Professional Documents
Culture Documents
Για να χτίσουν κερήθρες οι κηροπλάστριες μέλισσες, γεμίζουν το στομάχι τους με μέλι, κρεμιούνται από το
ψηλότερο σημείο του πλαισίου, άλλες πιάνονται με τα μπροστινά τους πόδια από τα πίσω πόδια της
προηγούμενης σειράς των μελισσών και σχηματίζουν δεύτερη σειρά, άλλες με τον ίδιο τρόπο σχηματίζουν
τρίτη σειρά κ.ο.κ., σε τρόπο ώστε να σχηματίζουν ένα παραπέτασμα από πάνω ως κάτω.
Σε αυτήν την θέση στέκονται τελείως ακίνητες επί 24 ώρες, όσο χρειάζεται για να μετατραπεί το μέλι που
ρούφηξαν σε κερί μέσα στον οργανισμό τους, και να αρχίσει να βγαίνει σαν λέπια από την κοιλιά τους.
Τότε, αφού τα μαλάξουν με τις σιαγόνες τους, χρησιμοποιούν τα χείλη τους σαν μυστρί, τα τοποθετούν στη
θέση που θέλουν να χτίσουν. Η ποσότητα του κεριού που περιέχουν τα 20 πλαίσια μιας κυψέλης είναι
περίπου 1,5 χιλιόγραμμο. (Δερματόπουλος 1955)
2. Εικ. 6 Παραγωγή κεριού από την εργάτρια
Εργάτρια μεταφέρει γύρη
2.3.2 Η ΓΥΡΗ
Είναι η ανθόσκονη που βγαίνει από τους ανθήρες των στημόνων των
λουλουδιών. Από εκεί την μαζεύουν οι μέλισσες με τα πόδια τους και την
κουβαλούν στην κυψέλη τους, μέσα σε είδος καλαθάκια που σχηματίζονται
στην κλείδωση των δύο τελευταίων ποδιών τους.
Η γύρη είναι απαραίτητη τροφή για τα μελίσσια εξίσου με το μέλι, προπάντων
για την ανάπτυξη του γόνου. Χωρίς γύρη σταματά η γέννα της βασίλισσας. Η τροφική αξία της είναι για τις
μέλισσες ό,τι το τυρί, το κρέας και τα αυγά για τον άνθρωπο, δηλαδή μια αζωτούχος τροφή (λευκώματα)
απαραίτητη για την ανάπτυξη του σώματος και την αναπαραγωγή, ενώ το μέλι είναι τροφή υδατανθρακική
για την παραγωγή ενέργειας. Υπολόγισαν ότι μια γερή κυψέλη καταναλώνει 30 κιλά γύρη τον χρόνο.
Οι νέες μέλισσες είναι εκείνες που μαζεύουν τις μεγαλύτερες ποσότητες γύρης, γιατί οι τρίχες που
σχηματίζουν τα καλαθάκια στην κλείδωση των πίσω ποδιών τους είναι άθικτες, ενώ στις ηλικιωμένες
μέλισσες έχουν πέσει από τη χρήση. (Δερματόπουλος 1984)
2.3.3 Η ΠΡΟΠΟΛΗ
Είναι ένα υλικό που αποτελείται από γόμμες και ρετσίνια και τη μαζεύουν οι μέλισσες από τα μάτια
ορισμένων δασικών δέντρων, όπως οι λεύκες, οι ιτιές, οι ιπποκαστανιές, καθώς και από τον φλοιό των
κωνοφόρων: πεύκα, κυπαρίσσια, έλατα, τούγιες κ.α. τη χρησιμοποιούν για να σκεπάζουν κάθε χαραμάδα,
τρύπα ή κοιλότητα μέσα στη κυψέλη, να κάνουν αδιάβροχα τα τοιχώματα της και να βαλσαμώνουν τα
πτώματα σχετικά μεγάλων ζώων(σαύρες, ποντικοί, γυμνοσάλιαγκες), που σκότωσαν τυχόν με τα κεντριά
τους αλλά δεν μπόρεσαν να πετάξουν έξω από την κυψέλη εξαιτίας του βάρους τους. Την εποχή που βγαίνει
η μεγάλη νυκτόβια πεταλούδα «σφιγξ-άτροπος», αρχές Ιουλίου ως τέλη Σεπτεμβρίου και σε περιοχές που
υπάρχουν πολλές τέτοιες πεταλούδες, οι μέλισσες φράζουν την είσοδο της κυψέλης πέρα ως πέρα με
προπόλη, για να τις εμποδίσουν να μπουν μέσα και να ρουφήξουν μέλι. Αφήνουν μόνο μία ή δύο μικρές
τρύπες, όσο να χωρούν να μπαινοβγαίνουν οι ίδιες. Με τον ίδιο τρόπο φράζουν τις εισόδους των κυψελών
δυνατά μελίσσια για το χειμώνα, αν ο μελισσοκόμος παραλείψει να τοποθετήσει το κλείστρο που περιορίζει
την είσοδο.
ΟΡΓΑΝΟΛΗΠΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
Ο Αριστοτέλης χρησιμοποιούσε την πρόπολη ως θεραπευτικό μέσο για πολλές διαφορετικές νόσους, και ο
Πλίνιος για την αντιμετώπιση φλεγμονών του δέρματος. Σε κάποιες νευρικές διαταραχές, μέσα
αντιμετώπισης με βάση την πρόπολη έχουν δώσει καλά αποτελέσματα. Σε πιο σύγχρονες εποχές, ένα
βάλσαμο κατασκευασμένο από πρόπολη και βαζελίνη χρησιμοποιούνταν στον πόλεμο για την
καταπολέμηση των επιμολύνσεων των τραυμάτων. Ρώσοι και Πολωνοί ερευνητές ανακάλυψαν ότι η
πρόπολη είναι αποτελεσματική εναντίον του βακίλλου της φυματίωσης, και εξίσου αποτελεσματική
εναντίον ορισμένων ειδών μυκήτων ανθεκτικών στις συνήθεις θεραπείες, όπως η Candida.
Έχει αποδειχθεί ότι ένα από τα χαρακτηριστικά της πρόπολης μέλισσας είναι η ενίσχυση των αμυντικών
μηχανισμών του οργανισμού, ή του ανοσοποιητικού συστήματος, γεγονός που την καθιστά διπλά
αποτελεσματική στην αντιμετώπιση λοιμώξεων κάθε είδους. Στις αρχές της δεκαετίας του 1970, άρχισε να
αναπτύσσεται μεγάλο ενδιαφέρον για τη μελέτη αυτού του προϊόντος στη Γιουγκοσλαβία, τη Ρωσία και την
Πολωνία, καθώς και σε άλλα μέρη του κόσμου. Ένας Γάλλος επιστήμονας με το όνομα Lavie, καθώς και
ένα πολωνικό φαρμακευτικό εργαστήριο, κατέδειξαν τις εξαιρετικές ιδιότητες της πρόπολης στην
καταπολέμηση Μυκήτων και Βακτηριδίων.
Ο Διευθυντής του ερευνητικού κέντρου Biotica Mιtja, έχει συστήσει την πρόπολη ως τον πρώτο μη τοξικό
αντιβακτηριακό παράγοντα, έχοντας καταδείξει την αποτελεσματικότητα της στην αντιμετώπιση του κοινού
κρυολογήματος. (www.in.gr.)
2.3.4 ΤΟ ΝΕΚΤΑΡ
Το νέκταρ είναι ένα ζαχαρούχο υγρό που εκκρίνουν τα άνθη στο βάθος του κάλυκα, τις περισσότερες
φορές, με τη λειτουργία ειδικών αδένων που λέγονται νεκταρογόνοι αδένες. Οι μέλισσες το γλείφουν με τη
γλώσσα τους, το μαζεύουν μέσα στον πρόλοβο τους, το μεταφέρουν μέσα στην κυψέλη, όπου άλλες
μέλισσες το παραλαμβάνουν από το στόμα τους, και το αποθηκεύουν μέσα στις κερήθρες. Εκεί το νέκταρ,
με τη ζέστη που επικρατεί μέσα στην κυψέλη και με το φτερούγισμα των μελισσών που δημιουργεί ρεύμα
αέρος από μέσα προς τα έξω, χάνει την περίσσια υγρασία του, η οποία από 90ο κατεβαίνει στους 16ο-17ο.
Και, με τα ένζυμα που πήρε από το στομάχι των μελισσών, μεταβάλλεται σε μέλι, το οποίο οι μέλισσες
σφραγίζουν με ένα λεπτό στρώμα από κερί, για να διατηρηθεί σε απεριόριστο χρόνο.
Τα άνθη όλων των φυτών δεν παράγουν νέκταρ και εκείνα που παράγουν(μελιτοφόρα ή μελιτογόνα φυτά)
δέχονται την επίδραση πολλών παραγόντων που τα αναγκάζουν να είναι άλλοτε πολύ, άλλοτε λίγο και
άλλοτε καθόλου νέκταρ.
Οι παράγοντες αυτοί με τη σειρά είναι:
1. Ο καιρός. Τα περισσότερα μελιτοφόρα λουλούδια δίνουν πολύ νέκταρ με ζεστό και υγρό καιρό.
2. Η ώρα της ημέρας. Συνήθως η έκκριση του νέκταρος βρίσκεται στην μεγαλύτερη της ένταση τις
πρωινές ώρες, λιγοστεύει ή παύει τις μεσημβρινές και ξαναρχίζει τις απογευματινές. Σε μερικά
λουλούδια συμβαίνει το αντίθετο.
3. Η σύσταση του εδάφους. Ορισμένα φυτά που δίνουν νέκταρ σε υγρά εδάφη δε δίνουν σε ξηρά και
αντίστροφα. Άλλα πάλι που είναι μελιτοφόρα λ.χ. σε σχιστολιθικά εδάφη, δεν είναι καθόλου σε
ασβεστολιθικά κ.ο.κ.
4. Η τοποθεσία. Μερικά φυτά που δίνουν λίγο νέκταρ σε χαμηλά μέρη, δίνουν πολύ στα υψώματα. Το
υψόμετρο επιδρά, άλλωστε, και ευνοϊκά στην ποιότητα του μελιού. Γενικά τα μέλια των βουνών
έχουν πιο ανοιχτό χρώμα, λεπτότερο άρωμα και είναι πλουσιότερα σε σάκχαρο
5. Τα ο κλίμα. Είναι παρατηρημένο ότι τα φυτά που είναι μελιτοφόρα σε μια χώρα, δεν είναι καθόλου
σε μια άλλη και αντίστροφα, για λόγους κλιματικούς που είναι συνδυασμός μερικών συντελεστών
από αυτούς που αναφέραμε.
Όταν σε ένα τόπο υπάρχουν ταυτόχρονα πολλά είδη λουλουδιών, οι μέλισσες προτιμούν να πετούν σε
εκείνα που δίνουν το περισσότερο νέκταρ, πλουσιότερο σε ζάχαρο και που μπορούν να το ρουφήξουν
ευκολότερα εξαιτίας του σχήματος του κάλυκα. Έτσι κανονίζουν το πέταγμα τους στα διάφορα άνθη,
ανάλογα με την ώρα που το κάθε είδος δίνει το περισσότερο νέκταρ. Αυτή η προτίμηση της μέλισσας να
επισκέπτεται σε κάθε πέταγμα της ορισμένα είδη λουλουδιών, την κάνει να είναι ο σπουδαιότερος
παράγοντας της γονιμοποίησης των φυτών. Γιατί, πετώντας σε ορισμένη έξοδο της μόνο στα άνθη της
μηλιάς π.χ. και παίρνοντας με τα πόδια και το σώμα της γύρη, την μεταφέρει στο άνθος άλλης μηλιάς που
επισκέπτεται κατόπι και έτσι πετυχαίνει την σταυρογονιμοποίηση, με αποτέλεσμα να γονιμοποιηθεί το
άνθος και να δώσει καλύτερο και ζωηρότερο καρπό.
Η επιστήμη αναγνωρίζει ότι η μεγαλύτερη υπηρεσία που προσφέρει η μέλισσα στον άνθρωπο και στην
Φύση είναι η γονιμοποίηση των ανθών. Πολύ μικρότερης σημασίας είναι η παραγωγή κεριού και μελιού.
Αρμόδιοι επιστήμονες υπολογίζουν ότι η οικονομική ωφέλεια από την γονιμοποίηση των ανθών είναι 10-20
φορές μεγαλύτερη από την αξία του παραγόμενου μελιού και κεριού. (Τυπάλδος- Ξυδίας 1952)
2. Εικ. 10 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΝΕΚΤΑΡΟΣ
• ΚΥΡΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Νερό 17%, Γλυκόζη 31%, Φρουκτόζη 38%, Μαλτόζη 7.5%, Σακχαρόζη 1.5 %, άλλα Ζάχαρα
περίπου 12%
• ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΝΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Οξέα, Ένζημα, Ιμβερτάση, Αμυλάση, Βιταμίνες, Inhibine και άλλους Αντιβιοτικούς
παράγοντες.
• ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ: Β2 πιμποβλαβίνη, Β6 πυριδοξίνη, Β3 παντοθενικό οξύ, Βιοτίνη, Βe Φολικό οξύ,
Κ αντιαιμοαγική, Καροτίνη-Προβιταμίνη Α, Βιταμίνη C ΜΕΤΑΛΛΙΚΑ ΑΛΑΤΑ: Ασβέστιο,
Σόδιο, Ποτάσιο, Μαγνήσιο, Σίδηρο, Χλώριο, Φώσφορο, Θείο, Ιώδιο, Χαλκίνη, Αργίλειο,
Βόρειο, Χρώμιο, Χαλκός, Λίθιο, Νικέλιο, Μόλυβδο, Κασίτερο.
• Η περιοχή συλλογής
• Η διαφορετική χλωρίδα
• Η φυλή των μελισσών
• Η ηλικία της προνύμφης από την οποία συλλέγεται
• Οι συνθήκες διατήρησής του
• Η παλαίωση του προϊόντος
• Η αναλυτική μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε για τον προσδιορισμό των συστατικών του.
Οι διαφορές αυτές όμως δεν είναι σημαντικές και συνεπώς η σύνθεσή του μπορεί να θεωρηθεί ότι
παραμένει σχετικά σταθερή. (Χαριζάνης-Σάτου 1996)
Πίνακας 2 Σύνθεση βασιλικού πολτού
• Νερό = 56%
• Σάκχαρα = 18%
• Πρωτεϊνες = 17%
• Λιπίδια = 4%
• Βιταμίνες - Ιχνοστοιχεία = 3%
• Μεταλλικά άλατα = 2%
2.3.7 ΤΟ ΔΗΛΗΤΗΡΙΟ
Το δηλητήριο εκκρίνεται από ένα οξύ αδένα και από ένα αλκαλικό αδένα που βρίσκεται στην κοιλιά της
μέλισσας .Εισάγεται στο δέρμα σε ποσότητα 1/3 mmg αναφοράς από ένα σύστημα το οποίο όλοι
γνωρίζουμε ως κεντρί.
Η σύνθεση του δηλητηρίου
• Α) πολύ υγρασία
• Β) ισταμίνη, ή μελετίνη, σχετικά απλή πρωτείνη.
• Γ) λυσολεκιθίνη, ή απαμίνη Δ)δύο ένζημα: η φωσφολιπάση Α και υαλουροδινάση.
Το δηλητήριο μπορεί να προκαλέσει τοπική ή και γενική τοξικότητα. Στην τοπική τοξικότητα παρατηρείται
έντονος πόνος, πρήξιμο, μούδιασμα. Ενώ στη γενική τοξικότητα οι εκδηλώσεις είναι πιο έντονες όπως
κράμπες, σπασμούς, επιβραδυνόμενη αναπνοή που γίνεται ακανόνιστη, αιμόλυση και οίδημα στους
πνεύμονες .Σε ιδιαίτερες περιπτώσεις βαριάς μορφής αλλεργίας μπορεί να προκαλέσει μέχρι και το θάνατο.
(www.in.gr)
2.3.8 Η ΕΠΙΚΟΝΙΑΣΗ
Η μεγαλύτερη όμως χρησιμότητα των μελισσών είναι η επικονιαστική δράση τους. Μια μέτρια αποικία
υπολογίζεται ότι έχει 20 έως 40 φορές περισσότερη αξία για την επικονίαση που επιτελούν τα μέλη της
παρά για την παραγωγή μελιού. Στις μέρες μας ένας μεγάλος αριθμός επεμβάσεων στο περιβάλλον με
προεξάρχουσες τις πυρκαγιές, καθώς και οι εκτεταμένες μονοκαλλιέργειες έχουν μειώσει κατακόρυφα τον
αριθμό των άγριων επικονιαστών. Η συμμετοχή της μέλισσας στην ολοκλήρωση του βιολογικού κύκλου
των φυτών, που απορρέει από τη δική της προσπάθεια για επιβίωση, είναι τεράστιας σημασίας. αν
αναλογιστεί κανείς ότι αποτελεί περίπου το 80% του συνόλου των ειδών των επικονιαστικών εντόμων.
Η μέλισσα συμβάλλει ουσιαστικά στην επικονίαση των φυτών, για το λόγο αυτό και οι αγρότες θα πρέπει
να αποφεύγουν να ραντίζουν τα φυτά τους με εντομοκτόνα και άλλα φυτοφάρμακα επικίνδυνα για τη
μέλισσα, για την καλύτερη απόδοση των καλλιεργειών τους. Mάλιστα παρατήρησε καταλήγοντας πως "αν
λείψει η μέλισσα θα λείψουν και οι καρποί.(www.in.gr)
2. Εικονες 16, 17 Μέλισσες πάνω στα λουλούδια παίζουν το ρόλο των επικονιαστών