Rusya-Slav

Mağrip Rüzgarı Kremli'ndeki Havayı Isıtmıyor: Rusya’dan

Libya’ya Çifte Bakış

24.03.2011 -Dr. Ali ASKER

İki koçun başı bir tencerede kaynamaz

(Azerbaycan atasözü)

Arap devrimlerinin Rusya gibi bir imparatorluğun toplumsal dengelerini yerinden oynatması
çok zor. Fakat bu gelişmeler Rusya’nın iç dinamiklerini farklı yönden etkiliyor. Uzun
zamandır Rus kamuoyunda gündemde olan “Medvedev-Putin uyuşmazlığı” özellikle bu
olay sonucunda daha belirgin şekilde ortaya çıktı.

Çaresizlik mi Taktik mi?

Libya’da Kaddafi rejiminin ayaklanmaları bastırmak için başlattığı harekette çok sayıda sivil
insan hayatını kaybetti. Saldırıları durdurmak için dünya kamuoyunun Kaddafi’ye yönelik
çağırışları yetersiz kalınca uluslararası askeri müdahale kararı gündeme geldi. İngiltere,

www.21yyte.org 1
 Mağrip Rüzgarı Kremli'ndeki Havayı Isıtmıyor: Rusya’dan Libya’ya Çifte Bakış
Dr. Ali ASKER

Lübnan ve Fransa tarafından BM Güvenlik Konseyine sunulan karar tasarısı 10 “evet” ve 5

"çekimser" oyla kabul edildi. BM GK’nin iki daimi üyesi Rusya ve Çin, üç geçici üyesi
Almanya, Hindistan ve Brezilya "çekimser" oy kullandılar.[1] Fakat ardından Rusya’nın
BM’deki daimi temsilcisi Vitali Çurkin kararı keskin bir şekilde eleştirdi. Rusya Dışişleri
Bakanlığı bunu “acele alınmış bir karar” olarak adlandırdı. Bu yaklaşım Putin’in gerek karar
gerekse Batının Libya’ya yönelik hareketi konusunda yaptığı değerlendirmelere de yansıdı.
[2] Rusya DışişleriBakanlığı operasyonda sivil kayıplar olduğuna dair bilgi aldıklarını ve
"ayırt etmeksizin güç kullanımına son verilmesi gerektiğini" bildirdi. Bakanlık sözcüsü
Aleksandr Lukaşeviç açıklamasında, hava saldırılarında 48 sivilin öldüğü, 150 sivilin de
yaralandığına dair bilgi aldıklarını belirtti. Ayrıca uçuşa yasak bölge ve sivillerin
korunmasını öngören yasanın yetkilerinin aşıldığını ifade etti.[3] Dışişleri Bakanı Sergey
LavrovLibya'ya yönelik askeri müdahalenin uluslararası terörizmi tetikleyebileceği
uyarısında bulunarak "Eğer durum kontrolden çıkarsa, uluslararası terörizmin yeni meydan
okumaları ve diğer birçok gelişme ile karşı karşıya kalabiliriz" dedi.[4]

Bu kadar sert eleştirileri yapan Rusya "çekimser" oy kullanarak neden bu karara yeşil ışık
yaktı? Rusya’nın tutumu Rus dış politikasındaki odaklanmaların bir mutabakatı olarak
görülebilir.[5]Rusya’nın aleyhte oy kullanması, sürecin dışında kalması Rus dış politikasının
son dönemde sergilediği “Batıyla işbirliğinden yana” imajına gölge düşürebilirdi. Bu
anlamda Rusya’nın kararla ilgili çekimser oy kullanması bir anlamda “çaresizlik” olarak
görülebilir. Oyunu bu şekilde kullanarak Rusya bir taraftan uluslararası harekete yeşil ışık
yakmış, diğer taraftan da harekete yönelik eleştirilerini yapma serbestliği edinmiştir.

Putin Öfkeli, Fakat Ferman Medvedev’in…

Başbakan Putin Rusya’nın Udmirtia Cumhuriyeti Voktinsk füze üretim fabrikasında

incelemelerde bulunmasının ardından işçilerle bir araya gelerek şunları söyledi: "Hükümet,
Rusya’nın dış politikakonuları ile ilgilenmiyor. Ancak ben Libya'ya müdahale konusunda
şahsi fikirlerimi söyleyebilirim. Hiçbir parametreye göre Libya rejimi demokratik ülke
kriterlerine uymuyor. Bu çok açıktır. Ancak bu dışarıdan ülkelerin bir başka ülkenin
içişlerine, silahlı çatışmalarına karışabileceği ve taraflardan birine destek verebileceği
anlamına gelmiyor.".

Putin Libya'ya yapılan operasyonun ve Birleşmiş Milletler müdahale kararının ortaçağlarda

haçlı seferlerine yapılan çağrılara benzediğini kaydetti ve ABD'nin sorun yaşanan ülkelere
müdahale etmesinin alışkanlık haline geldiğini ifade etti. Putin "Burada ne utanma, ne de
mantık var" eleştirisi getirdi.[6] Putin yanlısı Naşi ve Stal (Çelik) adlıgençgruplar da batılı
ülkelerin büyükelçiliklerinin önünde toplanarak Libya'ya yönelik operasyonu protesto ettiler.

Devlet Başkanı Medvedev "Libya'nın bu duruma düşmesinin nedeni kendi halkına karşı
işlediği suçtan kaynaklanıyor. Libya'da yaşananlar yönetimin rezaletini ortaya koyuyor.

www.21yyte.org 2
 Mağrip Rüzgarı Kremli'ndeki Havayı Isıtmıyor: Rusya’dan Libya’ya Çifte Bakış
Dr. Ali ASKER

Halkına karşı işlediği suçların sonucudur. Bunların unutulmaması gerekiyor" şeklinde

konuştu.[7] Ayrıca isim kullanmadan “haçlı seferi” kavramının doğru bir ifade olmadığına
dikkat çekti. Medvedev Rusya’nın çekimser oy kullanmasıyla ilgili kararına şöyle bir
açıklama getirdi: "Bu kararın yanlış olduğunu düşünmüyorum. Bununla birlikte bu karar
bizim genel olarak Libya'da neler olduğu ile ilgili düşüncelerimizi yansıtıyor". Medvedev, "
Medeniyetler çatışmasına neden olacak 'Haçlı seferleri' gibi kavramların kullanılmasından
kaçınmalıyız... Her şey bugün yaşanandan çok daha kötü durumlara gidebilir... "
hatırlatmasında bulundu.[8] Aslında Medvedev bunu ifade ederken dış politika konusunun
kendi tasarrufundaki bir konu olduğunun altını çizmiş oldu. Zaten kısa süre önce Medvedev
Rusya’nın Libya’daki büyükelçisi Vladimir Çamov’u görevden almıştır. V.Çamov olaylar
başladıktan sonra Kaddafi’yi savunan radikal açıklamalarda bulunmuştur. Medvedev’in
açıklamasının ardından Putin'in basın danışmanı Dmitri Peskov yeniden bir değerlendirme
yaparak, Putin’in açıklamasının şahsi fikirleri olduğunu, dış politika yaklaşımlarının Kremlin
tarafından belirlendiğini ifade etti.[9] Bizce bu olay önemli bir sürecin başlangıcı olabilir.
Bundan sonra Medvedev-Putin ayrışması daha belirgin bir şekilde devam edecektir. Her
ikisinin çevresinde kamplaşmalar ve gruplaşmalar oluşarak 2012’ye hazırlık girişimlerini
başlatacaklardır.

Doğru Ata Oynamak

Yukarıdaki hususları da dikkate aldığımız zaman, Medvedev açısından bu sürecin avantajlı

olduğunu görmekteyiz. Bu sürece destek verilmesi, doğrudan Medvedev’in tasarrufu olarak
değerlendirilmelidir. Bu sürecin başarılı bir şekilde sonuçlanması Rusya-ABD ilişkilerindeki
“resetleme”nin ikinci aşamasına geçişi hızlandıracaktır. Rusya’nın müdahalesi Fransa’nın
yanı sıra İngiltere ile de güvenlik ve savunma alanında doğrudan işbirliğinin başlamasına
yardımcı olabilir. Rusya Libya’nın "yeniden şekillendirme" sürecinde Moskova’nın da söz
sahibi olmasınıhedeflemektedir. Aksi durumda Moskova bu gelişmeleri sadece dışarıdan
seyretmekle yetinecektir.

Bu sürece destek vermek Medvedev’in “demokratikleşme ve modernizasyon” ilkelerine

bağlılığını ifade etmek açısından önemlidir. Hatta bu destek bir şekilde Medvedev’in
konumunu, dış desteğini daha da kuvvetlendirmiştir. ABD Başkan Yardımcısı Joe Biden
Moskova seferinde Medvedev’le, Putin’le ve ayrıca muhalefet liderleriyle de görüşmüştür.
Dünyaca ünlü satranç şampiyonu “Eho Moskvı” radyosundaki blogunda, “Spaso House’ta
[10] Açık Konuşma” başlıklı yazısında şunu yazmaktadır: J.Biden Putin’le görüştüğünde
kendisine yeni dönemde adaylığını ileri sürmesinin uygun olmayacağını belirttiğini ifade etti.
ABD Başkan Yardımcısının görüşüne göre Rusya artık Putin’den yorulmuştur. Bu
yorgunluk gittikçe artacak ve Arap dünyasındaki olaylara benzer olayların yaşanmasına
neden olacaktır. Görünen şu ki bu olayların gelişmesi ABD’yi tüm otoriter rejimlerle, ayrıca
Rusya ile ilişkilerini gözden geçirmesine neden olacaktır.[11]

www.21yyte.org 3
 Mağrip Rüzgarı Kremli'ndeki Havayı Isıtmıyor: Rusya’dan Libya’ya Çifte Bakış
Dr. Ali ASKER

Rusya Batıyla ilişkileri iyi tutmak zorundadır. Rusya’nın hükümet yapısına göre dış politika
konusu Devlet Başkanının tasarrufundaki bir konudur. Medvedev Rusya’da başlattığı
modernizasyon ve demokratikleşme konusunda kısa süreli de olsa “başarı” sergilemek
zorundadır.Tarihi tecrübeye dayanarak modernleşme ve demokratikleşme reformlarının da
başarı olamayacağı söylenebilir.Rusya’nın siyasi tarihinde bu zamana dek başarılı bir
reform yapıldığını söylemek çok zordur. Çünkü tarih boyunca yapılan reformlar dönemin
diğer zaruri şartlarıyla uyuşmamıştır. Fakat bugünkü reformların kısa süre için ve ayrı ayrı
sorunların çözümü açısından Rusya için faydalı olacağını söylemek gerekir. Rusya
halihazırda ordunun modernizasyonu programını başlatmıştır. Bu programın gerçekleşmesi
için 650 milyar dolarlık bir kaynak gerekmektedir. Programın uygulanmasında Rusya batı
teknolojisine büyük gereksinim duymaktadır. Batı teknolojisi olmadan bu programın
uygulanması milyarlarca dolar ek maliyet ve zaman kaybı demektir.

[1] Kararda, Libyalı yetkililerin Konsey'in 26 Şubat'ta aldığı 1970 sayılı karara
uymamasından üzüntü duyulmakta, Libya'daki durumun, uluslararası barış ve güvenliğe
karşı bir tehdit olduğu vurgulanmaktadır. Kararın “uçuşa yasak bölge oluşturulması”
bölümünde, Libya hava sahasında, insani yardım amaçlı ve yabancı devletlerin
vatandaşlarının ülkeden tahliye edilmesi amacıyla yapılan uçuşlar dışındaki tüm uçuşların
yasaklanması istenmektedir.BM Libya'yı uçuşa yasak bölge ilan etti,

http://www.hurriyet.com.tr/dunya/17301358.asp, 23.03.2011.

[2] ??????? ????????: ??????? ???????? ? ??????????? ?????????? ??????? ??

?????, http://regnum.ru/news/polit/1386079.html#ixzz1HMBZ5lsE, 22.03.2011.

[3] Rusya’dan Libya operasyonuna tepki: Sivilleri öldürüyorsunuz,

http://haberrus.com/politika/7622-Rusyadan-Libya-operasyonuna-tepki-Sivilleri-
olduruyorsunuz.html, 20.03.2011.

[ 4 ] L a v r o v : L i b ya 'ya b a tıl ı müdahale, uluslar ar ası ter ör izm i tetikleye bi l i r ,

http://haberrus.com/politika/7636-Lavrov-Libyaya-batili-mudahale-uluslararasi-terorizmi-
tetikleyebilir.html, 22.03.2011.

[5] ??????? ????????: ??????? ???????? ? ??????????? ?????????? ??????? ??

?????, http://regnum.ru/news/polit/1386079.html#ixzz1HMBZ5lsE, 22.03.2011.

[6] Putin: Libya'ya müdahale ortaçağ haçlı seferine benziyor - 1,

http://haberrus.com/politika/7627-Putin-Libyaya-mudahale-ortacag-hacli-seferine-benziyor--
-1--.html, 21.03.2011.

www.21yyte.org 4
 Mağrip Rüzgarı Kremli'ndeki Havayı Isıtmıyor: Rusya’dan Libya’ya Çifte Bakış
Dr. Ali ASKER

[7] Medvedev, Putin'le çelişti: Libya'ya müdahaleyi haçlı seferleri ile mukayese etmek doğru
değil, http://haberrus.com/politika/7630-Medvedev-Putinle-celisti-Libyaya-mudahaleyi-hacli-
seferleri-ile-mukayese-etmek-dogru-degil.html, 21.03.2011.

[8] Medvedev, Putin'le çelişti: Libya'ya müdahaleyi haçlı seferleri ile mukayese etmek doğru
değil, http://haberrus.com/politika/7630-Medvedev-Putinle-celisti-Libyaya-mudahaleyi-hacli-
seferleri-ile-mukayese-etmek-dogru-degil.html, 21.03.2011.

[ 9 ] L a v r o v : L i b ya 'ya b a tıl ı müdahale, uluslar ar ası ter ör izm i tetikleye bi l i r ,

http://haberrus.com/politika/7636-Lavrov-Libyaya-batili-mudahale-uluslararasi-terorizmi-
tetikleyebilir.html, 22.03.2011.

[10] Moskova’da ABD Büyükelçilerinin ikameti

[11] Harri Kasparov’un "??? ??????" radyo sayfasındaki blogu: "??????????? ???????? ?
?????-????" http://www.echo.msk.ru/blog/kasparov_garry/756571-echo/

www.21yyte.org 5