Καθοµολογήσεις Ἁρχαίων

Ἑλλήνων

ΟΙ ΕΠΤΑ ΣΟΦΟΙ ΤΗΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ
ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΟΣ

∆ιάφορα Ἑλληνικὰ Ῥητὰ

τῶν Ἀρχαίων Χρόνων

1
Ὅρκος Ἀθηναίων ἐφήβων
...πλείω δὲ καὶ ἀρείῳ...
Κρατώντας τὰ ὅπλα ποὺ τοῦ ἐµπιστευόνταν ἡ Πατρίδα, ὁ
Ἀθηναῖος ἔφηβος µπροστὰ στὸ ναὸ τῆς Ἀγραύλου ἔδιδε τὸν
παρακάτω ὅρκο:
Οὐ καταισχυνῶ τὰ ὅπλα,
οὐδ᾿ ἐγκαταλείψω τὸν
προστάτην
ὢ ἂν στοίχῳ,
ἀµυνῶ δὲ καὶ ὑπὲρ ἱερῶν καὶ
ὁσίων,
καὶ µόνος καὶ µετὰ πολλῶν,
καὶ τὴν πατρίδα οὐκ ἐλάττω
παραδώσω,
πλείω δὲ καὶ ἀρείῳ ὅσης ἂν
παραδέξωµαι.
Καὶ συνήσω τῶν ἀεὶ
κρινόντων,
καὶ τοῖς θεσµοῖς τοῖς
ἱδρυµένοις πείσοµαι,
καὶ οὓς τίνας ἄλλους
ἱδρύσεται τὸ πλῆθος
ἐµφρόνως.
Καὶ ἂν τὶς ἀναιρεῖ τοὺς
θεσµοὺς
ἣ µὴ πείθηται οὐκ ἐπιτρέψω,
ἀµυνῶ δὲ καὶ µόνος καὶ µετὰ
πάντων.
Καὶ τὰ ἱερὰ τὰ πάτρια
τιµήσω.
Ἵστορες θεοὶ
∆ὲ θὰ ντροπιάσω τὰ ὄπλα µου,
οὔτε θὰ ἐγκαταλείψω τὸν
συµπολεµιστή µου
ὅπου κι ἂν ταχθῶ νὰ πολεµήσω,
θὰ ὑπερασπίζω τὰ ἱερὰ καὶ τὰ
ὅσια,
καὶ µόνος καὶ µὲ πολλούς,
καὶ τὴν πατρίδα δὲν θὰ
παραδώσω µικρότερη,
ἀλλὰ µεγαλύτερη καὶ
µαχητικότερη ἀπ᾿ ὅση θὰ µοῦ
παραδοθεῖ.
Θὰ πιστεύω στοὺς Θεοὺς
καὶ στοὺς ἰσχύοντες νόµους θὰ
ὑπακούω,
καὶ σὲ ὅσους ἄλλους νόµιµα
θεσπισθοῦν.
Κι ἂν κάποιος ἀναιρέσει τοὺς
θεσµοὺς
ἢ ἀµφισβητήσει, δὲν θὰ τὸ
ἐπιτρέψω,
θὰ τὸν πολεµήσω εἴτε µόνος εἴτε
µὲ ὅλους.
Καὶ τὶς ἱερὲς παρακαταθῆκες
τῶν πατέρων θὰ τιµήσω.
Μάρτυρές µου οἱ θεοὶ
2
Ἄγραυλος, Ἐνυάλιος, Ἄρης, Ἄγραυλος, Ἐνυάλιος, Ἄρης,
Ζεύς, Θαλλώ, Αὐξώ, Ζεύς, Θαλλῶ, Αὐξώ, Ἡγεµόνη.
Ἡγεµόνη

Παιᾶν Σπαρτιατῶν

Βαδίζοντας προς τη µάχη, οι σπαρτιάτες πολεµιστές έψαλλαν

τον παιάνα...

Ἄγετ᾿, ὢ Σπάρτας Ἐµπρὸς ὢ τῆς εὐάνδρου Σπάρτης

εὐάνδρω τέκνα πατέρων πολιτῶν,
κῶροι πατέρων διὰ τῆς ἀριστερᾶς χειρὸς τὴν ἀσπίδαν
πολιατᾶν προβάλετε,
λαιᾷ µὲν ἴτυν διὰ δὲ τῆς δεξιᾶς µὲ τόλµη τὸ δόρυ
προβάλεσθε, ὑψώσατε,
δόρυ δ᾿ εὐτόλµως µὴ φειδόµενοι τὴν ζωὴ
ἄνχεσθε, γιατὶ αὐτὸ δὲν εἶναι πατροπαράδοτον
µὴ φειδόµενοι τὰς στὴν Σπάρτη!
ζωάς·
οὐ γὰρ πάτριον τᾷ
Σπάρτᾳ!

Ὅρκος Ἑλλήνων στὶς Πλαταιές

Οὐ ποιήσοµαι περὶ πλειονος ∆ὲν θὰ ἐκλάβω ὡς

τὸ ζῆν τῆς ἐλευθερίας.
Οὐδὲ ἐγκαταλείψω τοὺς
ἡγεµόνας, οὔτε ζῶντας, οὔτε
ἀποθανόντας.
ἀλλὰ τοὺς ἐν τῇ µάχῃ
τελευτήσαντας τῶν
συµµάχων ἁπάντας θάψω.
καὶ κρατήσας τῷ πολέµῳ
τοὺς βάρβαρους,
πολυτιµότερη τὴ ζωὴ ἀπὸ τὴν
ἐλευθερία.
οὔτε θὰ ἐγκαταλείψω στὴ µάχη
κανέναν ἀπὸ τοὺς ἡγέτες µας,
οὔτε ζωντανό, µὰ οὔτε καὶ
νεκρό.
ἀλλὰ καὶ τοὺς πεσόντες στὴ
µάχη ἀπὸ τοὺς συµµάχους µας
ὅλους θὰ ἐνταφιάσω.

3
τῶν µὲν µαχεσαµένων ὑπὲρ καὶ ἀφοῦ ἐπικρατήσουµε στὸν
τῆς Ἑλλάδος πόλεων πόλεµο κατὰ τῶν βάρβαρων,
οὐδεµίαν ἀνάστατον ποιήσω. ἀπὸ τὶς πόλεις ποὺ ἔδωσαν µάχη
τὰς δὲ τὰ τοῦ βάρβαρου ὑπὲρ τῆς Ἑλλάδος καµία νὰ µὴν
προελοµένας ἅπασας καταστρέψω.
δεκατεύσω. ὅσες ὅµως στὴ µάχη
καὶ τῶν ἱερῶν ἐµπρησθέντων συνετάχθησαν µὲ τοὺς
καὶ καταβληθέντων ὑπὸ τῶν βάρβαρους ὅλες νὰ
βάρβαρων οὐδὲν ἀποδεκατίσω.
ἀνοικοδοµήσω παντάπασιν. καὶ ἀπὸ τοὺς ναοὺς ποὺ
ἀλλὰ ὑπόµνηµα τοῖς πυρπολήθηκαν καὶ
ἐπιγιγνοµένοις ἐάσω κατεδαφίστηκαν ἀπὸ τοὺς
καταλείπεσθαι τῆς τῶν βαρβάρους, κανέναν καθόλου νὰ
βάρβαρων ἀσεβείας. µὴν ανοικοδοµήσω.
ἀλλὰ ὡς ὑπενθύµιση στὶς
ἐπερχόµενες γενεὲς νὰ ἐπιτρέψω
νὰ ἀφεθοῦν, τῆς τῶν βάρβαρων
ἀσεβείας.

ΟΙ ΕΠΤΑ ΣΟΦΟΙ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΟΣ

[Βίας] [Θαλῆς] [Χίλων] [Κλεόβουλος] [Περίανδρος] [Πιττακός]

[Σόλων]

Ὅταν οἱ µυθικοὶ καὶ ἡρωικοὶ χρόνοι, ἄρχισαν νὰ παραχωροῦν

τὴν θέση τους στοὺς ἱστορικοὺς χρόνους τῆς Ἀρχαίας Ἑλλάδας
καὶ ὅλα τὰ µυθεύµατα καὶ τὰ πλάσµατα τῆς φαντασίας ποὺ
διαπαιδαγωγοῦσαν µέχρι τότε τοὺς λαούς, ἄρχισαν νὰ
ὑποχωροῦν µπροστὰ στὴν πραγµατικότητα καὶ τὴν κρίση.
Ἀνάµεσα στὸν Ζ´ καὶ Στ´ αἰῶνα π.Χ. γεννήθηκαν καὶ ἄκµασαν
συγχρόνως οἱ ΕΠΤΑ ΣΟΦΟΙ τῆς Ἀρχαιότητας.

4
Εἶναι ἡ ἐποχὴ ποὺ ὁ ὑµνούµενος ἕως τότε βίος τῶν Ἡρῴων καὶ
τῶν Ἡµιθέων ἀρχίζει σιγὰ-σιγὰ νὰ χάνει τὴν αἴγλη του καὶ βίος
θετικότερος καὶ πραγµατικότερος νὰ διαλύει τὴν γοητεία τῶν
θρύλων. Ὁ ἔµµετρος λόγος παραχωρεῖ τὴν θέση του στὸν πεζό,
τὸ πνεῦµα ἐπικρατεῖ τῆς ὕλης καὶ ἡ βάναυση σωµατικὴ ρώµη
κάµπτεται µπροστὰ στὴν παιδεία καὶ τὸν ὀρθολογισµό. Μὲ
ἄλλα λόγια, εἶναι ἡ ἐποχὴ µιᾶς ἐπαναστατικῆς ἐκπολιτίσεως καὶ
ἐκπαιδεύσεως τῆς Ἑλλάδας, ἡ ὁποία συντέλεσε στὴν πρώτη
πνευµατικὴ ἀφύπνιση τοῦ ἀνθρώπου στὴν ὁποία τεράστιο
πρωτοποριακὸ ρόλο ἔπαιξαν οἱ 7 σοφοί.

Εἶναι τόσος ὁ θαυµασµὸς τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων γιὰ τοὺς

σοφοὺς αὐτοὺς ἄνδρες, ὥστε ὁ Πίνδαρος, ὁ µέγιστος λυρικὸς
ποιητὴς τῆς Ἀρχαιότητας (522 π.Χ.) δὲν τοὺς θεωρεῖ ὡς
γέννηµα ἀνθρώπων, ἀλλὰ τοὺς δέχεται ὡς γιοὺς τοῦ Ἥλιου,
ποὺ µὲ τὴν ἴδια µὲ αὐτὸν ἀκτινοβολία, φώτισαν τὴν
ἀνθρωπότητα καὶ τὴν καθοδήγησαν στὴν ὁδὸ τοῦ καθήκοντος
καὶ τῆς ἀρετῆς.

Καὶ εἶναι πράγµατι τόσο µεγάλη ἡ ἐπίδραση ποὺ εἶχε στοὺς

µεταγενέστερους ἡ θείας ἔµπνευσης βραχύλογη διδασκαλία
τους, ὥστε ν᾿ ἀποτελέσει σταθµὸ γιὰ τὴν περαιτέρω
πνευµατικὴ ἐξέλιξη καὶ διάπλαση τοῦ χαρακτῆρα τῶν
ἀνθρώπων, νὰ θεωρεῖται δὲ ἀκόµη καὶ σήµερα, ἔπειτα ἀπὸ 28
σχεδὸν Αἰῶνες ὡς ἡ πρώτη πνευµατικὴ πηγή, ἀπὸ τὴν ὁποία
ξεπήδησε ἡ ἀληθινὴ ἔννοια τοῦ δικαίου, τῆς ἰσότητας καὶ τῆς
ἠθικῆς.

Τὰ ὑπέροχα γνωµικά τους, τὰ ὁποῖα ὁ Παυσανίας ὀνοµάζει

«ὠφελήµατα» για τὸν ἀνθρώπινο βίο, οἱ Ἀρχαῖοι ἀνέγραψαν
στο τέµενος τοῦ Ἀπόλλωνα στους ∆ελφούς, για νὰ παραµείνουν
ἐκεῖ γιὰ πάντα, ὡς µόνιµα καὶ αἰώνια σύµβολα τοῦ Κώδικα τῆς
ἠθικῆς δεοντολογίας «... Ἐν δὲ τῷ προνάῳ τῷ ἐν ∆ελφοῖς,
γεγραµµένα ἐστὶν ὠφελήµατα ἀνθρώποις ἐς βίον· γραφὴ δὲ ὑπὸ
ἀνδρῶν οὓς γενέσθαι σοφοὺς λέγουσιν Ἕλληνες (Παυσανίας,
Χ, κδ´ 857).

5
 (µετάφραση)
ΕΠΙΓΡΑΜΜΑ (1)
Ἀπὸ τοὺς Ἑπτὰ σοφοὺς Κλεόβουλε,
Ἑπτὰ Σοφῶν Κλεόβουλε,
ἐσένα µὲν σὲ γέννησε ἡ Λίνδος
σὲ µὲν τεκνώσατα
Ἡ Πατρίδα δὲ τοῦ Σισύφου, ἔκαµε
Λίνδος
τὸν Περίανδρον.
Ἀµφὶ δὲ Σισυφία χθὼν
Τὸν Πιττακὸν τὸν γέννησε ἡ
Περίανδρον ἔχει
Μυτιλήνη, τὸν Βίαντα δὲ ἡ
Πιττακὸν ἡ Μιτυλήνα,
περιφανὴς Πριήνη,
Βίαντα δὲ διὰ Πριήνη,
Ἡ Μίλητος ὁµοίως τὸν Θαλῆν, τὸν
Μίλητος δὲ Θαλῆν,
µεγαλύτερο ὑπέρµαχο τῆς
ἄκρον ἔρεισµα δίκας.
∆ικαιοσύνης.
Ἃ Σπάρτα Χείλωνα,
Ἡ Σπάρτη ἔχει τὸν Χείλωνα, τὸν
Σόλωνα δὲ Κεκροπὶς αἶα.
Σόλωνα δὲ ἡ γῆ τοῦ Κέκροπος.
Πάντας ἀριζάλου
Ὅλοι δὲ ὑπήρξατε Οἱ φύλακες τῆς
σωφροσύνας φύλακας.
ὑπέροχης σωφροσύνης.
ΑΝΤΙΠΑΤΡΟΥ
ΣΙ∆ΩΝΙΟΥ
ΕΠΙΓΡΑΜΜΑ 60ον

ΕΠΙΓΡΑΜΜΑ (2) (µετάφραση)

Ἑπτὰ σοφῶν ἐρεῷ κατ᾿ Θὰ µνηµονεύσω σύντοµα, τὸ

ἔπος πόλιν, οὔνοµα, ὄνοµα, τὴν πατρίδα καὶ ἀπὸ ἕνα
φωνήν. γνωµικὸ τῶν Ἑπτὰ σοφῶν:
Μέτρον µὲν Κλεόβουλος Ὁ µὲν Κλεόβουλος ὁ Λίνδιος, εἶπεν
ὁ Λίνδιος εἶπεν ἄριστον. ὅτι κάθε τί ποὺ γίνεται µὲ µέτρο
Χίλων δ᾿ ἐν κοίλῃ εἶναι τὸ καλύτερο.
Λακεδαίµονι. Γνῶθι Ὁ Χείλων δὲ εἰς τὴν κοίλην
σεαυτόν. Λακεδαίµονα, τὸ Γνῶθι σαυτόν.
Ὃς δὲ Κόρινθον ἔναιε, Ὁ Περίανδρος ποὺ ἐδόξασε τὴν
χόλου κρατέειν Κόρινθο, ὅτι πρέπει νὰ συγκρατεῖς
Περίανδρος. τὸ θυµό σου.
Πιττακὸς οὐδὲν ἄγαν, ὃς Ὁ Πιτακός που καταγόταν ἀπὸ τὴν

6
ἑὴν γένος ἐκ Μυτιλήνης. Μυτιλήνη, νὰ µὴν εἶσαι σὲ τίποτα
Τέρµα δ᾿ ὁρᾶν βιότοιο, ὑπερβολικός.
Σόλων ἱεραῖς ἐν Ἀθήναις. Ὁ Σόλων ἀπὸ τὴν ἱερὴ Ἀθῆνα, ὅτι
Τοὺς πλέονας κακίους δὲ πρέπει πάντοτε νὰ βλέπεις ποῦ θὰ
Βίας ἀπέφηνε Πριηνεύς. εἶναι τὸ τέλος τῆς ζωῆς σου.
Ἐγγύην φεύγειν δὲ Οἱ περισσότεροι ἄνθρωποι εἶναι
Θαλῆς Μιλήσιος ηὔδα. κακοί, εἶπε ὁ Βίας ὁ Πριηνεὺς καὶ
Νὰ ἀποφεύγεις τὴν ἐγγυήση, ὁ
Θαλῆς ὁ Μιλήσιος.
Αnthologia Graeca
Griedericus Jacobs.
Τόµος 4ος, Ἐπίγραµµα
ΧΧΧ

ΒΙΑΣ

Οἱ ἀγαθοὶ εὐαπάτητοι. Οἱ καλοὶ εὔκολα ἐξαπατῶνται.

Μήτε εὐήθης ἴσθι µήτε Οὔτε ἀγαθιάρης νὰ εἶσαι, οὔτε

κακοήθης. κακοήθης.

Ὃ ἂν ἕλῃ, βεβαίως Ἐκεῖνο τὸ ὁποῖο ἤθελες ἐκλέξει νὰ

τηρῶν διάµενε. κανείς, συνέχισέ το σταθερά.

Βραδέως ἐγχείρει τοῖς Νὰ ἐπιχειρεῖς ἀργὰ (καὶ κατόπιν

πραττοµένοις. σκέψεως) αὐτὰ τὰ ὁποῖα πρόκειται
Ἐγχειρίσας δὲ πρᾶττε νὰ κάνεις. Ὅταν ὅµως τὰ ξεκινήσεις
βεβαίως. νὰ ἐνεργεῖς µὲ ἀποφασιστικότητα.

Βραδέως νὰ ἐπιχειρεῖς κάτι. Ἐκεῖνο

Βραδέως ἐγχείρει, ὃ δ᾿
ὅµως που θὰ ἀρχίσεις νὰ κανεὶς νὰ
ἂν ἄρξῃ διαβεβαιοῦ.
τὸ παρακολουθεῖς ὅτι θὰ γίνει.

Ἀτυχῆ εἶναι τὸν ἀτυχίαν Ἀτυχὴς εἶναι ἐκεῖνος ποὺ δὲν µπορεῖ
µὴ φέροντα. νὰ ὑποφέρει τὴν ἀτυχία.

7
Τὸ γνῶθι σαυτὸν
Τὸ νὰ γνωρίσει κανεὶς τὸν ἑαυτό
χρήσιµον εἰς νουθεσίαν
του εἶναι ὠφέλιµο στους ἀλαζόνες,
τῶν ἀλαζόνων, οἳ ὑπὲρ
οἱ ὁποῖοι φλυαροῦν ὑπερβάλλοντες
τὴν ἑαυτῶν δύναµιν
τὴν δύναµη τους.
φλυαροῦσιν.

Ἀφροσύνην µὴ Τὴν ἀφροσύνη νὰ µὴν τὴν

προσδέχου. παραδέχεσαι.

Φρόνησιν ἀγάπα. Νὰ ἀγαπᾷς τὴν σύνεση.

∆οκεῖ ἔνδοξος γενέσθαι

Εἶναι φανερὸ ὅτι θὰ γινόταν
καὶ βασιλεὺς καὶ
ἔνδοξος καὶ Βασιλεὺς καὶ Τύραννος,
τύραννος εἰ τρόποις
ἐὰν συµπεριφερόταν σύµφωνα µὲ
χρῶτο τοῖς νόµοις τῆς
τοὺς Νόµους τῆς Πατρίδας.
πατρίδος.

Ἄρχεσθαι µαθών, ἄρχειν Ἂν µάθεις πρῶτα νὰ κυβερνάσαι, θὰ

ἐπιστήσῃ. µάθεις καὶ νὰ κυβερνᾷς.

Κρατίστην εἶναι Ἡ πλέον καλὴ ἀπὸ ὄλες τις

δηµοκρατίαν ἐν ᾗ πάντες δηµοκρατίες, εἶναι ἐκείνη στην
ὡς τύραννον φοβοῦνται ὁποία ὅλοι σὰν τύραννο φοβοῦνται
τὸν νόµον. τὸν νόµο.

Τί γλυκὺ ἀνθρώποις; Τί εἶναι γλυκὸ στοὺς ἀνθρώπους; Ἡ

Ἐλπίς. Ἐλπίδα.

Ἀνάξιον ἄνδρα µὴ Τὸν ἀνάξιο ἄνδρα µὴν τὸν ἐπαινεῖς

ἐπαίνει διὰ πλοῦτον. για τὰ πλούτη του.

Νόσος ψυχῆς, τὸ τῶν Εἶναι ἀρρώστεια τῆς ψυχῆς, τὸ νὰ

ἀδυνάτων ἐρᾶν. ἐπιθυµεῖ κανεὶς τὰ ἀδύνατα.

Τῶν θανάτων κακός Ἀπὸ τοὺς θανάτους κακὸς εἶναι

ἐστιν ὁ ἀπὸ τῶν νόµων ἐκεῖνος, ὁ ὁποῖος προκαλεῖται ἀπὸ
ἐπαγόµενος. τὴν ἐπιβολὴ τοῦ Νόµου.

8
Ζῆν κρίττόν ἐστι ἐπὶ Εἶναι προτιµότερο νὰ ζει κανεὶς
στοιβάδος κατακείµενον ξαπλωµένος πάνω σὲ στρῶµα
καὶ θαρρεῖν ἢ φτωχικὸ καὶ νὰ διατηρεὶ τὸ θάρρος
ταράττεσθαι χρυσὴν του, παρὰ νὰ ἀγωνιᾶ πάνω σὲ χρυσὸ
ἔχοντα κλίνην. κρεβάτι.

Γιὰ τοὺς θεοὺς νὰ µιλᾶς ὅπως τοὺς

Περὶ θεῶν λέγε, ὥς εἰσιν.
ἁρµόζει.

Τῶν ζῴων χαλεπώτατόν

Ἀπὸ ὅλα τὰ ζῷα τὰ χειρότερα εἶναι,
ἐστι, τῶν µὲν ἀγρίων ὁ
ἀπὸ τὰ µὲν ἄγρια ὁ τύραννος, ἀπὸ
τύραννος, τῶν δὲ
τὰ δὲ ἥµερα ὁ κόλακας.
ἡµέρων ὁ κόλαξ.
Λάλει καίρια. Νὰ λὲς τὰ σωστά.

Μὴ ταχὺ λάλει. Μανίαν Νὰ µὴν βιάζεσαι νὰ µιλᾶς. Γιατὶ

γὰρ ἐµφαίνει. αὐτὸ δείχνει ἄνθρωπο µανιακό.

Νὰ ἀγαπᾷς, σὰν νὰ πρόκειται νὰ

Φίλει µὲν ὡς ὁ µισήσων,
µισήσεις, καὶ νὰ µισεῖς σὰν νὰ
µίσει δὲ ὡς φιλήσων.
πρόκειται νὰ ἀγαπήσεις.

Ἀρίστη µοῦ φαίνεται ἡ οἰκία στην

Ἄριστον δοκεῖν, οἶκον ὁποία ὁ οἰκοδεσπότης της µέσα σὲ
εἶναι ἐν ᾧ τοιοῦτός ἐστιν αὐτὴν συµπεριφέρεται µὲ τὸν ἴδιο
ὁ δεσπότης δι᾿ αὐτόν, τρόπο ἐπειδὴ τὴν σέβεται, ὅπως
οἷος ἔξω διὰ τὸν νόµον. συµπεριφέρεται κι ἔξω ἐπειδὴ
σέβεται τὸν νόµον.

Τὸ µὲν ἰσχυρὸν
Τὸ νὰ εἶναι κανεὶς ἰσχυρὸς εἶναι
γενέσθαι, τῆς φύσεως
ἔργο τῆς φύσῃς. Τὸ νὰ µπορεῖ νὰ
ἔργον. Τὸ δὲ λέγειν
λέει ὅµως αὐτά ποὺ συµφέρουν τὴν
δύνασθαι τὰ συµφέροντα
πατρίδα εἶναι γνώρισµα τῆς ψυχῆς
τῇ πατρίδι, ψυχῆς ἴδιον
καὶ τῆς σύνεσης.
καὶ φρονήσεως.

Πείσας λαβέ, µὴ Νὰ παίρνεις ὅταν ἔχεις πείσει τὸν

9
βιασάµενος. ἄλλον, ὄχι µὲ τὴν βία.

Νόει τὸ πραττόµενον. Νὰ κατανοεῖς αὐτὸ τὸ ὁποῖο κάνεις.

Ὅ,τι ἂν ἀγαθὸν πράττῃς,

Ὅ,τι καλὸ κάνεις, νὰ τὸ ἀποδίδεις
Θεοὺς µὴ σεαυτὸν
στοὺς θεοὺς ὄχι στον ἑαυτό σου.
αἰτιῶν.

Νὰ ἀποκτᾶς στὴν µὲν νεότητά σου

Κτῆσαι ἐν µὲν νεότητι
τὴν εὐτυχία ἀπὸ τὶς σωστὲς πράξεις,
εὐπραξίαν, ἐν δὲ τῷ
στὴν γεροντική σου δὲ ἡλικία,
γηρᾷ σοφίαν.
σοφία.

Ἀπὸ τῇ νεανικῇ σοῦ ἡλικίᾳ νὰ

Ἐφόδιον ἀπὸ νεότητος
παίρνεις σὰν ἀναγκαῖο ἐφόδιο για τὰ
εἰς γήρας ἀναλαµβάνε
γηρατειὰ τὴν σοφία. Γιατὶ αὐτὴ
σοφίαν. Βεβαιότερον γὰρ
εἶναι τὸ σταθερότερο ἀπόκτηµα ἀπὸ
τοῦτο ἄλλων κτηµάτων.
ὅλα τὰ ἄλλα.

∆ὲν ἔχεις ἀνάγκη κανενὸς

Ὧν ἡ τύχη κυρία δοῦναι
πράγµατος, ἀπὸ ἐκεῖνα ποὺ ἡ τύχη
καὶ ἀφελέσθαι, οὐ δεήσει
ἔχει τὸ δικαίωµα νὰ σοῦ τὰ δίδει ἢ
οὐδενός.
νὰ σοῦ τὰ ἀφαιρεῖ.

ΘΑΛΗΣ

Πῶς εἶναι δυνατὸν νὰ ὑποφέρει

Πῶς ἄν τις ἀτυχίαν ῥάστα κανεὶς τὴν ἀτυχία πιὸ εὔκολα;
φέρει; Εἰ τοὺς ἐχθροὺς Ἂν βλέπει τοὺς ἐχθρούς του νὰ
χεῖρον πράσσοντας βλέποι. δυστυχοῦν περισσότερο ἀπὸ
ἐκεῖνον.

Τί δύσκολον; Τὸ ἑαυτὸν Τί εἶναι δύσκολο; Τὸ νὰ

γνῶναι. γνωρίσει κανεὶς τὸν ἑαυτό του.

Εὐδαιµονίαν ἄρχοντος Νὰ θεωρεῖς εὐτυχισµένο τὸν

10
νοµίζειν, εἰ τελευτήσειε
γηράσας κατὰ φύσιν.
Τί εἶναι δύσκολο νὰ δεῖ κανεὶς ;
Τί δύσκολον θεᾶσαι; γέροντα
Τύραννο ποὺ πρόφτασε νὰ
τύραννον.
γεράσει.
Γεωργοῦ αὔρας καὶ
ὀνωνίδας ἀντὶ πυρῶν καὶ
κριθῶν συγκοµίζειν
ἐθέλοντος, οὐδὲν διαφέρει
τύραννος ἀνδραπόδων
µᾶλλον ἄρχειν ἢ ἀνδρῶν
βουλόµενος.
Κρατίστην εἶναι
δηµοκρατίαν τὴν µήτε
πλουσίους ἄγαν µήτε
πένητας ἔχουσαν πολίτας.
Τί κοινότατον; Ἐλπίς. καὶ
γὰρ οἷς ἄλλο µηδέν, αὕτη
παρέστη.
Τί πρεσβύτερον; Θεός.
Ἀγέννητον γάρ ἐστιν.
Πιστὸν γῆ, ἄπιστον
θάλασσα, ἄπληστον κέρδος.
Ἀγάπα τὸν πλησίον.
ἄρχοντα ὁ ὁποῖος θὰ
κατορθώσει πρῶτ᾿ ἀπ᾿ ὅλα νὰ
γεράσει, καὶ ἔπειτα νὰ πεθάνει
ἀπὸ φυσικὸ θάνατο.
Ὁ τύραννος ποὺ θέλει νὰ
κυβερνᾷ περισσότερο δούλους
παρὰ ἀνθρώπους ἐλευθέρους,
δεν διαφέρει καθόλου ἀπὸ τὸν
γεωργό που προτιµᾷ νὰ
συγκοµίζει ἥρας καὶ παράσιτα
παρὰ σιτάρι καὶ κριθάρι.
Ἀρίστη εἶναι ἡ ∆ηµοκρατία
ἐκείνη ἡ ὁποία δεν ἔχει, οὔτε
ὑπερβολικὰ πλουσίους οὔτε
ὑπερβολικὰ φτωχοὺς πολίτες.
Τί εἶναι τὸ πιὸ κοινὸ σὲ ὅλους;
Ἡ Ἐλπίδα. Γιατὶ καὶ τίποτα ἄλλο
νὰ µὴν ὑπάρχει, αὐτὴ
παρευρίσκεται.
Τί εἶναι πρεσβύτερον; Ὁ Θεός.
Γιατὶ εἶναι ἀγέννητος
(προϋπάρχει).
Ἀσφαλὴς εἶναι ἡ στεριά,
ἐπισφαλὴς ἡ θάλασσα,
ἀχόρταγο τὸ κέρδος.
Νὰ ἀγαπᾷς τὸν πλησίον σου.
11
Τί ἰσχυρότατον; Ἀνάγκη. Τί εἶναι ἰσχυρότατο; Ἡ ἀνάγκη.
Μόνον γὰρ ἀνίκητον. Γιατὶ µόνο αὐτὴ δεν νικᾶται.

Τῆς γῆς ἀναιρεσθείσης Ἂν ἡ γῆ καταστραφεῖ,

σύγχυσιν τὸν ὅλον ἕξειν ὁλόκληρος ὁ κόσµος (Σύµπαν)
κόσµον. θὰ ἀναστατωθεῖ.

Τὰ ἄστρα ἀποτελοῦνται ἀπὸ τὰ

Γεώδη τὰ ἄστρα.
ἴδια συστατικὰ µὲ τὴν γῆ.

Εἰρήνην ἀγάπα. Νὰ ἀγαπᾷς τὴν εἰρήνη.

Νὰ γνωρίζεις τὴν ἀξία τοῦ

Καιρὸν γνῶθι.
καιροῦ.

Τί εἶναι τὸ πιὸ σοφό; Ὁ χρόνος.

Τί σοφώτερον; Χρόνος. Τὰ
Γιατὶ αὐτὰ µὲν αὐτὸς τὰ ἔχει
µὲν γὰρ εὕρηκεν οὖτος ἤδη,
ἀνακαλύψει ἤδη, τὰ ἄλλα δὲ θὰ
τὰ δ᾿ εὑρήσει.
τὰ ἀνακαλύψει στο µέλλον.

Τί βλαβερώτατον; Κακία. Τί εἶναι τὸ πιὸ βλαβερό; Ἡ

Καὶ γὰρ τὰ χρηστὰ βλάπτει κακία. Γιατὶ βλάπτει καὶ τὰ
παραγενοµένη. καλὰ ὅταν τὰ πλησιάσει.

Τί κάλλιστον; Κόσµος. Πᾶν Τί εἶναι ὡραιότατο; Ὁ Κόσµος.

γὰρ τὸ κατὰ τάξιν τούτου Γιατὶ ὀτιδήποτε γίνεται µὲ τάξη,
µέρος ἐστί. εἶναι δικό του µέρος.

Τὸ ὡραιότερο πρᾶγµα εἶναι ὁ

Κάλλιστον Κόσµος. Ποίηµα
Κόσµος. Γιατὶ εἶναι ἔργο τοῦ
γὰρ Θεοῦ.
Θεοῦ.

Τί τάχιστον; Νοῦς. ∆ιὰ Τί εἶναι ταχύτατο; Ὁ Νοῦς. Γιατὶ

παντὸς γὰρ τρέχει. τρέχει διὰ µέσου ὅλων.

Ἀπραγούντας µὴ ὀνειδίζε. Τοὺς ὀκνηροὺς µὴν τοὺς

Ἐπὶ γὰρ τούτους νέµεσις κατηγορεῖς. Γιατὶ πάνω τους
Θεῶν κάθηται. κάθεται ἀπὸ τώρα ἡ τιµωρία

12
 τῶν θεῶν.

Ἡ καταπάτηση τοῦ ὅρκου δεν

Οὐ χεῖρον µοιχείας ἐπιορκία. εἶναι λιγότερο ἀνήθικη πράξη
ἀπὸ τὴν µοιχεία.

Νὰ καθιστᾶς εὐχάριστο τὸν

Τὸ παρὸν εὖ ποίει.
παρόντα καιρό σου.

Ὅσα νεµεσᾷς τῷ πλησίῳ, Ὅσα µισεῖς στὸν διπλανό σου,

αὐτὸς µὴ ποίει. ἐσὺ ὁ ἴδιος µὴν τὰ κάνεις.

Ἡ συκοφαντία νὰ µὴ σὲ κάνει
Μὴ διαβαλλέτω σὲ λόγος
νὰ χάνεις τὴν ἐµπιστοσύνη σου,
πρὸς τοὺς πίστεως
ἀπὸ ἐκείνους µὲ τοὺς ὁποίους
κεκοινωνηκότας.
συναλλάσσεσαι.

Τί εὔκολον; Τὸ ἄλλῳ Τί εἶναι εὔκολο; Τὸ νὰ

ὑποτίθεσθαι. συµβουλεύει κανεὶς τὸν ἄλλον.

Πρέπει νὰ ἐνθυµούµεθα τοὺς

Φίλων παρόντων καὶ φίλους ὄχι µόνο ὅταν εἶναι
ἀπόντων µεµνῆσθαι. παρόντες ἀλλὰ καὶ ὅταν εἶναι
ἀπόντες.

Τὸν φίλον κακῶς µὴ λέγε, Τὸν φίλο σου νὰ µὴν τὸν

µὴ δ᾿ εὖ τὸν ἐχθρόν. κακολογεῖς, οὔτε καὶ νὰ ἐπαινεῖς
Ἀσυλλόγιστον γὰρ τὸ τὸν ἐχθρό. Γιατὶ αὐτὸ εἶναι
τοιοῦτον. ἀνόητο.

ΧΙΛΩΝ

Ἐκεῖνον ποὺ ἀτύχησε νὰ µὴν τὸν

Ἀτυχοῦντα µὴ ἐπιγελᾷν.
περιγελοῦµε.

Γνῶθι σαὑτόν. Νὰ γνωρίζεις τὸν ἑαυτό σου.

13
 ∆υσκολότατο εἶναι νὰ γνωρίσει
Χαλεπώτατον τὸ γνώσκειν
κανεὶς τὸν ἑαυτό του. ∆ιότι κάθε
ἑαυτόν. Πολλὰ γὰρ ὑπὸ
ἕνας, λόγῳ τοῦ ἐγωισµοῦ του,
φιλαυτίας ἕκαστον ἑαυτῷ
προσθέτει πολλὰ καλὰ στο ἄτοµό
προστιθέναι.
του (ποὺ δὲν τὰ ἔχει).

Παρὰ πολὺ κακὸς εἶναι ὁ

Κάλλιστον εἶναι βασιλέα
βασιλιὰς ἐκεῖνος, ὁ ὁποῖος
τὸν µὴ µόνον τοῦ φοβερὸν
φροντίζει νὰ µὴν προξενεῖ µόνο
εἶναι φροντίζοντα.
φόβο.

Τὸν ἄρχοντα χρῆναι µηδὲν Ὁ Ἄρχων πρέπει τίποτα νὰ µὴν

φρονεῖν θνητὸν ἀλλὰ πάντ᾿ σκέπτεται σὰν θνητός, ἀλλὰ σὰν
ἀθάνατα. ἀθάνατος.

Τὸν τεθνηκότα µὴ Ἐκεῖνον ποὺ ἔχει πεθάνει νὰ µὴν

κακολογεῖν. τὸν κακολογεῖς.

Νὰ προτιµᾷς τὴν ζηµία, ἀπὸ τὸ

Ζηµίαν αἱρεῖσθαι µᾶλλον, ἢ
αἰσχρὸ κέρδος. Γιατὶ ἡ µὲν ζηµία
κέρδος αἰσχρόν. Ἡ µὲν
µία φορὰ προξενεῖ λύπη, ἐνῶ τὸ
ἅπαξ ἐλύπησε. Τὸ δὲ διὰ
τέτοιου εἴδους κέρδος σὲ λυπεῖ
παντός.
συνεχῶς.

Γλώττης κρατεῖν καὶ Νὰ συγκρατεῖς τὴν γλῶσσά σου

µάλιστα ἐν συµποσίῳ. καὶ προπάντων σὲ συµπόσια.

Γλῶττα µὴ προτρεχέτω τοῦ Νὰ µὴν προτρέχει ἡ γλῶσσα τῆς

νοῦ. σκέψης.

Ἐν λιθίναις ἀκόναις ὁ Ὁ χρυσὸς ἐλέγχεται πάνω σὲ

χρυσὸς ἐξετάζεται διδοὺς πέτρινα ἀκόνια, δίδοντας ἔτσι
βάσανον φανεράν. Ἐν δὲ ἀποδείξη τῆς γνησιότητάς του.
χρυσῷ ἀνδρῶν ἀγαθῶν τε Πάνω ὅµως στὸν χρυσό, ἡ λογικὴ
κακῶν τε νοῦς ἔδωκ᾿ ἐλέγχει τὸν χαρακτῆρα τῶν
ἔλεγχον. καλῶν καὶ τῶν κακῶν ἀνθρώπων.

14

Χρόνου φείδου.
ΚΛΕΟΒΟΥΛΟΣ
Εὐδαιµονίαν ἄρχοντος
νοµίζειν εἰ µηδενὶ πιστεύοι
τῶν συνόντων.
Εὐποροῦντα µὴ
ὑπερήφανον εἶναι,
ἀποροῦντα µὴ
ταπεινοῦσθαι.
Ὅταν τις ἐξιῇ τῆς οἰκίας
ζητείτω, πρώτερον τί
µέλλει πράσσειν καὶ ὅταν
εἰσέλθῃ πάλιν ζητείτω τί
ἔπραξε.
Ὀψιµανθῆ εἶναι µᾶλλον ἢ
ἀµαθῆ.
Ἀρετῆς οἰκεῖον εἶναι,
κακίας ἀλλότριον.
Λόγων τε πλῆθος. Ἀλλ᾿ ὁ
καιρὸς ἀρκέσει.
Γυναικὶ µὴ
φιλοφρονεῖσθαι, µηδενὶ
µάχεσθαι, ἀλλοτρίων
παρόντων. Τὸ µὲν γὰρ
ἄνοιαν, τὸ δὲ µανίαν
σηµαίνειν.
Νὰ κάνεις οἰκονοµία στὸν χρόνο
σου.
Νὰ θεωρεῖτε ὡς εὐτυχῆ τὸν
ἄρχοντα ἐκεῖνον, ὁ ὁποῖος δεν ἔχει
ἐµπιστοσύνη σὲ κανένα ἀπὸ
αὐτοὺς ποὺ τὸν περιβάλλουν.
Ὅταν εἶσαι πλούσιος νὰ µὴν εἶσαι
ὑπερήφανος, ὅταν δὲ εἶσαι φτωχὸς
νὰ µὴν ταπεινώνεσαι.
Ὅταν κάποιος ἐξέρχεται ἀπὸ τὸ
σπίτι του ἂς ἐξετάζει τί πρόκειται
νὰ κάνει καὶ ὅταν εἰσέλθει πάλι ἂς
ἐξετάζει τί ἔκανε.
Καλλίτερα νὰ µαθαίνεις ἔστω καὶ
ἀργὰ παρὰ νὰ παραµένεις ἀµαθής.
Γνώρισµα τῆς ἀρετῆς εἶναι, κάθετί
που εἶναι ξένο στὴν κακία.
Ἀπὸ λόγια ὑπάρχουν πλῆθος.
Ἀλλὰ ὁ καιρὸς θὰ δείξει.
Πρὸς τὴν γυναῖκα σου µπροστὰ σὲ
ξένους οὔτε πολλὲς
φιλοφρονήσεις νὰ τῆς κάµεις,
οὔτε νὰ εἶσαι ἐριστικὸς µαζί της.
Γιατὶ τὸ µὲν πρῶτο φανερώνει
µωρία, τὸ δὲ δεύτερο
15
 παραφροσύνη.

Βία µηδὲν πράττειν. Τίποτα µὴν κάνεις µὲ τὴν βία.

Μὴ µαταίως ἄχαρις Νὰ µὴν γίνεσαι δυσάρεστος χωρὶς

γινέσθω. λόγο.

Νὰ διαλύεις τὴν ἔχθρα ποὺ ἔχεις

Ἔχθραν διαλύειν.
µὲ κάποιον.

∆εῖ παιδεύεσθαι καὶ τὰς Πρέπει νὰ µορφώνονται καὶ τὰ

παρθένους. κορίτσια.

Τὸν τοῦ δήµου ἐχθρὸν Τὸν ἐχθρὸ τοῦ λαοῦ νὰ τὸν

πολέµιον νοµίζειν. θεωρεῖς καὶ δικό σου ἐχθρό.

Νὰ σκέπτεσαι κάτι πολύτιµο (ποὺ

Φρόνει τὸ κεδνόν.
νὰ ἀξίζει).

ΠΕΡΙΑΝ∆ΡΟΣ

Ἐκεῖνοι ποὺ θέλουν νὰ

Τοὺς µέλλοντας ἀσφαλῶς
διατηρήσουν µὲ βεβαιότητα τὴν
τυραννήσειν, δεῖ τῇ
ἐξουσία, πρέπει νὰ µὴν τὴν
εὐνοίᾳ δορυφορεῖσθαι καὶ
ἐπιβάλλουν µὲ τὴ βία ἀλλὰ µὲ τὴν
µὴ τοῖς ὅπλοις.
καλοσύνη.

Τῷ κατ᾿ ἀνάγκην ἄρχοντα Σὲ ἐκεῖνον ποὺ κυβερνᾷ µὲ τὴν βία

καὶ τὸ ἑκουσίως καὶ ἡ ἑκούσια ἀκόµη ἀποµάκρυνσή
ἀποστῆναι κίνδυνον του ἀπὸ τὴν ἀρχή, περιέχει
φέρει. κινδύνους.

Κέρδος αἰσχρὸν βαρὺ Τὸ ἀνήθικο κέρδος εἶναι βαρειὰ

κειµήλιον. κληρονοµιά.

Λοιδόρει ὡς ταχὺ φίλος Ὅταν κατηγορεῖς κάποιον, νὰ τὸ

ἐσόµενος. κάνεις σὰν νὰ πρόκειται σύντοµα

16
 νὰ γίνεις φίλος του.

Ἐλευθερία ἐστὶ ἀγαθὴ Ἐλευθερία εἶναι ἡ ἤρεµη

συνείδησις. συνείδηση.

Καιρὸν πρόσµενε. Περίµενε τὸν κατάλληλο καιρό.

Στοὺς φίλους νὰ συµπεριφέρεσαι

Φίλοις εὐτυχοῦσι καὶ
τὸ ἴδιο καὶ ἂν εὐτυχοῦν καὶ ἂν
ἀτυχοῦσιν ὁ αὐτὸς ἴσθι.
δυστυχοῦν.

Ἀληθείας ἔχου. Νὰ λὲς τὴν ἀλήθεια.

Νὰ σκέπτεσαι ὅπως ἁρµόζει σὲ

Θνητὰ φρόνει.
θνητούς.

Σαυτοῦ µὴ ἀµελεῖ. Νὰ µὴν παραµελεῖς τὸν ἑαυτό σου.

Ὅταν δυστυχεῖς ἀπόκρυβε τὴν

∆υστυχῶν, κρύπτε, ἵνα µὴ
δυστυχία σου, για νὰ µὴν
τοὺς ἐχθροὺς εὐφράνῃς.
εὐχαριστήσεις τοὺς ἐχθρούς σου.

Ἔριν µίσει. Νὰ µισεῖς τις φιλονικίες.

Μελέτα τὸ πᾶν. Νὰ ἐρευνᾷς τὰ πάντα.

Νὰ ἀνταποδίδεις µιὰ χάρη ποὺ σοῦ

Χάριν ἀπόδος.
ἔκαναν.

Εὐεργέτας τίµα. Νὰ τιµᾶς τοὺς εὐεργέτες σου.

Λόγων ἀπορρήτων Νὰ µὴν ἀποκαλύπτεις µυστικὰ

ἐκφορὰς µὴ ποιοῦ. λόγια.

Μὴ ἐπὶ παντὶ λυποῦ. Νὰ µὴν λυπάσαι για τὸ κάθε τι.

Ἐὰν κάµεις κάποιο σφάλµα νὰ τὸ

Ἁµαρτὼν µεταβουλεύου.
ἀναγνωρίζεις καὶ νὰ µετανοεῖς.

17
Φθονέεσθαι κρέσσον Εἶναι καλύτερα νὰ σὲ φθονοῦν
ἐστὶν ἢ οἰκτείρεσθαι. παρὰ νὰ σὲ λυποῦνται.

Θνῇσκε ὑπὲρ Πατρίδος. Νὰ πεθαίνεις γιὰ τὴν Πατρίδα σου.

Χόλου κρατέειν. Νὰ κυριαρχεῖς τοῦ θυµοῦ σου.

Ἡ ἀπερισκέπτη βιασύνη εἶναι

Ἐπισφαλὴς προπέτεια.
ἐπικίνδυνη.

Νὰ συγχωρεῖς αὐτοὺς ποὺ σὲ

Ἱκέτας ἐλέει.
παρακαλοῦν.

∆ιαβολὴν µίσει. Νὰ µισεῖς τὶς διαβολές.

Σοφοῖς χρῴ. Νὰ συναναστρέφεσαι τοὺς σοφούς.

Μὴ µόνον τοὺς Νὰ µὴν ἀρκεῖσαι στο νὰ τιµωρεῖς

ἁµαρτάνοντας κόλαζε αὐτούς που διαπράττουν σφάλµατα
ἀλλὰ καὶ τοὺς µέλλοντας ἀλλὰ νὰ ἐµποδίζεις καὶ ἐκείνους
κωλῦε. ποὺ πρόκειται νὰ τὸ κάνουν.

Ἐκεῖνο για τὸ ὁποῖο θὰ

Ὃ ἂν ὁµολογήσῃς,
συµφωνήσεις, νὰ τὸ διαφυλάτεις
διατήρει.
(νὰ κρατᾶς τὸν λόγο σου).

ΠΙΤΤΑΚΟΣ

Τὴν ἀτυχία νὰ µὴν τὴν

Ἀτυχίαν µὴ ὀνειδίζειν,
κοροϊδεύεις, σεβόµενος τὴν θεία
νέµεσιν αἰδούµενον.
δικαιοσύνη.

Σωφροσύνην φιλεῖν. Νὰ ἀγαπᾷς τὴν σωφροσύνη.

Τίποτα µὴν κάνεις σὲ

Οὐδὲν ἄγαν. ὑπερβολικὸ βαθµό (δίχως
µέτρο).

18
Ἀρχὴ ἄνδρα δείκνυσιν. Ἡ ἐξουσία δείχνει τὸν ἄνδρα.

Ὅταν κυβερνᾷς νὰ στολίζεσαι

Ἄρχων, κόσµει σαυτόν.
(µὲ ἀρετές).

Ὁ ἄρχων πρέπει νὰ κάνει τοὺς

Τοὺς ὑπηκόους ὁ ἄρχων
ὑπηκόους του νὰ φοβοῦνται ὄχι
παρασκευάσειε φοβεῖσθαι
αὐτὸν ἀλλὰ µήπως αὐτὸς πάθει
µὴ αὐτὸν ἀλλ᾿ ὑπὲρ αὐτοῦ.
τίποτα.

Κρατίστην εἶναι Ἰσχυροτάτη εἶναι ἡ δηµοκρατία

δηµοκρατίαν ὅπου τοῖς ἐκείνη ὅπου στοὺς µὲν
πονηροῖς οὐκ ἔξεστιν ἄρχειν πονηροὺς δὲν ἐπιτρέπεται νὰ
καὶ τοῖς ἀγαθοῖς οὐκ ἔξεστιν κυβερνοῦν, στους δὲ καλοὺς δὲν
µὴ ἄρχειν. ἐπιτρέπεται νὰ µὴν κυβερνοῦν.

Ἀργὸς µὴ ἴσθι, µήδ᾿ ἂν Μὴν µένεις χωρὶς ἐργασία

πλουτῇς. ἄκοµα καὶ ἂν εἶσαι πλούσιος.

Ἐναντίον τῆς ἀνάγκης, οὔτε καὶ

Ἀνάγκα δ᾿ οὐδὲ θέοι
οἱ Θεοὶ µποροῦν νὰ δώσουν
µάχονται.
µάχη.

Εἶναι δύσκολο πρᾶγµα νὰ ξέρεις

Χαλεπὸν τὸ εὖ γνῶναι.
τί εἶναι τὸ σωστό.

Μὴ πᾶσι πίστευε. Νὰ µὴν πιστεύεις σὲ ὅλους.

Νὰ φοβάσαι αὐτὰ ποὺ εἶναι

Φοβοῦ τὰ αἰσχρά.
ἀνήθικα.

Ὁ χαλκὸς εἶναι καθρέπτης τοῦ

Κάτοπτρον εἴδους χαλκός
προσώπου, ὁ οἶνος δὲ τοῦ
ἐστιν, οἶνος δὲ νοῦ.
µυαλοῦ.

∆ιδάσκε καὶ µανθάνε τὸ Νὰ διδάσκεις καὶ νὰ µαθαίνεις

ἄµεινον. ὅ,τι εἶναι τὸ καλύτερο.

19
 Νὰ µὴν ἀποκτὰς πλούτη µὲ
Μὴ πλούτει κακῶς.
κακὸ τρόπο.

ΣΟΛΩΝ

Ἄρχεσθαι µαθῶν, ἄρχειν Ἂν µάθεις πρῶτα νὰ κυβερνάσαι, θὰ

ἐπιστήσῃ. µάθεις καὶ νὰ κυβερνᾷς.

Μετριοπαθέστερο κάνει τὸν

Μετριώτερον ἄρχοντα
ἄρχοντα καὶ ἐπιεικέστερο τὸν
ποιεῖ καὶ τύραννον
τύραννο, ἐκεῖνος ποὺ θὰ µποροῦσε
ἐπιεικέστερον ὁ πείθων
νὰ τοὺς πείσει ὅτι προτιµότερο θὰ
ὡς ἄµεινον εἴη τὸ µὴ
ἦταν νὰ µὴν κυβερνοῦν παρὰ νὰ
ἄρχειν ἢ τὸ ἄρχειν.
κυβερνοῦν.

Ἀνδρῶν δ᾿ ἐκ µεγάλων Ἡ πατρίδα ἀπὸ τοὺς µεγάλους

πόλις ὄλλυται. ἄνδρες καταστρέφεται.

Ὁ τῶν περισσῶν ζῆλος, Ἡ σφοδρὴ ἐπιθυµία για τὴν

εὐθὺς ἀκολουθεῖ καὶ ἀποκτήση περιττῶν πραγµάτων,
συνοικίζεται τῇ χρείᾳ ἀκολουθεῖ εὐθὺς ἀµέσως µετὰ τὴν
τῶν ἀναγκαίων. ἀποκτήση τῶν ἀναγκαίων.

Μηδένα πρὸ τοῦ τέλους Κανένα νὰ µὴν καλοτυχίζεις πρὶν νὰ

µακάριζε. δεῖς τὸ τέλος τῆς ζωῆς του.

Νὰ χρησιµοποιεῖς (ἐπικαλεῖσαι)
Χρῲ τοῖς Θεοῖς.
τοὺς θεούς.

Πάντη δ᾿ ἀθανάτων
Ἡ σκέψη τῶν ἀθανάτων θεῶν εἶναι
ἀφανὴς νόος
ἀνεξερεύνητη ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους.
ἀνθρώποισιν.

Τὸ Θεῖον φθονερὸν καὶ Οἱ Θεοὶ εἶναι γεµάτοι φθόνο καὶ

ταραχῶδες. δηµιουργοῦν ταραχές.

20
Τὸν λόγον εἴδωλον εἶναι
Ὁ λόγος εἶναι ἡ εἰκόνα τῶν ἔργων.
τῶν ἔργων.

Ὅσον ἐν πολέµῳ
Ὅση δύναµη ἔχει στον πόλεµο ὁ
δύναται σίδηρος
σίδηρος, ἄλλη τόση δύναµη ἔχει
τοσούτον ἐν πολιτείᾳ
στην Πολιτεία ὁ λόγος.
λόγος εὖ ἔχων ἰσχύει.

Στοὺς δικούς σου ἀνθρώπους νὰ

Τοῖς σεαυτοῦ πρᾶος ἴσθι.
εἶσαι πρᾶος.

Γηράσκων δ᾿ αἰεὶ πολλὰ Γηράσκω συνεχῶς καὶ πάντοτε

διδασκόµενος. µαθαίνοντας.

Τὰ σπουδαῖα µελέτα. Νὰ µελετᾷς ὅ,τι ἀξίζει νὰ µελετηθεῖ.

Ἔργασιν ἐν µεγάλοις, Σὲ µεγάλα ἔργα εἶναι δύσκολο νὰ

πᾶσιν ᾄδειν χαλεπόν. εἶναι ὅλοι εὐχαριστηµένοι.

Συµβούλευε µὴ τὰ
Νὰ συµβουλεύεις ὄχι τὰ πιὸ
ἥδιστα, ἀλλὰ τὰ
εὐχάριστα, ἀλλὰ τὰ πιὸ ὠφέλιµα.
βέλτιστα.

Φίλους µὴ ταχὺ κτῷ, οὖς Φίλους νὰ µὴν ἀποκτᾶς σύντοµα,

δ᾿ ἂν κτήσῃ, µὴ ταχὺ ἐκείνους ὅµως ποὺ θὰ ἀποκτήσεις
ἀποδοκίµαζε. νὰ µὴν τοὺς ἀποδοκιµάζεις εὔκολα.

Μὴ ψεύδου, ἀλλ᾿ Νὰ µὴν λες ψεύδη, ἀλλὰ τὴν

ἀλήθευε. ἀλήθεια.

∆ιάφορα Ἑλληνικὰ Ῥητὰ τῶν Ἀρχαίων Χρόνων

ΕΘΝΙΚΑ

21
Σιµωνίδης ὁ Κεῖος
Ἐπίγραµµα στὶς Θερµοπύλες

Ὦ ξεῖν, ἀγγέλειν Λακεδαιµονίοις ὅτι τῆδε κείµεθα τοῖς κείνων

ρήµασι πειθόµενοι.

Παιᾶν Σαλαµινοµάχων (Αἰσχύλου, Πέρσαι)

Ὦ παῖδες Ἑλλήνων, ἴτε, ἐλευθεροῦτε πατρίδ᾿ ἐλευθεροῦτε δέ

παῖδας, γυναἰκας, θεῶν τε πατρώων ἔδη, θῆκας τε προγόνων·
νῦν ὑπὲρ πάντων ἀγών.

Θουκυδίδης - Περὶ ναυτικοῦ

τὸ δὲ ναυτικὸν τέχνης ἐστίν, ὥσπερ καὶ ἄλλο τι, καὶ οὐκ

ἐνδέχεται, ὅταν τύχῃ, ἐκ παρέργου µελετᾶσθαι, ἀλλὰ µᾶλλον
µηδὲν ἐκείνῳ πάρεργον ἄλλο γίγνεσθαι.

Σωκράτης (Πλάτωνος Κρίτων, 51α, 51β)

Μητρός τε καὶ πατρὸς καὶ τῶν ἄλλων προγόνων ἀπάντων

τιµιώτερόν ἐστιν ἡ Πατρὶς καὶ σεµνότερον καὶ ἁγιώτερον καὶ ἐν
µείζονι µοίρᾳ καὶ παρὰ θεοῖς καὶ παρ᾿ ἀνθρώποις τοῖς νοῦν
ἔχουσι.

Πλούταρχος
Εἰς τὴν Ἀρχαίαν Σπάρτην τρεῖς ἧσαν οἱ χοροὶ κατὰ τὰς
ἑορτάς.

Ὁ µὲν τῶν γερόντων Ὁ χορὸς τῶν γερόντων

ἀρχόµενος ἦδεν· ἀρχίζοντας τραγουδοῦσε:

22
ἀµµὲς πόκ᾿ ἧµες ἄλκιµοι
νεανίαι.
Ὁ δὲ τῶν ἀκµαζόντων
ἀµειβόµενος ἔλεγεν·
ἀµµὲς δὲ γ᾿ εἰµές; αἰ δὲ λῇς,
πεῖραν λαβέ.
Ὁ δὲ τρίτος ὁ τῶν παίδων·
ἀµµὲς δὲ γ᾿ ἐσσόµεθα πολλῷ
κάρρονες.
Ἤµασταν κάποτε ἄλκιµοι νέοι.
Ὁ χορὸς τῶν ἀνδρῶν ἀπαντοῦσε
καὶ ἔλεγε:
Εἴµαστε ἐµεῖς τώρα; ἂν θέλεις
δοκίµασε.
Καὶ τρίτος ὁ χορὸς τῶν παιδιῶν:
Κι ἐµεῖς θὰ γίνουµε πολὺ
καλύτεροι.

Ἰσοκράτης, Πανηγυρικός, 50.1

... καὶ τὸ τῶν Ἑλλήνων ὄνοµα πεποίηκε µηκέτι τοῦ γένους ἀλλὰ
τῆς διανοίας δοκεῖν εἶναι, καὶ µᾶλλον Ἕλληνας καλεῖσθαι τῶν
τῆς παιδεύσεως τῆς ἡµετέρας ἢ τῶν τῆς κοινῆς φύσεως
µετέχοντας.

• Οὐδὲν γλύκιον ἧς πατρίδος οὐδὲ τοκήων γίγνεται.

(Ὁµήρου, Ὀδύσσεια, Ι´ 34-35)
• Φρήτρη φρήτρηφιν ἀρήγῃ. (Ὁµήρου, Ἰλιάς, Β´ 363)
• Οὐαὶ τῷ ρίψασπι.

∆ΙΑΦΟΡΑ

• Βίος ἐστίν, ἄν τις τῷ βίῳ χαίρῃ βιῶν.

Θαλῆς (περὶ κλίµατος)

Οὐρανὸν ὑπὲρ γῆς ἔχοµεν εὖ κεκραµένον, ἵν᾿ οὔτ᾿ ἄγρα πῦρ,

οὔτε χεῖµα συµπίτνει.

Σόλων

23
1. καλοκἀγαθίαν ὅρκου πιστοτέραν ἔχε.
2. µὴ ψεύδου.
3. τὰ σπουδαῖα µελέτα.
4. φίλους µὴ ταχὺ κτῶ· οὓς δ᾿ ἂν κτήσῃ µὴ ἀποδοκίµαζε.
5. ἄρχε πρῶτον µαθὼν ἄρχεσθαι.
6. συµβούλευε µὴ τὰ ἥδιστα, ἀλλὰ τὰ ἄριστα.
7. νοῦν ἡγεµόνα ποιοῦ.
8. µὴ κακοῖς ὁµίλει.
9. θεοὺς τίµα,
10. γονέας αἰδοῦ.

Εὐριπίδης - Περὶ ἀθλητῶν

Κακῶν γὰρ ὄντων µυρίων

καθ᾿ Ἑλλάδα οὐδὲν κάκιόν
ἐστιν ἀθλητῶν γένους· οἳ
πρῶτα µὲν ζῆν οὔτε
µανθάνουσιν εὖ οὔτ᾿ ἂν
δύναιντο· ... ἄνδρας χρὴ
σοφούς τε κἀγαθοὺς φύλλοις
στέφεσθαι, χὥστις ἡγεῖται
πόλει κάλλιστα σώφρων καὶ
δίκαιος ὢν ἀνήρ, ὅστις τε
µύθοις ἔργ᾿ ἀπαλλάσσει κακὰ
µάχας τ᾿ ἀφαιρῶν καὶ στάσεις·
τοιαῦτα γὰρ πόλει τε πάσῃ
πᾶσί θ᾿ Ἕλλησιν καλά.
(Αὐτόλυκος Σατυρικός)
Ἀπὸ τὰ µύρια δεινὰ στὴν
Ἑλλάδα δὲν ὑπάρχει τίποτα
χειρότερο ἀπὸ τὸ γένος τῶν
ἀθλητῶν. ∆ὲν γνωρίζουν οὔτε
µποροῦν νὰ ζοῦν σωστά ...
Σοφοὺς καὶ ἱκανοὺς
ἀνθρώπους πρέπει νὰ τιµοῦµε
µὲ στέφανον, ἡγέτες σώφρονες
καὶ δίκαιους, ἀνθρώπους ποὺ ὁ
λόγος τους ἀποτρέπει διχόνοιες
καὶ ἐξεγέρσεις. Αὐτὰ µόνο
ἔχουν ἀξία γιὰ τὴν πόλη καὶ
ὅλους τοὺς Ἕλληνες...

Euripides Atheniensis - Εὐριπίδης - Ἀποσπάσµατα

Tragicorum Graecorum
fragmenta

24
ΤΗΛΕΓΟΝΙΑ

ἤσθιεν ἁρπαλέως κρέα τ᾿ ἄσπετα καὶ µέθυ ἡδύ.

ΑΘΗΝΑΙΟΣ, ∆ΕΙΠΝΟΣΟΦΙΣΤΑΙ

Ἀριστοτέλης δέ φησιν ὅτι οἱ µὲν ὑπ᾿ οἴνου µεθυσθέντες ἐπὶ

πρόσωπον φέρονται, οἱ δὲ τὸν κρίθινον πεπωκότες
ἐξυπτιάζονται τὴν κεφαλήν· ὁ µὲν γὰρ οἶνος καρηβαρικός, ὁ δὲ
κρίθινος καρωτικός.

ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ, ΕΚΚΛΗΣΙΑΖΟΥΣΑΙ

...

Χο. ὦ, ὦ, ὥρα δή, ὦ φίλαι γυναῖκες, εἴπερ µέλλοµεν τὸ χρῆµα

δρᾶν, ἐπὶ τὸ δεῖπνον ὑπανακινεῖν. Κρητικῶς οὖν τὼ πόδε καὶ σὺ
κίνει.

Βλ. τοῦτο δρῶ.

Χο. καὶ τάσδε νῦν ... ...... λαγαρὰς τοῖν σκελίσκοιν τὸν ῥυθµόν.
τάχα γὰρ ἔπεισι
λοπαδοτεµαχοσελαχογαλεοκρανιολειψανοδριµυποτριµµατοσιλφ
ιολιπαροµελιτοκατακεχυµενοκιχλεπικοσσυφοφαττοπεριστεραλε
κτρυονοπτοπιφαλλιδοκιγκλοπελειολαγῳοσιραιοβαφητραγανοπτ
ερυγών. σὺ δὲ ταῦτ᾿ ἀκροασάµενος ταχὺ καὶ ταχέως λαβὲ
τρύβλιον. εἶτα λαβὼν κόνισαι λέκιθον, ἵν᾿ ἐπιδειπνῇς. ἀλλὰ
λαιµάττουσί που. αἴρεσθ᾿ ἄνω, ἰαί, εὐαί, δειπνήσοµεν, εὐοῖ,
εὐαί, εὐαί, ὡς ἐπὶ νίκῃ. εὐαί, εὐαί, εὐαί, εὐαί.

...

25