¯¼µ¹­¼±²¹²»¯¾
±¼¾¯³µ¹­¼±ÁºÌº»¾Áµ¿¹º¾¹¼È¼¯±Á”¼ÍÀ¹ÂµþÄÁÂij³À±Åµ¯Áº±¹þÄÁ±¼±³¼ÍÂõÁ†±Á†­Â±±¿ËñEORJVþIRUXPº±¹
ùÁµº´·»Íµ¹Á†±Á£Ãµ¯»µùÁºÀ¹Ã¹º­Á¾Äº±¹»¬²µ†­À¾Áµº»·À͵¹Á”¯¼µ†­»¾ÁþÄ)$1&/8%†±Á£Ãµ¯»µHPDLO
ÂþLQIR@SVLFKRJLRVJU®VPVÂþ³À¬Å¾¼Ã¬Á†±Á •š’• ž ’¤–¡©ž¥ •š–¥™¥ž£˜¤›¡ œ˜†µºµ¼Ë
±¼¬†µÂ±®º¬»µÂµÆÈÀ¯ÁÆÀ­È·Âþ–µ¯Áº¹µ†µ¯Á¿¬¼Ã±¾µ¿±Å®
Σ ΤΟ Χ Ω Ρ Ο Τ Η Σ ΛΟ ΓΟΤ Ε Χ Ν Ι Α Σ Γ Ι Α Π Α Ι Δ Ι Α Κ Α Ι Ν Ε ΟΥ Σ
Δ Ι Δ Α Κ Τ Ι Κ Η ΛΟ ΓΟΤ Ε Χ Ν Ι Α Σ Κ Α Ι Ε Φ Α Ρ Μ Ο Γ Ε Σ Σ ΤΟ Σ ΧΟΛ ΕΙ Ο

Λογοτεχνία στο σχολείο

G Μυθολογία G ΘέατρΟ ® Αφή γηση
Κάποτε, ως το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα, η λογοτεχνία δεν αποτελού-
σε ύλη σχολική, και συνεπώς δεν απασχολούσε τους δασκάλους και τους μα-
θητές. Ήταν εξωσχολικό ανάγνωσμα και εν πολλοίς απαγορευμένο. Μετά την
κατάργηση της Αλληλοδιδακτικής Μεθόδου και την επικράτηση (αρχές του
20ού αι.) του Σχολείου Εργασίας και του Νέου Σχολείου, κείμενα λογοτεχνών,
πεζά και έμμετρα, φιλοξενούνται όχι μόνο
στα Αναγνωστικά αλλά και στις σχολικές
Ανθολογίες. Επιπλέον, ορισμένοι πρωτο-
πόροι εκπαιδευτικοί έφεραν το παιδικό
λογοτεχνικό βιβλίο και στην τάξη. Ένα
τέτοιο εγχείρημα ήταν του Αλέξανδρου
Δελμούζου, που εισήγαγε το μυθιστόρη-
μα της Πηνελόπης Δέλτα Για την Πατρίδα
στο Παρθεναγωγείο Βόλου (1908-1911).
Αργότερα, με την Εκπαιδευτική Μεταρ-
ρύθμιση (1917), οι πόρτες των σχολείων
άνοιγαν ολοένα και πιο πολύ, και το εξω-
σχολικό βιβλίο πορεύθηκε παράλληλα με
το σχολικό, με αποτέλεσμα να διευρύνεται
η αποδοχή του όλο και περισσότερο.
Σήμερα, θεωρείται εντελώς αυτονόητη
η σύνδεση της λογοτεχνίας με το σχολείο όλων των βαθμίδων (Νηπιαγωγείο,
Δημοτικό, Γυμνάσιο, Λύκειο). Δεν βρίσκεται μόνο στα Ανθολόγια και στα βι-
βλία της Γλώσσας, αλλά αξιοποιείται με διάφορες σχολικές δραστηριότητες,
όπως με παρουσίαση βιβλίων (συνήθως με τη συμμετοχή του συγγραφέα), με
εικαστική αξιοποίηση, με θεατρικές διασκευές, κ.λπ. Οι Διαδρομές θεωρούν
την παιδική λογοτεχνία παράπλευρη αγωγή προς τη σχολική, και φροντίζουν
να προβάλλουν θέματα που ενδιαφέρουν γονείς και δασκάλους, όπως –σε
τούτο το τεύχος– το θέατρο για παιδιά, η μυθολογία, η αφήγηση, οι καινοτό-
μες δραστηριότητες, κ.ά. Καλό διάβασμα, λοιπόν!

Ο Διευθυντής
 Περίοδος Γ’ : Φθινόπωρο 2010
Τεύχος 99
Σεπτέμβριος - Οκτώβριος - Νοέμβριος 2010
Τριμηνιαία Έκδοση
(Περίοδος Β΄: 2001-2005, τεύχη 61-80
Περίοδος Α΄: 1986-2000, τεύχη 1-60)
3rd Period: Autumn 2010
No 99
September - October - November 2010
Quarterly Publication
ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ Κ ΑΙ ΝΕΟΥΣ
(2nd Period: 2001-2005, No 61-80
Δ Ι Δ Α Κ Τ Ι Κ Η ΛΟ ΓΟΤ Ε Χ Ν Ι Α Σ Κ Α Ι Ε Φ Α Ρ Μ Ο Γ Ε Σ Σ ΤΟ Σ ΧΟΛ ΕΙ Ο 1st Period: 1986-2000, No 1-60)

ISSN 1105-1523
Ιδιοκτησία: Owner:
Λέσχη Μελέτης και Έρευνας της Παιδικής Λογοτεχνίας DIADROMES Club for Children’s
ΟΙ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ Literature Study and Research,
Σωματείο μη-κερδοσκοπικό a Greek non-profit union
Ζαλόγγου 7, 10678 Αθήνα 7, Zalogou str., 10678 Αthens, Greece

Εκδότης & Διευθυντής: Publisher & Director:

Βασίλης Αναγνωστόπουλος V. D. Anagnostopoulos
e-mail: vanagno@ece.uth.gr e-mail: vanagno@ece.uth.gr

Yπεύθυνοι Ύλης: Editors:

Aγγελική Βαρελλά Angeliki Varella
Ελένη Ηλία Helen Ilia
Τασούλα Τσιλιμένη Tasoula Tsilimeni

Συντακτική Επιτροπή: Editorial Committee:

Αγγελική Βαρελλά (Α.Β.), 210.808.06.05
Γαλάτεια Γρηγοριάδου-Σουρέλη (Γ.Γ.-Σ.), 210.808.45.15
Ελένη Ηλία (Ε.Η.), 210.557.42.50
Μαρία Μιράσγεζη (Μ.Μ.), 210.522.68.66
Λίτσα Ψαραύτη (Λ.Ψ.), 210.681.22.81
Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου (Λ.Π.-Α.),
210.822.30.08, e-mail: loty@loty.gr
Τασούλα Τσιλιμένη (Τ.Τσ.),
2310.342.856, e-mail: tsilimen@otenet.gr
Θέτη Χορτιάτη (Θ.Χ.), 2310.273.514
Αngeliki Varella (Α.V.), 210.808.06.05
Galatia Soureli (G.S.), 210.808.45.15
Eleni Ilia (Ε.I.), 210.557.42.50
Μaria Μirasgezi (Μ.Μ.), 210.522.68.66
Litsa Psarafti (L.Ps.), 210.681.22.81
Loty Petrovits (L.P.),
210.822.30.08, e-mail: loty@loty.gr
Τassoula Τsilimeni (Τ.Τs.),
2310.342.856, e-mail: tsilimen@otenet.gr
Theti Hortiati (Th.H.), 2310.273.514

Εικόνα Εξωφύλλου: Cover Illustration:

Από το βιβλίο: Η ελίτσα, From the book: Τhe little olive tree,
Eκδοτικός Οργανισμός Λιβάνη, Livanis Publications,
της εικονογράφου Ανδριάνας Ρούσσου Illustrator: Αndriana Roussou

Marketing, Δημόσιες Σχέσεις και Διαφημίσεις: Marketing, Public Relations and Advertisments:
Πέγκυ Σκουλίδα, 210.2804.842 Peggy Skoulida, 210.2804.842
e-mail: pskoulida@psichogios.gr e-mail: pskoulida@psichogios.gr

Επικοινωνία: Communication:
Εκδ. Ψυχογιός A.E. Psichogios Publications S.A.
Tατοΐου 121, 14452 Μεταμόρφωση 121, Tatoiou str. 14452 Metamorfossi
Τηλ.: 210.2804.800 Τel.: 210.2804.800

Eπιμελητής περιοδικού: Copy editor:

Πέτρος Γιαρμενίτης Petros Yarmenitis

DTP: DTP:
Σπυριδούλα Βονίτση Spyridoula Vonitsi

Το περιοδικό ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ εκδίδεται 4 φορές το χρόνο, DIADROMES is published four times a year
τους μήνες Μάρτιο, Ιούνιο, Σεπτέμβριο και Δεκέμβριο in March, June, September and December

Απαγορεύεται η μερική ή ολική αντιγραφή ή αναπαραγωγή του The reproduction or copy of the contents or structure of this
περιεχομένου ή της δομής του περιοδικού αυτού χωρίς την έγγραφη άδεια magazine, in whole or in part, is prohibited without the written
του εκδότη ο οποίος διατηρεί όλα τα δικαιώματά του authority of the publisher, who retains all rights

ΚΩΔΙΚΟΣ ΕΝΤΥΠΟΥ 3727

 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Επισημάνσεις
H εικονογράφος του τεύχους:
Aνδριάνα Ρούσσου
H γυναίκα επιστήμονας
και η γυναίκα με θέση εξουσίας
στο θέατρο για παιδιά
της Μαρίας Κλαδάκη
O μύθος του Ίκαρου:
ερμηνευτικές απόπειρες
και οι μεταμορφώσεις του
στην ξένη παιδική λογοτεχνία
της Ευaγγελίας Μουλά
Ένθετο 16-σέλιδο Βιβλιοπαρουσιάσεις (50 τίτλοι)
Η λογοτεχνία στα σχολεία σήμερα
των Ron Jobe και Paul Hart
Μετάφραση: Kούλα Κουλουμπή-Παπαπετροπούλου
Συνέντευξη του Κώστα Μάγου
από την Αγγελική Βαρελλά
Η αφήγηση και η θέση της στη σύγχρονη εποχή:
συνέντευξη με τους Abbi Patrix και Odile Burley
από την Τασούλα Τσιλιμένη
Eυρωπαϊκό εκπαιδευτικό πρόγραμμα:
"P.IN.O.K.I.O - Pupils for INnOvation
as a Key to Intercultural and social inclusiOn"
(Kαινοτόμες μαθητικές δραστηριότητες:
το κλειδί για τη διαπολιτισμικότητα
και την κοινωνική συμμετοχή)
Η προσευχή της δασκάλας
της Gabriela Mistral
Τα βραβεία του Ελληνικού Τμήματος της ΙBBY/Κύκλου
του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου για το έτος 2010
Νέα
Προδιαγραφές υποβολής άρθρων
στις Διαδρομές
Τα ενυπόγραφα κείμενα εκφράζουν τις προσωπικές απόψεις των συγγραφέων τους.
The undersigned articles express the personal opinions of their authors.
CONTENTS
4 Points
5 This Issue’s Illustrator:
Andriana Roussou
6 Women scientists
and women in positions of power
as seen in children's theatre
by Maria Kladaki
14 The myth of Ikarus:
interpretative attempts
and its transformations
in foreign children's literature
by Evangelia Moula
33 16-page Booklist insert with Reviews (50 titles)
52 Literature in schools today
by Ron Jobe and Paul Hart
Translation: Koula Kouloumbi-Papapetropoulou
56 An interview with Kostas Magos
by Angeliki Varella
62 Narrative and its role today:
an interview with Abbi Patrix and Odile Burley
by Tassoula Tsilimeni
70 European educational program
"P.IN.O.K.I.O. - Pupils for INnOvation
as a Key to Intercultural and social inclusiOn"
(Innovative scholarly activities:
the key to interculturalism
and social participation)
72 The teacher’s prayer
by Gabriela Mistral
74 The 2010 Greek IBBY Section/Circle of
the Greek Children’s Book Awards
76 News
81 Submission Guidelines
επισημ άνσε ις επισημάνσεις
Ο ανύπαρκτος θεσμός
επισημάνσεις
Είναι γνωστό πως στους ελληνικούς εκδοτικούς οίκους ο θεσμός του «editor»,
που τόσο βαρύνουσα σημασία έχει σε άλλες χώρες (κυρίως στη Δυτική Ευρώπη
και στις Η.Π.Α.), είναι ουσιαστικά ανύπαρκτος. Στη θέση του υπάρχει συνήθως
μια ολιγομελής «επιτροπή» που διαβάζει όσα κείμενα υποβάλλονται – τρεις-
τέσσερεις άνθρωποι δηλαδή, που συχνά ούτε την πείρα διαθέτουν όλοι ούτε τις
γνώσεις για κάτι τέτοιο. Κριτήριό τους φαίνεται να είναι περισσότερο η εμπο-
ρικότητα και λιγότερο η ποιότητα. Ακολουθεί ο «διορθωτής», που απλώς ελέγ-
χει γλωσσικά τα κείμενα. Ο ένας και υπεύθυνος «επιμελητής» με την έννοια του
«editor» απουσιάζει. Κι όταν, σπανίως, εμφανιστεί και διαθέτει τα απαιτούμενα
προσόντα για να κρίνει και ενδεχομένως να συμβουλεύσει το συγγραφέα με σκο-
πό τη βελτίωση του κειμένου του, τις περισσότερες φορές αντιμετωπίζεται αρνη-
τικά από το δημιουργό, ακριβώς επειδή ο θεσμός είναι ευρύτερα άγνωστος. Κάτι
τέτοιο συνήθως δεν συμβαίνει στις χώρες που προείπαμε. Ως παράδειγμα ανα-
φέρουμε τα όσα γράφει για τη δική της «editor» η πασίγνωστη, κορυφαία Αμε-
ρικανή συγγραφέας Katherine Paterson, τιμημένη με τα μεγάλα διεθνή βραβεία
Άντερσεν και Λίντγκρεν: «H Virginia (Buckley) από την πρώτη επαφή μας, τον
® 4 Ιανουάριο του 1971, σεβάστηκε αυτό που προσπαθούσα να κάνω, και το μόνο
ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ
ΔΙΑ
Δ ΙΙΑ ΔΡΟ
Ο Μ ΕΕΣΣ που ήθελε για μένα ήταν να το κάνω όσο καλύτερα μπορούσα. Όποτε διαβάζω τις
πολυσέλιδες παρατηρήσεις της σ’ ένα χειρόγραφό μου, ενθουσιάζομαι τόσο με το
ότι θα μπορούσα να βελτιώσω το βιβλίο μου, που δεν βλέπω την ώρα ν’ αρχίσω
την αναθεώρησή του. Γνωρίζω πως με κανέναν τρόπο δεν θα βρισκόμουν εδώ που
βρίσκομαι σήμερα ως συγγραφέας, αν δεν την είχα πλάι μου» (The Horne Book
Magazine, Volume LXXXV1, No 2, March-April 2010, σσ. 13-14). Το συμπέρασμα
δικό σας. Εμείς απλά συμπληρώνουμε ότι τις πολύτιμες συμβουλές και παρατηρή-
σεις, σαν αυτές που θα έδινε ένας ικανός και καταρτισμένος επιμελητής, τις αναζη-
τούν συχνά από μόνοι τους οι σοβαροί συγγραφείς ανάμεσα σε αναγνωρισμένους
συναδέλφους τους ή άλλους ειδήμονες που εμπιστεύονται.
Λ.Π.-Α.
«Σημεία των καιρών»
Εδώ και αρκετό καιρό βλέπουμε να καλούνται σε εκπομπές της τηλεόρασης παι-
διά από Γυμνάσια και Λύκεια όχι μόνο των Αθηνών, αλλά και από την περιφέρεια.
Μην νομίσετε ότι πρόκειται για εκπομπές τέχνης, δηλαδή βιβλίου, μουσικής, ει-
καστικών, από αυτές που ανεβάζουν τα παιδιά πνευματικά. Οι ανήλικοι πα-
ρακολουθούν
ρακο
ρα κολο
ολοο τραγουδιστές, μοντέλα, ηθοποιούς, δηλαδή πρόσωπα που
σήμερα
σ με
σή ρα βρίσκονται στην επικαιρότητα και αύριο τους τρώει το σκοτάδι.
μερα
Αποτέλεσμα
Αποττέ
Απ είναι, τα παιδιά να εντυπωσιάζονται από τη λάμψη της εύκο-
λης
λης ζω
λη ζζωής,
ω του πλούτου και της δημοσιότητας. Επίσης, ανήλικα κορίτσια
παίρνουν
πα
πα μέρος σε διαγωνισμούς ομορφιάς, μοντέλων, τραγουδιστών,
«ειδώλων».
« Είναι λυπηρό, να ακούμε στα σχολεία ακόμα και παιδιά
Δημοτικού
Δ να θέλουν να ακολουθήσουν τα πρότυπα της τηλεόρα-
σης,
σ αφού «δεν χρειάζονται γράμματα και μόρφωση», αφού μόνο η
ομορφιά
ο είναι αρκετή για τη λαμπερή ζωή που ονειρεύεσαι.
Λ.Ψ.
 η εικονογράφος
του τεύχους

ANΔΡΙΑΝΑ
ΡΟΥΣΣΟΥ
Η Ανδριάνα Ρούσσου θυμάται τον εαυ-
τό της να ανακατεύεται με τα χρώματα
από πολύ μικρή! Γεννήθηκε και μεγά-
λωσε στην Αθήνα, κι όταν μεγάλωσε
αρκετά σπούδασε Γραφιστική στο Τ.Ε.Ι.
Αθηνών. Δεν της έφταναν τα 4 χρόνια
στη σχολή, ήθελε να μάθει ακόμα περισσότερα, και γι’ αυτό παρακολούθησε
μαθήματα σκίτσου και εικαστικών επεμβάσεων. Έτσι ανακάλυψε κάποια από
τα μυστικά της εικονογράφησης, που κρύβει καλά στις ζωγραφιές της! 5 ®
Μετά το τέλος των σπουδών της ασχολήθηκε με την εικονογράφηση παι- ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010
δικών σεναρίων για εκπαιδευτικό λογισμικό και με τη δημιουργία animation.
Παράλληλα συμμετείχε στη δημιουργία εκπαιδευτικών CDs για το Παιδαγω-
γικό Ινστιτούτο.
Τα τελευταία χρόνια εργάζεται ως γραφίστας σε εκδοτικό οίκο, εικονογρα-
φεί παραμύθια και παιδικά βιβλία και ζωγραφίζει πίνακες με παιδικά θέματα.
Έργα της έχουν συμμετάσχει σε ομαδική έκθεση
κθε
θεση
ση η ccomix
omix
om ix σστην Πάτρα,
τηνν Πά
τη Π τρα,
τρ α, σστο
ττο
ο
πλαίσιο των εκδηλώσεων της πόλης ως Πολιτιστική
στικ
στ ική Πρ Πρωτεύουσα
Π ρωττεύύουυσα α ττης
ηςς Ε
η Ευρώ-
υυρ
ρώ-
πης, και σε ομαδική έκθεση Εικονογράφησης Πα Παιδικού
Παιδ
αιιδδικ
ικού Βιβλίου,
κούύ Β ιβ
ιβλ
βλί
λίου,
ουυ, πο δδιοργά-
πουυ δι ιορ
οργάγά ά-
νωσε η αίθουσα Τέχνης ΑΕΝΑΟΝ σε συνεργασία γασ
ασίαία με
με το
το «Αγγέλων
«Αγ
Α γέγ λω
λων
ων
Βήμα».

Με δική της εικονογράφηση, κυκλοφορούν τα εξ

εξής
ξής παραμύθια
ής π αρ
ρααμ
μύθ
ύθια
ια
α
(από τις εκδόσεις Λιβάνη):
t
ϐѩ
ξѫѬџѪѼѤѣ
ɢѩѭ
ϗɢџѫџ
ѫѬѡ
πѡ
t
τ
χѭѪћϒ҂ѫѡ
Ѥћѣ
ѩ
χћѤҁѲ
ѩ
ώ҂ɢѩѲ
t
ό
οѿѬћ
Ѥћѣ
ѡ
ωѿѧѡ
χѭѧѡѝѩ҂ѧ
˜ѣћ
οѣѬћ˜ѿѧѡ
t
τ
&ѥѿѬѫћ

Και… μια και δεν θα σταματήσει

να ανακατεύεται με τα χρώματα,
θα συνεχίσει να εικονογραφεί παραμύθια
και να ζωγραφίζει τ’ αγαπημένα
της παιδικά θέματα!
 Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ
ΚΑΙ Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΜΕ ΘΕΣΗ ΕΞΟΥΣΙΑΣ
ΣΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ
Μαρία Κλαδάκη
Εκπαιδευτικός, Διδάσκουσα Π.Τ.Δ.Ε. Πανεπιστήμιο Αιγαίου

Εισαγωγή

Σ
τις μέρες μας, θέματα ισότητας των φύλων, ίσων ευκαιριών στην εργασία
και την επαγγελματική ανέλιξη σε διανοητικά επαγγέλματα και σε θέσεις
εξουσίας αποτελούν αντικείμενο πολλών μελετών (Βιτσιλάκη-Σορωνιάτη
2001, Bourdieu 2002, Καραμάνου 2004, Στρατηγάκη 2005, Αναστασάκη
2007), καθώς, παρά τη θεσμική κατοχύρωση της ισότητας και τις εξαγγελίες
περί ίσων δικαιωμάτων, παραδοσιακές αντιλήψεις για τα δύο φύλα εξακολου-
®6 θούν να υπαγορεύουν ένα ευρύ φάσμα διακρίσεων και ανισοτήτων εις βάρος
των γυναικών. Με δεδομένο λοιπόν ότι η παιδική ηλικία είναι μια περίοδος
ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ
καθοριστικής σημασίας για την εγχάραξη και
εσωτερίκευση του ρόλου των φύλων (Glazer
1991: 189-191) και τα παιδικά ανα-
γνώσματα μπορούν να ασκήσουν
επιρροή στη διαμόρφωση στάσεων
και να συμβάλουν στην αποδο-
χή και αφομοίωση των κοινωνι-
κά αποδεκτών για το κάθε φύλο
προτύπων, κρίθηκε αναγκαία η
εξέταση των θεατρικών κειμέ-
νων για παιδιά προκειμένου να
διερευνηθεί το εάν παραδοσιακές
και στερεότυπες αντιλήψεις διέ-
πουν τον τρόπο παρουσίασης των
συγκεκριμένων γυναικείων χαρα-
κτήρων.
Ειδικότερα, βασικός σκοπός της
εργασίας είναι να ερευνηθούν τα θε-
ατρικά κείμενα ως προς τον τρόπο πα-
ρουσίασης της γυναίκας που ασκεί ένα δι-
ανοητικό επάγγελμα, καθώς και τον τρόπο
παρουσίασης της γυναίκας που κατέχει μια
θέση εξουσίας. Για να αναδειχθούν περισ-
σότερο οι υπό διερεύνηση παράμετροι, θεω-
ρήθηκε απαραίτητο να μελετηθούν παράλλη-
 3,93 F

3,93 F



Σελ. 32

Σελ. 32
ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΒΑΡΕΛΛΑ ΖΩΡΖ ΣΑΡΗ
Κορόνα από χιόνι... Το κουμπί και μια βελόνα
εικονογράφηση: Κατερίνα Χαδουλού εικονογράφηση: Χρύσα Λαμπρακοπούλου
7 ®
ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010

EKΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ ΝΕΟΙ ΤΙΤΛΟΙ

!
4,55 F

Σελ. 80  5,75 F

Σελ. 56

ΒΟΥΛΑ ΜΑΣΤΟΡΗ ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ

Πώς έγινε η μαμά συγγραφέας Ψιτ και Μπαφ
εικονογράφηση: Αντώνης Γαλάτης Μυστικοί πράκτορες δίωξης πειρατών
εικονογράφηση: Λίλα Καλογερή
 λα ορισμένα στοιχεία: α) η συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας και
ειδικότερα το ποσοστό συμμετοχής των γυναικών σε διανοητικά επαγγέλματα
και θέσεις εξουσίας, καθώς και β) το επαγγελματικό προφίλ της εργαζόμενης
γυναίκας. Κατά συνέπεια, αρχικά αναφέρονται αριθμητικά οι περιπτώσεις όπου
οι ενήλικες ηρωίδες φαίνεται να ασκούν κάποιο επάγγελμα, άσχετα αν αναφέ-
ρεται ή όχι το επάγγελμά τους, και στη συνέχεια το ποσοστό συμμετοχής και η
ανάλυση στα υπό εξέταση επαγγέλματα των γυναικείων χαρακτήρων.

Υλικό και μέθοδος

Στην παρούσα έρευνα μελετώνται τα ɢћѣўѣѤѼ
ѢџћѬѪѣѤѼ
ѤџѿѦџѧћ, δηλαδή τα κείμε-
να που φέρουν τα χαρακτηριστικά ενός δραματικού κειμένου (διαλογική μορφή,
πλοκή, κ.ά.) και απευθύνονται κυρίως σε άτομα πρώτης και δεύτερης παιδικής
ηλικίας (δηλαδή μέχρι 12 ετών), χωρίς να αποκλείεται η δυνατότητα ανάγνω-
σης, αναπαράστασης ή θέασης του έργου από εφήβους. Πρωτογενές υλικό της
έρευνας αποτέλεσαν τα θεατρικά κείμενα για παιδιά που εκδόθηκαν στην Ελλά-
δα από Έλληνες συγγραφείς τη δεκαετία 1985-1995. Τελικό δείγμα της έρευνας
αποτέλεσαν τα θεατρικά βιβλία για παιδιά του πρωτογενούς υλικού, τα οποία
® 8 πληρούσαν τις προϋποθέσεις που τέθηκαν ως περιορισμοί της έρευνας.
ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ Συγκεκριμένα, υποκείμενα ή περιπτώσεις της μελέτης αποτέλεσαν: α)
ϗѪѝћ
ɢѪѱѬҁѬѭɢѡѲ
ўѪћѦћѬѩѭѪѝѿћѲ δηλαδή έργα πρωτότυπης συγγραφής και
δημιουργίας, τα οποία αντλούν τη θεματική τους από τον σύγχρονο κόσμο
και τις νέες συνθήκες ζωής, τις οικογενειακές σχέσεις, κ.ά. Τα έργα αυτά,
ενταγμένα στη σύγχρονη πραγματικότητα, αναμενόταν ότι θα παρουσιάζουν
τον σύγχρονο ρόλο της εργαζόμενης γυναίκας. Με άλλα λόγια, θεωρήθηκε
ότι δεν φέρουν το ιδεολογικό φορτίο των κειμένων του παρελθόντος, που
παρουσίαζε
π
πααρο
ρουσ
υσία
υσ αζεε ως
σίαζε
ία ως πρότυπο
πρ
ρότ πο τη
ότυπ
ότυπ η γυναίκα
γγυν
υνναί
α κα
κα μιαςας άλλης
μιιας
μ άλλλληςης εποχής,
ης εππο
ο με αυστηρά
οροθετημένους
ο
ορ ροθ
ροθ
οθεεττη ημ μέέννουου ρόλους, αρμο-
διότητες
διότ
διιότ
ότητες
ηττεςες και
καιαι πλαίσιο
π δράσης.
β ϗѪѝћ

β) ϗѪѝћ
ϗѪѪѝћѝћ
Ѧџ
џ ўѩѦѾ

Ѧџ
ў Ѧ ѩѥѩѤѥѡѪѱѦѽ
ўѩ
νης
ης ιστορίας,
νης
νη ισττοορί
ισ ας,, που
ρίας
ρίας που έχουν
πο ου δηλαδή αρχή,
έέχχου
μέσηση και
μέέση καιι τέλος,
τέέλλος
λος
ος, χω χχωρίζονται
ωρρίίζζοον σε σκηνές ή/
και
και επ
κα εεπεισόδια,
πεεειισόδι
σόόδι
διαα,, τα
τα οποία
οπ
ο ποοίία περιλαμβάνουν
πεεριρι όλες
τις
τις συνιστώσες
τι συυνι
σ ν στώσ
σττώσ σεςς της
της πλοκής,
πλο οκής,
κήής, δηλαδή
δη το σημείο
κορύφωσης
κορύ
κο ρύφωφωωσσηης τηττης
ης δρδράσης,
δράσ άσης
άσσηςη , τη την
ην έκ έκπληξη,
κπ πλλη το στοιχείο
του
τ υ απρό
το απρόοπτου
απ
πρό όοπ
οπτο
πτο
του
ου κακκαι
αι τιττις εενδεχόμενες
ις εν νδε
δεχό
δεχόχόμε μεν συγκρούσεις.
Ταα στοιχεία
σττο
στο ε α αυτά
οιχχεί αυυτά ά δημιουργούν
δημ
η ιο ουρ ργγοούνν τη τη δραματική κα-
τάσταση,
τάστ
τάστ
τά στασ
αση, η,, δδηλαδή
ηλαδ
ηλ αδή ή τιςτιις συσυνθήκες
υνθήκ
νθθή ήκκε που πλαισιώ-
νουν
νο
νο υν τους
ουν
υν τουυς θεατρικούς
θ ατρι
θε αττρι
ρικο ούςύς χαρακτήρες.
χαρ ρακακτ Με βάση
τις προϋποθέσεις
τ ς πρ
τι π ρ
ροϋ
οϋϋπο
ο ποθέ
ποθέ
θέσε σειςς κκαι αι ττους
αι ουςς πε
ου περιορισμούς που
π
τέθηκαν,
τέθη
τέέθη ηκα
καν,
καν, ν, ττελικό
ελλικό
ικκό υλ υυλικό
ικκό τη της
ης έρευνας αποτέ-
λεσαν
λεσαν
λε
λεσασα αν είκοσι
είκο
εί κ σ σιι εεπτά
πτά ((2
πτ (27)
27)7) θεατρικά κείμε-
να
α για
για
ια π παιδιά.
α δι
αι διά.
ιά.
ά.
 Πίνακας: Το υλικό της έρευνας
Ονοματεπώνυμο Τίτλος θεατρικού Έ ος
Έτος
α/α
συγγραφέα κειμένου Αʹ έκδ.

9 ®
ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010
 Για την επίτευξη των επιμέρους σκοπών και στόχων της παρούσας έρευνας
χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος ανάλυσης περιεχομένου. Στη μελέτη ορίστηκε το
πρόσωπο (ο χαρακτήρας) ως μονάδα ταξινόμησης, ενώ ως μονάδα συμφρα-
ζομένων ορίστηκε η νοηματική ενότητα. Για την όσο το δυνατόν αντικειμενι-
κότερη παρουσίαση και ανάλυση παρατίθενται συγκεκριμένα αποσπάσματα
από τα θεατρικά έργα στα οποία γίνεται αναφορά, καθώς και τα στοιχεία του
αποσπάσματος: καταγράφεται ο αριθμός που αντιστοιχεί στον αύξοντα αριθ-
μό του βιβλίου που αναλύεται (σύμφωνα με τον Πίνακα του Υλικού Έρευνας),
καθώς και ο αριθμός που αντιστοιχεί στον αριθμό σελίδας του βιβλίου μέσα
στο οποίο βρίσκεται το συγκεκριμένο απόσπασμα.

Αποτελέσματα της έρευνας

Η συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας
Για την καλύτερη μελέτη και ανάλυση των υπό εξέταση επαγγελμάτων των
γυναικείων χαρακτήρων στα θεατρικά έργα για παιδιά, θεωρήθηκε σημαντι-
κό να καταδειχθεί η αριθμητική συμμετοχή των ενήλικων χαρακτήρων –και
ειδικότερα των γυναικών– στην αγορά εργασίας. Η εξέταση βασίστηκε στην
® 10 απλή καταμέτρηση των χαρακτήρων που εμφανίζονται ως εργαζόμενοι στα
ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ κείμενα, άσχετα αν αναφέρεται το επάγγελμά τους ή όχι. Στην καταμέτρηση
συμπεριλήφθηκε το σύνολο των εργαζομένων που εμφανίζονται στα θεατρικά
κείμενα, δηλαδή όλων των χαρακτήρων που έχουν ρόλο, ομιλούντα ή βουβό,
αλλά και όσων προσώπων δεν έχουν ρόλο στα θεατρικά κείμενα, αλλά έχουν
κειμενική παρουσία και αναφέρονται από τους ήρωες και τις ηρωίδες ως επαγ-
γελματίες (χωρίς να εμφανίζονται τα ίδια τα πρόσωπα στη σκηνή).
Σύμφωνα με την ανάλυση, οι ενήλικοι χαρακτήρες που εμφανίζονται ως
εργαζόμενοι είναι συνολικά 338, εκ των οποίων οι 293 είναι άντρες (86,7%)
και μόνο 45 είναι γυναίκες (13,3%). Από τους 293 εργαζόμενους άντρες, οι 280
είναι διάφοροι επαγγελματίες με εργασίες παραδοσιακές, διανοητικές, κ.ά.
(95,6%), και 13 έχουν φανταστικά επαγγέλματα (4,4%), δηλαδή επαγγέλματα
που δεν υφίστανται στην πραγματικότητα, αλλά άπτονται του κόσμου της
φαντασίας (π.χ. συννεφολόγος, κ.ά.). Στις γυναίκες, από τις 45 εργαζόμενες,
οι 38 ασκούν διάφορα επαγγέλματα (84,4%) και οι 7 έχουν φανταστικά επαγ-
γέλματα (15,6%). Μελετώντας τη συχνότητα εμφάνισης των επαγγελμάτων
που ασκούνται από γυναίκες, διαπιστώνουμε ότι το πιο συχνά εμφανιζόμενο
επάγγελμα είναι εκείνο της δασκάλας (10) με ποσοστό 22,2%, ενώ το επόμενο
πιο συχνά εμφανιζόμενο επάγγελμα-θέση εξουσίας είναι αυτό της βασίλισσας
(3) με ποσοστό 6,6%.

Το επαγγελματικό προφίλ της γυναίκας

Ένα ακόμα σημαντικό στοιχείο για την ανάλυση είναι το προφίλ της εργα-
ζόμενης γυναίκας. Για την καλύτερη διερεύνησή του (και την αναγκαία συ-
γκριτική μελέτη) κρίθηκε απαραίτητη η αναφορά του επαγγελματικού προφίλ
τόσο των γυναικείων όσο και των αντρικών χαρακτήρων. Όσον αφορά λοιπόν
τους άντρες εργαζόμενους, η μελέτη των θεατρικών κειμένων κατέδειξε πως
είναι φιλοπρόοδοι (13: σ. 37)1, ενδιαφέρονται για την ανάπτυξη και την ευη-
μερία μέσα από την εργασία (5: σ. 18) και δεν επιτρέπουν στον εαυτό τους την
επαγγελματική αποτυχία (15: σ. 15). Οι άντρες χάρη στην εργατικότητά τους
(9: σσ. 52, 59, 80, 72) δημιουργούν μια σύγχρονη οργανωμένη κοινωνία (9: σ.
57), αναπτύσσουν τη γεωργία (9: σ. 56) και βελτιώνουν την ποιότητα και την
απόδοση της παραγωγής (9: σ. 59). Οι άντρες αγαπούν τη δουλειά τους και
εργάζονται με κέφι και χαρά, ό,τι δουλειά κι αν κάνουν (17: σσ. 4-6). jςѪѝѼѠѩ
ѧѬћѣ
ѫѤѥѡѪѼx (9: σ. 16) για το καλό του συνόλου (13: σ. 32, 9: σ. 54), και παρά
τις όποιες αντιξοότητες (5: σ. 57) κάνουν καλά και τίμια τη δουλειά τους (5:
σ. 10): jϓћѪћѦѩѮѼѡѲ
ўџѧ
џѿѦћѣ
y

ψџѮѬѼ
ѬѠѼѦɢћ
ўџѧ
ɢћѿѪѧѱ
џѝ҄
ςѿѦћѣ
ѬѿѦѣѩѲ

Ѥћѣ
ўѩѭѥџѭѬћѪѼѲx (24: σ. 109, 24: σ. 95).
Αντίθετα με τον άντρα, η γυναίκα δεν θέλει να δουλεύει και λέει ότι κου-
ράζεται εύκολα: jωћ
Ѭѣ
ѤѼѧџѣ
ɢѼѥѣ
ɢѪѱѣѧѣѼѬѣѤћ
y

ϓћѪѼ
ѫѬѡѧ
ҁѪџѨѾ
Ѭѩѭ
ςѝ҄

ўџѧ
ѦɢѩѪ҄
ѧћ
ўѩѭѥџ҂ѱ
χѩѭѪѼѠѩѦћѣ
џ҂Ѥѩѥћ
ϊћ
Ѭ҄Ѫћ
Ѣћ
ɢѼѱ
ѧћ
ѨџѤѩѭѪћѫѬ҄

ѥѣѝѼѤѣx (17: σ. 6). Θέλει μόνο να κοιμάται: jςѭѤћѣѪѿћ
ѧћ
ѤѩѣѦѡѢ҄
ѥѣѝѼѤѣ
ύѩ҂

Ѣћ
ѨћѧћќѪ҄
ѬѽѬѩѣћ
ѡѫѭѯѿћ
ϓѪ
ѯѪ
ѯѪ
ώѩѯћѥѿѠџѣ
x (17: σ. 7), j ύѡѝћѿѧџѣ
ѧћ

Ѩћɢѥ҄ѫџѣy
x (17: σ. 10), jϐѣ
ѦѽѪћ
Ѥѣ
ћѭѬѾ
ϐѣ
Ѥѩ҂Ѫћѫѡ
ξѯ
ѤѪџќћѬѼѤѣ
Ѧѩѭ

ѤѪџќћѬѼѤѣ
Ѧѩѭx (17: σ. 14), jύѼѱ
ѝѪѾѝѩѪћ
ѧћ
ѤѩѣѦѡѢ҄x (17: σ. 16). Θυμώνει
όταν πρέπει να κάνει κάποια δουλειά: jϖѤѩѭ
ѢѪѼѫѩѲ
ωџ
ќѼѥћѧџ
Ѥѣ
ѽѤћѧћ
Ѭҁѫѩ

ўѪҁѦѩyx, jωѩѭ
ѯћѥѼѧџ
Ѭѩѧ
ѱѪћѿѩ
Ѧѩѭ
҂ɢѧѩyx (17: σ. 8). Όταν της προτεί-
 νουν να αναλάβει μια εργασία αντιδρά: jϊћѣ
ћѭѬҁ
Ѣћ
ѤѼѧѩѭѦџ
Ѭ҄Ѫћ
ρѩѭѥџѣѼ

ўџѧ
џѿѯћѦџ
Ѥћѣ
ўѩѭѥџѣѼ
ќѪѾѤћѦџx (17: σ. 12) jξѦѼѧ
ɢѣћ
ξѥџɢѩ҂
ѤѼѧџ
Ѭѩ
ѽѧћ

ξѥџɢѩ҂
ѤѼѧџ
Ѭѩ
Ѽѥѥѩ
ϛѥѡ
Ѭѡѧ
҄Ѫћ
ѢѽѥџѬџ
ѤѼѬѣ
Ѥћѣѧѩ҂Ѫѝѣѩx (17: σ. 15). Δεν
εργάζεται και έρχεται σε αμηχανία όταν τη ρωτούν jѬѣ
ўѩѭѥџѣѼ
ѤѼѧџѬџx ή «τι
προσφέρετε» στο κοινωνικό σύνολο (9: σ. 66). Η γυναίκα, όπως αναφέρεται,
είναι jѬѩѭ
Ѥћѧћɢѽx (24: σ. 135) και δίνει συμβουλές στον άντρα της να μη
δουλεύει πολύ: jχћѥѼ
џѫ҂
ɢѼѧѬћ
ќѣћѫѬѣѤҁѲ
Ѥћѣ
ѝџѦѼѬѩѲ
ѫѤѩѬѩ҂ѪџѲ
Ѧџ
ѬѣѲ
џɢѣ
ѯџѣѪѾѫџѣѲ
ѫѩѭ
Ϗѩѭ
Ѭѩ
ѽѯѱ
ɢџѣ
ѡ
ɢѩѥѥѾ
ўѩѭѥџѣѼ
ѬѪ҄џѣ
Ѭѩѧ
ћѮѽѧѬѡx (24: σ. 171).
Το ότι η γυναίκα δεν θέλει, ή βαριέται να κάνει διάφορες εργασίες, είναι κάτι
που το λέει και ο άντρας: jωћ
ћѭѬѾ
ќћѪѣѽѬћѣ
Ѭѩ
Ѯ҂ѬџѦћx (17: σ. 21). Μόνο σε
ορισμένες περιπτώσεις, οι γυναίκες κάνουν μια καθιστική εργασία (9: σ. 64)
που αποτελεί μια μεγάλη θυσία για το καλό του συνόλου: jyξѭѬѾ
џѿѧћѣ
ѡ
ўѣѤѾ

ѦћѲ
ɢѪѩѫѮѩѪѼ
ѫѬѡѧ
Ѥѩѣѧѱѧѿћ
ѬѡѲ
ѦѭѪѦѡѝѤѩ҂ɢѩѥѡѲx (9: σ. 65). Αυτή η προσφο-
ρά επισημαίνεται και αναγνωρίζεται από άλλες γυναικείες μορφές (jɢћѫѯћѥѿ
τσες»): jξɢѩѢѾѤџѲ
ѫћѲ
ѯћѣѪџѬѩ҂Ѧџ
ύѩѬѽ
ўџ
Ѣћ
ѨџѯѼѫѩѭѦџ
Ѭѡѧ
ћѭѬѩѢѭѫѿћ
ѫћѲ

Ѥћѣ
Ѭѡѧ
Ѭҁѫѩ
ѫѭѝѤѣѧѡѬѣѤѾ
ɢѪѩѫѮѩѪѼ
ѫћѲ
ѫѬѡѧ
Ѥѩѣѧѱѧѿћ
ѫћѲx (9: σ. 66).

Η γυναίκα επιστήμονας στο θέατρο για παιδιά

® 12 Σύμφωνα με την ανάλυση, τα διανοητικά επαγγέλματα που ασκούν οι γυναί-
ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ
κες στα θεατρικά κείμενα για παιδιά είναι εκείνα της εκπαιδευτικού (δασκά-
λας και καθηγήτριας, συνολικά ποσοστό 26,6%) και της γιατρού (4,4%). Όσον
αφορά το επάγγελμα της εκπαιδευτικού, επισημαίνουμε ότι «κατά παράδοση»
αποδίδεται στις γυναίκες, αντικατοπτρίζοντας και διαιωνίζοντας την κοινω-
νική αντίληψη, σύμφωνα με την οποία οι γυναίκες λόγω της «φύσης» τους
 ÑÖÌÀÐÎÀÑÒÈɟçÈÑÒÍÐÈɟçËÖÓÈÑÒÍлËÀÒÀ
www.kedros.gr
™˜£ç‰˜ ¢ªç 畣˜™ç‚ ‰˜¢ª
‰¥¢ç‰¥ª£¢£¢š˜ç¥—‰ç
—š˜‰•ƒ— ¢ª
—ç ÀÖËÀÕ¼ÀçÒÇéç ÀÖΟÉÒÍÖçç
ç¢ÉÒÔÁмÍÖçç
­ÌÀçËÖÓÈÑÒ½ÐÇËÀçÆÈÀçÒÇÌçÀÈÏÌÈÀçÃÈÀ˟ÕÇç
ËÄÒÀè¿çÑÒÀÖÐÍ¿çÉÀÈçÇËÈÑÄÊ»ÌÍÖç

煕£˜…•¥•˜ç‰¥— ç•ƒƒç
ÑÖÌÀÐÎÀÑÒÈɺéçÎÄÐÈκÒÄÈÄéçÅÀÌÒÀѼÀéçÉÀÈçËÖÑÒÇмÍÖç
… ¥•ƒ—‰ç‰¥š¥•ƒ¢…¢ªƒ¢‰çç
š£˜ç—ƒ˜¢…¢ªƒ¢ª
¢ç™ƒ•›¥—‰ç¥¢ªç‚—‰ª£¢ªç¥¢ªçƒ—ç
…‰ç
¥¢ªç
¢ç…ŸÌÍéçļÌÀÈçºÌÀéçÕÀÐÈÑËÀÒÈɽéç̺Íéç
ÎÍÖçÇçÒ¿ÕÇçÒÍÌçźÐÌÄÈçÀÊÖÑÍÃÄ˺ÌÍçÑÒÀç
€ÈŸÌÌÄÌÀçÒÍÖçÊ»çÎÀџç—ç£ÍÃÈÏçļÌÀÈçÇç
ÎÈÍçÒÀÊÀÌÒÍ¿ÕÀçÕÍÐÄ¿ÒÐÈÀçÑÒÇÌçÖÊ»çÒÍÖç
ÅÍÁÄÐÍ¿çÁÄê¼ÐÇçÒÇéç—ÎļÐÍÖç¢ÈçÿÍç̺ÍÈç
ÓÀçÃÄÓÍ¿ÌçËÄÒÀè¿çÒÍÖéçÆÈÀçΟÌÒÀçËÄçºÌÀç
ÕÐÖѽçËÖÑÒÈɽç™ÀÈçÇçÄÎÀ̟ÑÒÀÑÇçÒÍÖçç

13 ®
ÀÐÕ¼êÄÈ

€ƒª™•£˜ç™£€™¢ª — ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010

¥¢ç›ªƒ«¥¢ç¥¢ªç…¢‰•˜ž 
šÈÀçÑÖÌÀÐÎÀÑÒÈÉ»çÎÄÐÈκÒÄÈÀçÆÄ˟ÒÇç
ÀÆÔ̼ÀçÉÀÒÀÈÆÈÑÒÈÉ»çÃПÑÇçÃÖÌÀҟç
ÑÖÌÀÈÑÓ»ËÀÒÀçÉÀÈçÀÎнÁÊÄÎÒÄéç
ÉÀÒÀÑҟÑÄÈéç

‰¢›˜ç…£‰™•ª¢…¢ªƒ¢ª
šª‰¥—£˜¢ç‰¥¢çª…¢€•˜¢ç¥¢ªç
£«¢ ¥˜™¢ª
—çšÀÐÆÀмÒÀçÍçÌÒÏÌÇéçÇç•ÈлÌÇçÉÀÈç
Í烟ÉÇéçËÎʺÉÍÖÌçÑÄçËÈÀçÑÖÌÀÐÎÀÑÒÈÉ»ç
ÎÄÐÈκÒÄÈÀç½ÒÀÌçÎÐÍÑÎÀÓÍ¿ÌçÌÀç
ÄèÈÕÌȟÑÍÖÌçÒÍçºÆÉÊÇËÀçÎÍÖçºÆÈÌÄçÑÒÍç
ÄÆÉÀÒÀÊÄÈ˺ÌÍçÀÐÕÍÌÒÈɽçÒÔÌç™ÍÐßÒÔÌç
¥ÍçËÖÑÒ»ÐÈÍçÎÖÉÌÏÌÄÈçÉÀÓÏéçÍÈçºÐÄÖ̺éç
ÒÍÖéçƼÌÍÌÒÀÈçÀÅÍÐË»çÌÀçêÔÌÒÀ̺ÂÄÈçÒÍç
ÎÀÐÄÊÓ½ÌçÒÍÖçÀÐÕÍÌÒÈÉÍ¿çÉÀÈçÌÀç
ÀÎÍÉÀÊÖÅÓļçÒÍçÉÀʟçÉÐÖË˺ÌÍç
ËÖÑÒÈɽçÒÍÖçÈÃÈÍÉÒ»ÒÇç

 ‰¥‰˜ç¥‰ƒ£—
—珣˜ —癏˜ç¥ç˜•£ç™•˜š—ƒ˜çç
¥¢ªç”ª‚¢ª
—çÐȟÃÌÇçÁŸêÄÈçÒÇçêÔ»çÒÇéçÑÄçɼÌÃÖÌÍçÆÈÀç
ÌÀçÃÈÀÒÇлÑÄÈçêÔÌÒÀÌ»çÒÇçËÖÑÒÈÉ»çêÔ»çÒÍÖç
ÁÖÓÍ¿çÀÊʟçÉÀÈçÒÀç¼ÃÈÀçÒÇéçÒÀçÈÃÀÌÈɟçÒÇÌç
ÄÊÄÖÓÄмÀçÉÀÈçÒÇçËÍÌÀÃÈɽÒÇÒÀç

¥–• ˜ šŠç ¢ª€˜• 
—ç…ªƒ—神 ç£™ž 
šÈÀçÎÍÊ¿ÕÐÔËÇçÎÄÐÈκÒÄÈÀçÅÀÌÒÀѼÀéç
ÆÄ˟ÒÇçèÔÒÈɟçÃПÉÍÖéçÉÀÈçËÖÑÒÇÐÈÏÃÄÈéç
ÎÐÍÅÇÒļÄéçÉÀÈçËÄçËÈÀçÑÖÆÉÈÌÇÒÈÉ»çÈÑÒÍмÀç
ÆÈÀçÒÍÌçÀÅÀÌÈÑ˽çÒÔÌçÃПÉÔÌç ­ÌÀçÁÈÁʼÍç
ÑÀÌçêÔÌÒÀ̽éçÓпÊÍé

 είναι καταλληλότερες για την εκπαίδευση των
παιδιών. Όμως, η απόφαση μιας εκπαιδευτικού
να γίνει συγγραφέας δεν φαίνεται να αξιολογεί-
ται θετικά από τον jψѩѝѩѤѪѣѬѾx, τον κεντρικό
ήρωα του ομώνυμου θεατρικού έργου:
jψѩѝѩѤѪѣѬѾѲ
όѪѿѫѬџ
ɢѩ҂
ѤћѬћѧѬѾѫћѦџ
οѝѾѤћѧ

ћɢ
Ѭѡѧ
ѤѩѭѠѿѧћ
ѩѣ
ѝѭѧћѿѤџѲ
ѽѝѣѧћѧ
ўћѤѬѭѥѩѝѪѼ
Ѯѩѣ
χѼѧћѦџ
Ѭћ
ѫѬѪћќѼ
ѦѼѬѣћ
ωџѬѼ
ѫѾѤѱѫћѧ

ѤџѮѼѥѣ
ωɢѾѤћѧ
ѫѬѣѲ
џɢѣѫѬѾѦџѲ
Ѥћѣ
ѫѬѣѲ
ѬѽѯѧџѲ

χћѣ
Ѧѩѭ
ѽѪѯџѬћѣ
Ѭ҄Ѫћ
ѝѭѧћѿѤћ
ѫѭѝѝѪћѮѽћѲ
ςѿ
ўџѲ
ѯѼѥѣћ
ρџѤћѧџ҂Ѳ
χћѢҁѥѩѭ
ѯѼѥѣћ
y
ςѦɢѣѫѬџѭѬѣѤѼ


ϊѩѫѬѣѦѩ҂ѥћ
џѿѧћѣ
ϊћ
Ѭѡѧ
ɢѣџѣѲ
ѫѬѩ
ɢѩѬѾѪѣx (23:
σσ. 24-25).
Ενώ λοιπόν θα περιμέναμε, τουλάχιστον ο συνομιλητής να αντιπαραθέσει κά-
ποια επιχειρήματα αναφορικά με τις ίσες ευκαιρίες των φύλων και το δικαίωμα
της γυναίκας να συμμετάσχει ενεργά σε όλους τους επαγγελματικούς χώρους,
® 14 αντ’ αυτού σχολιάζει την εξωτερική εμφάνιση της φιλολόγου. Η γυναίκα φαί-
νεται να αναγνωρίζεται ή να αξιολογείται όχι ως επαγγελματίας, αλλά –βάσει
ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ
της στερεότυπης θεώρησης των φύλων– ως πρότυπο ομορφιάς. Στη συνέχεια,
με αφορμή μια διαφωνία μεταξύ του ήρωα και της φιλολόγου, ο ήρωας δείχνει
να υποτιμά τις δυνατότητες της ηρωίδας: jyχћѢѡѝѡѬѽѲ
ѫѩѭ
ѥѽџѣ
ѩ
ѼѥѥѩѲ
ϐѪѩ
ѦѼѪћ
ѫћѲ
χѣ
҂ѫѬџѪћ
ɢџѪѣѦѽѧѩѭѧ
Ѭћ
ɢћѣўѣѼ
ѧћ
ѮѱѬѣѫѬѩ҂ѧ
ћɢҁ
ѫћѲx (23: σ. 27).
Σχετικά με το επάγγελμα της γιατρού υπάρχει μια αναφορά από μια ηρωί-
δα, στην παιδίατρο του μωρού, χωρίς καμία άλλη νύξη (jτ
ɢћѣўѿћѬѪѩѲ
џѿɢџ
ѧћ

Ѭѩ
ѫѤѥѡѪћѝѱѝѾѫѩѭѦџx 26: σ. 86). Επίσης, υπάρχει μία ακόμα γιατρός, η οποία
έχει ομιλούντα ρόλο και εμφανίζεται σ’ ένα θεατρικό έργο ως ημικεντρικό
πρόσωπο. Μελετώντας την παρουσία της ως επαγγελματία, επισημαίνουμε
ότι οι ενέργειες που εμφανίζεται να κάνει στα πλαίσια του επαγγέλματός της
δεν δηλώνουν ούτε εμπειρική γνώση ούτε επιστημονική κατάρτιση:
jπѣћѬѪҁѲ
ϐѩѭ
ѪћѧѬѿѠџѣ
Ѭѩ
ɢѪҁѫѱɢѩ
Ѧџ
ѧџѪҁ
y
ϊџѪҁ
ɢћѝѱѦѽѧѩ
ѝѣћ
Ѭѩѧ

ɢѭѪџѬҁ
ϛ Ѭѣ
ɢѪѽɢџѣ
τ
ѬџѥџѭѬћѿћ
џѮџ҂Ѫџѫѡ
ѬѡѲ
ѣћѬѪѣѤѾѲ
y

Ѥћѣ
ѝѣћ

Ѭѡ
ѥѣѝѩѢѭѦѣѼ
Ѧѣћ
ўҁѫѡ
ѯћѦҁѝџѥѩ
ϐѩѧ
ѤѩѣѬѼѠџѣ
ѯћѦѩѝџѥћѫѬѾ
ѝѣћ
ѥѿѝѩ


ϐ҄Ѫћ
Ѣћ
ѧѣ҄ѢџѣѲ
Ѥћѥ҂ѬџѪћ
y

ύћѿѪѧџѣ
Ѭѩ
ѢџѪѦҁѦџѬѪѩ
Ѭѩ
ѤѩѣѬѼѠџѣ
ћѧѼ
ɢѩўћ
ϐѩ
џѨџѬѼѠџѣ
<Ѭѩ
ѢџѪѦҁѦџѬѪѩ>
Ѧџ
Ѭћ
ћѤѩѭѫѬѣѤѼ

ρѾѦћѪѯѩѲ
ξѧѾѫѭѯѩѲ

ϐѣ
ѥѽџѣ
Ѭѣ
ѥѽџѣ
πѣћѬѪҁѲ
ρџѧ
ѤћѬћѮѽѪѧџѣ
ѧћ
ўџѣ
ѬѩѭѲ
ќћѢѦѩ҂Ѳ
ϐѩ
ќѼѠџѣ
ѫѬѡѧ
ѬѫѼѧѬћ

ѬѡѲ

ϐѣ
ѧћ
ɢџѣ
ϛ Ѭѣ
џѿɢћ
џѝ҄
ςѿѫћѣ
Ѧѣћ
ѯћѪѼx (22: σ. 19).
Όταν κάποιος λιποθυμά, η γιατρός φαίνεται να τα χάνει, δεν ξέρει πώς να
αντιδράσει και εφαρμόζει μη επιστημονικές μεθόδους για την αντιμετώπιση
του ιατρικού περιστατικού:
jπѣћѬѪҁѲ
ϐѪѽѯџѣ
Ѥћѣ
ѮѱѧѼѠџѣ

πѣћѬѪҁ
ѝѣћѬѪҁ
ϗѧћ
ѝѣћѬѪҁ
ξ
ςѝ҄
џѿѦћѣ

 ѡ
ѝѣћѬѪҁѲ
ξѧѩѿѝџѣ
Ѭѩ
ќћѥѣѬѫѼѤѣ
ѬѡѲ

ϊџѪҁ
ϊџѪҁ
ύѪѩѫɢћѢџѿ
ѧћ
Ѭѩѭ

ѧѧћ
ћ

ѬѬѩѭѭ

ў҄ѫџѣ
ѬѣѲ
ɢѪ҄ѬџѲ
ќѩѾѢџѣџѲ
Ѯѭѫ҄ѧѬћѲ
Ѭѩѭ
Ѭѩ
ɢѪҁѫѱɢѩ
ɢѪѩѫɢћѢ҄ѧѬћѲ

҄ѧѬ
ѧѬћѲ
ѬћѲ

ћѲѲ
ѧћ
Ѭѩѭ
ћѧѩѿѨџѣ
Ѭћ
ѦѼѬѣћ
Ѧџ
Ѭѩ
ѠҁѪѣ
Ѥћѣ
ѝћѪѝћѥ҄ѧѬћѲ
Ѭѩѭ
Ѭћ
ɢҁўѣћ
x ўѣѣћ
ўѣћ
ћ

x
(22: σ. 23).
Ακόμα, δίνει μη επιστημονικές απαντήσεις σε ερωτήματα που άπτονται θθε- ε-
μάτων υγείας του ασθενούς (22: σ. 34) και άλλοτε οι ενέργειές της καταδει-
δδεει-
κνύουν πως ούτε στοιχειωδώς δεν μπορεί να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις σεις
σε
του επαγγέλματός της:
jρѾѦћѪѯѩѲ
χѣѬѪѿѧѣћѫћ
ϗѯѱ
ɢѭѪџѬҁ
ψѣѝѩѢѭѦѼѱ
πѣћѬѪҁѲ
ϏѣѝѼ
ѫѣѝѼ
ϗѧћ
ѽѧћ
ςѨџѬѼѠџѣ
Ѭѩ
ɢѪҁѫѱɢҁ
Ѭѩѭ

ϊћѣ
ѽѯџѣѲ

ўѿѤѣѩ
ςѿѫћѣ
ѥѣѝѼѤѣ
ѯѥѱѦҁѲ
ξѧѩѿѝџѣ
Ѭѡѧ
ѬѫѼѧѬћ
ѬѡѲ

ψѿѝѩ
ѪѩѭѠ
οѝѼѠџѣ

Ѭѩ
ѪѩѭѠ

ξѭѬҁ
ѯѪџѣѼѠџѫћѣ
ϐѩѭ
ќѼѠџѣ
ѫѬѩ
ɢѪҁѫѱɢѩ

ϕѪћѿћ
ϐѩѭ
ўѿѧџѣ
Ѭѩ

ѤћѢѪџѮѬѼѤѣ
ѬѡѲ

ρџѲ
ϋћѧѼѮџѪџѲ
Ѭѩ
ѯѪ҄Ѧћ
ѫѩѭy
ρѾѦћѪѯѩѲ
χѩѣѬѼѠџѬћѣ
ѫѬѩ
ѤћѢѪџѮѬѼѤѣ

ϊћѣ
ѽѯѱ
ѮѽѪџѣ
Ѭѩ
ѯѪ҄Ѧћ

Ѧѩѭ
ρѣѫѬћѤѬѣѤѼ

ρџ
ѧѩѦѿѠџѣѲ
ҁѦѱѲ
ɢѱѲ
ѦѩѣѼѠѱ
ɢѣѩ
ɢѩѥ҂
Ѧџ
ѤѭѪѿћ
Ѭ҄Ѫћ
πѣћѬѪҁѲ
yόѭ
ћѭѬѼ
џѿѧћѣ
ѥџɢѬѩѦѽѪџѣџѲ
ύѼѧѱ
ћɢ
ҁѥћ
ѡ
ѭѝџѿћ
ѦћѲ

ѤѭѪўѾѦћѪѯџx
(22: σσ. 18-19).
Μ’ αυτό τον τρόπο διακωμωδείται ο ρόλος της γυναίκας σε ένα διανοητικό 15 ®
επάγγελμα υψηλών απαιτήσεων αλλά και κύρους. Σημειώνεται δε, ότι ούτε ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010

ο κοινωνικός περίγυρος δεν φαίνεται να την εμπιστεύεται, καθώς η έλλειψη

γνώσεών της σε βασικά θέματα έχει ως αποτέλεσμα οι άλλοι να την αμφισβη-
τούν:
jπѣћѬѪҁѲ
ύѼѦџ
ѧћ
ѫћѲ
ќѼѥѱ
ѠџѫѬѽѲ
ѤѩѦɢѪѽѫџѲ
ѧћ
ѫћѲ
Ѯ҂ѝџѣ
ѩ
ɢҁѧѩѲ
ξѫѬѭѧѩѦѣѤҁѲ
ύћѝѼѤѣћ
ќѼѠѩѭѧ
ўџѫɢѩѣѧѿѲy
ѝѣћ
Ѭћ
ѯѬѭɢѾѦћѬћ
ύћѝѼѤѣћ
πѣћѬѪҁѲ
ύћѝѼѤѣћ
ςѿѫѬџ
ѫѿѝѩѭѪѩѲ
ξѫѬѭѧѩѦѣѤҁѲ
ϏѣѝѩѭѪҁѬћѬѩѲ
πѣћѬѪҁѲ
ύћѪѼѨџѧѩ
ύѪ҄Ѭѡ
ѮѩѪѼ
Ѭ
ћѤѩ҂ѱ
ψѩ҂ɢѡѲ
ϒѩќѣѫѦѽѧѩѲ

ρџѫɢѩѣѧѿѲ
џѿѫѬџ
ѫѿѝѩѭѪћ
ѝѣћѬѪҁѲ
πѣћѬѪҁѲ
χћѣ
ќѽќћѣћ
џѿѦћѣ
ϖѤѩѭ
џѪ҄Ѭѡѫѡ

ψѩ҂ɢѡѲ
ύѪѩѫɢћѢџѿ
ѧћ
ѨџѮ҂ѝџѣ
Ѧџ
ѬѪҁɢѩ

ωɢѩѪ҄
ѧћ
ќѼѥѱ
ѦҁѧѩѲ

Ѧѩѭ
ɢћѝѼѤѣћx (22: σ. 39).
Όμως, εκείνη που κυρίως την αμφισβητεί είναι μια άλλη γυναίκα:
jςѪѦѣҁѧѡ
ύџѣѪћѝѦѽѧѡ

χћѣ
ɢѩѣѩѲ
ѫѩѭ
џѿɢџ
ɢѱѲ
ѨѽѪџѣѲ
ћɢҁ
ѣћѬѪѣѤѾ
ϛѫѩ

џѿѫћѣ
џѫ҂
ѝѣћѬѪҁѲ
Ѽѥѥѩ
Ѭҁѫѩ
џѿѦћѣ
џѝ҄
ћѬѩѦѣѤҁѲ
џɢѣѫѬѾѦѩѧћѲ
πџѥѼ
ѧџѭ
ѪѣѤѼ
џѣѪѱѧѣѤѼ
x (22: σ. 27).

Γυναίκα και θέσεις εξουσίας στο θέατρο για παιδιά

Όσον
Όσ
Ό σο αφορά τις θέσεις εξουσίας, τρεις (3) γυναικείες
μ
μο
μορφές
ο είναι βασίλισσες (6,6%), μία (1) είναι διευθύ-
νντρια
ντ
τ (2,2%) και μία (1) είναι Δήμαρχος (2,2%). Για
τις
τ θέσεις αυτές παρατηρούμε ότι μία από τις βασί-
 λισσες, επειδή βοηθήθηκε από τον ήρωα, υποτάσσεται σε αυτόν: jύѪѩѫѤѭ
ѧ҄
ςѝ҄
ѡ
ќћѫѿѥѣѫѫћ
Ѭѱѧ
ɢѩѭѥѣ҄ѧ
Ѥћѣ
Ѭѱѧ
ѩѭѪћѧ҄ѧ
ɢѪѩѫѤѭѧ҄
ρѩ҂ѥѡ
ѫѩѭ

ѬћɢџѣѧѾyx (15: σ. 32). Οι άλλες δύο βασίλισσες και η διευθύντρια «υπηρεσίας
βυθού» φέρονται με σκληρότητα και συχνά κάνουν κατάχρηση της εξουσί-
ας τους. Συγκεκριμένα, η jοћѫѿѥѣѫѫћ
ѬѡѲ
ϒћѪѦћѤѩѯ҄ѪћѲ
ѡ
ξѫɢѣѪѿѧѡx (12: σ.
12) λέει μεταξύ άλλων παρουσιάζοντας τον εαυτό της: jyѫ
ҁѥѩѭѲ
ѮћѿѧѩѦћѣ

ѨѣѧѾy
Ѥѣ
ћɢћѣѬ҄
ћɢ
ѬѩѭѲ
ѭɢѡѤҁѩѭѲ
ɢѼѧѱ
ћɢ
ҁѥћ
ѫџќћѫѦҁѧy
ϛѥѩѣ
Ѧ
ѽѯѩѭѧ

ћѧѼѝѤѡy
ѽѯѱ
ѤћѬѩѪѢ҄ѫџѣ
ѧћ
џѨѩѭѫѣѼѠѱ
Ѭѩѧ
ѤҁѫѦѩ
Ѧџ
џѨѭɢѧѼўћ
Ѥћѣ
ɢѩѧѡѪѣѼ

χѼѢџ
ќѪѼўѭ
ѫѬѡѧ
ɢѪѩѫџѭѯѾ
Ѧѩѭ
ɢћѪћѤћѥ҄
ѧ
ћѪѪѱѫѬћѿѧџѣ
ѩ
ѤҁѫѦѩѲ
ѧћ
ɢѥѩѭ
ѬѿѠџѣ
ѡ
ўѣѤѾ
Ѧѩѭ
ѯ҄Ѫћy
ѫѬѣѲ
ѮѭѥћѤѽѲ
Ѧѩѭ
ѽѯѱ
Ѥѥџѿѫџѣ
ҁѥћ
Ѭћ
ϒѼѪѦћѤћ
ɢѩѭ

Ѣѽѥѩѭѧ
ѧћ
ɢѼѪѩѭѧ
Ѭѩ
ѢѪҁѧѩ
Ѧѩѭy
ϛɢѩѣѩѲ
ўџѧ
ѤѼѢџѬћѣ
ѤћѥѼ
Ѭѩѭ
ѤѼѧѱ
Ѧѣћ
ѽѧџ
ѫѡ
Ѥћѣ
ѡѪџѦџѿ
πџѧѣѤ҄Ѳ
џѿѦћѣ
ɢѩѥ҂
Ѧћ
ɢѩѥ҂
ћѭѫѬѡѪѾx (12: σσ. 12-13). Και λίγο
παρακάτω συμπληρώνει: jρџѧ
џѿѦћѣ
ѤћѥѾyx (12: σ. 13). Φέρεται βάναυσα (12:
σ. 13), βρίζει (12: σ. 13), ουρλιάζει (12: σ. 13) και κλείνει στη φυλακή τους «κα-
λούς»: jyϏѬѡ
ϒћѪѦћѤѩѯ҄Ѫћ
ҁѥѩѣ
ѩѣ
Ѥћѥѩѿ
Ѥћѣ
ѩѣ
ɢѩѥ҂
Ѥћѥѩѿ
ѮѭѥћѤѿѫѬѡѤћѧ

ωҁѧѩ
ѩѣ
ѤћѤѩѿ
ѽѦџѣѧћѧ
ћɢҁѨѱyx (12: σ. 13). Όταν ο ήρωας προσπαθεί να της
μιλήσει, εκείνη αντιδρά:
jϐ҂Ѧɢћѧѩ
ωћ
џѫ҂
ѤѼɢѩѬџ
ћѧћѤѩ҂ѮѣѠџѲ
ѬѩѭѲ
ћѧѢѪ҄ɢѩѭѲ
ϗѤћѧџѲ
Ѥћѥҁ

®16 ҁѬћѧ
ɢѩѧѩ҂ѫћѧ
ϗўѣѱѯѧџѲ
Ѭѩѧ
ɢѭѪџѬҁ
Ѥћѣ
ѬѩѭѲ
ќѩѡѢѩ҂ѫџѲ
ѧћ
ѝѿѧѩѭѧ

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ
ѤћѥѼ
ξѫɢѣѪѿѧѡ
χѼɢѩѬџy
ϐ҄Ѫћ
ɢѩѭ
ѽѝѣѧћ
ќћѫѿѥѣѫѫћ
ѬѽѪѦћ
ҁѥћ
ћѭѬѼ
ϗѝѣ
ѧћ
ѤћѤѣѼ
ћѣѦѩќҁѪћ
Ѥћѣ
ћѤѪѿќѭѧџ
ѡ
ѬѣѦѾ
Ѧѩѭx (12: σ. 13).
Όμως και η άλλη βασίλισσα φαίνεται να κάνει κατάχρηση εξουσίας: jϏѩѭ
ѠѾ
Ѭѡѫћ
џѝ҄
ѧћ
ѝћќѝѿѫџѣѲ
ћѭѬѾ
Ѭѡ
ѫѬѣѝѦѾ
ρџ
ѫ
Ѭѩ
ѠѾѬѡѫћ
πѣћѬѿ
ѥѩѣɢҁѧ
ѬћѪѼѠџѣѲ

Ѭѡѧ
ѡѫѭѯѿћ
Ѧѩѭx (15: σ. 68). Αλλά και λίγο παρακάτω: jϐ҄Ѫћ
Ѣћ
ѫѩѭ
ўџѿѨѱ

џѝ҄
ѧћ
ѦѼѢџѣѲ
Ѽѥѥѡ
ѮѩѪѼ
ѧћ
ѤѼѧџѣѲ
Ѭѩѭ
ѤџѮћѥѣѩ҂
ѫѩѭ
υћ
ѫџ
ћɢѩѪѪѭѢѦѿѫѱ

υћ
ћɢѩѫѭѧўѽѫѱ
ѬѣѲ
ѦɢћѬћѪѿџѲ
ѫѩѭ
ϊћ
ѫџ
ѦѼѢѱ
џѝ҄
ѧћ
Ѧџ
џѧѩѯѥџѿѲ
ѯѱѪѿѲ
ѧћ
ѫ

Ѭѩ
ѠѡѬѾѫѱx (15: σ. 68).
Εκτός από τις βασίλισσες, κατάχρηση εξουσίας κάνει και η τέταρτη γυναι-
κείαα μορφή,
κεεία μ η jρѣџѭѢ҂ѧѬѪѣћ
ϑɢѡѪџѫѿћѲ
ρѣћќћѬѡѪѿѱѧ
ќѭѢѩ҂x:
jϐѫѩ҂ѯѬѪћ
ξɢѩѤѥџѿџѬћѣ
ρџѧ
ɢѪҁѤџѣѬћѣ
ѧћ
ɢѼѪџѣѲ
ўѣћќћѬѾѪѣѩ
ѦѽѯѪѣ
ѧџѩѬѽ
j
ѪћѲ
ўѣћѬћѝѾѲy
ςѤѬҁѲ
ћѭѬѩ҂
џѝ҄
ѱѲ
ϐѫѩ҂ѯѬѪћ
ѬѡѲ
ѦџѝѼѥѡѲ
ѩѣѤѩѝѽѧџѣћѲy

Ѫ
Ѣћ
ѤѼѧѱ
Ѭѩ
ɢћѧ
ѝѣћ
ѧћ
ѫџ
ѤѪћѬѾѫѱ
ѝѣћ
ɢѼѧѬћ
ѫѬѩ
ќѭѢҁy
Ѣ
ξѥѿѤѡ
ωћ
Ѭѣ
џѿѧћѣ
ћѭѬѼ
ɢѩѭ
ѥџѲ
ўџѫɢѩѣѧѿѲ
ϐѫѩ҂ѯѬѪћ
ςў҄
Ѭћ
ѰѼѪѣћ y

Ѧѩѭ
ѭɢѩѫѯѽѢѡѤћѧ
ѧћ
Ѧџ
ѫѬџѿѥѩѭѧ
ɢѿѫѱy
Ѧѩѭ

Ѧѩ ѭ

ϐѫѩ҂ѯѬѪћ
ύѩѬѽ
ҁѫѩ
џѿѦћѣ
џѝ҄
ўѣџѭѢ҂ѧѬѪѣћy
χћѣ
ѫѩѭ
џɢћѧћѥћѦ
ϐѫ
ϐѫ
ќѼѧѱ
ҁѬѣ
ҁѥѩѭѲ
џѫѼѲ
ћɢҁ
Ѥџѣ
ɢѼѧѱ
ѫћѲ
ѫѣѯћѿѧѩѦћѣyx
ќ (10: σ. 54).
Όσον
Ό αφορά τη jρѡѦћѪѯѿѧћx, δεν εμφανίζεται η ίδια στη σκη-
νή,
ν αλλά υπάρχει αναφορά σε εκείνη. Ειδικότερα, σύμφωνα με
την
η υπόθεση του συγκεκριμένου θεατρικού έργου, η γειτόνισσα
τη
επιπλήττει
εππιπ
πλ τον μικρό ήρωα και εκείνος στη συνέχεια αφηγείται στους
φίλους
φίίλο υ του τι συνέβη: jχћѣ
ќѼѠџѣ
ѬѣѲ
ѮѱѧѽѲ
Ѭѡ
ѦѣѦџѿѬћѣ

iοѪџ
ѤћѤҁ

λους
ѯѪҁѧѩ
ѧћ
ѯџѣѲy
џў҄
ќѪѾѤџѲ
ѧћ
ѪѢџѣѲ
ѧћ
ɢћѿѨџѣѲw
Ѧѩѭ
ѥѽџѣ
ςѝ҄
ѱѲ
џѭѝџѧѾѲ

ѧѽѩѲ
ɢѩѭ
џѿѦћѣ
ѬѡѲ
ћɢћѧѬ҄
iύѩ҂
ѧћ
ɢѼѱ
Ѥћѥѽ
ѤѭѪѿћwy
iϏѬѩ
ѝѾɢџўѩ
ќѪџ
ѧћ

ɢћѲw
Ѧѩѭ
ѮѱѧѼѠџѣ
iωћ
Ѭѩ
ѝѾɢџўѩ
џѿѧћѣ
ѬѪѿћ
ѯѣѥѣҁѦџѬѪћ
ѦћѤѪѣѼw
ѤѼѧѱ
џѝ҄

iχћѣ
Ѭѣ
Ѧџ
ѧѩѣѼѠџѣ
ќѪџ
џѦѽѧћ
ϏѬѡ
ўѡѦћѪѯѿѧћ
ѧћ
ɢћѲ
ѧћ
Ѭћ
ɢџѣѲw
ѫѬѪѣѝѤѥѿѠџѣ

ћѭѬѾyx (4: σ. 15). Η γυναίκα δήμαρχος επικρίνεται για το έργο της, και μάλι-
στα ο επικριτής της είναι μια άλλη γυναίκα. Η έμμεση δήλωση θα μπορούσε
να είναι πως η Δημαρχίνα, αν και γυναίκα, δεν σκέφτηκε να δημιουργήσει ένα
χώρο στα παιδιά για να παίζουν. Η θεώρηση αυτή βασίζεται στη στερεότυπη
αντίληψη, σύμφωνα με την οποία οι γυναίκες λόγω της «φύσης» τους, αλλά
και ως δυνάμει μητέρες, θα πρέπει να έχουν στο μυαλό τους κατά κύριο λόγο
–αν όχι κατ’ αποκλειστικότητα– τις ανάγκες των παιδιών. Συνεπώς, το «παρά-
πτωμα» είναι διπλό: Από τη μια η ανικανότητά της, ως δήμαρχος, να λύσει ένα
πρόβλημα υπαρκτό που αφορά τους κατοίκους. Από την άλλη, η «αμέλεια»
φαντάζει μεγαλύτερη τη στιγμή που το θέμα αυτό αφορά κυρίως τα παιδιά,
που ως γυναίκα «όφειλε» να είχε σκεφτεί.

Συζήτηση – Ερμηνεία των αποτελεσμάτων

Συνοψίζοντας τα δεδομένα της ανάλυσης, συμπεραίνουμε ότι όσον αφορά στη 17 ®
συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας, η μελέτη κατέδειξε πως οι ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010
γυναίκες τίθενται στο περιθώριο της παραγωγικής διαδικασίας, αφού παρου-
σιάζονται να μη συμμετέχουν ενεργά, αλλά εμφανίζονται περιστασιακά στο
ρόλο της εργαζόμενης. Στα θεατρικά κείμενα της έρευνας, ο χώρος εργασίας
ανδροκρατείται και –όπως έμμεσα δηλώνουν τα αριθμητικά δεδομένα– είναι
σπάνιο ή ασυνήθιστο οι γυναίκες να εργάζονται. Όμως, αυτή η εικόνα που
προβάλλουν τα θεατρικά κείμενα για παιδιά δεν ανταποκρίνεται στην πραγμα-
τικότητα που βιώνει το παιδί στην
καθημερινότητά του, καθώς οι
εργαζόμενες γυναίκες (και δη οι
μητέρες) πλειοψηφούν έναντι
των μη εργαζομένων.
Όσον αφορά στο επαγγελ-
ματικό προφίλ των εργαζομέ-
νων, προβάλλεται στα παιδιά
ως δεδομένο ότι ο άντρας είναι
πολύ εργατικός, έχει μεράκι και
αγάπη για τη δουλειά του, ενώ
οι γυναίκες δεν αντέχουν την
πολλή δουλειά και κουράζονται
γρήγορα. Το πρότυπο του εργα-
τικού άντρα και της ανεπαρκούς
για εργασία γυναίκας κάθε άλλο
παρά ενισχύει την ισότητα των
φύλων στο χώρο της εργασίας,
 και κυρίως αποκρύπτει το γεγονός πως, ειδικά τα τελευταία χρόνια, οι γυναί-
κες έχουν κατακτήσει επαγγέλματα που επί πολλά έτη είχαν καθιερωθεί ως
«αντρικά», χάρη στη δυναμικότητα, την αγωνιστικότητα και την εργατικότη-
τά τους.
Αναφορικά με την παρουσίαση της γυναίκας-επιστήμονας, επισημαίνεται
ότι πέρα από το ρόλο της δασκάλας που «παραδοσιακά» αποδίδεται στις γυ-
ναίκες, η ενήλικη ηρωίδα σπάνια παρουσιάζεται να ασκεί διανοητικό επάγ-
γελμα. Στα ίδια πορίσματα καταλήγουν και άλλες ερευνητικές μελέτες
(Signorielli 1982) που επισημαίνουν ότι οι αντρικοί χαρακτήρες
είναι εκείνοι που μονοπωλούν διανοητικά επαγγέλματα
κύρους ή/και εξουσίας.
Αλλά ακόμα και όταν η γυναίκα παρουσιάζεται αι
να ασκεί ένα επάγγελμα υψηλών απαιτήσεων
και κύρους, όπως αυτό της γιατρού, παρου-
σιάζεται ως μια γελοία καρικατούρα που
δεν γνωρίζει τη στοιχειώδη αντιμετώπιση
ενός ιατρικού περιστατικού και διορθώ-
νεται από έναν άντρα, ο οποίος κατέχει
® 18 βασικές ιατρικές γνώσεις αν και ασκεί
ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ διαφορετικό επάγγελμα. Επιπλέον, η
γυναίκα-επιστήμονας όχι μόνο δεν έχει
κοινωνική αναγνώριση, αλλά αμφισβη-
τείται ο ρόλος της ως επαγγελματία
από το κοινωνικό περιβάλλον, και –κυ-
ρίως– εισπράττει την έντονη αποδοκι-
μασία και αμφισβήτηση από άλλο γυναι-
κείο χαρακτήρα.
Σε ό,τι αφορά στις θέσεις εξουσίας, τα
παραδείγματα γυναικών που προβάλλονται
να έχουν κατακτήσει τέτοιου είδους θέσεις απο-
θαρρύνουν τα κορίτσια-θεατές, καθώς οι γυναίκες ες
που τα ασκούν χλευάζονται από τον περίγυρο εξαιτίας
αιττία
ίας
της ανικανότητας και της αδυναμίας τους να αντεπεξέλ- ξ λ
θουν στις υψηλές απαιτήσεις του επαγγέλματός τους. Σε άλλες
περιπτώσεις, η γυναίκες με εξουσία έχουν το ρόλο της «κακιάς» βασίλισ-
σας ή ενός «εχθρού» που με μοχθηρό και δόλιο τρόπο επιθυμεί να βλάψει τον
«καλό» ήρωα ή τον εμποδίζει να πραγματοποιήσει το στόχο του. Συνεπώς, οι
γυναίκες που ασκούν εξουσία μετατρέπονται τελικά σε αντι-πρότυπα για τα
κορίτσια (Kizer, E. & Burns, G. 1985).
Όμως η παρουσία τέτοιων γυναικείων προτύπων προκαλεί έντονο προβλη-
ματισμό για τα μηνύματα που προβάλλονται στα παιδιά, αναφορικά με τον
επαγγελματικό προσανατολισμό των δύο φύλων και ειδικότερα των κοριτσιών,
τα οποία από μικρή ηλικία φαίνεται να αποθαρρύνονται από μελλοντική άσκη-
ση διανοητικών επαγγελμάτων ή ανάληψη θέσεων εξουσίας (O’Connor 1990).
Ωστόσο, εκείνο που είναι σημαντικό να διαφανεί μέσα από κείμενα που απευ-
θύνονται σε κοινό ανηλίκων είναι ότι οι θέσεις εργασίας, η επαγγελματική
εξέλιξη και οι ευκαιρίες για ανέλιξη σε διανοητικά επαγγέλματα και σε θέσεις
εξουσίας δίδονται επί ίσοις όροις σε όσους έχουν τις δυνατότητες (διανοητι-
κές, προσωπικότητας, κ.ά.), πέρα και έξω από κάθε είδους διακρίσεις. Ειδικά
το θεατρικό κείμενο που δύναται να αξιοποιηθεί ως λογοτεχνικό κείμενο αλλά
και ως προσφερόμενο θέαμα, θα πρέπει να γίνει πιο ευέλικτο στην παρουσία-
ση των δύο φύλων, καθώς μέσα από την προσφορά ενός εκτεταμένου
εύρους σύγχρονων ρόλων για άντρες και γυναίκες, αντί για μια
περιορισμένη ποικιλία παραδοσιακών μοντέλων, αμβλύ-
ννεται
νε ται η διαφοροποίηση στην απεικόνιση των φύλων
νετα
ετα
και
κα αποφεύγεται η ενίσχυση των προκαταλήψεων.
αι α
Το
Το παιδικό θέατρο «οφείλει» να μην μπει σε μια
λογική διαιώνισης σκόπιμα προκαθορισμένων
αντιλήψεων, αλλά να επιδιώκει τη διαμόρ-
φωση ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων.
Γιατί αυτός είναι ο ρόλος της Τέχνης, και
δη μιας τέχνης που απευθύνεται στα
παιδιά. 19 ®
ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1, 2. Το θεατρικό κείμενο περιέχεται στο βιβλίο
του Γ. Καλαντζόπουλου, ϐћ
Ѫѩ҂ѯћ
Ѭѩѭ
οћѫѣѥѣѼ.
[Σημειώνεται ότι δεν συμπεριλήφθηκε στην
έρευνα το ομώνυμο έργο, διότι πρόκειται για δια-
σκευή του γνωστού παραμυθιού.]
3. Όπως αναφέρθηκε στην ενότητα «Υλικό και μέ-
θοδος», ο πρώτος αριθμός αντιστοιχεί στον αύξοντα
αριθμό του βιβλίου που αναλύεται (σύμφωνα με τον
Πίνακα του υλικού έρευνας), ενώ ο δεύτερος αριθμός
Π
αντιστοιχεί στον αριθμό σελίδας του βιβλίου μέσα στο
α
αν
οποίο
οπ
ο ο ο βρίσκεται το συγκεκριμένο απόσπασμα.
ποί

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Β
ΒΙΙΒΛ
ΛΙΟ
ΟΓΡ
ΡΑ
Bourdieu, P. (2002), τ
ћѧўѪѣѤѾ
ѤѭѪѣћѪѯѿћ, Αθήνα: Πατάκης.
Glazer, Joan (1991), Literature for Young Children, New Jersey: Merill.
Ward, C. (1994), "SU
JO
UIF
&MFNFOUBSZ
4DIPPMT
*UT
.PSF
5IBO
'JOHFSQBJOUJOH, Research
Project: University of Virginia.
Αναστασάκη, A. (2007), «Η γυναικεία παρουσία στην ελληνική ακαδημαϊκή κοινότητα». Δι-
αθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://www.elemedu.upatras.gr/eriande/synedria/synedrio4/
praktika1/anastasaki.htm
Βιτσιλάκη-Σορωνιάτη, Χ., Μαράτου-Αλιμπράντη, Λ., Κάπελλα, Α. (2001), «Εκπαίδευση και
Φύλο – Μελέτη βιβλιογραφικής επισκόπησης». Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: http://www.
kethi.gr/greek/meletes/EKPAIDEYSI_KAI_FILO/fylo_education_PDF. pdf
Καραμάνου, Α. (2004), «Η θέση των γυναικών στην Ακαδημαϊκή Κοινότητα και οι πολιτικές
φύλου στα πανεπιστήμια». Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: www.Karamanou.gr/gr/uploads/
documents/ΟΜΙΛΙΕΣ/GR2/academy%20AND%20WOMEN.doc
Kizer, E. & Burns, G. (1985), 5IF
8PNFOT
3PPN, An Experimental Mixed Media Production.
 O’Connor, P. (1990), “Women Playwrights in Contemporary Spain and the Male-Dominated
Canon”, +PVSOBM
PG
8PNFO
JO
$VMUVSF
BOE
4PDJFUZ, τόμ. 15, νο 2, σσ. 376-90, Win 1990.
Signorielli, N. (1982), “Marital Status in Television Drama: A Case of Reduced Options”, Journal
PG
#SPBEDBTUJOH; τόμ. 26, νο 2, σσ. 585-97.
Στρατηγάκη, Μ. (2005), ςɢѣѯџѣѪѡѦћѬѣѤҁѬѡѬћ
ѝѭѧћѣѤ҄ѧ
o
ϛѰџѣѲ
ѣўѣѩѤѬѡѫѿћѲ
Ѥћѣ
ўѣѩѿѤѡѫѡѲ, Αθή-
να: Gutenberg.

ΘΕΑΤΡΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ
Αναγνώστου, Κ. (1994), ϓѱѪѿѲ
ύѭѨѿўћ, Αθήνα: Ηράκλειτος.
Αντωνάκου, Ε. (1992), τ
џѤўѿѤѡѫѡ
Ѭѱѧ
Ѡ҄ѱѧ, Αθήνα: Ηράκλειτος.
Βαλάση, Ζ. (1995), τ
ɢћѪѼѨџѧѡ
ѧ҂ѯѬћ, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Δελώνης, Α. (1985), ξѲ
ɢћѿѨѩѭѦџ
ѬѩѭѲ
ѦџѝѼѥѩѭѲ, Αθήνα: Ηράκλειτος.
Επαμεινώνδας, Σ. (1989), ό
οћѫѿѥѡѲ
Ѥѣ
ѩ
χѪџѦѦ҂ўћѲ, Αθήνα: Gutenberg.
Καλατζόπουλος, Γ. (1987), ό
ѫѬћќѩѦѩ҂ѬѫѩѭѧѩѲ, Αθήνα: Καστανιώτης.
Κάντζολα-Σαμπατάκου, Β. (1990), ϐѪџѥѾ
ɢџѪѣɢѽѬџѣћ
ѫѬѩ
ɢћѪћѦѭѢѽѧѣѩ
ўѼѫѩѲ, Αθήνα: Ηράκλειτος.
Μπάρτζης, Γ. (1987), ϐћ
ѦѭѪѦѾѝѤѣћ
ѬѡѲ
џѣѪѾѧѡѲ, Αθήνα: Gutenberg.
Ξανθούλης, Γ. (1993), ωѽѫћ
ѫѬѩ
ѧџѪҁ
ўћѫѤѼѥћ, Αθήνα: Καστανιώτης.
Ξανθούλης, Γ. (1994α), ξѧѽќћ
ѫѬѡ
ѫѬѽѝѡ
ѧћ
ѮѼѦџ
Ѭѩ
ѫ҂ѧѧџѮѩ, Αθήνα: Καστανιώτης.
Ξανθούλης, Γ. (1994β), ϐ҂Ѧɢћѧѩ
ѬѪѩѦɢѽѬћ
Ѥћѣ
ѤҁѤѤѣѧћ
ѤѩѭѮѽѬћ, Αθήνα: Καστανιώτης.
Παπάκου, Α. (1987), ό
ѯћѪѩ҂ѦџѧѩѲ
ѝѭѪѣѫѦҁѲ, Αθήνα: Θουκυδίδης.
Παπάκου, Α. (1992), ύћѣѯѧѿўѣ
Ѧџ
Ѭѩѧ
ɢћѬѽѪћ, Αθήνα: Ηράκλειτος.
Ποταμίτης, Δ. (1990), ϐѩ
ѥѩѭѪѿ
Ѭѩѭ
ϏѱѤѪѼѬѡ, Αθήνα: Ντουντούμης.
®20 Σταθάτου, Φ. (1986), ξѝћɢѡѦѽѧѩ
Ѧѩѭ
ѪѩѦɢҁѬ, Αθήνα: Ηράκλειτος.
Τζωρτζή, Α. (1992α), τ
ћѥџɢѩ҂
ѤѡɢѩѭѪҁѲ, Αθήνα: Σύγχρονη Εποχή.
ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ
Τζωρτζή, Α. (1992β), ϐћ
ѬѩѥѦѡѪѼ
ѰћѪѼѤѣћ, Αθήνα: Σύγχρονη Εποχή.
Τριβιζάς, Ε. (1995α), όѣ
ѣɢɢҁѬџѲ
ѬѡѲ
ѬѡѝћѧѡѬѾѲ
ɢћѬѼѬћѲ, Αθήνα: Καστανιώτης.
Τριβιζάς, Ε. (1995β), ϐћ
ѝѩѭѪѩѭѧѼѤѣћ
ѤѩѭѦɢћѪѼўџѲ, Αθήνα: Καστανιώτης.
Χατζηχάννα, Φ. (1989), ϐѩ
ѝћѥѼѠѣѩ
ќѣѩѥѿ, Αθήνα: Gutenberg.
Χατζοπούλου-Καραβία, Λ. (1987α), ό
ψѩѝѩѤѪѣѬѾѲ, Αθήνα: Πατάκης.
Χατζοπούλου-Καραβία, Λ. (1987β), τ
πџѣѬѩѧѣѼ
ѦћѲ, Αθήνα: Πατάκης.
Χατζοπούλου-Καραβία, Λ. (1992α), τ
ώѿѤѣ
џɢѿ
ѫѤѡѧѾѲ, Αθήνα: Ηράκλειτος.
Χατζοπούλου-Καραβία, Λ. (1992β), ωѣѤѪѩѿωџѝѼѥѩѣ, Αθήνα: Ηράκλειτος.
Χίου Ε. & Γιώργαρος, Γ. (1994), ύћѣўѣѤѼ
ҁѧџѣѪћ
Ѭѩѭ
҂ɢѧѩѭ
Ѥћѣ
Ѭѩѭ
Ѩ҂ɢѧѣѩѭ, Αθήνα: Ηράκλειτος.
 2211 ®
ΤΕΥΧΟΣ
ΤΕΥ
Ε ΧΟΣ
ΕΥ ΧΟ 9 9 / 2010
Ο 99 2 01
20
201
0 0

O MYΘΟΣ ΤΟΥ ΙΚΑΡΟΥ:

ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΑΠΟΠΕΙΡΕΣ
ΚΑΙ ΟΙ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ ΤΟΥ
ΣΤΗΝ ΞΕΝΗ ΠΑΙΔΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
Δρ. Ευαγγελία Μουλά

Τα όρια του μύθου και η σχέση του με τη μυθοπλασία

Ο
μύθος είναι αναμφισβήτητα μια έννοια πολυσθενής και πολυπρισματι-
κή, με αντιπροσωπευτικότερο ίσως χαρακτηριστικό του στοιχείο αυτό
της επιβίωσης ή της αντοχής στο χρόνο. Η ψυχολογική και η παιδευτι-
κή μας κατάσταση είναι –σε κομβικά σημεία– μια αδιάκοπη αναφορά σε μια
χούφτα από αρχαίες ιστορίες1. Δύο θεμελιώδεις προϋποθέσεις φαίνεται να συ-
νυπάρχουν και να συμβάλλουν στην επιβίωση και πολλαπλή ανάπτυξη των
μυθικών θεμάτων: η διαπερατότητα των μεγάλων μύθων από την κοινωνική
και πολιτική αμεσότητα, σε συνδυασμό με την αναδρομικότητα του χαρακτή-
Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ

’»·²Âãºé™¤¥€•‰
º±¹³¹±¼µ±À¾ÌÁ±¼±³¼ÍÂõÁ†µ±¿±¹Ã®Âµ¹Á
Z Z Z  S V L F K R J L R V  J U
Μαζί διαβάζουμε τον κόσμο!

›¬¸µ²¹²»¯¾†¬ÁÅ­À¼µ¹¿¹¾º¾¼Ã¬
£Ã¹Á–º´Ëµ¹Á¨¥§ ”š £ ÷¼õ»µÄñ¯±µ»¯´±÷³À¬Å¾Ä†µË»¾¹†±¶¯ÂþZZZSVLFKRJLRVJUÃ±¼º»µ¯¼µ¹­¼±²¹²»¯¾
±¼¾¯³µ¹­¼±ÁºÌº»¾Áµ¿¹º¾¹¼È¼¯±Á”¼ÍÀ¹ÂµþÄÁÂij³À±Åµ¯Áº±¹þÄÁ±¼±³¼ÍÂõÁ†±Á†­Â±±¿ËñEORJVþIRUXPº±¹
ùÁµº´·»Íµ¹Á†±Á£Ãµ¯»µùÁºÀ¹Ã¹º­Á¾Äº±¹»¬²µ†­À¾Áµº»·À͵¹Á”¯¼µ†­»¾ÁþÄ)$1&/8%†±Á£Ãµ¯»µHPDLO
ÂþLQIR@SVLFKRJLRVJU®VPVÂþ³À¬Å¾¼Ã¬Á†±Á •š’• ž ’¤–¡©ž¥ •š–¥™¥ž£˜¤›¡ œ˜†µºµ¼Ë
±¼¬†µÂ±®º¬»µÂµÆÈÀ¯ÁÆÀ­È·Âþ–µ¯Áº¹µ†µ¯Á¿¬¼Ã±¾µ¿±Å®
 ρα της σκέψης και του ύφους της Δύσης2. Μέχρι τον 20ό αιώνα, μύθος σήμαινε
κατ’ ουσίαν ελληνικός μύθος, και μολονότι οι ανθρωπολόγοι ως τώρα έχουν
συλλέξει μια τεράστια ποσότητα μύθων από όλο τον κόσμο, οι ελληνικοί εξα-
κολουθούν να ξεχωρίζουν για μια πλειάδα από λόγους3. Αυτό όμως που πρέπει
κυρίως να τονιστεί, είναι η απουσία μιας επίσημης ορθόδοξης εκδοχής κάθε
μύθου και η πολυδύναμη προσέγγιση των πιθανών ερμηνειών τους, σε βαθμό
που να υποστηρίζεται ότι το να πιάσουμε το αληθινό νόημά τους μπορεί να
είναι τόσο ανέφικτο όσο το να πιάσουμε τις φευγαλέες σκιές των νεκρών4.
Η μυθική μορφή αποτελεί μια επένδυση του ίδιου μυθικού σχήματος σε μια
διαφορετική συνείδηση και σε έναν διαφορετικό πολιτισμό5.
Ο μύθος, σύμφωνα με τον Levi-Strauss, δεν ορίζεται παρά από το σύνολο
των παραλλαγών του και αναπροσδιορίζει σε κάθε εποχή και για κάθε κοινό
τις δυνατότητες της μορφικής του αποτύπωσης και τους όρους της κοινωνι-
κής και αισθητικής του πρόσληψης.
Κατά κάποιους μελετητές, η λογοτεχνία θεωρείται ως μετατόπιση του μύ-
θου προς το κοσμικό επίπεδο, και οι λογοτεχνικοί χαρακτήρες κατηγοριοποι-
ούνται κατ’ αναλογία με τους μυθικούς6. Η παρουσία ενός μυθικού ονόματος
σε μεταγενέστερες ιστορίες, διασκευές του αρχικού μύθου ή πρωτότυπες δη-
®24 μιουργίες, διαμορφώνει ένα ευρύ διακειμενικό σώμα, στα πλαίσια του οποίου
ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ αρθρώνεται ένας ιδιότυπος διάλογος ανάμεσα στα μέλη του. Ο μυθικός ήρω-
ας μετασχηματίζεται και μεταμορφώνεται ανάλογα με το εκάστοτε συγκείμε-
νο και τις πολιτισμικές συνδηλώσεις του και προσεγγίζεται πολυπρισματικά.
Η διακειμενικότητα7 εκδηλώνεται ποικιλοτρόπως: σε κείμενα παράθεσης, μί-
μησης αλλά και κείμενα λογοτεχνικού γένους8, καθώς και μέσω της εγγρα-
φής, της μετεγγραφής, της διασκευής ή της μετουσίωσης9 του αρχικειμένου.
Η ιστορία του Ίκαρου καθώς διαχέεται σε μια πληθώρα νέων ιστοριών, είτε ως
ενσφηνωμένη ιστορία, είτε προσφέροντας τον καμβά πάνω στον οποίο πλέκε-
ται η καινούργια μυθοπλασία, είτε δανείζοντας υπαινικτικά ψήγματα από τον
αρχικό μύθο σε τελείως διαφορετικά περιβάλλοντα, λειτουργεί υπομνηματικά
και αναγνωριστικά, δημιουργώντας συνειρμούς και παράγοντας συμπερά-
σματα, μέσα από μια αμφίδρομη διαλεκτική κίνηση ανάμεσα στο αρχικό και
το καινούργιο υλικό.

Πολλαπλός αποσυμβολισμός του μύθου του Ίκαρου:

ερμηνευτικές δοκιμές
Ο μύθος του Ίκαρου, όπως και όλοι οι μύθοι γενικά, επιδέχεται μια πολυεπί-
πεδη ερμηνευτική προσέγγιση. Ιδωμένος από την ѤѩѣѧѱѧѣѩѥѩѝѣѤѾ
ѩɢѬѣѤѾ της
σχολής του Durkheim, σύμφωνα με την οποία οι μύθοι είναι κοινωνικά φαι-
νόμενα sui generis10, πίσω από κάθε μύθο υποκρύπτεται μια υπαρκτή συνθήκη
της κοινωνικής πραγματικότητας κατά την εποχή της διαμόρφωσής του. Αυτή
η ερμηνευτική δυνατότητα διαφαίνεται σε μια παραλλαγή του μύθου, κατά
την οποία ο Ίκαρος και ο Δαίδαλος είχαν φύγει κανονικά με καράβι από την
Κρήτη, στο οποίο για πρώτη φορά ο Δαίδαλος είχε μοντάρει πανί και ως εκ
τούτου κατάφερε να ξεφύγει από τα καράβια του Μίνωα που τους καταδίω-
καν. Όσοι είδαν τότε το πανί από μακριά είπαν πως είχαν βγάλει φτερά και πέ-
ταξαν. Αυτή η εκδοχή συνάδει με το γεγονός της ανακάλυψης του πανιού από
τον Μινωϊκό πολιτισμό, πράγμα που ενισχύεται από το όνομα της γυναίκας
του Δαίδαλου, Ναύκρατη.
Αν αναχθούμε σε παλαιότερες –παρωχημένες πλέον, αλλά ενδεικτικές–
θεωρίες, όπως αυτή του Friedrich Max Müller11, σύμφωνα με την οποία βασι-
κό ελατήριο και επίκεντρο του θαυμασμού του ανθρώπου της μυθοποιητικής
εποχής ήταν ο ѾѥѣѩѲ, μπορούμε να δώσουμε μια ακόμα πιθανή ερμηνεία στο
μύθο του Ίκαρου. Έτσι ο Ίκαρος θα μπορούσε να πρόκειται για παλιό ηλιακό
θεό, αντίστοιχο του Φαέθοντα ή του Εωσφόρου, που η νεότερη ηλιολατρική
θεολογία τον υποβάθμισε σε ήρωα και μυθολόγησε την πτώση του ως ανυπα-
κοή και τιμωρία από το Θεό (Θεός//Εωσφόρος, Δίας//Φαέθοντας). Όσο για
τη Ικαρία, φαίνεται να ήταν μεγάλο λατρευτικό κέντρο του Ίκαρου, ανάλογο
με τη Ρόδο για τον Ήλιο και τη Δήλο για τον Απόλλωνα.
Αν πάλι αποδεχθούμε την υπόθεση του George Steiner, ότι οι αρχικοί μύθοι
ήταν μύθοι της γλώσσας και για τη γλώσσα, οδηγούμαστε σε μια παράτολμη
ερμηνεία. Αν το σχήμα λόγου ήταν στις απαρχές του μύθου η κυριολεκτική
persona της μυθολογικής κατασκευής, και η γλώσσα και o μύθος αναπτύσ-
σονταν αμοιβαία και αποτελούσαν συσχετιζόμενους χώρους όπου εκδιπλώνο-
25 ®
ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010
νταν οι ικανότητες της ωριμάζουσας συνείδησης επί των αρχικά χαοτικών προ-
σλήψεων της αντίληψης, τότε επιτρέπεται να αποτολμήσουμε την υπόθεση ότι
ο μύθος του Ίκαρου αντιπροσωπεύει την πρωιμότερη αποτύπωση του β΄ είδους
υποθετικού λόγου, δηλαδή του αντίθετου του πραγματικού. Ο Ίκαρος θα μπο-
ρούσε να είχε πετάξει επιτυχώς, εφόσον
τα φτερά ττου ου δδεν
ου εν ήταν
εν ήτα αν
τόσο ευπαθή,
αθθή,
ή, ή α ακόμα
κόμα
κόόμα
μα
θα μπορούσε ύσεε ννα
ύσ α μ μην
ην
ην
έχει αυτό το
το ά άδοξο
δοξο
δο ξο τέ-
τέ-
λος, αν είχε
χεε λλάβει
άβει
άβ ει υπό-
υπ
υπό
πόό-
ψη του τις π προειδοποιή-
ροει
ρο ειδοπο
δοποιή
δο ποιή-
πο ιή
ή-
σεις του πατέρα
αττέρ
ατέρ ρα του,
έρα ττο υ, κ.ά.
ου, κ.άά.
Η πτήση ττο
του αποτελεί
ου απ ποτο ελλεί συμβολι-
εί συμ
σ υμ
μββοολι
λι-
ι-
σμό τού τιι θθαα μπμπορούσε
μ π
πορορρού
ούσεσε ννα
ύσε εείχε
α εί ίχε
χε σσυμ-
υμ-
υμμ-
βεί, εάν…
Αν επίσης
ση ακολουθήσουμε
ης ακ
α ο ου
ολ ουθή
υθή
θήσο σουμ
σουμ με τη
τη
ѫѬѪѩѭѤѬѩѭѪћѥѣѫѬѣѤѾ
Ѫћѥ
ћѥѣѫ
ѥѣѫѬѣ
ѣѫѫѬѣ
Ѭ ѤѾ Ѿ122 θέ
θέση
έση
ση ότι
ότι
τ οοιι
μύθοι πραγματεύονται
γμαματετεύούοννττα αιι ττα
α θθε
θεμελιώδη
εμ
μεελι
λιώδη
ώδδη
προβλήματα τα που
τα πουυ αντιμετώπιζαν
αννττιμ
μετ
ετώπ
ετώπώπιζζανν ο
ώπιζ οιι άν
ά
άν-
ν-
θρωποι τηςς μυθοπλαστικής
μυθοπ
υθθο οππλα
πλα αστ
στικ
τικική
ήςς
εποχής, όπωςως ττα
πως συλ-
α συ
συλ λ-
λάμβαναν υυπό πόό ττηη μομορφή
ορ ρφ
φή
μανιχαϊστικού
κκο ττύπου
ού τύ
τύπο
ύπο
που
ου
αντιθέσεων, μεταξύ
ν, μ
μεεττααξξύύ των
αξύ τω
ωνν
®26
ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ
οποίων και σημαντικότερη όλων ήταν η αντίθεση Φύσης-Πολιτισμού, ο μύθος
του Ίκαρου προσλαμβάνει μια επιπλέον νοηματική διάσταση, καθώς κατέχει
κεντρική θέση σ’ αυτή την αντίθεση. Αυτό, διότι αποτυπώνει τη συνδυασμένη
δράση της ανθρώπινης νοητικής ικανότητας μαζί με την τεχνική παρέμβαση,
με σκοπό την επίτευξη ενός «αναπτυξιακού» στόχου που θα απομάκρυνε τον
άνθρωπο από τη φυσική του κατάσταση και θα του προσμετρούσε μια νίκη στον
άνισο αγώνα του να κυριαρχήσει στη φύση. 27 ®
Μία ακόμα ιδιαίτερα διαδεδομένη ερμηνευτική δυνατότητα αποτελεί αυτή ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010
της ѰѭѯћѧћѥѭѬѣѤѾѲ σχολής. Σύμφωνα με τον Joseph Campbell13, υπάρχει ένας
συγκεκριμένος τύπος μύθου, που καλείται Ѧ҂ѢѩѲ
ѬѡѲ
ћѧћѠѾѬѡѫѡѲ
ѩѪѼѦћѬѩѲ
(ευλογίας-χάριτος). Ο ήρωας εγκαταλείπει τον κόσμο του για να καταβυθιστεί
ή να ανυψωθεί σε ένα τέτοιο σημείο απ’ όπου θα μπορεί να ατενίσει τη χαμένη
του συνείδηση και θα βιώσει το μυστήριο της ψυχολογικής ωρίμασης, που ση-
μαίνει ταυτόχρονα το θάνατο της προηγούμενης ατελούς του κατάστασης και
την αναγέννησή του σε μια καινούργια διάσταση. Η ιδέα του φωτός ως πηγή
ζωής και δημιουργίας διαποτίζει την ελληνική σκέψη και περνά στην ποίηση
του Πίνδαρου (σε ύѭѢѣҁѧѣѤѩ αναφέρεται ότι ο άνθρωπος ανασύρεται από τη
ματαιότητα της ύπαρξής του, όταν ως δώρο από τον ουρανό, μια λαμπερή
ακτίνα τον λούζει με εκθαμβωτικό φως χαρίζοντάς του ευγενή ζωή). Ο ήλιος
είναι το σύμβολο του πνεύματος, και το πέταγμα προς τον ήλιο συμβολίζει
την πνευματοποίηση. Τα φτερά αποτελούν σύμβολα της δύναμης της ψυχής
για ανάταση, της ανθρώπινης διάνοιας14. Έτσι ο Ίκαρος ανάγεται σε σύμβολο
του ματαιόδοξα εξημμένου ατόμου, που ορέγεται την πνευματική ζωή και την
επιδιώκει με τρόπο ανορθόδοξο και αυτοκαταστροφικό.
Προσεγγίζοντας το μύθο αλληγορικά –κάτι που συνιστά τη μία από τις βα-
σικές γραμμές υπεράσπισης των μύθων ανά τους αιώνες–, είναι πασιφανές ότι
ο διδακτισμός που αποπνέει ο συγκεκριμένος μύθος ενδείκνυται προς ψυχω-
φελή χρήση «ad usum delphini»15. Αυτό, διότι συνιστά ανάγλυφη εφαρμογή
του αρχαιοελληνικού και διαχρονικού σχήματος «Ύβρις-Τίσις-Νέμεσις» και
διδάσκει τη σύνεση και τη φρονιμάδα ως τη σημαντικότερη αρετή των νέων.
Τέλος, ο μύθος του Ίκαρου, ιδωμένος από την πλευρά της ѦѭѡѬѣѤѾѲ
џѮѡќѣ
ѤѾѲ
ўѩѤѣѦћѫѿћѲ, παραπέμπει στο λογοτεχνικό είδος του Bildungsroman16.
 Η ιστορία ενός νέου που φλερτάρει ναρκισσιστικά
έως και υβριστικά τη θεϊκή κατάσταση, που ρισκάρει
στο όνομα της περιπέτειας της γνώσης του «επέκεινα»
το «εδώ-και-τώρα» του, που έλκεται σαν την πετα-
λούδα από την εκτυφλωτική-υπνωτιστική λάμψη του
ήλιου, παρακούοντας τις συμβουλές του πατέρα του,
συνεπαίρνει και κατακτά το νεανικό κοινό που ενσυναι-
σθάνεται εντός του τολμηρού ήρωα τη μαγεία της απο-
κοτιάς, αδιαφορώντας για το τίμημα. Το ηθικό δίδαγμα
του μύθου όμως, αυτό της αυτοσυγκράτησης και του
μέτρου, του ύψιστου ελληνικού ιδανικού17, επισκιάζεται
μπροστά στην υπεροχή της υπέρβασης των ορίων.

Θεωρητικοί προβληματισμοί
Τελικά, τίθεται εύλογα το ερώτημα αν ο μύθος καθο-
ρίζει τα όρια της αξιοποίησής του ή εξαρτάται από την
εκάστοτε κυρίαρχη-υπερκείμενη πολιτισμική και ηθική
®28 οπτική. Με άλλα λόγια, η απορροφητικότητα18, ως πάγια
ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ιδιότητα των μύθων, επιβεβαιώνεται και στο παράδειγ-
μα του μύθου του Ίκαρου; Έχει η δυτική ѦџѬћѡѢѣѤѾ19
χρησιμοποιήσει το μύθο προς επίρρωση και νομιμοποί-
ηση οικείων της αξιών και ιδεών; Ερευνώντας το μύθο
του Ίκαρου στο παιδικό βιβλίο, έχουμε τη δυνατότητα
να εξηγήσουμε τις χρήσεις του, ανάγοντάς τες στο πο-
λιτισμικό και ιστορικο-κοινωνικό προοπτικό βάθος20
στο οποίο ανήκουν.

Παραδείγματα-σχεδιάσματα ερμηνειών
Στην παλαιότερη από τις διασκευές που εξετάζουμε από
τη συλλογή μύθων της Josephine Preston Peabody, Old
(SFFL
'PML
5BMFT, ο Δαίδαλος εκπροσωπεί κάτι ανάλογο
του Ήφαιστου στην επινοητικότητα και τις κατασκευα-
στικές δεξιότητες. Εδώ ο Ίκαρος γκρεμίζεται από απε-
ρισκεψία. Ο ελεύθερος πλάγιος λόγος21 όμως της γρά-
φουσας, δεν αφήνει υποψίες κατηγορίας σε βάρος του,
αλλά ενστερνίζεται την αδυναμία του και δικαιολογεί
τη συμπεριφορά του. «Ποιος θα μπορούσε να θυμάται
να είναι προσεκτικός, όταν πετά για πρώτη φορά; είναι
τα πουλιά προσεκτικά;» Η ιστορία, χωρίς να μετατρέπει
την απερισκεψία του Ίκαρου σε ηθικά κολάσιμη πράξη,
συμπάσχει με τη μοίρα εκείνων που από παρορμητισμό
πέφτουν θύματα των πράξεών τους.
 Σε άλλες ξένες διασκευές, ή σε μετακειμενικές και
διακειμενικές χρήσεις του, η ερμηνευτική ποικιλία αγγί-
ζει την επινοητικότητα.
Στα 8JOHT της Jane Yolen διαβάζουμε –στα περικει-
μενικά σχόλια που συμπεριλαμβάνουν την περίληψη
της ιστορίας– ότι ο μύθος αφορά στο πάθος των Ελλή-
νων υπέρ του μέτρου και την απαρασάλευτη πίστη τους
στην πάταξη της ύβρης. Κι ενώ το κείμενο συνηγορεί
σε αυτή την ερμηνεία, η εικονογράφηση δημιουργεί ένα
αντιστικτικό κείμενο που διαλέγεται με το γραπτό και
το ανατρέπει ή το αμφισβητεί. Η δικαιοσύνη δεν επι-
βάλλεται υπερβατικά και αυτόματα, καθώς το πολύ νε-
αρό της ηλικίας του Ίκαρου –μόλις στην πρώτη παιδι-
κή ηλικία– αιτιολογεί εν μέρει την κατάληξή του, ενώ
οι ίδιοι οι θεοί εμφανίζονται να θλίβονται γι’ αυτό. Η
σταθερή παρουσία των θεών στην εικονογράφηση αντι-
σταθμίζεται με την απουσία τους στην πρώτη εικόνα
της οικογενειακής ευτυχίας –του Δαίδαλου με τον Ίκα-
ρο στα χέρια του και τη γυναίκα του να τους κοιτά– κα- 29 ®
θώς και στην τελευταία εικόνα της πτώσης. Έτσι οι θεοί ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010
δεν εμφανίζονται παρά ως προβολές των ανθρώπινων
συναισθημάτων και σκέψεων. Ο Ίκαρος δεν ευθυνόταν
σε τίποτα, ενώ αντιθέτως ο Δαίδαλος προβάλλεται μεν
ως ικανός τεχνίτης, αλλά ταυτόχρονα υπερφίαλος και
αγενής, καθώς και ο Μίνωας ως έξυπνος αλλά σκαιός
και χωρίς τρόπους ηγέτης. Μήπως, τελικά, εδώ ο μύ-
θος επιβεβαιώνει το ευαγγελικό ρητό «αμαρτίες γονέων
παιδεύουσι τέκνα»;22
Ο μύθος άλλοτε προσφέρει τον καμβά πάνω στον
οποίο υφαίνονται νέες ιστορίες, που παραπέμπουν σε
αυτόν κρυπτικά και ελλειπτικά.
Το μυθιστόρημα του Chris van Allsburg, 5IF
XSFDL

PG
UIF
;FQIZS (1983), διαμορφώνει σχέση σχολίου23 με
το μύθο του Ίκαρου. Αυτός διακρίνεται μόλις, στο βαθ-
μό που η ιστορία αναφέρεται στην κατάχρηση της δύ-
ναμης της πτήσης από τον άνθρωπο και την επικείμενη
τιμωρία, αλλά αποσυνδέεται από αυτόν καθώς δεν εί-
ναι πλέον οι άνθρωποι που ίπτανται αλλά ένα σκάφος.
Πρόκειται για το πάθος ενός νεαρού αγοριού, πολύ ικα-
νού στη ναυσιπλοΐα, να καταφέρει να γίνει μεγάλος θα-
λασσοπόρος και να πλεύσει πάνω από τη θάλασσα με
το σκάφος του, το «Ζέφυρος». Η από αγαθή πρόθεση
αλαζονεία του αγοριού καταλήγει να τον μπλέξει σε μια
τρομερή θύελλα και να τον οδηγήσει στην καταστροφή
 του. Και εδώ επαναλαμβάνεται το δίδαγμα της αναγκαιότητας της σύνεσης
και της μη υπερεκτίμησης των ανθρώπινων δυνάμεων.
Στο μυθιστόρημα του Paul Zindel, )BSSZ
BOE
)PSUBODF
BU
)PSNPOF
)JHI24,
στοιχεία του μύθου ενσφηνώνονται και σημασιοδοτούν τις πράξεις των ηρώ-
ων υπό το φως της μυθικής ερμηνείας. Ο Jason Rohr, ένας νεαρός σχιζοφρενής,
διατείνεται ότι είναι η μετενσάρκωση του Ίκαρου και διακηρύττει την επερχό-
μενη Δευτέρα Παρουσία εξαιτίας της ανθρώπινης φιλαυτίας, της ακόρεστης
δίψας για υλικά αγαθά και εξουσία και γενικότερα της κοινωνικής παρακμής.
Σε εκλάμψεις λογικής, παραδέχεται ότι έχει υιοθετήσει την περσόνα του Ίκα-
ρου για να μπορέσει να αποκτήσει ταυτότητα και σημείο αναφοράς, καθώς η
δική του προσωπική ταυτότητα του προκαλούσε απόγνωση και συνειδητή άρ-
νηση. To άδοξο και θλιβερό τέλος του (αυτοκτονία) προκαλεί στο Harry και
την Hortance την απορία γύρω από το παράδοξο της ύπαρξής του. Εν τέλει τα
παιδιά καταλήγουν ότι ο ρόλος του Jason ήταν να τους δείξει ότι η αφοσίωση
σε ένα σκοπό πέρα από τα στενά ατομικιστικά συμφέροντα, ο αγώνας για τη
δικαιοσύνη και ο αλτρουισμός, προσδίδουν στη ζωή νόημα. Η θυσία του αυ-
τόκλητου Ίκαρου πυροδοτεί κοπιώδεις ενδοσκοπήσεις και αυτοαναλύσεις με
σκοπό την κατάκτηση της αυτογνωσίας και της υπέρβασης των δεδομένων
®30 αντι-ηρωικών πλαισίων της καθημερινότητας των νεαρών ηρώων.
ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ Στα ϒѬџѪѼ (8JOHT25) του Christopher Myers, τα φτερά του νεαρού έγχρω-
μου Icarus Jackson αποτελούν ενδείξεις της διαφορετικότητάς του και σύμ-
βολα της προσπάθειάς του να την υπερασπιστεί. Αποδεχόμενος ο ίδιος και
με αυτόν τον τρόπο επιβάλλοντας στους άλλους την ιδιαιτερότητα της ατο-
μικότητάς του, η ψυχή του αποκτά φτερά και πετά ελεύθερη από δεσμεύσεις
και προκαταλήψεις. Ο Icarus Jackson ξεχωρίζει από τ’ άλλα παιδιά, επειδή έχει
φτερά, τα οποία αποτελούν μετωνυμία της μαύρης του επιδερμίδας. Το ιδιαί-
τερο αυτό γνώρισμα προκαλεί βλέμματα απέχθειας, περιφρόνησης κι απόρ-
ριψης από τον κοινωνικό του περίγυρο. Η μόνη που θα τον υποστηρίξει και
θα τον βοηθήσει να αποκτήσει αυτοπεποίθηση είναι μια συμμαθήτριά του, η
οποία είναι κι αυτή θύμα κοινωνικού αποκλεισμού. Τα δύο παιδιά θα καταφέ-
ρουν, τελικά, να απεγκλωβιστούν από το φόβο και το αίσθημα κατωτερότητας
που τους έχουν εμφυσήσει, και ο Icarus θα αντιληφθεί τη θετική διάσταση
της ιδιαιτερότητάς του. Όλοι τον χλευάζουν, τον κατηγορούν και τον περι-
φρονούν, καθώς κάθε τι αλλότριο γεννά την ανασφάλεια, την καχυποψία, το
φόβο που οδηγεί τελικά στην επιθετικότητα26. Στο τέλος της ιστορίας, όταν
η συμμαθήτριά του τον επιβραβεύει δημόσια, ο μαύρος φτερωτός ήρωας εί-
ναι ικανοποιημένος επειδή κάποιος νοιάστηκε γι’ αυτόν και τον προστάτεψε
από την αυτοκαταστροφή. Μόνο που χρειάστηκε η επέμβαση κάποιου Άλλου,
προκειμένου να ισχυροποιήσει την αυτο-εικόνα του και να επιβάλει τον εαυτό
του εντός της κυρίαρχης ομάδας.
Ο *DBSVT
4XJOFCVDLMF του Michael Garland, το χαριτωμένο γουρουνάκι της
εικονογραφημένης ιστορίας, φέρει επίσης το στίγμα του διαφορετικού, από
μια άλλη οπτική. Προσπαθώντας να ξεφύγει από τους περιορισμούς της φύ-
σης του και κόντρα σε αυτήν, οραματίζεται εναέριες πτήσεις και αγωνίζεται
να εφεύρει μια κατασκευή που θα του επιτρέπει να πετά. Ο μόνος υποστηρι-
κτής του σε αυτό είναι ο μικρός γιος του. Το πάθος του τον κάνει να αμελεί
τις υποχρεώσεις του, με αποτέλεσμα να δυσαρεστεί τους πελάτες του. Κα-
τασκευάζει δύο φτερά και αποφασίζει να δοκιμάσει να πετάξει ανεβαίνοντας
στο ψηλότερο κτίριο της πόλης. Όλοι οι συμπολίτες του είχαν συγκεντρωθεί
να τον παρακολουθήσουν και… ω, του θαύματος… τα κατάφερε! Στις εικόνες
που συνοδεύουν το κείμενο, η από ψηλά σκόπευση της προοπτικής (god’s eye
view)27 του παραχωρεί ανωτερότητα έναντι του πλήθους. Πέφτοντας θύμα
της φιλοδοξίας του, προσπαθεί σαν τον συνονόματο προπάτορά του να φτά-
σει τον ήλιο και τα φτερά του καίγονται. Πέφτει με μια θεαματική βουτιά στη
θάλασσα και ευτυχώς για τον ίδιο δεν χτυπά. Τον περιμαζεύουν σε άθλια κα-
τάσταση με την περηφάνια του λαβωμένη. Η οικογένειά του όμως και οι γνω-
στοί του καμαρώνουν. Αυτό δίνει στον Ίκαρο την ώθηση να σχεδιάσει άλλα
εναέρια ταξίδια, αυτή τη φορά ακόμα πιο φιλόδοξα, με στόχο το φεγγάρι. Η
ιστορία μάς λέει ότι η επιμονή και η πίστη επιβραβεύονται, πως κάθε όνειρο
που υπερβαίνει το μέτρο και το συνηθισμένο έχει το τίμημά του και πως η συ-
στηματική προσπάθεια επιστεγάζεται από κατακτήσεις και επιτεύγματα που
οδηγούν την ανθρωπότητα μπροστά.
Στo μυθιστόρημα ϒѬџѪѼ
ѝѣћ
Ѭѩѧ
ϙѤћѪѩ του Χανς Μπάουμαν, ο Ίκαρος δεν
μας απασχολεί μόνο τη στιγμή της κορύφωσης του μύθου του, αυτήν της πτώ-
31 ®
ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010
 σης του, αλλά και σε όλη την προηγούμενη ζωή του. Έτσι τον γνωρίζουμε
σφαιρικά και ταυτιζόμαστε ηθικά με αυτόν, καθώς ο συγγραφέας χρησιμοποιεί
το μηχανισμό της εσωτερικής εστίασης28, μέσα από τη φωνή του επινοημένου
αφηγητή, του Άνδρου. Ο Ίκαρος είναι ένα παιδί αγνό, χωρίς υστεροβουλία και
δολιότητα. Ο Δαίδαλος είναι ένας τεχνοκράτης με επίγνωση της δύναμής του,
που χρησιμοποιεί τις εφευρέσεις του για να εξασφαλίζει δύναμη και εξουσία.
Η σύγκρουση μεταξύ τους είναι αναπόφευκτη και αποτελεί ένα αρχετυπικό
μοντέλο σύγκρουσης γενεών. Ο Ίκαρος τον κατηγορεί για καιροσκοπισμό και
ανειλικρίνεια.
Κατά τη διάρκεια της φυλάκισής τους από το Μίνωα στο κλουβί, μετά την
αποκάλυψη της βοήθειας που είχε προσφέρει ο Δαίδαλος στο Θησέα, η σχέ-
ση τους αναπροσδιορίζεται. Ο Δαίδαλος μετατρέπεται σε προστατευτικό και
υποστηρικτικό πατέρα και αναπτύσσεται μεταξύ τους εμπιστοσύνη. Όταν εν
τέλει πραγματοποιείται η πτήση, ο Ίκαρος ακούει μια εσωτερική φωνή, κάτι
σαν παράκρουση, που ανήκει στον Τάλω, με τον οποίο είχε βαθιά φιλία και
του έτρεφε θαυμασμό. Η φωνή τον προκαλούσε να ανέβει πιο ψηλά. Υπακού-
οντας στην υπερκόσμια κλήση και παρά τις κραυγές του πατέρα του, «ένα συ-
ναίσθημα αφάνταστης ελευθερίας τον γέμισε» λίγο πριν κατακρημνιστεί. Την
®32 ίδια στιγμή ο Δαίδαλος αποκαθίσταται στη συνείδησή μας, καθώς «συνέχισε
ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ την πτήση του και τα φτερά του είχαν γίνει βαριά από τον πόνο». Ο θάνατός
του,, που τον προκάλεσε ρ μόνοςς του,, νοικιάζοντας
μ ζ μια ψαρόβαρκα
κάποια
κά
κάπο
άπο ι τρικυμισμένη
οια τρι
ρικυμι
κυυμ μιισμ
σμέν
μέν
ένη η μέρα
μέρ
μέ ραα και
και βγαίνοντας
βγγααίν
ίνον
οντα
οντα τας στο
τας σ πέλαγο, φωτίζει
αναδρομικά
α
αν
αναδ
ναδρο
αδρο
αδ ρ μικά
μικά
μι κά ττις πράξεις
ιςς π ρά ξειςς ττου.
άξε ου. Η ισ
ου
ου. ιστορία
στο
τορί
τορίρία αυτή
αυτ μας λέει να είμα-
αυ
στε
σ
στ εεπιεικείς
τε επ ε ς στην
πιιεεικκεί σττην
σ η κρίση
κρί σ μας
ρίση μας απέναντι
αππέένα ντι στους
αντ σττ
σ ανθρώπους και
να α μην
μηνν σπεύδουμε
σππεεύδου
ύδδου
ουμεμε να
υμε να σχηματίζουμε
σχχη
ημματ ο μεε γγνώμη
ατίζζου νώ από τις πρώτες
νώ
εεντυπώσεις,
ενντυτυπ πώώσ ειςς, καθώς
σεεις κα
καθώ
αθώ
θ ώς ο
θώς οιι χχαρακτήρες
αρακ
αρ ακκτή ρεες εξελίσσονται
ήρ εξελλίσ
εξ σ και οι σχέ-
σεις
σ
σε ειςς επανακαθορίζονται.
επαπανανακα αθο
θορίρίζο
ρί ζζο
οντ
ντααιι. Μαθαίνουμε
νται Μαθα
Μα αίν
ίνου
ουμεμε να
με να μην καταδικάζουμε
κκανέναν
κα ανέ
νέναναναν απαπό όμ μια
μι πράξη
ια πρ
ια π άξη το
άξη
άξ του, δδιότι
του, ιό
ότι οιι άνθρωποι
τι ο άνθρ
άνθρ
άν θρω
θρω είμαστε σύνθε-
ττοι
τοοι κακαι
αι αναντιφατικοί,
α ντιφα
τιιφ
φα ατι
τικοκοί, κκαθώς
κο αθθώς καμιά
ώς κκαμαμιά
αμ άα ανθρώπινη
νθρ
νθ ρώώ ιδιότητα δεν
αποκλείει
α
απποκ
οκκλε
ο λείε κάποια
ίει κκάάποοιαια άλλη.
άλλ
άλλ λλη
λλη
Από
Α
Απ πό την
την άλλη,
τη άλλλη
ά λη μας μιλάει για το
λλη
χάσμα
χά
άσμ
σμα γε
σμα γγενεών.
νεώ Πολλές φορές
ενε
οιι ννέοι
έοι είναι
έοι
έο εείί απόλυτοι στην
κρίση
κρρίση
ίσση τους
τ και αδυνατούν
νναα σ συμβιβαστούν, μην
μπορώντας
μπ
μ πο να κατα-
νοήσουν
νοο τις επιλογές
των
τω ενηλίκων. Είναι
τω
ακέραιοι
α και ιδεολό-
γοι.
γ Αλλά η φαινο-
μενική
μ αλλοτρίωση
των
τ
τω μεγάλων μερι-
κές
κέέ φορές είναι μονό-
δδρομος.
δρ ο
Σ ΤΟ Χ Ω Ρ Ο Τ Η Σ ΛΟ ΓΟΤ Ε Χ Ν Ι Α Σ Γ Ι Α Π Α Ι Δ Ι Α Κ Α Ι Ν Ε ΟΥ Σ
Δ Ι Δ Α Κ Τ Ι Κ Η ΛΟ ΓΟΤ Ε Χ Ν Ι Α Σ Κ Α Ι Ε Φ Α Ρ Μ Ο Γ Ε Σ Σ ΤΟ Σ ΧΟΛ ΕΙ Ο

99 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ - ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2010

ќ ιβλιοπαρουσίαση

33/1
 για παιδιά νηπιακής και πρώτης σχολικής ηλικίας
Έλενα Αρτζανίδου
Ο ΦΙΛΟΣ ΜΟΥ Ο ΤΖΙΜΗΣ
Εικ.: Μαρία Πεπονά
Ψυχογιός, Αθήνα 2010, σελ. 40

Όλα σχεδόν τα παιδιά περνούν –σε μικρή ηλικία– μια φάση μοναξιάς,
όπου βρίσκουν έναν ανύπαρκτο φίλο, ένα φίλο-σκιά, και μιλούν μαζί
του νιώθοντας όμορφα με την παρέα του. Το ίδιο συμβαίνει και στο
Δημήτρη. Στο σχολείο όμως τα πράγματα αλλάζουν. Εκεί δεν είναι
απαραίτητος ο ανύπαρκτος φίλος, γιατί υπάρχουν παιδιά για να μι-
λάς όσο θέλεις. Ο Τζίμης, ο φίλος-σκιά-, σιγά σιγά εξαφανίζεται, για
να πάρει τη θέση του ο Άλκης, πραγματικό παιδί, πραγματικός φί-
λος. Το βιβλίο εμπλουτίζεται με τη ζωγραφική της Μαρίας Πεπονά,
κατάλληλη για τα παιδιά της πρωτοσχολικής ηλικίας.
Α.Β.

Σοφία Ζαραμπούκα
ΤΑ AΔΕΣΠOTA – Η ΜΙΝΑ
Εικ.: Σοφία Ζαραμπούκα
Μεταίχμιο, Αθήνα 2010, σελ. 50

Μια παρέα αδέσποτων σκυλιών κυκλοφορεί στις περιοχές των

Εξαρχείων, του Πανεπιστημίου, του Πολυτεχνείου, της Ακαδημί-
ας, του Εθνικού Κήπου. Σχολιάζουν όσα βλέπουν, κριτικάρουν την
κοινωνία, τους πολιτικούς και όσα συμβαίνουν γύρω τους, μεταδί-
δοντας στα παιδιά με απλό τρόπο γνώσεις για τη διάρθρωση μιας
πόλης. Φτιαγμένο με την τεχνική των κόμικς, το βιβλίο γίνεται ευ-
χάριστο, κατανοητό, ιδίως όταν τα σκυλιά διηγούνται τις προσω-
πικές τους ιστορίες.
Α.Β.

Κατερίνα Θεοδωρακοπούλου
Η ΗΛΙΟΣΤΑΛΑΚΤΗ ΚΑΙ Ο ΒΑΣΙΛΗΣ Ο ΠΕΡΙΣΤΈΡΟΣ
Εικ.: Έλενα Μποντιώτη
Ελληνική Εταιρία Προγεννητικής Αγωγής, Αθήνα, 2010, σελ. 68

Πριγκίπισσες και περιστέρια που μεταμορφώνονται σε πρίγκιπες,

η βασίλισσα Αστέρω και η κόρη της η Δεξερούλα, η Καθρεφτούλα,
οι Τούμπες του Φωτούλη και η καλή γιαγιά Φιλιώ, είναι οι ήρωες
των παραμυθιών αυτού του βιβλίου. Γραμμένο με τρυφερότητα και
ευαισθησία, μαθαίνει στα παιδιά τις μεγάλες αξίες της ζωής.
Λ.Ψ.

34/2
Σοφία Καλαντζάκου
ΤΑ ΧΕΛΩΝΑΚΙΑ ΤΟΥ ΠΑΥΛΟΥ
Εικ.: Σπύρος Γούσης
Πατάκης, Αθήνα 2010, σελ. 69

Τόσο ενδιαφέρον και ελκυστικό είναι το… βιογραφικό της χελώνας

καρέτα-καρέτα, από τη γέννησή της ως το γεμάτο απρόοπτα ταξίδι
της διαδρομής της, ώστε ο αναγνώστης δεν κουράζεται να το δια-
βάζει και να το ξαναδιαβάζει. Πολύ περισσότερο για τον Παύλο, που
βρίσκεται στο χωριό του παππού του και έχει αναλάβει ως εθελοντι-
κή εργασία να προστατέψει τα χελωνάκια από τους εχθρούς τους.
Ζει από κοντά την εμπειρία, γεγονός τόσο σημαντικό. Η ρεαλιστική
εικονογράφηση του Σπ. Γούση βοηθά ώστε και οι αναγνώστες να
«συμμετάσχουν» σ’ αυτόν τον αγώνα επιβίωσης.
Α.Β.

Ράνια Μπουμπουρή
ΠΙΠΙΛΑ ΜΟΥ ΓΛΥΚΙΑ
Εικ.: Sabine Strauss
Ψυχογιός, Αθήνα 2010, σελ. 47

Μια ευρηματική ιστορία, για τα παιδιά που δυσκολεύονται να απο-

χωριστούν την πιπίλα τους, όπως ο Λευτέρης. Oι δικοί του αφήνουν
την πιπίλα να ταξιδέψει στην... πιπιλολίμνη, μέσα σ’ ένα μικρό κα-
λαθάκι, για να βρει τις αδελφές της. Ο Λευτέρης το αποδέχεται ως
γεγονός, αφού η πιπίλα τού αφήνει για δώρο μια πολύχρωμη μπάλα
κάπου στο δάσος. Η εικονογράφος Sabine Straus κινήθηκε μέσα στα
πλαίσια της ιστορίας έχοντας γνώση της παιδικής ψυχής.
Α.Β.

Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου
ΕΝΑ ΛΙΟΝΤΑΡΙ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΜΑΣ
Εικ.: Κατερίνα Βερούτσου
Παπαδόπουλος, Αθήνα 2010, σελ. 37

Μια γάτα κι ένας σκύλος, μπορεί να βρίσκονται σε κάποιο σαλόνι.

Ένα λιοντάρι όμως; Παρόλα αυτά, όλοι λένε ότι στο σπίτι ακούγο-
νται βρυχηθμοί, όταν βρίσκεται ο Άρης στο σαλόνι. Το μικρό θη-
ριάκι, το λιονταράκι, ξεφωνίζει για να επιβάλει τα «θέλω» του. Δεν
πρέπει να πάρει ένα μικρό μάθημα; Να μείνει κλειδωμένος στο δω-
μάτιό του και να μη φάει παστίτσιο; Το λιοντάρι ο Άρης, τα βρίσκει
με τους γονείς του και τον παππού του μαθαίνοντας συγχρόνως
πολλά πράγματα για τα λιοντάρια τ’ ουρανού και τις μερίδες του
λέοντος. Η εικονογράφηση της Κατερίνας Βερούτσου, όπως πάντα,
εντυπωσιακή.
Α.Β.

35/3
 Μαρία Ρουσάκη
O ΝΤΑΗΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ
Εικ.: Γιώργος Σγουρός
Ψυχογιός, Αθήνα 2010, σελ. 40

Λοιπόν! Ένα παιδί μπορεί να σου κάνει τη ζωή μαρτύριο! Έτσι έγινε
με τον Αριστοτέλη, που φοβάται αυτόν τον... νταή τόσο πολύ, που
δεν θέλει να ξαναπατήσει στο σχολικό λεωφορείο. Έλα όμως που
ο Θεός αγαπά τον κλέφτη, αλλά αγαπά και το νοικοκύρη. Όταν
ο Αριστοτέλης ανακαλύπτει κάποιο μυστικό σχετικά με το όνομα
του «νταή», η κατάσταση αλλάζει: γίνονται φίλοι αχώριστοι και όλα
μέλι γάλα.
Α.Β.

Θεολόγος Τερζιάδης-Χρυσή Πίκουλα

ΝΑΥΑΓΟΣΩΣΤΗΣ
Εικ.: Κώστας Θεοχάρης
Ψυχογιός, Αθήνα, σελ. 36

Ως επαγγελματίας ναυαγοσώστης ο συγγραφέας, είναι ο πλέον

αρμόδιος για να καταπιαστεί με θέματα σχετικά με τις πρώτες βοή-
θειες, τη ναυαγοσωστική διάσωση, την πρόληψη του παιδικού ατυ-
χήματος, κ.λπ. Με ρυθμό και ομοιοκαταληξία, μιλά στα παιδιά για
έναν άξιο ναυαγοσώστη που είχε μάτια γερακιού, και παρατηρούσε
όσα συνέβαιναν στην παραλία κρατώντας σωσίβιο και πορτοκαλιά
σημαία. Το βιβλίο ολοκληρώνεται με ασκήσεις... θαλασσινές και το
Δεκάλογο του καλού κολυμβητή.
Α.Β.

Ναταλί Ντελεμπάρ
ΕΓΩ ΤΑ ΞΕΡΩ ΟΛΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΡΙΓΚΙΠΙΣΣΕΣ
Εικ.: Ορελί Μπλανς
Μετ.: Βάσω Βασιλού
Μεταίχμιο, Αθήνα 2010, χ.α.σ.

Τι λένε οι μεγάλοι, που νομίζουν ότι τα ξέρουν όλα, ενώ δεν ξέρουν
τίποτα για τις πριγκίπισσες; Η αλήθεια γι’ αυτές είναι τελείως δια-
φορετική. Ένα βιβλίο που εναντιώνεται στα παραμύθια, εκφράζο-
ντας άλλες εκδοχές και άλλες οπτικές. Με χιουμοριστική διάθεση,
αναδεικνύει το πώς αντιλαμβάνονται τα παιδιά τον κόσμο και πώς
διαμορφώνουν τις δικές τους απόψεις.
Α.Β.

36/4
 για παιδιά 7 ετών και πάνω
Φιλομήλα Βακάλη-Συρογιαννοπούλου
ΑΪΝΣΤΑΪΝ – Η ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ
Εικ.: Νίκος Μαρουλάκης
Άγκυρα, Αθήνα 2010, σελ. 64

Η συγγραφέας καταφέρνει κάτι εξαιρετικά δύσκολο: να προσφέ-

ρει μια σύντομη βιογραφία του μεγάλου επιστήμονα και την περι-
γραφή των επιτευγμάτων του με τρόπο εύληπτο και ταυτόχρονα
ελκυστικό για τα παιδιά. Μ’ αυτό το ευκολοδιάβαστο και χαρού-
μενα εικονογραφημένο κείμενο, μπορούν οι μικροί αναγνώστες να
προσεγγίσουν το έργο του Αϊνστάιν, την ανθρωπιστική του σκέψη,
καθώς και το στοχασμό του για τη χρήση των όσων πρόσφερε στην
ανθρωπότητα. Το Χρονολόγιο στο τέλος του βιβλίου συμπληρώνει
επαρκώς την πληροφόρηση των παιδιών.
Λ.Π.-Α.

Αγγελική Βαρελλά
ΠΟΙΟΣ ΠΑΙΖΕΙ ΜΠΑΛΑ ΣΤΟ ΤΑΒΑΝΙ ΜΑΣ;
Εικ.: Λιάνα Δενεζάκη
Βιβλιόφωνο, Αθήνα 2010, σελ. 50

Ποιος είναι ο κ. Μουσμούσχουλος που έκανε «κατάληψη» στο τα-

βάνι ενός εξοχικού σπιτιού και αναστάτωσε τους ιδιοκτήτες; Ενοι-
κιαστής, πάντως, δεν είναι, γιατί νοίκι δεν πληρώνει. Μήπως είναι
ποδοσφαιριστής; Μα, τότε, δεν θα τον ανέφεραν οι εφημερίδες; Μια
αστεία μα συνάμα σοβαρή ιστορία, που έγραψε με κέφι η Αγγελική
Βαρελλά.
Γ.Γ.-Σ.

Βαγγέλης Ηλιόπουλος
ΨΙΤ ΚΑΙ ΜΠΑΦ – ΜΥΣΤΙΚΟΙ ΠΡΑΚΤΟΡΕΣ
ΔΙΩΞΗΣ ΠΕΙΡΑΤΩΝ
Εικ.: Λίλα Καλογερή
Πατάκης, Αθήνα 2010, σελ. 67

Ένας παπαγάλος, μια γάτα, ένας σκύλος κι ένας λαδοπόντικας πρω-

ταγωνιστούν σε αυτή την αστυνομική περιπέτεια με πειρατές και
καπετάνιους. Καθ’ όλη τη διαδρομή της ανάγνωσης ποτέ δεν είσαι
σίγουρος για το ποιος είναι ο καλός και ποιος ο κακός. Από τη μια
στιγμή στην άλλη όλοι σε ξαφνιάζουν, άλλοτε με τις αόρατες μά-
σκες που φορούν κι άλλοτε με τις περίεργες συμπεριφορές τους.
Λαχανιάζεις για να βρεις την άκρη του νήματος. Ευτυχώς, στο τέ-

37/5
 λος, μας αποκαλύπτεται το ποιος είναι ποιος, και έτσι ανασαίνουμε
ανακουφισμένοι.
Α.Β.

Άννα Ιακώβου
Ο ΑΝΕΜΟΘΟΔΩΡΟΣ
Εικ.: Εύα Καραντινού
Άθως, Αθήνα 2010, σελ. 55

Εκείνο το παιχνίδι που σκάρωσε ο παππούς για να κάνει το Θοδω-

ράκη να ξεφοβηθεί τους ανέμους, έγινε η αιτία για να φανερωθεί
ένα μεγάλο μυστικό που φύλαγαν κρυμμένο οι Παναγιές της Ρο-
διανής, στα παράλια της Μικράς Ασίας, κοντά στη Σμύρνη. Πάνω
στους απότομους βράχους που ήταν χτισμένα τα μικρά εκκλησάκια,
τρύπωναν για να προσκυνήσουν οι κρυπτοχριστιανοί του χωριού.
Εξαιρετικό μυθιστόρημα, με ζωντανή έγχρωμη εικονογράφηση, που
θίγει ένα συγκλονιστικό θέμα: τους κρυπτοχριστιανούς.
Γ.Γ.-Σ.

Κώστας Μάγος
ΤΟ ΜΑΚΡΥ ΤΑΞΙΔΙ ΤΟΥ ΑΙΜΙΛΙΟΥ
Εικ.: Μαρία Μπαχά
Πατάκης, Αθήνα 2010, σελ. 54

Προσεγμένο κείμενο, που εξιστορεί τη δύσκολη διαδρομή ενός

σαλιγκαριού, του Αιμίλιου, που θέλει να φτάσει στις πηγές ενός
ποταμού, ψηλά στο βουνό. Το σαλιγκάρι, ως γνωστόν, δεν διακρί-
νεται για την ταχύτητά του στις μετακινήσεις. Όμως, με μεγάλη
προσπάθεια θα πετύχει το στόχο του καταδεικνύοντας την αξία της
υπομονής, τη δύναμη της συντροφικότητας και τη χαρά της επιτυ-
χίας. Ο κ. Μάγος έκανε και πάλι... τα μαγικά του.
Α.Β.

Φίλιππος Μανδηλαράς
ΑΚΟΜΑ ΚΑΙ ΟΙ ΜΠΑΜΠΑΔΕΣ...
Εικ.: Γιώργος Ναζλής
Πατάκης, Αθήνα 2010, σελ. 56

Έξυπνη, τρυφερή και χιουμοριστική ιστορία με ήρωες παιδιά, ένα

σκυλί, τον Γκούφη, ένα τηλεκατευθυνόμενο τζιπ και έναν μπαμπά.
Όντας κυνηγός, ο μπαμπάς θέλει το σκύλο για να τον παίρνει μαζί
του στο κυνήγι. Τα παιδιά όμως σιχαίνονται το κυνήγι και θέλουν
το σκύλο για παρέα. Ένα κόλπο που σκαρφίζονται, με δόλωμα το
τζιπ, θα ταρακουνήσει τον πατέρα και θα ξυπνήσει τα φιλοζωικά
του αισθήματα.
Λ.Ψ.

38/6
Αμάντα Μιχαλοπούλου
ΔΙΑΚΟΠΕΣ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΜΕ ΤΟΝ ΙΣΙΔΩΡΟ
Εικ.: Σοφία Τουλιάτου
Πατάκης, Αθήνα 2010, σελ. 50

O Ισίδωρος είναι πολύ λυπημένος: φέτος δεν θα πάει στη Σέριφο,

όπως κάθε καλοκαίρι, γιατί οι γονείς του δεν έχουν χρήματα. Ο μυ-
στικός του φίλος όμως, ο ναυαγός, του δίνει ιδέες. Μετατρέπει το
δωμάτιό του σε νησί, το στρώμα του σε σχεδία και τη βεράντα σε
παραλία. Έτσι, ο Ισίδωρος μαθαίνει να εκτιμά τις απλές χαρές της
ζωής. Μια καλογραμμένη ιστορία, με θαυμάσια εικονογράφηση, με
θέμα του την οικονομική κρίση, την επινοητικότητα και το νόημα
της θυσίας, που θα δώσει στα παιδιά δύναμη κι ελπίδα.
Γ.Γ.-Σ.

Ελίζα Μπακοπούλου
OI MΟΥΣΙΚΟΥΛΗΔΕΣ ΚΑΙ ΤΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΟΥ ΦΑΛΤΣΟΥ
Εικ.: Παναγιώτα Τσιμπαλίδη
Τετράγωνο, Αθήνα 2010, σελ. 34

Βιβλίο γραμμένο με... λέξεις μουσικές: ο Βασιλιάς ήχος, ο μικρός

αδελφός του ο Φάλτσος και το βασίλειο της Αρμονίας συνθέτουν
το σκηνικό του έργου. Το βασίλειο της Αρμονίας θα νόμιζε κανείς
ότι έχει ευτυχισμένους κατοίκους, ορισμένα μυστικά όμως καταρ-
ρίπτουν αυτή την εντύπωση. Με την επέμβαση των μουσικών
οργάνων, το στρατηγικό τους σχέδιο και με βοηθό τον έρωτα, το
βασίλειο ξαναβρίσκει την ευτυχία του. Όμορφο παραμύθι, με θέμα
του τη μουσική
Α.Β.

Αθηνά Mπίνιου
ΣΤΟ ΠΑΝΗΓΥΡΙ ΤΩΝ ΠΟΥΛΙΩΝ
Εικ.: Εύη Τσακνιά
Πατάκης, Αθήνα 2010, σελ. 27

Έχοντας ζήσει πολλά χρόνια στη Βραζιλία, τη χώρα του κοιμισμέ-

νου γίγαντα, η Αθηνά Μπίνιου έχει μπολιαστεί με ιστορίες και πα-
ραμύθια για εξωτικά πουλιά, τουκάνους, ιγκουάνες, αραραούνα,
τροπικούς αετούς... Με αυτά γεμίζει τις σελίδες της και σ’ αυτό το
παραμύθι. Εδώ ηρωίδα είναι η Σούση η σαύρα, που θέλει να παρα-
κολουθήσει από κοντά το πανηγύρι των πουλιών για να θαυμάσει
τον αγαπημένο της τραγουδιστή, τον Τουκάνο με το πορτοκαλί
ράμφος. Μα πώς μια σαύρα-ερπετό θα φτάσει στα σύννεφα; Αλλά
και ποιος θα εμποδίσει την πονηρή, την πεισματάρα Σούση; Οι απα-
ντήσεις βρίσκονται μέσα στο ευχάριστο αυτό βιβλίο.
Α.Β.

39/7
 Μαρία Μπίρη-Μελά
Η ΖΩΦΟΡΟΣ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ
Παιδαγωγική Επιμέλεια: Μάνια Δούκα
Εικ.: Μαρία Μπαχά, Βάσω Καυκούλα, Παναγιώτης Παγιάτης
Νέες Σελίδες, Αθήνα 2010, σελ. 57

Εξαιρετικό βιβλίο που βοηθά μαθητές, εκπαιδευτικούς και γονείς

στο να ανακαλύψουν, μέσα από προσεκτικά επιλεγμένες δραστη-
ριότητες και παιχνίδια, την ομορφιά και τον πλούτο των γνώσεων
που προσφέρει η Ζωφόρος του Παρθενώνα. Το βιβλίο προετοιμά-
ζει επίσης την επίσκεψη στο Νέο Μουσείο της Ακρόπολης, ούτως
ώστε να προσεγγίσουν τα παιδιά εκείνη την εποχή-σύμβολο της
Αρχαιότητας.
Α.Β.

Ιωάννα Μπουλντούμη
Ο ΦΑΝΤΑΣΜΕΝΟΣ ΓΑΛΛΟΣ ΠΑΠΑΓΑΛΟΣ
Εικ.: Βασιλική Λαμπίτση
Ψυχογιός, Αθήνα 2010, σελ. 44

Γενικά οι παπαγάλοι, ως γλωσσομαθείς, έχουν έπαρση και ψωρο-

περηφάνια. Ο παπαγάλος όμως αυτής της ιστορίας είναι πολύ φα-
ντασμένος. Μα πάρα πολύ. Αποτελεί εξαίρεση στην Κιβωτό της
Εκάλης, όπου τα ζώα που συγκατοικούν έχουν αρμονικές σχέσεις,
είναι ταπεινά και περνούν ειρηνικά. Ώσπου έρχεται ένας μάγκας
γάτος, που ξέρει πολλά για το παρελθόν του παπαγάλου και τον
ξεμπροστιάζει. Και καλά του κάνει. Γιατί είναι ψεύτης και φανφα-
ρόνος. Ο Γάλλος παπαγάλος, ο Φρανσουά, μένει ξεκρέμαστος και
μόνος. Απολαυστική και με απλά χρώματα η εικονογράφηση της
Β. Λαμπίτση.
Α.Β.

Αύρα Οικονομάκου-Αλ Χόπκινς

ΠΕΤΡΟΣ Ο ΑΛΕΟΥΤΙΟΣ – Ο ΕΣΚΙΜΩΟΣ ΑΓΙΟΣ ΤΗΣ ΑΛΑΣΚΑΣ
Εικ.: Αύρα Οικονομάκου-Αλ Χόπκινς
Άθως, Αθήνα 2010, σελ. 60

Στη μακρινή και παγωμένη Αλάσκα, πριν από δύο περίπου αιώνες,
γεννήθηκε ο Εσκιμώος Κουγκακνάζη. Βαφτίζεται χριστιανός από
Ρώσους ιεραπόστολους μοναχούς και παίρνει το όνομα Πέτρος. Η
ζωή του και η Ορθόδοξη πίστη του εξιστορούνται σε αυτό το βιβλίο.
Η θαυμάσια έγχρωμη εικονογράφηση αγκαλιάζει το κείμενο, το ζω-
ντανεύει και σε ακολουθεί η μνήμη του.
Γ.Γ.-Σ.

40/8
Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου
Ο ΒΑΤΡΑΧΟΣ, Η ΓΑΤΑ ΚΑΙ ΤΟ ΦΙΔΙ
Εικ.: Δημήτρης Φουσέκης
Πατάκης, Αθήνα 2010, σελ. 28

Τρία λαϊκά παραμύθια που διηγούνται Αφροαμερικανοί παραμυθά-

δες, απόγονοι Αφρικανών που τους πήραν με τη βία από τον τόπο
τους για να δουλέψουν σκλάβοι στην καινούργια χώρα Με την
πλούσια φαντασία που διαθέτει και τη λογοτεχνική της ικανότητα,
η γνωστή συγγραφέας τα συγκέντρωσε, τα ξανάπλασε, τα χάιδεψε,
και μας τα χαρίζει μαζί με τη θαυμάσια έγχρωμη εικονογράφηση,
στόλισμα των κειμένων.
Γ.Γ.-Σ.

Κάρμεν Ρουγγέρη
ΟΜΗΡΟΥ ΙΛΙΑΔΑ – ΤΡΩΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ
Λιβάνης, Αθήνα 2010, σελ. 94

Θεατρικό έργο βασισμένο στην φѥѣѼўћ του Ομήρου, που ανέβηκε

με κέφι και μεράκι το Νοέμβρη του 2009, πρώτα στη Θεσσαλονίκη
και ύστερα στην Αθήνα, και που τώρα παίρνει τη μορφή εντυπω-
σιακού βιβλίου, που στολίζεται με θαυμάσιες φωτογραφίες από τη
δεύτερη παράσταση. Η θεατρική παράσταση διατίθεται στο CD που
συνοδεύει το βιβλίο. Μια έκδοση που αποτελεί απόκτημα για κάθε
βιβλιοθήκη.
Λ.Π.-Α.

Σάκης Σερέφας
Η ΜΠΑΝΑΝΑ – Η ΝΤΟΜΑΤΑ – ΤΟ ΑΒΓΟ
Εικ.: Δωροθέα Λαμπρινοπούλου
Μελάνι, Αθήνα 2010, σελ. 32 (έκαστο)

Ο βραβευμένος με κρατικό βραβείο συγγραφέας ισχυρί-

ζεται ότι στα παραμύθια μπορούν να συμβούν τα πάντα!
Ακόμα κι ένα πεινασμένο μυρμήγκι μπορεί να ξεφλου-
δίσει μια μπανάνα. Αλλά και μια ντομάτα μπορεί να
βλέπει κάτι που την κάνει να καρδιοχτυπά γλυκά και
να κοκκινίζει πάρα πολύ. Επίσης, βράζοντας ένα αυγό,
μπορεί να προκύψουν ακαταλαβίστικες ερωτήσεις στις οποίες
μόνο ακαταλαβίστικες απαντήσεις μπορεί να δώσει κανείς. Έξυ-
πνα, χιουμοριστικά και ευρηματικά βιβλιαράκια, που ερεθίζουν τη
φαντασία των παιδιών, μαζί με την όμορφη εικονογράφηση.
Λ.Ψ.

41/9
 Ιωάννα Σκαρλάτου
ΟΡΦΑΝΟΤΡΟΦΕΙΟ ΑΠΟ… ΚΑΣΤΑΝΑ
Εικ.: Ειρήνη Κονταρίνη
Ακρίτας, Αθήνα 2010, σελ 82

Τα δωδεκάχρονα αδέλφια πηγαίνουν στο Καστανοχώρι Πηλίου για

τα Χριστούγεννα, τότε που τα κάστανα σε προκαλούν. Γίνονται φί-
λοι με το γειτονόπουλο τον Αρσένη. Αυτός είναι που θα βρει ένα
γαλλικό ρεπορτάζ, που μιλά για τη μακρινή Ινδία, εκεί όπου δεν
υπάρχει ορφανοτροφείο και τα ορφανά μεγαλώνουν στο δρόμο.
Τα τρία παιδιά θέλουν να… χτίσουν το ορφανοτροφείο που λείπει.
Και ξεκινούν τη δουλειά. Μαζεύουν κάστανα, απλώνουν στο δρό-
μο την… πραμάτεια τους και την πουλούν. Μαζεύουν χρήματα και
ονειρεύονται το ορφανοτροφείο. Θα τα καταφέρουν; Καλογραμμέ-
νο μυθιστόρημα –η συγγραφέας μάς λέει πως είναι αληθινή ιστο-
ρία–, που μας διδάσκει λογοτεχνικά για τη δύναμη της αγάπης. Η
εικονογράφηση έγχρωμη και γεμάτη ζωντάνια.
Γ.Γ.-Σ.

Φώτω Σκορδά
Ο ΚΛΕΦΤΗΣ ΤΟΥ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΥ
Εικ.: Χρήστος Γουσίδης
Ακρίτας, Αθήνα 2010, σελ. 75

Ο Γιάννης, εξωτερικά, έδειχνε όμοιος με όλα τα παιδιά της ηλικίας

του – μα δεν ήταν. Το μυαλό του δεν μεγάλωνε σύμφωνα με την
ηλικία του. «΄Εχετε ένα παιδί με ειδικές ανάγκες», είχε πει ο γιατρός
στους γονείς του. Στα μαθήματα δεν τα πήγαινε καθόλου άσχημα,
ενώ με το τηγάνι στο κεφάλι σώζει μια μέρα το διευθυντή από τη
φωτιά. Και τότε εμφανίζεται ο κλέφτης. Κρατά όμηρο το Γιάννη
και αρχίζει μια πορεία προς τον… Παράδεισο. «Η αγάπη τ’ αλλάζει
όλα»: ιδού η συνταγή που δίνει στον κλέφτη ο Γιάννης. ΄Ενα πολύ
δύσκολο θέμα, που το χειρίζεται θαυμάσια η συγγραφέας. Σε τα-
ξιδεύει στον Παράδεισο, που... κλέβει τελικά ο κλέφτης. Υπέροχο
κείμενο, με έγχρωμη εικονογράφηση που... κλέβει την καρδιά του
αναγνώστη.
Γ.Γ.-Σ.

Τασούλα Τσιλιμένη
ΤΟ ΚΥΝΗΓΙ ΤΗΣ ΠΡΑΣΙΝΟΠΑΣΧΑΛΙΤΣΑΣ
Εικ.: Αιμιλία Κονταίου
Εκδόσεις Διάπλαση, Αθήνα 2010, χ.α.σ.

Μια χαριτωμένη ιστορία που θα διασκεδάσει μικρούς και μεγάλους

42/10
με τα καμώματα της Πικρής Σοκολάτας, μιας πανέμορφης και πα-
νούργας γυναίκας, που συλλέγει τα πιο σπάνια είδη που κυκλο-
φορούν στον πλανήτη. Όλα αυτά, τα εντοπίζει πρώτα στη μαγική
οθόνη της, και ύστερα με το συνεργάτη της τον Άσπρο Κόρακα τα
αιχμαλωτίζει. Πλούσια πλοκή και περιπέτεια θα συναντήσουμε στο
κυνήγι για την Πρασινοπασχαλίτσα, με μια παράλληλη πλοήγηση
στον κόσμο των φυτών και των ζώων, στην ξηρά και στη θάλασσα.
Έτσι δίνεται η ευκαιρία στους μικρούς αναγνώστες για μια οικολογι-
κή προσέγγιση, μέσα από φανταστικά επεισόδια και ένα τέλος που
αιφνιδιάζει με τις ανατροπές του.
Β.Δ.Αν.

Αγγελική Φλώρου
ΚΕΛΗ, Η ΜΙΚΡΗ ΣΦΗΚΑ
Εικ.: Ίρις Σαμαρτζή
Τετράγωνο, Αθήνα 2010, σελ. 50

Η Κέλη, η μικρή σφήκα, δεν έχει στο κορμάκι της κίτρινες ρίγες
όπως όλες οι άλλες σφήκες. Οι φίλες, που θέλουν να τη βοηθή-
σουν, κάνουν φιλότιμες προσπάθειες μα καμιά τους δεν πετυχαίνει.
Ώσπου ο γερο-Ζαχαρίας τη συμβουλεύει να απευθυνθεί στον ήλιο.
Η Κέλη κάνει ένα μακρύ κι επίπονο ταξίδι, με πολλές περιπέτειες και
πολλές γνωριμίες, όπου στο τέλος του η επιθυμία της γίνεται πραγ-
ματικότητα. Ο ήλιος προσφέρει μια του ηλιαχτίδα για να στολίσει το
κορμάκι της με χρυσαφένιες ρίγες. Η ιστορία διδάσκει στα παιδιά,
γι’ άλλη μια φορά, το θαύμα της επιμονής, της πίστης, της τόλμης,
της θέλησης, αλλά και το ότι ο εσωτερικός κόσμος παραμένει ίδιος,
όσες εξωτερικές αλλαγές κι αν γίνουν. Η Ίρις Σαμαρτζή έχει στο-
λίσει μαγικά την ιστορία με τη ζωγραφική της, προσδίδοντας στο
βιβλίο διπλή αξία.
Α.Β.

Ντέιζι Μέντοους
ΟΙ ΝΕΡΑΪΔΕΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ
(Σειρά 7 βιβλίων)
Μετ.: Στεφανία Φέρρο
Κέδρος, Αθήνα 2010, σελ. 77 (έκαστο)

Οι νεράιδες ποτέ δεν πεθαίνουν. Υπάρχουν τα κο-

ρίτσια, που ποτέ δεν τις ξεχνούν και που το ενδια-
φέρον τους δεν κοπάζει. Η νέα σειρά του Κέδρουυ
ασχολείται με τις νεράιδες του περιβάλλοντος: τηη

43/11
 Χιονούλα
Χ
Χι ιο για τους πάγους, την Πηγή για τα πο-
τάμια,
τάάμ την Κρινιώ για τα τροπικά δάση, την Κο-
τάμ
ρ
ρα
ραλλένια για το βυθό, τη Ροδάνθη για τον κήπο,
τη Χρυσαυγή για τον αέρα και την Αφρούλα για
τη
ττιςς παραλίες. Σε όλα τα βιβλία της σειράς, τα
τι
μικ
μικ κορίτσια θα βρουν
μικρά
πο
π ολ
ολ
πολλά μαγικά, καθώς
κκαι
καα την τελετή απονο-
μήή μαγικών ραβδιών.
μής
Α.Β.

Χρυσή Χαρτ
Ο ΕΡΗΜΙΤΗΣ, Η ΕΙΚΟΝΑ ΚΑΙ Ο ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ
Εικ.: Nico Chocheli
Mετ.: Πολυξένη Τσαλίκη-Κιοσόγλου
Ακρίτας, Αθήνα 2010, σελ. 39

Ο άγιος Λουκάς ήταν απόστολος, ευαγγελιστής, γιατρός και ζω-

γράφος. Είναι ο πρώτος που ζωγράφισε τη μορφή του Ιησού και της
Θεοτόκου, μετά από παράκληση της Ίδιας. Η «Ελεούσα» είναι μία
από τις τρεις εικόνες που φιλοτέχνησε. Η θαυματουργή ασημοντυ-
μένη εικόνα κρέμεται στο εικονοστάσι της Ιεράς Μονής Κύκκου,
στην Κύπρο. Αλλά... πώς έφτασε ως εκεί; Την πορεία της από την
Κωνσταντινούπολη στην Κύπρο μάς διηγείται η συγγραφέας με
θαυμάσιο αφηγηματικό λόγο. Η έγχρωμη εικονογράφηση, σκέτο
διαμάντι, στολίζει το βιβλίο.
Γ.Γ.-Σ.

44/12
 για μεγάλα παιδιά και νέους
Μυρσίνη Βιγγοπούλου
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΓΩΠΟΛΗ ΣΤΗΝ ΕΣΥΠΟΛΗ
Εικ.: Αγγελική Δελεχά
Άθως, Αθήνα 2010, σελ. 125
Καινούργια, εμπλουτισμένη έκδοση της αρχικής, του 2002. Όπως
υπαινίσσεται και ο τίτλος: αφήνουμε το εγώ μας και πλησιάζουμε με
αγάπη τους συνανθρώπους μας. Το βιβλίο, όπως μας πληροφορεί
ο πρόλογος, ταξίδεψε σε πέντε ηπείρους και αγαπήθηκε απ’ όλους.
Περιλαμβάνει συμβουλές του γέροντα Παΐσιου, που αγαπούσε τα
παιδιά και είχε μεγάλη αγωνία για την πορεία τους στη ζωή.
Α.Β.

Μάγια Γεωργαντοπούλου-Φιλιππίδη
Ο ΤΕΧΝΙΤΗΣ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ
Σοκόλη-Κουλεδάκη, Αθήνα 2009, σελ. 208
Η ζωή του Ρ. Μελαχρινού δεν συνιστά μια τυπική βιογραφία. Όπως
την εξιστορεί με ρεαλισμό και αγάπη η συγγραφέας, μετατρέπεται
σε κείμενο μεστό από τους αγώνες ενός από τους πιο σημαντικούς
Έλληνες ναυπηγούς, που ξεκίνησε από τεχνίτης ξύλινων σκαριών
στους ταρσανάδες της Ύδρας και κατάφερε να δημιουργήσει μια
μεγάλη Ναυπηγική Ελληνική Εταιρία. Η ζωή του συμβαδίζει με τα
γεγονότα μιας συγκλονιστικής εποχής, με πολέμους και βάσανα,
στα οποία ο Ρ. Μελαχροινός αντιστέκεται με σθένος και ηρωισμό.
Είναι η ιστορία ενός ήρωα της καθημερινής βιοπάλης, που μπορεί
να γίνει υπόδειγμα για τη σημερινή γενιά.
Α.Β.

Βασίλης Κατσαρός
ΦΑΡΜΑΚΑ ΚΑΙ ΘΑΥΜΑΤΑ…
Καλειδοσκόπιο, Αθήνα 2008, σελ. 59
Ξεχωριστά θαυμαστό βιβλίο, σχετικά με το πώς εξασκείτο η ιατρική
στα χρόνια του Βυζαντίου. Περιλαμβάνει επιστημονικά ντοκουμέ-
ντα και φωτογραφικό υλικό από όλα τα μουσεία του κόσμου, καθώς
κι ένα Γλωσσάρι για τη διευκόλυνση των αναγνωστών. Μαθαίνει κα-
νείς για το πώς εκπαιδεύονταν οι γιατροί, πώς ασκούσαν τις γνώσεις
τους, πώς αντιμετώπιζαν τις ασθένειες και τον ασθενή με φροντίδα
και αγάπη, πώς χρησιμοποιούσαν τα βότανα, τα ιατρικά εργαλεία,
καθώς και τα ονόματα ξακουστών γιατρών της εποχής. Αξίζουν συγ-
χαρητήρια στον κ. Β. Κατσαρό για τον μόχθο και την έρευνα, αλλά
και στο Καλειδοσκόπιο που το εξέδωσε σε τόσο άρτια μορφή.
Α.Β.

45/13
 Λίνα Λυχναρά
ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΣΤΟ ΝΗΣΙ
Κέδρος, Αθήνα 2010, σελ. 222
Όλες σχεδόν οι περιπέτειες με άλυτα μυστήρια συμβαίνουν τα κα-
λοκαίρια σε κάποιο νησί, όπου έχουν πάει παιδιά για διακοπές. Όχι
παιδιά «ό,τι κι ό,τι». Παιδιά έξυπνα, που παρατηρούν, που υποψιά-
ζονται και προσπαθούν να λύσουν πραγματικά αινίγματα. Αφορμή
για υποψίες έδωσε ένα περίεργο ατύχημα. Ήταν, όμως, ατύχημα ή
εγκληματική ενέργεια; Υπάρχει κάποιος υπεύθυνος αστυνόμος να
απαντήσει; Υπάρχει βέβαια, όπως υπάρχει και κάποιος μυστηριώδης
Γερμανός σε μια ξεμοναχιασμένη έπαυλη. Κάποιος πρέπει να βοηθή-
σει τα παιδιά. Κάποιος Έλληνας Ηρακλής Πουαρό, ίσως; Κι ας τον
λένε Νάσο Γαβρίλη! Το καλοκαίρι δεν είναι μόνο για ξεκούραση,
αλλά και για... διαλεύκανση μυστηρίων.
Α.Β.

Λένα Μερίκα
ΚΙ ΑΝ Μ’ ΑΓΑΠΑΕΙ ΣΤ’ ΑΛΗΘΕΙΑ;
Κέδρος, Αθήνα 2010, σελ. 211

Πώς κατάφερε να εισβάλει η Ταμάρη, μια Γεωργιανή μετανάστρια,

στη ζωή της Θεοδώρας και του Μίλτου, αλλά κυρίως στη ζωή του
παππού; Και ποιος είναι ο πραγματικός της ρόλος; Θέλει να τον εκ-
μεταλλευτεί; Θέλει να τον «τυλίξει» όπως φοβούνται οι δικοί της; Η
Θεοδώρα, με τη δυνατή της όσφρηση και με τη βοήθεια του Μίλτου,
ερευνά το θέμα εις βάθος. Με το κείμενο της Λ. Μερίκα περνάς ευχά-
ριστα, διαβαίνοντας μονοπάτια με θέμα τον έρωτα και την ξενοφοβία.
Σε κάθε βιβλίο της άλλωστε κεντά, σαν σε καμβά, τα κοινωνικά προ-
βλήματα του καιρού μας, με λόγο που ρέει και γραφή χιουμοριστική.
Α.Β.

Ηρώ Παπαμόσχου
ΣΤΗ ΣΚΙΑ ΤΟΥ ΠΥΡΓΟΥ
Πατάκης, Αθήνα 2010, σελ. 350
Σε καινούργια, αναθεωρημένη έκδοση του ενός τόμου κυκλοφο-
ρεί το μυθιστόρημα της Ηρώς Παπαμόσχου, που είχε δημοσιευτεί
σε δύο τόμους πριν από αρκετά χρόνια με τίτλο ϐѩ
ɢѽѬѪѣѧѩ
ѫɢѿѬѣ.
Πρόκειται για ένα καλογραμμένο βιβλίο με θέμα τον Β΄ Παγκόσμιο
Πόλεμο και τις συνέπειές του, όπως τις βιώνουν η μικρή Κατερίνα
και οι δικοί της στη Σάμο. Γοργή αφήγηση, ζωντανοί διάλογοι, αν-
θρώπινη ματιά στα τραγικά γεγονότα, κι ένα πνεύμα που φανερώνει
τα ολέθρια επακόλουθα των πολέμων σε όλους τους εμπλεκόμε-
νους, συνθέτουν αυτό το μυθιστόρημα. Ένα βιβλίο που διαβάζεται
με μεγάλο ενδιαφέρον, τόσο από νεαρούς όσο και από μεγαλύτε-
ρους αναγνώστες.
Λ.Π.-Α.

46/14
Tracy Mack & Michael Citrin
Ο ΣΕΡΛΟΚ ΧΟΛΜΣ ΚΑΙ Ο ΣΤΡΑΤΟΣ ΤΩΝ ΑΤΑΚΤΩΝ –
Η ΠΤΩΣΗ ΤΩΝ ΤΡΟΜΕΡΩΝ ΖΑΛΙΝΤΑ
Μετ.: Μαρία Αγγελίδου
Άγκυρα, Αθήνα 2007, σελ. 242
Όσοι αγαπούν την αστυνομική λογοτεχνία γνωρίζουν τον Σέρλοκ
Χολμς, τον μεγάλο ερευνητή και διαλευκαντή εγκλημάτων. Εκεί-
νο όμως που αγνοούν μάλλον οι περισσότεροι, είναι το γεγονός
ότι ο Σέρλκ Χολμς είχε ως βοηθούς μια συμμορία άστεγων παιδιών
της Μπέικερ Στριτ. Τα χαμίνια αυτά, που τριγυρίζουν στους δρό-
μους και το μάτι τους πιάνει ασήμαντα για τους πολλούς γεγονότα
αλλά πολύ σημαντικά για τη λύση ενός φόνου, δίνουν πολύτιμες
πληροφορίες στον Σέρλοκ Χολμς. Την υπόθεση του βιβλίου δεν θα
την αποκαλύψουμε, αφού οι αστυνομικές περιπέτειες δεν πρέπει
να μαρτυρούνται αλλά να διαβάζονται γραμμή γραμμή, ώστε το
μυστήριο να το ανακαλύπτει ο ίδιος ο αναγνώστης.
Α.Β.

Μάικλ Μορμπούργκο
ΓΕΝΝΗΜΕΝΟΣ ΔΡΟΜΕΑΣ
Μετ.: Νίκος Γάσπαρης
Πατάκης, Αθήνα 2010, σελ. 152
Πρόκειται για την ιστορία του Φιλαράκου, που από ανεπιθύμητο
κουτάβι γίνεται πρωταθλητής σε αγώνες, ενώ συνάμα, παρά τις δυ-
σκολίες καταφέρνει να ζήσει και να βρει τη ζεστασιά ενός σπιτιού.
Συγκινητική ιστορία για τις σχέσεις των ανθρώπων με τα ζώα, αλλά
και για την αφοσοίωση, το κουράγιο και την πίστη που κρύβουμε
όλοι μέσα μας.
Λ.Ψ.

Τέρενς Μπλάκερ
ΑΓΝΟΕΙΤΑΙ: ΘΕΩΡΕΙΤΑΙ ΤΡΕΛΗ ΚΑΙ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΗ
Μετ.: Αργυρώ Πιπίνη
Πατάκης, Αθήνα 2010, σελ. 352

Η Τριξ, μαθήτρια κολεγίου, μαζί με πέντε συμμαθητές της σκηνο-

θετούν την απαγωγή της για να πάρουν τα λύτρα και να τα δώσουν
στα φτωχά παιδιά που τα έχουν ανάγκη. Μυθιστόρημα άρτια δομη-
μένο, γρήγορο, έξυπνο και τρυφερό, γεμάτο εκπλήξεις, περιπέτειες
και εντάσεις, που κρατά ζωηρό το ενδιαφέρον του αναγνώστη από
την αρχή ως το τέλος.
Λ.Ψ.

47/15
 Μάικλ Σπράντλιν
Ο ΜΙΚΡΟΣ ΝΑΪΤΗΣ
Μετ.: Ελένη Γκαγκάτσιου
Πατάκης, Αθήνα 2010, σελ. 343

Ένα ακόμη βιβλίο με θέμα το Άγιο Δισκοπότηρο, το πιο ιερό κειμή-

λιο της Χριστιανοσύνης, και με ήρωα τον νεαρό Τριστάνο που τον
άφησαν μωρό στην πόρτα ενός μοναστηριού. Μεγαλώνοντας, θα
ακολουθήσει τον Σερ Τόμας, σεβαστό ιππότη που πηγαίνει στους
Αγίους Τόπους για να πολεμήσει στη σταυροφορία του Ριχάρδου
του Λεοντόκαρδου. Πόλεμοι, αντιζηλίες, ίντριγκες, δίψα για δύναμη
και εξουσία, δράση και περιπέτειες, είναι τα κύρια χαρακτηριστικά
του βιλίου, χωρίς να λείπουν όμως η συντροφικότητα, η αγάπη και
η συμπόνια.
Λ.Ψ.

Μaggie Stiefvater
ΡΙΓΟΣ
Μετ.: Περικλής Μποζινάκης
Πατάκης, Αθήνα 2010, σελ. 432
Μυθιστόρημα φαντασίας, «φορτωμένο» με πολλά βραβεία και με-
ταφρασμένο σε 26 γλώσσες, με ήρωες την Γκρέις, που για χρόνια
παρακολουθεί ένα λύκο στο κοντινό δάσος αποκτώντας βαθιά οι-
κειότητα μαζί του, και τον Σαμ με τη διπλή ζωή, άλλοτε ως λύκος και
άλλοτε ως άνθρωπος. Πρόκειται για την ιστορία ενός ρομαντικού
έρωτα, που παρά τα αξεπέραστα εμπόδια θα γίνει πραγματικότη-
τα. Βιβλίο γεμάτο τρυφερότητα και ευγενικά συναισθήματα, που
συγκινεί τον αναγνώστη. Είναι φανερό ότι η συγγραφέας γνωρίζει
αυτό που θέλουν οι έφηβοι, και καταφέρνει με την τέχνη της να
τους το προσφέρει.
Λ.Ψ.

Πιτ Τζόνσον
ΠΩΣ ΝΑ ΓΙΝΕΙΣ ΔΙΑΣΗΜΟΣ
Μετ.: Ρένα Ρώσση-Ζαΐρη
Ψυχογιός, Αθήνα 2010, σελ. 186
Όλα ξεκινούν από μια οντισιόν για μια θεατρική παράσταση που συμ-
μετέχουν η Τζόρτζια και ο Τόμπι. Ο Πιτ Τζόνσον –ο συγγραφέας του
βιβλίου, που δίδαξε θέατρο σε διάφορα σχολεία– διαθέτει λόγο απλό
και ευχάριστο αντιγράφοντας την άνεση, την αφέλεια και την «ελα-
φρότητα» των εφήβων. Είναι διασκεδαστικός με τα μικρά του κείμενα
σε μορφή ημερολογίου όπου αφηγείται την ιστορία του Τόμπι, που
θέλει οπωσδήποτε να γίνει διάσημος αφού πιστεύει πως διαθέτει τα-
λέντο και χάρισμα. Ως παιδί της τηλεόρασης, φιλοδοξεί ν’ αναδειχθεί
σε σύντομο χρονικό διάστημα, όπως συμβαίνει με τους εφήβους σή-
μερα, καθώς επηρεάζονται από την ατμόσφαιρα των τραγουδιστών,
των σταρ, των αυτόγραφων, και του πλούτου. Η διασημότητα για
τον Τόμπι έρχεται όμως από άλλη μεριά, απροσδόκητη, αλλά πολύ
48/16 πιο ανθρώπινη.
Α.Β.
 Το διήγημα ϙѤћѪѩѲ
Ѥћѣ
ρћѿўћѥѩѲ του
Γκ. Αλτόβ29 μάς μεταφέρει στο μέλλον,
σε μια προηγμένη τεχνολογικά εποχή,
όπου τα διαπλανητικά ταξίδια αποτε-
λούν καθημερινότητα. Ο Ίκαρος και ο
Δαίδαλος είναι τα ονόματα δύο αστρο-
ναυτών που ετοιμάζονται για ένα αντί-
στοιχο ταξίδι προς τον «γεμάτο αστέρια
κόσμο». Ο Ίκαρος είναι ένας πρωτοπό-
ρος κοσμοναύτης με μεγάλη εμπειρία,
που υποστήριζε βάσει επιστημονικών
δεδομένων ότι η πτήση μέσα από τον
ήλιο ήταν εφικτή και ακίνδυνη. Ο Δαίδα-
λος είναι νέος αλλά με επιστημονικό κύ-
ρος και αποφαίνεται υπέρ του. Οι ρόλοι
αντιστρέφονται. Οι δύο κοσμοναύτες,
έχοντας δεχτεί σαφείς οδηγίες να μην
πλησιάζει το ένα σκάφος το άλλο, αλλά
και να μην απομακρύνονται πολύ, ξεκινούν. Όταν ο Ίκαρος χάθηκε μέσα στην
πυρακτωμένη ηλιακή μάζα, ο Δαίδαλος για μια στιγμή δίστασε, αλλά αμέσως
49 ®
ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010
σκεφτόμενος το «δοξασμένο όνομα του ανθρώπου» επιχείρησε την αποκοτιά
και ο ίδιος. Μετά το αρχικό σοκ του φόβου, οι δύο σκαπανείς του διαστήματος
στέκονται και ατενίζουν σιγοτραγουδώντας το μεγαλείο του ήλιου. Η δύνα-
μη της ανθρώπινης θέλησης αποδείχθηκε ισχυρότερη από την ίδια τη φύση.
Ηθικό δίδαγμα: ο άνθρωπος μπορεί να καταφέρει τα πάντα. Μήνυμα ιδιαίτερα
επίκαιρο την εποχή των πρώιμων διαστημικών επιχειρήσεων, τότε που ο αντα-
γωνισμός του Ψυχρού Πολέμου απαιτούσε ολοένα και μεγαλύτερες θυσίες στο
όνομα της «προόδου».

Έναντι επιλόγου
Έχοντας παραθέσει κάποιες υποθέσεις σχετικά με τη δυνατή προέλευση και ερ-
μηνεία του μύθου του Ίκαρου, αλλά και έχοντας εξετάσει δειγματοληπτικά ένα
μέρος των διασκευών και μεταμορφώσεων του μύθου στο χώρο του παιδικού
βιβλίου, επιβεβαιώνεται η αρχικά διατυπωμένη υπόθεση της απορροφητικότη-
τας και της διαχρονικότητας του μυθικού υλικού. Η κάθε εποχή και το κάθε πο-
λιτισμικό περιβάλλον, ανάλογα με τον ορίζοντα προσδοκιών του, διαμορφώνει
εκ νέου τις μυθικές φιγούρες, είτε για να χωράνε στα ερμηνευτικά σχήματα
και τις ηγεμονικές αναγνώσεις είτε για να τις ανατρέπουν30. Ο μύθος προσφέ-
ρει την πρώτη ύλη που πλάθεται αναλόγως με τις απαιτήσεις του γένους στο
οποίο εντάσσεται, αλλά και με την προθετικότητα του γράφοντος, η οποία
άλλοτε ανάγεται στις προσωπικές του πεποιθήσεις και άλλοτε σε ευρύτερα
και υπερκείμενα σημασιοδοτικά περιβάλλοντα. Ο μύθος, συνεπώς, παραμένει
ένας καθρέφτης που κάθε εποχή κατοπτρίζει σε αυτόν το πρόσωπό της31.
 ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. George Steiner, όѣ
ξѧѬѣѝҁѧџѲ Αθήνα, Καλέντης 2001, σ. 218.
2. George Steiner, όѣ
ξѧѬѣѝҁѧџѲ Αθήνα, Καλέντης 2001, σσ. 196-197.
3. Βλέπε «Η ελληνική μυθολογία και ο Ησίοδος», στο: Griffin Jasper, 1996, τ
ςѥѥѼўћ
Ѥћѣ
ѩ

ςѥѥѡѧѣѫѬѣѤҁѲ
ѤҁѫѦѩѲ Αθήνα, Νεφέλη, σσ. 111-113.
4. Griffin Jasper, ҁɢ, σ. 125.
5. Σιαφλέκης Ζ.Ι., 1994, τ
џ҂ѢѪћѭѫѬѡ
ћѥѾѢџѣћ, Αθήνα, Gutenberg, σ. 37.
6. Frye Northrop
"OBUPNZ
PG
$SJUJDJTN
'PVS
&TTBZT, Princeton, N.Y.: Princeton University
Press, 1957, σσ. 33-34.
7. Τον ορισμό πρωτοδιατύπωσε η Julia Kristeva (-B
3FWPMVUJPO
EV
-BOHVBHF
1PFUJRVF Seuil,
Paris, 1974). Σύμφωνα με αυτόν, διακειμενικότητα είναι η διαρκής ροή αφηγηματικού και εν-
νοιολογικού υλικού αναπροσαρμοζόμενου και αναπροσδιοριζόμενου κάθε φορά μέσα στα
πλαίσια της ισχύουσας αντικειμενικής πραγματικότητας και των προσδοκιών των αναγνω-
στών-θεατών, σύμφωνα με τις ιδεολογικές συνιστώσες, τις αισθητικές αναζητήσεις, τις ψυ-
χοπνευματικές ιδιαιτερότητες και τα εθνοφυλετικά τους γνωρίσματα. Η διακειμενικότητα
ορίζεται από τον Riffaterre ως κριτήριο λογοτεχνικής ποιότητας, που είναι και το μόνο που
παράγει σημασία (significance), ενώ η γραμμική ανάγνωση παράγει μόνο νόημα (meaning):
Genette Gerard, 1BMJNQTFTUT
Editions du Seuil, 1982, Εισαγωγή.
8. Wilkie Christine, «Intertextuality», &ODZDMPQFEJB
PG
$IJMESFOT
-JUFSBUVSF, P. Hunt (ed.),
Routledge, London and New York, 1996, σσ. 132-133.
9. «Διακειμενικές προσεγγίσεις και εξωκειμενικές μεταμορφώσεις», στο: Ζερβού Αλεξάνδρα,
τ
ξѥѿѤѡ
ѫѬѡ
ѯ҄Ѫћ
Ѭѱѧ
ѢћѭѦѼѬѱѧ, Πατάκης, Αθήνα, 1996, σσ. 165-174.
®50 10. Είναι αποφθεγματική η φράση του : «God is society, writ large». Για τις θέσεις του αναφο-
ρικά με τη θρησκεία και το μύθο, βλέπε: ćF
&MFNFOUBSZ
'PSNT
PG
3FMJHJPVT
-JGF (Oxford
ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ
World’s Classics): Translated by Carol Cosman, 2001 (1912).
11. ςѥѥѡѧѣѤѾ
ωѭѢѩѥѩѝѿћ 1986, «Εισαγωγή στο Μύθο», τόμος 1ος, Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών,
σσ. 274-277.
12. Ο στρουκτουραλισμός είναι ένα ρεύμα των ανθρωπιστικών επιστημών που αναλύει διά-
φορους τομείς της πραγματικότητας ως συστήματα σημείων που αλληλοσχετίζονται. Ξε-
κίνησε από τις μελέτες στη Γλωσσολογία του Ferdinand de Saussure (1857-1913), αλλά
η κυρίως επιρροή του εντοπίζεται το δεύτερο μισό του 20ού αι. Κυρίαρχη μορφή υπήρξε ο
ανθρωπολόγος Levi-Strauss, που υποστήριξε την ύπαρξη καθολικών δομών στον ανθρώ-
πινο νου, ο οποίος κατά την άποψή του λειτουργεί στη βάση δυαδικών αντιθέσεων, όπως
κρύο-ζεστό, αρσενικό-θηλυκό, ωμό-ψημένο πολιτισμός-φύση, κ.ά. Βλέπε Barry, P., 2002,
#FHJOOJOH
UIFPSZ
BO
JOUSPEVDUJPO
UP
MJUFSBSZ
BOE
DVMUVSBM
UIFPSZ
Manchester University
Press, Manchester, σσ. 39-60.
13. Campbell Joseph & Moyers Bill, ćF
QPXFS
PG
.ZUI, B. S. Flowers, N.Y., Doubleday, 1968
(The call to Adventure: σ. 60 / “...to carry the human spirit forward…”: σ. 11).
14. Diel Paul, ό
ѫѭѦќѩѥѣѫѦҁѲ
ѫѬѡѧ
џѥѥѡѧѣѤѾ
ѦѭѢѩѥѩѝѿћ
εκδ. Χατζηνικολή (Payot, Paris, 1966),
σσ. 46-49.
15. Υπό αυτό τον όρο εννοούμε τις αυστηρά λογοκριμένες διασκευές των μύθων προς χρήση
από τα παιδιά. Για λεπτομέρειες, βλέπε Highet Gilbert, ćF
DMBTTJDBM
USBEJUJPO
(SFFL
BOE

SPNBO
JOĘVFODFT
PO
8FTUFSO
MJUFSBUVSF, Oxford, US, N.Y.1985, σ. 469.
16. Το 1796, ο Goethe, με το μυθιστόρημα ϐћ
ѯѪҁѧѣћ
ѬѡѲ
ѦћѢѡѬџѿћѲ
Ѭѩѭ
οѿѥѯџѥѦ
ωѼѣѫѬџѪ

8JJMI
8 IFMMN

N
.F .FJTUF JTTUF
UFS

((8JMIFMN
.FJTUFS
8BOEFSKBISF) S

S
κωδικοποιεί το νέο μοντέλο της νεότητας και δημιουργεί
ένα
έν ννέο
να νέ έο λολογοτεχνικό
λογοογο οττεεχν
χν είδος, το Βildungsroman, ή κοινώς μυθιστόρημα διαμόρφωσης. Βλ.
Mo
MMoretti
ore
ore co,
ć ć
ttii Franco,
ćF
XBZ
PG
UIF
XPSME
rett Fraan
Fr nco co, , Thetford Press, Norfolk, 1987, σ. 4-10.
17. Diel
17. Diel
Di Paul,
el P ul,l, ό
ѫѭѦќѩѥѣѫѦҁѲ
ѫѬѡѧ
џѥѥѡѧѣѤѾ
ѦѭѢѩѥѩѝѿћ
εκδ.
aul,
au ό
ѫѭ
ό
ѫѭѦќ
ѭѦќ
Ѧќ Χατζηνικολή (Payot, Paris, 1966),
σ. 447.
7.
7.
18. Βελο
18.
18 ΒΒελουδής
Βε ελο
λουδδήςς Γ
λουδ Γ. πѪћѦѦћѬѩѥѩѝѿћ.
Γ.,.,., πѪ
π ѪћѦѦ υџѱѪѿћ
ψѩѝѩѬџѯѧѿћѲ Αθήνα, Δωδώνη,1994, σ. 103.
19. John Stephens & Robyn Mc Callum, 3FUFMMJOH
TUPSJFT
GSBNJOH
DVMUVSF
Garland Publishing
Inc., New York and London, 1998, σσ. 6-9.
20. Πασχαλίδης Γρηγόρης, «Γενικές αρχές ενός προγράμματος για τη διδασκαλία της λογοτε-
χνίας», στο: Αποστολίδου Βενετία-Χοντολίδου Eλένη (επιμ.), ψѩѝѩѬџѯѧѿћ
Ѥћѣ
ςѤɢћѿўџѭѫѡ,
Αθήνα, Τυπωθήτω, 1999, σσ. 319-333 (323).
21. «Ο ελεύθερος πλάγιος λόγος ως μετάβαση από το συγγραφικό στο προσωποπαγές αφηγη-
ματικό σχήμα», στο: Stanzel Franz K., υџѱѪѿћ
ѬѡѲ
ћѮѾѝѡѫѡѲ
University Studio Press, Θεσ-
σαλονίκη, 1999, μτφρ.: Κυριακή Χρυσομάλλη- Heinrich (1979 ,Vandenhoeck und Ruprecht
in Göttingen, Germany), σσ. 292-292. Επιπλέον: Peri Massimo, ρѩѤѿѦѣћ
ξѮѡѝѡѦћѬѩѥѩѝѿћѲ,
επιμ.: Σ. Ν. Φιλιππίδης, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 1994, σσ. 44-98, και 31. Στην
ορολογία της Cohn, ο ελεύθερος πλάγιος λόγος ισοδυναμεί με τον αυτο-αφηγημένο μο-
νόλογο (Cohn Dorrit, 5SBOTQBSFOU
.JOET
/BSSBUJWF
.PEFT
GPS
QSFTFOUJOH
$POTDJPVTOFTT
JO

'JDUJPO, Princeton University Press, Princeton, 1978, σσ. 161-186).
22. Μολονότι η ιδέα της μεταβίβασης της αμαρτίας εντοπίζεται και στον Όμηρο και στον Ηρό-
δοτο, η συγκεκριμένη φράση αντλείται από τη Βίβλο, όπου και απαντάται συχνά (ϗѨѩўѩѲ
20,5, ξѪѣѢѦѩѿ 14,18, Ιερεμίας 5,7, φѱѼѧѧѡѲ 9,2, κ.α.). Βλέπε Νατσούλης Τάκης, 1983, ψѽѨџѣѲ

Ѥћѣ
ѮѪѼѫџѣѲ
ɢћѪѩѣѦѣ҄ўџѣѲ
(γ΄ έκδοση), Αθήνα, εκδόσεις Χιωτέλλη, σ. 379.
23. Χρησιμοποιούμε τον όρο από την προτεινόμενη από τον Geoffrey Wagner (ćF
/PWFM
BOE

ćF
$JOFNB Rytherford, NJ, Fairleigh Dickinson University Press, 1975, σ. 222) κλίμακα
σχέσεων ανάμεσα σε ένα λογοτεχνικό κείμενο και την κινηματογραφική του απόδοση (με-
τάθεση, αναλογία, σχόλιο).
24. John Stephens & Robyn Mc Callum, ҁɢ, Τhe Myth of Icarus: σσ. 69-75.
25. Καραγιάννη Μαρία, «Πέρα από τον φράχτη: Μια Μεθοδολογική Πρόταση για την Αξιο-
λόγηση του Έγχρωμου Άλλου στο Σύγχρονο Εικονογραφημένο Βιβλίο»,
,FJNFOB, τχ. 9 ,
51 ®
ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010
Ιούλιος 2009.
26. Τζελούν, Ταχάν Μπεν, ό
ѪћѬѫѣѫѦҁѲ
ҁɢѱѲ
Ѭѩѧ
џѨѾѝѡѫћ
ѫѬѡѧ
ѤҁѪѡ
Ѧѩѭ, μτφρ.: Α. Βερυκοκάκη,
Αθήνα, Νέα Σύνορα-Λιβάνης, 1998, σσ. 19-25.
27. Μαρτινίδης Πέτρος, χҁѦѣѤѲ
ϐѽѯѧѡ
Ѥћѣ
ѬџѯѧѣѤѽѲ
ѬѡѲ
џѣѤѩѧѩѝѪѼѮѡѫѡѲ, ΑΣΕ, 1990, σσ. 77-78.
28. Ζερβού Αλεξάνδρα, «Εσωτερική εστίαση και (επαν)αφηγήσεις κλασικών για παιδιά και ενη-
λίκους: ўѣћўѪћѫѬѣѤѼ
ѮћѣѧҁѦџѧћ και ιδεολογικές φορτίσεις», Ϗ҂ѝѤѪѣѫѡ, τχ. 16, 2006.
29. Το κείμενο συμπεριλαμβανόταν στο βιβλίο Έκθεσης-Έκφρασης της Α΄ Λυκείου ως το 2000.
30. Σχετικά με τις ηγεμονικές, διαπραγματεύσιμες ή ανατρεπτικές αναγνώσεις των πολιτισμι-
κών μύθων, βλέπε: Hall, S., “Encoding/decoding”, στο: Centre for Contemporary Cultural
Studies (ed.), $VMUVSF
.FEJB
-BOHVBHF
8PSLJOH
1BQFST
JO
$VMUVSBM
4UVEJFT

London:
Hutchinson, ([1973] 1980), σσ. 136-38.
31. Για να παραφράσουμε τον ορισμό του Gadamer αναφορικά με την κλασική λογοτεχνία:
κλασικό είναι το κείμενο που η ανάγνωσή του συνεχίζεται σε διαφορετικές γενιές, αλλά
κάθε γενιά βρίσκει σ’ αυτό κάτι διαφορετικό που παρουσιάζει ενδιαφέρον για την ίδια, σαν
να είχε το κείμενο γραφτεί ειδικά γι’ αυτήν (H. G. Gadamer, Wahreit und Methode, Τυβίγγη,
1960, σσ. 284-285).

ΠΗΓΕΣ
Garland Michael, *DBSVT
4XJOFCVDLMF, Albert Whitman and Co., 2000.
Myers Christopher, 8JOHT, Scholastic Canada, Limited, 2000.
Peabody Josephine Preston, 0ME
(SFFL
'PML
5BMFT, Told anew, The Copp Clark
arrk Publishing
Puubl
blis
lis
ishi Co.
hingg C
hing o.
o.
Ltd., Vancouver-Toronto-Montreal, 1897.
Van Allsburg Chris, ϐIF
8SFDL
PG
;FQIZS, Houghton Mifflin Books for Children,n,, 1983.
drreen 198
9833..
Yolen Jane-Dennis Nolan, 8JOHT, Harcourt Children’s Books, 1991.
Zindel Paul, )BSSZ
BOE
)PSUBODF
BU
)PSNPOF
)JHI, Harpercollins Childrens Books,
Bookks,
Bo
Book s, 1984.
198844..
Αλτόβ Γκ., ϙѤћѪѩѲ
Ѥћѣ
ρћѿўћѥѩѲ, μτφρ.: Χ. Τάκας, εικόνα: Θ. Παπιώτης.
Μπάουμαν Χανς, ϒѬџѪѼ
ѝѣћ
Ѭѩѧ
ϙѤћѪѩ, Αθήνα, Κέδρος, 1982.
 διαχρονικά*

H ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΣΗΜΕΡΑ

Ron Jobe & Paul Hart (Καναδάς)

Δ
εν μας εκπλήσσει όταν ακούμε σήμερα να λέγονται τόσο πολλά σχε-
τικά με τα προγράμματα των Δημοτικών σχολείων, τα βασιζόμενα στη
λογοτεχνία. Οι εκπαιδευτικοί συνειδητοποιούν πλέον ότι οι μαθητές
μπορούν να βρουν περισσότερο νόημα στο σχολείο εφόσον μπορούν να χρη-
σιμοποιούν στο σπίτι και στη δική τους κοινωνία όσα μαθαίνουν. Όλο και πε-
ρισσότεροι εκπαιδευτικοί στρέφονται προς την παιδική λογοτεχνία, επειδή τη
θεωρούν σημείο σύνδεσης του σπιτιού με το σχολείο. Οι αγαπημένες ιστορίες
της παιδικής ηλικίας κερδίζουν τη δική τους ξεχωριστή θέση, καθώς αναφέ-
ρονται σε πράγματα που είναι σημαντικά για τα παιδιά, και με τρόπους που
αυτά κατανοούν.
®52 Η λογοτεχνία εισάγει τα παιδιά στον κόσμο του εντύπου και τους μιλάει
με την ειδική γλώσσα των βιβλίων, στα οποία οι λέξεις επιλέγονται προσεκτι-
ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ
κά και οι προτάσεις δομούνται με τέχνη. Πρόκειται για τις γλωσσικές δομές
που θα συναντήσουν επανειλημμένως στον κόσμο του εντύπου γύρω τους.
Και πόση ποικιλία δομών υπάρχει! Τα λαϊκά παραμύθια προσφέρουν στους
αναγνώστες τον φανταστικό κόσμο τού «μια φορά κι έναν καιρό». Σ’ αυτά
οι προσκλήσεις επαναλαμβάνονται τρεις φορές και τα ρυθμικά τραγούδια
διαφυλάσσουν τη μαγεία τους. Επίσης, το πληροφοριακό βιβλίο που αναφέ-
ρεται στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές χρησιμοποιεί ενδεχομένως σχήματα
σύγκρισης, συνδέοντας τις μηχανές της σύγχρονης εποχής με τις πιο οικείες
στον κόσμο των μαθητών.
Η λογοτεχνία απευθύνεται στη σφαίρα του συναισθήματος. Πιθανόν, το
πιο μεγάλο δώρο που προσφέρει η λογοτεχνία στους «διά βίου» μαθητές να
είναι το ότι εγγίζει τα συναισθήματα. Η παιδική λογοτεχνία, όπως τα παλαιά
λαϊκά παραμύθια, είναι γεμάτη από χαρακτήρες που καταδυναστεύονται, που
δεν κατανοούνται και δεν εκτιμούνται από την κοινωνία των ενηλίκων που

* Στις σελίδες αυτές επαναδημοσιεύονται κείμενα με διαχρονική αξία, που είχαν παρουσιαστεί
στις Διαδρομές κατά τα πρώτα δεκαπέντε χρόνια της κυκλοφορίας τους. Το κείμενο αυτό είχε
δημοσιευτεί στο τεύχος 29 (Άνοιξη 1993, σσ. 64-69) και αποτελεί απόσπασμα από το βιβλίο
$BOBEJBO
$POOFDUJPOT
o
&YQFSJFODJOH
-JUFSBUVSF
XJUI
$IJMESFO (Pembroke Publishers Limited,
Ontario, 1991). O R. Jobe είναι καθηγητής της Παιδικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της
British Columbia στο Βανκούβερ. Διετέλεσε Πρόεδρος της ΙΒΒΥ την τετραετία 1990-1994.
Κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα, το 1992, προσκεκλημένος από τον Κύκλο του Ελληνι-
κού Παιδικού Βιβλίου, έδωσε την άδεια να μεταφραστεί μέρος από τα δύο πρώτα κεφάλαια
του παραπάνω βιβλίου, που συνέγραψε με την Paula Ηart, σύμβουλο σε πανεπιστήμια και
διδάσκουσα στο Πανεπιστήμιο της British Columbia.
τους περιβάλλει. Αυτοί οι χαρακτήρες γνέφουν στα παιδιά, προσκαλώντας τα
να ενώσουν τις δυνάμεις τους μαζί τους. Και τα παιδιά θα αποδείξουν ότι είναι
ήρωες, παρατηρώντας και αξιολογώντας τις καταστάσεις που ζουν οι χαρα-
κτήρες, καθώς και διατυπώνοντας σχέδια για να τις αντιμετωπίσουν. Συχνά
αναδεικνύονται νικητές, γιατί τα απασχολεί η ευτυχία των άλλων – το βασικό
σήμα κατατεθέν της ωριμότητας. Πού αλλού μπορούν να βιώσουν τα παιδιά
–ταυτιζόμενα– αυτή τη βασική εκπαιδευτική διαδικασία για τη ζωή, μέσα στο
χρόνο που απαιτείται για να διαβάσει κανείς διακόσιες σελίδες;
Η λογοτεχνία προάγει τη διανοητική ανάπτυξη. Τα παιδιά αναπτύσσονται
διανοητικά όταν επικοινωνούν με έναν συγγραφέα, στην προσπάθειά τους να
κατανοήσουν μια ιστορία. Τελευταία, δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στην ενέργεια
της πρόβλεψης, που θεωρείται μέρος της αναγνωστικής εμπειρίας. Όμως πρέ-
πει να διασαφηνιστεί η φύση της ανώτερης σκέψης που ενεργοποιείται κατά
την πρόβλεψη. Οι αναγνώστες που προβλέπουν, δεν κάνουν συμπτωματικά
προβλέψεις για την εξέλιξη της πλοκής. Εκφράζουν υποθέσεις για τα ελατή-
ρια των πράξεων στις οποίες έχουν ήδη προβεί οι ήρωες, συνδυάζοντας τα
γεγονότα με άλλα, από τη γνωστή τους λογοτεχνία, και κρίνοντας
τις επιλογές των ηρώων. Με άλλα α λό λόγια,
λόγι
όγγιια,
α, ααρκετές προϋποθέσεις
ρ εττέςς π
ρκ ροϋπ
ρο
ροϋπ
ϋπο
οθθέσ
σει
εις
εις
πρέπει να ληφθούν υπόψη προτού γγίνει
Οι αναγνώστες πρέπει να ερμηνεύσουν,
ύσου
ύσ
ύσου
ίννει
ει μμια
ια πρόβλεψη.
ια
ν να
ουν,
ουν,
πρό
ρόβ
να ταξι-
βλλεψ
ταξι
τα ξι-
ξι
ψη.
η 5533 ®
ΤΕΥΧΟΣ
ΤΕΥ
Ε ΧΟΣ
ΕΥ ΧΟ 9 9 / 2010
Ο 99 2 01
20
201
0 0
νομήσουν και να αξιολογήσουν τα α δεδδεδομένα
εδο
δομέένα
δο α της
τη
ηςς
ιστορίας.
Μια λανθασμένη υπόθεση αναγκάζει
γκάζζει
γκ
γκάζ ει τους
του
ους
ενδιαφερόμενους αναγνώστες να συγκρίνουν
συγκ
συ υγκ
γκρρίίνο
νουυνν
την πράξη του ήρωα με τα σχέδια πο που
π ου οιοι
ίδιοι πρότειναν. Καθώς οι χαρακτήρες
ήρες
ήρρεςες
λαμβάνουν αποφάσεις, όταν αντιμετω-
μεετω
μ
μετω ω-
πίζουν εναλλακτικές λύσεις, οι αναγνώστες
αγν
γνώσ σττεες
–ταυτιζόμενοι– συμμετέχουν στηνν εμ εεμπειρία
μπε
πειρ
ειρρίαα
και είτε ικανοποιούνται είτε απογοητεύο-
οηηττεύύο-
νται από τα αποτελέσματα.
Η λογοτεχνία εξασφαλίζει τη «δ«διά
διά
βίου» ευχαρίστηση. Χωρίς αμφιβολία,λία,α, ο
ία
πιο σημαντικός λόγος για να αποτελεί
τελλεί η
λογοτεχνία βασικό κομμάτι της σχολικής
χολ
ολικλικκής
ής
ζωής, είναι το ότι δίνει ευχαρίστηση.
σηη.
Όλες οι δραστηριότητες μέσα στηνν
τάξη πρέπει να προγραμματίζο-
νται, έχοντας μοναδικό στόχο
να εμπλουτίζουν την εμπειρία
από την ανάγνωση. Αν τηρείται
αυτή η αρχή, θα επακολουθήσουν ό όλαλα
λα
τα ευεργετήματα. Αν καταστρατηγείται,
γείτ
γεείτταιαι,
ελάχιστη γνώση θα προκύψει.
 Πώς μπορεί να ενσωματωθεί η λογοτεχνία μέσα στο ωρολόγιο πρόγραμμα;
Αν και πιστεύουμε ότι πρέπει να διατίθεται καθημερινά χρόνος για την από-
λαυση της λογοτεχνίας ως αυτοσκοπό, πιστεύουμε ότι οι δάσκαλοι υπηρετούν
με τον καλύτερο τρόπο τόσο τη λογοτεχνία όσο και τα άλλα μαθήματα όταν
τη συνδυάζουν με άλλους τομείς της διδασκόμενης ύλης.
Η κύρια πηγή απ’ όπου θα αντλήσετε υλικό για ένα πρόγραμμα πλούσιο
σε λογοτεχνία είναι η σχολική βιβλιοθήκη, που συμπληρώνεται από τη συλ-
λογή της τάξης σας. Ο δάσκαλος-βιβλιοθηκάριος, συχνά ένθερμος φίλος της
λογοτεχνίας, είναι πολλές φορές πρόθυμος να συνεργαστεί στο σχεδιασμό
του προγράμματος και να λάβει μέρος μαζί με τους μαθητές σας στις εμπει-
ρίες που προσφέρει η λογοτεχνία. Εσείς ξέρετε καλύτερα τους μαθητές σας
– οι δάσκαλοι-βιβλιοθηκάριοι ξέρουν καλύτερα τους τρόπους μάθησης. Μαζί
εξασφαλίζετε σημαντικούς συνδέσμους μάθησης. Μην ξεχνάτε ότι οι δάσκα-
λοι-βιβλιοθηκάριοι έχουν πρόσβαση σε υλικό άλλων βιβλιοθηκών, και ίσως
είναι πρόθυμοι να οργανώσουν επισκέψεις συγγραφέων και εικονογράφων.
Εάν ζείτε σε μια περιοχή που είναι δυνατό να πραγματοποιηθεί αυτό, αξίζει να
τους συμπεριλάβετε στο πρόγραμμά σας της λογοτεχνίας.
Δώστε ξεχωριστή θέση στα βιβλία της χώρας σας κατά τον προγραμματι-
®54 σμό της λογοτεχνικής σας ύλης. Ξέρουμε ότι θα νιώσετε απέραντη ευχαρίστη-
ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ση από τα αποτελέσματα. (…)
Πιστεύουμε ότι η λογοτεχνία πρέπει να αναπτύξει δεσμούς με τη ζωή των
μαθητών, εφόσον επιθυμούμε να τους εξασφαλίσει μια σημαντική εμπειρία. Η
σύγχρονη, υψηλής ποιότητας, λογοτεχνία διευκολύνει αυτούς τους δεσμούς,
και δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος για να εξοικειώσετε τους μαθητές σας με
αυτήν από το να τους διαβάζετε φωναχτά.

Ανάγνωση φωναχτά: Ο μόνος δρόμος!

Το πιο σημαντικό πράγμα που μπορούν να κάνουν οι δάσκαλοι στα σχολεία εί-
ναι να διαβάζουν φωναχτά ποιοτική λογοτεχνία στις τάξεις τους. Τίποτε άλλο
δεν μπορεί να αντισταθμίσει την καθολική μακροπρόθεσμη επίδραση αυτής
της εμπειρίας κατά τη διάρκεια της σχολικής ημέρας. Όμως οι δάσκαλοι έχουν
την ευθύνη ѧћ
ўѣћќѼѠѩѭѧ
ѬѣѲ
ѣѫѬѩѪѿџѲ
ѫѱѫѬѼ
Ѿ
ѧћ
Ѧѡѧ
ѬѣѲ
ўѣћќѼѠѩѭѧ
ѤћѢҁѥѩѭ
Μια άσχημη ανάγνωση μπορεί να καταστρέψει τις δημιουργικές προσπάθειες
ενόςς συγγραφέα.
Όταν διαβάζεις φωναχτά μιαν ιστορία σε κάποια ομάδα μαθητών, δεν
Ό
διαβάζεις
δ αβ
δι β απλώς φωναχτά – παρουσιάζεις σε κάποιον άλλο το νόημα μιας
γραπτής
γρα
γρρα εργασίας. Έτσι, στόχος κάθε προφορικής ερμηνείας είναι το να ζω-
ντανέψει
ν μιαν ιστορία τόσο αποτελεσματικά όσο εάν τη διάβαζε ο ίδιος
ο συγγραφέας, ίσως και καλύτερα. Η αποτελεσματική προφορική ερ-
μηνεία απαιτεί σκέψη, εξάσκηση, επινοητικότητα και περισσότερη εξά-
σκηση…

Μετάφραση:
,ѩ҂ѥћ
χѩѭѥѩѭѦɢѾύћɢћɢџѬѪѩɢѩ҂ѥѩѭ
Προδημοτική εκπαίδευση και Δημοτικό / Γυμνάσιο / Λύκειο / Πανεπιστημιακά / Παιδαγωγικά / Εκπαίδευση Ενηλίκων / Λεξικά / Μέθοδοι Εκμάθησης Ξένων Γλωσσών
Χάρτες / Εκπαιδευτικές Αφίσες / Μελέτες - Δοκίμια / Ποίηση / Λογοτεχνία / Εικονογραφημένα Βιβλία / Comics και Graphic Novels

λ ί α και εκπαιδευτικό υλικό

Β ιβ ...για το νηπιαγωγείο και το δημοτικό

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΜΟΥ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ ΜΟΥ Το πρώτο μου ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΠΡΩΤΗΣ
ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ
ΝΙΚΟΣ ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ
ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΒΑΛΕΡΙΑΝΟΣ
55 ®
ΓΡΑΦΗΣ για την Α’ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ
ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΒΑΛΕΡΙΑΝΟΣ
ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010
ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΒΑΛΕΡΙΑΝΟΣ ΝΙΚΟΣ ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚΟΣ ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ
ISBN.: 978-960-6738-53-1 ISBN.: 978-960-6738-54-8 ISBN.: 978-960-6738-49-4
ȜɂɒɊɋȺɊɀ
Y
ȾɃ
t
ɊȾɄ
 ȜɂɒɊɋȺɊɀ
Y
ȾɃ
t
ɊȾɄ
 ȜɂɒɊɋȺɊɀ
Y
ȾɃ
t
ɊȾɄ


ΧΡΩΜΑΤΙΖΩ ΤΑ ΖΩΑ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ
ΚΑΙ ΜΑΘΑΙΝΩ ΤΟΥΣ ΑΡΙΘΜΟΥΣ
ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΒΑΛΕΡΙΑΝΟΣ
ISBN.: 978-960-6738-33-3
ȜɂɒɊɋȺɊɀ

Y
ȾɃ
t
ɊȾɄ

Y
ȾɃ
t
ɊȾɄ

Y
ȾɃ
t
ɊȾɄ

ΧΡΩΜΑΤΙΖΩ ΤΑ ΖΩΑ ΤΗΣ ΞΗΡΑΣ ΧΡΩΜΑΤΙΖΩ ΤΑ ΖΩΑΚΙΑ
ΚΑΙ ΜΑΘΑΙΝΩ ΤΟΥΣ ΑΡΙΘΜΟΥΣ ΚΑΙ ΜΑΘΑΙΝΩ ΓΡΑΜΜΑΤΑΚΙΑ
ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΒΑΛΕΡΙΑΝΟΣ ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΒΑΛΕΡΙΑΝΟΣ
ISBN.: 978-960-6738-35-7 ISBN.: 978-960-6738-31-7
ȜɂɒɊɋȺɊɀ

ȜɂɒɊɋȺɊɀ

Εκπαιδευτικές αφίσες
Εκ

Αναλυτική παρουσίαση και ξεφύλλισμα

Α
w w w. e l l i n o e k d o t i k i . g r
 αυνέντευξη

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
Β
Κώστας Μάγος
Κ
Ο Κώστας Μάγος γεννήθηκε στη Μυτιλήνη.
Α
Αρχικά, σπούδασε Ηλεκτρολόγος Μηχανι-
κκός στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, και
σ
στη συνέχεια Παιδαγωγικά στο Παιδαγωγι-
κκό Τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έκα-
ννε το διδακτορικό του στις Επιστήμες της
Αγωγής. Εργάστηκε ως δάσκαλος σε δημόσια και ιδιωτικά σχολεία και ως
επιμορφωτής σε Προγράμματα επιμόρφωσης εκπαιδευτικών. Σήμερα είναι
Λέκτορας στο Παιδαγωγικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, όπου δι-
δάσκει μαθήματα σχετικά με τη διαπολιτισμική διάσταση στην εκπαίδευση.

®56 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ
 ωѣћ
ѧ҂ѯѬћ
ѫѬѡ
ѯѱѦћѬџѪѾ, Μικρή Άρκτος, 1998.
 ϐѩ
ѦѭѫѬѣѤҁ
ѬѡѲ
ѢѼѥћѫѫћѲ, Πατάκης, 2005.
 ύѩ҂
ѤѪ҂ѮѬѡѤџ
ѩ
҂ɢѧѩѲ
Ѧѩѭ, Νίκας, 2005.
 ϏѤѩѭɢѣўѣѫѬѼѧ, Πατάκης, 2007.
 ϐѩ
ўѼѫѩѲ
ѬѡѲ
Ѩ҂ѥѣѧѡѲ
Ѩ҂ѫѬѪћѲ, Πατάκης, 2007.
 τ
ѤѭѪѿћ
ϖѣ
οћѫѿѥѡ, Δίπτυχο, 2008.
 χћѥѱѫѾѪѢџѲ
χћѪћѤѼѨћ, Καλειδοσκόπιο, 2009.
 ϗѧћѲ
ѝѼѬѩѲ
Ѧѣћ
ѮѩѪѼy, Εν Πλω, 2009 (σε συνεργασία με τη Γ. Γκανάτσιου).
 ϐѩ
ѦћѤѪ҂
ѬћѨѿўѣ
Ѭѩѭ
ξѣѦѿѥѣѩѭ, Πατάκης, 2010.
 ύѩ҂
ɢћѲ
ѤѩѭѥѩѭѪѼѤѣ, Νίκας, 2010.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΒΑΡΕΛΛΑ: Κύριε Μάγο, πώς ξεκίνησε για σας το ταξίδι της
συγγραφής;
ΚΩΣΤΑΣ ΜΑΓΟΣ: Ξεκίνησε τυχαία. Δεν ήταν κάτι που υπήρχε στο μυαλό
μου ή στις προθέσεις μου. Όταν άρχισα να εργάζομαι ως δάσκαλος, πριν από
είκοσι περίπου χρόνια, διαπίστωσα ότι τα παιδιά μάθαιναν πολύ πιο εύκολα και
με πολύ περισσότερο ενδιαφέρον όταν ως διδακτική τεχνική χρησιμοποιούσα
την αφήγηση. Έτσι άρχισα να φτιάχνω ιστορίες για να διδάξω διάφορα θέμα-
τα: το εμβαδόν, παραδείγματος χάριν, στα μαθηματικά, ή τον υπερσυντέλικο
στη γραμματική. Κάποιες από τις ιστορίες αυτές, που άρεσαν στα παιδιά, τις
έγραψα σε ένα τετράδιο για να τις έχω ως υλικό και για τις επόμενες χρονιές.
Αυτό το τετράδιο ήταν και το πρώτο μου βιβλίο με παιδικές ιστορίες. Μιλάμε,
βέβαια, για χειρόγραφο βιβλίο, σε ένα και μοναδικό αντίτυπο!
 57 ®
ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010

Α.Β.: Που, υποθέτω, θα το κρατάτε ακόμη!

Κ.Μ.: Ναι, είναι αλήθεια ότι το κρατάω. Δεν το κρατάω όμως τόσο για τις δι-
κές μου ιστορίες όσο για τις ιστορίες που έχουν γράψει τα παιδιά, οι μαθητές
μου. Σ’ αυτό το τετράδιο κρατούσα και τις καλύτερες από τις ιστορίες που
έφτιαχναν οι μαθητές μου. Πολλές από αυτές τις έγραφαν τα παιδιά εν είδει
ασκήσεων που τους έβαζα σε διάφορα μαθήματα, άλλες ως ελεύθερα κείμενα,
άλλες ως σχολικές εκθέσεις. Τα παιδιά αυτά σήμερα είναι ενήλικοι. Κάποιοι
συνεχίζουν να γράφουν, και ενίοτε μου στέλνουν ακόμη κείμενά τους.

Α.Β.: Εξακολουθείτε να δουλεύετε με τον ίδιο τρόπο με τους μαθητές σας;

Κ.Μ: Συνεχίζω να χρησιμοποιώ την αφήγηση ως βασική διδακτική τεχνική,
όμως τα τελευταία χρόνια δεν έχω απέναντί μου μαθητές Δημοτικού, αλλά
φοιτητές. Η διαφορά είναι ότι ενώ οι μαθητές της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης
διαθέτουν φαντασία, που είναι και το βασικό συστατικό των ιστοριών τους, οι
φοιτητές διαθέτουν εμπειρία και οι ιστορίες τους είναι σε μικρότερο ή μεγα-
λύτερο βαθμό αυτοβιογραφικές. Μπορεί να διαφοροποιείται το περιεχόμενο
των ιστοριών, όμως η αξία τους και η συμβολή τους στη διδασκαλία και τη
μάθηση παραμένουν σταθερά.

Α.Β.: Ποιο ακριβώς είναι το αντικείμενο της διδασκαλίας σας και σε ποιο πλαίσιο;
Κ.Μ.: Διδάσκω στο Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης του Πα-
νεπιστημίου Θεσσαλίας, στο Βόλο, μαθήματα που αφορούν τη θεωρία και την
πράξη της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης.
 Α.Β.: Τι ακριβώς σημαίνει «διαπολιτισμική
εκπαίδευση»;
Κ.Μ.: Ο πιο ευρύς ορισμός για τη διαπολι-
τισμική εκπαίδευση είναι: εκπαίδευση για
το σεβασμό, την αποδοχή και την ανά-
πτυξη ουσιαστικής επικοινωνίας, ανταλ-
λαγής και αλληλεγγύης με κάθε μορφής
ετερότητα: εθνική, θρησκευτική, πολιτι-
σμική, γλωσσική, κ.λπ.
Α.Β.: Κάποια από τα βιβλία σας συνδέονται
άμεσα με αυτό το θέμα – έτσι δεν είναι;
Κ.Μ.: Όντως. Το χћѥѱѫѾѪѢџѲ
χћѪћѤѼѨћ είναι
Κ
έένα
έννα βιβλίο
β που αφορά στην ευαισθητοποίηση των
μι
μ
μικρών
ικρ
κ ώνν αναγνωστών κατά των στερεοτύπων και των
προκαταλήψεων, ενώ το ϗѧћѲ
ѝѼѬѩѲ
Ѧѣћ
ѮѩѪѼ, για το οποίο
συνεργάσθηκα με τη Γεωργία Γκανάτσιου και την Τατιάνα Ζωγρά-
φου, είναι μια ιστορία με θέμα την αποδοχή της διαφορετικότητας.
®58
ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ Α.Β.: Αυτό είναι το τελευταίο σας βιβλίο;
Κ.Μ.: Όχι, μετά το πѼѬѩ έχουν κυκλοφορήσει άλλα δύο βιβλία: ϐѩ
ѦћѤѪ҂
ѬћѨѿ
ўѣ
Ѭѩѭ
ξѣѦѿѥѣѩѭ και το ύѩ҂
ɢћѲ
ѤѩѭѥѩѭѪѼѤѣ

Α.Β.: Μιλήστε μας λίγο για τα βιβλία αυτά.

Κ.Μ.: ϐѩ
ѦћѤѪ҂
ѬћѨѿўѣ
Ѭѩѭ
ξѣѦѿѥѣѩѭ είναι η ιστορία ενός σαλιγκαριού που
προσπαθεί να ανέβει σε ένα ψηλό βουνό. Συναντά πολλά εμπόδια, δεκάδες
δυσκολίες, όμως χάρη στην υπομονή, την επιμονή, αλλά και τη δύναμη της
φιλίας, τελικά τα καταφέρνει.

Α.Β.: Πρωτότυπο θέμα! Θα θέλατε να μας αποκαλύψετε πώς το εμπνευστήκατε;

Κ.Μ.: Ευχαρίστως! Ένα φθινοπωρινό βράδυ διέσχιζα κάθετα την Πανεπιστη-
μίου στο ύψος της Κοραή. Λίγες ώρες προτού συμβεί αυτό, είχε ρίξει μια δυνα-
τή καταιγίδα. Καθώς, λοιπόν, περνούσα απέναντι την Πανεπιστημίου, το μάτι
μου πέφτει σε ένα σαλιγκάρι. Ένα ζωντανό σαλιγκάρι στην Πανεπιστημίου! Το
φαντάζεστε! Είχε μια ρωγμή στο κέλυφός του, αλλά ήταν ζωντανό, ολοζώντα-
νο! Το μάζεψα λοιπόν και το ακούμπησα λίγο παρακάτω στην Ακαδημίας, στο
πάρκο του Πνευματικού Κέντρου. Αυτό το «ηρωικό» σαλιγκάρι μού «χάρισε»
την ιστορία του Αιμίλιου.

Α.Β.: Και το άλλο βιβλίο, το Κουλουράκι;

Κ.Μ.: Το ύѩ҂
ɢћѲ
ѤѩѭѥѩѭѪѼѤѣ είναι η ιστορία ενός κουλουριού που το σκάει
από το ταψί ενός πλανόδιου κουλουρά και αποφασίζει να γνωρίσει τον κόσμο.
Α.Β.: Και τον γνωρίζει;
Κ.Μ.: Τον γνωρίζει, πληρώνοντας όμως και το αντίστοιχο τίμημα. Στο τέλος
μένει μισό, αλλά το προτιμά αυτό από το να είναι ολόκληρο και να περνά όλη
του τη ζωή στο ταψί του κουλουρά.

Α.Β.: Διαβάζοντας κανείς τα βιβλία σας, παρατηρεί μια ιδιαιτερότητα στην

επιλογή των ηρώων: ένας αδέσποτος σκύλος στο βιβλίο σας Ο Τραμ, ένα παι-
δί χωρίς φίλους στο Το μυστικό της Θάλασσας, άστεγοι και μετανάστες στο
Η κυρία Άι Βασίλη. Τι έχετε να πείτε γι’ αυτό;
Κ.Μ.: Βρίσκω σημαντικό το να ρίχνω φως στις σκιές, να φωτίζω αυτό που
υπάρχει δίπλα μας αλλά δεν είναι λαμπερό. Τα παιδιά, επηρεασμένα και από
τα ΜΜΕ, έχουν την τάση να παρασύρονται συνήθως από αυτό που λάμπει
–είτε είναι είτε δεν είναι… χρυσός–, ενώ προσπερνούν πολύτιμα πράγματα
που όμως δεν έχουν χρωματιστό περιτύλιγμα. Μέσα από τις ιστορίες μου
προσπαθώ να αναδείξω την αξία του διαφορετικού, του μη-κυρίαρχου και τον
πλούτο της συνύπαρξης μαζί του.

Α.Β..: Η οικολογία αποτελεί μια άλλη θεματική κατηγορία των βιβλίων σας. 59 ®
Κ.Μ.: Πράγματι, ήμουν για πολλά χρόνια μέλος σε οικολογικές οργανώσεις, ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010

και κάποια από τα βιβλία αυτά προέκυψαν από την ενεργή συμμετοχή μου σε
οικολογικές δράσεις. Το ωѣћ
ѧ҂ѯѬћ
ѫѬѡ
ѯѱѦћѬџѪѾ και το ϏѤѩѭɢѣўѣѫѬѼѧ ασχο-
λούνται με το ζήτημα της μείωσης των απορριμμάτων, ενώ ϐѩ
ўѼѫѩѲ
ѬѡѲ
Ѩ҂ѥѣ
ѧѡѲ
Ѩ҂ѫѬѪћѲ αφορά στους εμπρησμούς των δασών. Το τελευταίο γράφτηκε μια
νύχτα που οι φλόγες είχαν για άλλη μια φορά ζώσει την πολύπαθη Πάρνηθα.

Α.Β.: Η Αθήνα αποτελεί σταθερή πηγή της έμπνευσής σας;

Κ.Μ.: Θα έλεγα ότι αποτελούσε – δεν αποτελεί πια. Τα τελευταία χρόνια ζω
στο Βόλο, όπου οι παραστάσεις είναι πολύ διαφορετικές από εκεί-
νες της Αθήνας. Επειδή ως παιδί μεγάλωσασα
σ α στην
στη
την επαρχία
επαρ
επαρ
επ ρχί
χία
–στη Μυτιλήνη–, η διαμονή μου στο Βόλο ομμεε βο
β
βοήθη-
ήθ η-
ήθη
ήθ
σε στο να ξαναβρώ τις εικόνες και τα ερεθίσματα
θίσμ
θί
θίσμ
σματ
ατα
τα
των παιδικών μου χρόνων, κάτι που πιστεύω
σττεύω
στεύ
εύύω
ότι λειτουργεί ψυχοθεραπευτικά. Ζώντας σστο
το
ο
Βόλο έχω άμεση πρόσβαση στο βουνό, στο το
το
Πήλιο, αλλά και στη θάλασσα, στο Αιγαίο.
ο.
ο.
Ύστερα από τριάντα χρόνια διαμονής στα
Εξάρχεια της Αθήνας, νιώθω πολύ τυχε-
ρός για τον τωρινό τόπο διαμονής μου.

Α.Β.: Ας ξανάρθουμε στο ταξίδι της συγ-

γραφής. Τι σας συγκινεί και τι σας φοβί-
ζει περισσότερο σε αυτό το ταξίδι;
 Κ.Μ.: Αυτό που με συγκινεί, αλλά και με τρομάζει συγχρόνως, είναι το πώς η
ιδέα που –μέσες άκρες– υπάρχει στο μυαλό, θα γίνει μια ολοκληρωμένη ιστο-
ρία που θα κινητοποιήσει το ενδιαφέρον των παιδιών. Πώς θα αποφύγει τις
γνωστές παγίδες της συγγραφής και πώς θα μεταφέρει το μήνυμα που θέλει,
χωρίς διδακτισμούς και κοινοτοπίες. Με συγκινεί και με ανατροφοδοτεί απε-
ριόριστα το να ακούω ένα παιδί να λέει μέσα από την καρδιά του, κι όχι δα-
σκαλεμένο από κάποιον μεγάλο, ότι του αρέσει κάποια από τις ιστορίες μου.
Με φοβίζει ο χρόνος. Ο καθημερινός χρόνος. Ποτέ δεν είναι αρκετός για να
γράψεις με ηρεμία, με χαλαρότητα, μια ιστορία. Ξέρετε, η πρώτη γραφή των
περισσότερων ιστοριών μου έχει γίνει σε βραδινά λεωφορεία, σε ουρές τρα-
πεζών, σε διαλείμματα μαθημάτων… Και βέβαια, πάντα υπάρχει η αγωνία τού
«μετά». Πώς θα προχωρήσει η ιστορία που υπάρχει στο συρτάρι; Το ταξίδι της
συγγραφής δίνει τη θέση του στο ταξίδι-αγωνία της έκδοσης, που συχνά είναι
το ίδιο επίπονο με εκείνο της συγγραφής.

Α.Β.: Πώς βλέπετε σήμερα την ελληνική παιδική λογοτεχνία;

Κ.Μ.: Πιστεύω ότι στην Ελλάδα υπάρχουν σήμερα εξαιρετικοί συγγραφείς.
Καθώς και εξαιρετικοί εικονογράφοι. Κάθε επίσκεψή μου στις εκθέσεις βιβλί-
®60 ου ή στα βιβλιοπωλεία κρύβει εκπλήξεις. Ανακαλύπτω μικρούς και μεγάλους
ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ θησαυρούς. Και ξέρω ότι υπάρχουν πολλοί ακόμη θησαυροί κρυμμένοι στα
συρτάρια ανθρώπων που γράφουν, αλλά δεν κοινοποιούν τα κείμενά τους.
Πρόσφατα, στο πλαίσιο μιας πρόσκλησής μου σε Νηπιαγωγείο για να συζητή-
σω με τα παιδιά, η νηπιαγωγός μού έδειξε κάποια παραμύθια που είχε γράψει η
ίδια. Ήταν, κατά τη γνώμη μου, πολύ καλή δουλειά, που θα άξιζε να τη διαβά-
σουν κι άλλοι. Τέτοιες δουλειές πιστεύω ότι υπάρχουν πολλές. Αν υπήρχε ένα
καλύτερο υποστηρικτικό πλαίσιο, τα εμπόδια για να βγουν αυτές οι δουλειές
προς τα έξω θα μπορούσαν να ξεπεραστούν ευκολότερα.

Α.Β.: Γράφετε κάτι αυτό τον καιρό;

Κ.Μ.:
Κ
Κ.Μ.
Κ. .Μ.
Μ. Ξαναδουλεύω κάποιες ιστορίες που
εείχα
είχχαασ στο συρτάρι. Τις είχα πρωτογράψει πριν
από
απ
α πό α αρκετό καιρό, αλλά δεν τις είχα ολοκλη-
ρώσει.
ρώώσ σεει.ι. Η μία από αυτές διαπραγματεύεται την
««εικόνα
«ε
«εικ
εικ
ικόνόνα του εχθρού» και τον τρόπο που η εικό-
να αυτή
α αυτ
α υττή
υτ ή κατασκευάζεται, ενώ η δεύτερη είναι
μια
μι
μ ια λιτή
λ τή
λι τή ιστορία με καθημερινές εικόνες από μια
προκυμαία.
π
πρ
προκ
ροοκκυμυμα α Η απογευματινή μου βόλτα στην
προκυμαία
πρ ροκ
οκυμ υμμα του Βόλου μού έδωσε το ερέθισμα
για
γγι αυτή
ια αυ
α τή τη δεύτερη ιστορία.
υτή
τή

Α.Β.: Α
Ακούγονται όμορφες ιστορίες. Σας εύχο-
μαι καλή
κα επιτυχία!
Κ.Μ.:
Κ
Κ.
.Μ.
Μ.: Ν
Να ’στε καλά! Σας ευχαριστώ από καρδιάς!
•
Προδημοτική εκπαίδευση και Δημοτικό / Γυμνάσιο / Λύκειο / Πανεπιστημιακά / Παιδαγωγικά / Εκπαίδευση Ενηλίκων / Λεξικά / Μέθοδοι Εκμάθησης Ξένων Γλωσσών
Χάρτες / Εκπαιδευτικές Αφίσες / Μελέτες - Δοκίμια / Ποίηση / Λογοτεχνία / Εικονογραφημένα Βιβλία / Comics και Graphic Novels

ΤΟ ΧΕΛΙΔΟΝΙ ΠΟΥ ΠΕΡΙΜΕΝΕ ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ Η ΝΕΡΑΪΔΟΥΛΑ & Ο ΑΪ-ΒΑΣΙΛΗΣ

ΔΟΞΑ ΚΩΤΣΑΛΙΔΟΥ - ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ: ΒΑΝΕΣΣΑ ΙΩΑΝΝΟΥ ΔΟΞΑ ΚΩΤΣΑΛΙΔΟΥ - ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΓΚΙΟΚΑΣ

61 ®
ISBN.: 978-960-6738-20-3 t Διάσταση 29x40 εκ. t σελ.: 48 *4#/

t
ȜɂɒɊɋȺɊɀ
29x40
ȾɃ
t
ɊȾɄ


ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010

Γυρεύοντας μια Αγκαλίτσα

ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΒΑΛΕΡΙΑΝΟΣ - ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΓΚΙΟΚΑΣ
ISBN.: 978-960-6738-24-1 t Διάσταση 22x30 εκ. t σελ.: 56
Ένα απίστευτα γλυκό πουλάκι, ο Κοκουλίνος,
αναζητά το θαύμα του κόσμου, τη μητρική αγάπη!
Γυρίζει τον κόσμο όλο γυρεύοντας τη στοργή και τη θαλπωρή
που μόνο η αγκαλίτσα μιας μανούλας μπορεί να προσφέρει!
Εκείνο, όμως, που τελικά διαπιστώνει ο Κοκουλίνος είναι ότι για να φτάσει κανείς
στη χώρα των θαυμάτων, εκεί δηλαδή όπου η αγάπη κατοικεί, το μόνο
που χρειάζεται είναι μια ζεστή καρδούλα που να γνωρίζει να αγαπά και ν’ αγαπιέται.
ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΣΤΑ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ

Υ
ΑΡΑΣΧΟ
ΣΟΦΙΑ Π
λίνα
α & Με
ΑΡΑΣΧΟ
Υ Μιράντ ές κυρίες
ΣΟΦΙΑ Π ρ
Δύο μικ κήνωση
Τσίκοεν μπορούσε στην κα
τασ
ΣΑ ΙΩΑΝ
ΝΟΥ
δ
άκι που Ν ΕΣ
του ΗΣΗ: ΒΑ
Το σκυλ ήσει την ουρά
ΕΙΑ
ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦ ΙΒΛΙ ΟΠΩΛ
Σ ΤΑ Β
να κουν ΑΝΑΣΗΣ
ΓΚΙΟΚΑΣ ΣΥΝ ΤΟ Μ Α
ΗΣΗ: Θ ΛΕΙΑ
ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦ ΙΟΠΩ
Α ΒΙΒΛ
Υ Ν Τ Ο ΜΑ ΣΤ
Σ

Αναλυτική παρουσίαση και ξεφύλλισμα

w w w. e l l i n o e k d o t i k i . g r
 Η ΑΦΗΓΗΣΗ ΚΑΙ Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ
ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ

Σ
το παρόν τεύχος, οι Διαδρομές συνεχίζουν τη δημοσίευση των συνεντεύ-
ξεων που πήρε η Τασούλα Τσιλιμένη, Επίκουρος Καθηγήτρια στο Πανε-
πιστήμιο Θεσσαλίας, Πρόεδρος του Φεστιβάλ Αφήγησης Ολύμπου και
Γεν. Γραμματέας του Πανελλήνιου Ομίλου Φίλων Αφήγησης (Π.Ο.Φ.Α., www.
pofa.uth.gr), από αναγνωρισμένους Ευρωπαίους αφηγητές. Ο λόγος στους:
α) Abbi Patrix και β) Odile Burley.

Abbi Patrix
A
Ο Abbi Patrix ασχολείται με την τέχνη της
αφήγησης για πάνω από 25 χρόνια. Συνδυά-
α
ζζει παράλληλα το θέατρο και τη μουσική, και
®62 αναζητά νέους τρόπους για να εμπλουτίσει την
α
ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ αφήγηση. Αξιοποιεί διαφορετικές πηγές, όπως
α
παραδοσιακές ιστορίες, ιστορίες ζωής, ημερο-
π
λλόγια, τις προσωπικές του μνήμες και λογοτε-
χχνικά κείμενα. Είναι καλλιτεχνικός διευθυντής
ττης «Compagnie du Cercle», ενώ με τον M.
JJolivet έχουν την ευθύνη του «La Maison du
Conte». Περιοδεύει τον κόσμο και αφηγείται.
C

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ABBI PATRIX

Τ.Τσ.: Κύριε Abbi Patrix, τι σας οδήγησε στην ενασχόλησή σας με την αφήγηση;
A.Ρ.: Η κλήση για ένα υλικό που είναι απλό και βαθύ, ριζωμένο στην ανθρώ-
πινη εμπειρία.

Ποιο είναι για σας το νόημα του να λέτε ιστορίες;

Μεταδίδει άμεσα και δημόσια, όχι μόνο τα παραμύθια/ιστορίες, αλλά επίσης
τη ζωή και τη φαντασία που τα ζωντανεύουν.

Με ποια κριτήρια επιλέγετε τις ιστορίες που αφηγείσθε;

Πρόκειται πάντα για συναντήσεις. Συνάντηση με μια κλωστή, ένα μοτίβο, ένα
είδος, έναν κόσμο, μια φαντασία, ένα προσωπείο. Μερικές φορές είναι κεραυνο-
βόλο, άλλες φορές είναι δύσκολο να βρεθεί – είναι όμως πάντα μια συνάντηση.
Πόσο πιστά ακολουθείτε τις πηγές
των ιστοριών; Παρεμβαίνετε σε
αυτές ώστε να τις διαμορφώσετε;
Είμαι πολύ πιστός στις πηγές μου,
σε βαθμό που –αν δεν με ικανο-
ποιεί/ευχαριστεί η ιστορία σε ένα
έγγραφο– να κάνω μια έρευνα τρι-
γύρω, που μου επιτρέπει να είμαι
πιστός και την ίδια στιγμή να τολ-
μώ να αλλάξω αυτό που μου φαίνε-
ται απαραίτητο στην αφήγηση της
ιστορίας εδώ και τώρα. Έχω επίσης
τη συνήθεια να αναφέρω τις πηγές
μου. Θεωρώ ότι αυτό είναι μια δύ-
ναμη, μια ζωντανή μεταβίβαση.

Πώς επηρεάζει ο γραπτός λόγος της

πηγής, απ’ την οποία αντλείτε την ιστορία, την προφορικότητά σας;
Είναι δύσκολο να υπολογίσω. Στο αποτέλεσμα ίσως όχι πολύ, αλλά στην αρχή
63 ®
ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010
αυτό είναι ένα μέρος του «σοκ» της συνάντησης.

Διαθέτοντας πείρα ετών γύρω από την αφήγηση, είστε ευχαριστημένος από
την πορεία και εξέλιξή της στη Γαλλία;
Πιστεύω ότι υπάρχει ένα τεράστιο έδαφος να ξεκαθαριστεί, σε ό,τι αφορά την
αναγνώριση αυτής της «Τέχνης».

Στην Ελλάδα, όπου η αναβίωση της αφήγησης είναι πολύ πρόσφατη, έχουν
υιοθετηθεί οι όροι «νεο-αφηγητής», «σύγχρονος αφηγητής» ή «επαγγελμα-
τίας παραμυθάς». Έχει αναπτυχθεί ένας προβληματισμός σχετικά με την ορ-
θότητα των όρων. Ποια είναι η γνώμη σας; Εσείς στη Γαλλία είχατε σχετικούς
προβληματισμούς;
Νομίζω ότι η λέξη «αφηγητής» αρκεί. Δείχνει αυτό που είναι στην κυριολεξία.

Ποιες ανάγκες του σύγχρονου ανθρώπου καλύπτει ο σημερινός αφηγητής;

Την ανάγκη ενός δεσμού κάθετου και οριζόντιου, για να κατανοήσουμε και να
ζήσουμε καλύτερα και εύθυμα το Χάος του κόσμου.

Μπορεί η αφήγηση με τη σημερινή της μορφή να γίνει παράδοση;

Σκέφτομαι ότι είναι ήδη στην επανεμφάνισή της – δεν είναι μια ερώτηση κλί-
μακας αλλά αίσθησης.
 Ποιες ιστορίες έχει ανάγκη περισσότερο ο σημερινός ακροατής; Ιστορίες από
την αρχαιότητα, τη μυθολογία, τη λαϊκή παράδοση, αφηγήσεις ιστορικής
μνήμης;
Όλες – εάν ο αφηγητής σέβεται την ένταση του «εδώ-και-τώρα», όλα τα είδη
που αφηγούνται είναι γεμάτα από αισθήσεις.

Ποιοι οι στόχοι και το μέλλον των Ινστιτούτων ή Κέντρων της αφήγησης;

Να αναπτύξουν το καλλιτεχνικό – τα υπόλοιπα έρχονται με φυσικότητα.

Θεωρείτε ότι μπορεί κάθε άνθρωπος να αφηγηθεί, ανεξαρτήτως ταλέντου ή

εκπαίδευσης και εξάσκησης;
Εξαρτάται από το για ποιον μιλάμε. Παραδείγματος χάρη, έναν φτασμένο
καλλιτέχνη δεν τον αφορά αυτό. Η τέχνη βρίσκει τους τρόπους.

Αν ήταν να διαρθρώσετε το «Δεκάλογο του καλού αφηγητή», ποια σημεία

θεωρείτε ως τα πιο σημαντικά;
®64 Το άκουσμά του σε όλα τα επίπεδα: ο ίδιος, οι ιστορίες, το κοινό, ο κόσμος, η
ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ
μουσική, ο λόγος…

Ποια είναι η γνώμη σας για τη σύνδεση της αφήγησης με ρεύματα και τάσεις
όπως η προστασία του περιβάλλοντος, η διαπολιτισμική εκπαίδευση, κ.ά.;
Για μένα η τέχνη της αφήγησης βρίσκεται πάνω απ’ όλα. όπου κι αν ασκείται.

Μέσα από την εμπειρία σας, τι

θα είχατε να συμβουλεύσετε
τους Έλληνες παραμυθάδες και
όσους στην Ελλάδα αναλαμ-
βάνουν ρόλους δασκάλου της
τέχνης της αφήγησης, ώστε να
παρακαμφθούν εμπόδια και δυ-
σκολίες που εσείς αντιμετωπί-
σατε και τα οποία έβλαψαν την
αφήγηση;
Ζήστε… και η τέχνη του αφηγη-
τή θα ζήσει.

Σας ευχαριστώ πολύ!

 Odile Burley
O
Η Odile Burley ζει στη Βρετάνη, ανάμεσα σε
τταραχώδεις ανέμους και μυστηριώδεις χερσό-
ττοπους. Άραγε, από εκεί να προέκυψε η κλίση
ττης στο να αναρωτηθεί για τα αινίγματα της
ζζωής; Ένα πράγμα είναι σίγουρο: οι αφηγήσεις
εείναι γι’ αυτήν μια ανεξάντλητη ευκαιρία να
αναρωτιέται, να ερευνά και να συναντά τους
α
άλλους μέσα από το γέλιο, τη ζωντάνια και
ά
ττην απόλυτη έκπληξη.
Ύστερα από κάποια χρόνια στο θέατρο,
κκαι αφού εξερεύνησε το σύμπαν του κλόουν,
συναντά την Claudine Aerts και τον Hamadi.
σ
Συνεχίζει τη μακρά εξάσκηση στο «La Maison Du Conte», στις Βρυξέλλες, και
ακολουθεί το δρόμο της στην αφήγηση με τον Henri Gougaud. Εμψυχώνει και
οργανώνει εργαστήρια με παιδιά και γυναίκες.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ME THN ΟDILE BURLAY 65®

ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010
Τ.Τσ.: Τι σας οδήγησε στην ενασχόλησή σας με την αφήγηση;
O.B.: Αυτό που με ελκύει στα παραμύθια είναι το μυστήριο που τα κατοικεί.
Μια φορά αν διαβάσω ή ακούσω την ιστορία, κάτι από την ιστορία αυτή συ-
νεχίζει να ζει μέσα μου και φωτίζει αυτό που ζω ή βλέπω. Οι ιστορίες κάνουν
ηχώ στη ζωή μου.

Ποιο είναι το νόημα για σας του να λέτε ιστορίες;

Το γεγονός ότι μέσω της αφήγησης ο αφηγητής δένεται με άλλους ανθρώπους
στη ζωή. Αυτό συμβαίνει μέσα από το λόγο των αφηγήσεων και του δικού του
προσωπικού λόγου.

Με ποια κριτήρια επιλέγετε τις ιστορίες που αφηγείσθε;

Επιλέγω ιστορίες που με αγγίζουν, με κάνουν να γελάω, ή μερικές φορές αυτές
που με ιντριγκάρουν, ακόμη κι αν δεν τις καταλαβαίνω.

Πόσο πιστά ακολουθείτε τις πηγές των ιστοριών; Παρεμβαίνετε σε αυτές

ώστε να τις διαμορφώσετε;
Είμαι πιστή στα γεγονότα της ιστορίας και στο συμβολισμό της, αλλά ενθέτω
δικές μου λέξεις και προσωπικές μου εικόνες. Μπορώ επίσης να χρησιμοποιή-
σω μοτίβα που έρχονται από άλλο παραμύθι.
 Διαθέτοντας πείρα ετών γύρω από την αφήγηση, είστε ευχαρι-
στημένη από την πορεία και την εξέλιξή της στη χώρα σας;
Ναι, αλλά υπάρχουν πολλά ακόμη να κάνουμε, για να βρούμε πε-
ρισσότερους χώρους αφιερωμένους/ταγμένους στις αφηγήσεις.
Είναι ακόμη περιθωριακή η θέση της στο χώρο του θεάτρου, και
αυτό πρέπει να αλλάξει γιατί εκεί είναι ο χώρος της.

Στην Ελλάδα υπάρχει προβληματισμός σχετικά με τους όρους

«νεο-αφηγητής», «σύγχρονος αφηγητής» ή «επαγγελματίας
παραμυθάς». Ποια είναι η γνώμη σας;
Θεωρώ ότι η αφήγηση οφείλει πάση θυσία να προσαρμοσθεί στη
σύγχρονη εποχή. Ο αφηγητής ανήκει στην εποχή του, σε βαθμό
που δεν υπάρχει εάν δεν υπάρχουν άνθρωποι να τον ακούσουν.
Δεν μπορεί παρά να είναι σύγχρονος.

Ποιες ανάγκες του σύγχρονου ανθρώπου καλύπτει ο σημερινός

αφηγητής;
® Ο αφηγητής, πιστεύω, απαντά στην ανάγκη του σύγχρονου αν-
θρώπου να επικοινωνεί και να συναντιέται με τους άλλους, μέσα
στον κόσμο. Όλα κυλούν πολύ γρήγορα σήμερα, αλλά ο άνθρωπος
έχει πάντα ανάγκη επαφής/σχέσης. Η σχέση έχει την ανάγκη του
λόγου. Έχει επίσης ανάγκη να ενωθεί με τους προγόνους της, και
οι αφηγητές το διαθέτουν αυτό: την ιστορία της ανθρωπότητας.

Πιστεύετε ότι η ιστόρηση μπορεί να καταστεί κοινωνικό φαινό-

μενο όπως ήταν στις παλαιότερες εποχές;
Ναι, το πιστεύω.

Μπορεί το σημερινό κοινό να λειτουργήσει όπως εκείνο της πα-

ραδοσιακής προφορικής αφήγησης;
Το κοινό επιθυμεί να το κοιτούν, να του μιλούν. Έχει ανάγκη να
καθίσει και να ακούσει ιστορίες για τη ζωή του. Πιστεύω ότι ο
άνθρωπος έχει ακόμη αυτή την ικανότητα της προφορικής αφή-
γησης. Πιστεύω ότι οι άνθρωποι νιώθουν την ευχαρίστηση να με-
ταδίδουν αυτό που έχουν αγαπήσει.

Ποιες ιστορίες έχει ανάγκη περισσότερο ο σημερινός ακροατής;

Ιστορίες από την αρχαιότητα, τη μυθολογία, τη λαϊκή παράδο-
ση, αφηγήσεις ιστορικής μνήμης;
Δεν παίζει ρόλο πια η ιστορία, αλλά το εάν διαθέτει συμβολική
δύναμη. Εάν η ιστορία αγγίξει τον ακροατή, εκείνος δεν θα την
ξεχάσει ποτέ.
Βρίσκετε διαφορές μεταξύ άνδρα αφηγητή και γυναίκας αφηγήτριας;
Υπάρχουν διαφορές. Όπως ανάμεσα στους άντρες και στις γυναίκες.

Θεωρείτε ότι μπορεί κάθε άνθρωπος να αφηγηθεί, ανεξαρτήτως ταλέντου ή

εκπαίδευσης και εξάσκησης;
Πιστεύω ότι είναι καλό το ότι οι νέοι αφηγητές διαμορφώνονται μέσα από εκ-
παίδευση με ειδικούς δασκάλους. Η αφήγηση είναι μια τέχνη σε ολοκληρωμέ-
νο επίπεδο, με πολύπλοκες και συγκεκριμένες όψεις. Είναι καλό να μαθαίνεται
αυτό. Το να αφηγούμαστε, είναι ένας μακρύς δρόμος. Δεν γίνεται γρήγορα
– χρειάζεται μεγάλη συναναστροφή με τις ιστορίες.

Ποια η γνώμη σας για τη σύνδεση της αφήγησης με ρεύματα και τάσεις, όπως
η προστασία του περιβάλλοντος, η διαπολιτισμική εκπαίδευση, κ.ά.;
Γιατί όχι, εάν αυτό βοηθάει να «θεραπεύονται» οι άνθρωποι.

Τι έχετε να πείτε στους Έλληνες αφηγητές;

Να οργανώνουν φεστιβάλ, να κάνουν ανταλλαγές με άλλες χώρες. Οι συνα- 67 ®
ντήσεις είναι που κάνουν την αφήγηση και τον αφηγητή να ζουν. ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010

Σας ευχαριστώ πολύ!


   
 



$
! 
"$

 &
"!'

'
 !
" !"
"'&

!
$%

!'%

" 

"


"

!%
#'!!

"
#"
"%

"
 
! 
&
' #



 

'%
!%
'
"
"%
"!'%

&$ (
"
&
!&!"


" 
" 
!

%


 $""'%
' % 

& 
'
'

' &'
!"

%

"!'%
  "%
"!

#

!


!
#%  "

#
 !"!

" 
!
'!
#%

%
"%
 !" ""%

"'
 '
!&'



 

"
#"



! "
"
"
"""

"
 
"""



  
 

 ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ:
"P.IN.O.K.I.O. – PUPILS FOR INNOVATION
AS A KEY TO INTERCULTURAL
AND SOCIAL INCLUSION"
KAINOTOMEΣ ΜΑΘΗΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ:
ΤΟ ΚΛΕΙΔΙ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΤΗΤΑ
ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ

Η
κινητικότητα εθνοτικών, φυλετικών και κοινωνικών ομάδων που ση-
μειώνεται τελευταία στις ευρωπαϊκές κοινωνίες αλλά και διεθνώς, δια-
μορφώνει μια νέα πολυπολιτισμική πραγματικότητα, την οποία ο χώρος
της εκπαίδευσης δεν μπορεί να αγνοήσει. Με βασικό αφετηριακό σημείο την
® 70 προαγωγή του διαπολιτισμικού διαλόγου κατά του κοινωνικού αποκλεισμού,
ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ δομήθηκε και αναπτύσσεται –στο πλαίσιο της Comenius-Διά Βίου Μάθησης–
το διετούς διάρκειας ευρωπαϊκό εκπαιδευτικό πρόγραμμα «P.IN.O.K.I.O.».
Στόχος του προγράμματος είναι η ανάπτυξη κοινωνικών, γλωσσικών και
ψηφιακών δεξιοτήτων, απαραίτητων για την προσωπική ολοκλήρωση, την
ενεργό κοινωνική συμμετοχή και την κοινωνική ένταξη. Ειδικότερα, το πρό-
γραμμα αποσκοπεί στην ανάπτυξη των 5 από τις 8 θεμελιώδεις και αλληλοσυν-
δεόμενες δεξιότητες-κλειδιά που θέσπισε η Ευρωπαϊκή Ένωση (Rec. 2006/962/
EC) και αφορούν:
• την επικοινωνία στη μητρική γλώσσα,
• τις μεταγνωστικές δεξιότητες/ικανότητα διά βίου μάθησης,
• την κοινωνική ευθύνη και την ευθύνη των πολιτών,
• την πρωτοβουλία και την επιχειρηματικότητα, και
• την πολιτισμική συνείδηση και έκφραση.
Το πρόγραμμα απευθύνεται σε μαθητές προσχολικής και πρώτης σχολικής
ηλικίας, προερχόμενους από διάφορα πολιτισμικά συστήματα, και αναπτύσ-
σεται στο σχολικό περιβάλλον. Πολύτιμο εργαλείο για το σχεδιασμό του είναι
η παιδική λογοτεχνία. Η αφήγηση παραμυθιών και ιστοριών είναι προνομιού-
χος «γλώσσα» επικοινωνίας και γεφύρωσης των χασμάτων μεταξύ των πολι-
τισμικών στερεοτύπων, με θεμελιώδη σημασία στη γνωστική και συναισθημα-
τική ανάπτυξη των παιδιών. Η συνεργασία μιας ομάδας στη δημιουργία μιας
ιστορίας (συγγραφή, εικονογράφηση, δραματοποίηση) δίνει την ευκαιρία για
αυτογνωσία, ανάπτυξη δεξιοτήτων έκφρασης, επικοινωνία και συνεργασία.
Στο πλαίσιο αυτής της πρακτικής, ο εκπαιδευτικός μαζί με τα παιδιά μπορούν
–αφού προηγηθεί η αφήγηση μιας ιστορίας– να επιλέξουν ένα σημείο εισόδου
στην εξιστόρηση (π.χ. περιγραφή ενός αφηγηματικού χαρακτήρα) ως αφορμή
 771 ®
ΤΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010

για την ανάπτυξη των προαναφερόμενων δεξιοτήτων, ακολουθώντας κατευ-

θυντήριες γραμμές της παιδαγωγικής.
Για την επίτευξη των προσδοκόμενων αποτελεσμάτων υιοθετούνται ελκυ-
στικές μέθοδοι και καινοτόμα εργαλεία ΤΠΕ. Το υλικό που θα παραχθεί σε
έντυπη και ηλεκτρονική μορφή για εκπαιδευτικούς και για παιδιά, θα παρέχει
τη δυνατότητα online αξιοποίησής του.
Συντονιστής του προγράμματος είναι το Εθνικό Ίδρυμα «Carlo Collodi»
στην Πέσια της Ιταλίας, ενώ εταίροι είναι:
~ το Πανεπιστήμιο της Μαδέρας (Πορτογαλία),
~ το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης,
~ το Διεπιστημονικό Κέντρο Αριστείας του Πανεπιστημίου Ca’ Foscari di
Venezia (Ιταλία),
~ το Διεθνές Ίδρυμα «Yehudi Menuhin» (Βέλγιο),
~ το Mosaic Art And Sound (Αγγλία),
~ ο αφανής εταίρος Seed Association (Ελβετία), και
~ ο συνδεδεμένος εταίρος Officina Creativa Interculturale (Ιταλία).
Για πληρέστερη ενημέρωση επισκεφτείτε την ιστοσελίδα:
www.pinokioproject.eu
 Η ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΤΗΣ ΔΑΣΚΑΛΑΣ
Gabriela Mistral
Χιλιανή ποιήτρια, που πήρε το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1946.
΄Ηταν δασκάλα του Πάμπλο Νερούδα.
Μετάφραση: ωћѪѣѼѧѧћ
ϐѠћѧѼѤѡ

Κύριε! Εσύ που δίδαξες, συγχώρα με που διδάσκω·

που φέρω το όνομα της δασκάλας,
που Εσύ έφερες όταν ήσουν στη Γη.
Δώσε μου τη μοναδική αγάπη για το σχολειό μου·
που ούτε το κάψιμο της ομορφιάς να είναι ικανό
να κλέψει την τρυφεράδα μου απ’ όλες τις στιγμές.
Δάσκαλε, κάνε ακατάπαυστο τον ενθουσιασμό μου

® 72
και περαστική την απογοήτευση.
Βγάλε από μέσα μου αυτό τον ακάθαρτο πόθο
ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ
για δικαιοσύνη που εξακολουθεί να με ταράζει,
το γελοίο απομεινάρι της διαμαρτυρίας
που βγαίνει από μέσα μου όταν με πληγώνουν.
Να μην πονάει η αγνόηση και να μην θλίβομαι
για τη λήθη αυτών που μας δίδαξαν.
Κάνε με να είμαι πιο μάνα από τις μάνες,
για να μπορέσω ν’ αγαπήσω
και να υπερασπίσω όπως αυτές,
αυτό που δεν είναι σάρκα της σάρκας μου.
Βοήθα με να πετύχω να κάνω για καθένα
απ’ τα παιδιά μου το στίχο μου τέλειο
και να σου αφήσω αυτή την άφωνη,
την πιο δυνατή μου μελωδία,
για όταν τα χείλη μου δεν θα τραγουδούν πια.
Δείξε μου τη δύναμη του Ευαγγελίου σου έγκαιρα,
για να μην εγκαταλείψω τη μάχη της κάθε μέρας
και της κάθε ώρας γι’ αυτό.
Βάλε στο δημοκρατικό σχολειό μου,
τη λάμψη που σκορπίζεται
από το τρέξιμο των ξυπόλητων παιδιών.
Κάνε με δυνατή,
ακόμα και στη γυναικεία αδυναμία μου
και στη γυναικεία φτώχεια μου·
 κάνε με αδιάφορη για ό,τι μπορεί
να μην είναι αγνό,
για κάθε πίεση που δεν είναι
της θερμής θέλησής σου στη ζωή μου.
Φίλε, συντρόφεψέ με! Στήριξέ με!
Πολλές φορές δεν θα έχω άλλον
από Σένα στο πλευρό μου.
Όταν το δίδαγμά μου θα είναι πιο αγνό
και πιο θερμή η αλήθεια μου,
θα παραμείνω χωρίς τα εγκόσμια·
αλλά Εσύ τότε θα με κυβερνήσεις
ενάντια στην καρδιά σου,
που γνώρισε αρκετά
τη μοναξιά και την αδυναμία.
Δεν θ’ αναζητήσω παρά
στη ματιά σου τη γλυκύτητα της αποδοχής.
Δώσε μου απλότητα και βάθος·
λύτρωσέ με απ’ το να είμαι 73 ®
ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010
περίπλοκη ή κοινότoπη στο καθημερινό μου μάθημα.
Δώσε μου δύναμη να υψώσω τα μάτια
πάνω από το στήθος μου με τις πληγές,
μπαίνοντας κάθε πρωί στο σχολειό μου.
Να μη φέρνω στην έδρα μου τις υλικές μου ανησυχίες,
τις καθημερινές μικροαστικές θλίψεις μου.
Ελάφρυνε το χέρι μου στην τιμωρία
κι απάλυνέ το ακόμα πιο πολύ στο χάδι.
Να μαλώνω με πόνο,
να ξέρω ότι έχω διορθώσει αγαπώντας!
Κάνε να γεμίσει με πνεύμα
το χτισμένο με τούβλα σχολειό μου.
Να τυλιχτεί με τη λάμψη του ενθουσιασμού μου
η φτωχή του αυλή, η γυμνή του αίθουσα.
Η καρδιά μου να είναι η κολώνα του
και η αγνή μου θέληση πιο δυνατή
από τις κολώνες και το χρυσάφι
των πλούσιων σχολείων.
Και, τέλος, θύμιζέ μου
από την ωχρότητα του καμβά του Velazquez,
ότι το να διδάσκεις
και ν’ αγαπάς παράφορα στη Γη
είναι να φτάνεις με τη λόγχη του Λογγίνου
στην καυτή πλευρά του έρωτα.
 ΤΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ
ΤΗΣ ΙBBY/ΚΥΚΛΟΥ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ
ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΕΤΟΣ 2010
Στις 25 Απριλίου του 2010 απονεμήθηκαν τα Βραβεία του Κύκλου του Ελληνι-
κού Παιδικού Βιβλίου στην αίθουσα εκδηλώσεων της HELEXPO στη Θεσσα-
λονίκη:

≤ ΒΡΑΒΕΙΟ «Πηνελόπη Δέλτα»

Απονέμεται στην κ. Ναννίνα Σακκά-Νικολακοπούλου.

≤ ΒΡΑΒΕΙΟ «Κ. Π. Δεμερτζή» σε εκπαιδευτικό πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης.

Αθλοθέτες: ο κ. Πάνος Αλέφαντος και οι Εκδόσεις Άγκυρα.
Απονέμεται στη δασκάλα κ. Θεοδώρα Κωνσταντινίδου.

® 74 ≤ ΒΡΑΒΕΙΟ σε εκπαιδευτικό δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ
Αθλοθέτης: Εκδόσεις Ψυχογιός.
Απονέμεται στην κ. Γιαννούλα Δημητροπούλου (Γυμνάσιο Λουσικών Νο-
μού Αχαΐας).

≤ ΒΡΑΒΕΙΟ σε παιδική/νεανική βιβλιοθήκη ακριτικής περιοχής.

Αθλοθέτης: Εκδόσεις Καστανιώτη.
Απονέμεται στη Βιβλιοθήκη Δημοτικού Σχολείου Κεφάλου Κω.

≤ ΒΡΑΒΕΙΟ προγράμματος προώθησης της φιλαναγνωσίας.

Αθλοθέτης: Εκδόσεις Πατάκη.
Απονέμεται στο Πρόγραμμα Φιλαναγνωσίας «Νεράιδα Αμπεμπαμπλόμ»
του 3ου Δημοτικού Σχολείου Κιάτου.

≤ ΒΡΑΒΕΙΟ καλλιέργειας της φιλαναγνωσίας με χρήση νέων τεχνολογιών

και διαδικτύου.
Αθλοθέτης: Εκδόσεις Παπαδόπουλος.
Απονέμεται στο «Blog: Το τελευταίο θρανίο».

≤ ΒΡΑΒΕΙΟ σε Σύλλογο Γονέων και Κηδεμόνων μαθητών Δημοτικού, Γυμνα-

σίου ή Λυκείου για την προώθηση της φιλαναγνωσίας.
Αθλοθέτης: Εκδόσεις Μίνωας.
Απονέμεται στο Σύλλογο Γονέων και Κηδεμόνων του Νέου Σουλίου
Σερρών.
≤ ΒΡΑΒΕΙΟ σε
βιβλιοθηκονόμο
για δράσεις
φιλαναγνωσίας.
Αθλοθέτης:
Εκδόσεις
Λιβάνη.
Απονέμεται στη
βιβλιοθηκονόμο
κ. Χρυσούλα
Κατσαβριά
των Παιδικών
Βιβλιοθηκών Καρδίτσας.
ίττσ
σαας.
ς

≤ ΒΡΑΒΕΙΟ «Πηνελόπη όπηηΜΜαξίμου»

αξξίμ
μου
ο υ»
ά προσχολικής
σε βιβλίο για παιδιά πρ
ροοσχ
σχολ
ολλικκή
ήςς και
και
α
πρώτης σχολικής ηλικίας.
Αθλοθέτης: Κύκλος του Ε.Π.Β.
Απονέμεται στην κ. Κική Δημητριάδου για το βιβλίο της Η Αρήτη της 75 ®
ροδιάς (Εκδόσεις Λιβάνης). ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010

≤ ΒΡΑΒΕΙΟ σε βιβλίο για παιδιά μέσης σχολικής ηλικίας.

Αθλοθέτης: κ. Αθηνά Μπίνιου στη μνήμη της μητέρας της, Φανής Απο-
στολίδου.
Απονέμεται στην κ. Λιάνα Δενεζάκη για το βιβλίο της Μαρδούκ (Εκδόσεις
Λιβάνη) και στην κ. Βεατρίκη Κάντζολα-Σαμπατάκου για το βιβλίο της
Και οι μπαμπάδες ξέρουν παραμύθια (Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα).

≤ ΒΡΑΒΕΙΟ σε βιβλίο νεανικής ηλικίας.

Απονέμεται στην κ. Αγγελική Δαρλάση για το βιβλίο της Τότε που
κρύψαμε έναν άγγελο (Εκδόσεις Πατάκη) και στην κ. Βησσαρία Ζορμπά-
Ραμμοπούλου για το βιβλίο της Το κρυμμένο εργοστάσιο παιχνιδιών
(Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα).

≤ ΒΡΑΒΕΙΟ εικονογράφησης παιδικού βιβλίου.

Αθλοθέτης: κ. Ευγένιος Πετρίδης στη μνήμη της συζύγου του Ερμιόνης
Βακάλη-Πετρίδη.
Απονέμεται στην κ. Ντανιέλα Σταματιάδη για την εικονογράφηση του
βιβλίου Φον Κουραμπιές εναντίον Κόμη Μελομακαρόνη του Κυριάκου
Χαρίτου (Εκδόσεις Μεταίχμιο) και στην κ. Κατερίνα Χαδουλού για την
εικονογράφηση του βιβλίου Η περιπέτεια των τεσσάρων εποχών της Μ.
Γεωργαλού (Εκδόσεις Καρυδάκη).
 νέα

ΒΡΑΔΙΑ ΑΦΗΓΗΣΗΣ
«ΣΤΟΥ ΦΕΓΓΑΡΙΟΥ ΤΟΝ ΚΥΚΛΟ»
Τασούλα Τσιλιμένη
Επίκουρος Καθηγήτρια στο Πανε πιστήμιο Θεσσαλίας
Πρόεδρος του Φεστιβάλ Αφήγησης Ολύμπου και
Γεν. Γραμματέας του Πανελλήνιου Ομίλου Φίλων Αφήγησης

Ο Πανελλήνιος Όμιλος Φίλων Αφήγησης (Π.Ο.Φ.Α. www.pofa.ece.uth.gr), σε

συνεργασία με το Εργαστήριο Λόγου και Πολιτισμού του Πανεπιστημίου Θεσ-
σαλίας (τομέας Λογοτεχνίας) και το «ΔΡΥΑΣ», Σωματείο για το Περιβάλλον
και τον Πολιτισμό του Κάτω
Ολύμπου, Αν. Κισσάβου, Πη-
νειού και Τεμπών, πραγμα-
®76 τοποίησε βραδιά Αφήγησης,
ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ στις 24 Αυγούστου του 2010,
με την πανσέληνο να καθρε-
φτίζεται στα νερά του Πηνει-
ού, στα Τέμπη. Η δράση του
Π.Ο.Φ.Α. για την τέχνη της
αφήγησης σε επίπεδο μελέ-
της, έρευνας και ένταξής της
στην εκπαίδευση είναι γνω-
στή.
Στο «Θεατράκι», στον
πρώην Σιδηροδρομικό Σταθ-
μό Τεμπών, μετά το χαιρε-
τισμό από την Τ. Τσιλιμένη,
Γεν. Γραμματέα του Ομίλου,
η παραμυθού Ανθή Θάνου
ξετύλιξε το κουβάρι με τα
λαϊκά παραμύθια, υπό τη
μουσική συνοδεία του Πανα-
γιώτη Κούλελη. Το θεατράκι
γέμισε από κόσμο της ευρύτερης περιοχής, που απόλαυσε τον παραμυθιακό
λόγο και ταξίδεψε στο χρόνο και στα μονοπάτια του πολιτισμού, σε ένα χώρο
με ιδιαίτερη βαρύτητα από ιστορικής και αρχαιολογικής πλευράς. Η νύχτα
έκλεισε με παραδοσιακά εδέσματα και κρασί.

BDB
 EKΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ
ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ
Εύη Γεροκώστα
Τμήμα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων ΕΚΕΒΙ

ΜΙΚΡΟΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ
Ο κόμβος του «Μικρού Αναγνώστη» είναι γεγονός! Κυκλοφορεί στο Διαδί-
κτυο (www.mikrosanagnostis.gr) από τις 13 Σεπτεμβρίου με φροντίδα και
επιμέλεια του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ). Απευθύνεται σε παιδιά 6-12
ετών και αποσκοπεί σε μια νέα σχέση που θα αναπτύξουν με τη γραφή και
την ανάγνωση, στην ενδυνάμωση της φιλαναγνωσίας, στην καλλιέργεια της
ψυχαγωγίας μέσα από τις σελίδες ενός βιβλίου. Χρήσιμες πληροφορίες, συ-
νεντεύξεις με συγγραφείς και εικονογράφους, ηχογραφημένες ιστορίες με τη
φωνή των συγγραφέων, ημερολόγιο εκδηλώσεων, παιχνίδια, διαγωνισμοί, πα-
ρουσιάσεις θεμάτων, γωνιά των δασκάλων, είναι κάποια από τα πολλά που θ’ 77 ®
ανακαλύψει το παιδί αλλά και ο γονέας ή ο εκπαιδευτικός ανατρέχοντας στις ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010

ενότητες της ιστοσελίδας.

ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΥΠΕΠΘ-ΕΚΕΒΙ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΗΣ ΦΙΛΑΝΑΓΝΩΣΙΑΣ
Ο θεσμός της φιλαναγνωσίας καθιερώνεται
ιεερώ
ρ ννεετα τ ι πλ
π
πλέον
λέέο
λέο ον στα
στα
στ
σχολεία, με πολλές προσδοκίες για α τηνττηην αυριανή
αυυρ
ριιαν
α ή
γενιά αναγνωστών. Το Υπουργείο Παιδείας,
αιιδεεία
α ας,
ς
Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτωνυμά
μάτων τωων
συνεργάζεται πλέον με το ΕΚΕΒΙ σ στοτο
το
σχεδιασμό και την υλοποίηση τουυ θε θθε-ε-
σμού κάνοντας μια πρώτη πιλοτική ή
εφαρμογή σε 800 ολοήμερα Δημο--
τικά Σχολεία σε όλη την Ελλάδα
(Α' και Β' τάξεις) με την έναρξη
της φετινής σχολικής χρονιάς.
Ως εκ τούτου, το γλωσσικό μά- μάά- θημα θη μα αυξάνεται
ημα αυξ
α υξξάν
υξάνάνετται
αι
κατά 1 ώρα εβδομαδιαίως για τις τάξεις
άξεξειςς αυτές,
αυτ ές,, και
υτές
τές και η ώρα
κα ώρα
ώρ
αυτή θα διατίθεται για την ανάγνωσηωση
ωσ ση λογοτεχνικών
λογγο
λο οττεεχν
χνικ
χνικικών κειμέ-
κει
εμ μέέ-
νων. Το πρόγραμμα της φιλαναγνωσίας
ωσία
ωσία
ωσ ίας απευθύνεται
απευ
απ ευθύνε
θύννεεττα
θύ αι και
αι στους
κα σ ουυς
στ
εκπαιδευτικούς, οι οποίοι λειτουργούν
γούύν ωςς «διαμεσολαβητές»
«διαμ
διαμ
δι αμεσ
μεσ
εσολ
ολαβ
αβητ ές» με-
ητές με-
με
ε-
ταξύ βιβλίου και μαθητή ενεργοποιώντας
ώντ νταςας ττη
τας δδιάθεση
η διάθ
διιάθθεεσ ση των
τ ν μαθητών
τω μα
μ αθη
θητώ
ητώ
τών
να εισαχθούν στον γοητευτικό κόσμο μ της
σμο η λογοτεχνίας
της λοογγοτ
ο εχχνίίαςας και
αι στα-
και στα
τα-
τα-
διακά να μυηθούν στον μαγευτικό κόσμο
κό όσμ μο της
τηςς τέχνης
τη ττέέχν ηςς και
χν η αιι του
κα του
ου
 πολιτισμού. Αξίζει να σημειωθεί, ότι ιδιαίτερα σημαντικό εργαλείο στα χέρια
των εκπαιδευτικών αποτελούν τα εκπαιδευτικά προγράμματα που λειτουργεί
το ΕΚΕΒΙ, αλλά και νέες δράσεις, οι οποίες σύντομα θα βρίσκονται στη διά-
θεσή τους.

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ, ΕΦΗΒΟΥΣ

ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ ΣΤΟ ΕΚΕΒΙ
Τρεις κύκλους προγραμματίζει το ΕΚΕΒΙ για το σχολικό έτος 2010-2011, στο
πλαίσιο των εκπαιδευτικών δράσεών του. Ο πρώτος θα εμψυχωθεί τον Νο-
έμβριο και τον Δεκέμβριο από τον ποιητή και μεταφραστή Στρατή Πασχάλη,
απευθυνόμενος σε μαθητές Λυκείου με θέμα τον ποιητικό λόγο. Ο δεύτερος
θα πραγματοποιηθεί τον Φεβρουάριο, με τη συνεργασία του Κύκλου του Ελ-
ληνικού Παιδικού Βιβλίου. Στόχος, η προσέλκυση μαθητών Α' έως Γ' τάξεων
του Δημοτικού, με θέμα την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου και τον εορ-
τασμό της σ’ όλον τον κόσμο. Τέλος, ο τρίτος κύκλος οργανώνεται και πάλι με
τη συνεργασία του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, και αποτελείται
από τρία σεμινάρια που απευθύνονται σε εκπαιδευτικούς και γονείς με θέμα
® 78 την καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας.
ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

ΕΚΘΕΣΗ ΠΑΙΔΙΚΟΥ & ΕΦΗΒΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ MONTREUIL

Στο πλαίσιο της «Ευρωπαϊκής Βιβλιοθήκης» που διοργανώνεται για πρώτη
φορά στο πλαίσιο της πολύ σημαντικής αυτής έκθεσης της Γαλλίας, το ΕΚΕΒΙ
αναλαμβάνει την οργάνωση της ελληνικής συμμετοχής. Η δημιουργός που
θα εκπροσωπήσει την Ελλάδα είναι η εικονογράφος Μυρτώ Δεληβοριά, την
οποία επέλεξαν οι διοργανωτές ανάμεσα στους βραβευμένους Έλληνες εικο-
νογράφους. Θα υπάρξει έκθεση των βιβλίων της, ενώ η ίδια θα εμψυχώσει
εικαστικά εργαστήρια με παιδιά και εφήβους κατά τη διάρκεια της Έκθεσης
του Montreuil (www.salon-livre-presse-jeunesse.net).

BDB
 MEΓΑΛΟ ΒΡΑΒΕΙΟ
ΣΤΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ΒΕΡΟΙΑΣ
Με το Βραβείο «Πρόσβαση στη Μάθηση» από το Ίδρυμα Bill & Melinda Gates
τιμήθηκε η Κεντρική Βιβλιοθήκη της Βέροιας για τη «δημιουργική χρήση των
υπηρεσιών πληροφόρησης και τεχνολογίας για την ικανοποίηση των οικονο-
μικών, εκπαιδευτικών και πολιτιστικών αναγκών». Το βραβείο συνοδεύεται
από χρηματική ενίσχυση 1 εκατομμυρίου δολαρίων.
Το Ίδρυμα τίμησε τη Βιβλιοθήκη ως επιτυχές πρότυπο βιβλιοθήκης στην
Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο, αναγνωρίζοντας τις καινοτόμες προσπάθειες βι-
βλιοθηκών και παρόμοιων οργανισμών εκτός των Ηνωμένων Πολιτειών στην
παροχή δωρεάν πρόσβασης σε ηλεκτρονικούς υπολογιστές και στο Internet.
«Η Βιβλιοθήκη της Βέροιας έχει φέρει θετικές αλλαγές στις ζωές των πολ-
λών ανθρώπων που εξυπηρετεί», ανέφερε η Ντέμπορα Τζέικομπς, διευθύντρια
της πρωτοβουλίας Διεθνείς Βιβλιοθήκες για το Ίδρυμα Bill & Melinda Gates,
κατά την τελετή απονομής του βραβείου στο Γκέτεμποργκ της Σουηδίας. «Εί-
ναι μια περίτρανη απόδειξη της δύναμης της εφευρετικότητας‚ όπου μια τόσο
79 ®
ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010
μικρή βιβλιοθήκη σε μια ορεινή περιοχή της Βόρειας Ελλάδας προλειαίνει το
έδαφος για τους χρήστες της και για άλλους που μπορούν να μαθαίνουν από
την καινοτόμο χρήση των νέων τεχνολογιών και των συναρπαστικών προ-
γραμμάτων», πρόσθεσε.
Ο πρόεδρος της Βιβλιοθήκης, Ιωάννης Τροχόπουλος, από την πλευρά του,
σημείωσε πως «η Βιβλιοθήκη μας νοιάζεται για το πώς να κάνει τη ζωή των
ανθρώπων ευκολότερη και καλύτερη και όχι απλώς να φιλοξενεί βιβλία και
πληροφορίες». Πρόσθεσε ακόμη ότι η Βιβλιοθήκη «είναι αφοσιωμένη στην
προσφορά σύγχρονων εργαλείων και υπηρεσιών για να βοηθά όσο το δυνα-
τόν περισσότερους ανθρώπους να βρίσκουν νέες οικονομικές, ακαδημαϊκές
και κοινωνικές ευκαιρίες».
Η Microsoft, ως εταίρος του Ιδρύματος, θα παρέχει στη Βιβλιοθήκη δωρεές
λογισμικού και προγραμμάτων διδασκαλίας τεχνολογίας.

Μια πρωτοπόρα βιβλιοθήκη

Ο κατάλογος της Κεντρικής Βιβλιοθήκης Βέροιας είναι πλήρως αυτοματοποι-
ημένος από το 1992, ενώ το 1996 η Βιβλιοθήκη ήταν η πρώτη στην Ελλάδα
που παρείχε στους χρήστες της δωρεάν πρόσβαση σε ηλεκτρονικούς υπολο-
γιστές και στο Internet. Το 1997 ήταν η πρώτη βιβλιοθήκη που δημιούργησε
τη δική της ιστοσελίδα.
Εξυπηρετεί τους 50.000 κατοίκους της Βέροιας και ακόμη 130.000 ανθρώ-
πους στις γύρω περιοχές, με τη βοήθεια κινητών βιβλιοθηκών και φορητών
 υπολογιστών.
Χάρη στην πολιτική συνεργασιών με άλλες βιβλιοθήκες στη χώρα, έχει
βοηθήσει στη δημιουργία περισσότερων από 60 δικτυακούς τόπους βιβλιο-
θηκών, οι οποίες έχουν άλλωστε περιληφθεί στην ηλεκτρονική πύλη των δη-
μόσιων βιβλιοθηκών που η ίδια δημιούργησε.
Επίσης, η Βιβλιοθήκη οργανώνει σειρές μαθημάτων ηλεκτρονικών υπολο-
γιστών στις οποίες διδάσκονται η χρήση λογισμικού, η σύνταξη βιογραφικού
σημειώματος, το μοίρασμα online βίντεο και η συμμετοχή στην κοινωνική δι-
κτύωση. Υπάρχουν ακόμη ειδικές σειρές μαθημάτων για άτομα μεγαλύτερης
ηλικίας και για μετανάστες.
Η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη της Βέροιας θα χρησιμοποιήσει το βρα-
βείο για να επεκτείνει το δίκτυο βιβλιοθηκών της, να αναβαθμίσει την υποδο-
μή της στον τομέα της πληροφορικής καθώς και να επεκτείνει την επίδρασή
της πέρα από την περιοχή, μέσα από ιστοσελίδες και κοινωνική δικτύωση.

®8800
ΔΙΙΙΑ
ΔΙΑ
Δ ΑΔΔΡΡΟ
ΔΡΟ
Ρ Ο Μ ΕΣ
ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΕΣ
 ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΥΠΟΒΟΛΗΣ ΑΡΘΡΩΝ
ΣΤΙΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ
Το περιοδικό Διαδρομές λειτουργεί με κριτές. Την κριτική επιτροπή αποτελούν
μέλη της συντακτικής επιτροπής, πανεπιστημιακοί και άλλοι ειδικοί επιστή-
μονες, ανάλογα με τη θεματική του κειμένου που υποβάλλεται προς δημοσί-
ευση.

Τα κείμενα υποβάλλονται σε ηλεκτρονική μορφή είτε μέσω e-mail είτε σε CD

(με τη συνοδεία δύο εκτυπώσεων). Στην πρώτη περίπτωση τα κείμενα υποβάλ-
λονται σε: α) Πέγκυ Σκουλίδα (pskoulida@psichogios.gr), β) Τασούλα Τσιλιμέ-
νη (tsilimen@otenet.gr) και γ) Ελένη Ηλία (eilia@hol.gr).

Στη δεύτερη περίπτωση αποστέλλονται ταχυδρομικά στη διεύθυνση: Εκδόσεις

81 ®
ΨΥΧΟΓΙΟΣ, υπ’ όψιν Π. Σκουλίδα, Τατοΐου 121 & Σπ. Μερκούρη 1, 144 52
Μεταμόρφωση Αττικής.
ΤΕΥΧΟΣ 99 / 2010

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Κάθε κείμενο δεν θα πρέπει να ξεπερνά στο σύνολό του τις
4.000 λέξεις.

Στην πρώτη σελίδα υποβολής της πρότασης θα πρέπει να περιέχεται κατά

σειρά:
t
Τίτλος άρθρου: στο κέντρο, με στοιχεία 14΄ έντονα (bold), και από κάτω
κενό 2 στίχων (αράδων).
t
Ονοματεπώνυμο συγγραφέα ή συγγραφέων (στιλ γραμματοσειράς απλό,
μέγεθος 12΄).
t
Ιδιότητα, ταχυδρομική διεύθυνση, ηλεκτρονική διεύθυνση, τηλέφωνο.
 Ακολουθεί μία (1) σελίδα όπου επαναλαμβάνεται ο τίτλος του άρθρου, όπως
παραπάνω, και στη συνέχεια το πλήρες κείμενο, το οποίο θα είναι πλήρως
στοιχισμένο ως εξής:
t
Γραμματοσειρά: Times New Roman Greek, σε μέγεθος 12΄ (για το κείμενο).
t
Διάστιχο: μονό.
t
Εισαγωγικά τύπου: « » για τις παραθέσεις και: ‘’ για όρους, κ.λπ.
t
Εφόσον υπάρχουν τίτλοι ενοτήτων εντός του κειμένου, αυτοί θα πρέπει να
έχουν στοίχιση αριστερά, με στοιχεία 12΄ bold.

Οδηγίες για τις βιβλιογραφικές αναφορές

Σε ό,τι αφορά τις παραπομπές, σας παραθέτουμε στη συνέχεια παραδείγματα
σύμφωνα με την "NFSJDBO 1TZDIPMPHJDBM "TTPDJBUJPO (4η έκδοση).

Αναφορά σε άρθρα περιοδικών:

Turner, J. C. (1975). Social comparison and social identity: Some prospects for
®82 intergroup behaviour. &VSPQFBO
+PVSOBM
PG
4PDJBM
1TZDIPMPHZ
5, 5-34.
ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ
Αναφορά σε βιβλίο:
Maccoby, E. E., & Jacklin, C. N. (1974). 5IF
QTZDIPMPHZ
PG
TFY
EJGGFSFODFT Stan-
ford, CA: Stanford University Press.
Αναφορά σε άρθρα που αποτελούν
κεφάλαιο βιβλίου ή συλλογικού τό-
μου:
Pratto, F., Sidanius, J., & Stallworth,
L. M. (1993). Sexual selection and
Sexual and ethnic basis of social hi-
erarchy. In L. Ellis (Ed.), 4PDJBM
TUSBUJGJ
DBUJP
αOE
TPDJPFDPOPNJD
JOFRVBMJUZ (pp.
111-137). Westport, CT: Praeger.
Αναφορές σε ηλεκτρονικές πηγές:
Άρθρο σε περιοδικό:
Kaplan,, A.,., & Krueger,, J.. (1999). Com-
pliance after threat: Self-affirmation or
self-presentation? $VSSFOU
3FTFBSDI
JO

4PDJBM
1TZDIPMPHZ
4, 178-197. Retrieved
November 2, 1999 from the World Wide
Web:
http://www.uiowa.edu/~grpproc/crisp/
crisp.4.7.htm
 Aπό το βιβλίο
στη μεγάλη οθόνη!
£¤ ¥£›šž¦ ¥£’¡ ¤˜8,3

£¤ ¥£›šž¦ ¥£
’¡ ¤˜9,//$*(

’»·²Âãºé™¤¥€•‰
º±¹³¹±¼µ±À¾ÌÁ±¼±³¼ÍÂõÁ†µ±¿±¹Ã®Âµ¹Á
Z Z Z  S V L F K R J L R V  J U
›¬¸µ²¹²»¯¾†¬ÁÅ­À¼µ¹¿¹¾º¾¼Ã¬
£Ã¹Á–º´Ëµ¹Á¨¥§ ”š £ ÷¼õ»µÄñ¯±µ»¯´±÷³À¬Å¾Ä†µË»¾¹†±¶¯ÂþZZZSVLFKRJLRVJUÃ±¼º»µ¯¼µ¹­¼±²¹²»¯¾
±¼¾¯³µ¹­¼±ÁºÌº»¾Áµ¿¹º¾¹¼È¼¯±Á”¼ÍÀ¹ÂµþÄÁÂij³À±Åµ¯Áº±¹þÄÁ±¼±³¼ÍÂõÁ†±Á†­Â±±¿ËñEORJVþIRUXPº±¹
ùÁµº´·»Íµ¹Á†±Á£Ãµ¯»µùÁºÀ¹Ã¹º­Á¾Äº±¹»¬²µ†­À¾Áµº»·À͵¹Á”¯¼µ†­»¾ÁþÄ)$1&/8%†±Á£Ãµ¯»µHPDLO
ÂþLQIR@SVLFKRJLRVJU®VPVÂþ³À¬Å¾¼Ã¬Á†±Á •š’• ž ’¤–¡©ž¥ •š–¥™¥ž£˜¤›¡ œ˜†µºµ¼Ë
±¼¬†µÂ±®º¬»µÂµÆÈÀ¯ÁÆÀ­È·Âþ–µ¯Áº¹µ†µ¯Á¿¬¼Ã±¾µ¿±Å®
 Οι ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ
είναι το περιοδικό που ασχολείται
με τη θεωρητική θεμελίωση
της Παιδικής Λογοτεχνίας,
την παρουσίαση παιδικών βιβλίων
(μ’ ένα ένθετο δεκαεξασέλιδο),
την πληροφόρηση γύρω από
την κίνηση των παιδικών βιβλίων
καθώς και με τη διδακτική της λογοτεχνίας
και τις εφαρμογές στο σχολείο.

®
Ενδιαφέρει:
εκπαιδευτικούς
γονείς
εικονογράφους
βιβλιοθηκάριους
εκδότες
παιδοψυχολόγους
ερευνητές
σπουδαστές
και γενικά
όσους ενδιαφέρονται
για τα παιδικά βιβλία.

99 ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ 2010