Υξίζηνο Παπαζενδψξνπ H ΑΞΙΟΛΟΓΗ΢Η ΣΩΝ ΠΑΝΔΠΙ΢ΣΗΜΙΩΝ ΚΑΙ ΣΩΝ ΠΑΝΔΠΙ΢ΣΗΜΙΑΚΩΝ

H αξιολόγηζη ηων πανεπιζηημίων και ηων πανεπιζηημιακών:

Όηαν η απάνηηζη πποηγείηαι ηος επωηήμαηορ1
Υξίζηνο Παπαζενδψξνπ
(ςπό δημοζίεςζη 2010)

1. Ειζαγωγή
Δίλαη ελδηαθέξνλ ην πψο δηακνξθψζεθε ηελ ηειεπηαία δεθαεηία ζηε ρψξα καο ν
δεκφζηνο δηάινγνο ζρεηηθά κε ηελ αμηνιφγεζε ζηνλ ρψξν ηεο αλψηαηεο εθπαίδεπζεο,
κεηαθέξνληαο θαη εδψ ηε ζρεηηθή ζπδήηεζε πνπ είρε ήδε αλαπηπρζεί ζε άιιεο ρψξεο,
θπξίσο ηνπ αγγινζαμνληθνχ ρψξνπ (Βξεηαλία, ΗΠΑ, Απζηξαιία)2. ΢ην δηάινγν απηφ
ε αμηνιφγεζε ζπλδέζεθε άκεζα κε ηελ θξίζε ηνπ δεκφζηνπ παλεπηζηεκίνπ θαη ην
αίηεκα γηα εθζπγρξνληζκφ ηνπ. ΢ην πιαίζην απηφ ελδηαθέξνλ παξνπζηάδεη θαη ν
ηξφπνο κε ηνλ νπνίν πνιιά απφ ηα κέιε ηεο παλεπηζηεκηαθήο θνηλφηεηαο (θαη φρη
κφλν), κε θαιέο ελδερνκέλσο πξνζέζεηο, αληηκεησπίδνπλ ηελ θξίζε ηνπ δεκφζηνπ
παλεπηζηήκηνπ ζηελ ρψξα καο. Πξνβάιινληαο σο αίηεκα ηελ αλάγθε
εθζπγρξνληζκνχ ηνπ παλεπηζηεκίνπ, ππνζηεξίδεηαη φηη αξθεηά απφ ηα πξνβιήκαηα
ηεο παλεπηζηεκηαθήο εθπαίδεπζεο, θαη ελ γέλεη ηεο ηξηηνβάζκηαο, κπνξνχλ κάιινλ
εχθνια λα αληηκεησπηζηνχλ κε απιέο ηερληθέο ιχζεηο θαη παξεκβάζεηο ζηα ίδηα ηα
παλεπηζηήκηα, φπσο απηή ηεο αμηνιφγεζεο. Σαπηφρξνλα φκσο δελ θξίλεηαη
απαξαίηεην λα ζπδεηεζεί ζε βάζνο ην ίδην ην πεξηερνκέλνπ ηεο αμηνιφγεζεο θαη
ηνπ εθζπγρξνληζκνχ. Έηζη ζπρλά πνιινί απφ ηνπο παλεπηζηεκηαθνχο
ζπκπεξηθέξνληαη σο κηα θσηηζκέλε κεηνςεθία πνπ γλσξίδεη ηελ «αληηθεηκεληθή
αιήζεηα» ε νπνία δελ είλαη αληηιεπηή απφ ηνπο πνιινχο. Αξθεί απιά λα μεξηδψζνπκε
ηνπο ζχιαθεο ηεο παξάδνζεο πνπ αληηδξνχλ ζηνλ εθζπγρξνληζκφ ηνπ παλεπηζηεκίνπ,
θαη γεληθφηεξα ηεο θνηλσλίαο, ψζηε λα επηηχρνπκε ηελ αλαβάζκηζή ηνπ. Σν
πεξηερφκελν ηνπ εθζπγρξνληζκνχ ησλ παλεπηζηεκίσλ ζεσξείηαη δεδνκέλν, σο θάπνην
αμηαθά νπδέηεξν πξφηππν-ηδαληθφ, ην νπνίν ζπγθεθξηκέλα ηκήκαηα ηεο θνηλσλίαο
δελ κπνξνχλ λα θαηαλνήζνπλ ή έρνπλ ζπγθεθξηκέλνπο ιφγνπο θαη ζπκθέξνληα λα
αληηδξνχλ ζε απηφ. Απνθεχγνπκε έηζη λα κπαίλνπκε ζε νπζηαζηηθή ζπδήηεζε γηα
ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ην ίδην ην παλεπηζηήκην θαη ηνλ ξφιν ηνπ ζηελ ζχγρξνλε
θνηλσλία ή γηα ηνλ ηξφπν πνπ αληηιακβάλεηαη ν θαζέλαο καο ηελ θξίζε ηνπ
παλεπηζηήκηνπ θαη ηε θχζε ηεο ζηελ ζεκεξηλή ζπγθπξία. Δίλαη πξνθαλέο φηη ζην

1
Σν θείκελν απηφ έρεη σο αθεηεξία έλα ζχληνκν θείκελν πνπ είρα απεπζχλεη αξρηθά, ην 2008, ζηνπο
ζπλαδέιθνπο κνπ ζην Σκήκα Κνηλσληθήο Γηνίθεζεο ηνπ ΓΠΘ, ζην πιαίζην ηνπ έληνλνπ δηαιφγνπ πνπ
είρε αλαπηπρηεί εθείλε ηελ επνρή γχξσ απφ ην δήηεκα ηεο αμηνιφγεζεο ζηελ αλψηαηε εθπαίδεπζε.
Σελ ίδηα ρξνληά (κε θάπνηα κηθξή αλαζεψξεζε) αλαξηήζεθε ζηελ ηζηνζειίδα ηεο ΠΟ΢ΓΔΠ
(Παπαζενδψξνπ, 2008). Σα επηρεηξήκαηα πνπ αλαιχνληαη ζε απηφ ην θείκελν έρνπλ έληνλα επεξεαζηεί
απφ ηνλ δηάινγν εθείλεο ηεο επνρήο θαη θπζηθά απφ ηηο αηειείσηεο ζπδεηήζεηο κε ηελ Κνχια
Καζηκάηε, πνπ δηαζέηεη κεγάιε εκπεηξία θαη ζεκαληηθή εξεπλεηηθή ζπκβνιή ζηελ δηεξεχλεζε ηνπ
ξφινπ ηεο αμηνιφγεζεο ζηνλ θνηλσληθφ ζρεδηαζκφ (βι. Καζηκάηε 2002). Οη ζπδεηήζεηο καο, θαη
θπξίσο νη δηαθσλίεο καο, καο σζνχζαλ λα δνθηκάδνπκε ηα φξηα ησλ επηρεηξεκάησλ καο (ζηελ πην
αθαηξεηηθή κνξθή ησλ ππνζέζεψλ καο) ζε έλα δηαλνεηηθφ παηρλίδη ζέζεσλ-αληηζέζεσλ, πνπ πηζηεχσ
φηη ζπλέβαιε θαζνξηζηηθά ζηελ αλάπηπμε κηα γφληκεο ζχλζεζεο απφςεσλ.
2
Γηα κηα θξηηηθή επηζθφπεζε ηεο δηαδηθαζίαο αμηνιφγεζεο ζηηο ρψξεο απηέο βι Βαξνπθάθεο (2001)

Τπό δημοζίεςζη 2010 1

Υξίζηνο Παπαζενδψξνπ H ΑΞΙΟΛΟΓΗ΢Η ΣΩΝ ΠΑΝΔΠΙ΢ΣΗΜΙΩΝ ΚΑΙ ΣΩΝ ΠΑΝΔΠΙ΢ΣΗΜΙΑΚΩΝ

πιαίζην απηνχ ηνπ θεηκέλνπ δελ είλαη δπλαηφλ λα γίλεη κία νπζηαζηηθή απνηίκεζε ηνπ
ζπζηήκαηνο αμηνιφγεζεο ηεο εθπαίδεπζεο πνπ πξνσζείηαη θαη ήδε ζε κεγάιν βαζκφ
εθαξκφδεηαη ζηελ ρψξα καο. Οχηε ην θείκελν απηφ ζηέθεηαη αμησκαηηθά ελάληηα
ζηελ αμηνιφγεζε, πνπ θξίλεηαη κηα ζεκαληηθή δηαδηθαζία ζηνλ θνηλσληθφ ζρεδηαζκφ
θαη ζηε ράξαμε θαη εθαξκνγή πνιηηηθψλ θαη παξεκβάζεσλ (βι Καζηκάηε 2002).
΢θνπφο ηνπ θεηκέλνπ είλαη λα θαηαδείμεη νξηζκέλεο βαζηθέο αδπλακίεο θαη αληηθάζεηο
ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ζπζηήκαηνο αμηνιφγεζεο θαη λα επηζεκάλεη φηη δελ απνηειεί κηα
αμηαθά νπδέηεξε δηαδηθαζία. Αληαλαθιά θαη αληηπξνζσπεχεη ζπγθεθξηκέλα πξφηππα
γηα ην ξφιν θαη ηελ νξγάλσζε ηεο εθπαίδεπζεο θαη επξχηεξα ηεο θνηλσλίαο. ΢ε απηά
ηα δεηήκαηα νθείιεη λα επηθεληξσζεί ν ζρεηηθφο δηάινγνο.

2. Αποζπαζμαηική ανηιμεηώπιζη πποβλημάηων

Κνκβηθφ ζεκείν ζηελ θαηαλφεζε ηεο επξχηεξεο θαη ρσξίο θξηηηθή απνδνρήο ηνπ
ζπγθεθξηκέλνπ ζπζηήκαηνο αμηνιφγεζεο είλαη ν απνζπαζκαηηθφο ηξφπνο πνπ
αληηκεησπίδνληαη ζηνλ ζχγρξνλν δεκφζην, αιιά ζπρλά θαη ζηνλ αθαδεκατθφ δηάινγν,
ηα δεηήκαηα ηεο αλψηαηεο εθπαίδεπζεο θαη επξχηεξα ηα δηάθνξα θνηλσληθά
πξνβιήκαηα. Δλδεηθηηθφ παξάδεηγκα απνηειεί θαη ν ηξφπνο πνπ ηα ίδηα ηα κέιε ηεο
αθαδεκατθήο θνηλφηεηαο αληηκεησπίδνπλ θαη πξνζπαζνχλ λα ζεξαπεχζνπλ ηε
ρακειή ζπκκεηνρή ησλ θνηηεηψλ ζηηο παξαδφζεηο, γεγνλφο πνπ νκνινγνπκέλσο
φινπο καο πξνβιεκαηίδεη.3 Σν δήηεκα απηφ ζηνλ δεκφζην δηάινγν αληηκεησπίδεηαη
είηε -θπξίσο- σο αηνκηθφ πξφβιεκα ησλ ίδησλ ησλ θνηηεηψλ (αλσξηκφηεηα, έιιεηςε
επζχλεο θιπ) είηε/θαη σο πξφβιεκα ηνπ θάζε ηκήκαηνο (επάξθεηα ησλ δηδαζθφλησλ ή
ηεο ππνδνκήο, ειθπζηηθφηεηα ησλ ζπγθεθξηκέλσλ γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ θιπ),
αγλνψληαο φηη είλαη έλα ζπλνιηθφ θαηλφκελν πνπ παξαηεξείηαη ζηελ ζπληξηπηηθή
πιεηνςεθία ησλ ηκεκάησλ ζηελ Διιάδα.4 Η εζηίαζή καο φκσο ζην δέληξν θαη αθφκα
ρεηξφηεξα ζε θάπνην θιαδάθη ηνπ δέληξνπ καο θάλεη λα ράλνπκε ην δάζνο. ΢πρλά
ππνζηεξίδεηαη φηη ε αληηκεηψπηζε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ πξνβιήκαηνο έγθεηηαη ζηελ
πηνζέηεζε κηαο απιήο ηερληθήο ιχζεο (αμηαθά νπδέηεξεο θαη άξα νπδφισο
ακθηζβεηήζηκεο) φπσο απηή ηεο ππνρξεσηηθήο παξαθνινχζεζεο ή ζπκκεηνρήο (ι.ρ.
κε ππνρξεσηηθέο εξγαζίεο ή εξγαζηήξηα), ρσξίο θπζηθά λα αλαξσηηφκαζηε ηη έρνπκε
λα θεξδίζνπκε εάλ γεκίζνπκε ηερληθά ηηο αίζνπζεο κε έλα αδηάθνξν θαη πλεπκαηηθά
απφλ αθξναηήξην. Απνπνηνχκαζηε δειαδή ηα επηζηεκνληθά εξγαιεία πνπ
ρξεζηκνπνηνχκε γηα λα αλαιχζνπκε θαη λα εξκελεχζνπκε ηα δηάθνξα θνηλσληθά
πξνβιήκαηα θαη θαηαθεχγνπκε ζε απζφξκεηεο, θαη ζπρλά θαηαζηαιηηθνχ ηχπνπ
ιχζεηο, κε αηηηνινγίεο πνπ ζηεξίδνληαη ζε πξνζσπηθέο εθηηκήζεηο θαη εκπεηξίεο ή
δεκνζηνγξαθηθνχ ηχπνπ αλαιχζεηο θαη φρη ζε εκπεξηζηαησκέλε θαη δηεμνδηθή
δηεξεχλεζε ηνπ πξνβιήκαηνο. Γελ καο απαζρνιεί ε αλάπηπμε ελφο δηαιφγνπ γηα ην ηη
ζπκβνιίδεη ην παλεπηζηήκην ζήκεξα, πνηνο είλαη ν πξαγκαηηθφο ηνπ ξφινο ζηελ
θνηλσλία, ζε ηη απνζθνπνχλ νη ζρεηηθέο κεηαξξπζκίζεηο ζην ρψξν ηεο ηξηηνβάζκηαο
3
Σν θαηλφκελν απηφ παξαηεξείηαη θπξίσο ζηηο ζρνιέο αλζξσπηζηηθψλ θαη θνηλσληθψλ επηζηεκψλ
φπνπ δελ ππάξρνπλ ππνρξεσηηθέο παξαθνινπζήζεηο.
4
Βι ελδεηθηηθά ηνλ ζρεηηθφ δηάινγν ζην http://www.gurforum.org/2008/06/07/parakolouthiseis/

Τπό δημοζίεςζη 2010 2

Υξίζηνο Παπαζενδψξνπ H ΑΞΙΟΛΟΓΗ΢Η ΣΩΝ ΠΑΝΔΠΙ΢ΣΗΜΙΩΝ ΚΑΙ ΣΩΝ ΠΑΝΔΠΙ΢ΣΗΜΙΑΚΩΝ

εθπαίδεπζεο πνπ πξνσζνχληαη ζε εζληθφ θαη ππεξεζληθφ επίπεδν, θαη πψο φια απηά
ζπλδένληαη κε ην θπξίαξρν πξφηππν νξγάλσζεο ηεο θνηλσλίαο. Οχηε θξνληίδνπκε γηα
ηελ αλάπηπμε ελφο δηαιφγνπ σο πξνο ηελ αλακφξθσζε (θαη κε ηη πεξηερφκελν) ηνπ
εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο ζηελ Διιάδα. ΢ηελ αληηκεηψπηζε θάζε κεκνλσκέλνπ
θαηλνκέλνπ ζηελ παλεπηζηεκηαθή εθπαίδεπζε, δελ ιακβάλνπκε ππφςε ηη ζπκβαίλεη
γεληθά ζηηο άιιεο βαζκίδεο ηεο εθπαίδεπζεο -εθηφο απφ θάπνηνπο απνζπαζκαηηθνχο
αθνξηζκνχο, νχηε ην ζπλδένπκε κε ηελ πνηφηεηα θαη ην εθπαηδεπηηθφ ήζνο ησλ λέσλ
θνηηεηψλ. Πξνηείλνπκε απιά ηερληθέο ιχζεηο γηα λα ζεξαπεχζνπκε έλα ζχκπησκα
θαη δελ επηρεηξνχκε λα θαηαλνήζνπκε θαη, γηαηί φρη, λα ζεξαπεχζνπκε ην αίηην.
Φαηλφκελν εμάιινπ ησλ θαηξψλ είλαη θαη ε γεληθφηεξε απξνζπκία λα κειεηήζνπκε
θαη λα θαηαλνήζνπκε ηελ δνκή θαη ηελ δπλακηθήο ηεο θνηλσλίαο, πνιχ δε
πεξηζζφηεξν λα παξέκβνπκε ζε απηή γηα λα ηελ αιιάμνπκε. Δμάιινπ κηα ηέηνηα
κειέηε είλαη ηδηαίηεξα ρξνλνβφξα θαη ελδερνκέλσο λα κελ κπνξεί λα παξαγάγεη ηφζεο
πνιιέο δεκνζηεχζεηο αλά κνλάδα ρξφλνπ φζν ε ελαζρφιεζε κε θάπνην άιιν ιηγφηεξν
ζχλζεην πξφβιεκα. Σα δηάθνξα ινηπφλ θνηλσληθά πξνβιήκαηα, φπσο απηά πνπ
ζρεηίδνληαη κε ηελ εθπαίδεπζε, ζπρλά αληηκεησπίδνληαη απνζπαζκαηηθά, σο
απνκνλσκέλα, ηπραία ή αζχλδεηα γεγνλφηα, πνπ δελ έρνπλ θακία πξνθαλή ζρέζε κε
ηελ δηαδηθαζία παξαγσγήο θαη αλαπαξαγσγήο ηνπ θπξίαξρνπ κνληέινπ νξγάλσζεο
ηεο θνηλσλίαο θαη ηεο ηδηαίηεξεο έθθξαζεο πνπ απηφ παίξλεη ζε θάζε ρσξηθφ επίπεδν
αλαθνξάο. Δπαλεξρφκελνη ζην αξρηθφ παξάδεηγκα ηεο ρακειήο ζπκκεηνρήο ζηελ
παξαθνινχζεζε, ε βειηίσζε ελφο δείθηε αμηνιφγεζεο πνπ αθνξά ην πνζνζηφ
ζπκκεηνρήο ησλ θνηηεηψλ ζηελ παξαδφζεηο κπνξεί πνιχ εχθνια λα επηηεπρζεί κε ηελ
εηζαγσγή ηνπ ζεζκνχ ησλ ππνρξεσηηθψλ παξαθνινπζήζεσλ. Η επίηεπμε φκσο ηνπ
ζπγθεθξηκέλνπ ζηφρνπ (κε βάζε ηελ ηηκή ηνπ δείθηε) δελ ζεκαίλεη φηη ζεξάπεπζε ηα
αίηηα ηνπ πξνβιήκαηνο πνπ ζπλερίδνπλ έηζη λα αγλννχληαη ζηνλ δεκφζην δηάινγν.
Όια απηά είλαη ηεξάζηηα δεηήκαηα ηα νπνία δελ πξέπεη αληηκεησπίδνληαη κε
ηειεγξαθηθνχ ηχπνπ αληαιιαγέο απφςεσλ, αγλνψληαο ηελ θνηλσληθή δπλακηθή ζηελ
δηακφξθσζε ηεο ζεκεξηλήο θαηάζηαζεο. Δίλαη ελδεηθηηθφ φηη ζπρλά ν ζρεηηθφο
δηάινγνο γηα ηα δεηήκαηα ηεο εθπαίδεπζεο δηακνξθψλεηαη κε δεκνζηνγξαθηθνχ
ραξαθηήξα επηρεηξήκαηα θαη αλαιχζεηο, πνπ δπζηπρψο δελ έρνπλ ηχρεη θακίαο
ζνβαξήο εκπεηξηθήο ηεθκεξίσζεο. Παξαάδεηγκα ηέηνηνπ επηρεηξήκαηνο είλαη φηη ε
αλεξγία ησλ πηπρηνχρσλ ή/θαη νη ρακειέο ηνπο απνδνρέο νθείινληαη ζηηο πιεκκειείο
γλψζεηο πνπ παίξλνπλ ζην παλεπηζηήκην.5 Παξάιιεια, κε ηελ επίδξαζε ηεο ζεσξίαο
ηνπ αλζξψπηλνπ θεθαιαίνπ -κηαο ηδηαίηεξα ηδενινγηθά θνξηηζκέλεο άπνςεο-
αληηκεησπίδνπκε πιένλ ηνλ ξφιν ηεο εθπαίδεπζεο απνθιεηζηηθά σο επέλδπζε πνπ σο
βαζηθφ ζθνπφ έρεη ηελ βειηίσζε ηεο ηθαλφηεηαο ησλ αηφκσλ γηα πξφζβαζε ζηελ

5
Η άπνςε απηή δελ είλαη ηδενινγηθά νπδέηεξε. Πεγάδεη απφ ηελ θπξίαξρε αληίιεςε ησλ ζπκβαηηθψλ
νηθνλνκηθψλ (ηνπ επξχηεξνπ δειαδή λενθιαζηθνχ παξαδείγκαηνο) φπνπ ε εξγαζία ζεσξείηαη φηη
ακείβεηαη κε βάζε ηελ νξηαθή ηεο απνδνηηθφηεηα. Καηά ζπλέπεηα δελ ακθηζβεηείηαη ην χςνο ηνπ
κηζζνχ, εθφζνλ απηφο αληαπνθξίλεηαη ζηηο ηθαλφηεηεο ηνπ θάζε εξγαδνκέλνπ λα παξάγεη, ηθαλφηεηεο
πνπ κε ηελ ζεηξά ηνπο θαζνξίδνληαη απφ ηηο έκθπηεο θπζηθέο ηθαλφηεηεο ηνπ αηφκνπ θαη ηελ
εθπαίδεπζε πνπ έρεη ιάβεη.

Τπό δημοζίεςζη 2010 3

Υξίζηνο Παπαζενδψξνπ H ΑΞΙΟΛΟΓΗ΢Η ΣΩΝ ΠΑΝΔΠΙ΢ΣΗΜΙΩΝ ΚΑΙ ΣΩΝ ΠΑΝΔΠΙ΢ΣΗΜΙΑΚΩΝ

εξγαζία θαη γηα άληιεζε εηζνδεκάησλ.6 Αγλννχκε παληειψο ζην ζρεηηθφ δηάινγν ην
ξφιν ηεο εθπαίδεπζεο ζηελ παξαγσγή πνιηηηζκνχ, ζηε βειηίσζε ηεο απηνεθηίκεζεο,
ζηελ θαηαλφεζε ηνπ θφζκνπ, ζηελ επηθνηλσλία ησλ αλζξψπσλ, ζηελ αλαπαξαγσγή
ηεο δεζπφδνπζαο ηδενινγίαο θαη άιια, ζέκαηα πνπ ήηαλ πξνθαλή πξηλ ιίγα ρξφληα
αθφκα θαη ζην ρψξν ησλ ζπκβαηηθψλ νηθνλνκηθψλ.7 Καη θπζηθά απηά είλαη
ζεκειηψδε δεηήκαηα πνπ άπηνληαη ηνπ ξφινπ θαη ηνπ ραξαθηήξα πνπ επηζπκνχκε λα
έρεη θαη ην παλεπηζηήκην ζηελ ζχγρξνλε θνηλσλία, φπσο ζε ζρέζε κε ηνλ αθαδεκατθφ
θαη δεκφζην (θαη φρη θξαηηθφ φπσο επηκέλνπλ πνιινί λα νλνκάδνπλ) ραξαθηήξα ηεο
παλεπηζηεκηαθήο εθπαίδεπζεο.

3. Ποιο είναι ηο επώηημα;

΢ηελ αλαγλψξηζε φηη ην ζχζηεκα εθπαίδεπζεο αληηκεησπίδεη πξνβιήκαηα, ε
«αμηνιφγεζε» εκθαλίδεηαη σο ην βαζηθφ εξγαιείν ζεξαπείαο ηνπ. Απηφ ζπκβαίλεη
ρσξίο λα έρεη πξνεγεζεί έλαο νπζηαζηηθφο δηάινγνο γηα ηα ίδηα ηα πξνβιήκαηα. Θα
κπνξνχζε θαλείο λα πεη φηη νπζηαζηηθά πξνεγείηαη ε απάληεζε ηεο εξψηεζεο. ΢ην
ζρεηηθφ δηάινγν πεξί αμηνιφγεζεο ησλ παλεπηζηεκίσλ ζηελ ρψξα καο αλαδεηθλχεηαη
ην παξάδεηγκα ηνπ αγγινζαμνληθνχ κνληέινπ (θπξίσο Βξεηαληθνχ) πνπ πξνβάιιεηαη
σο πξφηππν. ΢ηελ Βξεηαλία ην ζχζηεκα αμηνιφγεζεο ησλ παλεπηζηεκίσλ (Research
Assessment Exercise)8 εηζήρζε επί θπβεξλήζεσλ Θάηζεξ ζηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ
1980, θαη έθηνηε απνηειεί ην βαζηθφ εξγαιείν θαηαλνκήο ησλ πηζηψζεσλ ζηα
αλψηαηα εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα. Πξνθαιεί βέβαηα έθπιεμε φηη ρξεζηκνπνηνχκε σο
ππφδεηγκα έλα ζχζηεκα ην νπνίν, ηδηαίηεξα κεηά ηελ εθαξκνγή ηεο αμηνιφγεζεο ζε
φια ηα επίπεδα ηεο εθπαίδεπζεο, δελ θεκίδεηαη γηα ηηο ηδηαίηεξα πςειέο ηνπ (φζνλ
αθνξά ην κέζν φξν) επηδφζεηο. Δλδεηθηηθά κπνξεί θαλείο λα δεη ηηο αληίζηνηρεο
επηδφζεηο ηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο ζε Αγγιία θαη ΗΠΑ, φπνπ επίζεο έρνπλ
εθαξκνζηεί αληίζηνηρα ζπζηήκαηα αμηνιφγεζεο, κέζσ ησλ νπνίσλ θαηαλέκνληαη νη
ζρεηηθέο πηζηψζεηο. Οη εθπαηδεπηηθέο δαπάλεο αλά καζεηή-θνηηεηή (αιιά θαη
ζπλνιηθά σο πνζνζηφ ηνπ ΑΔΠ) είλαη ζρεηηθά πςειέο (ζε ζρέζε κε ηηο αλεπηπγκέλεο
ρψξεο) ελψ ε κέζε απφδνζε ησλ καζεηψλ-θνηηεηψλ (ηδηαίηεξα ζηηο ΗΠΑ) είλαη
αξθεηά ρακειή θαη κε κεγάιε δηαζπνξά απφ ηελ κέζε ηηκή (βι OECD 2007a,b,

6
Με βάζε ηελ ζεσξία ηνπ αλζξσπίλνπ θεθαιαίνπ ηα νξζνινγηθά άηνκα επηιέγνπλ ην επίπεδν εθείλν
ηεο εθπαίδεπζεο πνπ ζα κεγηζηνπνηήζεη ηελ θαζαξή παξνχζα αμία φισλ ησλ θαζαξψλ σθειεηψλ θαηά
ηε δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπο (παξειζνχζεο θαη κειινληηθέο).
7
Έλα απφ ηα βαζηθά επηρεηξήκαηα ζηνλ ρψξν ησλ ζπκβαηηθψλ νηθνλνκηθψλ γηα ηελ εκπινθή ηνπ
θξάηνπο ζηελ παξνρή εθπαίδεπζεο, είλαη θαη νη εμσηεξηθφηεηεο πνπ παξάγεη. Γειαδή απφ ηελ
εθπαίδεπζε δελ σθειείηαη κφλν απηφο πνπ εθπαηδεχεηαη αιιά θαη έλαο κεγαιχηεξνο αξηζκφο αηφκσλ
(ή κε φξνπο λενθιαζηθήο αλάιπζεο ην ηδησηηθφ νξηαθφ φθεινο ηεο εθπαίδεπζεο είλαη κηθξφηεξν απφ
ην νξηαθφ θνηλσληθφ φθεινο). Καηά ζπλέπεηα εάλ ε παξνρή ηεο εθπαίδεπζε αθελφηαλ απνθιεηζηηθά
ζηελ αγνξά ζα είρακε ηελ παξαγσγή ρακειφηεξεο πνζφηεηαο απφ ηελ θνηλσληθά επηζπκεηή ή άξηζηε,
εάλ δειαδή είρε ιεθζεί ππφςε ην εμσηεξηθφ θνηλσληθφ φθεινο.
8
Βι. www.rae.ac.uk. Η αμηνιφγεζε ζηα Βξεηαληθά παλεπηζηήκηα αθνξνχζε αξρηθά ηελ έξεπλα θαη
ζηε ζπλέρεηα επεθηάζεθε θαη ζηελ δηδαζθαιία. Η πξψηε πξαγκαηνπνηήζεθε ην 1986, θαη
αθνινχζεζαλ ην 1989, 1992, 2001, θαη ην 2008 (βι
http://www.rae.ac.uk/results/outstore/RAEOutcomeFull.pdf .

Τπό δημοζίεςζη 2010 4

Υξίζηνο Παπαζενδψξνπ H ΑΞΙΟΛΟΓΗ΢Η ΣΩΝ ΠΑΝΔΠΙ΢ΣΗΜΙΩΝ ΚΑΙ ΣΩΝ ΠΑΝΔΠΙ΢ΣΗΜΙΑΚΩΝ

OECD2009). Δπηπιένλ ηα ζπζηήκαηα απηά, ζπγθξηλφκελα κε αληίζηνηρα άιισλ

ρσξψλ, φπσο ηεο Φηιαλδίαο, δεκηνπξγνχλ ηεξάζηηνπο απνθιεηζκνχο θαη πνιψζεηο,
θαη αλαπαξάγνπλ παξά ακβιχλνπλ ηηο θνηλσληθέο αληζφηεηεο, ηδηαίηεξα κεηά ηελ
εηζαγσγή ηεο αμηνιφγεζε ζε φιεο ηηο βαζκίδεο ηεο εθπαίδεπζεο. Η αλάδεημε σο
πξφηππνπ ηνπ αγγινζαμνληθνχ κνληέινπ, κε ηελ εηζαγσγή ραξαθηεξηζηηθψλ θαη
θξηηεξίσλ απφ ηελ αγνξά, δελ ζηεξίδεηαη ζε θάπνηα ηεθκεξησκέλε αλάιπζε σο πξνο
ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ, νηθνλνκηθή ή άιιε. ΢ηε ζρεηηθή επηρεηξεκαηνινγία δελ
ππάξρνπλ πεηζηηθά θαη εκπεηξηθά ηεθκεξησκέλα επηρεηξήκαηα γηα ηελ ππεξνρή ηνπ
ηδησηηθνχ ηνκέα έλαληη ηνπ δεκνζίνπ φζνλ αθνξά ηελ επίηεπμε ζηφρσλ πνπ αθνξνχλ
ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα θαη ηε δηθαηνζχλε (κείσζε αληζνηήησλ ζηελ εθπαίδεπζε),
πνπ ηνπιάρηζηνλ γηα ηνπο ππεχζπλνπο ράξαμεο θαη αμηνιφγεζεο πνιηηηθήο ζα έπξεπε
λα απνηεινχλ ηε βαζηθή παξάκεηξν. Πνηα ζπζηήκαηα νξγάλσζεο ηεο εθπαίδεπζεο
(ζε φιεο ηηο βαζκίδεο) παξάγνπλ πεξηζζφηεξεο θαη θαιχηεξεο ππεξεζίεο εθπαίδεπζεο
ζε κεγαιχηεξα ηκήκαηα ηνπ πιεζπζκνχ θαη εμππεξεηνχλ θαιχηεξα ηνπο ζηφρνπο
ηζφηεηαο, ζπαηαιψληαο ηνπο ιηγφηεξνπο πφξνπο; Ή ζε πνηα ζπζηήκαηα εθπαίδεπζεο
(δεκφζηα ή ηδησηηθά) γίλεηαη θαιχηεξε αμηνπνίεζε ησλ πφξσλ ζηελ παξαγσγή
ππεξεζηψλ εθπαίδεπζεο;

4. Η «θηηνή-ποζοηική» αξιολόγηζη ηος ακαδημαϊκού έπγος και οι ανηιθάζειρ

ηηρ.
Μηα νπζηαζηηθή απνηίκεζε ηνπ αθαδεκατθνχ έξγνπ είλαη εθ ησλ πξαγκάησλ κία
ζχλζεηε, απαηηεηηθή θαη ρξνλνβφξα δηαδηθαζία. Ωο ηέηνηα θπζηθά θνζηίδεη αξθεηά.
Δδψ αθξηβψο έξρνληαη θαη νη ζπκβηβαζκνί σο πξνο ηα θξηηήξηα θαη ηηο πιεξνθνξίεο
πνπ απαηηνχληαη ζηελ δηαδηθαζία αμηνιφγεζεο, ψζηε απηέο λα κπνξνχλ λα
ζπιιέγνληαη θαη λα γίλνληαη αληηθείκελν επεμεξγαζίαο εχθνια θαη κε ρακειφ θφζηνο.
Αο δνχκε ζην ζεκείν απηφ νξηζκέλα απφ ηα πνζνηηθά θξηηήξηα αμηνιφγεζεο θαη
απνηίκεζεο ηνπ αθαδεκατθνχ έξγνπ πνπ έρνπλ πξνηαζεί ζε δηάθνξα παλεπηζηεκηαθά
ηκήκαηα, κε βάζε ηηο απαηηήζεηο ηεο Α.ΓΙ.Π9, θαη αο ηα αληηπαξαβάινπκε κε θάπνηα
άιια (πνηνηηθά θαη πνζνηηθά) πνπ ζπλήζσο αγλννχληαη ζην ζρεηηθφ δηάινγν.
Δλδεηθηηθά ζηελ «αλάιπζε θξηηεξίσλ δηαζθάιηζεο πνηφηεηαο αθαδεκατθψλ
κνλάδσλ» ηεο Α.ΓΙ.Π (2007) πξνηείλεηαη ε ζπιινγή πνζνηηθψλ πιεξνθνξηψλ
ζρεηηθά κε ηηο επηζηεκνληθέο δεκνζηεχζεηο θαη ηελ αλαγλψξηζε ηνπ επηζηεκνληθνχ
έξγνπ ησλ παλεπηζηεκηαθψλ, πνπ κπνξνχλ βέβαηα λα πξνζαξκνζηνχλ αλάινγα κε ην
γλσζηηθφ πεδίν. Ωο πξνο ηηο επηζηεκνληθέο δεκνζηεχζεηο δεηνχληαη πιεξνθνξίεο γηα
ηνλ αξηζκφ ησλ δεκνζηεχζεσλ αλά έηνο ζηηο εμήο θαηεγνξίεο: βηβιία/κνλνγξαθίεο,
εξγαζίεο ζε επηζηεκνληθά πεξηνδηθά κε θξηηέο, εξγαζίεο ζε επηζηεκνληθά πεξηνδηθά
ρσξίο θξηηέο, εξγαζίεο ζε πξαθηηθά ζπλεδξίσλ ρσξίο θξηηέο, θεθάιαηα ζε
ζπιινγηθνχο ηφκνπο, άιιεο εξγαζίεο, αλαθνηλψζεηο ζε επηζηεκνληθά ζπλέδξηα (κε
θξηηέο) πνπ δελ εθδίδνπλ πξαθηηθά, θαη αλαθνηλψζεηο ζε επηζηεκνληθά ζπλέδξηα
(ρσξίο θξηηέο) πνπ δελ εθδίδνπλ πξαθηηθά. Ωο πξνο ηελ αλαγλψξηζε ηνπ
επηζηεκνληθνχ έξγνπ δεηείηαη πάιη ν αξηζκφο αλά έηνο πνπ αθνξά ηηο εηεξναλαθνξέο,
9
Αξρή Γηαζθάιηζεο Πνηφηεηαο Αλψηαηεο Δθπαίδεπζεο

Τπό δημοζίεςζη 2010 5

Υξίζηνο Παπαζενδψξνπ H ΑΞΙΟΛΟΓΗ΢Η ΣΩΝ ΠΑΝΔΠΙ΢ΣΗΜΙΩΝ ΚΑΙ ΣΩΝ ΠΑΝΔΠΙ΢ΣΗΜΙΑΚΩΝ

ηηο αλαθνξέο ηνπ εηδηθνχ/επηζηεκνληθνχ ηχπνπ, ηηο βηβιηνθξηζίεο, ηηο ζπκκεηνρέο ζε

επηηξνπέο επηζηεκνληθψλ ζπλεδξίσλ, ηηο ζπκκεηνρέο ζε ζπληαθηηθέο επηηξνπέο
επηζηεκνληθψλ πεξηνδηθψλ, ηηο πξνζθιήζεηο γηα δηαιέμεηο, θαη ηα δηπιψκαηα
επξεζηηερλίαο.
Θα κπνξνχζαλ εδψ λα δηαηππσζνχλ δχν εχινγεο απνξίεο. Πξψηνλ, γηαηί ελψ
ηείλνπκε λα ρξεζηκνπνηνχκε πνιχ ζχλζεηα κνληέια αλάιπζεο ζηηο εξεπλεηηθέο καο
εξγαζίεο (ζπρλά γηα λα απνδείμνπκε ηηο πην απηνλφεηεο ζρέζεηο) επηιέγνπκε κηα πνιχ
πξσηφιεηα αλάιπζε κε απιέο ζηαηηζηηθέο ζηελ αμηνιφγεζε ησλ παλεπηζηεκίσλ θαη
ηνπ εξεπλεηηθνχ έξγνπ ησλ κειψλ ΓΔΠ; Γεχηεξνλ, ζε πνην βαζκφ ε ρξήζε δεηθηψλ,
πνπ ζπρλά πνζνηηθνπνηνχλ πνηνηηθά ραξαθηεξηζηηθά, είλαη θαηάιιεια γηα
αμηνιφγεζε ηνπ αθαδεκατθνχ έξγνπ; Ωο πξνο ηελ πξψηε απνξία ζα ππνζηεξίμνπλ
νξηζκέλνη φηη απηφ γίλεηαη γηα λα κεησζεί ην θφζηνο θαη λα απινπνηεζεί ε δηαδηθαζία
αμηνιφγεζεο. Θπζηάδνπκε δειαδή θάπνηα πιεξνθνξία πξνθεηκέλνπ ε ίδηα ε
δηαδηθαζία λα γίλεη πην απνηειεζκαηηθή. Η δεχηεξε απνξία φκσο κέλεη νπζηαζηηθά
αλαπάληεηε, εθφζνλ απνδερφκελνη ζησπεξά ηα θξηηήξηα ηεο αμηνιφγεζεο,
απνδερφκαζηε θαη ην απνηέιεζκα ηεο αμηνιφγεζεο σο «αληηθεηκεληθφ».
Αο αλαινγηζηνχκε ινηπφλ, γηαηί θάπνην άηνκν κε πεξηζζφηεξεο (αξηζκεηηθά)
δεκνζηεχζεηο, ζπκκεηνρέο ζε ζπλέδξηα, εηεξναλαθνξέο ζην έξγν ηνπ θιπ ζα πξέπεη
λα ζεσξείηαη θαιχηεξνο/ε επηζηήκνλαο (θαη πην ρξήζηκνο/ε ζην παλεπηζηήκην θαη ηελ
θνηλσλία) απφ θάπνην άιιν κε (πνζνηηθά) ιηγφηεξεο; Πεξηέξγσο απηφ είλαη έλα
θξηηήξην πνπ ζπρλά δελ ην ζπλαληάκε θαλ ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα. Η κεγαιχηεξε
παξαγσγή δελ ζεκαίλεη θαιχηεξε επηρείξεζε ή πνηνηηθά αλψηεξν πξντφλ, ηδηαίηεξα
φηαλ ην πξντφλ δελ είλαη νκνηνγελέο. ΢ηνλ ζρεηηθφ δηάινγν εηζάγνληαη έλλνηεο φπσο ε
«αγνξά εθπαίδεπζεο», ε «δήηεζε θαη πξνζθνξά ππεξεζηψλ εθπαίδεπζεο» ε
«αθαδεκατθή αγνξά», νη «πειάηεο» (αλαθεξφκελνη ζηνπο θνηηεηέο θαη καζεηέο) θιπ.
Η εηζαγσγή θξηηεξίσλ θαη νξνινγίαο απφ ηελ αγνξά, πνπ κάιηζηα αληαπνθξίλεηαη ζε
ζπγθεθξηκέλν ζεσξεηηθφ παξάδεηγκα (θαη άξα φρη αμηαθά νπδέηεξν) απφ ην ρψξν
ηεο νηθνλνκηθήο επηζηήκεο, ζεσξείηαη φηη ζπκβάιιεη ζηελ βειηίσζε ηεο
απνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο. Θα πξέπεη αξρηθά λα δνχκε εάλ
απηνί νη φξνη αληαπνθξίλνληαη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα. Μέλνληαο ζηελ «αθαδεκατθή
αγνξά» θαη ζηα θξηηήξηα κέηξεζεο ηεο αθαδεκατθήο παξαγσγήο (πρ αξηζκφο
δεκνζηεχζεσλ) ζα παξαηεξήζνπκε φηη δελ ππάξρεη απφ ηελ θνηλσλία θάπνηα δήηεζε
γηα επηζηεκνληθέο εξγαζίεο/άξζξα δεκνζηεπκέλα ζε «θαιά» επηζηεκνληθά πεξηνδηθά.
Ή γηα λα είκαζηε πην αθξηβείο δελ ππάξρεη ηφζε δήηεζε πνπ λα δηθαηνινγεί ηνλ
ηεξάζηην φγθν δεκνζηεχζεσλ. Με άιια ιφγηα (εθηφο ειαρίζησλ εμαηξέζεσλ) δελ
ππάξρνπλ ηέηνηνπ ηχπνπ αγνξαζηέο ψζηε λα ζεσξήζνπκε φηη ν επηηπρεκέλνο
αθαδεκατθφο (ή αληίζηνηρα ην επηηπρεκέλν παλεπηζηεκηαθφ ηκήκα) είλαη απηφο πνπ
πξνζαξκφδεηαη θαιχηεξα ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο.10 Οη επηζηεκνληθέο

10
΢αθψο ππάξρεη δήηεζε γηα ζπγθεθξηκέλα εξεπλεηηθά απνηειέζκαηα απφ ηδησηηθέο επηρεηξήζεηο ή
θνξείο άζθεζεο πνιηηηθήο πνπ φκσο αθνξνχλ αξθεηά πεξηνξηζκέλα ζεκαηηθά πεδία θπξίσο απφ ηνλ
ρψξν ηεο εθαξκνζκέλεο έξεπλαο. ΢πλήζσο νη θνξείο απηνί αλαζέηνπλ ή ρξεκαηνδνηνχλ ηέηνηεο
έξεπλεο ζε ζπγθεθξηκέλνπο επηζηήκνλεο ή νκάδεο, δηαηεξψληαο φκσο ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο ηελ
ηδηνθηεζία ησλ εξεπλεηηθψλ απνηειεζκάησλ.

Τπό δημοζίεςζη 2010 6

Υξίζηνο Παπαζενδψξνπ H ΑΞΙΟΛΟΓΗ΢Η ΣΩΝ ΠΑΝΔΠΙ΢ΣΗΜΙΩΝ ΚΑΙ ΣΩΝ ΠΑΝΔΠΙ΢ΣΗΜΙΑΚΩΝ

δεκνζηεχζεηο θαη ε εξεπλεηηθή παξαγσγή, ηδηαίηεξα ζην ρψξν ησλ θνηλσληθψλ

επηζηεκψλ ή ηεο βαζηθήο έξεπλαο, απνηεινχλ έλα ηδηφκνξθν αγαζφ. Τηνζεηψληαο
ζησπεξά ηελ ππφζεζε φηη ε άξηζηε παξαγσγή είλαη απνηέιεζκα κηαο αληαγσληζηηθήο
αγνξάο, εηζάγεηαη ηερλεηά ν αληαγσληζκφο ζηνλ ρψξν ηεο αθαδεκατθήο έξεπλαο. Οη
ίδηνη δειαδή νη παλεπηζηεκηαθνί δεκηνπξγνχλ ηε δήηεζε θαη ηελ πξνζθνξά γηα
δεκνζηεχζεηο, φπνπ νη αγνξαζηέο (ρξήζηεο) θαη νη παξαγσγνί ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ
πξντφληνο είλαη ζηελ νπζία ηα ίδηα άηνκα.11
Μεξηθά απφ ηα βαζηθά επηρεηξήκαηα πνπ εγείξνπλ νη ππνζηεξηρηέο απηήο ηεο κνξθήο
αμηνιφγεζεο είλαη φηη ν αληαγσληζκφο ζα βειηηψζεη ηηο ηθαλφηεηεο ησλ
παλεπηζηεκηαθψλ θαη θπζηθά ηελ πνηφηεηα θαη πνζφηεηα ηεο παξαγφκελεο έξεπλαο.
Έηζη ζα ζπκβάιεη ζην λα επηιεγνχλ (ή λα παξακείλνπλ) νη πιένλ ηθαλνί θαη
παξαγσγηθνί εξεπλεηέο ζην παλεπηζηήκην. Παξάιιεια ζα βνεζήζεη ηνπο θνηηεηέο
ζηηο επηινγέο ηνπο, πνπ πιένλ αλαγνξεχνληαη σο πειάηεο ζε θαηαλαισηέο ππεξεζηψλ
εθπαίδεπζεο, παξέρνληάο ηνπο ηελ θαηάιιειε πιεξνθφξεζε. Σα παλεπηζηεκηαθά
ηκήκαηα νθείινπλ λα αληαγσληζηνχλ κεηαμχ ηνπο γηα λα πξνζειθχζνπλ πειάηεο. Θα
πξέπεη εδψ λα πνχκε φηη ηα επηρεηξήκαηα απηά ζηνλ ζρεηηθφ δηάινγν εκθαλίδνληαη σο
βαζηθέο ππνζέζεηο πάλσ ζηηο νπνίεο νθείιεη λα αλαπηπρζεί ην ζχζηεκα αμηνιφγεζεο.
Γελ αλαπηχζζεηαη δειαδή έλαο δηάινγνο σο πξνο ηελ νξζφηεηα ησλ ππνζέζεσλ
απηψλ θαη ην πξφηππν ηνπ παλεπηζηεκίνπ θαη ηνπ παλεπηζηεκηαθνχ πνπ απηέο
νδεγνχλ. Δίλαη πξνθαλέο φηη δελ είλαη δπλαηφλ ζε έλα πεξηνξηζκέλεο έθηαζεο
θείκελν λα γίλεη αλαιπηηθή απνηίκεζε απηψλ ησλ ππνζέζεσλ-επηρεηξεκάησλ. Θα
ήζεια γηα απηφ λα επηκείλσ ζε νξηζκέλα απφ ηα επηρεηξήκαηα απηά θαη λα δνχκε εάλ
φλησο κπνξνχκε λα ηα απνδερζνχκε ρσξίο θξηηηθή. Όπσο αλαθέξζεθε πξνεγνπκέλσο
έλα απφ ηα βαζηθά θξηηήξηα αμηνιφγεζεο ηνπ έξγνπ ησλ παλεπηζηεκηαθψλ, θαη θαη’
επέθηαζε ησλ Σκεκάησλ, είλαη ν αξηζκφο ησλ δεκνζηεχζεσλ ζε έγθξηηα
επηζηεκνληθά πεξηνδηθά. Μάιηζηα ζπρλά ηα επηζηεκνληθά πεξηνδηθά ζε θάζε
γλσζηηθφ αληηθείκελν ηεξαξρνχληαη σο πξνο ηελ επηζηεκνληθή ηνπο ζπνπδαηφηεηα θαη
αμία.12 Σα θξηηήξηα απηά εκθαλίδνληαη έηζη σο ζπγθεθξηκέλνη πνζνηηθνί δείθηεο πνπ
κπνξνχλ λα απνηηκήζνπλ κε «αληηθεηκεληθφ» ηξφπν ηελ επηζηεκνληθή αμία θαη
ζπλεηζθνξά θάζε κέινπο ΓΔΠ θαη θαηά ζπλέπεηα θάζε παλεπηζηεκηαθνχ Σκήκαηνο.
Θα πξέπεη εδψ λα επηζεκάλνπκε φηη αλ κε βάζε ηηο πιεξνθνξίεο πνπ έρνπκε γηα ην
δεκνζηεπκέλν έξγν θαηαμησκέλσλ επηζηεκφλσλ ηνπ παξειζφληνο, ζπκπιεξψλακε ηα
δηάθνξα πξνηεηλφκελα δειηία απνηίκεζεο ηνπ αθαδεκατθνχ έξγνπ (φπσο απηφ πνπ
πξνηείλεη ε Α.ΓΙ.Π) ηα απνηειέζκαηα ζα καο εμέπιεηηαλ δπζάξεζηα. Αλ κε βάζε
απηά ηα θξηηήξηα ζα ζέιακε λα πξνζιάβνπκε αθαδεκατθφ πξνζσπηθφ ζε έλα ηκήκα,

11
Υξεζηκνπνηψληαο θαη εγψ ην αγαπεκέλν παξάδεηγκα ησλ νηθνλνκνιφγσλ, ηνπ Ρνβηλζψλα θαη ηνπ
Παξαζθεπά, ζα πξφηεηλα λα ηνπο θαληαζηνχκε λα επηιχνπλ ην πξφβιεκα ηεο κεηαμχ ηνπο δηαλνκήο
φισλ ησλ αγαζψλ ηνπ λεζηνχ ζην νπνίν θαηνηθνχλ κε ηελ πνζφηεηα παξαγσγήο ελφο άιινπ αγαζνχ
(πρ. ληνκάηεο) ηνπ νπνίνπ κηα πνιχ κηθξή πνζφηεηα ζα κπνξνχζαλ λα θαηαλαιψζνπλ νη ίδηνη. Απφ
νηθνλνκηθήο άπνςεο κηα εκκνλή ζηελ παξαγσγή απηνχ ηνπ αγαζνχ –ζε πνζφηεηεο κεγαιχηεξεο απφ
φζν ρξεηάδνληαη νη ίδηνη- ζα θαηλφηαλ σο κία αδηθαηνιφγεηε ζπαηάιε πφξσλ.
12
Σν βαζηθφ θξηηήξην ηεξάξρεζεο ησλ επηζηεκνληθψλ πεξηνδηθψλ είλαη ν αξηζκφο ησλ αλαθνξψλ πνπ
γίλεηαη ζηα άξζξα πνπ δεκνζηεχνπλ.

Τπό δημοζίεςζη 2010 7

Υξίζηνο Παπαζενδψξνπ H ΑΞΙΟΛΟΓΗ΢Η ΣΩΝ ΠΑΝΔΠΙ΢ΣΗΜΙΩΝ ΚΑΙ ΣΩΝ ΠΑΝΔΠΙ΢ΣΗΜΙΑΚΩΝ

πνιινί θαηαμησκέλνη επηζηήκνλεο πνπ νη εξγαζίεο ηνπο ζπλέβαιαλ θαζνξηζηηθά ζηνλ

ηξφπν πνπ θαηαλννχκε ζήκεξα ηνλ θφζκν δελ ζα κπνξνχζαλ θαλ λα επηιεγνχλ.
Ιδηαίηεξα επηθξηηηθφο ν Gillies (2006, 2007), επηζεκαίλεη ηηο δπζθνιίεο αμηνιφγεζεο
θαη ηεξάξρεζεο ηνπ αθαδεκατθνχ έξγνπ, ηνλίδνληαο ηελ ππεξβνιηθή έκθαζε πνπ
δίλεηαη ζην Βξεηαληθφ ζχζηεκα αμηνιφγεζεο ζηελ απνθπγή ηεο ρξεκαηνδφηεζεο ηεο
«θαθήο έξεπλαο» παξά ζηελ ρξεκαηνδφηεζε ηεο «θαιήο έξεπλαο». Όπσο
επηζεκαίλεη, είλαη πξνηηκφηεξν λα ρξεκαηνδνηεζεί κηα «θαθή έξεπλα» παξά λα κε
ρξεκαηνδνηεζεί κηα «θαιή έξεπλα». Η ζεκαζία ηεο αμηνιφγεζεο ηνπ έξγνπ
ελδέρεηαη λα έρεη ζεηηθά απνηειέζκαηα ζηελ απνηίκεζε ελφο ζπκβαηηθνχ
επηζηεκνληθνχ έξγνπ, ραξαθηεξίδεηαη φκσο απφ κεγάιεο αζηνρίεο ζηα θαηλνηφκα θαη
επαλαζηαηηθά επηζηεκνληθά έξγα. Ο Gillis ππελζπκίδεη ηελ άπνςε ηνπ Kuhn (1996)
φζνλ αθνξά ηελ θπξηαξρία ελφο επηζηεκνληθνχ παξαδείγκαηνο ζε θάζε επξχηεξν
επηζηεκνληθφ πεδίν. ΢ην πιαίζην απηνχ ηνπ παξαδείγκαηνο αλαπηχζζνπλ ηηο εξγαζίεο
ηνπο νη πεξηζζφηεξνη επηζηήκνλεο ηνπ θιάδνπ, κέρξηο φηνπ απηφ αλαηξαπεί απφ
θάπνην άιιν παξάδεηγκα. Σν λέν απηφ παξάδεηγκα αξρηθά αλαπηχζζεηαη απφ κηα
κηθξή νκάδα επηζηεκφλσλ ηνπ θιάδνπ κε πην επαλαζηαηηθή ζθέςε.13 Σελ πεξίνδν
ηεο θπξηαξρίαο ελφο ζπγθεθξηκέλνπ παξαδείγκαηνο είλαη πξνθαλέο φηη νη
δηαθνξεηηθέο απφςεηο, αθφκα θαη απηέο πνπ εθθξάδνπλ ην παξάδεηγκα πνπ ζα
θπξηαξρήζεη ζην κέιινλ, αληηκεησπίδνληαη κε θαρππνςία θαη ζπρλά κε ερζξφηεηα
απφ ην θπξίαξρν ξεχκα. Οη αιιαγέο φκσο απηέο είλαη πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηηο κεγάιεο
εμειίμεηο ζε θάζε επηζηεκνληθφ θιάδν. Ο Gilles αλαθέξεη ηα ραξαθηεξηζηηθά
παξαδείγκαηα ησλ Frege, Semmelweis θαη Κνπέξληθνπ, θαη ηελ ερζξφηεηα πνπ
αληηκεηψπηζαλ νη απφςεηο ηνπο απφ ηνπο ζχγρξνλνχο ηνπο, παξφιν πνπ ζην κέιινλ
ην έξγν ηνπο είρε ηεξάζηηα απήρεζε ζηελ εμέιημε επξχηεξσλ επηζηεκνληθψλ πεδίσλ.
Η πεξίπησζε ηνπ Κνπέξληθνπ είλαη ηδηαίηεξα γλσζηή θαη δελ ρξεηάδεηαη λα
ζρνιηαζηεί πεξηζζφηεξν. Οη εξγαζίεο ηνπ Frege είραλ δερζεί απαμησηηθέο θξηηηθέο θαη
είραλ νπζηαζηηθά αγλνεζεί απφ ηνπο ζχγρξνλνχο ηνπ, παξφιν πνπ αξγφηεξα
απνηέιεζαλ ηελ βάζε ηεο ζχγρξνλεο καζεκαηηθήο ινγηθήο. Αληηκεηψπηζε ηεξάζηηεο
δπζθνιίεο ζην λα δεκνζηεχζεη ην έξγν ηνπ, θαη είρε αλαγθαζηεί λα αλαιάβεη ν ίδηνο
ηα έμνδα ηεο δεκνζίεπζεο εξγαζηψλ ηνπ. Οξηζκέλα κάιηζηα άξζξα ηνπ
δεκνζηεχηεθαλ πνιχ θαηξφ κεηά ηνλ ζάλαηφ ηνπ. Δπίζεο ηηο δηαιέμεηο ηνπ
παξαθνινπζνχζε κφλν έλαο πνιχ κηθξφο αξηζκφο θνηηεηψλ. Δλδεηθηηθφ είλαη επίζεο
θαη ην παξάδεηγκα ηνπ Semmelweis, ηα επξήκαηά ηνπ νπνίνπ γηα ηελ αληηζεςία
ζπλάληεζαλ ηελ ερζξφηεηα ηνπ ηαηξηθνχ θαη επηζηεκνληθνχ θαηεζηεκέλνπ ηεο
επνρήο, πνπ ζα πξέπεη λα ζεσξεζεί ππεχζπλν γηα πνιινχο ζαλάηνπο.
Θα ήζεια λα ζπκβάισ ζην θαηάινγν απηφ κε ην πξφζθαην παξάδεηγκα ηνπ
ηδηνθπνχο Ρψζνπ καζεκαηηθνχ Perelman πνπ ην 2006 βξαβεχηεθε κε ην κεηάιιην
Fields (ην αληίζηνηρν Νφκπει ησλ καζεκαηηθψλ πνπ απνλέκεηαη θάζε 4 ρξφληα) θαη
ην νπνίν ν ίδηνο αξλήζεθε λα παξαιάβεη. Μεηαμχ πνιιψλ δχζθνισλ πξνβιεκάησλ

13
Ο Kuhn αλαθέξεη σο παξάδεηγκα ηε επαλάζηαζε πνπ έθεξαλ νη ηδέεο ηνπ Κνπέξληθνπ, ηνπ Ατλζηάηλ
θαζψο θαη νη αλαθαιχςεηο ζηε ρεκεία.

Τπό δημοζίεςζη 2010 8

Υξίζηνο Παπαζενδψξνπ H ΑΞΙΟΛΟΓΗ΢Η ΣΩΝ ΠΑΝΔΠΙ΢ΣΗΜΙΩΝ ΚΑΙ ΣΩΝ ΠΑΝΔΠΙ΢ΣΗΜΙΑΚΩΝ

πνπ είρε ιχζεη ήηαλ θαη ε απφδεημε ηεο «Δηθαζίαο ηνπ Πνπαλθαξέ». Ο Perelman δελ
δεκνζίεπε ηηο εξγαζίεο ηνπ ζε επηζηεκνληθά πεξηνδηθά, απιά έζηειλε θάπνηεο
ζθφξπηεο ζεκεηψζεηο ηνπ ζην δηαδίθηπν. Θα πξέπεη λα ππνζέζνπκε φηη έλαο
ζχγρξνλνο ιέθηνξαο ή επίθνπξνο θαζεγεηήο έρεη θαηά κέζν φξν ζαθψο πεξηζζφηεξα
ηππηθά πξνζφληα απφ ηνλ Perelman. Πνην παλεπηζηεκηαθφ ηκήκα ζήκεξα ζα
πξνζιάβαλε έλαλ επηζηήκνλα ρσξίο δεκνζηεχζεηο ζε θαηαμησκέλα επηζηεκνληθά
πεξηνδηθά θαη ζπκκεηνρή ζε κεγάια εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα ή ζπλέδξηα, αθφκα θαη
εάλ γλψξηδε ηελ επηζηεκνληθή ηνπ ηδηνθπία, φηαλ απηφ ζα είρε αξλεηηθέο επηπηψζεηο
ζηελ αμηνιφγεζή ηνπ Σκήκαηνο; Πνην παλεπηζηήκην ζα εθηηκνχζε ηελ πνηφηεηα ηνπ
έξγνπ γηα απηφ πνπ είλαη, αλεμάξηεηα απφ ην πνχ έρεη δεκνζηεπηεί; Φπζηθά απηφ δελ
θαίλεηαη λα ήηαλ πξφβιεκα ζε πνιιά γλσζηά παλεπηζηήκηα ζην παξειζφλ.
Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηειεί ν Srafa, έλαο απφ ηνπο πιένλ ζεκαληηθνχο
νηθνλνκνιφγνπο, πνπ κεηά απφ 25 θαη πιένλ ρξφληα εξγαζίαο ζην Κέηκπξηηδ ε
πνζνηηθή ηνπ ζπκβνιή πεξηνξίδεηαη νπζηαζηηθά ζε έλα άξζξν θαη ζε κηα κηθξή
κνλνγξαθία (θάηη πεξηζζφηεξν απφ 100 ζειίδεο). Πνην παλεπηζηήκην ζήκεξα ζα
πξνζιάβαλε έλαο εξεπλεηή κε ηφζν ρακειή πνζνηηθά παξαγσγή, αθφκα θαη αλ
αλαγλψξηδε ηελ επηζηεκνληθή ηνπ αμία; Η πξφζιεςε ελφο ηέηνηνπ επηζηήκνλα ζα είρε
αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζηελ αμηνιφγεζε ηνπο Σκήκαηνο θαη ηνπ παλεπηζηεκίνπ κε
αληίζηνηρεο επηπηψζεηο ζηελ ρξεκαηνδφηεζή ηνπ.
΢ηηο πξνηεηλφκελεο «πνζνηηθέο-θηελέο» αμηνινγήζεηο, φπσο απηή πνπ πξνηείλεηαη κε
βάζε ηα θξηηήξηα ηεο Α.ΓΙ.Π, δελ ιακβάλνληαη επίζεο ππφςε ην κέγεζνο ηεο
δεκνζίεπζεο (πρ. ζειίδεο), ηα αλαιπηηθά εξγαιεία πνπ ρξεζηκνπνηεί, ηνλ ηχπν ηεο
αλάιπζεο θιπ. Πψο ζπγθξίλνπκε εξγαζίεο πνπ απνηεινχλ ζπλεηζθνξά ζηελ ζεσξία,
νη νπνίεο ζπρλά απαηηνχλ κηα πνιχρξνλε ελαζρφιεζε κε ην ζέκα, κε πεξηγξαθηθέο
αλαιχζεηο; Πψο ππνινγίδνπκε ζηελ αμηνιφγεζε ηνλ πξαγκαηηθφ ρξφλν πνπ
ρξεηάδεηαη λα παξαρζεί κηα πξσηφηππε εξγαζία, ε νπνία φλησο απνηειεί ζπκβνιή
αλεμάξηεηα απφ ην πνχ έρεη δεκνζηεπηεί; ΢ε πνην βαζκφ εθηηκάηαη εάλ ε αλάιπζε
βαζίδεηαη ζε δεκνζηεπκέλα δεπηεξνγελή δεδνκέλα ή ζηελ ρξήζε κηθξν-δεδνκέλσλ (ή
αθφκα θαη ζηελ παξαγσγή λέσλ δεδνκέλσλ), εάλ ρξεζηκνπνηνχληαη απαηηεηηθέο
καζεκαηηθέο ή ζηαηηζηηθέο αλαιχζεηο θαη ζε πνην βαζκφ, εάλ γίλεηαη απιή εθαξκνγή
ηερληθψλ ή αλαπηχζζνληαη γλσζηέο (ή λέεο) ηερληθέο αλάιπζεο;
Θα κπνξνχζε φκσο θαλείο λα εκβαζχλεη ηελ αμηνιφγεζε θαη ζε άιια επίπεδα. Πνηνο
είλαη ν αξηζκφο ησλ δεκνζηεχζεσλ πνπ δελ αλαθπθιψλεη αλαιχζεηο, ζέκαηα θαη
επξήκαηα πνπ έρεη ήδε παξνπζηάζεη ν/ε ζπγγξαθέαο ζε άιιεο εξγαζίεο; Μήπσο κε
απηφ ην ζχζηεκα αμηνιφγεζεο θαηαιήγνπκε λα ηηκσξνχκε ηελ εληηκφηεηα φζσλ
επηιέγνπλ λα δεκνζηεχνπλ κηα θαιή ηδέα (ή εξεπλεηηθφ απνηέιεζκα) ζε έλα κφλν
άξζξν, ζε ζρέζε κε απηνχο πνπ ηελ αλαθπθιψλνπλ ζε δηαθνξεηηθέο δεκνζηεχζεηο θαη
ηελ παξνπζηάδνπλ ζε αξθεηά ζπλέδξηα (ζπκβάιινληαο κάιινλ ζηελ θαηαζηξνθή ησλ
δαζψλ ηνπ Ακαδνλίνπ παξά ζηελ πξνψζεζε ηεο επηζηήκεο); Μήπσο ζα έπξεπε λα
ππνινγίζνπκε θαη ηε ζπαηάιε πφξσλ πνπ γίλεηαη απφ ηελ παξνπζίαζε ηνπ ίδηνπ
άξζξνπ ζε αξθεηά ζπλέδξηα, ζπρλά αιιάδνληαο κφλν ηνλ ηίηιν, ή απφ ηελ ζπκκεηνρή
ζηηο πεξηβφεηεο ζπλαληήζεηο γλσξηκίαο ζε πνιπηειείο πξννξηζκνχο γηα ηελ
δεκηνπξγία lobby αλάιεςεο πξνγξακκάησλ απφ εζληθνχο ή ππεξεζληθνχο ζεζκνχο

Τπό δημοζίεςζη 2010 9

Υξίζηνο Παπαζενδψξνπ H ΑΞΙΟΛΟΓΗ΢Η ΣΩΝ ΠΑΝΔΠΙ΢ΣΗΜΙΩΝ ΚΑΙ ΣΩΝ ΠΑΝΔΠΙ΢ΣΗΜΙΑΚΩΝ

φπσο ε ΔΔ; Παξάιιεια δελ ζα έπξεπε λα αλαινγηζηνχκε ηελ ζπαηάιε πφξσλ απφ ηα
ίδηα ηα εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα πνπ ζπρλά αλαιψλνληαη ζε ζπλαληήζεηο ησλ
ζπκκεηερφλησλ θαη ζε ζπλέδξηα ρσξίο θάπνην ζεκαληηθφ εξεπλεηηθφ απνηέιεζκα
(ηνπιάρηζηνλ ηέηνην πνπ λα δηθαηνινγεί ηνπο ηεξάζηηνπο πφξνπο πνπ δαπαλήζεθαλ);
Γίλεηαη θακία νπζηαζηηθή (φρη απιά ηππηθή) απνηίκεζε ηνπ βαζκνχ ζηνλ νπνίν ε
εξεπλεηηθή παξαγσγή αξθεηψλ πξνγξακκάησλ, ζηα νπνία ελδέρεηαη λα ζπκκεηέρνπλ
πνιιέο ρψξεο, δηθαηνινγεί ηνπο πφξνπο πνπ έρνπλ δαπαλεζεί;14 Ση πνζνζηφ ησλ
ζρεηηθψλ πφξσλ ζπαηαιείηαη ζε πνιπηειή ηαμίδηα θαη αλνχζηεο ζπλαληήζεηο ησλ
ζπκκεηερφλησλ; ΢ε πνην ινηπφλ βαζκφ ε ζπκκεηνρή ζε νξηζκέλα απφ απηά ηα
εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα ζα πξέπεη λα ινγίδεηαη σο αθαδεκατθή επηηπρία; Γηαηί ζε
θάπνηεο πεξηπηψζεηο λα κελ επηβξαβεχεηαη θαη ε άξλεζε ζπκκεηνρήο ζε νξηζκέλα
απφ απηά ηα πξνγξάκκαηα, σο πξνάζπηζε ηνπ αθαδεκατθνχ ήζνπο;
Δίλαη πξνθαλέο φηη ε πξνηεηλφκελε «θηελή-πνζνηηθή» αμηνιφγεζε ηνπ
επηζηεκνληθνχ έξγνπ ησλ κειψλ ΓΔΠ αδπλαηεί λα απνηηκήζεη ηελ πνιππινθφηεηα
ηνπ αθαδεκατθνχ έξγνπ. Παξάιιεια φκσο δεκηνπξγεί πξφηππα ζπκπεξηθνξάο θαη
αθαδεκατθνχ ήζνπο θαζνξίδνληαο ηνπο θαλφλεο επηηπρίαο θαη επηβίσζεο ζηνλ
αθαδεκατθφ ρψξν κε πξαθηηθέο πνπ αληινχληαη απφ ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα, ν νπνίνο
απζαίξεηα θαη αμησκαηηθά αλαγλσξίδεηαη σο πγηήο θαη απνηειεζκαηηθφο. Ο
ζχγρξνλνο αθαδεκατθφο νθείιεη λα είλαη αλειέεηα αληαγσληζηηθφο κε βάζε
πξνθαζνξηζκέλα πνζνηηθά θξηηήξηα επηηπρίαο. Σελ ίδηα ζηηγκή παχεη λα καο ελνριεί
εάλ θαη θαηά πφζν πιήηηεηαη ε αθαδεκατθή ειεπζεξία θαη ε απηνδηνίθεζε ησλ
παλεπηζηεκηαθψλ ζρνιψλ. Παχεη επίζεο λα καο ελνριεί εάλ κεηαιιάζζεηαη (θαη πξνο
πνηα θαηεχζπλζε) ν παξαδνζηαθφο ξφινο ηνπ παλεπηζηεκίνπ θαη ν αθαδεκατθφο ηνπ
ραξαθηήξαο, φπσο πξνέθπςε κέζα απφ ηνλ δηαθσηηζκφ (έλα ηεξάζηην θεθάιαην απφ
κφλν ηνπ γηα λα ζπδεηεζεί εδψ).

5. Εςπύηεπερ επιπηώζειρ ηηρ αξιολόγηζηρ

΢ην ζεκείν απηφ ζα ήηαλ ζθφπηκν λα επηζεκαλζνχλ νξηζκέλεο επξχηεξεο επηπηψζεηο
ηνπ ζπγθξηκέλνπ ζπζηήκαηνο αμηνιφγεζεο ζην ρψξν ηεο αλψηαηεο εθπαίδεπζεο, κε
βάζε θπξίσο ηελ εκπεηξία άιισλ ρσξψλ.
Η επιβολή ενόρ κςπίαπσος επιζηημονικού παπαδείγμαηορ
Μηα απφ ηηο επηδξάζεηο ηεο ζπγθεθξηκέλεο αμηνιφγεζεο, φπσο έρεη δηαπηζησζεί ζε
πνιιέο ρψξεο ηνπ εμσηεξηθνχ, είλαη ε επηβνιή ελφο ηδενινγηθνχ ή ζεσξεηηθνχ
απαξηράηλη ζε πνιινχο επηζηεκνληθνχο θιάδνπο. ΢ε αξθεηά γλσζηηθά πεδία θπξίσο
ησλ θνηλσληθψλ επηζηεκψλ (πρ νηθνλνκηθά, δηεζλείο ζρέζεηο, θηινζνθία θιπ) ηα
απνδερηά ή «θαιά» επηζηεκνληθά πεξηνδηθά αλαθέξνληαη ζε ζπγθεθξηκέλν
ζεσξεηηθφ παξάδεηγκα. Έξεπλεο έρνπλ δείμεη φηη απηφ έρεη νδεγήζεη ζε έλα
ζεσξεηηθφ ή ηδενινγηθφ απαξηράηλη κε απνηέιεζκα λα πεξηνξηζηνχλ ζηνλ

14
Όπσο ελδεηθηηθά έρεη ζρνιηαζηεί γηα ηα ζέκαηα ηεο θηψρεηαο, κε αξθεηή δφζε ζαξθαζκνχ, νη κφλνη
πνπ πξαγκαηηθά σθειήζεθαλ απφ ηελ πιεζψξα ησλ πξνγξακκάησλ πνπ ρξεκαηνδφηεζε ε ΔΔ είλαη νη
ίδηνη νη εξεπλεηέο.

Τπό δημοζίεςζη 2010 10

Υξίζηνο Παπαζενδψξνπ H ΑΞΙΟΛΟΓΗ΢Η ΣΩΝ ΠΑΝΔΠΙ΢ΣΗΜΙΩΝ ΚΑΙ ΣΩΝ ΠΑΝΔΠΙ΢ΣΗΜΙΑΚΩΝ

αθαδεκατθφ ρψξν (θαη ζε νξηζκέλα Σκήκαηα λα εμαθαληζηνχλ) νη ελαιιαθηηθέο ή

θξηηηθέο πξνζεγγίζεηο σο πξνο ηηο ζπκβαηηθέο ζεσξίεο (βι. Lee 2007, Harley and Lee
1997, Βαξνπθάθεο 2001). Μπνξεί θαλείο λα θαληαζηεί ηα παλεπηζηεκηαθά ηκήκαηα
θνηλσληθψλ (θαη φρη κφλν) επηζηεκψλ σο θνξληηθνχ ηχπνπ εξγνζηάζηα παξαγσγήο
εξεπλεηηθψλ απνηειεζκάησλ, κέζα απφ ηελ δεκηνπξγία ελφο απνηειεζκαηηθνχ
κεραληζκνχ ζπλερνχο αλάιεςεο θαη δηεθπεξαίσζεο εξεπλεηηθψλ πξνγξακκάησλ,
ρσξίο δηαθνξεηηθέο ζρνιέο ζθέςεο θαη ρσξίο αθαδεκατθφ δηάινγν;
Αο δνχκε γηα παξάδεηγκα ηηο επηδξάζεηο ζην ρψξν ηεο νηθνλνκηθήο επηζηήκεο θαη ζηα
αληίζηνηρα παλεπηζηεκηαθά ηκήκαηα απφ ηελ ηεξάξρεζε ησλ θαηαμησκέλσλ
επηζηεκνληθψλ πεξηνδηθψλ ηνπ ρψξνπ. Με βάζε ηηο πξνηεηλφκελεο θαηαηάμεηο, φια
ηα πεξηνδηθά πνπ βξίζθνληαη ζηελ πεξηβφεηε diamond list, δειαδή ζηα πην θαιά
επηζηεκνληθά πεξηνδηθά, θηλνχληαη ζηνλ ρψξν ησλ ζπκβαηηθψλ νηθνλνκηθψλ δειαδή
ζηνλ ππξήλα ηεο λενθιαζηθήο ζεσξίαο. Καζνξηζηηθφ ξφιν ζηελ ηεξάξρεζε ελφο
πεξηνδηθνχ παίδνπλ νη εηεξναλανθνξέο, θαη κάιηζηα απηέο πνπ γίλνληαη ηα δχν πξψηα
ρξφληα κεηά ηελ δεκνζίεπζε ηνπ άξζξνπ.15 Αθφκα θαη εάλ δερηνχκε φηη δνχκε ζε
έλαλ ηδαληθφ θφζκν φπνπ δελ ππάξρνπλ νκάδεο αιιεινυπνζηήξημεο, πξάγκα πνπ
απέρεη πνιχ απφ ηελ πξαγκαηηθφηεηα, είλαη πξνθαλέο φηη φζνη θηλνχληαη ζην
ηδενινγηθφ-ζεσξεηηθφ ξεχκα ηεο πιεηνςεθίαο θαη αζρνινχληαη κε δεκνθηιή ζέκαηα,
έρνπλ ζπγθξηηηθφ πιενλέθηεκα έλαληη ησλ άιισλ πνπ ε εξεπλεηηθή ηνπο δνπιεηά
θηλείηαη ζε ρψξνπο πεξηζζφηεξν θξηηηθνχο σο πξνο ηελ θπξίαξρε νξζνδνμία. Σν ζέκα
απηφ ην ζρνιηάζακε παξαπάλσ αλαθεξφκελνη ζηνλ Kuhn (1996). Ο Gilles (2006,
2010) κε ηελ ρξήζε ελφο ππνζεηηθνχ παξαδείγκαηνο δείρλεη πψο ην ζχζηεκα ηεο
θξίζεο ηνπ επηζηεκνληθνχ έξγνπ (peer review) κπνξεί λα νδεγήζεη ζε ζνβαξά ιάζε,
επλνψληαο ηελ πξνψζεζε εξεπλεηηθψλ έξγσλ πνπ αλαπηχζζνληαη ζην πιαίζην ηνπ
θπξίαξρνπ επηζηεκνληθνχ παξαδείγκαηνο. Δλδεηθηηθφ είλαη ην παξάδεηγκα ηεο
επηζηεκνληθήο αξζξνγξαθίαο ζρεηηθά κε ηελ πξφζθαηε νηθνλνκηθή θξίζε. Απφ φζν
γλσξίδσ, ζε θαλέλα απφ ηα πεξηνδηθά ηεο πεξηβφεηεο diamond list δελ δεκνζηεχηεθε
έξεπλα πνπ λα πξνέβιεπε ηελ πξφζθαηε νηθνλνκηθή θξίζε ή έζησ λα πξνεηδνπνηνχζε
γηα ηνλ θίλδπλν αζηάζεηαο ζηνλ ρξεκαηνπηζησηηθφ ηνκέα. Αληίζεηα, κπνξνχζε λα
ζπλαληήζεη θαλείο αθφκα θαη κεηά ηελ αλαγλψξηζε ηεο θξίζεο άξζξα (πνπ πξνθαλψο
είραλ γίλεη απνδερηά απφ πξηλ) πνπ ππνλννχζαλ ην αληίζεην. Αξθεηφ θαηξφ φκσο πξηλ
ηελ «επίζεκε» αλαγλψξηζε ηεο θξίζεο, φηαλ θαηλνκεληθά επεκεξνχζαλ νη
νηθνλνκηθνί δείθηεο, δεκνζηεχζεηο ζην εηεξφδνμν (σο πξνο ηελ επηθξαηνχζα
νξζνδνμία) ρψξν πξνέβιεπαλ κε κεγάιε αθξίβεηα ηελ ηξέρνπζα νηθνλνκηθή θξίζε.16
15
Ιδηαίηεξα νη αλαθνξέο πνπ γίλνληαη κέζα ζηα δχν επφκελα ρξφληα απφ ηελ δεκνζίεπζε ηνπ άξζξνπ.
Βι Liner and Amin (2004) γηα κηα θξηηηθή επηζθφπεζε ηνπ ηξφπνπ ηεξάξρεζεο ησλ επηζηεκνληθψλ
πεξηνδηθψλ ζην ρψξν ηεο νηθνλνκηθήο επηζηήκεο.
16
Βι. ελδεηθηηθά Godley (1999) θαη Minsky (1994). Με βάζε ηηο βαζηθέο ππνζέζεηο πνπ πηνζεηνχληαη
ζηo θπξίαξρν λενθιαζηθφ παξάδεηγκα ήηαλ αλακελφκελε ε αδπλακία πξφβιεςεο ηεο θξίζεο. Η
ζχγρξνλε νξζφδνμε καθξννηθνλνκηθή ζθέςε βαζίδεηαη ζηηο ππνζέζεηο ηεο νπδεηεξφηεηαο ηνπ
ρξήκαηνο θαη ηεο έιιεηςεο αβεβαηφηεηαο ζηελ επηδίσμε ησλ αηφκσλ ηεο δηαρξνληθήο κεγηζηνπνίεζεο
ηεο επεκεξίαο ηνπο. Δπίζεο ζεσξεί φηη ην ρξένο θαη ν ηφθνο νπζηαζηηθά δελ έρνπλ θάπνηα ζεκαληηθή
αμία ζηελ αλάιπζε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ καθξννηθνλνκηθνχ ππνδείγκαηνο. Με ειάρηζηεο εμαηξέζεηο, ε
θπξίαξρε άπνςε ζηα ρξεκαηννηθνλνκηθά ζηεξίδεηαη ζην δφγκα φηη νη αγνξέο κπνξνχλ λα απνηηκήζνπλ
νξζνινγηθά ηα φπνηα ξίζθα.

Τπό δημοζίεςζη 2010 11

Υξίζηνο Παπαζενδψξνπ H ΑΞΙΟΛΟΓΗ΢Η ΣΩΝ ΠΑΝΔΠΙ΢ΣΗΜΙΩΝ ΚΑΙ ΣΩΝ ΠΑΝΔΠΙ΢ΣΗΜΙΑΚΩΝ

Παξφια απηά ε ηθαλφηεηα λα εξκελεχεηο θαη λα πξνβιέπεη ηελ πξαγκαηηθφηεηα

(νηθνλνκηθή, πνιηηηθή, θνηλσληθή) δελ θαίλεηαη λα απνηειεί νπζηαζηηθφ θξηηήξην γηα
ηελ αμηνιφγεζε κηαο δεκνζίεπζεο ή ηνπ πεξηνδηθνχ πνπ ηελ δεκνζηεχεη. Οχηε ε
απνηπρία λα ην θάλεηο απηφ έρεη δεκηψζεη ηελ θήκε ησλ «θαιψλ» επηζηεκνληθψλ
πεξηνδηθψλ. Σν θξηηήξην ηεο δεκνζίεπζεο ζε έλα απφ ηα νξηδφκελα σο «θαιά»
πεξηνδηθά ππεξηεξεί ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο ίδηαο ηεο δεκνζίεπζεο. Απηφ θπζηθά δελ
ζα πξέπεη λα νδεγήζεη ζε απαμίσζε ησλ πεξηνδηθψλ πνπ βξίζθνληαη ζηελ diamond
list, πνπ ζαθψο δεκνζηεχνπλ ηδηαίηεξα πνηνηηθά εξγαζίεο κεηά απφ κία δηαδηθαζία
απζηεξήο θξίζεο. Η έληαμή ηνπο φκσο ζε έλα απζηεξά πνζνηηθφ θξηηήξην
ηεξάξρεζεο θαη αμηνιφγεζεο ηνπ επηζηεκνληθνχ έξγνπ (εξεπλεηψλ θαη
παλεπηζηεκηαθψλ Σκεκάησλ) ζε έλαλ θιάδν είλαη ηδηαηηέξσο πξνβιεκαηηθή θαη
ελδέρεηαη λα νδεγήζεη ζε ζνβαξά ιάζε θαη απνθιεηζκνχο. Ήδε ζε πνιιά
παλεπηζηεκηαθά Σκήκαηα ε δεκνζίεπζε ζε έλα πεξηνδηθφ ηεο diamond list ζεσξείηαη
πξνυπφζεζε γηα ηελ αλέιημε ζηελ αθαδεκατθή ηεξαξρία. ΢ηνπο εξεπλεηέο αζθνχληαη
ηεξάζηηεο πηέζεηο γηα λα δεκνζηεχνπλ ζε ηέηνηα πεξηνδηθά δηφηη, εθηφο απφ ηελ δηθή
ηνπο εμέιημε, δηαθπβεχεηαη ε αμηνιφγεζε θαη άξα ε ρξεκαηνδφηεζε ηνπ
παλεπηζηεκηαθνχ ηκήκαηνο πνπ εξγάδνληαη (βι. Lee 2007, Harley and Lee 1997). Οη
πηέζεηο απηέο ζηξέθνπλ φιν θαη πεξηζζφηεξνπο εξεπλεηέο ζην πιαίζην ηνπ θπξίαξρνπ
επηζηεκνληθνχ παξαδείγκαηνο ηνπ θάζε επηζηεκνληθνχ θιάδνπ.

Διαθθοπά και θαςλόηηηα.

Έλα ζεκαληηθφ δήηεκα πνπ ζπλεγνξεί ππέξ ηεο αμηνιφγεζεο είλαη απηφ ηεο πάηαμεο
ηεο θαπιφηεηαο ή/θαη ηεο δηαθζνξάο ζηνλ ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο (αλεμαξηήησο πψο
απηά νξίδεηαη).17 Η αληίιεςε είλαη φηη κέζσ ησλ κεραληζκψλ ηεο αμηνιφγεζεο, κε
μεθάζαξα δειαδή πνζνηηθά θξηηήξηα απνηίκεζεο ηνπ επηζηεκνληθνχ έξγνπ, ζα
βειηησζεί ε αμηνθξαηία θαη ζα κεησζνχλ ηα θαηλφκελα θαπιφηεηαο, απάηεο ή/θαη
δηαθζνξάο. Έηζη ζα θαηαζηεί δπλαηφλ λα επηβξαβεπηνχλ νη άξηζηνη θαη λα
απνκαθξπλζνχλ νη «θαθνί». Θα πξέπεη λα είκαζηε ιίγν ζθεπηηθνί σο πξνο ην
ζπγθεθξηκέλν, εθφζνλ ε δηαδηθαζία απηή εκθαλίδεη θάπνηεο ινγηθέο αζπλέπεηεο. Αο
δερζνχκε φηη πνιινί «θαθνί» θαη «θαχινη» αθαδεκατθνί εμειίρζεθαλ ζηελ
αθαδεκατθή ηεξαξρία κέζσ αδηαθαλψλ θξηηεξίσλ. Ση καο θάλεη λα πηζηεχνπκε φηη ην
πξφβιεκα απηφ ζα αληηκεησπηζηεί κε ηελ πηνζέηεζε μεθάζαξσλ πνζνηηθψλ
θξηηεξίσλ; Γηαηί ζα πξέπεη λα δερζνχκε φηη ε ίδηα θαηεγνξία ησλ θαχισλ αηφκσλ δελ
ζα είλαη απηή πνπ ζα πξνζαξκνζηεί θαιχηεξα ζηα πνζνηηθά θξηηήξηα ηεο αμηφινγεο
κε δφιηα ελδερνκέλσο πάιη κέζα; Ση καο θάλεη λα πηζηεχνπκε φηη δελ ζα
ζπγθξνηήζνπλ δίθηπα αιιεινυπνζηήξημεο πνπ ζα ηνπο βνεζήζνπλ λα δεκνζηεχνπλ
πην εχθνια ηηο εξγαζίεο ηνπο θαη λα αλαιακβάλνπλ εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα; Πνηνο
ηχπνο αηφκνπ ζα είλαη πεξηζζφηεξν πξνζαξκνζηηθφο ζηελ εθκεηάιιεπζε ηεο
δνπιεηάο ησλ κεηαπηπρηαθψλ θνηηεηψλ ή ησλ λέσλ ζπλαδέιθσλ, ζηελ δεκνζίεπζε
ηεο ίδηαο εξγαζίαο κε δηαθνξεηηθέο παξαιιαγέο ζε πεξηζζφηεξα πεξηνδηθά θαη ηελ
παξνπζίαζή ηεο ζε αξθεηά ζπλέδξηα; Πνηνο ηχπνο αηφκνπ ζα κπνξνχζε πην εχθνια

17
Γηα κία επηζθφπεζε ησλ ελαιιαθηηθψλ νξηζκψλ ηεο δηαθζνξά βι. Aidt (2003)

Τπό δημοζίεςζη 2010 12

Υξίζηνο Παπαζενδψξνπ H ΑΞΙΟΛΟΓΗ΢Η ΣΩΝ ΠΑΝΔΠΙ΢ΣΗΜΙΩΝ ΚΑΙ ΣΩΝ ΠΑΝΔΠΙ΢ΣΗΜΙΑΚΩΝ

λα «αγνξάζεη» δεκνζηεχζεηο; Γηαηί λα δερηνχκε φηη ηα δίθηπα αιιεινυπνζηήξημεο

πνπ βνεζνχλ νξηζκέλνπο θαχινπο λα αλειηρζνχλ ζηελ αθαδεκατθή ηεξαξρία ζα είλαη
δηαθνξεηηθά απφ απηά πνπ ζα θξίλνπλ ηηο εξεπλεηηθέο εξγαζίεο πνπ δεκνζηεχνληαη
ζηα πεξηνδηθά ή ηα εξεπλεηηθά έξγα πνπ ρξεκαηνδνηνχληαη απφ δηάθνξνπο εζληθνχο
θαη ππεξεζληθνχο θνξείο; Σν ιάζνο, πνπ επηζεκαίλεη Gills (2007), πεξί «θαθήο» θαη
«θαιήο» έξεπλαο, κπνξεί λα επεθηαζεί ζηνλ «θαιφ» θαη «θαθφ» παλεπηζηεκηαθφ. ΢ηε
αμηνιφγεζε δίλεηαη κεγαιχηεξε έκθαζε ζηνλ απνθιεηζκφ ηνπ «θαθνχ»
παλεπηζηεκηαθνχ, παξά ζηνλ κε απνθιεηζκφ ηνπ «θαινχ». Δίλαη φκσο πξνηηκφηεξν
λα αλερηνχκε θάπνηνπο «θαθνχο» παξά λα απνθιείζνπκε θάπνηνπο «θαινχο». Σα
παξαδείγκαηα ησλ επηζηεκφλσλ πνπ ήδε αλαθέξακε είλαη ελδεηθηηθά. Αμίδεη ηέινο
λα επηζεκαλζεί φηη κε ηελ επηβνιή ηεο αμηνιφγεζεο ζηνλ αγγινζαμνληθφ ρψξν (θαη
ηνλίδσ εδψ φηη αλαθέξνκαη πάληα ζηελ «πνζνηηθή-θηελή» αμηνιφγεζε)
πνιιαπιαζηάζηεθαλ κε δξακαηηθφ ηξφπν ηα επηζηεκνληθά πεξηνδηθά. Φπζηθά δελ
ππάξρνπλ ελδείμεηο φηη απηφ ζπλέβε γηαηί απμήζεθε ζεακαηηθά ε πξαγκαηηθή
εξεπλεηηθή παξαγσγή, ηνπιάρηζηνλ φζνλ αθνξά ην πξσηφηππν εξεπλεηηθφ έξγν θαη
φρη ηελ αλαθχθισζε εξεπλεηηθψλ απνηειεζκάησλ. Μηα απφ ηηο παξελέξγεηεο είλαη
θαη ε ζπζηεκαηηθή εθκεηάιιεπζε ηεο εξεπλεηηθήο δνπιεηάο ησλ δηδαθηνξηθψλ
θνηηεηψλ ή ησλ λέσλ εξεπλεηψλ απφ ηνπο επηβιέπνληεο (εηδηθά ζηνλ αγγινζαμνληθφ
ρψξν) κε ζθνπφ ηελ βειηίσζε ηνπ βηνγξαθηθνχ ηνπο θαη ηελ παξνπζίαζε
πινπζηφηεξνπ δεκνζηεπκέλνπ έξγνπ. Δμάιινπ, φπσο έρεη δηαπηζησζεί ζηελ Βξεηαλία,
νη θνηηεηέο ηείλνπλ λα αμηνινγνχλ πνιχ πην επλντθά ηα Σκήκαηά ηνπο (ζπρλά κε ηελ
πξνηξνπή ησλ ίδησλ ησλ δηδαζθφλησλ), εθφζνλ ν βαζκφο αμηνιφγεζεο ηνπ Σκήκαηνο
αληαλαθιάηαη ζηελ αμία πνπ έρεη ην πηπρίν ηνπο ζηελ αγνξά, κε απνηέιεζκα ε ίδηα ε
αμηνιφγεζε λα ζπκβάιιεη ζηελ αχμεζε ηεο δηαθζνξάο.18

Αποηελεζμαηική αξιοποίηζη ηυν πόπυν

Έλα ηειεπηαίν ζέκα πνπ ζα ήζεια ελ ζπληνκία λα ζίμσ έρεη λα θάλεη κε ηελ
απνηειεζκαηηθή αμηνπνίεζε ησλ πφξσλ. Όπσο έρεη δείμεη ε εκπεηξία ησλ άιισλ
ρσξψλ αιιά θαη ε ζχγρξνλε ειιεληθή, ηεξάζηηα πνζά απφ ηνπο ήδε πεξηνξηζκέλνπο
πφξνπο πνπ δηαηίζεληαη γηα ηελ εθπαίδεπζε αθηεξψλνληαη ζηελ δηαδηθαζία ηεο
αμηνιφγεζεο. Σν εξεπλεηηθφ, δηδαθηηθφ θαη δηνηθεηηθφ πξνζσπηθφ ησλ
παλεπηζηεκίσλ ζα πξέπεη λα αθηεξψλνπλ αξθεηφ ρξφλν γηα λα ζπκπιεξψλνπλ ηηο
θφξκεο, ηα έληππα θαη ηηο εθζέζεηο πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ αμηνιφγεζε ηνπ έξγνπ
ηνπο. Αξθεηνί παλεπηζηεκηαθνί έρνπλ επηθνξηηζηεί απνθιεηζηηθά κε απηή ηελ
δηαδηθαζία ελψ ζε θάπνηα βξεηαληθά παλεπηζηεκηαθά ηκήκαηα έρνπλ πξνζιεθζεί θαη
εηδηθνί managers γηα ηνλ έιεγρν ηεο δηαδηθαζίαο αμηνιφγεζεο. Η πξνεηνηκαζία ησλ
εθζέζεσλ γηα ηελ εζσηεξηθή θαη εμσηεξηθή αμηνιφγεζε, αθφκα θαη κε απηά ηα
πεξηνξηζκέλα πνζνηηθά ζηνηρεία πνπ δεηνχληαη, είλαη κηα δηαδηθαζία πνπ απαηηεί
ηεξάζηηνπο πφξνπο. Σέινο ππάξρεη ην θφζηνο ησλ ίδησλ ησλ αμηνινγεηψλ. Σν θφζηνο
απηφ έρεη δχν βαζηθά ζθέιε. Πξψηνλ είλαη ην άκεζν θφζηνο πνπ ζπλδέεηαη κε ην ίδην
ην έξγν ηεο αμηνιφγεζεο, δειαδή ηελ ακνηβή ησλ αμηνινγεηψλ, ην θφζηνο
18
Βι. http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/education/7397979.stm

Τπό δημοζίεςζη 2010 13

Υξίζηνο Παπαζενδψξνπ H ΑΞΙΟΛΟΓΗ΢Η ΣΩΝ ΠΑΝΔΠΙ΢ΣΗΜΙΩΝ ΚΑΙ ΣΩΝ ΠΑΝΔΠΙ΢ΣΗΜΙΑΚΩΝ

κεηαθίλεζεο, ην θφζηνο ηεο δηνηθεηηθήο ππνζηήξημεο θιπ. Παξάιιεια, εθφζνλ ε

πιεηνςεθία ησλ αμηνινγεηψλ είλαη παλεπηζηεκηαθνί, ζα πξέπεη λα ππνινγηζηεί θαη ην
θφζηνο (επθαηξίαο) πνπ αθνξά ηελ απνρή απφ ην εξεπλεηηθφ θαη δηδαθηηθφ ηνπο έξγν.
Τπάξρεη κηα ηεθκεξησκέλε αμηνιφγεζε ηεο ίδηαο ηεο αμηνιφγεζεο ζε φξνπο θφζηνπο-
νθέινπο ή θφζηνπο-απνηειεζκαηηθφηεηαο; Γειαδή, αθφκα θαη αλ δερζνχκε ηηο
ζεηηθέο επηπηψζεηο ηεο αμηνιφγεζεο, ζε πνην βαζκφ ην πξνζδνθψκελν φθεινο
αηηηνινγείηαη απφ ηνπο νη πφξνπο πνπ ζα δαπαλεζνχλ ζε απηή ηελ δηαδηθαζία;

6. Επίλογορ
Η δηαδηθαζία ηεο αμηνιφγεζεο απνθηά νινέλα θαη κεγαιχηεξε βαξχηεηα ζηνλ
ζρεδηαζκφ θαη εθαξκνγή θνηλσληθψλ πνιηηηθψλ θαη παξεκβάζεσλ. Πξφθεηηαη γηα κηα
δηαδηθαζία αξθεηά πην ζχλζεηε απφ ηηο αληίζηνηρεο πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη ζηνλ
ηδησηηθφ ηνκέα (επηρεηξήζεηο). Δθεί ε αμηνιφγεζε ζπρλά εμαληιείηαη ζηελ αλάιπζε
θφζηνπο-νθέινπο, φπνπ ην δεηνχκελν είλαη ε κεγηζηνπνίεζε ηνπ θαζαξνχ νθέινπο (ή
απνηειέζκαηνο) θαη φπνπ ην θφζηνο θαη ην φθεινο πξνζδηνξίδνληαη κε βάζε ηηο ηηκέο
ηεο αγνξάο. Αθφκα θαη εάλ πεξηνξηζηνχκε ζηα ζηελά φξηα ηεο νηθνλνκηθήο
αμηνιφγεζεο, δειαδή ζηελ απνδνηηθή θαη απνηειεζκαηηθή αμηνπνίεζε ησλ πφξσλ,
ζηνλ ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο εξρφκαζηε αληηκέησπνη κε έλα επξχηεξν θαη
πνιππινθφηεξν θάζκα επηπηψζεσλ γηα πνιιέο απφ ηηο νπνίεο δελ ππάξρνπλ ηηκέο
ζηελ αγνξά. Δπηπξφζζεηα, θαη ε δηαδηθαζία κέζσ ηεο νπνίαο επηηπγράλεηαη έλα
απνηέιεζκα ελδέρεηαη λα απνηειεί θαη ε ίδηα ζεκαληηθφ ζηφρν ελφο πξνγξάκκαηνο.
Σα ζέκαηα απηά εγείξνπλ ζεκαληηθά εξσηήκαηα σο πξνο ηελ δηαδηθαζία θαη ηα
πξφηππα αμηνιφγεζεο θαη θπζηθά απνηεινχλ ηκήκα ηεο επξχηεξεο πξνβιεκαηηθήο
πνπ έρεη αλαπηπρζεί γχξσ απφ ηελ αληηθεηκεληθφηεηά ηεο. Η ρξήζε κηαο ζεηξάο
ζχλζεησλ δεηθηψλ, πνπ ζπρλά πνζνηηθνπνηνχλ πνηνηηθά ραξαθηεξηζηηθά, δεκηνπξγεί
ηελ εληχπσζε κηαο απζηεξά επηζηεκνληθήο ηεθκεξίσζεο πνπ εγγπάηαη ηελ
αληηθεηκεληθφηεηα ηεο αμηνιφγεζεο Απηφ έρεη σο απνηέιεζκα ηελ απνκάθξπλζε ηεο
ζπδήηεζεο απφ ην ίδην ην πεξηερφκελν ηεο αμηνιφγεζεο, ην νπνίν ζηεξίδεηαη ζε
ζπγθεθξηκέλεο αμηνινγηθέο θξίζεηο θαη ηθαλνπνηεί ζπγθεθξηκέλα πξφηππα νξγάλσζεο
ηεο θνηλσλίαο, θαη θπζηθά ηεο εθπαίδεπζεο θαη ηνπ ξφινπ ηεο ζηελ θνηλσληθή
αλαπαξαγσγή.
΢ην θείκελν απηφ ζρνιίαζα ελδεηθηηθά κεξηθέο απφ ηηο αληηθάζεηο θαη ηα πξνβιήκαηα
πνπ ζπλδένληαη κε ηελ «πνζνηηθή» θαη «θηελή» αμηνιφγεζε ηνπ αθαδεκατθνχ έξγνπ
πνπ ζπζηεκαηηθά πξνσζείηαη ηα ηειεπηαία ρξφληα απφ εζληθνχο θαη ππεξεζληθνχο
θνξείο. Η ζπγθεθξηκέλε αμηνιφγεζε δελ δχλαηαη λα απνηηκήζεη ηελ πνιππινθφηεηα
ηνπ αθαδεκατθνχ έξγνπ θαη δεκηνπξγεί ζπγθεθξηκέλα πξφηππα ζπκπεξηθνξάο θαη
αθαδεκατθνχ ήζνπο πηνζεηψληαο πξαθηηθέο ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα. Η απνδνρή απηψλ
ησλ θξηηεξίσλ νδεγεί ζηελ θπξηαξρία θαη αλαπαξαγσγή ελφο ζπγθεθξηκέλνπ

Τπό δημοζίεςζη 2010 14

Υξίζηνο Παπαζενδψξνπ H ΑΞΙΟΛΟΓΗ΢Η ΣΩΝ ΠΑΝΔΠΙ΢ΣΗΜΙΩΝ ΚΑΙ ΣΩΝ ΠΑΝΔΠΙ΢ΣΗΜΙΑΚΩΝ

πξφηππνπ παλεπηζηεκίνπ (ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ παλεπηζηεκίνπ)19 θαη ελφο

αληίζηνηρνπ παλεπηζηεκηαθνχ (ελφο γηάπε ηνπ αθαδεκατθνχ ρψξνπ). Παξάιιεια
ζπκβάιιεη ζηελ επηβνιή ελφο ζεσξεηηθνχ ή ηδενινγηθνχ απαξηράηλη ζε πνιιά
επηζηεκνληθά πεδία, αλαγθάδνληαο ηνπο εξεπλεηέο λα πξνζαξκνζηνχλ ζην θπξίαξρν
επηζηεκνληθφ παξάδεηγκα ηνπ θιάδνπ. Δπηζεκαίλεηαη επίζεο φηη δελ ππάξρεη κηα
αμηαθά νπδέηεξε αμηνιφγεζε. Κάζε ηχπνο αμηνιφγεζεο ηνπ παλεπηζηεκίνπ, θαη
γεληθφηεξα ηεο εθπαίδεπζεο, είλαη ηδενινγηθά θνξηηζκέλνο θαη επηβάιιεη
ζπγθεθξηκέλν πξφηππν νξγάλσζεο ηεο εθπαίδεπζεο, θαη επξχηεξα ηεο θνηλσλίαο, σο
ην ηδαληθφ. Υσξίο ινηπφλ λα έρεη πξνεγεζεί έλαο νπζηαζηηθφ δηάινγνο πάλσ ζε φια
απηά ηα δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ηνλ ξφιν ηνπ παλεπηζηεκίνπ ζηελ ζχγρξνλε
θνηλσλία -δειαδή ζηε δηαδηθαζία παξαγσγήο θαη αλαπαξαγσγήο ηνπ θπξίαξρνπ
κνληέινπ νξγάλσζεο ηεο θνηλσλίαο- ε ζπγθεθξηκέλε αμηνιφγεζε ηνπ αθαδεκατθνχ
έξγνπ έξρεηαη σο απάληεζε ζε έλα εξψηεκα πνπ νπζηαζηηθά δελ ηέζεθε πνηέ.

Βιβλιογπαθία
Ξελφγισζζε
Aidt, T.S. (2003) Economic analysis of Corruption: A survey. The Economic Journal,
113: F632–F652.
Gillies,D. (2006) Why Research Assessment Exercises Αre a Βad Σhing. Post-autistic
economics review, 37:2-9
Gillies, D. (2007) Lessons from the history and philosophy of science regarding the
Research Assessment Exercise. Royal Institute of Philosophy Supplement,
82(61):7-73.
Gillies, D. (2010) Pluralism in Economics and Research Assessment Systems. Real-
World Economics Review Blog.
http://rwer.wordpress.com/2010/02/02/pluralism-in-economics-and-research-
assessment-systems/
Godley, W (1999) Seven Unsustainable Processes. Medium-Term Prospects and
Policies for the United States and the World. Special Report.The Jerome
Levy Economics Institute of Bard College
Harley, S. and Lee, F. S. (1997) . Research selectivity, managerialism, and the
academic labor process: the future of nonmainstream economics in UK
universities, Human Relations, 50(11): 1427–60

19
Βι Μαπξνπδέαο (2004) γηα κηα αλάιπζε ηεο ηζηνξηθήο εμέιημεο ηνπ παλεπηζηεκίνπ, ζην πιαίζην
ησλ αιιαγψλ ηνπ θαπηηαιηζηηθνχ ηξφπνπ παξαγσγήο. Μία πεξηιεπηηθή επηζθφπεζε ηεο δηαδηθαζίαο
κέζσ ηεο νπνίαο νη κεηαξξπζκίζεηο ζηελ αλψηαηε εθπαίδεπζε, κε πξφζρεκα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο
θξίζεο ηνπ δεκφζηνπ παλεπηζηήκηνπ, πξνσζνχλ ην λέν κνληέιν ηνπ «επηρεηξεκαηηθνχ παλεπηζηεκίνπ»
παξνπζηάδεηαη ζην Μαπξνπδέαο (2007).

Τπό δημοζίεςζη 2010 15

Υξίζηνο Παπαζενδψξνπ H ΑΞΙΟΛΟΓΗ΢Η ΣΩΝ ΠΑΝΔΠΙ΢ΣΗΜΙΩΝ ΚΑΙ ΣΩΝ ΠΑΝΔΠΙ΢ΣΗΜΙΑΚΩΝ

Kuhn, T.S. (1996) The Structure of Scientific Revolutions, 3rd edition, Chicago:
University of Chicago Press.
Lee, F.S. (2007) The Research Assessment Exercise, the state and the dominance of
mainstream economics in British universities, Cambridge Journal of
Economics, 31: 309–325
Liner, G.H. and Amin, M. (2004) Methods of ranking economics journals. Atlantic
Economic Journal, 32(2): 140-149
Minsky, H.P (1994) Financial Instability and the Decline (?) of Banking: Public
Policy Implication. Working Paper No 127, The Jerome Levy Economics
Institute of Bard College.
OECD (2007a) PISA 2006 Science Competencies for Tomorrow’s World, Volume 1:
Analysis, Organisation for economic co-operation and development.
OECD (2007b) PISA 2006 Science Competencies for Tomorrow’s World, Volume 2:
Data / Données, Organisation for economic co-operation and development.
OECD (2009) OECD in Figures 2009, Organisation for economic co-operation and
development

Διιελφγισζζε
Α.ΓΙ.Π (2007) Διαζθάλιζη Ποιόηηηαρ ζηην Ανώηαηη Εκπαίδεςζη. Ανάλςζη ηυν
Κπιηηπίυν Διαζθάλιζηρ Ποιόηηηαρ Ακαδημαφκών Μονάδυν (Έκδοζη 2).
Αξρή δηαζθάιηζεο πνηφηεηαο Αλψηαηεο Δθπαίδεπζεο.
Βαξνπθάθεο, Γ. (2001). Η Τπνρψξεζε ησλ Ιδεψλ: ΢πκπεξάζκαηα απφ ηελ
Βξεηαληθή θαη Απζηξαιηαλή Δκπεηξία κε ηελ Αμηνιφγεζε ησλ
Παλεπηζηεκίσλ, ΢ην Ν. Πεηξαιηάο (επηκέιεηα), Ιδεολογικά Ρεύμαηα ζηην
΢ύγσπονη Ελλάδα, Αζήλα: Ίδπςμα ΢άκη Καπάγιυπγα
Καζηκάηε, Κ. (2002) Κοινυνικόρ ΢σεδιαζμόρ και Αξιολόγηζη. Αζήλα: Gutenberg.
Μαπξνπδέαο, ΢. (2004) Οι ηπείρ εποσέρ ηος πανεπιζηημίος. Σο πανεπιζηήμιο ζηον
καπιηαλιζμό. Αζήλα: Διιεληθά Γξάκκαηα.
Μαπξνπδέαο, ΢. (2007): «Μνληέξλνη θαηξνί»: Η έιεπζε ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ
παλεπηζηήκηνπ. Ενημεπυηικό Δεληίο (Newsletter) Επιζηημονικήρ Εηαιπείαρ
Κοινυνικήρ πολιηικήρ, 1.
Παπαζενδψξνπ. Υ. (2008). Μεπικέρ ζκέτειρ για ηην αξιολόγηζη ηυν πανεπιζηημίυν
και ηυν πανεπιζηημιακών. Κείκελν δηαιφγνπ ζηελ ΠΟ΢ΓΔΠ.
http://glotta.ntua.gr/posdep/Dialogos/Persons/2008-06-06_Evaluation-
Univ%28C_P%29.pdf

Τπό δημοζίεςζη 2010 16