ΦΥΣ26 - Απολιθώματα

Απολιθώµατα
Αλέξανδρος Χατζηπέτρος
users.auth.gr/ac
Τι είναι ένα απολίθωµα;

Απολιθώµατα ονοµάζονται τα λείψανα ζωικών ή
φυτικών οργανισµών που βρίσκονται σε
ιζηµατογενή πετρώµατα.
Η µελέτη των απολιθωµάτων ονοµάζεται
Παλαιοντολογία.
Η Παλαιοντολογία µελετάει τη µορφή των
οργανισµών στο παρελθόν και εξάγει συµπεράσµατα
για τη συστηµατική τους, τις περιβαλλοντικές
συνθήκες και την εξάπλωσή τους.
Ανάλογα µε το αντικείµενο µελέτης, η
Παλαιοντολογία χωρίζεται σε παλαιοντολογία
σπονδυλωτών και ασπονδύλων.
geophy.weebly.com 2
1
Τρόποι απολίθωσης
Αντικατάσταση. Το αρχικό οργανικό υλικό
αντικαθίσταται µόριο προς µόριο από
ανόργανο, συνήθως CaCO3.
∆ιατηρούνται τα σκληρά µέρη των
οργανισµών.
Αν το αρχικό CaCO3 αντικατασταθεί από SiO2
ή το αντίστροφο, το φαινόµενο ονοµάζεται
ψευδοµόρφωση.
Άλλα είδη αντικατάστασης είναι η οπαλίωση, η
σιδηροπυριτίαση, κλπ.
geophy.weebly.com 3
Ψευδοµόρφωση σε αµµωνίτη,
στον οποίο το αρχικό
ανθρακικό ασβέστιο
geophy.weebly.com
αντικαταστάθηκε από SiO2. 4
2
Βιοδηλωτικά ίχνη
∆εν πρόκειται για απολιθώµατα, αλλά για
ενδείξεις ζωής.
Ίχνη βαδίσµατος ή ερπυσµού.
Εκµαγεία.
Εσωτερικά (πυρήνες).
Εξωτερικά.
Κατοικίες ή φωλιές ζώων.
Κοπρόλιθοι.
Αυγά, κλπ.
geophy.weebly.com 5
Ίχνη σκωλήκων
geophy.weebly.com 6
3
Ίχνη σκωλήκων
geophy.weebly.com 7
Απολιθωµένες σταγόνες βροχής
geophy.weebly.com 8
4
Ίχνη βαδίσµατος δεινοσαύρων
geophy.weebly.com 9
Ίχνη βάδισης
geophy.weebly.com 10
5
Ίχνη βάδισης
Λαγούµια
6
Λαγούµια
Λαγούµια
7
Λαγούµια
8
∆ιατηρηµένα πτώµατα
Πολλές φορές είναι δυνατή η διατήρηση

ολόκληρων ή τµηµάτων πτωµάτων λόγω
ειδικών περιβαλλοντικών συνθηκών.
Μόνιµη κατάψυξη.
Παράγωγα του πετρελαίου (πίσσα,
οζοκηρίτης, κλπ).
Ήλεκτρο.
Συστηµατική
Συνοµοταξία. Οικογένεια.
Υποσυνοµοταξία. Υποοικογένεια.
Υπεροµοταξία. Φυλή.
Οµοταξία. Γένος.
Υφοµοταξία. Υπογένος.
Υπέρταξη. Είδος.
Τάξη. Υποείδος.
Υπόταξη.
Υπεροικογένεια.
9
Καθοδηγητικά απολιθώµατα
Απολιθώµατα τα οποία βοηθούν στον

προσδιορισµό της ηλικίας του πετρώµατος
στο οποίο απαντώνται και έχουν τα εξής
χαρακτηριστικά:
Μεγάλη γεωγραφική εξάπλωση.
Μικρή χρονική διασπορά.
Παλαιοζωικός αιώνας
Κάµβριο.
Ορδοβίσιο.
Σιλούριο.
∆εβόνιο.
Λιθανθρακοφόρο.
Πέρµιο.
10
Κάµβριο
Χαρακτηρίζεται από συγκεκριµένα είδη

τριλοβιτών (αρθρόποδα).
Ανώτερο Κάµβριο: Olenus.
Μέσο Κάµβριο: Paradoxides.
Κατώτερο Κάµβριο: Olenellus.
Olenellus
11
Ορδοβίσιο
Χαρακτηρίζεται από τη µεγάλη εξάπλωση

των γραπτολίθων, οι οποίοι εµφανίζονται
σε µαύρους σχιστόλιθους.
Οι τριλοβίτες εξακολουθούν να είναι
άφθονοι. Ορισµένα είδη τους είναι
καθοδηγητικά απολιθώµατα.
12
Χαρακτηριστικά απολιθώµατα
Trinucleus. Parambonites.
Asaphus. Coenograptus. Γραπτόλιθοι
Lituites. Didymograptus.
Rafinesquina. Phyllograptus.
Clitambonites. Echinospaerites.
Σιλούριο
Οι τριλοβίτες και οι γραπτόλιθοι αρχίζουν

να υποχωρούν.
Άφθονα κωνόδοντα.
Μεγάλη ανάπτυξη των ευρυπτερίδων
(«θαλάσσιοι σκορπιοί»).
Εµφανίζονται τα πρώτα ψάρια.
Εµφανίζονται τα πρώτα χερσαία φυτά.
13
Omphyma. Homalonotus.
Favosites. Palaeophonus.
Chonetes. Cyrtoceras.
Leptaena. Orthoceras.
Pentamerus. Rastites.
Orthis. Cyathocrinus.
Atrypa.
Cheirurus.
Ευρυπτερίδες
14
∆εβόνιο
Χαρακτηριστικός σχηµατισµός είναι ο «παλαιός
ερυθρός ψαµµίτης» στη βόρεια Ευρώπη.
Η διάρθρωση του ∆εβονίου γίνεται µε βάση τους
γραπτόλιθους και τα βραχιονόποδα σε
συνδυασµό µε τριλοβίτες, τα κωνόδοντα, τα
κοράλλια και τα οστρακώδη.
Εµφάνιση των αµµωνιτοειδών και των δίπνοων
ιχθύων (πρόγονοι των χερσαίων σπονδυλωτών).
Ο παλαιός ερυθρός ψαµµίτης διαρθρώνεται µε
βάση τα ψάρια.
Dunkleosteus
15
Calceola sandalina Clymenia
Cyathophyllum Goniatites
Cystiphyllum Cupressocrinus
Pleurodictyum Thyestes
Spirifer Cephalaspis
Rhynchonella Osteolepis
Stringocephalus Pterichtys
Phacops Hyenia
Soleniscus Asteroxylon
Pleurotomaria Rhynia
Murchisonia
16
Λιθανθρακοφόρο
Εκτεταµένες αποθέσεις λιθάνθρακα.

Τα τρηµατοφόρα και οι φουσουλίνες
παρουσιάζουν µεγάλη εξάπλωση.
Εξελιγµένοι αµµωνίτες.
Στα ψάρια εξαφανίζονται οι πλακόδερµοι
και εµφανίζονται οι οστεϊχθύες.
Εµφανίζονται τα χερσαία γαστερόποδα.
Zaphrentis Hypergonia
Lithostrotion Glyphioceras
Productus Dimetrodon
Spirifer Edaphosaurus
Posidonomya Limnoscelis
Edmondia Calamites
Bellerophon Sphaenophyllum
Euomphalus Annularia
Zygopleura
17
Πέρµιο
Οι φουσουλίνες είναι τα καθοδηγητικά
απολιθώµατα για το Πέρµιο.
Οι τριλοβίτες εξαφανίζονται στο Μ. Πέρµιο.
Άρχισε η ανάπτυξη των κωνοφόρων.
Στο τέλος του Περµίου παρατηρείται µεγάλη
εξαφάνιση πολλών µορφών ζωής λόγω της
µεγάλης δέσµευσης του ατµοσφαιρικού
οξυγόνου (σε ποσοστό έως και 90%) σε
αποθέσεις εβαποριτών, αλλά και της δηµιουργίας
της Πανγαίας που έφερε σε επαφή διαφορετικές
ανταγωνιστικές πανίδες.
Cancellina Pseudomelania
Virgula Sisenna
Fenestella Neritina
Spirifer Madlicottia
Aulosteges Cyclobus
Schizodus Popanoceras
Girtypecten Palaeonisxus
Liebea Branchiosaurus
Edaphosaurus
18
Ερπετό του Περµίου
Dimetrodon
19
Eryops
Το Παλαιοζωικό στην Ελλάδα
Α. Ορδοβίσιο Κως
Κ. Σιλούριο Χίος (γραπτόλιθοι)
Α. Σιλούριο Ζυφιά Χίου (κωνόδοντα)
∆εβόνιο Αγρελωπό Χίου
Λιθανθρακοφόρο & Πέρµιο σε πολλές
θέσεις στην ηπειρωτική Ελλάδα, στην
Ύδρα και την Εύβοια (τρηµατοφόρα)
20
Μεσοζωικός αιώνας (1)
Τριαδικό Ιουρασικό
Ραϊτιο Μάλµιο (Ανώτερο)
Νόριο Τιθώνιο (Πορτλάνδιο)
Κάρνιο Κιµµερίδιο
Λαδίνιο Οξφόρδιο (Λουζιτάνιο)
Ανίσιο ∆ογγέριο (Μέσο)
Καλλόβιο
Σκύθιο
Βαθώνιο
Ιουρασικό
Βαγιώσιο
Ααλένιο
Λιάσιο (Κατώτερο)
Τοάρσιο
Πλινσβάχιο
Σινεµούριο
geophy.weebly.com Εττάνζιο 41
Μεσοζωικός αιώνας (2)

Κρητιδικό
Ανώτερο Κατώτερο
Μαιστρίχτιο Άλβιο
Καµπάνιο Άπτιο
Σενώνιο
Σαντώνιο Βαρρέµιο
Κονιάσιο Ωτερίβιο
Τουρώνιο Βαλανζίνιο Νεοκόµιο
Κενοµάνιο Βερριάσιο
21
Τριαδικό
Εξαφανίζονται οι φουσουλίνες.
Τα εξακοράλλια αντικαθιστούν τα
τετρακοράλλια.
400 γένη αµµωνιτών.
Εµφάνιση αχινών.
Τα ερπετά αρχίζουν να αναπτύσσονται, να
εξελίσσονται και να εξαπλώνονται. Οι
πρώτοι δεινόσαυροι.
Thecosmilia Worthenia
Palaeastrea Neritopsis
Terebratula Ceratites
Encrinus liliiformis Pinacoceras
Myophoria Semionotus
Neomegalodon Cynognathus
Cardita Procompsognathus
Pleuromya Cephalonia
Pistularia Placodus
22
Ιουρασικό
Μεγάλη εξάπλωση των ερπετών.
Εµφάνιση των πτηνών και των πρώτων
θηλαστικών.
Ραδιολάρια σε αφθονία.
Οι αµµωνίτες είναι άφθονοι και
χρησιµοποιούνται για τη
στρωµατογραφική διάρθρωση του
Ιουρασικού.
Bolivina Chenopus
Lenticulina Actaeonina
Stiphocapsa Psiloceras
Zeilleria Phyloceras
Pygope Amaltheus
Alectryonia Pygaster
Diceras Cidaris
Modiola Stegosaurus
Pseudopecten Dimorphodon
Nerinea
23
Ιουρασικός αµµωνίτης
Ιουρασικοί βελεµνίτες
24
Κρητιδικό
Πανίδα παρόµοια µε του Ιουρασικού.
Στο τέλος του Κρητιδικού παρατηρείται απότοµη
εξαφάνιση πολλών ειδών ζωής (αµµωνίτες,
βελεµνίτες, δεινόσαυροι) και ανάπτυξη των
θηλαστικών.
Για τη στρωµατογραφική διάρθρωση
χρησιµοποιούνται οι ιππουρίτες, οι βελεµνίτες και
οι αµµωνίτες.
Εµφάνιση των αγγιόσπερµων φυτών.
25
Lenticulina Kossmariceras
Hippurites Belemnitella
Terebratulina Discoidea
Cyclothyris Echinocorys
Radiolites Holaster
Spondylus Iguanodon
Inoceramus Scolosaurus
Turitella Pteranodon
Actaeonella Hesperornis
Nerinea Deltatheridium
Perodonta Zalambdalestes
Hoplites
Κρητιδικοί
ασβεστόλιθοι µε
Hippurites.
26
Xiphactinus audax (Α. Κρητιδικό)
Platecarpus (Α. Κρητιδικό)
27
Γιατί εξαφανίστηκαν τόσα είδη
ζωής στο Α. Κρητιδικό;
Μία πιθανή εξήγηση είναι ότι ένας µετεωρίτης
έπεσε στη Γη µε αποτέλεσµα κατακλυσµιαία
φαινόµενα και τη σηµαντική πτώση της
θερµοκρασίας (φαινόµενο παρόµοιο µε τον
«πυρηνικό χειµώνα») µείωση της διαθέσιµης
τροφής εξαφάνιση των ψυχρόαιµων ερπετών.
Μία άλλη θεωρία αναφέρει την ελάττωση της
αλµυρότητας των ωκεανών εξαφάνιση
πελαγικών οργανισµών.
Το Μεσοζωικό στην Ελλάδα

Απαντάται σε πολύ µεγάλη έκταση.
Επικάθεται στο Παλαιοζωικό µε κροκαλοπαγές
επίκλυσης, ορατό σε πολλές θέσεις στην Ελλάδα.
Τα µεσοζωικά ιζήµατα είναι είτε ανθρακικά
(ασβεστόλιθοι και δολοµίτες), είτε σχιστολιθικά
(αργιλικοί σχιστόλιθοι και κερατόλιθοι).
Χαρακτηριστική είναι η Μέσο-Άνω Κρητιδική
επίκλυση που κάλυψε τη χέρσο του Κάτω
Κρητιδικού.
28
Χαρακτηριστικά απολιθώµατα του
Τριαδικού στην Ελλάδα
Πρωτόζωα Ελασµατοβράγχια Αµµωνίτες Χλωρίδα
- γαστερόποδα
Meandrospira Monotis (Halobia) Trachyceras Teutloporella

dinarica radiata, insignis, pseudoarchelaus
superba, styriaca
Glomospira densa Cardita gumbeli Proarcetes irenae Gyrosporella
vesiculifera
Glomospirella Daonella styriaca Lobites ellipticus Thaumatoporella

grandis parvovesiculifera
Involutina sinuosa & Myophoria Daonella lommeli Monophyllites

tenuis praeorbicularis wengensis
Triasina hantkeni Anoplophora Paranannites Griphoporella

fassaensis curvata

Ιουρασικού στην Ελλάδα
Stomiosphaera Posidonia alpina, Pleuroceras Cladocoropsis

asdadensis bronni & buchi spinatum mirabilis
Cuneolina Megalodon Ammalteus Palaeodacycladus

margaritatus
Trocholina elongata Phylloceras Thaumatoporella
Protoglobigerina Lytoceras Actinoporella

podoliva
Orbitopsella Harpoceras Macroporella sellii

praecursor
29
Κρητιδικού στην Ελλάδα
Globorotalia Hippurites Vaccinites archiaci
Globotruncata Nerinea Mesohibolites
Orbitolina conica Diceras
Rotalipora Radiolites
apenninica
Planomalina buxtorfi Actaeonella
Καινοζωικός αιώνας (1)

Τριτογενές
Κ. Βιλλαφράγκιο
Πλειόκαινο Ολιγόκαινο
Άστιο Σάττιο
Πλακέντιο Ρουπέλιο
Ζάνγκλιο Λαττόρφιο
Μειόκαινο Ηώκαινο
Νεογενές
Μεσσήνιο Πριαµπόνιο Παλαιογενές

Τουρόλιο
Τορτόνιο Μπαρτόνιο ή
Βαλλέζιο νουµουλιτικό
Ελβέτιο Λουτήσιο
Σερραβάλιο Υπρέσιο
Λάνγκιο Αραγκόνιο Παλαιόκαινο
Βουρδιγάλιο Θανέτιο
Αγκένιο
Ακουιτάνιο Μόντιο
∆άνιο
30
Καινοζωικός αιώνας (2)
Τεταρτογενές
Ολόκαινο
Βερσίλιο
Πλειστόκαινο
Ανώτερο Ολντεµβούργιο
Τυρρήνιο
Μιλάζιο
Σικέλιο Μπιχάριο
Κατώτερο
Εµίλιο
Βιλλαφράγκιο ή Βιλλάνιο
Καλάβριο geophy.weebly.com 61
Τριτογενές
Ραγδαία ανάπτυξη των θηλαστικών.

Χαρακτηριστική η θέση στο Πικέρµι (Α.
Μειόκαινο).
Μεγάλη εξάπλωση των νουµουλιτών (στην
Ελλάδα κυρίως στο Ηώκαινο).
Ανάπτυξη χελωνών.
31
Nummulites Voluta
Assilina Cerithium
Cyprina Conus
Chlamys Melania
Ostrea Cassis
Arca Scutella
Venus Clypeaster
Pectunculus Samotherium
Mitra Mesopithecus
Triton Gazella
Fusus
Eohippus (Ηώκαινο)
32
Oredont
33
Metaxytherium floridanum (Μέσο Μειόκαινο)
Φώκια του Α. Μειοκαίνου
34
Basilosaurus cetoides (Α. Μειόκαινο)
Τεταρτογενές
Οι θαλάσσιες και οι χερσαίες πανίδες δεν
διαφέρουν πολύ από τις σηµερινές.
Εµφάνιση ανθρώπου.
Australopithecus afarensis, africanus &
robustus
Homo habilis («άνθρωπος ο επιδέξιος»)
Homo erectus («άνθρωπος ό όρθιος»)
Homo sapiens («άνθρωπος ο σοφός»)
35
72
geophy.weebly.com
36
∆ιάκριση Τεταρτογενούς µε βάση
τα εργαλεία του Homo
Νεολιθική εποχή
Παλαιολιθική εποχή
Ανώτερη
Μαγαλένια
Σολούτρια
Ωριγνάσια
Κατώτερη
Μουστέρια
Αχελλαία
Χελλαία
Χαρακτηριστικοί αντιπρόσωποι
Cardium Strombus bubonius
groelandicum Trichotopsis
Tapes dianae Littorina
Tapes aureus Coelodonta
Zirphaea antiquitatis
Cyrena Equus
Yoldia Cervus elaphus
Buccinum Mammonteus
37
Smilodon californicus (Πλειστόκαινο)
38
39

Παλαιογενούς στην Ελλάδα
Πρωτόζωα Lepidocyclina, Globigerina, Discocyclina, Globorotalia,
Glomalveolina, Assilina, Heterostegina, Actinocyclina
Μαλάκια Conus, Alectryonia, Barbatia, Lucina, Melanopsis
Θηλαστικά
40
Νεογενούς στην Ελλάδα
Πρωτόζωα Miogypsinoides, Spiroclypeus, Globoquadrina, Globigerina
Μαλάκια Barbatia, Lucina, Nucula, Pectunculus, Pecten,

Flabellipecten, Ostrea, Congeria, Chama, Limnocardium,
Panopea, Haliotis, Xenophora, Neritina, Natica, Viviparus,
Turitella, Bittium, Cassis, Mitra
Θηλαστικά Adcrocuta, Hyaenarctos, Plioviverrops, Machairodus,
Plesiogulo, Protictitherium, Ictitherium, Choerolophodon,
Mastodon, Hipparion, Samotherium, Helladotherium,
Palaeotragus, Bison, Tetralophodon, Anancus,
Mesopithecus, Ouranopithecus

Τεταρτογενούς στην Ελλάδα
Πρωτόζωα
Μαλάκια Strombus bubonius, Natica, Lucina, Venus, Gastrana,

Cardium, Pholas, Fissurella, Crepidula, Trivia, Cypraea,
Fusus, Murex, Pecten
Θηλαστικά Archidiskodon, Coelodonta, Palaeoloxodon, Mammonteus,
Cervus, Dicerorhinus, Hippopotamus, Canis, Equus,
Crocuta, Sus, Megaceros, Ursus, Capra, Bos, Bison
41
Απολιθώµατα σπονδυλωτών στην
Ελλάδα
Οι κυριότερες οµάδες είναι:
Προβοσκιδωτά
Καµηλοπαρδάλεις
Ρινόκεροι
Βοοειδή
Ιπποειδή
Σαρκοφάγα
Από: http://www.geo.auth.gr/museum/MuseumGeol_Paleont.htm
84
geophy.weebly.com
42
85
geophy.weebly.com
86
geophy.weebly.com
43
87
geophy.weebly.com
88
geophy.weebly.com
44
89
geophy.weebly.com
90
geophy.weebly.com
45
91
geophy.weebly.com
Ouranopithecus
46
93
geophy.weebly.com
94
geophy.weebly.com
47

ΦΥΣ26 - Απολιθώματα

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ΦΥΣ26 - Απολιθώματα

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Απολιθώµατα

Τι είναι ένα απολίθωµα;

Απολιθωµένες σταγόνες βροχής

Πολλές φορές είναι δυνατή η διατήρηση

Απολιθώµατα τα οποία βοηθούν στον

Χαρακτηρίζεται από συγκεκριµένα είδη

Χαρακτηρίζεται από τη µεγάλη εξάπλωση

Οι τριλοβίτες και οι γραπτόλιθοι αρχίζουν

Εκτεταµένες αποθέσεις λιθάνθρακα.

Το Παλαιοζωικό στην Ελλάδα

Μεσοζωικός αιώνας (2)

Platecarpus (Α. Κρητιδικό)

Το Μεσοζωικό στην Ελλάδα

Meandrospira Monotis (Halobia) Trachyceras Teutloporella

Glomospirella Daonella styriaca Lobites ellipticus Thaumatoporella

Involutina sinuosa & Myophoria Daonella lommeli Monophyllites

Triasina hantkeni Anoplophora Paranannites Griphoporella

Χαρακτηριστικά απολιθώµατα του

Stomiosphaera Posidonia alpina, Pleuroceras Cladocoropsis

Cuneolina Megalodon Ammalteus Palaeodacycladus

Trocholina elongata Phylloceras Thaumatoporella

Protoglobigerina Lytoceras Actinoporella

Orbitopsella Harpoceras Macroporella sellii

Globorotalia Hippurites Vaccinites archiaci

Globotruncata Nerinea Mesohibolites

Orbitolina conica Diceras

Planomalina buxtorfi Actaeonella

Καινοζωικός αιώνας (1)

Μεσσήνιο Πριαµπόνιο Παλαιογενές

Ραγδαία ανάπτυξη των θηλαστικών.

Φώκια του Α. Μειοκαίνου

Χαρακτηριστικά απολιθώµατα του

Μαλάκια Barbatia, Lucina, Nucula, Pectunculus, Pecten,

Χαρακτηριστικά απολιθώµατα του

Μαλάκια Strombus bubonius, Natica, Lucina, Venus, Gastrana,

You might also like