Professional Documents
Culture Documents
rsufESmzkH;aqmif;yg;
a&S@c&D;twGufpOf;pm;csuf
&JabmfnKdrif;
rnfr# =urf;rnf &rf;rnfudk awG@Eidk f onf?
Oya'wGif; Oya'yenf;jzifh ESdrfeif;ypfrnf[k xkt
d cef;yg yk'rf rsm;jzifh Ekid if aH &;ygwD
“vrf;jyajrykcH &D;” +yD;qk;H awmhrnf? “2008 a=unmvku d jf cif; jzpfonf? aemuf (16) &uf rsm;uk d csKyf u k d i f x m;rS m aocsmonf ?
tajccHOya'c&D;” pawmhrnf? rdrdwkd@u =umawmh jynfwiG ;f ppf p+yD; jzpfonf? “}uHh§zGH@tpkd;&”eJ@ “}uHh§zGH@v$wfawmfwkd@u
a&S@rmS bmvky=f urvJqw dk mukd pOf;pm;=u& zqyvtpk;d &wzuf Auy wzuf tpGr;f jy=uvdrrhf nf?
awmhrnf? 'D 2 zufom wkduf=u&v#if Auy =um&Snf Tok@d aom tajctaewGif (ol@buf
ArmjynfueG jf rLepfygw&D @J pOf;pm; wkdufEkdifrnf r[kwfyg? okd@aomf zqyvu uk,d b
hf uf wnf&adS ewJh yuwdtajctaet&)
csuu f dk wifjyygonf? tm%mrmefwuf+yD; vlwumukd &efvkyfo wauG@}uD; cufcufccJ J ywfomG ;&awmhrmS ao
jzifh jynfwGif;ppf}uD; us,fjyef@oGm;jcif; jzpf csmaeonf? jzwfvrf; r&Syd g?
(1) ukeo f mG ;cJo
h nfh ‘63’ESpcf &D; jzpfpOfrsK;d ukd onf?
wausmrh jyefcsiaf wmhyg? 'gu Auy. qEN ,ckvnf; zqyvtpk;d &xuf ykw d hJ (3) jyifqifcsed f ,l&vdrrhf nf? jyifqifcsed f rnfr#
jzpfonf? tm%mrmefjzifh “}uH§h zG@H tpk;d &”eJ@ “}uH§h zG@H ,l&rvJqkdwmukd }uKd+yD;ajymzkd@ cufonf?
63 tpwke;f uvnf; (1948 wke;f v$waf wmf”wk@d u tm;vk;H uk&dk efvyk af eav+y?D “2008 tajccHOya'”. tcef; (7) yk'rf (338)
uvnf;) xkq d ENrsK;d &Scd yhJ gonf? ok@d aomf tm;vk;H ukd usK;d EGo
H mG ;atmifvyk zf @dk ukd “}uH§hH zG@H tpk;d &”u rnfo@dk rnfyHk taumif
qENtwkid ;f rjzpfcyhJ g? qkwd m b,fvrdk S rjzpfEidk yf g? txl;ojzifh 'D txnfazmfrvJ-qkdwmukd apmifh=unhfzkd@ vkd
tm%mrmef,pfaewJh zqyv ae@vdk jynfwiG ;f jynfytajctaewGif rjzpfEidk f onf? 'Dupd u P dk tukid rf wwfv#if ayguuf oJG mG ;
tpk;d &u ol@tm%mpufatmufwiG f tm; yg? Ekid o
f nf?
vk;H jym;jym;arSmufae=uapcsio f nf?
rwfv (12) &ufwiG f qk±d , S vf pf (2) “2008 tajccHOya'”onf “1947 t (4) Auy bmvkyrf vJ?
0ef}uD;wOD;&J@ rzG,fr&mowif; xnfh& ajccHOya'”xuf yk+d y;D wif;rmonf? tm%m - awmfveS w f ufºuaom tiftm;pk
aumif;vm;qku d m owif;pmwku d wf csK@d udk ykid u
f dk vkyyf idk cf iG hf trsm;}uD; ay;xm;onf? 'g rSeo
f r#udk pkpnf;rnf?
vltyk ef @J ±ku
d cf sK;d zsuq
f ;D cJoh nf? 'g[m w a=umifh ykd+yD; =urf;rnf/ &rf;rnf? tm%m. - ppf t m%m&S i f p epf a tmuf o k d @
&m;Oya'jyifyrSmS vltyk ef @J &rf;um;cJjh cif; jzpf tcsut f csm 0ef}uD;(3) ae&mukd olw@dk tykid f acgi;f v#K+d yD; r0iforl eS of r#udk axmufcrH nf?
onf? ,lxm;onf? - rnfokd@yif wauG@}uD; cufcufcJcJ
TudpP omrefupd P r[kwyf g? ol@ “tcef; (10) Ekid if aH &;ygwrD sm;” qkd csDwuf&onfjzpfap/ pdwfysuftm;av#mhoGm;
tm%mpufatmufudk usK;d EGpH mG r0ifv#if onft h cef;wGif a&;xm;wmukd zwf=unfv h #if rSm r[kw?f ZGjJ zifh cswD ufrnf?
1
ta&;awmfy*Hk sme,f
acgif;}uD;ykdif;
&mZyv†ifawGvnf; wkefcgae=uw,f? a':vm 1000
rufv;Hk ay;oluay;/ +crd ;f ajcmufou l +crd ;f ajcmuf vkyaf e=u
&w,f?
- 'gawG[m cHppftaetxm;eJ@ tm%m&Siaf wG
vkyfavhvkyfx&SdwJh enf;awGyJ? tqkH;owfatmifyGJ vkdcsif
‘ewfu&m =unfharm’aevkd@ rjzpf &ifawmh tm&yfjynfoal wG wku d yf tJG [keu f dk qufweG ;f wif
=u&ygvrd rhf ,f?
tm&yfurBm
ArmjynfrSm
wle;D &Sm;u pygw,f? tD*spu f aemufu vku d v f mw,f?
'Dae@ tm&yfurBmwckv;Hk v_yv f y_ &f mS ;&Sm; jzpfuek =f u+yD? tcsdeftcg ukdufaewmuawmh [efjy“v$wf
tmz&du ajrmufbufurf;ajc wle;D &Sm;rSm r+ird rf oufjzpf awmf”qkw d m}uD;rSm vlawG a00g;ukeaf tmif rsuv f n S jhf yyGJ
vmawmh ArmjynfolawG owdrxm;rd/ rodvkduf rodbmomyJ? }uD; vkyfaew,f? “'Dwcgawmh bmay:w,f”qkdwmrsKd;
yx0Dtaetxm;t& vpfAsm;ukd ckeaf usm+f yD; tD*spu f pd P ay:vm arSmufxm;wJch u G u f dk vSy˜f vSyjf yaae=uw,f? 0ifu˜aeol
awmh v_yv f y_ &f mS ;&Sm; jzpfuek w
f ,f? awGa&m/ jynfolvlxk}uD;uyg pdwfysuf atmhESvkH; emae
b¾ma&;/ pD;yGm;a&;uyfuae vlr_a&;/ EkdifiHa&;tusyf csed æ
f ?
twnf;ukd ul;wmyJ? ArmjynfolawG[m ukd,fykdiftawG@t}uKHawG
xkid ;f eJ@ uarBm'D;,m;&efyu JG vnf; vlawG&@J a'gojrm;OD;ukd vnf; &Sw d ,f? jzpfysuaf ewJh ta&;tcif;awGudk ok;H oyf
vrf;v$aJ y;zk@d vkyw f myJ? =unfEh idk w
f hJ Ekid if aH &;a&csed v f nf; &Swd ,f?
vlawG&@J acgi;f xJrmS E_id ;f ,SO=f unfph &m tjzpftysuaf wG/ olw@dk wawG[m “ewfu&m =unfah rm”aer,fo h l
tcsut f vufawG 0J˜vSnahf y:vmcJ=h uw,f? awGr[kw/f
tqifw h qifrh mS awGa0oGm;&if/ wku d yf uJG dk a&Smif
wlwmeJ@ rwlwmrsm; v$Jrd&if atmifyGJeJ@ vGJwwfw,fqkdwm oabmaygufxm;
wJh olawGæ
8- 4 vk;H umv vlxv k y_ &f mS ;r_ jrifw
h ufvmcsed rf mS æ tm&yfurBmu jynfoal wG&@J wku d yf 0JG ifpw d "f mwf
- ae0if; qif;ay;vku d &f w,f? pdev f iG u
f dk tm%m tyf ukd twk,rl ,fo h al wGæ
xm;cJh+yD; apmifh=unfhaecJhw,f? rlbm&ufvnf; ol@vl,kHukd v$J+yD; tajctaeaumif;ukd qkyu f idk +f y;D a&S@wvSr;f wuf
a&Smifxu G v
f udk wf ,f? r,fh jynfoal wGæ
- pdevf iG ef @J rlbm&uf t=urf;zufzEd ydS ef nf;eJ@ 18 &ufpD jzpfw,fv@dk ,lqrdyga=umif;?
avmufyJ awmifch EH idk w f ,f?
- ay;pmurf;pmtay:rSm rSDckdae&wJh rlbm&ufcrsm
taemufurBmu tcsujf yvku d w f meJ@ qif;ay;vku d &f w,f? rm;
uk@d pw
f @dk ql[mwkw d @dk e@J oGm;wlaew,f? ae0if;u vlxw k u
dk t
f m;
wckwnf;eJ@ qif;ay;&wm jzpfw,f?
- ae0if;a&m rlbm&ufyg (vrf;a=umif;awG jyxm;ayr,f)h
jynfy xGurf oGm;=ubl;? (cktxd) 'Dae&mrSm wlaeao;w,f?
- tJ't D csed t f xd ae0if;u wyfudk ukid x f m;Ekid af o;w,f?
tD*sppf pfwyfu rlbm&ufjzpfapcsio f vkd ‘&yfc’H ray;awmhb;l ?
- rlbm&ufu “wkid ;f jynf tkycf sKyf&wm +iD;aiG@yg+yD”vk@d
ajymazmf&ao;w,f? oef;a±$w@dk vpl u k awmh 'Dvdk oHa0*oH wcgrS
r=um;&ao;? ta&;awmfy*Hk sme,f.trSwt f om; Logo ukd
- ck tm%m&Sit f pk;d &awG tkypf ;dk aewJh rlqvif urBm
rSmawmh o&zlawG wvk;H +y;D wvk;H aºuus-ajrcp jyKuke+f y?D usew f hJ ‘yef;cs'D ZD idk ;f ukrd sK;d ’u ulnaD &;qGaJ y;ygonf?
2
ta&;awmfy*Hk sme,f
EkdifiHa&;
(1) etz-u vrf;jyajryHk (7) csuu f kd xkwjf yefawmh
ppftm%m &Sipf epf aemufqw k pf jyK+yvD @kd jynfwiG ;f
jynfyu xifc=hJ uw,f? taumif;buf ajymif;
awmhr,fv@kd vnf; ar#mv f ifch =hJ uw,f? 'gayrJh ar#mf
vifo h vdk jzpfrvmawmh wpwp tjrifreS &f vm
=uw,f? ‘trsKd ;om;nDvmcH’ usi;f yawmh wcsKd @ ppftm%m&Sipf epfrmS
tjrifreS &f w,f? ‘qENc, H yl ’JG vkyaf wmh xyf+yD;
tjrifreS &f olawG ay:vmw,f? ‘a&G;aumufy’JG
vkyaf wmh yd+k y;D tjrifreS &f vmovdk tck ‘v$waf wmf
r¾dKiw
f ckwnf; &Sw
d ,f?
tpnf;ta0;’ awGvyk af wmh Edik if aH &;tiftm;pk
awGomru owif;orm;awGyg tjrifreS &f vm
=uw,f?‘pwkwrˆ ¾dKif’ yDyo D oay:zd@k aeaeom
om ‘Oya'jyKr¾dKi/f w&m;pD&ifa&;r¾dKi/f tkycf sKyf pkd;at;
a&;r¾dKif’ qdw k mawGu wu,fawmh emrnfcH
awGoufoufyq J w kd m xif&mS ;vmw,f? etz
ppftyk pf k ‘eHygw0f rf;’ omv#if wckwnf;aom ae0if;vkyw f wfw,f? ol@rmS tm%m&Sad eawmh wynfah rG;zd@k rcuf
r¾dKifqw kd m ay:vGiv f mw,f? bl;? E_wrf ed @f e@J yJ &mxl;ay;Edik w f ,f? aiGa=u;/ td;k tdrf axmufyEhH ikd f
(2) r¾dKifwckwnf;&Sad tmif Adv k af e0if; vkycf w hJ myg? w,f? vl!eG @f w;kH atmifvnf; vkyEf ikd w f ,f? v$waf wmfw@kd / w&m;±H;k
pdw&f nS vf uf&n S f y&d,m,fºu,fºu,f vkycf &hJ wd@k / ygwn D v D mcHw@kd qdw k mawGu [efjyawGy?J ae0if;&J@ E_wrf ed @f
wmyJ? ‘ES;D aESmzvS,yf ’JG awG trsKd ;rsKd ;vkyw f ,f? atmufrmS yJ &S=d uwmyg? 'gawGukd }uKHz;l wJo h al wGu pmeJ@ a&;xm;
‘t}uaH y;tzG@J ’ qdw k mudk zG@J w,f? ‘aphpyfaqG;aEG; =uwm &Syd gw,f? uG,v f eG o
f l a=u;rHOk ;D aomif;u ‘bDv;l wd@k &mG ’
yG’J qdwk mvnf; vkyv f ukd af o;w,f? pmtkyaf &;cJw h ,f? ocif wifjru “‘bH’k b0 ar#mw f ikd ;f a0;” a&;ae
Adv
k af e0if; p+y;D vkypf OfrmS qd&k if csKd csKd om w,f? OD;aomif;u tar&duefrmS ae&if; a&;wmrd@k yd+k yD; &Si;f w,f?
omajymw,f? ol@ ‘aumif’ awG em;rvnf=uvd@k vGwv f w G v f yfvyf a&;Edik w f ,f?
tawG@t}uKHr&S=d uvd@k oifay;=uygv@kd ajymr,f? (3) Adv
k af e0if;u ppftyk pf u k kd r¾dKifxm;wJh ppftm%m&Sipf epfukd xl
(ol@aumifawGqw kd mu ol@aumifp0D ifawGukd ajym axmifxm;cJv h @kd yJ Advk of ef;a&$u vrf;jyajryHk (7) csuu f kd wck+y;D wck
wmyJ?) aemufq;kH olqifwt hJ uGux f J r0if&if ol vkyEf ikd cf whJ myg?
wOD;wnf;oabmeJ@ wzufowf zsuq f ;D ypfwm Advk af e0if;u ol&@J eyH gw0f rf;ae&mudk ‘E_wrf ed @f ’ eJ@yJ v$cJ hJ
csn;f yJ? 'gukd ae0if;enf; ae0if;[efv@kd ajym&r,f? ovdk Adv k o f ef;a&$vnf; ‘E_wrf ed @f ’ eJ@yJ vkycf siaf erSmyg?
q&mwifovdkvdkeJ@ wynfharG;wJh vkyf[efudk tck ‘ayguaf umif’awG ay:vmaeyg+yD? vdck sio f r# tm;
vH;k &+yDjzpfv@kd tpd;k &zG@J wm/ aumifpzD @JG wm/ aumfr&Sizf @JG wmawGu
jrefygvrd rhf ,f?
(4) ppftyk pf k bmvkcd siw f mvJ/ bmudk a=umufaewmvJqw kd u
hJ pd u
P kd
rdrw d @kd twGi;f rSm tESpf (20) trsKd ;rsKd ;tzHzk kH }uq H cJ=h uygw,f? Edik if H
jcm;tawG@t}uKHxJu/ pmtkyfawGxJu &SmcJhw,f? jynfwGif;
tawG@t}uKHxu J &SmcJw h ,f? +y;D awmh rdrw d @kd twGi;f jiif;cH=k uw,f?
tckawmh &Sif;oGm;yg+yD? ppftkyfpkvdkcsifwmu ppftm
%m&Sipf epf? olw@kd a=umufwmu wckwnf;aomr¾dKif usKd ;ysuf
oGm;rSmudyk q J w kd m &Si;f oGm;yg+y?D
rdrdwdk@u tJ'Dr¾dKif usdK;ysufoGm;atmif vkyfEdkifr,fh
vrf;pOfukd csrw S +f yD; vkyaf qmif=uzd@k jzpfygw,f?
3
ta&;awmfy*Hk sme,f
tdwfzGifhay;pm
udck spv
f id_ f
armifp;l prf;
ocifwifjreJ@
ocifvu S eG ;f wd@k o@kd
wH@k jyefpm
(&JabmfxGef;)
vufeufcs=uwmeJ@ uGejf rLepfta&;awmfyu kH kd opPmazmuf=uwmrSm &SmcJ&h mrSm ol@uykd g wygwnf; ac:oGm;wmyg? &wemh*/l tr&yl
wl=uayr,fh tcsed u f mvcsi;f rwl=ubl;? 'ga=umifh a&S@aemuf ‘0gpOf’ &u yGrJ mS vnf; ol@uakd c:oGm;wmyg?
t& emrnfawGukd wef;pDvu kd w f ,f? udck spv f i_d uf 0gt&ifq h ;kH yJ? u|eaf wmfw@kd u ‘ygww D yf’tjzpfe@J zufqpfawmfveS f
udck spvf i_d w f a,mufuvG+J y;D usew f hJ (3) a,mufukd rawG@z;l a&; vkyx f m;cJw
h mjzpfv@kd t*Fvyd t f m%mydik af wGu &efopl m&if;
ygb;l ? pmcsi;f vnf; tquftoG,rf &Syd gb;l ? tquftpyf&pdS &m oGi;f wm cH&olawG r[kwyf gb;l ? 'ga=umifh vGwv f yfygw,f?
ta=umif;vnf; r&Sb d ;l ? u|eaf wmfu (1949) uwnf;u &Sr;f jynf a&pufrukev f @kd xifyg&@J / tm%modr;f Advk af e0if;wd@k &@J
a&mufaewmyJ? &efukd a=umufv@kd jynfxaJ &;0ef}u;D a[mif; ocifomcif ajy;v$m;
udck spv
f i_d ef @J uvnf; c%wjzKwaf wG@z;l / pum;ajymzl;wmyg? ae&wke;f uvnf; u|eaf wmfw@kd (U/G) uyJ vufcx H m;&zl;w,f?
ol@a,mufz (xifyg&@J ) udo k mcifukd ygwu D cdv k c_H iG ahf y;xm;zd@k aqG;aEG; aemufrmS ol@bmomoGm;+yD; tzrf;cHw,fv@kd =um;ygw,f? 'D
zd@k vmwke;f uyJ? udo k mcifqw kd mu ocifomcifqw kd yhJ *k Kd~ vfyg? tJ'D avmufyJ a&;ygr,f?
wke;f u ol@ukd t*Fvyd pf pftyk cf sKyfa&; CAS (B) u ody+f yD;vdck siaf e
wmyg? rdrsm;rd&if jrpf}uD;em;rSm vkycf o hJ vdk vkyrf mS yJv@kd xifygw,f? tckrS bma=umifhwHk@jyefpma&;ovJ?
jrpf}u;D em;0ifpOfu olw@kd aºu;a=umfwmu ‘ocif ocif owfowf’?
ocifomcifu *syef@acwfrmS a&$b&kd mZ0wf0efvyk af ewm olwdk@wawG rD'D,mrSm a&;or#pmawGudk tm;vHk;
yJ? ola=umuf&mS ayvdrrhf ,f? avmuf zwf&ygw,f? awG@wo hJ al wGu yd@k ay;vd@k yg? olw@kd u wH@k
ol@ta=umif; ajym&OD;r,f? ol@ukd zufqpf*syefawmfveS af &; jyefpm a&;apcsi=f uw,f? ordik ;f rSef bmvJqw kd m odcsi=f uw,f?
twGuf csO;f uyfz;l w,f? olvufrcHb;l ? b,fv*f s, D efvyk f ypPwkd wcsKd @uqd&k if ygwu D ‘wH@k jyefpm’ ra&;wm[m [kwf
wvuf ol@qDu tvSLcHw,f? olu a&mif;r,fvdk@ajymw,f? aevd@k aerSmaygv h @kd txd ajymvm=uw,f? b,fvykd J &Si;f jyayr,fh
3000d§ ay;+yD; ygwDu 0,fcJh&w,f? tJ'DaiGu csyfoif;olaX; olw@kd b0ifrusygb;l ?
OD;bwifqu D tvSLcHv@kd &wmyJ? ‘csyo f if;’ u t*Fvyd ef ,fcs@J u|efawmfwdk@u twdwfudpPawGudk vufeufcsawG/
vufa0cH t*Fvyd ef ,fcs@J ar#maf eoly?J 'ga=umifh vSLwmyg? ‘vpOf opPmazmufawGe@J tcst D cs rjiif;csib f ;l ?
a=u;’ tjzpfawmif yHrk eS f vSLcJyh gw,f? xm;ygawmh? twdwu f udp[P m ordik ;f rSww f rf;wifoal wGtwGuyf J
ocifomcifukd u|eaf wmfq h rD mS wvausmf vufcx H m;yg toH;k 0ifw,f? ordik ;f opfukd vlxek @J twl a&;aewJh tckumvrSm
w,f? yke;f v#Kd ;uG,v f #Kd ;ae&wm r[kwyf gb;l ? a&$ref;wifarmif Zmwf ypPKy`eu
f ykd J tav;xm;&r,f? tem*wfuykd J ajrmfjrif&r,fv@kd
u&mrSm zqyvu Zmwf±w kH iG ;f rSm vufzuf&nfqikd zf iG +hf yD; &efykH aiG ,lqa=umif;/ twdwu f akd jymaevd@k tusKd ;r&Sb d ;l qdw
k m &Si;f jyay
r,fh b0ifrus=ubl;?
4
ta&;awmfy*Hk sme,f
olw@kd b0ifruswm obm0usygw,f? rSeyf gw,f?
ab;rJhay;xm;avav twifh&Javav jzpfaewma=umifh
tckawmh wH@k jyefpm a&;&yg+yD?
a&;p&mu odyrf sm;w,f? uG,v f eG =f u+yjD zpfwhJ olawG
udk apmfum;wmawGvnf; vGev f m+yD?
NLD udk ynmay;ovdv k ekd @J Auyudk cvkww f u
kd wf m
uvnf; rsm;vm+y?D
rD',
D m (pme,fZif;)rSm pifwckx;kd csiw f hJ uGejf rLepfysuf
awGuvnf; olw@kd ukd oHa,mifvu kd v
f m+yD?
aemufwa=umif;uvnf; ordik ;f rSeb f mvJqw kd mudk rsKd ;
qufopfawGu odcsiv f @kd Auy&J@ wH@k jyefpmudk ar#mv f ifah e=u
w,f? [kww f ,f? olw@kd ar#mv f ifah ewmudk tckajz&Si;f ay;cJrh S
jzpfr,f? =um&if ‘trSm;=um trSe’f jzpfuek v f rd rhf ,f? raocifa&;
cJrh S jzpfr,fq+kd y;D a&;ygw,f?
ocifwifjru ‘a0g’ u tawG@t}uKHa&;wmudk yJc;l
udak e0if;qD vSr;f ar;awmh olu 'g[m vky}f uw H myJv@kd qdw k ,f? ocifA[de;f
olu jyefa&;ay;r,fv@kd qdyk gw,f? olu touf ‘90’ wef;
a&mufae+yD? ody+f yD; use;f rmvSwm r[kwb f ;l ? 'ga=umifh u|ef r+ird f jzpfaewmudk odaevd@k ‘awmfaumuf’ cH&atmif ‘ndKjr’ vkyaf ewm
awmfuyJ yGOJ ;D xGuf wH@k jyefpm a&;ygw,f? odaevd@k vufa&SmifaecJw h myg?
tckawmh olw@kd xu J (3) a,muf ‘owif;pm’rSm ae&m&oGm;
ppfudkif;&J@yx0Dtaetxm; =u+yD? 'ga=umifh a&;vd@k &+yDq+kd yD; a&;ygw,f?
5
ta&;awmfy*Hk sme,f
jzpfwmvnf; tJ'ga=umifyh ?J Adv k af tmif}uD;&J@ pmwapmifrmS &J@ c|i;f csu&f w dS ,f? ‘vuf±;kH awGuvnf; tm%mxGuEf ikd w f ,f’ qdw k hJ
'Dupd P a&;xm;wm zwfz;l w,f? tawG;tjrifrmS ;udk ol qef@usiaf ewmyJ? ‘u|e;f wdu k yf ’JG udk vufawG@
acgi;f aqmifco hJ yl ?J ppftyk pf uk tcsed q f aJG ewmudk olow d mayg?h
armifpl;prf;&J@udk,fydkiftawG;tac:bmvJ? tqifq h ift h rde@f ay;pepfvnf; jyef+yD;xlaxmifrad &m ‘apm
armif/ cif!eG @f tm%modr;f =uawmh’ vd@k Adv k af e0if; E_wrf ed @f ay;cJw h ,f
“ol@ukd Edik af tmifrwdu k Ef ikd &f if ol@atmuf acgi;f v#Kd 0if r[kwv f m;?
vdu k ”f qdk wm ol@ “rlyikd ”f yJ? Auyudk q&mvkyw f ek ;f uvnf; Adkvfcif!Gef@&J@ ‘jzwfvrf;u tm%modrf;zdk@ Auy t}uH
'gy?J tck NLD udk q&mvkyaf ewmvnf; 'gy?J tpnf’qdw k m vH=uKwfyq J w kd mvnf; olow d myJ? NLD u vpfb
Edik if &H yfjcm;pmtkyf tqdt k rde@f wckcu k kd tajccH+y;D vnf; &,f'rD u kd a&pDygwyD ?J ppftm%m&Sipf epfae&mrSm vpfb&,f'rD u kd a&
q&mvkyf avh&w dS ,f? ed*;kH csKy&f ifawmh ol@‘rlyikd ’f tawG;tac:eJ@ pDpepfe@J tpm;xd;k zd@k yJ Auy u ar#mrf eS ;f cJw h mudk odygw,f?
csKyfavh&w dS ,f? ocifvu S eG ;f 'Dvrkd vkyaf umif;ygb;l ? ocifoef;xGe;f udk arG;
ol@“rlyikd ”f tawG;tac:udk tm%m&awG }udKufwm pm;zcifv@kd ajymcsiaf jymyg? Adv k af e0if;udk aus;Zl;&Siv f @kd ajymcsif ajym
vnf; rqef;bl;? ol@ukd ‘csr;f at;ppfwrf;’eJ@ pifwifay;cJw h m yg? uG,v f eG +f yDjzpfwhJ olawGuakd wmh olc;kd aoazmfrn‡ad pcsiyf gb;l ?
‘aqG+ird ;f qd&k , S v f pf’ ygwyD ?J ‘rqv’uvnf; pifawmfaumuf
wmyJ? udb k +idref @J usrS olt±H;_ ay;&wmyJ? NLDxJyg&wmudk (4) OD;pvHk;odk@ ajymcsifwm?
awmh olu ‘&,fp&m’ vd@k qdw k ,f? wu,fu ol&@J ‘t±H;_ ay;
a&; tawG;tac:’a=umifh NLD eJ@ uif;a0;oGm;wmyg? tJ'g vGwv f yfpmG oabmxm;uGv J cJG iG u hf kd vufcyH gw,f? ordik ;f
a=umifh tcJrausjzpf+y;D NLD udk qJa&;wdik ;f xGmaewm jzpfw,f? rSeq f +kd yD; a&;csiw f ma&;/ ajymcsiw f majymwmrSmawmh ±d;k om;=uzd@k vdk
ol@touft&G,u f tdw k ehJ mwJt h qifh a&mufae+yD? ygw,f?
[dwk ek ;f uvdk txl;t&m&Sad e&m rSe;f aewm r[kwb f ;l ? tck ay: ppfeJ@awmfvSefa&;acwfudk jzwfoef;cJh=uolawG odyfrusef
vmwJh ‘tpd;k &opf’&J@ t}uH ay;ae&mudk rSe;f aeovm;yJ? pma&; awmhygb;l ? ppfwyf (wyfrawmf)xJrmS awmh vH;k 0r&Sad wmhygb;l ?
wmawmh em;vdu k +f yDv@kd qdw k ,f? ppftm%m&Sipf epf(yHpk o H pf)uvnf; ppfe@J awmfveS af &;acwfu
vlawGe@J Edik if aH &;ygwaD wGukd twdtvif; tykycf saecsed f jzpfw,f? *sm
ocifvSuGef;bmvJ? e,fwapmifrmS qd&k if wyfrawmfarmfueG ;f wdu k rf mS om&Sw d hJ &Sm;yg;"mwf
yHak wG/ rSwpf rk w S &f mawG/ umwGe;f awGygrusef xkwo f ;kH +y;D vGwv f yfa&;
ol@ta=umif;udk Adv k pf ;kd armif (usq;kH ) qDu wpGe;f wp wdu k yf aJG cwf/ vGwv f yfa&;&umpacwfu yk*Kd~ vfawG/ ygwaD wGukd apmf
=um;zl;w,f? ol@aqmif;yg;wcsKd @ zwfz;l w,f? a=u;rHOk ;D aomif;&J@ um;aeygw,f? cifAsm;wd@k uyg ul+y;D rapmfum;=uapcsiyf gb;l ?
‘bDv;l wd@k &mG ’ pmtkyrf mS zwfz;l w,f? 'Davmufygy?J em;em;aeae a&=unfat;av; aomuf&wJt h cg Z&yf'um/
tckwavmav;rSm ‘0g&ifah wG&@J tpk’xJ 0ifygrvdv k kd a&csr;f pif'um&J@ aus;Zl;udk odwwf=uygap? om;a&ay:tdyf om;a&
=um;&awmh 0g&ifah wGxJ bmrsm;0if±y_ rf vJv@kd awG;rdao;w,f? em;pm;olawGtjzpfe@J b0Zmwford ;f wm rvkyaf pcsiyf gb;l ?
0ifa&mcsiaf yr,fh 0ifv@kd r&wmvm; bmvm;awmh rodb;l ? tck tawG;tac:udpu P akd wmh ynm&Siq f efqef jiif;cke=f uwmayg?h
awmh ‘vufeufcs0g&if’h rSm ygvmwm awG@w,f? ordik ;f ed*;kH rcsKyfovdk Armjynf&@J Eikd if aH &;uvnf; b,fawmhrS ed*;kH csKyfrmS
udt k ek ;f armif (avxD;Adv k t f ek ;f armif)eJ@ olu a'guw f m r[kwfygbl;? rsdK;qufopfawGudk rsdK;qufa[mif;awG&J@ yckef;ay:rSm
armifarmif&@J ‘taysmq h ’JG udk vufccH si=f uw,fqw kd muawmh rm;rm; rwfrwf&yfEikd af tmif vkycf ahJ pcsiyf gw,f?
ajAmifvrd w f myJ? uG,v f eG +f yD;jzpfwo hJ u l kd r[kwrf rSef qGx J nfh 'gygy?J
wmuawmh vl@usi0hf wfukd azmufzsuw f myJ?
udt k ek ;f armifu wu,ft h ajctaerSeu f kd tcsed ef @J w ±d;k om;yGiv hf if;pGmjzifh
ajy;nD odaewmyg? Adv k pf ed vf iG u f kd "m;vGwt f yfcw hJ t hJ wGuf wyf
ysu+f yqD +kd y;D Adv k af e0if;u a'guw f marmifarmife@J uref;uwef;
tpm;xd;k wmyJqw kd m odygw,f? a'guw f marmifarmifukd t
aysmq h JG qGcJ ikd ;f xm;+yD; ‘ppftm%modr;f ’zd@k jyifaewmvnf; od (&JabmfxGef;)
wmyJ? wyfawGukd ppfwef;vsm; jyefoiG ;f +y;D ysujf ym;pjyKaewJh ‘t (13 - 2 - 2011)
qifq h ift h rde@f ay;uGyu f rJ ’_ udk jyef+y;D wnfaqmufaew,fqw kd m
odwmyJ?
4828 tvk y f t zG J @ xJ r S m aoewf a jymif ; xJ u
tm%mxGuf w,fqw kd mudk taoudik rf xm;oifb h ;l ? Armjynf
6
ta&;awmfy*Hk sme,f
owif;eJ@rw
S cf suf
a&G;aumufyGJvGefumvrSm jzpfay:vmr,fh
ppftm%m&Sifpepfukd wkdufzsuf=u?
jynfol t
h iftm;ukd pkpnf;=u?
9
ta&;awmfy*Hk sme,f
EkdifiHa&;
ppftyk pf &k @J aemufu,
G rf mS bGJ@jzLvufeufqkdwmu tmV0DbDvl;awG tm;
tuk;d qk;H vufeufyg? ppftyk pf &k @J “tm;tuk;d qk;H ” bG@J jzLvuf
“bG@J jzLvufeuf” eufuawmh “tm%modr;f wJeh nf;”ygy?J orRwOD;pdev
orRw OD;armifarmifw@dk pifay:wif+y;D xkwo
f iG w f @dk /
f ;Hk vk@d ratmifjrif
&Sad ew,f awmhwt hJ cg 'Db@JG jzLvuf eufxw k o
vufeufu olw@dk tm;tuk;d qk;H jzpfovkd onf;acs}uKduyf g?
f ;Hk vku d w f myJ? 'Db@JG jzL
armifvS0if; 1958 uwnf;u tm%modr;f wJeh nf;&J@ t&omukd olw@dk
aumif;aumif;odvmcJw h m r[kwv f m;? 'ga=umifv h nf; 2008
tajccHOya'xJrmS 'Dtm%modr;f enf;ukd w&m;0ifjzpfatmif
xnfx h m;cJw h m r[kwv f m;?
“'Drkdua&pDqkdwm a&S@aqmifwpk&J@ uGef*&ufv$wfawmfxJu
'Dawmh orRopfu remcHrmS vnf; odyyf pl &mrvkd
aygufzGm;vmwmr[kwfbl;”wJh?
bl;? tpkd;&opf(ukd,fyGm;)u yifrjzpfoGm;+yD; ppftkyfpku
'Dpum;[m *smreftvkyform;vlwef;pm;&J@acgif;aqmif/
py,f,m (t&ef) jzpfomG ;rSmvnf; odypf ;dk &draf ep&mrvkb d ;l ?
wku d yf 0JG if&if; *k%af jymifpmG usq;Hk oGm;cJw h hJ trsK;d orD;&Jabmf “±kZd m
tpk;d &opf vlxw k udk yf aJG wGa=umifh rawmfwq uwdr;f uyg;
vlZifbwf”ajymcJw h hJ emrnfausmf pum;pkyg? aoG;eJ@&if;cJ&h wJh wku d yf JG
jzpfomG ;rSmyJ olw@dk p;dk &drw f ,f? bmawGyjJ zpfjzpf olw@dk rmS odyq f ;dk
tawG@t}uKHawGu oif=um;ay;vku d w f phJ um; jzpfygw,f?
wJhtusyftwnf; }uD}uD;rm;rm; ay:vmw,fqkd&ifawmh
'Dae@ArmjynfrmS awmh ppftyk pf &k @J vw $ af wmftay: taumif;
bG@J jzLvufeuf xkwo f ;Hk vku
d rf ,fqw dk hJ pdwu f ;l uawmh ppftyk f
jrif+y;D ar#mv f ifch sux f m;aeolwcsK@d (v$waf wmftrwfwcsK@d tygt0if
pkacgif;xJrSm oHr_dESufxm;ovkd pGJae+yD;om;yg? aemuf+yD;
ynmwwfwpdww f ykid ;f eJ@ wcsK@d wav) &Sad eao;w,f? 'Dvw $ af wmfqdk
vla&G;wmrSm jy\emay:&ifvnf; tm%modr;f r,feh nf;ukd
wm tawG;tac:&Si;f &Si;f eJ@=unf&h if xif;xif;}uD;jrifEidk w f yhJ yJG g? ppf
ok;H zk@d acgi;f xJrmS jyifxm;+y;D om;yg?
tkypf u k uk, d yf mG ; yGm;zk@d vkyw f yhJ /JG ppftyk pf u k ukid ;f quf+y;D rsK;d ul;ay;zk@d
csKyfvu dk &f if tckvw $ af wmf rqkx d m;eJ@/ olw@dk &@J t
vkyw f yhJ /JG tm%mukd b,fvufuae nmvufudk ajymif;zk@d vkyw f yhJ JG
qk;d qk;H tajctaetxd ppftyk pf u k taotcsm jyifqifxm;
pojzifh trsK;d rsK;d ajymvk@d &ygw,f? jynfoal wGu ‘bmrS rxl;ygb;l ’
+y;D om;yg? ppftyk pf yk jJ zpfwhJ tpk;d &opftay: xifa,mifrmS ;r_
qkw d hJ oabmeJ@ pdw0f ifpm;r_rjywmvnf; 'gudk olw@dk enf;eJ@ olw@dk
awGe@J ar#mv f ifch sux f m;ae&if vrf;vGaJ e=uOD;rSmyg? ppftyk f
odaewJo h abmygy?J aocsmwmuawmh ppftyk pf u k ppftm%m&Sif
pkudk cifAsm;wk@d z,f&mS ; Ekid +f yv D @dk xifwt hJ csed rf mS awmif olw@dk rmS
pepf a&&Snq f ufvufxed ;f odr;f r_udk w&m;0ifjzpfatmif tbufbuf
bG@J jzLvufeuf(tm%modr;f wJeh nf;) &Sad eao;w,fqw dk m
u axmifah phaph tuGucf s+y;D yEMu±f u dk v f u dk jf cif;ygy?J v$waf wmfxrJ mS
rarhyge@J ?
olw@dk tckvyk af ewmawGudk =unf&h ifvnf; olw@dk tm%mukd enf;enf;
'ga=umifh ppftyk pf ek @J ppftm%m&Sipf epfudk (ukepf if
rS twdr;f tapmif;rcHbJ tykid q f yk u f idk x f m;zk@d vkyaf ewmrSe;f odom
atmif) wku d af &;vk@d ajymae=u&wmyg?
ygw,f?
'guydk J wcsKk @d u orRwOD;ode;f pdeu f b,ftcsujf zifh rqk;d bl;æ
'Dtcsuu f av;ujzifh ar#mv f ifph &m &Sad ew,fæpojzifh qift h zH wf
ar#mo f vkd }uHzefar#mv f ifah e=uao;w,f? OD;ode;f pdef p±ku d b f ,fvydk J
&S&d /dS OD;wifatmifjrifOh ;D p±ku d =f urf;=urf;EkEk ppftyk pf u k ezm;}uKd;ukd
vko d vkd qGv J @dk &wJh olawGr@dk ok;H vku d w f myg? wcsK@d u tpk;d &opf[m
wpkw H &m tajymif;tvJopf jzpfvmEkid w f ,f? ppftyk pf o k pf[m OD;
oef;a±$ppftyk pf ak [mif;vkd ya'o&mZfrqefbJ wk;d wufvmEkid pf &m
&Sw
d ,fæpojzifh ar#mv f ifah ewmvnf; &Sad o;w,f? rxifyge@J ? qkid ;f
oH=um;vk@d pm;&Ek;d Ek;d ar#mu f ;dk aeayr,fh tvSLyGJ r[kww f mawmh ao
csmygw,f?
±kyjf yorRwawGudk yk+d yD; emcHwwfou l dk a&G;wmjzpfayr,fh
ppftyk pf u k olw@dk vl b,fo@l rqkd xm;&Jygw,f? xm;vnf; xm;cJzh ;l
wmyJ? olwkd@ tusyftwnf;jzpfvkd@ [efjyxkwfcsifw,fqkd&if(&Spf
av;vk;H umvwke;f u) orRw OD;pdev f iG w f @dk / a'guw f marmifarmifw@dk
pojzifh xkwo f ;Hk cJzh ;l wmyJ? 'Dvdk xkwo f ;Hk &wmukd olw@dk ra=umufygb;l ?
bmvk@d vq J adk wmh olw@dk rmS bG@J jzLvufeuf&adS ewmuk;d ?
10
ta&;awmfy*Hk sme,f
EkdifiHa&;
v$wfawmfvGefumvrSmrS
yGJ=urf;vmvdrfhr,f?
nKdpdef0if;
&mZbdou d cf , H rl ,fh b,f&iS b f &k ifurS aoG;pGe;f vufe@J
&mZyv†iw f uf+y;D oHvsuu f idk cf si=f urSm r[kwyf gb;l ? olw@dk uk, d f
u aoG;!‡eD @H awG b,favmufyJ eHapmfaeae/ &mZbdou d yf aJG wmf
umv tcku d tf wef@rmS awmh r*Fvm,lcsi=f uwJo h al wG csn;f ygy?J
,ckusif;ywJh v$wfawmf[mvnf; &mZbdodufcHyGJ
wrsK;d vk@d qk&d rSmyg? tajccHOya' toufoiG ;f a&;vkyif ef; wzuf
rSm &Sad ew,fqadk yr,fh tpk;d &opfxJ ygr,fo h al wGu uk, d uhf v k m;
xkid /f uk,d yhf v†iaf y: wuf+y;D ae&m,l=ur,fyh yJG g? 'Dvdk ae&m,l=u
r,fh yk*K~ v d af wGuvnf; 'Dvw $ af wmfobif&@J tcku d t f wef@rmS
olw@dk udk aemufu, G u f ae w&m;cHyyl al EG;aEG; tjzpf vuf!Kd‡ ;xk;d
ar;aigw h m cHcsi=f uwm r[kwyf gb;l ?
v$wfawmfrac:cif uyfaewJhtcsdefrSm jynfwGif;u
jy\emawGukd yGJ=urf;+yD; ajz&Sif;vkdufr,fqkd&if tckdiftrm ajz
&Si;f wJoh al &m trde@f ay;olyg w&m;cHtjzpf tpGypf cJG EH idk pf &m tvm; rSmawmh olwkd@u jy\emrxGufatmif uef@owfcsufawG pnf;rsOf;
tvmawG &Sad eygw,f? xdyq f ;Hk uae t+rJ trde@f ay;vmcJw h hJ Akv
d f awGe@J csnw f yk x
f m;+y;D om;yg? 'gawmif pdwrf csao;vk@d olw@dk vrl [kww f hJ
oef;a±$ukd,fwkdif 'DtcsdefrSmawmh ukd,f&Sdefowfxm;csifykH ay:yg wjcm;v$waf wmftrwfawGudk b,fvdk xde;f csKyf&rvJqw dk m }udw}f uH
w,f? v$waf wmfrwkid rf D jy\emawG ajz&Si;f r,fq&dk ifvnf; ajz xm;=u wmyg? “ppfrx _ rf;Oya'”qkw d muawmh v$waf wmfrac:ao;rD
&Si;f p&m jy\emawGu trsm;}uD;yg? jy\em ajz&Si;f vku d v f @dk uwnf;u tjyifrmS ylnyH n l H jzpfaeyg+yD?
jy\em+yD;roGm;bJ wkd;vkd;wef;vef;jzpfae&if 'DudpPu wzuf olwkd@u jzpfaewJh jy\emawGukd tpkd;&opfvufxufrSmrS
v$waf wmfuwzuf Asmrsm;ae&rSmvnf; pk;d &dryf aHk y: ygw,f? ajz&Si;f a&;qkw d mrsK;d vkycf si[ f efwyl gw,f? etzeJ@ tpk;d &opfqw dk m
'ga=umifh rsuaf rSmuf olw@dk &ifqidk af e&wJh jy\emwcsK@d uvnf; b,fyck;H uae nmyck;H ajymif;xrf;wmavmufyJ uGmjcm;wmyg?
ajz&Si;f a&;ukd tcsed q f idk ;f iH@xm;wmyg? Oyrmwck ESpcf k avmufyJ tpk;d &opfuvnf; xGurf ,fqv dk @dk xGuv f m&/ bDv;l qkid ;f eJ@ bDv;l u
ajymygr,f? csufcsif;}uD; x˜u&r,fhta&;ukdawmh pdwfav;aerSmyg? 'Dvkdqkdvkd@
typf&yftzGJ@awGu e,fjcm;apmifhwyftjzpf toGif tpk;d &opf&@J pdwaf umif;apwemukd ar#mv f ifah evk@d vnf; r&ygb;l ?
ajymif;a&; vufrcHbJ acgi;f rmaewmukd olw@dk enf;enf;rS r}uKduf tpk;d &opf ay:vmrvmao;cifuwnf;u tJ't D pk;d &tay:
ygb;l ? cyfpyfpyfuav;qk;H rrS &r,fq+dk yD; wku d rf ,fcu dk rf ,f }udr;f r,kH=unfr_awG jzpfay:aewmyg? 'ga=umifh pD;yGm;a&; vkyfief;&Sif v$wf
armif;aewmyg? 'gayrJh v$waf wmfumvw0ku d rf mS awmh tavm awmftrwfavmif;u “vlwcsK@d raumif;vk@d yg”qk+d yD; (rqvacwfu
w}uD;rvkyaf o;bJ atmift h nf;xm;&wJt h jzpfrsK;d yg? 'ga=umifh rlaumif;+yD; vlraumif;vk@d yg”qkw d hJ ajymykaH jymenf;rsK;d eJ@) xGu“f um”
vwfwavm jr0wDbufrmS 'DaubDatbufu pwku d v f mcJw h hJ ae&wmyg?
twGuf wkdufyGJtenf;tusOf;jzpfwmeJ@ rkdif;a,mif;bufrSm b,fvydk J jzpfjzpf (etzyJ jzpfyap/ tpk;d &opfyJ jzpfyap) olw@dk
tajrmufprf;wmavmufyJ vkyaf ewmyg? twGuf taESmift h ,Suv f @dk xifwhJ tiftm;awGudk tm%meJ@ tiftm;
a':atmifqef;pk=unfudk v$waf y;t+y;D a':atmifqef; ok;H +yD; tjywfErdS yf pfcsiw f muawmh olw@dk &@J t±k;d pGaJ ewJh pdw"f mwfyg?
pk=unftay: vlxu k 'Davmuf v_u d v
f u d_ v f vSJ JS jzpfaewmawG/ v$wfawmfeJ@ r*Fvm,l&r,fhtcsdefrkd@ ,m,D }udwfrSdwfatmifhtnf;
a':atmifqef;pk=unfe@J trsK;d om;'Dru dk a&pDtzG@J csKyfu buf ae&wmyg?
aygif;pkHrSm cyfoGufoGufuav; v_yf&Sm;ae=uwmawGukdvnf; cifyyk u
f cifyyk /f us;D uus;D / bDv;l u bDv;l / vluvl Zmwd
olw@dk u rESp+f rKd@ygb;l ? 'gayrJ@ tcktxd vufyu dk +f yD; ab;uae ±kyuf dk b,forl S razsmufEidk yf gb;l ? v$waf wmfveG u f mvrSm (csucf si;f
xkid =f unfah e&wke;f yg? }u;D r[kwaf wmif tcsed w f csed t f a&mufrmS ) vl@pnf;bDv;l pnf; uGv J mrSm
'DEpS f tOD;ykid ;f rSm qENjyyGu J av;awG [kad e&m 'Dae&mrSm jzpfovkd yGu J vnf; =urf;vmrSmyg?
ay:vmaewmuvnf; olwkd@ukd pdwftaESmifht,Suf jzpfapyg tckusi;f ywJh v$waf wmf&@J &mZyv†iaf tmufajcrSmukyd J oif
w,f? =unfh wwf&if jrifEidk yf gvrd rhf ,f? jynfoal wG&@J rsu&f nfe@J aoG;tkid u f u G f
'gu v$wfawmfjyifyu jy\emawGyg? v$wfawmfxJ }uD; &Sad eygw,f?
11
ta&;awmfy*Hk sme,f
EkdifiHa&;
2011 ESpfOD;rSm
Armjynf jynfolvlxk&J@ wkdufyGJrsm;ukd
}uKdqkd*k%fjyKvkdufygw,f?
12
ta&;awmfy*Hk sme,f
jynfwGif;rS ay;pm
&efuek q
f if;&Jom;&yfuuG ef @J
{nfph m&if;'kuQ 0if;ol
awG;p&meJ@ aqG;aEG;p&m
qkdAD,ufbma=umifh usqHk;ovJ
xG e f ; aomf
17
ta&;awmfy*Hk sme,f
ArmjynfrmS u xH;k pHtwkid ;f aemufusygw,f? uwnf;u uGefjrLepfygwDawG[m ygwDcsif;qufqHa&;rSm rl 4
vDeifu jynfwGif;a&;rSmvnf; ukefxkwfpGrf;tm;pkukd csuft&yJ qufqHoifhwmyJ? rl 4 csufqkdwmu vGwfvyfr,f/
zG@H +zKd ; wk;d wufvmapzk@d pD;yGm;a&;ay:vpDopf (NEP) csrw S w f ,f? vH;k 0wef;wl&r,f/ tjyeftvSeaf v;pm;&r,f/ wOD;twGi;f a&; wOD;u
'gayrJh ol@taeeJ@ taumiftxnf razmfEkdifcJhbl;? aoewfypf 0ifrpGu&f qkw d myJ?
vkyf}uHcH&+yD;uwnf;u ol@usef;rma&;u raumif;awmhbl;? acgi;f aqmifygw/D aemufvu dk yf gwD r&S&d bl;? tpfu}dk u;D ygw/D
1924 rSm uG,v f eG w f ,f? olom use;f rm ae&if/ touf&iS af e&if nDav;ygwD r&S&d bl;?
pD;yGm;a&;ay:vpDopfudk &J&}J u;D taumiftxnfazmfrmS yJ? olu qkAd ,D ufygwD (CPSU) u tifwmae&Sife,f &Sdwkef;uvkd
jynfolvlxk&J@ axmufcHr_ukd wcJeuf&aewmyJ? pwmvif acgif;aqmifygwD vkyfcsifaeawmh tusdK;pD;yGm;csif; xdyfwkduf
uawmh pD;yGm;a&;ay:vpDopfudk rvkyb f ;l ? tm%mtarG qufcH awG@wmawG &Sv d mw,f? txl;ojzifh w±kwjf ynfueG jf rLepfygwD (CPC)
a&;udprP mS yJ epfreG ;f aew,f? eJ@ jzpfw,f? =umvmawmh yGifhyGifhvif;vif; vlod&Sif=um; a0zef
'gayrJh pwviftwGuf tcGio hf mapwmu (1929- wmawG jzpfvmw,f? }udw+f yD;jzpfwmuae ajAmifjzpfvm wmyJ?
1930) tar&dum;u pvku d wf hJ pD;yGm;a&;uyf}uD;qku d w f myJ? aemufqHk;awmh qkdAD,ufukd qkd&S,fvpfpum;ajym+yD;
1930 pD;yGm;a&;uyf&@J tusKd ;qufu a&S@wef;a&muf wkid ;f jynf e,fcs@J aewJh ‘qk&d , S ef ,fcs@J ’vk@d ajymawmhwmyJ? tar&duefe@J &if
awGrSm oydwfwkdufyGJ/ ukdvkdeDeJ@ ukdvkdeDwykdif;wkdif;jynfawGrSm =um;aphwmukd yGiyhf iG v hf if;vif; vkyaf wmhwmyJ?
v,form;olykefawG ay:wmyJ? (q&mpHolykefxcsdefwkef;u 1970 jynfhvGefESpfawGrSmeJ@ 1980 jynfhvGefESpfawGrSm
w±kwfjynfrSm/ tdENd,jynfrSm/ rav;,m;rSm v,form;olykef qkdAD,ufuwzuf/ tar&duef/ w±kwfuwzuf twdtvif;
ay:w,f)? tm;ay;wJh ppfyGJuav;awG jzpfcJhw,f? (uarBm'D;,m;/ tmz*ef
aemuftcGio hf mwmu tDwvDrmS ‘zufqpf’tpk;d &/ epPwef)?
*smreDrmS ‘emZD’tpk;d & wufvmwmyJ? ppfEidk w f hJ t*Fvyd /f jyif tmz*efepPwefppfrSmawmh qkdAD,uf EHGepfawmhwmyJ?
opfu zdaxmif;wmcH&vk@d *smrefvx l uk [pfwvmukd tm; u|o H mG ;+yD E_wrf &awmhb;l ? qkAd , D uf usq;kH &wmyJ?
ay;axmufcv H u dk =f uw,f? 'kw, d urBmppfjzpfawmhr,f qkw d m qdkAD,uf usqHk;wmrSm w±kwfu wcef;wu¾ ygae
ukv d nf; vlwidk ;f avmuf odae=u+yD? w,fqw dk mu &Si;f aewmyJ?
[pfwvmuvnf; abmfv&f ADS pfueG jf rLepfukd wku d zf suf CPB (Auy)u 'DjzpfpOfrSm teD;uyf avhvmcJh&wmjzpf
r,fvkd@yJ aºu;a=umfaewmyJ? wu,fwrf; p+yD;wkdufawmhom w,f? qkd&S,fe,fcsJ@u e,fcsJ@opfjzpfw,f? t&if;&Sife,fcsJ@u
t*Fvyd /f jyifopfudk wku d w f myJ? e,fcs@J a[mif;jzpfw,f? e,fcs@J a[mif;u wav#mufv;kH aoG;pkyaf e&
pwmvifu wkid ;f cspjf ynfcsp0f g'ukd jywfjywfom;om; wJh =urf;yk;d (*sy;dk ) yJ? tirf;r& aoG;rpkyb f ;l ? aoG;pkycf iG hf jywfvyfaewJh
ukid pf cJG iG hf &oGm;w,f? *sykd;uawmh aoG;pkyfcGifh&pqkdawmh aoG;pkyf=urf;w,fqkdwJh tajym
twkdcsKyfvkdufawmh 'kwd,urBmppfjzpfw,f? Edkif tqkad wG =um;vmcJ&h wmyJ?
vkdufw,f? qkd&S,fvpfEkdifiHawG t+ydKif;t±kdif;ay:w,f? w±kwf tajccHtusdK;pD;yGm;csif; yËdyuQjzpfwmawGu olwkd@
awmfveS af &; atmifycJG w H ,f? t=um;rSm rsm;ygw,f? um,uH&iS af wGvnf; ajymcsi&f ifajymyg ap?
pwmvifu atmifjrifr_eJ@ ,pfrl;w,f? ay:vpD xdef; ‘Auy’u 'D[mrsKd ;rSm 0ifajymavhr&Syd gb;l ? uk, d u fh pd uP ydk J ajymygr,f?
n‡rd _ vkyzf @dk vDeifajymcJw h hJ pD;yGm;a&;ay:vpDopfvyk zf @kd pdwrf ul;bl;? w±kwfjynfuGefjrLepfygwDu qkdAD,ufeJ@ vrf;cGJawmh ,l*kd
urBmppf'%fa=umifh ±k&mS ;wjynfv;kH txdemaew,f? pvyfygwD (wDw;dk ) eJ@ jyefvnfoifjh rwf=uw,f? w±kwjf ynf uGejf rL
vDeif&J@ pD;yGm;a&;ay:vpDopfukdom vkyfcJh&if tcsdefaumif;yJ? epfygwu D Auyukv d nf; ,l*ydk gweD @J jyefvnfoifjh rwfapcsiw f ,f?
'gayrJh pwmvif rvkycf b hJ ;l ? rvkycf ±hJ rkH u ykq d ;dk wmukd vkyw f ,f? 'gayrJh Auy rSmu ,l*ydk gw(D wDw;dk ) eJ@ &Si;f p&m &Sw d ,f?
('kw, d tcsurf mS wifjyr,f)? w±kwfjynfuGefjrLepfygwDeJ@ ,l*kdygwDwkd@u tm%m&ygwDawGyJ?
'kwd,tcsufukd &Sif;vif;csuf t,ltq tawG;tac:rSmyJ wcsdefu uGJ=uwmjzpfw,f? tJ'D
b,fvydk J nDaemifygwv D @dk ajymajym wkid ;f jynfu 2 jynf/ udpaP jyvnf&if jyefvnfoifjh rwfv@kd &wmyJ?
jynfou l 2 &yf/ ygwu D 2 ck &S=d uwmjzpfv@dk tusKd ;pD;yGm;u AuyrSmu &Si;f p&m &Sw d ,f? 1955 wcdu k zqyvqk&d , S f
b,foel @J b,forl S wxyfwnf; rusEidk b f ;l ? vpftpk;d &ukd qGaJ qmifz@dk / c±k&u S w f @dk vmw,f? wDw;dk wnf; vmw,f?
ta&S@Oa&myEkdifiHawGukd qkdAD,ufu olyJ arG;jrL+yD; c±k&u S u f zqqk&d , S t f pk;d &ukd Ekid if aH &;/ pD;yGm;a&;tultnD awGay;
eef;wif xm;wmjzpfv@dk i,fEidk v f o dk abmxm;+y;D tEkid u f siw hf ,f? w,f? wDw;dk u ppfa&;tultnDyg ay;w,f? 'D tpk;d &u Armjynf
w±kwyf gwu D awmh ol@tpGr;f tpeJ@ol a&&Snw f u dk +f yD; uGefjrLepfygwDukd qef@usifwJh jynfwGif;ppfvkyfaewmukd rodwm
atmif yG&J wmyJ? (e,fcs@J csi;f ppfjzpf=uwm&J@ tusKd ;qufyg/ ±k&mS ; r[kwb f ;l ? odvsuef @J ppfvufeuf tultnD ay;cJw h ,f?
awmfvSefa&;u yxrurBmppfuae atmifyGJ&ovkd w±kwf 'DudpPrSm olwkd@ rSm;ygw,fvdk@ ajymrSyJ Auyu jyefvnf
awmfveS af &;u 'kw, d urBmppfuae atmify&JG wm)? oifjh rwf+yD; nDtpfuydk gwD qufqaH &;vkyEf idk rf mS yJ?
uGejf rLepftifwmae&Sief ,f (Comintern) zsuo f rd ;f +y;D 'Dupd rP mS wpfaevk@d yJ 2 ygwD jyefvnfoifjh rwfa&; ratmif
18
ta&;awmfy*Hk sme,f
vSausmfaZm
azazrarhEidk w
f hJ rdwv
DÎ m+rKd @
q&m-&m*sef Z eD ; a':rd r d
uG , f v G e f w J h o wif ; =um;od & vd k @
rd o m;pk e nf ; wl 0rf ; enf ; a=uuG J & yga=umif ;
azmf j ytyf y gonf ?
udkudk;u|ef;
q&m&m*sefESifh æ
q&muawmf
(1)
2011 ck Zefe0g&Dv 26 &ufae@wGif touf 93 ESpft&G,f 0g&ifhEdkifiHa&;orm;}uD;a':rdrd uG,fvGefa=umif; wm0efod
rD',
D mrsm;rSwqifh =um;odvu kd &f w,f? ol@Eikd if aH &; jzwfoef;r_uv kd nf; tawmftoifh qkyu f ikd rf vd ukd w
f ,f?
- rsKd ;qufa[mif;wOD;
- t*Fvyd ef ,fcs@J / *syefzufqpfqef@usiaf &;acwftqufqufrmS a&S@wef;u ygco hJ l
- 48 vufeufuikd af wmfveS af &;rSm vifa,mufsm;eJ@twl vufww JG u
kd yf 0JG ifco
hJ l
»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»
u|ef;rSmaepOf q&muvnf; ol@ta=umif; rajymzl;cJh? acgif;aqmifawGtaeeJ@ rdom;pkudpP ajymavhajymxr&Sd?
u|e;f b0rSm rdom;pktwGuf b,forl S tcsed rf ay;Edik w f mvnf; ygygvrd rhf nf?
(2)
&uf 40 tpmiwfcHwdkufyGJumvrSmawmh a':rdrdta=umif; ‘wuGuf’ ay:vmw,f? &JeDwif+idrf;tavmif;
jynfrrdom;pkxH jyefy@kd a&; awmif;qdck suu f kd tm%mydik af wGu jiif;qef+yD; tavmif;vmvkaecsed ?f
q&m&m*seu f oHq;l }udK;0if;xJuae Edik if aH &;tusO;f us ‘xde;f odr;f ’ awGukd uGyu f aJ eygw,f?
'Dtcsed f &efuek u f qif;vmwJh axmifrif;}uD;OD;+idr;f v_id u f +cHpnf;±d;k 0if;tjyifrmS &Sad ew,f? axmiftr_xrf;awGukd
t&ufu;kd armif;wdu k +f y;D aoG;xd;k ay;aew,f? 'gayrJh olw@kd vrk &/ wyfvefvefxu G af evd@k tem;,lcikd ;f xm;csed ?f
0if;tjyifbufuae OD;+ird ;f vdi_ u f ‘q&m! q&m! q&m! q&mhtzGm;}uD;u pmwapmife@J pm;p&mwxkyaf y;vdu k wf m
yg vmygw,f’ vd@k vSr;f ajymw,f?
aiGa&mifqyH ife@J ac|;wvH;k vH;k jzpfaewJh q&mu ‘xm;vdu k pf rf;ygAsm? 'Dupd aP wG wdu k yf +JG y;D rS ajymr,f’ vd@k wH@k jyefvu
kd wf ,f?
q&muawmf wwfEikd w f m ‘'gy’J ?
(3)
aemufyikd ;f od&wmu q&mwd@k ro d m;pk tawmfErG ;f yg;=ua=umif; - wcgawmh æ
vufzuf&nfqdkifrSm xdkif=u&if; q&mu ‘at;Asm u|efawmfuawmh 'DrSmvufzuf&nf t0aomuf&yg&J@?
vufzuf&nf}uKd ufvw S hJ usKyftzGm;}u;D ujzifh raomuf&raeEdik af wmh ,leq D ufuay;wJh Ed@k re_ @f &,f/ vufzufajcmufEyS &f nf&,f/
xef;vsuef @J usKd +yD; aomufaeav&J@’ vd@k ajymzl;owJ?h
q&m&J@ZeD;r,m;tay: =uifemr_jyEdik w f mu ‘'gy’J ?
(4)
rsKd ;qufa[mif;}u;D awG =unfv h u
kd af wmh ti,fyikd ;f u 80 ausm/f 90 wef; a&mufuek =f uyg+y?D wjynfv;kH twdik ;f twmeJ@ukd
b,favmufrS ruseaf wmhygb;l ?
tzGm;a':rdru d , G vf eG w
f mudk ta=umif;jyK+y;D
- rsKd ;qufa[mif;}uD;awGukd *k%jf yKzd@k
- u|e;f jyefq&m-&m*seu f kd *k%jf yKzd@k
- ouf&x dS if&mS ; u|e;f jyef&aJ bmfrsm;ud/k r[mrdwrf sm;udk E_wcf eG ;f qufz@kd
- use&f pfwrhJ o d m;pkrsm;udk aEG;axG;r_ay;zd@k
u|eaf wmfw@kd wawG tcGit hf a&;&vmygw,f?
q&mwd@k ZeD;armifEHS wm0efauscyhJ g+yD?
us&mw0ef u|eaf wmfw@kd xrf;aqmifvsuyf g?
ta0;a&mufu|e;f jyefrsm;
22
(18 - 2 - 2011)
ta&;awmfy*Hk sme,f
rarhwJhEkdif
u|efawmfrarhEkdifwJh awmfvSefa&;±kyfykHv¸m
avxD;Akdvftkef;armif
jynfawmfat;oabFmay:u qif;vk@d uku d ;dk u|e;f ajrukd eif;+y;D rDwm 50 avmuf
av#muf+yD;wJhaemuf u|efawmfwkd@tm;vHk;ukd oJaomifjyifay:rSm txkdif
&Jabmfzkd;oHacsmif; ckid ;f ygw,f? +yD;awmh tusO;f Xme txl;t&m&Sd Akv d x f eG ;f &ifavmu rde@f ceG ;f
ac|ygw,f? axmifxJa&muf&if b,fol b,fae&ma&mufvkd@ b,fvkduef@
owfxm;r,fqkdwm b,folrS ajymEkdifwm r[kwfygbl;? 'ga=umifh tckvkd
OD;av;Akv d t f ;kH armifudk u|eaf wmf 9-10 ESpf tm;vHk;pk+yHKaewkef;rSm jrifEkdifoltm;vHk;ukd =unfh&ygw,f? aemuf+yD; ae&m
om;t&G,w f ek ;f u &efuek af xmif}uD;xJrmS yxrqH;k topfwckudka&muf&if ukd,fhywf0ef;usifukd t&ifqHk; tuJcwf penf;em
t}urd t f jzpf awG@z;l cJw h mjzpfa=umif; u|eaf wmf a&;jycJh wm[m EkdifiHa&;tusOf;om;rsm;&J@ tusifhwckyJ r[kwfygvm;? 'DvkdeJ@
zl;ygw,f? u|eaf wmft h az axmifusaepOfwek ;f u u|ef u|efawmfwkd@vnf; ylvSwJhaomifjyifay:rSmxkdif+yD; pdwfysufp&m/ &GHrkef;p&m
awmftazhudk oGm;awG@awmh axmifyidk w f @dk u u|eaf wmfh
ukd reufuae naetxd axmifx&J dS tazaewJh (5)
wku d t
f xJtxd oGm;vnfciG /hf tazeJ@twlaecGihf ay;
wmyg? (tckacwfvrl sm;tzk@d awmh r,Hck sif yHjk yifvdk jzpf
ae=ur,f xifygw,f?)
xH;k pHtwkid ;f axmifxrJ mS u ol&aJ umif;awG/
emrnf}uD; Ekid if aH &;orm;awG/ pmayorm;awG pkpnf;
avh&Sdwmrdk@ u|efawmfhukd 'DtxJrSm u|efawmfhukd
tazmfvkyfwJh touftawmfi,fwJh Auyukdzkef;u
“tJ'g Akv d t f ek ;f armify”J vk@d vufnKd‡ ;xk;d jyygw,f? u|ef
awmfrw S rf o d avmufq&dk if ukzd ek ;f [m t&ifu tpk;d &
wyfu t&m&Sid ,fwa,mufyg? wku d af &,mOf wpif;
ukd armif;+yD; wGHaw;bufukd awmckdcJholwOD;jzpfyg
w,f? (ol@vkdyJ Akdvfn%farmifuvnf; rdwÎDvmav
wyfpcef;uae av,mOfysw H pD;eJ@ awmckzd ;l ygw,f)
oljy&mukd vSr;f =unfv h u dk af wmh touf 40
avmuf ydeyf ed v f w l a,muf wkwaf umufwacsmif;eJ@
avxD;OD;tkef;armifeJ@ pma&;q&m vif;,kefarmifarmif
axmheif;axmheif; av#mufvmaewmudk awG@&yg
w,f? ol@acgif;yHku tv,frSm armufae+yD; qHyifu
awmh uwkH;qHaxmufygyJ? touft&G,feJ@ '%f
trsKd ;rsKd ;a=umifh OD;av;Akv d t f ek ;f armif&@J ±ky[ f m yg;
rde@f ceG ;f ukd pdwrf ygw
h ygem;axmif&if; wjcm;vlawGukd vSnyhf wf=unfh =uygw,f?
acsmifus/ rsufwGif;a[mufaewmyJ awG@&avh&Sdyg
u|eaf wmfth xifawmh OD;av;Akv d t
f ek ;f armif ±kyb f mrS ajymif; roGm;
w,f? ay:vGiv f w S EhJ mS wHudk axmufxm;wJh ol@&@J yg;±d;k
bl;yJ? tJ'aD emuf tusO;f pcef;xJa&mufawmh qufwu dk qf odk vkyd J tif;pdef
awG[m }uchH idk v f +S y;D aemifrmS zdEydS o f l tm%mykid af wGe@J
axmifuygvmwJh wjcm;b0wlawGqu D ae ol@ta=umif;awGukd quf=um;&
&ifqikd wf idk ;f tJ'yD g;±k;d }u;D awG wif;aewm[m u|eaf wmf
ygw,f? tif;pdeaf xmiftwGi;f rSm ppfqifa&;pDru H ed ;f qG+J yD; zdEydS &f mrSm OD;av;
wk@d vdk aemufvu dk af wGudk odyt f m;wufapygw,f?
Akdvftkef;armifukd 0kdif;±kduf=uvkd@ eH±kd;oHk;acsmif;awmif usdK;cJhowJh? 'ga=umifh
wu,fawmh ol@ukd vlukd,fwkdifrawG@&rD
ol@use;f rma&;[m tawmfudk raumif;bl;wJ?h wDbaD &m*gvnf; &Sad eowJ?h
uwnf;u u|eaf wmf[m ol@ta=umif;ukd tazeJ@ yk'f
tJ't D csed rf mS ol@toufu ig;q,favmuf&adS eyg+yD?
r 5 wjcm;tusO;f om;awGqu D =um;xm;yg+yD? av
'gayrJh ol[m uku d ;dk u|e;f ay:u wkud yf aJG wGudk rm;rm;rwfrwf acgi;f
xD;qif;wJu h pd t P jyif zrf;rdwt hJ cgrmS tpk;d &u b,fvdk
aqmifEidk cf yhJ gw,f? eH±;dk usKd ;ayr,fh ESv;kH u ckid u
f snyf gw,f? wkwaf umuf w
ESdyfpufw,fqkdwJh ta=umif;awGa&myg? uav;w
acsmif;eJ@ axmheif;axmheif;yJ oJaomifjyifay:av#muf/ axmiftm%mykdif
a,muf&@J rsupf x d rJ mS {&mrol&aJ umif;}u;D wOD; jzpfae
awGukd wz0g;rqkwf &ifqidk cf yhJ gw,f? u|eaf wmfw@dk tm;vH;k uk, d pf m; axmif
wmukd em;vnfEidk =f ur,f xifygw,f?
tm%mykid af wGe@J &ifqidk w f t hJ cgrmS wkwaf umufu, dk pf eD @J &yf+y;D jywfjywfom;
tJ'aD emuf 14 ESpaf vmuf=umawmh OD;av;
OD;tke;f armifudk b0wltjzpf jyefawG@&ygw,f? udu k ;dk
u|e;f ay:rSmyg? u|eaf wmfw@dk tm;vH;k ukd wifac:oGm;wJh 23
ta&;awmfy*Hk sme,f
om; ajymqkad ewJh OD;av;Akv d t f ek ;f armife@J q&m&m*sew f @dk ESpOf ;D ukd Ekid if aH &;0grmS ,SOEf idk o f rl &Syd gb;l ? 'gayrJh tzG@J tpnf;wcke@J wckrmS
jrif&wm[m tifrwefusuo f a&vnf;&S/d tm;vnf;wufp&m tm;vHk; wef;wl/ tjyeftvSefav;pm;pGm qufqH=uygw,f?
vnf; aumif;vSygw,f? wjcm;tzGJ@tpnf;u acgif;aqmifawG/ woD;yk*~vawGuvnf;
ukdukd;u|ef;rSm ArmjynfuGefjrLepfygwDeJ@ eD;pyfolawG/ udp&P &dS if olw@dk qu D dk vm+yD; av;av;pm;pm; wkid yf if=uygw,f?
tvHeeD @J eD;pyfoal wGe@J rvnyac: t&ifyrnw-jynfo@l &aJ bmf w±kwjf ynf,Ofaus;r_awmfveS af &;eJ@ wqufwnf; yJc;l
eJ@e;D pyfoal wG qk+d yD; t"du tpk}uD;oH;k pk &Scd w hJ mukd trsm; od=u ±kd;rrSmvnf; “,Ofaus;r_awmfvSefa&;”jzpfawmh ukdukd;u|ef;u
ygw,f? tJ'x D rJ mS AuyeJ@ eD;pyfoal wGtpk[m trsm;qH;k yg? 'gayrJh AuytEG,af wGxu J v dk nf; *,ufawG ±ku d cf yhJ gw,f? tJ'v D tdk cg
'DtxJrmS Arm jynf ae&mt&yf&yfu vmwJo h al wG yg0ifygw,f? rsKd ;rSm OD;av;Akv d t f ek ;f armife@J q&m*sew f @dk om wnfwnf+idr+f idrf
rE©av;/ jrif;+cH/ ysOf;rem;pwJh txufArmjynfuvmwJh vlawG/ acgif;raqmifEkdifcJh&if ukdukd;u|ef; orkdif;[m wrsdK;ajymif;oGm;Ekdif
awmifwiG ;f }u;D / o&ufpwJh Armjynftv,fyidk ;f u vmwJv h al wG/ w,f xifygw,f? olw@kd qu D dk &JabmfawGu t,ltqtrsKd ;rsKd ;awG
&efukefuvlawG/ jrpf0u|ef;ay:uvlawG/ &ckdifjynfe,fuvlawG oGm;+y;D wifjyae=uwmyg? t&rf;wufºuae=uawmh tajymtqkd
pojzifh te,fe,f t&yf&yfuyg? aemuf+y;D aemufcu H dk ajym&&if toH;k tE_e;f jyif;xefwmawGvnf; ygygw,f? wku d yf w JG ck azmfw,f
vnf; ausmif;om;tEG,/f tvkyo f rm;tEG,/f tr_xrf;tEG,/f qk&d if &JabmfawGu “u|eaf wmfu h v dk nf; wku d yf x JG J yg0ifciG hf ay;yg”
v,form;tEG,f/ vufeufukdifawmfvSefa&;xJuvmwJhol qk+d y;D oGm; em;ylem;qmvkyw f mrsKd ;vnf; t+rv J v dk dk &Sw d wfygw,f?
wu,fhukd pHkrSpHk jzpfygw,f? wa,mufukdwa,muf rjrifzl;/ tJ'grsKd ;awGudk acgi;f at;at;/ pdw&f n S &f nS ef @J umv&Sn=f umpGm jyef
wa,mufemrnfwa,muf r=um;zl;wJhvlawG trsm;}uD;jzpf aqG;aEG;&w,fqw kd m tJ'w D ek ;f u u|eaf wmht f &nftcsi;f rsKd ;eJ@awmh
ygw,f? rjzpfEidk w f m trSeyf gy?J
tzrf;cH=u&wmuvnf; 1963 ckEpS f +ird ;f csr;f a&;aqG;aEG; aemufta&;}uD;wJh axmufjyp&mwcku uku d ;dk u|e;f t
yGyJ su+f yD;aemuf tzrf;cH&wmuae 1967 ckEpS f w±kwAf rmta&; usO;f pcef;rSm u|eaf wmfw@dk u|e;f zsuo f rd ;f a&; tpmiwfcw H yhJ pkH H
tcif;aemuf tzrf;cH&wJo h t l xd tcsed af wGumG jcm;aeygw,f? 'D jzpfygw,f? uku d ;dk u|e;f tusO;f pcef;&J@ xl;jcm;csut f &vk@d ajymEkid f
txJrmS touft}u;D qH;k u 60 wef;jzpfwhJ jrpf0u|e;f ay:u tb ygw,f? tJ'gu wkdufyGJwkdufw,fqdk&if tpmiwfcHolawG[m
=uife@J tr&yl&u OD;cifarmif? ti,fq;kH u 18 ESpo f m; &efuek /f axmiftm%mykdifawGukd tpmiwfcHjywmyJ vkyfygw,f? olwkd@
omauwu ukv d aS X; (tzrf;cH&wke;f u touf 14 ESpaf vmuf uk, d w f idk f tm%mykid af wGe@J pum;ajymwm ajz&Si;f wm vH;k 0 rvkyf
&Sad o;wmyg) wk@d yg0ifygw,f? 'ga=umifh tJ'D vlawGudk pkpnf;rdz@kd awmhbJ jyifyrSm&SdwJh wkdufyGJaqmifjyifyrSm&SdwJh acgif;aqmif
vky&f wJt h vky[ f m wu,fyrJ vG,v f b
S ;l ? 'Dvt dk cgrmS tm;vH;k [m &JabmfawGvufxJ qH;k jzwfciG ahf wG/ aemuf+yD; uk, d t hf oufawGudk
'Dtzk;d }uD;ESpaf ,mufudk yHt k yf+yD; 'DtvHatmufrmS pka0;cJ=h uyg vH;k 0tyfEx HS m;vku d wf mjzpfygw,f? tJ'w D ek ;f u wku d yf 0JG if&aJ bmf
w,f? tJ'v D ydk tkH yfc=hJ uwJth wGuf rSm;w,fv@kd u|e;f ay:rSm/ axmif rsm;taeeJ@ OD;av;Akv d t f ek ;f armife@J q&m&m*sew f @dk vufxu J dk 'Dvdk
xJrmS / axmifjyifrmS b,fou l rS rcHpm;cJ/h r,lqcJ=h uygb;l ? olw@dk tcGit hf m%mawGe@J uk, d t hf oufawG tyfEiS ;f cJw h mukd axmuf&if
rsm; r&Scd &hJ ifqw dk hJ tawG;rsKd ;om ay:wmawG@&ygw,f? 'g[m olw@dk tay: enf;enf;aemaem ,H=k unfrr_ [kwyf gb;l ?
uku d ;dk u|e;f ay:rSm olw@dk EpS Of ;D &J@ *k%o f u d mQ ukd wjcm; u|efawmfhwOD;csif;taeeJ@uawmh tJ'Dwkef;u tJ'Dvkd
b,folrS r,SOfEkdifbl;vdk@ajym&if rvGefbl;xifygw,f? 'gukd olw@kd EpS Of ;D &J@ acgi;f aqmifrc_ , H cl &hJ wJth wGuf todynmawG/ owWd
wjcm;tzG@J tpnf;awGuvnf; todtrSwjf yK=uwJo h abm &Syd g awG wk;d wJt h jyif vrf;rSeaf y:vnf; av#mufEidk cf w hJ mrd@k olw@dk udk aus;
w,f? ocifb0uwnf;u Ekid if aH &;vkyv f mwJ/h *syefawmfveS af &; Zl;wif±Hkru olwkd@aemufu av#mufcJh&wmukd *k%f,laerdwm
rSm emrnfausmfcJhwJh/ vufeufukdifawmf vSefa&;vkyfvmwJh/ ESpf trSeyf gy?J
u|e;f jyef(aemufawmh oH;k u|e;f jyef) OD;av;Akv d t f ek ;f armifvv dk u l dk &Jabmfz;dk oHacsmif;
24
ta&;awmfy*Hk sme,f
rarhwJhEkdif
awmfvSefa&;±kyfykHv$m
zkd;eD
(10-2-2011)
29
ta&;awmfy*Hk sme,f
EkdifiHa&;
usifr_ wpGef;wp&Sdw,f? tar&dum;
rSm vljzL vuf,mtpGef;a&muf t
+idrf;csrf;a&;tvHudk awG ; tac: acgif ; jyef x vmp&m &S d
jrifhjrifhrm;rm;v$ifhxl=u w,f? uGef*&uf =u|efydkif&Sif/ tcGef
xrf ; aqmif o l = irJ / congress =
slaveowner , taxpayer = nigger vd@k
awmif aºu;a=umfw,f? aemufyikd ;f rSm
tar&duef=um;jzwfa&G;aumufyJG jyefz,f&Sm;vdkufw,f?
(Ed0k ifbm 3)rSm 'Dru dk &ufwpfyf gw±D ;H_ edr/hf tdkbmrm;vnf; tajymif;t
&DbwfyvDuefygwD tEdik &f +yD; atmuf vJ change qdw k phJ um; rajymawmhb h ;l ?
v$wfawmfudk xdef;csKyfoGm;cJhw,f? pD; uG e f q maA;wpf a wG e J @ yl ; aygif ; vk y f
yGm;a&; uyf'%fyad ewJah tmufu vGwf aqmifa&;yJ ajymawmhw,f? tar&d
atmif aqmif=uOf;ray;EdkifwJhtwGuf uefu tm&SuOkd ;D aqmifz@kd ajAmifajym
(wjcm; a&G;p&mvrf;vnf; r&SdwJh t vmae+yD? ukeo f , G af &;ppfy/GJ aiGa=u;ppf
armif o ef ; jra±$ wGu)f &DbwfyvDuefawGukd rJyakH y;vdu k f yGJ/ qdkufbmppfyGJ/ ,ckav,mOfwif
wm jzpfw,f? oabFmppfa&;jyyGaJ wG vkyv f mae+yD?
ppfat;vGefacwfeJ@ pD;yGm;a&;uyfausmf ige@J rwlig&h efov l @kd owfrw S w f hJ Oa&mypD;yGm;a&;uvnf; EGH
umv urBm}uD;[m jy\emawG aomif; &DywfyvDuef-eD,u kd eG af wG acgi;f jyef x epfaeqJy?J 'kw, d urBmppfaemufyikd ;f
ajcmufaxmife@J }uHKawG@aew,f? usL;bm; vmwJh ta=umif;awGxJrSm vufzuf ppfoHk;p&dwf av#mhcsxm;wJh ESpfEdkifiH
awmfvSefa&;acgifaqmif uufpx±dku &nf 0 d k i f ; v_ y f & S m ;r_ Tea Party aygif;pnf;xm;wJh *smreDrSty usefO
r=umao;rDuyJ tD&efe@J ajrmufu&kd ;D ,m; Movement vnf ; ygw,f ? ppf w rf ; a&myEdik if t H m;vH;k uyfoifah eqJy?J *&d/
udk ta=umif;&Sm+yD; ppfjzpfvmEdik af =umif; aumuf,rl _ toD;oD;&J@ azmfjycsut f & tdik , f mvef trsKd ;om;aºu;+rD[m pkpk
owday;cJw h ,f? ,ckta&S@ajrmuftm&SrmS 4if;wdk@[m trsm;pkvljzL/ a,mufsm; aygi;f trsKd ;om;0ifaiG GDP xufausmf
tajrmufoaH y:vm+yD/ tar&duef awmif tdrfaxmifonf/ touf45 txuf vGeo f mG ;+yD; a'0gvcD &H r,fu h ed ;f qdu
k af e
udk&D;,m; *syef yl;wGJppftiftm;jyr_awG uGefqmaA;wpf (a&S;±dk;pGJ) omrefvl w,f? tDwvD/ ay:wl*/D pydef wd@k vnf;
vkyfvm+yDjzpfw,f? b,favmufyJ +idrf; xuf ydºk u,f0/ ynmwwfv@dk qdw k ,f? aºu;vnfyif;uyfaew,f?
csrf;a&;udk ta=umif;jyjy/ b,favmufyJ olwdk@[m jrifawG@aeus ppfqef@usif taemuf u rB m rS m oyd w f
tuef@towfppfvdk@ ajymajym ppfjzpf&if a&;/ tvkyv f ufryhJ aysmufa&; csw D uf wdu k yf aJG wG rwnf+idrrf a_ wGe@J twl vuf
&yfzdk@ rvG,fyg? ppfyGJr[kwfwJhenf;eJ@ ajy qENjy=uolrsm; r[kwfbl;? olwdk@u ,mpGef;a&muf trsdK;om;a&; tawG;
vnfatmif ajz&Sif;vdk@&EdkifwJhenf;vrf; atmufajcvlwef;pm;awGuv kd nf; wpHk tac:awG v nf ; acgif ; jyef x vmae
awG trsm;}uD; &Sdaeygao;vsufeJ@/ bm w&m pnf;±Hk;qGJ aqmifxm;Edkifw,f? w,f? ppfa&;enf;vrf;eJ@ xGuaf ygu&f mS
a=umifh ppfvrf;udka&G;wmvJ? ygwD v G e f a cwf post-party era vd k @ vdo k al wG &Sad ew,f?
udqk Akd pkd pf tmz*efppf tD&wfppf ajym=uw,f? olw@kd u pDymG ;a&;rSm tpd;k ta&S@ajrmuftm&S wnf+idrrf _
ppfwdkif;rSm ta=umif;jycsuf &Sm=uwm &pGufzufr_av#mhcszdk@ aumfydka&;&Sif; ysufjym;&if ta&S@awmiftm&Svnf;
csnf ; yJ ? vl r sd K ;wH k ; owf j zwf r _ a =umif h awGtay: tcGefav#mhzdk@ toHk;p&dwf wnf+idrfr_ysufjym;rSmyJ? udk&D;,m;ppfyGJ
t=urf ; zuf r _ a =umif h tm%m&S i f p epf jzwfawmufzdk@/ udk,fusdK;pD;yGm; um (1950-53) jzpfyGm;awmh ArmjynfrSm
a=umifh pojzifh ta=umif;jy=uwmcsnf; uG,fzdk@/ vGwfvyfaps;uGufvkyfzdk@/ ppf w±kwjf zL usL;ausmaf &; ay:ayguv f m
ygy?J tjref tqH;k owfEikd v f rd rhf ,fv@kd wGuf tiftm;wd;k cs@J z@kd / zG@J pnf;yHOk ya' cdik rf mzd@k wmudk rarhoifyh gb;l ? qD;wd;k SEATO
=uwmcsn;f ygy?J 'gayrJh bk&fS jyKwf+yD; tkb d m; ajym=uw,f? vufnKd‡ ;xd;k w&m;cH&mS ppfr[mrdwftzGJ@ ay:aygufvmwmudk
rm;om wufvmw,f ppfu&yfvdk@ r& wm vky=f uw,f? tdb k m;rm;udk tar&d =unfyh g? tdE, dN ork'&N mrSm a&wyftif
ao;bl;? uefr[kwb f ;l c&pf,mef r[kwf bl;vd@k tm;jyyGaJ wG ay:ayguv f mwmudk =unfh
[pfwvm =op}wD;,m;0ifwu kd f 0g'jzef@w,f? [pfwvm/ vDeifwdk@eJ@ yg? awmfy'D kd a&ikyo f abFm ta=umif;jy
wkef;u *smrefrsdK;EG,faygif;pnf;a&; t awmif E_ d i f ; w,f ? tom;ta&mif / +yD; AD,uferfppfyGJ (1964-1975) jzpf
a=umif; jycJw h myJ? 1939 ydv k ef/ [efa*&D vlrsKd ;a&;/ a&$@ajymif;vkyo f m; cGjJ cm; qef@ yGm;vmwmudk =unfhyg?
0iford ;f awmhrS t*Fvyd -f jyifopfw@kd u t urBmh+idrf;csrf;a&;/ tm&S+idrf;
vef@w=um; ppfa=unmcJw h m jzpfygw,f? 30
ta&;awmfy*Hk sme,f
csrf;a&;udk +cdrf;ajcmufaewJh wnf+idrfr_ vH;k nDnw G af &;wd@k e@J 'Gew rm; v$ifhxl&r,f? bma=umifhvJqdkawmh
f aJG ewJh +idr;f csr;f
ysujf ym;apEdik w
f hJ ppftiftm;jyyGaJ wG ppf a&;jzpf w ,f ? rwif r us +id r f ; csrf ; a&; ppf j zpf r ,f h t E© & m,f & S d a evd k @ jzpf w ,f ?
vufeufwdk;csJ@wyfqifr_awG tkyfpkzGJ@r_ o¿meft&+idrf;csrf;a&;/ ta=umufw urBmppftE©&m,f/ tm&SppftE©&m,f wif
awG ay:aygufvmaewJhtcsdefrSm Arm &m;atmufrSm ydjym;aewJh +idrf;csrf;a&; ru jynfwiG ;f ppf ydrk ekd uf±id_ ;f vmr,fh tE©
jynfrmS trsKd ;om;pnf;vH;k nDnw G af &; +ydK r[kwfbl;? pdwful;pH +idrf;csrf;a&;vnf; &m,fyg &Sdaevdk@jzpfw,f? ppftkyfpk[m
uGaJ e±Hw
k ifru trsKd ;om;jyefvnf oifh r[kwb trsdL;om;jynfoltaygif;&J@ qENeJ@qef@
f ;l ? yg;pyfavmuGwf +idr;f csr;f a&;
jrwfa&;(&if=um;apha&;) t&dyt f a,mif vnf; r[kwb f ;l ? 2008 -2010 ppfAsL usi+f yD; 2008 -2010udk ZGwv f yk af ew,f?
awmif rawG@&ao;bl;? wdik ;f jynf tem ±dku&uftm%m&Sifpepfatmufu ppf olw@kd &@J tm%meJ@OpPm"e xm0&wnfwhH
*wftwGuf &ifav;p&mygyJ? u|eb f 0 +idr;f csr;f a&; r[kwb zdk@rSty wdkif;jynfrsufESm jynfol@rsufESm
f ;l ?
bmudkrS raxmufxm;awmhbl;?
Armjynf v G w f v yf a &;eJ @ twl
(ESpf) jynfwGif;ppf jzpfyGm;cJhw,f? ppfAsL±dku t"rRenf;eJ@ vk,ufodrf;ydkuf
ppfudkrvdkvm;bl;/ +idrf;csrfa&; &ufvlwef;pm; ay:ayguf}uD;xGm;vm vdkufwJh w&m;0ifr_[mvnf; yGifhuso
udyk J vdv k m;w,f? 'g[m vl@obm0yJ? w,f? 'Dru kd a&pD qdwo xuf yGiu
f Ok ;f vmw,f? t hf sae±Hw k ifru tqufrjywf pdef
'gayrJh vufawG@rSm +idrf;csrf;a&;udk&Sm. rsdL;om;pnf;vHk;nDnGwfa&; +ydKuGJoGm; ac:r_udk cH&vdrfhr,f? trsdK;om;wef;wl
+idrf;csrf;a&;um;r&Sd qdkovdkjzpfaew,f? w,f? wdik ;f jynfp;D yGm;a&; c|w+f cHKusomG ; a&;eJ@ ud, k yf ikd jf yÏmef;cGijhf y\emudk rSerf eS f
ppfoo H &mxJu rxGuEf ikd f jzpfaew,f? w,f? 62ESpf(1948 -2010)&Sd+yD/ 'DoH uefuef ajz&Si;f ray;wJt h wGuf ‘+idr;f ’awG
ppfe@J +idr;f csr;f a&;jy\em[m tvGeef uf o&mxJu rxGufEdkifao;bl;? etzppf uae‘ppf’awG jzpfvmvdrfhr,f? 1990
eJ odraf rG@w,f? vl@tzG@J tpnf; wnf+idrf tkypf v k yk af eyHek @J a&S@rmS vnf; oHo&m w tEdkif&EdkifiHa&;ygwDawGudk rw&m;oif;
pGmzGH@+zdK;wdk;wufa&;twGuf t&if;cHjy ywf v nf O D ; r,f h o abm jrif a wG @ ae& a=unm+yD; w&m;0if 'Dru kd a&pDtcGihf t
\emvnf;jzpfw,f? w,f? a&;udk ±kyo f rd ;f zdEydS vf m&if vlx}k uD;&J@ jyif;
'guekd m;vnfz@kd q&kd if ppfe@J awmf vGwv f yfa&;twGuf wdu jyif;xefxef wkH@jyefqef@usifr_cH&r,f? pD;
k cf whJ hJ
vSeaf &; oabmw&m;udk em;vnfz@kd vdk a&S@rsLd ;qufa[mif;rsm;u aowJv yGm;a&;/ Edik if aH &;/ vlra_ &; taxGaxGraus
h al o+yD
w,f? ppfa=umifh +idrf;csrf;a&; ysufjym; tdw k v hJ t l +kd yD? ouf&x dS if&mS ;&Soeyfra_ wGe@J twl vlxv
d l tenf; k wl ef;pm;aygi;f pHk tHk
w,f? +idr;f csr;f a&;udk ppfe@J wnfaqmuf tyg;yJ u sef a wmh w ,f ? ol w d k @ wawG ºuawmfvSefr_udkcH&vdrfhr,f?
w,f? +idrf;csrf;a&; ESpf&yf=um; ppf&Sdae taeeJ@ “+idr;f csr;f a&; - 'Dru kd a&pDa&; - zdESdyfr_&Sd&if tHkºur_&SdrSmyJ? zdESdyfr_
w,f? qdv k w kd mu zdEydS w f phJ pf/ usL;ausmf trsdK;om;pnf;vHk;nDnGwfa&;” twGuf trsdL;rsdL;xJrSm vufeufeJ@t=urf;zuf zd
wJph pf/ vlrsLd ;wk;H owfjzwfwphJ pf rw&m; rSerf eS u ESdyfr_[m tazmufjyefqHk; tqdk;0g;qHk;
f efuef ed*;kH csKyfay;cJzh @kd vdyk gw,f?
wJph pf&&dS if/ rkcsyJ ckcw H phJ pf/ awmfveS w f phJ pf
0g&ifhawG&J@ toHudkawmh =um;&w,f? t&ufpufq;kH jzpfw,f? wyfrawmf&@J *k%f
w&m;wJph pf &Srd mS yJ? ppfjzpf&if +idr;f csr;f a&; wdkif;jynftwGuf tusdK;&Sdw,f? 'gayrJh oduQm tnpfEGrf;qHk;vnf; jzpfw,f? +rdK@
ysujf ym;rSmyJ? w&m;wJph pfu rw&m;wJh usm;aoawGvjkd zpfaewJh rsLd ;qufa[mif; v,fvrf;rawGay:rSm vufeufrJh udk,fh
ppfudk EdkifrSmyJ? +idrf;csrf;a&;udk jyefwnf awGe@J ppftyk pf 0k ifa[mif;awG&@J toHukd jynfolawGudk ypf&ifrSefatmifypfw,fvdk@
aqmufrSmyJ? ppfeJ@+idrf;csrf;a&;[m tEk awmh odyrf =um;&yg? olw@kd wawG&@J tjyK ajym&Jvyk &f w J m[m urf;ukeaf tmif zdEydS f
yËdavmruspGm qufpyfaew,f? oabmaqmifwJh toHudkvnf; =um;& r_ukd azmfjyvdu k jf cif;yJjzpfw,f? aus;vuf
'gukd armfpw D ek ;f u “ppfa=umifh &if aemufrsLd ;qufopfrsm;twGuf tm; eJ @ awmif a y:a'o e,f p G e f e ,f z sm;rS m
awmfveS af &;jzpfymG ;/ awmfveS af &;u ppf jzpfapygvrd rhf ,fv@kd ,H=k unfygw,f? 'gay b,favmuf vufvGwfpy,fjyKr,fqdk
ud k [ ef @ wm;”vd k @ oabmw&m;w&yf rJh igw@kd vGwv f yfa&;twGuf wdu wm odomw,f? ppfjyKvm&if ppfe@J wk@H jyef
k cf w
hJ m
tjzpf wifjycJhw,f? ppfudkrvdkvm;bl; rSm;+yDqw wm[m a&Smifvv
kd hJ ed*;kH csKyfrr_ sLd ;/ Armjynfoal wG J$ @kd r&awmhb;l / 'g a=umifh
+idr;f csr;f a&;udyk v J v
kd m;w,f? 'gayrJh ppf [m iwHk;awGyJqdkwJh ed*Hk;csKyfr_rsdK;/ wdkif; w&m;w,fvdk@ajymwm jzpfw,f?
tiftm;eJ@ t=urf;zufwdkufcdkufvm&if jynfudk jynfwGif;ppfwdkuf+yD; igwdk@u ppfreS o f r# tzsucf sn;f yJ tvH;k pHk
ra=umufb;l / awmfveS pf pfe@J wk@H jyef wdu k f
u,fwifxm;&wmqdkwJh ed*Hk;csKyfr_rsdK;udk ysufokOf;a&;yJvdk@ ajymwm[m bufw
cdkuf tEdkif,lr,f/ ppfrSefwJh+idrf;csrf;a&; awmh aemufrsdL;qufrsm;u vufcH=u zuftwGufyJ rSefw,f? 'kwd,urBmppf
udk wnfaqmufr,fvdk@ ajymwmjzpf vdrrhf ,f r[kww f m aocsmygw,f? umvu zufqpfemZD usL;ausmrf u _ kd qdAk D
w,f? ,ufwyfeDawmfu jynfoloef;ESpfq,f
jynfolawGvdkvm;wJh +idrf;csrf; (oHk;) toufay;vSL+yD; rckcHrwdkufcdkufcJh&if O
a&;u taumiftxnf&w dS hJ +idr;f csr;f a&; +idrf;csrfa&;tvHudk jrifhjrifhrm; a&mywifru urBmw0ef;vHk;&J@ uH=urRm
jzpfw,f? 'Dru kd a&pDa&;/ trsLd ;om; pnf; [m awG ; 0H h p &mawmif r&S d a wmh b l ; ?
31
ta&;awmfy*Hk sme,f
vlrsdK;jyKwfatmif n‡Of;yef;ESdyfpuf owfjzwfcH&r,f? aoG;
ajrusc+H yD; zufqpfawmfveS af &;om rqifEcJ$ &hJ if Armjynf pm&if;Z,m;awG jyefawG@vm&+yD
[m u|efouf ydk&Snfr,f? azmufjyefwJhjynfwGif;ppf cif;
vmwmudk vufeufudkif ckcHqef@usifwm rvkyfbl;qdk&if av;jrwf o G i f
ArmjynfrSm bmawmfvSefa&;rS &SdawmhrSm r[kwfbl;? ppf
rqv tpk;d &acwfwek ;f u pm&if;Z,m;awG trsm;}u;D xkwcf w hJ ,f? “jynf
u|efjyKcH&wm w&m;ygw,fvdk@ ajym±HkyJ&Sdawmhr,f?
olo@dk tpD&ifcpH m” rSerf eS f xGucf w
hJ ,f?
+idrf;csrf;a&;tvHudk jrifhjrifh rm;rm;v$ifhxl&r,f?
rqvtpk;d &vnf; aysmufa&m pm&if;Z,m;awGvnf; aysmuf
trsdK;om;jyefvnfoifhjrwfa&; awG@qkHaqG;aEG;a&;wHcg;udk oGm;w,f? =um+yD?
t+rJzGifh xm;&r,f? 'Drdkua&pDeJ@ vl@tcGifhta&;twGuf tck wavmrSmawmh pm&if;Z,m;awG jyefay:vmw,f? “wyf
w&m;r#wpGm awmif;qdw k u
kd yf 0JG if&r,f? ud, k =hf urRm ud, k f rawmf tpk;d &vufxuf wk;d wufrr_ sm;”qkw d hJ acgi;f pD;eJ@ xkwf jyefvmwm
zefw;D zd@k tpOfwufºuae&r,f? trsKd ;om;aygi;f pHk jynfov l l jzpfw,f?
xk}uD; cGet f m;owWad wGw;kd yGm;+yD; wpnf;wvH;k wnf; &Sad e jrefrmrif;rsm;vufxufrS (1988) ckESpftxdrSm bmawGu
atmif wufºuv_y&f mS ;olrsm;u tpOfwpdu k f }uKd;pm;vkyf b,favmuf&cdS w hJ ,f? (2010) usawmh b,favmufw;dk wufvmw,f
aqmif=u&r,f? qkwd mukd ude;f *%ef;awGe@J twdtus azmfjyxm;w,f?
a&S@rmS pdeaf c:r_awG trsm;}uD; }uHKawG@&r,f? ppf
tkyfpku tm%mwnf+rJa&;twGufom wa=umif;wdkuf wkd;wufr_awGu thHrcef;
vkyfoGm;zdk@ rsm;w,f? olwdk@[m tvHk;pHkysufokOf;a&;vrf; v,f,mu¾ zG@H +zK;d wk;d wufrZ_ ,m;rSm azmfjyxm;wmu jrefrm
t=urf;zuf zdESdyfa&;vrf; trsdK;om;pnf;vHk;nDnGwfa&; rif;rsm; vufxufuae+yD; rqvtpk;d & usq;Hk wJh (1988) xd wESpf qef
+ydKuGaJ &;vrf;udo k m av#mufz@kd wmplaew,f? Edik if w H umh wif; oef;aygi;f (630) yJ xGu&f &dS mu olw@dk etz tpk;d &vufxuf (2010)
tajctaeu tm&SrmS yg0gveG yf eJG @J ppftiftm;jyyGaJ wG ay: rSm qefwif; oef;aygi;f (1560) ausmf xGu&f v dS mw,fv@dk azmfjyw,f?
ayguaf ewJah tmufrmS ppftyk pf [ k m tajrmftjrifenf;vGe;f wk;d wufra_ wGu thrH cef;vdvyd gy?J (a&S;rif;rsm; vufxufu pm&if; olw@dk
w,f? b,fu &ovJ? vlOD;a&aum b,favmuf &SdovJ?)
'gayrJh ArmjynfjynfolawG[m 19 &mpk ya'o olw@dk vufxufusawmh pm&if;t& 0rf;pmzlv±Hk rHk u qefydk v#H
&mZfacwfu jynfolawG r[kwfawmhbl;? e,fcsJ@qef@usif wmu (71) &mckid Ef e_ ;f &So
d wJ?h
a&;/ trsKd ;om;vGwaf jrmufa&;/ 'Dru kd a&pDawmfveS af &; t tJ'D ykv
d #q
H efawG b,fvx dk ed ;f odr;f xm;ovJqw dk m qufawG;
pOftvm aumif;awG&SdwJh jynfolawGjzpfw,f? Armjynf =unfrh wd ,f?
&J@uH=urRmudk ppftkyfpkvufxJ 0uGuftyfxm;rSm r[kwf ykv
d #q
H efawG Ekid if jH cm;ukd atmwku d f a&mif;&wmvnf; r&S/d Ekid f
bl;? ,ae@acwf[m 21 &mpk enf;ynmacwf urBmjyKr_ iHjcm;ukd tvk;H t&if;eJ@ vSL'ge;f wmvnf; r=um;? 'Dydk v#q H efawG b,f
acwf jzpfw,f? rawmfrw&m;r_awGukd tarSmifcsxm;/ jynf a&mufomG ;ovJ? *kad 'gi}f uD;awGe@J odr;f xm;ovm;? rkew f idk ;f rd a'oawG
oludk em;rsufaphydwfxm;csifvdk@ r&awmhbl;? ukyd J u,fq,fa&;taeeJ@ jzef@jzL;ovm;?
wckrS r[kwyf gb;l ? pm±Guaf y:rSm ay:vmwJh vH=uKwfpm &if;u
jynfolawGrSm a&G;vrf; rsm;ygw,f? +idrf; csrf;wJh
pm±Guaf y:rSmyJ aysmufomG ;wmyg?
enf;/ awG@qkHaqG;aEG;wJhenf;/ &if=um;apha&;enf;vrf;
ydwo f mG ;cJ&h if ppf[m rv$aJ &Smifomawmhb;l ? vufeufuikd f
“jynfolokd@ tpD&ifcHpm”acwf
awmfveS af &;enf;eJ@ taumiftxnf&w dS hJ ppfreS wf hJ +idr;f csr;f
rqvtajccHOya't& ay:vmwJh “v$waf wmf”wke;f u “jynf
a&;udk wnfaqmuf&awmhrmS jzpfygw,f? olo@dk tpDicf pH m”qkw d hJ pmtkyx f }l uD; ykrH eS f xkww
f ,f? pm&if;Z,m;awG
'DwcgjynfwGif;ppf wausmhjyef jzpfyGm;&if ‘tm; wif;usr;f ygw,f?
vH;k u tm;vH;k udk wdu k af ewJph pf’ jzpfrmS r[kwaf wmhb;l ? w tJ'pD m&if;Z,m;awGudk ynm&Siu f r,kbH ;l ? rok;H bl;? vlxu k
rsdL;om;vHk; trsdK;om;jynfolw&yfvHk;&J@ ‘bHk&efolppftkyf *±krpkud bf ;l ?
pk’udk OD;wnfwu kd wf hJ awmfveS pf pfyJ jzpfrmS yg? jynfwiG ;f ppf pmtky}f u;D awGu ykrH eS xf u G wf ,f? rqvv$waf wmf trwfawG
&Jw
h &m;cH b,fov l qJ wkd m yk*&H mZ0ifvkd wkwx f rf;"m;xrf; uvnf; ykHrSefyJ jyefvnf&Sif;vif;yGJ vkyfavh&Sdw,f? vlxkuvnf; “c”
jiif;aep&m rvdak wmhb;l ? ppftyk pf yk jJ zpfrmS yg? ? okH;vkH; ay:vpDt& ac:&ifoGm;w,f? ckdif;&if vkyfw,f? cH+yD; rajymbl;?
tvku d of ifyh J aevduk wf ,f?
tckvnf; “etz v$waf wmf”u &ok;H cef@reS ;f ajcpm&if; (bwf
armif o ef ; jra±$ *su)f xkwjf yefO;D rSmyg? ynm&Sief @J vx l uk vnf; [kw d ek ;f uvkyd J vky&f OD;rSmyJ?
32
ta&;awmfy*Hk sme,f
EkdifiHa&; ‘0Suzf ’J awGwcsy+f y;D wcsyx f w k v f m+y;D / ppftyk pf t k m%m
xm0&wnfwef@cikd +f raJ &;ud/k ‘zef’ae&wmjzpfwt hJ wGuf
‘rvef;rSmud’k pd;k aewm jzpfw,f? 2008 qENc, H yl rJG mS
90µausm/f 2010 a&G;aumufyrJG mS 75µausmef @J
tEdik &f xm;w,fv@kd qdak ewmawmif rydik rf Edik jf zpfaeao;yHyk ?J
e0w-etz ppftpd;k & 22 ESp(f 1988-2010)umv
wdik ;f jynf[m Edik if aH &;t& bmrSrajymif;vJb;l / pD;yGm;a&;t&
c|w+f cKH us oGm;w,f/ vlra_ &;t& wtm;edru hf somG ;w,f?
ajymif;vJomG ;wmu ppftyk pf x k yd o f ;D awG atmufajc
vGw(f b0ifjrif)h oGm;+y;D usu d sw d ufºu,f0csr;f om vmum/
t+r;D pm;zufacgi;f pm;zuf vufa0cHa&ay:qD pD;yGm;a&;
ppfr_xrf;Oya' acgif;aygif;v$wfawmfeJ@ tv$mwckukd zefw;D vdu k w f myJjzpfw,f?
tck=uufaf jy;v$waf wmfrmS olw@kd yw J iG u f s,af ew,f?
at;pufavxk
usnq f ef/ ESp&f n S af xmif'%fe@J e,fEiS w f mrSty
nDaÏ;ausmf jynfov l x l u k kd bmrSay;p&mr&Sw d hJ ppftpd;k &[m a=umufr,fqkd
a=umufavmufygw,f? 22 ESpu f mvrSm ‘8’av;vH;k wap>
etzOuUÏ Adv k cf sKyfrLS ;}u;D oef;a&$ vufrw S af &;xd;k +y;D jynfo@l ppfr_ tajcmufcaH e&qJjzpfw,f? bma=umifv h q J akd wmh Edik if aH &;'Da&
xrf;Oya'eJ@ t&efwyfz@JG Oya' qdw k mudk xkwjf yef vdu k w f ,f? [m usqif;oGm;wmr[kwb f ;l ? tDaewmyJjzpfw,f?
jynfo@l ppfrx _ rf;Oya't& t&G,af &mufow l ikd ;f usm; - ausmif;om;awG vli,fawG awmfveS w f ufºuolawG[m OD;usKd ;
r ra&G; ppfxv J u kd &f r,f? 2ESp/f vdt k yf&if 3ESp/f ta&;ay:qdk 5ESp/f 'l;axmufomG ;wm r[kwb f J 'Dru kd a&pDta&;twGuf
“wk@d wm0ef ta&;oH;k yg;”t& ppfxv J u kd &f r,f? ysuu f u G &f if pGe@f vw $ pf eG @f pm; vH;k yef;ae=uwke;f yJ? rsKd ;qufopf
axmif'%f 3ESpEf iS ahf iG'%f/ wdr;f a&SmifvzJ$ ,fz@kd }uH&if axmif'%f vli,frsm;[mvnf; tife@J tm;eJ@ Edik if aH &;udpk w d 0f ifpm;
5ESpEf iS ahf iG'%f usc&H r,f? axmifus+yD;&ifvnf; vm=uqJy?J vlxu k vnf; ppftm%m&Sipf epfukd rke;f wD;qJy?J
ppfxq J ufvu kd &f r,f? ppfrx _ rf;qifah c:a&;tzG@J rsm;udk A[drk S 1962 rqv ppftyk pf t k m%modr;f awmh 7
wdik ;f ESijhf ynfe,ftvdu k f c±dik t f vdu k f +rdK@e,ftvdu k f tqifq h ifh Zlvikd t f a&;tcif;ay:cJw h ,f? 1974 rqv v$waf wmfac:awmh
zG@J pnf;xm;&Srd ,f vd@k qw kd ,f? 74-75-76 tHºk ur_awGjzpfvmw,f? ,ckvnf; 'Dvjkd zpfrmS udk
t&efwyfz@JG Oya't& t+ird ;f pm;Adv k cf sKyf}u;D rsm;- pd;k aew,f?
ppfrx _ rf;a[mif;rsm; taeeJ@ t+ird ;f pm;,l+y;D aemufvnf; etzppftpd;k &[m wjcm;"e&Sit f pd;k &rsm;eJ@rwlb;l ?
4if;&mxl;twdik ;f aemufxyf 5 ESp/f vdt k yf&if raorcsi;f yg;eyfusiv f nfwhJ Edik if aH &;aphpyfrr_ sKd ;vnf; rvkyw f wfb;l ?
qufvuf&adS ea=umif; jyÏmef;xm;w,f? Edik if aH &;upm;uGuf trsKd ;rsKd ;xGi+f y;D tajymif;tvJvnf;
yxrtcsut f aeeJ@ bma=umifh 'DOya'udk rvkyw f wfb;l ? pifumyl0g&ifEh ikd if aH &;orm;}u;D vDurG ;f ,lu
uref;uwef;xkw&f ovJ? 2011 Zefe0g&D 31 }uHzh @HG vw $ af wmf ArmjynfuAdv k cf sKyf}uD;awG[m taoaumifawGvykd J
rwdik rf D 2010 'DZifbm 17 jyefwrf;rSm (2010 Ed0k ifbm 4 ae@peJG @J ) b,favmufajymajym 'H;k a0;w,fv@kd 'ga=umifh
etzOuUÏ vufrw S x f ;kd +y;D rm&S,af vmtm%meJ@ xkw&f wmvJ? ajymwmjzpfw,f? Adv k o f ef;a&$ppftyk pf [ k m Adv k af e0if;
'kw, d tcsut f aeeJ@ bma=umifh owif;pm a&'D,kd ±kyo f pH wJh t&musyu kH kd ed*;kH csKyfxm;yH&k ygw,f? Adv k af e0if;u
rD', D mrsm;rSm vlo&d iS =f um;razmfjybJ cd;k a=umifc;kd 0Suf ygwpD 'kH rD u kd a&pD a&G;aumufyeJG @J upm;cJv h @kd us&wmvd@k
jyefwrf;rSmazmfjy&wmvJ? ,lqxm;yH&k ygw,f? (wu,fuAdv k af e0if; uswm[m
&Si;f aewJt h csuu f ud, k u hf ,kd u f , kd f w&m;0if Adv k o f ef;a±$tm%modr;f vd@k uswmyJ/ td}k u;D tdrk jzpf+y;D
vl&ma&mufatmif ajcyke;f ckwaf e&wJh 2011}uhzH @HG vw $ af wmfrmS rrmruse;f jzpfaevd@k vJ tm%modr;f &JwmyJ) wu,fv@kd
t&m&m(olw@kd txif )atmifjrifacsmarG@+y;D txpftaigh a'guw f marmifarmifu ygwpD akH &G;aumufyu JG wd ray;cJ&h if/
rjzpfapcsiv f @kd y?J 'Dvw $ af wmf[m olw@kd bo d u d o f eG ;f +yD; taysmq h rJG qGb J J ywf=urf;wdu k cf &hJ if vlxek @J wyfrawmf
vGwv f w G uf |wu f |wf atmifycJG aH ewm vH;k vH;k r[kwb f ;l ? aygi;f rdawmhrmS jzpfw,f? 90 a&G;aumufyrJG mS ppfwyfu NLD
tusyt f wnf;uae xGuaf ygu&f mS aewmvnf; jzpfygw,f? udrk yJ akH y;cJw h mud=k unfyh g?
22ESpu f mvtwGi;f bmtajymif;tvJ bmaphpyfa&;rS
(ESp)f rvkyfcJhbl;? aphpyfa&;(&if=um;apha&;)vkyf&if igwdk@±_H;+yDvdk@
=uufajy;aejynfawmf}uHzh @HG vw
$ af wmf[m wGufyHk&w,f (udk,fhudk,fudk,f 'Davmuf,Hk=unfr_&Sdwm)?
vH+k cKH a&;awGtxyfxyfcs/ owif;orm;awG t0ifrcH/ b,fob l majymajym ppfwyfuw kd if;usyw f hJ AsL±du k a&pD,E©&m;eJ@
trwfawGtay: uef@owfcsuaf wG woD}uD;atmufrmS / csKyfuikd +f y;D bkwx f ikd x
f ikd af ew,f? wyfcsKyf}u;D [m a&S@vnf; rxGuf
33
ta&;awmfy*Hk sme,f
pum;vnf;xGurf ajym aemufu, G uf ae }uKd ;udik w f mudyk J oefy&kH w,f? [mwdu k yf t JG oD;tyGijhf zpfw,f? xkwaf zmfciG /hf pka0;cGi/hf toif;
Edik if aH &;eJ@';Hk a0;awmh ajAmifvrd f ajAmifnpfyv J yk af wmhw,f? 90 a&G; tyif;zG@J pnf;cGi/hf ,Ofaus;r_tcGit hf a&; pwJh tajccHtcGit hf a&;
aumufy&JG v'fukd acsmifx;kd zd@k }uKd ;pm;wm/ twkta,mif [efjy trsKd ; awGukd ppftpd;k &rsuu f , G jf yKvd@k r& jzpf&wm[m wdu k yf aJG =umifh
om;nDvmcHukd ESp&f n S vf rsm;vkyaf ewm/ vrf;jyajryHu k kd (vdu D rG , f l omjzpfw,f? pnf;vH;k nDnw G pf mG ud, k =hf urRmud,k zf efw;D zd@k enf;
t}uHay;r_e@J ) xGiv f mwm/ 2008 em*pfqENc, H yl JG vkyw f m/ eom; aygi;f pHek @J zG@J pnf;xlaxmifvmwJh vlxv k w l ef;pm;tzG@J tpnf;rsm;
yg&m;2010 a&G;aumufyu JG si;f ywm/ ,ck2011 =uufajy;v$waf wmf y&[dwtzG@J tpnf;rsm;[m ygrpfapmifah ep&mrvdb k ;l ? 'gawG[m
usi;f y+y;D ppftyk pf u k kd w&m;0ifatmifvyk af ewm? 'gawGukd vlxu k pdwf b,fazmufjyefa&;orm;urS wm;qD;vd@k r& wm;qD;cGiv hf nf;
r0ifpm;bl;? yGiu hf sae+yDvnf;jzpfw,f? qef@usirf u _ vkd nf; enf;rsKd ;pHek @J r&Sw
d hJ ud, k yf ikd t
f cGit
hf a&;awGyJ jzpfygw,f?
azmfjyaewmjzpfygw,f?
Armjynfvx l &k hJ obm0uxl;jcm;w,f? v,form;ADZu (av;)
rajymif;vJao;bl;/ zdEydS rf j_ yif;xef+yD; 'Dru kd a&pD qdwo f Ok ;f aewm =um ,ck uref;uwef;eJ@ cd;k a=umifc;kd 0Sux f wk v f u kd w
f hJ “ppfr_
awmh ta&xlae+yD? cHEikd &f nf&w dS ,f? jyefvnf;rajymbl; em;vnf; xrf;Oya'”[m aemufxyfw;kd vdu k w f hJ ‘aqmif&u G cf iG ’hf w&yf
raxmifb;l ? 'gayrJh odw,f? ayguu f &JG ifvnf; a=umufp&maumif; yJ jzpfygw,f? uref;uwef;xkwfwmu v$wfawmfrSmqdk&if
w,f? odyjf ywfom;w,f? oHo&m&Snw f ,f taygut f prsm;w,f/ rm&S,af vmeJ@q&kd if
,ck =uufajy;v$waf wmfu ppftyk pf &k t hJ oufb;l yJ? olw@kd wH vG,w f ,f/ atmfwrkd ufwpf 2008 xJrmS tusKH ;0ifomG ;r,fv@kd
cGefxlawmhr,fvdk@xifaew,f? wzufuvnf; a=umufaew,f? wGuyf &kH ygw,f? cd;k a=umifc;kd 0Sux f w k w f mu &Si;f ygw,f vlord mS
bmjzpfv@kd vnf;qdak wmh vufcyk =f obmoH b,furSr=um;&bl;? raus a=umufv@kd y?J 1987 aiGpuULudpv P kd 2007 "mwfqu D pd vP kd vlod
reyfoaH wGy=J um;ae&vd@k jzpfw,f? v$waf wmfukd etzOuUÏ}u;D eJ@ um &Si=f um;jzpf+y;D vlxt k ºkH uvmrSmpd;k vd@k jzpfw,f? 'guv kd ufeufyek ;f
uG,af &;OD;pD;csKyf Adv k cf sKyfrLS ;}uD;oef;a&$ &mxl;urE_wx f u G af o;bJ wckvkd vdt k yf&if xkwo f ;kH rSmyJ? vlx}k u;D Ed;k =um;tHºk uaewJt h cg
aemufu, G u f }udK;udik +f yD; usm;uGuw f uGucf si;f a&$@aew,f? Edik if aH &;'Da&xaewJt h cgrmS awmh oH;k &JrmS r[kwb f ;l ? Edik if aH &;ao
bmjzpfv@kd vnf;qdak wmh tm%mtarGc&JG mrSm wGe;f wdu k rf _ aewJt h cg vlxu k vkd ufpm;acsz@kd ynmay;zd@k oH;k rSmjzpfw,f? ppfr_
awG rjzpfatmife@J vufcyk o f rH =um;&bJ qJoaH wG =um;&rSmpd;k vd@k jzpf xrf; qifah c:a&;tzG@J rsm;udk A[du k ae+rKd @e,ftxdz@JG +y;D tm%mxl
w,f? jynfwiG ;f jynfyu rsuv f n S yhf uJG kd apmif=h unfah ew,f? vSnu hf u G f axmifrmS jzpfv@kd &,u-r,uwd@k vykd J vufapmif;xuf=uayvdrhf
(0Suzf )J bmvJqw kd m od+y;D om;yJ? b,forl &S ifcek af ewm r[kwyf gb;l ? OD;r,f?
bma=umifph pfrx _ rf;&rSmvJ? b,fo@l twGuf ppfrx _ rf;
(oH;k ) &rSmvJ? b,fo@l uw kd u kd zf @kd ppfrx _ rf;&rSmvJ? 'g[mtc&muswhJ
ppftpd;k &[m enf;vrf;a[mif;wckwnf;eJ@ qufvuftyk pf ;kd ar;cGe;f awGy?J Zmbk&ifacwf±&k mS ;rSm 1903 ±k&mS ;-*syefppfumv
vd@k r&awmhb;l qdw k m odaewm=umyg+yD? Edik if aH &;t& pD;yGm;a&;t& oydwaf rSmufausmif;om;rsm;udk OD;csKd ;wJt h aeeJ@ ppfwyfxJ t"rR
wyfwiG ;f tajctaet& t&yfom;'Dru kd a&pD rsuEf mS zH;k pGyzf @kd vt kd yfvm oGwo f iG ;f w,f? tusKd ;qufuawmh 1905 awmfveS af &;ay:ayguf
w,f? 'ga=umifh “puULay:u vl@tcGit hf a&;”wcsKd @e@J “acgi;f aygi;f v$wf +y;D Zmbk&ifppf±;H_ w,f? 1914 ±k&mS ;-*smrefppf(yxr urBmppf)um
awmf” qdw k mudv k yk vf m&w,f? zG@J pnf;yHyk 'k rf 354 t& jyÏmef;xm; v “tzEdik if aH wmfumuG,=f u” qdw k hJ a&SmAf if0g'aºu;a=umfoH
onfOh ya'rsm;ESihf rqef@usiv f #if ‘aqmif&u G cf iG ’hf (4) ckay;xm;w,f? atmufrmS ppfrx _ rf;Oya'jyÏmef;w,f? oefrmol 14 oef;udk
u? vGwv f yfpmG xkwaf zmfajymqdck iG hf a&;om;jzef@a0cGihf t"rRppfxo J iG ;f w,f? tusKd ;qufuawmh 1917 atmufwb kd m
c? +ird ;f csr;f pGmpka0;cGihf pDwef;vSnv hf nfciG hf awmfveS af &;}uD;ay:aygu+f yD; wyfwiG ;f ykeu f efra_ wGjzpfymG ;w,f?
*? toif;tzG@J od@k r[kwf tpnf;t±H;k rsm; zG@J pnf;aqmif&u G f [pfwvm*smreD cseaf u&Sw d u f rl ifwef/ tvm;wlyJ ppfrx _ rf;
cGifh Oya'awGqifhac:+yD; [pfwvmuazmufjyefwJh usL;ausmfppf
C? pum;/ pmay/ ,Ofaus;r_/ ud;k uG,o f nfb h mom omoem cseaf u&Sw d u f azmufjyefwhJ jynfwiG ;f ppf wdu k cf =hJ uwmyJ? wyf
ESihf "avhx;kH wrf;rsm;udk vGwv f yfpmG aqmif&u G yf ikd cf iG hf vd@k qw kd ,f? wGi;f ykeu f efra_ wG ay:wmyJ? t±_;H eJ@&ifqikd &f wmyJ? aoewfajymif;
puULay:rSmyJ&ydS gao;w,f? 2008 zG@J pnf;yHt k & “ta&;oH;k yg;” 0[m azmufjyefa&;orm;awGbuf vSnw hf myJ? ppfom;qdw k m
“trsKd ;om;Edik if aH &;wGif wyfrawmfu yg0ifxrf;aqmif(OD;aqmif)a&;” trsm;pku v,form;awGjzpf=uawm/h wyfxrJ mS vnf; }uD;Edik f
“pnf;urf;jynf0h aom 'Dru kd a&pD” qdw k hJ xGiv f ;kH rsm;eJ@/ rm&S,af vm i,fnO‡ ;f (a&bl;ayguw f mrvdck sib f ;l a&ygwmyJvckd siw f ,f qdw k )hJ
umv jyÏmef;xm;wJh (azmufjyefw)hJ Oya'trsKd ;rdsK;udk qufco H nf(yk'rf ppfu|efjyKcHae&wmawG}uHK&awmh/ tajctaerSefudk olwdk@u
445) qdw k ahJ bmifxrJ S ay;xm;wJh aqmif&u G cf iG rhf sm;jzpfygw,f? ESp&f n S f t&ifq;kH odoal wGjzpfw,f?tcGio hf mwmeJ@ awmfveS af &;buf
axmif'%fawGe@J e,fpeG ef ,fzsm;yd@k xm;wJh axmifcsw D hJ Edik if aH &;tusO;f ul;ajymif;wmyJ?
orm;awG[m tJ'aD qmif&u G yf ikd cf iG ahf wGa=umifh tusO;f usae=uwm w&m;wJph pftwGuq f &kd if ppfrx _ rf;zd@k qifah c: aep&m
jzpfygw,f? tJ'gawGtwGuw f u kd yf 0JG if&if; toufpeG @f c=hJ uwmjzpfw,f? awmifrvdb k ;l ? qENt&ppfx0J if+y;D qefjyKwf uefpeG ;f OjyKwfpm;+y;D
ygwDpHk'Drdkua&pDudk ppftkyfpkrsufuG,fjyKvdk@r&wm[m ppfwdkuf=uwmyJ?zufqpfawmfvSefa&; tawG@t}uHKawG&Sdyg
vlxkwdkufyGJa=umifhjzpfw,f? 90 a&G;aumufyGJeJ@ NLD-CRPP w,f? ,ck etz ppfrx _ rf;Oya'u wyf&if;aygi;f 500 &Sw d hJ
34
ta&;awmfy*Hk sme,f
ppfwyfrmS &if;w&if;a&S@xu G t f iftm; 100 awmifrjynfw h Jh tae zd@k w&m;0ifatmifvyk zf @kd vakd ew,f? 'ga=umifh acgi;f aygi;f v$waf wmf
txm;rSm/ wyfajy;eJ@jyKef;wD;tiftm; wd;k yGm;aewJt h aetxm;rSm/ vky+f y;D taemufeikd if aH wG&hJ ydwq f @kd rr_ v
S wG zf @kd }uKd ;pm;wmyJ?
cav;ppfom;eJ@ t"rRppfom; acsmqGaJ e&wJt h aetxm;rSm/ ‘+ird ;f ’ ta&S@uyJjzpfjzpf taemufuyJjzpfjzpf b,fu FDI yJ
awGuae‘ppf’awGjzpfvm+y;D jynfwiG ;f ppfwausmjh yef us,jf yef@vmwJh jzpfjzpf ppfAsL±du k &uftm%m&Sipf epfatmufrmS ppftyk pf t k wGuyf J
taetxm;rSm/ ‘acgi;f aygi;f v$waf wmf’pcge;D rSm uref;uwef; cd;k tusKd ;&Srd mS yJ? trScD ckd vH ufa0cH pD;yGm;a&;yJjzpfrmS yJ? bmjzpf vd@k vnf;
a=umifc;kd 0Suf xkwjf yefwm jzpfygw,f? &nf&, G cf suu f vlxu k kd ezm; qdak wmh zdEydS af oG;pkyrf v _ uQ%m[m ajymif;roGm;vd@k jzpfw,f? jynf
}uKd ;xd;k ppfu|ejf yK+y;D jynfwiG ;f ppfuw kd ;kd cs@J um Ed;k xvmwJh awmfveS f ol@'rD u kd a&pD tpd;k &w&yfuom Edik if jH cm;&if;ES;D jrK‡ yfErHS a_ wGukd tusKd ;
a&;'Da&ukd wm;zd@k yjJ zpfygw,f? &S&d t
dS oH;k cs+yD; wdik ;f jynfe@J jynfou l kd wpnf;wvH;k wnf; jzpfap+yD;
bufwzufuajym&&if Edik if aH &;t& xGuaf yguyf w d af evd@k acwfrzD @HG jzdK;wd;k wuf apEdik rf mS jzpfygw,f? (pD;yGm;a&;eJ@ ywfouf vd@k
url;±SL;xd;k vSr;f vdu k w f ahJ jcvSr;f yJ? ud, k ±hf LS ;ud,k yf wfvrd rhf ,f? Arm ajymp&mawG trsm;}uD;&Syd gw,f? wdik ;f cspjf ynfcspf pD;yGm;a&; ynm
jynfjynfwiG ;f ppfukd tjyKwfwu kd af &;eJ@ajz&Si;f vd@k b,fawmhrrS &bl;/ &Sirf sm;&Jh okawoejyK oH;k oyfcsurf sm;udk av;av;pm;pm; avhvmcsif
t&efwyfz@JG Oya't& “&moufyefwyfcsKyf}u;D ” vkyzf @kd }ujH yef w,f? ygw,f/? txl;ojzifh 2011 acgi;f aygi;f v$waf wmf tul;tajymif;rSm
tawmfawmh &,f&w,f? acwfu 'Drdkua&pDacwfjzpfae+yD/ bmawGazmf+yD; bmawGazsmufxm;w,f qdw k mudk azmfxw k zf @kd vdk
ya'o&mZfacwfvkd atmfwrkd ufwpf om;pOfaf jr;quf &moufyef w,fxifygw,f?)
rif;w&m;}uD; vkyv f @kd vnf; r&awmhb;l ? zG@J pnf;yHw k @kd v$waf wmfw@kd wu,fawmh ydwq f @kd rq
_ w kd m‘8’av;vH;k &Jh txGuyf pPn;f
qdw
k mawGuv kd nf; a&Smifcsiv f @kd r&bl;? rawmf rw&m;&,lxm;wJh w&yfygyJ? ppfat;vGefacwfrSm acwfrpm;awmhwJh e0w-etz
OpPm"eawGuv kd nf; wnfwzhH @kd w;kd yGm;zd@k pdwcf svufcsjzpfz@kd vakd o; ppftyk cf sKyfa&;&Jh ab;xGut f usKd ;qufjzpfw,fv@kd vnf; ajymEdik yf g
w,f? ocFg&t& Z&mudv k nf; a&Smifv@kd r&bl;? ud, k w fh ek ;f u igw h yg; w,f? ppfAsL±du k &uf"e&Siv f wl ef;pm;eJ@ vufa0cHtpG,t f yGm;awG&hJ
rif;vkyfcJhwJh wap>uvnf; tajcmufcHae&yHk&w,f? 'gha=umifh xifovdzk Ed ydS af oG;pkycf aH e&wJh tvkyo f rm; v,form; ysu H se@J vuf
abmif;bDc|wf acgi;f aygi;f aygi;f ayr,fh acgi;f aygi;f ay:rSm “tyGiahf wG vkyfvufpm; tajccHvlwef;pm;&Jh rvGwfajrmufao;wJhb0udk
tacsmif;awG” csw d zf @kd ‘zef’wmjzpfw,f? ppfom;cef;vmwJw h yfrmS rsuu f , G rf jyKrzd @kd vdw
k ,f? FDI uvlxu k kd u,fwifEikd w f mr[kwb f ;l ?
wyfcsKyf}u;D uaum b,fvv kd yk x f m0& wnf+rEJ ikd rf mS wke;f ? awmfveS af &;uom vlx}k uD;udk vGwaf jrmufaprSmjzpfygw,f?
ppfrx _ rf;Oya'udk enf;aygi;f pHek @J qef@usi=f u?
(ed*;kH )
(ig;) ppftpd;k &udk awmif;awmif;yefyef ESrd Ehf rdS chf scsajym±Hek @J tqif
wqufwnf;wifjyzdk@&Sdwmu urBmr_pD;yGm;a&;acwfrSm ajyoGm;vdrrhf ,fv@kd ,lq&ifrmS ;vdrrhf ,f? zH;k w0uf azmfw0uf vuf
jynfy&if;ESD;jr‡KyfESHr_ FDI qdkwm tqef;r[kwfawmhbl;? olaÏ; odyx f ;kd usi;f yaewJh acgi;f aygi;f v$waf wmfxrJ mS pnfoaH AsmoHemcH&if;
Edik if aH wGu oluud, k q
hf jD r‡Kyf ud, k u f ol@qjD r‡Kyf jr‡KyfEaHS e=uwmyg? ppftyk pf ek @J aphpyfz@kd a&S@aevdu k &f if; ud,k w
f ikd tf acsmiform; jzpfomG ;
qif;&JwEhJ ikd if H awGuawmh FDI &zd@k wHcg;zGi&hf wmyg? ud, k jhf ynfwiG ;f rSm wwfwm om"uawG &Scd yhJ gw,f? ppftpd;k &udk awmfveS af &;wap>
jy\emawG &Sad e&if rwnf+idr&f if olrsm;urjr‡KyfEcHS si=f ubl;? jr‡KyfEHS eJ@ajcmufvu kd f ydwq f @kd rw
_ ap>e@J ajcmufvu kd vf yk &f if; yl;aygi;f zd@k }uKd ;pm;
olu tusKd ; tjrwfr&S&d if rjrK‡ yEf b HS ;l ? tusKd ;tjrwfqw kd mrSm Edik if aH &; wJh enf;em[m uav;uvm;Edik v f w
S ,f?
tusKd ;tjrwf pD;yGm;a&;tusKd ;tjrwf&,fv@kd ESprf sKd ;&Syd gw,f? &Si;f ae at;puf+idrfoufr_avxk[m =um=umcHrSmr[kwfbl;
wmu w±kwf tdE, dN ASEAN pwJh tdref ;D csi;f awGu pD;yGm;a&;tusKd ; r=umcif+ydKuGaJ wmhrmS yg? ppftm%m&Sipf epfukd ckct H efwzk @dk jynfol
tjrwfukd =unfw h ,f? US, EU uae'g =opaw;vs pwmawGu vlx}k u;D &Jh wckwnf;aomvufeufu pnf;vH;k nDnw G rf y_ jJ zpfygw,f?
Edik if aH &; tusKd ;tjrwfukd =unfw h ,f? ppftyk pf u k ol@tusKd ;tjrwfukd
=unfw h ,f? rawmfrw&m;&,lxm;wJh aiGrnf;awGaiGnKd awGukd c0gcs nDaÏ;ausm(f 12 azazmf0g&D 2011)
35
ta&;awmfy*Hk sme,f
EkdifiHa&;
o¿mefwl rSww
f rf;&J@ edrw
d yf Hk
1975/ 1976/ oydwfawG qufwkduf? aemufqkH; 1988
ckESpfrSm taxGaxGoydwf}uD; aygufzGm;vmcJhygw,f?
urm&Gw&f pJ cef;rD;wku
d rf t_ a=umif; rsujf rifu, dk f
ESpfopful;ayr,hf rul;EkdifwJht&mawG wykHwacgif;}uD;yg? arsmuf awG@jzpfwJh u|efawmwfu jyefajymaecdkufrSm “at;æ
avmif;awGuvnf; arsmufavmif; arsmufavmif;csn;f wokw+f yD; 'Dvq dk &dk if tckvnf; 2008 tajccHOya'&J@ twdwef rd w d u f
wokwf Zmwfxyk jf yovkd jyae=uwm ESpaf [mif;ESpo f pfu;l ayr,fh b,fvv dk mr,freS ;f rodb;l aemf”qk+d yD; u|eaf wmfo h il ,fcsi;f
bmrSrxl;wJh rJjymykq;dk Zmwfuu G yf gy?J rqvppftpk;d &/e0w-etz u tckvnf; wckcjk zpfawmhrvkv d dk u|eaf wmfu h dk ajymvm
ppftpkd;&/ ppftpkd;&csnf;yJ r[kwfygvm;?tckvnf; vmjyef+yD ygw,f? “eufjzefq&dk if 2011 ckEpS f yxrqk;H jynfo@l vw $ f
o¿mefajymif; ppftpkd;&? awmfudk usi;f yawmhr,fqadk wmh” u|eaf wmfph um;rS rqk;H
rqv-u qk&d , S v f pftwkta,mif aq;ukd azmf+yD; wkid ;f vkdufao;/ u|efawmfwkd@pum;ukd em;axmif&if; tifwm
jynfukd vdrfnmcJhw,f? tck e0w-etzu 'Drkdua&pDtwk t euf wufaewJh oli,fcsi;f aemufwa,mufu “'DrmS vm
a,mif aq;ukd azmf+yD; wkid ;f jynfudk ppfu|ejf yKcJh =uw,f? orkid ;f ukd =unfh/ vm=u-vm=u?”wJh? ol@uGefysLwma&S@oGm;+yD;
odae=uwJh jynfolawGuawmh tvdrftnmcH&wm rsm;vGef;vkd@ oljywJhowif;ukd =unfhvkdufrdawmhæ
b,fppftpk;d &ukrd S t,kt H =unf r&S=d uawmhyg? (rkdifwkdiftrSwf 88§7 ouFef;nDaemif ppfaq;
u|eaf wmfe@J oli,fcsi;f wa,muf ESpaf ,mufom; aemuf a&;*dwt f eD;wGif ,ae@eeH uf 8-30 tcsed u f etzppfwyfrS
a=umif;jyef pum;vufqu Hk s&if; [k;d vGecf w hJ hJ 1974 ckEpS f naecif; acsmqGv J maom t&yfom;ykid f ,mOfwpD; rkid ;f qGw J udk cf u
dk rf _
wckqD jyefa&mufoGm;=uw,f? a=umifh ay 30 teuf acsmufxJ xk;d usomG ;a=umif;/ Akv d f
1974 ckEpS f zG@J pnf;ykt H ajccHOya'eJ@ wufvmr,fh yxrqk;H }uD;cifarmif0if;ESihf wyf=uyf}uD;wOD;/ wyf=uyfwOD;/ &Jabmf
v$waf wmfrusi;f yrD wnaecif;ayg?h uGuu f u G u f iG ;f uGi;f jyefvnf 3 OD; '%f&m tjyif;txef &&So d mG ;a=umif;? ,ae@reuf
jrifa,mifrw d ,f? tJ'w D ek ;f u uk, d w hf idk ;f jynf&@J tajctae[m ckvdk wGif etzppfwyfrS AkdvfrSL;tqifh&SdolwOD; tygt0if
tqif;&Jq;Hk Ekid if b H 0eJ@ av#mufvrS ;f aewm r[kw?f wuUov dk u
f '%f&m&ol 6 OD;tm; xkid ;f Ekid if aH jrrS jzwfoef;+yD; jr0wDo@dk
axmufyw hH hJ pwkid yf if 75 usyef @J avmufavmufii ausmif;wuf o,faqmifomG ;a=umif;? Ek0d ifbm a±G;aumufyt JG +yD; wku d f
Ekid =f uao;wJh tajctae? vkycf vpm 3 usyf 15 jym;eJ@ tvkyf yGpJ csed rf S ,ae@txd etzppfwyfrS 300 eD;yg; usq;Hk oGm;
orm;awG nbufrSm vkyfom;aumvdyfwufEkdif=uygao;w,f? +yD; '%f&m&ol trsm;tjym; &Sdaea=umif;ukd owif;&&Sd
qefwjynf 4 usyef @J 0,fpm;wmawmif tvGeaf ps;}uD;w,fq+dk yD; onf?)(Freedom News Group, January 31, 2011)
tvkyform;awG qENjy=uawmhr,fh taetxm;rSm &Sdaew,f? rw&m; rvGwfvyfwJh 2010 ckESpf a&G;aumuf
1974 *|ef 6 tvkyo f rm;oydw}f uD; ay:aygucf w hJ ,f? yGJtwGif;rSmyJ jr0wD+rKd@ukd etzppfwyf vufvGwfqkH;±_H;
tJovkd acwftajctae&SdaewJh tJ'Dnaecif;rSm u|ef cJw
h ,f? tckvnf; 2008 zG@J pnf;ykt H ajccHOya't& yxr
awmfwkd@wawG yifrwuUokdvf OD;cspfvufzuf&nfqkdifrSm xkdifae qk;H usi;f yr,fh 2010 ckEpS f yxrqk;H v$waf wmf rusi;f yrD
ckduf urm&Gwf*wfwJukd ausmif;om;awG 0kdif;xm;w,fqkdwJh t w&uftvkrd mS tckvdk ppfa&;udpP jzpfvmcJw h myg? 1974
a=umif; =um;vkduf&w,f? tJ'Dae&mukd tajy;tv$m;oGm;=unfh ckEpS u f v$waf wmfrusi;f yrD t}uKderd w d ef @J ,ck 2008 ckEpS f
awmh ausmif;om;awG awmif;qkdcsufukd ajyvnfatmif ajz&Sif; zG@J pnf;ykt H ajccHOya'&J@ twdwef rd w d wf @dk xyfwu l saew,f
ray;wJhtwGuf urm&Gwf&Jpcef;ukd ausmif;om;awG 0kdif;xm;=u vkd@ xifp&mygyJ? aemifvnf; E_dif;,SOfp&m/ xyfwljyKp&m
wm awG@&w,f? ausmif;om;awG&@J jy\em rajymeJ@/ um;ay:u awG ajymrqk;H aygif awmok;H axmif jzpfvmOD;rSmrk@d wm0ef
cg;yku d Ef u
d_ u f pd u
P adk wmif ajz&Si;f ray;Ekid w f hJ &Jpcef;rk@d aemufq;Hk rSm t& azmfxkwfzkd@om jyifxm;=uygawmh?
tpk;d &tkycf sKyfa&; ,E©&m;&J@ a'guw f idk f urm&Gw&f pJ cef;ukd rD;wku d f 1974 tajccHOya'eJ@ 2008 tjccHOya'wkd@[m
vku d w f m jymusomG ;wJt h xdygy?J tJ'gu v$waf wmft}uKdnaecif; t}uKdedrdwfrsm; wlnDaeovkd usqkH;r_vnf; wlnD=urSm
(eufjzefqkd 1974 ckESpf tajccHOya't& yxrqkH;v$wfawmfukd rkcsyg?
usi;f yawmhrmS jzpfw,f) rSm jzpfcw hJ myg? 'g[m 74 zG@J pnf;tkycf sKyfyHk
tajccHOya' usq;Hk r,fh aAGaqmfO;D edrw d f jzpfygw,f?
'Dta&;tcif;rSm Oya'a[mif;ukd +zKdzsufypfr,fh Oya'
armifat;Ekdif
ausmif;om; ukdaemf&def;eJ@ ukdwifjrifhwkd@ axmifuscJhw,f? 1974/ 31-1-2010
36
ta&;awmfy*Hk sme,f
0wˆKwkd
om;acsmhaw;
ESif;yef;tdrf
ESif;yef;tdrf
pmrl&iS rf sm;ok@d
- 2008 tajccHOya' wku d zf suaf &;/ jynfo@l tiftm;pkpnf;a&; &nfreS ;f csujf zifh
‘ta&;awmfyHk *sme,f’twGuf pmrlrsm; zdwaf c:tyfygw,f?
- ‘ta&;awmfyHk *sme,f’ukd awmfveS af &;umvwav#muf a&&Snx f w k af 0oGm;rSm
jzpfygw,f?
- aqmif;yg;rsm;/ tEkynmzefw;D r_trsK;d rsK;d /eJ@ &opmay/ umwGe;f rsm; ay;yk@d Eidk yf gw,f?
- aqmif;yg;yg tcsut f vufrsm;uawmh ckid rf mwdusz@dk vkyd gw,f?
&nfne¸ ;f (Ref;) zk@d vk&d if twdtus azmfjyzk@d vnf; vkyd gw,f?
- pmrlay;yk@d &if swptbn@yahoo.com qkw d hJ vdypf meJ@ ay;yk@d Eidk yf gw,f?
av;pm;pGmjzifæ
h
pmwnf;tzG@J
40
ta&;awmfy*Hk sme,f
Edik 0f if;aqG od@k r[kwf ±kyfykHv$m
udkEdkif0if;b0pmrsufESmrsm;&J@
aemuf qH;k c&D;udk jynfjh ynfph pkH o
kH rd S
udkEdkif0if;udk rSefrSefuefuef
em;vnfEdkifrSm jzpfwJhtwGuf
Edkif0if;aqG±kyfyHkv$mudk
tvGrf;"mwfcHeJ@a&;ygw,f?
udkEdkif0if;[m wu,fawmh
tEkynmarSmf0ifpm;olyg?
ol@±kyfyHkv$m wpdwfwydkif;udk
jynfyrSmxkwfa0wJh
Edkif0if;aqGtrSwfw&pmtkyfrSm atmif+idrf;
“rdkif;,ef;wdkufyGJ=um;u
ndKarSmifwJhtom;ta&eJ@ ESpfvdkzG,f+yHK;wwfolyg? u|efawmfwdk@ vli,fpdwfeJ@
udkEdkif0if;aqG”qdkwJhacgif;pnf;eJ@
&Jabmfvq kd ufq&H if; pmay tEkynm Edik if aH &; rarmEdik rf yef;Edik f aqG;aEG;cJ=h u
u|efawmf
w,f? wa,mufeJ@wa,muf b0jzwfoef;r_rsm;udkvnf; ±dk;om;
aqmif;yg;wyk'fa&;cJhw,f? ‘8’
r_t&if;cHpdwfeJ@ zvS,fcJh=uw,f?
av;vHk;umv ppfyGJ=um;rSm
'DaemufudkEdkif0if;wa,muf armfpDwkef;vufa&G;pifusrf;
aysmf&$ifwufºuvefqef;aewJh
jrefrmbmomjyef av;wG&J pS t f yk u
f kd o,faqmif+yF; &GmjyefomG ;w,f =um;&w,f?
ol@&J@yHk&dyfyg? ppf&J@tedÏm±HkawG=um;
jyefawG@wt hJ cg u|eaf wmhb0[m tckrS t"dym` ,f&&dS edS @J pwifw,fv@kd
jzwfoef;ae&aomfvnf;
udEk ikd 0f if;wa,muf awG@w&hJ aJ bmfwikd ;f udk ajymaeawmhw,f?
ol@&J@Zmwdpdwfu vGwfvyfr_eJ@
udkEdkif0if;wa,muf tEkynmwifru EdkifiHa&;udkyg 0ifpm;oGm;yg+yD? 74-75-76
+idrf;csrf;a&;yg?
tHkºur_rsm;udk jzwfoef;vdkuf&wJhtcg udkEdkif0if;[m acwf+ydKifvli,fwdkif;vdkyJ
ol[m±dk;om;w,f
vlwef;pm;wdkufyGJeJ@ awmfvSefa&;udk pdwftm;xufoefvmygw,f?
tEkynmudkcspfw,f
'DaemufudkEdkif0if;wa,muf “rdk;}udKrkefwdkif;”xJrSm vGifharsmoGm;&if;
pdwfcHpm;vG,fw,f
u|eaf wmfw@kd tqufjywfomG ;w,f? 1980 ESpu f ek yf ikd ;f rSm u|eaf wmfw@kd
raumufuspfbl;?
‘yefqef;’rSmjyefqHk=uw,f? wc&D;xJoGm;ae=u&if b,fvrf;uoGm;oGm;
'gawGuudkEdkif0if;udk
wae&mrSm jyefqHk=uwmyJr[kwfvm;?
cspfcifESpfvdk@zG,f
vlwa,mufjzpfvmapcJhw,f
(ESpf)
vdk@u|efawmfxifw,f?
udkEdkif0if;wa,muf &Jabmfausmfqdkiftjzpf jynfol@toHaqmif;yg;&Sif
1972 ajrmufOuUvm
ppfowif;axmuf tajrmufwyfom; oHk@yef;ynmay;EdkifiHa&;au'g/ jyZmwf
ausmufa&wGif; udkEdkif0if;&J@
'g&dkufwmrif;om; aus;vufvlxkb0avhvma&;pwJh tvkyfwm0efrsdL;pHk
ESif;qDjcHrSm ol@udku|efawmf
xrf;aqmifaeyg+yD? ppftm%m&Sifpepfatmuf rawmfrw&m;r_rsm;eJ@
pwifodu|rf;ygw,f?
t"rRr_rsm;ukd }uHKawG@jzwfoef;vmcJh&wJh u|efawmfwdk@rsdKK;quf[m vGwfvyfr_eJ@
q&m'*kefwm&m xdef;a=umif;ay;wJh
+idr;f csr;f r_ukd vufjzef@caH wmif;aevd@k r& wdu k ,
f rl &S r,f qdw k mudk b0
“qnf;qm”pmay0dkif;rSmjzpfw,f?
t&odjrifvm=uw,f?
xdt k csed u
f ol[m “r[l&marwWm”
udkEdkif0if;[m 1980 Zlvdkif rdkif;a,mif;wdkufyGJrSm ppfowif; axmuf
“rode;f &Si”f “aEGwn”
tjzpfygcw hJ ,f? rdik ;f a,mif;udk Auy ta&S@ajrmufwyfu c%c%wdu k cf zhJ ;l wJt
h euf
“jrpHy,f±Hk”pwJh 0wÎKrsm;eJ@
,ckwu kd yf [JG m “rif;&efatmifx;kd ppf”umv wdu k yf }JG uD;wyGjJ zpfygw,f? rdik ;f a,mif;
xif&Sm;aeolyg? awmifil
881 AsL[mukef;udkodrf;+yD; ppftpdk;&ppfpcef;rsm;eJ@ ppfvufeuf,E©&m;rsm;udk
aus;vufom;jzpfaomfvnf;
rD;wif±_d@cJhwJhtwGuf rdkif;a,mif;w+rdK@vHk; rD;[kef;[kef;awmufoGm;wmudk ol[m
tnmom; vdk 41
ta&;awmfy*Hk sme,f
rsuf0g;xifxif jrifawG@cJh&w,f? oHk@yef;tajrmuftjrm; zrf;rdw,f? “cifAsm;[m pdwaf umif;&Sad yr,fh pdwof yd f
vufeufawG o,fEikd o f r# o,fcw hJ ,f? xdpk Ofu 88 wyfrrSL;u Adv k o f ef; rrSeb
f ;l / =unfyh gvm; wa,mufwnf; pum;ajym
a&$ (,ck wyfcsKyf}uD;) jzpf+yD; 881 AsL[mrSL;u Adv k x
f eG ;f =unf (tv,fyikd ;f ajymaewm/ 'ga=umifch %c% pdwaf umuf+yD; &ef
wdkif;rSL;- +idrf;)jzpfw,f? rjzpfeJ@/ a=umufp&maumif;w,fvdk@ u|efawmf
1982 vG,fyefvHkwdkufyGJrSm udkEdkif0if;[m 120 rrtajrmuf ajymxm;wm”
wyfz@JG 0iftjzpf 120 udk ud, k wf ikd yf pfco hJ yl g? vlwa,muf tajrmufusnf “vkyf+yD cifAsm;uawmh/ aemufr*sHKpdwf
wawmifo h m o,fEikd af tmifav;wJh 120 usnrf sm;udk olu, kd w f ikd f jynfo@l aumuf&if u|efawmfhvmrac:eJ@awmh”? r*sHKu
ppfrsm;eJ@twl a&S@wef;odk@xrf;ydk;+yD; udk,fwdkif ypfcwfcJhwmjzpfygw,f? vnf; a=umufwhJ trlt,m vkyjf yw,f? ud, k qhf
wjcm;wdkufyGJawGvnf; &Sdygao;w,f? rrSwfrdawmhyg? ppf&J@tedÏm±Hkudk &m oabmus+yD; rsuEf mS }uD;+yJaeatmif &,faeyg
ppfom;wa,mufu ydkodygw,f? ppfeif;cH&wJhvlxkawG&J@ b0udk tpm awmhw,f?
emEdkifqHk;eJ@ rw&m;r_udktrkef;wD;qHk;vl[m udkEdkif0if;vdk awmfvSefa&;
ppfonfwOD; jzpfaewm rxl;qef;aybl;vm;? (oHk;)
udEk ikd 0f if;[m awmfveS af &;xJrmS jyZmwfawGtrsm;}uD; ucJw h ,f? r*sHKu udkEdkif0if;tay:om pdwfaumuf
olu, kd w
f ikd af &; olu, kd wf ikd f 'g±u
kd f wmrif;om;vky+f yD; ucJw h mawGvnf; wwf w mjzpf + yD ; wjcm;&J a bmf r sm;ay:rS m pd w f
trsm;}uD;yg? ol@&@J tEkynmpdwf }uD;rm;r_ukd 'Dae&mrSmawG@&w,f? ol[m aumufwm r&Sdbl;? cifcifrifrif&Sdw,f/ ±kd;om;
'ge@J wif tm;r&ao;bl;? ppfe@J awmfveS af &;udk jzwfoef;aewJh acwf+ydKif*EÎ w,f? &Jabmfwdkif;ucif=uw,f? r*sHL[m Arm
0if0wˆK}uD;rsdK;udkvnf; a&;vdkw,f? [Jrif;a0;&J@ “acgif;avmif;xdk;oH &J a bmf a wG = um; tae=umawmh Armpum;
b,fo@l x”H qdw k hJ 0wˆKrsKd ; jzpfygw,f? ol@&@J nn D mwJh vufa&;eJ@ a&;vufp aumif;aumif;wwfvmw,f? udEk ikd 0f if;vnf; r*sKH
pmrlwcsKd @ukd u|eaf wmhuzkd wfz@kd vmay;w,f? ole@J u|eaf wmfjzwf oef;cJw h hJ udk acsm&h (+zD;&)zd@k &Sr;f pum; awmfawmfajymwwf
vli,fb0pmayv_y&f mS ;r_ yH&k yd rf sm;udv k nf; a&;zd@k wdu k w f eG ;f w,f? 'gayrJh vmw,f? 'gayrJh udEk ikd 0f if;vnf; pdwaf umufwwf
u|efawmfra&;jzpfygbl;? ol@avmuf u|efawmftEkynmarSmf r0ifpm;bl;? wmyJ? ol@pw d ef @J rawG@wt hJ cg okeo f ek rf e_ ef @J jzpfwwf
1984 xJrmS udEk ikd 0f if;[m 0awmif yefrvef;&Gmol 0trsLd ;orD; w,f? u|eaf wmf ESp}f udraf vmuf }uHKzl;w,f?
r*sHKeJ@tdrfaxmifusw,f? olwdk@vifr,m; py,fawmpcef;u &JabmfawG w}udru f ol@ukd u|eaf wmfu q&m}uD;vd@k
&Si;f vif;ay;xm;wJh &dumQ *dak 'giaf [mif;rSm vmae=uw,f? r*sKH [m t&yf ac:rdwmudk rauseyfv@kd uvmyfpnf;aqG;aEG;yGrJ mS
olwa,mufjzpfaomfvnf; tzGJ@tpnf;u udkEdkif0if;udk axmufxm;+yD; “'g[m oabmxm;jy\emjzpfw,f”qd+k yD; pGcJ suf
&Jabmfwa,muf&oifhwJh yHkpHtwdkif; &duQmxkwfay;ygw,f? u|efawmfu wifawmhwmyJ? ol bmtcHe@J 'Dvakd jymovJ u|ef
ol@tdrfeJ@wGJvsuf tzDcsxm;wJh tcef;av;rSmaeaew,f? ‘=um;oHk; awmf rodb;l ? oluu|eaf wmfu h kd q&m}uD;vd@k ac:
=um;’r0ifeJ@vdk@ jrefrmpum; &Sdaomfvnf; udkEdkif0if;[m olwdk@vifr,m; vduk f Adv
k v f v kH @kd ac:vduk f pdw&f i$ &f if&i$ of vdk ac:ae
=um; u|efawmfhudk qGJxnfhavh&Sdw,f? r*sHKpdwfaumuf&if u|efawmhqD wmyg? u|eaf wmfuvnf; wcgwav cifrifor_e@J
vm tyluyfw,f? ac:aewmyJ? uvmyfpnf;twGif;a&;rSL;u u|ef
“vkyfygOD;As ajymay;prf;ygOD;” awmfhudk awmif;yefzdk@ ajymvmawmh u|efawmf
“usKyfubmajymay;&rSmvJ/ cifAsm;rddef;r cifAsm;acsmhayghAs” vnf; a'gy+G yD; rawmif;yefEikd af =umif;/ bmoabm
“usKyfuvJ racsmhwwfbl;As/ cifAsm;0ifajymay;prf;yg” xm;rSr&Sb d ;l / cgwikd ;f vnf; olaumud, k af um 'Dvykd J
“usKyfu bm0ifajymay;&rSmvJ” wcgwav cifrifor_eJ@ ac:ae=uwmjzpfa=umif;
“'DvAkd sm pcef;xJrmS &Jabmfcsi;f &efrjzpf&bl;/ &efjzpf&if ta&;,lcH jyefajymvdkufw,f?
&r,fayg/h cifAsm;[m 'Dpcef;rSm Adv k v f (kH Adv
k }f uD;) jzpfw,fv@kd u|eaf wmfajym aemufw}udrfuawmh u|efawmfaumif;
xm;w,f/ AdkvfvHkuajym&if ola=umufw,fAs/ u|efawmhudkawmh ol aumif;awmif rrSwfrdawmhbl;? pum;xdkifajym
ra=umufbl;” ae&if;uae u|eaf wmfu ol@tEkynmudk apmfum;
“cifAsm;[mu r[kwfao;ygbl;” w,fq+kd yD; u|eaf wmhukd a'gyaG wmhwmyJ? ajymae
“[kwf[kw/f r[kwf[kwfAsm vkyfprf;yg” =uwmawGu tEkynmta=umif;vnf; r[kwf
'DvdkeJ@olwdk@vifr,m;=um; u|efawmft&yfvl}uD; r=umc%0if bl;? a&mufwwf&m&majymae=uwmyg? u|eaf wmf
vkycf &hJ w,f? ‘=um;’0ifrw d hJ u|eaf wmf[m r=umcif 'kuaQ wG@awmhwmyJ? vnf; awmfawmftt hH m;oifo h mG ;w,f? 'Dvl bm
u|eaf wmft h cef;xJrmS pmzwf&if(txl;ojzifh t*Fvyd pf mzwf&if) toHw;kd tcHawG&SdaeovJ rodbl;vdk@pOf;pm;rd+yD; a'goudk
wd;k xGu+f yD; zwfavh&w dS ,f? wae@awmh r*sKH [m u|eaf wmhukd =unfu h uG f xdef;vdkuf&w,f?
=unfhuGufeJ@ &,f&,faew,f? udkEdkif0if;uvnf; jyHK;+zD;+zD;vkyfaew,f? ol[mxdkpOfu tEkynm arSmfaygufae
'Dvifr,m; rlrrSefbl; bmjzpfaeygvdrfh/ udkEdkif0if;udk ar;awmhæ w,fvdk@ xifygw,f? ‘ol@&JhtEkynmjzwfoef;r_
42
ta&;awmfy*Hk sme,f
tESpEf pS qf ,f’ ajrmuftxdr;f trSwf ol@trd rf mS vkyw f m qefuawmh cGw J rf;&,fv@kd awmif r&Syd gb;l ? tdraf xmif av;ig;
udk u|eaf wmhurkd zdwb f ;l ? ol@pw d xf rJ mS =unfaeolwcsKd @ pktwGuf tdwfvdkuf csay;xm;wmyg? ydkwJhqefudk jyefrtyf
udyk J zdww f ,f? ol[m Edik if aH &;qefqef pmwrf;awGvnf; awmhbJ olwnf;cdak exdik cf w hJ hJ &Sr;f &Gmu tdr&f iS u f kd ay;cJch siw f hJ
a&;w,f? ol=unfwv hJ u l ykd J jyw,f? tqef;awmh r[kwf ta=umif;vnf; ajymygw,f? ta&;xJ u|eaf wmhukd vl}uD;vl
ygb;l ? xdpk Ofu ygwu D , kd Yf uvnf; ppfat;acwf ukeq f ;kH aumif; vmqefjyaeao;w,f? udEk ikd 0f if;eJ@twl r*sKH [m rsuf
cgeD; tajymif;tvJw&yftwGuf wmplaewmyg? &nfpufvuf wzufurf; jyeful;oGm;cJhygw,f?
'gayrJh olaumu|eaf wmfaum aemufq;kH tcsed f aemufyikd ;f rS jyef=um;&wmu wzufrmS usecf w hJ hJ yk*Kd~ vf
txd bmtcktcHrSr&SdbJ u|efawmfwdk@csif;&J@ &Jabmf&J rsm;u tEkynm&Sipf ma&;q&mEdik 0f if;aqGukd pma&;zdwaf c: }udK
buf oHa,mZOf[m cdik rf maecJyh gw,f? u|eaf wmf&h @J yk*~ qdwk t
hJ a=umif;/ &Jabmfausmq f ikd rf S ygwAD [do
k @kd Ekwxf uG cf iG jhf yK&ef
vducHpm;r_eJ@ tcgtm;avsmfpGma&;xm;wJh uAsmwcsdK@ pma&;cJha=umif;wdk@yJ jzpfygw,f?
udk b,fuae owif;=um;ovJ rodb;l / vmawmif;
zwfw,f? +yD;awmh “ckrSyJcifAsm;&J@ t&ifwkef;u yHkukd (av;)
jyefawG@&awmhw,f”? ukdkEdkif0if;&J@v_dufvSJwJhtajymudk 1990 'DZifbm 18/ 19 rme,fyavmrSm udEk ikd 0f if;eJ@
u|efawmf+zHKoGm;w,f? t&ifwkef;u atmif+idrf;[m u|efawmf jyefvnfqHkawG@=uw,f? 'g[mu|efawmfwdk@csif;
tckvnf; 'Datmif+idr;f ygyJ rajymif;vJygb;l udEk ikd 0f if;a&? aemufqHk;qHkawG@r_vnf;jzpfovdk u|efawmf[m udkEdkif0if;eJ@
u|eaf awmfo@l ukd vufaqmifay;xm;wJh ukwf aemufqHk;qHkawG@cJh&wJh &Jabmfa[mif;wa,mufvnf; jzpf
tusôudk pkwfcsmoGm;wJhtxd 0wfw,f? “aus;Zl;yJAsdK@/ r,fxifygw,f?
tusôuudk,feJ@trdyJ”vdk@ajymw,f? 1987 xJrSmyg? ygwDA[dk udk,fpm;vS,ftzGJ@taeeJ@ rme,fyavmodk@
aqmif;wGif;}uD; oHvGifjrpful;+yD;wdkufwJh wdkufyGJwyGJrSm a&muf&+dS yD; ABSDF±H;k rSm u|eaf wmfw@kd wnf;cdak ewJo
h wif; =um;
ol@rmS taEG;xnfygrvmvd@k u|eaf wmhrmS ygwhJ qG,w f m vdk@ udkEdkif0if;aygufcsvmw,f? aemufwae@rSm v#dKav; wck
csdKif;jywfeufjymav;wxnf ay;vdkufw,f? jyefawG@ jcm;wJh awmifukef;av;wukef;ay:u ol@wJtdrfav;udk u|ef
awmh tusôaumvdk@ar;awmh/ av;vmwmeJ@ vrf;rSm awmfwdk@ oGm;vnf=uw,f? ausmif;om;&JabmfwcsdK@ vdkufydk@
v$ifhypfvdkufa=umif;ajymw,f? w,f? r*sKH[m u|efawmfhudkawG@wmeJ@ 0rf;om0rf;enf;jzpf+yD;
“u|eaf wmft h aztusyô /J tarud, k w f ikd f xd;k ay; idkygw,f? udkEdkif0if;vnf; rsufESmraumif;bl;? EGrf;vstm;
xm;wm/ u|efawmf trSwfw& ,lvmwm”vdk@ ajym i,fr_a=umifh pum;awmifrxGufbl;? r*sHKuyJ awG@awG@csif;æ
awmh ud k E d k i f 0 if ; [m id k i f o G m ;+yD ; awmf a wmf p d w f r “ud k a t;oef ; bmeJ @ vmovJ / b,f a wmh j yef r vJ /
aumif;jzpfum 0rf;enf;a=umif;ajymygw,f? usrvnf;vdu k rf ,f”? u|eaf wmhZeD;aum aeaumif;vm;? b,f
1989 at+yD 17/ ygwDwGif;ta&;tcif; ay: olb,f0g aeaumif;vm; pojzifah r;w,f? u|eaf wmf bm ajz
vmawmh ygwAD [d[ k m erfch acsmif;wzufuu kd ;l +yD; qkwf &r,frodbl;?
cGmoGm;&w,f? aemufwae@rSm acsmif;ul;+yD; ygwD “av,OfysHeJ@vmwm/ ta0;}uD;yJ/ b,fawmhjyefr,f
aemufuv kd u
kd v f mwJh &JabmfawGxrJ mS udEk ikd 0f if;eJ@ r*sKH rodao;bl;”? u|efawmfu pdwfraumif;wJh=um;u &,f&$ef;
vnf ; u|ef a wmf w d k @ eJ @ twl y gygw,f ? 'D t csd e f [ m zwf&$ef;vkyfum pum;0dkif;udk [moaESm+yD; zefwD;vdkufw,f?
tawG;tac: t±_yfaxG;qHk;umvyJ? &ufwcsdK@=um udkEdkif0if;ajymwmawG ar;wmawGtrsm;}uD;yJ? olajymwmu
wJhwae@ udkEdkif0if;u olwzufudk jyefawmhr,fh t 'Dvdkyg?
a=umif; u|eaf wmhuakd jymvmw,f? u|eaf wmfvnf; bm “OuUÏ (ocifAodef;wif)eJ@ awG@csifw,f? zkef;eHygwf
rS jyefrajymwwfb;l ? ra&&mwJt h em*wfrmS wa,mufe@J ygovm;? OuUÏrSew f ,f? vufeufuikd af wmfveS af &; rpGe@f vw $ f
wa,muf ±dik ;f yif;ulnw D mrSty tqH;k tjzwf ray;Edik f wmrSefw,f? u|efawmf tv,fydkif; (ygwD&J@ tv,fydkif;AsL±dk
bl;? r*sKH urjyefcsib f ;l ? u|eaf wmfw@kd e@J rcGcJ sib f ;l ? r*sKH idyk g a'oudk ajymwmyg)udk jyefvmcsiw f ,f? &JabmfawG aeaumif;
w,f? udkfEdkif0if;vnf; rsufESmraumif;bl;? =u&J@vm;”? aemuf+yD;olodcsifwJh vlwa,mufta=umif;udk
“ygwu D u|eaf wmfu h kd aiGe@J qef axmufyu hH n l cD hJ ar;ygw,f?
wmudk aus;Zl;wifygw,f”wJ?h olu|eaf wmhukd ajymoGm; u|efawmfjyefajymwmu “zkef;eHygwfawmh rygbl;?
wJhpum;yg? 'Dbufurf;a&mufaewJh &Jabmfwdkif;udk bmwD;vpfem(ta&S@ajrmufudk a&mufzl;wJh qGD'if owif;
avmavmq,f pm;a&;aomufa&;twGuf ,Graf iGwcsKd @ axmuf/ xdpk Ofuol rme,fyavma&mufaew,f)xHrmS awmif;
eJ@ qefaxmufyH@ay;xm;wmudk &nf!¸ef;ajymwmyg? =unfyh g? cifAsm; 'DrmS raysm&f if tv,fyikd ;f udk tcsed rf a&G; jyef
vmcJ h ? rme,f y avma&muf a ewJ h ‘&vvz’ud k , f p m;vS , f
43
ta&;awmfy*Hk sme,f
tzG@J ukd u|eaf wmfajymxm;r,f? cifAsm;vnf; olw@kd e@J &if;eD;wmyJ? jyefpOf;pm;=unfw h ,f/ ygwt D ay: u|eaf wmfw@kd vkyyf kH
u|eaf wmfu b,fawmhjyefjzpfr,f rodao;bl;?” udik yf akH wGu r[kwb f ;l ? u|eaf wmfvnf; bmaumifrS
olodcsifwJhvlta=umif;vnf; u|efawmfodoavmuf r[kwyf gb;l / cifAsm;vnf; odrmS yg? udak usmq f ikd vf nf;
ajymjyvdu k wf ,f? olw@kd wodu k f vufeufcs+yD; ArmjynfxJ 0ifomG ; [dkrSmaysmfwmr[kwfbl;/ u|efawmf odygw,f”?
+yD jzpfa=umif;? udkEdkif0if;idkifoGm;w,f? r,HkEdkifatmifjzpfaew,f/ (ig;)
aemufrS oluajymw,f? 'Daemuf=um;&wJh owif;awGu pdwx f cd u
kd f
“u|efawmhfudk xdkif;e,fpyfoGm;+yD; ausmif;om;awGudk p&myg? udEk ikd 0f if; bke;f }uD;0wfw,f? pdww f nfjidrrf u _ kd
pnf;±Hk;zdk@ olv$wfwmyJ”? &Smw,f? aemuf vl0wfjyefvw J ,f? b,foel @J rS pum;
ol@udk u|efawmf avmavmq,f tultnDay;Edkifwm rajymawmhb;l ? rme,fyavmuswhJ A±kwAf &ufumv
'gavmufy?J u|eaf wmfu, kd Yf uvnf; a&S@rmS bmawG}uHKawG@&OD;rvJ aomif;&if;jrpfeHab;rSm AkH;qefxdrSef usqHk;oGm;cJhyg
ra&&mbl;? &JabmfawGajymjyvdk@ ol@owif;wcsdL@udk u|efawmf w,f?
=um;cJh+yD;jzpfw,f? 0e,frSm oltawmfvef@oGm;w,f? tdrfxJu udEk ikd 0f if;qH;k awmh r*sKH &vvzudk a&mufvm
tdrjf yif aemufaz;aemufzo D mG ;zd@k awmif rxGu&f b J ;l ? Adv
k cf ifneG @f u w,f? ‘+idrf;’umvyg? u|efawmfvnf; r&Sdawmhbl;?
0acgi;f aqmifawGukd Auya[mif;awGukd vufrcHz@kd zdtm;ay;awmh bma=umifhvnf; rodbl; r*sHKu 0e,f rjyefcsifbl;?
olw@kd taeracsmifawmhb;l ? wyfaygi;f pkwyfz@JG e@J twl tv,fyikd ;f udk 0 wyfr_;wOD;u 0trsdL;orD; 0a'ojyef&r,fqdk+yD;
a&mufvmawm@ tv,fyikd ;f [m olxifovdk r[kwb f ;l ? ygweD @J jyefac:oGm;vd@k r*sKH 0e,fjyefa&mufw,f? 2006 ESpf
twl wpnf;wvH;k wnf; &yfwnfae=uwm awG@&awmh olawmf vnfydkif; 0e,frSm r*sHKqHk;wJhowif; =um;&w,f?
awmf ajcmufjcm;oGm;w,f? oltowfcH&awmhr,fvdk@ xifae bmha=umifhqHk;ovJ twdtus rod&bl;? ol@&GmrSm
w,f? vnf ; ol r aysmf b l ; ? erf h y ef a csmif ; xJ v d r f h u sovd k
oleJ@&if;eD;wJh &Jabmfwa,mufudk u|efawmfwdk@csif; ckrS aysmufqHk;oGm;ovdkvnf; =um;&ygw,f?
od=uwmr[kwb f ;l aemf/ &if;ES;D =uwm =um+yDaemfv@kd c%c% vm rdk;oufrkefwdkif;xefwJh awmfvSefa&;auG@}uD;
vmajymaevd@k / tJ'&D aJ bmfu tajctaeud&k yd rf +d yD;/ cifAsm; bmrS wauG@rmS u|eaf wmfw@kd wawG[m tn‡muudik , f rf;
rjzpfap&bl;/ pdwfcs? [dkrSmraysmf&if tcsdefra&G;jyefvmzdk@ aEG;aEG; cHvdkuf&wJh opfyifuopf&GufawGvdk v_yfcgukef=uyg
axG;axG; rSmvdkufa=umif; u|efawmfodxm;w,f? (ygwD&Jh ta&S@ w,f? vGwv f yfr_ w&m;r#wr_ jidr;f csr;f r_ukd &Sm}uH&if;
ajrmufa'o &mZ0ifrmS b,fo@l urkd S jzKwfxw k o
f wfvyk cf w hJ m r&Sd tEkynmarSmf0ifpm;aewJh udkEdkif0if;[m/ rdk;oufrkef
bl;? OuUÏocifAode;f wifu olrodbJ b,f&aJ bmfurkd S owfjzwf wdkif;=um;rSm opf&Gufw&Gufvdk v_yfcgvGifhyg;oGm;cJhyg
ta&;,lwm rvky&f bl;vd@k trde@f xw k xf m;wm ta&S@ajrmuf jzwf w,f?
oef;zl;olwdkif; odygw,f) +id r f ; csrf ; r_ u d k & S m . +id r f ; csrf ; r_ u m;rawG @ ?
1991 rdk;tukefaqmif;tul;rSm u|efawmftv,fydkif;udk pdwful;pHudk tEkynmjzifhazmfaqmifzdk@ =urf;wrf;wJh
jyefa&mufw,f? aemuftawmf=umrS rme,fyavmrSjyefvmwJh awmfveS af &;c&D;udk jzwfoef;&if; ol ±d;k om;pGm }udK;pm;
‘&vvz’udk,fpm;vS,fAdkvfrSL;eJ@ vlcsif;awG@awmh udkEdkif0if;u cJhw,fvdk@ u|efawmf,Hkw,f?
oltv,fyikd ;f udv k m&if vufcrH vm;vd@k ar;a=umif;/ &vvz A[dk Armjynfv@l tzG@J tpnf;u ±_yaf xG;w,f? zdEydS f
odk@ wifjyay;ygr,fvdk@ ajzvdkufa=umif;/ u|efawmfhudpPavmufeJ@ r_u tn‡mtwmuif;w,f? awmfveS af &;c&D;u cuf
A[du k kd wifjy raeyge@J v@kd ajyma=umif; jyef=um;&w,f? u|eaf wmf cJ=urf;wrf;w,f? udEk ikd 0f if;a&;csiw f hJ awmfv f eS af &; *EÎ
uvnf; &vvzudk,fpm;vS,fudk }udKajymrxm;EdkifcJhbl;? udkEdkif 0if 0wˆK}uD;udk rsdK;qufopfrsm;u a&;Edkifvdrfhr,fvdk@
0if;&J@ qENukd rjznfq h nf;ay;Edik cf b hJ ;l ? ,Hk=unfar#mfvifh&ygw,f?
udkEdkif0if;eJ@twl rme,fyavmygoGm;wJh &Jabmfa[mif; (b,fo@l urkd x S cd u kd af pzd@k r&nf&, G yf g/ ouf&dS
wOD;eJ@ tv,fydkif;rSm u|efawmfqHkw,f? u|efawmfwdk@csif; tcif xif&Sm;&Sdaeolrsm; jzpfwJhtwGuf b,fol@trnfudkrS
rifrysuf pum;awGajymjzpf=uw,f? olu,ckvdkajymjyw,f? razmfjyyg?)
“ygwx D rJ mS u|eaf wmfw@kd ajymcsiw f majym vkycf siw f mvkyf
bmrSrjzpfb;l ? ygwu D em;vnfciG v hf w$ wf ,f? [drk mS u racsmifb;l / atmif+idr;f
udk,fhudkem;vnfwm r[kwfbl;/ tajymtqdkrSm;&if 'kuQa&muf ( 20 Ed0k ifbm 2010)
oGm;Edik wf ,f? 'ga=umifh u|eaf wmfjyefajy;vmwm? u|eaf wmfvnf;
44
ta&;awmfy*Hk sme,f
EkdifiHwumha&;&m
aZmwduukd rmw*F
jzpfapwJh
J
‘21’&mpk ppfyGJ
(1) 21 &mpkrmS ppfwu dk &f wm p&dwpf u ody}f u;D w,f? tD&wfe@J
tmz*efppfyrJG mS tar&duefo;Hk wJh ppfp&dwu f (1 '\r 1)
x&DvsHausmf ukefuscJh+yDvkd@ qkdw,f? a±S@wef;ppfajrjyifrSm ppf
om;wa,muf yk@d xm;&wJh p&dwu f wESprf mS a':vm (5) ode;f
ukeu f sowJ?h
tmz*efeJ@ tD&wfa&muf ppfom;wa,mufukd wyf
qifxm;&wJh vufeufu&d , d m 'GgG '&mawGuydk J =unfyh g? ajcqk;H
acgif;qkH; vufeuf wyfqifxm;&wmyJ? ppfom;wa,muf
wkid ;f rSm wyfqifxm;wJh acwfrv D #ypf pfypPn;f awGtwGuf ok;H &wJh
“"mwfcu J av;awGucsn;f tvk;H aygi;f (22) cJ &So d wJ?h 0DuDvdpf qlemrD
armif;olrJhav,mOfeJ@ wkdufckdufzkd@uvnf; ukefus
p&dwf ody}f uD;owJ?h ‘24’ em&Drjywf ys0H u J if;axmuf ypfrw S f aumif ; ZH
&Smae&wJh +*Kd[w f ak wGe@J tm;vk;H ukd xde;f csKyf&wJh uGeyf sLwmawG
renf;bl;qkyd ?J 0DuDvdpfa=umifh jzpfvmwJh qlemrDu tar&duefukd ykd+yD;
c&D;a0; ysHoef;+yD; AkH;}uJav,mOf}uD;awG v$wf&wJh ±ku
d cf wfyaHk y:w,f?
p&dwpf uqk&d if renf;raemyJ? tar&dueftm%mykid af wG tawmfav; qwfqwfcg em±kH
wjcm; ukeu f sp&dwaf wGuvnf; teE©qadk wmh olaÏ; ru uoduatmuf jzpfomG ;w,f? tar&duefppfXmecsKyf (umuG,f
acG;jzpfwu hJ ed ;f qku
d wf m bmqef;rvJ? a&; 0ef}u;D Xme) eJ@ Ekid if jH cm;a&;0ef}u;D Xmewk@d u qwfqwfcg emoGm;
w,f?
(2) orRwa[mif; bk&fS a&;xkww f phJ mtkyrf mS oltpk;d &drq f ;Hk u 0Duv D pd uf tck xkwaf y;wmu tuif;yJ &Sad o;w,f?
tD&wfppfyGJ[m AD,uferfppfyGJvkd t±_H;eJ@ tqkH;owf&rSmukd xkwfay;p&mawG wykH}uD; &Sdao;w,fvkd@ ajymaeawmh (cgwkdif;
pk;d &drw
f ,fv@dk 0efcx H m;w,f? ol pk;d &dro f vkd tck jzpfaeyg+yD? vk)d wif;wif;rmrmvnf; rajym0Hb h ;l ?
tD&wfppfrmS wu,fEidk v f u dk of u
l tD&efyv J @dk tuJ tJ'Dawmh 0DuDvdpfukd E_wfydwfzkd@yJ vkyfaew,f? rEkdif Ekdif
cwf orm;awGu rSwcf suf ay;ae=uw,f? wmeJ@ ukid zf @dk 0Duv D pd x f al xmifol *sLvD,m tufpq f ef;ukd tr_
tD&wfrmS a&G;aumufy+JG yD;aemuf (9) v wkid af tmif qifae&w,f? qG'D iftpk;d &u “w&m;cH”tjzpf tvk&d w dS ,fv@dk qkd
tpk;d &rzG@J Eidk b
f J jzpfae&mu aemufq;Hk zG@J vu dk af wmhæ tD&ef w,f? t*Fvyd t f pk;d &u zrf;w,f? aemufawmhvnf; tmrcHe@J v$wf
t}uKduf tpk;d &yJ jzpfvmaew,f? quf'ef[pl ed f jyKwfusz@dk e@J ay;xm;&w,f? tar&dum;uawmh tonf;toef vkcd siaf ew,f?
}uKd;ay;owf Ekid zf @dk tar&duefu aiGuek af =u;usc/H vltaocH+y;D 'gayrJh cufaewmu tufpfqef;u rlqvif tm&yf
vkyv f u dk &f wm aemufq;Hk awmhvnf; tD&eftwGuyf J tjrwf r[kwb f ;l ? =opa=w;vsu vljzL jzpfaew,f? *Grw f memukd yk@d +y;D csKyf
xGuo f vkd jzpfwmyJ? xm;vk@d r&bl;? n‡O;f yef;+yD; ppfaq;vk@d vnf; rjzpfb;l ?
tawmfu h dk uoduatmufjzpfr,fh udp}P u;D jzpfaevk@d pDtidk f
(3) 21 &mpkppfyGJu [kdt&ifu ppfyGJawGvkd r[kwfawmhbl;? atu atmufvrf;enf;okH;+yD; E_wfydwf&rvkd jzpfae+yD? 0DuDvdpf
ppf0wf pkeH @J ppfvufeufaxmufy+hH yD; uJ-oGm;wku
d =f uayawmh/ qlemrDu Armjynfuv dk nf; enf;enf; tzsm;cwfw,f? etz-ppf
a&muf&mt&yfu &duQm vkpm;=uayawmh-vkd@ v$wfvkdufEkdif tpk;d &ukd ajymyavmufatmifawmh xdcu dk rf _ r&Sb
d ;l ? tar&duef&@J
wm r[kwb f ;l ? ESpfcGay:vpDa=umifh uoduatmufjzpfr,fqkd&if u|efawmfwkd@&J@
a±S@rmS a&;cJo
h vkd ppfom;wa,muftwGuf wESprf mS “jynfya&muf twku d t f cH”awGyJ uodtatmuf jzpfp&m &Sw d ,f?
a':vm (5) ode;f ok;H ae&w,f? 'gu ajcvsipf pfom;wa,muf
twGuyf J ok;H &wm? av,mOfwif oabFm}u;D wpif; v$wx f m;
&&if p&dwf b,favmufuek rf vJ? 45
ta&;awmfy*Hk sme,f
Ek d i f i H w umh a &;&m
yk*v
~ u
d ydik pf pfwyf
=unf 0 if ;
46
ta&;awmfy*Hk sme,f
Ek d i f i H w umh a &;&m
aiGa=u;ppfyJG
at;jrif h
+yD;cJw
h hJ Ed0k ifbmvu qd;k vf+rdK@rmS *sD 20 xdyo f ;D tpnf;ta0; usi;f y+yD;pD;oGm;wJt h cgrmS xH;k pHtwdik ;f xdyo f ;D acgi;f aqmifawG[m
urBmph ;D yGm;a&;wnf+ird af &;twGuf yl;aygi;f }uKd ; pm;vkyaf qmif=ur,fv@kd ajym=uygw,f? ud, k u f sKd ;pD;yGm;umuG,af &;0g' rusio hf ;kH zd@k
yl;aygif;aqmif&Guf=uzdk@ ajym=uqdk=uygw,f? 'gayrJh usefurBmhEdkifiHtrsm;pkuawmh 'D tay:rSm pdwftm;wufºu=uwm
rawG@&ygbl;? bma=umifhygvJ? yl;aygif;aqmif&Guf=uzdk@ xdyfoD;acgif;aqmif}uD;awG[m vlod&Sif=um; ajym=uqdk=uayr,fh
olw@kd toD;oD;[m ud, k Ehf ikd if jH yefa&mufwmeJ@ ud, k Ehf ikd if &H @J p;D yGm;a&;udk umuG,zf @kd twGuyf J }udK;pm;=uawmhwm r[kwv f m;?
ud, k ahf =umifh ud, k t
hf rd ef ;D csi;f Edik if H bmyJjzpfomG ;jzpfomG ; *±kpu kd af wmhwm r[kwf ygb;l ?
tar&duefEikd if u H a':vmbDvsH 600 wefz;kd &Sw d hJ aiGpuULtopfawG ±du k Ef ydS f xkwaf 0r,f? 'Dawmh e*du k rSm aps;usaewJh
a':vm[m yd+k yD;aps;usvmw,f? tJ'aD ':vm awGu tusKd ;tjrwfy&kd r,fh xGe;f opfpEdik if aH wGqD vSrd 0hf if=ur,f? tJ'ED ikd if aH wGu
aiGaps;awG wufr,f? tufqufaps;uGufylazmif;awG jzpfay:apr,f? urBmhaps;uGufrSm tJ'DEdkifiHu ukefpnfawG (olwdk@
aiGaps;awGjrifv h mvd@k ) aps;uGuaf ysmufr,f? tJ'ga=umifh Edik if aH wmfawmf rsm;rsm;uawmh olw@kd Eikd if &H @J p;D yGm;a&;udk umuG,zf @kd
}uKd wif+y;D t&eftwm; awG vkyv f m=u w,f? ud, k ahf iGaps;wefz;kd awGukd xde;f odr;f xm;zd@k vkyv f m=uw,f? 'Dvekd @J aiGa=u;ppfyw JG &yf
jzpfvmygawmhw,f?
w±kwEf ikd if u H vnf; ol@,rG af iGwefz;kd udk rjrifw h ufatmif xde;f xm;aewke;f yJ jzpfw,f? 'grS urBmah ps;uGurf mS ol@uek f
pnfawGtwGuf ae&m&Srd mS jzpfw,f? tJ'v D kd rxde;f Edik w f hJ Edik if iH ,fav;awGuawmh olawmif;pm;cGuaf ysmufwu hJ ed ;f qdu
k rf mS yJ
jzpfw,f? tckvkd jzpfaewJh tajctaeeJ@ ywfouf+yD; e,l;ZDveft&efaiGa=u;b%ft}uD;tuJ tvefbv kd wfuawmh tckvkd
wdw k ekd @J &iS ;f &Si;f ajymcJw
h ,f? ‘qif}u;D awG cspw f if;aESm wmjzpfjzpf/ &efjzpf=uwmjzpfjzpf jrufcif;awGuawmh ausryG supf ;D &wmygy?J
'g[m tck tajctaerSm Edik if iH ,fav;awG&@J pD;yGm;a&;awG &ifqikd &f r,fh tE©&m,fyJ jzpfw,f’ wJ?h Armpum;yHrk mS u|EJ pS af umif
cwfw=hJ um;u ajrpmyifv@kd ajym=uwmrsKd ;ayg?h
Armjynf&@J usyaf iGaps;vnf; a':vmeJ@,OS &f if aps;wufvmaew,f? tJ'ga=umifh Armjynf&@J y@kd uek af wGtay: b,fvkd
xdcu kd rf _ &So d vJ? xdcu kd rf &_ w dS ,fq&kd if umuG,zf @kd bmawGvyk x f m;ovJ? bmawGvyk rf vJ? bmrS rod&yg? etzu bmrS
xkwrf ajymygb;l ? tpd;k &w&yf[m jynfou l kd tpD&ifc&H zd@k wm0ef&w dS ,fqw kd mudk etzu *±krpdu k yf gb;l ? Edik if H awmfbwf*suaf wmif
rxkwjf yefwm =umyg+yD? aemufvmr,fh }uH@zw G tf pd;k & vufxufus&if b,fvykd pkH eH @J vmrvJ? toGiw f w l yl jJ zpfayr,fh b,fvkd
tqifqef;rvJ apmif=h unf&h ygr,f?
47
ta&;awmfy*Hk sme,f
Ek d i f i H w umh a &;&m
^m%fv_dif
48
ta&;awmfy*Hk sme,f
Ek d i f i H w umh a &;&m
&Jabmf±_,Of
urBmb h ¾ma&; tusyt f wnf;umvaemufyidk ;f Ekid if t H rsm;tjym; pD;yGm;a&;tqifah e&m tajymif;tvJ jzpfaecsed f rSm w±kwo f rRw
[lusi;f axmif[m tar&duefukd oGm;a&mufvnfywfcyhJ gw,f? 'Dwacguf (2011 Zefe0g&t D wGi;f ) vnfywf r_[m 2006 ckEpS f {+yv D wke;f u
[lusi;f axmif oGm;a&mufcphJ OfueJ@ tajctae[m tawmfumG jcm;oGm;yg+y?D tJ'u D mvwke;f u urBmph ;D yGm;a&; csed cf iG nf m‡ [m tm&Sudk
pwifwrd ;f !¸waf e+yD jzpfayr,fh tcktcsed af vmuf xif&mS ;ay:vGijf cif;r&Sad o;ygb;l ?
urBmph ;D yGm;a&; tusyt f wnf;eJ@ tJ'u D tusKd ;quftjzpf ay:aygucf w hJ hJ tar&duefe@J Oa&my pD;yGm;a&;usqif;r_rsm;u
urBmph ;D yGm;a&; jyefvnf emvefxr_rmS tm&Swu dk u f acgi;f aqmifru _ dk &&Sad pcJyh gw,f? rESpu f pvk@d tm&Sp;D yGm;a&; tajctae[m tvGeu f dk
odomxif&mS ;pGm wk;d wufcw hJ myg? ykw d u
d spmG ajym&r,fq&kd if w±kw/f tdE, dN / rav;,m;/ tif'edk ;D &Sm;/ zdvpfyidk ef @J wjcm;a'owGi;f
pD;yGm;a&;rsm;yg0ifwhJ “zG@H +zKd ;wk;d wufqt J m&S” (developing Asia) u 'Djyefvnf emvefxr_udk acgi;f aqmifcw hJ mjzpfygw,f?
wu,fv@dk rsm; w±kwu f 10 '\r 5 &mckid Ef e_ ;f / tdE, dN u 9 '\r 7 &mckid Ef e_ ;f eJ@ ta&S@awmiftm&SEidk if rH sm;(Oyrm-tif'edk ;D &Sm;/
rav;,m;/ zdvpfyidk )f wk@d u 6 - 7 &mckid Ef e_ ;f toD;oD; rwk;d wufc=hJ ubl;qd&k if urBmph ;D yGm;a&;[m 2010 ckEpS f rSm 4 '\r 8 &mckid Ef e_ ;f
rwk;d wufEidk yf gb;l ?
'ga=umifyh J tar&dueforRw tkb d m;rm;u w±kwo f rRw [lusi;f axmifudk {nfch }H udKqdk {nf0h wfjyK&mrSm w±kwjf ynf [m
urBm'h wk , d t}u;D rm;qH;k pD;yGm;a&;tiftm;tjzpf oabmxm;±Hrk u ol@udk tar&duef&@J tem*wf pD;yGm;a&; tvm;tvmrsm; tjzpfvnf;
oabmxm; qufqcH w hJ m jzpfygw,f?
'Dc&D;[m ar#mv f ifxh m;wJt h wkid ;f yJ pD;yGm;a&;jy\emawGu v$r;f rk;d aeygw,f? odomxif&mS ;wJh pD;yGm;a&;oabmwl nDcsuaf wG
wyH}k uD; ay:vmcJyh gw,f? tar&duefa':vm 45 bDv, D w
H efz;dk &Swd hJ oabmwlncD suaf wG csKyfq+dk yD;/ 'gawGa=umifh tar&duefu
tvkyt f ukid af ygi;f 2 ode;f ausmu f dk axmufyahH y;Ekid rf ,fv@kd qkyd gw,f? 'gawG[m pD;yGm;a&;usqif;r_a=umifh vlxk axmufcrH _ usqif;aewJh
tkb d m;rm;twGuaf wmh tm;aq;wcGuyf gy?J
'Dvdk tar&duefe@J w±kwq f ufqaH &; aumif;rGev f mr_u tm&Sa'owckv;kH ukv d nf; owif;aumif;wyk'f jzpfapygw,f?
bma=umifyh gv?J
(1) tm&Sa'owckv;kH &J@ pD;yGm;a&;tajctae wk;d wufr&_ @J a&aomufjrpf[m w±kwjf ynf&@J pD;yGm;a&;wk;d wufru _ dk tajccHygw,f?
w±kw[ f m vGecf w hJ hJ 10 pkEpS t f wGi;f wESpw f ESpu f dk 10 '\r 3 &mckid Ef e_ ;f wk;d wuf+yD;/ urBmw h ;dk wufr_ 2 '\r 6 &mckid Ef e_ ;f eJ@ pm&if
trsm;}u;D omygw,f? 'Dtcsed t f wGi;f tm&S&@J wk;d wufr[ _ m 6 '\r 7 &mckid Ef e_ ;f yg? 'g[m “zG@H +zKd ; wk;d wufqJ tm&SEidk if rH sm;”&J@ pkaygi;f
wk;d wufry_ g? urBmh tcsr;f omqH;k Ekid if rH sm;jzpfwhJ *sD -7 (G.7) pkaygi;f wk;d wufrE_ e_ ;f [m 1 '\r 5 &mckid Ef e_ ;f om &Syd gw,f?
49
ta&;awmfy*Hk sme,f
'Dtm&Swu dk f wk;d wufr[ _ m w±kw&f @J }uD;rm;vSwhJ xkwv f yk af &;uGe&f ufe@J tus,t f jyef@ qufpyfxm;r_tay:
rlwnfwmyg? wu,fv@dk rsm; w±kwu f tar&duefe@J pD;yGm;a&;qufqrH _ topfawG ay:ayguv f m+yD; w±kwpf ;D yGm;a&;awG ydrk dk
us,fjyef@wkd;wufvm&if useftm&Sa'orsm;u wkdif;jynfrsm;taeeJ@uvnf; t&SdefeJ@ vkdufwkd;wufEkdifygw,f?
tar&duefa':vmaps; usvmr_/ w±kwf,GrfaiGckdifrmvmr_/ tar&duefu t&if;tESD;aps;awG usvmr_pwmawGa=umifh
tar&duef ukr% ` aD wGudk w±kwu f rk %` aD wGu 0,f,w l m/ yl;aygi;f oGm;wmpwmawG jzpfay:apEkid yf gw,f? w±kwu f vnf;
ol@p;D yGm;a&;yHpk u H dk xkwv f yk af &;oufouftay:om tm±Hx k m;ae&mu tqifjh rifh xGuu f ek af wG xkwv f mzk@d &nfreS ;f xm;wmyg?
wu,fv@kd rsm; 'D&nf&, G cf suf atmifjrifomG ;&if w±kwjf ynf&dS tqifeh rd hf xkwv f yk af &; vkyif ef;awG[m useaf 'oawGjzpfwhJ
tdE, dN / xkikd ;f / rav;,m;/ AD,uferfpwmawGqD a&$@ajymif;oGm;Ekid yf gw,f?
(2) &moDOwkajymif;vJra_ =umifh jzpfay:vmwJh ywf0ef;usif xdcu dk rf r_ sm;uae obm0ab;tE©&m,fawG }u;D }u;D rm;rm;
ay:vm&wJt h ay: tar&duefe@J zG@H +zdK;+yD;Ekid if aH wGu t&Sed t f [keef @J pD;yGm;a&;wk;d wufaewJh tm&Swu dk tf ay: zdtm;awG
trsKd ;rsKd ;ay;aeygw,f? 'gudk w±kwu f OD;aqmif+yD;/ tdE, dN / b&mZD;/ awmiftmz&duEkid if rH sm;u tJ'zD t d m;awGudk wGe;f vSef
aewmyg? 'DyËdyuQa=umifyh J &moDOwktajymif;tvJawG vkyaf qmifoifw h mawG vkyaf qmifz@kd aESmifah ES;aecJyh gw,f?
w±kwef @J tar&du=um; jy\emtcsKd @udk rajz&Si;f Ekid &f if 'D&moDOwkajymif;vJrt _ wGuv f nf; wk;d wufatmifvyk f
aqmifEidk rf mS r[kwyf gb;l ? 'gayrJh 'Dwacguf [lusi;f axmif c&D;pOftwGi;f tar&duefprG ;f tifurk % ` D wcsKd @e@J w±kwu f rk %
` rD sm;
yl;aygi;f aqmif&u G zf @kd oabmwlncD =hJ u+yD; umAGet f xGuef nf;wJh oef@&iS ;f wJh pGr;f tifvyk if ef;awG yl;aygi;f vkyaf qmif=urSm
jzpfygw,f? (t&ifu 'Dvt dk qifjh rifh odyyH` nm&yfawGrmS w±kwu f dk a&mif;csz@dk uef@owfxm;cJw h myg/)
'DoabmwlncD suaf =umifyh J tm&SEidk if aH wGtay: &moDOwke@J ywfouf+yD; t&if;tjrpf oH;k pGaJ &;av#mch sz@dk zG@H +zdK;+yD;
EkdifiHrsm;&J@ zdtm;avsmhvmEkdifw,fvkd@ tm&SEkdifiHrsm;u oHk;oyf=uygw,f? wqufwnf; olwkd@EkdifiHrsm;bufu
vku d af vsmp&mawGvnf; vku d af vsmvmvdrrhf ,fv@dk ar#mv f if=h uygw,f?
'gudk vufcv H mzk@d tcsed u f mvwykid ;f vkyd gw,f? 'DtawmtwGi;f w±kwt f ygt0if tm&Sa'oEkid if rH sm;uvnf; pD;
yGm;a&;t& ckid rf m&ifu h suw f hJ pD;yGm;a&;yHpk aH wG/ pD;yGm;a&;taqmufttHak wG &S&d rSmjzpf+y;D / rdrw d @dk &@J pD;yGm;a&;ukd a&&Snw f nfwhH
atmif vkyjf y&rSmyg? 'Dae&mrSm w±kwu f a&S@wef;uae+yD; useEf idk if rH sm;ukd qGaJ c:Ekid yf gw,f?
'Dvedk nf;eJ@yJ tar&duefe@J taemufEidk if rH sm; (b,favmufyJ vufrcHcsi/f vufrcHcsi)f 21 &mpk[m tm&Swu dk &f @J
&mpkom jzpfw,fqw dk m todtrSwf jyKvm&ygvrd rfh ,f?
&Jabmf±_,Of
13 azazmf0g&D 2011?
50
ta&;awmfy*Hk sme,f
EkdifiHwumh uGefjrLepfv_yf&Sm;r_
(Ekid if w
H um uGejf rLepfvy_ &f mS ;r_)
uGejf rLepfrsm;&J@ 19 }urd af jrmuf ES;D aESmzvS,yf JG
(owif;aqmif;yg;)
52
ta&;awmfy*Hk sme,f
pdwjf zm=uw,f? rmhupf /f vDeifw@dk &@J usr;f rsm;rSm rsuaf rSmuf orkdif;ukd jyKjyifa&;om; vkyf}uHr_rsm;ukd jywfjywfom;om; qef@
tusyt f wnf;&J@ euf±id_ ;f wJah &aomufjrpfukd odjrifem;vnf+y;D usifoGm;&r,f? uGefjrLepfygwDawG[m 20 &mpk qkd&S,fvpfpepf
qk&d , S vf pfpepfe@J tpm;xk;d a&; wifjycJw h hJ tqkjd yKcsuaf wG[m tawG@t}uHKrsm;eJ@ atmifjrifrr_ sm;ukd enf;o¿mefrsKd ;pHjk zihf apmifh
av;eufwhJ vufawG@t"dym` ,faqmifygw,f? 'Dae@ uGejf rLepf xde;f umuG,o f mG ;=u&r,f? 'DtawG@t}uKH rsm;tay: e,fcs@J orm;&J@
ygweD @J tvkyo f rm;ygwrD sm;twGuf tiftm;awmifw h if;a&;eJ@ oGm;ykyaf vvGihf ajymqkcd surf sm;eJ@ uGejf rLepfvy_ &f mS ;r_udk zdEydS w f hJ +z;D vH;k
vlxkeJ@qufoG,fa&;twGuf tvGefaumif;wJh tcGifhtvrf; jzef;vH;k awGudk zGichf somG ;&r,f?
w&yf &&Sad eygw,f? vlx}k u;D w&yfv;kH us,u f s,jf yef@jyef@e@J euf uGejf rLepfygwaD wG[m e,fcs@J orm;u jynfoal wGudk tvpf
euf±id_ ;f ±_id ;f Ek;d =um;vma&;[m uGejf rLepfawG&@J vlxt k wGi;f 0if tiku d f wku d cf udk af ewJh ppfa=umif;toD;oD;tm; qef@usirf r_ sm;wGif yg
a&muf tvkyv f yk jf cif;/ txl;ojzifh vlwef;pm;wku d yf t
JG wGi;f 0if&r,f? txl;ojzifh aewd;k tzG@J &@J tcef;u¾ wk;d cs@J vmr_udk wk@H jyef
yg0ifra_ y:rSm wnfygw,f? uGejf rLepfrsm;[m vlwef;pm;wku d yf JG =u&r,f? qkv d w kd mu usi;f y+y;D pD;oGm;cJw h hJ aewk;d xdyof ;D tpnf;ta0;
wkid ;f rSm wufwufºuºu yg0if&r,f? tvkyo f rm;rsm;&J@ wifjy rsm;rSm usL;ausmaf &;vuQ%m ykrd &kd w dS “hJ aoe*FAsL[m”awGudk wifjy
awmif;qdkcsufawGukd axmufcH&r,f? 'Dawmif;qkdcsufawGeJ@ vm+y;D / tJ'u D wqifh ppfa&;t& +crfd ;f ajcmufra_ wGudk wk;d cs@J vmw,f?
tckid t f rm aqmif&u G cf suaf wGudk v_y&f mS ;wku d yf 0JG ifaewJh tif aewk;d &J@ tJ'aD oe*FAsL[mawGudk pdeaf c:oGm;&r,f? Ekid if w H um v_yf
tm;rsm;jzifhom taumiftxnfazmfEkdifygvdrhfr,f? 'gayrJh &Sm;r_udk qifEo J$ mG ;a&; tcGit hf vrf;awG[m &ifrh n S v hf maeyg+yD? 'Dt
t&if;&Sipf epfatmufrmS 'D&v'fawG[mvnf; ,m,Domjzpf+y;D csuu f ae Ekid if t H oD;oD;rS uGejf rLepfygwrD sm;[m Ekid if w H umtpDtpOf
rwnf+rEJ idk yf gb;l ? b,fvdk t&if;cHuswhJ tajymif;tvJrqdk jynf t& tm;jznfyh ;l aygi;f aqmif&u G of mG ;a&;/ v_y&f mS ;r_trsKd ;rsKd ;rSm yg0if
olvlxk}uD;ukd v_H@aqmfpnf;±Hk;EkdifwJhtay:rSm rlwnfygw,f? aqmif&u G of mG ;a&;ukd awmif;qkad eyg+yDv@dk aqG;aEG;cJ=h uw,f?
t&if;&Sipf epfatmufrmS vlwef;pm;wku d yf jJG zifo h m atmifyu JG dk wufa&mufvmwJh uk, d pf m;vS,t f oD;oD;u t}udrf 20
&&SdEkdifygw,f? uGefjrLepfygwDrsm;[m v$wfawmfenf;rsm;ukd ajrmuf uGejf rLepfrsm;&J@ ES;D aESmzvS,yf u JG dk 2011 arv 13 rS 15 &uf
rScD &dk rSmr[kwb f J v$waf wmfjyify v_y&f mS ;r_rsm;ukd jzpfxeG ;f wk;d wuf txd b&yfqv J +f rKd @rmS 3 &uf=um usi;f yoGm;a&;eJ@ t"du acgi;f pnf;
vmap&ygr,f? tjzpf “t&if;&Sipf epf&@J pepfvuQ%maqmifwhJ tusyt f wnf; wae@
ygwDwnfaqmufa&; tm;jznfhoGm;a&;[m txl; wjcm; euf±id_ ;f vmwJah cwfrmS uGejf rLepfygwrD sm; tiftm;awmifw h if;
tav;xm;&ef vkt d yfwhJ jy\emjzpfw,f? uGejf rLepfygwt D oD; vmjcif;” qdw k mukd aqG;aEG;oGm;&ef owfrw S xf m;ygw,f?
oD;[m ygwD0ifopfrsm;ukd pnf;±Hk;odrf;oGif;&r,f? olwkd@ukd
em;0ifatmif&iS ;f jy+y;D pnf;±H;k &r,f? ygwt D mabmf pmapmifawG&@J
ta&;ygr[ _ m tpm;xk;d r&Ekid b f ;l ? 'gawG[m vlxv k yk if ef;twGuf
ta&;ygwhJ ud&, d mjzpfw,f? 'gt h jyif uGejf rLepfygwrD sm;&J@ 0g'
jzef@csad &;vkyif ef;[m enf;ynmopfawGudk toH;k jyK+y;D qufo, G f pdrf;jrjr0kdif;
r_awGudk wk;d cs@J omG ;&r,f?
uGejf rLepfvy_ &f mS ;r_&@J t"duwm0ef[m ta&S@Oa&my
Ekid if aH wGu qk&d , S vf pfwnfaqmufr_ tawG@t}uHKoifcef;pm 2011/ Zefe0g&D 12?
rsm;ukd pky, f +l y;D qk&d , S vf pfpepfwnfaqmufa&;eJ@ ‚&J@ rajymif;
vJwhJ rkcsvuQ%mukd umuG,x f ed ;f odr;f oGm;&r,f? uGejf rLepf
awG[m uGejf rLepfqef@usiaf &;/ v_y&f mS ;r_e@J rkom;pum;rsm;jzifh
53
ta&;awmfy*Hk sme,f
Ek d i f i H w umh a &;&m
cifat;=unfjr
21 &mpk yxr 10 pkEpS Ef pS t f wGi;f tar&duefO;D aqmifwhJ taemuftyk pf t k wGi;f
“rar#mv f ifw
h hJ jzpf&yf 10 ck” jzpfay:cJw h ,f? tar&duefe@J taemufwidk ;f &J@ “rar#mv f ifh
1? ac:qkad vh&w dS hJ ppfat;acwfumvrsm;u “atmify&JG &So d }l uD;” wJh jzpf&yf 10 ck”[m {&mr ±_;H edrrhf /_ tusyt f wnf;
[m rsuaf rSmufumvrSm “±_;H edro hf ”l jzpfvmaejcif; awGuae ayguzf mG ; ay:xGuv f mwmjzpfw,f? wk@H
2? qdAk ,D ufe@J ta&S@Oa&my +yKd usomG ;+y;D aemuf “ taemuftyk pf &k @J qkid ;f aemufusre_ @J tqifrajyr_ tema&m*gawG t
ab;usyef u H syf tajctaeeJ@ ol@tay: urBmah cgi;f aqmiftjzpf rSm;,Gi;f pGm jzpf odjrifem;vnf&w,f? &mpkopf&@J Ekid if w H um Ekid f
todtrSwjf yKxm;r_ pwifusqif;vmjcif;” iHa&;tawG;tac: a&pD;a=umif; wpwp ajymif;vJ
3? ±k&mS ;[m “taemufwidk ;f tiftm;pkrsm;eJ@ taemufwidk ;f wefz;dk r_e@J Ekid if wH um Ekid if aH &;tiftm;pkawG E_id ;f ,SOjf cif;
w&m;tjrifrsm;ukd ckcq H ef@usiw f wf”vk@d aemufq;kH rSm taemufwidk ;f [m qkwf tm;jzifh ajymif;vJr[ _ m tar&duefe@J taemufwidk ;f
cGmvm&jcif; &J@ tusKd ;pD;yGm;awGe@J uku d n f rD r_ &Sw
d mawG ay:vGif
4? urBmEh idk if aH &;Zmwfc&kH @J tcsut f csmok@d xGe;f opfp tiftm;}uD; xif&mS ;vmw,f? urBmvH;k qkid &f m aoe*FAsL[m
Ekid if rH sm; tvsit f jref a&muf&v dS mjcif; csed cf iG n
f m‡ ukd csKd ;zsuyf pfvu dk w f ,f? “urBm}uD;[m
5? w±kwjf ynf[m qkAd , D ufvdk “+yKd us”roGm;bJ/ 'ge@J ajymif;jyef urBmh tpDtpOfopfudk xyfrw H nfaqmufaeqJjzpfw,f”?
tv,frmS ay:vGix f if&mS ;vmjcif; tar&duefe@J taemufwidk ;f [m pk;d &G@H xw d vf ef@/ r
6? “orkid ;f ed*;kH csKyfomG ;+yDqw dk hJ oabmw&m;”[m “orkid ;f pdwu f ;l wnfr+idrjf zpfaew,f? csucf si;f qko d vkd “tdyrf uf
,Ofrt _ rSwv f uQ%m” jzpfomG ;jcif; qk;d ”u vef@E;dk vmovkd olw@dk &@J jynfwiG ;f jynfy ao
7? t&if;&Sipf epfawG;ac:,lqr_u urBm}uD;tm; 0g;rsKd ypfr,fqw dk hJ e*FAsL[mukd jyefvnfpOf;pm;wm xde;f n‡w d mawGudk
pdwu f ;l ,Ofr_ ±kud cf sKd ;cHvudk &f jcif; toD;oD;vkyaf e&w,f?
8? b¾maiGa=u; tusyt f wnf;u “tar&duefypkH ”H “0g&iS w f ef 2001 rSm jzpfymG ;cJw h hJ 9˜11 tjzpftysuf
oabmwlncD su”f wk@d &@J *k%o f ud mQ eJ@t&Sed t f 0grsm;ukd vH;k 0vGiyhf g; aysmufu, G f [m &mpkopf&@J yxr 10 pkEpS f xJudk vSr;f 0ifjcif;&J@
oGm;apcJjh cif; “tm;aumif;wJh t&Sed jf r‡iu hf &d , d m”eJ@ “xif&mS ;wJh
9? 'D 10 ESp[ f m “tar&duef ezl;uGJ 'l;+yjJ zpf&wJh 10 ESpw f m”eJ@ “t trSwv f uQ%m”jzpfw,f? 'g[m 20 &mpk 90 ckEpS f
aemufwidk ;f ±_;H edr&hf wJh 10 ESpw f m” jzpfomG ;jcif; rsm;u tar&duefeJ@ taemufwkdif;&J@ “rylryif
10? tar&duefu urBm}uD;ukd jyKjyifajymif; vJa&;xuf urBm}uD;u ra=umifrh =ujzpf=u&wJh ppfat;vGeaf w;”eJ@ “pdwf
tar&dueftm; jyKjyif ajymif;vJa&;u ta0;}u;D ausmv f eG cf &D;a&mufae jcif;æ ul;,Ofrr_ sm;eJ@ jynfh v#r;f aewJh =um;cHaw;”awG[m
æwk@d jzpfw,f? 21 &mpko@dk urBm}u;D vSr;f 0if0ifcsi;f yx0DEidk if aH &;&J@
trSwv f uQ%m tjzpftysuaf wGjzpfw,f? urBmh
yx0D Ekid if aH &;/ pD;yGm;a&;e,ferd w d rf mS tar&duefe@J
taemufwidk ;f u rjrifvw dk hJ vufawG@awG/ vufrcH
vkw d hJ tusKd ;qufawGe@J todtrSwjf yKzk@d pdwo f
54
ta&;awmfy*Hk sme,f
55
ta&;awmfy*Hk sme,f
o±kyfjypmrsufESm
vrf;ay:uEkdifiHa&;
wacwfqef;+yD
jynfolvlxku orkdif;ukd
zefwD;w,f
jynfolvlxk[m ol&Jaumif;?
tmz&duajrmufyidk ;f Ekid if w
H Ekid if jH zpfwhJ wle&D mS ;u 2011 Zefe0g&D (13) upwifvu
dk w
f hJ
tm%m&Sipf epf qef@usiaf &; vrf;ay:xGuf vlxw k u
dk yf rJG sm;[m
'Dae@txd &yfwrhH oGm;bJ tD*sp/f t,fv*f s;D ,m;/ ,Drif/ bm&de;f /
vpfAsm;/ a*sm'f ef/ tD&efpojzifh yifv,fauG@Eidk if rH sm;ok@d
ul;pufys@H E@HS aeygw,f?'Dae@txd tqH;k rowfao; æ æ
wle;D &Sm;orRwEkid if H
f
0 &u
f
e 0g&D 2
ze
56 Zefe0g&D 13 &uf
ta&;awmfy*Hk sme,f
o±kyfjypmrsufESm
tD8spf azazmf0g&D 4
jynfolvlxku orkdif;ukd
zefwD;w,f
vrf;ay:xGuf qENjyae=uwJh ,Drifjynforl sm; (2011 azazmf0g&D 3) jynfolvlxk[m ol&Jaumif;?
k rRwEkid if aH wmf
,Drifjynfaxmifpo
vrf;ay:uEkdifiHa&;
wacwfqef;+yD
,Drif+rdK@awmf pefemwuUov
dk w
f iG f qENjyaeaom ausmif;om;rsm; (2011 azazmf0g&D 16)
57
ta&;awmfy*Hk sme,f
o±kyfjypmrsufESm
t,fvf*sD;&D;,m;
vrf;ay:uEkdifiHa&;
wacwfqef;+yD
vpf A sm;
jynfolvlxku orkdif;ukd
zefwD;w,f
jynfolvlxk[m
ol&Jaumif;?
2011 azazmf0g&D 19
58
ta&;awmfy*Hk sme,f
bm&d e f ;
jynfolvlxku orkdif;ukd zefwD;w,f
jynfolvlxk[m ol&Jaumif;?
azazmf0g&D 14
o±kyfjypmrsufESm
vrf;ay:uEkdifiHa&;
wacwfqef;+yD
59
ta&;awmfy*Hk sme,f
o±kyfjypmrsufESm
a*smf'ef
jynfolvlxku orkdif;ukd
zef w D ; w,f
jynf o l v l x k [ m
ol & J a umif ; ?
tD & ef
vrf;ay:uEkdifiHa&; azazmf0g&D 19
wacwfqef;+yD
60
ta&;awmfy*Hk sme,f
pmwnf;tzGJ@ trSm
61
rmwdum
a&S@c&D;twGufpOf;pm;csuf 1
‘ewfu&m =unfharm’aevkd@ rjzpf 2
ppftm%m&SifpepfrSm r¾dKifwckwnf; &Sdw,f 3
udkcspfv_difarmifpl;prf; ocifwifjreJ@ ocifvSuGef;wdk@odk@wHk@jyefpm 4
owif;eJ@rSwfcsuf 7
ppftkyfpka&;qGJxm;wJh ppfr_xrf;Oya'u bmvJ 8
ppftkyfpk&J@ aemufuG,frSm “bGJ@jzLvufeuf” &Sdaew,f 10
v$wfawmfvGefumvrSmrS yGJ=urf;vmvdrfhr,f? nKdpdef0if; 11
2011 ESpfOD;rSm Armjynf jynfolvlxk&J@ wkdufyGJrsm;ukd }uKdqkd*k%fjyKvkdufygw,f 12
&efukefqif;&Jom;&yfuGufeJ@{nfhpm&if;'kuQ 13
qkdAD,ufbma=umifh usqHk;ovJ 17
u|efrqufa&;csifaom azazhta=umif; (trSwf 21) 20
udkudk;u|ef; q&m-&m*sefESifh æq&muawmf 22
u|efawmfrarhEkdifwJh avxD;Akdvftkef;armi f 23
&ckdif±kd;rESifh woo æAkdvfaZ,s 25
+idrf;csrf;a&;tvHudk jrifhjrifhrm;rm;v$ifhxl=u 30
pm&if;Z,m;awG jyefawG@vm&+yD 32
ppfr_xrf;Oya' acgif;aygif;v$wfawmfeJ@ at;pufavxk 33
o¿mefwl rSwfwrf;&J@ edrdwfykH 36
om;acsmhaw; (0wˆKwkd) 37
Edkif0if;aqG odk@r[kwf tEkynmarSmf0ifpm;ol 41
EdkifiHwumha&;&m 45
21 &mpk[m tm&S&mpk jzpfvmrvm; 49
uGefjrLepfrsm;&J@ 19 }udrfajrmuf ESD;aESmzvS,fyGJ 51
21 &mpk yxr 10 pkESpftwGif; tajymif;tvJrsm;eJ@ vmr,fh 10 pkESpfukd ar#mf=unfhjcif; 54
o±kyfjypmrsufESm 56
pmwnf;tzG@J trSm 61