1.

Να χαρακτηρίσεις τα έντονα τυπωµένα λεκτικά σύνολα των προτάσεων:

Το φαγητό µύριζε ωραία. ..............................
Είδαµε από ψηλά την πεδιάδα. ..............................
Το τρένο έφτασε µε µεγάλη καθυστέρηση. ..............................
Στην αγαπηµένη µητέρα είχαµε δώσει τα πάντα. ..............................
Ο παπάς του χωριού έβαφε πολύ γρήγορα µε το πινέλο. ..............................
Θέλω εκείνο το βιβλίο. ..............................
Ο Πέτρος, ο πρόεδρος της τάξης, ήταν δραστήριος. ..............................
Πιο εκεί υπήρχε βάλτος µε στεκούµενα νερά. ..............................
Τον αγαπούσαν όλοι στο χωριό. ..............................
Ο γέρος κοίταζε ήρεµα. ..............................

2. Να δώσετε σε αναπτυγµένη µορφή το ΟΜ και ΡΜ των παρακάτω προτάσεων:

α. Οι µαθητές έγραψαν διαγώνισµα.
..............................................................................................................................
β. Οι µουσικοί αποθεώθηκαν.
..............................................................................................................................
γ. Το τραπέζι είναι φορτωµένο.
..............................................................................................................................
ε. Ο διευθυντής έκανε συστάσεις.
..............................................................................................................................

3. Από τις παρακάτω προτάσεις να αφαιρέσετε όσες λέξεις νοµίζετε, ώστε να έχουν
απλή µορφή τόσο το ΟΜ όσο και το ΡΜ:
α. Η Ελένη, η αδερφή του Γιώργου είναι πολύ εργατική.
..............................................................................................................................
β. Ο κ. ∆ηµητρίου, ο φυσικός µας, απουσιάζει σήµερα από το σχολείο.
..............................................................................................................................
γ. Η πλατεία του χωριού ήταν στολισµένη µε γιορτινές γιρλάντες.
..............................................................................................................................
4. Ποιο είναι το υποκείµενο, ποιο το κατηγόρηµα και ποια από τις τρεις απλές µορφές
έχει το κατηγόρηµα στις παρακάτω προτάσεις;
Πχ. Οι αίθουσες είναι ευήλιες. οι αίθουσες: Υ / είναι ευήλιες: κατηγόρηµα (Ρ+Κ)
α. Το τρένο αναχώρησε.
..............................................................................................................................
β. Τα πεθερικά φόρτωσαν τη νύφη χρυσαφικά.
..............................................................................................................................
γ. Οι εκλογές ανέδειξαν τους βουλευτές.
..............................................................................................................................
δ. Τα εγγόνια λατρεύουν τη γιαγιά.
..............................................................................................................................
ε. Ο Γιώργος θα γίνει γιατρός.
..............................................................................................................................

5. Να σχηµατίσετε ρήµατα από τα παρακάτω ονόµατα:

κραυγή ................................... σπουδή ...................................
λάδι ................................... στερεός ...................................
παγίδα ................................... σχέδιο ...................................
µισθός ................................... βασιλιάς ...................................

6. Από ποια ονόµατα παράγονται τα παρακάτω ρήµατα;

αηδιάζω ................................... βυθίζω ...................................
εµποδίζω ................................... ζητιανεύω ...................................
κερδίζω ................................... δικαιώνω ...................................
αραιώνω ................................... αθωώνω ...................................

7. Να επιλέξεις τη σωστή απάντηση σηµειώνοντας ν στο αντίστοιχο πλαίσιο:

α. Η δοµή της πρότασης: «Ο Κώστας σπουδάζει γιατρός» έχει ως εξής:
- Υ+Ρ
- Υ+Ρ+Α
- Υ+Ρ+Κ
β. Η πρόταση «Τα σχολεία άρχισαν κανονικά φέτος» έχει ρήµα:
- µεταβατικό
 - συνδετικό
- αµετάβατο
γ. Η πρόταση «Ο Γιάννης και η αδερφή του σπουδάζουν καθηγητές»:
- είναι σύνθετη πρόταση
- είναι επαυξηµένη πρόταση
- έχει δύο υποκείµενα και δύο κατηγορούµενα
δ. Το υποκείµενο και το κατηγόρηµα:
- βρίσκονται στον ίδιο αριθµό και πτώση
- δέχονται υποχρεωτικά προσδιορισµούς
- υπάρχουν ή εννοούνται σε κάθε πρόταση

8. Να συµπληρώσεις στον παρακάτω πίνακα τα αρσενικά και θηλυκά ουσιαστικά που

παράγονται από τα παρακάτω ρήµατα και δηλώνουν το πρόσωπο που ενεργεί:
ΡΗΜΑ ΑΡΣΕΝΙΚΟ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ ΘΗΛΥΚΟ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ
επενδύω: ........................................ ........................................
ενοικιάζω: ........................................ ........................................
ψεύδοµαι: ........................................ ........................................
συλλέγω: ........................................ ........................................
αναλύω: ........................................ ........................................
εκφωνώ: ........................................ ........................................
µηνύω: ........................................ ........................................

9. Να συνθέσετε προτάσεις πάνω στους παρακάτω συνταγµατικούς άξονες

συνδυάζοντας λέξεις οι οποίες να ανήκουν στα µέρη του λόγου που δίνονται:
α. άρθρο + επίθετο + ουσιαστικό + ρήµα + ουσιαστικό (ως αντικείµενο)
..............................................................................................................................
β. άρθρο + επίθετο + ουσιαστικό + ρήµα (συνδετικό) + επίθετο (ως κατηγ/µενο)
..............................................................................................................................
10. Για την καθεµιά από τις παρακάτω περιπτώσεις, παίρνοντας το θέµα της κάθε
λέξης από αυτές που βρίσκονται στην παρένθεση, να σχηµατίσετε
παραδειγµατικούς άξονες µε τις κατάλληλες αντικαταστάσεις:
α. (κλειδί, κρύο, στεφάνι) + -ώνω
...................................
...................................
...................................
β. (ιδρύω, υψώνω, ψαρεύω) + -µα
...................................
...................................
...................................

11. Κάθε επίθετο να το αντικαταστήσετε µε άλλο επίθετο:

α. Ο σκύλος είναι πιστός φίλος.
.................................................................................................................................
β. Η Κατερίνα ζωγραφίζει µε ζωηρά χρώµατα.
.................................................................................................................................
γ. Μας τραγούδησε νοσταλγικά τραγούδια.
.................................................................................................................................

12. Να αντικαταστήσετε µε δύο «παραδείγµατα» το καθένα από τα υπογραµµισµένα

σύνολα:
α. Μου αρέσει πολύ το τραγούδι σου.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
β. Η παράσταση µου άρεσε πολύ.
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................

13. Να επιλέξεις τη σωστή απάντηση σηµειώνοντας ν στο αντίστοιχο πλαίσιο:

- «Όλοι ανεβήκαµε το βουνό».
α. πρόταση απλή, επιθυµίας, καταφατική, δευτερεύουσα
β. πρόταση επαυξηµένη, κρίσεως, καταφατική, κύρια
 γ. πρόταση σύνθετη, κρίσεως, αρνητική, κύρια
δ. πρόταση ελλειπτική, επιθυµίας, καταφατική, δευτερεύουσα
- «Πήγαινε το µολύβι και το βιβλίο στο σωστό θρανίο».
α. πρόταση σύνθετη, κρίσεως, καταφατική, κύρια
β. πρόταση σύνθετη, επιθυµίας, αρνητική, δευτερεύουσα
γ. πρόταση σύνθετη, επιθυµίας, καταφατική, κύρια
δ. πρόταση επαυξηµένη, κρίσεως, αρνητική, κύρια
- «Ξαφνικά οι άνθρωποι του χωριού ταράχτηκαν από ένα µεγάλο θόρυβο».
α. πρόταση επαυξηµένη, κρίσεως, καταφατική, κύρια
β. πρόταση απλή, κρίσεως, καταφατική, δευτερεύουσα
γ. πρόταση επαυξηµένη, ερωτηµατική, αρνητική, κύρια
δ. πρόταση σύνθετη, ερωτηµατική, καταφατική, δευτερεύουσα
- «Το λεωφορείο της γραµµής θα έρθει σήµερα στην ώρα του;».
α. πρόταση απλή, ερωτηµατική, καταφατική, κύρια
β. πρόταση σύνθετη, ερωτηµατική, αρνητική, κύρια
γ. πρόταση ελλειπτική, ερωτηµατική, αρνητική, κύρια
δ. πρόταση επαυξηµένη, ερωτηµατική, καταφατική, κύρια

14. Να σχηµατίσετε τα υποκοριστικά των παρακάτω ουσιαστικών: αρνί, κόσµος,

βρύση, Αθηνά, άγγελος, µηλιά, ψάρι, λαγός, θάλαµος, γάτα.
.......................... .......................... ..........................
......................... .......................... ..........................
.......................... ..........................
.......................... ..........................

15. Να σχηµατίσετε τα µεγεθυντικά των παρακάτω λέξεων: κουτάλι, σπίτι, κολοκύθι,

φωνή, χορευτής, σκυλί, παιδί.
.......................... .......................... ..........................
......................... ..........................
.......................... ..........................

16. Να επιλέξεις βάζοντας σε κύκλο, ποια χαρακτηριστικά διακρίνουν τα ουσιαστικά

µε τα έντονα τυπωµένα γράµµατα στις παρακάτω προτάσεις:
 α. Αγόρασα καινούργιες καρέκλες για την τραπεζαρία.

1. + κοινό 2. + κοινό 3. + κοινό

- έµψυχο - έµψυχο - έµψυχο
+ ανθρώπινο - ανθρώπινο - ανθρώπινο
+ αριθµητό + αριθµητό - αριθµητό
+ συγκεκριµένο + συγκεκριµένο + συγκεκριµένο

β. Η ελευθερία είναι πολύτιµο αγαθό.

1. + κοινό 2. + κοινό 3. - κοινό

- έµψυχο + έµψυχο - έµψυχο
- ανθρώπινο - ανθρώπινο - ανθρώπινο
- αριθµητό - αριθµητό + αριθµητό
- συγκεκριµένο + συγκεκριµένο + συγκεκριµένο

γ. Άφησα το βιβλίο πάνω στο τραπέζι.

1. + κοινό 2. - κοινό 3. + κοινό

- έµψυχο + έµψυχο - έµψυχο
+ ανθρώπινο - ανθρώπινο - ανθρώπινο
- αριθµητό + αριθµητό + αριθµητό
+ συγκεκριµένο + συγκεκριµένο + συγκεκριµένο

17. Να επιλέξεις τη σωστή απάντηση σηµειώνοντας ν στο αντίστοιχο πλαίσιο:

α. Η λέξη αγόρι είναι:
ι. στο γραµµατικό γένος ουδέτερο και στο φυσικό αρσενικό.
ιι. στο γραµµατικό και στο φυσικό γένος ουδέτερο.
ιιι. έµψυχο µε γραµµατικό γένος αρσενικό.
β. Η λέξη ποιητής είναι:
ι. επίθετο µε δύο γένη.
ιι. έµψυχο ουσιαστικό µε δύο γραµµατικούς τύπους και δύο φυσικά γένη.
ιιι. έµψυχο ουσιαστικό µε ένα γραµµατικό τύπο και δύο φυσικά γένη.
γ. Η λέξη εισαγγελέας είναι:
 ι. έµψυχο ουσιαστικό µε ένα φυσικό γένος και δύο γραµµατικούς τύπους.
ιι. έµψυχο ουσιαστικό µε δύο φυσικά γένη και δύο γραµµατικούς τύπους.
ιιι. έµψυχο ουσιαστικό µε ένα γραµµατικό τύπο και δύο φυσικά γένη.
δ. Η λέξη παπαγάλος είναι:
ι. επίκοινο ουσιαστικό.
ιι. έµψυχο ουσιαστικό µε ένα γραµµατικό τύπο και ένα φυσικό γένος.
ιιι. έµψυχο ουσιαστικό µε ένα γραµµατικό τύπο και δύο φυσικά γένη.

18. Τα παρακάτω ουσιαστικά συναντώνται και σε άλλο γένος. Να το γράψεις στο

διπλανό πλαίσιο.
ο πλάτανος ο νοτιάς ο κόρακας

η τίγρη ο κρίνος η ψαλίδα

ο σκύλος η γέφυρα ο έλατος

ο πεύκος η µαντίλα το βελόνι

το στρατί η άµαξα

19. Να συµπληρωθούν τα κενά των προτάσεων µε την κατάλληλη λέξη από τα

ζευγάρια των λέξεων που βρίσκονται σε παρένθεση:
α. Πάτησε .............................. και ο διώκτης του έπεσε αµέσως καταγής (σκάνδαλο
– σκανδάλη).
β. Το σχολείο µας έχει ένα µεγάλο και ευρύχωρο .......................... (περιβόλι –
περίβολος).
γ. Συνέχεια του πονάει .......................... του (το πλευρό – η πλευρά).
δ. Χρησιµοποίησε κάθε ................ για να τον βγάλει από ............... (µέση – µέσο).
ε. Ο λύκος πήδησε τ... ................... και µπήκε στ... ................... (µαντρί – µάντρα).
20. Να γράψεις τις ακόλουθες λέξεις στην ονοµαστική του ενικού και να τις
τοποθετήσεις στη σωστή στήλη του πίνακα: των βοριάδων, τους παπάδες, οι πίνακες,
του ρήγα, των ρητόρων, του καφετζή, το νιπτήρα, του µανάβη, το µεζέ, του ελαιώνα, τον
κεφτέ.
ΙΣΟΣΥΛΛΑΒΕΣ ΑΝΙΣΟΣΥΛΛΑΒΕΣ
.................................. ..................................
.................................. ..................................
.................................. ..................................
.................................. ..................................
.................................. ..................................
.................................. ..................................
.................................. ..................................

21. Τα αρσενικά ουσιαστικά της Α στήλης είναι διπλόκλιτα, και κλίνονται στον
πληθυντικό και ως αρσενικά και ως ουδέτερα. Στη στήλη Β γράψε τους δύο τύπους
του πληθυντικού, ακολουθώντας το παράδειγµα:
Α Β
ο λαιµός οι λαιµοί – τα λαιµά
ο λόγος .............................................
ο βράχος .............................................
ο ουρανός .............................................
ο χρόνος .............................................
ο αδερφός .............................................
ο ανιψιός .............................................

22. Να συνδυάσεις κάθε λέξη µε µία από τις τρεις προτεινόµενες παραγωγικές
καταλήξεις, σηµειώνοντας ν στο αντίστοιχο πλαίσιο, και κατόπιν να γράψεις την
παράγωγη λέξη που προκύπτει.
- ίλα
α. φρόνιµος + - άδα = ...................................
- άρα

- οσύνη
β. έµπιστος + - άδι = ...................................
 - ύτητα

- ύτητα
γ. πράος + - ότητα = ...................................
- άδα

- ύτητα
δ. σάπιος + - άδα = ...................................
- ίλα

- οσύνη
ε. µέτριος + - ότητα = ...................................
- ύτητα