THE LIBRARY

THE INSTITUTE OF MEDIAEVAL STUDIES

TORONTO
PRESENTED BY

The Phelan Foundation

1948
 PATROLOGI.^
CURSUS COMPLETUS,
SEU BIBLIOTHKCA UNIVERSAUS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

mmm ss. nnm, mmm s(]RiFTORiMQiJE eccliisiasticorun,

SIVE I.ATINORUM, SIVE GRSCORIIM

QUI AB JEVO APOSTOLICO AD TEMPOBA INNOCENTII III (ANNO 1216J PRO LATINIS
ET AD CONCILII FLORENTINI TEMPORA (ANN. 1439; PRO GR/ECIS FLORUERUNT:
KKCUNIO €HRO:nfOI.OCjiI€A
OiMNIUM {)\]JE EXSTITKRE MONUMENTORUM CATHOLIC/E TRADITIONIS PKR QUINDECIM PRIORA .

ECCLESLE SyECULA
JUXTA EDITIONES ACCURATISSIMAS, I.NTER SE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, PERQUAM DILIGEN
TER CASTIGATA DISSERTATIONIBUS, COMMENTARIIS, VARIISQUE LECTIONIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA; OMNIBUS
OPERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QV /E TRIBUS NOVISSIMJS S/ECULIS DEBENTUR ABSOLUTAS DETECTIS, AUCTA;
INDICIBUS PARTICULARIBUS ANALYTICIS, SINGULOS SIVE TOMOS SIVE AUCTORES ALICUJUS MOMENTI SUBSEQUENTI-
Bus, donata; capitulis intra ipsum textum rite dispositis, necnon et titulis singularum
PAGINARUM MARGINEM SUPERIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS,
adornata; operibus cum dubiis, tum apocryphis, aliqua vero auctoritate in ordine
ad traditionem ecclesiasticam pollentibus, amplificata;
duceNtis et amphus locupletata indicibus auctorum sicut et operum, alphabeticis, chronologicis, statis.
TICIS, SYMhEUClS, ANALYTICIb, ANALOCICIS, IN QUODQUE KELIGIONIS PUNCTUM, DOGMATICUM, MORALE, LITUR-
GICUM, CANONICUM, DISCIPLINARE, HISTORICUM, ET CUNCTA ALIA SINE ULLA EXCEPTIONE; SED PRjESERTIM
DUOBUS INDICIBUS IMMENSIS ET GENERALIBUS, ALTERO SCILICET RERUM, QUO CONSULTO, QUIDQUID
NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAM UNUSQUISQUE PATRUM, NE UNO QUIDEM OMISSO,
IN QUODLIBET THEMA SCRIPSERIT, UNO INTUITU CONSPICIATUR ; ALTERO SCRIPTUR^
SACRiE, EX QUO LECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES ET IN QUIBUS OPERUM
SUORUM LOCIS SINGULOS singulorum librorum s. scriptur^ versus, a primo
GENESEOS USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIE, COMMENTATI SINT.
EDITIO ACCURATISSIMA, C^TERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA, SI PERPENDANTUR CHARACTERUM NITIOITAS
CHARTiE QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUM VARIETAS, TUM
NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGIi^ DECURSU CONSTANTEH
SIMILIS, PRETII EX3GUITAS, PR^SERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET CHRONOLOGICA,
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLIC SPARSORUM, PRIMUM
AUTEM IN NOSTRA BIBLIOTHECA, EX OPERIBUS ET MSS. AD OMNES /ETATES, LOCOS, LINGUAS
FORMASQUE PERTINENTIBUS, COADUNATORUM.

SERIES LATINA
IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESLE LATIN^
A TERTULLIANO AD INNOCENTIUM 111. »

ACCURANTE J.-P. M I G N E,
Bibliothecte Cleri uniTersse,

SIVE CURSUUM COMPLBTORUM IN SINGULOS SCIENTI.E ECCLESIASTIC.t; RAMOS EDITORB.

^-••-^

PATROLOGIjE LATINM TOMUS LXIV.

MANLIUS SEVERINUS BOETIUS

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,

IN VIA DICTA DAMBOISE, OLIM PROPE PORTAM LUTETLE PARISIORUM VULGO DENFEli
NOMINATAM, SEU PETIT-MONTROUGE, NUNC VERO INTRA MQENIA PARISINA.

1891
 SJECULUM VI, ANNUS 528.

MANLII SEVEJIINI

BOETII
OPERA OMHflA,
NON SOLUM LIBERALIUM DISGIPLINARUM,
ETIAM MAJORUM FACULTATUM STUDIOSIS UTILISSIMA,
SEI)
M(> ET SINE QUIBUS ARISTOTELES IN PR.*:CIPUIS LOCIS INTELLIGI NON POTEST,

NUNC PRIMUM CUBA QUA PAR ERAT IMPRESSA,

OPKM FKRENTIBUS Ei)liI()!NIl!US VAItllS : QUAIUIM U!NA,LIHRORUM SCILICEI' DE C0!NS0I.AT10>E
PHILOSOPHI.E, AD USUM DELPHIINI ACCURATISSIME EXCUSA EST ;

ALTERA, INTER OiMNES AMPLITUDIIVE PHINCIPEM LOCUM OBTINENS, MEMOIUTISSLMO

GLAHEANI NOMINE PR/I-^SIGNATUR, QUI AHIIHMETICAM ET MUSICAM DEMONSTR.\TIOMIU S
ET KIGURIS AUCTIOREM HEDDITAM SIO PHISTINO NHOHI HESTITUIT ;

TERTIA, QU/E EST OPUSCULOHUM THEOLOGICOHUM, ERUDITISSIMUM

VALUNUM AGNOSCIT AUCTOREM ;

QUARTA DEMUM, NONNULLA MONUMENTA INEDITA EXHIBENS, ILLUSTRISSIMO CAHDINALI

MAIO DKBETUH.

ACCURANTE J.-P. MIGNE

Bibliotliecse Cleri univer»>se

SIVE CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENIT^. ECCLEMASTIC/K RAMOS EDHOHE

->-••-<-

TOMUS POSTERIOR

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE, EDITOREM,

IN VIA DICTA DAMBOISE, OLIM PROPE PORTAM LUTETLE PARISIORUM VULGO HEyFEh
NOMINATAM. SEU PEriT-MONriWUGL\ iNUNC VERO INTRA MQIi.MA PARISINA.

1891
 salculum vi, annus tm.

ELENCHUS
AUCTORUNI ET OPERUM QUI IN HOC TOMO LXIV CONTINENTUR

MANLIUS SEVERINUS BOETIUS

OpERA PHILOSOPinCA.
Dialogi ia Porphyrium a Victorino translati. Col. 9
Commentaria in Porphyrium. 71

In Categorias Aristotelis libri quatuor. 159

In librum Aristotelis de interpretatione Commentaria minora. 293
In eumdem librura Commentaria majora. 393
Interpretatio priorum Analyticorum Aristotelis. 639
Interprelalio posteriorum Analyticorum Aristotelis 712
Introductio ad Syllogismos categoricos. 7G1

I)e Syllogismo categorico libri duo. 793

De Syllogismo hypothetico iibri duo. 831
Liber de divisione. 875
Liber de diffinitione. 891
Interpretatio Topicorum Aristotelis. 909
Interpretatio Elenchorum Sophisticorum ejusdem. 1007
Commentaria in Topica Ciceronis.
1^337 1040
De Differentiis topicis. 1173
De rhetorica cognatione. SEP - 9 1949 1217
Locorum rhetoricorum distinctio. 1221

Appendix ad opera philosophica.

De disciplina scholarium (hunc librum, a primis editoribus corrupte omnino editum, non
habuimus unde sanaremus. Vide Analysin operum Boetii hujus voluminis col. 1554 seq.). 1223
Commentarius in Boetium de consolatione Philosophiae. 1239

Opkra tiieologica.
De unilate Trinitatis cum Gilberti Porretse commentario. 1247
Utrum Pater et F^ilius et Spiritus sanctus de Divinitate substantialiter praedicentur.

Accedit Gilberti Porret» commentarius. 1299

Quomodo substantiae bonae sint, cum ejusdem Gilberti commentario. 1313
Brevis fidei Christianaj complexio. 1333
Libor de persona et duabus naturis, cum Gilberti Porretae commentario. 1355

.\PPENUIX Al) OPERA BoETII.

Historia Boetii operumque ipsius Analysis, cum Dissertationibus historico-theologicis.
Gallice adornante Gervasio Turonensi presbytero. 1411
 AN. MAW2.. EEV, BOSTII
IN PORPHYRIUM DIALOGI
A VICTORINO TRANSLATI.

DIALOGUS PRIMUS.
IliemanlisannitemporeinAureliaemontibuscon- A essent subdita species appellari :porro autem nun

cesseramus, alque ibi tunc cum violentior auster quam genus uni speciei genus csae posse,sed pluri-
biis. Plures autem species non posse esse multipli-
ejecisset noctis placidamatqueexturbassetquietem,
recenscre libitum estea quae doctissimi viri ad illu- ces.nisi eas aliqua discrelio sep^iret. Si enim nihil

minandas quodammodo acies intellectus densitate sibi dissimilesforent,una species non multiplicesvi-
caliganti3simas,quibusdaraqua9iintroductoriiscorr- dorentur.Illa igitur divisio et dissimilitudo specie-

mentariis ediderunt. Ejus vero rei Fabius inilium rum difTerentise nominc vocitantur.Omnia vero quae
cum me recumbentem.et qusdam
lectulo aliqua re differunt,fieri aliter non possunt nisi qui-
fecit,qui
super eisdem rebuscogitantem meditantemque vi- busdampropriis solilariisquenatiiris insignita sint.
disset.hortatus, ut quod ssepe eram pollicitus, ali-
Alque haec hactenus. Videns ergo quod omnisom-
quam illi ejusrei traderem disciplinam.Complaci- nium disparilitas in geminarerum principiasecare-
lur.in suhstantiam atque accidens,ita ut neque ac-
tum est igilur,quoniam tunc et familiariumsaluta-
cidens sine substantia, neque sine accidenti sub-
tioncs.et domesticanegotia cessabant.Interrogatus
stantia esse possit. Accidens quippe sine aliquo
a me ergo super quibus vellet rebus me enodare at-
substantiaefundamento esse nonpotest :substantia
que expedire,t'jncFabius Quoniara,inquit,tempus
:

ad studiavacat,ethocotiuminhonesturanegotium g veroipsasinesuperjectoaccid^ente viderinullomodo

convorti licet, rogo ul mihi explices id quod Victori- potest. Ut enira color sit quod est accidens, in cor-

nusoratorsui temporisTermedoctissimusaPorphy- poreerit quod est substantia.Porro autem cura cor-

rio per etcraYwyT^v, id est per introductionem in pus, id est substantiam videris, insignitara eam
Ari^totelisCategoriasdiciturlranstulisse.Etprimum accidenti, id est aliquo colore, respicies. Itaque fit

disciplinisdidascalicisquibusdammeimbue,quibus ut neque substantia praeter accidens sit,neque acci-

expositorcs vel etiam commentatore3,ut discipulo- dens a substantia relinquatur.Ubienira substantia
rum animos'docilitatequadam assuescant,uluntur. fuit,mox accidens consecutura est.Speculatus igitur
Tunc ego Sex omnino, inquam, magistri in omni
:
Porphyrius in his duabus rebus, id est accidenti et

expositione praelibant.Prsedocent enim quge sitcu- substan!ia,genera,species, propria, differentiasque

juscunque operis inlentio, quod apud illos axoTtoc versari,et quod ipsa per se sint genera,subjectis et

vocatur.Secundum quae utililas,quod a Graecisxp"';- subjacentibus speciebus,qua3differentiis etpropriis

a'.;jLov appellatur. Tertium quiordo,quod Graecivo- insignitae sunl, statuit principaliter de genere,spe-

cant-ca^iv..Quartum siejus cujus esse opusdicitur, cie, differentia, propriisque tractare. Et quoniam
germanus propriusque liber est,quod -j^T^atov inter- tractatus hic in definitionibus, ut post docebiraus,
pretari solet.Quintum quae sitejus operisinscriptio, proderit,siquis aulem in definitione generali ponat
p
quod EiTtYpacff|V Graeci nominant.In hoc etiam quod accidens, eum non manifestum est,
recte definire

intentioncmcujusquelibriinsolerter interpretaren- quod suo loco tractabitur,statuit pauca de acciden-

tur, de inscriptione quoque operis apud quosdam tibus praelibare.Ita enira nos prudentissiraus doctor
minu.s callentes haesitatum est.Sextum est id dicerc, instituit,uttuncindefinitionibusquihuslibetplenam
adquampartemphilosophiaecujuscunque-libriduca- scientiam queamus accipere, cura quod prosit di-

tur intentio, quod Grseca oratione dicitur eU ttoTov ctum sit,et quod non sit utile,segregetur.Haec igi-
{iEpo?cpiXoaocpia^avaYetat.Haecergoomniainquolibet tur hujus operis intentio est,de genere,specie, dif-
philosophiae libro quaeri convenit, atque expediri. ferentiis,propriis,accidentibusque tractare. Hic Fa-
Tunc Fabius,quffi essetintroductionis intentio inter- bius : Expedisti,inquit, de intenlioue,nunc utilita-
rogavit. Et ego inquam : Aristoteles, qui factus est tem explica. Varia, inquam, et multiplex in hoc
introductionis pons,non aliter intelligi potest, nisi opere commoditas utilitasque versatur. Primum
ipsas res de quibus disputaturus est ad intelligen- enim in Aristotelis categorias perquam uberrime
tiam praeparemus. VidensenimPorphyrius quod in prodest. Quid autem prosit dicemus, cum de ejus
rebus omnibusessent quaedam priraanatura,exqui- libri inscriptione tractabiraus, sed in quibus aliis
bus orania, velut ex aliquo fonte manarent, et illa prosit,paucis philoscphi» ipsius divisione factaper-
quae prima essent, et subsistentia esse, et generis ^ stringam.Et priusquidsit ipsaphilosophiaconside-
vocabulo nuncnpari.Porroautem nunquam csse ge- randura est.Est enim philosophia amor et sludium
nus posse, nisi ei quaedam alia subderetur, et quae et amicitia quodammodo sapientis.Sapientiae vero

Patrol. LXIV. i
li AN. MANL. SEV. EOETII 1

nonhujusquaj inartibusquibusdam et in aliquafa- A facienspcenitendum.Secunda veroeslquae reipubli-

brili scientia notitiaque versatur,sed illius sapien- cffi curam suscipiens, cunctorum saluti suaj provi-
ti3e,qua3 nuliius indigens.vivax mons.el sola rorum dentiae S'jlertia,et justitiae libra,et fortitudinis stabi-
primaeva ratio est. Est autein hic amor sapi<!nli,i.' litate,et temperantiae patientia medetur.Tertiavero
inleiligentisanimi abillapura sapientiailluminalio, quajrei familiaris officium modiocri componensdis-
et quodammodoad seipsum retractio atque advoca- positione distribuit. Sunt harum etiam aliae sub-
tio,utvideatur studium ajquesaepientia3,studiumdi- divisiones,quas nunc persequi supersedendum est.
vinitalis et puroa menlis iilius amicilia. Ua3c igitur Ad haec igitur ut sciri possint et superioraintelligi
sapientia cuncto animarurn generi meritum suaedi- queant,necessarius maxime uberrimusque fructus
propriam natune vim purita-
vinitatis imponit,et ad est artis ejus.quam Gra3ci ).0Yr/.y'v, nos rationalem
temque reducit. Hinc nascitur speculationum cogi- possumus dicere,quod recta orationis rationequid
tationumquo vcritas, et aancla puraqucactuum ca- verum, quidque decens sit,niiilo erroris flexu di-
stimonia.Quaj res in ipsius philosophise divisioncm verticulove fallatur. Quara artem quidam partem
sectionemque convertitur.Est enim philosophiage- philo8ophiae,quidan;i non parlem,sed ferramentum
nus, species veroejus duae.una quajOewpr^TtxY^ dici- et quodammodo supellectilem judicarunt.Qua au-
tur,altera quaeTC.axxr/.yj, id est specuJativaet activa. p tem id utrique impulsi ratione cre(liderint,alio erit
Erunt autom tot spoculativa^ philosopbiae spocios, opere coramemorandum. Haec autem generis, spe-
quotsuntrcsinquibusjustffispeculatioconsideratio- ciei,differenlia, proprii atque accidentis disputatio
nis habelur.QuotqueactuuradiversitateSjtclspecies inomni nobis philosophiae cognitione quasi quam-
varietatesque virtutem.Est igitur 6swpr;T:ty.-^<, id est daraviam parat.Namcum quid genus sit docemur,
contempIativiE vel speculativas triplex diversitas,at- quid species,intelligirausgenus esse philosophiam,
que ips^a pars philosophiae in tresspecies dividitur. species vero indubitanterOiWpr^Tr/.r^v et 7:pa-/.Ti-/.r^v,id

Est eniin 0£ojprjT'.x-/;g pars una de intellectibilibus, est speculativara et activam. De logica vero utnim
alia de iiitelligibilibus,alia de naturalibiis.Tunc in- sitspccies,eademhac possumus rationeperpendere.
terpcllavit Fabius,miratusque est quid hoc novi ser- Prodest nobisdifferentiaecognitio ad ipsarum philo-
monis essel.quod unam speculativae partem intelle- sophiaespecierumdifferentiascognoscendas.Prodest
ctibilem nominassem.Nota,inquam,quoniam Latino proprii scientia ad cognoscendum quid unicuique
sermonenunquamdictum repcri,intellectibilia,ego- philosophiiE spocieisolitaria naturavideaturacsub-
met rnea verbicompositione vocavi.Est enim intol- stantia innatum. Prodest accidentis cognitio: per
lectibile quod unum atque idem per se in propria hoc enira quid principaliter in rebus sit cernere.et
semper divinitate consistens,nullis unquam sen?i- quid secundocontingentique loco conveniat,discer-
bu3,sed sola tantum mente intellectuque capitur. C nere valeraus. Ita nobis harum quinque rerum
Quae res ad speculationem Dei atque ad animi incor- scientia,raraosa quadam et multifida vi, in omnibus

poralilatem considerationemque verae philosophiae sese philosophiae partes infundit. Ad grammaticam

indagationecomponitur.Quam partem Graeoi e^^^Ao- vero, non minor hujus rei usus est, quando oratio-
Yiav nominant. Secunda vero pars est intelligibilis, nem genus dicimus : octo vero partes orationis, per
quaj primam intellectibileracogitatione atque intel- species, diflerentias propriaque metimur. Est vero
ligentia suscipiens.ea comprehendit quae sunt om- hujus perquamrhetorice amicaconjunctaqueco-
rei
nium ccclestium supernce divinitati operum causae, gnitio.Ita enim rheloricam in Iribus causarum pos-
etquidquid sub lunari globo beatiore animo atque sumus separare generibus.et eas in subjectis con-
purioresubstantiavalet; postremo humanarum ani- stitutionibus dissecare.Definitioncra quoquequaead
marum conditionera atque statum,qua! omniacum logicam portinent magna atque utilis uberrimaque
prioribus illis intelloctibilessubstantiaB fuissent.sod cognitio est,quas definitiones nisi per genera, spe-
corporum tactu,ab intcllectibilibus ad intelligibilia cieSjdifferenliaSjproprietatesquetractaveris, nullua
degeneraruntjUt non magis ipsa iotelligant.urquam unquam deQnitionibus terminusiraponetur.Nam si
inteliigant, et intelligentiae puritate tunc bealiora quid definis, ex quo sitgenere primum tibi dicen-
sunt,quoties sese intellectibilibus applicarint.Ter-
f)
dum ost,atque inhoc genus speciesqueconsumraala
tia dzwpr^Tiy.r^i; species est,quffi circa corpora atque sunt.Nam cujuscunque rei genus dixeris.ad quara
eorum scientiara cognitionemque versatur, id est remillud,dixeris,speciem facis.Utsiquid sithomode-
physiologia.quaRnaturascorporumpassionesquede- Qnia8,dicashominem esseanimal.Igiturquoniaraad
clarat.Secunda vero,intelligibilium substantia, mc- horainem aptasti animal,genus osse animal,et ho-
rito in medio collocata est, quod habeatctcorporura rainera speciom a te declaratumest,sed non sufficit
animationem,et quodammodo vivificationcra,et in- sola genoris in definitione nionstratio.Si enim solum
tellectibilium considcrationem cognitioncmque. ut aninial homineni esse dixeris,num potius hominem
dictum est. Practic re vero philosophia^.quam acti- quaui bovera asinumquo aut cquura dcfinitione de-
vamsuperius dici demonstratum est.hujus quoque pinxeris?Prodest igitureliam diirorenliasadhibcre,
triplex cst divisio. Est enim prima quae sui curara per quas id quod definies a speciebus aliissejunga-
gerenscunctis sese erigit, exornat, au^^etque virtu- tur, ut dirus hominem cssc animal rationale. Et
tihus,nihil invita admitens,quo non gaudeat, nihil quoniam subcadcmditrcrenliaplurpsfrcquentcrspe-
13 IN PORPHYRIUM DIAL0GU8 I. l^

cies invcniuntur, ut sub rationali Deus atque homo /^ ccsse est.librum ITepl lo|jLr,VGia;, qui inscribiturde
est, uUlissimus proprietatis usus est, ut id dicas, Propositioiiibu8,adnotavit. Omnes vcro propoaitio-

quoil sohi quam delinisspecios.suuni propriumque nes ex sermonibus aliquid si^nificantibus compo-

relineat. Filergohujiismodi hominisdcfinitio.Homo nuntur.It;ique liber quem dedeoem praedicamentis

est aniraal, id estgenus, homo vero species;
naIe,quod differentia est risus capax, quod pro-
;
priumesi ;accidentium veroin definitionibus nullus
ususest.Prodest crgoin deflnitionibus harumquin-
quererum cognitio,utnec ea qua; sunt
mittas, nec ea quaenihil prae9tantcommoditatis,ad-
jungas. Indivisioneverotantum prodest, ut nisi per
ratio- scripsit, quaeapud Graecos /.ax/JYopiai dicuntur, de
primis rerum nominibus significantibusque est.Vi-
dilenim Aristoteles infiuitam miscellamque essere-
rum omnium,verboruraque dispariiitatem,ct ut eo-
utiliapra^ter- rum ordinemreperiretjindcceui primissermonibus,
prima rerumgcnerasigniOcantibus,omnc quidquid
rerum, vel sermonum poterat esse, colle-
illud vel

horumsciontiam,nulla resrecte distribui,secarique git.Sed Aristoteles hactenus. Speculatus autem

possit. Nam qua; generum vel specierum recla dis- Porphyrius si calegoria; genera sunt rerum.rerum
ubiipsarum qua; dividunlur vjrosermonumquediversitas,speciel)us,(Jifrerentiis,
tribulio divisione erit,
cognitione dirigimur ?Proba propriisqueinsignireLur,vidensetiam quod acciden-
rerum nulla scientiae

tionura vero veritas in his maxime constituta cst :

*.'"™ in categoriis magna vis esset (omnesenim rcs
fi
Arisloteles in duas primum partes dividit, in acci-
quod per ea quae dividis, id quod dividis, vel quid
dens atque substantiam),et accidens in novem mem-
aliud probas. Nam
MarcusTuilius in Rhetoricorum
bradispersit,dicens,autsubstantiames8equamcu.T-
primo,quoniamdivisionem generum,causarum rite
queillam rem, aut si accidens esset, quoniam aut
atque ordinate faciebat, ejus rei probationem ita
qualitas, aut quantitas, aut ad aliquid, autubi, aut
esscdobcro pcr species generaquedisposuit,cum ait
quando,autjacere,aut habere, aut facere esset, aut
easdemrcsaliissuperponi,aliissupponiposse,eisdem
Porphyrius ad horum ve-
pati.Praelibat igilur nos
et subjectasetsuperpositas esse non posse.Hasc fcre
rissiraara cognitionem hoc degeneribus,speciebus,
de utilitateadtempusdicenda credidimus.TuncFa-
differentiis.propriis, accidentibusque tractatu. Sic
bius Valde miror, inquit, cur inchoanti mihi tam
:

igitur cum ante apodicticam dialecticamque rem

subtiiius inventas exercitatasque res edideris. Sed
syllogislica praelegantur.ante syllogisticam in pro-
dic, quaeso,quodnam hoc totum fuit consilium ?Et
positionibus primus labor sit,anle, propositionesin
ego.Dicaratibi quod assuescendus animusauditoris
calegoriis pauca desudent.anle categorias inisago-
et niediocri subtilitaie imbuendus est,ut cum sese
gis plurimum laborent,quaede generibus,speciebus,
hic primum exercuerit palsestra ingenii,quasi quo-
diiferentiis, propriis, accidentibusque censentur,
dammodo prius luctatus,ea qua3 se^iuentur sine ulia Q (irdo est de his ipsis rebus pauca pryelibare. Rectc
labore conficiat Sed quid restetdicaslicebit. Et Fa-
igilur ut filo quodani hic Porphyrii liber i.rimus le-
bius : Ordinem,inquit,restare arbitror,si benc com-
genlibus studiorum prajgustator, et quodammodo
memini.Atqui, inquam, hic ordo valdecum inscri-
initiator occurrit. Quod si in hac re, quod dirtuni
ptione conjunctus est.Si enim alterum noris, ambo
e-it, sat est,rem etiam de inscriptione confecimus.
noveris.Ordo tamen est quod omnes post Porphy-
Quo enim alio meiius quam introductionis nomine
rium ingredientes ad logicam,hujus primum libelli uuncupetur hic liber ? Est namque ad categorias
tractatores fuerunt,quod primus hic ad simplicita-
Aristotelis introitus,et quaedam quasi janua venicn-
tem tenuitatisusque progressus, quoprocedentibus tes admittit. Tum Fabius : Perge, quaeso te et si
;

viandum sit, praeparat. Aristoteles enim, quoniam ejus hoc propriam germanumque opusest coUige.
dialecticaeatqueapodiclicae disciplinffi volebatposte- Hoc,inquam,indubitatum est,onmibusenionPorphy-
ris ordinem scientiamque contradere, viditapodi- rii libris stylus hic convenit. Et mos hic Porphyrio
cticam dialecticamque vim uno syllogismi ordine es't,ut in his rebus qufle sunt obscurissimae,inlrodu-
contineri.Scribit itaque primos resolutorios quos cendaquaedam et praegustanda praecurrat, ut alio
Grffici avaXuf.xoo; vocant, qui legendi essent ante- quodam libro de Oalegoricis syllogismis fecit,et de
quam aliquid dialecticae vel apodictica? artisattinge-
]) niultis item aliis quaj in philosophiagraviaillustria-
rent.Iraprimis enim resolutoriis de syllogismorum que versanlur.Et hoc apud superiores indubitatum
ordine coraplexioneque et figuris tractatur.Et quo- est,quibus nolle credere inscitia est. Tum Fabius ;

niam syllogismus genus est apodictici et dialectici Restat, inquit, ut ad quam partem philosophiae du-
syllogismijdialecticarainTopicis suis exercuit,apo- catur,edisseras.Ei ego Dicam tibi :Ouoniam ca- :

dicticamin secundis resolutoriis ordinavil : horum tegoriae ad propositiones aptantur,syllogismi de pro*

disciplina.quamille in monstrandis syllogismisante
collegerat, prius etiam in studiis lectitatur. Itaque
primi prius resolutorii quam secundi qui de apodi-
Topica quae de dialectico svllo-
ctico syllogisino,vel
gismosunt.accipiuntur.Traxil igiturAristoteles dia-
lecticam atque apodicticam scientiam,adunavitque
insyllogismorum resolutoria disputatione.Sed quo-
niamsyllogismum expropositionibus constare ne-
positionibus componuntur,apodictici vero vel dia-
lectici syllogismi in logicae artis disciplina vertun-
tur.Gonstat quoque categorias quaead propositiones
syllogismosque pertinent, logiccescienliaeesse con-
nexas. Quare inlroductio quoque in categorias ad
logicam scientiam convenienteraptabitur.Quoniam
eaquajpr^edicenda sunlexplicui,nunc textus ipsius
ratio atque ordo videatur. TumFabius: Priusquam
15 AN. MANL. SEV. BOETII 16

explanatio sensus procedat id scire desidero, cur A. vertitur.Animalenimet honio univocumest.Anirnal

cum possetdicere Cum
neccssarium sit, praeposle-
:
enim animalis nomine dicitur.Porro autem homini
ralo ordine, cum sit necessarium dixit. Et ego ;
nomen eliam convenit animalis,ut dicatur animal,
Quoniam, inquam, iiullum accidens est, quod non uno ergo nomine animalis homo et animal appellan-
substantiii! fundamento nitatur. Porroautem quid- tur.Aaimalis vero diffinitio est, substantia animata
quid ad cujuslibet superjectifirmitatemest, id ante- sensibilis,quam hominem vertas nihil absur-
si ad
quam ipsum essel, fuisse necesse est : ul enim in dum feceris potest cnim homo esse substantia ani-
:

doniibus, nisi prius fundamenta subjicias, nulla un- mata sensibilis,sed animal genus, homo vero spe-
quam fabrica, sic nisi prius substantiaj fundauienta cies ; univoce igitur genus et species pradicantur.
sint, nullaunquam accidentiasuperponentur.Opor- yEquivoca vero qui fuerint, quoniam definitionibus
tet enim priusessc aliquid, ut formam qualitatis ar- difrerunt,et eorum quorum definitiones aliae sunt,
ripiat, nam necessarium qualitas est : non absurde aliaest eliam substantia:quorum alia substantiaest
igitur prius esse posuit, postetiam necessarium, id alia sunt etiam omnino genera, in his eisdern a;qui-

est post substantiam, quali!.atis nomenaptavit. llic vocis constat,qiiod neque genus,nequespecies pos-
Fabius ; Subtilissime, inquit, et lucide, sed nunc sit aptari etenimsi quis hoaiinem marmoreum et
:

ordo ipse operis textusque videatur. hominem vivum hominis nomincappellet,idem no-
p
Cum sit necessarium,Menanli, sive ad Aristotelis ca- men utrique fecerit substiintiffi, differentia vero dif-
tegorias, siveaddefinilionisdisciijlinam,nosse quidsit autem hominis et sta-
finitioque estdissimilis.Porro
genus,quidve species, quid dijfererdia, quidproprium, tuaenon unum genus est, se^i statuaj inanimatum,
guid accidem, omnino ad ea qux sunt divisionis,
et hominisaniraatum.Quareconstatquoniamnunquarr
vel qux approbationis,quorum utilitas est et magna sub eisdem generibus continenlurquaecunque aequi-
cognitio, breviter (ibi expHcare Lentabo. Quae apud an- vocepra^dicantur.Quam vim,nisi priusdegeneribus,
iiquos quidem alte et magnifice quaestionum Qcnera speciebus,propriis etdifferentiisnotitiamscientiain-
proposita sunt. [ego simplici sermone cum quadam que perceperis, nullo nunquam tempore discernis.
cunjectura in res consideratione alia isla explicabo Idem Aristoteles aitquid sintprimaesubstantia;,quid
mediocriter. secund3e,et primas substantias dicit esse individuo-
Tuncego: Praediximusquidem paucasuperius,sed rum corporum et singulorum, ut est Gicero, aut
eadem rursus com-
vel his quffidam addere, vel ha;c Plato,aut Socrates. Secundas vero substantias spe-
memorare absurdumessenonarbitror. Totusautem cics appellavit, ut est homo vel generain quibus
;

seasus talis est : Scribens ad Menantium de utilitate ipsae species continentur,ut est animal. Hfec igilur
libri, summatim pauca prredicit, quod elucubratior nisiprffilibatagenerisspecieiquecognitionescirinon
animus auditoris exercitatiorque ad haec capienda '-'
possunt.Idem aitsubstantiam ab alia substantia, in
perveniat. Prodesse autem ad Aristotelis catejrorias eo quod substantia sit,nulla ditrerentia disgrcgari.
dicit, quod cum omnium sermonum significantium Idem substantise proprietates requirit, ut quasi im-
varietatem diversarerumsumniadivideret, etin sub- presso aliquo signo, sic proprietate nota, facilius
stantiam atqueaccidens omnesressecaretatque^dis- quidsubstantiasitinvenireatqueexpedirepossimus.
pergeret, accidens in vocem secuitparles, quod su- Atque hoc idem in accidentibus fecit.Nam et quan-
perius demonstravi.el haecgenera generalissimano- titatis et qualitatis et ad aliquid relationis propria
minavit, id ost YEvr/(UTaxa,quod superista alia gene- idem magna apud Aristotelem cura dili-
collegit,et
ra inveniri non possint. Igilur si sunt genera sine gentiaqueconspicitur.Videsneulsesequinqueharum
speciobus esse non pospunt. Si sub his species sup- rerum vis in calegoriasinterserat,etpraedicamento-
ponuntur,diirerenliis non vacabunt.Quod sidiffercn- rum virtutibusinseparabilitercolligetur? Non men-
tias retinent, propriis indigebunt. Accidentis vero daxigiturPorphyriusdehaccognitione,harumquin-
novcra prajdicamenta sunt.Quocirca non absurdum que rerum nobis in categorias, utilitate promisit. De-
fuil hincintroductionem in pra;dicamenla componi, flnitionis vero disciplinam superius diximus praeter
ut de gcneribus,spcciebus, diffcrentiis propriisque genera,species,differentiaset propria non pcsse tra-
tractaret.quaein ipsispraedicamentis inseparabiliter D ctari.Sed quoniam sunt quaedam generaquae genus
videnlur inserla.Amplius.Quod Aristotelica subtili- habere non possunt, utest subf^tantia, et aliaquse
laspriusquam ad pra;dicamentorumordinemvenire- Aristoteles in praedicamenlis constituit, dicat quis
tur.de aequivocis univocisque traclavit, definit vero haec ad horum cognitionem nihil omnino prodesse
ffiquivocHsic :iEquivoca sunt quorum nomen solum quod non sitin his a genere trahenda definitio, in
coramuneest,secundum veronomen substantiae alia quibus genus inveniri non possit,quod si qua res gc-
ratio est, ut si quasunt,qua; nomine tantum com- nus non haberet.species non csset.Hoc ita posito ad
municenl,subslantia verodissimilent univoca vero :
generalissimorum generum definitionemnihil gene-
qufflsubeodem nomincetsub eodemsubstantiacon- raetspecies utilitatishabere. Ridicula mehorcle at
tinenlur.Omnc igiturgcnus ad species quajsuntsub qucabsurdapropositione.Praeter scientiam enim ge-
ipso positae univoce praedicari potest. Porro autpui nerum specicrumque mngis genera illa gencralispi-
quid(]uid ad quaslibet res univoce pra;dicatur,in his ma cognoscerequi potis cst, cum,ha^csoIn generum
sola difliuilio una est, genus vero speciesque con- specierumquecogniliosiamissa sit,nihil degeaeri-
17 IN
bus speciebiisque noscaturMn illis
genus aliud superius inveiiiri non polcst,
unquain terminus delinitionis aptabitur.et in ipsius
delinitione genera speoiesque cessahunt, et solae
diflerentiae propriaque illius terminura dennitiouis
inCormant. Cum enim id quod dicis, ab aliis rebus
omnibus udjunotis differenliis segregaveris.et pro-
priisimpressis formam ejusfiguramquemonslravc-
ris.genus quod invenire non poteris perquirere non
labores.Sedinhisspecieselgeneranonrequirunlur,
inquibus.quodipsageneralissimasint j;enera,genus
inveniri nonqueat.Porro autem in hisquorumgenus
CBt aliquid,nisi a genere deiinitio ducatur,finis ejus igiturharum quinquererum minussolers divisiones
definitionis vitiosa conclusione colligitur.Accidens
vero ad definitiones nihil prodesse non dubium est.
Definitioenim substantiam informare desiderat,ac- p est lactu fcedissimum, quod Hermagorae in prima
cidens vero substantiam non designat.Accidens igi-
tur in definitione nihil prodest.Est itaque necessaria erroris nebulas incidit, ut duo genera sub aequalis
gcneris specieique cognitio,ut si generalissima non
sint qu« qiiisque dcliniturusest.a genere definitio-
nem trahat.Si vero generalissima sint, ejus genus
quaerere,quod inveniri non potest.non laboret.^que
enim vitiosum est vel in generaiissimis genera quae-
rere,vel in subalternis generibusageneribus defini-
tionem ducere supersedere.Differenliae vero et pro-
pria, vel si magis genera sunt, vel si subalterna,
maxiraara retinent utilitatem : et quoniam ad
tionesquae pertinentquaedamdictasunt,paucaetiam
de hisipsisrationabiliussubliliusquecolligemus.Sit
genus animal, sil species homo,sit differentia ratio-
nale vel mortale,sit proprium risibile accidens vero;
quoniam ad definitiones incommodum
mittamus.Quisquis ergo speciem definit,ita de ge-
nere ab aliis eam generibus separat.ut si quis dicat
quid est homo ? animal.Dicens enim animal,sepa-
ravit hominem ab omnibus generibus quaecunque
animalia nonsunt.Si quis vero differentiam dicat et
eam ad speciem accommodet,res sub eisdem generi-
bus perdifferentias segregravit.Namcumdicishomi-
nem esse animalrationale,cum etiam bosetequus
species animalis sint,additum tamen
mini,ab aliis sub eodem genere speciebus,hominis
speciem segregravitatque distinxit: propria vero cum
dfderis.res quae sunt sub eisdem,differentiis segre-
gabis.Nam cura dixeris hinnibile vel risibile, illud
hominis.Et cum equuscum
est equi proprium,illud
bove alque cane sub eadem differentia sit, quod ir-
rationabiliasuntorania,adjectumhinnibileacaeteri3
equumsubeademdifferentiaspeciebusdividit.Homo
vero et Deus sub eademdifferentiasunt,idestratio-
nali,quod utrique rationales sunt,quamvi3 homo et
Deus adjuncta mortali differectia separentur pro-
prio tamen,id est risibili.quod solus habet
turalius substantialiusque disjungitur quodinaliis
rebusinquibusnullaspeciestalidifferentiaseparatur
melius cognosci potest.Nam cum sub eadem diffe-
renlia sint irrationalia, equus, bos, canis, nec est
ulla alia quae eos separet differentia subslantialis.
Possunt enim accidentis esse differentia;,ea quae eos
PORPHYRIUM DIALOQUS I. 18
igitur quibus ^ separent.qualessuntformarum.additumtamenequo
nullius proprium hinnibile,pquum ab aliis subeadem difre-
rentia speciebus proprielatis ipsiusseparatione dis-
junxit. Repetendum est igitur a priraordio, quod
generaindefinitionibusab aliis generibus separant,
difTerentia^ ab ipsis 8peciebus,quae sub eisdem gene-
ribus positaj sunt.propria a speciebus,quae sub eis-
dem difTerentiiC supponuntur.Sed quoniam plenede
diffinitione tractatum cst.probationis vel divisionis
vim subtilitatemque tractemus. Sed omnis divisio
duplex est.aut cum totum corpus in diversa disjun-
gis,aut cum genera per species distribuis. Si quis
rerum facere voluerit, non est dubium quin eas per
inscientiam saepe a speciebus in generasolvat,quod
Rhetoricorum disputatione usu venit.In tales enim
generis parte poneret.Quodsi divisionis vim verita-
temque vidisset,etdisciplinamgenerum,specierum-
que, propriorum ct differentiam recepisset, nun-
quam tam insulsae divisionis errore vivacissime a
MarcoTuUioculparetur.Inprobationibusverotantus
est hujus operis fructus,ut praeter haec nullius un-
quam rei possit provenire probatio.Quid enimmon-
strare digne queas,cum cujus differentias nescias,
defini- idipsum quale sitscire non possi3?Quid autemdigne
exsequeris, cujus si genus nescias,ex quo idipsum
fonte manet ignores ? Vel quid in probationibus ra-
tione possis ostendere, cujus si speciem nescias,
idipsum de quo aliquid probare vis, quid sit non
est praeter- C possis agnoscere ? Quid si propria praetermittas ?
nullasunijuam res valebis propriae lerminoprobatiO"
nis includere.Atvero si non vim accidentium natu-
ramque perspicias,cum de cujusque substantia tra-
ctes,inane accidentis nomen «jue in definitionibus
probationibusque miscebis.Itahisrcbu3C0gnitis,in-
tegra stnbilisque divisio et definitio permanebit; in-
cognitis, debilislababitet trunca probatio. Haec se
igiturPorphyrius(nonVictorinus)brevitermediocri-
rationale ho- terque promittit exponere.Non enim introductionis
vice fungeretur,si ea nobis a primordio fundaret,ad
quae nobis haec tam clara introductio praeparatur.
Servat igitur introduclionis modum doctissima par-
ingredientium viam ad obscuris-
citas disputandijUt
simas rerum caligines aliquo quasi dootrinae suae
D lumine temperet. Dicit enim apud antiquos alta et
magnifica quaestione dis3erta,quie ipse nunc parce
breviterque composuit.Quid autem de his a priscis
philosophiaetractatoribusdissertumsit,breviteripse
tangit et praeterit.Tum Fabius Quid illud, inquit
:
: est ? Et ego Hoc,inquam, quod ait se omnino prae-
:
homo, na- termiltere genera ipsa et species, utrum vere sub-
sistant, an intellectu solo et menle teneantur an ;
corporalia ista sint an incorporalia ; et utrura sepa-
rata,anipsissensibilibusjuntta.Dehissese,quoniara
alta esset disputatio, tacere promisit nos autem :
adhibitomoderationisfreno.mediocriterunumquod-
que tangamus.Eorum ergo quaj se transire etprae-
19 AN. MANL. SBV. BOETII 20

termittere pollicetur, primaest qurpslio, utruin ge- A. tur : Incorporalia esse nullus dubitat,cumque ipsa
nera ipsaetspecies verasinl^an in solisirilelleclibus, nullis scnsibus capiantur,animi tamen qualia sint

nuda inaniuque fingantur quae quaestio hujusmodi

;
consideratione clarescunt.Nam quia inccrporeorum
est Qunniam hominummulliforniisestanimus, per
:
prima natura est.potest res incorporea parensesse
sensuumqualitatem ressensibus objectas intelligil, quodammodo corporeae. Corporea vero incorporeia

quadam speculatione conceptii;viam sibi ad

et ex his
utcum singulos
incorporalia intelligpnda praemunit:
homines videam.eos quoquc me vidi?3e cognoscam,
et quia hominessunt,me intellexisse profitear. Hinc
igiturducta intelligentia, velut jam sensibilium co-
gnitione roborats), sublimiori seseintellectu consi-
dcrationis extollit, et jam speciem ipsam
quae sub animali est posita, et singulos
continet,su3picatur,etillud incorporeum intciligil,
cujusanteparticulascorporalesinsingulishominibus
sentiondis et intelligendis assumpserat.Nara homi-
nem quidem illum specialem,qui nos omnes
praeesse non poterunt,quod quoniam subslantia gc-
nus est, corporale vero et incorporale species sunt
substantiae, corporale non esse genus h.r>o res de-
clarat, quod substantiae, id est generi, incorporale
supponitur.Quod si corporaleesset genus,nunquam
sub eo species incorporeaponeretur.Animadvertere
igitur veherocntissime, quam nunquam quidquani
homiiiis,
homines ate animadversum fuit. Genus ipsum quoniam spe-
cies habet,species vero differentiis disjungantur,et
proprietatibus int'ormentur,quoniam quaedam spe-
'*''' reperiunlur quae in contraria sub generis di-
B
visione contrarias obtinent vices ut sub aniraali
intra
:

rationale atque irrationale contraria sunt, sub ra-

sui nominis ambitum coercet,non est dicere corpora-
tionaii, roorlale at(juc immortale, et hnec quoque
lem,quippe quemsolamenteintelligentiaqueconce-
contraria.Quaeritur.si animal solitario intellectu ne-
pimus. Sicigitur mensrerum nixa primordiis altiori
que rationale neque irrationale sit, unde hae diffe-
atqueinc()rporabiliintelli^'entiasublimalur.Hincer-
rentiae in speciebus natae sint, quae in genere ante
go animus non solum persensibiliares incorporales
non fuerant? Quod si f;enus,id estanimal.utrasque
intelligendi estartifex,sed etiara fingendi sibi atque
res in se habet,ut et rationale et irrationale sit, in
etiam mentiendi.Inde enim ex formaequiethominis
uno eodemque duo contraria eveniunt,quod est im-
falsam centaurorum speciem sibi ipsa intelligentia
possibile, Attingam igitur breviter quaestionem, et
comparavit.Has igitur mentis considerationes,qu33
dicam quod non genus utrumque sit, id est ratio-
a rerum sensu ad intelligentiam prolect;i',veI intel-
nale vel irrationale, vel quidquid aliud inter se spe-
liguntur,vel certe figuntur, «I^avxaaia; Graeci dicunt,
suaetpotes-
cies per contrarietates dividunt,sed vi
generibus.speciebas etcffiteris quaerunt,utruni hajc
genus hoc continet, ipsum vero nihil horuin
tate
vere subsistentia,et quodamraodo essentiaconstan-
est. Ita ergo genus tale est, utipsum neque incor-
tiaque intelligantur, ut a corporibus singulis vere G
porale, neque corporale sit,utrumque tamen ex se
atque intcgreductarahominisspeciemintelligarous,
possit efficere.quod secundo libro raelius liquebit.
an ccrte quadara animi imaginatione finj^ant-jr, ut
Species vero alias corporaIis,alia8 incorporalis est.
ille Horatii versus est: Humano capili cervicera pictor
Nara si hominem sub substantia ponas,corporalem
equinam jungeresi velit, quod neque est,ueque esse
speciem posuisti, sin Deum incorporalem. Eodein
poterit,sedsolafalsamentisconsideratione fingitur.
modo etiam differentia?. Nam si corporales vel in-
Nimisacutaetsubtilisinquisitio,atqueadremraaxirae corporales species dividunt, erunt alias incorpora-
profutura.Scienda enim sunt.utrum vere sint nec :
les,alio tempore corporales : ut si dicas quadrupes
essel de his disputatio consideratioque si non sint.
ad bipodem,corporalis differentia est;sedrationalis
SedsirerumveritatematqueintegritateoGpcrpendas, ad irrationalem,incorporalis est differenlia,et pro-
non est dubium quin ver.e sint.Nani cum res omnes pria nihilominus eodem modo.Nam aequale speciei
quae verae sunt, sine his quinque esse non posbint cum propriura fuerit, si incorporalis erit species,
has ipsasquinque res vere intf^ilectasessenon dubi- incorporale crit propriura, sin corporalis, corpo-
tes.Sunt autem in rebus omnibus conglutinataj et rale vindicaldtur.Et accidens eodem modo. Nam si
quoilaiiimodo conjunctae atque compaclae.Cur enim
incorporalibusquidemacciditincorporaleesse ,ma-
Arislotelesdeprimisdecerasermonibusgenerarernra nifestum est ntin animo accidens est scientia, in-
jj
significanlibus disputaret? vcl eorura differentias,
corporalis scilicet.Corporalibus vero quaj accidunt,
propriaquecolligerel,etprincipaliterdeaccidentibus corporalia esse nianilestum est: ut si quis dicat ac-
dissercret,nisiha'c in rebus intimata et quodammo- cidensme haberecapillumcrispum.Sic igitur penus
du adunata vidisset? Quod si ita est,non est dubiura neutrum per seipsura est,sed utrasque res ex seipso
quin veraesiut,ei certa animiconsideratione tenean- efficere polest, species, differentias, propria et ac-
tur,quod ipsius quoque Porphyrii probaturassensu. cidentia, ut accepta in conlrarias species fuerint,
Nara quasijam probato,et scito quod itaverosub- proinde vel corporalia vel incorporalia vocabunlur.
sistant.aliam quiestionem inforre non dubitat,cuin Sed sunt quibus hoc ipsura intocrum videri possit,
dicit; An corporalia ista sint.an incorporalia. Qum et hffic solum incorporalia osse dilfiniunt, qui sic
nimis esset frivola atqiio absurda qua^stio, ulrum dicant.non considerari penus in eo quod sunpte na-
e=<3ent corporalia, nisi prius csse constarct. IIa?o tura constat, sed in eo qiiod gcnus sit.Ilaque si tub-
quoque non mediocriter utilis inquisito ita resolvi- stanlia genus est,non considcratur in eoquod sub-
21 IN PORPHYRltJil DtALOGtJS I. 22

stantia est, sed in eo qnod sub se species habet. A. '>iis speciebuFquc, et c.Teteris quKvis tractari pos-
Iiemsispeciescorporeumet iiicor,)oreum e8t,non in sint.Sunt enim iliii (ut ipse, ail) gravioris tractatus,
eo (1110(1 Dcus vel homo dicitur.consirlerantur, end quam doctrinam a Poripateticis acceptam,id est ab
in eo quod est sub genere.Eudem modo etiam diffe Aristolelicis,se sequi conlessus est. Narii Stoiciqui
rontinB non considerantur in eo quod bipes velqua- de his quojue rebus tractare voluerunt, non ora-
drupes si, sed in eo quod est differentia. Nam niino a Porphyrio suscipiuntiii^jatque ideo ait se a
quudrupcs hoc ipsun» nulla difTerentia est, nisi sit Peripateticis rationem disputationis accipere.Tunc
bipes aquo (lifferat.Itaque non quadrupes vcl bipes nie Fabius ita porcunctatus ; Quid est,inquit,quod
respicitur, sed id quod medium estin bipede etqua- diiduai di.xeras, cum a te de incorporalibus tracta-
drupede,id est differentia.Et de proprio idem.Nam rctur,esse quasdam incorporaiitatesqua; circa cor-
quod cujuscunqueestproprium,in eopropriumcon- pus sempor constiterent,ut sunt prim.ne incorpora-
sideratur,quod ejus cujusdiCilur esse proprium spe- litates post terminos ? qufle est haec incorporalitas,

ciei solius est. Nam risibile non in eo est proprium
hominisquoJ risus est, sed in eo qnod solus homo
potestridere : quae manifesteincorporaliaesseindu-
bitatum est.Deinde accidentia proinde sunt,qualia
fuerunt ea quibus accidunt,ut superius dictum est:
aut quos terminosdicis ? non enim intelligo.Etcgo,
Longus.inquam, tructatusest,ei. nihil nobisad hanc
rem quam qua*rimus profuturus.Seddicam breviter
g terminos medixissee.xtremilates earum quae ingeo-
mctria suntfigurarum de incorporalitate veroquae
:

sed probare videntur hoc ipsius Porphyrii sen-

hi circa tcrminos constal,si Marcrobii Theodosii do-
tentia,qui,veluli jam probato quod incorporeasint, clissimiviriprimumlibrum quem de SomnoScipio-
ita ait Et utrum separata, an ipsis sensibilibus
: nis composuil in mMnibus sum[)seris, pleniusube-
juncta quod si esse haec aliquandocorporaliaexsli-
;
riusque cognosces. Sed nunc ad Bequenlia transea-
tisset, absurdum esset quajrere utrum corporalia mus. Tunc Fabius, Ul placet, inquit, simulque sic
sejunctaessent a sensibilibus an juncta,cum sensi- incipit :

bilia ipsa sint corporea. Talis autem est quaestio,ut DE GENERE.

quoniam qucedam incorporales sunt res,quae om- Videlur enim neque geniis, neque species, simplin-
niuo corpora non patiuntur, ut anima vel Deus : ter appellari, id est uno molo. Genus nnmque dicitin
quaedain veroquae sinecorporibusesse non possunt, qnorumdam ad se invicem, et ad ctliquem quodam
ut prima post terminos incorporalia quaedam au- : modo se habdnlium collectio, per quam Dardanidum
tein quae in corporibus sunt, et praeter corpora sese dicitur genus. Dicitur rursus genUs uniuscujusque
esse patiuntur,utanima;quaeritur ergo haequinque gencralionis principium, aut a generante, aul ab eo
res quoincorporaliter sint genere, utrum eorum p loco in quo quis genitus est
e.K

qu» omnino separantur a corpore,an eorum quae a C;('tera,inquit, fere nota sunt. Tunc ego Si vim :

corporibus separari non possunt,an quse jungantur prius sequivocationis aspicias, divisionem generis
aiiquoties et aliquoties segregentur. Videtur autem diligenter agnosces.Placetenim gcneris nomencum
quod ct segragari et jungi possint.Nam quandocor- sibi subjectis asquivoce nominari. iEquivoca vero
poralium divisio per genera in species fit,et eorum sunt,quge cum nomine una sint,Ionge divcrsa sub-
propria et differentiai nominantur, ha^c scilicet sen- stantiae ratione et diffinitionis discreta sunt, ut sl
sibilia,id est corporalia esse non dubium esse.Cum quis hanc, verbi gratia, statuam Veneris appellet,
vero de incorporalibus rebus tractatus habetur, et Congruunt igitur Venusipsaet statua VenerisuniuS
per ea ipsa dividilntur quee corpore carent, circa iiuncupatione vocabuli,quod utrique Venerisnomen
corporalia versantur. Quod si hoc est, non est du- est. Siquis vero quid sit utrumque definiat, longe
bium quod quinque haec ex eodera sint genere,quod aliam verae Veneris,aliam lapidis,rationem defini-
et praetcr cnrpora separatum esse possit, et cor- tionemque constituet. Speculantibusigitur illaesse
poribus jungi patiatur, sed ita, ut si corporibus uno vocabulo appeilentur, definitio-
sequivoca, quae
juncta fueriiit, inseparabilia a corporibus sint. Si nibus vero diversis constituantur, clarescet (ul opi-
vero incorporalibus,nunquam ab incorporalibUs se- nor) participio generis quam Porphyrius fecit prae-
parentur, ct utrasque in se contineant potestates. D Omne enim quidquid a genere in species duci-
visa.
Namsicorporalibusjunguntur,talia sunt,qualis illa tur,univocum, non aquivocum eSt. Uhivocum est,
prima post terrainos incorporalitas,quse nunquam quod et eodem nomine vocari,et eadem definitione
disceditacorpore :si vero incorporalibus.taliasunt, constilui potest, ut et animal genus, homo vero
qnalis est animus,qui nunquam corpori copulatur. spec'es,&ed idem homoanimal est. Genus igitur et
Haecseigitur lacere Porphyrius pollicitus, breviler species, id est animal atfjue homo possunt unius
mediocriterque super his rebus tractare promittit, animalis nomine nuncupari, ut utrliraque animal
habita in res alias consideratione aut conjectura, vocelur, sed eadem definitionibus noH discrepant.
quod simile est ac si diceret Quoniam haec ad prae-
: Nam si definitionem reddas animalis, dicas id esse
dicamenta et ad definitiones,et ad Jivisiones,et ad animal, quod est substantia animata sensibilis .'

probationes pertinent,ideo haec tractalurus assumo, quam delinitionero si ad hominem vertas.non erit
et eatenus de his disseram, quatenUs supradictis ab.-urdumdicerehominem substantiamesse anima-
rebus proficiunt,non quatenusde his ipsis generi- tan; atque sensibilein sicut anitnal, sed hoc supe-
23 AN. MANL. SEV. BOETII 24

dicturn est. Si enim univoca sunt quae unono- A. cognationem demonstret, et per habitudinem quo-
mine atque eademdefinilionc conslituunlur.aequi- dammodo ad aliquem colJigatam, lineam generis
voca vero quae uno nomine sunt, et non sunt sub ductumque designet. Sequitur ergo, et Id planius

una definitione substantia5,quidquid univocum est, lucidiusque signilicat.cura dicit: Dicitur rursusge-
ut animal gGnus ad suas species est,in his genera nus cujuscunque generationis principium, aut age-
speciesque versantur ; quidquid ffiquivocumest,ut nerante,aut ab eo loco in quo quis genitusest. Id ip-
arie8,namque plura significansaequivocum est, sed sum lalius expeditquod superiusstrictoet sentuoso

non censelurparticipatione generis et s-peciei, non enim rursusgc-

brevitatis vinculo colligavbrat.Dicit

est in eis talis participatio.utspeciebus et generibus nus dici,aut a generatione, id est a quo quis geni-
censeantur.Quseenimerilinhisgenerisspecieiqueco- tus est, aut ab eo loco in quo quis natus est. Sed

gnito, inquibussubstantiaedefinitioatqueintegerri- rursus particula.si ad hoc connectalur.quod ait aut

maratio disgregatur? Ita ergo Porphyriusnomen ge- ab eo in quo quis genitus est, intellectus non titu-
nerisin tresdividitformas, sed ut aequivoca, non ut bat, ut sit ordo.Dicitur genus uniuscujusque nali-

univoca,id est ut ha; formae uno quidem generis nomi- vitatis principium, aul a generante, aut rursus ab
eo loco in quo quisgenitus est vel certe erit sim-
ne contineantur, sui autem proprietate disgregata ;

hoc modoillud in tres dividitpartes, plicior expositio,si priorem generi significationem,

dissentiant : et g
utdicatvocarisemel genuseorum interseplurimo- id est quorumdam ad aliquem quodammodo se ha-
rumque collectio,qui ab uno quocunque nomen ge- bentium coUationem.ad solius cognationemmulli-
neris trahunt, ut Romani a Romulo trahentes ge- tudiiiis accipiamus lineae vero ductum et loci ge-
:

nus, ex eodem genere esse dicuntur.Secundo vero nerationem in inferiori gignificatione distribui, ita
locodici genus affirmat, uniuscusque generationis tamen ut una quodammodo generis significatione,et
principium,aut a generante,aut a luco in quo quis multiludiniscognationem.et a generante lineam. el
genitus est, ut iEneam ab Anchise et genere dici- loci nativitatem significet.Haec enim omnia de sola

musesseTrojanum.Tertium verogenusdiciturillud cujuslibet nominatione tractantur.Quare non absur-

cui species supponitur. Victorinus vero duo supe-
riora genera in unum redigit.Nam et multiludinis
congruentiam inter se pereamdem generis nuncu-
palionem, et quorumcumque a genere lineam et lo-
cum in quo quis natus est uno generis vocabuloet
designationeesse declarat. Addit autem ipse quod
soli Latinae linguaecongruere possit :dicit enim se-
cundo raodo genus dici,ut est genus causae hone-
stum : quae generacausarum Graeci in rhetorica arte
generaesse non putant, sed a)(r][jLaxavocant, id est
figuras.Genera autem sola principaliaaccipiunt, de-
monstrativum,deliberativum et judiciale. Quae ipsa
E''8r) rhetorices vocant,id est species rhetoricae, ge-
nera vero causarum non dicimus.Tertium vero ge-
nus est id quod Porphyrius ponit, id est sub quo
differentiisidistributaespeciessupponuntur.Sedquo-
niam de tertiogenere tractaturus est,Victorinicul-
pam,vel,si contingit,emendationem aequi boni-
ita
que faciamus. Nuncergoad priorem apud Victori-
numgeneris significationem revertamur,et ejus ut
suntverbaenodandaatqueexplanandasumanus.Ge-
dum est omnia quae ad ortum genitalera cujuslibet
pertineant una significatione generis contineri.Pro-
prietamen etsimplicissimaeexpositionisest quatuor
significationes generis constiluisse Victorinum, ut
ad tres Porphyrii unamipse addiderit,et honestum
genus causae, ut sint generis hae quatuor significa-
tiones, raultitudinis cognatio, lineae ductus, genus
'-'
causae,genus specierum. Sequitur secunda generis
divisio apud Victorinum, ut est genus causae quae
Graeci (ut dictum est) non genera,sed ffy-/;,uaTa vo-
cant. Tertiae vero significationis generishic modus
est,genus dici cui supponitur species,id est genus
illud a quo species derivanlur,- quod aitad superio-
ruai fortasse similitudinem aequitatemque disposi-
tum.Sic enim genus speciebus suis principium est,
ut Romulus his qui abeo cognati suntjunctique Ro-
raani. Item eodem modo nomen Romuli Romanos
omnes conlinet,quemadraodum nominegenerisspe-
cies conlinetur. Nam sicut a Dardano Dardanidas
prioris nomen Dardani in sese ipsos posteriores ac-
cipiunt ita et animal, cum, verbi gratia, species
:

nusnamque, inquit, diciturquorumdam ad seinvi- habeat hominem atque equum.equusscilicet atque

cemetadaiiquemquodammodose.habentiumcollec- £) horuo animalis in se vocabulura capere,ut dicantur
tio. Hicergoutrumquemonstravit, et cognationem ipsaanimalia,non recusant.Eodem igiturmodospe-
inlersemultitudinisetlineajductum.Namcumdicit cies sub generibus continentur,quemadmodum co-
genus quorumdaracollectioncm adse invicem quo- gnati horaines sub illoaquoillamcognationemsorte
dammodo habentium,id esl aliqua inter se cogna- traxerunt.Nam etgenus speciebus principium est,
tionc junctorum,cognationc monstrat; et quod ad- et plurimarum inse specierumcollectivum est.Rur-
didil,et ad aliquem,generis lineam significat,quam sus primumcognationis nomen et ipsius geueratio-
singuli contingentes, ei ad usum sese ipsius gene- nis est principium, et in illius solius vocabulo di-
rationis applicalione jungente3,plures ex eadem li- versitashominum vocabuli elgeneris participatione
nea juncti atque cognati sunt, ulsithicordo Genus
: colligitur, atque hoc est quod ait his verbis:Aliler
dicitur quorumdain collectioad scinvicemquodam- dicitur genus cui supponuntur spocies,juxta simili-
modo et »d ali(}ucm liabentiuin, id cst ad alicujus tudineni forto superioruniappellatum; elenimprin-
liueam pergenu8Contingentium,utpercoilectionem cipium quoddam est genus his qme sub ipso sunt,ct
25 IN PORPHYRIUM DIAL0GU8 I. 26

videliir inullitudinemconlinereomniumquaesubse A ordinem omnia, ut id quod eligitur et rejicili.r dls-

sunt. Scd cautissime est aiditum, videlur. Si enim tingualur. Sed iilaqua; rejiciendaatque explodenda
nihil luec omnia dislarent, una signilicalio ge- sunt priiis dicuntur. Illud "ero quod disserendum
neris esset, et ea qua; in species tunditur, et tractanduuique capitur posterius nominatur. ut hic
oa quae in cognilione dividitur. Sed est iuter hsc
,
illa posterior generis significalio posita est, quam
genera talis diveraitas, et quod genera earum spe- disserendam accepturus, prius definiendam ct ter-
cierum, quae sub se habent alias species, a^quaj- mino quodam circumscribendam demonstrandam-
vis spcciebus aequaliler sunt gcnera. Hominem quesuscepit. Omniseriinire.snisiquod priussit, con-
enim equum, qui sub animali sunt, neutrum
et stiterit, ejus tractalus vacuus modo speculalionia
neutro possumus dicere prius, quantum pertinet habitur. Definit igitur genus sic ; Genus esse, quod
ad tempus, inchoationemque nascendi. Nam.si qua ad plures differenlias specie distantes in eo quod
res una sit prior, allera posterior, et eassub unius- quidsit praedicatur, velutanimal, quaediifinitiotalia
cujusque gcneris nomine quis velit aptare, non est : Omnia quae distant, habet inter se quamdam
poterit. Genus enim speciebus suis aiquaiitergenus differentiam quadistare et differre videntur. Porro
cst. Quod s> genus speciebus suis ae(jualiter genus autem si quod sit genus.et sub eo species suppona-
est, species ipsa; ejusordinis inter se a;quali tem- ^ tur, duas vel plures necesse est species poni sub
pore ortuque censentur. At vero in generibus quae genere, quoniam unius speciei genus esse non po-
cognalionesefficiunt non ita est. Quisquis enim fuit test. Sed si plurima^ species erunt, aliqua neccsse
Capis pater, qui Gapuam condidit, si solura filium est differentia dividantur, aliter enim piures esse
Capim progenuit, et ab eo uno Capuanorum co- non possunt. Nam si nihil distant, non erunt plures
gnatio junctioque manavit, distat a genere cujus species et nomen generis perit. Constat igitur eas
species supponuntur.quod genus uni specieigenus sub genere poni species, quae differentiis distributae
csse nunquam potest nisi pluribus, quod quoniam plures numero ipsarum differentiarum divisionibus
est idoneum genus illud, id est principium cogna- componantur.Ergo,quoniarnsuperiusdictum est in
tionuni etiam ab uno filio colligereetcongregare co- omnibus definitionibusageneredefinitionis trahen-
gnalionem, quod genus per species ductum facere dum esse principium, si quam cujuslibet speciam

non polest, nisi plures species supponantur. Con- definire volueris, genus primo necessario nominabis,
stat in hoc distaregenus quod cognationemcoUigit, et ad illam speciem quam definis, generis nomea
et a (luospeciesdividuntur. Potestautem distarein prius aptabis. Et hoc illam principaliter dicis esse
hoc ctiam quod genus, id est principium cognatio- quod est illud genus sub quo ipsa species quam de-
nis potest babere sub se duos, e\ se non aequal; finis est posita. Post auteni differentiis propriisque
tempuris conditione progenitos, sed aliud posterio- ^ eam ab aliis circumscriptione quadam definitionis

ris ortus,alium vero senioris, quod in generibus, excludis. Nam si

animalesse hominem, animal
dicis
speciei)usque non convenit. Nara (ut superius dic- genus est, species vero homo. Nomen igitur anima-
tum est) species nisi sibi aequales fuerint non me- lis, id estgeneris, de homine, idest species praedi-

rito, sed natura, sub genere poni non possunt. His casti, cura dixeris hominem esse animal. Quod si
igitur expeditis sequitur : nomengenerisindefinitionibus ad unam speciemdi-
Toiies igitur de gevere dicto, de poslrema signifi- cere posses, de ea nomen generis praedicares : spe-
catione inter phiiosophos disputalio est, quod defi- cics autem ut non aequali modo generibus suis spe-
nienles ila declarant ; Genus esse quod adpiurimas cies sint, nihil vetat, imo etiam necesse estsemper
difjerentias specie distantes in eo quod quid sit, prx- quaecunquesuntgeneradesibijsubjectisspeciebus in
dicelur. definitionibus, vel in quibuslibet interrogationibus
Quod demonstrare vult, atque
dicit toties, tertio praedicari.Sed quoniam praedicatur genusdespecie-
hoc propter lucidam operis seriem admissum est, ut bus,quomodopraedicatur agnoscendum est. Nam si
quoniain genus pluriniorum nomen est, omnisejus dixeris quid est homo ? et aliquis responderit, ani-
primum significatio dioeretur, ut de qua disputan- mal, bene et integre respondisse videtur, et certe.
dum esset, aliis rejectis, eligeretur. Quod ait hoc D Nam cum tu quid sit homo interrogaveris, ille re-
raodo, Gum toties, id est terliogenus dicaturapud spondit animal, genus scilicet de speciein eoquod
philosophos, undeipse tractaturusest de postrema quid sit species prjedicatur. Nam tu quid esset spe-
generis signiOcatione quam dixit, id estde illo ge- cies interrogasti ille vero in eo quod quid sit spe- :

ncrequod subsespecies habetdisputatioconsidera- cies de qua interrogasti, animalis nomen, id est

tioque vertitur. Atverodesuperioribusgeneribus, id genus accomodavit. Plenaigilur et propria deflnitio
est de cognatione ellocoinquoquis genitus est, aut facta esl generis, hoc esfee genus, quod ad plurimas
hisloricorum,aut poelarum exspectatio est, secundi differentias specie distantes in eo quod quid sit ap-
vero generis rhetorum, tertii philosophorum consi- pellalur, ut animal animal enim ad hominem, :

deratio est. Etiam hic in disputationibus ordo est, equum, bovem, corvum, anguem, et alia pluraquaj
quod cum inciderint res qua; multis possintnomini- differentiis speciebusquedifferunt, in co quodquid
bus nuncupari,etdeunoquocunqueeorumvocabuio sit appellatur. Sed utrum si dixit genus esse, quod
tractari disserique necesse sit, ducuntur prius in ad plurimas species differentia distantes in eo quod
 :

'^ AW. MANL. BflV. flOBTII 28

quid sit pnnilicetur, ansicdixitgenusesse. quodad A quoniam magis generibus, et in magis specie-
et in

plurimas genus diCferentias specie distantes in eo bus et in subalternis generibus, et in subalternis

quod quid praedicetur, nihil interest. Natn sive speciebus una atqueeadem est, et hujus participa-
differentias specie distent, sive species difTereiitiis tionis inveniri genus non poterat, haec definitioge-
distent, utrUmque idem est. Nam sive rationaleet ueris quae non a genere tracta est, sed
facta, est
irrationale, qucc sunt differeutiae, specie hominis, subscriptiva ratio et demonstrativa et designativa
verbi gratia, atque equi distent, sive specieshomo quodammodo generis est reddita. Hic Fabius Sub- :

atque equus difierentia rationali <it']ue irrationali tiliter, rcehercle, et quod nunquam fere ante hac

dividantiir et distent, nihil interest. Quare plena audivimus, sed pergc, quasso te. Jam enim certant
perfectaquc factaestfieneris diviso. Sed definitiones sidera quodammodo, et nox luce superatur. Tunc
modis fiunt unaenim definitio est, quae
dupliciijus : ego Sequitur rerum omnium prima brevisque di-
:

(sicutdictum est) a genere trahitur. Sed quoniam visio. Ita enim ait
suntquaedamgeneramagis,quaesupersei;enusaliud Eorum qux dicuntur, alia ad UTntutem dicuntnr,
habcre non possunt, ut sunt prcedicamenta decem sicut sunt omniu individua, ut ext Socraies, et hoc el
qua? Aristolelesconstituit;eorumigiturdefinitioquaB illud. AHa quse ad multitudinrm, ut sunt genera, spe-
haberi potest, quorum genus inveniri non polest n cies, et differentiaz, et propria, et accidmlia. Hxc
quod omnium quajcunque sunt ipsa sunt genera. enim communiter nonunius proprise appellationis sunt
Horum ergo quod Graeci oTzo^paffoh^ Xoyou;; dicunt, Est enimgenus utanimal, species ut homo, difjcrentia
Latini subscriptivas rationesdicere possunt, redde- ut rationale.proprium ui risibile, accidens tit album,
mus. Subscriptivse autem rationes sunt demonslra- sedere.Ab his igitur qux ad unilalem dicuntur iliffert
tivaj et qiiodamtnodo insignitivae proprietatis illius genus, quod genus est quod de pluribus prxdicatur.
rei, quae cuin ipsa generalissima sit, et genus ejus Brevis (ut supra dictum est) et distincta divisio.
nullum reperiri possit, eam tamen definire necesse Omnis enimres, autunius rei nomenest, aut pluri-
est : et Aristoteles, qdoniam substatitiam genus ge - marum,ethoc est quod ait: Eorum quaedicunturalia
neralissimumdeflnire volebat,etejusnullum genus ad unitatem dicuntur, sicut sunt omnia individua.
poteratinvenire, proprietatemquamdam et demon- Quid autemsit breviterexplicandum est. Omne ge-
strationem subscriptionemque ipsius reidicit esse nus quoniam sub se species habet, species vero
subjectum. Subslantia cnim omnibus subjectacst. difrerentiisdisjunguntur^elproprietalibusexplican-
Accidensenim qiiod in novem dividitpartes,praeter tur. Acciduntauteminspeciebusaccidentiasecundo
substantianiesse nonpotest, atqueideo omniaquae- loco, principaliter vero in individuis quae sunt sub
cunque definienda sunt, si genus non habeant, eo- speciebus. Quid autem sit poslerius dicendum est
rum subscriptivam quamdam et demonstrativain '-'
Generaigitur et de speciebus dicuntur, etdediffe-
rationem reddi necesse nunc genus,
est. Sic igilur rentiis quae ipsas species distribuunt, etde propriis
quoniamremipsamdefinicndam putabat, non duxit quaespecies componunt, etde his accidenlibus quae
a gencre dcfinitiohcm, sed dedit quamdam gene- cum principaliterin individuisfuerint.in speciebus
ris demonstrationem. prt)prietatemque. Dico autem esse dicuntur: hoc autem m.onslremus exemplis,
quod Porphyrius vel subulternorum gcnoruni, vel et sitnobis genusanimal, sit specieshomo, sitdil-
illoruMi qu;e generalissima sunt,hanc dederit}deli- ferentiarationale, sit propriumrisibile,sit accidens
nitionem, et quodammodo subscriptioncm demon- stansvei ambulans,vel aliquid in mensura corporis
strationemque.Namsiqliodgenushabetaliudgenus, ut tripedalis. Animal ergo quod geiius est, dicitur
et item hoc ipsum aliud, et iterti aliiid, si nullum de specie, id est de homine. Dicis enitn homiuem
erit supra genus, quod genus non habet, ininfini- autem de
esse animal. Porro speciei differentia ni-
tum procodit ratio. Sin vero habueril, riecesse est hilominusdicisiienus. Dicis enimrationaleesseani-
quoque islam delinilionem aperte ordinateque con- mal.Nihilautera prohibet eodemmodoetde proprio
gruere.Dicoautemgenusnonanimal animali,neque genus dicere. Nam si dicas. Quid est risibile ? non
quod homu specics sit hoinini, atque equusequo absurdumestanimal nominare. Accidentia vero hoc
:

sedillud quoipsumanimalhominiatqueequogenus
D modo principaliter inindividuis, secundo vero loco
est.animalenimipsumpersesenillli genu9 est, ne- sunt in speciebus. Nam siquis dicatsinguloshomi-
que homo ipsum per sese ulli species est, hoque nes, ulputa Ciceronem, sedere vel slare, vel quod
equus ipsura per sese uUi species est, sed sunt ge- aliud libel in specie hominis eadem quoque conve-
nere ct species ad alterius participationem. Nam, nire necesse est.Nam si Cicero sedet,sedet etiam ho-
quoniam sub animali est equus alquehomo, non ad mo. ambulat, ambulat etiam homo. Erjo
Si Cicero
seipsiim animal genus est, sed ad equum alqiie ho- siqua accidentiavenerintabindividuis, et ea tracta
minem. Et itemspeciesquaevocuulur, homoscilicet in spcciebusconsederint,ad ipsaquoi|ue accidentia
atqueequus, non ad equum atque hominem,9ed ad dici poterit genus. Quid est enimambulans, siquis
ani.-nalspeciessunl.Dicoigiturgenus et spociesnon interroget : merito animal dicitur. Nihil cnim am-
ipsas suhstantias in qiiibus genus et spccies sunt, bulare nisi animal potcst.Porro autem sub speine-
scd ipsam participationcm priorum ad subleriores, bus individua sunt, ut Cicero et Virgilius sab hn-
et subleriorum ad priorcs. Haecigitur parliciputlo niinc, ad quae individua genus speciei prsdicari
 :

29 IN PDkPHYRIUM DlALOaUS I. 30

potest. Nam si in(errojjavoHs,quid pslCicero ? me- A cnnstatid quodestrisibile eliam rationale posse no
rito animal dicap. Genus igitur ad speciein el ad et uiinari quod si ud species differcnlia dicilur,specics

dilferentias, et ad accidentia, et ad propriu, et ad autem ad individua pricdicatur, necesse ept ul diife-

individua nominatur. l'orro autem species, non jam rentia quoquead individua praedicetur. Dicis enim,

de genere, neque de differeniiis, sed de solis pro-
priis et subjectis individuis appellatur. In illis, id
est individuis, quiasnperest inpropriis,quiaa;qua-
• cidunl, necesseestdillerentias ad acoidentia praedi-
Quid autem sit hoc modo videmus Omnia
!is est.
genera speciebussuissupersuntet abundant. Abun-
dare autem genera dicimus speciebus, plus habere
genera virtutis quam species. Homo enim quod esl
speciessolum homo est. Aninial vero quod est ge-
nus, non solum honio est, sed et equuf, vel bos, vel
quodlibct aliud animali supposituni. Ita major vis
generis recle de minori sibi et subjecta species prae
dicalur. Alia vero sunt, quaesibi suatparia, ut sunt
propria et species. Species est homo, proprium
sibile. Quidquid ergo fuerit risibile,hoc est
Quidquidhorao,hocrisibileest.Itaqueneque
qualis est Cicero ? rationalis. Quod si differentia ad
individua praedicatur,accidentia vero individuis ac-
: cari.Proprium vero quoniam semper unius speciei
proprium est, et ad unam specicm prajdicatur so-
lam, cui est proprium. Risibile namque, quod pro-
prium est, ad solain hominis specieui praedicatur.
Quod si ad hominis speciem prajdicatur, species vero
ad individuadicitur, non estdnbiumquin propriura
quoquede individuis praedicetur-Nam si homo risi-
bileanimal est,Cicero quoque et Virgilius risibilia
g animalia recte dicuntur. Quod si proprium ad indi-
ri- viduo recte diciiur, recte etiara et de accidentibus
homo. praedicatur^quaeipsisacciduntindividuis.Accidentia
risibile veroetipsa,et de speciebus,et de aliis omnibus prae-

hominis.neque homo potentiam supervadit,

risibilis dicantur, et de ipsis maxime individuis. Namque et
sed aequalia sibi ad se invicem praedicari possunt, albus equus et albus homo dicitur, et iterum niger
ut si dicas, quid est homo ? Risibile. Quid est risi- equus,etnigeriEthiopsdicitur.Quiidsiitaest,animal
bile ? Hoir.o. Ita igiturqu.ecunque superiora fuerint quoque nigrum dicilur. Dicitur etiam rationale ni-
ad illa quae subteriorasunt, praedicantur. Et quis- grum etirrationalenigrum, quippe si equuset homo

cunque aequalia fuernt, pariter sibi ad invicem prae- iElhiops nigri sunt. Dicitur etiam risibile nigrum
dicantur. Illa vero quae subteriora sunt etminora, cumhominumquisnigerfuerit.Dicituretiamiudivi-
de siiperioribus et abundantibus,ut sunt genera et duum nigrum, cum sicquis unus homo ex^Ethiopia
speciesjpraedicarinon possunt. Nunquam enim rectc norainatur. Quod cum ita sit, constat et genus ad
speciem de genere praedicabis. Ita ergo species de plurima praedicari,id est species, differentias, acci-
proprio prasdicatur ul pari. Sed quoniam sub spe- denlia, propria, atque individua, nihilominus et

ciebus sigillatim individua sunt : individua autem difTerentiain ad plurima prffidicari, id est adlspecies,

vocamus quaein nullas species,neque inaliquasjani propria ad individua et accidentia, et proprium ad

alias partes dividi possunt, ut est Cato, vel Plato,
vel Gicero, etquidquid horainum singuloruiu est
hos enim in iiullis partibus dividis, ut animal in
species, homineni scilicet, atque equum, hominem
qunque ipsum specialem,etsinj<ulos circumplecten-
phirima, id est speciera, individua et accidenlia Et
speciem ad pluriraa, id est individua et accidentia.
Accidens vero et ad genus et ad speciem et ad pro-
prium, etad differentiam, et ad individua. Quodsi
ita est, has quinijue res constat ad plurima praedi-

tem, in Catonem, Platonem. Virgilium, et omnes cari. At veroindividuum,quoniam subsenihil habet,

sigillatim homines distributos,hominem vero ipsum adsingularitatemquamdamctunitatempr?2dicatur.
singularem, id est Ciceronem, in nullos alios distri- Cicero enim unus est, et ad unum nomen aptatur.
bere pnssunius, atque idfeo Sxojiov, id est invidi- Ila individua quae ad unitatem dicuntur,cunctis su-
duum vocitatum est. Species ergo quae ad propria perioribus supposita sUnt, ut genus, species, dilTe-
aequaliter praedicatur ad individua.quoniam niajor rentia, ad propria, vel accidentia, quamvis ad se
est species hominis, quam quodlibet aliud indivi- invicem dici possunt, ad individua tamen aequaliter
duum, ita praedicatur ut superius ad id quod est praedicantur, ut superius demonstratum est.Indivi-
suballerius. Ciceroenim solus Cicero est, homo au- dua vero, quoniam sub se nihil habent ubi secari
tem non solus estCicero, quod si ad ludividua pra3- D distribuique possint, ad nihil aliud praedicantur,
dicatur, et ad individuorum accidentia praedicatur. nisi ad seipsa quae singula atquc una sunt. Atque
Ita igitur species ad genus quod superius est non hoc est quod ait :Eorumqua3 dicunlur alia ad unita-
praedicatur, neque ad differentiam, quia differentia tem dicuntur.sicutomnia individua,ut est Socrate?,
(ut nunc inonstraturi sumus) sUper speciem est, ad et hoc et illud. Alia quae ad multitudinem, utsunt
propriura vero cui parspeciesest,vel ad individuura genera, et species, etdifferentiae, et propria, etac-
cui superest, praedicatur. Differentiavero et ad spe- cidentia. Haec enim coramuniter non unius propriae
cios, et ad propria,;et ad accidentia, et ad individua appellcitionissunt.Simileestacsi diceret :Hirceni.m
praedicatur. Naraque rationale quod est differentia communiterad plurima praedicanlur, non ad unila
ad hoininem praedicatur,quod esl spocies. Itaratio- tem sicut individua. Et quid sint geneia vel specios
nalc quud est differentia, praedicatur ad risibile, id vel differentise vel propriavel accidentia exeniphiin
cstpropriuin.Uicltur enim id esse risibile.quod ra- supponitdicens:Esteniragenus,utanimal;specie3,
tiouale. Nam si homo rationale, et horao risibile, ut homo, quam dudura horainis speciem cum aliis
 :

31 AN. MANL. SEV. BOETII 32

animantibus sub animali posuiraus. DifTerentia, ut A. genus est, id est sub qua species nullae sunl.Nam si
rationalc qua species.scilicet hoininis ab irralionali sub easpecies esaent,ipsa rtiam genus essc posset.
distat animali. Proprium, ut risibile, quod nuUum Species ergoquaevere speciesest, alias sub so spe-
aliud aniraal, neque rationaie, neque irraticnale ha- cies non habebit, utest homo. Namque homo.quo-

bet. Nullura enim animal ridet, nisi solus honio. niam species est, singuli horaines qui sub ipso sunt,
Quarecum quaedam co^leslium potestatum animalia non ejus species, sed individuanominantur.Nam si
rationabiliasint,eorumtamenproprium risibilenon homo genus essethominum »ingulorum,genus au-
est,quoniam non ridcnt. Recte igitur risibile solius tem, si:;ut dictum est, ad plurimas res specie diffe-
hominis propriurn praedicatur. Accidens,album, ni- rente in eo quod quid sit appellatur : homo, id est

gruraetsedere,quoniaminsubslanliahominumnon species,siutgenuspraedicareturadsingulosho(nines,
sunt,merito accidentianominantur.Namsi substan- singuli homines specie ipsa differrent. Sed singuli

tiae cujuscunquespeciei interesset id quod accidens homincsspecienondifferunt,quodautem specienon

dicimiis,interemptoaccidenti periret etiamejus spe- diffcrt, si quid ad hoc praedicatum fuerit, non prae-

cieisubstantiacuiacciditNamquoniamrationalein dicatur ut genus ad species^ id est homo non praedi-

hominis substantiaest.si rationabilitasintenmatur, catur ad singulos horainesut genus ad res plurimas
horainis quoque substantia necessario peritura est. speciesdifferentes.sedad respluriraas nuraero diffe-
P
Idcirco, quoniamin ipsiusspecieisubstantia natura- rentos : homines numero a se tantura
singuli enira
queversatur. At vero albumetnigrum, vel qu;Ecun- non speoie Atque ideo, quoniam genus sic
distant.

que sunt accidenlia si interimas,species ipsa in qua ad subjecta pr;edicatur, ut ad plurimas res specie
illa accidebant, raanet.Nam neque omnis hemo can- differentes prasdicetur species autem ad subjecta
;

didus, neque omnisnigerest, et cui alterutra defiie- ita praedicatur, ut ad pluriraas res nuraero differen-
rint, ejusspeciesnon peribit.Alque idcircohaecacci- Congruunt igitur sibi genus et spe-
tes praidicatur.

dentia, veluti non innatain substantia, sed a foris cies,quodgenus etspeciesad pluriraa praedicantur,
venientia recte nominata sunt. Nunc ergo, quoniam etutraqueineo quod quidsit.Nam si interrogesquid
quid sit genus ostenditur,et ea quae ad unitatem di- est homo, animal dicitur, id est genus. Et si inter-

cuntur, ab iisquae deplurimispriedicanturdistinxit, roges quidestCicero, homo dicitur, id est species.

atqucdistribuit,ipsiusgenerisdifferentias,vel abhis Distant autem, quod quamvis utraque ad plurima

qu;E ad uiiitatem dicuntur, vel abeis quae ad plura- pra?dicentur,et id eo quod quid sit genus tamenprae-
litatem congruunt, id est differentia, specie,proprio, dicatur ad res specie differenles,species vero dicitur
accidcntique declarat, et dicit genus ab illis quae ad ad res lanlum numero differentes,quoJ Porphyrius
sola individua praedicantur, id estquae ad unitatem, sic demonstrat

hoc diirerre, quod genusad plurima praedicetur, in- C Ab liis vero reliquis qux de pluribus appellantur.
dividuaveroadsingula.Sed,quoniam haec differentia genus differt, primo a specie.Quoniam species,el si de
generis ad individuacommunis eratdifferentiis,spe- pluribus prxdicentur,non lamen species differentibus.
ciebusque,propriis etaccidentibus,abiilisipsis aiiis sed numero : homn enim species cum sit,de Socrate,

differentiis genus dividit atque disjungit. Quod ita Platone et Cicerone prsedicalur, qui non specie, sed
demonstral Ab his igiturqunead uiiitatemdicuntur
: numerodiffcrunt. Animal vero quodgenus esl, el bovis

differt genus, quod genus est hoc quod de pluribus et equi prxdicalio est, quae difjerunt specie a se invi-
prajclicatur. cem, non numero solo.

Ab liis ergo reliquis geniis difjerl. Primo a specie,
qnoniam spccies, elsi de pluribus, noii lamenspecie
difjerentibus, sed niimero prxdicalur.
Ac primum generis specieique distantiani mons-
trat,quae priorest agcnere.Nara quamvis differentia
suprasjpeciera sil.non supersubaUernamtamen.sed
super speciem specialissimam ditferentia ponitur.
Nam quamvis rationalis differentia super houiinera
ponatur, qu;p species specialissima est, tamen ante
speciem specialissimam ipsa differentia species est
ejus generis, cui species specialissima supponitur.
Nam sub animali antehominem rationale ponitur.
Igiturcum genuset species utraquead plurima pra;-
dicentur,genu3 vero ;id plurimas spccies in eo quod
quid sit prajdicatur, species non jam ad pluriraas
species, sed ad plurima individuapraidicatur. Sunt
autem quoedam genera generalissima(ut dictumest)
supra qu;K aliud genus invcniri non possit.Sunl au-
tcm spccies subquibusalioespeciesinvenin non pos-
sint.et integra specie» illa uumiDatur,qua3
Quod si diceret, genus a specieunam
simile estac
habere.Congruuntnaraquegenera
differentiara plus
speciebus, quod utraque in eo quod quid sit pra^di-
cantur, utdictum est. Congruunt item genuset spe-
cies quodutraqueadresplurimaspraedicantur.Con-
gruit item genus et species, quod utraque ad res
numcro ditferentes praedicantur. Nam etsinguli ho-
D mines ita a se divisi sunt.quantum ad numerum,ut
homo ab equo vel bove, vel a cervo, vel a quibus-
libet aliis aniraantibus.At vero distataspeciegenus,
quod genus de pluribus rebus specie differentibus
praedicatur, quod species non habent. Nihil autem
differrearbitror,utrumita(iicaturaliam remad aliam
praidicari, an aliam rem de alia pra>dicari. Uterque
enim idera intelleclusest. Nam si aiiimal praedicatur
ad hominem,idemetiam animal de homine prjedl-
catur. Namcum interrogaveris quid est homo, res-
pondes dehominisinterrogatior.c hominemesseani-
mal.Sed nunc oportel nos ea quae sequuntur aspi-
nunquam cere. Quid ergo sequitur.
 3S IN PORPHYRIUM DIALOGUS I. 34

A proprio aulem genundiffert^quodproprmrn juzla A. accidens, accidentalem qualitatem non substanlijE.

quamque speciem proprium appellalw cui propriuin Ergo quoniairi genus supra speciem est, ct species
est etjuxla eaqux sub specie sunf, sciticet individuu. supposila generijgenusspcciem.species individuum
Namque risibile hominis sotum singulorum uti-
est,et quid sit ostendit.Porro autem sola possunt specics
quchominum.Genus autem nonad unamspecicm, scd differentia segregari:(|ualitatibus enim substantiali-
ad plures res spccie diffcrentes semper aptatur. bus, id est substanlias declarantibus, scjunguntur
Ergo hoc vidclur hic dicere, quod omnc proprium atqucdispertiuntur.Naiucumanimalgenussitjhomo
si fuerit specici unius tunc vereest proprium. Nam si vero vel equus species, quales utraeque species sint
uniua speciei non fuerit.sed duarumvel plurium, monstrat differentias segregatio.ut dicamus speciem
tunc duobus vel pluribus non proprium, sed eril iu esse hominis rationalern, speciem vero equi irratio-
subtaniia3 ratione commune.Constat ergo propriura nalem.Si quis enini interroget qnid est homo, ani-
eicujus est propnum, soiispecieisingulariteradhae- mal dicitur.Sin autem quis dicat.Qualis est homo ?
rere. Unde quoniam hominis species sola est quae rationalis respondetur.Ita semper differentia non in
rideat,risibilehominiproprieetsingulariteraptatur. eo quod quid sit.sed in eo quod quale sit appellatur:
Adunamsemperigiturspeciemproprietasadhibetur. de accidenli vero non dubium est.cum ipsa qualitas
Distat igitur p^-oprium a genere,quod genus semper „ in accidentis partibus componalur.Namque in prae
ad plurimasspeciesappellatur,propriumverodeuna dicamentis interaliasnovem partes acGidentis,etiam
tantum specie cujus est proprium.Nam si risibiledi- qualitas nominantur. Nara etiam si quis interrogot
cas,ad unam tantum speciem hominis appellatur. qualis corvi species sit,nigra continuo respondetur,
Congruitautemgenuscumproprioinhocquodgenus Congruunt ergo genera differentiis et accidentibus
ct proprium de pluribus appellantur.Namquegcnus quod de speciebus pluribus praedicantur.Nam sicut
adpluresspecicsappellatur. Appellatur etiatr genus genusspeciessubseplureshabet.itadifferentia.Nam
dehis quwsub specicbus sunt individuis.Nam si ho- rationalemdicimusDeumet hominem.Hursusetiam
mo ot cquus animal est,erit etiam Cicero animal, et accidens de pluribus speciebus praedicatur.Nam ni-
quilibetequus singulariteranimul nominatur.Si,ni- grum dicimus et hominem,et equum,et corvum, et
iileretproprium ad pluriraa dicitur.Dicitur eniin ad ebenutii,et plurimas alias species. Rursus congruit
unamquamque speciem, etad eaindividuaquaesunt genus differentias,quod, sicutgenus, sic differentia
!iub specie prajdicatur.Namsihomo risibilis est,risi" aequaliter ad individuum praedicatur. Nam si Cicero
bilis est etiam Cicero et Virgiliu3,et quicunque sin- animal est,quod est genu3,et rationale animal est,
gulariternominanlur risibilessunt.Congruuntetiam quod est differentia. Congruunt etiam, quod de nu-
quoniani utraque in eo quod quid sit praedicantur. mero differentibus prajdicartur, quod superius de
Nani genusdespccie. ineoquod quidsitproedicalur. C aliismonstratumest.Distatautemquod(sicutdictum
Nam si dictis, Quid est homo ? animal appellabis. est)genus in eoquod quid sit appellatur: diffcrentia
Item proprium in eo quod quid sit praedicatur. Nam vero velaccidentia in eo quod qualesit praedicantur.
si dicis, Quid est homo ? merito risibile praedicabis. Nam si dicas,Quid est homo ? appellabis gonus, et
Congruunt autem quod genus et proprium ad pluri- dicesanimal esse hominem. Si vero qualis sit ad
mas res numero differentes praedicantur. Nam ila a differentiam interrogaveris, rationalerespondeam,
se differunl singula animalia, id esthomo, equus et vel accidens nigrum vel album, vel qualis quisque
corvus, et caetera, ut singulihomines, quantum ad sit de quo intcrrogatur. His igitur distributis dis-
numerum. Distatautemagenere,quodgenus adplu- tantias ipsas a priinordio rursus orditur dicens :

rimas species praedictatur, proprium vero ad unam Unde hoc quod de pluribus prsedicatur genusdistat
solam cujusest proprium nominatur.Sed nonestin- ab iis qux de singulis prgedicanLnr, hoc est ab indivi-
ter genusetproprium eadem differentiaquaeestinter quod despecie difjercntibus prgedicalur distat
duis. Illo
speciem et genus. Nam species de nulla omnino pe- a speciebus et a propriis. lllo etiam in quo quid sit
cie praedicatur,proprium vero licet non ad plures, ad appellatur, secernitur a differentiis et a communiter
unanUainen solam speciemcujuseslproprium,sem- accidentibus, quod hpec duo quale quid sit declarant.
per aptalur. Post haec igitur de differentiae acciden- jj Hoc genus ab individuis,quod genus
dicit distare
tisque a genere distantia disserit dicens de pluribus(ut dictum est^praedicatur.Colligitautem
A differentia vero et ab accidenlibus differt genus, et in unum redigit proprii specieique diflerentias.
q uoniam et si etiam ista de pluribus specie differentibus Nam,quoniam species depluribus non specie, sed
priiedicantur{differentia2scilic€t,et accidentia qux com- numero differentibus praedicatur,proprium vero de
muniter accidunt) ,nontamen ineo quodquid sit appel- una tantum specie et deiis quae sub eadem specie
lantur, cum interrogantibus nobis fit secundum ca sunt individuis praedicatur. Quamvis enim de una
responsio : magis enim quale quid sil ostenditur. specie praedicetur, tamen aequaest illi cum specie a
Differentiamvero et accidens idcirco posteriusre- generedifferentiadepluribusspeciedifferentibusnon
servavit, quod eorum unam differentiam. erat distan- praedicari. Nam neque species praedicare omninode
tiamque dicturus. Differentia enim et accidens qua- speciebus aliquidpolerit.-neque proprium,quoniam
litatera cujuscunque speciei demonstrant illa sub- : proprium non depluribusspeciebus,sed de unatan-
stantiae qualitatem, id estdifferentia : illud, id est tum cujus est speciepraedicantur.Quod si itacst,una

L
35 AN. MANL. 8EV. BOETII 36

differentia a genere,specieset propria sejunguntur. A, cantur.Nam si quis dicat hominem esse animal,non
Accidonsveroetdifferentiaeademquoqueunaagene- poterit convertere animal esse hominem Nani homo
redilferentiaseparuntur,quodgenusineo quod.)uid nihil aliud,quantum ad genus, nisi animal est: ani-
quod
sildicilur, differentia vero vel accidenlia.ineo mal quantumadspecies potestesseetiam non homo.
qualeappeliantur. HasPorpliyriusad construendam Paria vero praedicamcnla semper sibi ipsa invicem
"enerisrationcmdifferentiasquamparcissimepolest convertuntur.Nam quoniam risibile solius est homi-
colligit, etipsas differentias multis modis posterius nis, risibile ad hominem praedicatum etiam converti
prol)aturus,nuncvero,quantumsatest,dicitseabun- potest, uthomo ad risibile praedicetur. Uicitur enim
dantem f?eneris conslituisse rationem, hoc dicens : quidquid est homo, risibile quidquid est risibile,
:

Hoc si ita est, nullo minus aut plus effecta est generis homo. Ergo quascunque definitiones convertere po-
diffinitio. atque pares sunt: quascunque conver-
tes,illa3 verae

Perfectamplenamquefiegenerisdiffinitionemfecis- tere non potes, aut majore3,aut minores sunt, pa-

sedicit,quoniamnequeplusnequen^inusfactasitdif- res inveniri non possunt.Nam si dicas hominem esse
finitiosedaequaliteradgenuspariliterquecomposila, substantiamanimatamatquesensibilem,verum esl.
Quod quale sit hoc modo monstrandum est : Novi- Item si convertas et dicas substantiam animatam
mus quod qusedam res quae ad alia praedicanlur his g atque sensibilem esse hominem,non omnino verum
de quibus praedicantur, abundant, ul genera etspe- dixeris. Potest enim substantia animataesse atque

cies.Namque aniraalquod genusest,dehominequod sensibilis et homo non esse.Item si dixeris rem ra-
est species,hoc abundat, quod nomen generis etiam tionalem,*mortalem, risus et disciplinae capacem
in equum atque bovem atque in alia valet aptari. animal esse, verum dixeris. Si autem dicas atque
Ergo si quis ad quamlibel rem abundantem fecerit convert.is animal esse rem rationalem, mortalem,
majoremquedefinitionemquamipsare3fuerit,quam risus etdiscipiina? perceptibilem.nonomninoverum
definit, non erit integra propriaque definitio, quo- dixeris. Potest enim esse animal,et non esse ratio-

niam nonsolam illam rem araplectitur quam definit,
si raajor fuerit diffinitio^sed eliam alias quascunque
terminus abundabit.
res quibus ipsius definitionis
Majorura igitur pra^dicamentorum major erit defini-
tio, minorum vero minor erit etiam definitio. Ani-
mal ergo quod majus est, iladcfiniunt:
substantia animata sonsibilis : hominem
ac animali rainus est,ita definiunt: Homo
mal rationale, mortale, risus et disciplinee percepti-
nale et risus capax. Ergo quoties major est defini-
tio,quam id qujd definitur.si prius dicitur id quod
definitur,etmajordennitioadhibetur,veraessepote-
rit definitio.Si enim prius dixeris hominem remmi-
norem, et ad ipsum postea adhibueris definitionem
Animal est mujorem,ut prius dicas homo est,et postea subjun-
vero quod gas subtantia animala sensibilis, utrum est.Homo
est ani- enim necessario est subt.intia animata sensibilis.Si
vero priusdixeris definitionem, et postea dixeris id

bile.Quod si majus est animal ab homine,niajor erit (luod definies, vera esse non potest omnino.Nam si

etiam animalisdeflnitioab hominis definitione.Plus definitionem majorem priusdixeris,dicens,substan-

enim erit diceresubstantiaanimatasensibiiis,quam tia animata sensibilis,et postea rem minorem intu-
animal rationale, mortale. Nam substantia animata leris, ut dicas horao est,ut sit substantia animata
sensibilis, sicut ipsum animal,non soium hominem sensibilis homo est, non omnino verum est. Potest

complectitur,sed etiam equum et bovem atque alias enimesseetsnbstantiaanimatasensibilis,non tamen

hujusmodi species.Si quis ergo ad hominem majo- homo.At vero si minor fuerit definitio quam illa

rem definitionem aptaverit,quae est animalis,ut ita ipsa res quae definitur, si prius dicta sit definitio

definiathorninem: Horaoestsubstantia animatasen- vera est,poslerior,falsa.Nam si dixeris deflnitionem

sibiiis, non est plena definitionis ratio, cum equus quae est minor,res rationalis,mortalis,risus et disci-
atque bos substantia animata atque sensibiiis esse plinae capax, et post intuleris animal est.ut sit, res
possint, quae species hominis non sunt.Si quis vcro rationalis,mortalis,risus et disciplinae capaxanimal
majorirei minorem definitionem aptaveril,curtaraet est, vora pst. Omnis enim res, quae rationalis et
diminntamquodammodo facitrationem.Namsiquis mortalis est, risus et disciplinae capax , necessario
animal definire volens dicat : Animal est res ratio- D animal est. At vero si converteris.et rem raajorem
nalis, risusel disciplinae perccptibilis, non erit inte- prius dixeris: postvero rainorem definitionem adhi-
gra delinitio, quoniam sunt quaedam animalia (|uae bucris, vera omnino esse non potest. Nam si dicas
istiusdefinilionis rationem subterfugere atque eva- prius,animalest,postea autemjunxeris.rex rationa-
dere possunt.Estenimanimal bos,quod neque ratio- lis, mortalis, risus ct disciplinae perceptibilis, non
nale sit, neque risus perceptibile. Sola igitur relin- omnino verumest. Pote&tenimesse animal,et ratio-
quantur bene dcfiniri.quaecunque aequalibus dcfini- nale vclmortale non esse.Itaque simnjor esldefini-
tionibus constituuntur, ubi autem a^qualis definitio tio quam res fuerit ; sipriusrem dixeris, posteade-
sit,hoc modo possumus reperire Prnsdicamcnla : finitionem intuleris, vera est.Si vero prius dcfinitio-
quajcunque fuerint,si majus praedicamentum de rai- nem dixeris, postremintuleris, falsa cst.ln minori-
nore aliquo praedicatur, converti non potest, ut bus vcro definilionibus et raajoribus rebus contra
minor dc majore prffidicotiir. Semper enim majora est. Narasidefinitionem prius dixcris, poslca rem
deminoribus.nunquam miuora de majoribusprxdi- subjeccris,vera est.Sivero remprius dixeris.postea
 :

37 IN PORPHYRIUM DIALOGUS I.

definilionpmsubjoceris.veraoir.niiioossenonpolest. A ta,3peciei vero substantia gonere superposito.etad

At vero in ffiqualibus deflnitionibus converti a;qua- ipsam praedicalio perficitur, non est duitium quin
liter potest. Nam quoniam solitis hominis h.TCC est cumgenus ditfinire necesse sit jure speciem.elcum
do(initio,aniraal rationule,mortule,aequali3 est hfec speciem.jure nobisgenuspraedicare necesse sit.IIcec
ad hominem definitio, quoniam non est aliud, cui igiluretiam in generissubscriptioneservabatur dis-
possit aptari. Itaque si prius detinitionem di.xeris, tinctio,cumgenerisdefinitiohabitae3t.Hocenimdic-
postea rem subjeceris, vera erit, ut est : homo est turaesttunccssegeausquod addistanlesspeciesdice-
animal rationaIe,mortale.risus et disciplintB perce- retur.Nuncverodicendumestidessespeciemqua>sub
ptibile. Sin vero converteri3,et prius definitionem, genere ponitur.Bed multiplexejus diffinitio haberi po-
postea rem di.xeris, ut si di(;as, animal quod fuerit test.Poteslenimrursusdiciidessespeciem,adquam
rationale, mortale, risus et disciplinae perceptibile genusin eoquod quid sit, praedicatur. Quaeresutrae-
horao est,haec quoque vera est ita sempcr ut defi-
:
que id significant, speciem poni sub genere. Nam
nitiones verae sint,neque plus, neque minus in dfi- primaquidem definitio, id aperledesignat. Secunda
nilionibus oportet aptari,sed aequaliter definitioncs non talis est quoniam semper minora majoribus
:

convenienterquc disponi. Quod Porphyrius scilicet supponuntur. Gcnus ab eo aliquid in eo quod quid
nou ignoransait.se neque plu^, neque minus ritTe- g sit praedicalur ; quod majus esse non dubium est.

cisse generis definitionem.Et Fabius : Sequitur m- Quod si ila est, nullus est obscuritalis crror, quin
quit despeciedisputare.l)ic,inquam,quid sequilur? species quee ininor est majori sibi generi suppona-
Et sequitur; Hic (ut opinor) ordo est lur.Nihiligiturhaecsecundadefinitionis significatio
DE SPECIE. a priore differt non enim species sub genere poae-
:

Species quoque multis dicitur modis.Nam et unius- retur, nisi genus ad speciem in eo quod quid prae-
cujusque hominis forma species appella/ur. Rursus di- dicaretur. Tertiaverodefinitiospecieiintegraralione
citur et pulchritudo vullus,undepnlcherrimos quosque coUecta est, et ipsius speciei vim naturamque de-
speciosos dicimus. Dicitur species et ea qiuv supposita monstrat. Dicit enim speciem esse quae ad plurima
est generi,undehominemanimalis speciemappellamus, numero dilTerenlia in eo quod quid sit prasdicatur.
cum animal ipsum genus sit et album coloris speaem.
: Quae diffinitioeliamex superiore genere debuit esse
Tunc ego quoque nomen sicut generis
: Speciei planissima.Sed ego non quantum castigata permittit
aequivocum puta. Nam et hoo quoque multifariam brevitas explicabo, sed prius de ipsis generibus
appellari designat. Dicitur enim,inquit, species et speciebusqucpaucadicendasunt: Cumsintqucedam
figura corporis,etfortassealia plura.Dequibus quo- genera quae species habeant,atque ipsa aliis generi-
niam nnllus Iractatus habebatur,jure praetermissa bus species esse possint,non est dubium ea gemina
eunt.Hic tamen a Victorino videtur erratum, quod comparatiunis habitudine fungi,ut ad alia species,
cumidem sit cujuscunquehominisspecieset vultus, ad alia genera nominentur.Sed si in uno filo atque
quasi in ali;\ appellatione speciei vultus iterum pul- ordine speculemur,etquodcunquegenusalicujusrei
chritudinem dixit ; quasi vero non perinde pulchri- repertumest,ejusrursus genusaliud requiramus,et
tudovuUussitactotaspeciesfuerit,nam si quispiara rursus aliudatque aliud: iterum sinihilsitquointel-
pulcher fuerit toto corpore, etiam vultu.Sed, prae- lectus ratioque consistat,inexplicabilis ratio inter-
terniissis his,ad illam speciem quae sub genereponi- minabilisquetractabitur:sed,quoniammultasuntin
tur atque genus veniamus.Namque,utdictum
efficit his scientiae fundamenta,quae nulla ratione animiin
est,substantifB ipsae nullo speciei nomine generisve infinitumprocedentiaconcludunturdicendumneceB-
censentur.nisi quidam ad se invicemcollatione sint sario est posse nos ascendentes iisque ad tale aliquid
coraparationequecompositae.Namquequodhoraoani- pervenire,cujus cura ipsum caeteris genus sit,aliud
raai est,non idcircoei genu9est,quoniara animalest, genusinvenirenonpossumus,quodgenusprimum,et
sed idcirco quod sub sehominis atqueequi,et caetero- magis genus,et generalissimum nuncupetur.Sed si
rumHnimantiumspecieshabetatqueidcircoait:Unde hoc in genere conlingit,ut ascendentes alicubi con-
hominem animalisspeciem appellamus,cumanimal sistamus.non estdubiumquin descendentes iterum
ipsum genussit: nequeenim homospeciesdiceretur, D species ad aliquemquodamraodocalcemoffensoter-
nisisuperipsumaniraalisappellatiopraedicaretur.Sed mino consistaraus. Igitur cum descenderimus per
ut monstraret non in solis substantiis genera species- speciem et usqiie ad illam speciera venerirnus,quaB
que versari,sed etiam in omnium praedicamentorum sub se species nullas habet,illara speciem ultimam
nuncupationibusesseconnexa,nonsoliussubstantiae speciem et magis speciemet specialissimam nuncu-
deditexemplumsedetiaraejusquodreliquumreaian- peraus.Sed,quoniaraspeciesaliquorumestcontinens
serat accidentis.Quodenim ait: Et albura coloris spe- (si aliquorura specie differentiam continens esset),
cieminaccidentisdivisioneponiturqualitatisSedquo non raagis species,sed genus raerito vocaretur. Sed,

niamintersequapdamconnexioestettaliscomparatio quoniamcontinetetnonspeciedifferentesrescontine
atquerelatio utpraeteradseinvicem habitudinemge- similes necesse est sibi contineat pluralitates; sed si

nera etspeciesesse non possint: nihil enira ineorum continetpluralitatem,et majus semper est id quod
diffinitionibusconcludi potestnisi alterutruranorai- continet, quara id quod continetur, de pluralitate

natasint.Namsi substantia generis speciei supposi- illa species praedicabitur.Appellabitur igiturspecies

 :
39 AN. MANL. SEV. BOETII
de pluribus rebus numerodifferentibus in eoquod
quid scit.Specieseniincumappellaturdesubteriori-
bus, superiorem speciera substantiaque declarat.
Nam cum dicimus: Quid est Gicero? homo continuo
respondetur.Cum ergo tribus n;odis speciei lactasit
definitio, superiores duae non lantum suntspeciei,
sedetiamsubalternaespeciei.Eslenimspeciesquaeet
ipsa genus est sit enim ipsa generalissimum genus
: genus e3t,merito magis species appellataest.Igitur
substantia,et subeacorpus, subcorpore, animatum
corpus ; sub aniraato corporc,aniraal sub animali,
; cstjSubalterna genera.et subalternae species imple-
homo; siibhomine, individua. Sed hancdivisionem
pleniusposteriusexsequemur.nuncautemhocnobis
tantumsufficit.Substantiaigitiirmagisgenusest,ho-
mo magisspecies, ita ut neque substantia species ali-
quando esse possit,nec tiomo genus corpus vero ani-
: etinferiora cadera ducas.genera et species invenien-
matunivelanimaladsuperioraspeciesad subteriora
generanominantur.Siquisergocorpusanimatumvel
animal vel hominem velitexprimereet dicat:Species
estquaeponitursubgenere, et ad quam genus in co
quodquidsit praedicatur ha3C definitioetmagis spe-
ciem idesthominem,et subalternamspeciem conti-
net,id estcorpus animatum vel animal. Namcorpus
aniraalum etaniraalethomosub generesuntpositaet
adeasomnesineoquodquodsitappeliatur,utdictum
est. Si quis vero illam speciem delinitione monstrare
velit quae vere species est,id est speliacissimam spe-
ciem quae tantam speciesetnunquam genus sit,hoc
mododefiniet.Speciera esse,qu.x' ad plurimas resnu-
merodifTerentes in eo quod quid sit priedicetur.Sed
hsec definitio subalternis speciebus nunquam conve-
niet.IIIaeenim quaesubaUernae.suntspecies, possunt
etiampro generibus accipi,si ad subjectapraedicen-
tur.Quodsipossuntprogeneribusaccipi,cumproge-
neribus accepla? fuerint,non tantum ab plurinias res
numerOjSed eliaraspeciedilTerenlespraedicabunlur,
quippe cum sunt genera.Sen quia hoc in magis spe-
ciebusnonevenituLaliquandodespeciedifferentibus
prffidicentur, haec delinitio posterior solius magis
specieidefinitio est,et eam ca>terae subalternae spc-
cios excludunt atque rejiciunt,quod Porphyrius ita
demonstrat.Sed hajc definitio ejus speciei cst, quse
magis speciesdicilur. Aliae vero dofiniliones erunt
etiam iilarura qua; non sunt magis spccies,horum
ergo ipsam subscriptionem demonslrationemque
clarius seipsum dicere promittit cum dicit
Manifeslius aiitem hoc (iet quod dicimus koc modo:
Inomnibus prxdicamenlis sunt quxdam magis gene-
rum et magis specierum,sunt aliamixla magis genera
: matum corpus species vidotur,ad ralionale animal,
sunt supra quX nuUum nliud genus jioteril inveniri.
Magis species rursusysub qua nuUa species reperitur,
horum intervalta qux possident, ct genera et species
sunt, singula superioribus et inferioribus collala, ut
alterigenus alteri species appcllcntur.
Hujusmodisunt,inquit, qua;dam quorum genera
inveniri non possunt, hfficque ipsa merilo magis ge-
nera nominantur,quoniam majus ipsis aliquidinve-
niri non potesV. Nam si ista sunt genera (genus autem
omnibussubseposilismajuscstjquorumgenusnul-
luinest..nihileorummajussepoleritreperiri.At,quo-
40
A. rum nihii majus poterit inveniri, merito ipsa magis
genera vocilantur. Sunt autem quaedam alia qu<e
magis species appellanlur,sub quibus aliae species
locatae non suat.Nam plus videlur esse species ea et
integrior. ac vere species est, quaegenus nunquam
est,quam ea quae aliquanrio genus esse potest.Quod
si verior species est, quae sola species, nunquam
intermagisspeciemet magisgenusintervallumquod
verunt.Nam sobalterna vocamus quajcunque ad su-
periora species,ad inferiora progeneribusaccipiun-
tur,idcirco quia,si omnesresad inferioracoraponas,
generasunt,siadsuperiora,species:etsiad superiora
T» tnr.Atqueideosubalternageneraetspeciesnominata
sunt, quod filo quodara atque ordine ad inferiora
composita genera,et ad superiora species agnoscan-
tur.Sed haec ita genera speciesque esse possunt, non
ut cui genus est, eidem iterum velut species suppo-
natur.Nara si (ut prius ostensumest) speciesua ma-
jus est genus, non est dubium quin major res sub
minori poni non possit : atque ideo ait,ut alteri ge-
nus,alteri species appeIlantur,quod nequaquam ad
eamdem rem et genus esse et species convenirel.
Dat igiturhujus rei exempIura,utquoddicit,facilius
possit agnosci. Facit igitur hanc divisionem. Ponit
substantiam magis genns, supponitur subslantiae
corpuselin incorporeum.Corpori,animfiUim corpus
etinanimatum.Animato corpori animal sensibile.et
animal insensibile, ut sunl ostrea vd conchilia, vel
A Gchini,vel arbores,et aliahujuscein:ui,qua2 vivendi
animam habent,non etiam sentiendi.Sub animali,
animal rationaleetirrationale.Sub rationali,mortale
et imraortale. Sub mortali, hominem. Sub horaine
singulos homines,hoc est corpora individua,Cicero-
nem etVirgiliumscilicet,eteos quijam inpartessunt
singuli Substanlia ergo quaj prior est,magis generis
loco accipilur.Genus enim solum non etiam species
est,quod nunquam eigenussuperiusinvenitur,homo
vero solum species est: nullas enim|alias sub se spe-
cies coorcet, Singuli enim homines non spccie, ut
dictum est,sed numero differunt. Corpus vero quod
pridcm sub genere posuimus id est substantia, ad
substantiam quaedam species,ad animatum corpus
genus accipitur.Animatum autem corpusad corpus
B specics et,ad animal genus animal aulem ad ani-
;
genus. Rationale, ilem animal, morlalis genus est,
species animalis.Mortale autcm genus hominisest,
speciesrationalisanimalis: homo autera quod supcr
individua est, nihil de generis natura sortitus est,
sed tantum solaspeciesappellalur.Scd hancdivisio-
nem sicubi in aliis rclius transferri et aptari placet,
ita considerandum est.ut quidquid fuerit cujus gc-
nusinvenirinonpotest.magisid genusappelletur. Et
quid(|uid cujus nuila species fuerit, id est ut super
individuacollocetur.iila magisspccies.Oporletenim
si quod genus sit,super differentes specie res poni,
 :

41 IN PORPHYRIUM DIALOGUS I.

a genus
a generalissimurn
DifTerentia

b species subaiterna
b gen. subalternurn
Differentia

spccies subalterna

DifFerentia

d specics subailerna

Differentia

e specialissima

Quod autem magis non super differentes

species,
^ tat.Cura enim sub se individua habeat quod ea conti-
species rcs poni, nunquamaliler digne specios po- neat, quae sub una specie sint, et nuUa^substantia,
quaj
terit appellari. Ergo, quoniam quemadmodum quod proprietate discrepent, species eorum vocatur
superius genus super se nullura genus habet, magis continet. Ita homo animalis species dicilur, quia
et

genusdicitur, ita species, quoniam snb se species

: continetur: ethorainumsingulorum speciosest,quia
non habet.sed tantum individua, merito magis spe- eos continet qui nuUa unquam specie discrepabunt.
cies appellalur.Illaautem quseinmedio posita sunt Definitio igiturmagis generummagisquespecierum
nonejuademsunthabitudinis.Nam quoniamspecies tali.-5 esL:Magis genus essedicitur,quod genus sem-
esse possunt, noa sunt magis genera; et quoniam per sit,nunquam species, et quo superius nuUum
genera esse possunt,idcirco nunquara magis species genus sit. Rursus magis species est, qua^ species
proedicantur.Nam illis quae supersunl species sunt sempersit,nunquaragenus.Etiterumquaenunquam
illis vero quae subsiint loco generis praeponuntur. dividiturin species,etqu8e adplurimanumero diffe-
alia
Gum igitur dute formfe sint omnium rerum, ut aut rentia in eo quod quid sit praedicatur. lUa vero
generapraeponantur,aut species supponantur.sum- (utstepedictum cst) ct genera et species -esse pos-
collata.
mitates, id est generalissimum genus, et specialis- sunt, superioribus scilicel inferioribusque
simaspecies,singulas tantumcontinenthabitudines. Uoc autem attentissime respiciendum est, quod in
Illud, ut tantum genus,nunquam species videatur; " diversis longe nationibus io eo genere, ubi ex
co-
illud, ut sola specie3,nunquametiam genus appelle- sanguine allquacognatiodeducitur diversarum
unum caput generis duci potest.
tur. Subalterno vero quae media sunt duas formas gnationum gens ad
habent.id est utrasque.Namque(utfrequenliusinsi- NamquecumRomaniaRoraulosunt,Romulusautem
ad
nuatum est) et generis quodammodo parentelam, et aMarte,Marsa Jove, poterit genus Romanorum
speciei derivationem sortita sunt, Nec hoc fortasse Jovem duci. Item quoniam Athenienses a Minerva,
nosturbet quod speciesspecialissima habet aliquid Minerva a Jove,potest Athenensium genus ad
eum-
sub se.Namque homo, cum sit magis species,habet velut ad originem duci. Item
quoniam
dem Jovem
sub se singulos homines. Hfflc enim quamvis indivi- Persffi a Sole, Sol autem a Jove,possunt Persaj quo-
propriam
duis3uper3it,nunquamformamspecialilatis immu- que ad eumdem Jovem,veIut ad originem
2
Patrol. LXIV.
43 AN. MANL. SEV. BOETII 44

deduci. Ua diversissimae gcnlca ad unius cognatio- X decem sunt, sed plures,non lamen infinits. Indi-
nemerigi possunt,quodideminspeciebusgcneribu3 vi lua vero quaj sub magis speciebus sunt infinita
que non fit. Nunquum cnim diversa gencra sub uno sunt, et corum inteliigenlia nulla unquam capi
genercpotueruntaccommodari.Aristotclesenimpri- scientiapolest.Quic eniminfinila sunt nnlloscientiae
morum generum pr.x'dicamenta decem constituit, tormino concludentur. Igitur omnis a nobis divisio,
quae velut aliquis fons, ita subterioribus omni- omnisque scientiaa magis generibusper suballerna
bus ortumquodammodo nationemque profuderunt. genera usque ad raagis species deducatur. Ibi enira
Ha;c igitur genera, quoniam gcneralissima sunt,et consistentesintegramsuperiorum scientiam. accipe-
superius eis nullum aliud inveniri genus potest, ad repossumusacrctinere.Siquisautemindividuavelit
unum genus reduci non potuerunt. Quod si decem scientia disciplinaque comprcliendero.frustra labo-
genera primaad unumgenusrcduci non potuerunt, rat sed ita jubemur a magis generibus usque ad
:

nec illaquaesubsunteisdemgencribus,id estspecies magis species per media intervalla discurrere, ut

subalternaque genera, ad unum genus aliquando specificis differentiisdividentes subalterna genera,

potuerunt applicari. Nam si prima eorum generaad a magis generibus usque ad magis species descen-
unumsuperius duci non possunt, non est dubium damus. SpecificE di/Terentiaj sunt quae speciem
quin ea ipsa qua; sub ipsis sunt,ab uno genere coer- p. quamcunque declarant. Declaranl aulem species
ceri continerique non patiantur.Nara si substantia, differentiis hocmodo Si quis cnim dicat substan-
qualitas, et quantitas, et csetera sub alio communi tiam,ut ponat sub substantia, corpus sub corpore,
genereponi non possunt,quod ipsa magis suntge- animatum corpus sub animato corpore, animal sub
nera,nec quidquid substanlia fuerit, id est sub eo- animali,rationale animalsubanimalirationali,mor-
dem genere, ut animal vel homo, vcl item sub qua- tale,etomnes has species quae sunt substantis! cum
litate vel quanlitate, ad aliqnod genus commune se differenliis posuerit, bominis scilicet species in-
polueruntapplicare). Nunquam enim invenirigenus formabitur.Namcorpusanimatumablnanimatocor-
polerit,quod haec deccm genera solitario et proprio pore differentia est.Porro autem animal ab insensi-
intellectu intra se possit veluti species continere.At bilibus,et rationale ab irralionali,et mortale ab im-
dicat quis : HcBC omnia dccem genera si vere sunt mortalibus differentiaesunt, ho^c igitur omnia cum
subsistentia, quodammodo substantia vel entia dici junxeris, unam speciemdeclarabis,idest hominem.
posse. Flexus enimhic sermo est ab eo quod cst Nam cum dicis corpus animatum, animal rationale
essc,et id participii abusione tractum est propter ct mortale,quae scilicet dilferentiae in subalterno or-
augustationem Latinse linguae compressionemquc. dine sibi suppositae sunt^ hominem demonstrasli.
Haecigitur (utdictum est)enlia possunt appellari,Et Sunt aulera quaedam alia3 differentiffi, qua; tales
ens hoc ipsum, id est esse, genus eorum fortasse C sunt, ac si dicasanimal rhetoricorum, quod solus
dici videbitur,sed falso. Namque omnia quae inter homo rhetor esse possit. Scd haec diffcrentia non
sc aequivoce nominantur, nunquam ejusdem conti- specifica differentia est,et substantiam hominis na-
nentiam generis sortiuntur. Quippe quorum sub- turamque nonperficit,sed lantum artem quamdam
slantia discrcpat,non est dubium quin generis quo- scientiamque commendat.Ulaj igitur in divisionibus
que ipsius definilio discrepabit ha!c autem ut entia
: diflerentiae speciesque prosuut, ex quibus illa quas
nominentur, non univoce, scd ajquivoce proedican- dicitur magis species informatur, et haec vocatur
tur.Nam quoniam substantia ens est, et ilem qua- speciiica differentia. qus magis specicm possit efli-
litas ens, siquisrationem definitionemque substan- ccre. Ergo cum per hasc descensum fuerit ad magis
tiae et qualitatis dixcrit,eademnam utriusque non po- specics,relinquenda suntsub magis speciebus indi-
terit convenire,non estdubium quin substantia et vidua,neceorumestaliquascientiarequireuda.Nam
qualitas non univoce, sed aiquivoce praedicenlur. illa non solum infinila sunt, sed etiam quajcunque

Quod si a;quivoce praedicantur, sub ejusdem generis in sese continuerint infinitafiunt. Rhetorica enim
fontc poni non poterunt.Non est igiturin generibus specics cst. Sed cumvenerit in singulos homines,
speciebusque aliquod gcnus solum quod possit luncper singulos ct infinitos divisa, singuUieliam
diversa rerum gcneracoerccrc.Tunc Fabius: Abun- j) fiet et infinita. Si enim omnes quicunque sunt vei
dantcr haec, inquit, omnia, ct de his ipsis rebus fre- fuere nuraerentur rhetores, nullus unquam hujusce
quenlius inculcatum est. Sed perge ad sequentia. numcralionis finis erit, cum pra^sertim etiam per
Faciam, inquam. llffic enim,ut arbilror,soquuntur. infinita temporain futurum singuli horaines rhelores
Ercjo dccein gen^ra consliluil Arislolelcs in proodl- esse po.ssint. Hic Fabius Hoc igitur, inquit erat
:

camentis qux niagis (jenera sunt. Al vcro iU,v qux quod ait.
magis spccies sunl, semper in plurimo quidem numero Porro autem velarlium vel disciplinarum cum indi'
sunl, non lamen in infinito. At ve.ro individ.ua qnx viduapcr singuloshomiues esse C(vperint,rationemad
sub macjis spccichus stinl, infuiita su7it semper. percipiendum capcre vcl habere oiniiino non possunt.
lloc enim dicere vult quod multoplures species Et ego : IIoc,inquuui,cstquodcum artesvel disci-
Buat quam genera: habctcnim gcnus sub sc pluri- plinai, quic in sua spccic una autc collccta fucrint,
raas specics : et quonium decem genera rerumom- inindividuavenerint,idest,per singulos hominesia
nium prima suut, species apecialissimtu non solum infinilammultiludineminnumerabilemquesesedis»
45 IN PORPHYRlUli^ DIAL0GU8 I. 46

pcrtiiint hoc autem idcirco evenit,quod hocceadem

; \ nis appellalio non convenit. Nam si dicas animal,
ratio est quam Porphyrius ipse dicerc non neglexit. hoc est,quod homo in illa parte in qua equus est
Genus enim cum unum sit, plurimarum specicrum non homo, atque ideo universaliter no.a conver-
erit

progenitivum est. Namque sub uno genere plurcs tuntur.Namsidicis, omnishomoanimal, verum est.
species inveniuntur, idcirco quoniam species genus Si dixeris, omne animal homo est,fa!sum est. Quod
illudundepronuunt,in plurimasegregantatque dis- si majora de minoribus idcirco pra^dicantur, quia
pertiunt.Genusautem plurimas colligitres, sicutip- omne majus minus in secontinet: et minora de ma-
sumaplarimis itcrum speciebus^dividitur. Namque joribusidcircononpra3dicanlur,quiamajoraminoris
homo.corvus et equus.quae sunt species, quantum definitionem supervadunt, et quodammodo exsupe-
ad animal.ajqualiter animalia sunt.Ita enim nomen rant, non est dubium quin illa quoe sunt ffiqualia,
animalis omnes suas species intra se continet. Quod sibi possint ipsa converti. yEqualia autem illa sunt
si el in homine animalis nomen est, et in corvo, ct quaj neque minoia neque majora sunt, id est, ut si
inequo.non cst dubiura,quoniam illud genus,quod inquamlibetspeciemapponantur, et omniillispeciei
sub seipsuin ea conlinel, species divisae inter se di- adsunt, etnulli alii nam omnis homo risibilis est,
:

vidantmultiplicentque.Colligit igiturgenus species etnullaaliaspeciesrisibili potestproprionuncupari,

in se, speciesverosuaptenaturagenusipsumdisper- atqueideoquoniamaequaliasuntconvertuntur.Dicis
tiunt.EstigilurgenuscoUectivumspecierumsuarum
B enira :Quid est homo? Risibile. Quid est risibile?
etquodammodoadunativum.Speciesvero divisaege- Homo et item,Quid est hinnibile? Equus. Quid est
:

nerisquodammodoet multiplicativae. Igiturquicun- equuSi?HinnibiIe.Quod si semper majorademinori-

que ad magis genera ascendit, omnem specierum
multitudinem per genera colligit adunatque. Cum
vero a magis generibus usque ad magis species de-
curritur.omnis unilas generum superiorum in mul-
tilidasramosasquespeciessegregabitur. Quodautem
aitmultitudo capienda, perinde est ac si diceret,
bus praedicanlur, superiora necesse est generaesse,
et omnia subalterna minora. Quod si subalterna om-
nia minora sunt, non est dubium quin si quis per
subdivisionemdescendatad ultimam speciem,quod-
cunque genus de vicinis sibi praedicabitur, etiara de
subalternisprsedicetur namquesubstantiahabetsi-
:

multitudo facienda est nam cum dividis genus in

: bi vicinum ad subteriora genus, ad se vero speciem,
species.casdem species multas esse accipis, quas tu quodeslcorpus;dehocigitursubstantiapraedicatur.
idcm Cecisti. Species quoque ab hac generis aduna-
Si quis enim interroget quid estcorpus, dicitursub-
tione ac quodammodo non discrepant.
collectione slantia. Sub corpore vero estaiiimatura corpus, et
Namque et ipsae inQnitatcm individuorum ad unanr. sub eo animal. Ergo quoniam substantia idcirco
revocantformam.Singnlorutnenimhominumspecies prsdicaturdecorpore, quiailliest superior, necesse
quffi est homo, collectiva est,hoc modo. Ad hominis C esl,quibus corpus superius fuerit, eisdem eliam sit

enim speciem cuncti singuli homines, unus homo substantia superior. Nam si corpus praedicatur de
sunt,id est prima species quae nos continet coercet- aniraato corpore, et de animali, praedicabitur etiam
que.Porro autem ipsa species in nos multos scissa substantia de animato corpore, f.t de animali. Sic
dividitur.Omnc enira quod singulum est atqueindi- igitur quascunque superiorafuerintdesubterioribus
viduum,illud unde nascitur dividit.Omnequod non non solum sibi vicinis,sed etiam longe subterioribus
est singulum atque individuum, sed dividi potest, praedicantur.Nam si majora snnt iis quae sibi vicinae
non perseipsum magisdividitsubteriora, quara col- suntspeciebus.mullo majoraeruntetiamillisquibus
ligit.His igitur expeditis, constat et genus plurima- illae vicinae species luerintampliores: ergodequibus-

rum specierum essegenus, et speciera plurimasub cunquespecies prnedicatur, de ipsis praedicabitur et

sc individua coercere. Nara si illa qua? sunt subte- genus.Namsi species aliqua, aliqua re
illius speciei
riora dispertiunt.et in multitudinem dissipant divi- major est,multo genus speciei ipsius illa re qua spe-
duntque,non est dubium quin superiora semper in- cies major est,majus erit. Atque ita ad id prsdicabi-
ferioribus pauciora sint. Prsedicamenta vero quae tur quemadmodum ipsaspecies anteapraedicataest.
aliud deaIiopra3dicantur,veI ad se invicem quae tor- Quod si ita est, non est dubium quin genus quoque
quentur, hoc modo sunt : omnis enim res alii aut ])
gpnerisilliu3,qui)d ad illud ad quod species prwdi-
major erit, aut rninor, aut aqua omne quod est
; cabat'jr,poterat praedicari, eliani id quoqup deeo de
nuijus,de minore poterit prsdicari : nara cum ani- quo species etgenus specieipraedicabatur^praadicari
mal majus ab homine, poterit animal de homine
sit posse. Nam si quis dicat Ciceronem esse hominem,
pr;cdicari, minus vero de niajore non dicitur. Nam cura animal hominis genus sit, non erit absurdum
quoniam animal est et homo et equus, ad animal Ciceronem aniraal praedicari, et curaanimalis ipsiug
hominemsipraedicarevoIueris,tantura hscconvenit substantiagenussit,noueritinconveniensCiceronera
praedicatio, quantum convenit aniraal partem esse substantiam prasdicari, quoniam quae supersunt de
super hominem. Age enim, converte, et dic hoc esse subterioribuspraedicantur,etquae subteriorasunt si

aniraal quod hominem quantum igitur pars est ani-

: qua alia sibi subteriorahabeant,illud primum genus
malis, quffihominis speciem contiaeal,tautura ani- habebunt etiam ista subteriora,et de his non incon-
mal homo est.In illis autem aliis partibus animalis venienter praedicabitur. Igitur species de individuo
quae aliud continent quam est species homini3,homi- praedicatur ut magis, magis genus vero de omnibus
47 AN. MANL. SEV. BOETII 48

Bubalternis, et de magis specie prcedicatur : aequo A. prietas in aliis non convenit,nisi in se ipsis tantum

enimmododicituretcorpussubstantia,etanimalum singulariter,de aliquibus aliis praeler sesingulariter

corpus substantia, etsensibile corpus substantia,et praedicari non possunt.Repetendum est igitur,quod

rationale animal substantia, ct morlale substantia, omne individuum specie continetur, species vero

et homo subslantia, et de ipsis etiam magis genus

ipsa coercetur a genere,et unum quasi omnium to-

individuis praidicatur, ut dictum est potestenira

:
tum corpus, magis genus est, et nunquani est pars,
Cicero dici subslantia, species vero sola de nullis individuum vero pars semper est, nunquam est to-
aliis, nisi de individuis praedicatur, ut
praedictum tum.Species autem et pars et totum merito nuncu-
est individua
: aulera ipsa de nullo alio pra^dicantur patur, nam ad genus pars esl, ad individua totum :

niside ipsis.id est singulis.Nalura autem individuo- dividit enim genus(ut dictum est)et individua coUi-

rumhaecest,quodproprietatesindividuoruminsolis git.Sed species pars est alterius, id est, generis, lo-

singulisindividuisconstant.etinnullisaliistransfe- tum vero non est partis,sed partium. Namque ge-

runlur,atque ideo de nuUis aliis prsdicantur. Gice- nus et unumest,et plures species unius rei,id est,
ronis enim proprietas cujuslibet modi fuerit, neque unius generis species pars est. Et quoniam indivi-
in Calonem, neque in Brulum, neque in Gatullum dua piura sunt, et infinita sub una specie quae illa
aliquando conveniet. At vero proprietates hominis individua co]ligit,specie.^ illa non esl uniustotum,
P
quae sunt idem rationale, mortale, risibile, pluribus, id fist,non est partis totum,sed plurimorum, idest

et omnibus individuis possunt et singulis convenire. partium piures enim partes sub ea individuorum
;

Omnisenimhomoetsigillatimindividuus,etrationa- sunt,quarum totum species,id est homo,appellatur.

lisest,etmortaiis,etsenBibiiis,etrisibilis.Atqueideo Sed de genere et specie suCficienter diclum est. Et
illa quoruni proprietates possunt aliis convenire, quoniam matutinae salutationes vocant, in (uluras
possunt de aliis praedicari. Haec auiem quorura pro- quod est reliquum transferamus.
noctis vigilias

DIALOGUS SEGUNDUS.
DE DIFFERENTIA. alterius expositionis principium de sequenti diffe-

Multa tam nobis a parente natura quam caeteris rentia sumerelur.Ilic Fabius : Uberrime,inquit,a te

animantibus graviaillustriaque concessa sunt, quae hesternis vigiliis de generibus et speciebus exposi-
nos ita quasi qusdam benigna artifex humanitatis tum est. Sed
de differentiis
(ut dici audio) subtilior

excoluit, ut nobis reputandi considerandi-

primum Non, inquam, immerito,
tenuiorque tractatus est.

que animos rationemque concederet,post vero ratio- nam varie acceplaB differentiae varias habebunt
nem repertam proloquendi conferret, perinde ac si C etiam potestatcs. Erunt namquc alias genera,alias
voluisset, jussissetque nos non corporis sensibus a species, alias vero difTerentiK, sed hoc postea de-

belluis.sed mentis divinitate distare quae cum se ibi

:
monstrabitur.Nunc vero ita(ut arbitror) textus est :

adjunxerit, etasuaj vivacitai.enaturaenon discesse- Omnis dilJerentia et communiter et proprie el magis

rit,tuncsic ut ipsaest ceterni generis,ita quoque fa- proprie dicitur.
maminposleros,vitamquegloria3infinitissiraistem- Differentiam quoque multis appellari modis desi-
poribus coaequat.Sin vero pravis se libidinibus cor- gnat Dicit autem tribus hismodisfieri differentiam,
poris obnoxiam mens perdendam corrumpendam- cum aut commur.es sunt, aut propriae, aut magis
que permiserit.naturam corporis sequitur.Nam ni- propriae. Communes sunt quibus omnes aut ab aliis
j
bil ejus vivacitatis post corpora remanet,cui omnis diiTcrimus,aut a nohis ipsis : nam sedere vel ambu-
labor et studium de rebus corporis atque in corpus lare vel stare differentia est : nam si lu ambules,ego
impensum est.Quare advertendura est,ut nos melio- vero sedeam,in situ ipso atque ambulatioue differi-
re« accuraliorcpque reddamus,non ea re qua pecu- mus.El item ego cura nunc sedeo,postea verosi am-
dibus nihil distare possumus,sed quocoelestium vir- bulein, coramuni a meipso differentia discrepabo.
tutum similitudine ajternitatis gloriam factisegre- Propriae vero sunt quaeuniuscujusque individuifor •

mereamur. Sed de his alias, nunc ad

giis dictisque y. mamaliquanaturaliproprietatftdepingunt,utsiqnis
propositum revertar.Gum igitur alterius noctis con- crispo capillo. Etenim propria
sit cajsiis oculis, vel

suetalucubratiovigiliaequevenissent,credoheslerna3 uniuscujusque singuli hominis sunt quocum ista

rationissubtilitatecaptus,velquaipseeslcupiditate nascuntur.MagispropriajsuQtquffiinsubslantiaipsa
discendi audiendique studio, vigilantius quam un- permanent, et totam speciem differentia descriptio-
quam surrexeratFabius ad me perrexit.qui postquam neque permutant,ut est rationalis vel mortalis homi-
consalutatus,sequenti3 a me operis promissam con- nis dillcrcntia. Horum autem communeset propriae
tinuationem reposceret: Faciam, inquam,non invi- differentiae sub eadem specie singulos a se faciunt
tus.quippccum nccmihi sit in vila quidi]uaiii mclius discrepare, illa propriis differentiis, illa communi-
agcre.elluhancmihijocunditalcmstudioluoaugcas, bus. Magis propriic vero totam naluram cujuslibet
quod mihi perquam gratissimum csl, placuit igilur specicisubstuntiamquc permutanl,etab uliisspecie-
utquoniamhesternadiaserlatiospeciemexpiicuerat, bus segregaDt atque disjuDgunt. Uarum ergocom-

I
49 IN PORPHYRIUM DIALOGUS II. 50
munes et propriaBdifrerentia3,quoniamspeciem iion A Karuni vero qusc sunt inseparabiles.aliae pcrse ve-
permulant,sed formamquodammodoothabitudinem niunt, aliae vcro per accidens. Et illaj quae per se
solum f.iciuntdiscrepare.alteratum facere dicuntur, veniuut,a magis propriis manant.Illajquae per acci-
id estnon intcgrum allerum facerc,idest non intc- dens, a solis propriis effunduntur. Et inseparabile
gro pcrmutare, sed quodammodo discrepantiam accidens est.quidquid per iuseparubilem propriam
distantiamque faciunt,atqucideo nonvocantur alte- (lifferentiam unicuique speciei contigerit.Sed quan-
rum facientes;id est permutantes,sed magis altera- quarripropriaetmagispropriainseparabilesdifferen-
tum, id est non integre alterum facientes. Il!a vero sinl,nunquam tamen illam superiorem formam
tia;

tertia, id est magis propria,quoniam substantialis
est, et ipsius speciei inserta naLurfe alterum
Nam quoniam homo atque equus quantum ad hoc
quodanimaliaerant 'jnailliseratsnbstantia,veniens
rationaledisgregavitomnino hpeciem,et funditusal-
naturamque commutaut.Nam niagis propria semper
facit. alterum,propriasolum semperefficitalteratum.Huc
accedit quod inseparabiles propriac possunt alicui
plus minusve contingere.Inseparabiles magis pro-
priae, nec cumulis inlentionis augent,nec imminu-

terum fecit. Ergo communes et propriae differfcntige tione decrescunt. Potest enim alius procerior,alius
alteratum facientes vocantur.niagis propria) autem fuscior,deductioribus aliuscapillis,alius flavioribus
alterum facientes.Constat igilurdifferentiarumalias g nasci, quae sunt inseparabiles propriae differentice.
facere alterum, aliis alteratum: iliae quoe faciunt At vero magis propria,id est rationale neque plus,
alterum,quaj substantiales sunt,etomne3 naturam neque minus admittit.Omnes enim homines in eo
speciemque permutant, et specificae praedicantur ;
quod homines sunt,aequaliter suntrationalesatque
valent enim quamlibet speciem constituere, et ab mortales.Nam sigenus plusminusveessepossit ge-
aliisomnibussegregare,etejusformam naturamque nus, possuntetiam differentiae vel intentione cre-
componere.Naiu si dicas mortale et rationaln diffe- Ecere,vel remissione decrescere.Nam quoniam ani-
rentias et ea animaii supponas, non dubium quin malnon est piushomini quamequo,nequeequo plus
cum hominis speciem facias,speciei hujus sint per- quam caeteris,et aequaliter subjectis omnibusgenus
atque ideo specificse noininantur,quod et
fectrices, est.Sic specierum differentiae quas specificas appel-
permutantnaturam,etipsarosubstantiamcujuslibet lamusmagisminusvenoncapiunt.Nam si animalra-
aliusspecieiconstituant.Ulae vero aliae nihilaliudef- tionale,mortale,hominis est definitio, et hominum
ficiunt, nisi alteratum,quippe cum aut proprietate nihilominus singulorum,non est dubium quin hfec
quadam form;e alius distet ab alio,aut aiiqua habi- definitioadomneshominessingulosaequaliter sempe
tudine et dispositione aliquid faciendi. Illa igitur aptetur,et nulli neque plus neque minus conveniat.
magis propria differentia,quam speciGcam nomina- ^ Quod si itaest,partesquoquetotiusdefinitionis,quae
mu8,sola poterit in generis divisione congruere.Et- sunt differentiaj, talcs erunt ut nuUi neque plus
enim cieterae nihil ad substantiam,sed ad quamdam neque minus, sed aequaliler semper et conve-
quodammodo ejusdem similitudinis discrepantiam nienter aptentur. Partes autem hujus definitionis
uislantiamque ponuntur.Nihil enim in illis praiter suntrationale etmortale. Rationale igitur etmortale
alteritatem solam reperire queas, quippe quae non quaesuntmagispropriaedifferentiaeplusminusvenon
constitnunt species,sed constitutas jam et effectas capiunt.Ab hac igitur,id esl,separabilium insepara-
magis propriis suisqualitatibus ipsae discriminant. biliumquedifferentiarumdivisiouetribusmodis dif-
Quod autem dicit: ferentias speculamur.Namaut separabiles sunt,aut
Repelenli nimc a superioribus dicendum est, diffe- inseparabiles.Inseparabiliumveroautperseveniunt
rentiarum alias esse separabiles alias inseparabiles, aut per accidens.Quae per seveniunt aliae sunt quaj

hoc est quod hic nunc divisio alia rursus assumi- genus dividunt, aliae speciera informant atque
tur.Namcum prius differentiam in tribus partibus constituunt.Sed de superioribus prius dictum est.
separaret,et postea tresillas in duarumtantum nu- Nunc autem de
iis genus dividunt et speciem

merum quantitatemque constituuntdisseramus.Omnis quaecunque fit gene-

colligeret,utalia3 alterum
facientes csse dicerel.alias alterantes,ipsaruii) rur- rum divisioin species,si earum specierum aliasub-
sus trium tertia sumitur facienda divisio.Dicitenim D divisio fiat,et a raagisgeneribus per subalterna ge-
alias esse separabiles,alias inseparabiles,et sicutin nera ugque ad magis species decurratur,gemina ia
priore divisione alteratum facientes duae fuerunt his erit duplexque divisio.Namque si contrarias dif-
communes et propriae, sola vero magis propria re- ferentias respicias,generum esldivisio.Si subalter-
manserat quae alterum faciebat,eodem nunc etiam norum generum sit,specierum constitutio.Si enim
modoinseparabilibusetininseparabilibus:commu- geuus dividamus, id est substantiam, ut jara in
nis tantum separabilis differentiaest, utraque aliae, speciei disputatione divisa est, et sic utsubstantia
ut caecitas oculorum.vel flava caesaries,vel corporis sit summa post substantiam, animatum corpus et

proceritas, quae sunt propriae differentiae; vel certe inanimatum;subanimatocorporesensibileetinsen-

rationabilita3,vel mortalitas,qua3 sunt magis propriae sibile; sub sensibili, id est animali, rationale et
differcntia3,non possunt unquam ab hominis specie irrationale; sub rationali,mortale et immortale.Ilae
segregari. Sedere vero vel currere, quae communes igitur differentiae eaedem specie3sunt,si contra se-
sunt,separanturasingulis,etitemrursus adduntur. ipsasiudivisione re6piciantur,etdividuntgenus hoc
51 AN. MANL. my- BOETII 52

modo.Nam quoniam subsubslanlia animatumcor- A. tionale, species qua? subipsosunt positff^istasdiffe-

pus el inaniinalum posuinnus,si aniinalum corpus rcnliasnonhabebunt.Num sigenusistas differentias
contra inanimatuinrespicias,substantiam divisisti. non babebit,unde erunt speciebus dilTerentiae.qui-
Si vero subalternagenera in ipsis differentiis aspi- bus a seipsis differunt?Sed si quisdicat csse in ge-
cias.speciem constitues.Nam si animatumcorpuset nere istas difTerentiHs(non enim haberedifferenlias
quod sub ipso est sensibile corpus aspexeris,animal species, nisi prius genus habuisset). aliud majus
respexisti. Item si rationalem difTerentiam contra coritinet incommodum. Nam quoniam aeque sunt
irralionalem differentiam accpperis.genusquod est speciesquaesubaIiquogeneresupponuntur,eta3qua-
utrorumque, id est aninial divisisti.Si verosubeo- ]iter homo atque equus sub animali gcnere ponun*
dem ordinc rationalem differentiamet et mortalem turneque homo prius est neque equus, sed uterque
accipias,hominissine dubio speciem demonstrasti. fequaliter animalis species nominantur.Igitursira-
Ita hae difTerentiae alio modo acceptaj fiunt gcneris tionaleatque irrationaleajqualitersubeodemgenere
divisibileSjid est genera dividentes.Alio vero modo sunt,eruntetiam uno terapore.Quod si uno tempore
fiunt constitutiva3 specierum,id est quse species de- et genus istas differentias habet, ut genus suapte
clarent atque constituant. natura,idegt animal rationale sitet irrationale.noa
Nam si contrarias difjerentias respexeris, divides
B est dubium quod eadem uno tempore duas con-
res
genus. Si vero subalternas,speoiem conslitues. trarietatesin sesesubslantialiterretineat, quod fieri
DifTerentiarum igitur vis.et separabilium etinse- nequit. Quid igitur? Dicendum est quoniam genus
parabilium, caeteras tres genus,speciem,
res,i(i est actu quidem ipso quodGraeci vii^^zia.-) vocant istas
accidensque sic retinet,utpermutata comparatione differentiasnon habet.At vero potestate ab his ipsis
per hoec eadem ipsa etiam permutentur.Nam ratio- differentiis,quas in suas species fundit non vacat.
nale et mortale difTerentias si contra irrationale et
Quid autem sit actus et potestas casligatius expli-
immortale respexerisjdivisibiles suntgeneris diffe-
candum est. Tantum interest actus a potestate,
rentiae.Sin veroidem ipsum rationaleet mortale ad
quantum homo ridens ab eo ridere po.9sit, non
superiora comparaveris,specieserunt ejusquod eas
tamen rideat. IUe enim agit ipsam rem, ille tan-
continet animalis.
tum potest, non etiam agit. Sic igitur et animal.
Si vero ralionale atque mortale ad subjecfum homi-
Namque bomo actu ipso rationalis est.Seniperenim
nemconsideres,generaejusconstitutivasquedif}erentia
homo rationaIis,et nihil aliud est; et equus semper
contemplabere,
irrationaIis,etejusirrationabiIitasin actu posita est.
At verodeillisaliisinseparabilibusjid estpropriis
At vero ipsum animal rationale vel irrationale non
cadunt differentiae inseparabilis accidentis.Insepa-
rabile namque est accidcns, caBcitas oculorum, et Q ipsum agit,nequeest in eorum actu positum, sedin
potestate.Potest enim ex serationafe atque irratio-
nasi curvitas.et alia hujusmodi.Et idem de separa-
nale profundere.Quare quoniam species actu diffe-
bilibus accidentibus,id est decommunibus.Separa-
rentias continet, genus vero poleslate, species a
bile nainque accidens est,vigiIare,dormire,currere,
genere merito diff'3rentiis abundare dicuntur Quo-
et sedere. Quod autem dicit: Sic igitur composita
sitsuper omnia substantia,ut sint ejus differenliai niam quod genus potest, id est difTerentias facere,
divisibilesanimatum et inanimatum,contrarias dif- species non solum possunt,sedetiam agunt.In ipsis

fercnlias in species monstrat. Quod autem dicit enim speciebus positae informatffique sunt. Est
:

Ilaecdifferentiaanimataatquesensibilissociaasub- autem alia differentiae definitiotalis qua? dicat diffe-

stantiae perficiet animal, constitutivas rentiam esse qua3 ad plurimas species in eo quod
specierum
differenliasmcnstrat.Sicigitur variis modisacceptce qua!esit,pra)dicatur.Differentiaad resplurimas dici

varias virtutes formasque sortita^ sunt.Sedet divi- potestjUt rationale dicitur adhominemrhomo enim
aibiles et constitutivae utraeque specifice est rationaIis,dicitur ad Deum.Deus enim rationalis
nominantur,
et in divisionibus generum definitionibusque solae dicitur,sed non in eo quod (luid sit,sed in co quod
sunt utiles.Caeterae vero inseparabile.^^per accidens, quale sit.Nam si qualis homo sit interrogelur,ratio-
inutiles,et multo magis illaesuntinutiles.quaj sepa- n nalis continuo responcietur.Qualis Deus sit si inter-
rabili differentia discretioneque formalae sunt.Has roges, rationale non absurde dixeris. Eodem modo
autem spccilicas diffcrentias,qui de differentiarum etiam irrationabilitas dicitur et adequum et adbo-
divisione tractavere, tales esse declarant quibus vem et ad piscem et ad avem,quai omnia si qualia
specics agenerc abundant. Quid autemsit breviter sint interrogaveris,irrationabilia prffidicantur.Bona
explanandumest. Gonlroversiaestutrum genusdif- igitur et recta baecest de(inilio,id estdifferentiaest
ferentiasspecierumsuarum in sehabeat,an minime, quae ad plurimas res specie distantes in eo quod
Ut puta: Animal sub se habet species rationalc el quale prffidicatur.Et dc mortali vero.etdealiisdif-
irrationale, id est homincm.ct verbi gratiaequum. ferentiis,eadem est ratio.Sequitur locus perdifGcilis
Rationabilitatcm igilurel irrationabilitalem,id cst, sed Iransfcrentis obscurilate Victorini magis quam
homiaisvelciiuidiffercnLias.quihus a sespeciessub Porphyrii propoacntis,qui huju3modiest:Dicitcnim
animali posiUc dill'crunt,ulruni habet utrasque ani- omnemreraqu£ecunquee?tcorporeaexmatcriaetfor-
maI,aQ non habeat in controversia est.Nam si ani- macoastare.Namquesistatuamdicas,constatstatua
mal quod genus est.ncquc rationalcestnequeirra- ex a3re(verbi gratia)et Qgura illa quamei suus fictor
 :

53 IN PORPIIYRIUM DIALOaUS II. 54

imposuit,ct est malcria cx qua facta cst ajs: figura A. scipsum genus est.mules et facias quac per se ipsa
vero.id est,[brma qua aes ipsum formatum esl. Nam animah'a 3unt,planior sensus erit.Generis enim hic
si hominem formabis ex aerc ct fij^ura homiiii3,crit nomine pro anitnalis abusus est,et erit hujusmodi
hominis figura,forrna,a)s vcro materia. Eodom modo ordo Diiforontia osl qua dilferunt singula,qua3 per
:

etiaiu genus.Namquc gcnus inmoduin matcriieac- se ipsa animaliasunt,et illa qufe rationaliasuntani-

cipilur, differentia vero in modum forma?. Etenim malia nos scilicet,et illa qua; irrationalia sunt.Quod
quemadmodumquaecunqueillaresexmateriaetfor- si sic esset, nullUs esset error omnino. Nunc vero
ma conslat, sic etiam omnis spccios ex gcnore ct genus quod ait.pro animalis nomine intelligendum
difTcrentia. Namque genus ita est hominis, ut est est.Item dii atquc hominos cum ulrique rationales
stiituae a?s. DifFerentia vero sic cst hominis, ut est sinl,mortalitatistamennomineadjectodi(feruntdis-
forma illaex quares effictumest.Nam sicut cxaliqua crcpantque. Sic igitur diffcrcntia estqua singula
figura quae ex fflris matcria efficla esljCujuscunque differunt, sed hocnon simpliciter,sed illas tantum
illius species statuaj sit, sic etiam in genus,id est in diffcrentias hujusmodi esse putandum est,qune ad
animal cum venerit difi'ercntia,id est rationale,ho- subslantiam prosint,et quae ad id quod est et quae-
minis specicsfingitur. Isla igitursibi proporlionali- cunque speciei possunt esse aliquae partes qua3 hu-
tersunt.Proporlioautemestcujuscunqueilliusreisi- p jusmodiest: Sicquusatquehomo,quorumutrorum-
B
railis ad aliquamrem cognatam comparatio.-utputa que unum genusest animal,a se differunt rationali
siduo compares ad quatuor,dupla proportio cst. Si atqueirrationaliqualitate, attamen istarationabili-
vero viginti ad quadraginta,eademdupla.Subeadem tas et irrationabilitas in substanlia ipsarum specie-
ergo proportionesunt quatuor ad duo,subqualiqua- rum est hoc raodo. Nam neque equus post esse sine
draginta ad viginli,quod utraquc duplex est nume- irraLionabilitatc,neque homosinerationabilitate.At-
rorum coinparatio. Sic igitur qualis proportio cst, que ideo isttE differentias prosunt ad ali^iuid esse
id cst comparatio materiaa est figurffi,lalis est pro- speciei illi cui fuerintaccoinodatse,et substantiae ip-
portio generis et difl'ercntia3 : et ista quatuor sibi sius partes sunt. Nana cumhomo ex his differentiis
proportionaliter sunt.Eodem enira modo ex materia constet, idestex ratiohali et mOrtali, rationale et

etfiguraspeciesuniuscujusqueillius fictionisforma- mortalesolumpositumparsest substantise hominis.

taest,quemadmodumex genereetdiiferentiisspecies
cujuscunque illiusanimanlisinaniinantisve forma-
lur,quodVictorinusscilicetintellexisse minus vide-
tur.Nam quod PorphyriusaXoYovdixitjidest propor-
tionale,ille sic accepit quasi avaXoYovdiceretj id est
irrationaliter.Atqueideoinloco ubi habet
scriptum : Omncs namque res ex forma
consistunt,ipsa autem formairrationalis est,tollen-
dumest irrationale.Etsubtcriuspaululum ubihabe-
tur:.Jam oranes genus simile raateriae est,et consistit
irrationale, tollendum est irrationale,et ponendum
estproportionale,utsit,et consistitproportionaliter.
Nam quae proportio est figurae ad raateriam ineffi-
cienda cujuslibet corporis fictione, eadem est pro-
portio differentiae ad genus in efficienda cujuslibet
specie animatiatque inanimati. Sequitur item alia
esthujusmodi :Dicuntenim essediffe-
definitio quae
rentiamquodpossit separare quidquid sub eodem
genere est,et rectc dicunt.Nam dum sub eodem ge-
nere sit homo atque equus,quia utrumque
raal, cum. venerit rationale vel irrationale,
atque hominem quod sub eodem genere sunt. divi-
dunt atque discernant. Suntigitur ilte differenticB
quffi possunt res sub eodem genere separare. Est
autem alia definitio Differentiae sunt quibusquod-
:
quc ab alio distat. Nam homo atque equus rationali
atque irrationali differentia discrepant,cura unum
sint quantum ad genus,et hoo est quod dicit
DifferenUa estqim dil]erimt singula, quia per se-
ipsum gcnusest,et illa quse rationalia sunl,nos
cet,et ilta cju.c irra'io)ial.ia sunt. Namque
Nam si ulraque simul unum hominem faciunt, noh
est dubius quinad substantiam hominisefflciendam
unaqufeque earum res pars esse videatur.Quareillee
differentire qua^cunque hon prosuntad esse, neque
partes substantife cujuslibet speciei sutlt, speciflcse
hocmodo C non habent, quamvis sola hoc una
differentiee dici
et materia species habeat. Nara si homo navigat, potest dici
animal navigabile.Sed navigare in substantiam ho-
minisnon vertitur.Nequeenim homo indesubsistit,
quia navigat, quaravis hoc nuUtittl aliud anitnal
habere nullum poSsit animal na-
possit, id est,
vigare. Eodera modo et esse rhetorem vel gram-
raaticum. Has igitur difTerentias qdas ctd esse noti
prosunt. Sed tantum artem aliquem scientiam-
que coraraemorant, non poniraus specificas esse,
quamvis una qualibet animalis id species habeat.
Ergo considerandum est, ut quoties dicimus defini-
tionem differentife illam differcntiam esse qna difTe-
rant singula,illam significari differentiam intelliga-
est ani- mus,quseadaliquidesse prodestet quae est alicujus
equum pars substantiae speciei.Illa vcro quae ad esse non
J)
prosunt in hoo genere di{ferentiarum,quarnvis sin-
gulae cujusque sint non ponamus. Sed quoniamdfe
differentia dictum est,de proprio explicemus.Tunc
FabiuSjUt arbitror, consequens est.
DE PROPRIO.
Proprium quatuor dicitur modis. Dicilur nafnque
proprium quod uni speciei accidit, etiamsi non cfn-
scili' nibus.
el honioet El pgo Quatuor ergo modis propria dividuntur;
:

equHS el hxc oninia gen us unumsunt,id estanimal.

aoi-; est enim proprium quod uni accidit, etsi non om-
Namque aiiimal horum omnium genus est. nibus, ot estrhetor vel geometer vel grammatrcos.
Sed si de hoc loco in quo positum est, quia per Hajcvero omnia uni soli speciei, id esthomini acci-
 :

55 AN. MANL. SEV. BOETII 56

dunt, non tamen omnibus. Neque enim omnes ho- A. test sine ejus in quo est interitu.Nam cum insepara-
mines vel grammatici, vel rhetores, vel pcometri bilia sint, auferri Don possunt. Sed haec tam vehe-
sunt, itaqueideo vocabitur hoc proprium quoduni mens quicslio solvitur sic, quod haec ipsa definitio
sit,etiamsinononinibus.Estile[!ialiaproprietasqu8e de accidontibus facta est potestate,non actu, et in-
est omnibus, etiamsi non soli.Nam bipes omni ho- telligentia,non veritate.Nam quia^fillhiops etcorvus
mini acidit. Omnisenim homo bipesest; sed non colorem araittant,sed sine isto colore ad intelligen-
soli hominum speciei accidit,sed etiam avibus. Et tiam nostram possunl subsistere. Nam verum est
iteratertium proprium quod omni etsoliet aliquo quoniam^thiopemautcorvumcolorniger nunquam
tempore accidit.ut est in puberlate pubescere, et in diserit. Sed si quis intelligatcolorem istum ^Ethio-
senectute canescere.Namque et omnibus hominibus pem vel corvum posseamittere.plumarum tantum
evenit, et nulli alii speciei nisi soli hominura,et ali- color in corvo mutabitur, et erit avis alba specie et
quo tempore constituturaenimtempus est vel ado-
:
forma corvi, si quis hoc intelligal. An vero hominis,
lescentibus pubescendi,vel senescentibus canescen- id est yEthiopis.amissonigro colore.eritejus species
di.Ncqueenimasextoannovelseptimo aliquispube- candida, sicut etiom aliorum hommum. Ergo hoc
scit,auta vicesimocanescit,nisi tortealiquid accidat non ideo quia fiat dicitur, sed ideo quia si posset
novi.Quartum proprium est, quod uni speciei acci- ^ fieri^hujus accidentis susceptrix substantia non pe-
dit.et omnibus sub eadem specie individuis,et omni riret. Quod ipse hoc modo demonstrat.
tempore.Namrisibilemessehominera.etunispeciei Potest mdem subinfelliyi et corvus albus,el jElhiops,
solum,id est homini contingit, et omnibtis sub ea- ut corvus,amisso colore,in proprise. subslanlix naiiira
demspecieinviduis omnes enim singuli homines
:
permaneat,colorem suum perditurus sine inleritu suo
rident,et omnitempore.Nunquam enim tempus fuit, in quo color fuit.
ut quicunque ridere non Sed risibilc dico
possit. Nihil enim ad speciem impedit, si yEthiops vcl
potestatc, non actu. Namque etsi non rideat homo, oorvus,amisso colore,in propriae substantise natura
tamenquiaridere poteit.risibilis appellatur.Et sunt permaneat.Est autem alia deflnitio,quae est hujus-
integre ei vere propria ista quae et uni,et omnibus, modi
et omni tempore insunt.Namque haecspeciebus suis Accidens est quod contingit alicui, et inesse el non
converti possunt.Si enim dicas Quid est homo? Ri-:
inesse.
sibile. Si quid est risibile interroges, homo prffidi-
Nam quodinsubstantiam nonvertitur,id accidens
grammaticus propria
cabis. lila vero alia bipes,vel esse dicimus,id est non in substantia insitum, sed
quidem sunt,sed converti non possunt.Nam gram- extrinsecus veniens.Erga ea quae contingunt etesse
maticussemperhomo,horaoverononsempergram- ^t „0^ esse,ideo accidentia vocata sunt,quoniara in
^
maticus.Et econtrario homo semper bipes est, non substantiae ratione non accipiuntur.Si enim in sub-
econtra bipessemperhomoest.Ethinnibile similiter stantiae ratione ponerentur,nunquam non tssent,et
magis proprium equi est.Nam eodem modo haec pro- si nonessent,nunquam essepossent.Nam quoniam,
prietas ad suam speciem converti potest : nam si
verbi gratia, rationalis in substanlia hominis est,
dicas quid estequus,hinnibile respondebis. Si,quid nunquam homo esse polerit irrationabilis, quoniam
esl hinnibile,equu3 prajdicabitur. Sed quoniam de irrationabilitasin substantia hominis non est.Ex hoc
propriis dictum est,de accidentibus sequens tracta- ergo venit eliam alia definitio :

tus habeatur.Tum Fabius : Definit Porphyrius acci- Accidens esse iltud, quod neque genus sit,neque spe-
dens sic.
cies, neque difjerentia, neque proprium.
DE ACCIDENTI. Nam quoniam genus,species, difFerentia, et pro-
priura,in substantia sunt,et cujuscunque illius rei
Accidensest quod infertur et aufe^tur sine ejus in quo substantiara monstrant,idcirco quidquid horum ali-
est interitu. quidnonfuerit,id accidens merito praedicabitur.Ex-
Hoc autem dicere videtur,illud esse accidens sine plicitis igituratque expeditis his quae propo8uit,id
quod potest constare illud cui accidit:ut puta si forte est genere,specie,propriis, differentis.accidentibus-
casu aliquo cuiquam facies irrubuerit, abscedente ^ que tractare,nunc exsequiturilla quae inter haecom-
rubore illacsa facies permanebit,sicut eveniente non nia communia sunt,et quae difTerentia.
laesa est. Dividitur ergo accidens in separabile et in DE COMMUNIBUS GENERIS, DIFFERENTIiE, SPECIEI,
inseparabile. Namque separabiles accidens est,ut PROPRII, ACCIDENTISQUE.
puta si quid sedeat vel ambulet: inseparabileest, ut primoomniumsimul intersecommunionesex-
Et
si dicas corvum nigrum, cygnum album, atque haec plicat,post etiam singulorum,et dicit omniumesse
accidcntia separari non possunt.Nasciturautem hu- communedepluribusprffidicari.Namquegenuspra?-
jusmodidubietas,utrumsuperiordefinilioverasit,et dicatur de speciebus et de individuis.eodem modo
omnium accidentium nomen includat.Nam quoniam pnedicatur et differentia de speciebus et de indivi-
sunt quffidam (ut ipse ail)accidenlia inseparabilia,in duis.Etiam proprium de specieet de individuisprae-
his tnlis dcfinitio vidctur convcnire non posse.Nam dicatur. At vero species de solis tantum individuis
si scparari non possunt,nonest inillis vera dclinilio nppellatur. Genus cnim, utanimal, pra^dicatur de
quaj dicit : Accidenaosse quod inferriet auferri po- equis,hoininibus,bobus et canibus,idest speciebus.
 :

57 IN PORPHYRIUM DIALOGUS II. 58

item et de his qu;c sub ipsis speciebus

PriP.licatiir A. prffidicatur.Rationabilc autem pracdicatum ] '.'-mi-

individua coritinentur.Nam sicut species ipsucanis nem ergo ralione uti projdicabilur ad hominem.
velequivelhominisanim.ilia sunt, sic vel unusquis- Idem etiam rationeuti, praedicatur ad Ciceronem,
queequusvel homoanimaliapncdicantur.lJiffercntiaB quodestindividuum,subillas|iecieadquam3peciem
vero praedicantur de speciebus ot do individuis iioc illa differcntia.id cst rationalis, praedicalur, de qua

modo.Namque honio et equiis species sunt.Sed ra- prffidicabilur ut cognatailladiHerentia.id estratione

tionalis dicilur, et ad spcciem hominia diirerentiu uti.Igitur est ista{,'cneris differentia^que communi-
pra3dicatur,eodem modo et ad Ciceronem.Nam cum las,quod ea quae dc genere spcciei pracdicantur ut
sLibhominisspecie individuum sit,et ipse rationali^ genus,el de sub eodem genere specie praedicantur,
appellatur. Proprium aulem de specie praedicatur, et de individuis : et illa quae de differentia pra^di-
cuin dicitur species quod est homo risibilis, et cum cantur ut differentia, et de sub eadem differentia
diciturCicerorisibilis/juodojtindividuum.nronstra- autem alia
specie pra3dicantur,et de individuis.Est
tur proprium de individuis pra^dicari. Species vero communio,quod qucmadmodum interemptogenere
de suis tantum solis individuis prajdicatur.Interro- species interimuntur,sic interempla differentiaspe-
gatur enim quid est Cicero. Et homo respondetur. cies sub eadem differentia interimuntur.Nam si in-
Accedens vero prfcdicatur de individuis,etpostea de r» terieritanimal,homoatqueequuscontinuoperituru3
speciebus. Nam si quid dicat, honio sedet, quod est est. Sin vero differentia interierit, id est rationale,
accidensseparabi!e,quicunquesingulum hominem, dii atque homines iateribunt, et nihil eorum erit

id tst individuuin sedere viderit, tunc idem et de quod uti ratione.

specie prsedicat.ut dicat.quoniam Cicero sedet. Ci-
cero autem homoest,homo sedet.Eodem modo in-
separabile accidens do speciebus et de individuis
prffidicatur.Expeditis ergo omniumcommunionibus
generis et differentiae primum communioiies diffe-
rentiasque declarat.
DE COMMUNIBUS GENEHIS ET DIFFERENTI^.
Et priraumMicit generi cum dilTerentia esse cora-
mune, quod ab utrisque species eontinentur. Nam
genus quod est animal, continet speciem hominis
atqueequi.Porro autem rationale,quod est differen-
tia,continetet hominemetDeum.Etirrationale,quod
DE PROPRIIS GENERIS ET DIFFERENTI^.
Posl demonstrationem igitur communionem pro-
prietas oorum diff.Tentiasquedesignat,etdicit pri-
mam differentiameam,qua genus non solum a dif-
ferentiis, sed etiam speciebus, propriis et acciden-
tibus differat.Narnque dicit genus multodepluribus
pr8edicari,quam pri.Bdicalur differentia,vel species,
proprium. Namque genus dicitur,
vel accidens,vel
animal de quadrupede, de bipede, de reptili,
id est
id est de serpente, de natali, id est de pisce. Qua-
drupes autem quod est a bipede differentia,de solis
illis dicitur quae quatuor pedes habent,id est, equus

est differentia,continet equuni et bovem atque avem. C vel bos. De caeteris autem aliis, id esl, bipede vel
Hed ita conlinet, ut genus semper piures species reptilivel nalatili,unde genus aequaliter praedicatur,
contineat,quam continet differentia.Namque genus appellari non potest.Plus autem. genus a speciebua
et ipsas differentiascontinet.Genus enim,id est ani- prsedicatur,quod cum homo species sit.et de solis
malrationale atque irrationale.continetillas species individuis prsedicetur, idem tamen homo de cequo
quae sunt sub rationali,et illas quae sunt sub irratio- vel bove vel cane non praedicatur.At vero animal
nali continet genus,id esl animal.At vero differenlia quod genus,de pluribus speciebus praedicatur.
est
id est rationale,irrationale non continet,sed tanlum id estde homine, et de equo,et cane et bove,et de
hominem atque Deum. Plus igitur genus continet omnibus qua3 subipsis positasuntindividuis.Genus
quam differentia. Est autem aliacommunio siquid ; autem a proprio praedicationibusabundat,quod pro-
enira ad quodlibet genus ita praedicatur,ut ejus ge- prium unius speciei semper est,et de sub eadem
nus sit.et deillis speciebus quae sunt sub illogenere Genus vero de multis speciebus et pro-
individuis.
ad quodpr8edicatur,illud genusappellatur,etdeillis priis praedicatur, et de sub eisdem individuis. Ab
individui? quae subillisspeciebussunt.Namqueani- accidentibus vero genus magis de plurimis praedi-
mal genusest hominis et de animali praedicatur,ut catur, quod cum unius cygni inseparabile fortasse
genus substantia. Genus enira substantia animalis D accidens sit 9lbum,aiiimal non solum de cygno prae-
esl.Ergoilla substantia quae ad hominisgenus,id est ditutur, sed etiam de albis omnibus et non albis
animal,ita praedicatur,ut genus praedicatur etiam et animalibus. At vero accidens de solis tantum illis
ad ipsum hominem : dicitur enim homo substantia. quibusinseparabilitercontinetur,vel quibussepara-
Praedicatur item illud generis genus,etiam de illis biliter.Nam principaliterdeindividuisdicitur.Quare
quae sunt specie individuis. Dicitur enim Cicero, constat multo de pluribus praedicari genus quam
quodestsubhominisspecieindividuum,substantia accidentia praedicantur^quod accidentia principali-
differantia eodem modo.Nam si qua differentiadicta ter de individuis,genera vero de individuis et despe-
fuerit de alia differentia,ut differentia intelligatur, ciebus et de differentiis praedicantur.
praedicabitur.et ad speciem quae sub illa differentia Sed minc illas difjerenlias accipiamus quibusgenus
est ad quampraedicatur,etdeillisindividuisquaesub dividilu)', non quibus species informaniur.
eadem specie sunt. Nam ratione uti, diilerentia ad Hoc autem est Quoniam duas diximus differen-
:

rationalem diUerentiam veluti cognata differentia tiarum esse formas, ut aliae sint divisibiles, aliae
 :

59 AN. MANL. SEV. BOBTII GO

constitulivoe, constitutivas illas duximus,quae sub A DE COMMUNinrS GENERI3 F.T SPECIEI.

eodem fijo posilae et subalternis generibus desccn- Nunc autem de genoris vclspecioi communitati-
dentcsspeciemquamdaminformantatqueperficiunt bus proprietatibusque Iractatur, et dicit genus et
ul est rationale vcl niortale, quae hominis speciem speciem commune habere de pluribus prajdicari,
constituunt: alias vero divisibiles,qua3 genus divi- sicut dictum est.Nam genusetdespeciebuspluribus
dunt,non spcciem informant.id est rationale etirra- prasdicatur et de earum individuis.Et item species
tionale,mortaleetimmorlale.Nuncdedi(Tcrentiisillis de sub seplurimis indiviluis appellatur.et hic quo-
iste Iractatus habclur qua3 gcnusdividunt,non quae quo illa3species accipiunlur,qu(e magisspecics sunt.
speciem constituunt.Nam illaequiugGnusdividuntin Nam si subaltornffi accipiuntur, non magis species
differentiarum integrolocoaccipiuntur:illae veroquae quam genera videbuntur.Nam quaj subalternae spe-
speciem constituunt.inspecierum generumque sub- cies sunt, etiam genera sunt, et erit absurdum et

stantiam accipiuntur.Namque rationalemortalisgc- huic propositioni inconveniens de generum inter se

nusest.Porro mortale hominisgcnus esl,et istae con- differentiis^communionibusquetractare.Accipiantur
stituunt speciem.At vero rationale irrationalis spe- igitur illa? tantumspecies,qu8especies et magis spe-
ciesnon est, neque geniis. Nec mortale immortalis cies appellantur, Est eliam alia eorum communio,
nequegenus neque species est.Atque ideo quoniam g quod sicut genus a specie primum est,sic species
propriamvimdifferentiarumistaretinent,quaeneque ab individais primae sunt. Nam si genus8uferas,spe-
genera nequespeciessibiinvicem essepossunt,ipsas cies abstulistl. Si species abstuleris, genera non
nunc accipiamus in quibus nulla quan-
differentias peribunt.Porro si species abstuleris, individua mo-
tum ad genus estspeciemque communitas.Estcliam rientur.Si individua interierint,species manent.Est
genoris differentia.Namque genus a propriis diffe- etiamhisaliacommunioquodquemadmodunigenus
rentiisprius est.Namque si abstuleris genus,omnes quid sittoturadeclarat,sicetiam species.Nam totum
simul differentias abstulisti.Nam si abstulerisani- quod est rationale.atque irrationale a genere decla-
mal,rationaleatque irrationale non remanent.Porro ratum est.Dicitur enim quidquid fueritrationale vel
autem si rationale abstulerls,remanet animal. Sed irrationale,id esse animal sic igitur totum quid sit
•

si utrasque interemeris diflerentias,id est rationale a genere declaratum.Porro auleni quid sit totaho-
et irrationale,potest tamen quoddam intelligi,quod minum diversitas,id est individuorum,a sola specie
sit subslantia animala sensibilis, id est animal.Ita declaratur,cumdicitur homo.NametScythaetlndus
genus sublatum omnes secum aufert differentias. et lotum quidquid individuumest.uno solohominis,
Sublatae differentiae genus secum non interimunt, id est speciei, noraine continetur.
quod intelligentia genus remanet, id est quoniam DE PROPRIIS GENERIS ET SPECIEI.
potest animal intelligi praeter differentias, ut ejus ^ Dissertis igitur generis specieique communio-
tanlum definitionem animo capias,et esse dicas sub- nibus,ad proprietales eorum vel differentias transi-
stantiam animatam atque sensibilem. Quae autem tum fecit, dicens
talia sunt,ut ipsa interempta interimant,non simul Differre inter se genus et species,cjuod generaspecies
aliis intcremptis ipsa interimantur,priora sunt illis CQntineni,nunquam rursusgenera ab propriisspeciebus
qua; possunt interimere. Est etiam alia differentia, continenl.ur.
quod genus semper in eo quod quid sit pradicatur, Oportet autem (ut dictum est) in hoctractatu non
ul dictum est,differentia vero in eo quod quale sit. subaltcrnas, sed magis species considerari. Genus
Sed hoc frequentius inculcatura est,atque ideo id a enim plurimarum specierum est continens,etunum
nobis prffitermittendumest.Estetiam alia differen- omnium,et totum omnibus et singulos.Ouod si ita
tia, quod ad omncm sppciem unum semper gemis est,et genus a suis speciebus singulis majus est, at-
aplalur.IIomo enim unumtantum genus habet, ut que ideo eas dicitur continere,non est dubium quin
animal appellatur : in unamautemspecicm plurimte ea ipsa genera quae continent spccies, ab his ipsis
differenliae poterunt comniodari. Namque homo ct contineri non possint.Insuper omnia genera praeja-
ralionale cst, quae diffcrenlia est, et mortale, quse cent. lloc videtur dicere, quod omnia genera prius
eadem differentia est, et sensibile, quibus scilicet D 9'fit ab his speciebus quaj sub ipsis positae continen-
omnibus aliis diffcrt.Differt enim his ornnibus quod lur. Nam sicuti materios prima est ab illa re quaj
scnsibilis est ;ib insensibilibus, quod rationalis ab veniens inmateriam formamconslitueritatque fijzu-
irrationabilibus,<iuod mortalisab immortalibus.Est raverit,sic etiam prius est genusab illaspecie quam
etiam alia differentia quae superius dicta est. Nam veniens differentia formavit atque consliluit. Nisi
gonus speciei ita est ut materics.difforentia vero ut enimingencribus/lifferentiaveneritspeciesnunquam
ligura. Nam sicut in aeris raaterieni veniens figura constituentur. Quare praejacent, id est prffisunt, et
staluam efHcit, ita animali, id ost generi, veniens anliquiora sunt genera specicbus suis.Atque ideo si

diffcrontia,id esl rationale vel irrationale.facit ho- genera interimantur,spocie3 quoque peribunt.Num
minisvel pecudis speciem.Qiiaoautcnicommunilatcs si animalsustuleris,hominem pecudemquesutlulis-

volproprietalesgcnorisct diircrenli;e l'uorunt,h,ictc- ti.Si vero species inleriniantur,non continuo gcnus

nus di.vil,et forlasse erunt etiam alice.qua; proptcr interibit.Namsi bomo perierit,animal conlinuo non

brevitatem supersedendae atque dlmiltendai sunt. intereroptumest:aliaeniraremanebitspeciesdcqua

61 IN PORPHYRIUM DIALOGUS II. 62

ipsum animal, id cst gcnus prapdicetur. Atque idco A.
genera ab speciebussuispriora sunl,et quod omnia
[lentira univoce de epeciebus priediccntur, species
ipsii' do generibus nunquain.Hoc(arbitror) heslerna
lucubrationejam diclum esl.Nam gencrasempor dc
speciebus univoce praedicanlur.Homoenim,et homo
estetanimal.Porro autem animal geniisesthominis,
Dicitgencraet propria in hoc sibi esse consimilia,
quodomnegenusasuisspecicbus nunquam recedil.
Eodem modoot propria.Nam si dixeris homo, cuin
ipsohomine conlinuo animaInominasti,quod ipsius
homini, id cst speciei genus est. At vero etiamsi
hominem dixoris,ejuseliampropriumcontinuocura
homine nominasti omnis enira homo risibiliscst.
,

et praedicaturaniraalde homine. Quoniam ergoani- Itasempergenus et propriasuisspeciebusinserta et

raal praidicatur, et dicitur homo animal, animal et quodammodo conglutina sunt. Similiter et genus
homo uno animalis nomine nuncupantur. Sed his praedicatur de speciebus,et propriumde iisquaesui
ipsis dcfinitio una conveniet.Est enim animal sub- parucipantiasunt,cta:quaIiter,inquit,omncsspocies
stantiaanimatasensibilis,quodnonabsurdum estin eidem genori supponuntur, ct ad eas genus illud
honiinedici. Nam homo ipaesi animal dicatur,non appelIatur,sicutpropriaad ea praedicantur,quaesui
erit absurdum dici de homine substantia aniinata participari possunt.Namque a;qualiter genus deho-
sensibilis. Igitur genus de spcciebu.s suis univoce mine dicitur, et de equo, et de bove, et de caeteris
prffidicatur, quod et eoilem nomine,et eadem deli- .. animantibus,queraadmodum et risibile,id est,pro«
nitione conveniat.At vero spccies non modo univoce prium de Hortensio dicitur et Cicerone,etde singu-
non prffidicantur de generibus suis,sed nec omnino lis individuis quae sub eadem specie conlinentur,ad

praedicantur.Nulla enim resminorde majore poterit quam speciem proprium,id est.risibile potoritpra;-
praedicari.Atque ideo,quoniam speciesminores sunt dicari.Adhuc coramune est ipsis univoce praedicari.
suis generibus.de generibus suisneque univoce,ne- Namquesiculgenusdesuisspeciebus(utdictum est)
que aliquo modo poterunt appellari. univoce praedicatur, ita et proprium de ea specie
Amplius omnia genera abundant complexione subse cujus est proprium univoce praedicatur. Nam qui
posiUirum specierum, ipsx species abundanl generum homoest,et risibile est. Porro autem si quis dicat
suorum propriis di[jerentiis. hominem esse animal rationale et raortale,et dixeril
Quod dicit perinde est ac si diceret ; Omne quod risibile esse animal rationale et raortaI,non errabil.
genusest, plures subsespecies continet ; omnevero ^ijualiter igitur et genus de speciebus suis,etpro-
quoJ species sub se plures habet,dill'erentiashabet. pria de ea speoie, cujus sunt,propria univoce prae-
Genus enim, id est animal, in hoc homine, id est dicant.
sppcie,superabundatet superest,quod homo solum DE PROPBIIS GENERIS ET PROPRII.
homo est. Animal vero non solum homn, sed etiam Differt autem utrumque,quodgenus primumest.
bos vel avis.vel alia hujusmcdi. Species vero in eo G secundumproprium.Genusenimsiabspecieprimura
superant genera sua,quod easdifferentias quas spe- est,proprium autem uni tantura species adhaeret,et
ciesin actu habent,ea3generanonhabent.Nam,sicut eidera aequale est,non est dubium quin genus quod
superius dictum esl, genera differentias illas quas specie majus est, proprio etiam speciei majus sit.
habent sub se species positie, potestate continent, Nam ut sit risibile,animal prius est.Namque ut ali-
non etiam re.Atque ideo species quae est homo, vel quaspecies informetur,propriisetdifferentiisprimo
alia species,sicut est equus,» genere suo animali in erit genus,ubi illa conveniant,sicut frequentius in-

hoc abundant et supersunt,quod animal ipsumper culcatum est.Acccdit eliam quod genus de pluribus
se neque rationale neque irrationale est. At vero speciebus praedicatur.Namque genus,id cst animal,
homo vel equus hoc rationale,illud est rationisex- de pluribus, at vero proprium,id est,risibilede sola
pers.Illud etiamquod species nunquara magisgenus tantura hominis specie praedicatur.Unde fit ut sem-
fiet.rursus et genus nunquam magis species fit, et per propria de speciebus suis conversim praedicari
ut sciremus hicnondesubaiternis speciebus,sedde possintjSpecies autem de generc nunquam. Neque
illis magis speciebus specialissimisque tradari.Quid enim quod animal est, horao est, neque omne quod
ait? Quod ea quae sunt genera magis species fieri aniraal est^risibile est. Potest enim esse et equus et
nunquam possunt, neque raagis species aliquando [y hinnibile id quod animal norainatur. Porro autem
fieri magis genus.Nam speoies nunquam genus est. omne quod est homo,id risibile est, et omne quod
Quidquid enitn fuerit species,genus non erit, nequ<* est risibile,id homo est. Possunt enira propria et
quidquid fuerit genus,species erit.Quare constat in species sibi ipsa converti,et conversira ad se invicem
his eum tractatibus despeciebus solis,non etiam do praedicari.Praetereaomnispecieiquidquidfueritpro-
suballernis disserere.Subalterna enim possuntesse prium,et omni et soli est. Naraque risibile et omni-
etiamgenera,magisspeciesYero(utipseait)nunquain bus bominibus e3t,etsoli hominisspeciei evenit. At
gencraessepossunt, sed postquamdegenerum spe- vero animal, quod genus est, etsi uni speciei inest,
cierumque commutatibus differeniiisque tractatus iion tamen soli.Namqueanimal omni homini inest,
habituscst.ad genera propriaque transgressus est. non soli tamen homini.quia inest etiam percudi et
DE COMiMUiMBUS GENERIS ET PROPRU. caeteris animantibus.Oportet autem hic illa propria
Generis et proprii cotHmune koe esl,adhxrere spe- intelligere, qua) magis propria suDt,id est qu^ in-
ciebus el eas. amplectari. tegrepropriaaominantur,qua3sunthujU3modiutet
63 AN. MANL. SEV. BOSTII 64
uni speciei et omnibus insint.DifTerunt ergo in hoc A accetiitquod genera non nnodo ante individua.sed
quoque gcneraet propria.quod propriaet unispociei anle speeies sunt, accidentia vero non modo post
{idsunt,et omnibus individuis qua; ineaspecie sunl : species, sed ctiam post individua sunt. Ipsis enim
genera vero omnibus quidcm individuis quae inea- principaliteraccidunt,ut dictum ost. Estetiamdif-
dern specie sunt et sub eodern genere, non tamen ferentia,quae jam superius dicta est : nam genus in
uni scli speciei.cumgenussemper depluribusprse- eo quod quid sit prffidicatur,accidens vero in eo quod
dicatur. Unde fit, ut sublata propria non auterant quale sit, aut quomodo se habeat nam si quid sit
;

genus,sublatis vero generibus,ipsa quoque propria Socrates interroges, homo atque animal responde-
auferanlur. Nam si sustuleris proprium, id est ri- tur ; si vero qualis sit, fortasse calvus, aut simus,
sibile,rernanet hinnibile, remanet nalabile. Si vero quffiaccidentiasuntinseparabilia.Sin veroquoraodo
genus sustuieris, simul quoque species sustulisti. se habeat,aut jacet respondetur, autsedet,aut quid
Si species sustuleris.propriaetiam qucBinsunt spe- aliud facere contigerit.Ergo quoniam generis a spe-
ciebus simul interibunl. Itaque.sublatis generibus cie et dilferentia et proprio et accidenti divisa subs-
propria sustuieris, sublatis vero propriis, sirnul tantia est,nunc posleriora persequitur. Sunt autem
genera non auferentur. difTerentia viginti nam curn quinque ressint, et
:

DE COMMUNrnUS GENERrS ET ACCIDENTIS. p unaquaeque ipsarum ab aliis quatuor distet et item

Peractisigiturgenerum propriorumque differen- quatuor differentias habeat,quinquies quaternis vi-
tiis ad generum accidentiumque communitates vel nam si genus dilTertab
ginti differentiae efficiuntur;
proprietatestransitum fecit,et unameorum praedicat specie, proprio, differentiaetaccidenti quatuor dif-
communitatem,quceestquoddepluribuspraedicatur. ferentiae fiunt. Sin vero species differt o genere,
Namiiuesicutgenusde pluribusspeciebus prasdica- proprio,differentia,accidenti,item aliae quatuor quae
tur,ita etiam separabile accidens vel inseparabilede junctae cum superioribus octo fiunt.Et si differentia
pluribusspeciebusappellatur.Dicituf enimetdecor- distat ab specie, proprio, genere et accidenti, alias
vo etde^thiopenigrum,etdeequoethomine tnove- quatuor supercrescunl.Quae junctaecumoctopriori-
ri,quod illud est inseparabileaccidens,illud vero se- bus duodecim faciunl. At vero si proprium differt
parabile ;etquoniam longius a se distant, idcirco agenere,specie,differentiaetaccidenti, aliisquatuor
unam eorum solam communionem dixit,et alias si differentiis super duodecim positis,omnes sedecim
qufe forte essent quaerere supersedit. difTerenti® fiunt.Quod siaccidentisquoquedifferen-
QUID INTER GENUS ET ACCIDENS. tiasad quatuor reliquadixeris quatuorsupersedecim
Differt autem genusab accidenti,quod genus ante crescentibus, viginti omnesdifferentiaeperficiuntur.
speciesest,accidentiaverospeciebusposteriorasunt, Quae ita viginti sunt ut ad sufficientem doctrinae cu-
Semper generasuperspecies,eihis praejacereet esse C mulum decem lantum differentiaenumerenlur.Nam
majora superius demonstratum est. Namque prius quod dictum est genus differre a differentia,specie,
est animal abhomine, atqueideo consumptum ani-
mal species quoque consumil,consumpta3 vero spe-
cie non interimunt genera.At vero accidens postea
necesse est ut sit,quam sint ipsae species. Erit enim
priusaliquidcuipossitaccidere.Omneenimaccidens
propter illud cui acciditesse non potest.Atqueideo
prius eril aliqua res cui accidat, quam sit ipsum
accidens.Neces^e est igitur ut omne accidens post
species inveniatur,et magis post individua, quibus
principaliter possitaccidere.Hucaccedit quod gene-
ris participantia aequaliter participant, sicut omne
genus speciebus suisiequalitergenus est,utsaipius
dictumest, ei species omnes aequaliter suo generi proprio et accidenti, quatuor fuere differentiae. Si
participant. Namque equos et homo aequaliter ani- J)
aulam differentiam dicamus differre a specie, prc-
malia sunt,ncque equus homine plus, neque horao supervacuum est differentiae cum
prio et accidenti,
plusequo.At vero accidentia non aequaliterpartici- genere differentiam commemorare.cum jara prius
pant. Nam cum separabile accidens sit moveri,pos- commemoraverimus, quando generis ad differen-
sunt alia3 inter se species eodem accidenli partici- tiam, differentias diximus;iisdera enim (ul opinor)
pantes lardius vel citius moveri,et de inseparabili differl differentia a genere,quibus differebatgenusa
codem modo.Est enim ut aliquis nigriori-
ai-cidenti dilferentia. Itaque relinquenda est hacc ditfercntia,
busoculis sit.el alius quamvis nij;ris,tamen ita pur- quadistatdifferentiaagenere,quoniamsuperiusjam
pureis, alqueideoei intentionernetremissionemre- dicta ept,cum diceretur quo genus distaretadiffe-
cipit accidcns.Num et candidus quod dicitur,et ma- rentia.Remanent igitur tres differentia,quibus ipsa
gis etminusdjcilur,et alia hujusmodi.Quare distant differenlia ab specie,proprio, et accidenti distat, et
h.ec duo, quod generc, quae participant, a^qualiler cst superioris generisad alia,4 difTerentiae fuerint,
participant, accidcnti fortasse non ajqualitcr. Huc nunc vero differentiae ad alia,tre3 distantiae videan-
 :

05 IN PORPHYRIUM DIAL0GU8 II.

66
quo a ge-
tur,7, hae distantise fiunt. Al vero species A ex his species informetur. Namque rationalis diffe-
nere distet jam tunc dictum est.cum dicebatur quo rentiaet mortajis differentia junctae unius hominis

genus distet a specie.Quid autem dilTerentia discre- speciem reddiderunl.Junctaj vero species nunquam
paret, tunc demonstratum est, cum diceremus in aliquara ex se speciem conslituent.Si enim jungas

quo differentia a specie discerneretur. Remanent hominera bovi, nulla ex his species informabitur.
igitur duaj speciei, id est,cum proprio et accidenti Sed fortasse dicat aliquis Asini atque equi conjun-
:

difFerentiaj.qua} junclae cum superioribus7,9,diiTe- ctione mulus nascitur sed non ita est.Namque in-
;

rentias efliciunt. Uestat igilur una proprii et acci- dividui conjunctione natum estaliquid individuum.

dentis dilferentia^quae dicatur : nam

quid a genere Si autem sic simpliciter speciom ipsam asiniatque

distet dictum est,cur>i quid genus distaret a proprio equi conjungas, nulia ex his unquam spccies con-
diceretur.Porro quid a spcciedistarel dudum dice- stituitur. Neque enim individua
si se possunl
batur,cum quid species a proprio diiferet enumera- comraiscere.idcirco etiam species individuorum in
batur.Porro autem quid a differentia, etiam id di- alterutramsubstantiamtranseunt:atqueideoconstat
ctum est,cum a proprio differentia separaretur.Sed j u nctas !-pecies unam speciera non posse coraponere,
nunc quemadmodumdiirerentiaa specie,proprioac- quod difFerentiae junct« unius speciei ccnstitutivae
cidentique discernitur, viedamus. sint.His itaque transactis ab differenliae et propria
p
DE G0MMUNIBU3 DIFFERENTIiE ET SPECIEI. communia veniaraus.
Est communio differentiae et speciei quou aequaii- DE COMMUNIBUS DIFFERENTI^ ET PROPRII.
ter specicssubseindividuissepermittit,etaequaliter
Differentia et proprium commune habent quod
individua specie ipsa participant : namque omnes
quibus differcntia est et a quibus ipsa dilTerentia
homiries aequaliter homines sunt,et hominis parti-
participatur,aequaliter participatur ; nam rationalis
cipationeaeque participant; eodern modo etiam (iifie-
differenlia cum inest hominibus,et oranes homines
rentia: namqueomnes hominesaequaliterrationales
rationabili differentia participant, non est dubium
sunt,et rationabilitate,quaeestdiflerentia,omnesqui
quin omneshorainesaequalitersintrationales,atque
ratione participant seque participant.Est etiam alia
sequaiiter rationabilitale participent. At vero pro-
communitas,quodquemadmodumspeciesnunquam
prium,quod risibile est,aequaliter omnibus homini-
deserit ea (]uorum species est, et quibus superest,
bus est: oranes enira homines aequaliter risibiles
sic el differentia nunquam ea deserit quae distare ab
sunt. Est etiam haec eorum communitas, quod
aliis facit ; namque Socrates,cum sub specie homi-
sicut potestate risibile dicitur, etiamsi non rideat,
nis est,nunquam ab hominis specie deseritur. Sera-
ita etiam potestate bipes dicitur, etiarasi quis uno
per enim Socrates homo est.At vero dilTerentiaSo-
pede rainuatur non enim quod est dicitur, sed
cratem,cumSocrates rationalis est, nunquam dese- ^
:

quod esse possit nara quoniam ille ridere potest, :

rit. Semper enim Socrates rationale animal est.

risibilis norainatur quod ille duos pedes habere ;
DE PROPRIIS DIFFERENTL-E ET SPECIEI.
possit,bipes.Atque ideo nunquam ab illis in quibus
DiQerunt autem inter se species et differentia,
poderint, proprium differentiaque discedent. Sera-
quod differentia fcemper in eo quod quale sit praedi-
perenim homo risibilis est, etiamsi non rideat.
catur.Nam dicitur Socrates quale animal sit,ut ra-
Semper bipes, etiamsi uno pede minuatur. In his
tionale respondeatur species vero in eo quod quid
;
enira differentiis et propriis (ut dictura est) quod
sit praedicatur. Nam dicitur quid sit Socrates, ut
potestate esse possit, non quod vere sit conside-
horao respondeatur.Namque hominis qualitas ralio-
retur.
nale est,sed non simpliciter. Illa enim qualitas pro
differentia accipitur,quae veniens in genere speciem DE PROPRIIS EORUMDEM.

constituit,et de qualitate substantiali facta est sub- Differunt autem

inter se,quod differentiade plu-
stantialis et specifica differentia. Ista igitur talis ribus speciebus praedicatur^proprium vero de una.
qualitas differentia nominatur.et ea in eo quod quale Namque differentia quae est mortalis praedicatur de
sit ad hominem praedicatur,hoc etiam in eorum est homine, de bove, de equo, et caeteris animantibus ;

dilTerenliis.Namque differentia frequenter in pluri- D et rationale praedicatur, et de Deo, et de homine.

bus speciebus consideratur. Differentia enim qua- At vero risibile de sola tantum specie hominis prae-
drupes in bovis, et in equi, et in canis specie est dicatur. Unde evenit ut omnis differentia, quoniara
et differentia ralionalis hominis et angeli, species plurimaruracontinens estspecierura, a suis specie-
veronunquamaliis,nisisolissubsepositisindividuis busmajorsit,atqueideoipsade speciebus praedicari
praeest.Nunquam enim alia res homo est,nisi quod potest. Porro autem de ipsa species praedicari non
estindividuum,ut est Socrates, et Piato, et Cicero. potest neque enim conversim dici potest. Nam
:

Unde fit ut sublata differeatia,species quoque tolla- quoniam homo dicitur rationalis, non contradicitur
tur.Nam si sustuleris rationale, hominem sustule- quod rationale est id quod horao est. Potest enim
ris. Sio vero sustuleris speciem, differentia manet. esse etiam non hoino, sed Deus.At vero proprium,
Nam si sustuleris hominem rationalis angeli difle- quoniara aequaliter et ad unam specicm semper
rentia manebit.Est vero etiam ba^c differentia, quod aptatur. apqua vicc atque appellationc converlilur:
differentiacumaliadifTereQtiajuDgipotestjUtaliqua dicitur enim, quid est horao? risibile. Quibusper-
 67 AN. MANL. SEV. BOETII 68

tractatis ad differentiam et accidens transgressa A.

priique coramunibus.Et est una eorum communio,
disputatio est. quod de se ipsa inTicem pra;dicantur.Nam quoniam
DE COMMUNIBUS DIFFERENTI.E ET ACCIDENTIS. sequa sibi sunt,tieque species hominis alii proprio
DilTerenliaetaccidenscommune habenl de pluri- convenit,nisi risibili,neque risibilealii convenitspe-
bus pra3dicari. Namque differcnlia dicitur et de ho- ciei, nisi homini, alque ideo dicilur, quid est homo ?

mineet de Deo, cum utrique rationales sunt. Etac- risibile.Quid est risibile ? homo.Gommune est etiam
cidens dicitur et de homine et de equo, ut homo illud qund omne proprium ffiqualiter ad sub se po-
^thiops niger, et equus niger. Est etiam alia com- sila prasdicatur.Namque omnes homines aequaliter
munioquodinseparabile accidenscuicunquespeciei risibilessunt^ot species eequaliter ad sub .se posita
fuerit,inseparabiliteretomnibusinest utdifferentia. praedicatur.Namqueomneshominesindividuisequa'
Namque quod est nigrum,
inseparabiiiter accidens uno nomine homines nuncupantur.
liter

corvo inseparabiliter accidit, et omnibus corvis. DE PROPRIIS EORUMDEM.

Eodem modo etiam differentia.Nam quoniam accidit Differunta se,quoniam speciespoteatetiamgenus
hominiutbipessit semperetomnibus hoininibusest alteri esse,proprium esse non potest.Sed hic illam

esse bipedibus. speciem intelligamus quee subalterna est.non illam

DE PROPRIIS EORUMDEM. _ quaj magis species est,et genus esse nunquam po-
Differunt aulem inter se, quod oranis differenlia test.Atque ideo nos illam modo solam,qua3 subal-
species continet,non contra ipsa a speeiebus conti- terna species est intelligamus, quae scilicet poterit
netur.Nam si differentia plures sub se species ha- esse el genus.Namque mortale cum rationalis gene-
betjUt dictum est,major erit sub se positis specie- ris sit specics,honr.inis genus est.At vero de
risibile

bus. Si major erit, nunquam eam quaelibet species nulla unquam alia specie poterit praedicari, neque
continet. Major enim a minori nunquam poterit con- alii esse proprium,sicut est hominis.Illa enim sem-
tineri. Nam quod est rationale, continet hominem per (ut diclum est) propria sunt.quae nulli alii nisi

etDeum. Homo vero rationale non continet. Acci- ad unam speciem semper aptantur.Deinde species
dentiaveroaliquoliescontinent,aliquoliescontinen- praecedit,et sic proprium sequitur. Quod dicit tale

tur. Namque continent, quoniam Irequenter unum
accidens duas subsespeciesbabet,utnigrum habet
yElhiopem et corvum Continentur vero quoniam
srepe una substantia habet duo vel tria vel quamlibet
plurima accidentia. Si quis enim sit glaucus, vel
crispus, vel candidus, vel procerus, hsec omnia acci
denliaunuscuiaccesseruntcomplectiluretcontinet.
Atque ideo species illa quse illud individuum conti-
netquod individuuin plura in se accidentia suscepit,
accidentis illius complexiva est.
Dehinc dijferenlia nunquam intenditur neque rela-
est : Omnis species ut habeat propriura.primo eam
esse etconstare necesse est.Oportet enim priusesse
hominem utsit risibilis,non prius esserisibile ut sit
homo.Nam quoniam proprium dicitur, per se pro-
prium non constat,nisi alicujus species sit. Atque
ideo prius esse necesse est illud cujus est proprium
C quam sitproprium.Hucaccedit quod species semper
in opere intelligiturcujuscunque subjecti. Species
eniiii semper in actu est, ncn solum propria pote-
state.Homo enim revera et opere et actu homo est,
id est nunquam poterit esse non homo.At vero risi-

xalur. bile quod est proprium, potestate tantum dicitur,

Quod dicit hoc est rationale in unaquaque specie, etiamsi actu non sit. Potest enim quilibet ille non
neque plus neque miniis est. Nullus enim homo alio ridere,tamen quia ridere potest, risibile nominatur.
homine ab substantiam plus rationalis est neque Distant igitur in hoc quod semperspecies in actu est
minus. At vero accidens et intenditur et remittitur. etin opere,proprium vero aliquoties potestate ; de-
Diciturenim quicunqueprocerior,diciturquicunque inde quorum definitiones diversac sunt, necessario
velocior,dicitur quicunque crispiorquae omnia acci- etiam ipsa quoque divorsa sunt. Omnis definitio
dentiaessc non dubium est. substantiam definit.Ergo siquae ejusdem substantiae
Prxterea immistx semper sunt contrarise differen- fuerint, eadem etiam definitione monstrantur. Si
tix. quae ejusdem definitionis fuerint,eadem substantia
Immistaeait, id est,immiscibilesquaemiscerinon rv praedicantur. At vero si quae definitionibusdifferant,
possunl.Nequeenimrationalecumirrationalimisceri differuntetiamsubstantiis Quaesubstantiisdifferunt
potest,neque in unu specie convenire.At vero con- longe a seipsis alia sunt.Nuncigitur quoniam defi-

traria accidentiamanifestum estin una specie posse nitiones proprii et speciei differunt, species ipsa
congruere.Namquc nigrum ct albuin potcst in una quoque proprium a sc differunt.Est autem speciei
et
non modo specie, sed individuo congrucre. Potest definitio sub genere esse, et ad plurima numero
enim quicunciue homo.cum ipse sit candidus,nigro3 differentia in eo quod quid sit prsdicari. At vero
tamen capillos habere.Ergo quemadmodum species proprii uni tantum inesse speciei, et sub ipsa de
differat a genere vel differentia dictum est,cum de omnibus individuis pra^dicari.Sed quoniam defini-
generis ad specicm, et diffcrcnta; ad speciem di- tionibus differunt,ipsa quoque species aproprio di-
stantia diccrcmus. stabit.
COMMUNIDUS SPECIEI ET PROPRII.
1)E DE COMMUNinUS SPECIEI ET ACCIDENTIS.
Nunc dicemua id quod reliqura est de speciei pro- Posl haec ad communitates speciei et accidenlis
 GO IN PORPHYRIDM DIALOQUS II.
70
diaputationcm transtulit, et dicit eorum rarasalias A vidcatur ista communio. Est enim ita definitum. Ac-
esse communitates, nisihas solas quod de piuribus cidcnsest quod infertur et aufcrtursine e.jus in quo
pruHlicuntur. Longe enim a se dislare videntur, in estinterilu.Quod nunc dici videtursinehisconstare
subslantia suict in potestatepaliendiatquo facicndi nou posse, cum snperius sine eorum interitu possc
id quod alicui accidit, etid cuiaccidit. Namqueillud diceretur aulerri. Sed hoc modo dicitur, non quod
cui accidit, quasi quoddam fundamentum est acci- si auleratur
hocaccidcn8inseparcibile,iatereatilIud
dentis. Illud vero quod accidit, praster id cui acci- cui accidit, sed quoniam separari non potest,
idcirco
dit, esse in sui subsLantia non potest. sine his constare non possit. Estetiam inseparabilis
DE PROPRIIS EOUUM. accidentis et proprii alia coramunio, quod sicul
et ornni et
scmper inest proprium cui iiiest, id est
Propriaverosingulorumsunthajc, qiiodspcciesin
eoquodquid sit praedicatur, accidensveroineoquod homini (seraper oaim et oraais horao risibilis est),
sic etiaraquodlibet accideas iaseparabile, etomai
quale sit et quodammodo se habens'. Nam si quis
dicat, quid Socratcscst, homodicitur. Si quis dicat et seraper est accideas inseparabile. Namque etora-
qiialis sit, calvus vel simus appellatur. Si quis vero nis corvus, et seraper niger est. Sola autera
cura se-
quoinodose habens, sedens autjacensappellabitur, parabilibus accidentibus illa coraraunio est, quod
Itcm in hoc differunt quod unaquajque substanlia B quemadmodurn demultis individuis proprium prae-
unam speciom habet. Namque hominissubstantia dicatur, ita etiam accidens de raullis individuispo-
unam solamhominisspeciemhabet.Substanliavero test praedicari. Plures enira currunt, plures
etiam
jcquc unam solius equi specicm habel. At vero una arabulant, quae scilicet accidcntia separabilia sunt,

subslantia plura frequenter accidentia continebit. queraadraoduai plures possunt esse risibiies.
Nam et in eodem equo qucedara pars frequenter DE PROPRIIS EORUM.
higra quaedam, alba est. El estin eo proceritas, est DifTeruat autera ista, quod propriura seraper uai
altitudo, est oequilinum caput, et alia speciei inest, accideasvero pIuribus.Nam accideas
hujusmodi.
llabet etiamnonsoluminseparabileaccidenseadem pluribusspeciebus et aaimatis et iaaaimatis evenit,
ut eslebenonigrum, corvo nigrum,homini ^thiopi
substantia, sed etiam superabile. Nam fortasse qui-
dam velox est, et idem etiam corpore validus est, nigrum. Risibile vero nulli, nisi soli homini. Atque
idem etiam sagittator, et caetera. Huc acceditquod ideo conversim proprium praedicatur, quia unius
species prffinoscuntur, id est praeinlelliguntur, hoc speciei continens est, etilli speciei soli ffiqualis, est

est ante esse cognoscuntur quam accidentia. Et At vero accidens conversim praedicari noa potest,
prius erit aliqua res ubi accidat,
quam illa qu« acci- quiapluressubsespecieshabet. Non enimpotestdi-
dit,etquoniamspeciesestsubjeclum accidentis ubi core id esse nigrum quod ebenum, cum dicas hoc
q esseebeoum quod
accidens accidat, idcoque ante species intelligitur oigrum.Potest eaira esseoigrura
csse quam accidens. Accideatia vero postea nata et non esse ebenum. Deinde omne proprium aequa-

suat, id est aforisvenientia et extranea, a qualibet liter se his rebus quaj sub se fuerint dat et ab
his
illasubstantia, etiam si iaseperabiliasunt Haec quo- squaliter participatur. Socrates eoim et Cicero et
queesteorum separatio, quod semper omnia qu» Vergiliusaequaliter etrisibili participant, et aequali-
participantspecie, aequaiiterparticipant.^qualiter ter risibiles sunt. At vero accidens aon semper
enim et Socrates et Gicero et Plato sunt homines. At aequaliter est accideas. Potcst eoim quicunque esse
vero illa quse participant accidenti, etiamsi insepa- procerior, et alius esse velocior. Quod scilicetillud
rabile accidens sit, tamen separabile est accidens, illud inseparabile. Et for-
aequaliter participant.
Nara quamvisinseparabile tasse aliae eorum quaedam proprietates et coramu'
sit accidens ii:ihiopitu3
nigris esse, tamen est aliquis inter ipsos nigrior, aiones esse videaotur. Sed auoc, quaatum iotrodu-
nec omnes ctiooi sat est, ista sutficiaot. Sed jam libi, Fabi omaia
illa nigredine fequaliter participant,
qua^cuoque ad iotroductioaera Porphyrii pertioeot,
DE COMMVNIBBS PROPRII ET ACCIDENTIS.
pleoius uberiusque tractata suot. Post vero si qui-
Relinquiturigitur de communibus proprii acci- demunquararae egueris,studiis praesertimtuisquae
dentisque tractare. Nam proprium qu' i distaret vel D oulla uoquam hooestate carueruot, libeos aoimo
aspecie,vel a genere.veladifferentia superius de-
hortatorque ad easdem cupiditates parebo. Hic Fa-
monstratum est. Proprium autem et inseparabile bius Tu, ioquit, paterno haec mihi animo polliceris
: :
accidens communehabent, quodsine his nunquam verum ego nunquara deficiamab hisstudiis, teproe-
consistunt ea quae eorum participant, et in
quibus sertimdocente, aquototara fortasselogicaeAristote-
ipsaconsiderantur.Namnequehomoamittit risibile sivitasuppetit, capiara disciplioara. Et ego fa-
lis,
esse, nec .'Ethiops aut corvus, nigrum. Atque ideo
ciara, ioquam, libeotissime. Sed quoaiam jam ma-
siae his ipsis, id est propriis
et accidentibus, quee tutiaus(ut ait Pelrooius) sol tectis arrisit, surga-
eorum participanl, constare non possuot,
ne forte mus, et si quid est illud, diligeatioreposteacoaside«
coatra superiorem defiaitionem
accidentis venire ratiooe tractabitur.
71 AN. MANL. SEV. BOBTII 72

x-ia SIE¥. IIOETBS

GOMMENTARIA
IN PORPHYRIUM A SE TKANSLATUM.

LIBER PRIMUS.
Secundua hic arreptae expositionis labor nostrse A praesentium firmissima contemplatione, vei in abs-
seriem translationis expediet, in qua quidem vereor entium intelligentia, vel in ignotarum inquisitio-
ne subierim fldi interpretis culpam, cum verbum neversatur. Haec tantum humano generi praestoest,
verboexpressumcomparatumquereddiderim.Cujus qucj3 non solum sensu.s imagines perfectas et non
incoepli ratio est quod in his scriptis in quibus re- inconditas capit, sed etiam pleno aclu intelligen-
rumcognitioquaeritur,nonluculentaeorationislepos tiae quod imaginatio suggessit, explicat atque con-

sedincorruptaveritasexprimendaest. Quocircamul- firmat.Itaque,utdictumest, huic divin<enaturae non

lum profecisse videbor, si philosophice libris Latina ea tantumin cognitionesufficiuntquaesubjectasen-
oratione compositis per integerrimae translationis sibuscomprehendit, verum etiam et insensibilibus

sinceritatem, nihil in Graecorum litteris amplius imaginatione concepta, et absentibus rebus nomina
desideretur. El quoniam humanis animis excei- indere potest, et quod intelligentiae ratione compre-
lentissimum bonumphilosophiae comparatum est, hendit, vocabulorum quoquepositionibusaperit. II-

ut viae ex filo quodam procedat ratio, ex animae lud quoque ei naturae proprium est, ut per ea quae
ipsius efficiendis ordiendum est. Triplex omnino sibi notasunt ignota vestiget, et non solum unum-
animae visin vegetandis corporibus deprehenditur. quodque an sit, sed quid sitetiara et quale sit, nec-
Quarum una quidem vitam corporis subministrat, p non cur sit optet agnoscere. Quam triplicis animae
ut nascendo crescat, alendoque subsistat. Alia ve vimsola hominum{utdictum est)natura sorlitaest.
ro sentiendi judicium prjebet. Tertia vi mentis et Gujus animsevisintelligentiaemotibusnon caretquia
ratione subnixa est. Quarum quidem primae id of- in his quatuor propriae vim rationis exercet. Aut
ficium est, ut creandis, nutriendis, alendisque cor- enim laiquid an sic inquirit, aut si esse constiterit,
poribus praesto sit, nullum vero rationis praestet quid sit id dubitat. Quod si etiam utriusque scien-
sensusve judicium. Hajc autem est herbarum at- tiam rationo possidet, quale sit unumquoque ve-
que arborum, et quidquid terrae radicitus affixum sLigat, atquein eocceteraaccidentium momenta per-
tenetur. Secunda vero composita atque conjuncta quirit,quibuscognitis,curitasitquaeritur,etratione
est, et primamsibi sumens et in partem consti- nihilominus vestigat. Cum igitur actio sit humani
tuens, varium ac multiforraejudiciumcapit, de qui- animi, ut semperautin praesentium rerum compre-
bus capere potest. Omne enim animal quod sensu hensione,autinabsentiumintelligentia,aut inigno-
viget, idem et nascitur et nutritur etalitur. Sensus tarum inquisitione atque inventione ^ersetur, duo
vero diversi sunt et usque ad quinarium numerum suntinquibusomnemoperam vis animaj ratiocinan-
tendunt. Itaque quidquid tiintum alitur, non etiam tisimpendil. Unumquidem,utrerum n(.turas inqui-
sentit, quidquid vero sentire potest, ei prima quo- sitionis certarationecognoscat alterum vero, utad ;

que vis animae, nascendi scilicet atque nutriendi C scientiam prius veniat quod post gravilas moralis
probatur esse subjecta. Quibus vero sensus adest, exerceat, quibus inquirendis perraulta esse necesse
non tantum eas rerum capiunt formas, quibus est, quae vestigantem animum a recti itinere non

sensibili corpore feruntur praesente, sed absenle minimum progressionededucant: utin multisevenit
quoque, sensibilibusque supositis unte cognita- Epicuro, qui atomis raundunr. constare putat, et ho-
rum sensu formarum imagines tenent, memoriam- nestum corporis voluptate metitur. Haecautemid-
que conficiunt, et prout quodque animal valct, circohuicatquealiisaccidisse manifestum est,quo-
longius breviusque custodit. Sed eas imaginationes niamperimperitiamdisputandiquidquid ratiocina-
confusas atque inevidentea sic sumunt, ut nihil ex tione comprchenderant hsec in res quonue ipsas
earum conjunctione ac compositionc efficere pos- evenire arbilranlur. Hic vero magnus est error
sint.Atque idcirco meminisse quidcm possunt, nec nec enim sese res ut in numeris, etiam in ratio- ita

aeque omnia. Amissa vero oblivione, memoria re- cinationibus habet. In numeris enim quidquid ia
colligere ac revocare non possunt. Fuluri vero his digitisrecte computantisevenit, idsine dubio inres
nulla cognitioest. Sed anima? vislertia quae secum quoque ipsas necesse est evenire ut si ex calculo :

priores alendi ac senliendi vires trahit, hisque centum esse contigerit. centum quoque res ilii nu-
vclut faniulis atque obedicntihus ulitur, eadem D mero subjectas csse necesse est hoc vero non :

lola in ralione coubtituLa esl, eaque vel in rerum aeque in dispuLatioue eervat uec enini quidquid;

I
 :

73 IN PORPHYRIUM COMMENTARIORUM LIB. I. 74

sermonum decursus inver.crit.id naturu quoque fi- a parles sunt, quia de his philosophia solapertractat,
xum tenetur.Quare necesse erat eos falli,qui abjecta proptereamdemcausameritlogicaphilosophiffip.irs,
scicntia di.sputandi dc rerum n.itura perquirerent. quoniam philosophiaj soli haec disputandi materia
Nisi enim prius ad scientiam venerit,qua3 ratiocina- subjecta est. Ita vero inquiunt : Cum in his tribus
tio veram teneat dispulandi semitam.qu.-c verisimi- philosophiaversetur : cumque activam et speculati-

lem ? el nisi af^noverit qutc fida possit csse, quicvc vam considerationem subjecta disccrnant,quod illa

suspccta,rerum incorrupta veritas ex ratiocinatione de rerum naturis,ha?c de rnoribus quaerit, dubium

non potest inveniri.Cum igitur veleres saepc muitis nonestquinlogica disciplinaanaturali atqucmorali
lapsi erroribus, falsa quaedam ct sibi contraria in siia; materiae proprietate distincta sit.Elenim logicae
disputiitione coUigercnt, atquc id fieri impossibilc tractatus est de proposilionibus atque syllogismis
vidcrctur,ut de eadem re contraria conclusione la- hujusmodi, quod neque ea qua2 non de
et cajteris
cta,utraque essent vera quje sibi dissenlicns ratio- de rebus spcculatur, neque activa
oratiot.e, sed
cinatio conclusiaset, cuiveratiocinutionicrodi opor- pars,quaedemoribus invigiIat,aequepr3estarepotcst.
tcret,esset ambiguum.visumestprius disputationis Quod si in his tribu3,id est speculativa,activa atque
ipsiusveramqueintegramconsiderarc naturarn,qua rationali philosophiacons!stit,quae proprio triplici-
cognitatumilludquoquequodperdisputationem in- que a se fine disjunctasuut,cumquespeculativa et
veniretur,an verum comprehonsum esset,posset in- aclivaphiiosophia partesesse videntur,non dubium
telligi. Hinc profecta est igitur logicae poritia disci- est quin rationalis quoque philosophia pars esse
plinse quae disputandi modos atque ipsas ratiocina- convincatur.Qui vero non partem,sed philosophiae
tioneset internoscendi vias parat,ut qua3 raliocina- instrumentum putant,haec fere afferuntargumenta.
tionuncquidem falsa,nunc autem vera sit,quae vero Non esse inquiunt similem logicae finem speculativae
scmper falsa, quai nunquam falsa, possit agnosci. atque activae partis exlremo utraque enim illarum :

Hujusautemvixduplexc.sseperp('nditur,unaquidem ad suum propriuin lern:inum spectat,itaut specula-

in invcniendo, altera in judicando, quod Marcus tiva quidem rerum cognitioaem,activa vero mores
etiani Tuliius in eo libro cui Topica titulus est, cvi- atque institutaperficiat,nequealtera referturad al-
denter cxpressit, dicens Cum omnis ratio diligcns
: teram logicae vero finisesse non potest absolutus,
;

dissercndiduas habeat partes,unam inveniendi,al- sedquodammodo^cumreliquisduabuspartibuscoUi-

teram judicandi,utriusqueprincepsfutmihi quidcm gatus atque constrictus est. Quid enim est in logica
videlur) Aristotelcs fuit. Stoici autem in altera ela- disciplina quod suo merito debeat optari,nisi quod
boraverunt,judicandi enim viam diligcnter per-c- propter investigationem rerum hujus effectio arlis
cuti sunt,eam scientiara quam dialecticen appellant inventaest?Scireenimquemadmodumargumentatio
inveniendi vero artem qu<E lopice dicitur,quoque ad C concludatur,vel quse vera sit, quae virisimilis,ad hoc
usum potior erat,et ordine naturae certe priortotara scilicet tendit,ul vel ad cognitionemrerum referatur
reliquerunt.Nosautem quoniamin utraque summa haec ralionum scientia,vel ad invenienda ea quosin
utilitas est,et utraraque si erit otium persequi cogi- exercitium mortalitatis adducta beatitudinem pa-
tanius, ab ea qu;B prior est, ordiemur. Gum igitur riunt. Atque ideo quoniam speculativae atque activae
tantus hujus considerationis fructus sit, dandaest suus certusque finis est logicae autem ad duas reli- :

huic tam solertissimaj disciplina tota mentis inlen- quas partes refertur extremum,manifestum est non
tio,ut primisfirmatisin disputandiveritatevesligiis, eam esse philosophiae partem,sedpotiusinstrumen-
facile ad rerum ipsarum certam comprehensionem tum.Sunt veropluraquaeexalterutra partedicantur,
venire possimus. El quoniam qui sit ortus logicoc quorum nos eaquae dicla suntstrictim notassesuffi-
disciplinaspracdiximus.css-^reliquumvideturadjun- ciat.Hanc litem vero tali ratione discernimus. Nihil
omnino quaedam sit pars philosophiae, an
gerc, an quippedicimusimpendireuteademlogicapartisvice
(utquibusdam placet)supellexatqueinslrumentum, simul instrumentique fungaturofficio.Quoniamenim
perquodphilosophiacognitionemrerumnaturamque ipsasuumretinetfinem,isquefinisasola philosophia
deprehendat.Cujus quidem rei has econtrario video consideratur,parsquidem philosophiffi esseponenda
esse sententias.Hi enim qui partem philosophiaepu D -
est ;
quoniam vero finis ille logicae quem sola spe-
tant logicam considerationem his argumentis fere culatur philosophia,ad alias ejus partes suam ope-
utuntur,dicentesphilosophiamindubitanterduasha- ram pollicetur,instrumentum esse philosophias non
berepartes,speculativamatqueactivam.Dehactertia negaraus est autem finis logicae inventio judicium-
:

rationali, id est logica, quaeritur an sit in parte po- que rationum quod quidem non esse mirum vi-
;

ncnda,scd cam quoque partem esse philosophiae non debitur, quod eadem pars quoddam ponitur instru-
polest dubitari. Nam sicut de naturalibus caeteris- mentum, si ad partes corporis animum rcduca-
quesub speculativa positis solius philosophiae vesti- mus, quibus et fit quibusdam
aliquid ut his quasi
gatio est,itemque de moralibus ac de reliquis quee instrumentis utamur, tamcn corpore par-et in toto
subactivain parteracadunt sola philosophiaperpeu- tium obtinent locum. Manus enim ad tractaudum,
dit, ila quoque de hac parte tractat, id est de his
oculi ad videndum, caeteraeque corporis partes pro-
quae logicae subjectasunt sola philosophia judicat. prium quoddam videntur olficium habere. Quod
Quod si speculativa atque activaidcirco philosophi* tamen si ad tolius utilitatem corporis referatur, in-
Patrol. LXIV. 3
75 AN. MANL. SEV. EOKTII 76
struraenta quaedam corporis esse deprehendiintur A natiira spcciei ante noscendum est.Nec vero in hoc
quffl etiam partes essenullus abnuerit. Ila riuoque tantum prodest speciei cognoscenda natura,ne prio-
logica disciplina pars qu;edara philosophia? Gst,quo- rum generum species invicem perrauteraus,verum-
niam ejus phiiosophia sola magislra cst. Supellex ctiara ut in eodem quolibet genere proximas spccies
vero est,quod pcr eam inquisita veritas philosophiaj cuilibet generi noverimus eligere, ut ne substantiae
vestigatur.Sed quoniam,quanlum mihi quidem l)re- moxaniinal dicamus esse speciem potius quam cor-
vilas succincta largita e3t,orlum logicffl ct quid ipsa pus, aut corporis hominem polius quam aniraatum
logica esset explicavi,nunc de eo nobis lihropauca corpus.At vero differcntiarum scientia in hismaxi-
dicenda suntquemin priesens sumpsimusexponcn- raum retlnet locum. Qui enira oranino qualitatera a
dum.Titulo enim proponit Porphyrius introductio- substantia vel caetera a segenera distare cognoscl-
nomsp.in Aristotelispraedicamentaconscribere.Quid nius,nisi eorum differentias noverimus? Quomodo
vcro valeat hasc introductio,vel ad quid lectoris ani- autcni discernere eoram dilferentias possumus, si
mum paret breviter explicabo.Aristoteles enim qui quid ipsa sit differentia nesciamus ? Ne hunc solura
de decem prffidicamentis inscribitur librum liacin- nobis inscientia differentias infnndit errorem,verum
tentione composuit,ut infinitas rerum diversitates etiamspecierura quoque tollit omne judiciura. Nara
non possent,paucilatege- g
quae sub scientiara cadere omnes species informantdifferentiae. Ignorata diffe-
nerum coraprehenderet,alqueita id quod per incom- rentiaspecies quoquenecesse estignorari.Quomodo
prehensibilem multitudinemsub disciplinatn venire ergo fieripotest ut quamlibet difTerentiara [)0ssimu3
non poterat,per generum(utdictum est)paucitalera, agnoscere,siomnino quae sit nominis hujus signifi-
animorieretscientiasquesubjectum.Uecemigifurge- oationesciamus ? Jam vero proprii tantus usus esl,
nera rerum esse omnium consideravit Aristoteles,id utAristotelesquoquesingulorurapraedicaraentorum
cstunamsubstantiamet accidentianovera,qu8esunt propria perquisierit, quis propria esse quis depre-
qualita3,quantitas, relatio, ubi, quando, situs, ha- henderitantequam quid omninositpropriuradiscat.
bere, facere, et pati quee quoniam genera essent
: Nec in his tantum proprii haec cognitio valet quae
suprema, et quibus nullum aliud superponi genus singulis nominibns efferuntur,ut hominis risibile,
possct,omnem necesse est multitudinera rerum per verum etiam in his quaj in locum diffinitionis adhi-
horum decera generura specie inveniri. Qui quidem bentur.Omnia enim propria rem subjectam quodam
genera oranibus a se differentiis distributa sunt.Nec termino descriptionis includunt,quod suoloco quo-
quid!|uamvidentur haberecomraunenisitantumno- que opportunius commemorabo.Accidentis quoque
men,quoniara orania esse preedicanturlQuippe sub- cognitio quantum afferat,quis dubitare queat.cum
stantia est,qualitas est,quantitas est,et dealiisom- p videat interdecempraedicaracnta novcmtenereacci-
nibus.Est verbura cummuniter prsedicatur^sed non dentis naturas ?Qua3 quoraodo accidentis esse puta-
est eorum communis una substantiavel natura,sed bimus,si oranino quid sit accidens ignoreraus?cura
tantumnomen itaque decem genera ab Aristotele
: prcesertim nec differentiarura, nec proprii scienlia
reperta omnibusase diffcrentiisdistributasunt.Sed cognita sit,nisi accidentis naturara firmissima con-
qua? aliquibus differentiis disjunguntur,necesse est sideratione teneimus , fieri enim potest ut differen-
uthabeantpropriumquiddam,quodeainsingularem tiffilocovel proprii perinscientiam accidens appo-
solitariamque vindicet forrnam.Non estautemidem natur,quodessevitiosumetiaradiffinitionesprobant
proprium quod accidens.Accidentia enim et vcnire quae cura ipsae ex differenfiis consten(,etfiant unius-
et abesse possunt, propria vero ita sunl insita, ut cujusque diffinitiones propria?,accidens taraen non
absque his quorum propriasunt esse non possint. videnturadmittere.Cum igilurAristoleles decem re-
Qua3 cum ita sint,cumque Aristoteles decem rerura rumgenera collegisset, qua? nimirum diversas sub
generareperisset, quaevel inlelligendomenscapcret, se species continerent,quae species nunquam diver-
vel loquendo disputator efferret (quidquid enim in- sae forent nisi diflerentiis segregarentur ;cumque
telleclu capimus,id ad alterum sermone vulgamus), omnia in substantiara atqueaccidens,accidcns vero
evenit ut ad horum decera prajdicamentorura intelli- in alia praedicaraenta solvisset ; cumque aliquorum
gentiam quinque harumrerum tractatus incurrerel, D praedicamentorura sit propria persecutus.de his ip-
scilicet generi3,speciei, differentiaj, proprii et acci- sis quidera prasdicamentis docuit quid vero esset
:

dentis. Gener's quidem,quoniara oportctante pne- gcnus,quid species, quid differontia, quid illud ac-
disccre quid sit genus.ut decera illa qus Aristotelcs cidens,de quonuncdicendumest,velquid proprium,
cajterisanteposuitrebus genera essepossim.usagno- velut nota pra^teriit. Ne igiturad praedicaraenta Ari-
scere.Speoici vcro cognitio pluriraum valet,ut qua; stolelis venientes, quid significaret unumquodque
cujusquegeneris sit species possit agnosci.Si enlm eorura quoe superius dicta sunt ignorarent, hunc
quid sitspecies ignoramus,nihil impedlt erroretur- librum Porphyrius de earum quinquc rerura cogni-
bari (ieri enim potest ut pcr speciei inscienliara
; tionc prcscripsit, quo perspecto.et considerato quid
sa^pe quantitatis species in relationo ponamus, et unumquodquc eorum quae supraposuit designaret,
cujuslibet primi generis species alteri cujuslibct facilior intcllcctus ea qua; ab Aristotele prwponcren-
generi subdamua, atque ita fiat permista renim tur addisceret. Heec quidem intentio est hujus libri
atque indiscreta confusio ; quod ne accidat, qusc sit quem Porphyrius ad introduclionemprffidicamento-
77 IN PORPHYRIUM COMMENTARIORUM LIU. I. 78
riiin sc conscripsi3seipsa(ut dictum est) tiluli in- A. diciniiis ad forum descendere, quain voce qujcdarn
scriptione signavit.Sed licet ad hoc uiium hnjus li- utilitasignificatur. Alia quoque sifinificatio est qua
bri releratur inteniio, non tamen simplex est ejus dicimus solem necessarium esse moveri, id est ne-
utilitas,scd mulliplex,et in maximaquajquedilTusa, cesse esse,et illa quidem prima significatio prajter-
quam idemPorphyrius in principio hujus libri com- mittenda est, omnino enim ab eo necessaria quod
niemorat diccns : hic Porphyrius ponit aliena est. Hffi vero dua? hu-
Cttm sit necessarium, Chrysaori, ct ad cam qux esl jusmodi sunt,utinterspcerlarcvideanturquffihuju3
apud Aristotelcm prxdicarnenlorum doclrinam nosse loci obtineat significationem, in quo dicit Porphy-
quid sit genus,quid diljerentia, qiiidspecies, quid prO' rius : Gum sitnecessarinm, Chrysaori,namque (ut
prium, elquidaccidens,el ad diffinitionum assigna- dictum est) necessarium et utilitatem significat et
tionem,et omiiino ad ea qux demon-
in divisione et in necessitatem.Videntur autemhuicloco utraquecon-
slratioue sunt, utili istarum rerum speculatione cotn- gruere.Nain et summe utile est ad ea qua; superius
pendiosam tibi truditionem facieus, tentabo breviter, dictasunt de genere etspecie et cajteris disputare,
velut introductionis modo, ea quse ab antiquis dicta et summaestnecessitas.quianisi sinthrec ante prae-
sunt,aggredi,ab altioribus quiiem quxstionibus absti- cognita,illa ad quae ista praeparantur, non possnnt
nens,simpliciores vero mediocriter conjectans. cognosci quae dicuntur ppaedica;nenta. Namneque
g
Utilitashujuslibriquadrifariamspargiturnamque praetercognitionem generis et speciei praedicamenta
et ad illud ad quod ejus dirigitur intentio magpo discuntur. Nec diftinitio genus relinquitetdilTeren-
usui legentibus est, et ad caetera quge cum extra in- tiam,et in caeteris quam sit utilis iste tractatus cum
tentionem non tamen minor ex his iegenlibus
sint, de divisioneet demonstrationedisputabiturappare-
utilitas comparatur. Est enimper hoc opusculum et bit. Sed quanquam necesse erit haec quinque de
prffidicamentorum facilis cognitio, et dilOnitionem quibus hic disputandum est prius ad cognitionem
integra assignatio,et divisionum recla per.spectio,et venire quam ea quibus illa praeparantur,non tamen
demonstrationum veracissima conclusio. Quae res ea significatione hic a Porphyrio positum est, qua
quanto difficiles atque arduas sunt, tantoperspica- necessitatera significare vellet,ac nonpotiusutilita-
cioremstudiosiorefnqueanimumlectorisexspectant. tem ipsaenim oratis contextusque sermonum id
Dicendum veroest quod in omnibus libris evenit. clariseiraa intelligentiae ratione significat Nec enim
Nam primumsi qu<fisitintentiocognoscatur,quanta quisquam ita utiturratione,utaliijuamn(!cessitatem
quoqne utilitas inde provenirepossitperpenditur,ct relerri dicit ad aliud.Necessilasenim persequidem
licetextramulta(utfit)hnjusmodilibrunisequantur, est ; utilitas verosemperad id quod utileest refer-
tamen illam proxime utilitatem vidctur habere, ad tur,ul hic quoque. Ait enim : Gum sit necessarium,
quod ejusreferturintentio,ipsolibroquemsumpsi- C.
Ghrysaori,etad ad eam quae apud Aristotelem prse-
mus exponente cum ; ejus intentio sit ad prffidica- dicamentorum doctrinam.Si hicigiturneceasarium
mentaintellectum facilemcomparandi, non dubium intelligamus utile,et ipi nomine ipso vertamus di-
esl quin h^^a ejus principalis probetur utilitas,licet centes Cum sit utile, Ghryspori,el ad eam qiiae est
:

non minores sint comites ditfinitio, divisio ac de- apudAristotelam praedicamentorum doctrinam,nose
monstratio. Quorum nobis quaedam hic principia quidsitgenus et caetera,rectae inteliigentise sermo-
8uggeruntur,s8nsu3 vero hujusmodi est : Gum sit, num ordo convenit ; sid veroid ad necesse permu-
inquit, utilis generis, speciei, differentiae, proprii, tetur,ut dicamus. Gum sit necessarium, Chrysaori
accidentisque cognitio ad praedicamenta Aristotelis et ad eam
apud Aristotelem praedicamento-
quas est
cjusquedoctrinam, ad diffinitionum etiam assigna- rum doctrinam nosse quid genus sit.et caetera, rectae
tionem, ad divisionem et ad demonstrationem,quia inteiligeutiae sermonum ordo convenit. Quocirca
sit harum rerum utilis uberrimaque cognitio, com- hic diutius immorandum non est. Quanquam enim
pendiosam,inquit,traditionemfaciens,eaquaeab an« sitsumma necessitas bis ignoratis non posse ad ea
tiquis large ac diffuse dicta sunl tentabo breviter ad qufe hic tractatus ititendit perveniri, non lamen
aperire.Nequc enim esset compendiosa, nisi toium hic de necessitate dictum est, necessarium,Prd po-
opus brevitate constingeret. Et quoniam introdii- D tius de utilitate. Nunc vero licet idem superius di-
ctionem scribebat.Altiores,inquit,quaestiones spon- ctumsitjttimen breviter quid ad praedicamentagf ne-
terel'ugiam,simplicioresveromediocriter conjecta- ris, speciei, differentiip, proprii atque accidenlis
bo^idestsimpliciorumquasstionumobscuritatemha- prosit cognilio disputemus Aristoleles enim in pra^-
bitaineis quadamconjecturae ratiocinatione tracta- dicamentis decem generaconstiluit rerum qua? de
bo.TotaquidemsententiahujuscemodiprocBmiitalis cunctisaliispraedicarentur,ut quidquid ad significa-
est,qua! et utilitate
uberrima et facilitate incipientis tionem venire posset,id siintegramsignificationem
animo blandiatur. Sed dicendum estquidnam celet teneret, cuilibet eorum subjiceretur generi de qui-
aniplius altitudosermonum. Necessarium in Latino bus Aristoteles tractat in eo libro qui de decem
erraone.aicut in Graeco avaY>taTov, plura significat. praedicamentisinscribitur.Hocipsum referri ad ali-
DiversaenimsignificationeMarcus Tullius dicit ne- quid velut ad genus tale est quale si quis speciem
cessarium suum essealiquematque nostrum. Item supponat honeri.Hoc veronequepraetercognitionem
necessariumdicimuSjUtcumnecessariumessenobis speciei uUo modo fieri potest,necvero ipsa; species
79 AN. MANL. SEV. BOETII 80

quid sint,vel cujus magis sint possumus agnoscere, A dictum est)iiancexpositionem nostro reserv.isse ju-
disiei)rum difrerenli;]ecognoscantur. Sed differen- dicio, ut ad intelligentiam simplicem hujus libri

tiarum natura incognita.qucE uniuscujusque speciei editioprima sulficiat; ad interiorem vero specula-
sint di(rerentiHe,modis oranibus ignorabitur. Quare tionem,confirmalisjampene scientia,necinsingulis
sciendum est quoniam si de generibus Aristoteies vocabulis rcrum haerentibus, hsec posterior editio
traciatin prajdicamentis, et generum naturacogno- collocatur. Ad divisionem vero faciendam tam hio
scenda est, cujus cognitionem speciei quoque comi- liber est ulili3,ut praeter earum scienliam rerura, dc

tatur agnitio. Sed hoc cognito, quid si differentia quibus in hac libri aerie disputatur, casu fiat potius
non potest igaorari,quanquam in eodem libro plura quam ratione partitio. Hoc autem manifestumeril
sunt ad quaj nisi maximam peritiam et generis, et sidivisionemipsamdividamns,idest!sinomenip3ura
speciei,et differentiae lector attulerit,nullus omnino divisionisin ea qua? significat partiaraur. Est nam-
intellectus pateat,utcumip3e Aristoteles dicat: Di- que divisio generis in species, ut cum dicimus, Co-
versorum generum etnon subalternatim positorum loris aliud est album, aliud nigrum,aliud vero me-

diversa3 secundum se species et differenliae sunt, diura.Rursusdivisioestijuotiesvoxplurasignificans

quod his ignoratis intelligi impossibile est ; sed idem apcritur,et quam nr.ullasintquaeab ea]voce signan-
Aristoteles proprium uniuscujusque praedicamenti g tur ostenditur, ut si quis dicat Nomen canis plura :

diligenlissimainquisitione vestigat,utcum substan- significat, et hunc latrabilem quadrupedemque, et

tia propriura post multa dicit esse quod idera nu- coeleste sidus,et marinarabestiam,quae omnia a se

mero contrariorum susceptibile sil,vel rursus quan- diffinitione disjuncta sunt. Dividi autem dicitur et
titatis quoi in ea sola sequum atque inajquale quoties totura in partes proprias separatur, ut cura
dic;ttur,(iualitatis etiara quod per eara si.mile aliud diciraus: Domusaliud sunt fundamenta,aliud parie-
aliis aul dissimileproponimus; et in caeteris eodem tes,aliud tectum. Ethosc quidem triplex divisio se-
modo,utqua3sit conlrariiproprietas,quaesecundum cundum se partitio nuncupatur. Est autera alia quae
relationem oppositionis,quae privalionis et habitus, secundura accidens dicitur.Ea quoque fil tripliciter,
quae affirmationiset negationis,in quibus ilatraclat aut cura acciilens in subjecta dividimus, ut cum
tanquam jam peritis scientibusque quae sit proprie- dico.Bonorum alia sunt in anima, alia in corpore
tatisnatura,quam si quis ignorat,frustra ea qufe de aliaextrinsecus, aut cum subjectum in accidentia
his disputanturaggreditur.Jam vero iilud manife- distinguimus,ut:corporum aliasunt alba.alia nigra,
stumest,quodaccidensmaxiraumpraedicamentorum alia medii coloris aut cura accidens in accidentia
•

obtineal locum,quod proprio nomine novem praedi- separamus,ut cura diciraus: Liquentiaaliaalba,alia
camenta circumdat, et ad praedicamenta quidera nigra,alia medii coloris.Et rursus alborumaliasunt
quanta sit hujuslibri utilitas ex hismanifestum est. dura,alia liquentia,qua3dam mollia. Cum igilur ita

Quod vero ait,etad assignationem diffinitionum fa- oranis fiat secnndurase.autper accidens
divisio aut ,

cile cognosci potest, si prius substantiae rationura et utraque partitio tripliciter, curaque in superiore

divisio fiat : substantiie ratio,alia quidera in descri-
ptione ponitur, alia vero in diffinitione sed ea quaj ;
est in descriptione proprietatera quamdam colligit
ejus rei cujussubstantiae rationem prodit, ac
modo proprietate id quod monstrat informat,verura
etiam ipsafitproprium,quodin ditfinitionemquoque
venirenecesseest.Si quisenim quantitatis rationem
redderevelit,utdicatlicebit:Quantitasestsecundura
quamajqualeatqueinacqualedicitur.Sicutigiturpro-
prietatemquantilatis in ratione posuit quantitatis,et
ipsatotaratioipsiusquantitatispropriaest,itadescri-
ptio et proprietatcra colligitetpropriafit ipsadescri
plio.Definitio vero ipsa quidera propria non coUigit,
secundura se triplici partitione sit una divisionis
forma genus in spccies separare, id neque praeter
generis scienliarn veri ullo modo potest,neque vero
non praeter scientiam diflerentiarum quasnecesse est in
specierum divisione sumt. Munifestum est igitur
quantautilitashujuslibriadhancdivisionem sit,qua5
primo aditu genusac ppecieset differeotias tractat.
Secunda vero ea divisio, quae est secundura vocis
sif;nificantias,necipsaquidem ahhujus Jibri utilitate
discreta est. Uno enira modocognosci poterit,utrum
vox cujus divisionem facere quaerimusffiquivocae^se
videatur, an genus,sieaquai significat dilfiniantur;
D el si ea quae sub commissione sunt una diffinitione

sedipsaquoquefitpropria.Namquisubtantiammon- claudantur.species esse necesseest, et illud com-

strat genus differentiis jungit,et ea qua? per se sunt mune genus earura. Quod si ilia quae proposita vox
communia atquc rnultorura redigens in unum, uni designatnonpossuntuna diffinitioneconcludi,ne!i.o
speciei quam dilfinit reddit aequalia. Igitur ad dubitat quin illa vox sit cequivoca, nec coraraunis
descriptionem utilis est proprii cognitio, (luoniara his de quibus pra?dicatur, utgenus,quandoquidem
sola proprietas in descriptione colligitur, et ipsa fit ca quaj sub se posita significat,secundum coramune
propria sicut diffinitio quoque:addiffinitionemvero nomen non possunt una dilfinitione comprehendi.
genus quidera primum ponitur, ct species ad quam Si igitur ex diffinitione manifestum est quidgenus
genus illud aptatur, et diffcrentiac, quibus junclis sit, quidque nomcn ae(|uivocum, dilfinilio vero per

cum genere,spccics diffinitur. Scd si cui hiec prcs- gencra dilTerentia.^que discurrit.quisquamiie dubi-
siora qurm exposilionis :iiodus expostulat videbun- tare potcst et in hac divisionis forma plurimum
tur,hoc eum 8cireconvenit,no3 (ul in primaeditione hujuslibri auctoritatem valere?llla vero secundum
 :

81 IN PORPHYRIUM COMMENTARIORUM LIB. I. 82

sc divisio quae est totius in partes quemadmodum A in hoc libro disputabitur, neque inteliigi, neque
discernitur.ac non potius genoris in species divisio cxcrceri valeant,quis unquam ])olerit dubitarcqiiin
esse putiibitur, nisi sint genu3,et species, et dilfe- hic liber maxinnim totius logica? adjumentum sit,
rcntiieearum, quavi.s ante ratione disciplinae tra- projter quem caelera quaj in eamaf^namvim tenent
ctata ?Gur enim non quisquam dicat domus specics nullun» doctrinae aditum priEbentPSed meminitPor-
potius esse quam partes fundamenta, parietes et phyrius introductionem sese conscribere, neque
tectum ? Sed cum occurrerit generis nomen in una- uilraquaminstitutionismodusestformamtractatus
quaque spccie totum posse congruere,totius vero in egredi. Ait enim se altiorum quffistionum modis
unaquaque parte sua nomen convenire non posse, abstinere, simpliciores vero mediocri conjectura
manifestum fiet aliam divisionem esse generis in pcrstringere.Quae vero sint altiores qusesliones quas
species.aliam totius in partes.Convenire autem no- so differre promittit ita proponit
men gcncris singulis speciebus ostenditur per id Mox de generibus etspeciebus illud quidem,sivesub-
quod et homo et equus singula animalia nuncupan- si!^tant^sive in solis nudis inlellectibus posita sint,sive
tur. Neque teclum vero, neque parietes aut funda- lubsislentia corporalia sint an incorporalia,et ut7'um
menta sigillalim domus nomineappellari solent.Sed separata asensibilibus anin seyisibilibus posila: et circa
cum fuerint junct» partes,tunc recte totiusnomen g lixc consislenliadicere recusabo.Allissimum enimne-
excipiunt.De ea vero divisione qufe secundum acci- gotium est hujusmodi, el maioris egens inquisitionis.
dens (it,nullus ignoral.quin incognito accidenti,in- Altiore?j,inquit,quaestione3 prtelereo ne eisintem-
cognitaquevigenerisacdifferentiarumjacileevenire pestive lectoris animo ingestis initia ejus primitias-
possit ut accidens ita in subjecta solvatur quasi queperturbem.Sed ne omnino faceret negligentem,
genus in specie3,et poslremoomnem huncordinem ut nihil praeterquam quod ipse dixisset lector am-
partitionis foedissime permiscebit inscientia. Et plius putaretoccultumidipsum cujus exsecutionem
quoniamquid ad divisionem hic liberprositostendi- sese differre promisit, addidit, ne de his minime
mus.nunc de demonstratione dicemus,ne per ardua obscure penitusque tractando lectori quidquam ob-
alque difflcilia haereat, qui in tanta hac disciplina scuritatis efTunderet, et tamen scientia roboratus
vigilantissimo ingenio et solertissimo labore suda- quid quaeri jure possit agnosceret. Sunt autem
verit : fit enim demonstratio.id est alicujus quaesitae quaestiones quas sese reticere promiltit et perutiles,
rei cerla rationis collectio,ex ante cognitis naturali- et secretae, et tentatae quidem a doctis viris, nec a
ter,ex convenientibus, ex primis, ex causa, ex ne- pluribus dissolutae,quarum prima est hujusmodi :

cessariis, ex per se inhaerentibus. Sed genera spe- Omnequod intelligit animu3,aut id quod est in re-
ciebus,'spccies propriis priora sunt naturaliter. Ex _ rum natura constitutum.intellectu concipit.et sibi
.1 _ n • •__ :-_ _..u ri. _- vi j,• zu:t. „.,». :j «_i.
generibus enim species fluunt. Item species sub se
1. ,

met ratione describit,aut id quod non

i
est vacua
positislndividuisprioresnaturaliteressemanifestuoL) sibi imaginatione depingit. Ergo inteilectus generis
cst. Quae vero priora sunt.ea et praenoscuntur etno- et caeterorum cujusmodi sit quaeritur, utrumneita
tiorasuntsubsequentibusnaturaliter. Duobus enim intelligamus spectes et genera,ut ea quae sunt et ex
modis primum aliquid et notum dicitur, secundurn quibus verum capimus intellectum,an nosmetipsos
no9 scilicet,et secundum naturam.Nobis enim illa eludimus cum ea quae non sunt nobis cassa imagi-
mngis cognita sunt,quae sunt proxima.utindividua, natione formamus.Quod si esse quidem constiterit,
dehinc species, postremo genera at vero natura : et ab his qufe sunt intellectum concipi dixerimus,
converso modo ea sunt magis cognita, quae nobis lunc alia major ac dilficilior quaestio dubitationem
minime proxima sunt. Atque ideo quatumlibet se parat, cum discernendi atque intelligendi generis
longiusanobisgeneraprotuler\mt,tantomagiserunt naturam summa difficultas ostenditur. Nam
ipsius
incida et naturaliter nota.Differentiae vero substan- quoniam omne quod est,autcorporeum autincorpo-
tiales illae sunt quas per se his rebus inesse quae reum esse necesse est, genuset species in aliquo
demonstrantur agnoscimus.Praecedere autem debet horum esse oportebit.Quale erit igitur id quod gc-
generum acdifferentiarumcognitiOjUtin unaquaque nus dicitur utrumne corporeum an incorporeum? ;

disciplina quae sint ejus rei quae demonstratur con- D nequeenim quid sit diligenter inlenditur,nisi in quo
venientia principia possit intelligi.Neressaria vero horum poni debeat agnosoatur.Sed neque cum haec
esse ea ipsa, quae genera et differentias dicimus, soluta fuerit quaestio, omne excluditur ambiguum :

nullus dubitat qui speciem sine genereet differentia subest enim aIiquid,quod si incorporalia esse genus
intelligit esse non posse.Genera vero et difTerentijB ac species dicantur, obsideat intelligentiam atque
sunt causne specierum. Idcirco enim species sunt detineat,exsoIvi postulans utrum circa corpora ip-
quia genera earum et differentice sunt qua? in syllo- sa subsistant, an etiam praeter corpora subsisten-
gismis positademonstranlibus non rei solum.verum tia incorporales esse videantur.Duae quippe incor-
etiam conclusionis causae sunt,quod postremi reso- poreorum formae sunt,ut alia praeter corpora esse
lulorii Incupletius dicent.Cum igitur perutile sit, et possint,et separata a corporibus in sua corporalitate
diffinitione quodlibet illud circumscribere,et divi- perdurent, ut Deus, raens, anima. Alia vero cum
sione dissolvere, et demonstrantibus comprobare, sint incorporea,tamen praeter corpora esse non pos-
hsec autem praeter earum rerum scientiam de quibus suntjUt linea,superficies, numeruset singulae qua-
83 AN. MANL. 8EV. BOETII 84

litates,quas tametsiincorporeasessepronuntiamus, A. genus aiiud inquirendum cst,videbitur genus om-

quod tribus spatiis miuime distendantur,iia tamen minonon esse,idemquedecaeterisintelligendumest.
incorporibus sunt,ut ab liis divelli nequeant aut Quod si tanlum intellectibus genera et species cae-
septirari,aut si a corporibus separata sint, nullo teraque capiuntur,cum omuis inlelleotus aut ex re
modo permaneaiit.Quas licetquaestiones arduum sit subjecta fiat,ut sese res habct, aut ut res sese non
ipso interimPorphyrio renuente, dissolvere, tamen habet.vanus est qui de nullo subjecto capiturnam
aggrediarita ut necanxium lectoris animum relin- ex nuilo subjecto fieri intellectus non potest.Si ge-
quam,nec ipse in his quae praeter muneris suscepti neris et speciei caeterorumque intellectus ex re sub-
seriem suntteuipus operamqueconsumam.Primum jecta venial,ita ut sese res ipsa habct qua^ intelligi-
quidem pHUCasubquaistionisambiguitateproponam turjam non tantum intellectu posita sunt, sed in
post vero eumdem dubitationis nodum exsolvere at- rerum etiam veritaleconsistunt.Et rursus qua^ren-
que explicare tentabo. Genera et species aut sunt dum siteorum natura,quod superior quae-
est qute
el subsistunt.aut intellectu et sola cogitalione for- stio vGstigabat quod si ex re quidem generis caele-
:

mantur,sed genera et species essenon possunt. Hoc rorumque sumitur intellectus.neque ita ut sese res
autem ex hisintelligitur.Omneenim quod cornmune habet quae intellectui subjecta est, vanum necesse
esl uno tempore pluribus, id in se unum esse non p est esse inteilectum,qui ex re quidem suruitur.non
poterit.Multoruni enim est quod communeest,pra; tamen ita ut si'se reshabet,id est enim falsum quod
sertim cum una atque eadem res in multis uno tem- aliter atque res et intelligitur. Si igitur quoniam
pore tota sit quantaecunque enirn sunt species, in
;
genus et species nec sunt,nec cuni intelliguntur ve-
omnibusgenus unum est,non quod de eo singulae rus esteorum intellectus, non est ambiguum quin
specics quasi partcs aliquas carpant, scd singulae omnis deponenda de his quinque propositis dis-
sit

uno tempore totum^ genus habeant: quo fit ut totum
genusin pluribus singulis uno tempore positum
unum esse non possit; neque enim fieri potest ut
cum in pluribustotum uno sit tempore,in semelipso
sit unum numero. Quod si ita est, uiium quiddam
genus esse non poterit,quo fit ut omnino nihil sit.
Omne enim (juod est,idcirco est quia unum est, et
de specie idem conveait dici. Quod si est quidera
genus ac species,sed multiplex, neque unum nu-
mero,non erit ultimum genus,sed habebit aiiud su-
per se positum genus, quod illam muitiplicitatem
uniussui nominis vocabulo concludat:ut enim plura
animalia quoniamhabent quiddam simile,eadem la-
men non sunt,etidcirco eorum genera perquirunt,
itaquoquequoniamgenusquodinpluribusest,atque
ideo multiplex,habet sui similitudinem quod genus
putandi cura, quandoquidem neque de ea re quae
sit,nequedeea dequa verumaliquid intelligi profer-
rive possit inquiritur: haecquidemestad prssens de
propositisquaestio,quamnosAlcxandroconsentiente
hac ratiocinatione solvemus.Non enim necesse esse
dicimus omnem intellectumqui exsubjecto quidem
sit,nontantumutseseipsumsubjectumhabetfalsum
et vacuura videri.In his enim solis falsa opinio ac
non potius intelligentia esl,quae per conjunctionem
fiunt.Si enim quis componatalqueconjungat intel-
lectuid quod naturajungi nonpatiatur,illud falsum
esse nullus ignorat : ut si quis equum atque hoaii-
nem jungalimaginatione,atque effigiet centaurum.
Quod si hoc per divisionem et abstractionem fiat,
non ita quidem res sese habet, ut intellectns est. In-
tellectus tamen ille minime falsus est suntenim :

eet,non est vero unum, quoniam in pluribus est, plura quae in aliis suum sese habent.ex quibusaut
ejus generis quoque genus aliud quaerendura est, omnino separari non possunt,aut si separata fuerint,
cumquefueritinventum eadem rationequ*superius nulla ralione subsistunt.Atque ut hoc uobis in pcr-
dictaest,rursusgenustertiumvestigatur ; itaque in vagalo exemplo inanifestum sit,linea in corpore est
infinitum ratio procedat necesse est,cum nuUus dis- aliquid, et id quod est corpori debet, hoc est esse
ciplinae terminus occurrat. Quod si unum quoddam suum per corpus retinet,quod doceturita si enim :

numero genus est,commune multorum esse non po- separata sit a corpore non subsistit quis enim un- ;

terit unaenimressi comniunis est, aut partibus

: quam sensu ullo separatam a corpore lineam cepil?
communis est,et non jam lota communis,sed partes Sedanimuscumconfusasres permistasque porpori-
ejus propriesingulorum sunt,autin usus.habentium D businseasensibus cepit,easpropriavi et cogitatione
etiam per temporatransitutsit commune,utputeu3 distinguit. Oinnes enim hujusmodi res incorporeae
et fons, ut scrvus communis vel equus,aut uno tem- in corpore suumesse habentes sensus cum ipsis no-
pore omnibus commune fit,non tamen ut eorum qui* bis corporibus tradit; atvero animus,cui potestas
bus comiiiune est subslanliain constituat,ul est the- cst et disjunctacomponere et composita dissolvere,
atrum, velspectuculum aliquodquod spectantibus quaj a sensibusconfusaet corporibusconjuncla tra-
omnibuscommunecst.Genusverosecundumnullum duntur.ita distinguitutin incorpoream naturam per
horum modum communc esse speciebus potestmain se ac sine corporibus ia quibus est concrela,et spe-
ita cominune esse debet, ut et totum sit in singulis, culelur et videat.Diversae enim proprietales sunl in-
et uno lenipore, et eorum quorum commune est corporeum corporibus permistorum, etiamsi sepa-
conslituere valeat et conlormaresubstantiaiii. Quo- rcntur a corpore.Genera ergo et species ca;lcraque
circa si nequo unum cst.quoniam commune est, ne- vel in corporcis rebus.velin his quK sunt corporea,
quemultiplex, quoniamejus quoque mullitudinis reperiuntur : et si ea in rebus iDCorporeis iavcQit
85 IN rORPHYlllUM COMMKNTARIURIIIM LIH. II. 80

animusjhabolillicoincorporeumgencrisintellectum. A telliguntur vero alio sunt incorporalia, scd

rriOclo,el

Si vero corporaliuni rcrum gencra specicsque pro- scnsjibilibuy junclasubdistuntfnsensibilibus.Intelli-

spexerit, aufert (ut solet) a corporibus incorporeo- gunlur vero prajter corpora, ut per semctiiisa sub-
riim naturani.et solam puramque forma
ut iascipsa sistentia, ac non in aliis esse suum habentia ; sed
est conluelur.Ita ha;c cum accipit animus pcrmista Piato gencra etspecies cajteroque non modo intelligi
corporibus, incorporalia dividcns spcculatur atquc univcrsalia.verum etiam esse atquepropter corpora
considcrat. Ncmo crgo dicatfulsam nos lineam co- subsistcre putat ; Arisloleles vero intelligi quidem
gitaro, quoniam ita eam mente capimus quasi pra)- incorporalia alque universalia, sed subsistere in
tcr corpora sit, cum prjetercorpora esse non possit, scnsibilibus putat, quorum dijudicare sententias
Non enim omnisqui ox subjectis rebuscapiturinlcl- aptum esse non duxi. Altioris enim est philosophiai,
lectu.'? alitcr qiiamsc&e ipsaj res habent,l'alsus essc pu- idcirco vero studiosius Aristolelis sententiam exse-
tandusest, sed (ut suporius dictum est) ille quidem culi sumus, non quod eam maxime probareraus,
qui hoc in compositione lacit falsua est, ulcomho- sed quod hic liber ad pra^dicamenta conscriptus
minematqueequum jungens putat esse centaurum. est, quorum Aristoteles auctor est.
Qui vero id in divisionibuset abatractionibus atquc Hoc vero, giiemadmodum de his ac de propositis
assuraptibus abhisrebus in quibus sunt eflicit,non n probabiliter anliqui Iractaverunt, et horum maxime
modo faisus non est, verum etiam solus intelle- Peripalelici, tibi nunc tentabo monstrare.
ctus id quod in proprietate verum est invenire po- Praitermissis his qu;estionibus,quffi altiores esse
lcst.Sunt igiturhuju.smodi res incorporalibusati|ue prffidicit, exoptat mediocrem introduclorii opcris
insensibilibusrebus.Intelligunturautemprffitersen- traclatum ; sed ne ipsaharum quffistionum omissio
sibilia, uteorum natura perspici et proprietas va- vitio daretur,apposuit quemadmodum de proposi-
lcat comprehendi. Quocircacum etgeneraetspecies tis tractaturus est,ex quorumque hoc opus auctori-
cogitantur, tunc ex singulis in quibus sunt eorum tate subnixus aggreditur ante denuntiat. Cum rr.e-

similitudo colligitur,ut ex singulis hominibus inter
se dissimilibus humanitatis similitudo,quac eimili-
tudo cogitata animo veraciterque perspecta
cies,quarumspecierum rursus diversarum conside-
rati! simililudo, quse nisi in ipsis speciebus aut in
diocritatem quidem tractaturus promittitdetracta ob-
scuritatis difficullate, animum lcctoris invitat ut
fit spe- vero acquiescat ac sileat ad id quod picturus est,
Peripateticorum auctoritate confirniat. Atque ideo
ait, de his, est de generibus et speciebus de qui-

earum individuis es.«e non potest, efficit genus,ita" bus superiores intulerat qua3stiones,ad de proposi-
que haec sunt quidem in singularihus. Gogitanlur tis id est de difTerentiiSjpropriis alque accidentibus,

vero universalia,nihilqucaliud speciesesse putanda p sese probabiliterdisputaturum probabiliter autem :

esl, nisi cogitatio collecta ex individuorum dissimi-
lium numero substantiali similitudine, genus vero
cogitatiocoUectaexspecierum similitudine.Sed ha3C
similitudo cum in singularibus est, fit sensibilis
ait,id est verisimiliter, quod Graeci XoYtxoJc vel £v-
86^ta?dicunl.Saepe enimetapud Aristotelem Io^^iym^
verisiniililer ac probabiliter dictum invenimus, et
apud Boetium et apud Alexan. Porphyrius quoque
:

cum in universalibus, fit intelligibilis eodeinque ipse iu multis hac significatione hoc verbo usus est,
;

modo cum sensibilis est, in singularibus permanet, quod nos scilicetin translatione,quod ait hi^^iy-ioitpo^j
cum intelligitur,fit universalis.Subsistunt ergo circa ita interpretari, ut rationabiliter diceremus, omisi-
sensibilia, intelliguntur aulem praeter corpora, ne- raus. Longe enim melior ac verior significatio ea
que enim interclusum est utduae res eodem in sub- visa estjUt probabiliter sese dicere promitteret, id
jcctonon sint ralione diversie, ut linea curva atque est non praeter opinionem ingredientium atque le-
cava: quaeres cum diversis diffinitionibusterminen- ctorum,quod introductionisest proprium.Nam cum
tur,diversusqueearum intellectus sit, semper tamen ab imperitorum honiinum menlibusdoctrinaesecre-
iiieodem subjecto reperiuntur; eadem enim cava tumaltioris abhorreat, talis esse introductio debet,
linea eademque curva est. Ilaquoque generibus et ut prjeter opinionem ingredientiuno non sit. Ergo
speciebus.id est singularitatietuniversalitatiunum melius probabiliter quam rationabiliter,utnobi3 vi-
quidem subjectum est, sed aliomodo universale ost detur, interpretati sumus. Antiquos autem ait de
cum cogilalur, alio singulare cum sentitur in rebus eisdem disputasse rebus,sed eorum illum se maxime
quibus habet esse suum. His igitur terminatis
his in tractatum insequi quem Peripatetici Aristoteleduce
omnis (utarbitror) quaestio dissolula est. Ipsa enim reliquerunt, ut tola disputatio ad prsdicamenta
genera et species subsistuntquidemalio modo, in- convenij.t.

LIBEU SECUNDUS.
Quseri soletin oxpositionum principiiscur unum- factum videri: omne enim quod universale est,intra
quodquecaeterisindispositionis ordine praeponatur, semetipsum c^tera concludit, ipsum vero non clau-
velut nunc iu genere dubitari potest cur genus spe- ditur.Majoris.itaque meritiestacprincipalisnatu>-ae,
ciei, differontiae, proprio,accidentique pra3tulerit,de quod ita cajtera coercet, ut ipsum naturae suae ma-
eoenimprimitustractat.Respondebimusitaquejure gnitudinenequeat ab aliis contineri. Genus igituret
 : : ,

87 AN. MANL. SEV. BOETII 88

speciesintra sepositas habet, et earum differentias A. dicens; Genusdicitur aliqnorum quodammodo se

propriaque, nihilominus ctiam accidentia,atquc ita
de genere inchoandum fuit quod
magnitudinecoercet et continet. Praetereailla sem-
per propria putanda sunt, qUcE si auferat quis ca3-
tera perimuntur, illa posteriora quibus positis ea
cffitera naturae suas
habeiitium ad unum aliquod et ad se invicem colle-
ctio,tanquam etillud genus dicaturad unumaliquo
modo se habere, et hoc rursus genus dicatur quod
ad se invicem unius gencris significatione conjuncti
bint. Hoc vero minime est eadem enim a quolibet
:

quse ceeterorum substantiam perficiunt consequun- uno propagnta sociGtas, et ad illum qui princpps est
tur, ut in genere et caeteris. Nam si animal auferas, generis, totam mullitudinem refert, et ipsatn inter
quod esthominisgenus, homo quoquequi est spe- semultitudinemunogenerisnomineconnectitetcon-
cies, et rationale quod dilTerentia, et risibile quod tinct. Quocirca non estputandus divisionem fecisse,

proprium, et grammaticum quod accidens est,non sed omne quidquid in hac generissignificalione in-
manebit, et interemptum genus cunctaconsumit.Si telligendum fuit,apcruisse.Ordo autom verborum ita

vero hominem esse constituas vel grammaticum,vel sese habet qui est hyperbaton intelligendus:genus
rationale,velrisibile,animalquoqueessenecesseest. enimdicitur,et aliquorumad unum se aliquo modo
Sive enim est homo, animal est sive rationale,sive
: habentiumcollectio, ct ad seinvicem aliquo modo
risibiie, sive grammaticum, ab animalis substantia r» habenlium, rursus coUectio subaudienda est : est

non recedit. Sublato ergo genere et caetera consu- enim zeugma cujus significationisadjecit exem-
et

muntur, posilis vero caeteris sequitur genus prior
estigiturnatura generis, posterior casterorum. Jure
igitur in disputatione praepositum est genus, sed
quoniam generis nomen multa
enim quod ait
DE GENERE.
: plum, secundum quam significationem Romanorum
dicitur genus,ab uniusscilicet habitudine.Dioo au-
tem Romulietmultitudinisrursushabitudinehaben-
significat, hoc est tium aliquomodoad invicem cognationem,eamsci-
licet quaeab iilo est,id est Romulo,secundum divi-
sionemab aliisgeneribusdictum,scilicet multitudi-
nis hffic enim multitudo aliquo modo ad unura et
;

Videlur aulem neque genus neque species simplici- ad se invicem habens cognationem genusdicta est,

ter dici.
ut ab aliis discerneretur, ut Romanorum genus ab

Ubi enim non est simplex dictio, illic multiplex Atheniensium genere c8eterorumquesepararetur,ut
significatio est prius hujus nominis significationes sit integer verborum ordo genusenim dicitur et
:
;

discernit ac separat, utde quasignificatione generis

coilectioaliquorumadunumsequodammodohaben-
tractaturus est sub oculis ponat. Sed cum neque ge- tium,et collectio ad se invicem, secundum quam si-

nus, nequespecies neque difrerentia,nec proprium, gnificationem Romanorum dicitur genus ab unius
C scilicet habitudine dico autem Romuli et multitu-
nec accidens significatione simpiiciasint, cur de his :

duobus, genere, inquam.ac specie.dixit non dinis secundum divisionemabaliisgeneribusdictum

tantum
simpliciter dici, cum proprium, differentia, atque scilicethominum habentium aliquo modo ad invicera
accidensipsa quoque sintsignificationemultiplicia? eam quajest ab illo, id est Romulo, cognationem.
Dicendum est quoniam longitudinem vitans tan- Atque hsechaclenus;nuncde secunda generis signi-
tum speciem nominavit eam.que idcirco ne so- ficatione dicendum est.

lum genus essesignificationismultiplicisputaretur. Dicitur autem et aliter rursus genus illud quod esl

Enumerat autem primam generis significationcm uniuscujusque generationis principium, vel ab eo qui
hoc modo genuitfVel ab eo loco, in quoquis genitusest. Sic enim
Genus enim dicitur et aliquorum quodammodo se Oresiem quidem dicimus a Tanlalo genus hahere, Hij-
habentium ad unum aliquod et ad se invicem collectin lum auiem ab Hercule.Et rursus Pindarum quidem
secundum quam significationem Uomanorum dicitur Thebanum esse genere, Platonem vero Alheniensem :

genus uh uniits scilicel habiludine, dico autem Romuli elenim patria principium est uniuscujusque generatio-
et mullitudinis hahenliurn aliquo modo ad se invicem ni^ ,quemadmodum etpater: hxc autem videtur esse

eam qux ab ilto est cognationem, secundum diviaio-
nem ab aliis generibus dictum.
Una,inquit, generis significatio est,qua3 in multi-
tudinemvenitaquolibet uno principium trahens,ad
quod scilicet ita illa multitudo conjuncta est, ut ad
sc invicem per ejusdem unius principium copulata
prompfissima significatio gencns Romuni enim dicun-
D tur qui ex genere descendunt liomuli, et Cecropidap.,
qui exgenere descendunt Cecropis,et eorum proximi.
Quatuor omnino sunt principia, quffi unumquod-
que principaliter efficiunt :est cnim una causa,qua5
eflectiva dicitur,velut patcr fiiii est alia qujE mate-
;

sit ut cum Romanorum genus dicitur, multitudo

: rialiSjVelut lapides domus; tertia est forma, velut
Roraanorum abuno Romulo vocabulum trahens,et hominis rationabilitas;quarta quamobrem geritur,
ipsi Romulo, adseinvicemquasiquadamnominis
et velut pugnte victoria. Dua? vero suntquaeper acci-
Eadem enim quaj a Ro-
haereditatc conjuncta est. dens uniuscujusque dicuntur esse principia, locus
mulo sociolas dcscendit Romanos inter se omnes scilicet ac lempus.Quoniamenimomnc quod nasci-

uno generis nomine devincit et coliigit. Videtur tur et fit in loco ac lemporeest, et quidquid loco
autem secuisse hancgeneris significationem in duas vel tcmpore natum factumve fuerit.eum locum vel
partes, cum copulativamconjunctionem admiscuit id tempus accidentaliter dicitur habere principium.
80 IN PORPHYRIUM COMMENTARIORUM LIB. II. 90

lloriimoainiuminhacsccundagoncrissignir.calionc A gcncralionis principium, dehinc elium cl mnVllndo

duo qunedam cxallcrutris assumit qu.i; adsigninca-
lionemgoneris videbuntur accommDdata.Exliisqui-
dem causia quaj principalia sunt, c(rectivum;ex his
vero quie accidentia,locum:ait enim,G''.nus dicitur
et a quo quis gcnitus est,qute cst efTcctiva principa-
lium causa, et in qno quis loco e^i procreatus, qu.-c
ost accidens causa principii.Itaque hajc secunda si-
gnilicatio duocontinet, eum a quo quis procrcalus
est,et looum in quo quis edilus, ut exemplo quoque
demonstrant.OrestemenimdicimusaTantalogenus
ducere. Tantalus quippc Pelopen, Pclops Atreum»
AtreusAgamem!ionem,AgamemnongenuitOrestem.
eorum qni sunl ab uno principio, ul a Homiilo, quam
dcvidentes t-t ab aliis separanles dicebunais onincm
iliam colleclionem esse liomanorum genus.
Sonsus facilis et cxpcditus est, si tamen ambigui-
tasuna solvatur:cum enirn priusmultitudinissigni-
ficationem retulerit ad generis nomen, post autem
ad procroationis initium,nuncautcmcontrariomodo
illam prius a se dinumeratam significationera dicere
videtur,quae est procreationis, illam vero posterio-
rem.quae est mullitudinis, quod contrarium videri
potcstjsi quis ad ordinem superiusdigebtae disputa-
tionis aspexerit.Sed hic non de se loquitur, sed de

Itaque a procreatione gonus hoc dicluin est. At vcro liumani consuetudine sermonis, in quo prius eam
PindarumdicimusosseThebanum.scilicet.quoniam significationem generisfuissedicit,quaeaprocreante
Thebis editus tale generis nomen accepit;sed quo- p sit ducta,accedente vero aetate usu loquendi nomen
niamdiversumestiliudaquoquisqueprocreatusest, generis etiam ad multitudinem habentem sequodam-
et locus in quo quis editus est,diversa videtur esse modo ad aliquein fuisse translatum.Hoc vero idcirco
generis signiflcatio procreantis et loci,quam in se- dixit,quoniam superius dixerat: Haec enim videtu r
cunda parte enumeransunam fecit.Sed ne videretur essepromptissimasignificatio.ut abhac,idestsecun-
duplex significatio generis, per similitudinem con- da,quam promptissimam esse significationera dixit,
junxit dicens:Elenim patria principium est unius- illa quoque nuncupata videretur,quae multitudinis;

cujusque generationis,quemadmodum et pater. Sed priusenim genusinterhominesappellaturaest,quod

quoniam in significationibus evenit saepe ut aliquid quis a generante deduceret; post autera factum est
sit quod intellectui significata3 rei propinquum esse ut perloquendiusum etiam multitudinis ad aliquem
videatur,quoniamque duas generis apposuit signi- quodammodo se habentis genus diceretur propter
ficationes, multitudinis scilicet et procrcantis, cui divisionem.scilicet gentium, ut esset inter eas no-
generis nomen convenientius apteturjudicat atque minissocietatisquediscretio.Hisigiturexpletisvenit
di3cernit,dicens,hanc esse promptissimam generis tertium genus quod inter philosophos tractatur,
significationem, quae a procreante deducta sit ; hi cujus ad dialecticam facultatem multus usus est,
enim maxime Cecropid<E sunt qui a Cecrope dcscen- horum quippe generum historia magis vel poesis
dunt, hiRomani qui a Romulo: qufe cum ita sint, tractal exordium. Terlium vero genus apud phiio-
confundi rursus generis significationes videntur.Si sof>hos consideratur, dequo hoc modo loquitur :

enim sunthi maximeRomani qui a Romulo originem
lrahunt,et ha;c significatio est illa quae a procreante
deducitur,ubi estreliqua quam primam quoque enu-
meravit,quie est multitudinis ad unum et ad ?e invi-
cem quodammodo se habentium collcctio?Sed acu-
tiusintuentibus plurimaeadmodumdifferentiaesunt,
Aliud enim est a quolibet primo procreante gonus
deduccre.aliud unumgenus plurimorum.lUud
esse
enim perrectamsani^uinis lineam fieri potest et non
in multa difFundi,ut si per unicos familia descendat;
huic enim aptatur secunda illa gencris significatio,
quae a procreante deducitur,prima vero illanonnisi
in multitudineconsistit.Illud quoqueostquod prima
procreationis principium non qua?rit, sed (ut ipse
ait)sufficitaliquo modose habere ad unde hujus-
id
modigcnerisprincipiumsumitur:secunda verosigni-
ficatio nullam vim nisi procreante sortitur.Item in
illaprimasignificationis multitudine hujussecundae
Romanorum genere
particularitas continetur,ut in
cum sunt Romani Sci-
Scij-iiadarum genus, natura
piadae sunt.Quoniam enimetad Romulum et caete-
ros Romanossecundum Romuii habitudinemjuncti
sunt,Romani sunt.Scipiadsevero dicunturadsecun-
dam generis significationem, quod eorum farailiae
Scipio et sanguinis principiura fuit.
Acpnus quidem appellatum est genus uniuscujusque
Aliter aulem rursus dicitur genus, cui supponitur
speciesadhorumfortassesimilitudinemdictum.Eienim
principium quoddam est hujusmodi genus earum quse
sub ipso sunt specierum, videturque et omnem eam
multitudinem continere quse siib ipso sunt specierum.
Duplicemsignificationemgenerissupra proposuit
nunc terliam monstrare contendit. Hanc autera ad
superiorum similitudinem dictam esse arbitratur.
Superius autem dicia3 significationes duae sunt,una
quidem cum generis nomen quadam principii anti-
quitate ad se junctam multitudinem contineret;alia
vero, cura genus ab unc quoque procreante ducere-
tur,quod eorum quae procreanlur principiura est.
D Curo igitursint superiusduae generis significaliones
propositte,tertiumnunc additde quo inter philoso-
phos sermo est,illud scilicetcui supponitur species,
quod idcirco genus vocatum esse sub opinioniscre-
ditur ambiguo, quoniara habet aliquam similitudi-
nemsuperiorum;nam sicutillud genusquod ad mul-
titudinern dicitur uno solo nomine multitudinem
claudit,ilaquoque genus plurimas species coercetet
continet. Itera utgenus illud quod secundum pro-
creationem dicitur principium quoddam esteorum
quae ab ipso procreantur,ita genus constat suisspe-
ciebus esse principium.Ergo quoniam utrisque est
simile,idcirco noraen quoque generis etiam in hnc
 :

91 AN. MANL 8KV. BOETII 92

signilicatione a superioribns mutuatum esse verisi- A. dicitur animal:homo etequuset bos aniraalia
enira
mile est, nuncupantur, praedicatur ergo animal de pluribus
Tripliciter iyiLur cum (jenm dicalur,de leriio apud spccie differentibus; sed quonam raodo fit hoec proe-

phUosoplws sermo, quod etiarn describentes ussi-

cst dicalio ?non enim quidquid interrogaveris, mox
gnaverunt, dicenles genus esse quod de piuribus et aniraal respondetur; non enira si quantus sit homo

differentibus specie in eo quod quid sit prxdicatur,ut interrogaveris, animal respondebitur, ut opinor;
animal. hoc enim ad quantitatem pertinet,non ad substan-
Jure tertium giinus philosophi ad dispufationcrn tiam. Itemsiqualissit horao interroges,ne huic qui-
sumunt,hocenim soluinest quod suhstantiam mon- dem responsio convenit animalis; caeterisque omni-
strat.cBctera vero aut unde quid exislat, aut quera- bus interrogationibus hanc animalis responsionera
adraodum a casteris hominibus in unam quasi for- incptara atque inutilem sernper esse reperies,nisi ei

mam populi dividatur ostendunt nam illud quod

: tantum apta est quaequid sit inlerroget.Interrogan-
multitudinom continet genus, illius raultitudinis tibus enim nobis quid si horao, quidque sit equus,
quam contiact substantiam non demoQStrat, sed quid bos,animal respondebitur: itanomen animalis
tantum uno nomine collectionem populi facit,ut ab ad interrogationera quid sit de homiRe,equo,atque
alterius generis populo segrcKetur.Item illud (juod Tj boveacdecaRterisproedicatur,undefitul aniraalpra?-
secundum prooreationera dictum non rei pro- est, dicetur de pluribus differentibus specie in eo quod
creatae substantiam monstrat,sed tantum quod ejus quid sit.Et quoniam generis haec diffinitio est,ani-

fueritprocreationisinitium.Atverogenusidcuisup- mal horainis, equi, bovis genus esse necesse est

poniturspeciesad dilferentiaraaccommodatum,spe- omneautem genus aliudestquod in seraetipsoatque

ciei subst;mti.im informat:et quia intcr philosophos ^n re intelligitur,aliud quod ad alterius praedicatio-

hajc raaxima quosstio est quid unumquodque sit, nerarefertur,suaeniraproprietas ipsumesseconsti-

tunce!iiraunumquodqu6scirevidemur,quandoquid tuit. Ad alterumrelatiogenusfacit,ut ipsura animal,
sit agnoscimus, idcirco rejectis caeteris de hoc ge- si ejus substantiara quaeras,dicara substantiara esse
nere quo raaxime apud philosophos sermo est,quod aniraataraatquesensibilera;haecigiturdiffinitionera
etiara describentes assignaverunt ea descriptione monstrat per se sicuti est, non tanquam referatur
quara subtor annexuit.Diligenter veroait describen- ad aliud ; at vero cum dicimus animal genus esse,
les, non diflinipntes ditfinitio enim flt ex genere,
;
non (ut arbitror) tunc de re ipsa noraen hoc dici-
genus autera aliud genus habcre non'poterit,idque mus.sed de ea ratione qua potesl aniraal ad caetero-
obscurius est quam ut primo aditu dictum pateat: rum quae sibi subjecta sunt,praedicationem referri.
fieri autem potest ut res quae alii genus sit alii ge- Itaqu^ character quidam ac forma generis est in eo
neri supponatur,seii cura supponitur non quasi ge-
'-'
quod referri praedicatione ad eas res potest, quae
nus,sed tanquara spccies sub alio collocatur. Unde cum sint plures et specie differentes, in earura tan-

non in eo quod genus ebt,supponi alicui potest,sed tumsubstantiapraedicatur.Hujusautemdiffinitionis

cura supponitur illico species fitKiuae cura ita sint, rationera per exempla subjecit dicens:
ostenditur genus ipsum in eo quod genus est genus Eorum enim qux prxdicantur, alia quidemde uno

habere non posse.Si igitur voluisset genus diffini- dicuntur solo, sicut mdiviiua, ul Socrates, et hic et

tione concludere,nullo modo potuisset:genus enim hoc;alia vero de plurinus, quemadmodum genera et

aliud quod ei posset prseponere non haberet,atque species, etdifferentia^ et propria^ et accidenlia com-
idcirco descriptionem ait esse factam,nondiffinitio- munifer, scd noyi proprie alicui. Estautem genusqui-
nem : descriptio vero est ( ut in priore voluminc dem,ut animal;species vero ut homo differentia, ut :

dictumest)exproprielatibusinforraatio quccdararci, ralionale; proprium,tU risibile accidens, ut album,

;

ettanquam coloribiis quibusdamdepictio.Curaenim nigrum, sedere.

in unum plura convenerint, ita ut omniasimul rei Oroniumquffipraedicanturquolibelmodo facitPor-
cui appliciintur aequentur, nisi 8x genere vel ditre- phyrius divisionera ; idcirco ut areiiquis omnibus
rentiis hffic collectio fiat.descriptio nuncupatur.Est praedicationem generis sejungat ac separet, id facit
igitur de?cri|)tio generis ha!c:genusest quod de plu D hoc modo.Omnium,inquit,quae praedicantur,alia de
ribuset differentibus specie in coquodquid sit pr;ic- singularitaf c dicuntur,alia de plurali tate:de singu-
dicatur.Tria haec requiruntur in genere, ut de plu- laritate vero,inquit, praedicantur quaecunque unum
ribus praedicctur, ut de specie diHerentibus, ut in quodlibet habent subjectum,de quo dici posbint,ul
eo quod quid sit:de qua re quoniam ipse postcrius ea quibus singula subjecta sunt individua.utSo.ra-
latius disputat nos brcviter hujus roi intclligentiam tes et Plato,ut hoc album quod iu hac nive proposita
significemus excmplo, hoc modo. Si enira nobis in scamnum in quo nunc sedemus, non
est,ut hoc
forma generis animal, id de aliquibus sine dubio omne scamnum (hoc estenim universale), sed boc
prajdicatur, homine scilicet, equo, bove ct cajferis, quod nunc suppositum est;nec album quod in nive
sed haec plura sunt , aniraal igiturde pluribus pra3- cst(universale enim est album et nix), sed hoc al-
dicatur, horao voro, equusatque bostaliasunt uta bum quod in hac nivc nunc osse conspicitur hoc :

se discrepent, nec qualibet racdiocri re, sed itota enim non polest de quolibet alio albo pra?dicari
specio, id est tota forma suae substantiae, de quibus quod ia hac nivc cst,quia ad singnlaritatem dedu-
93 IN PORPHYRIDM COMMENTARIORUM LIB. II. 94

ctiim cst.atqueadindividuam formam constrictum A 1^'ieri autem potuit commodior divisio hoc modo :

est individui piirticipalione. Alia vero sunt qua; de Eorum qu;e dlcuntur,alia quldeiii ad slngularilatem
pluribus pra3dicantur,ut genera.et species.et dilTe- pra3dicantur,alla ad pluralitatem ; coium quae de
propria,et accldentia (:ommuniler,sed non
reiilijR.et pluribus pr8edicantur,alla secundurn substantiam
proprie alicui.Gener;i quidem de plurii)us prajdicon- praidicantur, alia secundum uccidens eoruin quaj ;

turspeciebus suis, species vero de pluriijus prajdi- sccunduin substanliam prajdlcaiitur,alia in eo quod
cantur individuis horao enim, quod est animalis,
: quid sit dicuntur,alia in eo quod quale sit in eo ;

species plures sub se homines habet de quibus ap- quod quid sit quidera genua ct species.in eo quod
pellari possit.Itcm equus,qui subest animali loco quale sildKrercntia.Itemeorum quaeincoquodquid
speciei,pluriinoo habet individuos equos de quibus sit pra;dicaiitur,alla de speciebus praedlcantur plu-
prajiiicantur : diircrentiavero ipsaquoque de pluri- ribus, alia minime ; de spccicbus quidem plurihus
bus siieciebus dici potest,ut rationale de homme ac praedic<intur,ut genera,de nuUis vero species. Eo-
de Deocorporibusque coBlestibus,qu89 (sicutPlatoni rum aulem quae secundum accidens prajdicantur,
placet) animata sunt et rations vigentia proprium ;
aliaquidem sunt quae de pluribus pra^dicantur, ut
item etsi de una specie prasdicatur^de multis tainen accidentla alia quae de uno tantum,ut propria. Pos-
individuis dicitur,quae sub convenienti spccie col- rj set autem fierietiain hujusmodi divisio .* eorum quaj
locantur, ulrisibile, de Platone, Sucrale et caeleris praedicantur, alia de singulis praedicantur, alia de
individuisdiciturquaehominisupponuntur.Accidens pluribus , eorum quod
qu;c de pluribus, alia in co
eliam de multisdicitur; album enim et nigrum de quid quod quale sit praedicantur. Eo-
sit,alia in eo

multis omnino dici potesl.quce a se genere specleque rum quae in eo quod quid sit,alia de difTerentibus
sejuncta sunt.Sedere etiam de mullis dicilur, homo speciebus dicuntur,utgenera, alia minime, ut spe-
enim sedit, slmiasedet, hvcs quoque, quarum spe- cies corum autem quae in eo quod quale sit de plu-
;

cies longe diversie sunt: accidens autem quoniam rlbus prcEdicantur,alia quidem de differentibusspe-
communiter accidensesse potest et proprie alicui, cie prsedicantur,utdilVerentiaeetaccidentia commu-
idcirco determinavitdicens et accidentia una tantura specie.ut propria; eorum
communi- niter,aliade
ter, eed non proprie qua; proprle enim alicui acci-
;
vero qua3 de pluribus dilTerentibus specie ineo quod
dunt individua liunt,et de uno tantum valentia pr.¥- quale sit praBdicantur,alia quidcm in sublantia pra3-
dicari et ea qua^ commuuiter accipiuntur,(lepluri-
;
dicanlur,ut diirerentiae,alia in communiterevenien-
bus dici queunt utenimde nlve dlctum est, illud
: tibus,ut accldenlia.Et per hanc divisionem quinque
album quod in hac subjecla nive est non est com- harum rerum dilfinitionescolligi possunthoc modo:
muniter accidens, sed proprie huic uivi quae oculis Genus estquod de pluribus specicdiirerenllbus ineo
oslensionique sulijecta est ita quoque e.\ eo quod C quod quid sit praedicatur. Species est quod de pluri
;

communiterprtedlcari poterat(de multisenim album bus minime specie differentibus in eo quod quid sit
dici potest, ut albus homo, albusequus, alba ni.\), pra3dicatur. Differentia est quod de pluribus specle
factum esl utde una tantum nive praedicari illud differentibus in eo quod quale sit in substantia praj-
album possitjcujus particlpationeipsum quoque fa- dicatur.Proprium est quod de unatantum specie in
ctum est singularc.Omnino aulem omniagenera,vel 60 quod quale sit non in substanlla prffldlcatur.Ac-
spccies,vel differentias, vel propria, vel accidentia, cidensest quod de pluribus speciedifferentibus ineo
sl per semetipsa speculemur in eo quod genera,vel quod quale slt non in substantia praedicatur.El nos
spccies, vel difrerentias, vel propria, vel accidentia quidem has divisiones fecimus,ut omnia a semetip-
sunt, manifestum est quoniam de pluribus pra^di- sis separaremus.Porphyrio vero aiia inlentio fuit.
cantur at si eain his speculemur in quibus sunt,
; Non enim omnia tunc a semetipsis disjung-^-re fes-
ut secundum subjectaeorum formam etsubstantiam tinabat, sed tantum ut caetera a generls forma el
metlamur, evenit ul ex pluralitate prajdicationis ad proprletate separaret. At idcirco divisitomnia quae
singularitalem videantur aiJduci: animal enim quod praidicantur,aut in ea quae de slngulis pra;dicaren-
genus est,fie pluribus prcedicalur; sed cum hoc ani- tur,aut in ea quae de pluribus ea vero quae de plu- ;

mal inSocrate conslderamus, ex pluralitate praedl- D ribus praedicantur,aut generaesse dixit.aut species
cationis adducitur ad singularitatem.Socrates enim aut caetera, horum quoque exempla subjiciens ad-
aniraal est,lpsum animal fit individuum, quoniam jungit:
Socrales est Individuus ac singularis.Item homo de Ab liis ercjo quge de uno solo vricdicanlur differunt
pluribusquidem hominibus praedicatur.sed si illara genera,eo quod hxc de pluribus dicunlur. Ab liis au-
humanitatem quae in Socrate est individuo conside- lern rursus quge de pluribus, a speciebus quidem,
remus,fit individua,quoniam Socrates ipse indlvi- quoniam species etsi non
de pluribus prxdicenlur,
duus est atque singularis.ltem differentia ut ratlo- tamen de numero: homo enim
differenlibus specie,sed
nale de pluribus dici potest.sed in Socrate individua cum sit species,de Socrate et dc Ptatone pr/rdicanlur,
est.Risibileetiam cum de pluribus hominibus pra3- qui non specie a se invicem dif^erunt, scd numcro.
dicetur unicum communiler quoque accidens,
fit ; Animal vero cum si( genus,de homine, cquo et bove
ut album.cum de plurib;;s dici possit, in uno quo- prxdicaiur,qui difl^runta se invicem spccie, non nu-
que singulari corpore perspectum individuum est. mero solum. A proprio quoque diflert genus, quoniam
95 AN. MANL. SEV. BOETII 96

propriumdeunasolaspecie, cujusest proprium, prx- A rantur difTerentibus : cum enim dicimus hic Pluto

dicatur, et de iis qux sub una specie sunt individuis, est, hic Socrates, duas fecimus unitates, ac si digito

guemadrnndum homine solo,et de purlicu-

risibile de tanf^amus dicentes, hic unus est de Socrate, rursus
laribus hominilus geius autem non de una solum
: de Platone hicunus est,non eademunitasin Socrate
specie prxdicatur, sed d; pluribus et diflereniibus. A numerata esl qua; in Platone ; aliqui posset fieri,

differentia vero ab iis quse commimiter sunt accidenlia ut secundotacto Socrate,Plalo etiam demonstrare-

differl genns,quoniam etsi de pliiribus et differentibus lur, quod non nisi enim tetigeris Socratern vel
fit :

specie prxdicenlur dif]erentix,et communiter acciden-
tia, non tamen in eo quod quid sit prxdicanlur, sed
potiusin eo quod qualo est, cl quomodo se habet. In-
terrogantibus enim aliquibus quid est illud dequo prx-
dicantur hxc,genus respondebimus,differentias autem
et communiter ct accidentia non respondebimus, Non
enim in eo quod quid est prsedicantur de subjecto,sed
raente, vel digito,itemque nisi tetigeris Platonem,
non facies duos, dum numerantur. Ergo differunt
quce sunt numero differentia ; cum igitur species de
numero difforentibus non de specic pra?dicetur, ge-
nus de pluribus et differentibus specie dicitur, ul de
bove, de equo et de caeteris quae a se specie invicem
differunt, non numero solo. Tribus enim modis

magis in eo quod quale sit.Int errogantibus enim qualis unumquodqueveldifferreabaliquodicitur, vel aiicui
est homo, dicimus ralionalis, el qualis et corcus, di- g idem esse, id estgenere, specie, numero. Quaecun
cimus niger. Est autem rationale differentiu, nigrum que igitur genereeadem sunt, non necesse est esse
Quando autem quid est homo interro-
vero accidens. eadem specie, ut si eadem sint genere differan)
gamuranimal respondemus est autem genus liomims
:
specie si vero eadem sunt specie, genere quoque
•,

animal. eadem esse necesse est ; ut cum homo atque equus

Nunc genus a caeterisomnibus quae quolibetmodo idem suntgenere(uterqueeaimanimalnuncupatur)
praedicantur separare contendit hoc modo.Quoniam differunt specie, quoniam alia est hominis species,
enim genus de pluribus praedicatur, statim differt ab alia equi. Socrates vero atque Plito cum idem sint
hisquidemquaede uno tantum praedicantur,qu<eque specie, idem quoque sunt genere, uterque enim sub
unum quodlibct habent individuum ac singulare animalis praedicatione ponitur : si quid vero vel ge-
subjectum sed haec d:fferentia generis ab his quae
:
nere vel specie idem sit, non necesse
est idem esse

de uno solo praedicantur communis est ei cum cae-
teris, id est specie, differentia,
denti, idcirco quoniam ipsa quoque de pluribus
praedicantur.Horum igitursingulorum differentias a
genere colligit,ut solum intelligendum genus quale
sit sub animi deducat aspectum dicens Ab his au-
tem quae de pluribus praedicantur differt genus a
speciebus (juidem primum.quoniam species etsi de
pluribus pracdicantur, non tamen de differentibus
specie, sed numero. Species enim sub se plurimas
species habere non poterit,alioqui genus non spe-
numero, ut Socrates et Plato, cum et genere ani-
proprio atque acci- malis et specie hominis idem sint, numero tamen
reperiuntur esse disjuncti. Quod si idem sit numero,
idem et genere et specie esse necesse esl. Gladius
enim atque ensis idem suntnumero, nihil enim om-
:
^ nino aliud est ensis quam gladius ; sed nec specie
: diversi sunt,utrumqueenimgladiusest; nec genere,
utrumque enim instrumeutum est, quod est gladii
genus.Quoniam igitur homo, bos atque equus, de
quibus animal praedicatur, specie differant,numero
etiam eos differre necesse est idcirco hoc plus ha-:

ciesappellaretur.Si enim genusest quoddepluribus bet genus a specie, quod de differentibus specie prae-
specie differentibus in eo quod quid sit praedicatur, dicalur.Nam si integram generis diffinitionem de-
cum species de pluribus praedicatur, et in eo quod mus,dabimus hocmodo: genusestquod depluribus
quid sit, huic si addatur ut de speciedifferentibus differentibus specie,non solo numero.et in eo quod
prtedicetur,speciei forma transit in genus, id quod quid sit praedicatur.At vero sicspecies; species est
cxemplo quoque intelligi fas est. Hnmo enim cum
quod solum de pluribus numero differentibus in eo
sit species, praidicalur de Socrate, Platone et ca?- quod quid sit praedicatur.A proprio vero dilTert ge-
teris quae a se non specie disjuncta sunt,sicuthomo nus quoniam proprium de una sola specie cujus est
atque equus vel bos, sed numero, quod quidem ha- proprium praedicalur,et de his quae sub una specie
bet dubitalioncm quid sit hocquod numero dicitur D sunl individuis proprium enim semper speciei uni ;

differre.Numeroenim differrealiquidvidebiturquo- adesse potest, neque eam relinquit, nec transit ad

ties numerus a numero differt, ut grex boum qui aliam,atque idcirco proprium nuncupatum est, ut
fortassecontinet triginta bovesdiffertnumeroabalio risibile hominis est itaque el de ea specie cujus est ;

boum grege, si centum continet in se boves in eo proprium praedicatur,et de his individuis quae sub
:

cnim quod grex est, non differt, neque in eo quod illa sunt specie,ut risibile de homine dicitur,et de

boves, nec nisi numero quidem differunt, quod illi Socrate, et de Platone, et caeleris de sub hominis
plures, illi vero sunt pauciores. Quomodo igitur So- nomine continetur genus vero non de una tantum :

crates et Plato specie non diflerunt, sed numero, specie,ut diclum est, sed de pluribus. Differt igi-
cum et Socrates unus sit, et Plato unus, et unitas tur genus a proprio,eo quod de pluribus speciebus
numero ab unitate non differat ? sed ila intelligon- praedicetur,cum proprium de una tantum specie de
dum est quod dictum est, numero differentibus, id qua dicpitur appeilatur, et de iis qua3 sub illa sunt
est in numerando diflerentibus, hoc est dum nume- individuis, differentia atque accidentis discrepan-
 97 IN PORPHYRIUM COMMENTARIORUM LIB. III.

tia a genere una separatione concluditur. Omnino A similia non convenit,ut Socrales : nam cum illi sint
onim quia ha!C in eo quod quid sit minime prae- cajteri homines similes, non convenit proprielas et
dioantur, eo ipso segregantur a gcnere : nam in pr.Tdicalio Socratis in ca;leri3 ; ergo ab iis qu.X' de
cajleris propinqua su.nt gencri, nam et de pluribus uno tantum prajdicantur genus differt, eo quod dc
proidicantur, et de specie dillerentibus, scd non in pluribuspra;dicetur.Restantigitur quatuor,8pecic3
eo quod quid sit. Si qi.iis cnim interroget qualis est et proprium, et differentia, et accidens,
quorum a
homo, respondetur rationalis, quod est difTerentia. generedifTerentiascolligamus. Singulis igitur dilfe-
Si quis interrogetqualis est corviis, dicitur niger, rentiis ab his rebus segregabitur genus ea quidem :

quod est accidons. Si autem interroges quid est ho- differentia qua3 de specie differentibus praedicari ge-
mo, animal respondebitur, quod est genus. Quod nus dicitur, separaiurabhis qu£e sicutspecies praj-
voro ait, non in eo quod quid sit prajdicari dicimus, dicantur, vel sicut propria species enim omniuo ;

sed magis in eo quod quale sit, hocmagis.quaestioni de nulla alia specie dicetur, proprium vero de una
occurrit hujusmodi.Aristoteles enim differentias In tantum specie prajdicatur, atque ideonon despecio
substantia putatoportere pra^dicari, quod autem in differentibus. Itcm genus a differentia et accidenti
substantia pra;dicatur, hoc rem dc qua prajdicatur, differt,quod in co quod quid sit prcedicatur, illa vero
non quale sit, sed quid sitostendit iinde non vide- ^ ineo quodqualesitappcllanturutdicturaest ritaque
;

turdiffcrenliain eo quod quale sit prasdicari, sed genus quidemab iis qua3 de uno praedicantur diflert
potius ineo quod quid sit, sed solvitur hoc modo inquantitate pra-dicationis,quodde pluribus pra;di-
:

differentiaenim ita substantiam demonstrare solet, cetur a speciebus vero et proprio in subjectorum
;

ut circa substantiam quilitatem determinet, id est natura, quoniam genus de specie diffcrentibu3 dici-
substantialemqualitatemproferat.Quodergodictum tur, proprium vero et species minime. Item
genus
estmagis, taleest tanquam si diceret, videtur qui- in qualitatepraedicationis a ditferenlia accidenteque
dem substantiam significare, atque in eo quod quid dividitur. Qualitas enim pra;dicationisqusedam est
sitprffidicari;sed magisilludestverius.quiatametsi vel in eoquod quid sit, vel in eo quod quale sit prse-
substantiam monstret, tamen in eo quodquale sit dicari,
prffidicatur. NihU igxtur ncque superftuum, neque minus continet
Quare Qcnus depluribus prxdicari divilit ipsum ab generis dicla de.scriplio.
iis quxde uno solo dicuntur,sicut indioidua ; de diffe- Oranis enim descriptio vel diffinilio debet
ei quod
rentibus vero specie,separat eumdem ab iis qux sicuC enim diffinitio diffinitoe rei non
diffinitur aequari : si

species prxdicantur, vel sicut propria : in eo autem sit aequalis, et si quidem major sit, etiam quaedam

quod quid sit prxdicari, dividit ipmm a differentiis ei » alia continebit, et non necesse est utsempcr diffinili
communifer accidentibus,qux singula non iii eo quod substantiam monslret; si minorsit, adomneraditfi-
quidprxdicatur, sed in eo quodquale esl, vel quomodo nitionem substantiae non pervenit. Omnia enim qute
se habet. majora suntdeminoribuspraedicantur, utanimal de
Tria ha3c csso diximus quae significationem hanc homine; minora vero de majoribus minime nemo :

lertiam generisinformarent, id estdepluribusproe- enim vere dicere potest, omne animal homo est,
dicari,despeciedifferentibus, et in eo quod quid sit, atqueidcircosisibipraedicatioconvertendaest^EEqua-
quaj singulae partes genus a caeteris quae quoraodo- lisoportetut sit. Id autem fieri potest, sinequesu-
libet praedicantur distribuunt ac sccernunt, quod perfluumquidquamhabetnequediminutum,utinea
iose breviter colligens dicit id enim quod de pluri-
: ipsa generis descriptione dictum est enim genus ;

bus praedicatur genus ab his dividitquaedeuno tan-
tumpraedicanturindividuo.lndividuumautemplur;-
bus dicitur modis :dicitur individuumquod omnino
secari non potest, ut unitas vel mens dicitur indi-
viduum quod ob soliditatem dividi nequit, ut ada-
esse quod de pluribusdifferentibusspeciein eoquod
quid sit pra^dicatur.quasdescriptiocum generecon-
vcrti potest,ut si dicamus quod de pluribus specie
; differentibusin eo quod quid sitpraedicetur,id genus
esse quod si converti potest (ut ait) nec plus nec
:

mas diciturindividuumcujuspraedicatio in reliqua

; minus continet generis facta descriptio.

LIBER TERTIUS.
Superior disputatio de genere videtur forsitan J) quidem dubitari potest sienim hajc fuit ratio pro-
:

omnem etiam speciei consumpsisse tractatum nam : ponendigenusreliquisomnibus,quodnaturaesuaBma-

cum genusad aliquid praedicetur,id est ad speciem, gnitudine caetera contineret, non aequum erat diffe-
cognosci naturagenerisnon potest, si specieiquae sit rentiae speciem in ordine tractatus anteponere,quod
intelligentia nesciatur. Sed quoniam diversa est in differentia speciem contineret,cum praesertim diffe-
suis naturis eorum consideratio atque discretio di- rentiaeipsasspeciesinforment: priusautem estquod
versa in permistis, idcirco sicut singula in prooemio informat quam id quod ejus informatione perficitur.
proposuit,itadividerecunctaprosequitur,acprimum Posterior igitur species est differentia : prius igitur
post generis disputationem de specie tractat, dequa dedifferentiatractandumfuitjeteaimprocemioetiam
 : ;

99 AN. MANL. 8HV. BOETII 100

consentiret, in quo eura ordinem coUocavit quem A tatem,aliam cujuslibet propriam formam individui,
naturalis ordosuggessit, dicens ulile esse nosse quid tertiam de qua nunc loquitur,quae sub genere collo-

genus sit,elquid dilTerenLia.Uuic respondendum est catur.Credendumveroestpropterobscuritatem ejus

quvTstioni,quoniamnmniaqu?ecunquead aliquidprae- quam nos adjeciraus, quia nimirum altiorem atque

dioantur,substanliam sempercxoppositis sumunt eruditiorem quaereret inlellectum,ea tacita praeter-

utigitur nonpotest esse paternisii'iiiussit,necfiiius missaquecaeterasedidisse: cujusquidemspeciei haec
nisi prfficedat pater, alteriusquenomen pendet ex exempla subjecit,ulhominem quidem animalisspe-
altero, ita etiam in genere ac specie videre licet, ciem,album autcm coloris, triangulum vero figurae;
speciesnon potestnisi referaturad speciem :necvero haec enim omnia species nuncupantur eorum quae

esse quippe nisi generis non est, rursusque genus sunt genera, animal quidem hominis color autem
substantiffi qu£E(]am aut res absolutae esse putandae albi, figura vero trianguli.
suntgenusacspecies.utsuperiusquoquedictumest, Quod si etiam genus assignanles speciei meminimus,
sed quidquid illud est quod ia natura; proprietate diceniesquod de pluribus el difjerentibus specie in eo
consistat, id tunc genus fit ac species, cum vel ad quod quid prxdicatur, el speciem dicimus id quod sub
inferiora vel ad superiora refertur. Quorum igitur assignato genere ponitw.
relatioalterutrum(;onstituit,eoruracontinens faclus T» Dudum cum generisdescriptionem assignaret, in

est jure traclatus ; de specie igitur inchoans ait hoc generis dilfinitione speciei nomen injecitdicens id
modo esse genus quod de pluribus specie differentibus in
DE SPEGIE. eo quod quid sit praedicaretur,ut3cilicet per speciei

Specie autew dicitur giiidem et de uniuscujusque nomendiffiniretgenus ; nunc vero cum speciem dif-

forma, secundum quam dictum est : primumquidem finire contendat.generisutitur nuncupatione dicens
species digna est imperio dicitur autem species,et ea
: speciem esse quae sub genere ponatur, cui quidem
qux est suh assignnio genere, secundum quamsolemus dicio illa quoestiojure videtur opponi. Omnisenim
dicere hominem quidem speciem animalis.cum sit gcnus difTmitiorem debet declarare quam concludit,eam-
animal ; album autem coloris speciem,lriangulum vero que apertiorera reddere quam suo nomine monstra-
figurae speciem. bat. Exnotioribus igitur fieri oportet diffinitionem
Sicut generis supra significationes distinxitoequi- quam res illa sitqnae diffinitur.Cum igitur per spe-
vocas, ita idem in specie facit dicens non esse spe- ciei nomen describeret vcl difTiniret genus, abusus

cieisimplicemsignificationem,etponitquidemduas: estvocabulospcciei velutnotiorequamgeneris,atque

longae autem plures esse manifestum est.quas idcirco ita ex notioribus descripsit genus; nunc vero cum
praeteriit ne lectoris animum prolixitate confuderet, speciem vellettermino descriptionis includere,gene-
Dicitautem primum quidem speciera figuram unius- ^ ris utitur nomine,rerumque convertit nolionem,ut

cujusque vocari, quae exaccidentium congregatione in generisquidem descriptione sit notius speciei vo-
perficitur. Cautissime autemdictumestuniuscujus- cabulum,in speciei autem descriptione sit notius
que, haec enim secundum accidens dicitur, quae cui- generis,quod fieri nequit:pi enim generis vocabulum
que individuoformaest eaenim nonexsubstanliali
; notius est quam speciei, in diilinitione generis spe-
quadam furma species,sed ex accidenlibus evenit. ciei nomine uti non debuit. Quod si speciei nomen
Aliaestenimsubstantialisforma3species,quaehuma- facilius intelligiturquamgeneri9,indiffinitionespc-
nitas nuncupatur, ea quae non est quasi supposita ciei nomen generis non fuit apponendum, cui quae-
animali, sed esttanquam ipsa qualitassubstantiara stioni occurrit diccns :

monstrans ; haec enim et ab hac diversa est quae Nosse oportel quodquonfamgenusalicujus estgenus,
uniuscujusquecorporiaccidentaliterinsilaest, et ab et species alicujus est species, idcirco necesse ectel in
ea quae genusdeducitinpartes;postremumqueplura utrorumque raiionibus utriusque uii.
sunt quae cum eadem sint, diversis tamen modis ad Omnia quapcunque ad aliquid pracdicanlur,ex his
aliud atque ad aliiid relata intelliguntur, ut hanc de quibus prsedirantur subslantiam sortiuntur;
ipsam humanitatem iu eo quod ipsa est si perspexe- quodsi (liffinitio uniuscujusque substantiae proprie-
ris. Specics est ea quae substantialera determinal D tatemclebet ostendere, jure cx allerutro fitdescrip-
qualitalem:si sub animali eam intelligendo locaveris, tio in his qucE ad se invicem referuntur. Ergo quo-
deducitaiiimalis inseparticipationem,separaturque niam genus speciei genus est, et substanliara suani
a cajteris aniraalibus, ac fit species generis ;
quod si elvocabulum genus a specie sumit, in diffinitione
uniuscujusque proprietalemconsideres,id estquam gcneris specici nomcn fuit advocandum. Quoniam
virilis vullus,quam firmus incessus,caeteraque qui- vero species id quod est sumit ex genere, nomen
busindividua conformanlur,ptquodammododepin- generis in descriptione specieinon fuit relinquen-
guntur, hffic est accidentij Lpecies secundura quam dum quoniam vero
: divcrsfe sunt specierum quali-
dicimus quemlibet illum imperio esse aptum prop- tates ; aliae enim sunt species, quae et genera esse
ter forma; eximiam dignitatera huic aliam adjun- ; possunt ; alire quae in so!a speciei proprictale per-
gitspecicisignificationem,idesteamquam supponi- manent, neque in naturam generis traneeunt. idcir-

musgeneri.Nos verotriplicemspecieisignificationem 00 mulliplicem speciei dillinilionem dedit dicens :

esse subjicimus,unam quidem substantialem quali- Assignanl ergo el sic speciem : Species est qux sub
 .

101 IN PORPHYRIUM CO>iMENTARIORUM LIB. III. 102

nmgnalo genere ponitur, et de qiia genus in eo quod A. specialissimttm, aliasunlqux elgenera et species sunt
quidsilprxdicalur. Amplius auteni sic quoqnc : species cadem, ad aliud tamen ct ad aiiud sumpta. Sit aulem
esl qux de pluribus et dilferentibus numeroinco quod munifestum in uno prxdicameitto quoddicHur substan-
qiiid sit prxdicatrs,r ; sedhxc quidem assignatio specia- tia est quidem et ipsa genus, sub hac autem est cor-
:

lissima est, et ejus qu.v solum spccics cst, non etiam pus, et sub corpore animalum corpus, sub quo animal;
gciius; alix vcro et non specialissimarum esse possuni. sub animali ve>-o, rationale animal,sub quo,liomo; sub
Tribuss| eciem dif(inilionibusinforniavit,qi]iiri]m liomine vero,Siicrales et Plalo, ctquisunt pcnticulares
quidem duosomni spccici convcniunt,omnesqucqua5 homines. Scd horum substanfia quidem generalissi-
quolibet modo specics appellantur suacjncluslone mum est et genus solum ; homo vcro specialissimum
cum cnimdua3 sint
delerminant. Terti;ivero nonita: et solum specics ; corpus vero species quidem est sub-
specierum fornia3,unaquidem cum speciesalicujus stantix, genus vero corporis animati; sed et animutum
aliquando etiam altcrius genus esse potest ; altera corpus, specics quidem est corporis, gcnus vero anima-
cum tantum species est, neque in formam generis lis. Rursus animal species quidem est corporis animati,
transil. Priores dure.illa scilicct in qua dictum estid genus vero animalis ralionalis ; sed 7'ational animal
csse speciem quod sub gencre ponitur, et rursus in species quidem est animalis, genus autem hominis ;

qua dictum estid esse speciem de quagenus in eo jj homo vero species est rationaiis animalis, non autem
quod quid sit priedicetur, omni speciei convcniunt. cliamgeuus parlicularium hominum,sed solumspecies
Id cnim tantum hc-Bditfinitionesmonstrant,quod siib Ac omnc quod est ante individua, proximeque de ipsis
genere ponitur nametea qu;B dicit, id esse speciem
: non etiam genus.
priedicalur, species erit solum,
quod sub genere ponitur, eam viiusignificatspecici, Praediximus ab Aristotele decem prajdicamcnta
qua referturadgenus; eteaqua3dicit,idessespeciem esse disposita,qu3eidcirco praedicamenta vocaverit,
de qua genus in eo quod quid sit praedicatur, eam quoniara de caeterisomnibuspraedicantur quidquid :

rursus significat speciei formam quam retinetexgc-
neris prsediciitionc. Idem est autem et poni sub
gencre, et de eo pracdicari genus,sicut idem est sup-
poni generi.et ei genus praeponi. Quod si omnes spe-
cies collocantur sub genere,manifestum
speciem hoc ambitu descriptionis in:ludi. Sed tertia
diffiniliodeeatantumspecieloquitur^quscnunquam
genus est, etquaj solum species rcstat hiec autem
spccies cst ea quae dc diirerentibus specie
praedicatur.Nam si id habetj^enus plusaspecic,quod
de differentibus specie praedicatur, si qua species
quidem praedicetur de subjectis, sed non de specie
difTerentibus, ea solum erit species superioris
ris,subjectorum vero non erit genus. Igitur praidi-
catio ea quam species habet ad subjecta, sitalissit
vero de alio praedicatur, si non potuerit praedioalio
converti, major est res iila qua^ praedicatur ab ea
deauapriEdicatur.Itaquehaecpraedicamentamaxinna
rerum omnium, quoniam de omnibuspraedicantur,
est omnem ostensa sunt. In uno quoque igitur horum prsedica-
mentorum quaedam generalissima sunt genere,etest
longa scries specierum,atqueainaximodecur«us ad
: minima. Et illa quidem quae de caeteris praedicantur
minime ut genera, ne(|ue uUis aliis supponuntur ut species.
-^
generalissima genera nuncupantur, idcirco,quiahis
nullum aliud superponitur genus. Infima vero quae
de nullis speciebus dicuntur, specialissimae species
gene- appellantur,idcircoquoniamintegrum cujuslibetrei
vocabulum illa suscipiunt, quae pura immistaquein
ea de qua qucerilur proprietate sunt constituta at :

ut de differentibus specie non preedicetur, distinguit quoniam species id quod species est ex eo habet no-
eam ab his speciebus quae genera esse possunt, et men, quia supponitur generi, ipsa erit simplex spe-
monstrat eam solum speciem esse, nec generis prae- supponatur, ut nullis aliis specie-
cies, si ita generi
dicationemtenere.Illa igitur tertia descriptio speciei bus praeponatur ut genus. Species enim quaj sic
quc-e magisspecies ac specialissima dicitur,diffinitur geiieri supponitur alii, ut alii praeponatur, non est
hoc modo Species est quod de pluribus numero
: simplex specips,sed habet quamdam generis admix-
differentibus ineoquodquidsitpraedicatur,ut homo: tionem illa vero species quae ita supponitur generi,
:

praedicatur enim de Gicerone ac Demosthene ct cae- ut minime speciebus aliis praeponatur, illa solum
leris qui ase (ut dictum est) non specie, sed numero simplexque species alque idcirco etmaxime spe-
esl
discrepant.Ex tribusigitur diffinitionibus duas qui- D cies esf, et specialissima nuncupatur. Inter genera
dem et specialissimas etnon specialissimas species igitur quc'c sunt generalissima, et species quaesunt
claudit, hajc vero tertia solum ultimam speciem:ut specialissimae, in medio sunt quaed;im quae superio-
autem apertius id liqueat,rem paulo altius orditur, ribus quidem collatae sunt species, inferioribusvero
eamque congrnis illustrat exemplis : genera.Haecsubalternageneranuncupantur.quodita
Planum antem crit quod dicilur hoc modo. In sunt genera, ut alterum sub altero collocetur.Quod
unoqucque prxdicamejito sunt qumiam generalissima, igitur solum genus est, id dicitur generalissimum
et rursus alia spccialissima, cl inter gcneralissima genus quae veroitasunt generautesse species pos-
;

ct specialissima sunt alia qux et genera et species sint,vel ita speciesut sint generanonnunquam.sub-
eadem dicuntur. Ed autem generalissimum quidem alterna genera vel species appellantur.Quodvero ita
supra quod non est aliud aliquod superveniens genus esse non possit, specialia-
est species, utalii
genus. Specialissimuiii autem jiost quod non est alia simaspeciesdicitur.Hisergocognilissumamusunius
alint&' interio rspei^ie^. Intc r aeneralissimum autem el prajdicamenti exeinplum, utabeo incaeteris quoque
103 AN. MANL. SEV. BOETII
praedicamentis alque in caeteris generibuset specie-
bus nlo atque ordine quid eveniat possit agnosci.
Substantiai^iturgeneralissimumgenuscit;hocenira
decunctisaiiispraedicatur,acprimumliujusspecies
duae sunt, corporeura et incorporeum, nam et quod
corporeumestsubstantiadicitur.etitemquodincor-
poreum est substantia praedicatur; subcorporeo vero
animatumatqueinanimatuincorpusponitur^subani-
mato corpore, animal ponitur nam si sensibile ad-
:
jicias animato corpori, animal facis, reliqua vero
pars,id est,specie3,continetinanimatumetsensibile
corpus; sub animali autem rationale atque irraLio-
nale; sub rationali Deus et homo, nam si
mortale subjeceris, hominem constitues ; si
talc, Deum Deum
;
vero dico corporeum, hunc enim
mundum veteresDeum vocabant,etJoviseumappei- g quam
lalione dignati sunt, Deumque, solem, coeteraquc
coeleslia corpora, quaeanimata esse cura Plato, tum
plurimus doctorum chorus arbitratus est, sub ho-
mino vero individui singularesque homines sunt, ut
Piato, Cato, Gicero, quorum numerum pluralitas
infinitanon recipit,cujus rei subjecta descriptiosub
oculis ponat exemplum.
Socrates. Cicero. Calo.
Superiuspositadescriptioordinemagcneralissimo
usque ad individua proc dicationis ostendit, in
i04
A quidem substantia generalissimum dicitur genus,
quoniam prajpositaest omnibus,nulli vero ipsasup-
ponitur,et solurn genus propter eamdem scilicet di-
citur causam, homo autem species solum.quoniam
Plato, Cato, Cicero, quibus est iosa praeposita non
differunt specie, sed numero tantum; corporeum
vero quod secundum a subsiantia collocatur,et spe-
cies essc probatur, et genus, substantiae species, ge-
nus animati; animatum, genus est animalis,
at vero
corporei species.Est autem animatum genus sensi-
bilisanimatum verosensibileanimalest:igituripsum
anirnatum, propler propriam differentiam quae est
sensibile, recte genus dicituresse animalis. Animal
rationali
immor- vero rationalis genus est,et rationale genus est mor-
talis ; cumque rationale et m.orlale nihil aliud sit
homo, rolionalefit animalis species,hominis
vero genus; homo vero ipse Gatonis, Platonis, Cice-
ronis non erit(ut dictum est)genus, sed solum spe-
cies nec solum differentiai rationalis species est
;
homo, verum etiam Catonis el Platoniscoeterorum-
que species appellatur, propter diversam scilicet
causam. Nam rationalis idcirco est species,quoniam
rationalepermortaleatqueimmortaledividitur,cum
sithomo mortale idem vero homo species esl Pla-
;
tonisatquec3eterorurn,informaenimeorumomnium
homo erit substantialis atque ullima similitudo.Est
autem communis etomnium regula,esse easspecies
specialissimasqua3Suprasolaindividuacollocantur,
uthomo,equus,corvus; sednonavis,avium namque
multae sunt species,sed hae tantum species dicuntur
r esse, quorum subjecta ita sibi sunt consimilia, ut
substantialem dillerentiam habere non possint. In
omni autem hac dispositione priora genera cum in-
ferioribusconjunguntur,ut posterioresefficianl spe-
cies:nam ut sitcorpus substantia.cum corporalitate
conjungitur, et est substantia corporea corpus.Item
ut sitanimatum, corporeum atque substantia ani-
mato copulatur,etestanimatum substantiacorporea
habens animam.Item ut sit sensibile, eidemtria illa
superiora unguntur.Nam quod est sensibile,thntura
quantum substantia corporea animalaretinens
est,
sensumquod tolumaniraalest.Itemsuperioraomnia
rationali juncta rationale efficiunt, postremunsque
hominera superioraomnianihilominusterrainant.id
cstsubstantiamhominisadditotantumrationalimor-
|\ tali estenim homo subslantia corporea. animata,
;
sensibilis,rationaIis,mortalis.Nosverodiffinitionem
hominis reddimus dicentes, animal rationale mor-
tale,in animali scificet includcntesetsubstantiaraet
corporcura et animatum atque sensibile; et in cste-
risquidem speciebusatque generibus ad hunc mo-
dum vel dividuntur genera,vel species describuntur.
Qucmadmodtm igitur substaiiHn cum suprenia sil,
eo quod nihil supra eam sit, gcnuacst generalissimvtn,
sic et liorno, cum sil spccies }wstqu<iinnon cft alia spe-
cics, nequc aliud corum qux possuut dividi in specics.
scd solum itidividua {individuum enim cst Socratcs et
Plafo, ct hoc cilbum) spccies crit solum, ct ullima spe-
qua cies [elut dictum estj 3pecialissima:quaevero in medio
 105 IN PORPHYRIUM COMMENTARIORUM LIB. III. 106

sunl, eorum quidem quas supra se sunt species erunt, X spRcies substantiam monstret, unaque sit omnium
eorum vero qux post genera sunt, qiiare hxc quidem indiviiluorum sub speciepositorum substantiaquo-
duaj habenl liabitudines, illam qux est ad superiora, dammodonullipraepositaest.siadsubstantiam quia
secundum quam species dicunluresse ipsorum, el eam velit aspicere: at si accidentia quis consideret, plu-
qux esladposteriora, secundum quam yenera ipsorum res de ([uibus praedicaturspecies fiunt, non substan-
esse dicuntur .Exlrema vero habentunam habitudincm, tife diversitate, sod accidentium multitudine;itaque

nam etgeneralissimumadeatjuxposleriorasunt, habet fii ul genus quidem semper plurimas sub se species
habitudinem, cnmgenus sit omnium supremum: eam habeat:de differentibus enim specie prasdicatur,
vero quoL> est ad superiora non habet, cum sit supre- diirerentiavcronisi pluralitati non convenit: at vero
num, et jirimum principium, et {ut diximus) supra speciesetiam unialiquando individuoprajessepotest:
quod non est aliud superveniens genus : et specialissi- si enim unus (ut perhibetur) esl phoinijc, phcenicis
mum etiam unam habet habitudinem, ea qux est ad species de uno tantum individuo praedicatur. Solis
supcriora, quorum est species : eam vero qux est ad eliam species unum solum inteiligiturhabere subje-
posteriora non diversam habet sed eamdem, nam elin- ctum: nuUani multitudinem species per se con-
ita

dividuorum species dicitur. Sedspecies quidem dicilur tinet, cum etiam

si unum sit tantum individuum,

individuorum, velutea conlinens, species vero superio- p specieitaixennonpereatintellectus,quibusdamenim

rum, ut qux ab illis contineatur suis quasi similibus partibus praeest: ut si aBris vir-
gulamdividasjsccundumidquodaes idem et
dicitur,
Ex proportione speciei nomen etiam generis
partes esseinlelligitur, et totum. Idcirco dictum est
ostenditur, nam utgenus, quoniam non habetgenus
speciem,licetsitindividuispra)posita, unaratantum
suprasegeneralissimum genusdicitur, utsubstantia:
habitudinerapossidere,illamunamscilicet quaspe-
itaspecies, quoniam nonhabetsub se,speciem, sed
cies est quando enim praepositis subditur species
individua specialissima species dicitur, ut homo ;
;

nuncupatur, et est superiorum species lanquam

quod autem est species non habere sub se, id esthis
subjecta, inferiorumque species, idcirco quoniam
prjECsse, quae neque in dissimilia dividi possunt, ut
eorura substantia monstratur. Nec ita est species,
genera dividuntur,neque insimiliasecantur, utspe-
cies.lUa vero quae intergenera generalissima, spe-
individuorum, quemadmodum speciei genus: illud
enim pars est substantiae, ut animal hominis. Reli-
ciesque specialissimas constituta sunt, species et ge-
quae enim partes rationale atque mortale adduntur
nera nuncupantur,qua3 etipsa aliis supponuntur,et
animali ad diffiniendam substantiam hominis: ho-
hisaliasubjiciuntur,quorumindissimiliavelinsimi-
liapossuntessepartitiones.Cumqueduaesinthabitu-
mo vero Socratis atque Giceronis tota substantia est:
"uHa enim additur differentia substantialis ad ho-
dines et quasi comparationes opposit«,qucB in
-•• ' .

nibus generibus speciebusque versantur, una qui-

. — om- -- •
^
^ rainem.ut Socrates fiat aut Gicero, sicut additur
aniraali rationale atque morlale, ut horao integra
demquaeadsuperiorarespiciat,utspecierumqusesuis
diffinitione claudalur. Idcirco igitur species specia-
generibus supponuntur : aliavero quaeadinferiora,
lissiraa tantum est species, atque hanc solam pos-
ut generumcum speciebus propriis praeponuntur :

sidet habitudinera ad superiora quidem, quoniam

generalissima quidem generaunamtantumretinent
ab his continetur: adinferiora vero, quoniam subs-
habitudinem,eam scilicetquasinferioraaraplectitur,
tantiam eorura forraat et continet.
illam vero qucne adpraepositacomparaturnon habent.
Generalissimura enira genus nuUi supponitur. Item Determinantergo generalissimumita,quodcum ge-
speciesspecialissimaunamfossidethabitudinein,Fer nus sit non est species: et rursus,supraquod non est
quam scilicet ad sola genera comparatur. Illam vero aliud supraveniens genus: specialissimum vero, quod
quae ad inferiora comraittilur, non habet, nullis enira cum sil species,non esl genus,etquodcum sit species,non
speciebus ipsa praeponitur; at vero quae suballerna ampliusin species dividere possumus,et hoc moioquod
sunt genera utraque habitudine fungualur, namet de pluribuset differentibus numero, in eo quod quid
illam possident, quae ad superiora respicil,quoniara sit,prxdicatur. Ea vero quaesuntin medio exlremo-
quae subalteraasunt habentsuperpositum genus,et rum, subalterna vocantur genera ctspecies,et unum-
enim
illam quae de inferioribus prajdicatur: habent D quodqueeorumspeciesessepotesfetgenus,ad aliudqui-
subalternagenerasuppositas species, ut corporeum dem,et adaliudsumpta.Ea vero quse sunlsupraspecia-
ad subslantianr quidemeam retinethabitudinem qua lissima usqueadgeneralissimum ascendentia, vicissim
potest poni sub genere: ad aniraalum vero eara qua genera dicunlur et species, ut Agamemnon, Atrides,
potest de specie praeiiicari. Specialissimae verospe- Pelopides, Tantalides,et ultimo Jovis. Sed infamiliit
cies licet ipsse individuis praeponantur, tamen prae- qxiidem plerumque reducuntur ad unum p7'incipium,
positi habitudinera nonhabent,idcirco quoniarailla verbi gralia, ad Jovem.
quae speciei ultiraae supponunturtalia sunt,utquan- Postquara naturam generura ac specierum diver-
tum substantia unum quiddara sunt non habentia sitateraque raonstravit, eorura ordinem diffinitionis
substantialemdifferentiarased accidentalera, effici- descriptionisque comraemorat, ac primum quidera
turergo,utnuraerosaltem distarevideantur, ut pene generalissimi generis terminura inducit dicens ge-
dici possint, et pluribus praeesse speciebus, et quo. cum ipsum sitgenus
neralissimura genus esse quod
dammodo nulli omnino esse praepositaj : nam cum non habet superpositumgenus, hoc estspeciem non
Patrol. LXIV.
 107 AN. MANL. SEV. BOBTII 108

esse, et rursus supra quod non erit aliud genus ^ numerodifrerentibuspraedicatur : nihilenim minus
supraveniens.Si enimhaberet aliud genussuperve- phoenix de pluribus prajdicaretur, si plures essent
niens minime ipsum generalissimum vocaretur. quam nunc quando unus esse perhibetur. Item soiis
Specialissima vero species hoc modo describitur, species de hoc unosolequemnovimus, nuncdicitur:
quod cum sit species non est genus, scilicet ex op- atsiinanimo pluressoles etin cogitationefingantur,
posito,quoniam opposita ex oppositis describuntur nihilominus de pluribus solibus individuis nomen
interdum, nam quoniam praepositio opposita est solis quam dehoc uno praedicabitur. Idcirco igitur

suppositioai: genus autompraeponitur, species vero speciesdepluribusnumerodifTerentibusdicitur prae-

supponilur. Si idcirco erit primum genus, quia ila dicari, cum sint aliqua; quae desingulis individuis

superponiturutminime supponatur idcirco erit ul- appellentur. Ilia vero quae subalterna vocantur ita
supponitur, ut praeponi non diffiniri queunt Subaiternum genus est quod esse
tima species, quia ita :

possit : igitur recte oppositorum ex oppositis facta genuset species poterit ad eum modum qui est in
estdiffinitio. Estalia rursus descriptio speciei.quod familiisquse procreantetprocreantur, utetiam sub-

cum sit species, nunquam dividitur in species, id jectum monstrat exemplum, ut Agamemnon, Atri-
est genus esse non potest. Si enim omne genus spe- des, et Pelopides, et Tantalides, et ultimum Jovis.
cierum genus est, si quid non dividitur in species, ^ Atreus enimPelopis filius tanquam ejusdemspecies
genusessenonpotest. Estrursusaliadiffinitio,quod quasi Agamemnonis genus est. Item Agamemnon
depluribusdifferentibusnumero ineo quod quidsit Pelopides et Tantalides, cum Pelops ad Tantalura
praedicatur, de qua diffinitione saepe est superius
comparatur, Tantalusque ad Jovem quasi species,
demonstratum: nunc attendendum est (sicut
illud
itemque Tantalus ad Pelopem, Pelops ad Atreum
paulo supra dictum unum individuum
est) speciei
quasi genera esse videantur, cum Jupiter sit horum
velut generalissimumgenus. Sed in familiis
quidem
potest subjectum esse, ul phoenici atomus sua, ut
solicorpushoclucidum,utmundo vel lunae, quorum plerumque reducuntur ad unum principium, verbi
speciessingulissuisindividuissuperponuntur:quod gratia, ad Jovem.

siitaestut speciesde uno quolibet individuopraedi- hi generibus autem et speciebus non sic se habet.Ne-
cetur, ut de phoenice,quomodo convenit dicere spe- que enim unum commune genus omnium est ens, nec
ciem esse quae de pluribus numero differentibus in omniaejusdemgenerissuntsecundumunumsupremum
eoquodquidsitpraedicetur? suntenimquaedam quae genus, quemadmodum dicit Aristoteles,sed sintposita,
denumerodifTerentibusminimedicuntur, utphoenix quemaiimodumdictumest inprxdicamenlis, prima de-
sol, luna, sed de his illa ratio est de qua etiam supe- cem genera, quasidecem prima principia. Ei si omnia
riuspaucareddidimus, quae paululum implexacom quis entia vocet,xquii>oce,inquit,nuncupabitnmuni-
modissime nodam quaestionisabsolvet. Omniaenim C voce : si enim ens unum esset commune omniximgenus,
quae sub specialissimis speciebusjsunt,sive infinita univoce omnia entia dicerentur: cum vero sint decem
sint, sive finito numeroconstituta, sive ad singula- prima, communeest enssecundum nomen solum,non
ritatem deducantur, dum est aliquod individuum etiam secundum rationem, qu3S secundum entis nomen
semper species manebit, neque individuorum dimi- est.

nutione si quodlibet unum maneat, species consu-
mitur,quoniam,utdictumest,tamen3iplura3intin-
dividua substantiales difTerentias non habebunt: id
ergo in genere dici non convenit, quod his praeest,
quae substantiali a se difTerentia disgregata sunl,
praeest enim speciebus quae diversis diflerentiis in-
formantur. Si igitur unaeorum perierit, et ad uni-
tatemspecieiredactafuerit, ratio generisgenusesse
non poterit, quia de defferentibus specie praedicatur,
non ita in speciebus. Nam si omnium individuorum
naturaconsumptasit, et ad uniussingularitatemin-
'
Quoniam cum de subalternis generibus diceret,
cujusdam posuit exemplum, quae ab Aga-
familiae
memnone pervenitad Jovem,quem pro numinis qui-
dem reverentia, ultimum posuit. Quantura enim ad
veteres theologos, refertur Jupiter ad Saturnum,
Saturnus ad Coelum, Coelusvero ad antiquissimum
Ophionem ducitur.cujus Ophionis nuUum princi-
piumest.iNeigiturquodinfamiliisest,idinrebusquo-
queesse credatur, utres omnes possintad unum sui
norainisredireprincipium.idcircodeterminathocin
generibus ac speciebusesse non posse; neque enim

dividui suppositae speciei praedicatio venerit, est ta- sicut familiai cujuslibet, ita etiam omnium rerum
men species ac permanet. Talia enim sunt illa quae unum esse principium potest. Fuerint enim qui hac
pereunt ac desunt, quale est id quod permansit et opinione tenerentur, ut rerum omnium quae sunt
subjacet. Quod vero dicimus de pluribus numero unum putarent esse genus quod ens nuncupatur,
differentibus speciem praedicari,duobus id recte tractum ab eo quod dicimus esl: omnia enim sunt el
excusatur modis uno quidem,quia multo plures
: deoinnibusesseprffidicatur.Itaquesubstantiaest.et
suntspeciesquae denumerosis individuis praedican- qualitas est, item quantitas est, caeteraque esse di-
tur,quam haj quibus unum tantum individuum vidc- cuntur: nec de his aliquid tractaretur, nisi haec quae
tur eb>se suppositum deinde hoc modo, quia multa
: praBdicamenta dicuntur, esse constaret. Quae cura
secundumpote(3tatemdicuntur,cumactunonsemper ita sint, ultimum omniura genus ens posuerint, sci-
ita sint, ut risibilis homo dicitur, etiamsi minime licet quod de oranibus praedicaretur. Ab eo eoim
rideat, quoniam ridere potest. Ita etiam specios de quod dicimus est participium inflectcntes, Grseco
109 IN PORPHYRIUM COMMENTARIORUM LIB. III. 110

quidem Bermone Latine ens appellaverunt. Sed

ov A. unum. Nam quod dicimusens, unum est, et quod
Aristotcles aapientlssimusprincipiorum cognitorre- unum dicimus,en3 est; genus autem estspecies sibi
clamathuic sentcntiae.necad unumres omnesputat iiivicem minime convertuntur.Sii},'iturprar!dicatur,
duci posse primordium, sed decem esse gencra in ens de omnibus pra;dicamentis, praedicatur etiam
rebus quae cum a semetipsis diversa sunt,tum ad
;
unum.Nam substantiaunume3t,qualita3 unum est.
nullumcommuneprincipiumerJucuntur haccautem : quantitas unum est caeteraque ad hunc modura. Si
decem genera statuit substantiam, quantitatem, igiturquoniam esse de omnibus his pra3dicatur,om-
qualitatem,ad aliquid, ubi, quando,situm, habere, nium genus erit ens:etunum, quoniam de omnibus
facerc, patiquod vero occurrebat, quoniam de his praedicatup,erit omnium genus, sed unum atque ens
omnibus esse praDdicaretur.Omnia enim qua; supe- (utdemonstratum est) minimcalterum alteriprajpo-
rius commemorata sunt gonera esse dicuntur: ita nitur;duoigitura3qualiasin!-'ulorumpraedicamento-
discussit, ac repulit dicens, non omne commune rum genera sunt, quod fieri nequit ci:m hoc igitur
:

nomen communem eliam formare substanliam,nec Porphyrius detcrminavit dicens non ita
ita sit, id ;

ex eo debere genus esse commune arbilrari, quod in rebus,ut in familiis omnia ad unum principium

de aliquibus commune nomenpra^dicaretur.Quibus posse deduci, ne omnium rerum commune esse

enim difUnitio communis nominis convenit,iIlacom- g genus posse.ut Aristotcli placel,sed sunt praeposita,
munis nominisjure species judicabuntur, et com- inquit,quemadraoduminpra3dicamentis dictumest,
muniillovocabulounivocepraidicantur: quibusvero prima decem genera quasi decem primaprincipia,
non convenitjvox his communis tantum est, nulla scilicet ut]nullainlerim ratioperquiratur,sed Aristo-

vero substantia. Id autem manifestius declaratur telisauctoritati concedentes,haecdecem generanulli

exempIishocmodo^Animalhominisatqueequigenus alii generi credamus esse subjecta,qua3 si quis entia

essepraedicamus;demusigituran!malisdefinitionera vocet aequivocenuncupabit,non univoce,nequeenim

quae est substantia animata sensibilis, hanc si ad unaeorum omniura secundumcommunenomendif-
hominem reducamus,erit homo substantia animata finitio poteritadhiberi,quae resfacit, ut non univoce

sensibilis, nee ulla falsitale diffinitio maculatur. de his aliquid praedicetur. Si enim univoce praedica-
Rursus si ad equum, erit equus substantia animata retur,genus esset eorum coramune nomen quod de
sensibilis,id quoqueverum est.Convenitigitur ha3C omnibuspraedlcaretur at si genus essst diffinitio ;

diffinitio et animali, quod communeest homini at-
que equO; eteadem equo atque homini quae species
ponuntur animalis ex quo fit,uthomo atque equus
:
generis conveniret in species, quod quia non fit,
commune his id quod dicimus ens, vocabulum est
vocis significatione, non ratione substantiae.

utraque animalia univoce praedicentur. At si quis Decem quidem igitur generalissima sunt,specialis-
p
hominem pictum hominemqueverumcommuniani- sima vero in. numero quidem quodam sunt,non tamen

malis nominenuncupaverit,diffiniat(si Iibet)animai infinito.Individiia autem quxsunt post specialissima,

hocmodo.substantiam animatam esse atque sensi-
bilem.Sed haec diffinilio ei quidem homini qui vivus
est convenit, ei vero qui dictus est,minime neque
enimestanimatasubstantia;igiturhominivivoatque
pictoquibus communis nominis diffinilio,idestani-
malis non potest convenire. Non est animal com-
munegenus,sedtamcncommunevocabuluradicitur,
quod hoc nomen animal in vivo homine atque picto
non ut genus,sed ut vox plura significans: vox enim
plura ?ignificans aequivoca nuncupatur,sicut eavox
quae genus ostendit,univoca dicitur.ltaque id quod
infinita snnt quapropter usque ad specialissima a gene-
ralissimis descendentes jubebat Plato quiescere. De-
: scendere autem permedia dividendo specificis differen-
tiis,infinita vero relinquenda suadet,usque enim eorum
posse (ieri disciplinam.
Quoniam specierum nosse naturamad sectionem
quoniamquo scientia infinita esse
generis pertinet,
non potest (nullus enim intellectus infinitacircum-
dat), idcircodemultitudinegenerum, specieruraat-
queindividuorurarectissima ratione persequiturdi-
cens Supremorurageneruranumerum notumesse,
:

dicitur ens.et si de omnibus dicitur prsedicamentis: decemenimprajdicamentaab Aristoteleesse reperta

quoniam tamen nulla ejusdiffinitio inveniri potest, quae rebus oranibus generis loco praeferenda sunt.
quae omnibus praedicamentis possit aptari, idcirco D
SpeciesveroraultopIuresessequaragenera,namcum
non dicitur univoce de pr<edicamentis,id est ut ge decem suprema sint rerum genera, cumque uni
nus, sed aequivoce, id est ut vox plura significans.
generi non una sed multae species supponantur,
Convinciturhacquoquerationeidquoddicimus ens, proximaeque species supremis generibus subalterna
pra?dicamentorura genusessenon posse:unius enira sint genera usque dum ad ultiraas species descen-
reiduo genera esse n(m possunt, nisi alterum alteri dant,ut nimirum unius generis multas species ne-
subjiciatur, ut hominis genus est aniraal atque ani- cesse est esse utrobique diffusas.Specialissimas vero
maturacura animal aniraato velut species suppona- multo plures esse quam subalterna, quoniam per
tur.Atsiduo sibimetitaaequaliasint,utnunquamal- multiludinem generumsubalternoruraad specialis-
terialterumsupponatur, haecutraque eidemspeciei simas descenditur species quasmulto plures esse
genera essenonpossunt.Ensigituratqueunum neu- quam genera subalterna ; hoc maxirae ostenditur,
trum alteri supponitur, neque enim unius dicere quod inferioressunt, etsempersubalternagenera ia
possumus genus ens, nec ejus, quod dioimus ens, plura subjectadividuntur.Decemverogenerum spe-
 111 AN. MANL. SEV. BOETII
ciesiEultopluresquamuniusexisteremanifestu.-nest,
verumtamen et si plures sunt,certo tamen numero
continentur,quemfacilosiquisdisculiaiomniumque
generum species prosequutur possit agnoscere. In-
dividua veroquaesubunaquaquespecie suntinfinila
sunt,vel eo quod tam multa sunt diversisque locis
posita, ut scientia numeroque in unum concludi
comprehendique non possit vel quod in generatione
et corruptione posita nunc quidem incipiunt esse,
nuncdesinunt,atqueidcircosupremaquidemgenera
et subalterna et specieseasquespecialissimenuncu-
pantur quoniam
: finitae sunl numero potestterminus
scientiae includere, individua vero nuUo modo. Id-
circoigiturPlatomagisageneribusquam aspeciebus
idem specialissimis prajcipiebat facere scctionem,
per ea enim quae finita essent numero jubebat de-
scenderedividentem.ubi autem ad individua venire-
tur, standum esse suadebat, ne quod natura non
ferret,inQnita colligeret,ita vero genera in species
dividi comprobat.ut in specificis differentiis solve-
rentur. De specificis vero difTereniiis melius in eo
tiiuloubidedifferentiadisputaturaclargiusdissere-
mus. Hic enim hoc tantum dixisse sufficiat eas esse
specificasdifferentias,quibusspeciesinformantur,ut
rationale mortale hominis. Cum igitur dividimus
animalraiionaleatque irraiionale,mortale immorta-
leque separamus,caeteraque genera talibus diffeien-
tiis,quae subjectas species informent. Plato censuit
essedividendausqueduraadspecialissimaveniretur,
dehinc consistere nec inGnita sequi,quoniam indi-
viduorumnunquamessetnecdisciplinanecnumerus.
Descendenlibus igilur ad specialissima necesse est,
dividendoper muUilndinem ire.Ascendentibus vero ad
generalissima necesse esl colligere multitudinem in
unum : collectivumenimmultorumin unamnaturam
species est, et magis etiam genuj. Particularia vero et
singularia e contrario, in multitudinem semper divi-
dunt id quod unum est, pariicipalione enim spcciei,
plures homines, sunt unus
homo, in particularibus
autemet singularibus,unus et communis,plwes;divi-
sivum enim est semper quod singulareest,coilectivum
autem et adunativum quod commune est.
muliiiudinem quod unum
Dividere enim est in
antefuerat dissolvere. Oranisque divisio econtrario
corapositionem conjunctionemque meditatur.Quod
enim cum sit unum dispartiendo dividiiur,idipsum
ex pluribus rursus partibus adunandocomponitur
Ut igitursuperius diclum est.individuorum quidem
similitudinemspeciescolligitjSpecierumverogenus.
Similitudoautem nihilest aliudnisi qusdamuniias
quaIitatis,ergo substantialem similitudinemindivi-
duorum species colligere manifestum est.Substan-
tialem vero similitudinpm specierum genera contra-
huni.et ad scipsas rcducunt.Rursus generis aduna-
tionem difrcreniia^dislribuuni in spccies.specieique
adunationem in singnlares individuasque personas
accidentia partiuntur.Gum igiturhoc ita sit,necesse
esi semper cum a gencre descendis ad species, divi-
dendojseinper faccre multitudinem.Gum vcro a spc-
U2
A ciebus ascendis ad genera,componendo,col]igere et
plures inspecierum differentiisquaB diversaefuerant
similitudinemqualitatesadunareinspeciebus:etiam
idcm considerari potest,ut enim ipsa individua quae
suntinfinitaunamsimilitudinem substanlialem col-
ligunt, ita individua speciempropriam inQnite dis-
tribuunt.Omniaenimindividua disgregativa suntet
divisiva, Species vero et genera collectiva, species
quidem individuorum collectiva atque adunaiiva.
Specierum vero gencra, et iia dicendum sit, genus
quidemspeciesdislribuuntjCtspeciesabindividuisin
multitudinem deducuntur:rursusautcm genusqui-
dera multas species colIlgit.Speciesaulera singula-
rem particularemque multitudinem ab singularitatis
deducit unitatem,igitur plus genusadunaiivura est
j,
quam species.Species namque sola individua colli-
git.Genus verotam species quam ipsarum |quoque
specierumindividuasconirahitsingularesqueperso-
nas, sed in hoc convenienti utiiur exemplo dicens,
participatione speciei, id est hominis Cato, Plato,
Cicero pluresquereliquihomines unus,idestmillia :
hominum quod sunt homines, unus homo est.
in eo
At vero est unus homo, qui specialis est, si ad no-
minummuliitudinemquisubipsosuntconsideretur,
plures fiunt,iiaet plures hominesinspecialihomine
unus est.Et specialis,unus esl in pluribus infinitus.
Sic igiturquod singulare quidem est divisivumest,
quod commune vero quoniam inultorum unum est,
ut genus acspecieSjCollectivum atque adunativum.
Assignato autem genere,specie quid sit utrumque,et
genere quidem uno existente,'speciebus vero pluribus :
semper enim divisio gencrisin species plurcs est,genus
quidem semper de speciebus prxdicatur, ct omniasu-
periora de inferioribus,species autem neque deproxi-
mo sibi genere,neque de superioribus,neque enim con-
cnim autiequade xguis prxdicari,ut
vertitur. Oportet
hinnibile de equo,aut mnjora de minoribus,ut animal
dehomine, minora vero de majoribus, minime : nec
enim animal dicis esse hominem,quemadmodum dicis
hominem animal, de quibus autem species prsedicatur,
de his necessano et speciei genus prxdicatur ctgeneris
genus, usque ad generalissimum. Si enim verum est
dicere : Socratem hominem, hominem autem animal,
animal vero subslanliam,verum est Socratem atiimat
dicere alqne substantiam : semperigitur cum superiora
r.
^<^ inferioribusprxdicentur^species quidem de indivi-
duo prsedicabitur,genus autemet de specie et de indi-
viduo ^gcneralissimum autem et de genere,el de gene-
ribus,si plura suntmedia et subalierna,et de specie, et
de individuo : dicitur enim gcneralissimumquidcm de
omnibus sub sepositis generibus etspeciebus etindivi-
duis ; genus autem quod ante specialissimum est, de
omnibus speoalissimis et de i^idividuis, solum autem
species de 07nnibusindividuis,individuuin autem prae-
dicalurde uno solo particulari. Individuum autem di-
citur Socrates, et hoc album, cl hic venicns Sophro-
nisci (ilius, si solus sit ei Socrates filius.
Brcviter quascunque superius dictasunt comme-
moral hoc modo Cum,inquit,assignaverimusquid
:
113 IN PORPHYRIUM COMMHNTARIORUM LIB. III. 114

sit genu9, et quid speciea ; cumque suis etiam ea A praedicantur, ut Socrates et Plato, eaque maximo
dilfinitionibus comprehenderimus docuerimusque sunt individua,quaesub ostensione, indicationeque
genussemper inplurima3spccie3solvi,iliud,inquit, digiti cadunl,uthoc scamnum,et hic venien3,eaque
adJungimus,(juonium omnia superiora de inferiori- quaj ex aliqua proprietateaccidentium designantur
bus praeJicanlur.inferiora de superioribus minime. nola,ut si quis Socratem significalione velit osten-
Et ea quffi sunt ulilia de pra^dicationis modo rite dere, non dicat Socrates, ne sit alius quiforte hoc
pertraclat.Ostenditautcm unum genus in plurima3 noininc nuncupetur,sed dicat Sophronisci filiu3,si

species solvi semper assignata generis diftinitione. unicus Sophronisci fuerit: individua enim maxime
Quod enim de pluribus rebus specie differentibus in ostendi queuntjsi veltacito nomine,sensui ipsiocu-
eo quod quid sit pra2dicaretur,esse diffinivit genus. lorum digito, tactuve monstrentur, vel ex aliquo
Nihil autem sunt plurimaj res specie dilTerenteSjnisi proprio nomine,si solus illud adeptus est,nomen :

plurimc-e species;de quibus autempra^Jicaturgenus, vel si ex parentibu3,si illorum estunicus filius, vel

in ea ipsa dissolvitur.Oslensum est igitur ex diffini- siexquolibetalio accidenti singularitasdemonstra-

tionisassignatione^uniusgenerissemperessespecies tur,eo quod accidenlia ad unam se praedicationem
plures, quajcum genus quidem de specie
itasint, habeant,ejusque velprffidicatioveldictio non trans-
praedicatur, species vero de individuis, oraniaque g eat ad alterum,sicut generis quod ad species, spe-
superiorade inferioribus,inferiora de superioribus cierum vero ad individua.
nullo modo.Idquare eveniat paucis absoivam. Quae Individua autem dicunlur hujusmodi, quoniam ex
superiora sunt,substantialia eagenera esse prajdixi- proprielatibus consistit unumquodque eorum,quarum
mus qua vero genera sunt, ampliora sunt quam
:
coUeetio nunquam in alio quolibeCeadem erit.Socratis
unaquaeiiuespecies.Nequeenim inplurima dividere- enim proprietates nunquam in aliquo quolibet erunt
tur genus,nisi abunaquaque speciemajusexisteret. particularium exdem.Hxvero quoe sunt fiominis pro-
Id cum ita sit,noraen generis toti convenit speciei: prietates : dico autem communis, erunt
ejus qui est
non enim coaequatur solum speciei generis magni- e(xdempluribus,magis autem in omnibus particulari-
tudo, verumetiara speciera ipsara supervadit. Id- bus hominibus in eo quod homines sunt.
circo igitur oranis horao aniraal est,quoniara intra
aniraalis vocabulura el homo et costera animalia Quoniam superius individuum appellavil, hujus
continentur. At vero nullus dixerit,Omne animal norainis rationera conatur ostendere : ea namque
homoest;non enimpervenit ad totum animal homi- sola dividunturquaepluribuscommunia sunt:in his

nis nomen.quia cura sit minu3,nuilo modo generis enira unumquodquedividitur,quorumestcommune,

vocabulo coaequatur. Itaque quae majora sunt de quorumque naturara ac similalionem continet. Illa
minoribus pr(Bdicantur,quaj vero minora sunt,non ^ ^sro in quibus communedividilur,comrauninatura
convertuntur utde majoribus praedicentur. At vero participaDt,proprietasque coramunis rei his quibus

si quasint ffiqualia,ea secundumnaturaeparilitatem comraunisestconvenit.Atveroproprietasindividuo-

converti necesse est,ut hinnibile atque equus, quo- rum nulli comraunis est.Socratisenimproprietas,si

niam ita sibimet coaequantur, ut neque equus sit

fuit calvus,simus,propensa alvo, caelerisque corpo-
nisihinnibile,nequequidsithinnibile,nisi equus.Fit ris morum institutione, aut forma
lineamentis, aut

ergo ut omne hinnibile equus sit, et omnis equus vocis non conveniebat inallerum:haB enim proprie-
hinnibile, quae cum ita sint,ea qure superiora sunt tates, qufpex accidentibus ei obvenerant, et ejus
non modo desibiproximisinferioribuspraedicantur, forraam figuramque conjunxerant,in nuUum alium
veruraetiara de inferiorura infcrioribus:namsiillud conveniebant. Gujus vero proprietates in nuUum
aliura conveniunt, proprietates ejus nulli poterant
recipitur, ut ea quae superiora sunt de inferioribus
pr3edicentur,inferioruminferiorasuperioribusmulto esse communes.Gujus autem proprietas nulli com-
raagis inferiora sunt,velut substantia praedicatur de
munisest,nihilestquodejusproprietateraparticipet.

quod Quodverotaieestutproprietateraejusnulluspartici-
aniraali est inferius ; sed animali inferius est
homo.praf^dicaturigituretiam substantiade homine pet dividi in ea qus non participat non potest: recle
Rursus Socrates inferius est homine, prcedicabitur D igit"i"haec quorum proprietates in alium non con-
veniunt, individua nuncupantur. At vero horainis
igitursubstantia de Socrate.Itaque species quidem
deindividuis praedicantur proprieta3,id est specialis convenit in Socratera et
: genera vero et de spe-
ciebus et de individuis, quod converti non potest Platonem et in caeteros,quorum proprielates ex ac-
:

cidentibusvenientes,inquemlibetaliumsingularem
nam neque individua de speciebus,et de generibus
nulla ratione conveniunt.
praedicantur,nec species de generibus.Itaque fit ut
genus quidem generalissimura de omnibus subalter- Continetur igitur individuum quidem sub specie,
nisgeneribuspraedicari,et de speoiebus et de indivi- species aiitcm sub genere.Totum enimqmdem estge-
duis possit.de ipso vero nihil.Ultimum vero genus nus, individuum autem pars, species vero totiim et
id autem est quod anle specialissimas species coUo- pars-.sed pars quidem allerius,ioliim vero non allerius
catursine medio,etde solis spcciebus specialissimis sed, in aliis.In parlibus enim toium est. De genere
dici potest et de earum individuis species vero de : quidem est specie,et quid sit generalissimum, et quid
individuis,ut dictum est,individua enim de singulis specialissimum,et qux genera,et species eadem sunt,
 ,

115 AN. MANL. SBV. BOETII 116

el qux individm,et quot modis genus et species dica- X Idcireo enim totum dicitur, quia plura continel et
lur, sufficienier dictum est. coercet.Nam ut pars sit aliquid,unum ipsum unius

Retractatomniabreviterquae supralatius absolvit pars esse poterit: ut vero totum sit,unum ipsum
dicens individuum a specie contincri, apecies vero uniustotumessenon poterit.Idcirco alterius quidem
ipsas a genere, hujus causam reddens ait : Omne pars est species, aliis vero totum sed de genere ;

genus tolum est,individuura vero pars.Genus enim
in eo quod totum est,continet totum, et si species
esse potest:totum enim non utgenusetspecies,sed
uteaquae supponilur generi.Genusigiturin eo quod
genus est, totum est speciebus:semper enim conti-
net eas.At vero individuum semper estpurs, nun-
quam enim ipsum aliquid suaproprietateconcludit.
Species vero, et pars et totura esl,
generisjtotum vero individuis. Et cum pars est ad
quidem etspecie dictum est^et quidsitgeneralissi-
raum genus:quoniam id cui nullum aliud superpo-
nitur genus,et quid specialissima species:quoniam
eAcuispeciesnulia supponitur,etquaegeneraeaedem
suntelspecies,scilicet subaiternaquibus aliquid su-
praponilur, aliquid verosupponitur;quae eliam indi-
vidua,eascilicetquorumproprietatesalterinequeunt
pars quidem convenire,et quot modis genus et species dicitur.
Genus quiden: aut in multitudine aut in procreatione

singularitaterarefertur,cumtotum ad pluralitatem. autinparticipationesubstanliajconsisliijspecics an-

Quoniam enimunum genus pluribus speciebussu- D tem ex (igura.aut ex generis suppositione,ut suffi-
perest,una quailibet species pars est generis,id est cienler dicturn est.Quibus absolutis, modum volu-
unius.Quoniam autem species pluribus individuis minis lerminabo,ut quarti area libri differentia re-

praeesl,non est uni individuo tolum, sed plurimis. servetur.

LIBER QUARTUS.

De differentiadisputanti nonseque illad debet oc- genere,specie, numero, in quibus omnibus aut se-

currere, quod in generis specieique tractatu de
coUocationis ordine quserebatur.IUicenimmemini-
musinquisitum curessetomnibusprtEpositumgenus
ut id primum ad disputationem
genus species esset injecta;nunc vero supervacuum
est dicere curpost speciem differentia sumpta sit.
cumilludjamfueritinquisitumcurnonantespeciem p animalis sensibilis qualitasin eodiQerentiam lacit
, ...
. /-,
cundura substantiales quisdam differeotias alia res
distat ab alia,aut secuudum accidens.Nam quae gc-
nere vel specie distant,substantialibus quibusdam
differentiisdisgregata sunt.idcirco quoniam genera
veniret, cur post
et fepecies quibusdam differentiis substantialibus in-
formantur.Nam cum homo ab arbore genere distet.

collocata sit.Quod si mirum videbaturspeciemdiffe

, n. • , I . 1 '-'
Addita enim sensibilis qualitas animalo animal facit
. 1 1 . .
• 1 . 1
• 1 • I
•
.
•
1 <• •

rentiae in disputationis loco fuisse praepositam, co eidem detracta facit inanimatum atque insensibile,
quoddifferentiacontinentior acmagis amplioresset quae virgulta sunt; igitur horao alquearbor genere
specie,quid est quod possit quisque mirari,si cam- differunt utraque enini sub animalis genere poni :

demdifferentiam ante proprium atqueaccidens col- nonpossuntnam, differentiasensibili secundum ge-

locaverit?Cum proprium unus semper sit specici,ut nusdiscrepantquacuniusexpropositistantumgenus
posterius demonstrabitur,accidens vero exleriorem id est horainis informat,ut dictum est.Illa vero quae
quamdamostendat naturam,nec omninoinsubstan- specie distanl manifestum est, quod ipsa quoque
tia praedicetur,differentia vero utrumquecontineat, differcntiis substantialibusdiscrepaDtuthoa:oatque
etdepluribus speciebusetin substantia praedicetur. equusdifferentiissubsiantialibusrationalitateatque
Sed hsec hactenus,nunc ad ipsaPorphyrii verbare- irrationalitate distant.Ea vero qua^individuasunt.et
deamus. solo numero discrepant, solis accidentibus distant
DE DIFFERENTIA. haec autem sunt vel separabilia]vel inseparabilia.
DifjerenLia vero communilcr,proprie, et magis pro- Separabilia quidem,ut moveri,dormire; distat eaim
prie dicilur. Communiter quidem difjerre alterum ab alius ab alioquod ille sorano prematur,hic vigilet.
allero dicitur ,quoniam alleritale quadam differt guo- ^ Distat item inseparabilibus accidentibus, quod hic
cunque modo, vel a seipso vcl ab alio ; difjert enim statutaesitlongioriSjhicminime.Quae cura itasint,in
Socralcs a Platonea Uerilalcquadam,et ipse a sepucro tcrnariumnuraerumhasdifferenliarum divcrsitales
jam vir faclus,et a se faciente aliquid cum quiescit,et Porphyrius colligit, hisque ipse nomina quibus posl
semper in aliquo modohabendisealtcrilatibusspecta- utatur,apponit,dicens : Omnis differentia vel com-
tur.Proprix autcm diffcrre ulterum ab altero dicitur, rauniter vel propria,vGl m;!gispropria nuncupatur.
quandoinscparabiliaccidenle alterum ab attero differt. Communiter quidem eam differentiam sumens quae
Inseparabile vero accidens cst,utnasi curvitas,csesilas quodlibet accidensmonstraret.quaj inquadaraalte-
OCulorum,ct cicatrix cumex vulnerc occailueril.Magis ritate consistit,ut si Plalo a Socrate differat quod ille

autem propne aUcrum difjerre ab allcro dicilur,quando scdcat,hic ambulet,Yel quodille scncx, hic vero sit

specifica diff^erenlia differt, quemudmodum homo ab juvenis;a seipso ctiam satpe aliquis differre potest;
equo specifica dil]ci'cnlia differt ralionali qualitale. ut si nunc quidem laciat aliquid cum antequieve-
Tribus modis aliud ab alio distare prajdiximus, rit,velsinuncadolesceDsjamfactussit,cumpriuste-
H7 IN PORPHYRIUM COMMENTARIORUM LIB. IV. 118

nera vixisset infantia.Communes autemdifferentiae A raagis propriis vcro secundum genus ac speciem,
nuncupatae sunt,quoniara nuilius propriae essepos- Universatiter ergo omnis differentia alleratum facit
sunt (lifferentiaG,et quae separabilia accidenlia sola cuilibet adveniens: sedea qvx est communiter etpro-
significant.Nam et starc et sedere et facere aliqnid prie,aUeratum facit:illa autem gux estmagis proprie,
ac non facere,muItorura atque adco omniura sunt, aliud.Diflerentiarumenim,atix quidem alteratumfa-
et separabiliaesseaccidentianianifesturacst.Quibus ciunt: alix vero aliui.lUx igiturqux faciunt aliud,
siqua differunt,communibusdifferentii3 distaredi- veroqux alteratum,simpliciter
specificx vocantur,illx
cuntur.Praeterea puerum esse atque adolescentem diflerenlix:animali enim rationalis differentta adve-
Tei senom,ea quoque veraciter separabiiia sunt acci- niens aliud facit, et speciem animalis facit. llla vero
dentia.Nam expueritiaadadolescentiam.atquehinc qux est movendi, alleratum facit a quiescente. Quare
ad senectutem.ab hac denique addecrepitamusque hxc quidemaliud, illavero alteratum solum facit.
cetatera^naturaeipsiusnecessitateprogredimur.lllud Oranis differentia alterius ab altero distantiam
forsitansitdubitabiledeuniuscujusqueformacorpo- facit.Sed quaehaec facit alteratura^velest coramunis
ri3,an ullo raodo separari queat.Sed ea quoque est
vel continens velcura quodam proprio magispro- el
separabilis forma,nullius enim diuturna ac stabilis
prio differentiarummodo,quare quidquid qualibet
forraaperdural.ldcirconecperegrinuspaterrelictum g ratione ab alio diversum est,alteratumessedicitar.
domi puerum,si adolescentem redux viderit^potest Si vero accesserit illi diversitati, utetiam specifica
agno3cere:forma enim semperquaj antefuerat,per- quadaradifferentiasitdiversum^nonalteraturasolum
mutatur,atque ipsaalteritas qua distaraus abaltera verum etiam aliud esse praedicatur.Alteratioigitur
seraper diversa est.Constat igitur.hanc communem continens est,aliud vero intra alterationis spatium
differentiam separabilibus maxinie accidentibus ap- continetur ; igitur omne quod aliud est,alteratum
plicari,propria vero est quaeinseparabiliasignificat est, sed non omne quodalteralumest,aliuddici po-
accidentia.Ea hujusmodi suntut si quis caesiisna-
test.Itaque si accideutibusaliquibusfuerit factadi-
scatur oculis, si qui incurvo nasordumenim adest versitas, alteratura quidera effectura est. Quoniam
nasus alque oculi, ille caesius, ille seraper erit in- quidemquolibetmodo,velexquibu3libetdifferentiis
curvus,atque hoc per naturara. Sunl \ero alia quae considerata diversitas alterationem facit intelligi,
per accidens corporibus fiunt,ut si cui vulnusinfli- aliud veronon Qt,nisi substantiali differenlia alterum
ctum cicatrice fuerit obductum, hoc si occaliuerit
ab altero fuerit dissociatura. Itaque coramunes et
propriam differentiam facit distabit enim alter ab
:
propriaedifferentiae,quoniam accidentium^utdictuti
altero quod hic cicatricera habeat,il]e vero minime, est) sunt quae solum efficiunt alteratum,aliud vero
postreraoque in his omnibus vel separabilibus acci- r minirae:magisauterapropriae,quoniamsubstantiara
dentibus vel inseparabilibus,alia sunt naturaliter ac- lenent ct in subjecti forma praedicantur,non modo
cidentia, alia extrinsecus. Naturaliter quidem ut alteratura,quodestcomraune et substantiali etacci-
pueritia vel juventus ettotius conforraatio corporis. dentali differentiae,sed eliam aliudfaciunt, quodea
Sicque caesii oculi, et curvitas nasi, et superiora solaretinetdifferentia.queesubstantiamcontinetfor-
quidera exeraplaseparabilis accidentispernaturam mamque subjecti.Atque haequidem differentiae qus^
sunt,po3teriora vero inseparabilis accidentis. Item faciuntaliud,specificaenuncupanturidcircoquodef-
extrinsecus vel ambulare,vel currere ; id eniranon ficiuntspeciem,quara,cumsubstantialibu3differen-
natura,sed sola affert voluntas.Naturavero tantura tiis inforraaverint,faciuntabalii3 itaessediversam,
posse dedit nonetiamfacere,alquehaecsuntsepara- ut non alterura solum sit, verum etiam totaaliud
biles accidenlis extrinsecus venientis exempla.Illa esse praedicetur.Itaque fit hujusmodi divisio:diffe-
vero inseparabilis accidentis extrinsecus;ut si qua rentiarura aliae alteratura faciunt.aliae vero aliud,et
cicatrix obducta vulneri occalluerit, Magis propriae illaiquidera quaefaciunt alteratum,simp]iciterpuro-
aulem differentiae prcedicantur, quaenon accidens, que nomine differentiae nuncupantur,illa3 vero quae
sed subtaatiam formant,ut hominis rationabilitas: aliud, specificae differentiae praedicantur. Atque ut
differt enim homo a quod rationalis estvel
caeteris y^
planius liqueat quid sit alteratum,et quid a]iud,tali
quod mortalis. Hae sunt igitur magis propriae,quae describuntur termino veldeclarantur exeraplo:aliud
monstrant uniuscujusque substantiam.Nam si illae est quod tota speciei ralionediversuraest,ut equus
quidemidcircocommunesdicuntur,quiaseparabiles ab homine, quoniara rationalis differentia animali
atque omnium sunt, alias autem propriae,quoniam advenienshorainerafacit,aliudqueeuraquamequum
separari non possunt,quamvis sint in accidentium esse constituit. Item si unus homo sedeat,alter as-
numero, illae jure magis propriae praedicantur,quae sistat,non efficietur homo diversus ab homine,sed
non modo a subjecto separari non possunt, verum eos alteratio sola disjungit,ut eumquiassistitabea
etiam subjectis ipsis speciem substantiamque perfi- qui sedet alteratum faciat.Itemque si ille sitnigris
ciunt.Exhisigiturtribusdifferentiarumdiversitati- oculis,isle csesiis,nihil,quantumad formamhuma-
bus, id est comraunibu3,propriis,et magispropriis nitatis attinet,permutatum est,itasecundum has dif-
fiunt secundum genus, vel speciera, vel nuraerum ferentias alteratio solaconsistit:atsiGquusquidem
discrepantiae. Nam ex coramunibus, et propriis jaceat,homo vero arabulet,et aliudest equusabho-
secundum numerum distantiae nascuntur : ex mine et alteratum,dupliciter quidem alteratum,se-
Id9 AN. MANL. SEV. BOETII 180

mel vero aliud.Alteratura est, quod omnino specie A nam ralionale per seinest homini etmortale,el disci-

diversumest,ete3taliud.0mnecnimaliud,uldir.lum plinx esse susceptibile.At vero aquitum esse vetsimum,

est,etiamalteralumest,velquodaccident,ibusdislat, per accidenset non per sc.

quod ille jaceat hic ambulet. Semel vero est aliu:l, Superius diffcrentiastriplicidivisionepartitus est
quodrationabiliatqueirralionabilidifferenliissegre- dicens,aut coramunes esse,aut proprias,aut magis
gatur,quaespecificae sunt,et substantiaics dicuntur. proprias,dehinceasdem aliadivisione in duas seciiit
Est igitur alteratum,quodab aliquoqualibetratione partes,dicens has quidera aliud facere,illasveroal-
diversum est. teratum.Nunc tertiam earumdem lacit divisionem,
dicens alias esse separabiles, posse autemdeuno-
Secundum igitur aliudfacienles diflerentias et divi-
quoque cujus multae suntdifferentia;,plurimaslieri
siones fiunt a generibus in species,et diffinitiones as-
divisioncs,ut ex ipsa differenti;trum naturamanife-
signanlur,qux sunt ex genere,et hujusmodi difjeren-
stumest. Nam si omnis divisio differentiis distri-
iiis:secundum autcm eas quoe soLim altcraluin faciunt,
buitur,quorummultae3untdifferentiae,multasetiam
alterationes solum consistunt, el aliquo modo se hu-
divisiones esse necesse esl.Fit autem ut animaldi-
bentis permutationes,
vidaturhoc modo:Animalium alia quidem suntra-
Quoniam hujus operis generis, spe-
in principio tionalia,alia irratiunalia.Ilem aliamortalia,aliaim-
cieique differentia3,proprii etaccidentisnotitiam ad mortalia. Item alia pedcs habentia, alia minime.
divisionem atque dilfinitioaem utilem esse pruedixit, Rursus aliaherbis vescenti;i,alia carnibus, alia se-
idcirconuncdifferentiarum ipsarum factadivisione minibus.Ita nihil mirum videri debet si multiplex
easdem partituretsegregat,qua;nam diirorentia3,di- dilTerentiaeostfaclaparlitio,acprimumquideracum
visionibus ac diffinitionibus accominodenlur, quas in lernarium differentiae numerum membrasecuis-
vero minime.Quoniam igitur divisio generis ita in sGt,communes,proprias et magis proprias nuncu-
species facienda est,utilleeasespecies omniratione pavit. Secundavero divisio communes et proprias
substantiae diversae sint,idcirconon probat esse as- intra nomen alteralum facientis inclusit, magis
sumendas eas ad divisionem differentias, quas vel propriasvero inlra aliud facientis.Haic verotertiadi-
separabilis, vel inseparabilis accidentis significa- visioqua ait differentiarum alias esse separabiles,
tionem tenent,veleasdifferentias quse solum faciunt aliasinparabileSjUnamquidemexfacientibusaltera-
alteratum,aliud veroperficere et informare non pos- tum separabilibus differentii3adjungit,caeteras vero
sunt.Inutilesenimsuntaddivisionemhajdifferentiae interseparabilisdinerentiaevocabulumclauditmnaro
quae faciuntalteratum.Segregandaeigitur suntcom- enimexalleratumfacientibuSjidest propriadifferen-
munes et propriae a generis divisione, illae assu- tia,etreliquaqua;aliud facsre demonstrataest,id est
memda;tantumquajsunt magis propriae. Nam il!a3 t.
niagispropria,inseparabilcs differentiae essedicun
faciuntaIiud,quod generisdivisiovideturexposcere. tur,quarum itasubdivisio fit: inseparabilium diffe-
Ad diffinitioneraquoqueeaedem magis propriae plu- tiarumaliassuntper se,alia3per accidens:perse qui-
rimum valerent. Communes et propriae,velut inu- dem,magis propriae; secundum accidens vero, pro-
tilessegregantur : communesenimet proprias.quo- priae:porse autemaIiquidinessedicitur,quo alicujus
niam accidens diversigeneris ferunt,nihil substan- substantiam inforraat.Sienim idcirco quaslibet spe-
tiae ratione conformant,diffinitio vero omnis subs- ciesest,quonian:subslantialidifferentiaconstituitur,
tantiam conalur ostendere.Specificae vero differen- illa diffcrentia per se subjecto adest,neque pcrac-
tiee illae sunl quae,utsuperiusdictum est^speciemin-
cidens,autper quodlibet aliud medium,sicut per ar-
formant substantiamque perficiunt, haesuntmagis dorem solis adhaaret nigredo faciei hominis.sed sui
propriae.Eaedem igitur sicut in divisionem generis, prajsentiaspeciem quam tuetur informat, uthomi-
ita etiam in diffinitionem specierum assumuntur, nem rationalitas : homini enim hujusmodi diffe-
nuncdivisivae.ad partitionemgencris accommodan- rentia per se inest, idcirco homo cst,quia rationa-
tur.lta igitur cum divisivs sint generis aliud cons- bominis
bilitas adest. qua; si discesserit, species
lituunt quam erat, in substantia; vero dilfinitionc
non manebit,et has quidemquae subslantialessunt
speciei informationem faciunl cumque magis D jnseparabiles esse nuilus ignorat.Separari enim a
:

propriae et aliud faciunt et specifica; sint, eo quod

subjecto non poterunt, nisi interempta sit natura
aliud faciuntjdivisionibus apta) sunt :hae vero,qua Secundum acciJens vero qua3 insepara-
subjecti.
speciem informant accommodata)
diffinitionibus nuncupan-
biles differentia3 sunt, hae qua3 propriae
sunt.Communcs autem et propria; quoniam ncque tur, utaquilum csse, vel simum, qus idcirco per
aliud faciunt, sed alteratum, ncque oranino subs-
accidens nuncupatur,quoniam jam constitula3 spe-
tantiam monstrant, acque a divisione ut a diifini- cxtrinsecus accidunt,nihil subjecti substantia?
ciei
tione disjunctio sunt.
accommodantes.
A superioribus rursusinchoanli dicendumesl,diffc- llix vjitur quseper sesunl,inratione sxibstantix acci-
renliarum alias quidem esseseparabiles, aimsveroin- jnunlur,et faciunlaliud: ilix vcro qux secnndumacci-
separabiles.Moverienim et quiescere, et sanum esse, dens,necin substardix raiionr accipiuntur,ncc (aciunl
et xgrum,et quxcunque hisproxima sunt,separabilia aliud, sed aileratum.Et iilx quidem qux perse sunt,
sunt. Atvero aquiiutn esse, vei simum, vel rationuie, non sunt suseipiunt magis et minus.-illxvero qux acci-
vel irrationale, inseparabilia sunt.Inseparabilinmau- denSfper eisi inseparabilessint,intensionem accipiunl
temfalioe quidem sunt yer se,aiix vero per accidens etremissionem: namncquegenus magis ct minus prx-
121 IN PORPHYRIUM COMMENTARIORUM
dicatur de eo cujus est genus, neque generis dif\eren-
tix, secundum quas dividitur : ipsx enim sunt qux
uniusciijusque rationemcomplent;esseaulem, unictti-
que unum et idem, ncc intensionem nec remissionem
suscipiens aquilum auteni vel simum esse, vel colo-
est,
ratumaliquo modo, et intenditur et remittitur.
earum interse dislantiam
DifTerentiis rite partitis
monstrat Porphyrius, atque unam quidem repetit
quam superius dixit.Cum enim tresesse dixissetdif-
ferentias communes,proprias,et magis propria3,a!-
teratum facere dixit proprias, sicut et communes,
aliud verominime, sed hoc solis magis propriiser-
servavit,nunc igitur idem repetit dicens.-Quoniam in
separabiles differentinequaesubstantiammoiistrant,
id est quaj per se subjectis speciebus insunt easque
perficiunt,aiiudfaciunt: illaeveroquffisuntpropriM,
idestsecundum accidensinseparabiles dilTerentiae,
neque in substantia sunt, neque aliud faciunt, sed
tantum, ut superiusdictum est, alteratum. Item alia
distantia estearum differentiarura quae secundum
substantiam sunt,ab hisquae accidens: quoniam quae
substantiam monstrant,intendi autremitti nonpos-
sunt, qu!s vero secundum accidens et intensione
crescunt,et remissione decrescunt id autem proba-
:
lur hoc modo, unicuique rei esse suum neque cre-
scere neque diminui potest, nam qui homo esthuma-
nitatis suae nec crementa potest, nec decrementa
suscipere.Nam nequeipse plusaseautminus hodie
velquolibet alio tempore homo esse potest, necho-
mo rursus ab alio homine plushomo potestessevej
animal.Utriqueenimsequaliteranimalia, aequaliter
hominesessedicuntur. Quod si unicuiqueesse suum
nec cremento ampliari potest, nec imminutione de-
crescere, quod per id facile monstrari potest quo-
niam qua; genera sunt vel species, nullaintensione
vel reraissione variantur, nonest dubium quin diffe-
rentiae quoque,qua2uniusoujusque speciei substan-
tiara informant, nec remissionis detrimenta susci-
piant.necinlensionisaugmenta.Itaquesubstantiales
differentiae neque intensionem, neque remissionem
suscipiunt,hujus causa haecest .•Quoniam esse uni-
cuique unumest,et idem cst, et intensionemremis-
sionemquenonsuscipit, Iiujusexemplum sit. Genus
enimdicinonpotestplusminusvecuilibetessegenus,
omnibus enim genus aequaliter superponitur. Diffe-
quoquequaj dividunt genus et informaut spe-
rentiae
ciem,quoniam speciei essentiara complent, nec in-
tensioncm recipiunt, nec remissionem. Quae vero
secundumaccidensdifTerentiaesuntinseparabileSjUt
simura esse, vel aquilinum, vel coloratum aliquo
modo, et inlensionem suscipiunt et remissionem.
Fieri enim potest ut hic paulo sit nigrior, hic vero
amplius simus sit, ille minus aquilus. At vero quod
nonomneshominesaequaliterrationalesmortalesque
sint, nec specierum,nec differentiarum nalura vide-
turadraittere.
Cum igilur tres species differentise considerentur,et
eum hxquidemsintseparabiles,illdevero inseparabiles,
ei rursus inseparabilium,hxc quidem sintper
LIB. IV. 122
A vGro per accidens ,etrursus earumquxper te sintdif-
ferentiarum,alice quidem sunt, senindum quas dividi-
miis genera in species : alix vero secundum quas ea
qux divisa suntspecificanlur,ut curn per se dilferentix
omnes hujusmodi animalissint,animatiset sensibilis,
rationalis etirrationalis,morlalis etimmortalis,eaqui-
dem quxestanimati etsensibilis differentia, constitu-
tiva estanimalissubstantixiestenimanimal substanlia
animata sensibilis, ca veroquxestmottali^ etimmor-
tal}sdij]erentia,itcmquerationalisetirrationalis,divi-
sivx suntanimalis differentii' ,per eas enim generain
species dividimus.
Fit nunc differentiarum piena et suprena divisio,
quajesthujusmodiidifferentiarumaliaesuntlsepara-
biles, aliic inseparabiles, inseparabilium alia3 sunt
B secuniJum accidens,alia) substanliales. Substantia-
liumalia5suntdivisivaegeneri3,aliaeconstitutivaespe-
cierum.Quod vcroait ; Cum igitur tresspecies diffe-
rentiae considerentur, ad hoc retulit, quod in prima
differentiaruradivisione,partim eascommunes dicit
esse, partim propria3,partim magis proprias dixit,
quasrursus tres differentias, alias separabiles esse
monstravit, aliasinseparabiles. Separabiles quidem
communes, inseparabiles vero proprias, ac magis
proprias.Inseparabiliuraverofecitdivisionemdicens,
alias esse secundum accidens,alias secundumsub-
stantiam considerari, et illas esse secundum acci-
dcns,qua5propriaenuncupantur:magispropriasvero
secundumsubstantiamconsiderari.Earumveroquae
secundum substantiam sunt, subdivisionem facit,
alifflearum genusdividanl.aliaespeciem infor-
^ quod
ment.Adcujus rci facilem cognitionem,illa tertiili-
bri specierumgenerumque dispositio transcribatur,
; sitqueprimum3ubstantia,subhaccorporeum atque
incorporeum,subcorporeanimatumatqueinanima-
lum, sub animato sensibile atque insensibile, sub
quoanimal, subanimali rationale alque irrationale,
sub rationali mortale atque im.mortaIe,etsubmor-
talispecieshominis, quae solis deinceps individuig
praeponatur. Inhacigiturdivisione, omnes haedifTe-
nuncupantur,generumenimspecie-
rentiajspccificffi
runique ditferentiaesunt:sedgenerum quidem divi-
sivae, specierum autem constitutivae, id autem pro-
baturhoc modo: substantiamquippecorporeiatque
incorporei differentiae partiunlur, corporeum vero
animati atque inanimali animatum sensibilisatque
j.
insensibilispartiuntur.Ita igitur generasubstantia-
lesdifferentiaepartiuntur,etdicunturgenerumdivisi
vae. At vero si eaedem differentiae quae agenere descen-
dentesgenus dividunt, colligantur, et ad unum ad
quod possuntjuingi copuIenlur,speciesinformanlur:
nan cum animal substantiae sit species (omnia enim
superiora de inferioribus praedicantur,et quidquid
inferius fueril,species erit etiam superioris),anima-
tura tamen alque sensibilequae sunt ejusdem diffe-
ad genera divisivas sunt, si ad
rentiac.si referantur
speciem, constilutivae fiunt animalis,ejusque sub-
3tantiaJ3forraantatqueconstituunt,diffinitioneraqu«
se, illaf conformantjUt sil animal substantia animata sensi»
123 AN. MANL. 8EV. BOETII 124

bilis. Substantia quidem est genus, animatum vero A. qusesmt irraiionaliset mortalis,]jirrationabilium ani-
atque sensibilodivisivae ejusdem differcntiae^consti- malium. Sic et suprema substantia, cum divisiva sit

tutivae animalis.Item animalrationabilitasatque ir- animulietinanimatidifferentia, seusibili et insensibi-

rationabilitas.mortalitasatqueimmortalitasdividit, li ,animutaet sensibilis congregatse ad subslanliam ^ani-

sedjunctarationalitasatqueniortalitas,quaeanimalis mal perfecerunt, animala vero et insensibilis perfece-

divisiva fuerantjfiunthominis constitutivae,ejusque runt planlam.

perficiuntspeciem,atqueomnem ejus rationem dif- Geminum differentiarum usum esse leraonstrat,
finitionis informant atque perflciunt At si irrationa-
. unumquidemquogenera dividuntur,alium quospe-
bilitas cum mortalitate jungalur, fiet equus atque cies informantur :neque enim hoc solum differentiae
quodlibetanimal,quod ratione non utitur. Rationa- faciuntjUt genera partiantur,verumetiam dum ge-
bilitas veroatqueimmortalitascopnlataesubstantiam neradividunt, species in quas genera deducuntur
Deiinformant. Ita igitur eaedem differentiae cum re- efficiunt.Itaquequae divisae sunt generum,fiunt con-
feruntur ad genera, divisivae generum Gunt. Si vero stitulivae specierum, hujusque illud exemplum est,
ad inferiores species considerentur,intormant spe- quodipsesubjecit:animali3 quippedifferentiae sunt
cies,earumquesubstanliamconvenienticopulatione divisivae,rationale atque irrationale, mortaie atque
constituunt. In hoc quaesitum est, quemadmodum g immortale,his enira praedicatio dividitur animalis.
dicerentur esse hae differentiaespecierum constituti- Omne enim quod animal est, autrationale.aut irra-
vae, cum irrationabilis differentiaatque immortalis tionale, aut mortale, aut immortale est. Sed istae
nullamspeciemvideanturefficere.Respondemuspri- differentiaequae dividuntgenusquodest animal, spe-
mum quidem placere Aristoteli, coelestia corpora ciei substantiam formamque constituunt.Namcum
animata non esse. Quod vero animatum non sit ani- sit homoanimal, efficiturrationali mortaliquediffe-
mal esse non posse quod vero non sit animal, nec
: rentiis. quae dudum animal partiebautur. Item cum
rationale esse concedi, sed eadem corpora propter sitequus animal, irrationali Jiortalique differentiis
simplicitatem et perpetuitatem motus aeterna esse constituitur, quae dudum animal dividebant. Deus
confirmat.Estigituraliquidquodexduabushisdiffe- autem cum sitanimal, utdesole dicaraus, rationali
rentiisconficiatur,irrationabiliscilicetatqueimmor- immortaliqueefficitur differentiis, quasdividere ge-
tali. Quod si magis concedendum Platoni est,et cce- nushabitapartitio paulo monstnivit. Sedhic(ut di-
lesliacorpora animata esse credendum, nuUum qui- ximus) Deum corporeum intelligi oportet,ut solem
dem his differentiispotest esse subjeclum.Quidquid etccelum caeteraque hujusmodi,quaecum animataet
enim irrationabile est corruptioni subjacens et gene- rationabilia P[ato esse confirmat,tum in deorum vo-
rationi, immortale esse non poterit. Sed tamenhae cabulum antiquitatisvenerationeprobantur assum-
differentiae,quoniaminsubstantiarum differentiarm ^ pla, deprimo quoque genere, id est substantia de-
numero sunt, si jungiullo modo potuissent, earum monstrantur veniredifferentiae.Nam cumejus divi-
naturametspeciemquoque possent efficere atque :
sivae sint differentiae animatum atque inanimatum,
ut intelligatur quae sit baec potentia efficiendae sub- sensibile atque insensibile,junctaedifferentiaesensi-
Btantiae specieique formandae, respiciamus ad pro- atque aniraatiefficiuntsubstantiam animatam
bilis
priasatque communes,qu3e tametsi jungantur, spe- atquesensibilem,quodestanimal.Jureiyitur dictum
ciem substantiamque nuUa ratione conslituunt. Si est quae divisivae sunt differentiae generum, easdem
quis enim loquatur ambulans,quae sunt duae com- constitutivas specierum.
munes differentiae, vel si longus ac albus,num id- Quoniamergo exdemaliquo modoacceptxfiunt con~
circo eisdera ejus substantia constituitur ? minime. modo autem divisivx,omnes specificae
stitutivx,atiquo
Cur?Quia mon ejusdem sunt generis,quae alicujus
dicunlur:ethis maxime opus est ad divisiones generum
possunt constituereetconformaresubstantiam ; ita
et dif(initiones specierum,sed non his qux secundum
igiturhae,idestirrationaleatqueimmortale, etiams, accidens inseparabiles, necmagis his,qux sunt sepa-
subjectura aliquod substantiaehabere non possunti rabiles.
possent tamen substantiam efficere, si uUo modo
Omnes a genere differentias procedenles genus
jungi copularique potuissent. Praeterea irrationale £)
ipsum a quo procedunt,dividere nullus ignorat. Ipsae
junclum cum mortali substantiam pecudis facit. Est
autem quae dividunt genus, si ad posteriores species
igitur constitutiva irrationalis differentia.Item im-
applicentur, informant substantias earum, easque
mortaleatquerationale conjuncta, efficiunt Deum.
perficiunt.Eaedem igitur quaesuntconstitutivae spe-
Est igitur immortale quod speciem format. Quod si
cierum, eaedera suntdivisibiles generum, alio tamen
inter se jungi nequeunt, non idcirco quod in natura
modo atque alio consideratae.ut si relatae quidem ad
eorum est, abrogatur.
genus inconlrariam divisioncmspectentur.divisibi-
Sed hx quidem qux divisivx suntdiffercntix gene- lesgencrisinveniunlur. Siverojunctae aliquideffice-
rum,complctiv3e fiunt etconstitulivx spccierum '.divi- repossunt,spccierumconstituliv.rsunl.Qua3Cum ita
ditur enim animal ralionali et irralionnlidifferentia,et sint, haedifferenliae quos gcnusdividunt, rectissime
rursus mortali et immorlali difjerentia ; sed e* qux divisivae nominantur:quae enim constituunt speciem
sunt rationalis difjerentise et mortalis, constitutivx specificae nuncupantur, sedconstituuntspeciem haa
Sunthominis,rationalisvero et immortatis,Dei:iUoevero differentiae qux sunt generis divisivee. Igilur esdem
 :

125 IN PORPHYRIUM COMMENTARIORUM LIB. IV. 126

quffisunl specierum constitutivaj, specificjc nuncu- A. (l^od fit, habet aliquid unde effici possitatque for-
pantur quarc quae gencrum divisivae, et quae specie-
:
mari. Quaepropositiones talem faciuntquaestionem:
rura constiluliva; sunt, jure specificac nuncupantur. dictum cstdifferentiiimesseidquaplushabetspecies
Has igitur in divisione gencris et in diffiaitione spe- a gonere. Quid igitur ? dicendumne esl, genus cas
cierum accipi oportere, manifeetum est : quoniara differentias, quas habet species non habere: et unde

eniui divisivaj sunt, per eas dividi oportet genus : habebit species differentias quasgenus non habet?
quoniamautemconstitutivae,pereasspeciesdiffiniri, unde veniant, differentiae inspeciemve-
nisi enira sit
quitjusenimunuT)quodqueconstitu'tur,hisdemetiara nire non possunt quod si genushas differentias non
:

diffinitur.Constituiturautemspeciesperdiffereutias habet, species autem habet, videntur ex nihiloditTe-

gcnerisdivisivas, quoesuntspecificae. Jure igiturhae rentiae in speciem convenisse, et factum esse aliquid
specificie solae, et in generis divisione, et in specie- e.K nihilo, quod fiieri non possesuperiusdictapropo-
rum dilfinitione ponuntur, et de specificis quidem sitio monslravit: quod si differeatias omnes genus
haec ratio est. Dc his autcni quae vel separabilia, ve con tinet,d iffercntiae autem in contraria dissolvuntur,
inseparabilia continent accidentia, nihil in generum fietutrationabilitatemalqueirrationabiiitatem,mor-
divisione, vel in diffinitione specierum poterit talitatem atque immortalitatem simul habeat ani-
assumi, idcirco quoniam quae divisibiles sunt,subs- g mal,quode5tgenus,eteruntineodembinacontraria.
tantiamgeneris dividunt : et quoe constitutivae sunt, quod fieri non potest. Neque enira in corpore solet
substantiam speciei coustiluunt qune vero sunt inse- : esse alia pars alba, alia nigra, ita fieri in genere po-
p<irabiliaaccidentia,nulliu3 spccici substantiam in- test: genus cnim per se consideratum partes non
formant;undefitutmultominusseparabiliaaccidentia habet, nisi ad species referatur quidquidigiturha- :

ad divisionem generum vcl specierum diffinitiones bel, non partibus, sed tota sui magnitudine retine-
accomraodentur.Omninoenimdissimilessuntsubs- bit. Necilluddubium estquininpartibussuisgenus

tantialibusdifferentiis.Naminseparabiliaaccidentia habeat contrarielates, ut animal in homine habet

hocfortassehabentcommunecum specificis,hoc est rationabilitatem,inboveverocontrarium. Sed nunc
cumsubstantialibusdifTerentiis, quodaeque subjec- non de speciebus quaerimus de quibus constat qucd
tura non relinquunt, sicut nec specificae differentia;. dictnm est, sed an ipsum per se genus eas difleren-
Separabilia autem accidentia, nc hoc quidera: sepa- tias, quas habent species, habere possit, atqueintra
rarienimpossuntnontantumpotestate et mentis ra- suae subtantiae ambitum continere:hanc igiturquae-
tiocinatione,sedactusctiampraesentia,etomninove- stionem tali ralione dissolviraus: Potestquidlibetid
niendi vel discedendi varietatibus permutantur. quod est non esse, sed alio modo esse, alio vero non
Quasetiam delerminantesdicunt: Difjerenlia est qua q esse, ut Socrates cum stat, et sedet et non sedet, se
abundai species a genere. Homo enim ab antmaliplus detquidem potestate, actu verononsedet.Cumenim
habet ralionale et mortale animal enim ipsum nihil
: stat, manifestum est eum non agere sessionem, sed

horum est, nam undehaberent species differentias ? nec potius standi immobilitatem. Sed rursus cum stat,

enimomnes oppositas habet, namque idem simul habe- sedet, non quia jam sedet, sed quia sedere potest
bit oppositas, sed quemadmodum probant, potestale ita actu quidem non sedet, potestate vero sedet. Et
quidem habet omnes differentias sub se, actuvero niil- ovum animal est, et non est animal non est quidem :

lam. Et sic nec ex his qux non sunt, aliquid fit, nec in animal actu, adhuc namque ovum est,nec in anima
eodcms imul opposita erunl. Iisprocessitvivificationem,sedidemest tantum ani-
Specificasdifferentiasdiffinitioneconcludit,dicen3 mal potestate : quiapotesteffici animal, cum formam
substantialea differentias a quibusdam tali descrip- ac speciem vivificationis acceperit. Ita igitur genus
tionis ratione diffiniri. Diflerentia specifica est qua habet has differentias et non habet, non habet qui-
abundatspeciesagenere,fit enim genus animal,spe- dem actu, sed habet potestate. Si enim ipsum per se
cieshomo: habetigiturhomo differentias in se, quse animalconsideretur,difrerentias non habet.Si autera
ipsum constituunt rationale atque mortale: omnis adspecies reducatur.habere potest,sed distributim,
enimspeciesconstitutivasformaesuse differentias in j)
atqueutejusspeciebusseparatimnihilpossitevenire
se retinet,nec praeter illas esse potest,quaruracongre contrarium. Ita ipsum genus si per se consideretur
gatione perfecta est. Si igitur animal quidem solum differentiis caret: quod si ad species referatur per
genus homo vero est animal rationale mortale,
est, distributas species, velut in partibussuis contraria
plus habet homo ab animali id quod rationale est retinebit, atqueitanec ex nihilo venerunt differen-
atque mortale. Quo igitur ubundat species a genere, tiae quas genus retinet potestate, nec utraque contra-
idestquo superatgonus, etquo plushabet agenere, ria ineodem sunt, cum conlrarias difTerentias in eo
hoc est specifica difTerentia? Sed buic diffinilioni quod dicitur genus, actu non habeat impossibilitas :

quaedam quaestio videtur occurrere, habensprinci- enimejus propositionis quaedicitcontrariaineodem

pium ci duabus propositionibus per se notis una : esse non pogse,in eo consistit quod contraria actu ia
quidem, quoniam duo conlraria in eodem esse non eodem esse non possunt.Nara potestate,et non actu
possunt alia vero, quoniam ex nihilo nihil fit. Nam
: duo contraria in eodem esse nihil impedit.Quae vero
neque contraria pati sese possunt, ut in eodem simul nos contraria diximus, Porphjrius opposita nuncu-
sint, nec aliquid ex nihilo fieri : omDe enim pavit. Est enim genus contrarii oppositum omnia :
127 AN. MANL. SEV. BOETII 128

enim contraria, si sibimetipsis considerentur,oppo- A perficitur.Atque ea quidem quae corporea sunt,ma-

sita sunt. nifestum est ex materiaformaquesubsistere:ea vero
Definiunt aulem ei hoc modo : Differentia est qux quae sunt incorporalia, ad similitudincm materiae
de pluribus et difjerentibus specie in eoquod quale sit atqueformae habent superpositas priores antiquio-
prasdicaturirationale enim et morlale de homine prx- resque naturas.superquas differentiae venientes efG-
dicatum in eo quod quale est hoino dicitur, sed non in ciunt aliquid, quod eodem modo slcut corpus, tan-
eo quod quid est:quidnam enim est homo interrogatis quam ex materia ac figura consistere videalur,ut in
nobis, conveniens est dicere, animal quale autem re- : gonereacspecie,additisgeneridifferentiiseffectaest.
quisiti, rationale et morale, convenienter assigna- Ut igiturest in Achillis statua, aes quidem materia
bimus, est,forma vero Achillis qualitas, et quaedam figura,
Tressunt interrogationes ad quas genus, species, ex quibusefficitur Achillisstatua, quae subjectasen-
proprium, atque accidens respondetur,
differentia, sibus capitur : Ita eliam in specie quae est homo,
hai aulem sunt: quid sit, quale sit, quomodo se ha- materia quidem. ejus genus est quod est animal, cui
bet.Narasi quis interroget quid estSocrates,respon- superveniens qualitasrationalis,animaIrationale,id
dere per genus ac speciem convenit aut animal, aut est speciem facit.Igitur speciei materia quaedam est
homo. Si quis quomodo se habeat Socrates interro- -n genus: forma vero,quasi qualitatis differentia.Quod
gel, jure accidens respondetur, id est aut sedet aut est igitur in statua a3s,hoc est in specie genus:quod
legit, etcajtera. Si quis vero qualis sit Socrates in- in statua figura conformans,id in specie differentia.
terroget, aut differentia, aut proprium, aut acci- Quod in slatua est ipsastatua,quae exaerefiguraque
densrespondebitur, id estvelrationalis, velrisibilis, conformatur, id in specie est ipsa species, quae ex
vel calvus. Sed in proprioquidem illa est observatio genere differentiaque conjungitur.Quod si materia
quod illud proprium dici potest, quod de uua specie quccdam speciei genus est,forma autem differentia;
praedicalur: accidens vero tale est quod qualitatem omnis veroforma qualitasest,jureomnisdifferentia
designat quae non substantiam significat.Differentia qualitasappellatur.Quoecum ita sint.jure ineoquod
vero talisest, quffisubtantiam demonslret, interro- quale sit interrogantibus respondetur.
ganti igitur qualis unaquaeque res sit, si volumus Describunt aulem hujusmodi differenlias, et hoc
redderesubstantiaequalitatemdifferentiampraedica- modo : quod est aptum natum dividere
Diffej^entia est
mus.Quae differentia nunquam de una lantum specie ea quas sub eodem generesunt : rationale enim et ir-
praedicatur, ut mortale vel rationaIe,sed de pluribus. rationale, hominem et cquum qux sub eodem genere
Quod igitur de pluribus speciebus inler se differen- sunt animali dividunt.
tibus praedicatur ad eam interrogationem,qu3e quale Haec quidem diffinitio cum sit usitata et ante ocu-
sit id de quo quaeritur interrogal, ea est differentia, ^ los exposita eam tamen exempli insuper luce rese-
:

cujus talem posuit diffinitionem:Differentia est quod ravit. Omnes enim differentiae idcirco differentiae
de pluribus specie differentibus in eo quod quale nuncupantur.quia species asedifferre faciunt.quas
quid sit praedicatur; cujus diffinitionis causam ra- unum genus includit, ut homo atque equus propriis
tionemque pertractans ait : discrepant differentiis:nam sicut homoanimal est,
Rebus enim ex materiaelforma constantibus, vel ad ita etiam equus, ergo secundum genus nullo modo
similitudinem proportionemque materix et formge con- distant. Quae igitur secundum genus nullo modo dis-
stitutionem habentibus, quemadmodumstatua ex mate- crepant, ea differentiis distribuuntur.Additum enim
ria quidem est xrea, forma autem figura sic et homo : rationale quidem homini, irrationale vero equo,
communis et specialis, ex materia quidem proportiona- equus atque homo quae sub eodem fuerant genere,
liler consistit genere ex forma autem differentia,to-
: distribuuntur et discrepant, additis scilicet diffe-
lum autem hoc animal rationate mortale, homo esl, rentiis.
quemadmodum statua. Assignant etiam hoc modo:differentia est, quadif-
Dixit superius differentias esse quae in qualitate ferunt a sesingula, namgue et homo equus secundum
speciei praedicarentur : nunc autem causas exsequi- genus non differunt. Sumus enim animalia nos el irra-
tur,cur speciei qualitas differentia sit: Omnes inquil, D tionabilia, sedadditum raiionale disjunxit nos ab illis:

res vel exmateria formaque consistunt,

ad simi- vel rationales qucque sumus et nos et dii, sed mortale ap-
litudinemmateriaeatqueformaesubstantiarasortiun- positum disjunxil nos ab illis.

tur. Ex materia quidem formaque subsistunt omnia Vitiosa ratione et non sana quod vult explicat dif- m
quaecunquesuntcorporalia. Nisienim sitsubjectum finilio quorumdam.Id enim dicit esse differentiam,
corpus quod suscipiat formam, nihil omnino esse qua unaquaeque qua diffini-
res ab alia distat, in
potest. Sienim lapidcs non fuissent tanli,mori pa- tione nihil interest quod ita dixit,an ita concludat:
rietesque non essent.Si lignuni non fuisset, omnino Differentia est id quod est ipsa differentia; etenim
nec mensa quidem, quaj ex ligni raateria est, esse differentia; nomine in ejusdera differenliac usus cst
potuisset.Igitursuppositamatcriaacprajjacentccum diffinitione dicens:Differentia est qua differunt a se
ipsam figura supervencrit, fit quaelibct illa res cor- singuIa.Quod si adhnc differcntia nescitur,nisidiffi-
porea ex materia formaque subsislens: ut Achillis nitionc clarescat, diffcrre quoque quid sit quomodo
statua ex a^ris materia, et ex ipsius Achillis figura possumus ugnosere ? ita nihil amplius attulit ad
129 IN PORPHYRIUM COMMENTARIORUM LIB. IV. 130

agnitionem, quidifferentia3nominein cjusdem U3US
est diffinitione. Estautem communis et vaga nec
includcns substantialcs diirercntias,sed quaslibet
etiam accidcntales hoc modo Differenliaest qua ase
: ac profert, demonstraturque quod unicuique reisit
differuiitsingula^qujcenimgeneresuntcadem.diffe-
renlia discrepant: utcum homo atque equus idcm
sint in animalis genere, quoniam utraquesunt
malia, differunt tamen differenlia rationali et cura
diiatque homines subrationalitHtesintpositi, diffc-
runttamen mortalitatc. Rationabile igilur hominis
ad equum diffcrentiacst, niortale hominisad Deum,
A. quid diffinitionis pars fuerit, ejus erit pars quae
uniuscujusque rei quid esse sit desif^net. Diffinitio
est quidem qua; quid una quaeque res sit, ostendit
esse per diffihitionis assignationem. Illoe vero diffe-
rentia3(iua3 nonadsubstantiamconducuntjsedquod-
ani- dam extrinsecusaccidensafferunt, specificcc nondi-
: cuntur,licetsubeodemgenerepositasspeciesfaciant
discrepare : ul si quis hominisatque cqui hancdiffe-
rentiam dicat aptum esse ad navigandum homo au-
tem aptus estad navigandum, equus vero minimc :

atque hoc quidcm modo substantiales differentiae et cum sitequus atque homo sub eodem genereani-
colliguntur. Quod si Socratesscdeat, Plato vero am- malis,additadiirerentia, apturaesseadnavigandum,
bulet, erit diffcrentiasessio vel ambulatio, qua3 sub- equum distinxit ab homine. Sed aplum esse ad navi-
slantialisnonest.Namqueistamquoquedifferentiam gandum non est hujusmodi, quod possit hominis
diffinitio videtur includere cum dicil, differentia est formare substantiam sicut rationale, quae est sub-
qua differunt a se singula ;
quomodocunque cniin B tantum quamdam quodam
stantialis qualitas, sed
Socrates aPlatone distitcrit? nullo autemalio modo modo aplitudinem monstrat, et ad faciendum aliquid
distare ab illo nisi accidenlibuspotest. Id erit diffe- vel nofx faciendum opportunitatem, idcireo igitur
rentia secundum superioris terminum diffinitionis, spccifica differentia nondicitur.
Quofitutnonomnis
quam rem scillcet videruntetiam hi qui diffinitionis differentia quas sub eodem genere positas species
hujus vagum communemque finemreprehendentes distribuit, specifica esse possit, sed ea tantum quae
certae conclusionis terminum subjecerunt. ad substantiara speciei proficit, et qua; inparledif-
Inlerius autem perscrulantes differentiam dicunt, finitionis accipitur. Goncluditigitureasessespecifi-

non quodlibet dividens ea quas sub codem genere sunt casdifferentiasquae alteras a se species differre fa-

esse di(ferentiam, sed quod ad esse conducit, et quod est ciuntper distantiassubstantiales: namsiunicuique
pars ejus, et quod est esse rei. Neque enim quod aptum id est esse, quodcunque substantialiter fuere, quae-
natum esl navigare, erit hominis differentia, etsipro- cunque differentiae substantialiter
diversae sunt, et

prium sit hominis. Dictmus enira animalium hxc qui- illas species quibusadsunt omnisubstantia faciunt

dem apta esse ad navigandum, illa vero minime, divi- alias ac discrepantes, atque hae in diffinitionis parte

dentes hominem ab aliis : sed aplum esse ad navigan- sumuntur, nam si diffinitio substantiam monstral,
dum, non erit compleiivum subslantice, nec ejus pars, et substantiales differentiae species efficiunt, subs-
sed aptitudo quxdam solum. Idcirco quianon esttalis tantiales differentiaj partes sunt diffinitionum.

differenlia, quales sunt differeniix qux specificx di- DE PROPRIO.

cunlur, erunt ergo specificx difjerentise, quxcunque Proprium vero quudrifartam dividunt : nam et id
alteram faciunt speciem, et quazcunque in eo quod quid quodsoli alicui specieiuccidit, et sinon omni, proprium
est esse rei accipiuntur. Ac de differentiis quidem ista est : ul homini esse medicum vel geometram. Et quod
sufficiant. omni accidit, et sinon soli, quemadmodum hominiesse
Sensuspropositionis hujusmodi est : Quoaiamsu- bipedem. Et quoi soli et omniet aliquando, ut homini
perius dixitdeterminassequosdam differentiam esse in senectute cunescere. El quod soli et omni etsemper,
qua a se singula discreparent, ait alios diligentius quemadmodum homini esse risibile nam elsinonrideat :

de differentia perscrutantes, non fuisse arbitratos scmper, lamen risibilisdicilur, non quodsemperyideat,
recte esse superius propositara diffinitionem. Neque sed quod semper apius natus sit ad ridendum, hocau-
enira orania quafcunque sub eoderu posita genere tem ei semper nalurale est, ut et equo hinnibile. Hcec
quibus nunc tractatur,
differre faciunt differentiae de aulemnominaniurverepropria,quoniamconvertuntur:
id esl specificae nominari queunt. Pluresenim sunt quidquid enim est equus hinnibile est, et quidquid hin-
quae ita dividunt species sub uno genere positas, ut D nibile, equus.
tameneorum substantiam minimeconforment quia : Superiusdictum estomniapropriaexaccidentium
non videnlur esse differentiae specificas, nisi illae tan- genere descendere. Quidquid enim de aliquo praedi-
lura quae ad id quod est esse proficiunt, id est hae catur aut substantiam informat, aut secundum acci-
quae in diffinitionibus alicujus partes ponuntur hae : densinest. Nihil vero estquodcujuslibetreisubstan-
autem sunt, ut rationalehominis.Namsubstantiam tiam monstret nisi genus, species, et differentia,
hominis conformat, et ad esse hominis proficit, et Genus quidem et differentia, speciei : species vero
diffinitionis ejus pars est ergo nisi ad id quod est
: individuorum. Quidquid ergo reliquum est in acci-
esse conducit, et ejus quod estesse rei pars sit, spe- dentiumnumeroponitur. Sedquoniamipsaacciden-
cifica differentianullo modopoteritnuncupari.Quid tia habent inter se aliquam differentiam, idcirco alia
est autem esse rei nihil aliud nisi diffinitio. Unicui- quiderapropria,alia prioreatqueantiquiore nomine
que enim rei interrogatae quid est, si quisquod est accidentia nuncupantur, et de accidentibus pauio
esse monstrare voluerit, diffinitionem dicit. Ergo si post. NuncdepropriisqusBquadrifariamdividuntur,
131 AN. MANL. SEV. BOETII 132

non tanquamgenus aliquod proprium in quatuor A et soli,etsemper adest, ut esse risibile.Atque ideo
speciesdividi secarique possit, sed hoc quod ait di- caeteraquidem converti non possunt. Neque enim
viduntjitaintelligenduraesttanquam si diceretnun- coaequalur quod soli, sed non omni speciei adest.
cupant, id est proprium quadrifafiam dicunt, cujus Species quidem de ipso dici potest, ipsum vero de
quadrifariaeappellationis significationes enuraerat, specie minime. Qui enim medicus est, potest dici
ut quae sit conveniens et congrua nuncupatio pro- homo. Homo veroquiest.medicusetiamnondicilur.
prielatisostendat. Dicit ergo quod proprium primo Bursum quod ita est alii proprium, ut omni adsit
est,accidensquoditaunispecieiadest,uttamennullo etiamsi non soli, ipsum quidem de specie prnedicari
modo coaequetur ei, sed infrasub&istatacmaneat, ut potest, species vero de eo rainime, Nam bipes prae-
hominisdiciturproprium medicumesse,idcircoquod homine potest, homo vero de bipede nullo
dicari de
nullianimaliuminessepotest.Necilludattendendum modo. Rursus quod ita adest, ut omni, et soli, sed
an hoc de omni homine praedicari possit, sed illud aliquando adsit, quoniam de tempore habet aliquid
tantum quod de nuUoalioniside hominedici potesl, diminulum, nec simpliciter adest, reciprocari non
medicumesse, Et haec quidera significatio proprii poterit. Possumusenim diccre, omnis qui pubescit

dicituressesoli,etiamsinonorani.Solienimspeciei, homo est, non tamen dicimus, oranis qui est homo
etiamsi non omni coaequatur, ut homini raedicum g pubescit: potestenim minimeadjuventutem venire.
e3se,soli quidem inesthomini, sed nonomnibusho alqueideo nec pubescere(nisi forte non sitpubescere
minibusadscientiamadest.Aliudpropriumestquod hominis proprium), sed in juventute pubescere so-
huic econtrario dicitur orani etiam non soli, quod lummodo. Aut etiam cum nondum esl in juventute,
hujusmodi est, utoinnem quidem speciem contineat aut etiam praeteriit, lamen sitei proprium non tale
fieri potest, cum praeterjuventulem est,
eamque Iranscendat. Etquoniam quidem nihil estex quale tunc
subjectisspecieiquod illo proprio non utatur dicimus sed qualecum injuventuteconsistit, atque ideo hoc
orani.Quoniam vero transcendit in alias,dicimu3non quod non in omne tempustenditur, etiamsi tale est
soli, hoc hujusmodi est quale homini esse bipedem. quod omni speciei adsit, quod tamen in tempus ali-

Propriura enim est hominis e?se bipedem. Omnis quoddifferatur,integrumatqueabsolutumproprium

enim homo bipes est etiamsi non solus, aves enim et esse non dicitur. Quartumest quod ita adest, utet
bipedes sunt. Geminae igitur significationes proprii solamteneatspeciem,etut omni adsit.etabsolutum
quaesuperiusdict8esunthabentaliquidminus;prima sitatemporisconditione, ut risibile quodasuperiori
quidem quod non omni, secundavero quod non soli, plurimum distat, nam quod risibile est, semper ri-

quas si jungimus, facimus omni et soli. Sed dempsi- derepotest.Rursusquipotestinjuventutepubescere,

mus aliquid secundum tempus,siei adjiciatur ali- cura ipsa juventus non sit semper, non ei adest,

quando, ut sit haec tertia proprii nuncupatio, omai et

^ seraper ut in juventute pubescat : autem quarta
haec aut

soli, sed aliquando, ut est in senectute canescere, vel proprii significatio quam nulla temporis diffinitio
omni enim homini adest in constringit, absoluta est, atque ideo etiam converti-
in juventute pubescere :

juventutepubescere,etinsenectulecanescereet snli. tur, et de se invicem proprium atque species praedi-

Pubescereenim solius est hominis, sed aliquando, cantur : homo enim oranis risibilis est, et omne ri-

neque enim in omni tempore, sed in sola tantum ju- sibile homo,
ventute, Haec igitur determinatio proprii in eo qui- DE ACCIDENTI.
dem quod omni, el soli inest, absoluta est, sed exeo Accidens quod adest et abest, prxter subjecti cor-
est
minus aliquid contrahit, cum dicimus aliquando,
rtiptionem, Dividilur aulem in duo, in separabile et in
quod auferamus, fit proprii integra et simplex si-
si inseparabile. Separabile enim accidens el dormire : ni-
gniflcatio hoc modo proprium est quod omni, et
:
grum vero esse, inseparabiliter corvo el jEthiopi acci-
soli, et semper adest, ut horaini risibilo, equo hin- dit : potest aulem intelligi, et corvus albus, et /Ethiops
nibile. Omnis enim homo, etsolus homo risibilis est nitens candore prxter subjecti corruptionem, Diffinilur
et semper, similiter et equus hinnibile. Neque illud autem quoque : accidens est quod contingit eidem
fic
nosulla dubitatione perturbet quod semper homo j„^„g „^„ ^„^5^^^ ^^ ^„^^ „^^„^ ^^^^^ ^^^^ „^^„g
^,^,^

non rideat: non enim ridere proprium esthomini, " species,neque dif[ere}ilia,ncque proprium, semper au-
sed risibile, quod non in actu, sed in polestate con_ tem est in subjecto subsistens. Omnibus igilur determi-
sistit ; ergo etiamsi non rideat, quia ridere tamen nads qu:e proposita sunt dico autein genere^ specie,
:

possit, soli et omni homini semper adesse dicitur.

dicendum esl qux.
differentia, proprio, et accidente,
et convenienterpropriumnuncupatur, Nam siactu communia, et quae propria.
cint ipsis
separetur a specie potestate nulla ratione dis.jungilu r. Quoniam, ut superius dictum est, ('mnia quae de
Quatuorigitursignificationes proprii dixit. Nam pri- aliquo praedicantur, vel substantialitervelaccidenta-
maquidem est quandoaccidens ita subjectos speciei literdicunlur, cumque raquajsubstantialiterpra?di-
nonomni, ulhomini
adest, ut soli ei adsil, etiamsi cantur, ejus de quo dicuntur substantiara diffinitio-
medicina. Secunda vero cum soli quidem non adest, nemquecontineant.etsinteoantiquioraalquemajora
omni vero semper adjungitur, uthomini essc bipe- quodexsubstantialibus pracdicatisefficitur: cumque
dem. Tertia vero cum omni et soli, sed aliquando, ca quae substantialitcr dicuntur pereunt, necesse est
ut homini in juventute pubescere. Quarta cum omni, ut simul etiam ca iaterimantur, quorum Qaturam»
133 IN PORPHYRIUM COMMKNTARIORUM LIB. V. 134
substantiamque formabant cum
ne- A. interiit species : ergo quod dictum esl adesseetab-
.-quffi ita sint,

ccsseeslut qua) accidentaliter, dicuntur, quoniam esse, non re, sed animo intelligendum est, alioquiet
substantium rainime informant, et adesse et abesse substantiaiiaquajomninosepararinonpossunt.sajpe
possint praeter subjecti corruptionem. Ea enim tan- animo et cogitatione disjungimus, utsi ab homine
lumcumabsuntsubjectumcorrumperepossunt^quae rationabilitatcmauferamus,quamlicetactuseparar6
efdciunt atque conformant quae sunt substantialia : non possumus, tamen si animi imagitione disjun-
qua3vero non efficiunt substantiam, ut accidientia, gimus, statim perit hominis species, quod idem in
ea cum adsunt, vel absunt, nec informant substan- accidentibus non Gt. Sublato enim accidenticogita-
tiam nec corrumpunt.Estigitur accidensquodadest tione, species manet, Est quoque alia accidentis
etabesl prsetersubjecti corrumptionem.ldautemdi- d iffinitio caeterorum omnium privatione.ut id dicatur
viditurin duas partes.Accidensenimaliudestsepa- accidens quod ncque genus sit,nequespecics,neque
rabile, aliud inseparabile. Separabile quidem, ut di(rerentia,nequeproprium,qu;Bdiffinitioplurimura
dormire, sedere Inseparabile vero ^thiopi atque, vaga est valdeque communis. Sic enim etiam genus
corvo, color niger.. In qua re talisoritur dubitatio diffiniri potest, quod nequespecies, nequedifferen-
ita enim est diffinitum accidens est quod adestet
; tia, neque proprium sit, nec accidens eodem quo- :

abestpraetersubjecticorruptionem.Idemtamen ac- quemodo speciesacdifferentiaatqueproprium.Cum

cidens aliquando inseparabile dicitur quod si inse- :
parabile est, abesse non poterit.Frustra igitur posi-
tum est accidens esse quod adessG, et abest possit,
cum quaedam accidentia, quaeasubjectononva-
sint
leant separari. Sed
fit saepe ut quae actu disjungi non
valeant, mente et cogitatione separentur. Sed si
anirniratione disjunctsqualitatesasubjectisnonea
perimunt, sed in sua substantia permaneant, atque
perdurant, accidentes esse inteiliguntur. Ageigitur
quoniam ^Ethiopi color niger auferri
animoeumetcogitationesepareraus,eritigiturcolor
albuSiEthiopi.Numidcircospeciesconsumptaesunt?
Minime.Ilem etiam corvus, si ab eocoloremnigrum
imaginatione separemus, permanet tam.en avis,nec
" autem eadem ph
similitudinedefinitionis plurimadefi-
niri queunt, non est terminans et circuraclusa de-
scriptto, praesertimcum longesit abdefinitionisin-
tegritatesejunctum,quod cujuslibetreiformamalia-
rum rerum negatione demonstrat. Quibusomnibus
expedilis, id est genere, specie differentia, proprio
atqueaccidenti, descriptisque eorumterminisquan-
tum postulabat institutionis brevitas, ea ipsa cora-
muniter pertractanda persequitur, ut quas inter se
non potest, habeantdifferentiashaecquinque,dequibussuperiu3
disputatum est, quasve communionesmediocricon-
sideratione demonstretjUt non solum quae ipsa sint,
verumetiamquemadmodumipsaintersecomparen-
tur, appareat.

LIBER QUINTUS.
Expeditis per se omnibus quae praepo3uit,et quan- C Homo prceterea dehis quisuntparticulares,proedica-
tum uniuscujusque consideratione poterat, ad
in tur. Risibile quoque et de homine,et de his qui sunt
scientiaeterminum breviter adductis, nunc jam non particulares,prosdicatur. Nigrumposlremo de corvoet
de singulorum natura, id est vel generis, vel diffe- ebeno, et de his qui sunt parliculares, quod est acci-
rentiae, vel speciei, vel proprii, vel accid^jntis, sed dens inseparabile. Ilem moveri de homine et de equo,
deadse invicem relationepertractat.Namquiacom- etde his qui sunt particutares,quod est accidens sepa-
muniones acdifferentiasrerum colligit, nonutsunt rabite, sed principaliter quidem deindividuis,secunda-
perseres iliae considerat.sed ad alias quaiitercom- rio vero et de hisquae continent,individuaprxdicatur,
parenlur.Id autem duplici modo fit, vel similitudine Antequam singulorum ad unumquodquehabitudi-
dumretractatcommunitates,veldissimulitudinedum nem tractet,illam prius respicit, quam oranes ad se
differentias: quaecumitasint, nos quoque(utadhuc invicera habere videntur ; haec autem est una cora-
fecimus) propter planioremintellectum philosophi munio quae propositarum quinque rerum numerum
vestigiapersequentes,ordiemurdehis communitati- pluralitate omnia enim de
praedicationis includit,
bus quae adsunt generi, speciei differentiae, proprio, pluribus praedicantur hoc ergo sibi cuncta com-
; in
atque accidenti. municant, nam etgenus de pluribus praedicatur,
Cum igitur omnibus est depluribus prsedicari. Sed r^ itemque species ac differentia, et proprium, atque
genus quidem de omnibus sub se speciebuset deindi- accidens quae cum ita sint, est eorum una atque
:

viduis, similiter et differentia prcedicatur ,species vero indiscretacoirm.uniodepluribus praedicari.Designat

de his qux sub ipsa sunt individuis : at proprium, et autem Porphyriusipsamdepluribuspraedicationera,
de specie cujus est proprium, etde hisquae sub ea spe- quemadmodum in singulis fiat, et unumquodque
cie sunt individuis. Accidens autem, et de$peciebus,et propositorum dequibus pluribus praedicetur osten-
deindividuis namque animal et deequis, et de bobus
: dit. Aitenimgenusquidem de pluribus pra3dicari,id
praidicalur, qux sunt species, et de hoc equo, el de estspeciebusacspecierumindividuis,utanimalprae-
hoc bove, qux sunt individua.hr ationale vero deequis dlcatur de homine alque equo, ac de his individuis
et bobus, et de his qui sunt particulares praedicatur. quae subeis sunt.Item genusprsedicatur de differen-
 135 AN. MANL. SEV. BOETII 136
tiis specieruin,atque idjurerquoniamenimspecies A aequaliasuntsibimetconvertantur.Eoquefitutgenus
differentiaeinformanl.Gumigiturgenusdespeciebus dedifferentiis,etspeciebus,etpropriusatqueacciden«
praedicetur, consequens est ut etiamde his dicatur, tibuspraedicetur, utcumdicimusquodrationale est,
quas specierum substantiam formamque efficiunt, animalest;genu3dedifferentia,quodhomoest,animal
quofil, utgenusetiam dedifferentiis praedicetur,ac est genus de specie, quod risibile est, animalest;
;

non de una, sed de pluribus dicitur enim quod ra-

: genusde proprio, quod nigrum est si forte corvum ;

tionale est esse animal, et rursus quod irrationale vel vEthiopem demonstremus, animal est, genus de
est, esseanimal. Itagenus de speciebus acdifferen- accidenti praedicamus. Rursus quod horco est, ra-
tiis praedicatur, ac de his quae sub ipsis sunt indivi- tionale est differentiam de specie. Quod risibile cst,
duis,differentiae vero de pluribusdicunturspeciebus rationale est, differentiam de proprio.Quod nigrura
acde earumindividuis, utirrationaleetdeequoprae- est,rationale est ; si iElhiopem demonstremus,dif-
dicatur ac bove, quae sunt plures species,et de his ferentiam de accidente.Item quod risibileest,homo
quae sub ipsis sunt individuis eodem modo dicitur : est,speciem deproprio.Quod nigrum est, homoest,
nam quod deuniversali praedicatur, praedicatur et siyEthiopem designemus,speciem de accidenti.Qua
de individuo. Quod si differentiade speciebus dici- in re quod nigrum est, etiam risibile est, in yEthio-
tur.praedicabituretiam deejusdem specieisubjectis. t> pisderaonstratione.proprium deaccidenti praedica-
Species vero de suis tantura individuis praedicatur tur converti autem ad totum accidens potest, ut
:

nequeenim fieri potest, ut quae species est ultima quoniamindividuis singuloruraossepraeponitur, id-
quseque vere species ac magisspecies nuncupatur, circo de superioribus etiam praedicatur.ut quoniam
hsec alias deducatur in species quod si ita est, sola Socralcs animal est, rationale est, risibile est, et
;

post speciem individua restant :jure igiturspecies homo est.Gumque in Socratesit calvitiura quod est
desuistanlum individuis praedicatur,uthomodeSo- accidens, praedicaturidem de animali,de rationali,

crate, Platone, Gicerone, et caeteris. Propriumitem de risibilijde homine, utaccidens dequatuor reliquis
despecie praedicaturcujus estproprium,nequeenim praedicetur. Sed horura profundior quaestio est, nec

esset proprium alicujus si de aliquo praedicaretur, ad solvendura satis est teinporis, hoc tanlumingre-
de quo enim quaeque res, etsoli etorani, et semper dientium intelligentia exspectet, quod alia quidera

dicitur, ejusdem proprium esse monstratur: qufe recto ordine praedicantur,aliavero obliquo,quoniam

cum itasint, proprium de specie dicitur, ut risibile moveri hominera rectum est,id quod movetur homi-
de homine, omnis enira homo risibilis est. Dicitur nem esse conversa locutione proponitur. Quocirca

etiam de individuis speciei dequa proedicatur. Est rectara Porphyrius inomnibus propositionemsum-

enim Socrates, Plato, et Cicero risibilis : accidens psit. Quod si quis vim pracdicationis solutionisque

vero et de speciebuspluribus dicitur,etde diversa- attenderilin singulis comparans praedicationis, eas

rum specierumindividuis.Diciturenimcorvusatque quidem prolationes qucfirectae sunt, inveniet a Por-

.^thiops niger, et hic ^lhiopsalquehiccorvu,s,qui phyrio esse numeratas : eas vero quae converso or-
suntindividui,nigriautemsecunduranigredinisqua- dine praedicantur, fuisse sepositas.
litatera vocantur.atque hoc quidera est accidens in- Communeseslautemgenerictdif]erentixcontinentia
separabile. Sed multomagis separabiliaaccidentia specierum : continet enim etc/if[e?-entia spccies,etsinon

pluribusinhaerescunt, ut moveri homini, etbovi; tot qiiot genera; rationalc enim, efsi noncontineat ir-

uterque enira movetur.Et rursus ea quae sub horaine ralionabilia quemadmodumanimal,tamen continetho-
suntatqueboveindividua,raoverisaepepraedicantur. minem el Deum,qux sunl species.El quaecungue prx-
Sed advertendum est, auctore Porphyrio, quod ea dicantur de genere, ut gcnus, et de his quse sub ipso
quae accidentiasunt principaliter quidera de his di- sunt speciebus prsedicantur. Item quxcunque de dijjc-
cuntur,in quibussuntindividuis :secundovcroioco, renlia prsedicanlur, ut diffcrentia, et de his qux ex
ad universalia individuorum referuntur, atque ita ipsa sunt speciebus prasdicabuntur. Nam cum genus sit

praedicatio subteriorura superioribus redditur, ut animal, non solum de eo prxdicatur subslan(ia,et ani-
quoniara nigredosingulis corvisadessedicitur.dici- matum, et sensibile, sed etiam de his qux sub animali
tur etiam adesse speciali corvo. Nara quia omnia ^ sunl speciebus omnibus prxdicantur hxc usque ad in-

particularia qualitas isla accidenlis nigrcdinis in- dividua. Cumque sit differentia rationale, prxdicatur

ficit, idcirco eamdera nigredinemde specie quoque de ca ut differenlia,id quod est ralioncuti ; non solum
praedicamusdicentes,corvumipsamspeciera,nigrum autem deeo quod est rationale, sed etiam de his qnae
esse. In quibus omnibus mirum videri poteat, cur suh rationali sunt speciebus prxdicabitur ralione uti.

genus de proprio praedicari non dixerit: nec vcro Commune vero est, et hoc peremptio genere vel diffe-
speciem de eodem proprio, nec differentiam de pro- rentia, simul perimi et ea quxsunt sub ipsis quemad- ;

prio, sed lantum genus quidem de speciebus atque modum enim si non sit animal, non esl equus neque
differentiis. Differentiam vero de specibusatquein- homo : sic si non sit rationaie, nullum erit animal
dividuis.Speciem de individuis. Propriumdespecie quod utatur ratione.
atfjue individuis. Accidens de speciebus atqueindi- Posteam quae cunctisadesse visaest communita-
viduis.Fieri enim potcst utquae majoris prajdicatio- tem.singulorumadsesimilitudines acdissimilitudi-
nis sunt, ea de cu nctis minoribus prffldiceQtur,et quae nes quaerit.Et quoniam iDterquinquepropositage-
 ;

137 IN PORPHYRIUM COMMENTARIORUM LIB- V. 138

nu3 ac difFerentiauniversalioris sunt proedicationis. A. Pf^cefiicantur inlereunt. Gomraune enim est hoc,
Slquidem genu3,et species continet et difrerenlias: universalium in substantia pereuntium periresub-
differenlia) vero species continent,ne(iue ab his iillo jecta. Sed prima communio demonstravit genera de
niodo continentur.Primum generisetdifferentiarum spccicbuspraedic;iri,sicutetiamdifferentias.Propter
similitudinescolh'git,acprimumquidemponithanc. hanc igilur similitudinem si auferantur genera.spe-
Dicit enim commune esse generi ac diflerenlia?, ut cies pereunt. Sic etiam species perire necesse est

species claudant: nam sicutgenus sub sehabet spe- qu.-© sub ditrerentiis sunt.si universales earumdif-
cies, ita eliam dilTerentia, et si non tot quot habet ferentiiE consumantur,cujus exeniplumest: Si enim
genus. Etenim quoniam genus differentiam etiam auferas animal bominem atque equum sustuleris,

claudit, et non unam tanlum sub se ditTerenliam quae sunt species positajsub animali. Si auferas ra-

coercet ac retinel,plures necesse est ut habeat sub tionale, hominem Deumque sustuleris,qui suntsub
species,quam quaf?libet una earum quas claudit dif- rationali differcntia collocati.Et de communitatibus
ferentiarum utanimal praedicatur de rationabili et
:
quidem haclenus,nunc degeneriset differentia; dis-

irrationabili, Quod si ita est, praedicabitur et de similitudine perpendit.

his quse sub rationali sunt positffi speciebus, et de Propritim autem generis est de pluribus prxdicari
his quae sub irrationali.Est ergo commune animali g quam difjerenlia, et species,€t proprium,et accidens:
et rationali,id est generi et difTerenliaj, quod sicut animal enim de homine, et equo, et ave, et serpente
genus de Deo el homine pra3dicatar,ita eliam ratio- prxdicntur. Quadi-upes vero de solis qualuor pedes
nale quod est differentia,de Deo et de homine dici- habentibus,homo vero de solis individuis hominibus;
tur.Sed non tantum haec prajdicalio funditur quan- ilem hinnibile desolo equo et de his qui suntparlicula-
tum animalis, id est generis. Animal enim non de res : similiter et accidens de paucioribus quamgenus.
Deo Bolum atquehominedicilur,sed de equoet bove Opcriet autem differentias accipere quibus dividilur
pra3dicatur,ad quae ralionalis difTerentia non perve- genus,non eas qux complent subslanliam generis.Am-
nit.Scd quandocunque Deum supponimus animali, plius,genus conlinet differenliam poleslate ; animalis
secundum eorum opinionem facimus, qui solem, enim hoc quidem rationale est,illud vero irrationale
stcllasqueatquetotumhuncmundumaniniatumesse dijferentix vero non ccntinent genera.Amplius,genera
confirmant, quse etiarn deorum nomine (ut saepe quidempriora sunt his qux sub se suntposilx differen-
dictum est) appellaverunt.Secunda ilem communio tiis,ct propter hoc simul quidem eas auferunl,non au-

est generis ac dilTerenliffi, quoniam qucccunque tem simul auferunCur ab eis sublato enim animali au-
:

praedicanlur de genere ut genera, eadem et de his fer/ur rationale et irrationale.differentiae veronon au-
quae sub ipso sunt speciebus prajdicantur ad hanc ferunt genus nametiamsiomnesinterimanlur,tamen
:

similitudinem quaecunque prdedicantur de dille-

: et
renlia ut ditlerenlia, eadem quoque et de his quae
sub ipsaditTerentiasuntjUtdifferenlice praedicantur.
Cujus sententiae talis est expositio Sunt plura quse
de generibuspraedicantur,utgenera ; ut de animali
suhslantia animata sensibilis ,inteltigi potest,qux est
animal.Ampliws,genus in eo quodquidest,di/ferentia
in eoquod quale quid est prxdicatur ,quemadmoduyn
: dictum est.Ampiius,genus unum quidemest secundum
unaviquamque speciem, ut esl hominis animat diffe- ;

dicituranimatumetsubstantia,atquehaecutgenera. rentise vero plures, ut rationale, morlale, meniis et

Ha3c igilur praidicantur et de his quae sub animali disciplinx susceptibile,quibus ab aliis differl.Amplius,
sunt,rursusque ut genera : nam hominis.et anima- genus quidem simile est materix,form3e vero diffcren-
tum et substantia genns est,sicut ante fuerat ani- tia : cum autem sint,et alia communia,et propriu ge-
malis.Item in ipsis differentiis quaedam difTerentiae neris et diffei-entix, nunc ista sufficianl.

inveniuntur qusedeipsis differentiisprsedicantur,ut Proprium quidem quod sit convenientialque inte-

de rationali duce differentiae dicuntur. Quod enim gro vocabulo diffinitum est.Sed per abusionem illa
rationale est utilur ralione, vel habet rationem. etiam propria quorumlibet dicuntur^quasinunaqua-
Aliud est autem uti ratione, aliud est habere ratio- que re ab aliis conlinent differentiam,Iicetcum aliis
nem,ut aliud est habere sensum, aliud uti sensu. sint ea ipsa communia.Per se quippe proprium est

Habet quippe sensum et dormiens,sed non utitur.
Ita quoque dormiens habet rationem, sed minime
utitur;ergoipsiusrationabililatisquaedain differen-
lia est ratione uti,sed sub rationabilitate positus est
homo. Praedicatur igilur de homini ratione uti, ut
quaedam differentia.Differt enim a caeteris animali-
bus homo, quia ratione utitur, Demonstratum est
igitur quod sicut ea quae de genere prsedicantur^di-
cuntur de generi subjectis : ita etiam ea qutE de
ferentia pra3dicantur,dicuntur de his quse differen-
tiissuis supponuntur.Tertium commune est.quod
sicutabsumptis generibus,species interimuntur,ita
C0Dsumptisdifferentiisspeciesdequibusdifferentia3
Patrol. LXIV.
D homini quod ei omni, et soli, et semper adest, ut
risibilitas : per usurpatam vero locutionem etiam
proprium hominis rationabilitas dicitur,non per se
proprium, quippe quod ei cum deorum est natura
commune,sed homini rationabilitas proprium dici-
tur,ad discretionem pecudis quod rationale non est:
id vero propter hanc causam,quoniam id proprium
uniuscujusque dicitur quod habet suum ;quo igitur
dif- quisab alio differt,proprium ejus nonabsurdausur-
patione praedicatur. Sed nunc quod dicit proprium
gencrisessedepluribus prsdicariquamcaetera qua-
tuor,idipsum generis tale proprium est,qualeperse
proprium dici solet,id est,quod semper, et soli, et
139
omniadsit generi.Generienimsoliaclest,utdi{reren-
tia,specie,proprioatqueaccidente uberius atque
fluentiuspraedicetur. Seddeliisdifferentiis, propriis
atqueaccidentibus, id dici potest, quae sub quolibet
AN. MANL. 8EV. BOBTII UO
A numpoteritremaneregenus?Dicimu8,pote3t.Unum-
af- quodque enira non ex his de quibus praedicatur,sed
ex his ex quibus efficitur substantiam sumit.Itaque
fit ut genus,sublatisdifferentiis divisivis,permanere

generesunt, idestdedifferentiis quideoti quae quodli- possit,dum tamen maneanl illae quae ipsius generis
betdividuntgenus: specieveroquaedivisibili generis formam substantiamqueconstituunt.Quoniamenim
difTerentiainformatur. Proprioautem illispecieiquaj animal animata atque scnsibilis difTerenti» consti-
subillogenereest, quoddifferentiisestdivisivum, ac- tuunt: haesimaneantatquejungantur,perireanimal
cidentibusque quaj his ha^rent individuis quae sub non polest,licet ea pareantdc quibus animal prae-
easpeciesunt.quaradesignatumgenusincludit.Hoc dicatur, rationale scilicet atque irrationale unum- :

facilius exempla declaranl.Sit enim genus animal, quodque enim (ut dictum esl) ex his substantice pro«
quadrupes ac bipes differentiae sub animalis positae prietalem sumit exquibus efficitur, non ab his de

continenlia, homo quibus praedicatur.Amplius si utrasque differentias

atque equus speciessub eodem
gencre constitutae, risibile genus potestate continet.ipsum per se neutram ea-
atque hinnibile propria
earumdem specierura, velox et bellator, accidentia rumintra sepositamcollocatamqueconcludit.-quod
quae his individuis accidunt, quae sub speciebus ho- B ^' ^^'" quidem eas non continet, sed potestate, actu
minis atqueequicontinentur.Animaligitur quod est eliam ab his poterit separari: hoc ipsum enim,quod
genus,praedicaturdequadrupedeet bipedequaesunt est eas potestate continere.id erat actu non conti-

differentiae quadrupes vero non dicilur de bipede,

:
nere. Genus vero, quia quaslibet differentias actu

sedtantum de hisanimalibusquaequatuorpedesha- noncontinet,actuabeisdemetiamseparatur.Rursus

bent.Plusigilur praedicatur genus quam differentia. aliud est generis propriura, quod ex proprietate
praedicationis, agnoscitur.Omne enim genus ad in-
Rursus homo de Platone et Soerate praedicalur, et
terrogationem quid est unumquodque, responderi
de caeteris animal vero non modo de hominis indi-
:

viduis, verumetiam de caeteris irrationabilibus indi-

convenit.ut animal in eo quod quid esl de homine
praedicatur: differentia vero minime,sed in eo quod
viduis dicitur: plus igiturgenus quam species praedi-
catur.Sed cum sit proprium equi hinnibile,cumque quale sit; ommis enim differentia in qualitatecon-
sistit.Sed hoc proprium tale est quale superius dixi-
genus quam species uberiuspraedicetur,praedicatio
quoquegenerispropriisupergrediturpraedicationera. mus,non perse,sed secundum alicujusdifferenliam
Accidens quoque, et si pluribus inesse potest, ta- dictum,alioqui coramuneest hoc generi cum specie,
men saepe genere contractius invenitur,ut bellator, ut in eo quod quid sit praedicetur sed quia hac in re :

non proprie nisi homo dicitur.et velocitas iapaucis p genus a difTerentia discrepat, quoniam difTerentia
: i:i :i „.. _ n
: j «>
aniraalibus invenilur qiio fit,ut genuset differen
l nniHpm inn eo
quidem
_. i pn nnnfl
tquod quale
niinlp. est,genus
• '-' VArn in
P.ef crpnns vero 0rt nnni^
in eo quod
i
:

tia,et specie,et proprio,et accidente, araplius prge- quid est praedicatur, generis proprium dicitur non
dicetur.Atque haec est una proprietas generis quae per se,sed ad differenlia) comparationem,et in om-
genus ab aliis omnibusdisjungat acseparet.Oportet nibusreliquiseamdemrationemconvenietspeculari;
autem,inquit,nunceasdifferentiasintelligere,quibus quodcunque enim ita proprium generi dicitur, ut
dividitur genus.nonquibus informatur genus: illae nulli sit alii commune, sed tanlura hoc genus ha-
enim a quibus informatur genus,plus quam ipsum beal,et seraper,idsecundura se propriura nuncupa-
genus sinedubio praedicantur, ut animatura et cor- tur; quidquid vero cura alio coramune est,id non
poreum ultra animal tendunt dum sint tlifferentiae perse, sed adalteriusdifferentiam proprium dicilur.
animalis non divisivae,sed potius constitutivae.Ora- Aliarursusgeneris etdifTerenliaeseparatioest, quod
niaenim superiorade inferioribus praedicantur.Qua? genus quidem speciei unum semper adest,scilicet
vero de inferioribus praedicantur, neque converti proximum pluraenim possuntesse superiora,velut
:

possunt,haec ab eis quae inferiora sunt amplius prae- horainisanimalatquesubstantia,sedproximumejus-

dicantur.Post hoc aliud proprium generis ostendit dera horainis animal tantum: differentiae vero plurea
quo ab sub eodera sunt positae
his differentiis qujE uni speciei adesse poterunt,ut rationale atquemor-
segregatur. Omne enira genus continetdifTerentias D tale horaini.Itaque fit definitio ex uno quidem ge-
potestate differentia vero genusnon potest conti-
: nere, sed pluribus diflerentiis, ut hominis animal
nere.Animal enim ralionale alque irrationale con- rationale atque mortale. Rursus alia discretio est,
tinel potestate,neqiie enira rationabilitao,aut irra- quod genus quidem velut quemdam subjecti locum
tionabilitas animal poterit continere.Poteslate au- tenet,(lifl"erentia vero forraae,ita ut iliud sit maleria
tera ait continere aniraal differentias, quia (ut su- quaidam, quaifiguramsuscipiat ^haecvero silforma,
perius diclum est)gcnus quidemomneshabet subse quae supcrveniens speciei substantiam ralionemque
differentias vero minime
poleslate, actu exquo : perficiat.ldcirco pluribus differcntiis agenerc diffc-
fit,ut alia proprietas oriatur. Sublato enim genere, rentiam segregavit,quia hwc maxime gcnerisquara-
perit difTerentia : veluti sublato animali inlerimitur dam similitudinem continet.quia est universalis,el
rationabilitas.quod est differenlia..\t si rationabile pr.-etcr genus inter caetera maxima. Sed cum alia

interimas, irrationabilc aniinal manet. Sed objici pluracommunia.pluraquepropriagenerisinterseac

potcst.Quid siulrasqucdiffcrcntias simul abstulcro. diffcrcntiaj valcant inveniri,sulficiant nunc, inquit,
 :
,:

Ul IN PORPHYRIUM COMMENTARIORUM LIB. V.

U2
ista.Satisost enim ad discretloncm quaslibct ditle- A pions dilTercntiam.speciem facit,hocestgenus
quod
rcntias assumere.etiamsi quaj dici possunt non om- habetlaiissimampra?dicationem,'coarctaturnindifre-
nia colligantur. rentias et contractum facit apeciem omnino : enim
Genus autem, et species commune (juidem habent generi juDcta differentia speciem reddit,
etex uni-
de pluribus prxdicari,quemadmodum dictum est. Su- versalitate et latissima praedicatiGne in
angustum
malvr autem species, ut species solum, non autem ut spccici torminum contrahit.Animal enim cujusprae-
genu.<i,si fuerit idem species et genus.Commune hisest dicatio pcr se longe lateque diffusa est,si
corripiat
eliam hoc, priora his esse de quibus prxdicantur, et rationalis differentiam et mortalis, diminuitatque
totum quoddam esse utrumque. contrahit in unum hominis speciem unde fit ut :

Generis specieienumerattriacommunia,unum
et minor semper specics quam genus, alque ideo
sit

quidem de pluribus praediciri: genus enim et spe- contineatur, sed non contineat, subiatoque
genere
ciesdepluribuspraedicaDtur,sedgenusdespeciebus, auferatur species si enim totum auferas, pars non
:

ut dictum cst, specics vero de indivjduis.Sed nunc erit; quod si specics auleratur,genus
manet veluli :

de illa specie loquitur quae tantura species est, ut cum animal sustuleris, interimitur etiam homo-si
homo, id est quae nun etiam genus est, sed ultima hominemauferas,animal restat:hocetiam causaest
species.Quod si talem speciem ponamus quae etiam g ut genus de specie univoce praedicetur,id est
ut spe-
genus esse potest, ac de eadicamus quodcommune ciessuscipiatdiffinitionemgenerisetnomen sednon
habet cum genere dc pluribus praedicari,nihil inter- e converso,diffinitionem;
quippespecieigenussusci-
est an itadicamus, ipsum genus id secum habere pere non videtur, substantiam enim priorum infe-
commune.de pluribus prajdicari.Talis est enim spe- riora suscipiunt. Si
enim diffinias animal, et dicas
cies, quffi non solum est species, sed etiam genus substantiam esse animatam atque sensibilem: aut
est.Est antem commune his quoque quod utraque si praedices de homine animal, vcrum
dixeris. Si
priora sunt his de quibus praedicantur.Omne enim etiamanimalis[diffinitionemdehomine'procdicaveris
quod de pluribus praedicatur, si recto (ut superius dicasquehominemessesubstantiamanimatamatque
dictum est) ordine dicatur, piHus est his de quibus sensibilem, nihil fueril in proposilione falsi sed si
praedicatur. Prstcrea est illis hoc etiam coramune, hominis rationem reddas, animal rationale raortale
quod genus ac species totum sunt eorum quae intra ea aniraali non conveniunt; neque enim id quod ani-
suumambitumcontinentetcoercent:omniuraenim mal est,id dici poterit aniraarrationale mortale -fit
specierumtotumgenusest,etomniumindividuorum igitur, ut sicut species generis nomen suscipit 'ita
totum est species. /Eque enim genus et species etiam capiatdiffinitionem:etsicutgenusnomen'spe-
adunalivaestplurimorum,quodvcromultorumadu- ciei non suscipit,ita nec ejusdem diffinitione,mon-
nativum est,id eorum quae ad unitatis formara re- ^ stretur.sed cujusinomen etdiffinitiodealiquoprsdi-
ducit, recte dicitur lotum catur,id univoce dicitur. Gum igiturgeneris et no-
autem eo quod genus quidem specics con-
Differunl men de specie praedicetur,genus de spe-
et diffinitio
tinet,species vero conlinetur,et non continent genera, cie univocc dioitur.Quoniam vero speciei de genere
De pluribus enim prxdicalur genus guam species. neque noracn neque diffinitio praedicatur, non con-
Amplius genera quidem.prxjacere oporlet,et informata vertitur univoca praedicatio.Differunt genera aspe-
dif[erentiis specificis perficere species unde et priora; ciebus hoc quoque raodo, quod genera supervadunt
sunt naturaliter genera,et secum species interimentia species suas aliarum continentia specierum; species
nec tamen ab eis interimuntur nam si species sit, est
:
vero genera difTerentiarura pluralitate.Anira&l enim
et genus genus vero si sit,non omnino erit species.El quod
:
est genus,supervadit hominem,quod esl spe-
genera quidcm univoce de speciebus prxdicanlur.spc- hominem solum continet,veruraetiam
cies,quia non
cies verodegeneribusminime.Ampliusgcnera quidcm bovem, equum aliasque species,quassu6e prsdica-
excedunt eas quge sub ipsis sunt species, continentia tionis spatio includit.Species vero ut homo super-
species autem excedunt genera propriis dif[erentiis vadit genus,ut animal multitudine difTerentiarum.
amplius nec species fiet unquam generalissimum, nec Namactugenusnonhabetrationale velmortale nul-
ge7ius fet unquam specialissimum. D las quippe actugenusretinetdilTerentias.easderaspc-
Expeditiscommunibusgenerisetspeciei,nuncde cies suae substantiae inhaerentcsatque insilas tenet.
eorun-discretionepertractat.Differreenimdicitgenus Homoenim ralionalisestatquemortalis,quod genus
quoniam genus continet species, ut animal
a specie, minirae est.Animal enim neque mortale estperse,
continethominem speciesverononcontinetgenera, neque rationale.Quod si genus quidera plus quam
;

nequeenim horao de anin-ali praedioatur. Itaque fit ut unara continet speciem,at vero speciesmultis diffe-
species quidcra contineaturageneribus,nunquamve- rentiis informantur; superat quidem genus speciem
rocontineatgenera.Omneenimquod ampliuspraedi- continentiaspecierum,speciesvero vincitgenusdiffe-
catur,illiuse5tcontinens,quod rainusdicitur.Quodsi rentiarura pluralitate. Illa quoque est differentia,
genus ampliuspraediceturquam species,necesseest, quod genus quoniam omniura primum est,nunquam
ut species quidem contineatur a genere,gen'.is vero in tantum descendere poterit ut fiat ultimum:spe-
nullo modo specieiambitupra;dicationisincludatur: cies vero quae cunctis est infcrior, nunquam in tan
hujuSjttutem ratioest quoniam genussemper susci- tum ascendere poterit, ut suprema oninium fiatl
 143 AN, MANL. SEV. BOETII U4
nunquamigiturnecspeciesgeneralissimum fiet,nec A. et econverso. Amplius, omni speciei inest proprium
genus specialissimum. Sed ex his quae dictae sunt cujus esl proprium et soli et semper,genus vero omni
diflerentiis, alicE sunt quae genus a specie proprioe quidem speciei inest cujus fuerit genus, et semper ,non
conjunctaequedisterminant,aliseveroqu3enonsolum tamen soli.Amplius, propria quidem inlerrempla non
genus a specie, verumetiam a caeterisdeducunt ac timulinterimuntgenera : generavero interempta inte-

disterminant, neque enim dehis tantum oporLet dif- rimunt species quarum sunt propria.Quare his interem-
ferentiisquaBsuntdictae,veruraetiam in caeteris con- ptit quorum suntpropria,et ipsa timul interimuntur.

siderare, si proprie normam discretionis quajrimus

agnoscere. Talerursuspropriumsumit,quodadalteriuscom-
Generis autem et proprii commune quidem est se- parationem proprium nuncupetur: dicit enim pro-
qui species : namqueanimal est et si
si homo est, : prium esse generis,prius esse quam propria.Oportet
homo est, risibile est. Commune
quoque sequaliler est enim prius esse genus, quod veluti materia diffe-
prsedicari genus de speciebus,et proprium de his qux rentiis supponatur,venientibusque differentiis fieri
parlicipant illo individuis.Mqualiter enimet homo et speciem cum quibus propria nascuntur. Si igitur
bos animal est, et Cicero et Cato sunl risibiles. Com- prius est genus quam diflerentiae,priusetiam diffe-
mune demum est his univoce praedicari^genus depro- Tj rentiae quam species,et speciebus propria coaequen-
priis speciebiis.,etpropriiim de his quorum estproprium. tur,non est dubium quin propria generibus poste-
Triainterim generis ac proprii dicitesse commu- quod dictum est,proprium esse
riora £int,acper hoc
nia, quorum primum illud est, quoniam ita genus generis,prius essequam propria: commune hoc est
sequitur species ut proprium posita enim specie ;
generi cumdifTerentia.Differentiaeenim speciescon-
necesse est intelligamus genus et proprium, neu- formantes prioresconsideranturesse quampropria.
trum enim species proprias derelinquit : nam si Siquidem speciebus ipsis priores sunt.quas propria
homo e£t,animal est ; si homo est, risibile est : ita ratione determinant sed ut dictum est hoc pro-
;

quemadmodum proprium ab ea specie

genus,
cujus est proprium non recedit. Illud quoque est
communequodaeiiualis estgenerisparticipatio,sicut
etiam proprii. Omne enim genus aequaliter a suis
speciebus participatur, proprium vero individuis
sic prium, ad difTerentiam proprii intelligendum est,
nonqualesuperiusproprium perse conslitulumest.
Rursus differt genus a proprio.quod genus quidera
de pluribus prsedicatur speciebus, proprium vero
minime nam neque genus est,nisi plures ex se
:

omnibus aequaliter adhaerescit.Manifestum est au- species proferat,nec proprium sialteri cuilibet spe-
tem participatione esse generi aequale proprium ;
ciei possit esse commune. Fit igitur ut genus qui-

nequeenimplushomo animal estquamequus atque dem plurimas sub se species habeat, ut animal ho-
bos,sed in eo quod sunt animalia,aequaliter anima- ^ minem atque equum.; proprium verounam tantum,
lis,idest generis,vocabulura trahunt. Cato enim et sicutrisibile,hominem,quofitutillaqi]oqueproprie-
Cicero aequaliter risibiles sunt, etiam si aequaliter genusenim pra;dicatur
tas ex differentia nascatur:
non rideant enim quod apti ad ridendum
; in eo quidem de speciebus,ipsuro vero in nulla praidica-
sunt,dici risibiles possuut,non quod semperrideant. tione supponitur; proprium vero et species alterna
^qualiter ergo ea quae sub genere sunt,suscipiunt praedicationemutantur.Fitenim praedicatio aut a ma-
genus, sicut ea quae sub propriis propria. Tertium joribus ad minora,aut ab aequalibus ad aequalia.Ge-
illud, quod sicut genus de propriis speciebus uni- nu3igitur,quodmajusest,despeciebus omnibusprae-
voce praedicatur, ita etiam proprium de sua specie dicatur; speciesveroquoniam minoressunt.de gene-
univoce dicilur.Genus enim quoniam substantiam ribusnondicuntur,utanimal,dehorainedicitur;homo
speciei continet,non modo ejus nomen de specie, vero de animali nuUo modo praedicatur. At vero
veruraetiam diffinitio praedicatur. Proprium vero proprium,quoniam speciei aequale est,aeque praedi-
quia speciem non relinquit,eique semper aequatur, catur atque praeponitur: ut risible de homine dici-
nec in aliam speciem transgreditur,nec infra sub- tur,omnis enim homo risibilis est,codemque modo
si6tit,diffinitionem quoque proprium speciebus tra- convertitur, omne enim risibile horao est. DifTert
dit;cujusenimnomenuni tantumconvenitspecieicui D etium proprium a genere,quod proprium uni spe-
aequatur, dubitari non potesl quin ejus quoque difi- omni et semper adest
citi ct genus vero ex his
;

nitio speciei conveniat.Quo fit ut sicut genus de spe- quidem duo uno vero diversum esl; nam
retinet.in
ciebus,itapropriumdesua specie univoce praedice- speciebussuis et semper adest etomnibus,non vero
tur. solis: hoc enim erat tantum propriis esse,quodsin-

Differunt autem,quoniam genus prius est,posterius gulas species tantum continent,hoc enim generibus
proprium ; oportet enim esse priusanimal ,dehinc di- quod plures.Igitur propria quidera singulas obtinent
vidi differentiis et propriis.Amplius,genus quidem de species, genera vero non singulas adest igitur
;

pluribus speciebus prxdicalur quarum esl gcnus,pro- proprium uni soli speciei et semper et omni :

prium vero de una sola specie cujus est proprium. genus vero et oiTini quidera et semper, sed non
Amp\ius,proprium quidem conversim de eo cujus est soli: ut risibile horaini soli, animal vero eidem
proprium prxdicatur,genus vero dc nullo conversim homini, scd non soli prffiest enim cunlis qucB
;

prxdicatur nam nec si animal cst,homo est nec si

: : irralionabilia nuncupamus.Prajterea si aurcramus

animalest, risibileest; si vero risibile cst, homo est, gonus, spccies interirauntur, nam si aon sit ani-
H5 IN PORPHYRIUM COMMENTARfORUM LIB. V. 146

mal.non erit auferamus species,non inte-

homo : si A equi nec non inter se homo atque equus el c«lera
;

rimitur genus,nam si non sit homo,animal non pe- animaliacomparata ajqueanimalia praedicantur.Ac-
ribit species vero el propria,quoniam suntaequalia, cidentis veroparticipatioet intenditur et remittitur.
Inveniesenimquemiibetpaulodiutiusambulantem,
alterna se vice consumunt,nam si non sit risibile,
homo non erit si homo non sit, risibile non ma-
;
etpaulo amplius nigrum et si in ipsis .Ethiopibus
nebit.Consumunt igiturgenera sub se positas spe- considerabis.omnes non aeque nigro colore esse ob-
cies, non vero ab his invicem consumuntur: spe- ductos invenies. Aiia quoque differentia est, quo-
niam omne accidens in individuis principaliter sub-
cies vero et proprium invicem perimuntur et pe-
sistit genera vero speciebus et individuis priora
rimunt. ;

Qenen vero et accidenli commune est de pluribus sunt; nisi enim singulariter corvi nigredine infecti
(quemadmodum diclum est) prxdicari,sive separabile essentjCorvi species nigra esse nullo modo dicere-

sit accidens, sive inseparabile ; elenim et moveri de tur, ita fil ut accidentia post individua videantur.

pluribus,et nigrum de corvis et de /Etkiopibus etali- Nam siprius cst id cui aliquid accidit quam illud
quihus inanimatis prxdicantur. quod accidit,non estdubium prius esse individua,
posterius vero accidens : genera vero et spccies su-
Nihilest quod inter caeteraitasitageneris ratione
j- -j • « nraindividuaconsiderantur;hocidcircofit,quoniam
. . • 1 .
d!S]unctumsicutestaccidens:namcumgenuscuju3- B P'^'*'""'^"^"*''''""'". " '\ ..^ '

substantiam monslret, accidens voro a sub- de hisomnibus proedicantur.eorumquesubstantiam

libet
propria praedicatione constituunt. Sed dici potest
stanlia Iongedisjunctumsit,et extrinsecusveniens,
nihil vero notius commune potest habere cum ge- genera quoque etspecies posterioraindividuis inve-
niri nisi enira sint singuli homines, singulique
nere quam de pluribus pra;dicari. Genus enim de ;

equi,hominesatqueequi species esse non possunt,

pluribus praedicatur speciebus, accidens vero non
et nisi sint singulae species,earum
genusanimal esse
modo de pluribus speciebus, verumetiarn generibus
nonpoterit.Sedmeminissedebemussuperiusdictam
animatis atque inanimatis,ut nigrum dicitur de ra-
qui-
esse genus non ex his sumere substantiam de
tionali homine, et de irrationali corvo,et de inami-
bus praedicatur, sed de eo potius quo differentiia
mato ebeno. Albumetiamdecygnoetraarmore,rao-
constitutivis ejus substantia formaque perlicitur.
veri de horaine, de equo, et de stellis,ac de agitatis,
Itaque genns quidem divisivis differentiis in-
si
quae sunt separabilis accidentis exempla.
tereraptis non perimitur, sed manet in iis,
quae
Difjert autem genus ab accidenli, quoniam genus
ejusconstitutivae sunt, quae ejus formam diffinitio-
ante species est, accidentia vero speciebus posteriora
nemqueperficiunt:eumquedifferentiaedivisivaegene-
sunt : nam et si inseparahile accidens sumatur,tamen
risspeciebussintpriores(ipsae enim species confor-
nalura prius est illud cui accidit quam accidens.Et ge- «
manlatqueconstilutum),nonesldubiumquingenus
nera quidem qux parlicipant, sequatiter participant,
per-
accidentia vero non gequaliter. Intensionem enim et
eliam pereuntibus speciebus possitin propria
manere,substantia,itadespecieperraaneresubstan-
remissionem suscipit accidentium participatio,generum
tiani idam de speciebus dictum sit.
Species enim
vero niinime.Et accidentia quidem principaliter in in-
superioribus differentiis, non posterioribus indivi-
dividuis consistunt ; genera vero et species naturaliter
duis,forraantur. Quae cum ita sint, species quoque
priora sunt individuis substantiis.Et genera quidem in
ante individua subsistunt : accidentia vero nisi sint
eo quod quid sit pr.xdicanliir de his qux sub ipsis
prius
sunt : accidentia vero in eo quod quale aliquid sit,vet quibus accidunt.esse non possunt: nuUis vero
accidunt quam individuis.Haec enim generationi et
quomodo se habet unumquodque : qualis est enim
corruptioni supposita, variis semper
accidentibus
JEthiops interrogatus,dicis,niger; et quomodo Socrates
perrautantur.Illam quoque annumerat differentiam
se habet, dicis, sedet vel ambulat.
quaedicta est superius,quod gonu3,quiaremdemon-
Differentiam generis et acicidentis hanc priraura in eo quod quid
strat et desubstantia praedicatur,
proponit,quod genus quidera antespeciess:t,quippe aut
est dicitur : accidens vero in eo quod quale est,
quod materi;e loco est, et differentiis informatura nam quali-
in eo quod quomodo sese habet res :
si
species gignit,at vero accidens es.se post species|in-
^ ^^t^,^ interroges,accidensrespondebitur,utsiquali3
venitur.Oportet enira priusesse cui aliquid accidat, -
habet ? aliud rur-
est corvus ? niger. Si quomodo se
post vero ipsum accidens supervenire narasi subje- ;
crocitat. Nam
sus accidens, aut sedet.aut volat,aut
ctum non sit qued suscipiat,accidens esse non po-
terit. Quod si genus quidem speciebus subjectum
cum accidens ia novem praedicamenta dividatur,
ha.
qualitatem.quantitatem, ad aliquid.ubi, situm,
est, non possunt esse species nisi eis genus, velut omnia
bitum, quando, facere, pati,caBtera quidem
materia supponalur accidentia vero esse non pos-:
ponuntur qua-
in quomodo se habel interrogatione :

sunt nisi eis species supponatur, nam manifestum

vero in qualitatis sciscitatione responderi
solet:
liias
estgenus quidem ante speciesesse, accidenti:i vero responde-
nam si interrogemur qualis estiEthiops,
post species.Rursus alia differentia.quoniam genus habet
bimus accidens, id est niger. Si quomodo se
nequeintensioneranequeremissionem susciperepo- ambulat, aut
Socrates,tunc dicimus aut sedet, ant
lest,quo fit ut quae participabant genere, aequaliter
superiorum aliquod accidentium.
ejus,noniendiffinitionemquesuscipiant:omnesenim
homines Genusitaquequouiodoab aliis quatuor diftei-atdictum
aequaliter aniraalia sunt, eodemque modo
147 IN. MANL. SEV. BOBTII 148
est.Contingit autem etiam mumquodque aliorumdif- A. decemerunt omnes,quarumquatuor guse erant generis
ferre ab aliis qualuor ut cum quinque quidem sinl,
: ad reliqua, superius demonstravimus.
et ununquodque ab aliis qnatuor differat,qualer quin- Quoniam differenliasatquecommunitatesgeneris
que viginli fiant omnes difjdrcnlix ; sed non sic se res ad ditI'erenliam,speciem,proprium atque accidena,
habet,sed semper poslerioribus enumeralis, el secun- idcm quoquc deccEterisfacere contendens praedicit,
dis quidem una differenlia superalis, propterea quia quot omnes diflerentiae possunt esse quae inter se
jam smnpla est iertiis vero duabus, quartis vero
: comparatis commistisque rebus iis quae suprapositae
tribus,quinlis vero quatuor, decem fiuut omnes difje- sunt elficiantur.Sunt autem viginti,nam cum quin-
renlix, qualuor, Ires, dux, una. Genus etcnim quo que sint res,et unaquaeque res earutu a quatuoraliis
differt a difjerenlia et a specie, et a proprio, et ab di(ferat,quinquies quater difTerentiffi fiunt,quod ap-
accidente dictum est quatuor ergo sunl generis difje-
; positarum litterarum manifestalur exemplo. Sint
rentix ; differentia vero quo differt a genere dictum quinque res veluti quinquelitteraea,6, c,i, e differat :

est, quando quo differt genus ab ea dicebatur ; relin- igitur quidem ab aliis quatuor, id est b, c, d, e \

quitur ergo quo differat a specie, proprio,ct acridenli iient quatuor differentiae ; rursus b diflerat abaliis
dicere, et ita fiujit Ires. Rursus species quo quidem quatuor,id est a, c, d,e; erunt rursus quatucr,
a diclum est,quando quo a
dif[erentia,
p quaesuperioribusjunctaeoctoconjungunl;cverG
diflert dij^ert ter-
specie diflereniia dicehatur : et quo dij]erat a genere, tia a reliquis differt quatuor,videlicet a,b.c,d.e, quae
dictum est quando quo di/Jerat genus a species diceba- quatuor differentiae superioribusoctocopulataeduo-
tur reliquum est igitur quo dil]erat species a proprio
: decim reddunt quarla d,si reliquis quatuor compa-
;

et ab accidenli dicere, el sunt dux hoe differeniix. Quo retur, differt a^quc ab eisdem,id esta, b, c, e ; fient
autem proprium ab accidanti reiinquiiur.Num
difjert igiturrursusqualuor,qua3Superioribusxiiappo3ila3,
quo a genere specieM differentia differat,prgedictum
et xvi copulant.Quod si ultima e ab aliii quatuordif-
est in illorum ad ipsum differentiis qualuor igiiur : ferat, videlicel a, b,c, d, fient aliae quatuordifferen-
sumptis generis differenliis ad alia, iribus vero diffe- tia3,qaa3, composilae prioribus, xx perficiunt, et sit

renlix,duabus speciei,una autem proprii ad accidens, quidem hujusmodi descriptio.

Bcde. a.cdc. aBdt^.gtbc^ ^ h c A

Quae cum generibus qnoque et speciebus C a specie,proprio atque accidenti sed quo discrepet
ita sint;in ;

et caeterisidem considerabitur. Erunt ergoquatuor a genere jam superius explicatum est,cum dicere-
differentiae,quibus genus a differentia, specie, pro- mus quo genus a differentia discreparet. Detracta
prio,accidentique disjungitur.Aliffl rursus quatuor, igilur hac comparationc,quoniam supracommemo-
quibus differentia a genere, specie, proprio atque rataest,rclinquuntur trcs discrepantiae,quibu& dif-
accidentidiscrepat.Rursusquatuorspecieiad genus, ferentia a spocie,proprio, accidentique disjungitur,
differentiam,propriamatqueaccidens.Quatuoretiam quae junctas cum superioribus quatuor, septem red-
proprii ad genus, differentiam, speciem, atque ac- dunt difforentias.Post hanc spccies si suraatur,qua-
cidens. Quatuor insuper accidentis ad genus, dif- tuorquidemejuseruntdifferentias secundumnumeri
ferentiam,speciem atque proprium .•
qufficonjunctae diversitatem,cumad genus, differentiam, propriara
omncs viginti explicant differentias.
Sed hoc fiet si atque accidens comparatur, sed priores duae com-
ad numeri referatur naturam,comparationisqueal- parationesjam dictaisunt ; nam quo specics differat
ternationem :nam si adipsas differentiarumnaturas agenere tunc dictum est,cum quid genusdifferret a
vigilans lector aspiciat,oasdem saepe suniplas diffc- specie dicebamus:quoverospeciesadifferentiadistcl
rentiasinveniet.Quoenimgenus differtadifferentia, commemoratumest,cum differentiaj ad specicmdis-
eodem differenlia dislatagenore et quo differentia :
p. similitudines redderemus.Quibus detractisduae su-
distat aspecie, eodemspeciesa differentiadisgrega- persunt integrae atqueintacta specieiadpropriumet
tur, et in ca^teris eodem modo.In hac ij;itur ditfe- accidtns discrcpantiaj.Quae juncta; cum sople;m,no-
rentiarum dispositionc.quum supra disposui, eas- vcni dilfercntiascopulant : proprii vcro si ad nume-
dem sacpius annumeravi, At si differentiarum simi- rum differentia; considerentur,quatuoreruntscilicet
titudines detrahamus,dccem fient omnino differen- ad genus,differentiam,sppcicm alqueaccidens com-
liae,qua3adpraG9cntemlractatumvelutdiversasatque parati, quarum quidem tres superiores differenda;
dissimilcs oportet asaumi.Age enim differatgenus a jam dictffi sunt.Nam quid a gcnere propriura distet
differentia, specie,proprio atqueaccidcnti, quatuor tunca dictum est.cum quid genus a propriodistaret
differentiis.quas supra jam diximus.Itom sumanus ostendimus.Rursus quid propriura a differentia dis-
difl"erentiam,distabil haec a genere primum,dehinc crepet, in coUigendadistantiadifferenliffipropriique
 a

149 IN PORPHYRIUM COMMENTARIORUM LIB. V. 150

superiua demonstraturn est : natn ((uid proprium A. monstrationenuncdedisse sufQciat.In prjedicamen-

diderata spccie, tunc expositum est, quando quid torum vero expositione,ratio quoquecur ita sitex-
species distaret a proprio dicebatur. Rostat igitur plicabitur.
differenlia una proprii ad accidens, quaR,superiori-
Commune ergo est difjerenlix el speciei xqualiter
bus juncla, decem differcntias claudit ; accidenlis
farticipari-.homini enim xqualiler participant parti-
quidem esse quatuor, nisi
vero ad caetera possont
culares homines, ei rafionali dilfereritia. Commune
jam omnes probarentur esse consumptae.Nam quid
quoqueestelsemper adesse his qux eorum parlicipant.
differat vel genus, vel differentia, vel species, vel
bemper enim Socratcs rationalit est,et semper homo
proprium ab accidenti supra monslratum est :nec
est.
sunt plus diversaj differentiae accidentis ad caetera
quam cacterorum ab accidens.Itaque rit,ut cum sit Dictum est saepius ea quae substantiam formant
quinque rerum numerus, si prima assumatur,qua- ncc remissione contrahi, nec intensione produci :

tuor fiant differentiae;si secunda,tres,vincanturque
secundae rei ad caeteras differentiae,a primis ad
terasunutantumdistantia.Namcum primahabuerit
quatuor, secunda retinet tres ;tertia vero
tur,duas habebit differentia9,quffi vincuntur a pri-
unicuique enim id quod est,unum atque idem est.
cae- Quodsidifferentiaspecierumsubstantiammonstrat,
species vero individuorum,aequaliter utraque abin-
sisuma- g tensione etremissione sejuncta8unt,quofitut aequa-
liter participentur.Omnes enim individui mortales

mis quatuor differentiis duabus: quartavero sisu- sunt atque rationales sicut homines nam si idem :

matur unam habebit differenliam, quae vincitur a est esse homini quod est esse rationale,cura omnes
primis quatuor differentiis tribus;quinta vero.quo- homines aeque sint homines.necesse est ut sint ae-
niam nullam habebit oranino differentiam novam, qualiter rationales. Aliud quoque commune habet
lotis quatuor a primis differentiis superatur,atque differentia cum specie, quoniam ita differentiae sui
hoc numerorumgradu quidem usque ad denarium participantia non relinquuntut species,semperenim
numerum tenditur, quatuor, tres, du«,una.-ut ge- Socrales rationalisest.Socratesenimqui rationabili-
neris quidem quatuor,differentiae vero tres,speciei tate participat, semper horao est, quia scilicet hu-
duae,proprii una,accidentis nuUa sit.Primse generis raanitate participat: ut igitur differentiae sui parti-
quidemcomparationesquatuornovastenentdifferen- cipantia non relinquunt, ita species his quae eam
tias : secundae vero differentiae comparationes tres participant semper adjuncta est.
novas tenent:una enim superius enumerata est.vin-
Proprium autem esi differentix quidem in eo quod
citur autem a primis quatuor novis differentiis una
quale sil prxdicari,speciei vero in eo quod quid est :
tantum; speciei vero tertia comparatio duastantum
C namelsihomo velut qualitas accipiatur,non eril tamen
habet differentias novas,duas quippe superius enu-
simpliciter qualitas,sed secundum id quod generi adve-
meratas cognoscimus,et vincitur a quatuor primis
nieniesdifferentieumconstiiuerunt.Amplius, differen-
duabus tantum differentiis novis; proprium vero
tia quidem sxpe in pluribus speciebus consideratury
unamtantum retinet novam,quoniam tres habet su-
quemadmodum quadrupedes in pluribus animalibus
periusenumeratas,vinciturquea prima,novis tribus
specie difjerenlibus-.species vero in solis his qux sub un
differentiis quinti vero accidentis comparationes,
specie sunt individuis. Amplius, differentia quidem
;

quoniara nullam retinent novam differenliam,toti3

priorest ea speciequaeest sub ipsa,$imul enim ablalu 2
quatuor primis generis transcenduntur. Atque ad
rationale interimit hominem: homo vero interemptus
huncraodum ex viginti differentiis secundum nume-
non aufert rationale,cum supersit Deus.Amplius.difte-
rum decem secundum dissirailitudinem contrahun-
rentiaqiiidemcomponilurcumaliadif[erentia,rationa-
tur,ut taraen has secundura dissimilitudinera diffe-
le enimet mortale compositum est in substantiam ho-
rentias non in quinario tanlum numero, verum in
mlnis-.species vero speciei non componiiur ,ut gignant
cajteris quoque notas habere possimus,dabitur re-
alteram speciem;quxdam enim equa cuidam asino
gulatalis,quae plenam differentiarura dissimilitudi-
permiscetur admuli generaiionem,equa enim simpii-
neminqualibet nuraeripluralitatereperiat.Proposi-
n citer asino conveniens nunquam perficeret mulum.
tarum enim nuraerorerura sijunum dempseris,atque
id quod derapto uno relinquitur,in totara suramam Expositiscommunitatibus quantumad institutio-
numeri raultiplicaveris,dimidium ejusquod ex mul- ncmperlinebatdifferentiaeetspeciei,earumdemnunc
tiplicalione factum est, coaequaliter ei pluralitati disimilitudinescolligitdicens:Differuntquidera spe-
quara propositarura rerura differentiae conlinebant. cies in eo quod quid sit praedicatur, differentia au-
Sint ergo res quatuor, a, b, c, d;h\s aufero unam, tera in eo quod quale sit. Huic differentiae poterat
fiunt tres;has igitur pertotara suraraara quater mul- quaestio occurrere:nam si humanitas ipsaquaespe-
tiplico,Gunt duodecira ; horura si dimidiura teneo, cies est,qualita3 qua;dara est,cur dicatur species in
sex erunt.Tot erunt igitur differentiae inter se rebus eo quod quid sit praedicari^cura propter quaradam
quatuor coraparatis,a quippe ad ^ et c et d trcs reti- suae naturae proprietatem quaedam qualitas esse vi-
net differentias.^Rursus b a.i c eld duas, c vero ad deatur. Huic respondemus, quia differentia solum
d unara,quae junctae senarium numerura complent; qualitas est:humanitas vero non solum est qualitas,
atque hanc quidem regulam simpliciter ac sine de- sed tantum qualitateperficitur.Differentiaenim su-
151 AN. MANL. SHV. BOETII 152

perveniensgeneri epeciem facit:ergo genusquadam A. adesl, ut proprium: semperenim homine? ratio-

differentiae qualitate formatum est ut proccdat in nales sunt, utsemper quoque visibiles. Sed objici
speciem:specie3 veroipsa qualis quidem est secun- poterat non semper esse bipedem bon:inem,cum sit
dumdifferentiam illiusquasestpuraacsimplex qua- bipes diirerentia,si unius pedis perfectione curtetur:
litas,qua scilicetperficitur et cont'ormatur:qualitas quam lali modo solvimus qua;stionem. Propria et
vero ipsa pura simplexque nullo modo est, sed ex non in eo quod semper habeantur,sed in
differentiaj
qualitatibusefFectasubstantia.Itaquejuredifferentia eo quod semper naturaliterhaberi possunt, semper
quaepureacsimpliciter qualitas estineo quodquale dicunturadessesubjectis.Sienimquiscurteturpede,
est sciscitantibus respondetur, species vero in eo ad naturam,sicut nihil ad detrahendum
nihil atlinet

quod quid sit licel ipsa quoque quasdam qualitas

: proprium valet.si homo non rideat.Hajc enim non
sit non simplex,sed ab aliis qualitatibus iaformata. in eo quodadsintjSedineoquod pernaturam adesse

Rursus illa quoque differentia est,quia plures diffe- possint,semper adesse dicuntur.Ipsum enim sem-
rentia sub se species continet: species vero tantum per non actu esse dicimus, sed natura. Nunquam
individuis praeest. Uationalitas enim ct hominem enim fieri potest,ut per naturfe ipsius proprietatera
claudit et Deum:quadrupe3,equuni,bovem,canem, non semper homo bipes sit.etiam ai fieri potest ut
et caetera:homo vero sola individua atque in aliis ;uno pede vel ambobus curtetur,vel etiam si dimi-
speciebus eadem ratio est.Idcirco enimdiffinitiones B nuto pede natus sil;in his enim non speciei atque
quoque secutae sunt, ut differentia vocaretur, quod substantiae, sed nascenti individuo derogatur.
de pluribusspeciedifterentibusineo quod qualesit Proprittm autem diflerenlix est,quod hxc quidem
pr3edicetur:species vero quod de pluribus nuniero de pluribus speciebus dicilur Saepe,ut raiionale defio-
differentibus in eo quod quid sit proedicetur. Ideo mine et de Deo:proprium vero de una sola specie, cu-
etiam superioris naturae sunt differentiae quam spe- jus est proprium.Amplius, differentia illis esl conse-
cies, quoniam continentes sunt specierura:nam si quens, quorum esl differentia, sed non convertilur :
quisauferatdifferentiam,speciemquoquesustu]erit, propria vero conversim prxdicantur de his quorum
utsiquisauferat rationabilitem hominem Deumque sunt propria,propter id quod convertuntur.
consumpserit : si quis vero hominem tollat, ratio- Distat a proprio differentia quia differentia plures
nabilitas manet inreliquis speciebus constituta:igi- omnibus praedicatur; pro-
species claudit,ac de his
tur differentiae distanl a specie,quod una differenlia prium vero uni lantum speciei conjungitur atque
plures species continere potest, species vera nuUo aequatur.RationaleenimdehomineatquedeDeoprac-
modo.Alia rursus est differentia,quoniam ex pluri- dicatur:quadrupes vero de equo et caeteris quadru-
bus differentiis una species jungitur ex pluribus :
pedibus.Risibileverounamlantumspecien:continet,
vero speciebus nulla speciei suhstantia copulatur. c idesthominemtundefitutdifferentiaseraperspecie
Junctis enim differentiis mortali ac rationali lactus consequatur,species vero differentiam minime.Pro-
est homo;juncti3 vero speciebus nulla unquam ppe- priumveroacspeciesalternis sese vicibusaequa prae-
cies informatur.Quod si quis occurrat dicens quo- dicationecGmitantur:sequiverodicituraliquid,quan-
niani permistus asinoequusefficitmulum, nonrec- do qualibet re prius nominata,posterius reliquacon-
le dixerit.Individua enim individuis juncta, indivi- venit nuncupari:ut si dicam,Oranis homo rationabi-
dua rursusalia fortasse perficiunt;ipse vcro equus lis est,prius hominem,posteriusdiRerentiamposui;
simpliciter,id est,universalitcr,et asinusuniversali- sequitur ergo differentia speciem.Atsiconvertamno-
ter,neque permisceripossunt,neque aliquid si cogi- mina dicanique:Omne rationabile homo est,proposi-
tatione misceantur, efficiuntur.Constat igitur diffe- lio non tenet veritatem;igitur species nulla ratione
rentias quidem plurimas ad unius speciei substan- differentiam comilatur proprium vero et species,
:

tiam convenire : species vero in alterius speciei na- quia convertipossunt.muluo se sequuntur;ut omnis
turam nuUo modo posse congruere. homo risibilis,et orane risibile homo.
Differentiaveroetproprium commune (juidemhahenl DilJerenlix autem et accidiuiti commune quideni cst
srqualiler parlicipari ah iis qux eorum parliciponl : de pluribus dici:commune vero ad ea qux sunt inse-
xqualiler enim rationalia,ralionalia sunt;et risibilia, D parabilia accidentia sempcr et omnibus adesse: bipes
risibilia.Item semper et omni adesse cornmune utrique enim semper adest et omnibus corvis, et nigrum si-
esl:si cnim curtelurqui bipes est,tamenid ad quod na- mililer.
tum csl semper prxdicalur,nani et risibilead id quodna- Duo quidem diffcrentiffi et accidentis communia
ium est semperdicilur,sednon in eo quod scniper videat. proponit.quorumunum inseparabilibusetseparabi-
Nunc differentia3 propriiquc communia conlinua libus accidentibus cum differentia commune est :

oratione prosequitur. Gommune enim dicit esse ab altero vero separabile accidens segregatur.Tan-
proprio ac diffcrentia',quod8equalilerparticipantur: tum vero inseparabile secunda communione claudi-
aeque enim omnes homines rationales sunt ffique , tur.Estenim communedifferentiac cuni omnibus ac-
risibiles:illud, quia substantiam monslrat islud, ; cidcntibusde pluribus pracdicari^nam et separabilia
quia est aequum propria; specici, et subjectam spc- et inseparabiliaaccidentia sicut differentiade pluri-

ciem non relinquit.Aliud ctiam his conimune sub- bus speciebus et individuis praedicantur:ut bipes de
jungit; oequalitcr enim differentiasemper subjectia corvo alque cygno nuncupalur,el de his individuis
153 IN PORPHYEJUM COMMENTARIORUM LIB. V. 154

quaj sub corvo et cygno sunt.Itemde eodera corvo A nec proprie univer9aliadonunturaccidentia,cumde
atquccygnoalbumetnigrum^qu.-esuntinseparabilia Bpeciebuspluribu9dicuntur:difrercntia3 verooBaxime
accidcnlia, prasdicantur. Ambulareenim vel stare, dicuntur universalia et proprie. Quae enim quorum-
dormire ac vigllare de eisdem dicimus,qu{e sunt ac- libet universalia 3unt,ea necesse est eorura quorum
cidentia separabilia : reliqua vero communitas ea sunt universaliaetiamsubstantiamcontinere^quofit
tantumaccidentiavidelurincludereqiiffisuntinsepa- ut quia subslanliam diCferentiae monstrant^intensio-
rabiliamam sicut differentia semper subjectis spe- neac remissionecareant.una enim quaequesubstan-
ciebus adhserescit.ita etiam inscparabilia accidentia tianeque contrahi neque remitti potest.At vero acci-
nunquamvidenturdesereresubjectum^utenirabipes dentia quoniam nullara constitutionem substantiac
quod est differentia,nunquara corvorum speciem de- prolitentur intensione crescunt,et remissione decrc-
relinquit,itanec nigrura quod accidens inseparabile scunt. Illa quoque eorura difFerentia, quod diffe-
estrdifferentia vero idcirco non relinquit subjectum, rentia contrariae permisceri, ut ex eis fiat aliquid,

quoniain ejus substantiara complet ac periicit:acci- non queunt: accidentia vero contraria, el quaedam
dens vero hujusraodi est,quia non potest separari, medietas ex alterutra contrarietate conjunguntur.
neque enira posset accidens inseparabile, si sub- Ex rationabili enim et irrationabili nihil in unum
jectura aliquando relinqueret, T» jungi potest:ex albo vero et nigro conjunctis fit ali-

Differunl nutem qxiod differentiaqnidem continet et quis raedius coior. Exposilis igitur distantis diffe-

non contineLur-.continet enitn ralionalitas hominem et rentia^ad caetera,restatdespeciedicere,cujusquidera

Deiim,accidentia vero quodammodo conlinent,eo quod differentias adgenus antecollegiraus,cura generis ad

in pliiribus sunt,et quodammodo continentur ,co quod speciem differentias dicebamu3,ejusdera etiara spe-
non unius accidentis susceidibilia sunl subjecta, sed ciei distantias ad difTerentiara dixiraus, cura diffe-

plurtmorum. Etdil]erentia quidem inintensibitis atet rentiae ad speciem dissimllitudines monstraba-

irremisibilis- accidentia vero minus et magis recipiunt. raus.Restatigiturspeciem proprio etaccidenti com-
AmptiuSyimpermiitog sunt quidem contrarioe dif]eren- munione conjungere,tura difTerentia segregare.

tioc, miscentur vero contraria accidentia. Hujusmodi Specici vero et proprii commune est quidem de se
quidem communiones et proprietates differenlix et coe- invicem prcedicari,nam homo est,risibile est ac si
si ;

tcrorum suni.tpccies vero quo quidem differcit a ge- risibilc ,homo: riribile vero secundum id quod natum
nere et differentia, dictum est quando dicebamus quo est ridere accipi, scepe jam dictum est. Commune est
genus et differenlia differat a cxteris,reliquum est quo quoque xqualiler participari atqualiter enim insunt
:

dil]erat a proprio et accidenti dicere. species his qux eorum parlicipanl,et propria quorum

Postdifferentiae etaccidentisredditascoraraunita- sunl propria.

tes,nunc de eorum difTerentiis tractat, ac primum Commune,in(]uit,habent proprium atquespecies
quidem talem proponit: Differentia omnis, inquit, ad seipsaprajdicalioneshabereconversas.Nara sicut
speciemcontinel.Rationabilitas enimcontinethomi- speciesde proprio, ita propriura despecie praedica-
nem,quoniara plus rationabilitas quam species, id tur:nam ut est horao risibilis,ita est risibile homo :

esthorao,praedicatur:supergressaenirasubstantiam idque jam superius dictum esse comraeraorat,cuju3

hominis in Deum. usque dilTLiUditur.Accidentia vero communitatisrationenn subdit,earascilicetqua aequa-
aliquando quidemcontinent;aliquando conlinentur. liter species individuis participantur, sicut eadem
Continent quidem, quia quodlibet unum accidens propria his quorum sunt proprias quae ratio non vi-
speciebrisadessepluribusconsuevit,utalbura cygno detur ad conversionem praedicationis accomraodata,
ct lapidi: ut nigrum corvo et ^Ethiopi atque ebeno. sed potius ad illara aliara 3imilitudinem,quia sicul
Gontinenturvero,quoniara plura accidentia uni acci- species sequaliter ab individuis participantur, ita
dunt speciei,ut videatur illa species plura accidentia etiam propria;a3que enira Socrates et Plato homines
continere : cura enim iEtbiopi accidit ut sit niger, sunt, sicut etiam risibiles. Itaque tamjuam aliam
accidit ut sit simus,ut crispus,quae cuncta acciden- communionera debemus accipere illud quod est ad-
tiasunt iEthiopis,species est, quee est homo, inlra ditum: aequaliter enira sunt species his quae eorura
sepluriraaaccidentiavideturincludere.Huicoccurri -D participant,et propriaquorum suntpropria.An ma-
potest:cura differentiae quoquealiquo modo conti- gis intelligendura est hoc modo dictura,tanquam si
nentur,aIio raodo continent,utrationabilitas conti- diceret, .^qualiasunt species et propria." nam quia
riet hominera(plus enim quara de horaine praedica- specieseorum sunt species.quae speciebus ipsis par-
tur)continetur quoque ab homine,quoniam non so- ticipant : et propria eorura propria, quae propriis
lum hanc differentiarahorao continet,verum eliam participant;proprium atque species asqualiterutris-
mortale. Respondebimus contra hoc,Omnia quascun- que insunt,id est,neque species supervadit ea quae
quesubstantialiterdepluribuspraedicanlurabhisde specie participant, neque propria supervadunt ea
quibus dicuntur non poterunt conlineri; quo fit ut quae propriis participant.Cumque haec propriaspe-
differentia quideranon contineantur a specie, et si cierum sint propria,speciesad propria ajqualiaesse
sint plures dilferentise quae
speciem informent.Acci- necesse est^atque invicem praedicari.
dcntia vero continentur,quoniam accidentia speciei Differt aulem species a proprio, quoniam species
subslantiam nulla praedicatione constituunt nam : quidem potest etaliisessegenus,proprium veroaliarum
 ,

15S>; A.N. MANL. SEV. BOETII 156

specierum esse imposnbile est. Et species quidemante A Speciei et accidentissimilitudinem communem di-
subsisiil,quam proprium.proprium veroposlfit in spe- citde pluribus prBedicari: de pluribusenim dicitur
cie:oporlel enim ante hominem esseuL sit risibile.Am' specips,sicut et accidens.Raras vero dicit essealias
plius speciesquidem semper actu adest subjecto, pro- eorum coramuniones,idcirco quoniam longe diver-

prium veroaliquandoaotu,poleslale vero semper;homo sum quod accidit et cui accidit.Cui enim ac-
est,id

enim semper actuesl Socrales, non vero semper ridet, cidit subjectum est atque suppositura. Quod vero

quamvis sil natura semper risibilis. Atnptiiis,quorum accidit superposilum est.atque advenientis naturae.

termini differenles sunt cl ipsa suntdifferentiaiest au- Itemquodsupponitursubstantiae3t,quodvero velut

tem speciei quidemesse sub genere,et depluribus diffc- accidens praedicatur,extrinsecus venit. Quae omnia
rentibus numero in eo quod quid sit pr3sdicari,et cse- multamejus quode3tsubjectum,et ejus quodest ac-
tera hujusmodi : proprii vero est, soli et omni, et cidens dilTerentiara faciunt, tameo iaveniri etiam
semper adesse. aliae possuntspecies et accidentisinseparabiliscom-
Primam proprii et speciei differentiam dicit,quo- munitateSjUt semper subjectis adesse: aeque enim
niam species potest aliquando in alias species deri- homo singulis hominibus semperadest,etin8epara-
varijid esl.potest esse genus ut animal, cum sit : bilia accidentia singuli individuis praesto sunt:el
species animati polest essegenus hominis(sed nunc t» quod sicut species de his quae continet individua,
nondehisspeciebusloquiturquaesuntspecialissimae aeque de pluribus, ut accidentia individuis praedi-
atque hunc confundere videtur errorem,quod cum de cantur.Nam homo de Socratc,Platone,nigrum vero
his speciebus dicere proposueritquae essent ultimae, atque album de pluribus corvis et cygnis quibus
nunc de hisquaesunt subalterna;,el saepe locum ge- accidit nuncupalur.

neris obtineant disserit propria vero nullo modo

;
Propria vero utriusque sunt, speties quidem in eo
genera esse possunt, quoniam specialissimis adae-
quod quid est prxdicari de his quorum est species,aC'
quantur. Quae quoniam genera esse nequeunt, nec
cidentis autem in eo quod quale est, vel quomodo se
propria quae sunt ipsis aequalia esse permittuntur.
habens Ampliusunamquamque substantiam,una qui-
.

Rursusspeciessemperantesubsistitquamproprium
dem specie participare, pluribus autem accidentibus,
nisi enim sil homo,risibile esse non poterit,el cum is-
et separabilibus,et inseparabilibus. Et species quidem
ta simul sint, tamen substantiae cogitatio prsecedit
ante intelligi possunl quam accidentia, etiamsi sint
propriirationem.Omneenimproprium in accidentis
inseparabilia:oportet enim ante esse subjectum, ut illi
genere coUocatur.Eo eoim differt ab accidenti,quia
aliquidaccidat:accidentia vero posterioris generis sunt
circa oranem solam quamlibet unam speciem vim
et adventitias nalurce. Et speciei quidem participatio
propriaj praedicationis continet : accidens autem
(^ gequaliier est, accidentisvero vel si inseparabiie sit,
quando continel ad multas species potest diffundi.
non segualiter.jEihiops enimplus alio ^thiope habebit
Quod si priores sunt substantiae quaLU accidentia(spe-
colorem vel inlensum, vel remissum secundum nigre-
ciesvero substantia est, proprium vero accidens),
dinem.Restat igitur deproprioet accidenti dicerc.quo
non estdubiumquin prior sit species,proprium vero
enim proprium a specie, et differentia, el genere
posterius.Discernunturetiamspeciesaproprioactus
differt,dicium est.
potestatisque natura,speciesenimactusemper indi-
viduis adest,propriavero non semper,sed aliquoties Quod nunc proprium speciei et accidentis se exse-
actu, potestate autem semper, Socrates enim et qui pollicetur,taleproprium intelligendum est,quod
Platoactu sunt homines, non vero semper actu ri- superiusdictumest,ad coraparalionem dicaturdiffe-
dent, sed risibiles esse dicuntur, quia tamelsi non rentium rerum. Species vero in eo quod quid est
rideant,ridere tamen possunt.Natura itaque species praedicatur^accidens vero in eo quod quale est, qua
utpropriumsempersubjectisadest,sedactuspecies, differentianonabaccidentibussolum species discer-
proprium vero non semper actu, ut dictum est. At nitur,verum etiam a differentiis et propriis, nec so-
rursus quoniam diffinitib substantiam monstratquo- lum species abeisdem,verum etiam genus.Praeterea
rum diversffisuntdiiTinitiones, diversas necesseest quodspeciesin eo quod quid estpraedicatur,accidens
esse substantiasispeciei vero et proprii diversae sunt D quomodo se habeat; id quoque com-
vero in eo quod
diffinitiones,diversae igitur sunt substantiae. Est au- mune estspeciei cum genere,genus quippe ab acci-
tem speciei diffinitio sub genere esse,et de pluribus denti ineo quodquidest,etquomodo sc habeat prae-
numero differentibus in eo quod quid sit praedicari, dicatione dividitur. Item unamquamque substan-
quam superius frequenter expositam nunc iterare tiara una videtur species conlinere,ut Soci atera ho-
non opus e.sl.Proprium vero ita diffinitur: proprium mo,atque ideo Socrati una tantum propinquitas spe-
est quodetomniet semper speciei adest. Quod si cici est hominis.Rursus individuo equo una species
diffinitiones diversae sunt, non est dubium speciem, equiestproxima,itemque in cffiterioiunicuiqueenim
et propriumsecundu0inatura'suae terminosdiscre- substantia3 una species praeest, at vero unicuique
pare. substantiae non unum accidens junj;ilur:unicuique
Speciei vero et accidentis commune quidem esl de enim substantia; plurasemper accidentia superve-
pluribusprxdicari;rarx vero suntalix communitates, nunt, ut Socrati quod calvus, quod simus, quod
proplerea quod plurimum distant a se accidens et id glaucus, quod propenso ventre, et in aliis quidem
fui accidit. Bubstantiis de numero accidentium idem convenit
 ;

^57 IN PORPHYRIUM COMMBNTARIORUM LIB. V. i58

dicere.Dehinc sempepante accidentia speciea intel- A. omni homini,etseraperadest,itaetiamnigredoomni

liguntur: nisi enimsit homo cui addicit aliquod ac- corvo, et sempcr adjuncta est.
cidens esse non poterit: et nisi sit quaelibet substan- aulem,quoniam propriumunisolispeciei ad-
DilJcrl
tia cuiuccidens possit adjungi, accidens non erit. eal,fptemadmodum risibile homini inscparabile vero
:

Oninis autem subslantia propria specie continetur,
recteigilur prius specics, accidcnlia vero poslcrius
inlelliguntur,po8teriorisenim sunt generis,utait,et
adventilia3natura3. Namquaj subslanliam non
nccidens, uL nigrum, non solum ALlhiopi, sed etiam
corvo adesl, et carboni, et ebeno, el quibusdam uliis.
Amplius,yroprium conversim de eo cujus est pi-oprium
inibr- prxdicalur insepurabile veroaccidons conversim non
:

mant, recte adventiliae nalura) esse dicuntur, et prxdicaiur. Elpropriorum quidem xqualis esl parti-

posterioris generis.Hicenira substantiis adsunt quaj cipalio, accidentio vero hxc quidem magis, illa vero
antedifferentiisinformataesuntirursus quoniamspe- minus. Sunl quidem et alix communilates et proprie-
cies substantiam nionstrat, substantia vero (ut tates corum qu,v dicta sunt sed sufficiunt hxc et ad
dictum est) intensione ac remissione caret, speciei discrelionemipsorum, et adcommunitatis tradilioncm.
parlicipatiointensionem remissionemquenonsusci- Proprii atqueaccidentis primaquidem differentia
pit : accidens vero vel si inseparabile sit, potest in- est, quia proprium semper de una tantum specie
tensionis remissionisque cremento et decremento -n dicitur,acciden3 vero minime; sed ejus prajdicatio
variari,utipsuminseparabile accidens,quodjjELliio- in plurimas diversi generis substantias speciesquo
pibusinest, jnigredo. Potest enim quibusdam talis diffunditur, risibiie enimde nulloalio nisidehoraine
adesse ut sit fuscis proxima, aliis vero talis, ut sit pra?dicatur. Nigrum vero,quod est quibusdam inse-
nigerrima. Restatnunc proprii accidentisquecom- parabile accidens,tam corvo, et ^thiopi quae diversa
munionesacdifTerentiaspersequi.Sedquoproprium quam corvo atque ebeno, quae differunt
sunt specie,
differat agenere, specie et differentia, superiusde- generibusnon tantum 3pecie,praesto est quofitut :

monstratum est, cum quod genus, species,etdiffe- propriis quidem conversioaequa servetur, {in acci-
rentia a proprio distaret ostendimus.Nunc reliqua dentibus vero minime. Quoniam enim propria in
de communitate el difTerentia consideratioest, quae singulis esse suum habent, atque omnes continent
proprium accidentibus aut jungit aut segregat. speciesproprias, converso ordinepraedicantur.Nam
quod risibile est, homo est et quod homo, risibile
:

Commune autem proprii et accidentis inseparabilis

nigrum vero non ita, sed ipsum quidem de his prae-
est, quod prxier ipsa nunquam consistant ea in quibus
dicarifpotest quibusinest. Illaveroad hujus prae-
consideranlur ; quemadmodumenimprxterrisibile non
dicationemconverti retrahiquenon possunt :nigrum
subsistit homo, ita nec praeter nigredinem subsistit
enim de carbone, ebeno, homine, atquecorvoprae-
"^^^ ""' '' ^'"«^««'^^'P'-''- C dicatur,h^c vero de nigro minime. Nam qua. plura
..'iT:'^^.T.
prium, sic et inseparabile
''T/" accidens
continent, de his quae continent prffidicari possunt,
Quoniam proprium semper adest speciebus, nec ea veroquae continentur desese continentibus nulio
eas ullo modo relinquit, quoniamque inseparabile modopraedicantur. Rursuspropriuraquidera aequa-
accidens a subjecto non potest segregari, hoc illis nccidens remissionibusatque in-
liter participatur,
inter se videtur esse commune, quod ea quibus in- tensionibus permutatur ; oranis enira homo aeque
sunt, praeter propria et inseparabilia accidentia,esse risibilis est, .(Elhiops vero non fequaliter niger est,
non possunt.Inseparabilia veroaccidentiacomparat sed (ut dictumest) aliquis quidem paulo rainus ni-
proprio,quoniam utin specie dictum est,rarissimae ger, alius vero teterriraus invenitur. Etde proprii
sunt speciei atque accidentis similitudines,quocirca quidematqueaccidentisdifferentiissatis dictumest.
multo magispropriiatque accidentiscoramunitates Reslabat vero accidentisad caetera comrauniones
difficile reperiuntur accidensenim in contrariura
: proprietatesque explicare sed jara superius annu-
dividi solet, in inseparabile accidens atque separa- meratae sunt cura generis, differentiae, proprii et
bile : quae vero sub generein contrarium dividuntur, accidentis similitudines acdiflerentiasassignavimus.
ca nuUo alio nisi tantum generis pra^dicatione parti Fortasse autem his institutus animus, et solertior
cipant.Quod si proprium inseparabile quoddam ac- ^ faclus, alias prajter eas, quas nunc diximus,coaimu-
cidensest, a separabili accidenti plurimura differt, nitates et differentias quinque rerum quae superius
atque ideo nullas proprii et separabilis accidentis suntpositae reperiet, sed ad discretionem atque ad
similitudinesquajrit. Scd quoniam ipsura proprium eorum similitudines comparandas ea fere quae sunt
cerlis quibusdam rationibus ab inseparabilibus acci- diclasufficiant.Nos etiam quoniara proraissi operis
denlibusdiffert,horumetcomm.unitatesinveniripos- portum teneraus,atquehujuslibri seriera primo qui-
sunt :et inter se differentiae, quarum una quidemea demarhetore Victorino,po3tveroanobisLatina ora»
est quam
superius exposuimus, secunda vero quo- tioneconversamgerainaexpositionepatefeciraus.hic
niam sicutpropriura seraper,et omni specieiadesl, terrainum longostatuimus opericontinenti quinque
ita etiam inseparabile accidens : nam sicut risibile rerura disputationera elad praedicaraentaservienti.
<59 AN. MANL. 8EV. BOETII 16d

!• ifja.mi^t^:

IN GATEGORIAS ARISTOTELIS
LIBRI QUATUOR.

LIBER PRIMUS.
Expeditis his quae ad praedicamenla Aristotelis A. sigaificet.Estigiturhujus operisintentio de vocibus
Porphyriiinslitutione digestasunt,hosquoquecom- ressignificantibus,ineoquod significantes suntper-
menlarios in prsdicamenta perscribens mediocris tractare. Haec quidem est tempori introductionis, et
etyli seriem persecutus, nihil dealliorum quaestio- simplicisexpositionisapta sententia,quam nosnunc
num tractationepermiscui,seddilucidandi modera- Porphyrium sequentes, quod videbatur expeditior
tione servata, necangereleclorem brevitate volui, esseplaniorque digessimus.Est vero in mentedein-
nec dilatatione confundere. Quare prius breviter tentione, utilitate et ordine, tribus quaestionibus
hujus operis aperienda videtur intentio, quae est hu- disputare,videlicetin alio commentario quem com-
jusmodi Rebus praejacentibus, et in propriaprinci-
: ponere proposui de eisdem categoriis ad doctiorcs,
paliter natur» constitutione manentibus.humanum quarum una estquid praedica.T3entorum velitintentio,
solum genus exstitit, quod rebus nomina posset im- ibique numeratis diversorum sententiis, docebimus
ponere. Unde factum est ut sigillatim omnia prose- cui nostrum quoque accedat arbitrium, quod nemo
cutus hominis animis singulis vocabula rebus apta- huic in praesentia sententiae repugnare miretur.cum
ret. Et hoc quidem, verbi gratia, corpus, hominem illasit altior cujus non nimium ingre-
videatquanto
vocavit,illud vero, lapidem.aliud lignum,aliudvero dientiummentescapacesessepotuissent,adquosme-
colorem.Et rursusquicunqueexsealium genuisset, p diocriter im.buendos ista conscripsimus. Afficiendi
patris vocabulo nuncupavit. Mensuram quoque ma- ergo,etquodam modo disponendi roediocri expositione
gnitudinis proprii forma nominis terminavit,ut di- sunt in ipsi quasi disciplinae hujus foribus,quos ad hanc
ceret bipedaleesse, aut tripedale, etin aliis eodem paramus scientiam admittere. Hanc igilur causam-
modo.Omnibusergonominibusordinatis,adipsorura mutatae sententiae utriusque operis lector agnoscat,
rursus vocabulorum proprietates figurasque reversus quod illic adscientiam Pythagoricam perfectamque
est, et hujusmodi vocabuli formam, quae inflecti ca- doctrinam,hic ad simplices introducendorura motus
sibus possit, nomen vocavit qua? vero temporibus
;
exposilionis sil accommodata sententia;sed nunc ad
distribui, verbum. Prima igitur illa fuit nominum propositum revertamur, sitqueinpraesens praedica-
positio,per quam velintellectui subjecta vel sensi- mentorumintentio, quae superius est comprehensa,
busdesignaret. Secunda consideralio,qua singulas idest,deprimis vocibussignificantibusprimarerum
proprietatesnominumfigurasqueperspicerent,itaut genera, in eo quod significantes sunt disputare ; et
primum nomen sit ipsum rei vocabulum ut, verbi quoniam res infinitae sunt, infinitas quoque voces,
:

gratia, cum quaelibet res homo dicatur. Quod autem quffl significent eas esse necesseest : sed infinitorum
ipsum vocabulum, id est homo, nomen vocatur,non nulla cognitio estjinfinita namque animo compre-
ad signilicationem nominis ipsius refertur, sed ad hendi nequeunt.Quod autemrationementiscircum-
figuram, idcirco quod possit casibus inflecti. Ergo ^ dari non potest, nullius scientiae fine concluditur,
primapositio nominissecundumsignificalionera vo- quare infinitorum scientia nullaest : sed hic Aristo-
cabuli facta est, secunda vero secundum figuram : telcsnon de infinitis rerum significationibus tractat,
etestprima positio,ulnomina rebus imponerentur, sed decem pra?dicamenta constituens, ad quae ipsa
secundaveroutaliisnominibusipsanominadesigna- infinita multitudo significantium vocum referri de-
rentur.Nam cum homo vocabulumsitsubjectaesub- beat, terminavit : ut, verbi gratia, cum
homo, dico
stantiae, id quod diciturhomo, nomen est hominis, lignum, lapis, equus, animal, plumbum,stannum,
quod ipsius nominis appellatioest. Dicimus enim, argentum, aurum, et alia hujusmodi quae nimirum
Qnale vocabulum est homo?et proprie respondetur, infinitum sunt,ha3Comnia ad unum substanlia! voca-
noraen. In hoc igitur opere haec intentio est, de pri- bulura deducantur.Haec namque,elsi qua suntalia
misrerum nominibus, et devocibus res significan- quae certaj sunt infinita vocabula unum substantiaj
tibusdisputare, non in eo quod secundura aliquam nomen includit.Rursus cum dico bipedale,tripedale,
proprietatem figuramque formantur, sed in eo quod sex, quatuor, decem, lineam superficiem, solidita-
significantes sunt. Nam quodcunquede tem,ctquaecunque alia ex eodem genere quse infi-
substanlia
vel facere vel pati dicitur, non ita tractatur, quasi nita sunt, uno quantitas nomine continentur, ut
unum eorum casibus inflectipossit, aliud vero tcm- D haec omnia sub quantitate ponantur. Rursus cum
poribus permutari, scd quasi aut hominem, aut dico album, vel scientiam, velbonura, vel malum,
equum,autindividuum aliquod,aut,speciem genusve vel alia hujusmodi, quasque in boc quoque genere
 161 IN CATEQORIAS ARISTOTELIS
infinitasuntjUnum tamennomenconcludensomnia
qualitatis occurrit.et de aliia quoque similiter.Re-
rum ergo diversarum indeterminatara inlinitamque
multitudinem,decem praedicamentorum paucissima
numerositatc concludit,ut ea quiB inlinitasub scien-
tiam cadere non poterant,deccm propriis generibus
didinita scientiac comprehensione claudantur.Ergo
decera praedicaraenta quae dicimus, inlinitarum in
vocibus significationum genera sunt, sed quoniam
oranis vocum significatio de rebus est, quas voce si-
gnificantur in eo quod significantes sunt,genera re-
rum necessario significabunt.Utigiturconcludenda
dicendum est in hoc libro de primis
sit inlentio,
vocibus, prima rerura genera significantibus in eo
quod significantes sunt.dispositum esse tractatum.
Sed quoniam de intentione dictum est, breviter
hujus operis utilitas explicanda est. Nam cum
infinit"B infinitis quoque vocibus significarentur,et
(ut dictum est) sub scientiam venire non possenl,
hacdefinitione,quadecempr3edicamentorumdivisio
facta est,cunctarum vocum significantium
rerum et
acquirimus disciplinam.Hinc est quod ad logicum
tendentibus primus hic liber legendus occurril,id-
circo quodcum omnislogica syllogismorum ratione
sit constituta syllogismi vero propositionibus jun-
gantur, propositiones vero sermonibus constent,
prima estutilitasquid quisquesermo significet,pro-
cognoscere. Haec quoque
priae scientiae diffinitione
nobis de decem praedicamentis inspectio,et inphy-
sica Aristotelis doctrina,et in moralis philosophiae
cognitioneperutilisest,quodpersingulacurrentibus
magis liquebit. Quocirca de ordine quoque libri
hujus eadem ratio est.Nam quoniam ressimplices
compositisnatura priores sunt,quaeenimcomposita
sunt,ex simplicibus componuntur. Hic quoniam de
simplicibus vocibus res signiQcentibus disputatur,
secundura ipsius simplicitatis principalem naturam,
primus hicArislotelisliberinchoanLibusaddiscitur.
Nec illud fere dubium est,ad quam partem philoso-
phiae hujus libri ducatur intenlio, idcirco quoniam
qui de signiflcativis vocibustractat,derebusquoque
est aliquatenus tractaturus.Res etenim et rerum
gnificatio juncta est,sed principalior eril illa dispu-
tatio quae desermonibus est ; secundo vero loco illa
quae de rerum ratione formatur. Quare quoniam
omnis ars logica de oratione est,et in hocoperede
vocibus principaliter tractatur (quanquam enim sit
hujus libri relatio ad cceteras quoque philosophiae
partes) principaliter tamen refertur ad logicam,de
cujusquodammodo simplicibus elemeDtis,id est, de
sermonibus in eo principaliterdisputavi.Aristotelis
vero neque ullius alterius liber est.idcirco quod in
omni philosophia sibi ipse de hujus operis disputa-
lione consentit,et brevitas ipsa atque subtilitas ab
non discrepat,alioqui interruptum imper-
Aristolele
fectumqueopusedidissevidereturqui desyllogismis
scriberel,si aut de propositionibus praetermisisset,
aut de primis vocibus tractatum, quibus ipsae pro-
positiones continentur,omitteret.Quanquam exstet
LIB. I. m
A alter Aristotelis liber de eisdem disputans, eadem
fere continens, cum sit oratione diversus
sed hic ;
proprietatis liber calculum ccepit. Archiles etiam
duoscomposuit librosquo3KaO<jXou;AoYoui; inscrip-
sit,quorum in primo haec decem praedicamenta dis-
posuit.Unde posteriores quidam non ebse Aristote-
lem hujusdivisionisinvcntorem tiuspicatisunt.quod
Pylhagoricus vireadem conscripsisset, in qua sen-
tentia Jamblicus philosophus est non ignobilis.cui
nonconsentitThemistius^nequeconcediteumfuisse
Architem,quiPythagoricusTarcntinusqueesset,qui-
que cum Platone aliquantulum vixisset, sed peri-
pateticum aliquem Architem,qui novo operi aucto-
ritatemvetustate nominis conderet.sed de hisalias.
Restatinscriptio quaevariafuit. Inscripserenamque
B alii de rcbus, alii de gencribus rerum, quos eadem
res Namque (ut docuimus)
similisque culpa confudit.
non de rerum generibus,neque de reous, sed de ser.
monibus rerum genera significantibus in hoc opere
tractatus habetur, hoc vero Aristoteles ipse decla-
ratcum dicit Eorum quae secundum nullam com-
:
plexionem dicuntur, singulumaut substantiam si-
gnificat,autquantitatem.Quodsiderebusdivisionem
facerel,non dixissetsignificat; resenimsignificatur,
non ipsa significat.Illud quoquemaximoargumenlo
est Aristotelemnonderebus, sed desermonibus res
significantibus speculari,quod ait: Singulum igilur
eorum que diclasunt,ipsum quidem sccundumsein
nullaaffirraationedicitur,horumantemadseinvicem
complexione affirmatiofit.Resenim sijungantur,af-
C firfrationemnullomodoperficiunt,a(firmationamque
in oratione est.Quocirca si praedicamenta juncta fa-
ciunt affirmationem (affirmatioveronon nisi in ora-
tione est,quae aute.-n junguntur ut affirmatiofiat,hae
sunt rerum significantes voces)praedicamentoruai tra-
ctatosnonderebus.sedde voc!busest;ma]eigiturvel
derebusvelrerun-.generibusinscripserunt.Annolaiit
alii hunc librum legendum ante Topica.quod nimis
absurdum est. Cur enira non magis ante Physica?
quasi vero minor hujus sit libri usus in Physicis,
cum primiReHulotorii ante Topica legantur,elante
si- primos Resulolorios Perihermenias liber ad cogni-
tiotiem veniatinchoantis,curnon magishunclibrum
vel ante Perihermenias,vel ante Resoiutorios inscri-
pserunt? Quare repudianda est inscriptionis istius
Q quoque ipsa sententia,dicendumque est Quoniam .•
rerum prima decem genera sunt,necesse fuit decem
quoqueessesimplicesvoces, quae de subjectis rebus
dicerentur: omne enim quod significat de illa re di-
citur quam significat,ergo inscribendus liber est de
decem Praedicamentis.Sed forte quis dicat,8i d« si-
gnificantibus rerum vocibus ipsa disputatio est,cur
de ipsis disputat rebus ? Dicendum est,quoniam res
semper cum propria significatione conjunctae sunt,
et quidquid in res venit, hoc quidem in rerum voca-
bulis invenitur: quare recte de vocabulis disputans,
proprietatem significantium vocum de his quae si-
gnilicabantur, id est de rebus assumpsit. Erit alia
quoque fort.isse quaestio: Cur enim hic orationem in
 :

163 AN. MANL. 8EV. BOETII m

decem praedicamentasit parlilus.in Perihermenias A quae neque nominibus nequediflinitionibusconjun-
libro in duas tantum partes divisionem fecit.in ver- guntur ut ignis, lapis, color, et quae propriae sub-
:

bum videlicet et noraen ? Sed hoc interest quod illic stantiae natura discreta sunt,haec autem vocanturdi-
figuras vocabulorum dividit.in hoc dc significatio- versivoca. Aliavero qu<e diversis nominihus nuncu-
nibus tractat,quare non estsibi ipse contrarius.In- pantur, etunidiffinitionidesignationiquesubduntur,
Perihermenias enim libro de noraine et verbo oonsi- ut gladius.ensishaecenim multa sunt nomina.sed
;

dcrat quse secundura figuram quamdam vocabuli idquod significantunadiffinitionedeclaratur,elhoc

sunt.quod illud inflecti casibus potest,illud variari vacatur muitivocum.Alia veroquaj nominequidem
per tempora: hic vero non secundura has figuras, congruunt,diffinitionibus discrepant : ut est homo
aed in eo quoi voces significantes sunt disputatur : vivens et homo pictus , nam utrumque vel animalia
quare dlversam in diversis rebusatque tractatibus vel homines nuncupantur.Si vero quis velit pictu-

faciendo divisionem, nulla contrarietate notabitur, ram hominemquediffinire,diversasutrisque diffini-

neque nunc orationem dividit.sed ad multitudinem tiones aptabit, vocantur aequivoca. Quare
et haec

generum noraina ipsa disperlit: nam quoniam decem quoniam quid sinl aequivoca dictum est, singulis
rerum genera sunt non secundum orationem, sed Aristotelicae diffinitionis sententias persequamur.
secundumrerum significationemin decera praedica- o iEquivoca, inquit, dicitur res scilicet, quae per se
menta voces dividit, deque his tractat. Atque ideo ipsas a^quivocae non sunt, nisi uno nomine praedi-
necesse fuit quodammodo disputationem de rebus cenlur.- quare quoniara ut aequivoca sint, ex cora-
quoquemiscerijita (ut dictum esl) utnon aliternisi muni vocabulo trahunt,recteait,aequivocadicuntur,
ex rebus proprietates in sermonibus apparerent,at- Non enim sunt aequivoca,sed dicuntur. Fit autem
que ita non de rebus proprie, sed de praedicamentis, non solum in nominibus,sed etiam in verbis aequi-

idest,deipsis rerumsignificativis vocibusineoquod vocatio : ut cum dico complector te, et complector a

significanles sunt,seriem disputationis orditur.Cur te.In quibus significationibus cum unum nomen sit
autem,si de prsedicamentis disputat, de aequivocis, coraplector, alia taraen faciendi ratio est, alia pa-
vel univocis,vel denominativis primusilli traclatus tiendi : atque ideo hic quoque aequivocatio est
est?Idcirconimirum quod quaidam seraper a dispu- unum enim nomen quod est complector,diversis fa-
tantibus praemittuntur,quibus positis facilior de se- ciendi et patiendi dif finitionibus terminatur.In prae-
quentibus possit esse doctrina : ut in geometria, positioDibusquoque,et in conjunctionibus frequen-
prius terraini praeponuntur,post theoreraatum ordo ter aequivocatio reperitur.atque ideo quod ait: Quo-
conteritur.Itaquoque hic quidquid ad praedicamen- rum noraen solura communeest,noraen accipiendum
torum disputationerapossitesseutile,priusquam ad p estomnis rerum pervocem significatio,id est.omne
ipsapraedicamenta!veniret,exposuit; quare quoniam vocabulum non proprium solum,aut appellativum,
quae praedicenda erant explicavi,nunc ad ipsius dis- quod ab illud tantum nomen pertinet quod casibus
putationis seriem textumque veniamus.Quid aulera inflecti potest,sed ad noraen rerum significationem,
aequivoca vel univocavel denominativa utilitalis ha- qua rebus imposita vocabula praedicamus. Solum
beant, secundum ipsas singulorum rationesdiffini- autem duobus modis dicitur semel cum aliquid :

tionesque tractabitur. unum esse dicimus.ut si dicamus solusest mundus,

DE ^QUIVOCIS. id est unus ; alio vero modo cum dicimus ad quam-
jEquivoca dicuntur quorum solum nomen commune dam ab altero divisionem,ut si quis dicat solam me
estySecundum nomen vero subsianlise raiio diversa,ut habere tunicam,id e6l,non etiara togam,ad divisio-
animal, homo et quod pifigitur. Horum enim solum nem videlicet togae. Hic ergo Aristoteles posuit di-
nomen commune est,sccundum nomen vero subslantix ('ens,Solum nomen coramune est.quasi hoc voluis-
ralio diversa.Si quis enim assignet quid sit nlrumque set non eliam diffiiiitio, aequivoca enim
intelligi
eorum,quo sinl animalin,propriam. assiynabil tilrisque jungunturnomine, seddilfinitionedissentiunt.com- ,
rationem. munequoquemullisdiciturraodis.Diciturcommune
Omnis resautnomine auldiffinitionemonstratur; quod in partes dividitur,el non jara totumcommune
namquesubjectamremautproprionorainevocamus, D est,sed partes ejus propriae singularum.ut domus.
aut diffinitione quid sit ostendimus.Ut verbi gratia, Dicitur commune quod id partes non dividitnr,sed
quamdamsubstantiamvocamushominisnomine, et vicissim in usushabentiumtransit,utservuscommu-
ejusdera definitionem damus dicentes esse hominem nis vel equus.[)icilur etiam commune quod utendo
animal rationale.mortale crgo quoniam res omnis
; cujusque fit proprium,post usum vero in commune
autdiffinitioneautnominedcclnratur,exliisduobus, remitlitur.ut esl lheatrum,n.im cum eo utor.meum
nomine scilicet et dcffinitione^diversitates quatuor est,cum inde discedo, in coramune remisi.Dicitur
procreantur.Omnes namqueres autcodom noraine quoque commune,quod ipsum quidem nuUis divi-
et eadem definitione junguntur.ut homo etanimal, sura parlibus,totum uno tempore in singulos venit.
utraqueenimanimalia dici possunt, etutraque una ut vox vcl sermoad multorum auresunoeodemque
diffinitionejunguntur.Estnanqueaniaalsubstantia tempore totus atque integer pervenit. Serundum
animatii sensibilis.et honio rursus subslantia ani- hanc igitur ullimam conimunis significationem Ari-
mala aeusibiliSjet haec vocantur univoca. Alia vero stotelcs putataequivocis rebus communo esse voca-
165 IN CATEQORIAS ARISTOTBLIS LIB. I. 166

bulum.Namque in horaine picto etin homine vivo A sos sccum ducit errores. Ratio quoquo niultimodo
loluminutrisquevocabulumdicituraniraalisjsecun- dicitur.^st enim ratio animae, et est ratio compu-
dum nomen vero suustantiaj ratio diversa,hoc hac tandi,est ratio naturae,ipsanimirum similitudo na-
significatione pra5mittit,ut si aliter reddanturdiffi- scentiura,cst ratio quse in diffinitionibusvel descri-
nitiones quam secunduin nomen.statimtotadiffini- plionibusredditur.Etquoniamgeneralissimagenera
tio labct ac titubet.Ac primumde diffinitionispro- generc carent,individua vero nulla substantiali dilfe.
prietale dicendum est.Iilaj enim certaediffinitiones rentia discrepant, diffinitio vero ex genere et diffe-
sunt quae convertuntur, ut si dicas^Quid estbono? rentia trahitur,neque generalissimorum generum,
aniraal rationale mortale ?homo,hoc quoqueverum neque individuorum uUa potest diffinitio reperiri.

est.Atverosiitaquisdicat,Quidesthomo?8ubslantia Subalternorumverogenerum, quoniam et differen'

animata verum est ;quid substantiaani-

sensibilis. tias habent et genera, diffinitiones esse possunt.At
mata homo,hoc non modisomnibusve-
sensibilis ? vero quorumdiffinitiones reddinequeunt.illalantum
rum est,idcirco quod equus quoque est substantia descriptionibus terminantur.Descriptio autem est,

animata sensibilis, sed homo non est. Ergo illas quse quamlibet rempropriaquadam proprietate de-

constat esse diffinitionesintegrasquae converti pos- signat. Sive ergo diffinitio sit sive descriptio,utra-

sunt. Sed hoc non de communi, sed 3 querationem substantiae designat.Quare cumsubs^
fit in iis quae
tantiai rationeradixit,etdirfinitioniset descriptionia
unotantum,ut cum de hominisnomineredduntur,
nomen inclusit. ^quivocorum alia sunt casu, alia
verbi gralia.Animal est commune nomen,si dixerit
consilio. Gasu, ut Alexander Priami filius et Ale-
quis,Homo est substantiaanimata sensibilis,proce-
xander Magnus.Casus enim id egit,ut idem utrique
di si non convcrtatur, quia de communi nomine
:

noraen poneretur.Gonsilio vero,ea quaecunque ho-

reddita est diffinitio;sin vero de uno nominereddi-
niinura voluntate sunt posita. Horura autem alia
tur, tunc de ipso nomine facienda est diffinitio;sic
sunt secundum similitudinem, ut homo pictus et
tamcn est recta facienda, ut hominis diffinitio sit
homo verus quo nunc utitur Aristoteles exeraplo
animal rationale mortale, non substantia animata :

secundum proportionem, ut principium est in

alia
sensibilisjilla enim secundum hominisnomen.ista
numero unitas,in lineis punctus.Et haec aequivoca-
secundum animalis est reddita. Idem etiam in his
tiosecundura proportionem esse dicitur. Aliavero
nominibus quaede duabusrebuscommuniterpraedi-
suntquae ab uno descendunt, ut medicinale ferra-
cantur, si secundum noraen substantiae ratio non
mentura;medicinale pigmentum.ab una enim medi-
reddatur,potest aliquoties fieri,utexunivocisaequi-
cinaaequivocatioistadescendit.Aiiaquaead unurare-
voca sint, el ex aequivocis univoca ; naraque homo
feruntur,utsi quisdicat salutaris veclatioest,6aluta-
atqueequuscum secundumnomenanimalis univoca Q
ris esca est, haec scilicet idcirco sunt aequivoca,
sint, possunt esse sequivoca, si secundum nomen
quod ad salutis unum vocabulum referuntur. Gur
minime diffinita sunt.Homo namque etequuscom-
autera prius de aequivocis post de univocis tractat?
muni nomine animalia nuncupatur, si quis ergo
hominis reddatdiffinitionecndicens,aniiial rationale
Idcircoquod ipsadecem praedicamenta cum diffini-
tionibus diversa sint, uno praedicationis vocabulo
mortale, et equi,animal irrationale hinnibile, di-
nuncupantur; cuncla enim praedicamenta dicimus,
versas reddidit diffinitiones,eterunt res univocasin
ipsa vero pr«dicauienla quoniam rerum genera
aequivocas permutatae. Hoc autem idcirco evenit,
sunl,(ie subjectis rebusunivoce praedicaDtur.Omne
quoddiffinitiones non secundum animalisnomen
enim genus de speciebus propriis univoce dicitur,
redditaesunt,quod eorum communevocabulumest,
quare rectius primodeomnibuspraedicamenlorum
sedsecundum hominis atque equi.Nam si secundum
comraunivocabulotractat,quasidehincquemadmo-
comraune noraen quod est animal diffinitio reddere-
dum singuia despeciebus propriis praedicarentur,
tur.ita Geret,horao est substantia aniraata sensibi-
exprimeret.At si (ut dictum est) non de rebus,sed
lis, secundum noraen scilicet aniraalis ; et rursus,
de norainibus libri hujus intentio est.Cur de aequi-
equus est substantiaanimatasensibilis, secundum vocis et non de aequivocatione tractavit ?aequivocae
nomen rursus animalis, secundum idem naraque j) ^^^^^^^ ^^^ ^^^^^ ^equivocatio vero vocabulum. Id
animalisvocabulumequusatquehomounivoceprae-
circo, quoniam ipsum nomen nihil in se retinet
dicantur.Rursusexequivocis univocafiunt hoc mo-
asquivocationis,nisi diversaesint resde quibus illud
do"siquisPyrrhum Achillis filiuraetPyrrhumEpiro-
vocabulura praedicetur.Quare^inde substantiaraipsa
ten dicat esseunivocos,idcirco quoduno nomineet ffiquivocatio trahit, de ipsis dignus inchoatura est.
Pyrrhi dicantur, et sint animalia rationabilia atque Videturauten- aliusessemodusaaquivocationis quem
mortalia.Hic secundura nomen hominis redditadif- Aristotelcsomnino non recipit.Namsicutdicitur pes
finitio, ex aequivocis fecitunivoca. Quod si secun- hominis,ilaquoquedicitur pes navis,et pes montis,
dum nomen Pyrrhidiffinitionisratio jungeretur vel quae hujusmodi oraniasecundura translationemdi-
a parentibus vel a patria,diversiseos oporteret dif- cuntur. Translatio vero nullius prqprietatis esti
finitionibus terminari.Recte igitur additum est,se- Quare secundum translationera a^quivocanunquam
cundura nomen,idcirco quod si aliterfacta sit diffi- sunt.nisi propriiset iramutabilibussubjecta'res vo-
nitio, stabilisesse non poterit, et frequenterdiver- calubis appellentur.Estautem taliseorum universa-
467 AN. MANL. 8EV. BOETII
lisinspeclio.Neque enim omnis translatio abaequi-
vocatione aejungitur,sed eatanturacum ad resha-
bentespositumvocabuIum,ab aliajam nominata re
nomenornatu3causatransfertur,utquiajamdicitur
quidam auriga, dicitur etiani gubernator, si quis
ornatusgratiacum qui gubernatoresidicataurigam,
non erit auriga nomen iequivocura,licet diver3a,id
est.moderatorem currus navisque significet.Sed quo-
ties resquidera vocabulo eget,ab alia vero requae-
vocabulumsumit,tuncistatranslatioaequivocationi3
retinet proprietatem,utexhomine vivo adpicturam
nomen hominis dictura est.Et de aequivocis hacle-
nus ; nuac de univocis pertractemus.
DE UNIVOCIS.
Univocavero dicunttir quorumnomen commune est,
etsecundumnomen eadeniralio substantise,utanimal,
homo atque bos,communienimnomineutraque anima-
lianuncupantur,et est substantixratio eadem.Siquis
enim assignet utriusque rationem quidutrumque sif,
quo sint animalia, eamdem assignahit rationcm.
Post aequivocorum diffinitioncm ad univocorum
terminum transitura fccit,in quibusnihil aliuddis-
crepat, nisi quod aequivoca diffinitione disjuncta
sunt,univocaipsoquoqueterminoconjunguntur,sed
caeteraomniaqua;cunqueinaequivocorum diffinitio-
nedictasunt,inhacquoqueunivocorumdesignalione
conveniunt.Naraquemadmodum in aequivocissecun-
dum noraenaequivocarurareruradiffinitio fiebat,ita
quoque inunivocis sf/Cundumnoraen substanlisera-
tio assignabitur.Suntautemunivocaaut generaspe-
ciebus, aut species speciebus, genera ppeciebus,ut
aniraal atquebomo. Nam cum hominis genus sit
animal,dicitur homo animal,ergo etanimal ethomo
animalia nuncupantur.Secundum igitur coramune
nomen si utrosque diffinias,dicis aniraal esse sub-
stanliam animatam atque'sensibilem,hominem quo-
que secundum id quod animal est, si substantiun
animatam sensibilemdixeris,nihil in eofalsitatisin-
venies. Species vero spcciebus univocse sunt, quie
uno atque eodem genere continentur, ut homo,
equus atquebos,his commune genusest anima],et
communinomineanimalianorainantur.Ergosecun-
dum nomenunum quod illiscommune estanimalis,
una illius ratio diffinitionis aptabilur,omnia enim
suntsubslantiaeanimataeatquesensibiles.Secundura
mina una diffinitio est.ut est scutum,clypeus his
igitur posteriorem univocationis designationem Ari-
enim pluranomina,sed una diffinitio estjCtMarcas
stotelesqua speciebus spccies univocae sunt,uthomo "
Porcius Cato,his enim tot nominibusres una sub-
et bos, quae sub eodem sunt genere, sumpsit
jecta est.Diversificasunt(iuorum nequenomen idem
exempium.
est, neque eadem diffinitio,ut homo,color, et quid-
DE DENOMINATIVIS.
Denominativa vero dicuntur quxcunque ab aliquo
solo differentia casusecundumnomcn habcntappella-
tionem, ul a grammalica grammalicus, et a forlifu-
dine forlis.
Hajc quoqueflifnnitionihilhabetobscurum.Casus
enim antiqui nominabantaliquasnominumtransfi-
gurationes, ut a justitia justus, a forlitudinc lor-
tis,etc.IIa3C iijitur norainis transfiguratio,casus ab
antiquioiibus vo.abalur.Alque ideoquotiescunque
168
A aliqua res alia participat, ipsa participatione sicut
rem,ita quoque noraenadipiscitur,utquidarahomo,
quiajustitia participat et rem quoque inde trahitet
nomen, dicitur enim justus.Ergodonominativavo-
cantur quaecunque a principalinominesolocasu,id
est sola transfiguralione discrepant. Naracum sit
nomen principalejustitia.ab hoc transfiguratum no-
men justus efficitur. Ergo illa sunt dcnominativa
quaecunque a principali nomine solo casus id est
sola norainis discrepanlia,secundura principaleno-
men habent appcllationem.Tria sunt autem neces-
saria,ut denominativa vocabula constituantur.-prius
ut re participet, post ut nomine, postremo ut sit
quaedam nominis transfiguratio,ut cum aliquisdici-
tur a forlitudine fortis,est enim quaedam fortitudo
jj
qua fortis ille participet,habet quoque nominis par-
ticipationem,fortiseniradicitur.At vero est quaedam
transfiguratio, fortis enim et fortitudo non eisdera
syllabis terminantur. Si quid vero sit quod re non
participet, nequenomine participare potest. Quare
quaecunque re non participant,denominativa esse
non possunt.Rursusquoque,quaerequidempartici-
pant, nomine vero minime, ipsa quoque adenomi-
nativorum natura discreta sunt, ut si quis.cumsit
virtiis, virtutcipsa participet, nullo cum alio no-
minenisisapientem vocamus.Sedvirtus etsapientia
nomine ipso disjunctasunt,hicergorequidem par-
ticipat,nomineverominime.Quare sapiens a virtute
denominatus csse nondicitur,3ed a sapientia,qua
scilicet et participat, et nomine jungilur,etlran?fi-
gurationediversus est;rursussi transfiguratio non
D sitjUtquaedam raulier musica,participatquidemipsa
musicaedisciplina,etdiciturmusica.Haeigiturappel-
latio nonest denominativa,sed aequivoca^uno enira
nomine etdisciplina et ipsaraulier musica dicitur.
Quoniam ergo similis ter.ninus syllabarumi est, et
noraen simile,et nulla transfiguratio.dcnominativa
essenonpoterunl,quare quidquiddenominativaesse
non poterunt,quare quidquid denominativumesse
dicitur.illud et re participabit et nomine, et aliqua
transfigurationevocabulidiscrepabit.llaecigiturquae
ad prasdicamenta necessaria credidit,praemisit.Mul-
tivoca vero et diversivoca respuit.quod ad praesentem
tractatum utilianonputavit B.r-evitertanren utraque
dfffinienda sunt.Mullivoca sunt quorum plura no-
:
quid oninino a se et nominis nuncupatione etdiffi-
nitionis ratione discretum est.
Eo'-um qugs dicuntur alia quidem secundum com-
plexionem dicuntur alia vero sinecomplc.vwnc,et ea
quae secundum complexionem diiunlur sunl, ulhomo
currit, homo viiicit ea vero qux sine complexionc
:
dicuntur sunt, ul homo, bos, cnrrit, vincil.
Postquamdeconjunctionediffinitionumatqueno-
minum quanlum ad praesens attinebat opus,suffi-
cienterexposuitquoniamdeprimisnominibusprima
 1

169 IN CATBGORIAS ARI8T0TBLIS LIB. I. 170

rerumgenerasignificantibusdivisiofaciendaestjnon A. autparticulariterintelligatur : nam cumdicohomo,

nomine, sed genere discrepantibus, nunc ostendil rem dixi universalem, idcirco quod nomen hoc de
quid sit sine coniplexione cujuslibel vocaljuli facta multis individuis praodicatur vero dico Socra-
: cum
prolalio.Sine complexioneenimdicunlurqLiivcnnque tes velPlato,remdixi particularem; quoniam Socra-
8ecundumsimplicem3onumnominisproteruntur,ut tes de nudo suhjccto dicitur :et accidens quoqueeo-

homo, equu3:his enim extra nihil adjunctum est. dem modo nam cum; dixero 3cientiam,rem protuli
Secundumcoiuplexionemdicunturqua3Cunquealiqua universalem.idcirco quod scientia etde grammatica
conjunclione copulantur,ut aut Socrates aut Plato, et dc rhetorica, et de aliis omnibus sub se positis

velquoecunque secundnmaliquod accidens conjun- praedicatur ; si vero dixero Platonis scientiam,quo-

guntur.Naraquia,verbigralia,inSocratemvenitam- niam omne accidens quod individua venit indivi-
bulatio,dicimus Socrates ambulat, et est prolatio
:
duum fit.particularem scientiam dico,namque Pla-
istasecundum complexionem,idcirco quia cumdico tonis8cientia,8icutipsePlato,particulari3est: igitur
Socrates ambulat,Socratem sum cum ambulatione quoniamnequcsubstantianequeaccidens ullomodo
complexus.Quod autein ait Eorum quoe dicuntur, : proferripotest, nisiin suonomincautnniversalitatis
nihil aliud demonstrare vult nisi de primis rerum vim,aut particularitatis induat, rectein qualuor di-
vocabulishujuslibellidisposuissetractatum.Rerum g visio facta est, ut si omnis rea aut subslanti-t aut
enim vocabulasunt quae dicuntur,ipsa enim proprie acciden3,et horum aut universali, aut particularis.
nominamus. Ex his igitur quatuor fiunt cojnplexiones.Nam cum
Eorum qux sunt alia de suhjecto guodam dicuntur, venerit universalitas in substantiam,fil universalis
in subjecto vero nullo sunl : ul homo de suhjeclo qui- 3ub3tantia,ut esl homo vel animal. Universale au-
dem dicitur aliquo homine,in subjectoauiem nullo est. tem est quod aptutnost depluribus prsedicari.Parti-
Alia in subjecto quidem sunt,de subjeclo aulem nullo culare vero quod de nullo subjecto praedicatur. Ergo

dicuntur. In subjecto autem esse dico, quod cum in esuna complexio universalitatis et subsfantiae, ut

aliquo non sicut quaedam pars sit, impossibile est sine sitsubstantia universalis. Si vero particularis sub-
60 esse in quo est : ul quasdam grammalica iii subjecto stantiaecopulatur,fitsubstantiaparticularis,utestSo-
quidem est, in anima,de subjecto aulemnuUo dicitur, crates velPlato,etquidquidinsubstantiaindividuum

et quoddam album in subjecto est corpore {omjiis enim reperitur.Atcum miscetur univer3alitasaccidenti,fit
color in corpore est), de subjecto autem nullo dicitur. accidensuniversale,utscientia,quaecumsitaccidens,
Alia et de suhjecto quodam dicuntur, et in subjecto et praeteranimam cui accidit esse non possit, tamen
sunt : quidem est in anima, de
nt scientix in subjecto universalisest,quoddesubjecta grammaticavelaliis
subjecto aulem dicitur, ut de hac grammatica. Alia q speciebus praedicari potest.Cum vero particularitas
neque in subjecto sunt neque de subjecto dicuntur, ut accidenti conjungitur, fit accidens particulare, ul
aliquis homo, vel aliquis equus nullum enim horum :
Platonis vel Aristotelis scientia. Fiunt enim quatuor
neque in subjecto est, neque de subjecto dicitur. Sim- complexiones,substantia universalis,substantia par-
pliciteruutemquxsuntindtviduaetnumerosingularia, ticularis,accidens universale, accidens particulare,
de nullo subjecto dicuntur in subjecio autem nihil
:
Ut autem accidens iu substantiae naturam transeat,
prohibet horum aliqua esse,qu;edam enim grammalica vel substantia in accidens,fieri nullo modo potest^e*:
in subjecto est, de subjeclo autem nullo dicitur. accidens quidem venit in substantiam, sed non ut
Hic Aristoteles sermonuraomnium multitudinem substantia fiat: neque enim quoniam color,quodest
inparvissimamcolligit divisionem.Namquod rerum accidens venitin substantiam.idcirco color jam sub-
vocabulaindecempraedicaraentadistribiiit,majorhdC stantia est.Necquoniam substantia suscipit colorem
divisione non potest inveniri,nihil enim essepoterit idcirco color jam substantia fit. Quare neque sub-
quod huic divisioni undecimumadjiciqueat.Omnis| stantia in accidentis,neque accidens in substantiae
enim res aut substantia est,aut quantitas,aut quali- naturamtransit.At vero nec particularitas, nec uni-
tas.aut ad aliquid,aut facere, aut pati,aut quando, i
versalitas in se transeunt.Namque universalitas po-
aut ubi, aut habere, aut situs ;
quocirca tot erunt test de particularitate praedicari, ut animal de So-
^
eliam sermones qui ista significent,et haec est ma- crate vel Platone,et particularitas suscipiet univer-
xima divisio,cui ultra nihil possit adjungi parvis- :
salitatis praedicationem,sed non ut universalitas sit

sima vero est quae fit in quatuor,in substantiam et particularitas, nec rursus ut quod particulare est
acciden3,et universale et particulare. Omnis enira universalitas fiat. Ergo quatuor complexiones, uni-
res aut substantia est,aut accidens,autuniversalis, versalem substanliam,universale accidens,particu-
aut particularis.Sicut ergo decerasuperioribus nihil larem 3ubstantiam,particulareaccidens Aristoteles
addi poterat,ita ex his quatuor nihil demi. Nam ne- disponere cupiens,non dorum nomina,sed descrip-
que minor ulla divisio his quatuor fieri pote3t,nec tionesapposuit.Elquoniam generalissimorumgene-
major quam si denario limile praedicamenta clau- rum diffinitiones non poterat invenire, discriptioni-
dantur.Gum autem in his quatuor divisio facta est, bus usus est his, id substanliam esse dicens quod
paucis exponam.Prima quidemrerum est omnium in subjecto non esset^accidens vero quod in subje-
divisio insubstantiamatqueaccidens.Sed quoniam cto esset.Omne namque accidens in subjecto est.ut
Bubstantiaproferri nonpotest nisi aut universaliter colore in corpore,scientia in anima,et subjectam ha-

Patrol. LXIV.

k
171 AN. MANL. SEV. BOETII 172

bet substanLiam omne accidcns. Si quis eniai sub- quemadmodura eniraipse Aristarchus
A. ticularis est ;

stanliana tollat,accidens non erit. Quare substantia de nullo subjecto dicitur,ita quoque ejus gramma-
locus quidarn est ubi accidentis valeat natura consi- tica de nuUo subjecto praedicatur. Non autera dicit

stere.Ipsa vero substantia per se constat,atque ideo quod ipsa gramraaticaparticularisest^sed quod quae-
dicitur substantia,nec ullo subjecto alio nititur,sed dam grammatica,id e&t alicujus hominis individui

cunctis ipsa substantia est. Alioqui si substantiain gramraatica,quamscilicethoraoparticularispropria

uUo subjecto esse posset,es5et accidens.Omne enim retinet cognilione.Et quoni^im incorporale accidens

accidens in subjecto est,et quidquidin subjectoest, grammaticam,

posuit quod animae accideret,id est

illud est accidens.Quod si substantiaessetinaliquo quoque aliud exemplum

quae essct in anima^ponit

subjeclo, continuo fieret accidcns, sed substantia corporale ait enim et quoddara albumin subjecto;

accidens esse non potest, sicut supra docuimus. estcorporo, omnis enim color est in corpore hic :

quoque non omne albumdicit esse particulare,sed

Quare quoniam accidens in subjectoest,substantia
quod ad individuura corpus album venit. Probatur
vero accidens non est, substantia in subjecto non
Universalitatis vero descriptio est, de subje- quoque particularealbuminsubjectoessehoc modo,
est.

cto prsedicari.Omnis namque universalitas de subje-

nam color quodgenus est albi vel cujusdamalbiin
ctisparticularibuspra3dicatur,namquoniamuniver- P corpore est, et est in subjecto. Quare cujus genus
in subjecto est, ipsum quoque in subjecto est. Om-
saleestanimal,vel homo.de Socrates praedicatur et
nes enim species vel individuafpropria genere conti-
Platone.Dicitur enim Socrates animal alque homo.
estaccidens scientia^dioitur uentur,et ejusdem habent naturam. Quoniam vero
Et quoniam universale
esse in aliquo multis dicitur modis, qui velit Aris-
de subjecta grammalica,grammaticaenim scientia
toteles ostendere esse insubjecto.paucisabsolvam.
est.Particularitas vero quoniam ipsa est rerura ulti-
Dicitur enim esse aliquid in aliquo novera modis,
maelnihiIestillisubjectum,denul!osubjeclopraedi-
dicimus enim esse aliquid in loco.ut in foro vel ia
catur nam quoniam universalitas de;subjertoprae-
;

universalitas non est. theatro.Dicimus quoque esse in aliquo, ut in aliquo

dicatur, particularitas vero
vase,ut triticura in modio.Dicitur etiam esseinali-
particularitas de subjecto non praedicabitur. Ubi
quo velul pars in toto, ut manus in corpore.Dicitur
enim res discrepant,etdefmitiodiscrepabit;itaquo-
esse in aliquo velut totum in partibus,ut corpus in
que in his,nam quoniam discrepat substantia et ac-
oranibus suis partibus.Rursus velut in genere spe-
cidens,diffinitiones quoque eorum discrepabunt.Ut
cies.ut in animali homo,vel genus in speciebus suis.
quoniam est accidens in subjecto, erit substantia Diciraus quoque esse in aliquo,veluc aliquid in fine
non in subjecto. Et quoniam universalitas de sub- esse, ut quoniam bonee vitae tinis beatitudo est, si
jecto prffidicatur, particularitas autem ab univer-
C quis sit beatus; in fine est,scilicet bonae vitiP.Dici-
salitate discrepat,de subjecto non prsedicatur. Has
mus quoque esse in alifiuo ut in quolibet potente,ut
igilurhujusmodidescriptionesAristotelesitapermi-
in imperatore esse regiraen civitatis.Dicimus quo-
scuit dicens : Eorum quae sunt, alia de subjecto
que velutformarainmateria,utsimilitudinem Achil-
quodam dicuntur, in subjecto vero nullo sunt, vo-
lis in aere vel in marmore. Novera igiturmodis ali-
lens scilicet universalem substantiam demonstrare. quid in aliquo esse dicitur, ut in loco,ut in vase, ut
Nam quod dixit dc subjeclo dicuntur,universaleest, pars in toto,ut totum in partibus,ut in genere spe-
quod vero ail in subjecto nullo sunt, substantia :
cies, ut in speciebus genus, ut in fine, ut in impe-
ergo quod ait quaedam de subjecto fiic;,in subjecto ratores,utinmateriaforma.Horum igiturAristoteles
vero nullo esse, universalem substantiam deraon- tria sola comraemorat,sed duo in unura conjuncta,
strare coatendit : ut enim sspius dictura est, quod aliud seperatum.Ait enirr. In subjecto autem esse
:

de subjecto dicitur, universale est quod in nullo

; dico quod,cum in aliquosit,non sicut qua^dampars,
subjecto est,substantia. H.TCjuncta, id est de sub- impossibile estessesine eo in quo est.Scnsus autem
jecto quodam dici,et in subjecto nullo esse.univer- talis est : Hoc, inquit, dico esse accidens, quod sit
salem substantiam damonstrant. Post universalera in subjecto,id estquod ita git in altero,ut pars ejus
substantiara particulare accidens posuitdicens:Alia
Q non sit et sine aliquo subjecto esse non possit, ut,
autera in subjecto quidem sunt, de subjecto autera verbi gratia,color cum in corpore nulla pars corpo-
nullodicuutur.Nara quod ait in subjccto sunt, acci- ris est,et si color acorpore separatur,color nusquam
dens monstrat,quod vero addidit.desubjectoaulera est. Omnisenira color in solo corpore cst.Ergo illud
nullo dicunlur, particulare. Accidens enira in sub- cst accidens quod seraper ita in subjecto est altero,
.jecto est, particularitas de nullo subjecto praedica- ut ejus pars non sit,ut cum ab eo in quo est separa-
tur. Ergo quaecunque res ipsa quidera in subjecto tur, ad nihilura redigatur, ut per se sine alterius
est,sed si de nullo subjecto praedicatur, accidens subjecto esse non possit. Qiiod aulem ait ut non sit

est parliculare,utest de quaedamgrammatica.id est
Aristarchi,vel alicujus horainis individua grarama-
tica : illa enira quoniam individui hominis,
quoque factaest individuaetparlicularis; crgo quo-
niam quaedamgrammatica in anima est, accidens
est, et quoniam do nuUo subjecLo prsedicatur, par-
sicut aliqua pars,abea scilicel significatione in ali-
quo consistendi dividere voluit, secandum quara
ipsa partes in toto esse dicimus,noo enim tale est sub-
jectum, ut ejus accidons pars sit. Quod vero dicit,
impossibile est esse sine eoin quo cst, ab ea scilicet
significatione divisit, quae esl esse aliquid in vase
173 IN CATEGORIAS ARISTOTBLIS LIB. I. 174
vel in loco;quod enim in vaae vel in loco cst a vase A dum proprias rationes diffinilionesque contexuit.
vel loco poleritseparuri, ut triticum quod in modio Nam pro substantia universali posuit, quod in sub-
est, potest a niodio segregari, et homo a theatro jecto non est,et de subjecto praedicatur : pro acci-
discedere:accidens vero ab eo in quo est segregari denti particulari dixit, quod in subjecto est, et de
non potest.Quare solas Ires posuitsignificationes,id subjecto non prjEdicatur. Accidens vero universale
est sccundum quam in va3e,vel in loco dicitur esse, per hoc designavit quod ait,quod et in subjecto est,
et secundum quam pars in toto est. Scd utin vase ct desubjecto dicitur.Pr(iparticulari substantia in-
et ut in loco unasenLenlia distribuit dicens, impos- terposuit,quod nec in subjecto est,nec de subjecto
sibile est esse sine co in (juo est. Sed fortasse quis praedicatur : aimpliciter autem quaj sunt individua
dicat non esse diffinitioncm veram,illa esse in sub- etnumero singularia desubjecto nullo dicuntur;in
jecto quaj sic sint in alio non ut sint partes,et sine subjectoautem nihil eaprohibetesse,qua}dam enim
eo in quo sint esse noa possint, Socrates enim vel graramatica in subjecto est. Omnis particularitas
homo quilibet cum accidens non sit,tamen semper aut substantia erit aut accidens;nam cum dico So-
in loco est et sine loco essenon potest.Quibus re- cralem,individuain et particularem significavi sub-
spondendum est quod Socratcs loca poterit permu- stantiam; cum dico quamdam grammaticam, indi-
tare,et esse praater locum in quo fuil:et postremo g viduumetparticulareaccidensdixi.Individuaautem
si intelligentia capianius,per se subsistit,accidentia sunt quae neque in alias species dividi po3sunt,ne-
vero per se ipsa non constaut. Sed si quis quoque que in aliaindividua. Nara quemadmodum animal
objicial posse locuiu accidentia permutarc, malum dividitur in species.horainem atque equum, horao
namquc si in manu teneatur.manus mali odore com- autem in singulos homines, id cst in Socratera et
pletur, adeo odor quod est accidens, in aliud sub- Platonera etcaeteroSjSic Plato et Socrates non divi-
jectum tiansire potest.Sed non hoc ait Aristoteles, duntur in alios. Atque hoc idem. de accidentibus
quoniam muture accidens locum non potest,nec ita diciconvenit.mamquemadraodura scientiadividitur
dixit impossibile esse sine eo in quo erat, sed sine in species,grammaticam et rethoricam.grammatica
eo in quo est, hoc enim significat mutare quidem vero ipsain particulares grammaticas,quas scilicet
posse locum, sed sine aliquo subjecto non posse particulares homines norunt, sic ipsa particularig
subsistere. Quare recta est atque mtegra diffinitio grammatica in parliculares grammaticas non se-
ejus quod insubjectoest,quod itasint in alteronon catur. Ergo individua suut quaecunque sunt nu-
sicut quoedam pars,et impossibile sit esse sine eo in mero singularia, et in nullas alias multitudines
quo est,secundum autem illam significationem dic- secundura species vel secundumindividua dividun-
tum est secundum quam forraam in materia esse di- tur. Omne individuum, quoniara particulare est, ^-
cimus.Namque forma,si in materia sit,per seipsam de subjecto non praedicatur ; omne autem quod
nuUa ratione consistit.Postquam igitur particulare de subjecto non praedicatur, aut substantia erit, ut
accidens quid esset ostenditdicens,quod in subjecto Plato,aut acciden3,ut quaedam graramatica. Ex his
est et de subjecto non praedicatur, et in subjecto ergo particularibus substantia scilicet atque accidenti
consistentis reidiffinitioncmredditdicens,quodcum quae de subjecto non praedicantur,substantia quidem
in aliquo sitnon sicul qusdam pars,impossibileest nec in subjecto est, accidens vero in subjecto est.
esse sine eo in quo est. Ad universale accidens Ita illa individua quae substantiae suntin subjecto
continenti disputatione revertitur quod definit hoc essenon poterunt,aliavero individua quae secundum
modo.Namque post ejus rei quse in subjecto est dif- accidentis naturam dicuntur,illain subjecto esse ni-
finitionem,et post particularisaccidentis exempla, hilprohibet.Atquehoce3tguodait:Simpliciterautem
ad universaleaccidens transitum fecit,inquiens alia qua sunt individuaet numero singularia, de nullo
esse quae in subjecto sint,et de subjecto praedicen- subjectodicunlurin subjectoautemeanihilprohibet
tur,quod scilicet accidens universale significel:nam corum aliqua esse. Quaedam enim grammatica in
quoniam de subjccto dicitur, universale est, quo- subjecto est, de subjecto autem nullo dicitur. Hoc
niam in subjecto est, accidens in subjecto ergo ; enim maluit dc^monstrare, et accidentibus substan-
esse,et de subjecto praedicari, universale accidens D tiis particularibus hoc esse commune.quod desub-
raonstrat.Hujus quoque complexionis convenientia jectononpraedicantur.Hocenimdixit:Simpliciterau-
proponit exempla : ait enira scientiam in subjecto tem quae sunl individua et numero singularia, de
es3e,in anima:nam nisi anima sit in quascit,scien- nullo subjecto dicuntur. Subaudiendo, scilicet sive
tia nulla est.idcirco quod scientia actus est animae, substantiae sint siveaccidentia,sed non omnia indi-
nam ea quae sunt inanimata nihil sciunt. Hinc se- vidua non suntin subjecto.Individuaenira acciden-
quitursubstantiae particularis propositio.quam sci- tia in subjecto esse nihil prohibet. Quaedam enim
declarat.quod neque in subjecto sit, neque
licet ita grammatica cum sit individua et de subjecto non
de subjecto prsedicetur, nam quod in subjecto non praedicetur,tameD in subjecto est, id est in anima.
est.substanlia cst, et quod de subjecto non pra;di- Sed ut congregatim dicatur,sensu3 hujusmodi est,
catur,parlicularitas. Utraque igitur res de subjecto 0[Eniaquidemqu3ecunquesuntindividua,desubjecto
non non esse, parlicularis
prcEdicari,et in subjecto quidem nullo dicuntur,sed non omnia nonsunt in
quatuor cum propriacom-
est substantia.Res igitur subjecto.Namcumparticularissubstantiainsubjecto
plexione non secundumpropria Domina,sed secun- non sit,ut Plato,particulare tamen accidens in sub-
175 AN. MANL. SEV. BOETII
jecto est, ut quaedarn grammatica in anima. Illud
quoqueinagnaattenlionenotandumest,quis3ithujus
ordo propositi.Namcum sint quatuor complexiones,
factaeex quatuor rebus,quarum duse natura discre-
pant,ut substantiaet accidens, duae quantitate, ut
particularitasetuniversalitasconjunctiscompositis-
que omnibus, dissentientem lateribus
hia quatuor
dispositionem fecit.Posuit enim prius substantiam
universalem dicens,quod in subjeclo non est et de
subjecto dicitur.Post hanc primam positionem tolis
discrepantem rebus,rem subdil,id ejt accidens par-
ticulare,quod in subjecto esset, et de subjecto non
praedicatur. Nam cum accidens dixit, a substantia
disgregavit, quod particulare addiditab universali
disjunxit.Rursusexaliolateredisposuitin divisione
accidens universale,dicens quod in subjecto eat, et
desubjecto praedicatur;etultimo substantiaro parti-
cularemcontrariatrjsuperioriaccidentidixit,quodne-
que in subjectoest,nequedesubjectopraedicatursub-
stantiae particularitem universalitati accidentis oppo-
nens.Sed utplaniusquoddicimussit.flguramdeircri-
ptionemque subjecimusin qua superiuslatus subs-
tantiaaccidentiquenolavimus,reli.|uumparticulari-
tatis et universalitatis titulo inscripsimus,Arisioteli-
cam complexionem angulariler et per latera desi-
gnantes.
Quandoallerum de altero frmdicatur ut de suhjec-
to,quwcunque deeo quod prxdicalur dicuntur,omnia
etiam de subjecto dicunlur, ut liomo prxdicalur de
quodam homine, animal vero de homine, ergo et de
quodam homine animal prxdicabitur, quidam enim
homo, et homo est et animal.
Cum superius de his quae in subjecto sunt,id est
de accidentibus loiiueretur^diffinitionem constitutae
in subjectorei,et praetersubjectum nuUo modo per-
manentis, in media tractatione disposuit, dicens
illud esse quod neque parsesset alicujus, nec sine
subjecto posset ullo modo permanere.Patefacto igi-
tur quid sitesse in subjpcto,nunc quid sit prredicari
de subjecto declarat. Duobus enim modis proedica-
tionesfiunt,unosec"ndumaccidens,aliodesubjecto:
de homine namque pra^dicaturalbum.dicitur enim
hom()all)us,rursu8(]oeodemlioiuiiioi)iaedicaturani-
raal,dicitur enim homo animal.Sed illa prior praedi-
catio,quaB est.Homo albusest, eecundum accidens
176
A est,namque accidens, quod est album, de subjecto
homine praedicatur,Bednonineo quodquid sit,nam
cum album sit accidens,homo snbstantia, accidens
de substanlia in eo quod quid sit pradicari non
potest,ergo ista prasdicatio secundum accidens dici-
tur. De subjecto vero praedicare est, quoties altera
res de alterain ipsa substantia praedicatur,ut ani-
mal de homine;nam quoniam animal etsubstantia
genus hominis,idcirco in eo quod quid sit de
est,et
homine pra^dicatur.Quare illasola de subjecto prae-
dicari dicunturquaecunque in cujuslibetrei substan-
ponuntur; ergo quotiescunque
tia et in diCfinitione
hujusmodi fuerit prajdipatio.utalterum de alterout
de eubjecto praedicetur,id est ut de ejus substantia
dicatur, ut animal de homine, hanc proprietatem
-n
evenire necesse est, ut si de eo quod praedicatur,
quidpiam ut de subjecto,idest ejus substanlia,prae-
dicetur necessario idem hoc quod de praedicatodici-
tur, dicatur etiam de praedicati subjecto, ut homo
pra^dicatur quidem de Socrate in eo quod quid sit.
Interrogantibus enim quid feit Socrates, hominem
respondemus. At vero de ipso homine in eo quod
quid sit animal dicitur, in substantia enim homi-
nisanimal praedicatur,atqueita fit utanimalquidem
de homine, homo vero de Socrate in eo quod quid
sit,ut de subjecto prasdicentur. Ergo quoniam ista
consequentia,etanimal de Socratein eo quod quid
sit praedicabitur. Potest enim dici interrogantibus
quid estSocrates,animal.Ergomanifestum estquod
si quaresdealia utde subjecto praedicetur,uthomo
de Socrate, de eadem vero re quae praedicatur, de
C homine 8cilicet,alia rursus superior,ut de subjecto
praedicetur,ut animal neces.^e eritet hanc eamdem
de subjecto ejus de quo ipsum dicitur pra)dicari,ut
animal de Socrate, Socrates namque subjectus est
homini,de quo animal praedicatur.Ergo constathu-
jusmodi diftinitioquae dicit.quotiesalterumdeallero
praedicatur ut de subjecto, si quid sit quod de eo
quod praedicatur in eo quod quid sit dici possit,hoc
idetn ipsum de eo quod prius subjectum erat possit
praedicari.Sed fortassequisquaradicatminimeverum
essequod dictumest,nam cura homo deSocrate pric-
dicetur. Socrates enim homo est, de homine vero
species,homo enim species esi.Socrates speciesesse
non dicitur.Et rursus cuin animal de homine praedi-
cetur,de animali vero genus,animal enim genus est,
rv homo generis vocabulo caret,non enim diciturhomo
esse genus, horao enim genus non est, sed tantum
species. His dicendum est quod minus adverterint
illam esse dilfinitionem de subjecto praedicationis,
qua3 in eo quod quid sit unumquodque et in ejus
subslantia pra3dicaretur,nunc autem species de ho-
minenon in eo quodquid sit prajdicatur.Neque enim
siquishominisdininitionem reddatspeciemnomina-
vit,sed designativum nomen esltantum, utrum de
pluribusspecieidifferentibuspraedicaturhocnomen
quod esthomo,an certe tantum desolis individuis.
Nam quoniam de individuissolis homo prffidicctur,
idcirco spccies dicitur,et (luoniam despecicdiiTpren-
tibus animaldicitur,idcircoanimal genusvocamus.
Etsuntquodammodonominumnomina.Quareneque
 ) ;

177 IN CATEGORIAS ARISTOTELIS LIB. I. 178

genus de animali, neque species de homine, in eo A. substantiam quidem species est, ad hominem vero
quodquidsitpraedicatijr.sedtantuindesignant.ciuo- genus. Decem igitur prajdicamentorum significatio
modo homo et animal de subjectis ( ut dictum ost nihil aliud demonstrat nisirerumdeceuigenora quae

propriis pra?dicentur. Ergo non est mirandurn si ad gencraiissimanorainamus.Ergoquotiesgeneragene-

eorum subjectumqusedesubjectodicuiiturejus pr;e- raIissiraadiscrepant,eorumquoquespecie.sdiscrepa-
dicati quod de subjecto non dicitur prajdicatio per- bunt ; et quoties species discrepant, quoniamdiffe-
veniri non potest. disjunguntur atque informantur, differentiae
rentiis
Diversorum generum et non subalternatim posilo- quoquediversarumspecierumdiscrepabunt. Animal
rum,diverscesecundumspeciemsunldifferenti(e,ut<^^i- namque et scientia, quoniam est animal substantia,
malis et scienlix ^animalis siquidem diflercntiop. sunt,ut scientiaveroad aliquid.quoniamquegenusanimalis
gressibile,volatile,bipeseta(juaiile,scientixveronulla estsubstantia, etgenusscientiae estadaliquid,omni
harum est, neque enim scientia a scientia dijfert in eo substantiae a se ratione discreta sunt, et differentiae
quod est bipes. Suballernorum vero generum nihit pro- quoquescienti^eatqueanimalisoianibusqualitatibus
hibet easdem esse differentias, superiora enim de infe- disjunguntur.Estnamque differentiaanimalis,bipe3
rioribus prsedicantur , quare quxcunque fuerintprxdi- et quadrupes, animal enim ab alio animali differt,

cati dif\erentix erunt eaedem et subjecti. T» quod hoc quidem bipes sit, ut homovel avis, illud
Cummultis modisgenusdicatur,solumquodnuno vero quadrupes, ut equus atque bos illud vero mul- ;

tractari convenit assumamus. Dicitur enim genus tipes, ut formica vel apis. Sed scientia differentias

quodde pluribusspecieditferentibus ineoquodquid hujusmodi non babet, neque enim scientia a scientia
sit praedicalur, ut animal priedicatur de homine, et differt in eo quod bipes est. Quare constat quoties

de equo, et de cane, et de bove, et de caeteris, quaB diversa sunt genera, specierum quoque differentias
omnia specie ipsa a se discreta sunt. Species vero esse discretas. At hoc est quod ait. Diversorum ge-
estquoddepluribusnumero diCferentibusin eo quod nerum et non subalternatim positorum diversas se-
quid^sit praedicatur, ut homo praedicatur de Catone, cundum speciem differentias esse. Et hoc exempli
Socrate, Platone, Virgilio, Cicerone, et de singulis adjectione firmavU dicens Animaliset scientiae di- :

hominibus, qui specie non differunt, sed tantura

ipsfi versas esse differentias, nam cum sit bipes animalis
a se numero distant. OiiTerentia vero est quae sub non est. Et hoc quidem de di-
differentia, scientiae

eodem genere positas species propria qualitate dis- versis generibus dictum est, id est, quae subalterna
terminat,namcum equusethomoquantumadgenus non sunt. Quod si subalterna sunt genera, nihil pro-
unum sint (uterque enim animal est), difFerentia ra- hibet alias easdem esse differentias, alias diversas,
tionalis et irrationalis utrosque disjungit ac discer- ut avisestspeciesanimalis, et rursusestgenuscorvi,
nit. Qualitate enim quadara rationabilitatis et irra- C et est subalternum genus, avis. Sed aniraalis diffe-

tionabilitalis uterque a propriae substantiae diffini- rentise sunt rationalis atque irrationalis, avis vero
tionedissentiunt.Ergodifferentiaestquaedepluribus differentia rationalis non est. Nulla enim avis ab alia
specie difFerentibus in eo quod quale sil prsdicatur. avi differt, quod sii rationalis ; ergo hoc loco non
Namque haec ipsa iifferentia quaeestirrationabilitas 8unt eaadem subalternorum generum differentiae. Si

deraultisspecie differentibuspraedicatur, ut de cy- quis vero has generis, id estanimalis differentias di-
gno, etequo, etpisce, quae omniaasecumspecieipsa cat, ut animalium alia sunt quae pascantur herbis,
dissentiant, irrationabilitatis tamen qualitate con- aliaqu3eseminibus,aliaquapcarnihus,haedifferentiae
junctasunt. Sed non inomnibusdifferentiade pluri- conveniunt io subalterno genere, videlicet in avi
bus specie differentibus praedicatur. Sunt enim quae- namque avium sunt aliae quae seminibus vescuntur,
dara quae aon nisi de una specie praedicantur, ut alise quae herbis, aliae quae carnibus, ut vultur et
gravitas de sola terra, levitas de solo igne, proprie milvus ; ergo in suballernis generibus nihil prohibet
dicitur. At vero nec species semper de pluribus easdem esse differentias, et iterum discrepare hoc ;

numero differentibus praedicatur mundi enim spe-

; autem idcirco evenit, quia quae de praedicalo dicun-
cies de uno solo mn ndo dicitur, et phcenicis species de tur,possunt de subjecto praedicari. Quarequod dici-
una tantum phoenice, sed idcirco ita diffinita est, D tur de genere, potest etiara dici de specie, atque hoc
quod frequentius differentia de pluribus specie diffe" estquod ait : Subalternorumverogenerumnihilpro-
rentibus praedicatur quam de uno. Eodemque modo hibet easdem esse differentias. Superiora enim de
et species frequcntius invenitur de pluribus numero inferioribusgeneribus praedicantur sed cura diceret ;

differentibus praedicari, quam de una tantum re ac nihilprohibeteasdem essedifferentias, hocquodam

singulari. His ita positis, sunt qua;dara genera, quae raodo voluit de monstrare essejquasdameasdera dif-
generalissima nuncupantur, quibus genus inveniri ferentias, alias vero posse esse diversas, cui rem
non possit.suntspeciesquibubaliassubjectasspecies contrariam intulisse videtur, cum dicit Quare : quae-
nullus inveniet. Inter utraque autero sunt aliaquae cunque praedicati differentiae fuerint, eaedem erunt
subalternageneranominantur^qu.TSuperiorumqui- etiam subjecti : nam cum illic dixisset, nihil prohibet

dem species sunt, posteriorum vero generautsub- esse easdem generum subalternorum,
differentias
stantia genus quidem est generalissiraum, ut ejus hic omnes easdera esse declarat, dicit enim Quae- :

genus inveniri non possit, homo vero species est, ut cunque fuerint differentiae praedicati, easdem etiam
eju3 species alia reperiri non valeat. Animal vero ad subjecli CFse atque hajc res plures maximis illigavit
;
 ,:

179 AN. MANL. SEV. BOETII 180

erroribus, ut emendandum crederent locumnon ut A jecto^praedicentur.adquodcunqueutsubjectopraedi-

esset ita. Quare qusccunque praedicati differentijE caturiiiud quod ipsae differentiaeinformanl,deeout

fuerint, eaedem eruntetiam subjecli, sed utboc modo. desubjectopra3dicabuntur,fctdeeononpraedicarinon

Quare quaecunque subjecti differentiae fuerint, eaedem possunt. Quare nihil est in hujusmodi tbeoremate

eruntetiam praedicati. Sed hoc adjicienduoi est, ne- quod ullo modo debeat eraendari.

que enim fieri potest ut in rcm superiorem prsdica- Eorum quidem qux secundumnullamcowplexionem
tio posterioris redundet. Nam cum dicitur, qusecun- dicuntur, singuLum aut subslantiam significat, aut
que subjecti fuerint differentiaj, eeedem erunt praedi- quantitatem, aut qualitatem, aut ad aliquid, aut ubi,
cati, hoc scilicct significatur, ut prajdicatio subjecti aul quando, aut situm, aulhabere, aut facere, aut pati.
redeat, in pradicatum, quod fieri non potesl. Sed di- Est autem substantia ut figuraiiter dicatur, ut homo,
cendum estquod sunt aliae differentiae quae dicuntur equus. Quantitas, ut bicubitum, tricubitum. Qualitas,
completivae praedicati et cujuslibet illius speciem in- ut album, grammalicum, Adaliquid, utduptnm, dimi-
formantes,quaecommuninominespecifica3 nominan- dium, .najus, minus. Ubi, ut in lyceo, in foro. Quando,
tur. Nam cum dico animatum et sensibiie, si substan- ut heri, superiori anno. Situm, ut sedet,jacet. Habere,
liae conjungantur, diffinitionem etspecicm moxani- ut catcealus, armatus. Facere, ut secare, urtre. Pati,

malis efficiunt. Animal enim est subslantia animata ut secari, uri. Singula igitur eorum qux dicta sunt,
sensibilis, atque hae differentiae dicunturspecificae et ipsa qiddcm secundum se in nulla affirmatione dicun-
completivae. Sunt autem alias quae ipsre quidera nihil lur, aut negalione, horum autem ad invicem affirma-
complent, nec ullam speciem reddunt, sed genus tio vel negatio fitcomplexione. Videtur autemomnis af-
tantum dividunt, ut rationale et irrationale, hsc firmatio vel negatio, vel vera vel falsa esse : eorum
enim dividunt genus, id est animal, Animal enim autem qux secundum nullam complexionem dicuntuTj
rationali differentia irralionalique dividitur. Ergo singula neque vera, neque falsa sunt, ut homo, album
illae quae sunt generis divisivae difierentiae possunt currit, vircit.
aliquotieseaedemesse,possunialiquotiesnoneaedem, Post parvissimam in quatuorenumerationem, id
ut animalis, quoniam divisibilis est differentia quae substantiam, accidcns,universalitatem, parti-
est in
est rationale, potesteam non habere avis, quae est cularitalem,nunc est de partitione maxima tracta-
subalternum genus.Etrursuseasdem divisibiles ha- turus, quae in decem; hac enim enumeratione
fit

bere potest, ut easdem quas superius dixiraus. Nam major non potest inveniri, nequeenim undecim prae-
cum dividant animal differentiae, quaj carnibus, her- dicamenla poterunt inveniri, nec ultra decem ullo
bis, et seminibus vescuntur, eaedem possunt esse modo aliquod genus recte excogilari potest quare
subalterni generis, id est avis ; ergo hae divisibiles facithujusmodienumerationem,sed non divisionem.
possuntetiamessediversee.lUaeveroquaecorapletivee C Divisio namque fere est generisin species praedi
;

et specificae sunt, aliquando non praedicari de sub- camentorumvero,quoniamgenusunumnonhabent,

jecto non possunt. Ut quoniam animal habet diffe- divisio essenon potest, sed potius enumeratio est.
rentias completivas et sua; speciei effcctivas, sensi- Sunt vero quidam qui contendunt recte enumera-
bile scilicet et animatum, hae differentiae de homine tionem non esse dispositam,aiiinamque utsuperva-
quod est subjectum animalis non pra^dicari non pos- cua quaedam demunt, alii ut curto operi addunt, alii
sunt. Omnes enim specificae differentiae de his prae- vero permulanl, quosnimirumnon recte aentirealio
dicantur, quorurn speciem complent, ut de animali nobis opere dicendum est aulem Eorum quae
; ait :

praedicatur sensibile et aniraatum, et hoc ut de sub- secunduuinullamcomplexionem dicuntur. Adeonon

jecto.In gubstantiaenimanimalisutraqueprasdican- de rebus, sed de vocibus tractaturusest, ut diceret
tur,sed animal praedieaturdeboTiT.'^, uldesubjecto; Dicuntur. Res enim proprienon dicunlur,sed voces
necesseestergoanimatuniu;>i . ilede homine etquodaddidit,singulumautsubstantiamsignificat,
praedicariutdesubjecto.Hocesl ciiimquod superius late patel eum de vocibus disputare non enim res, ;

praemisit cum diceret : Quando alterum de altero sed voces significant, significanlur autem res. Sine
praedicatur ut de subjecto, quaecunque de eo quod complexioneverodicuntur(iitdictumest)quaecunque
praedicaturdicuntur,omniaetiamdesubjectodicun- D singulari intellcctu et voce proferuntur ; secundum
tur atque hoc in omnibus generibus recte ccnstat
; complexionera vero quaecunque aliqua ccnjunctione
intelligi. Ergo divisibiles differcntiae possunt ali- vel accidenlis copulatione raiscentur. Sed quid ex
quando cum subjectiseseecoramunes,aliquando di- iis quae secundum nuUam complexionem dicuntur
versae. specifica; vero et complctivas cum subjectis efficilur, ipse domonstrat cum dicit : Singula igitur
coramunesnonessenonpossunt.QuodergoAristolc- eorum qua; dicta sunt, ipsa quidem sccundum se in
lesait, Suballernorum generumnihilprohiberccas- nullaaflirmationedicuntur, borura autemadseinvi-
demesscdifferentias, divisibiies diffcrentiaseasdcm cem comploxioneaffirmalio (il ; videlurenim omnis
essenihil prohibereputandum est.qua) possunt esse Eorum autem quae
«ffirmatio vel falsaesae vel vera.
etiam diversae.Quod ait vero: Quaicunque praedicati secundum nullam complexioncm dicuntur, neque
differenlia; fuerint, eaedem erunt cliam subjecti, de veriim quidquani,neque falsumest.uthomo, album,
specificisintelligendum est; qua; cum specicm cujns- currit, vincit. Significat ergo ot hic oa quE sinc ulla
libctinforraent,etde eo quod informant, utde sub- complexionc dicuntur alfirmationis vim non obti-
 : :

181 IN CATEGOEIAS ARISTOTELIS LIB. I. 182

nere. Si quiaonim dicat homo, vcl album; velde- A stantiis inchoavcrit,nam quoniam omnia rcsaulin
cem, modo, in eo neque verum
vel quidlibet simplici subjecto est, aut Hubjecto non cst, quidquidinHub-
aliquidinveniet,neque l'alsum,sed omnis aflirmatio jectoest, eget subjeclo,quoniam in propriisnatura

vel vera vel falsa est. Igituruniversaliter pronuntiat non potest consistere et quoniam rebus omnibus .•

prffidicamenta affirmalionis ratione penitus non te- substantia subjecta est, nihil eorum qua; sunt in

neri : sed haec eadom si cum quadam complexione subjecto proeter substantiam poterilpermanere.Sed
conjuncta sint, fieri propositiones necesse est, quas prior illa naluraest, sine quaaliaesse non possunt,

in se verum falsumve contineant. Sod non omnis quocirca prior naturaliter videturesse substantia;
complexio propositionem facit,nec si dixcro, Socra- non absurde igitur in disputatione quod prius per

tes in foro, idcirco jam propositio est
dicat, Socratesin foro arnbulat, tunc fit propositio,
qua^autaffirmatio est aut negalio. Aflirmationesau-
tem et negationes, vel veraevidentur esse vel
atquo ideo quodcunque neque verum neque falsum
est, illud propositio non est. Ergo qnadam com-
plexioneexiis quaesecundumnullara complexionem
dicunturveritasfalsitasquPconficitur.Affirmalionero
; sed si quis naluram fuit, prius etiam sumpsit, et diffiuitionem
quidem substantias proferre non potuit, sed post
exemplumsuperiusdatumdescriptionem quaradam
falsaj profert quaquid sit ipsasubstanlia queamusagno-
scere:hoc est autem.nonesse insubjecto;substantia
enim in subjectonon est.Facitautemquamdam sub-
B fitantiarum divisionem cum dlcit,alias primas esse
substantias, alias socundas primas vocans indivi- :

autem solam nunc Aristoteles interposuit, idcirco duas.secundas vcro individnarurnspeciesetgenera

quod omnis affirmatio prior est hoc enim negalio
tollit, quodaffirmatioanteconstituit priusquidem
secundum significationem, sed non sccundum ge-
nus, quod alio liquebit loco. Maxime autem mon-
strat Aristoteles se non de rebus, sed de vocibus
; Ergo cum primis secundisque subtantiis commune
:
sit none3seinsubjecto,additum primis substantiis,
de subjectis non praedicari, primas substantias a
secundis substantiisseparat;substantiaenim indivi-
dua, in eo quod est substantia, in subjecto non est :

tractaturum,quodait Horum autem ad se invicem

:
quod autem individua est, desubjectonon praedica-
complexione affirmatio fit non enim rerum com-
; tur. Sunt ergo primae substantiae quoR neque in
plexione fit affirmatio vel negatio, sed sermonum, subjecto sunt, neque de subjecto dicuntur, ut est
necin rebus est veritas et falsitiis, sed in intellecti- Socrates velPlato.Hienim quoniamsubstantiaesunt,
bus atque opinionibus, et post haec in vocibus atque in subjecto nullo sunt. Quoniam vero particulares
sermonibus. Atque haec hactenus. Secundum com- individuique sunt, nc nullo subjeolo praedicantur.
plexionem ergo sunt quaecunque ex inlegris compo- Secundae vero substantia;sunt, quibuscommune est
sitis fiunt, utSocrates ambulat, nam et Socrates et
^ ^.^j^ primissubstantiis,quod in subjectonon sunt,
ambulat uterque integer sermo est, et conjunctus proprium vero quod de subjecto prsedicantur, quae
affirmationem facit.At vero si quis dioat flammiger, secundae substantiae sunt universales, ut est homo
velmultisonus,vel fluctivagus.secundum complexio- atqueanimal homonamque etanimal in nullo sunt
;

nem non erit ista prolatio, idcicco quod ex neutris subjecto, sed de subjecto aliquo prcedicantur. Sunt
integris factum est. Horum autem decem praedica-
igitur prima? substanti® particular03,secunda!uni-
mentorumdifflnitionesinveneri non possunt,idcirco versales.Proprie autem substantias individuas dicit.
quod eaquaesignificantgeneralissimasunl.Substan- quod hominem quidem idem ipsam speciem,etani-
tiaenim et quantitas,etqualitasnulli unquamgeneri mal, quod est genus, non nisi ex individuorum
videntur esse subjecta. Quare quoniam dilfinitio eognitionecolligimus.Quarequoniamexsingulorum
omnis a genere ducitur,genus quod alii generi sub- sensibus generalitas intellecta est, merito propriaj
jectum non est a diffinitione relinquitur.Sed nunc substantiae individua et singulanominantur.Princi-
quidem onr:nium prajdicamentorum convenientia palitcr vero individuae substaniiae dictae sunt,quod
dixit exempla, postvero latius de unoquoque trac-
omne accidens prius in individua, post vero in se-
tabitur et quouiam diffinitio inveniri nullapotest,
:
cundassubstantias venit Nam quoniam Aristarchus
quibusdam proprietatibusinformantur,quare quo grammaticus est homo vero est Aristarchus, est
niam de his dictum est plene, ad tractatum subs- D homogrammaticus itapriusomne accidensinindi- :

tantiae transeamns
venit, secundo vero loco etiam in species
viduura
DE SUBSTANTIA. generaque substantiarum accidensillud venireputa-
Substantia aiitem qux proprie et principalHer et bitur. Recte igitur quod prius subjectum est, hoc
maxime dicitur,estquseneque de subjecto dicitur,neque substantia principaliter appellatur. Maxime autem
in subjeclu estjUlaliquishomo, vel aliquis equus. Se- substantia prima dicitur, idcirco quod quse maxime
cundse autem suhstantix dicuntur species,in quibus subjectaest rebusaliis, ea maxime substanlia dici
iUcfqux principaliter substantix dicunlur, imunt. Et potest : maxime autem subjecla est prima substan-
hgequidem et harum specierum genera, ul aliquis tia orania enim de primis substantiis dicuntur,aut
;

homo,in specie quidem est in homine,genus vero spe- primissubstantiis insunt, ut generaetspecies nam- :

ciei,animal est.Secundse ergo subslantix hse dicuntiir. que et gencra et species preedicanlur de propriis

ut esi homo alque animal. individuis, ut animal atque homo praedicantur de

Quaeritur cur prasdicamentorum tractatum a sub- Socrate, id est secundaj substanliae de primis : sin
183 AN. MANL. SEV. BOETII 184

vero sint accidentia, in primis substantiis principa- A. animuSjCurnonhasprimassubstantias nuncupave-

liter sunt. Quare quoniaoa et accidenlia in primis rit?Quoniam hic de nominibus tractatus habetur,
8ubstantiisprincipalitcrsunt,etsecund3eBubstaiili8e nomina autem primo illis indita sunt quae princi-
deprimissubstantiispraedicantur,prim8esubstanliae paliter sensibus fuere subjecta, posteriora vero in

seoundissubstantiisaccidentibusquesubjectaesunt. nominibus ponendis putantur quaecunque ad in-

Quare quoniam istae maxime subjectee sunt et acci- telligibilem pertinent incorporalilatemquarequo- ;

dentium secundarum substantiarum

subsistenti3e,et niam inhoc opera principaliter de nominibustrac-
praedicationi,idcirco maxime subslantiae nuncupan- tatus est, de individuis vero substantiisquae primae

tur. Dicit autem non omnis species neque omnia sensibus subjacent prima sunt dicla vocabula in
genera, secundasesse substantias, sed eas tantum opere quo de vocabulis tractabatur, merito indivi-
quae primas substantlas continerent, ut est homo duae sensibilesque substantia^ primae substantiae

atque anim-dl ; homo namque continetSocratem, id sunt positae. Cum autem tres substaotiae sint, ma-
teria, specics, et quae exutriusque conficitur undi-
est aliquamindividuam substantiam. Animal vero
continet individuum speciemque,id esthominemet que composita et compacta substantia, hic neque
aiiquem hominem.Quare genera et species quae de de sola specie, neque de sola materia, sed de
primissubstanliispraedicantur.ipsassecundasputat pv utrisque mistis compositisque proposuit. Partes

hoc autem hoc modo ait Secundae autera substantiaeincoraposit&; et sirapiicessunt,ex

esse substantias ; :

quibusipsa substantiaconficitur,speciesetmateria,
autem substantiae dicuntur quibus speciebusillae
in
quas postpertransitum nominatdicens,8ubstanlia-
quae principalitersubstantise dicuntur insunt haec :

rum partes et ipsa esse substantias, atque baec hac-

et harum specierum genera, et inde convenientia
Non omnia genera tenus.Nunc expositionis cursum ad sequenlia coa-
ponit exempla, ac si diceret :

vertamus.
nequeomnessubslantiasdico,sedeastantumspecies
Manifesttmest aulem ex iis qusedicta sunt guoniam
inquibus individua iila, id est primaB substantiae
eorum quse de subjeclo dicunlur ,necesse esl et nomen
sunl, etharum specierum,id estquae continentpri-
et rationemde mbjecto prasdicari, ut homode subjecto
mas Hoc autem idcirco dictum
substantias, genera.
aliquo homine prxdicatur : pixdiratur quoque nomen
videtur, ne quis colorem quod genus est, vel album
ipsiuSyhominem enim de aliquo homine praedicabis.
quod est species, secundas putel esse substantias,
Ratio quoque hominis de subjecto aliquo homine prae-
ista enim primas sub se non continent.- Sed dicat
dicahilur : quidam enim homo et homo est et animal,
aliquis quemadmodum primaepoteruntessesubstan-
quare etnomen et ralio prsedicahitur de subjecto. Eo-
tiaeindividuae,cumomnequodpriusestsublatumau-
rum vero quse in subjecto sunt, in pluinbus quidem
feratidquodestposteriuSjposterioribusverosublatis p
neque nomen de subjectoneque ratio praedicabitur. In
priora non pereant?homo namque si pereat, Soc^ra-
aliquibus autem nomenquidemnihil prohibelinlerdum
tes quoque sit continuo periturus ; si veroSocrates
prxdicari de subjeclo ; rationem vero impossibile est
interierit, homo continuo non peribit.Si igitur,sub-
praedicari, utalbum, cum tn subjecfo sit in corpore,
latis generibuset speciebus, individua perimuntur,
prgedicatur de subjecfo dicitur enim corpus album,
:

sublatis individuis, generas,speciesqueperraanent,

raiio vero albinunquam de corpore prxdicabitur. Alia
magisprimassubstantiasspeciesetgenera nominari
autemomnia aut de subjectis dicuntur principalibus
dignum fuit.Sed hoc modo individuorum natura non subslantiis, aut in subjeclis eisdem sunt : hoc autem
recte accipitur.Neque enim cuncta individuorum
manifestum esi ex his quse per singula proponenlur, ut
substantia in uno Socrate est, vel quolibet uno ho-
animal do homine prxdicalur, ergo de aliquohomine ;

mine, sed in omnibus singulis. Genera namque et

nam si de nullo aliquorum hominum, neque omnino de
species non exuno singulo intfUrrta sunt, sed ex
homine.Rursus color in corpore est, ergo et in aliquo
omnibussingulisindividuiri,i:;>:..L!brationeconcepta.
corpore ;nam si non in aliquo singulorum,nec omnino
Semper etiam qu^ sensibus propinquiorasunt; ea
in corpore. Quare alia omnia atit de subjectis princi-
etiam proxime nuncupanda vocabulis arbitramur. palibus subslanliis dicuntur, aut in subjecfis eisdem
Qui enim primus hominem dixit, non illura qui ex
D sunt. Non existentibus ergo primis subslanliis impos-
singulis horainibus conlicilur, concepit, sedanimo sibileestesse aliquid aliorum.
quemdamsingularem atqueindividuumcuihorainis Omnia quaecunquedictasunt vel in subjecto sunt,
noraenimponeret.Ergo,8ublatissinguiishorainibus, vel de subjecto praedicantur, sed non omnia quaj-
homo non remanet,et,sublatis singulisanimalibus, cunqueinsuhjpcto sunt,desubjectis [iropriis dicun-
animal interibit. Quocirca quoniara in hoc libro de tur, namqucquod in subjerlo oliquo est,deproprio
vocabulorum significationo tractatus hahetur, ea subjecto praedicatur: utalbum de corpore praedica-
quibus vocabula prius posita sunt, merito primas tur,diciturenimcorpusalbuin.Scd quoniamsecundae
substantias nuncupavit prius autem illis vocabula
:
8ul)Stantia3primarura subst.intiarum vel speciesvei
suntindita,quajprius subsensibuscadcrepoluerunt. genera sunt (Socralis exrnw spocies homo est,et ani-
Sensibus vero objiciuntur prima individua, merito malgenus),genusautemde3ubjecli3 speciebus etin-
igitur ea priraa in divisione posuit. Eodem quoque dividuisunivorepr;edicatur,secunda3 substantiffi de
modo iliaquaestio solvitur quae dicit : Gum naturali- subjectis specie[)us univoca pradicatione dicuntur.
ter primae inteliectibiles sint 3ubstanlia3>ut Deuset Cunvcnitnamqueprimarumetsecundarumsubstan-
185 IN CATEQORIAS ARIST0TELI8 LIB. I. 186

tiarum si sit una facta, diffinitio. Namque animal A. 8tantiae,nisideprimi3sub3tantii8,praedicarentur, illa

et homoet Socratesuna diffinitione jungitur, quod vero quae in subjecto sunt penitus consistere non
substantiaB animat® atque sensibilea sunt. Igilur valerent,nisi fundamenti quodammodo loco primis
secundaRsubstanti.Teitadesubjectispraedicanturpro- substantiis niterentur.Ergo omnia quaecunquesunt
priis.id estde primis substantiis.ut univoce praedi- proeter primas substantias,aut secundo substantiaa
centur.Iilorum vero quae sunt in subjccto aliquoties erunt aut accidentia. Sed necundae substantiac de
quidemnequenomenipsumdesubjectodicitur.Nam primis substantiisprajdicantur.accidentiain primis
virtus in anima est.sed virtus de animo minimeprae- substantiis sunt.Quocirca orania aut de primissub-
dicatur aliquoties autem denominative dicitur, ut
;
stantiis prajdicantur.ut secundaj substanliae, aut in

grammatica, quoniam est in homine,denominative primis substantiis sunt,ut accidentia,quod Aristo-

grammaticus a grammatica dicitur. Sajpe autem teles proposuit hoc raodo : Alia autera orania aut de
ipsum nomen de subjecto praedicatur, ut quoniam subjectis dicuntur principalibus substantiis, aut in

album est in corpore,corpus album dicitur, sed sive Bubjeclis eisdera sunt,hic quoque verissima sumit
nomen non praedicetur, sive denominativedicatur, exempla. Ait enim Si accidens in nullo subjecto
:

sive proprio nomine praedicatio sit, diffinitio ejus corpore esset.nec in corpore esset omnino. Nara si
quod est in subjecto de proprio subjecto nunquam T> in nuUo singulorum,in nullo generaliter esse dice-

praedicabitur;utalbum,quoniam estin subjectocor- retur.Et item animal nisi de singularibus atque in-
pore, praedicatur quidem aibi nomen de corpore, dividuis hominibus praedicaretur, nec de homine
diffinitio vero albi ad corpus nullo modo dicitur, prsedicaretur omnino.Quare quoniam idcirco praedi-

albumnairquevelcorpusunarationeutraquediffini- cantur secundae 3uLstantiae,quoniam sunt priniae,et

ri non possunt.Amplius,si omne accidens in subjec- idcirco sunt aliquid accideutia, quoniara eisdem
to esl,et substantia subjectum est,difFertabacciden- primae substantiae subjectae sunt,si primo substantiaa
tesubstantia,diflertetiamdiffinitiosnbstantiaeatque non sint, neque quae de his praedicantur mansura
accidentis, quod eadem diffinitio subjecti et ejus sunt,neque quae in his subjectis permanebunt.
quod estin subjectoesse non potest.Atque hoc est Secundarum vero subslantiarum niagis substantia
quod ait:Eorum vero quae sunt in subjecto, in plu- est species quam genus, propinquior enim est pi imx
ribus quidem nequenomen de subjecto neque ratio subslandce. Si quisenim assignet primam substanliam
praedicatur,ut virtus in anima.Addidit quoque In : quid est,evidentiiis ct convenientius assignabit spcciem
aliquibusautem nomenquidem nihil prohibet inter- proferensquam genusyul quemdam hominem assignans,
dura praedicari.et in aliis quidem denominative, in manifestiui assignabit hominem quam animal assi-
aliis vero recto nomine fit praedicatio. De secundis p gnando.Ulud enim proprium est magis alicujushom-
vero substantiis semperad primassubstantiasprae- nis,hoc autem communius. Et cum aliquam arborem
dicatio pervenit.Nam si quidam homo,et homo est reddideris,manifestius assignabil.cum arborem reddi-
et aniraal, et caetera,una difflnitio animalis et ad deris, quam planlam.
hominem et ad quemdara hominem convenienter Constat individuas substantias primas et raaxime
aptabitur.Magis tamen esse substantiasindividuus et proprie esse substantias. Secundae vero subslan-
et parlicularesipse significantius monstrat.Namcum genera et spccies, sicut non aequaiiter a
tiae,id est
omnis res aut substantia sit aut accidens, et sub- prima substantiadistant,ita non aequalitcrsubstan-
stantiarum aliae sint primae, aliae secundse.fit trina tiaesunt;namquoniam propinquiorestspeciesprimae
partitio, ita ut omnis re?, aut accidens sit, aut se- substantiae quam gcnus,idcircomagis estsuhstantia
cunda substantia,aut prima. Horum autem ut sub species quam proprium genus,ut homopropinquior
descriptionedivisiofiat,hccmododicimus:Omnisres est Socrati quam animal,atque ideo magis est homo
autinsubjectoest,autinsubjeclononest; eorum quae substantia.Animalveroquanquaraetipsurasubstan-
in subjecto sunt,alia praedicantur de subjecto, alia tia sit,minus tamen homine
hocautem idcircoeve- ;

minime;eoruraqufl3in subjectononsunt,aliadennlIo quod in orani diffinitione convenientis species

nit,
subjecto praedicantur, alia vero praedicantur. Ergo n ad primamsubstantiara diritur,quamgenus.Nam si
oranisresautin subJ6ctoest,autinsubjecto nonest. quid sit Socrates aliquis velitostendere,propinqL.ius
Autin subjecto est et de subjecto praedicatur, ^ut substantiamSocratisproprietatea:!quemonstr[ibit,si
in subjecto estetde nullo suttjectopraedicatur, aut dixeriteum esse hominem, quam si animal. Quod
in subjectonon est,et de subjecto praedicatur,aut in enim animal estSocrates.communeest cumcieteris
subjecto non est, et de nullo subjecto praedicatur. qui homines non sunt,id estcum equo atquebove.
Hisigitursuraptis.siprimassubstantias separemus, Quod vero homo est,cum nullo alio est commune,
remanent secundae substantiae atque accidentia.Sed nisi cum hisquisubeadem speciehorainis conlinen-
secundae substanliae sunl quae in subjecto nonsunt tur. Quocirca propin luior erit ad significationem
etde subjecto praedicantur.Ergo esse suum,nisi in disignatiOjCura individuo species redditur,quam si

hoc quod de aliquo praedicantur,non retinent. Prae- generis vocabulum praedicetur. liursussi quamlibet
dicantur autem secundae substantiae de primis,ergo individuam arborem designarealiquis volens,arbo-
ut secundae substantiae sint, praedicatio de primis rem dicat,propinquius designabil quid sit id quod
substantiis causa est.Nonenim essentsecundaesub- diffinivit, quam si plantaranominet : planta autem

187 AN. MANL. SEV. BOETII
genus est arboris; prsedicatur enim planta et de iis
quaearbores non sunt,utde caulibus atquelactucis '•
quare constat species riiagis ^esse substantias, eo
quod sint priinis etmaximesubstantiis propinquio-
res.Etquod in eo quod quid sit, assignata species
convenientibusetevidentiusassignet,genusverolcn-
ginquius atque communius.
Amplius principales substantiae eo quod aliis omni-
bus subjedse sunt,el alia omnia aut de his prsedican-
tur,aut in eis sint,ideo maxime dicuntur substantix.
Sicul autem principales substanlise ad alia omnia se
habent,sic et speciesad genus se habet,subjacet enim
species generi,gcneraenim despeciehus prgedicantur,
species autem de generibus non converiunlur, Quare
et ex his manifestum est speciem magis genere subs-
tnaiiam esse.
Magis esse substantias species validiori rursus
argumentatione confirmat, per similitudinem nam-
quehoc.itaesse declarat.Nam cum omnessubstantice
aut primassint autsecundae,secundarura autemaut
gcnera aut species,specierum atque generumquid-
quidsimi]iusprimissubstantiisinvenitur,hocraagis
substantia merito putabitur.Sed primse substantiae
dicuntur,quodomnibus
idcirco raaximas substantise
ita subjectae sunt,ut aut in ipsis sint caetera ut acci-
denlia, aut de ipsis alia praedicentur ut substantiae
secundae.Quodergoin primas subslantias, hoc idem
in speciesvenit.Namquespeciesetcunctissubjacent
accidentibus, et de speciebus genera praedicantur,
de generibus vero species non praedicantur. Quare
non generasubjacent,quemadmodumspe-
similiter
cies. Non enim de generibus species praedicantur.
Ergo sicutprimajsubstantiffl subjectassunt secundis
Bubstanliiset accidentibus,ita species subjectas sunt
et accidentibuset generibus. Genera veroquanquam
subiectasintaccidentibus,speciebus tamen ipsanon
subjacent. Quocircamajor est similitudo specieiad
primas substantias,quam generis,quod si major est
similitudo specierum admaximas substantiaSjipsae
erunt magis substantiae.Sed ne quis non arbitretur
dicere quod ea qute sunt genera species esse non
possunt, sed in eo quod sunt genera, species esse
non possunt.Nam in eo quod species est,de superio-
ribus non praedicatur, sed in eo quod genus, de eo
prfedicabitur cujus est genus.Quocirca generaipsa
quorum sunt generahis subjacerenon possunt,spe-
cies vero quorumsunt species,de his praelicarinon
possunt.
Ipsarum verospecierum qucecunque non sunt genera,
nihil magis alterum altero substantia est, nihil enim
familiarius assignabis dc aliquo homine,hominemas-
signando,quam de uliquoequo,equum.Simililer aulem
etprincipalium substanliarum nihii magis allerum
allero substantia est, nihit enim magis aliquis homo
substantia est,quam aliquis bos.
Pr.pdiclum est quoque,ut Porphyrius in libro de
gcneribus, speciebus, diCferentiis, propriis, atque
accidentibus planissime docuit, alia esse soiumge-
nera,quorum gcnus inveniri non poS8et,alia solum
.
188
A species.quae in alias species dividi non valerent. Hae
autemsunt quae de pluribus numerodifTerentibusin
eo quod quid sit praedicanlur, ut homo de singulis
hominibus dicitur,et equus de singulis equis.etbos
de singulis bobus, qui sub propria specie pr.siti a
seipsis propriae naturaj figura non discrepant.Ergo
hujusmodi species, ut est homo atque equus, quae
solis individuis praesunt, quoniam genera esse non
possunt,aequalilersempersubstantiaesunt.Namtain
propinque redditur de quolibet individuo equo,no-
men equi, quam de quolibet individuo homine,ho-
minis nomen.Quocirca ei aequaliler species h5e,quaB
genera non sunt.ad primas substantias sunt,a3qua-
litercsse subslantiae raerito pulabuntur hocautem ;
dicit non quod omnes species aqualiter substantiae
T. sint,sed quaj aequaliter aprimis substantiisdistant.
Potest enim fieri utcujuslibet superiorisgenerisuna
sit, quae comparata
quaelibet species ad propriara
speclem minusillasuperiorvideaturessesubstantia:
utaniraalis siquis dicat speciemesse avem,eju3dem
quoquu speciem hominem,avis et homo nonaequa-
liter substantiffi sunt,idcirco quod avis homine su-
perior ost.Homo namque in alins speciesnon dividi-
tur, est enim magis species. Avis autem potest in
alias dividispecies.ut iuaccipitremetvulturem.quae
quanquam aves sunt specie.taraen ipsae dissentiunt.
Proprie autem species accipere ac vultur est.hi enim
solis individuis praesunt.Quare homoatque accipiter
aequaliter a primissubstantiisdistant,et suntaequa-
liter substantiae.Homo vero atque avis,quoniam8u-
perior est avis homine, non aequaliter substanti»
t* sunt, raagis enira substantia homo est. Ergo qua?-
cunque species aequaliter a suis individuis dislant,
aequalitersubstantiaesunt.Quod quoniam specieshae
quffi genera mn suntaequaliter aprirais substantiis
absunt,aequaliter substantiae dicuntur.P';:r!um au-
tera est, ut expositione non egeat, primas quoque
8ubstantiasaequaliteressesubstantias,aliqui3 homo
enim atque aliquis equus,quoniam sunt individua,
principalilersubstantifesunt,et propriae et maximae.
Quocircain maximis substantiis, neque minus, ne-
que magis substantia poterit inveniri. Individua
igitur asqualiter substantiae sunt.
Me7'ito igilur post principales substanlias.sola alio-
rum species et genera dicuntur esse secundx substanlix
Eorum enim prasdicanlur, principalem substantiam
D solahxcindicant. Aliquem enim hominem si quis as-
signaverit quid sit speciem quidem vel genwiassignans,
familiariter assignabit et manfestus faciet hominem
vel animal assignans Aliorum vero quidquid assgna-
verit qidlibet assignabit extranex, velut album, aui
currit,aut qujccunque lalium rcddens,ergo merilo has
solas aliorum,secund3e substantix dicuntur.
Ordine et convenienter post primas substantias,id
est individua,gencra et species secundas esse sub-
stantias constitutas monstral Aristoteles, quae cst
firmaatquc oxpedita probatio; ait enira:Post primas
substantiusrcclo generaetspecicssccundassubstan-
tias osscnomiuatas.In dillinitionibusenimubieub*
189 IN CATEGORIAS ARIST0TBLI8 LIB. I 190

8tantiacujuslibetostenditur,nihilaliudprima3 sub- A. quoniam substanlioj diffinitio niilla est reddita,id-

Btantias monstrat, nisi genus et species.Socrates circo,quiageneralissimumgenusdifnniiionibusnon

namque,si quis quid sit interroget,dicitur homo,vel tenetur, proprielatem quamdam cupit exquirerc,
animal.et in eo quo quid sit Socrates interrogutus,
i quasi signum aliquod nuo substanliam queamus
recle hominem vcl animal esse respondet. Quare agnoscere,priusque(}uid ipsissubslantiis communi-
quid sint priuiac substunticE secundae monstrant, ter possit evenire proponitipost vero quid illis pro-
quod si quisprajter secundas substantias in inlerro- prium sit quaerit, sed idcirco ista praemittit, ut ad
gatione quid sit prima substantiadicat,id alienissi- illud verum propriura sine ullo errore perveniat.et

me profert,ut si quid sit Socrates interroganti ali- quod vere est substantiarum proprium ultimum di-
quis respondeat album.vel currit,vel aliquid hujus- cat. Tribus autem modis proprium signillcalur.Est

modi,quod secunda subslanlia non 3it,nihil conve- enim propriurn quod alicui speciei omni evenit et
nienter unquam profert,si quid de prima substantia non soli,ut homini bipedem esse.Omnisenim homo
pra3ter secundas substantias dicat. Quare quoniam bipes est,sed non solus, aves namque et ipsa? sunt
nihil eorum quae non sunt secundae substantiaj, bipedes.Aut soli et non omni,ut eidem homini eve-
quid sit prima substantia declarat,secuada3 autem nit ut sit grammaticu3,sed non omni homini,neque
Bubstantiae genera et species sunt, recte post pri- g enim omnis homo grammalicus est.Aut vero tertia
mas substantias species et genera secundae dicun- proprii significatio est,quae omni et soli et semper,
tur esse substantiae. ut risibilo.Omnis enimhorao risibilis esl,ct solum
Ampliux principales substantix eo quod aliis om- est animalhomo quod rideat.Ex his igiturilla duo
nibus subjaceant, et aliaomnia de ipsis prxdicantur superiora quae diximus, ubi omni et non soli, aut
aut in ipsis sunt, idcirco yroprige subsLantige dicun- soli et non omni.esse quaedam propria dicebamus,
tur.Sicutautem primx subslantiae ad omnia alia sese quse a propriorum veritate esse videntur aliena.Hoc
habent,ita principalium substantiarum genera etspe- vero lertium quod omni inest et soli, hoc vere est
ciesaiomnia rcliqua sesehabent. De his enim omnia proprium,illaautemsuperioraconsequeniiaquidcm
reliqua praedicanfur, aliquem enim hominem dicis dicuntur, non tamen vere propria, hoc autem ulti-
grammaticum esse.ergo et hominem et animal gram- mum vere est proprium.Quaecunque ergo taliapro-
maticum dicis,similiter aulem et in aliis. pria Arisloteles invenerit,quae aut solis etnonoirni-
Hffic quoquede eadem re probatio,qua recte
esl bussuustantii3,automnibuset nonsoliscveniant,ve-
post primas substantias genera etspecies esse posi- lutnon verein naturacujuslibetconetituta repudiat.
tas verissima ratione confirmat.Namque individua Illud veroultimum ponit quod et orani substautiae el
idcirco primaedicunturessesubstantiae.et quodaliis n soli valeat evenire.Illaenim sunt propria quae con-
cunctissubjaceant.Nam quoniam secundis substan- vertuntur,ut si quid fuerit homo, risibile est, si
ad praedicationem suppositae sunt.et de hisse-
tiis quid est risibile, honio est:haec autem solum con-
cundee substantiae dicuntur.et quoniam accidentibus verti possunt, quaj omni solique contingunt, nam
ut possint esse accidentia subdunlur,idcirco prima; neque ulli alii magis, neque ulli minus evenienl;
substantiae sunt.Et sicut primae substantiae cunctis quare his praedictis ad loci ipsius orationem exposi-
subjacent etiam secunda3. Nam
accidentibus, sic tionemque veniamus. Quod ergo dicit hoc est, om-
quoniaraaliquishomoaccidentibussubjacet.ethomo nibus substantiis commune est, ut in subjeclo non
et animal accidenti supponitur,et quoniam est qui- sint,namque primae substanliffi,id est individua in
dam homo grammaticus,id est Aristarchus.est ho- subjecto non sunt,quod planissime his demonstra-
mo grammaticus,est etiam animal grammaticum. tur. Nunquam enim particularis substantia alicui
Quocirca accidentibus primae substantiae principa- accidens esse potest,secundae vero substantias ha-
liter subduntur,secundoe vero secundo loco,etque- bent quamdam imaginem quod sintin subjecto.vi-
madmodum primae substantiae et accidentibus et denlur enim secundae substantiae in subjecti3,id est
secundissubstantiis subjacent,sicsecunda3substan- primis substantiis esse, sed falso, nam secundae
tiaeaccidentibussupponuntur,sedsecundapsubstan- substantiaedeprimissubstantiissolumpraedicantur,
tiaj species etgenera sunt.Recte igitur postprimas non in ipsis sunt.Animal enim dequodam homine
substantias species et genera secundas substantias tanlumdicitur.nonetiarainaliquo homineconsislit,
esse proposuit. utin subjecto.Hoc autem illa res probat.quod om-
Commune est autem omni substantix in subjectonon nia quaecunque in subjecto sunt, eorum quoque in-
esse,principalts enim substanlianeque de subjecto ali- dividua in subjecto sunt,color quoniam in subjecto
quodicilur,negue in subjecto est.Secundae vero substan- corporeest,etquidamcolor subjecto corporenititur,
iix sic etiam constant,quianullacst insubjecto.Etenim inhocvero quoniam primae substanUae,id est inJi-
homo de homine dicitur, in subjecto
subjecto aliquo vidua in subjecto non sunt,nec eorum universalia,
autem nullo est, neque enim in aliquo hominc homo id estsecundae substsntiee, quae genera speciesque
est.SimUiter animal de subjectoquidem dicilur aliquo sunt, possunt aliquo niti subjecto. Quare secundae
homine,non est autem animal in aliquo homine. substantiaeprimassubstantiasadpraedicationem tan-
Postenumerationemsubstantiarumetdivisionem tum subjectas habent, non etinm ut ipsae primis
in qua alias prima3,alias secundas esse proposuit, substantiis accidant.IIiud quoque maximum argu-
 .

191 AN. MANL. SEV. BOETII 192

mentum est secundas substantias non esse in sub- A estunius possuntet nominis nuncupatione.etdiffi-
jecto, quoniam omne quod in subjecto est polesl nitionisdeterminationeconjungi.Quod siinsubjecto
mutari.illa qu.ie subjecta est non mutatur,ut color essetdifferentia^nequaquamdesubjectosibiunivoce
qui est in corpore, eodem corpore manente potest praedicarelur. Quare non proprium est substantiae
mutari,ut niger fiatex albo.Manenlibusautem sub- quod retinet etiam diderenlia, differentia namque
stantiis primis,secundo3 substantiae non mutantur. substantia non est.Esset enim proprium s-ubstantiae
Quam veroipse Aristotcles posuit probationem,se- in subjecto non esse.Non estautem differcntiaacci-

cundas snbstantias non esse in subjecto,hujusmodi den3,esset enim in subjecto. Omnis autem res aut
estjpraedocuitcnimquorumdamquffisuntinsubjecto accidens est, aut substantia, id est aut in subjecto
nomea de subjectis posse praidicari,rationem vero non est,et sunt accidenlia quae-
est,aut in subjecto
nunquam. Album enim cum sit in corpore.dicitur cunquc in substantiam subjecti non veniunt,quae-
corpus album,et praedicatur albedo de corpore,sed quepermutatanaturam substantiaenonperiraunt. Si
alia est diffinitio albedinis, aiia corporis. Secundas quibus vero peremptis subjecta interimantur, illa
verosubstantiaedeprimissubstantiisetnominepra}- proprie accidentia nonvocamus,differentia vero est
dicantur, et diffinilione junguntur. Nam quidara quaede pluribusspeciedifferentibusineoquodquale
homo animal estel homo,sed quidam homo,et ho- n sit praedicatur.Sed differentia substantia non est,
minis,elanimalisrationediffinitur.Etutveracissime idoircoquodsiesset substantia non in eoquod quale
sententia concludatur, omne quod est in subjecto, sit de subjecto,sed in eo quod quid sitpraedicaretur.
aequivocedesubjectodicitur.Secundaivero substan- Qualitas vero solum non est,esset enim accidens et

tiae de primis non aequivoce.sed univoce nuncupan- in subjecto.An magis ex substantia elqualitate dif-

tur,idcirco quod (ut dictum est) et nomine et diffi- ferentin ipsa conficitur,ita ut iliud de quo praedica-
nitione consentiunt. Quare quemadraodum primae tur, perempta differentia simul interimatur, ut ca-
substantiae in subjecto non sunt,sic secundae su bjecto lor,cum estin aqua,perempto calore,potest aqua ia
carebunt.Commune estigitur omnibus substantiis, sua substantia permanere, et est calor in subjecta
et secundis et primis in subjecto non esse,et quod- aqna.quo interempto,aqua non peribit.Idem tamen
cunque substantia fuerit,consequens est ut in nullo calorestin igne,sed peremptocalore,ignem interire
subjecto sit.Sed quaeriturutrumhoc soli substantiae necesse est.Quare haec qualitas caloris substantiali-
insitan etiam aliis,namsisoli substantiaeinest^quo- ter inest igni,et est propria differentia.id est subs-
niam omni substantiae hoc inesse monstravimus, tantialis.Goncludendum est igitur differentiara,ne-
quod in subjecto non sit,verum proprium dicilur esse que solum substantiam esse.neque solum qualita-
substantiae, non esse in subjecto.Hoc enim dictum p tem, sed quod exutrisque conficitur substantialem
estesse maxime proprium,quod omnibus inesset et qualitatem,quae permanet in natura subjecti,atque
soiiSjSed hoc non esse substantiae proprium veris- ideo quoniam substantia participat, accidens non
sima Arisloteles probatione confirmat dicens est, quoniara qualitas est,a substantia relinquitur.
:

Amplius eorum quxsuntin subjecto nomen quidem Sed quoddam medium est inter substantiam et qua-
de subjecto aliquando nihil prohibet prwdicari^raiio- litatem,quae quoniamin subjectonon estet substan-
nem vero impossibile esl.Secundarum vero sub^tantia- tia non est,proprium substanliae non esl non esse in

rum et nomen de subjeclis et ralio prxdicabitur, ra- subjecto.Post hoc illuc quoque dicit nondeberenos
tionem enim hominis et animalis de aliquo homine contnrbari, ne forte substantiarum partes,quae ita
praedicnbis.Quare non erit substantia eorum quge sunt sunt in tolo quasi in aliquo subjecto.aliquando co-
in subjecto. Non est autem hoc proprium substantix, gamurnonsubstantias confiteri.Substantiarum par-
namque et differentia eorum est, quse in subjecto non tes in subjecio sunt,sed non ut accidentia,videmus
sunt, bipes enim et gressibile de subjecto quidem ho- enim quasdam partes subslantiarum ita esseintoto
mine dicitur,in subjeclo autem nullo est,non enim in quasisintin subjecto,ut caput in toto corpore est,
homine est bipes,neque gressibile.Ratio quoque diffe- etmanusintoto corpore esf,forma quoque et mate-
rentix de illo diciiur de quo ipsa differentia prxdica- ria quaj sunt partes compositas substantiae in ipsa

lur,ut si gressibile de homine dicitur,et ratio gressi- D composita substantia sunt. Ne forte ergo cogamur
bilis de homine prxdicabitur ,est enimhomo gressibilis aliquanuo partes substantiarum, quoniam sunt in
Non esse proprium hoc substanliae dicit, idcirco subjecto, suspicari non esse substantias, sed acci-
quod in differentiis idem sit,in nuUo enim differen- denlia, pra^monet dicens :

tia subjecto est,ad illud namque recurritur. Si dif- Non conturbent autem nos substantiarum partes,ut
ferentin in subjecto esset.nominetantum de subje- qux ita sint in toto, quasi in subjecto, n^ forte coga-
cto pr8edicaretur,non etiam ratione.Differenlia vero mur confiteri eas non esse iubstmtias, non enim sic
de eo de quo dicitur univoce praedicatur,ut si quis dicebamus ea esse qux sunt tn subjecto,ut quasi par-
dicatgressibilern differentiain de homine,ip3ius dif- les essent in aliquo.

.|uoquehominiconvenienlerapta-
ferentiae difflnilio Moc enim rationis affert cur ista accidentia esse
biLur.Gressibile namque est quod per terram podi- aliquis suspicari non debpat. Illa enim accidentia
busambulat.et homo est quod per terram pedibus esse diffinita sunt in objecto, quffi non essent ut
arabulat, ita differeutiae et ejua de quo ipsa dilTe- quaedam pars,hoc enim superius ait.ln subjecto au-
rentia dicitur una poterit esse ralio Bubslaatise,id tem essedico,quod cum in aliquo sil,noa biout qusa
 193 IN CATEQORIAS ARI8T0TELIS LIB. I. 194

dam para et impossible esl csse sine eo in quo est. A possit. Et hoc idem evenit de specie cujusdara ho-
Quocirca quoniam accidentia ita sunt in subjeoto, minis.id est dehomine: homo namqu3,id est ipsa

ut subjecti partes non sint.substantiarum vero pur- species,cum Horao esl

sit grcssiblis, potesl diffiniri.

tes in loto ita sunt, ut in subjecto non sint, partes
substantiarumjparteaaccidentium esso nullus recle
suspicari polest.
Inest autem substanliis el differentiis ex his omnia
univoce praedicari.Omnia enim qux ab his prsedicala
sunt,aul de individuis prxdicantur,aut de speciebus;
aprimanamque substanlianullaestprxdicatio ydenullo
enim subjeclo dicitur.Secundarum vero substantiarum
species quidemde individuo prxdicatur,geiius aulem et
despecieet deindividuo.Similiier autem et differentise
de speciebus, et de individuis prxdicanlur. Ralionem
etiam suscipiunt primx substantix specierum el
rum,et species geiieris,quxcunque enim de prxdicato
dicuntur,eadem et delubjecto dicuntur. Simililerau-
tem et differentiarum ralionem suscipiunt et species, ei
individua, univoca autem erant, quorum, et
commune et ratio eadcm esl.Quare omnta qux a sub-
stantiis et difjerentiis suntMnivoce dicunlur.
Quoniam in subjecto nonesse differentiis et
stantiiscomrnune monstravit,aliam rursus commu-
nitatem substantiarum diCferentiarumque propo-
suit.Nam cum substantiarum aliaesint primae, aliae
secundae.etprimajsubstantiaesint individuae, quoni-
aranihilindividuapossunthaberesubjectum,abindi-
quod per terram pedibus arabulare possit. Ergo et
differentioodehisde quibus pradicanlur.univocedi
cuntur.Quocircaquoniam el secundaj substantiiEde
his de quibus prajdicaniur univoce dicuntur,et dif-
fercntiffl eodem modo.quaecunque a substantiis vel
difTerentiis praedicationes f'uerint,haec et de subjectia
univoce prajdicabtintur.Quae autem causa sit ut se-
cundac subslantiae de primissubstantii;^ univoceprae-
dicentur.ilia quam supra docuit Aristoteles nos ad-
monens dixit,omnia enim quaecunque de praedicato
dicuntur,eadem etiam dicentur desubjecto.Omnes
genc-
enim difFerentiae quae sunt specificv generis praedi-
cantur et dcspecie et de indivi !uo,ut quoniam ani-
^ «"a^ efficiuntdifrerentia: animatum atque sensibile,
eadem de specie, id est homine, et de individuo,
et
id est aliquo homine,praedicabuntur; quod cum su-
nomen
perius dictum est,nunc quantum expositionis bre-
vitas postulat, dixisse sufficiat.
sub- Omnis autem substaniia videtur hoc aliquid signifi-
care,atquein primis quidein substantiis indubitabileet
verum est,quoniamlioc aliquid significant.Individuum
enim et unurn numero est quod significatur.hi secun-
dis vero substantiis,videtur quidem similiter appellatio-
7iis fiyuru hoc aliquid significare,quando quis dixerit

viduisnuUa praedicatioest.Secundae verosubstaiitiae vel hominem, vel animal, non tamen verum est, sed

de individuis, id est de primis subslantiis, praedi- magis quale aliquid significat; neque enim, est unum
cantur, et de his univoce dicuntur. quod subjeclum est,quemadmodum prima substantia,
Secundarum
enimsubstantiarumnomendeindividuispraedicatur Non aulem
sed de pluribus honio dicilur et animal.

etratio. Ac de individuo quidem et species prtedi- ^ simpliciterquale quidsignificat,quemadmodumalbum.

catur et genus,ut de Platone,id est de aliquo ho- nihit enim album aliud significat quam qualiiatem,ge-

mine,ethomo dicitur,et animai,aliquis enim homo nus aule m et species circa substanliam qualiiaiem deter-
est,et animal,et utriusque de individuo prajdicatur minant,qualemenim quamdamsubstantiam significant
ratio.Dicimus enim aliquem hominem anirnal esse plusautem in gencre quam in specie determinatio fit,
ralionale mortale, quae est speciei diffinitio, id est dicens enim animalplus complectitur quam hominem.
hominis.Et rursus aliquem hominem dicimusesse Postquara superius geminas dixit substantiae con-
substantiam animatam atque sensibilera,quaB gene- sequentias, id est in subjeclo non esse,et cuncta ab
ris est diftinitio.id est animalis.Species vero generis his univoce praedicari, et eas a maximae proprio sub-
sui et dilfinitionem suscipitetvocabuium,de homi- stantiae separavit,idcirco quod differentiis eliam vi-
ne erain animal praedicatur,dicitur enim homo ani- dentur esse communes, aliud adjicit quod idcirco
mal est,et idem ipse rursus homo rationem suscipit substantiae proprium non sit,quod non sit in omni
animalis.Diciraus enim esse hominem substantiam substantia.Nam quemadmoduin quantitas,quantiim
animatam atque sensibilem. Constat ergo quoniam signiticat,et qualitas quale,sicetiam substantia vi-
et genera et species de individuis,et genera de spe- detur hoc aliquid significare.Nam cum dico Socra-
ciebus univoce praedicanlur, id est in omni prsdi- D tesvelPlato vel aliquara individuam substantiam
l catione secundae substantiae univocaappellalionede nomino.hoc aliquid significo,sed omnibus hoc sub-
subjectisdicuntur,quod his cnradifrerentiacommu- stantiis non inest.Individuisnamque «pioniam par-
ne est.Differenlianamque despecie dequa dicitur, ticularia sunt et numero singularia,verum est hoc
etdeejusindividuoipsaquoqueunivocepraedicatur. aliquid a subslantiis significari. In secundis vero
Nam cum sit gressibilis differentia de aliquo homine substantiisnonidemest.Namquesecundae substan-
praedicatur,dicitur enim quidam homo gressibilis, tiae non sunt unae.nec numero singulares,sed spe-

ut Plato et Cicero.sed et diffinitionem differentiae cies intra se plurima individua continent,et multas
suscipiunt individua.de quibus illa differentia prae- intra se species genus includit,quocirca cum dico
namque est quod per terram pe-
dicatur.Gressibile homo, non hoc aliquid significavi,neque enim sin-
dibusambulare potest.Etquemdamhominem possis gulare est hominis nomen,idcirco quod de pluribua
ita secundum nomen differentiae diffinire, ut dicas jndividuis praedicalur, sed potius quale quiddam ;

Plittonem esse quod per torrara pedibus ambulare qualisonimsubstantiasitdemonstratur.cu r. dicitur

195 AN. MANL. SEV. BOBTII 196
horao.Qualitas autem hajc circa substantiam termi- A. contrarius.Sed si quisforsitandicat.cumignisatqus
natur,namsicul individiiaqualitas species et genera aqua substantiae sint,igaem aquaj esse contrarium,
qualitatis habet.etsicut sinj^ulas quantitates quan- mentietur.Nonenim ignis aqua2 contrarius est,sed
titas speciebus el generibusclaudit,ita quoque indi- qualitatesignisqualitatibusaquae opponuntur.Calor
viduarum substantiarum speciesetgenera secundse enim et frigus contraria sunt,et huraor et siccitas,
substantiae sunt. Ergo cum dico homo, talem sub- quae qualitates cum aliae sint in igne, aliae in aqua,
stantiam significo, quse de pluribus numero diffe- ipsas subitanlias contrarias facere videntur,3ed non
rentibus in eo quodquid sit pr<iedicatur,qualem ergo 6unt ; hoc autem ex oronibus aliis substanliis potest
quamdam substantiam significo,cum hominem dixi, probari, in quibus nihil quisquam poterit invenire
talem scilicet quae individuis norainetur,idem quo- contrarium.Sed hoc solius substantiae proprium non
quedegenere est.Nam cum dico animal,talemsub- est, namque et quantitas detinita contrariis caret.
stanliam significoquae de pluribus speciebus dica- Nam
neque duo tribus contraria sunt, nec duobua
tur.Est igitur qualitas,ut album,quee sempersitin quatuor, nec aliquid hujusmodi: nam si dicamus
substantia,sednon ut ipsamsubstantiam interimat, tres duobusessecontrarios,cur nonhisduobusetiara
idcirco quod proprietalem substantiae albedo non quatuorvel quinque contrarios esse ponamus ?nulla
habet.Qualitasvero haec quaede substantiisdicitur, ^ enim afferriratio potest, cumtres duobus contrarii
circasubstantiam qualitatem determinat, qualissit sint,cur qualuor vel quinque duobus contrariinou
enim illa substantia demonstrat.Nam si homo est sint. Quod si hoc efct,vel quatuor,veI tre3,vel quin-
rationalis,et substantia erilrationalis,sed rationalis que,velquicunque a duobus distant numeri, contra-
qualitas est.Qualem ergo substantiam monstrant se- rii flant duobus, eterunt uni rei multa contraria,

cundae substantiae. Quocirca non est hoc proprium quod fierinon potest.Nonest igitur contrarium ali-
subotantiae, hoc aliquid signiflcare. Secundae enim quid quantitati.Sed si quis dicat magnura pravo vel
substantiae non hoc aliquid, sed quale aliquid (ut multae paucis esse contraria, haec quidem etiamsi
dictum est) monstrant,ita tamen quale aliquid mon- quisquantitatesesseconfirmatjtamendiffinitaequan-
strant,ut ipsam qualitatem circasubslantias deter- titalesnon sunt,quantum enimsil magnum vel quan-
minent.Qualitasenirasecundarumsubstautiarumin tura parvum,non definit qui loquitur, eodem modo,
individuis est,de ipsis enim naturaliter praedicalur etiam de multis atque paucis. Quare si quis ha;c
quae ipsa individuae substantiae sunt.Qualitas igitur quantitates esse dicat,indeterminatas indefinilasque
secundarum substantiarum circa individua, id est esse confileuitur.Dicit autem Aristoteles terminataa
qua3 prima suntterminatur.Determinatio vero quo- quantitati nibilessecootrarium,utduobusveltribus
ties ipse terminus multa concludit, major est, et vel lineae vel superficiei.Quod si eliam aliae quantila-
minor quotiespauciora,quocircagcnus plurimacol- ^ tes habentcontraria,alia3 vero non babent,nihil om-
ligit, species vero nontam plurima.Nam cum dico nino impeditad hoc quod dicitur, proprium non esse
animal, etiam hominem bovemque, et alia cuncta substantiae,idcirco quod constatquasdam quantita-
animalia hoc uno noraineclausi.Cum verodicoho- tes non habere contraria.Quod si hocetin quantitati-
mo,solos homiaes individuos hac nominis significa- bus evenitnon esse contrarium,substantiarum pro-
tioneconciusi,quocircamajor fitdeterminatioperge- prium non est.Atque haec quidem si quis magnum
nus quam per speciem,et fitdetern.inatio circ:i sub- velparvum in quantitatibus ponal, manifeslum est
stantiam qualitatis, vel quod substantiaiis qualitas (utipse est posterius monstraturus) haec non esse
in genere et specie est, vel quod secundum quam- quantitates.sed ad aliquid.magnumenimad parvum
dam communionemsubjectorum dicitur. Sed perse dicitur;sed cum ad ea loca venerimus, propositi or-
qualilas,ut;»lbum,neque ullius substantiam signifi- dinem loci diligenlius exsequcmur.Nunc quoniam
cat,ncque ullam comniunionem,sicut genus specie- declaratum est et substantise nihilesse contrarium,
rum suarum,etinriividuorum specie3,ostendit.Quo- et hoc proprium non esse,quoniam idem etiam in
ei
circa aliud substantiae proprium requirendum est. quantitatibus consideratur,ad sequens proprium ex-
Inest autemsubstantiis etiam nihil ipsisesse contra- positionis semitam converlamus.
rium, primx enim substanlise quid erit contrarium, D yidgtur aulem substantia nonsuscipere magis et mi-
ut alicui homini velalicuianimali,nihil enim est con-
nus,dico autem hoc non quod substantia a substantia
irarium, at vero nec homini nec animali aliquid at
non sitmagisetminus substantia,hoc enim dicLutn est,
contrarium ;non est autcm hoc substanliae proprium, quia est,sedquoniamiuiaqusequesubstantia, hoc ipsum
sedetiam muttorum aliorum,ut quantilatis : bicubito quod est,non dicitur magis etminus,utsi est ha.'c sub-
enim vel tricubito nihil est cotitrarium,at vero nec de- stantia,homo,non est magis aut minus hotiw,nec ipse
cem nec alicui talium.Nisiquis fortemulta paucisdi- seipso,nec alter altero,noti est enimalteralteromagis
catesseconlruria,velmagnum pravo,determinalarum hotno, sicul est album alterum altero magis album,et
vero quanlitatum nullum ulli esl contrarium. bonum alterum altero magis honum.Sed et ipsum se
Adjecit quoquc aliud substantiae proprium dicens magis et tninus dicitur:utcorpus cumsitalbum,tnagU
8ubstantia3 nihil esse conirarium,hoc autem cx ea album es.se dicilur nutic quam prius ; elcum calidum
qua; sigillalira fit induclione confirniat. Horao enim sit, ttiagis el minus calidum dicitur. Subslantir. vero
humini vel equo, velulicui ulii unimalium non est non dicitur tnagis aul mitius substantia,noti enitnhomo
m IN CATEGORIAS ARISTOTELIS LIB. I. 198

magis nunc homo guam prius dicitur, nec aliorum
quidquam quns substantix sunt, qua propter nec re-
cipit substanlia magis et minus.
Hoc proprium non simpliciter dicilur,
aliqua distinctione:aitenimsubslantiamncque
gis rccipere.neque minu?,non boc dicens.quoniam
substantianon est magis ab alia subslantia.Niimque
quidam horao cum sitsubstantia,magisestsubstan-
tiaab homine,id est ab specie,et houioab animali,
id est a genere.Ergo non hoc dicil, quoniam non
inveniuntur substantiajqu.T^a substanliismagissub-
stantise sint, hoc enim Hictum pst, quoniam
est quoniam inveniuntur.Ail enim supcrius primas
substanlias,id est individuas.inaxime esse substan-
tias, in secundis vcre substanliis, magis esse sub-
stantias species quam gencra.Ergo non dicit,quo- B
niamnulla substanlia ab alia substantia magissub-
A. in substantiia omnibus, propria tamen Bubstantiaj
non sunl,eo quod etiam in aliis sint, consequonlia
substantiffiappeilantur.Hoccenimomniasubstantias
consequuntur, ut ubicunque fuerit substantia, ea
sed cum
quoe dicla aunt invenianlur, id est in subjecto non
ma-
esse,et praedicationes ab his univoce fieri, et quod
hoc ali(iuid signi(icct,et quod nihilsit illis contra-
rium.et quod non suscipiant magis et minus : illa
vero qu£B non omnibus substantiis insunt accidentia
sunt subslantiis,quocirca propria non sunt.Quod si
propria non sunt.nondum quale sit substantiu de-
monstrant.Cuare ut bubslantiaj qualitatem proprie
est, id
cognoscamus, talisestbuic requirenda proprielas,
qua} et solis substantiis insit et omnibus,haec autcm
hujusmodi p?t, quam ipse proposuit.
Maxime vero substandx proprium esse videtur,cum
unum et idem numcro sit.contrariorum susceptibilem

quidem non habebit quisquam quid pro-

esse, et in aliis
stantiaest, scd hoc ipsum quod est, qua^libet illa
substantia non dicitur magis et minus substantia,ut
Jerat qucBcunquenon sunt substanliae, quod cum sit
uniim numero ,susceptibile conirariorum sil,velut co-
si est substantia homo,non dicitquoniam hoino non

estmagis etminussubstantirt.indiviiiuus enimhomo lor quod est unum et ideni numero,non erit albumet
nigrum, neque eadem actio et vna numero erit prava
magis est substantia.species vero minus siad pri-
et studiosa.Similiter autem et in aliis quse subslantix
mani,id est individuam,substantiam referatur. Sed
hoc dicit,hoc ipsum quod est,id cst,homo non erit non sunt.Substantia enim cumunum ttidem numerosit^
capax contrariorum est, ut aliquis homo eum wius et
magis homo vel minus homo quocirca non dicit
;

idem numero sit, aliquando quidem nlger, aliquando

quoniam homo non est magis substantia vei minus,
aulemfil albus,etcaliduset frigidus^etpravusetsludio-
sed quoniam homo,hoc ipsum quod e3t,non est ma-
sus.ln vullis autem aliis aliquid tale videlur, nisi quis
gis vel minus homo,non est enim aliquis homo ma-
forsitaninslet,dicensorationcm el opinionem conlrario,
gis et minus homo et hocidem in ejusdem compa-
;

ratione convenit speculari.Nam ipse homo aseipso

rum esse susceptibilia ,eadem euim oratiovera et falsa

non est plus homo,at vero nec si adalterum confe- Q

esse videtur,veluti si vera sit oratio sedere quemdam,
surgente eo,illa cadem oratio falsa erit,similiter au-
ratur,ad alterumvero ita,utsubeadem conjuncLione
tem el de opinatione. Si quis enim vere putut sedere
sint,ut quidam homo individuus ad aliquem indivi-
duumhominem comparatus,noneril magisetminus aliquem,surgente eo,iUe idem falsa putabit, eamdem
haaens de eodem opinioncm. Sed et si quis hoc susci-
homo,et ipsa species seipsa non erit magis et minus
homo; sed hoc palam est in substantiisjn qualitati- piat, tamen modo diffe7't, nam ea quae in substantiis
sunt.ipsa mutata susceptibilia sunt contrariorum ; fri-
bus vero potest essc, magis et minus, album enim
potest lieri magis album seipso,et suscipere magis
gidum cnim de catido fuclum mutatum est,alteraium
enim esf,et nigrumex albo,et studiosum ex pravo.Si-
et minus,utsitmagisalbum et minus album; potest
militer autem et in aliis, unumquodque ipsorummu-
et alio albo plus esse album,ut lilium lana ct alio ;

tationem suscipiens,est susceptibile contrariorum.Ora-

albo rainus esse album, ut lana lilio, et cygnus nive,
atque idem in aliis qualitatibus, ul bono et calido.
tio autem etopinio ipsa quidem immobilia omnino per-
severant ,cumverares movclur,contrarium circa ea
Namque haec possunt temporibus permutari, et in fit,

plusminusve transduci,fit enim aliquotiesbonome- oratio namque permanet eadem,sedere aliquem, cum
vero res mota sil, aliquando quidcm vera, aliquanda
lius et deterius, et calidu ferventius et tepidius : ho-
«"'^"^ /'«'^" ''"''''^'' «^*'^"' '^ inopinione. Qua-
mo vero quod est subst
5tantia,neque nunc pluserit ^ /^^'

homo quam fuit antea ,nequepostmagis autminus ^ Propter quo admodum saltem substaniixvroprium est,

crit homo quam nunc est.Quocirca cum substantia

eo quod secundum mutationem suam captabibs est

conlrariorwn, si quis recipiat placilum el orationcm

non suscipiat magis et minu3,tanien proprium ejus
susceptibilia esse contrariorum.
hoc non erit.Sed cur non sit proprium ipse Aristo-
teles velut notum conlicuit; nos autem addimus, Aitmaximepropriumessesubslantiae,qiJodeadem
quoniam non solum substantiaj non suscipiunt ma- el una nuniero contrariorum suscepliva sit, nihil
gis et minus,9ed et alia multa circulus enim alio
;
conlrarium superioribus dicens. Illic enim dixerat
circulc non erit magis circulus aut minus,nec du- substantias substanliis non essecontrarias,bic vero
plum magis duplumvel rainus aequaliter enim du-
;
dicitnon substantias substantiis esse contrarias,Eed
plus est quaternarius ad binarium,et deaarius ad
:
res in se contrarias posse suscipere, ut unusatque
quinarium comparatus.quocirca quoniam etiamin idembomo,nuncquidem sit sanus,alio verotempore
aliisidem est^bocsubstantiee proprium non essepu- sit fleger,aBgritudo autem et sanitas contraria sunt.

tandum est.Sedbajc quideraomnia quaecunquesunt n iam declaratum est substanliani posse

i99 AN. MANL. SEV. BOETII
contrariasuscipere,demonstrandumeslqu<imadmo-
dum hoc solis substantiis insit; hoc enim in nuliis
aliisinvenitur,naraque in qualitate qualitasnon erit
eadem.neque una numero contrariorumsusceptiva,
ideni enira et unura numero non erit album atque
nigrum,cumalbumfuerit etpost in nigrumvertitur,
tota qualitatis species permutatur,et non
atque idem numcro quod contrarium C3t,sed diver-
sum. Atvero et actio eadem et una numero non erit
bona atque mala.sed fortasse una bona, alia mala,
ita ut diversae sint,non eaedem nuraero, hoc etiam
in aiiis reperitur.Ipsaverosubstantia cum unasit et
numero singalaris,contraria suscipil,ut idem atque
unus homo cum fuerit candidus atque aibus a sole
tactus nigrescit,et album in nigrum convertitur.et
incontrarium permutatur,utrasqueres inse contra-
rias suscipiens.Nulli igitur alii inessehoc nisi solis
sub3lanliis,satissuperiorademonstrant Siquisautecfl
opponat orationem et opinionera unam atqueeara-
demcontrarioruraessesusceptibiJem,ideoquodcum
dico Cicero sedet,vel eum sedere opinor, cum vere
sedet, vera est et oratio de eodem et opinio quod
sedet; cum verosurrexit ille.eddem permanetopinio
vel oralio quae dicit vel arbilratur Gicero sedet, sed
falsa est,quod non sedet, videtur opinioatque oratio
eadera et una nuraero nunc quidem esse vera, nunc
autera falsa,et contraria ipsa suscipere,sed hoc fal-
sumest,quodoratioetopiniocontrarianonrecipiunt:
nam siquis hoc recipiatquod etiam oratioatqueopi-
nio contrariorum suscepliva sint,non tamen eodera
modo quo substantia.Nam substantia ipsa contraria
suscipiens perrautatur, Cicero naraque ipse in se
aegritudinera suscipiens ex sano factus est aeger,et
mulatusipsecontrariasuscipit;sermoverovelopinio
ipsaquidem immutataperraanent.sed curarebus de
quibus dicuntur perrautatis ipsoe inveniunlur
esse vel verae.El substantiaquidera ipsa cum
suscipitcontrariis permutatur;oratiovero et opinio,
eo quod res de qiiibus dicuntur vel arbitrantur per-
mutentur, ipsae videntur falsae esse vel verae.
cum dico Gicero sedet,si ille surrexit,oratio
ipsa nihil passa est.sed res de qua fuit ipsa oratio
mota est.Qui enim sedebat surrexit, idcirco ex vera
oratione facta est falsa.Quocircasubstantiaipsasus-
cipiens (utdictura est) contraria permutatur,oratio
vero vel opinio non mutatur,sed re circa eas mota
ipsae verae vel falsae sunl.Quarepropriumsubslantiae
ita esse putabilur contrariorurn susceptibile,ut ipsa
perrnutata contraria suscipial, non mulata, ut, re
ipsaimpermutatairamutabilisquepermaneat. Atque
hoc dictum est,si quis orationem atque opinionem
contrariorum susceptibiles putet, non autera esse
orationera atque opinionem contrariorura suscepti-
biles. Ipse rursus adjecit,
Non est autem hoe verum ; oralio namquc
non in eo quod ipsa aliquid recipianl cuntrariorum
susceptibilia esse dicuntur,sed in co quod circa alterum
aliqua j>assio [acla sit ; namquo rcsestiet »o>i esi,co
eliam oratio vera aut falsa esse dicitur,non eo quod
200
^ ipsa sit susceptibilis contrariorum.Simpliciter enim a
nullo nec oratio movetur,nec opinio. Quapropler non
erunt susceptibilia contra7'iorum,cum nulla in eis con-
trariorum passio facta sit. At substantia eo quod ipsa
contrariarecipiathocsusceptibilisdiciturcontrariorum
esse.Languorem enim et sanitatem su$cipit,candorem
erit unum etnigredinem,etunufiiquodquetaliumipsasuscipiendo,
coutrariorumessesusceptibilindicitur.Quareproprium
eritsubstanti3e,cumidem et unum sitnumcro,contra-
riorum esse susceptibilem cum permuiatione suiipsius.
Ac de substantia quidem dicta sufficiant.
Ait enim oraiionera atqueopinionem ipsoquidem
contrariinuUiusessesusceptibila, nequeenirafalsi-
tas veritasque in oratione vel opinione insita est,sed
idcircovidenturcontrariorumessesusceptibilia,quod
B (ut ipse ail)circaalterara quamdara passionera sint,
hocest circahoc esse opinioneravelorationera.Nam
circa sedere et non sedere, quae sunt contraria,e8t
sedendi aliquem et non sedendi opinio vel oratio,
atque ideo quoniam circa alias res sunt quae sibi
sunt contrariae, illis perrautatis, ista videntur esse
contraria, non quod ipsa suscipiant contraria, sed
quod circa confrarias passiones rerura sint, Nam
neque oratio neque opinio perrautatur.sed sola tan-
tum de quibus est oratio atque opinio, id est sedere
et non sedere.Quocirca quoniam nullam ipsa oratio
vel opinio suscipiunt passionera,nec quidquara in eis
fit,atque evenit contrarium, contrariorura esse su-
sceptibilia non videntur.At substantia eo quod ipsa
suscipiatcontrarium,contrariorura dicitur essesus-
p ceptibilis.Ciceroenirasuscipienssanitatemsanusfit,
et suscipiens acgritudinem fitaeger.Oratioveroatque
opinio(utdictumest)contrarianonsuscipiunt.Quare
erithoc propriura substantiae contrariorum esse su-
sceptibilera.Sedsi quis forsitan dicat cur cum ignis
falsae
calidus,sitnunquamfrigussuscipiat,etcurcuraaqua
iis quas
sit humida nunquam suscipiat siccitatem.Hisenira
oppositisjvideturnonoranissubstantiacontrariorum
esse susceptibilis.et substantiae hoc propriura infir-
Nam
mabitur,cum non sit in omnibus substantiis.Sed di-
quidem
cendumestquoniaraea contrariasusciperevidentur
substanliae quae suntin ejus naturanon insita.alio-
qui non suscipit quidquidillisubslantialiter adest.
Suscipereenimdicimus aliquid de rebusextrinsecus
positiset prastersubstantiam constitutis : quoniara
igiturinsubstantiaignisinestcalidumesse,ignisca-
D lorera noii suscipit ;
quocirca neque est ignis caloris
susceplibilis, neque frigoris. Galorem quidem non
suscipil,idcircoquodeju3naturae substanlifeqiie ira-
rautabiliter adhaesit.Frigus enira non suscipit,quo-
niam caloris nalura ipsius ignis contrarium sponte
repudiat.Quocirca si quid est quod suscipiat ignis,
extrinsecus positum,accipiat necesse est ejus
id est
quoquecontrarium, ipseunuspermaneasac singu-
cl opinio laris.Idera quoquede aqua dicendura est: illaenim
sicutignis calorera, sic non suscipit humiditalem,
sed est quodammodo el ipsi humi(iitas naturaliter
insitii ; alque idoo ralor igiiis, vel humiditas aquae
non solum qualitates dicunt«r,3ed etiam subBtun-

1
201 IN CATfiGORIAS ARI3T0TKL1S LIB. II. 202
tiales ignielaquaequalitatesjnamque aquaquoniam A. dc pluribuspraBilicenlur.alteroijuodsubatanti-Bsint,
in se neque fri„'us neque calorcm subslantialiler in eoquod dc pluribus prcedicautur contrariorum
habet.susceplibiliset Irigoris et caloris osse dici- susceptiva non sunl ut animal in eo quod de spe-
:

tur.Quocircanondehiscontrariisloquiturqua^subs- ciebus dicitur, neque sapiensesl,nequeinsipien3,et

lantialiter insunt.sed hisquie polest suscipereuna- homo in eo quod deindividuisdicitur.neque sanus
quajque substantia, id ost quod potest extrinsecus est.neque aeger;in eo veroquod sub3tantiaesunt,et
adhiberi : hoc autem in omnibus esse substantiis quod individuis substantiis praesunt,contrariorum
manifestumestaiam quoaiam Gicero sanus et a^ger siisceptibilessunt.Quocircaerithocsolius proprium
est.homo sanusetaeger est^ethomo sanus et a^^er
si subslantia;, contrarium esse susceptibilem. Haec
est.animalsanum atqueaegrotum est.Sed cum duo- de substantia dicta sufficiant.Secundi vero volumi-
bus modis animalatquehomo spectentur, unoquod nis series ab cxpositione inchoabiturquantitalis.

LIBEH SECUNDUS.

Et si nos curae officii consularis impediunt quo B qualitalem,ipsaenim materiasub quantitatisquidem

minus inhis studiisomneotium plenamque operam
consumimus pertineretamenvideturhocad aiiquam
reipublicae,curara,elucubrata3 rei doctrina civesin-
struere. Nec male de civibus meis merear, si cum
prisca hcminnm virtus urbium caeterarum ad hanc
principium cadit.quoduna est sub qualitatemvero
minirae ;ipsa enimcunctis estinterim qualitatibus
absoluta, superaddita vero forma quadam afffcitur
qualitate:per seautem numeroquidemunaest,qua-
litate vero nulla ;quocirca si resomnis simulatque

unani renipublicam, dominationem, imperiumque est cadit in numerum, non autem omnis res mox
transtulerit.ego id saltemquod reliquum est.Graecffi ut est statim suscipit qualitatem,recte prius de
sapientiae artibus mores nostrae civitatis instrnxero. quantitateproposuit.Est quoquealiacausacurprius
Quare ne hoc quidem ipsumconsulis vacat officio, de quantitatis rationepertractel.Onmeenirn corpus
cum Romani semper fuerit moris quod ubicunque utsit.tribusdimensionibusconstat,longitudine,lati-
gentium pulchrum esset atquelaudabile,id magis ac tudine,altitudine:ut vero sitcorpuscum qualitate,
magis imitatione honestare.Aggrediar igituretpro- tuncerit aut album,autnigrum,aut quodlibetaliud;
positi sententiam operis ordinemque conlexam. et quoniam prius estessecorpus,postvero essecor-
DE QUANTITATE. pus aIbum,priuseritcorporitribus constaredimen-
Quaniitatis autem.,aliudquidem esf discretum,aliud n sionibus quam esse album.Sed tresdimensiones et
autem cnntinuum,et aliud qiiidem ex habentihus posi- numeroetconlinuationespatiiquanlitatessunt.Lon-
tionem ad se invicem siiis partibus constat •.uliudau- gitudo enimet lalitudoet altitudo in quantitatibus
lem ex non habentibus positionem.Estautem discreta numerantur, album vero qualitatis est :quccirca si
quantitas, ut numerus et oratio. Conlinua vero,ul priusestextribusconstaredimensionibusquamesse
linea, fuperciftes, corpus. Amplius autem et prseter album.prior erit quantitas qualitate,quocirca recte
h3ec esttnnpus et locus.Partim elenim numeri nullus est tractatus de quantitate propositus. Item alia

est communis terminus,ad quem copulentur particulx causa,quod quantitas plura habetsubstantiaeconsi-
ejus:ut quinquesi adderem suntparliculw,ad nullum milia:nam quemadmodum substantiae nibilestcon-
communem lerminumcopulantur quinque et quinque, trarium.et substantianon recipitmagis etmiuus,sic
sed semper discreta sunt et separata. Sic et tria et etiamquantitas: quantitati enim nihil est contra-
sepfem ad nullum communem terminum conjungun- rium.nec qtiantitas recipitmagis et minus.utpaulo
tur, omnino autem non habeas in numero accipere post docebimus;qualitasveroetcontrariasuscipit,ut
communem terminum partium, sed semper discretge album etnigrum.et magis et minus.ul candidiuset

et separatas sunt.Quapropter numerus quidem discre- candidissimum et nigerrimum;id enim

nigrius, et
torum est, similiter autem et oratio discretorum est. y^
sumitintentionem quod potest sumere diminutio-
Quod autem oratio quantitas sit manifestum esl,men- nem.Quod si substanti» similior quantitasest.recte

suratur enim syllaba brevi et longa.Dico autem ora- postsubstantiam dequanlitate proposuit. Quantita-
tionem cum voce factam, ad nullum enim. com- tis autem dicit esse differentias duas quantitatis
:

munem terminum particulas ejus copulantur.Non enim
est communis terminus ad quem syllabai copulentur,
sed unaquxque diviM est, ipsa secundum seipsam.
Postsubstantieetractatumcurdequantitatepotius
ac non de qualitateproposuerithaeccausa
namquealiadiscretaesl disgregata, aliavero conti-
nua.Post hancrursusdivisionemaiiomodo partitus
est quantitatem :dicit enim quantitatis aliam quae
constat exhabentibusposilionemadse invicemsuis
est,quod partibus;aliam v<,ro exnon habentibus positionem.

omnia quaecunque sunt,simul atquesunt in nume- Unam vero remdiverse possedividimanifestumest,

rum cadunt. Omnisenimres aul est una.autplures: hoc modo.ut si quisdividal animaldicens Anima- :

unuraverovelpluresquantilatisscientiacoUiguntur. lium alia suntrationabilia,ali&irrationabilia;etrur-

Sed non omnis res simul atqueest aliquam accipil su3 eamdemipsam rem aliamodo partiamur,ute3t,
Patrol. LXIV.
203 AN. MANL. Sav. BOBTII 204

Animalium aliasuntgressibilia,alia non gressibilia, A. gnificel nomen,parte3 ejusdiscrctaeatquedisjunctae

eorumqueanimaliuni rursus,alia sunt curnibusve-
scentia, alia hertis, alia seminibus. Hic ergo una
eademque diversoordinemodoque divisaest.Ita
res
igitur Aristotelesunumidemquequantitatis nomen
diversepartitusest ineascilicet quaediscretaessent,
et quae continua, et in ea quae haberent positionem
partium,et quae nonbaberent.Sed de secunda divi-
sunt,et nullo communi terminoconjunguntur;quo-
niam vero Graeca oratioueX(iYo<;dicituretiam anirai
quoque et
cogitatio, et intra se ratiocinatio, Xoyo;
oratiodicitur,nequisAristotelem cum diceret Xoyov,
id estorationem,quantitatem esse discretam,de eo
putaret dicere quera quisque Xoy^'')'^ estrationem,
in propria cogitatione disponeret,boc addidi. Dico

sione posterius dicendum est,nunc prima tractetur, autem illam quae fit cum voceorationem.Apud Ra-
Ait enim de prima divisione hoc modo/Quantitatis m.anam namquelinguam discretasuntvocabulaora-
aliudestcontinuum.aliuddisgregatiim.Disgregatum tionis atque rationis. Graeca vero oratio utriusque

est cujus parles nullo communi termino ccnjun- vocabulum et rationis et orationis Xoyov appellat.
gunlur.Continuumverocujus parteshabent aliquem Quarc ne qui J mendax translatio culparetur,idcirco
communem terminum.ad quem videanturesse con- hoc quoque addidi:Dico vero illam quajfitcumvoce
junctse.Discretarumnamquequantitrtlum ipseexem- orationem, apud Latinos enim nulla alia oratioest
plaponitetspecies.Oratioenimdiscretaestquantitas, g praeterhancsolamqua»fitcum voceorationem.Apud
eodemque modoetnumerus,et numerumessequan- Graecos vero est alius Xoyo; qui fit in animi cogita-
titatem nemodubitat.Discreta veroest,quoniamde- (ione- Quocirca nequid deesset,etiam hocquod La-

narius numeruscumconstetexquinqueetquinque, tinam orationem minusesset conveniens,transtuli.

quae res quinarium ad quinarium jungat ut faciat de- Quod quare ita fecerim, hac exposilione patefeci,
narii corpus,non potestinveniri.Nam sitresetseptem atque haec quidemde discretaquantitate sufficiant.
quis dixerit, quo communi t^jrmino Ires et septem Continua vero quantitas est (ut dictura est) cujus
conjungantur, ut denarii reddatar unum integrum quantitatispartiumcommunis terminus inve;;itur,
corpus,nullus inveniet,atque hoc quidem in omni utestlinea,superficies,corpus,etpraeterhaectempu3,
numero specuiari licel. enim numerus ita
Nuilus et locus, quod ipse Aristoteles designat hisverbis:
partes habet,uteas aiiquiscommunis terminusjun- Linea vero coutinuae3t,est cmmsutnere communem
gat.sed semperpartes ipsae di.sjuncts atque discretae terminum ad quem particulx ejus copulantur,punc-
sunt, et hujusmodi vocatur qu.tntitas discrrtta.Nu- tum,et superficiei,lineam,plani namque ud quemdam
merus ergo discreta quantitas est, orationem vero communem terminumparliculx copulantur .Similiter
quantilatem esse dicit,idcirco quod omnis oratioex aulem et in corpore poteris sumere communem termi-
nomine constet et verbo,sed haec syllabisconstant. Q nmn, lineam vel superficiem, ad quem copulantur
Omnis autem syllaba vel longa vel brevis est. Lon- corporis particulx.
gum vero brevesine ulla dubitatione quantitas
vel
Postquamdediscretisexplicuit,transiitad species
est,quocirca quodex quantitatibusconstat,idquan- continuae quantitatis. Continuae autem quantitates
titatem essequis dubitetPAt vero oratio ipsacum sit sunl (ut dictum est in quarum partibus quidam
quantitas, illa quoque discreta est. Cum enim dico communisest terminus,ul linea.Si quis enim divi-
Gicero,quod orationise3tpars,parteshujus nominis dat lineam, quae est longitudo sinelatitudine, duas
ci et ce etro nullocommuniterminoconjunguntur. in utraque divisione lineas facit,et utriusque ex
Nonenimreperiemusquocommuniterminojungalur divisione linea singula in extremitatibus puncla
ci syllaba ad ce syllaban),vel rursuscesyllaba ad ro redduntur.Lineaeenimterminipunctasunt.Quocirca
syllabam. Quocirca etiam oratio quantitas videtur cumilla linea divisanon esset,utraque punctaquae
esse discreta.Sed siquis fortasse dicat huiiceorum inutrisquelinearum capitibuspost divisionem appa-
esseconimunem terminum,quo itajunguntur,utali- rent, simul antea fuisse intelliguntur,quae sunt io
quid significent,ut in hoc ipsonomine Cicero com- divisione separata. Intelligitur ergo partium lineae
munis syllabarum terminus ipsa significatio sit.Si communis terrainus,punctum,id est quoddam par-
enim ce syllaba,quae media est,prima ponatur,etro, j, vissimum quod in partesdividisecarique non possit:
qua; ultima est.media, ct ci,quae piima est,ultima, Superficiesquoque.quneest latitudo sie altitudinne,
nomen quoderatantea,idest Cicero.transversisper comraunem terrainum habet in partibus, lineam,
locasyllabis nihil signiflcabit.llli(iicendumest quo- corpusverosolidum,spuerficiem.Eodemenim modo
niam qusecunque in quadam oratione proferuntur, divisa superficies duas per singulas partes lineas
sive signiflcent, sive nihil significent, syllabarum elficiet.quemadmodum et in lineadivisaduopuncta
communis terininus niillus est. Nam si quis dicat, altrinsecus reddebantur. Corpus quoque solidum
permutatis syllabis.quod est Gicero,cerocisignifica- cum diviseris,duas in utrisque divisionis partibus
tionem quidem amisit,sed aequaiiler syllabae ad nul- superficies facies, qua cum conjunctasint atque in-
lum communem terminum conjunguntur. Quod si divisa, punctum quidem partium lineae intelligitur
quis hunc quidem ipsumsermonera aliquid signifi- comra-jnis terminus.Linea vero superficiei,8uperfl-
care posuerit,uthoc ipsumCiceroaliquid signiiicat, cies autera solidi corporis.Est aulem signumconti-
significatioquidemadditaest.nullus tamen syllabis nui corporis, si una pars mota sit, totura corpus
terminusappositus.Quaresivesignificet.sivenihilsi- moveri;et si tolumcorpusmovetur,certe simulaliss
205 IN CATEGORIAS ARJST0TBU8 LIB. II. 206
partes vicinfe movftbuntur,ut sijaceat virguhivel ex A ''econtinuls loquebatur, tempu3 quoquc et locum
ex ligno.velex qnolibetalio rnelallo, si qtiis
jBre, vel continuis addiditdicens :Suntautem talium ct lem-
ununicjuscaputvelquaailibet ejus partem moveat, pus et Incus, id est continuornm, sed post continuas
tota mox virgula commovelur. Hoc autem idcirco discret;n(|uequantitalisdivisionem aliama principio
evenit quodejiis partes quodam communi termino rursus orditur.
conjtinfjuntur, et ille communis terminus una parte Amplius autem alix quidem constant ex particulis
mota cffileras movet. Moc vero in discretis nnn est.
quxineissuntfpositionem ad se invicem habentibus,
In nuraoro namque cum sint decem, si unum rao-
alie itutem ex non habentibus positionem, ul linex
vero, caBteri non moventur,immoti enim pernianent quidem parliculx posilionem habent ad se invicem.
novem ;etsi plenustriticositmodius, si unum tritici Singulum enim eorum silum est alicubi,et habes unde
granum movcro,non omniacontinuo grana commo- swnas et assignesunumquodque ubi situm esl in plano,
vpbuntur, idcirco quod discreta est multitudo, nec et ad quam particulamreliquarumcopulatur similiter :

granum grano ullo communi terminovidetur impli- autem et particulsp. plani habent quamdam positionem,
citum. At vero si ipsiusgrani parsunasit mota, to-
simititernamqucunnmquodqueostenditur ubijacet, et
tum corpus grani moveatur necesse est. Non autem quxadse invicem coputenlur, solidi quoque et loci si-
nunc hocdicitur, quod linea constet ex punctis,aut ^ 'jniliter
autsolidum corpus exsuperfi-
Buperficies ex lineis,
Rursus digerit quantitatis difFereDtias. Sunt enim
ciebus, sed quod et lineae termini puncta sont, et
quantilalisaliBequidem quae ex babentibus positio-
superficiei lineae^etsolidi corporis superficies,nulla-
nemadseinvicem suis partibus constant, aliaj vero
que res suis terrainis constat. Quocirca punctum li-
quae nullam parlium habent positionem.Positionem
neae non erit pars,sed communis terminus partium.
non
vero partiumretineredicuntur, quarum triplex ista
Superficiei linea, et superlicies solidi corporis
natura est.primum utejus partesalicubisint,deinde
erunt partes, sed partium termini communes. Con-
ne pereant, tertio vero utsese partes ipsceconjungant
statigitur, et lineam et supprficiem,etsolidi corpo-
et propria seordinationecontinuent, ut est liiiea.
ris crassitudinem essecontinuam quantitatem. His
Posita enim lineainsuperficie possis agnoscere ubi
alia ruraus apponit.
partes ipsius sint,caputquidem linefie esse ac dexte-
Talium autem et tempus et locus, pnesens enim
esl
ram,mediiim raedio loco,extremitatem vero ad si-
tempiis ct prxteritum et futurum copidat. Rursus locus
nistram,et haec manentibus ipsis partibus dicuntur,
continuorum est, locumenim quemdam rorporis parti- partes enim lineae non pereunt, sed in locoinquo
culx obtinent,qust.ad quemdam communcmlerminum sunt permanent. Possis quoquemonstrare quae pars
copulantur, igilur et loci particulse quse obfinenf sin- line« cui parti continuentur,id estad quam partem
gutas corporis partes, ad eumdem terminum copulan- caput alteriuspartis extremitasqueconjungitur, ut
lur,adquem corporis particulse Quapropter continuus
.
dicas haec pars, verbi gratia medietas,lineae hic fini-
erit locus. Ad unum enim ferminum communemcopu-
tur, locum ubi desinatmonstrans, alia rursus pars
lantur ejus particulae. lineaetotiushicincipit.Ergolineapositainsuperficie
Tempus quoque et locum continuae quantitatis qualibet et locum aliquem partes ejus retinent, et
essepronuntiat. Tempusnamque esse quantitatem partes ipsae non pereunt,etpossetquilibetagnoscere
res illademonstrat, quod in spatio, id est in longi- ubi extremitas partiucu conjungatur, et quo s.d se
tudine et in brevitate,consideratur.Conlinuum vero invicemlococonlinuentur. Hocquoque idem in su-
esse res illa demonstrat quod partestemporis ha- perficieevenit,partes enim superQcieiinaliquo loco
beant aliquemcommunemterminum ac medium,ad sunt,et ipsae quoque non pereunt, et ubi pars parti
quem conjungantur extretna. Nam cum sint partes conjungaturostenditur,idemquoquesoliditashabet,
temporis praeteritum et futurum, horum praesens et lociquoque partes continuantur ad eas scilicet
tempus coramunis estterminus,hujus namque flnis partesadquascorporis partes sibimetcontinuantur,
esl, illius initium. Locus quoque continuorum est. sicut jam supra dictum est. Quocirca ejusdera
Locumverodicirausquodcunqueilludsitquodpartes naturae erit et locus, cujus tota soliditas erit.
corporis tenet, sive supra, sive a latere, seu subter
D Ergo et locus ex eodem genere quantitatis est, quo
sit.Quod si cunctfe partes corporis locum aliquem habentibus ad se invicem
est etsoliditas, id est ex
tenent, et qui circa corpus est locus, per omne cor- positionem suis partibus constans. Locus igitur et
porisspatiumpartesque difTunditurjOmnes corporis ipse ex habentibus suis partibus positionem ad se
partes a loci partibus occupabuntur. Quod si itaest, invicem coostat. Ergo tria ha9c(sicut snpra dictum
qui communisterminusconjungebatcorpof-ispartes, esl) consideranda sunl,utad se iuvicem posilionem

ejustermini locusillaquoqueloca quaesunt corporis partes habere videantur, idest locum in quo parte-s
partium jungit, et esteodem modolocusde continua ipsae sint positae, ut partes illae non pereant, ut sit

quantitate, quemadmodum etcorpus.Ita enim com- partinm continentia atque continuatio.Quod si quis
munis terminus invenitur in loco partium quem- dicathanc rem loco deesse, eo quod in loco non sit,
admodum et corporis,idcirco quod corporis locus, in loco enim cunctasunt, locus autem in loco esse
percorpusomnediffunditur.Quod autem dixit :£unt ipse noQ poterit.Dicendum est quoniam idcircosu-
autemtaliumet locus ettempus, quoniam superius perficies et soliditas et linea habere positionera par-
 207 AN. MANL. SEV. BOETII 208
tium dicuntur, quod in loco sint, et partesperma- A dicit, positionera vero non multo accipies, tales est
neant.etsintcontinuHj.Quaremultomagisipselocus, ac si diceret,penitus non accipias.Multum enim pro
cujus neque partes pereunt,et sibi perpetue conti- omnino videturadjunotum,ac si dicerel positionem
nuatimqueconjunctaB sunt, habere positionetn par. vero non omninoaccipiesjidcirco quod ipsaquidem
tium dicitur. Et de his quidem qua3 ex habentibus continuatio dat aliquara imaginem, quod possit ha-
positionem ad se invicem suis partibus constant bere aliquam partiura positionem, sed hoc minime
haec dicta sint quae vero non habent positionera
; est,idcirco quod quamvis sint continuae quantitales,
ipse rursus adjecit. si tamen unocareant ex his quae superius dictasunt,

positionem partium habere non possunl.Nam aqua

In numero autem non polerit quisquam oslendere quam fistula evomit, dum cadit quidem retinetposi-
quemadmodum particulx ejus positionemaliquam ad
tionem ; cum vero jam effusae undae se miscuerit,
se invicem habeant,aut ubisiLx sinl,aul quae particulae
pcsitionem partium perditretfluviusquoquequando
ejusadse invicem nectantur.Sednequeiltge quxtempo-
in pelagus fluit.etpositionemvidetur haberepdrtiuiB
ris sunt,nonenim permanentparticulge temporis, quod
el esse continuus, cum nondum marinae aquae fluvii
autem non estpermanens^quomodo positionem aliquam
,,,.,, , ,.
magis quemdam ordinem particularum ^
. ,
superficies ipsa permistaest cum vero ; extreraitas
nabebit, sed _ „ J^ • .
n ,
R amni3marinaalluvionecontmgitur,lotamsmedubio
, •
^ ,• •
.
f , . ,
tempushaberedices,ut \ ahqutd
,. ., ., ^.
quidem prius sU tem- ^ „,,ui.n.,v, viH.t,,. o,..;h... nl^,-
.

'
...-^nu.-
positionem videtur amittere.Oratio quoquesimiliter
poris,aliud vero posterius. Sed et de numero similiter,
sese habet; nam nec ipsa ullo loco positaest, nec
eo quod priusnumeralur unum quam duo,et duo quam
ejus partesad aliquam conjunguntur, sed a se invi-
lria,etita habebunt quidem quemdam ordinem, posi-
cem illae discretae sunt, nec cum ejus partes dictae
tionem vero non multum accipies.Sed et oratio simili-
sunt, permanent,atque hoc est quod ait.Sed dictum
ler,non enim permanent particulas ejus, sed et dictum
est, et non est ultra hoc sum.i. Mox enim dicitur
est et non amplius sumi hoc, quapropter non erit po-

sitioparttcularum ejus,siquidem nihil permanent. Alia

sermo, mox prajterit, nec ulla ratione poterit per-
itaque constant exparliculisquse in cissunt posilionem
manere,quare mox ut aliquid dictum &it,ejus partes
ostendi et demonstratione sumi non possunt. Con-
adse invicem habentibus,atia aulem ex nonhabentibus
stat igitur orationem quoque ex his esse quae posi-
positionem.
tionem partium non habent,de ordine vero dubium
Haec scilicet idcirconullam positionem ad seinvi- est. Nam si quis sermo aiiquid significet, ut est Ci-
cem partium retinent.quod his aliquid desupradiclis cero, est in eo quidara ordo quod ci syllaba primum
rebus deesse manifeslum est. Numerus enim ipse dicitur,secunda vero ce, tertia?'0, et potius ex signi-
discretus est,nec parles ejus ad se invicem conjun- ficatione ordinem sumit si vero nihil significet,nec
C ;

guntur.sed omnino discretsesunt.Atque idcirco non ordinem dicitur habere,ut scindapsus nihil quidem
estexiis quashabent ad seinvicem aliquam partiura significat sed sive secundam syilabam primam po-
;

posilionera,nec vero possisostendere qui numerus nas, siveultiraara priraara, sivequomodolibetsylla-

quo loco jaceat habere autem posiiionem dicitur,
:
barum ordinemseriemqueperraisceas.idemerit : in

quod(utdictumest) etin loco aliquo positumest, et significativis enira vocibus idcirco esse dicitur,quod
ipsa posilio manentibuspartibus constat,etad se in- illo ordine perrautato vis significationis evertitur,
vicem conjunctiscontinuatisque, ut ubiquaeque ja- hic vero, ubi nulla est significatio, nihil interest
ceat, et quae ad quam continuetur possit ostendi in ;
quomodolibet jaceant partes. Quare oratio in aliqui-
numero vero nihil horum est. Nam neque in aliquo bus quidem habet ordinem parlium,in aliis vero nec
locoesse po8itusdemonstratur,nec ejus partes con- ordo ipse poterit inveniri. An fortasseoratio dici non
junctae sunt.Quocirca numero ex tribus his qua^ di- potest quaenihil significat, et nuUaesl oratio, quae
ximus duae resdesunt, loci positio etpartium conti- ordinem non babeat?Ergosecundumpriorem quan-
nuatio, tempus etiam quanquam sint ejus partes titatis divisionera,ubi dicebatur quantitatis aliaesse
continu;fi,tamen quoniam non permanent.sed sem- continua,aliaverodiscreta, quinque sunt continua.
per moventur, semperque prsctereunt ,habere posi- n duovero discreta. Coniinua quidem linea, superfi-
'^
tionem partiuranondicitur.Semperenira velociagi- " '"
cies,soliditas, locus.tempus.Discreta vero numerus
' '
'

tatione torquetur, et currentis aquas more in nulla et oratio. In hac vero secunda divisione qua dicit
unquamstationeconsistit,quodquiapartesejusnon alias quantitates ex habentibusad se invicem posi-
permanent,ex habentibus ad se invicem positionem tionem constarepartibus, quatuorquidem suntquae
suispartibusconstarenondicitur.Sedhaecquanquara retinent positionem,id est linea, superficies,corpus,
positionem partium habere non possunt,tamen ha- locus tria vero quae positionem non habent, sed ex
;

bent ordinem quemdam, quem praeter positionem hisduo semper ordinem retinent, terapus scilicet et
partiumtantum rctinent.Dicimusenimprioremesse numerus. Oratio vero si quid significet, habet ordi-
binariumquamternarium,atquehuncquamquater- nem si veronihil significet,inordinataest si tamen
; ;

narium,etintemporenirairumidem ordo revertitur. oratio nibil signincanedicipospit, hisdictisipsecon-

Posterius enira futurura praBsente,pra3sensque prae- cludit dicens : Igitur alia ex habentibus ad se invi-
terito. Quocirciietsi haec non habent aliquara par- cem partibus positionem constant, aliavero ex non
tmm positionem,retinent tamen ordinem.Quodvero habentibus positionem. Hac igitur divisione finita
209 IN CATEG0RIA8 ARI8T0TELI8 LIB. II. 210

transit ad caetera monstrans qua; proprie quanti- A lumatque nctionem multamqucelongo temporeper-
tates nuncupatur quae secundum accidens. Gciatur;quarequoniauiad proprias quantitatesaspi-

hx solx dicuntur quas quun-

cientcs, atque ad eas res cajteras rcferentes,
Proprix autem quaatifates
titatesvocamus,ut album aiJ superficiem quoe vera
diximus,aHa vero omnia secundum uicidens, ad hxc
ost quHntita3,et cursum, et aliquem motum atque
enim aspicientes et alia dicimus quantitate$,ut mul-
actioncm ad tempu8,quod ipsum vere quantilasest
tum dicilur album, eo quod superficies mulla sil, et
reducimus.haec non per se quantitates, sed per eas
actio longa, eo quod tempus mullum sit, et motus
quae proprie quantitate? dictae sunt nominantur.
multas,neque enim horum singulum per se quantum
Quocirca quoniam quod per se non est, secundum
diciiur, ut si quis assignet quanta sil aliquu actio,
modo accidens est,recte catera omnia praeter ea quae su-
tempore diffiniet,anni mensuram vel sic aliquo
perius in quanlitate numcrata sunt per accidens
assignans.Et ulbum quantum sit assignans, superficie
esse, non per se quanlitates dicuntur. Solaj igitur
difliniet.Quantum enim superficies fuerit,tani^''^ ^^^^
proprie etsecundum so ipsae quantitates dicuntur.
album dicet. Quare solse proprlx el secundum seipsas
hae quce superius comprehensaj sunt.Aliae vero per
quantitates dicunlur quse dictx sunt ,aliorum vero 7ii-
sequanlitas non sunt, sed (ut ipse ait) forte per
hil per se, sed per accidens.
accidens.Post divisionem igitur conlinui atque dis-
Principaliter aiiquid essedicitur,quod persetale g creti et habentis positionem partium et non haben-
est quale esse demonstratur. Secundum accidens
tis,et quae sunt per se principaliter, et rursus per
vero illud quod noa per se, sed per aliud tale est
accidens quantilates, solito more viam inveniendi
quale esse dicitur,ut albedini perseinest color :se-
quiintitatum proprietas ingreditur.
cundum naturam enim alhi, color esse dicitur al-

bedo;cum vero homo dicitur coloralus, non per se Amplius quantitati nihil est contrarium,in definitis
dicitur,idcirr,o quod homo in eo quod homo est.co- enim manifestum est quoniam nihil est contrarium-
lor non est, sed quoniam habet colorem, idcirco ut bieubilo,vet Iricuhito.vel superficiei, vel alicui la-

dicilur coloratus. Ergo qiieniadmodum alLium id- lium,nikil cnim ipsis est contrarium.l\tsi forte quis
circo color est per se quoniam culor naturule (|Uod- rnulla pauris riicat csse contraria.vcl ttiagnum iiarvo,

dam est genus,homo vero idcirco coloratusdicilur horum autem nihit est quantitas.sed tnagis ad oli-
quoniam habet colorem et dicitur album qiiidem
; quid;nihil enim per seipsum parvum vel magnum di-
per se et principaliter color,homo vero secundum citur, sed eo quod ad aliud refertur nam mons qui- :

accidens coloratus. Ita quoque et quantitates dem parvus dicitur, milium vero magnum, eo quod
;

haecenim omnia quae dicta sunt, id est iinea, su- hoc quidem sui generis majus sit,illud vero minus sui
perficies, corpus, numerus, oratio, lempus, per geneHs ergo ad atiud est eorum relatio, nam si per
;

seet secunduraetpropriam naturam quantitatesdi- ^ seipsummagnum veiparvumdicerelur,nunquammons

cuntur. Si qua vero alia dicuntur secundum ali- quidem parvus,milium vero magnum diceretur.Rur-
quam quantitatem, non per se.sed secundum acci- sus in vico plures homines esse dicimus, in civitate
dens nominantur:ut album dicitur multum,non id- paucos, cum tamen sint eis multo plures, et in domo
circo quod albedo sit quantitas,sed quoniam multa quidem multos. in tkeutro vero puucos, cum tamen
sit superficies,in quo illud alburasit.Si enim mul- sintplures.Ampliushicuhitumvet triculnlum etunum-
tum spatium fuerit in quo album sit, raultum erit quodque talium quantitatem significnt, magnum vero
album quocirca non quoniam ipsa albedo per se
;
vel parvum non significat quantitalem,sed magis ad

aliquam quantitatem habet,sed quoniam in aliqua aliquid,quoniamad aliud spectat magnumvel parvum,
quantitate est constituta,id est in superficie^idcirco
secundum superficiem quod estquantilas quae scili-
cet per se multaest,album multum dicitur,non se-
cundum se,atque ideo album non per se,nec prin-
cipaliter, sed secundum accidens multum dicitur.
Actio quoque ideo dicitur longa, quod multo tem-
pore acta sit;multam vero aegritudinem idcirco di-
cimus.si eadem multo s't terapore;et motum mul-
tum idcirco, quod raulto tempore factus sit, ut si
quis multo tempore currat. Si quis vero multum
cursum illum dicat esse qui sit velocissimus,
convenienler sermone non utitur. Velocitas enira
non quantitas, sed potius qualitas est.quales enim
secundum eam dicimur,id est veloces, non quanti.
Secundum quantitatem voro multum dicitur, hoc
autem monstrat ipsa rerum diffinitio;si quis enim
albummultum monstrare desideret,et proprio ter-
mino rationis includere, illi dicendum est multum
esse album quod in raulta jaceat superficie,et rao-
quare manrfestum estquonixm haec ad aliquid sunt.
Amplius sive ponat aliquis hxc esse quantitates, sive
non ponat,nihil ipsis, conirarium est. Quod enim non
potest sumi perseipsum,sed ad solam alterius relatio-
nemrefertur,quomodo huic aliquiderit contrarium ?
Amplius si erunt magnum el parvum contraria, con-
D tingetipsum idemsimul contraria recipere,et ea ipsa
sibimet esse contraria.Contingit enim idem ipsum si-
mul et parvum esse et magnum, est enim aliquid ad
hoc quidem parvum, ad aliud vero hoc idem ipsum
ille magnum. Quare idem parvum et megnum in eodem
temnore esse contingit, quare contraria simul susci-
piet.Sed nihil est quod videatur simul contraria posse
suscipere\ut substanlia susceptildlis contrariorum qui-
dem esse videtur,sed nidlus simul etsanusest etxger,
necalbuset niger simul esl, nihilque aliud est quod
simul contraria suscipiat. Et eadem sibiipsi contingit
esse contraria,nam si esl magnum parvo contrarium
ipsum autem idem simul esl et parcum et magnum,
211 AN. MANL. SEV. BOETII
ipsum contrarium. Sed impossibile est idem
sibi eril
codrarium, non est igitur magnum parvo
sibi esse
contrarium, necmulla puuci. Quare etiamsi non re-
lalivorum hdec aliquis dicut,sed quanlitatis,niliil ha-
bebunt contrarium.
Definita quantitas est quse alicujus termino
coercetur,ut sunt duo.vel trcs,et qua; ad hunc mo-
dum dicuntur.ac si dicas bicubitum,tricubitum, et
caetera.Etquae aliquidpropria significatione definita
Bunt,nt est superficies et soliditas,quid enimetquaj
quantitates dicantur,agnoscitur quocirca harum,
:
quoniam sunt diffinita3,nul]a uUi contraria est; ne-
que eniai bicubito tricubitum contrarium est,sicut
neque numerus uUi numero,al vero nec superlicies
soliditati,nec aliquid horum.Sed quoniam quaedara
indefinitaimaarineraquamdamquantitatisostendunl
* 5 ^ M
ut magnum et parvum,qu8e videntur esse conlraria,
haecsibi Aristoteles opponit dicens non essequan-
titates,sed magis ad aliquid, quod ipsius sermoni-
bus astraamus.Sed non est boc proprium quantita-
lis non habere contraria,nonenimomni3 quantitas
contrariis caret,£ed nobis persingula quaequecur-
rentibus quae quantitatis species contraria non ha-
beant,quae"e habeant,consideranduiuestLineaqui-
dem contrario caret, linea enini lienae contraria que
non est;sed si quis dicatrectamlineamcurvaelineae
esse contrariam, fallitur.Non enim ineo qaod linea
est, curva linea rectae lineae contraria est, sed in eo
quod curva est, et in his non lineae videntur esse
contrariae, sed ipsa rectitudo et curvitas.Quarenon
in eo quod quantitas esl, linca curva rectae lineae p
^ ^ . , ,. ^
contraria estjsed in eo quod qualis.Nam quoniara
curvitas et rectitudo contraria sunt, secundum id
quod curva et recta est linea, non secundum quod
lineae sunt,suscipiunt contrarietatem quocircali-
;
nea in eo quod linea est contrario caret. At vero
nec superficiessuperficieicontraria est.Sed fortedi-
cat aliquis albainsuperficiemnigru3superficiei esse
contrariam;cuisimiliteroccurrendum est,ineoquod
superficies suntnon esse contraria,sed in eo
esl in his albedo atque nigredo,qu8e contraria esse
quis dubital?Eadom quoque modo et leneinet aspe-
ram superficiem si quis cuntrp.riiis dixeril, relelli-
tur, quod non secundum quantitatem superficiei,
sed secundum qualitatem asperitatis lenitAtisque
ipssesuperficiescontrarium tenent.Atvero ncccor-
pori quidquara iillo modo contrarietalis opponitur,
cuisi quidicatincorporaleessecontrarium,rerutabi-
tur,quud omniscontrarictds propriis nouiinibus di-
citur,utbonuiomalum,albun) nigruni;corporalevero
nonsecundum contrarietatem,sedse-
elincorporale
cundumprivationemhabitumqueproferuntur.Incor-
porale enim corporis est privatio.Nec tempori quo-
quc quidqu.iQi conlrariuin esl,sei si nox diei vide-
tur opposita.non in co quod tempus esi, scd in eo
quod dies est aer lucidus, nox aer oliscurus. Aer
vero neque lempusneqiie quantitasest,lumen quo-
que et obscuritas qualitates suntct non quantitatcs.
Orutiocliamquanquamvidealurhaberecontrarium.
212
A. tamen contrariam non habet oppo8itionem,videlur
etiam vera oratioesse et lalsa, quae sunt contraria,
sed oratio vera et falsa in signilicalione est. Cum
enim quod est oratio significat,vera est; cum vcro
quod non est desigoat, tunc falsa est. Oratio vero
nonsecundum id quodsignificat inquantitalenume-
numeri
ratur,sed secundum id quod proferlur. Secundum
enim id quod proferimus orationem, longa syllaba
brcviquccomponitur,quaeomnem orationcmnonse-
cundum id quod ipsa significat, sed secundum id
quod ad prolationem est, metiuntur. lllud quoque
maiiifestum est in numero non esse contraria, duo
enim tribu9,vel tres quaternario contrarii non sunt,
nec ullus alter numerus cuilibet alii numero contra-
rius eft. Locus vero habet aliquam contrarietatem,
sursum enim et deorsum contrarium est.Sed quidara
B
^' volunt^ non esse quantitatis
_
i i-i. i-
quodj sursum a-,.-* „*.
dicitur et
deorsnm,sed potius habitudines.quasGraeci ayids'.;
vocanl:qua3 enim pars ad caput nostrum est, hanc
sur.= um vocamns quae pars pedibus subjacet, illa
;
deorsum dicitur quocirca secundum habitudinem
;
quamdam quodammodo ad nos ipsos relata sursum
deorsumquepra^dicamus.Herminiusquoqueait sur-
sum et deorsum non csse loca,sed quamdam quo-
dammodo positibnem loci.Est enim res sursum at-
deorsum.non est autem idem essealiquid loci,
quod locura,loci enim estpositio in loco,locus vero
ipsepositio non est.Sed si quis omnem mundi respi-
ciatfiguram,quomodorcrumomnium formam sphae-
rae ambitusamplectitur,et terra media e8t,in spbaera
vero nihil estultimum,nisi quod ejusdem terrainum
j- x- ux^ -a a „r
.
-i
li medietatis obtinuit.quidquid In extremo coeli con-
.
i »
vexitatis est,illud sursum esse dicet, quod vero est
meilium,illud deorsum.Quocircasunt secundumlo-
cum Eursumdeorsumquecontraria,8ursum in ccelo,
deorsuni in terra,idcirco quod a se lonpe disjuncta
sunt, unde post quoque contraria hoc modo sunt
diCfinita.Contraria sunt quaecunque ase longissime
distant:hinc est videlicet tracta diffinitio,quod quo-
niam coelumterraque distant,longissime distare vi-
quod
debantu, et illud esse sursum, haec vero deorsum,
quoniam deorsuni atque sursum non ob aliam cau-
sam contraria dicuntur,nisi quod a se longe disjun-
cta sunt, quod esse contrarium longissime distare
diffiniunt,quod Aristoteles hoc modo pronuntiat.
Ma.vime autem circa locum videtur esse cordrarie-
D tas quantitatis, sursum eniin ad id quod est dcorsum
contrarium ponunt, locum qui medio deorsum
est in
dicentes.eo quod multa distantia medii ad terminos
mundisit, vvieniur autem ct aliorum contrariorum
dif/inilionem ab his profcrre, qu;e enim a se invicem
mullum diuant eorum qux sub eodem gencre sunt
conlraria determinant.
\i\ omni enim sphaera media terra est.quod ipsa
astrorum demonstrat ordinata verlif!0,adjecit quo-
que causamcur hujusmodi loca conlrariadicantur,
quod inulta distantiaest medietatisad mundi tei-m!-
nop.Terminos vero mundi coeli ultimam convexita-
tem dicit;ex hac igilur loci contrarietale et cffitera
213 IN CATKOORIAS ARI8T0TELIS
definitaesaecontraria sic demonstrat. Videnturau-
temetaliorum contrariorumdillinitionemabhis pro-
ferre, qure enim niuiturn a se distant in eodem ge-
nero contraria psse dilfiniunt. Scd (luoniam neordo
contrarietnte quaniitatis impediretur, idcirco supe-
rioribus, in quibus singulis quantitatibus nihil esse
contrarium dicebamus, has loci contrarietates adje-
cimus, et quajdam in medio praetermissa sunt, rur-
susad suporioraredeamus, ut expositionisordosese
ipse continuet. Ait enimsuperius, cum qnantitatini-
hilessecontrariufn proponerel, bicubito, veltricubi-
aliquitalium nihil posseesse
to, vel superficiei^vel
contrarium.Dilfinitisenimhis quantitatibus.contra'
rium nihii esse videtur, ut duobus vei tribus, sed
qusedam cura sintindcfinita, nec qnantitates etcon
traria videantur, haec rursus adjecit. Nisi multapau-
cis dicat quis esse contraria, vel magnum parvo
Horumautemnihile?tquantitas, sed ad aliquid, ni-
hil enim per seipsum magnum diciturvel parvum,
sed ad aliquid refertur. Nam mons quidem parvus
dicitur,miliumvero magnum, eo quod hocquidem
sui generis majus sit, illud vero sui generis minus.
Ergo ai aliudest porum relatio, nam si perseipsum
parvum vel magnumdiccretur, nunquam monsqui-
dem aliquando parvus, milium vero nunquam ma-
gnum diceretur. Rursusin vico quidem plureshomi-
nes esse dicimus, in civitate vero paucos, cura ta-
raen sint eis multo plures, et in domo quidera mul-
tos.intheatro vero paucos,cum sint plures. Araplius
bicubitum et tricubitum et unumquodque talium
quantitatem significat,magnum vero vel parvum non
significatquantitatera,sedraagis adaliquid,quoniam
ad aliquid spectatur magnum et parvum;quare raa-
nifestum est quod haec ad aliquid sunt. Quemadrao-
dura diffinitae quantitates contrariis non tenentur,
ipse superius comprobavit dicens bicii bito vel super-
ficiei nihil esse contrarium, indefinitae vero, utest
maj?nuraetparvum, multdet pauca, dant imaptinem
contrarietatis.Sed illudoccurrit,has non essequan-
titates. Omnis enim quantitas perse dicitur,bicubi-
tura eniraettricubitura, etduo, ettres,etsuperficies
ad nihil aliud refertur, raagnum vero vel parvum
sinealiis dicinon possunt.Cum enim dicis magnum,
ad alicuius alteriuscomparationematque sequatio-
nem refertur. Eodem quoque modoet parvum.quod
ipsa Aristotelicaprobut inductio. Sienim magnuraet
parvum per sedicerentur etnon ad alterius relatio-
nem,nunquamdicererausraontem parvum et railium
magnum.Sienira raagnum parvumqne non adjrela-
tionem alterius diceretur,monsseraper magnus.sem-
perque parvum miliura diceretur.Sed aliquem collem
ad Atlantis altitudinemconferenles.dicimusparvum
montem, et rursusmiliura ad rainora alia|granarai-
lii conferentes, raagnura milium nominanus,et sira-
pliciter quidquid magnura vel parvum dicilur ad
ejusdera generisspeciem referentes, magnura par-
vumquenorainanus,utmontimontemcompararaus,
miliura veromilio, et alia hujusmodi.Multaetpauca
eodem modo dicuntur; dicimus enira,si fuerint ho-
LIB. IF. 214
A mines cenlumin vico, pnresesse homines. At vero
si in civitate sint, paucosdicimus, nunc ad parvita-
tem vicorum, nuncad magnitudinem civitalum con-
ferentes. Rnrsuflsisint indomoquinqunginto, multi
sunt, si in theatro pauci, ideo quod tunc in Iheatro
esse paucos dicimus cum ad eosq'ianti in theatro
essedebebantcomparamus.Amplius, quoniam con-
sistitmagnumparvumquereferrisemperadalterum»
singulasveroquantitatesnihiladaliudcomparantes,
suas ac proprias nominanus, ut tres, duo, quator,
lineam, superflciem, magnum parvumque,inultaet
pauca, a quanlitatis divisione disjuncta sunt.Sunt
enim ista non quantitates, sed potius relativa. Am-
plius,sivealiquis ponateasessequantitate3,sive non
ponat, nihil illiserit contrarium, quod enim nonest
-p sumere per seipsum, sed ad solamalterius Telatio
nera, quoraodo huic Hoc
aliquid erit contrarium.
quoque valiilissirao argumento probatur quantitali-
bus his quae praedictae sunt nihil esse contrarium,
Nara si quis magnum et par-
nisi soli forsitan loco.
vum, vt^lmulta etpaucainquanlitatibusponal,etiam
hocsiconcedatur,tamenquoniamsemperreferuntur
ad aliud, contrariis non tenentur. Omne enim con-
trariuni per seconsistit,neillud ad alterius compa-
rationem relationeinque profertur,utbonum non di-
citurmalibonuin,necrursusmalumbonimalum,sed
ipsum in proprianatura et prolatione consistit.Quae-
cunquesunt contraria, eodem modo sunt.Magnum
vero et parvum quoniam non per se constant,sed ad
alterius relationera referuntur, contraria esse non
possunt.AmpIius,si suntmagnumetparvuraconlra-
C ria.contingitidemsimulcontraria suscipereeteaip
sasibiessecontraria.Contingitenimsiraulidempar-
vura esseetmagnum.Estenimaliquidadhocquidein
parvum,ad,'aliud verohocidemipsum raagnura.Qua-
reidp-raparvum elmagnum et eodem terapore esse
contingit,quare siraul contraria su3cipiet,sed nihil
estquod vidcatursiinulcontrariaposHesuscipere, ut
substantia, susoeplibilis quidem contrariorum vide-
turesse,sed non su3cipitinunoeoderalempore,nam
nullussimul estsanus et aef^er, nec albuset nigersi-
mul.nihilque aliud simul contraria suscipiet.Etea-
dem sibi ipsi contingit esse contraria. Nam si est
magnumparvocontrarium,ipsura autem idem simul
est parvumet magnum,ipyum sibi eril contrarium,
sedimpossibile esl ipsum sibi esse contrarium.Non
D est igitur magnura parvocontrarium.Constalhoc et
imniutabile in propria rationeconsistit, unam eara-
deraque remuno eodemque tempore contraria non
possesuscipere,ut substantia susceptibilisquidem
coatrarioruraest.Homonamquecum substantiasit,
etaegritudinom suscipiet etsalulem.sed non eodem
tpmporp,etalbedineo?etnigredinemcapit,sedalioat-
quealio tempore,utverounoeoderaque teraporecon-
trariautraquesiiscipiat,fierinequit,quodsimagnum
parvoaliquiscontrariuraponat,evenietquoddamim-
popsibile, ut una atque eadem res eodera tempore
utrasqiiesnscipiatcontrarietates,et eadera ipsasibi
possintessecontraria.Ponamusenimraagnumparvo
215 AN. MANL. SEV. BOETII 216

esse contrarium,seduna atque eadem res^uno eo- A. cumdesubstantiadisputaret.Aitenimquodsubstan-

demque tempore potest magna esse et parva,ut si sit tianunquam magis minusve suscipient,quocira ad
decem pedum mensura collata ad duorum pedum maxima propria solita constituendi ratione regres-
magnitudinem,magnaestad centum verocuhiturum sus est.
magnitudinem mansuramque collata, eadem parva Proprium autem maxinice quantifatis est, quod et
est. Potest ergo eadem res eodem tempore et ma- xquale etinsequaledicitun: Singulumenimearumqum
gnitudinis esse susceptibilis et parvitalis. Eadem diclx suntquantitatum aequale dicitur etinsequale,ut
enim res uno eodemque tempore ad raajorem mi- corpus etgequale H inarqualedicitur, ettempus sequale
noremque collata eadem magna el parva est.Quod et inaequale dicitur, et numerus arqualis et insequalis
simagnum parvocontrarium est, eademvero res eo- dicitur, etoralio squalis et imequalis. Similiter aulem
demtemporeetmagniludinemsuscipitetparvilatera, et in aliis qux dicla sunt, singulum et gequale et inx-
eodem tempore contingit ut eadem res contraria quale dicifur.In cxleris vero quse quantitates non sunt,
utraque suscipiat, sed hoc impossibile est. Quocirca non muKum videbitur aequale et insequale dici, nam
quoniam eadem eodem tempore contrariorum
res affectio et dispositio xqualis etinxqualis nonmultum
susceptibilis non est, potestvero una atque eadem dicilur, sed magis similis et dissimilis,et album xquale
res magnitudinem parvitateraquesusciperc, magni- D et inxquale non multum dicitur, sed simile. Quare
tudoet parvitas contraria non sunt. At vero siquis quantitatis maximae est proprium apquale et inxqua-
magnum parvo contrarium ponat, eadem ratione le dici.
unameamdemqueremsibiipsidicitessecontrariam. Quantitatis proprium apertissime designat esse,
Natn si parvum magnoest contrarium, eadem vero quodspcundumquantitateraaiqualitasetinfequalitas
res(utdocui)parvaetmagnapotbstesseadaIiudetad nuncupatur.Singula^enimquantilatesaequalesatque
aliud scilicet comparata. Res qua3 parva et magna inaequalesdicuntur, utaequalis linealineae, et rursus
est, eadem sibi potestcsse cuntraria, parvum enim inaeqnalis, et superficiei superficies aequalis atque
elmagnum contrarium dictumest, sed est impossi- inaequalisdicitur, etcorpasa;qualeet inff-quale dici-
bile. Quocirca parvum et magnum conlraria non tur. Numerus quoqueet tempus et locus asqualis at-
sunt. Post hujusmodi vero rationem et argumenta- que insequalisdicitur. Inaliisautemquffiquantitates
tionisfirmissimeepropositionemdecontrarietatedis- non sunt, non est facile ut aequalitas vel inaequalilas
serit loci, de qua superius jam diximus, quocirca nominetur^dispositiones ergo quae affectiones appel-
praetereunda est, ne repetita; expositionis iteralio, lantur, non dicunturaequaies vel inaequales,sed ma-
fastidio sit potius quam doctiinae. gis similes et dissimiles.Dispositio autem vel affectio
estad aliquam rem accommodatio etapplicatio.ut si
Non videlurautem quantilas suscipere magis et mi-
^ quis grammaticam lcgens, qui nondum perdidicit,
nus, ut bicuhitum,neqxieenim est aliud alio magis bi-
cubilum,neque innumero, ut ternarius guinnricnihil
habet ad eam aliquam dispositionem, id est, ea af-

fectusest, elhabet aliquid accommodatum, etquasi

enimmagis tria dicentur quamquinque ,nec tria potius
propinquum. Possunt autem similiter esse duo dis-
quam tria, neque tempus aliud aiio magis et minus di-
positi el affecti, aequaliter vero minime, ut duosirai-
citur, nec inhis quacdicla sunt, magiset minusomnino
literessealbi,a)qualiterveronon.Namsiquis deduo-
dicilur Quare et q uantitas non s uscipil magis et minus.
.

bussimiliter albis ffiqualiter esse albos dicat,recla

Aliud propriuin rursus apposuit quod quamvis nominis nunc usurpatione non ulitur. Omne enim
qaantitatis proprium non sit, cur tamen non sit ipse aequale et inaequalc, in mensura et in quantitate
reticuit,nobis tamen est deraonstrandum;quod au- perficitur.Simileveroeldissimilequemadmodumde
temdicilta!e esl^quantitasmagisetminusnonsuaci- quantitatenon dicitur,itanecdealia qualibet re nisi
pit,nullusenimnuraerus iilionua)ero necmagis nec de quantitate, recte aequalitaset inacqualitas nuncu-
minusest numerus.Nara ier;ja.''u3 siquinariocom- pantur. Quare proprium e&t quantititi.-s squale et
paretur, uccmagis necminusestuumerus.etrursus inffiquale norainari,sed quoniam ile quantitate dic-
ipsi tres sibiipsis comparali, nec magis nec minus tum est, ad relativorum ordinem transeamus.Post
sunt tres, uec tempusquoquehabetaliquid magiset j) quantitatis tractatum tertium praidicamcntum de
minus, ut magis aliud tempussit alio terapore,lon- relutivis ingreditur,quarerelativa hoc modo diffinit.
gius quidem tempus tempore esse potest,utvero di- DE RELATIVIS.
catur magis lempusalio tempore vel minus fierine- .4d aliquid vero talia dicimlur ,quxcunque hocipsum
quit. llucqiioqueetiara in subslantiadcraonstralum quod sunt alivrum esse dicuntur^vclquomodoUbet ali-
est, homo nanque hoaiine non cst maj^is humo,
alio ler ad majus id quod est alterius dicitur,
aliud, ut
nec rainus. Idera quoquo eveniteliam in quantitate. aliquo eriini majus dicilur, el dupluni alterius dicitur
Quod quia etiain in substantia est,.proiu ium quanti- hoc ip.-ium quodest, alicujus enim duplum dicilur.Si-
tatis hoc non habet hoc quoque quanlilas ut
est, m militer uulem et alia quxcunque simt hujusmodi.
sequcnti ordine ipse monslravit. Quocirca quoniam Cur autem de his quae sunt ad Nliquid disserat,
prius hoc de substantia di.Kcral, nunc veio idem de omisso inlcrim de qualitate tractatu, h;ec caui^a est,
quantitate proposuit, idcirco iion esae hoc propri.,ni quod posi a quantitate magis minuave esse nccesse
quantitatis,conunemurareneglcxit.Gujuscniraessct eat. Quarocum quantitatemcontinuoad aliquidcon-
alterius non suscipore uiagis et ininus, tuncdixit sequatur, recie post quantitatem relativorum series
 ,

217 IN CATEGORIAS ARISTOTELIS LIB. II. 218

ordinataest.Illudquoqueestincausa,quodsuperiu3 A vertas,riet. Sensibilis res sensu sensibilis est. Sed
cuin dc quantilate lractaret,relativorum mentio facta cuin sic casui septimo redditur nominativus in hac
est.cum de magno parvoque diceretur,ut ergo con- relatione,quae dicit sensibile sensu sensibile est,non
tinens et non esset opcris intcrrupta distinctio, ideo eodcm casu quo sufjerius dictum est convertitur.Di-
quantitate finita de relatione,proposuit.Quod autem cimus enira scnsus sensibilis rei sensus est, et hic
ait,ad aliquid vero taliadicuntur,hocmon8trat,quod nominalivusreddilurudgenitivurn.Haecenimrelatio
non sicutquantilasper seetsingulariter intelligipo- ad scptimum casum se aptari non patitur.Scientia
test,eodem quoque modo substantia et qualitas,et quoque scibilis rei scientia est,siquidem hoc scitur
unumquodquealiorum praedicamentorum,sicut per quod sciri potest et quod sciripotest,scibile est,sed
se con8tat,ita etiam per se et singulariter intelligi- non eadem ratione, nec ad eumdem casum relatio
tur : sic ad aliquid per se et sinji^ulariter capi intel- ista convertitur.
Dicimus enim scibilis res scientia
lectunon potest,ut dicamus es?e ad aliquid singula- enim prima relalio ad genitivum,se-
scibilis est.Est
riter.Quidquid enim in natura relationisagnoscitur, cunda conversio ad septimum.Haec quoque relatio
id cum alio necesse e:3t consideretur; cum enim dico secundum eosdem convertitur casu3,cum dicimus
dominus.per seipsum nihil est,si servus dicit,Quo- majus minore esse majus,et minus majore esse mi-
circacumuniusreiativi nuncupatio mox secumetiaT. q nus.Duplum quoque et medium relativa sunt,sed et
aliud trahal ad aliquid,nnum esse per se non potest, eisdemcasibusconvertuntur.DupIumnamquedimi-
atqueideo non dixit Aristoteles: Ad aliquid verotale dii duplura est.dimidium vero dupli dimidium est.

dicitur,sed,pluralinuinero,talia dicuntur,inquit,de- Sunt autem alia quoque relativa quae ipse sic ad-
monstrans relativorum intelligentiam non in simpli- didit.
citate,sed in pluralitate consistere; non esse autem At vero sunt etiam et haec adaliquid,ut habitus,af-
quamdam per se relativorum naturam sine conjun- : hzc enim omnia quae
fectus, scientia, sensus,positio
ctione aliqua alterius subsistente, ipse Aristoteles dicta sunlyhocipsum quod sunt aliorumesse dicuntur,
monstrat,qui dicit ea esse relativa,quaecuDque hoc vel quomodolibet ali'er ad alivd,et non aliud atiquid'7
ipsum quodsuntaliorum dicuntur.Docetenimaliqua habitus enim alicujus habitus dicitur,et disciplinaali-
conjunctione alterius relativa formari, hoc ipsura cujus disciplina, et positio alicujus positio. Similiter
enim quod suntaliorum dicuntur.Quodenimest do- aufem et alia.
minus,hoc alterius dicitur,id est servi.Sive autem
De sensu quidemetscientiadictura est superius,
relativa dicamus.sive ad aliquid,Rihil interest. Ad nunc vero de habitu,dispositione,etpositione dicen-
aliquid enim dicitur quod ipsum quidem cum porse
dum est. Dispositio est ad aliquam rem mobilis ap-
nihil sit, relatum tamen ad aliud constat.ut domi- ^ nlif.otin „f Qirr.iicrr^orv, n„r^,l, •

C pl'catio,ut siquisquam ilammae propinquus calcat,

' i 1
'
. . .
j j- -x j
nu3,sit desit id ad quod dicitur,id e3t,servus, non
ille disposilus dicitur ad calorera,id est.habens ali-
est,dicitur enim ad servum; munifestumergoest si
quam applicationem conjuncliocemque ad calorem.
servu3desit,dominumdicinonposse,quaredominu3 Idemveroest affectio quoddispositio.ne novo nomi-
ad aliquiddicitur,id est ad servum.Relativa quoque
ne error oriatur: elideo dispositio cum sit quaedam
dicuntur idcirco,quodeorum nuncupatio semper ad
ad aliam rera conjunctio,vel ab alia affectio, facile
aliquid re(eratur,ut domini ad S3rvura,quare nihil
mobilis estjCeleriuseteiiira permutatur.Habitus au-
interest quolibet raodo dicatur. Hujusmodi autem tem est dispositionis vel affectionis (irmaet non fa-
diffinitio Platonis esse creditur, quae ab Aristotele cilepermutabilisaccessio.ut siquisquarainsoleam-
paulo posteriusemendatur.Relativorumautem alia bulans fusciorfiat,dispositusad nigredinem dicitur
eisdera casibus referuntur, alia diversis, alia vero el nigredine affectus.Sin autem illa nigredo fortius
omni sunt casu carentia. Quod
monstrans scilicet etimmutabilitercorpusinfecerit,habitusnorainatur:
addiditjvel quomodolibetaliteradaliud.Quidautem quocirca habitus estinveterata affectio.Unde omnis
est, ipsius pene textus sermone monstratur. Cum habitus dispositio vel affectio est,non autem omnis
enim dico dominus servi dorainus,ad genitivura ca- dispositio vel affectio habitus. Et ne multa dicenda
sum reddidi nominativum,et rursus ad euradem si sint,hoc quoque constat in habitu et dispositione,
convertero. Dico enim servus domini servus,et hic ^J
quodhabitus iinmutabilis passio est,dispositio vero
quoquenominativusad genitivumrelatusest. Eodem non similiter,scd affectio quaedam est,et ad aliquam
quoque modo sese habet pater filii pater, et filius remconjunctio,quae potest facile permutari.Positio
patris filius,et raagister discipuli mhgister,et disci- vero est alicujus rei co!locatio,ut est statio,sessio,
pulus magistridiscipuluSjhaecergo id quod sunt,si- inclinatio,accubati(i,et alia hujusmodi. Nam et qui
militer aliorum dicuntur.Nam quod aliorum dicun-
stat quodammodo positus esse dicitur et collocatus»
tur secundum gentiivum redditur casum, aliavero
et qui sedet,et qui accumbit, et qui secundum cae-
non secundum eumdem casum consequentiam red- teras positiones cst positus appellatur. Quocirca et
dunt.Sensus enim ad aliquid est.sensibilis enim rei statio et sessio et acoubatio positiones erunt. Sed
est sensus. Quod enim sensibile est sentiri potest,
quoniamquid essent dictum es*t,nunc si suntad ali-
quod senliri potest, sensibile est, et nunc quidem quid videamuSjhabiluiii rehitivc dici ea res prubat,
sensus sensibilis rei sensusgenitivoaccommodatus quaealiis quoquerebusdocumentofuit esse relativis,
est. Hujus enira rei sensibilis diclum est,at si con- ut estin sensu alque in scientia.Idcircoenimdictum
219 AN. MANL. 8EV. BOETII 220
est sensum sensibilis rei esse sensum,quoi1 res sen- A tem parvum,et mons parvus ad magnum,hic nullo
sibilisest quaesentiri potes!;eslergo habitus habilis rum casuum vis quanquam enim accusativus vi-
:

rei habitus Habilisenim res est qua? haberi polest, detur csse permislus.lamen illehujus relationis vim
illius enim rei habitus est qua3 haberi potest.Quo- non tenet,sed praeposilio quae ad accusativumdatur;
circa erit habitus habilis rei habitus,sed res quoque cum enim dico,moris magnus ad parvum raontem,
habilis hnl)itu erit habilis,ipso eniin habitu res quae praepositiosolaestquaevim hujuscontinetrelationis,
haberi possunt habemus.Dispoeitio quoque eodem utsi quis dicatmagnus monsparvum montem,nihil
modo.Oispositionamquedispositae reidispositiotsst, significet definitum.Quocirca quamvis accusativus
et disposita res dispositione disposila est. Galuris casus in hac propositione sit, non tamen bic vim
enim dispositio calentis,id est,ad calorem dispositi, casus tenetjSed prajpositio atque boc est quod ait,
;

dispositio cst. Eodem modo dispositus ad calorem vel quomodolibet aliter ;;d aliud,ut quoniam supe-
calorisdispositionedispositusest; velutsi hoc modo riussecindum casus rclationes fieri dix3rat,erant
sit dictum.omnis afTectio affecti affeclio est,et omne autem quaerlam relationes quae nullis casibustene-
affectum afTectione affeclum est.Etcalor calenlis fit rentur,adjecit hoc,veI quomoilolibet aliter ad aliud,
calor, et calens calore fit calidum. Positio quoque ac si diceret ; Omnis relatio aul casibus fil, quod
relativa est, nam posilio positas rei positio est, et r» per hoc demonstravit quod ait,quaecunque id quod
posita res positione posita est,et hoc intelligi con- sunt aliorum dicuntur,aut praetor casus sunt,quod
venitsecundumprioremhabitusetdispositionis mo- h8ecsententiadocet,velquomodolibetaliterad aliud,
dum.Illa quoque res probat positionem esse ad ali- atquc haic hactenus.Sed cum posilio sit ad aliquid,
quid, quod ejus species relativa; sunt ; statio enim et sint species ejus relativae (sessio enim et statio
stantis rei statio est, etqui stat statione stat; etde relativa sunt),sedcre et stare nullarelalio est.Stare
sessione quidem et de accubilu idem dici .potest. namque et sedere de statione et sessione denomi-
Quocirca et habilus et dispositio vel afTectio^et po- native dicuntur.Omnisautem denominatio non est
sitio relativa sunt, et haecomnia vel similibus vel idquod estea resdequanominatur,utpramraaticus,
dissimilibusconvenientibus tamen praedicationi ca- non enim idem est quod grammatica de qua nomi-
sibus convertuntur. p]orum aulem qua3 secundum natus est.Quocirca si seiiere de sessione,et stare de
casus convertunlur, alia sunt quaj eodem nomine statione denominativum est, sessio vero et stati
praedicantur,alia vero quae dispari: cum enim dico relativa sunt.sedere et stare,quae a relativis deno-
simile simili simile est,et aequale aequali aquale est, minativa sunt,relativorum genere non tenentur.Et
et dissimile dissimili dissimileest.eisdem vocabulis universaliter, quidquid ex quibuslibet positionibus
cisdemquenominibustotafitpraedicatio.Cuniautem ~ denominatur,illud non ad relativa,sed ad praedica-
dicoduplum mediidupIum,velmajusiiiinoremaju?, tionem quae situs dicitur reduci potest.
disparibus vocabulis facta est praedicatio.Quoniara
Inest autem et contrarielas in relatione, ut virtus
verorelativorum diffinitionem ita proposuit.ut dice-
viiio contraria est, cum
ulrumque ad aliquid, et
sit
ret; ad aliquid vero talia dicuntur quaecunque hoc
scientia inscientix.Non autem omnibus relalivis inat
ipsumquod sunt aliorum dicuntur,vel quoraodoli-
con/rarielas,duplici enim nihil est contruuum,neque
bet, aliter ad aliud;quidessethoc ipsum quod sunt triplici, nec talium uili.
aliorum dicuntur, jam diximus nunc quid sit; quod
ait, vel quomodolibet aliter ad aliud.requirendum
Quemadmodum in substantia vel quantitate si

eorum proprium contraria suscipere rimalus

esset
est. Quod ipse Arisloleles convenientibus in ordine
est, ita quoque nunc in relativis de contrarictate
probat exemplis ; ait enim.
considerat,utrum relativorum sit proprium contra-
Ad.aliquidergosunt quxcunqueid quod suntaliorum
ria posse suscipere,et quoniam virtus etvitiautra-
esse dicunlur, quomodolibet aliter ad aliud, ui
vel
que sunl habituSjVirtus enim est mentis affectio in
mons magnus dicilur ad alium.Magnum enim ad ali-
bonam partem,et dilficile commutabiIis,vitium af-
quid dicilur, el simile aliqui simile dicitur, elomnia fectio in malam partem,ipsa quoque difficile mobilis
talia similiter ad aliquid dicunlur.Sunt autem et ac-
p. et diuturnitate perdurans: quoniamigitur et vitium
cubitus et sfatio et sessio,positiones quaedam positio
;
et virtus habitus sunt,oranis autem habitus ad ali-
vero ad aliquid dicitur.Accumbere autem.vel stare vrl
quid esse monstratus est (habilis euim rei habitus
sederr,ipsa quidem non sunt posiliones,denominative
est)erunt virtus atq le vitium relaliva,sed hsc con-
vero dicuntur ab iis gux dictx sunt positionibus.
traria sunt,igilur relativa contraria suscipere non
Quouiam accubitus et statio et sessio posttiones recusant.Sed si dicat quis; quid causae est ut virtu-
dicuntur,et quoniam omnis positio ad aliquid est lera atque vitiura ipsuraque habitum paulo post inter
sufficienter supcrius comprehensum est.Nuncvero qualitates numeret? Atqui ut alia significatione una
quid sit quod ait,vel quomodolibct aliter ad aliud, res diversis generibus supponatur, nihil prohibet,
expedienius, in relatione per quam dicimus filius Socrates namque in eo (|uodest Socrales substantia
palris filius,nulla conjunctio misla est,nisi
tantum est,in eo quod pater vel filius adaliquid;ita ad aliud
solacasuum vis praedicationishujusmembracoujun- atque ad aliud ducta praedicatione eamdem rem sub
gil.Cum autem dico montem maguum,ad alium re- diverso t^enere nihil poni prohibet.Habitus quoque
ferens parvum,ita propono,raons magnus,ad mon- et virtus et vilium eodem raodo est.Potesl enim in
221 IN CATEGORTAS ARISTOTELIS LIB. II. 222

qualitate poni habitus quod ex eo quales homines \ admodum in contrarii? dictum est. Ouoniam quae-
nuncupentur.hahpntesenim dicimusaliquosrei ha- cunque spcundum ea dicuntur quae contraria non
bitus retinentes.Virtus quoque qualitas est idcirco recipiunt, insa quoque contrariis cirent.Tn hocvero
quod exeo boni hominesdicunturetcecundumillam cum accundum quantitatem dicatur aequale etinai-
qualitalem,id est l)onitatem,qualcs homines.id est quale.suscipitet inagis etminus.Diciturenim magis
bonos homines nuncupumus; similiter autem et vi- yquale et minus aequale.Eodem mndo et similo,ma-
tium.Ipse quoque habilus ad aliam praedioationem gis flimile et minus simile dicitur.Sed si forte quis
diclusfititerurn relalivusiquodenim habitushabilis dicat-.curcumquantitatissitdiciaequaleetinaequale,
rei habitus est.ad aliquidest; etquod alicujus virlus etquantitasmagisatqueminusnonsuscipiat,aBquale
est.ad aliquid virlus est.etquod alicujus vitium est, et int-nquale et intensione crescat et remissione rai-

ad aliquid quoqueipsum est.Ergo nihil impedit eas- nuatur?Dicendum estquoniamquemadmodumsub-

dem res ad aliud atque aliud versasdiversae prajdi- stantia ipsa per se in eo quod substantia est non est
cationi substitui.Ipsum vero ad aliquid praeterullum proprium.ipsi tamen proprium est contraria posse
aliud prajdicamentum intelligere non possumus,ut suscipere,itaetinquantitateconsideratur,proprium
patrem et filium, doniinum et servum secundum enim est, non hoc ipsum cujus est proprium, sed
substantiam consideramus.Nam
. .. et ^_. dominus
>-. qui „- et quaedam
-^ ^ —
alia extrinsecus qualitaspassioque.Passio
- ,

qui servus est, substantia est. Duplum et triplum " enim qualitatis est, et quaedam qualitas aequale et
secundum quantitatem,haecenim in quantilate con- inaequale dici potest : quod quoniam non est idem
sistunl.scienliaveroetinscientiasecundumqualita- propriumquodestilludcujnsestproprium.etaequale
tera. Secundum enim has quales dicimur, scientes vel inaequale dici, non esl quantitas cujus est pro-
scilicet atque inscii.Quocirca quoniam praeter aliud prium, sed quaedam qualitas et passio quantitatis.
praedicamentum per se relativa nullus intelliget,se- Haec autem dicitur ad aliquid,ipsum enim quod eat
cundum ea praedicamenta de quibus intelligitur re- alteriusdicitur,aequa!eenima3quali apqualedicimus,
latiOjSecundumeadiciturcontrariapossesuscipere: et similiter simile similis simile. Sed non capiunt
ut Socrales ipsequiderusubstantiaest,sed substan- omnia magis et minus.Nullus enim potest
relativa
tia contrarium non recipit. Pater vero atque filius diceremagis etminusduplumessealiquid: namsive
secundum substantiam prsedicatur, non est enim denariusadquinariumcomparetur,sivequaternariu3
pater atque filiusnisiin substantiasit.Quocircaquo- ad binarium,aF;queuterque duplus est.aeque uterque
niam secundum substantiam dicitur, contrarietate medietas. Qualitas quoque recipit magis et minus,
caret.Rursusduplum veldimidium secundura quan- dicimus enim magis album et minus album.Quare
titatem dicitur,quantita3 vero contrarianon habere quoniamnequeomnirelationinequesoli inest susci-
monstralaest;igiturnecduplumatquedimidiuiiicon- C pere magis et minus, et per qualitatem relatio
trariis pugnal.Qualitas vero recipit contrarietatem; suscipitet magis et minus,relationis proprium non
bonum enim et malum secundum qualitatem oppo- est suscipere magis et minus.
nuntur,bonum igitur et malum contrariis non ca- Omnia autem relaliva ad convertentia dicuntur, ut
secundum quae praedicamenta relativa
rent. Igitur servus domini, et dominus servi dominus, et duplum
dicuntur, si illa suscipiunt coutraria,et relatio sus- dimidii duplum,et dimidium duplidimHium,etmajus
cipit.Sin vero iila prius rtpudiant contrarietatem, minoremajus.et minus majoremwus, similiter autem
nec illud ad aliquid quod secundum eadicitur ulla ei in aliis. Sed cusu aliquoties diffsrunt secundum lo-
unquam contrarietate dividitur.Quare habere con- culionem ,ut scientia scibilis rei scientia dicitur ,et sci-
traria relationispropriumnon est,nara nequeinsola bile scientia scibile,et sensus sensibilis sensus,et sensi-
enim hoc quoque qualitas),nec
relatione est (habet bile sensu sensibile.
in omnibus ad aliquid considerari potest.Quae enim
Clara haec est proponentiset non involuta senten-
secundum talia pragdicamenta dicunturad aliquid tia.Dicit enim omnia relativa ad convertentia dici,
quae nonrecipiunt contrarietatem,uisecundumsub-
quod ipse propriis patefecit exemplis.Omne enim ad
stantiam pater et filius,vel secundum quantitatem aliquid ita ad aliud pra?dicatur,utillud ad quod prae-
dupluraetmedium,intalibusrelativi8Contrarianullo
j) dicatur videatur posse converti.et hoc est quod ait
modo reperiuntur.Quod vero neque soli neque om Omnia relativa ad convertenlia dicuntur. Converti
nibus inest, hoc proprium non est non est igilur
;
autem est.ut si prima res dicitur ad secundam.se-
proprium reiationis habere contraria.
cunda rursus dicaturad primam.Ponatur enim pri-
Videntur autem magis el minus relativa suscipere: mus pater,spcundus filius,et dicatur hoc modo.pa-
simile enim et minus dicitur, et
dissimile magis et ter filii pater est ; id rursusconverti potest,ut prius
sequaie et insequale magis minus dicitur ,cum utrum-
el ponamus filium,et talis sit praedioatio.filius patris
que sit relativum ,simile enim alicui simile dicifur,et filius.Ergo pater ad talem dicitur,id est ad filium qui
insequale alicui inasquale. Non autem omnia relativa convertitur: et filins qui dicitur ad patrpm,ad talem
suscipiunt magis etminus, duplex enim non dicilur rem dicitur.quae ipsa quoque convertitur,ut de filio
magis et minus, duplex, nec talium ullum. praedicelur.Omniaqup relaliva hoc raodo sunt.nmne
Quaeriturnuncanrelationissitpropriumsuscipere enimrelativumadtalealiquidpraedicaturquodipsum
magiset minus; sed in hocilla ratio servatur,quem- in praedicationeconvertipossit.Sednecomniadicun-
228 AN. MANL. SEV. BOETII 224

tur secundum eamdem vocis prolationem.Alia eniui
sunt qu£e eisdem casibus convertuntur, ut dictum
est, pater enim filii pater est,et filius patris filius
est.Aiiavero quaj non eisdem,ut scientiascibiiis rei
scientiaest: hic genilivusest medius.Scibileaulem
scientia scibile esi: hic septimus praedicationera te-
nel.Alia vero nulio (ut supra dictum est) casu con-
juncta sibimot convertuntur, ut mons magnus ad
parvum dicitur,et parvus ad magnum.Ergo omnia
relativaad converlentia dicunlur,quamvis non eis-
dem casibus convertantur.quod ipse ait dicens: Sed
A praedicationem faciat,conversio non procedit ;
quae
tamen estipsa convenientia qua possint semper rela-
tiva converti, hujusmodi est. Cum enim dico alam
avis esse alam,non convertitur, ut avis alas sit avis,
idcirco quod non est convenienter facta praedicatio:
non enim in eo quod avis est,in eo habet alam;multa
enim suntqiiae habent alam.aveslamen nullo modo
nominantur,ut apes sunt et vespertiliones, et quid-
quid estaliud tale,habere quidem dicimus alas, eas
tamen aves non dicimus.Quare non in eo quod avis
est, in eo est ejus ala, sed in eo quod alata est id- ;

casu aliquoties diiferunt secundum locutionem. circoenim alam habet,quoniamalataest:etquidquid

Quod vero addidit nimis diiigenter adjectum est. fuerit alatum,alas habebit.Quare ita facta praedica-

At vero aliquoties non videbitur conoerli,nisiconve- tio illam conversionem retinet atque custodit, ala
nienter ad quod dicilur assignetur.Si peccet enim alati ala est, etalatum ala alatum est. Eodem
is qui as-
signat,utalasiassigneluravis,nonconvertifuravisatx, quoque modo de capite: si quis dicat caput animalis
neque enim prius convenienter assignatum est,alaavis;
" est caput,non convenienter vim praedicationisapta-
neque enim in eo quod avis est,in eo avis aia dicilur, bit non enim in eo quod animal est,in eo habetca-
;

sed in eo quod alata eslJIuUorum enim aliorum alx putjinulta enim sunt animalia quae capite carenl,ut

.sunt,qu3e non sunt aves:quare si assignetur convenien- ostrea,et conchyiia,et caetera hujusmodi.Igitur di-
ter,converlitur,ut ala alati ala,et alatum ala alatum. cendum est caputcapilatae rei esse caput,etcapita-

Aliqvoties autem forsitan etnomina fingere mcesseerit, tam rem oapite esse capilatam.Videsne quemHdmo-
si non fuerit posilum nomen,et ad quod convenienter dum convenicns pr.T-dicatio alternam in se vocabuli
assignetur ,ut remus,si 7iavis assiynetur.non eritcoti- conversionemreversionen quereddiderit?ltaquoque
veniens assignaiio.Nequeenimin eo quod estnavis,in speculandum est et de alio exemplo quod ipse pro-
eo ejus remus dicitur, sunt enim naves quarum remi posuit. Remus enim si navis remus dicatur, nullo
non sunt: quare non convertitur,navis enim non dicitur modo convertitur,ut navis remi navis esse nomine-
remi navis.Sed forte convenientior assignalio eril,si sic tur.Sunt enim quaedam naves quae remis penitus non
quodamnioqo assignetue,remus remitse rii remus,aut utuntur,ut lintres quas solo subigunt conto, et id-
aliquo modo aliter: nomen enimnon esl non convertitur. Dicendum est igitur remum
positum;con- circo
vertilurautemsiconvenientcrassignetur,reniitumenim remum,et remitam rem remo esse
remita3 rei esse
remo remitum est. Similiter autem el in aliis,ut caput, C remitam.Necesse quoqueerit nomen fingere, si po-
convenientius assignalur capilali,quam sianimalisas- situmnonsit:namquemadmodumfiliuspatrisfilius,
signetur;neque enimin eo quodanimai est,caput habet, et pater filii pater.reciproca conversione praedican-

multa enim sunt animalia qux capita non habent. tur,et utrumque nomen in usu est, sic, si defuerit

Supra jam de relativorum conversione proposuit, nomen,ipse tibi aliquid debebis effingere, ut in eo
dixitque quidquid est ad aliquid,vel eisdem casibus quod est,ala alati ala; alatum enim noviter factum
vel dissimilibus,taraen ad convertentiadici:hocvero est,et nunquam antedictum. Quo autem modo pos-

idcircoevenitquodomne ad aliquid esse suumexal- simusnominaipsaconfingere,quoniam necessarium

teriushabitudineetcomparationetrahit;quodsiutra- esse posuimus, artem quoquecomponendi sequenti

quc secunduin ad aliquid sint opposita,ad aliquid ordine demonstremus. Sed hoc faciendum est, si
nuncupanturjffiquamviravocabulinuncupationemque prius illud purgavero,quod quidam contra .^ristote-

sortita.Nam si pater et filius utrique ad aliquid sunt, lem culpandi studio ponunt. Aiunt enim non esse
pater ad filium praedicatur,quoniam ad aliquid est, solius relationisad convertentiam dici Si quis enim
si
sic dicat: cum sol super terram est,dies est,et cum
filius quoque.quia adaliquid est,ad quoddam aliud

pr8Bdicabitur,sed nullius est filius nisi patris. Ergo dies est superterram,sol est, recipiunl haec quoque

h?ec vocabula ex alterulra nuncupatione principium [) conversionem, quae confessae a relativorum defini-
sumunt.Quocirca quae ?ibi invicem substantiara do- tione segregata sunt.Non igitur in solis relativis,in-

nant,recte ad se invicem praedicantur,ethoc quidem quiunt,caditistaconversio.SedJamblicusduashujus

in omnibus relativis constatintelligi.Sed hujusmodi rei protulit solutiones,unam pervacuam,aliam vero

conversio non uno modo, nec quomodolibet fieri perforem. Ail enim nihil officere ad Aristotelis sen-
polest; nisi cnim convenienter quffilibet illa res ad id tentiam, si et alia convertantur non enim inquit
;

quoddicilur praedicelur,hujusmodi conversio nulla Aristoteles solishoc relativisesse,sed,omnibusnam-

rationeconverlitur.CIuni emm dicaturcaputanimalis
caput non polest.animal capilisanimal.Ergo ita
dici
reddilum nulla ratione convertitur. Atque hoc est
quod ait,non videri in omnibus relativis posse con-
verti.nisi convenienler ad quod dicitur assignelur.
Si enim peccetis qui assignat, ut nun couvenientem
quehoc relativis incst,nec ulla ratione negari potest:
quocircaquoniam non dixii Aristoteles solis hoc in-
esse relativis,illorum quaestio hujus praeclari philo-
sophi sentenliam non moratur.Sed hocpotius acci-
dentis est quam naturae, et ad aliud quodammodo
refugium concurrentis potius quamexipsaAristote-
225 IN CATBG0RIA8 ARISTOTBLIS LIB. II. 22fl

iis auctoritale dictorum ejus aliquod propugnacu- ^ convenienteraptetur,flngendum est nomen alatum,
lum comparantis.Aliam veroattulit causum prorsus quodipsum exaladenominatum est,atque hocidem
et in caeteris relativis licet intelligi.
gravem a;t enim proprium esse hoc relativorum,
:

non secundum suam nuncupationem,sed secundum Nam si ad quodlihet aliud assignentur, et non ad

aliquamhabitudinem,eodemmodoconverti.Quienim iltud ad quod dicilur, non converluntnr. Dico autem

dicit cum super terram.dies est,et cum dies
sol est qiioniam nec eorum qux tndubitanler convertibilia di-
est,3ol est superterram nullamhabitudinem mon-
: cuntur ^etqiiibusnomina posila sunt,ullum convertilur,
tantummodoconsequentiam ostendit.Con-
strat,sed si ad aliquid eorum qux sunt accidenlia assigncntur,ei
sequiturenim super terram solem essecum diesest, non ad ea ad qux dicuntur : ut senms, si domini non
etcum sol superterramcursus agal.diem esse ;cum assignetur servus, sedhominis,vel htpedis,aut alicujus
vero aliquis dicit filius patris filius,et pater filii pa- talium,non converlitur. Non enim et conveniens assi-
ter,habitudinem et comparationem et quodammodo gnatio.
continentiamutrorumquedeclarat.Atquehocquoque Aliud quoque argumentum dedit, si relatione
in alia quavis relatione spectare licet.Quocirca quo- convonienter non non posse converti.
reddantur,
niam omnia ad aliquid secundum quamdam ad se Fortasse enim quis dicat alam et caput non esse ad
inviccmhabitudinem continentiamque dicuntur,se- aliquid quod si quis hoc quoque concedat,illud ta
:

j .. ,. __ _ „iU_i,:i.,,i: „ D _ ,. .. ,1„,. .

cundum continentiamquoqueethabitudinemeorum men nullusnegare poterit,quin servus aut filiussem-

.

conversio facienda est,qua in re nos quoque gravi- per ad aliud prajdicentur. Ergo in hac quoque re,
ter dicentis Jamblici auctoritati concedimus. Nunc quoe confessai relativa est, perit relationis propria
vero quaesitars fingendi nomina sicubi desunt,dicen- conversio, si non convenienter et ad illud ad quod
dum videtur.quam ipse Aristoteles his verbis tradit, proprie dicitur assignetur.Nam cum sit ad aliquid

Sic autem fortasse quis facile sumet in quibus nomen servus,nisi domini reddatur, id est, ad id ad quod

positim, ab his qux prima sunthis ad qme con- convenienter dicitur,nullahacratione conversio est.
est si

verluntur nomina ponat, ut in his qux dicta sunt, ab Dicatur ergo servus hominis,vel servus bipedis, non

ala alatum, a remo remitum. Omniaergo quse ad ali- convertilur, ut dicat quis bipedem esse servi, aut

quid dicuntur, si convenienter assignentur, ad conver-

hominem esse servi. Eodem quoque modo de filio.

tentiam dicuntur. Ergo quaecunque sunt extrinsecus, ad ea id quod si

est ad aliquid praedicetur, nullaconversio est. Quod

Quoniam sunt quae ita dicuntur ad aliquid,ut nisi
aulemait accidentia,non quodhomositaccidens,aut
convenienter aptentur conversio nuUasit,in omnibus
hominis accidenter insit, sed inter-
bipes.difTcrentia
autem ad aliquid conversionem exspeclari necesse
dumconsuetudinis Aristotelica3e3t,quaesecundoloco
est.quae sithxcconvenientia,et (juemadmodumassi-
^ ^* extrinsecus praedicantur, dicere secundura acci
gnari relationes oporteat.ipse demonstrat. Si quid
enimdicituradaliquidquodconvertinon possit,abip- dens praedicari.Servus autem prius ad hominem est,

30 quod dicitur si denominatio fit,mox convertitur :

secundo vero loco ad hominem. Idcirco enim quod
ulaladicitur avis,et rectaquidemesthffic praedicatio, dominus homo est,ideo servusad hominem dicitur.
sedad naturamrelationisincongrua.Nuncigiturquo- El idcirco quia dominus bipes est, ideo servus bipe-

niam dici non potest avis alse,dicitur aulem alaavis, dis dicitur. Ergo secundum accidens dixit secundo
ab ipsa praedicatione,qu8e ad aliud praedicatur,si de- loco, volensostendere extraneam et non convenien-
nominatio fit.moxredit consuetaconversio relativis. tem fieri praedicationem,si quis ad hominem vel bi-

Nam cum dicitur ala avis,ut dicatur avis alae,incon- pedem servum et non ad dominum referat.Manife-
veniensest ; si vero ex ala flat denominatio,ut dica- stum igllur est quoniam in his quoque quae confessae
tur ala alati.sic conversio manet. Alalum enim ala sunt ad aliquid, et in quibus nomina sunt. Noraen
alatum esse dicimus,sicut alam alati esse alam. Et enim dominiin usu est,non quemadrao-
et servi et

hoc idem in remo evenit.Nam quoniam remus navis dum remo aut in ala, ubi neque alatum neque
in

dicitur, et remi navis ut sit ulla ralione converti- remitum nomen fuit, nisi ipse fingeret Aristoteles.
tur,siex remo sitdenominatio,statim reddit ex more Cum ergo haec ita sint, manifestum est quoniam si
conversio.Dicimusenimesseremumremitaereiesse D "»" convenienter aptarentur, conversionem praedi-
remum,ethocilli convertitur.Remita enimres remo catio non teneret.
remita est. Ergo ex eo quod prius dicitur, nomen Ampliussiconvenienterassigneturidadquoddieitur,
fingendura est, sicut ex eo quod est ala, quoniam omnibus aliis circumscriptis quxcunque accidentia sunt
prius ad avem non dicitur, quia avis ad alam non relicto solo illo ad quod assignatum est,semperadipsum
convertitur.denominatio facta est,ut diceretur ala- convenienter dicitur ut si servus dicatur ad dominum, •

tura. Atque hoc est quod ail, si ab his quae prima circumscriplis aliis omnibus qugesunl accidcntia domi-
sunt his ad quae convertuntur ncmina ponantur. no,ut esse bipedem,vel scientias susceptihilem,vel homi-
Prima namque praedicatio est ab ala.Dicimus enim nem,relictosolo domino ,semper servus dicelur adipsum,
alam avis, et hoc quaerimus ut ad alam praedicatio ^ervus enim domini servus dicitur.Si autem non conve-
convertatur. Ergo ab eo quod prius dicitur, illi ad nienter reddatur id ad qund dicitur ,circumscriptis om-
quod convertitur nomen lingendura est, ut ea quae nibus aliis, relictoque illo solo ad qtiod redditum est,

prius dicitur ala, rei ad quara convertitur sic ut non dicetur ad aliud : assignelur enim servus hominiSf
 227 AN. MANL. SEV. BOETII 228

et ala avis,circumscribaturque ab homine esse domi- A aequalia esse oportet.Nam si una res amplior, alia

num, non amplius servus ad hominem dicetur, cum minor.conversionem non habent, nam in eo
fuerit
enim dominus non sil, servus nou est. Similiter aulem quod esl ala avis, minuo est avis ala, multa enim
el de ave adimatur ab ca ulatam esse, non erit am-
: suntquae alas habent, et aves non sunt alque ideo ,

plius ala ad ahquid, cum enim non [sit alatum, nec conversio non fit. Et in eo quod est remus navis,
ala erit alicujus. Quare oportet assignare id ad quod major est navis remo,multae enim naves suntqua-
convenienter dicitur. Ac si sit nomen positum, facilis rum remi noo suat quare in his nuUa potest ease
;

erit assignatio sin autem non sit, fortasse erit neces-

; conversio. Si vero sinl aequalia ut filius alque pater,
sarium fingere nomen si sic autem reddantur, rna-
; conversio non fugit. Nunquam enim est filius nisi

nifestum esl, quoniam omnia relativa ^conversim di- patris,et rursus nunquam pater est nisi
Quo- filii.

centur. circa aequalia esse quaicunque ad aliquid

oportet
Aliud quoque validum addidit argumentum in prffidicantur. Horum vero si nomen sit positum, po-
omni secundumad aliquid,praBdicatione solam esse sitis nominibus uti oportet.Si vero nomen positum

assignationis convenientiam requirendam.Quo enim non sit, ex his quae in prima preedicatione sunt (ut
permanente cunctis aliis pcreuntibus relalivorum superius dictum est)nomen oportet efflgere. Quod
quo pereunte cunctis aliisper-
praedicatio constat,et r» si ila reildantur ut omne ad aliquid convenienterad
manentibu3,ad aliquid praedicatio non manet,illud quod dicitur praedicetur, et asqualis erit praedicatio,
estad quod convenienter nominis relatio referatur. et raox conversionis reciproca natura subsequitur.
Qui enim dominus est,idem ei homo est, idemque Gonstat igitur omnia relativa ad convertentia dici.
bipe8,idem quoque scientise perceptibilis. Ad quodli- His aliud proprium jungil.
bet igitur hornm servus non praedicabitur,si dorci- Viderdur autem ad aliquid simut esse natura, et in
nus non sit quod si doniinus sit,etiamsi quodlibet
;
pluribus quidcmverumest.In aliquibus aulem verum
horum pereat,nihil impedit praedicationem. Praedi- non est : simul enim duptum est, et dimidium et cum ,

cetur enim servus ad dominum,et ab eo caetera pe- sit dimidium,duplum est ; et cum sil dominus, servus
rlmantur. Pereant enira ab eo quod esl homo, ac est ; et cum sit servus,domtnus est.Simititer autem his
bipes,quod scientiae perceptibilis, his omnibus pe- et alia,simul etiam auferunt haecsese invicem.Sienim
reuntibus,dominus solus permaneat caeteris igitur ; non iit du/)lum,non esl dimidium,et si non est dimi-
pereuntihus, servus tamen nihilominus diciturad dium,non est duplum,similiter autem et in aliis qux'
dominum, ad hominem vero non dicitur, pereunte cunque talia sunt.
enimdomini nomine,servi ad hominem nulla pra3- Illasimul essedicuniur quaecunquetalia sunt,ut
dicatio est,quod
,. si addominum
tur.pereatque domini nomen,omnibus aliis manen-
servus non refera-
'-'
—
uno posito quolibet
j.
^ aliud necessario subsequatur,et
^
uno quolibet perempto aliud modis omnibus interi
,-

tibus,non erit praedicatio. Auferatur enim dominus matur,ut pater et filius. Nam cum pater est, filium
et maneat homo, et bipes,et scienliae perceptibilis, quoque esse necesse est; cum sit filius, pater est.
non potest dici servus hominis,vel eervus bipedie. Rursus si pereat filius.patrem quoque periremani-
Domino enim non m;>nente servusinterit:quare ma- fesium est,non quod pareat ipsa substantia,ut per-
nentedomino ad quod servus convenienterapfatur, eunte Hectore Priamus pereat,sed perit ipsa relatio.
cunclisaliis pereuntibus.praedicatiomanet ; sublato Ergo quoniam vel interempto patris nomine,filii no-
vero domino, ad qunm est conveniens praedicatio, men perit,sublato quoque filii nomine nomen patris
cunctis manentibus praedicatio non est.Eodem
aliis perit.Positoetiampatre in subslantiaque constituto,
modo etiam de ala nisi enim ad alatum referatur,
; filii quoque nomen infertu.-, et posito filii nomine
cunctis aliis manentibus integra praediciitio non est. sequitur patris et a patris nominenuaquam separa-
Adeo non solum non ronvertitur,sed noc praedicatio tufjidcirco pateret filius simul esse dicuntur. Ergo
ulla erit.nisi relatio ei ad quod convenienter dicitur simul ea sunt quae se invicem vel interimunt vel in-
assignetur. Simul otiam hnpc quoque ars est et via ferunt,et de his quidem ipse posterius trat.tat. Nunc
noscendi,cum in naturamulta sunt,ad quod potissi- autem hoc quoque i:iesse relativis exposuit,dicens
mum relatio pnedicetur.Nixm cum in doraino sit,et D retativis quoque esse utsimulsint;nam cum duplum
hoino,et animal, etdisciplins percpptibile,et bipes, sit, dimidiumest, etcuradimidium, duplum.Hujus
in servo quoque idem, ad (juod horum aut domini autemargumentum est, quod interemptoduplo di-
nomenaut servi referrepo3simus,sicostenditur.Qua midium perit.Rursus quoque duplo consliluto, di-
enim re manente sublatis csleris praedicatio valet, midium constituitur. Igitur quoniam duplum at-
et qua re sublata caeteris manentibus, intercipitur que dimidium relativa sunt, et haec simul sunt na-
praedicatio adillud relatioreclissime praedicatur.His tura, id est ipsa essentia, et hoc manifestum eat
ii.'itur positis totius argumenti vim sententiamque quoque relativis accidere, ut simul nalura esse
concludit, ait enim omnia qufficunque ad aliquid
:
videantur. Idem quoque est in eo quod est ser-
suntaequa prajdicatione converti :hocautem hujus- vus et dominus. Nam quoniam alterutris inte-
modi est.Quaecunque onim ad se invicem aequaliter remptis uterque deperit. et alterutro constituto
praDdicantur,et conversione facta retnrquentur, illa uterque subiislit, constat servum atque domiDum
requali natura et dimensione fundata sunt, ut sunt cum sint ad aliquid siraul esso nalura. Sed haec ila
propria et species.Relativa quoqueut convertantur, sunt, ut sint quidem in relativis, sed omnibus his
229 IN CATEGORUS ARISTOTRLIS UB. II. 230

qu« sunt ad non aequentur. Sunl enim quae-

allquid A. in omnibus relativia verum e9t,ut simul esse natura
dam relaliva quorum unura prius natura sit, quod dicuntur;et sicut falsura illud_est,ir. nuliis hoc esse
ipse rursus adjecit. relativis.ita falsum est rursus in omnibus.Sed hunc
NoH autein in oinnibus relulivis verum videtur esse
tractalum longius lexit.

ut sint simul natura. Scibile enim scicnliaprius natu- Amptiusscibile quidem sublatum simut uuftrt scien-
raliter esse videlui . Namque ut plurimum prius rebus iiam, scienlia vero simut non aufert scibile. Nam si

subsistentibus scienlias accepimus. In paucisverovel scibile non sil, non est scienlia; scientia vero si non sil,

nullis hoc quis reperiet, simulcumscibiliscientiam esse nihil prohibet esse scibile, velut circuli quadralura si

factam. modo est scibilis, scientia siquidem ejus nondum est

Proposuit Don in omnibus relalivis esse hoc, ut ijjsa vero scibilis est.

videantur simul esse natura ; hoc autem probat ex Diximusillaessesimul, quaecunque alterutrocon*
his,quod quoniam scienlia ad aliquid est (scibilis Btituto,veIalterutro interemplo, simul utraque con-
enim rei scientia dicitur), noii polerit esse scientia, stituerentur,veIetiamperimerentur.Gonstitutoenim
nisi sit res aiiqua quaj sciri possit.Hanc autem pri- ut constituetur esse filius, et pater simul
sit pater,

mam esse necesse est, ut in malhcseos disciplina. infert substantiam (ilii.Eodem quoque modo filius
Scimusenim triangulumtresinteriores angulosduo- B simul infert vocabulum patris, non est enim filius
bus rectia angulis ajquos habere. Unde necesseest nisi patris. Eodem quoque modo altero interempto

prius fuisse quod sciri posset, postea vero ad hanc utrumque perire necesse est, alterum autem altero
rem aptam fuisse notitiam. Atque hoc est quod ait: priusmultisdiciturmodis;sed quod nunc quaerimuB
Namque in pluribus subsislentibus rebus scientias taleest. Nam prioraillaesse dicuntur, qu?e ipsa qui-
accipimus.Priusenimrebusconstitutiset quasi prae- dem peremptares alias tollunt, ipsa vero illataatque
positis scientiae ratio sequitur.Quare non est in om- constituta simul res alias non inferunt, utest unus
nibus relalivis simul esse natura.Nam cum scientia atque duo. Interemplo enim uno, duo quoqua pe-
et scibile relativa aint, antiquius est scibile quam reunt.Unde enim est unius in duobus geminatio, ei
scientia. Quod vero interposuit, in paucisenim vel unusintereat?Gonstitutoveroatquepositout8itunus,
nullishocquisperspiciet simulcumscibiliscientiara nondumduo sunt* Nondum est enim facta unius ge-
factam.taleest.Quasdaninamqueresanimussibiip- minatio. fcirgo dicuntur illa priora esse, quajcunque
se conlingit.utchimeram.vel centauruin,velaliahu- alia simul quidem illata non inferunt.sed periraunt
jusmodi, quae tunc sciuntur,cum ea sibi animus fin- interempta.Scibile ergoet scientiam non esse simul
xerit.Tunc autem esse incipiunt,quando primum iii ilia res probat, quod si quis rem scibilera tollat,

opinione versantur. Tunc igitur sciuntur, cuin in q scienliamquoquesustulerit.Nullapotestenira scien-

opinioue versata sint, et haec simul habent esso et tiapermanere.siresquaesciri possitintereat.Atsisci-
sciri.Namquoniamin opinione nascuntur,mo.K esse bileesse constituas.non omnino scientia consequi-
incipiunt, sed cura in rationesunt,tunc eorum scien- tur.Infantibus enim ea nobis quae nunc noviraus
tia capilur.Igitur mox ut fuerint, mox sciuntur, et erant, et in suae naturae substantia permanebant,sed
esteorumscientiacumeorumdem essentia conjunc- eorum apud nos scientia non erat. Mullae quoque
ta.Namque antequam chimerafingeretur, sicutipsa sunt artefl,quas esse quidem in sufe naturae ratione
in nullaopinionefuerat,ila quoqueejus scientia non perspiciiuus.quarum neglectus scientiam sustulit.
erat. Postquara vero ipsa animarum imaginatione Multumque ego ipse jam metuo ne hoc verissime de
conslituta est, ejus quoque cum ipsaimaginatione omnibus studiis liberalibus dicatur.Quocirca si et
scientia consecuta est: atque ideo ait in paucis hoc scientiam sublatum scibile perimit,et illatum scibile
posse perspici, ut siraul cuin scientia scibile sit, ut scientiam non infert,neque constituit, prius est id
in hac eadem chimera, quae cum sit scibilis, cum quod sciri potest quam illud quod comprehendere
scientia nata est. Sed quoniam nihil quod in sub- videlicetatquecoraplectinotitia.Ipse autera ad hanc
stantia non perraanel, neque in veritate consistit, rera obscurissiraum commodavit exemplum. Solet
sciri potest (scientiaenim estrerura quae sunt com- enim in geometria hujusmodi esse propositio.Jube-
prehensio veritatis), et quidquid sibi animus fingit, ^ mur enira proposito quatuor laterura spatio, aequale
vel imaginatione reperit, cum in substantia atque triangulum constituere, et facimus hoc modo. Sit
veritateconstitutura non sit, illud posse sciri nondi" quatuor laterum spatium a b, oportet ergo a b spatio
citur, atque ideo non est eorum scientia ulla quae aequale triangulum constituere,et ut sit duplum a b
solaimaginationesubsistuat.Idcircoitaquedubitans Ducatur angularis c f, dico
spatio c d ef spalium.
dixit,in paucis enim vel nullis.Hascenim ipsa pauca quoniarac d /"triangulum aequale est a b spatio.quo-
ilaquisque reperiet, ut si ad veram rationem exa- niam cde f spatium duplum est a b spatio:ai igitur
minationemque contenderit, nuUa esse perpendat. cdefspain medietas est, angularis enim /c totum
Quod siquisquam chiraerae aliqua esse scienliara di- cdef spatium medium dividit.Quae autem ejusdem
cat,quae non est,quanquam hoc falsum sit, taraen sunt media, sibi squalia sunt, c d f igitur ei c e f
hoo quoque concesso pauca erunt in quibus scientia triangulum a b spatio aequale est. Proposito igitur
cum scibili simul natura sit. Multis enim ante- spatioaft, aequum triangulura constitutum estcrf/,
positis et constitutis scientia nascitur.Quocirca non quod oportebat facere.Eodem quoijue niodo quaesi-
231 AN. MANL. 8EV. BOETII 232

A enim perempto.sensus quidem peremptus est,sensibile

autem non.esl autem sensile,utcorpus calidum, dulce,
amarum et aliaomnia qusrcunque sensilia sunt.
Id namque proponit seneibus inveniri. Dicit enim
sensupriusesse sensibile, quod communi priorum
difQnitioneprobabileesseconstituit.Dictumestnam-
que illa esse priora quae simul quidem intererapta
perimerent,non autem simul aliis interemptis ipsa
deperire,ut orbem solis prius dicimus proprio lumi-
ne,sublatoenimorbe,lumenilIudquodabeoestpeni-
tusnon manebit;sublatolumine solis.orbis manebit.
Itaquoque nunc, in sensibilibus.atque in ipso sensu
quod sentiri possit, sensus
esse proposuit, sublato
omninosublatusest.Nequeeniraessepoteritsensus,
cum quod possit sentire non invenit.Quod sisensus
oranino depereat.sensibile perraanebit; et hoc evi-
tumestsisitproposilumcirculoaequumfieriquadra- ^ dentibus firraat exeraplis.Nam cum ea quae sunt in
tum.Quadratum ergo quod aequalibus lateribus
est rebus, vel incorporea sint, vel certe corporea, et
omnesqualuorangulos8equoshabel,id est rectos,et quidquid ad corporis materiam referri potest, hoc
Aristotelis quidem temporibus non fuisse inventum sensuum varietati8ubjaceat,quidquid ad incorpora-
videtur.Post vero repertum est, cujus quoniam longa ratione et speculatione leneatur.Cum
lia intellectus
demoDstratio est,praetcrmiltenda est.Atque hoc est, sitsensus omnis in corpore,si corpus intereal,cum
quod ait, velut circuli quadratura: nara sicut ma- omnino corpus nonsit,quoniamquaesuntincorporea
nente quadrato,linea per obliquum ducta Iriangula sentirinon possunt,et qua? sentiri poterant interem-
figura producilur; ita circulo non rautalo circurapo- pta sunt,omnino sensus evertitur.Sed si sensus au-
sitis angulis,qui et ipsius circuli laleribuSjaequaliter feratur,sensibilia permanebunt: et quoniam sensus
diriguntur, quadrati forma consurgit, quod(ut po- animalium effectivus est.aequa est utrorumque per-
tuimus) conjecturadepinximus.Cum enimalicuicir- ditio;sive enim sustulerisaniraal,sensus peribit,sive
culoaequum quadratum constituitur,inquadraturam sensusevertantur,animaIiaquoquesublatasunt.Sed
circuli illius mensura redigitur.Nunc ergo hoc est eversis atque interemptis aniraalibus cum propriia
quoddicit,utcirculi quadratura,id estaequi quadrati sensibus,permanent corporaquae anima non utun-
ad circulum constitutio si fieri potest, et si res est C tur,quod si sublatis animalibussensibusquedeperdi-
quae sciri possit, scientia quidem ejus nondum in- tis,corpora inanimata subsistunt,cura corpora sint
venta est. Nonduui enim quisquam sub Aristotele quaesentiri possunt,animalia quaesentirevaleant si
asquum quadriitura circulo constituerat.Quod si est interemptasint,manenlesensibili sensuseversusest.
aliqua ejus scientia quae nondum reperta est,certe Non igitur sicul sensibilis interemptio sensus interi-
prius est quod sciri possit,post vcro scientia.Nam rait,sic sensuum perditionem exstinctio sensibiliura
cum posset Aristotele vivo sciri circuli quadratura, coraitatur.Id vero etiam hoc probabiturargumento,
nulia tamen adhuc ejus scientia reperta est, atque anteenim quam actu ipso aliquid sentiaraus, sensus
ideopriuseratquodsciri posset,quam ipsius rei ulla non est.Nam priusquam dulce aliquid degustemus,
notitia. gustatio ipsa dulcedinis non est; quod autemgustari
Amptius, animaliquidem sublalo, non est scientia, possit,id est, mel,velquodlibet aliud proprice naturae
scibilium vero plurima esse contingit. ratione consistit. Quocirca prius esse quod sentiri
Addit al'udvalidiusargumentum,priusesse
enim notum estsiper desidiam disci-
le scieDtia.Illud
scibi- possit,post vero sensus Aristotele auctore firmatur.
Amplius sensus quidemsimut cum sensato fxt,simul
f
plinadepereat,interire quidem scientiam, sed scibile enim et animal fit et sensus. Sensile autem ante est
permanere.Scibileautemdicoquodsciripossit. Quod n quam sensus esset. Ignis enim et aqua el alia hujus-
si omnino animal non sit.cum quis scire possit om-
modi.ex quibus ipsum animal constat,ante sunl guam
nino non fuerit, scientia quidem ipsa funditus inter- animal sit omnino,vel sensus.Quare pnus sensile quam
ibil: nihil tamen probibet esse ea qu;e permanente
sensus esse videtur.
aniraali possit inquirentis animus scientiae ratione In compositis rebus atque ex aliisjunctispriores
complecti. sunt hae res quae coraponunt aliquid ipsa substantia
Similiter his sese habenl et ea (jux de sensu sunt, quara componunt.Naraque cum corpus aniraalis sit
sensileenim prius quam sensu.s videtur esse. Sublato ex igne,aere,aqua et terra.priora ))xc esse neoesse
cnim sensili stmul aufertur sensus:sensus vero sensile est quara ipsum sit animal quod illa elementacon-
non simul aufert. Sensus enim circa corpusel in cor- jungunt.Hoc quoque etiam in aliis patet,nam cura
pore sunt ,sensibili autem perempto,peremptum esl et sit liber ex versibu3,priorest versuum natura quam
corpus, sensile enim est et corpus ; cum vero corpus libri. Gumque versus constet verbis atque nomini-
non sit,sublalus est el sensus.Quare simul aufert sen- bus,et caeteris quas gramraatici partes orationisvo"
sile sensum, sensui vero sensile non tollit. Animali caiit,hsec ex. quibua ipse versus coQstat versu ipso
233 IN CATEGORIAS ARISTOTELIS LIU. II. 234
prioraessenecesseest.Quocircasensusquoqueipsis fijus manus, et quoddam cupul: non dicUur alicujus
jamcompositisanimalibussupcrvenil.Namcum ani- (juoddam caput, sed alicujus caput.Simititer autem et
mal constet ex qualuor elementis, et cum sensus in sccundis substanliis,atque hocquidem in pluribus,
semper naturam animalium comitetur, cum ipsis ul homo non dicitur alicujus homo, nec bos alicnjus
animalibus sensus fierietnascinecesse est.Quodsi bos,nec lignum alicujus li(jnum,scd alicujus possessio
cum animalibus, id est compositis rcbus, sensus dicitur. In hujusmodi ergo rnanifestum est quoniam
nascitur.sicutanimali propriasunt eaex quibus ip- non est ad aliquid.ln aliquibusvero secundis substan'
sumanimalcon3tat,sicquoquesensuquicumanima- tiis habct aliquam dubitationem,ut caput alicujusca-

li nascitur,illapriora9unt,exquibusanimalisnalura put dicilur, el manus alicujus manus dicitur, et sin-

conjungitur.Conjungitur autem animal atquecom- gula hujusmodi. Quare hxc Jortasse ad aliquid esse
ponitur ex quatuor elementis. Onatuor igitur ele- viden/ur.
menta sensu priorasunt,sedquatuorelementacor-
Contra eaquaesuperiusdisputatasunt hujusmodi
pora sunt.corpus vero omne sensibileest.Prius igi-
nodum quaestionis opposuit.quoniam enim prima
tur sensibile quam sensus est.Sensusenim cumre
dilfinitio relativorum fuerat.illaesse relativa quae-
composita nascitur.illa vero quse componunt etsen-
.,.,. L 1 • • -1 TT • !•! cunque hoc ipsuinquod essentaliorum dicerentur,
sibilia sunt,et priora ipso composito.Universaliter n j .•..^ ...
. ' . ' ... o secundumhanc .

dilfinitionempossuntquaedamsub-
, .

enim si quae duae res sint simul,cum quaelibet res

stanlige videri esse relativaetquod si sit, substantiae
una earura prior sit,et altera prior erit, ut animal
in diffinitioneraaccidentium transeunt. Nam cum
atque sensus, cura utraque simul sunt, simulque
sint accidenlia relativa,si quas substantias rela-
nascuntur,cumquatuor elementaquae sunt sensibi-
tivastisse concedimus,in accidentium numero po-
lia priorasintquam animal,sensu quoqueessepriora
nendas esse censebiraus,sed hoc contrarium est.Si
necesse est,quocirca conclusit dicens: Quare prius
enimsubstantiainsubjectonouest,accidensaut.emin
quam senaus sensibile esse videtur.Sed quidam,quo-
subjecto est,quifieri potestut idemetinsubjectosit
rum Porphyrius quoqueunus est,astruunt inomni-
et in subjecto non sit?Utrumautem possil quaedam
bus verum esse relativis,ut simulnatura sint.veluti
substantiaaccidentium suscipere rationem, hocmo-
ipsum quoque sensum et scientiam non praecedere
do quaerendum est.Primae namquesubstantiseipsae
scibileatquesensibile,sedsimulesse,quamquoniam
quidem ad aliquid non dicuntur,neque partesprima-
brevis est oratio,non gravabor opponere.Ait enim :

rum substantiarum quas ipsas quoque in primis sub-

Si cujuslibetscientia non sit,ipsum quod per se po-
stantiis numeramus.Socrates enim non diciturali-
terit permanere scibile esse non poterit, ut si for-
cujus aliquis Socrates, nec homo alicujus aliquis
marum scientia pereat,ipsae fortasse formae perma-
Q homo,nec bosalicujus aliquisbos.neque partespri-
neant,atqueinpriore natura consistant,scibilesvero
marumsubstanliarum quaeipsaequoquesunt primae
non sint.Cum enim ocientia quae illud com.prehen-
substantiae.Caput enim non dicituralicujus aliquod
derepossit,nonsit,ipsaquoque sciri non potestres.
caput,sed tantum alicujuscaput,etmanus nondici-
Namque omnis res scientia scitur, quae si non sit,
tur alicujus aliqua manus,sed tantum alicujusma-
sciri non possit.Porro autem res quaesciri nonpo-
nus. Quare neque primae substantiae,neque prima-
test scibilis non est. Hoc idem desensu gustantis:
rum substantiarum partes adrelationem dici pote-
si gustus enimpereat, melfcrsitan permanebit.gu-
runt.Qjod sisecundas quoque substantias specu-
stabile autemnon erit.Ilaquoque omnino sisensus
lemur,nec ipsae quoque ad aliquid dicentur.Neque
pereat.res quidem quae sentiri poterant sint, sensi-
enim dicitur animalalicujus esseanimal,authomo
biles vero non sint sensu pereunte.Et fortasse neque
alicujus esse homo. Quod si quis dicat posse esse
scieutia neque sensus secundum sentientesspecu-
aniraalalicujus,utequurameum,velquodlibetaliud,
landus est,sed secundum ipsam naturam quae sensu
non ineo quod animalest,sed ineo quodest posses-
valeatcomprehendi.Namque res quaecunque per na-
sio diciluralicujus,etsic nondicituranimal alicujus
turam sensibilisest.eam quoqueinnatura sua,pro-
animal,sedani.-nalispossessio,alicujuspossessio.Er-
prium sensum quo sentiri possit, habere necesse
gonequeprimae3ubstantiae,neque partesprimarum
r?L
.
j
est. Et quodcunque
^
t •
i ,

sc:ri polest per naturam.nun- n , , ,

•L' substantiarura.nequesecundaesubslantiaeadaliquid
quam possit addisci, nisi quaedam ejus in natura
scientiaversaretur.HaecPorphyrius.Sed nos ad Ari-
stotelis ordinem textumque veniamus. Namqueille
adjecit quoque alias quaestiones.
Habet auiem quxstionem, utrum nullo, substaniia
ad aliquid dicalur ,quemadmodum videtur,si hoc con-
tingat secundum quasdam secundas subsiantias; nam
in primissubstantiisverum est,unamneque totaneque
partes ad aliquid dicunlur,uamaliquis homo non di-
citur alicujus aliquishomo,ncque aliquis bos,alicujus
uliquis bos. Similiter autem et parles quxdam enim
, , .,,..,
dicuntur.Partes autemsecundarum subatantiarum
adaliquidhocipsumquodsuntdicuntur.Gaputenim
alicujus caputdicitur,si quidem capilati caputdice-
raus,et manus alicujus manus.Si quidem ex manu no-
men fingerevolumus,ad quodmanus referri possit,
sicutcaputad capitatum,etinaliis quidem rebuseo-
dem raodo.Sed si partessecundarum substantiarum
accidentes sint.etipsaesecundaesubstantiai acciden-
teserunt,autsihoc nonplaoet, constabuntsecundae
substantiaeexpartibus accidentibus, quod fieri ne-
quit.Quidigiturdicendume3l?autenimdiffiniliorela-
:

manus non dicitur alicujus qu3edammanus,sed alicu- tivorumreprehendendue3l,autalitersolvendadubie-

Patrol. LXIV. 8
 235 AN. MANL. SEV. BOETII 236
tas.Sed positaatque constituta prlori^diffinilione, ^ naturam,medietasverosecundumquaternariusrela-
quo3 dicit illa esse relativa quoe id quod sunt alio- tionem. Quocirca in comparationequadam atque in
rum dicuntuTjliic quaestionis uodus solvi non pote- habitudineeaquae sunt ad aliquid 8peculamur;qua
rit,quod ipse Aristoteles hac adjunctione testatur. ternariuseDim in eoquodquaternariusestadaliquid
Si igitur sufficienter eonitn qux sunt ad aliquid non dicitur,in eo vero quod est duplus,duorum rc-

difHnilio assignata est, aut nimis dif(icile,aut impos- lativusest.scilicetadbinarium comparatus.Binarius

sibile est ostendere,quoniam nulia subslantia ad ali- quoque in eoquodsunt duo,ad aliquid non refertur,

quid dicilur.Si autemnonsufficienter,sed sunt ad ali-
quid,quibus hoc ipsum esse,est adaliquid quodammo-
do se habere, fortasse aliquid ad isla dicetvr. Prior
vero diffinitio sequitur quidem omnia relativa, non
tamen quod ipsasint ad aliquid est hoc quod ea ipsa
sunt qux atiorum esse dicuntur.
sed in eo quod est medietas, scilicet ad quaterna-
rium comparalus.Ergo,ut sitduplus quaternarius,
non duobus,sed medielale eget,ut si medietas bina-
rius,non quaternario,sed duplo opus est. Videsne
ut habitudine quadam et comparatione res aliud in
naturaretinentes,aliud tamen ad se invicem sint ?

Propositu ergo atque firmata priore relativorum et hoc non ex propria, sed ex invicem natura mu-
dif'finitionedit'ficiledefendipoterit,aut fortassenun tuentur, nam quod est duplus nuraerus ex medio

quam,quasdam substantias nonesse relativas.Nam B trahit^quod est medietas ex duplo,atque hoc iis quae

si ad aliquid illasunt,quascunque idquodsuntalio- suntad aliquid extra evenit,etideonihil patientibus

rum dicuntur,ut id quod est caput capitati dicitur neque permutatis ipsis quae ad aliquid referuntur,
caput,habebit igitur substantia quae est caput ad ipsaadaliquid fiunt,nihil enim permutato dequater-
aliquij relationem, et ita erit substantia relativa nario duplusipse est,sit ad binarium referatur, et

atqueaccidens,quod est impossibile.Quarequoniam nihil de binario perrautato.medietas est binariu3,si

propositaatqueconstituta'priorediffinitione haec in- ad quaternariura dicitur. Ergo relativorum hoc est

commoditas indispositioneconsequitur, ut constet esse,id esthaec eorum naturaatque substantia est,
ratio nonintegrae diffinitionis^assignatio permute- ut id quod sunt ad aliquid referantur,id est non so-
tur. Ait enini non esse integram diffinitionem quee lum referri dicantur, sed etiam referantur. Atque
supra sit reddita,necmagis illaesse ad aliquid,quae hoc est quod ait, sed sunt ad aliquid quibus hoc
id quod suntaliorum dicuntur,potius quam eaqui- ipsum esse est ad aliquid quodammodo se habere,

bus ipsum esse esl ad aliquid quodammodo seha- ac si diceret quorum substantia est ad aliquidaliud
bere. Sed fortasse videatur quibusdam inconsulte referri.et qua? ita suut ut ipsa id quod sunt ad aliud
legentibus et minimeconsideraiitibus.id quoddiffi- referantur,etesse eorum sitad aliquid aliud referri,
niri oportuerat, hoc in diffinitione essesumptum, „ sed non omniaquae dicunlur ad aliud,et esse de alio

quod est vitiosissimum. Si enim idcirco diffinitio mutuautur.Illa namque diffinitio prior, majus esf,

sumitur,ut res de quaquaeritura3?ignetur,quuema- diftinitionem namquerektivorum supergressa est,

gis est apertior diffinitio,si rcipsaquam diffinit in includit enim ea quoque qua? relativa con sunt, et
assignatione dilfinitionis utatur? Diffinitio namque quemadmodum hominem cum dico,mortalem eum
idcirco redditur,ut res de cujusquidem esse dubi- esse necesse est, cum dico raorlalem, non necesse
tatur,diffinilione patefiat.Quod si rem ipsamquam esl esse hominem, ita quoque ea quae boc ipsum
diffinitjin ditiiiiitione protulerit,nihilo planiordif- quod sunt ex altero trahunt,et essehabent adalte-
finitio sit,utsiquis hominera diffinire volensdicat, rius relationera, et esse suum ad alterius referunt
hocipsum essehominem quod hominem.Ita quoque nuncupationem.Quae vero ad aliud tantum dicuntur,
non considerantibus,Aristoteles relativorum diffini- non necesse est,ut esse suum ad aliquid habeantre-
tionemreddidisse videbitur.Aitenimesseadaliquid, latum,quo posteriorem diffinilionem suscipianl, et
quibus hocipsum esse est adaliquid quodammodo ista senlentia breviter includatur, ut quaecunque

se habere,ac si diceret :Ea sunl ad aliquid, quaese hanc diffinitionem susceperint.uthocipsum Cbsesil
ad aliquid quodammodohabent.Sed minutiusatque ad aliquid quodammodo se habere, habeant eam
scutius considerantibus, vis integrai diffinitionis quoque diffinitionem,quaeest relativaesse qnaecun-
prompte atque veraciter apparebil ;non enim ineo D que idquodsuntaliorumdicuntur,quaeverobancha-
quod est dici, ad aliquid consideramus, sed in eo buerint diffinitionem illam non necessario habeant,
quod est esse;ca namquc sunt relativa,quiE inqua- uteaquaesuntad ali(iuid,etiam ad aliquiddicantur.
dam comparationc etrelationishabitudine conside- Sedeaquaedicuntur adaliquid, non omninoad ali-
raraus,ut quaternarius numerus,et hocipsum quod quid sint,quodsi ista diflinitio posterior recipiatur,
est esse dicitur,id eslquatuor,etaliud quoddam,id quaediciteaes3eadaliquid,quibushoc ipsuaiesseesl
est duplum,ut si ad binariumconferatur.Sed quod ad aliquid quodammodo se habere,poterit superior
de(juaternarionumero dicimus, quaternariuni hoc solvi dubitatio.quod dicamus id quod ipse posteriore
adipsiusquateruarii numerinaturam refertur.Quod disputatione secutus est.Quod autem ait:Priorvcro
vero dupium, non est hoc quatcrnarii,sed duorum difUnitio sequitur quidera omnia relativa.non tamen
ad quoddupluradicilur,etadquodpropria relatione hoc estesse.quod sint ad aliquid.quod ea ipsa
eis
duplum est. Binarius quoque numerus ct binarius quae suntaliorum dicuntur,hocest quodnon idcirco
est, ct mcdietas,biQarius quidem sccuDdum suam aliquidrelativumesse dicitur,quoniamalteriusesse
237 IN CATEGOKIAS ARISTOTELIS LID. 11. 238

dicitur.Sed lunc merito res aliqua relationis noinine A /Enece, et /Eneam diffinitc filium esse agnoscet, vel

conlinebitur, ([uoties noa soluin ad aliiiuid dicitur, si indiffiiiite novit ({uoniain pater est, inditlinite

sed hocipsumesse ejusad aliquid est quodammodo eliam sciturus cst quoniam filii pater est.Et rursus

sehabere.Quare quid hanc diffinilionem proprium si /Eneain quis indiilinite novit quoniani filius est,

coasequatur, ipse addidit. sciturus quoqueest indiffinite quoniam patris est

tilius.Manifeslum est ergo quoniam eaquai suntaJ
Ex kisergo manifestum est quocl si qiiis aliquid eo-
rum qux sunt ad aliquid diffinite sciet, et illud adquod iiliqui'i, si diffinite ad aliquidesse sciaatur, etiam
illud diffiiiitc est ad quod illa referuntur.
sciendum
dicitur diffinile scilurus est.Sienim quis novit aliquid
quodest eorum quxsunl aliquid [eslautem esse eorum Quod in substantiisnon eodem modoesse Arislotele
qux suntad aliquid idem quod ad aliquid quodammodo probamus auctore, ([ui hujus quaistioaia seriem ila
concludit.
se liabere), el illud novit ad quod hoc quodammodo se
habet. Caput vero, ct manus,et horum singula qux sub-
Proprium relalivis secundum eam quaj superius slantix sunt,hoc ipsum quod sunt esl scire diffinite.

dicta est diffinitionem hoc esse confirmat, quod si

Ad quod autem dicanUir, non est necessarium scire,
quis id quod est ad aliquid diffinite scit, quoniam
Cujus enim caput hoc, vel cujus manus sit, non est
relativum est^et illud ad quod referri potest,diffinite B acire diffinite, quare non erunt hxc ad aliquid. Si
sciturus estquid sit,nam relativaeasunt quibushoc vero non sunl hxc relativa verum eril dicere quod
est essead aliquid quodammodosehabere,([uoniam nidla substantia relatioorum est.
utsit quaternariusduplum a binario trahit. Si quis In capite, inquit.etin manu,et in aliis substantiis
novit esse quaternarium numerum duplum,et bina- non est verum,quoniam si quis aliquidhorum ali-
rium aecessarioscituruseslessedimidiuai,ad quem cujus esse novit,et ad aliquid aliud referri, idcirco
quateraarius duplus est fieri enim nullo modo po-
; etadquam referatur ditfinile sciturus est. Si quis
test, ut cum quis noverit aliquam rem esse relativam enim operto capite atque omnibus merabrismanum
dirfinite,non illud quoque sciat ad quod ilia res di- foras exerat, manifestum est quoniara manus illa
citur diffinite-,hujus autem rei unaprobatioest qu» alieujusmanus est, cujus autem manussit, dici dif-
ex diffinilione venit. Diffiaita enim sunt illaesse ad finite non potest. Similiter quoque operlis oculis,
aliquid,quorumeaessetsub3taatia,utquodaramodo facieque velata si cujuslibet caput aspicias, illud
se ad aliquid haberent,quod si scio quaternarium nu- quidem caputaiicujus esse non dubitas,cujusautem
merum esse duplum, eo([uodad binarium quodam- sit difUnitenon proferes.Quare quoniam haec hujus-

modo conjungatur, nuUus quaternarium duplum raodi sunt, ut si quis ea diffiuite sciat esse alicujus.
esse poterit scire, nisi qui sciet raedietatem esse bi- p cujus sint, diffinite scire non poterit.a relativorum
nariura.ethocquideminomnibusconsideretur.Nam diffinitione, quorum si una res quaelibet diffinile
si nesciat quis adquid aliquid referatureorum quae sciatur essead aliquid, illa quoque res ad quam di-
relativa sunt,illud quoque ignorabit.utrum ommino citur, diffinitescitur, substantiae segregantur. Sub-
ad aliquid referatur.quod his verbisAristotelss dicit: jiciendum taraen est illud quoque,quod omnino ve-
Sienimid non noverit omnino, ad quod hoc quo- ruin est, in diffinitionibus rem ipsam quae diflinitur
dammodo se habet,nec si ad aliquid quodammodo se sumi non oportere. Multa enimsunt quae aliterpro-
habet sciturus est, sed in singulis palam hoc est Ut:
feruatur et diffiniuatur, et aliter accipiuntur, ut si

hoc si quis novit diffinite quod est duplum, et cujus quis dicat album esse colorem nigro contrarium,
duplum est, moxdiffinite novit, si vero niUlius dijfinile potest hoc et ia corpore accipi, aamque et coior

novit, ipsum duplum, neque si est duplum omnino album dicitur, et corpus quodalboparticipat,album
novit.Sitniliter autem et hoc aliquid, si novit aliquis nominatur. Quocircane quis putet lalealbum esse
quod melius est diffinite, et quo melius est, necessa- diffinitum, quod ad participationem albi etcorporis
rium. est nosse. Indiffinite uutem non sciet quod hoc referatur,ita quod cum ia
dicendum est : Album est

est pejore melius, opinio enim id quidem sit, non aliquibus est, tum Atque color nigro coatrarium.
disciplina, non enim sciet ita rem ipsam ia sua diffinitione sumimus, quod
exacte quodest pejoreme
lius, si cnim sic contingil, nihil est pejus eo. Qua- ^ scilicel Aristoteles, id est rem ipsam quaj diflinitur

propter palam est quod si noverit quis aliquid relatv in diffinitione sumi non oportere, inter verisimilia

vorum diffinite necessarium e&t et illud ad quod di- topicorum posuit argumenta. Nunc autempost re-
citur diffinite nosse. lativorum disputationem, ad majorem aos de his
Hujus quoque exempla persequitur dicens :Si
rei
rebus tractatum studiosus doctor hortatur, dicens :

duplura ad aliquid esse noviraus, scimus quoque id Fortasse diffiniteest de hujusmodi rebus confidenter
cujus duplum est quod sinesciinusid cujus est du-
;
declarare, nisi saepe pertraclata sint, dubitasseautem
plum, duplum autem esse cujuslibet rei ex hoc est, de his singulis non erit inutile.
quod ei sit raedietas, ipsara quoque rem quae dupla Quod scilicet nunquam diceret, nisi aos ad
sit, utrum dupla sit scire non possuraus. Si igitur majorera acuminisexercitalioneraconsideratioaem-
diffinite novimusquamlibet illam rem esse duplam, que revocaret. Quod quoniam ejus est adhortatio,
-
etiam cujusdupla est diffinite nos scire necesse nos quoque in aliis de his rebus dubitationes solu
est. Ut si novit quis Anchiaem patrem difQaite esse tionesque ponere minim-; gravabimur.

I
239 AN. MA.NL. SBV. BOETII 240

LIBER TEKTIUS.

Consueta in principio qusestio est cur post rela- B DE QUALITATE.

tionis praedicamentumdisputationem qualitatisag- Qualitatem autem dico,secundum quamquales qui-
gressusest, quod nimis curiosum est.Mirabile enim dam dicunlur.
fuerat cur post quantitatis ordinem non statim de Hicquaeriturcuromniumindisceptalionedoctissi-
qualilate coepisset, sed quoniam quantitati qusedam mus tam culpabili qualitatemtermino diffinitionis
relationis admiscuit, et disputationem de relatione incluserit. Volentibus enim nobis quid sit qualitas
continuavit,idcirco non est mimbile post expeditam scire, illa respondet : qualitas est secundum quam
reiationisinterpositionemad qualitatiseumordinem qualesquidain dicuntur.Nihilenimrainuseritobscu-
revertisse,quanquam etiam ex hoc quoque recta sit rius atque ignorabilius, quod ait, secundum quam
series. Nam post magnum parvumque statim pro- quales dicuntur, quam
de ip.5asola qualitate di-
si

portio et queedam ad aliud comparatioconsequitur, xisset. Nam si illi sunt quales, qui qualitatem ha-
ut sitaut majus autminus,aut8equale vel inaequale, bent, ut sciantur quales.prius qualitas cognoscenda
quaesuntad aliquid. Post haec auteminnasci quas- est. Amplius quoque nihil differt dixisse eam quali-
que necesse est passiones.quae a qualitalis natura tatem secundum quam quales quidem dicuntur,tan-
non discrepant, ut albuin, vel nigrum, velcalidum quam si diceret eam esse qualitatem quae qualitas
vel frigidum, vel quaecunque his sunt consimilia,
P Nam sic qualitatem diftinire volens ait Secun-
sit. :

quae praedicatio qualitatis includit. Est vero titulus dum quamqualesquidarasunt.Rursussiquisquales

hujus propositi de quali etde qualitate. Quaeritur aliquos diffinire voluerit, eodem modo dicere pote-
enirncur ei non aut de quali dixisse, aut de quali- rit,quiinse rstinent aliquam qualitalcm. Quod si
tato suffecerit, quod hoc modo solvitur. Dicimus qualitas quidem quid sit pcr quale,quid autem sit
enim quale non unomodo, qualitatem verosimpli- quale, superiore qualitate monstratur, nihil inler-
oiter. Quale enim dicimus etipsam qualitatem,et
erit dicere qualitatem esse, qualitatem,quam qua-
illam rem quae qualitate illa participat, ut albedo litatem esse, secundum quam quales dicuntur.Sed
quidem qualitas est, qui vero participat albedinem siordinatadiffinitiogeneralisetin hocgeneralissimo
albus dicitur. Sedetalbedinem ipsam communiter genere poni potuisset, recte culpabilis determinatio
quale dicimus, id est ipsam proprie qualitatem, et viderelur.Nunc autem fruslra contendilur,cum jam
album dicimus quale, illud scilicet quod superius (ut saepe dictumest) descriptionis potius loco hunc
comprehensa qualitateparticipat.Ita ergo et ipsara terminumquamalicujusdiffinitionisaddiderit.Quo-
qualitatem et rem quae qualitate participat qualia circasidesignatiotantumquaedam, etquodamraodo
communiter appellamus, qualitas vero simpliciter aduuibratio rei ejus de qua quaeritur, et non diffi-
dicitur. Resenim ipsa quae participari potest, sola nitio est, absurda calumnia est, rebus notioribus
qualitas nominatur. Res vero quae participat, qua- ^ res ignotioresprobantemnon anteperspecta descri-
litatis vocabulonon tenetur, ut, albedo qualitasqui- ptionis ratione culpare.Illud autem quis dubitet no-
dem est, albus vero qualitasnon est.DifTerunt ergo tiores esse eos qui quales sunt, illa ipsa ex qua qua-
hoc quod dicimus quale et qualitas, quod illud du- lesdicuntur qualitate, ut quilibet albus notior est
pliciter, illa simpliciter appellatur. Quocirca quan- ipsaalbedine ? Nam sialbedo qualitas est,albusvero
quamquidam negent hunc titulum Aristotelis esse, ab albedine, id est a qualitate, denominatus est,
idemqueconfirmentposterioresadjeclionesignatua), albus erit qualis norainatus ab albedine qualitate.
nos tamen dicimus propier quamdam nominum si- Quod si, ut dictum est, notior albus est albedine,
militudinemdemonstrandam utrumquepo8uisse,ut qualis notior erit qualitate, sicut grammaticus
nihil distare videatur utrum quale an qualitas, id quoque notior est grammatica. Grammaticus quo-
quod apposilum esl pr.Tdicamentnm dicatur quale ; que qualis Cdt denominatus, scilicet a grammatica
enim ipsam nliquoties rem (ut diximus) qualitatem- qualitate. Omnia enim quae sensibus subjecla sunt
que significat. Sit ergo ex rebus sumpta diffinitio notiora sunt nobis quam ea quae sensibus non te-
qualitatis.Quod vero inquam diffinitionem,quodque nentur. Quare nihil impedit describentem et quo-
superius in aliis quoque praedicamentis, eodem su- damuiodo naturam rei ejusde qua quaeritur desi-
mus usi vocabulo,nullus arbitretur generalem me D gnantem, res ignoliores notioribus approbare.
diffinitioncm voluisse sijrnare, sed diffinitionis no- Estautet» qtialitas eorumquxmulliplicilerdicunlur,
men iu rcm descriptionis accipiat.In his enim quae el una quidem speciesqualitads /labitus etdispositio di-
generalissima gcnera sunt, diffinitio quaeri non de- autem habiius a disi>osilio>ic, quod per-
ciiur. Dtffert
bet, scd descriptio quaedam naturas, non enim po- manentior etdiuturmor est. Tales aulemsunt scientix
testinveniri diffinitio ejus rei qu;e genus ipsa sit, enim videiur esse permanentium et
et viriutes ; scienlisc
et quaegenus nullum habeat. Quocirca his propo- eorum qux difficillime moveantur:siquis velmediocri-
sitis, atque anlea constitutis, incipiendum est de ter sumat scientiam,7iisi forte grandis permutatio fu-
qualitate. ctasit, vel abasgriludine,velab aliquo hujusmodi. Si-

i
 :

241 IN CATEGORIAS ARI8T0TELT8 LIB. III. 242

mililer aiitem et virlus, ut justitia et temperantia et A permanentior e.st, in habitu est, iile vero qui facilc
singula tatiumnonvidentur posse farile amoveri,ne(jue periturus est, in afreotione, ita nihil aliud interest

facile permutari.A/fectiones vero dicuntur quce suntfa- inter habitum alque dispositionem. Nam quamvia
cile mobiles etciio permutalnles,ul cator et frigidilas, permanentior sit habitus, facilevero mobiiis iJispo-
sanilas et oegriludo, et alia hujusmoffi.Afftcitur enim sitio.non nisi tantum diuturnitate differunt perma-
circa eas fiomo quodammodo,citoque permutalur ,et ex nendi. Undeiit utgcnere otspecie hubitusa dispo-
calido frigidus fit ,et ex sanitate in fegritudinem transit. sitione non discrepet. Quocirca recte quaj numero
Similiter autem in alii<!,nisifortein his quoque contin- solo distabant, non specie sub uniu9 speciei nuncu-
gatpropter temporis longitudinem in naturam cujusque patione utraque sunt ab Aristotele proposita, sed
transferri, ut insanabilis ,vel difficile mobilis exislat est horum propria differentia, quod habitus diutis-
affeclus, quem jam quilibet habitudinem vocet. sime permanentes dispositionessunt.Dispositioau-
tem facile mobilis hfibitus, sed si horum e.xempla
Proponit qualitateni multipliciter dici, qu® rea
quaeramus, haec poterunt inveniri. Ilabitudinessunt
traxit aliquos in errorem, ut eis suspicio nasceretur
Aristoteiera credere qualitatem aequivoce noininari.
ut artes, disciplinaj, virlutes. Nam ars non facile
mobilisvideturetdiutissimcpermanet. Hocenim ars
Namsi omnisaequivocatio multipiiciter dicitur,qua
...
litas autemsecundum Anstoteiemipsa quoque mul- D ^
, *
j 1 • . , •
n ips9- meditatur ut usu atque
'
1
^. ^*^'" '-«'•'""c uuu
exercitatione non jju
.
ne
. .

reat. Quis enim est qui sciens recle grammaticam

tipliciter appellatur, secundum Aristotelem nomen
nulla vi interveniente validioris passionis amisit ?
qualitatissequivocum est. Nos vero defendimusmul"
Fertur enim quidam suramus orator aegritudine fe-
tipliciter dici, esse non una tantum signilicalione
bribusquedecoctus,omnemlitterarura araisisse do-
nominari. Dicitur enim aliquid raultipliciter dici,
rebussanusac sibi constans
ctrinara, in aliis vero
cum et aequivoce dicitur, et diverso modo de suis
et in omni re vegetus permansisse. Disciplina quo-
speciebusmuUipliciter praedicatur.Etcommunisest
que etiam ipsa ost in permutfitione ditficilis. Quis
mulliplex appellatio, etiam in his nominibus quae
enimscienstriai)gulura,duobusdirectisangulis,tre3
veluti genera de speciebusdicuntur, velut aequivoca
interiores similes habere angulos, hanc scientiam
desubjectis.Namqueetanimal multipliciterdicitur.
prajter vim dictum est) fortioris passionis ami-
(ut
Nara si multae sinl species quae animali subjectae
sit? Virtutes quoquein eodemge.nereponendaesunt.
sunt.ipsum quoquemullipliciterquodftmmodo nomi-
Virtus enim nisi difficile rautabilis non est, neque
natur. Istam autem muttiplicationem, non ad aequi-
vocationem retulisse Aristotelem, sed potius ut qua-
enim quod seraeljuste judicat justusest, neque qui
litatem genus esse proponeret,
semel adulteriura facit, est adulter, sed cum ista
illa res monstrat,

quod ait, et una quidem species qualitatis habitus C voluntas cogitatioque permanserit.Aristoteles enira
virtutes non putal scientias, ut Socrates, sed habitus
affectioquedicitur. Nam qui speciem dicit esse qua-
in Ethicis suis esse declarat. Quocirca constat esse
lilatis habitum et affectionem, quis eum dubitet
habitus stabiliter permanentes, difficileque muta-
ipsam qualitalem vim obtinere generis arbitrari ?
biles, hoc tantum excepto, ut non eas vis aliqua
Cur vero dicit unam speoiem esse qudlitati.s, cum
major alicujus permuiationis impellat et destruat.
geminasproposueritjhabitudinemscilicetetaffectio-
Affectionisverospeciessunt, ut calefactio atqueper-
nem, qua^ritur. Nam si unum idemque sit habitus
aegritudo atque sanitas.cum ad eas quo-
frictiu, et
et affectio, superflua est ejusdem rei repetita pro-
dararaodo sit homo dispositus atqueaffectns,non ta-
quare differant investi-
positio, sin vero differant,
meniramutabiliterautcaloris qualitatemhabeataut
gandnm est. Genere enim ne distent, illa res prae-
frigoris, sicut nec perpetuo sanitatis aut perpetuo
venit, quod utraque subqualitate constituit, Restat
aegritudinis. Quin etiara si qua sunt quae per longi
ergo ut aut specie discrepent, aul numero sed si ;

teraporis aegritudinem corporibus iramutabiliter in-

specie discreparent, non ab Aristotele pro una spe-
durantur, ut ea jam in naturara quodaramodo cor-
cie ponerentur. Reliquum est jigitur ea nequegenere
poris cujusque transierint, utsi quis percussus ci-
neque specie differre,sed numero. Habitusnamque
^**''"'^'^^" faciat insanabilem,
catricem illi ex dispesitione et
dispositioidem estsecundura speciem, sed nun:ero r»

tantura et propria quadam qualitate dissenliunt.
Dispositionem vero indiscrete idem quod affectio-
nem voco. Nara sicut Socrates a PJatone nihil qui-
dera secundum ipsara humanitatis speciem discre-
pat, solatamen propriae personsqualilate disjuncti
sunt, itaquoquedispositioatquehabitus, necpotius
hoc modo distant; sed queraadraodum ipseSocrates
^ ^^^'^^""''I'^'^""^ ^"°*"'''^ ^"^•^"'- Q"^^*'''^^ ^^'^*^
dictum estdispositiones inveteratas habitus facere.
Nam cura quaelibet dispositio permaneaset difficile
raobilis facta sit, illajara nondispositio autaffectio,
sed hdbitus vocandus est.
Manifestumest autem quoniam hsec volunt habitudi-
nes nominari,quae sunt diulurniora et difficile mobilia.

dum esset parvulus, post vero pubescens a seipso Namquein disciplinisnon multumretinentes sed facile

distabat,eodera quoquemodohabitus etdispositio mobile$,von diruntur habitum hahere ,quamvis sintad

naraque habitusfirraa est dispositio, affectio infir- discipHnas pejus vel mdius disposili- Quaredifferl ha-
musesthabitus, utqueraadmodum distat albus co- hilus a dispositione,quod hoc quidem facile mobile est,

lor ab albo colore, si in pictura hic quidem perma- iltvd vero diulurnius et difficile mohile.

ncat, ille vero statim periturus sit, nisi quod isqui Habitus esse qualitates difficilemobiles etdiutur-
243 AN. MANL. SEV. BOETII 244

nissimepermanente9hocarguinen(oconrirmat,quod A enim nunquam ad ea dispositns fuit aliquig,qui ad-

eos quibus quaslibet scientia lradilur,si ab eis non
fortiteraddiscatur,ejusreiquamdiscunthabitumre-
tinerc non diciraus.Quieoim litterasdiscensnondun
solutocursu sermonis, sed syllabatim quodammodo
atque intercise per impcritiam legerit, eum quidem
disposilum esse atque affectu m dicimus ad scietitiam
litterarum,nonlamenadhucillumhabitumretinere.
hucnonhaberet.Alii verohabitusintentionefiunt at-
que inveferatione dispositionis.ut ea quaein artibus
doctrinisque versantur. Prius enim quis ad ea dis-
positus est,post vcro habitum capit,alia verononin-
tenlione, sedquadam permutatione ad habilumve-
niunt.ut lacquod ex liquido defigilur et constipatur
in caseum,etvinum quod ex dulci atque suavi in aci-

Quare idem quoque est in aliis rebus. Omnesenim dura gustum saporemque convcrtitur; neque enim
quicunque ad aliquam rem dispositi,ejusrei quasunt plus tunc vinum cst quam fuit ante cum esset sua-
aliquomodoaffecti,nondiuturnam in serpxeptionem ve, sed cum quadam permutalione in aliam qualita-
habent, eos ad illam rem dispositos quidem esse ar- tem habitudinemque transgressumest.Ac de prima
bitramur, habitum vero habere non dicimus. Rcctc quidcm qualitatis specie sufficienter est dictum.
igiturhabitusdiuturnior,ct permanentior.disposilio Aliud vero (jeniis qualitatis est,secundum quodpu-
vero facile mobilis deque perdurabilis ab Aristotele gillator^s vel cursorcs, vel saliibres vel insalubres di-
proponitur. p cimus,et simpliciter quxcunque secundum potentiam
Suntautemliabituseliamdispositiones, disposiiiop.es naluralem vcl impotcntiam dicuntur. Non enim quO'
vero non necesse est habilus esse, qui enim retincnl niam .tunl dipositi aliquo modo,unumquodque hujus-
habitus et quodammodo dispositi suntprreos quiautem modidici(ur,scd quod habent potentiam naturalem vel
dispositi sunt non umnino rctinenl habiium. impotentiam faccrc quiddam facile vel nihil pati, ut
pugillatores vel cursorcs dicuntur ,non quodsint dispo-
Sensus quidem talis est, quod omnis quicunque
siti aliquo modo, sed quod liabcant potentiam natura-
habeat habitum, habetquoque ineodem habitudis-
positionem. Si quis vero habeat dispositionem, non lem hoc facile faciendi.Salubres autem dicuntur, eo

necesse sit cum etiam habitum retinere. llabitus ab quod habeant potentiam naturalem,ut nihil a quibus-
libet occidentibus facile patianlur, insalubres vero eo
habendodictus est. Idcirco quod ab aliquoimmuta-
biliterveldifficileimmrtabilitur habeatur, ut glauci quod habeantimpotentiam naturalcm nonfacilepatien-
di. Simililer autcm his ct molte et durum se habent,
oculi, vel aduncae nares, vel alicujus artis scientia
atque doctrina,quae siquis habeat, etiam dispositus durum enim dicitur quia liabcat pntentiam non facile

adeaessedicitur.Siquisautemdispositusadaliquam secari, molle vero quod habeat ejusdem ipsius impo-

rem sit, non eum necesse estetiam habitum habere, tentiam.

ul si quis negiigentius operLus algore quatiatur, dis- (J

Secundara vero speciem qualitatis esse commemo •

positus quidem tunc ad frigus est, non tamen ejus rat,quae ex quadam naturalipotentia impotentiaque
retinet habitum. Videturautem carademsimilitudi- proveniat; hoc autemhujusmodi est,ut cum aliquos
nem servare genus. Nam genusampliuspraedicatur, validicorporisintuemur nondum pugiles,neque hu-
etubicunque species sit, moxquoquenomengeneris jusperitiaartisimbutoSjSedsiceos pugillatoresdici-
prscsto est. Ubi autem sit gcnus, non necessario spe« mus,non in eo quod jam sint pugiles,sed eoquod esse
oieivocabulumconsequitur,ut si quisest homo,eum possint, et si quorum leve corpus aspicimus,suras-
animalesse necesse est. Siquisestunimal, non sla- que non magnas,eos facile movericursuque veloces
tim bomo dicitur. Quocirca cum quidquid est habi- existiraamus, quanquam nondum ad cursuscerta-
tus.dispositio sit,quidquid dispositio non omnino sit men aspirent,nec sint cursores, eostamen cursores
habitus,videtur genus esse quoddam habitus dispo- secundum potentiamnominamus,nonquodjamcur-
'•
sitio,sed illud veriu3,ul)i intf - ' ^ ^i nlqnfi remissio, rant, sedquod possint currere,non absurde vocabi-
genus intentionis,remissi(i..' -on posse.Nara mus. Eodem quoque modo eos vocamus salubres vel
sicut in eoquod est album et iim-;is album, ma|,Ms insalubres, quos valenti corpore vel fragiliore, vel
albi gcnus album esse non polest, idem namque cst ad sanilatcm aptos, vel ad aegriludinera credimus.
album et magis album, nisi forte quod sola discre- t^ Undr5 fit utquosdara aegrotos possimus salubres vo
pant intentione.quod magisalbum quadara quasiin- care,quosdam vero sanos insalubres dicere non :

tentione augmenloque crescit atque porrigitur, sic enim, quod jam aclu vel sani vel aegroti sint, salu-
eliam h.il)itus atque dippositio cum idern sint, utra- bres vcl in«alubrcs dicuntur.scd quod vel sani diu-
que solailifferunt intentione, quod auctior quodam* tiuscsse possiut vel aegroti.Sed quajstio est cur cum
raodo,6t incrcmento quodam permanentior (irmior- de qualilatisspeciebuspropositura sit,secundum ge-
queesthabitusdispositione; quocircadispositio ha- nus dixeril qualitatis et non speciem; ita enira ait:
codem quoquemodo nec dispo-
bitus gcnus non cst, Aliud vero genus qualitatis est secundum quod pu-
sitionis specics,habitus.Sed nuncquidam itaestha- gillaiores vcl cursorcs, vel salubrrs et insalubres
bitus, ut non per dispositionem creverit, ncque per dicimus.Sed qui hocquairunt ignorarevidenturillud
aliquarn nondum durabilcni qualilatom ad pcrfec- esse solum ^'cnus, quod super se aliud jjenus non
tum vcnerit statum,ut est nasi curvitas.vcl cajcitas habeat.niud verossolumspeciem,quod subsenullas
oculorura, si subita facta sit.Ha3C eniiii ab ipso ha- species claudat, illa vero qua; iuter genera geuera-
uitu nulla praecedente dispusitione cocperunt; Ibrle lissima speciesque spccialissimas sunt, communi
245 IN CATEGORIAS ARI8T0TELIS LIB. IIL 246

pogsegPnerigetspecieinominenuncupari.Qiiocirca A priua (locet,post vero quro eorum rlistantia esse vi-

quoniam rie ea specie quaiitatis Aristotelcs tractat, deatur edisscrit,et prius eorum convenientia propo-
quac nondum sit species specialissima, sed mac^is nit cxempla.Nam quid sint passibiles qualitates do-

generis prima species, et hujusmodi species quno cens uit.ut dulcedo vel amaritudo, calor ct frigus,
possit esse et genus,nihil absurdum esteamdem et nigredo ct albedo,et alia his cognala.hacc qure su-
speciei et generis loco ponere.Sed ut sunt quaedam perius com.prehensa sunlqualitates esse illa ratione

qualitates, a quibus denominatione quadam facta confirraat,quam in primordio de qualitatis disputa-

quaiiibet iila res dicitur, ut ab albedine all)um,vel
a luxuria luxuriosum,vel quidcjuid hujusmodi est,
in hisquajsunt secundum potentiam naluralem non
ila est.Araenim ipsa pugillatoria non est proposita,
a qua pugillatoree dicamus.Pugillatores enim non
dicuntur ab eo quod usum pugillatoria3 artis exer-
ceant,sed ab eo quod ad eamsecundum potentiam
tione ipsius qualitatis esse reddidcrat.Diffinitionem
enim qualitatis csse praedixerat, secundum quam
quales vocamur.Quod si secundum qualitalis quales
vocamur,ab amaritudine vero vel a dulcedine ama-
rum vel dulce dicitur. A nigredine atque albedine
nigrum atquealbum,quisdubitethasessequalitates
in quibusqualitatisconvenitdiffinitio?Illaenimsem-

naturalem affecti sunt;quocirca quos dicimus pu- pereju3demnaturseessecrcduntur,qua3cunqueejus-

gillalores a pugillatoria dicti non sunt,neque ab ea g dem descriptionis finibus terminantur^ut si qua res
denominari possuut, sed magis a pugillatoria arte diffinitionem hanc,qucB est animalrationale mortale
pugilesappellantur.Pugilisenim est qui pugillatoria susceperit,eam hominem esse manifestum est.Quo-
arte utitur,atque hoc idcm in cjeteris licet videre. circa si hae quas passibilos qualitates vel passiones

In his ergonuUacerta qualitas est a qua csetera no- dixerat,suscipiunt qualitatis diffinitionern,eo quod
minentur.Sed si quatamen invenienda atque expri- qualia dicuntur quaeilla susceperint,has etiam con-
menda sit,talis est quam ipse Aristoteles hoc modo stat esse qualitates.

denunliat,qu3esit secundum potentiam aliquid fa-

Possibiles vero qualitates dicuntur, non quod hsec
ciendi,veIimpotentiamaIiquid patiendi.Pugillatores
qux illas susceperint qualitales,nliquid patiantur,ne-
enim et cursores idcirco dicimus,quod habeant po-
que enim mel quodaliquid passum sit,i(icirco dicifur
tentiam faciendi,id est currere atque esse pugiles.
dulce,nec aliquid aliud hujusmodi.Simititerautem his
Salubres vero denominamus, quod el ipsi habeant
et calor et frigus passibiles quatitatei dicuntur, non
aliquamquodammodoimpotentiamaliquid patiendi;
quod ipsa qux cas suscipiunt,aliquid passa sint, sed
quienim minus abexlrinsecusaccidentibus patitur,
quoniam singulaeorum qux dicta sunt,secundum sen-
hic de sanitatesecurus est,etqui dc sanitate securus
est, illum salubrem esse re verapossumus praedi- suum qualitatem passionis perfectiva sunt, passihiles
C qualital.is dicuntur, dulcedo enim quamdam passio-
care.Alia vero est qualitas quge secundum nihil pa-
tiendi impotentiam dicitur,ut eos quos insalubres
nem secundum gustum efficil, et calor secundum tac-
tum,similiter autem el alia.
vocamus;hienimimpotentiamhabentnihilpatiendi,
idcircoquodhabeantpotentiamaliquidcitopatiendi:
Passibilium qualitatumexemplaconstitueratdul-
quod si quis estqui abextrinsecus accidentibusali-
cedinemvel amaritudinem,frigus atque calorem,al-
quid facile patiatur,ille potens est facillime aegritu-
bedinematquenigrpdinem,quae cum passibiles qua-
dini subjacere,secundum quam potentiam insalu-
litcites sint,non tamen uno eodemque modo passibi-
bresdicimus,eliamsi sint sani.Eodem quoque modo sed longe distant rationes
les qualitates dicuntur;
durum moIIe.Durum enim est quod habet
dicitur et
quibushaec omniarjualitates passibiles appellantur,
potentiam non citius secari,quod enim durum est,
utprius dulcedovelamariludo.calor et frigus passi-
difticillime aliqua sectione dividitur. MoIIe autem
bilesqualitatesdicuntur,nonquodeaquaesuntduIcia
quod habealimpotentiam difficilius secari,quod quo-
aliquid extrinseous patiantur,uec quod ea quae suut
niam molle secatur facile, secundum irapotentiam
amara,exaliqua passionesaporem asperum amari-
difficilius secari molle dicimus.Et haec est secunda
tudinemque susceperint. Neque enim mel aliquid
species qualitatis. Nunc transeamus ad tertiam.
dulcedo esset in natura.nec vero
,. passum est, ut ei
Tertia vero species qualitaiis estpassihiles qualita- " absinthiumabuUaaliqua extrinsecuspassione ama-
tes et autem hujusmodi,ut dulcedo,ama-
passiones;sunt ritudinishorrorinfecit;quocircahaecatque his simi-
ritudo, austeriias, etomnia his cognata. Amplius, et \[q_ non idcirco dicuntur esse passibiles qualitates,
calonet frigus, et albedo,et nigredo. Et quoniam hx quodipsfealiquid passaesint,sed quodex his passio-
qualilates sunt manifeslum est, quxcunque enim ista nes quaedam in sensibus diraittantur. Namque ex
susceperint,qualia dicuntur secundumea,ut mel quo- melle quod dulce est,dulcedo quaedam in gustu re-
niam dulcedinem suscepit,dulce dicitur,et corpus al- linqnitur,simulqueetiam calor et frigus passionem
hum,eo quod albedinem suscepit.Simililer autem sese quamdam scnsibus faciunt. Patimur dulcedinem,
habent et in cseleris. cum aliquid dulce gustamus, simulque secundum
Tertium genus qualitatis proponi t,quod nos in par- caloriset frigoris qualitatem,talium sensuum pas-
sionem subimus. Quocirca calor et frigus.amaritu-
tem qualitatis specieraque convertimus passibiles
qualilates et passiones. Hajc autem a se plurimum doatquedulcedo,idcirco passibilcsqualitales dicun-
distantjtamcn cum utraque qualitates sint,utrsquc tur,quodsecundumsensuumqualitatem,aliquamin
247 AN. MANL. SEV. BOETIl 248

Dobia efficiunt passionem, non quod ipsa extrinse- A loribus vullus aspieietur.Nunc enina cum aestus in
CU3 aliquid patiantur. superficie vultus sanguinem impositum decoxerit,

Albedo aulem nigredo et alii colores non simili- nigredinis perusti sanguinis rubor reddit colorem.
et

ter his qux dicta sunt passibiles qualilates dicuntur,

Quod si idem aliquapassione in faciem nonduin ge-

sed hoc quod hae ipsx qualitaies ub aliquibus passio-

niti infantis acciderit, eamdem verisimiie est alle-

nibus innascuntur.
Quoniam vero passibiles qualitates eliam colores
esse dicunlur.id est albedo et nigredo.Non
eodemmodopassitjilesqualitatesdicuntur,quemad-
modum araaritudo atque dulcedo, calor et frigus,
nunc quee eorum distanliae esse possint, exponit.
Amaritudoenimatquedulcedononquodipsaaliquid
extrinsecus paterentur,8ed quod ipsaef(icerent pas-
ctioncm coloris corpus suscipienlis inficere. Quare
quae in coloribus sunt idcirco passibiles qualilates
dicuntur,non quod ipsa^aliquid paliantur,8ed quod
autem
ex aliquibus passionibus in cuj uslibet corpus atque
ora proveniunt.
Qusecuiique ergo talium casuum ab aliquibus pas-
sionibus dijlicile mobilibus et permanentibus princi-
pium sumpserint passibiles quatitales dicuntur sive
, ;

enim secundum naturalem subslantium pallor aut ni-

sione3,passibiie3 qualitates vocabantur,albedo vero
gredo facta est,qualitates dicuntur.Quales enim else-
et nigredo contrariae.Non enira quod ipsae aliquas
B cundumeasdicimur,sive proptergegritudinemlongam
sensibus passiones imporlent.sed quod ex aliis qui-
busdam passionibusinnascantur.Hoc autem videtur vel xstum aliquid tale confingit,nigredo vel pallor,et

Aristoteles eo quodammodo considerasse,quod post non facile prxterit ,vel in vita permanet ,qualiiates et

proposuit hoc modo :

istcB dicuntur .Simiiiter enim quales et secundum eas

Quoniam ergo fiunt per aliquam passionem multae dicimur.

colo}'um mutationes manifestum esl, rubescens enim l)at quoddam signum quo perapecto valeamus
aliquis rubeus faclus est,et timens pallidiiS,et unum- agnoscere, quas harum omnium quae supradictae
quodque lalium. sunt, qualitates oporteat appellari. Si enim ita vel

Hoc autem ex non longi temporis passionibus ad casu aliquo,vel natura haj qualitates evenerint, ut
passibilesqualitates etdiutissime permanentes,acu- eorum sit tardus exitus permutatioque difficilis,

tissima consideratione transfertur,fit enim rationis qualitates vocantur. Si quis enim vel per eegritudi-
probabilitas hoc modo.Monstrantur enim colorum nem.vel pernaturam pallidusfiat,sitqueineju9cor-
qualitates ex passionibus nasci,quod cumverecun- pore permanens pallor,tunc qualitas appellatur, et
dia passio quaedam sit,ex ea rubor exorltur, elcum hoc non in corporalibus solum vitiis,sed etiamin
tim.orloco passionishabeatur,abeapallor metuentis animiquoque affectionibus invenitur.Si quis enim
vultum atque ora defigit.Quare quoniam hi colores n vel per naturam.vel quolibet alio posteacasu assi
ex quadam passione videntur innasci,eliam in na^ duls comessationibusdelectetur,et hoc illi quodam-
eamdem verisimile estevenisse ratio-
turali colore modo inipsa mentis dissolutione per maneat,abeo-
nem.Nam quoniam cum verecundia fit,in os oranis que difficile moveatur, passibilis qualitas efTecta
sanguis egreditur,et velutdelictum tecturuselTundi- est, idcirco quod secundum eam quales dicuntur
tur,ita quoque flt rubor ex sanguinis progrcssione, quibus illa provenerit. Niger enira dicitur in quo
atque in apertum efTusione.Quocirca si hoc ex inna- nigredo permanserit;comessator,cui voluptas per-
turali passionecontigerit, naturalifacies rubore per- pctuo comessandi cst.Est ergo signum in passibili-
funditur. Pallor vero fit,quoties a i;icie sauguis aJ bus qualitatibus hoceas esse immobileset perma-
praecordioruminterioraingreditur.Quod sihaec quo- nentes. Quae autem hujusmodi sunt quae facillime
que naturalis passio det,verisimile est eodem infe- permulantur, et temporali statu sunt, de his talis
ctumcalore procreari. Quocirca sive per aegritudi- Aristolelis videtur esse sententia.
nem pallor fit,quod naturalc non f>st, sive per ali- Qucecunque vero ex his fiunl qux facile solvuntur,et
quera naturalem eventum pasbiuais accidat,caetera- cilotranseunt,passionesdicuntur,quatitatesveromiui-
que ad eunidem modum, passibiles qualitatcs di- me,nonenim dicimur secundum easqHales,ncque enim
cuntur.co quod ex aliquibus passionibus sint,quod p. qui propter verecundiam rubeus faclus est,rubeus di-
ipse Aristoteles hac voce testalur :
ciiur,neccui pallorpropler timorem venit,patlidu»cst,
Quare etsi quis naturaliler aliquid talium passus est, sed magis quia aliquid passus sit,quare passiones hu-
similem colorem oportet cum habere.Qux enim affec- jusmodi dicuntur.qualitates vero jninime.Similiterhis
tiu nunc ud verecundiam circa corpus facta esl,el se- et secundum animam passiones et passibite.i qualilates
cundum naturulem passioneru eadem fiel alfeciio, ut dicuntur.Qugecunqueenim mox innascendo ab aiiqui-
naturalis coior sit iimiiis. bus passionibus difficilemobitibus fiunt,quaiitales di-
Nam sive aliquis vel nonduni natus aliquid patia- cunlur, ui et dementia, et ira, et alia hujusmodi,
tur,quo faciem sanguis relinquat.sive quolibet alio quaies enim secundum eas dicimur,id est et iracundi;
modo sanguisexinfanlis vultuad interioramigravil, ei demenles.Simili/er autem et quxcunque aiiae aiiena-
faciom naturalis infecit pallor.et qu.-e nuuc non na- tiones non naluratcs, sed ab aiiquibus casilnis factx

turules passioncs dispositionesque sunt.ut cum lii sunt^dilficHejirxtereuntesveleiiamomninoimmobiles,

colores faciem vel totum corpus inficiunt,hi si na- et liupiimodialisequolitatessunt,qualesenimet sccun-
turaliter contigerint eisdem, similibus signatus co- dum eas dicimur. Quxcunque vero e.t his qux facilc
 249 IN CATEGORIAS ARISTOTELTS LIB. III. 250

et citius prxtereunt fiunt, passtones dicuntur, ut si A. qualitatem.Huju3 quaestionis talis solutio est. Nihil
quis contristatus iracundior fit ; non enim iracundus impcdit,secundum aliam scilicetatquealiaa causam,
dicHur,qui in hujusmodi passione iracundior est, sed unam eamdemque rcm gemino generi spcciei suaj
magis aliquid passus. Quare passiones quidem hujus- supponere,ut Socrates in eo quod patcr est ad ali-
modi dicuntur qualitates vero minime.
,
quid dicilur,in eo quod homo,substantia est,8ic in
calore atque frigore, in eo quod quis secundum ea
Quid de his affectionibus judicaretjqua; ad prae-
videtur esse dispositus, In dispositionenumerata
senstempusatqueadmomentutnanimis velcorpori-
sunt; secundum vero quod ex aliquibus passionibus
bus inhsererent, ipsenon obscuraoratione vulgavit.
innascuntur,passibile3 qualitates dicLTe sunt. Ipsoe
Nam cum priuseasessepassibilesqualitatespronun-
vero ab habitu distani,id est passibiles qualitates,
tiaret,qure ex aiiquibus passionibiis gignerentur.et
tamen in subjectis immutabiliter permanerent,nunc quod in plurimis ad habitus rebus per artes atque
scientias pervenitur,ita ut ipse habitusordineet filo
illas afTectiones quae ita sunt in subjectis ut cito
prsetereant, non qualitates, sed passiones vocat. Si quodam perficiatur. Passibilcs vero qualitates eo
quis enim propter verecundiam rubore infectus est,
modo rainime.Quo vero distent hae passibiles quali-
tates a secunda specie, quae socundum naturalem
quoniam rubor ille non permanet,rubeus non voca
tur;quisirubeusdiscerelur,essetquoqueipseruborBPofentiam velimpolentiam dicitur.quasritur, cujus
passibilis qualitas,quoniam insubjecto corpore diu-
perplana distantia est.Dicimus enim secundum po-

tissimcpermaneret.Nuncautemquoniam nullomodo tentiac naturalisspeciem aiiquid dici,non secundum

rubeus dicitur,cui a verecundia rubor venit,quali- praesenlemactum,sedsccundumid quod adhoc esse

tates auteni sunt secundumquas quales vocamur,
potest ; frigus vero calorque, et dulcedo vel ama-
verecundiae rubor non qualitas,sed quaedam passio
ritudonon secundum qaod possilesse,sedsecundum
id quod jam sit consideratur quocirca dislathaec
est nam si esset qualitas.ab eo rubore rubei dice-
;
;

non ita est. Non igi- tertia spccies a secunda.quod hicsecundum possi-
rentur,id est quales, sed hoc
bilitatem dicitur,tertia vero secundum actum. Sed
tur bujusmodi affectiones quae haud multo durant
quod dudum promiscue passiones affectionum no-
tempore qualitates vocantur.sed potius passiones.
Passusenimaliquid dicitur,quipropterverecundiam
mine vocabamus, haec quoque non longa quaestio
alia est. Sic enim inveniemus quod passio ab affe-
rubeus fit.Eadem ratio est etiam in animi passioni -
ctionibus discrepare videatur.Si qua enim corpora
bus. Nam si ad momentum quis iratus est,non id-
ita calefacta sint,ut ex se quoque ipsa aliquem ca-
circoeum jurealiijuisiracundum vocet,sed sihujus-
Jorera emittere valeant,illa ad calorem affecta nun-
roodi viliuniincujusIibetaniiTioconstanterinhaeserit
Namsiquisvelper naturam vel peraegritudincmsit ^^P^^t"';- ^' 'l"^ ^«^^ **"'"™ ^*'°^«"" moraento
C
susceperint, passiones dicimus,et ab affectionibus
laesus corpore, ut vel perpeluara dementiara, vel
immobilem incurrat iracundiara,illevel deraensvel
segregamus.ul hio sitintegrum passionura affectio-
nuraqueethabitU3augraentura,utamplificatapassio
iracundu3dicitur.Etquaecunquealienationes(utipse
in affectionem transeat.augmentata affectio in habi-
ait) vel secundum naturara, vel percasum perma-
nentes fuerint,illae in passibili qualitate numerac- tum permutetur. Et haec quidera de tertia specie
qualitatispronuntiassesufficiat;nuncquartespeciei
tur.idcirco quod secundum eas quales dicimur.Quae
vimnaturamqueveracissimadisputationecontirraat
autem est)nonperraanent,sed faciletran-
(ut dictura
seunt,eas non qualitates, sed solum vocamus pas-
usquequoprogressa qualitatis distributioconquies-
cit. Nobis quoque disputationura prolixitas raode-
siones.Sed quoniam tres species quaiitatis enurr.e-
ravitjunam secundum quam habitus dispositiones- randa est. Providendum quoque est ut sufficiens
brevitas ordini expositionis adhibeatur.ne nutbre-
quedicerentur,alteramsecunduraquamnaturalispo-
tentia vel impotentia ad aliquid faciendum
vitatem comitelur ob8Curitas,aut planitiem rainus
vel pa-
moderata oratio, odioso fastidio et longinquitate
tiendum subjectarura rerura naturas pararet,tcrtiam
deformet.
secunduraquampassibilesqudlitates dicerentur, 'et
hanc tali duplicitatepartitus est,ut aliasidcirco di- p.
Quartum vero genus qualitatis est figura, et circa
ceret passibiles esse qualilates, quod ipsae aliquas unumquodqueconstans forma.Ampliusad hxcrecliludo
gignerent passiones, alias vero quod ab aliijuibus et curvitas, et si quid similr est his .^ecundum enim
;

ipsae passionibus nascerentur.

Quaeri potest quo- unumquodque eorutn quale quid dicitur, triangulum
modohaequoquepassibilesqualitates dislenta prima enim vel quadrangulum esse quale quid diciiur,et re-
illa speciequalitati3,quae secundum habitura dispo- clum aut curvum.Et secundum formam unumquodque
sitioneraque posita est.Nam si quis calorera frigus- quale dicitur.
quepersenserit.habetquidem qualitatem passibilem, Quartaest speciesqualitatis quae secundum unam-
sed tamen ejusdem ipsius dispositione atque affe-
in quamqueformamfiguramqueperspicitur.Estautera
ctione versatur dispositus namque estad eumdera
; figura, uttrianguhim vel quadratura, forraa autem
calorem atque frigus,quem sumpsit atque habuit, ipsius figuraequaedam qualitas est,ijt figura quidem
quod scilicet ipse Aristoteles videns calorem frigus- est triangulum vel quadratum,forma autem ipsius
que in utraque specie numeravit; naraque et dispo- trianguli vel quadrati quaedara qualilas,undeetiam
sitionera dixit calorem atciue frigus, et passibilem formososhominesdicimus.Figuraenimquaedamvel
251 AN. MANL. SEV. BOETII 252

pnlchrior.vcl mediocris,vel alio quodammodo con- A utinlereasnullumcorpuspossit incidere,atqueideo

stituta,qualitasformaqucnominatur.Hasautemesse spissum vocatur,ut est ferrum vel adamas.Positio
qualilatesnullusdubitat.Siquidemetafiguradicilur ergo quaedam partium his inest.non qualitas, nec
figuratus, eta forma formosus. Amplius quoque vero illud quoque distat, quod dicitur lene. Nara
Iriangulumctiamatriangulationedcnominatumest, quoniam partes ita sunt positJB.et neutra superel,

et quadratum a quadratura.Quod si illffi sunt quali-
tates,secundum quas quale aliquid appelletur, non
formam figuramque esse qualitates,
est qui dubitet
quoniam omnia quae his participant ex ipsis qualia
nominantur, sed quoniam in continuse quantilatis
speciebuset triangulurn et supcrficies cnumerata
est, ipsa quidem superficies quantitas est,
vero superficiei compositio qualitas,est enim figura
(ut geometrici diffiniunt) quas sub aliquo vel ali-
neutra sil minor,sed aequalibus extremitatibusjun-
ctae sunt,idcirco quffidam lenitas est,ut adducta raa-
nusillamquajexsequalitatejunctis partibusnataest,
sentiat lenitatem, ut est argentum. Asperitas vero
ostpartium nona;qualispositio,scdaliarumeminen-
tium,aliarum vero depressarum,ut lima cujusalia;
ipsius partes eminent, alioe vero depressffi sunt. Ergo se-
cundum unamquamque partium positionem,vel ra-
ritas,vel spissiludo, vel asperitas, vel lenitas, cor-

quibus terminis continetur.Sub aliquo quidem, ut poribus est. Non igitur ha^.c secundum qualitatem

circulus,sub aliquibus vero, ut triangulus vel qua- n dicuntur,sed potius secundum positionem. Positio
dratus.Quare spatium quidem ipsum,quod a supra autem in relalionis genere nominata est.Non igilur
dictis lineis continetur,superficies dicitur, qua3 est hffi enumera-
qualitales,sed potius relativa sunt,et
quantitas.Superficies namque quoniara in dilatione tionesquidem specierum qualitatis Aristoteles hic
quadam compo-
et spatio constat,quantitas est,sed terminat.Non sunttamen putandae solum esse qua-
sitio ipsius superficiei,qualilas.Nam quoniam tres quas supra posuit. Ipse eaira testalur esse
litates

lineae convenienterin se junctistcrminis unumspa- quoquealiasqualitates,quasmodoomnesenumerare

tium concluserc,quod tribu? anj^ulis a tribus lincis neglexit.sed cur neglexpritmullae sunt causae.Prima
continetur,hoc ipsum spatiiira quod concludunt ad quod eiementi vicem hic obtinct liber, necperfectam
quantitatem referri potest, quod vero tribus lineis, scienliam tradit,sed tantummodo aditus atque pons
hoc est qunlitas,figura enim est triangula.Hoc idem quidam in altiora philosophiae introitum pandit.
quoque dicipotest etiamin linea: namquoniamlon- Quocircasi hoc ita est,tantum dicere oportuit,quan-
gitudo sine latitudine est, quantitas dicitur, quod tumingredientibussatisesset,neeorumanimosnoD-
recta sive curva est,redditur rursus ad qualitatem. dum ad scientiam firmos multiplici doctrinae subti-
Rarum vero et spissum, aspefum el lene putabuntur litate confunderel. Quae vero hic desunt in libris

quidem qualitatem significare, sed aliena liujusmodi „ qui Mexa la tpuai/.a inscribuntur apposuil.Perfectis
pulanlur esse a dispositione quascirca quatitatem est namqueopusilludnoningredientibuspraeparabitur.
Quamdam enim positionem magis videtur ulrumque Est quoque alia causa ut nos ad exquirendas alias
partium significare ,spissum quidem esteo quodpartes qualitates, non solum propriorum doctorum, sed
sibi ipsx propinquse sint^rarum vero eo quod distent a etiam nostrorum aliquid invenicndi incitalor.admit-
se invicem, et lenequidem quod inreclum sibi partes terct.Quocirca concludit eas quae maxiii.c diceren-
jaeeant,asperum vero quodhsec quidemparssuperct, tur,quas siipra proposuit,esse qualitates ; illa vero
illavero sitinferior .Et fortasse aliiquoque apparebunt secundum praedictas qualitates di-
dici qualia,qu!e

quatitatis modi,sed qui maxime dicunlur,jere tot sunt. ccrentur scd quoniam addidit,vel quomodolibet ab
:

Qualitatcs itaque sunt qux prcedicta sunt,cjualia vero his quaesit hujuscepropositionis senlentia.priusap-
sunt, quas secundum hanc denominativx dicuntur,vel positis Aristotelis verbis sequens expositionis ordo
quomodolibet aliter ab his. contexit.

Quaedam sunt quac videntur esse qualitates,quo- In pluribus quidem et pene in omnibusdenominalive
niam ex his aliqua denominative dicuntur, ut lene dicuntur,ut ab albedine albus,et a grammatica gram-
quoniam dicitur alenilate,et asp^^rum quoniaiadi- maticus,et a justitia justus,similiter aulemet in aliis.
citurab asperitate,3pissum quoque et rarum a rari- rw In aliquibus vero eo quodnon sint posita qualitatibus
tate et spissitate nominantur; videntur ergo haec nomina,non conlingit ab ei.i denominative dici,ul rur-
quoque in qualitatibus posse numerari.Sed rectam sor aut,pugillator qui secundum aptitudinem natura-
rationem perspicicntibus nec solumauribusquaedi- lem dicunlur ,a nulla qualitate denominative dicuntur.
cuntur,scd etiam mente atque aniraojudicantibus, Non enim posita sunt nomina aptitudinibus secundum
in qualitatibus haec poni non oporterc manifestum quas istiquales dicuntur ,sicut in disciplinis ,secundum
est.Nam quod diciraus rarum,positio qusdam par- quas vcl pugiltatores vel palocstrici secundum afjeclio-

tium est,non qualitas.Nam quiaita parteeasesepa-
rala5distant,ut inter eas alieni generis corpus possit
admitti,ideorarumvocalur,utspongia3pumicesque,
quoniamincorumcavernissurculus vclaliudaliquid
immitti potest,ita ut intcr rimas partium 6it,idcirco
rarum dicitur. Porro autem spissum, quoniam ita
sibi partes vicina) sunt atque ad se inviccm
nem dicuntur. Pugillatoria enim ad patoestrica dtsci-
plina dicitur,quales vero ab his denominative hi qui ab
eisaffciuntur, dicuntur. Aliquando aulem et posito
nomine denominative non dicitur id quod secundum
ipsum quale dicitur,ut a virtule studiosus dicitur.Vir-
tutem enimhabendo studiosusdicitar, sed non denomi-
striclae, native dicitur a virtuie. Non autem in pluribus hoc
253 IN CATEGORIAS ARISTOTELIS
tale est ;
qux aulemdicwitur qiiaha,autdenominative
aprxdiclis qualitatibus dicuntur,autaliquomodoali-
ier ab his.
MultfB, inquit, suntqualitates, quibus positis ct
proprio nominenuncupatis,abhi3 alia denominalive
dicuntur, ut eaquae ipso planissimeadjecitexempin.
Nam cum nomen sit qualitalis, ab
albedo cujusdam
eo dicitur albus.Eodem quoque modo etgrammatica,
cum reisit nomen, ab ipso quales dicuntur. Gram-
maticienim agrammatica nominantur, atque hoc
est in pluribus, ut posito nomine si quid secundum
ipsasqualitates qualedicitur,exhisipsisqualitatibus
appellatio derivetur. Aliae vero qualitates sunt, in
quibuscum nomen positum non sit,tamen quales
dicuntur, quales quidem quiaalia qualitate partici
pant.sednonsecundumeamqualitatem quales
cuntur.exqua si his csset qualitatibusnomcn impo-
situm poterant appellari,utin ea qualitate quoese-
cundum potentiam naturalem dicitur.IUi enim quan-
quam quales dicantur, hi qui secundura ipsam po-
tentiam nominantur,ipsitamen(utdictum est) nuUo
proprio nominenuncupantur.Nam quipugilesappel-
lantur ab arte pugillatoria, idcirco ab ea pugiles di-
cuntur,quod adeamdem ipsam artem pugillatoriam
quodammodo aflecti sunt. Hi enim pugiles ab
pugillatoria praedicantur. Qui vero nondum
pugiles
sunt, sed esse pcssunt,non secundum ipsamartem,
id estpugilIatoriam,sed secundumpotentiampugil-
latoriae artis, pugillatores vocantur. Ipsi autem po-
tentiaenomenproprium positumnon est.Nam quem-
admodum a cursu cursores, a palffistrapal.-Estrici, a C "on potestinveniri, pauca enim sunt (ut ipse ait) in
pugillatoriapugiles.distinctisqualitatum vocabulis,
appellanlur, non eodem modo est etiam in uniuscu-
jusque rei potentia naturali, cursus enim potentia
naturaIissecundumquamcursoresvocannus,etrursu3
potentia pugillandi, vel potentia palaestrizandi, suo
nomine distincta nonest.Cur enim dicitur cursor,si
interrogemur deeo quinondum est cursor? dicimus
secundura potentiam naturalem. Cur palaestricus?
eodem quoquemodonaturalempotentiamresponde-
mus.Quare pugillatorqui nondum est pugillis,ab ea-
dem quoqne potentia naturali nominatur. Si igitur
haberethaecnaturalispotentiapropriumnomen,
distinctisvocabulis,appellaretur,ut in his qualitati-
busin quibusproprienomenestpositum,utincursu.
palaestraet arte pugillatoria, ethoc est quod ait. In
aliquibus vero propterea quod qualitatibus nomina
non sunt posita, impossibile est ab his aliquid deno-
minative dici. Ut hoc scilicet deraonstraret curso-
rem quidem qui jam curreret a cursu esse dictura,
cursoremvero quisecundura potentiam currendidi-
ceretur non vocari acursu, sed tantum a potentia,
cujuspotentiae nomen proprium non esset positum.
Quare haer omniaquae secundura potentiam natura-
lem dicuntur, anulla qualitate denominativa sunt.
Idcirco quod hae qualitates a quibus denominari pos-
sunt, propriis nominibus carent, quae vero ila sint,
ut non ex potentia, sed ex affectione dicantur.ab his
qualitatibus ad quassese aliquomodohabent,deno-
LIB. III. 254
\ minaiiWo dicuntur, quod Aristoteles hoc protulit
modo dicens : Non ita esse secundurn potentiam na-
turalem, quemadmodumetiamindisciplinissecun-
dumquas, vel pugillatoreSjVelpalaestrici secundum
afrectioncmdicuntur.Pugiilatoriaenimdisciplinadi-
citur et palaestrica,quales vero ab his denominative,
qui ad eas sunt continentes, dicuntur.Docuit igilup
omniaquaeaquibusdaTiqualitatibusdiciputarentur,
vero quoque a qualitatibus non prajdicari.ut in his
qualitalibus quihus nomen proprium non est.Illud
quoque monstravit hoc in pluribus evenirc, ut de
propositis qualitatibusqualiadenominativediceren-
tur. Restat ergo, quod reliquum est, ut dicat esse
quasdamqualitates,quarumciiranomen8itpo3itum,
ab hisipsis tamen quae illarum rerum participantde-
"ominative non dici, ut virtus ;nam cumvirtusqua-
di- B
litas sit (est enim habitus quidam, oranisvero habi-
tus qualitas), ergo quicunque virtule participat,non
secundum eam denominative dicitur. In denoraina-
tioneenimquaerendumest utsemperidem permaneat
nomen. In eo autem qui virtuteparticipat,nullavir-
tutis denominatio est, ut qui bonitatc participatbo-
n.usdicitur, quijustitia, juslus, et alia hujusmodi.
Quiverovirtuteparticipat,autprobusnominatur,aut
arte sed neque probus, neque sapiens a virtuto
sapiens ;
denominativa sunt,idcircoquod utrumqnenomena
virtute longe dissimile est, quod ipse sic ait Ali- :
quando autem positonominedenominativenondici-
luridquodsecundumipsumqualedicitur.Etejusrei
proponere non oraisitexemplum, sed hoc in multia
quibusposito qualitatisnominequaehis participant,
a superiori qualitate qualianon dicantur.Datautem
hisqualitatibuspluralitatiscalculum.exquibusqua-
lia nominantur ea quae his participant.Nam (ut ipse
ait superius)in pluribus et pene inomnibus denomi-
native dicuntur.Quocirca recta diffinitio est et pro-
prio ordine constituta. Namque in principio hoc so-
lumdictumest.essequalitatemsecundumquamqua-
liadicerentur. Sed quoniam sunt quaedam quorura
qualitates ipsae propriis nominibuscarent,quae vero
his participant suis vocabulis appellantur,utinna-
ita, turali potentia.Et rursus sunt quaedam qua? in qua-
litatibus quidem. habeant propria nomina,in his vero
quae ad eas ipsas qualitates essent affecta, nulla ex
propositis qualitatibus denominatio fierel^hoc addi-
jj
dit, ;\b omnibus qualitatibus aut denorainative dici
qualia, quae illis qualitatibus participarct, aut quo-
modolibet, aliter, id estsiveposito nominequalitatis
de eo non dicerentur.quae illa participarent,ut in eo
quod est virtus, siveipsi qualitati positum nomen
non esset, utin eo quod est potentianaturalis.Quare
quoniam in his duabus qualitatis, in quibus vel
posito nomine npn secundum nomen quae sunt,qua-
liadenominativedicuntur,veIcumipsis qualitatibug
nomen positura non sit, neutra ipsorumprsedicatio
denominative fit. Ad concludendum omnem termi-
num qualitatis ait, aul denominative qualia a quali-
talibus appellari,aut quoraodolibetaliter ab ipsis,ut
 :

255 AN. MANL. SEV. BOETH 256

nondenominative.sed aliquoties quiiiem secundum A perraanerent.At vero neque illud verum est, omnes
potentiam.aliquotiesvero secundum earadem quali- privationesne;j;alioneproterri.Surdita3enim,cumsit
tatem virtutis camdera enimqualitasest virtuLiset
;
auditus privatio, sine negatione profertur eodem ;

sapientiae. Quocirca concludil, ita qualia dici quae- quoquemodo cajcilas. Nullusenim dicit inaudilio,
runqueex hisqualitatibus denominativedicerentur, neque invisio, nec aliquid hujusmodi, sed tantum
vel quomodolibetalioabipsis modo. Digcslis inor- surditasc«Jcitasquenorr,inanturpropriisnominibu9,
dine prius omnibus qualitatibus eteorum conclu- cum sinl illa in habilu, visus, auditus, iliain priva-

sione reperta, cunsueto ordine unaquaeque propri- tioneponenda.Igiturjustitiainjustitiaecontrariaest.

etas vestigatur. Tradit ergo regulam, ea quae contraria sunt, sub

secmdum qua utjusli- quo genere convenienter aptentur, quara reguiam

Inestautem et contrarielas le,
h'3 verbis ipse prajscribit
tia injustilix conlrariaest, et albedo nigredi,et alia,
Ampliussi ex contrariis unum fueritquale, et reli-
timiliterautem et ea qux secundum eas quaiia dicun-
tur, utjusium iiijusto,el ulbumnigro, non autemin
quum erit quale. Hoc autem palam est proponenti ex

singulis atia prasdicamenla,ut si est justitia injustiti»

omnibus hoc esl, rubro enim vel pallido aut mediis
conlrarium Jiuale autem est justitia, quale igilur esl
hujusmodi coloribus nihit coidrarium esl qualitalibus ;

exjslentibus.
n injustitia.Nullum enim aliorum prsedicamentorum
aplabilur injusliii3S,nec quanlitas, necad aliquid, nec
Dicitin qualitatibus qu8edamessecontraria,atque
ubi,nec omnino talium aliud,nisi quale sic aulem et ;

hoc probat exemplis.aibedo naraque et nigredo con-

in aliis qux sunt secundum quale contraria sunt.
trariasunt,etquaecunquealbedinenigredinequepar-
Si ex duobus, inquit, contrariis manifestum fuerit
ticipant hoc est enim quod ait, et secundum eas
;

qualiaqusedicuntur;nam sicutalbedonigredinicon-
unum eorum contrariorum sub qualitate poni, si-
mul manifeslum erit quod etiam ejus contrarium
traria est,itaquoquealbus nigro sed hoc qualitatis ;

convenienter qualitati supponatur, sir.ulque de-

proprium non est, nam cum rubrum et pallidum
qualitates sint, aliique etiam colores hujusmodi, in
monsLrat injustitiam esse qualitatem. Nam si jus-

hiscontrarium non est; nullus enim dicit aliquidru-

titia aperlissime qualitas quod neque
est idcirco
qualitas, neque ad aliquid, neque ubi, nec quando,
brovelpallidoessecontrarium nam quoniamalbum :

nec aliud uUum praedicanientum est, nec sub ullo

el nigrum extremitates quaedam colorum sunt, et
alio genere ponipotest, nisi sub sola qualitate.cum
longissime a sedistant, conlraria sunt, medietates
ei contraria sit injustitia, non est dubium injusti-
vero contrarianonhabent.Namsiquisponat rubrum
tiam quoi^ue qualitati subnecti,quod ipse quoniam
nigro esse contrarium, longissimeque distant quse
P'anius dixit, et ipsaexemplorum luce vulgavit, ad
sunl contraria, longissime igitur nigredo a rubore ^
plurimum aliud nobis est transeundum.
distabit, et rursus albedo a nigredine di-
Suscipit autem qualitas magis et minus, albumenim
stat ; rubor est atquealbedo contra-
igitur nigredini
magis elminus alterum ultero dicitur ,et justum alte-
ria, uniusque rei duo contraria inveniuntur, quod
rum altero magis et minus dicitur. Sed et ipsa cremen-
fieri non potest. Non est igitur nigredi contrarius
tum suscipiunt cum candidum namque sil, amplius
rubor.Similiter autem nionslrabimus et in aliis me- ;

contingit candidum (ieri,n07i tamen omnia,sei plura.

diiscoloribus contrarium non esse.Quocirca si hu-
Justitia namque a justitia si dicatw, magis et minus
jusmodicoloribuscontrarium nihilest,non in omni
potest aliquis ambigere. Simililer et in aliis affeclibus:
qualitatecontrarietas reperietur quod si ita est.su- ;

quidam enim de talibus dubilant,juslitiam namque a

scipere contraria qualitatispropriuonnon est.Atvero
justitia non multum aiunt mcgis et minusdici,nec sa-
necinipsisquoque formis quae manifestequalitates
nam neque circulus nitatem a sanitate.Minus autem alterum altero habere
sunt, conlrarietas invenitur ;

sanilatem aiunt,etjuHitiam minus alterum altero ha-

quadrato, nequequadratus trianguIo,necullafigura
bere,sicautem et grammaticam, et alios affeclus.Alia
ulli figurae potesl esse contraria. Quocirca manife-
igilur quae secundum eos affectus dicuntur qualia, in-
stum esl, suscipere contrarium non esseproprium
Sed quoniam sunt quaedam in qualitate dubitanter recipiunt magis et minus. Grammaticior
qualitatis.
quK sibimct vidcantur esse contraria, uljustitia et ^ ^'^''" ^^^^''
^^^fo dicitur, et justior, et sanior; simi-

quaedam quaestio soletoriri. Dicunt "^^'' ^^ ^^ aliis.

injustitia, hinc
enimquidamjustitiaiinjustitiamnonessecontrarian:,
putantenim quod dicitur injustitiaprivationem esse
juslitise, non tamen contrarielatem.Contraria enim
propriisnoniinibus, non contrarii privatione nomi-
nari,utaIbumnigro,habcretamenjustitiamaliquam
contrarietatem,cujusadhucpropriumnomennonsit
inventum,quod omnino falsum est.Mullae enim ha-
Aliud quoque proprium protuIil,quod tractata ra-
tione ab inlegra proprietate qualitatis exclusit. Ait
enim qualitales posse vel intendi vel minui. Posse
enim dicitalterumalteropIusalburaappellari,ut uix
argento,et quaecandidiora sunt marmora,et justum
alterum altero magis etminusdicimus.Namque ju-
stiusaliquid factum,nec nonetiam justissimum est.

bitudines pnvationis vocabuIoproferunlur,ulillibe- In quibus autem comparationes sunt, in his magis

ralilas et imprudentia, quae nunquam virtutibusop- minusque dici manifeslum est hoc quoque modo ;

ponerenlur, qu3esunthabitus,nibi ipsa; quoquc ha- ipsum album, vel alia qualitas non solum contra al-
bitusessent, et iu animishabentium immulubiliter terumejusdem specicioomparalaintcntionecrescit,
257 IN CATSGORIAS ARISTOTELIS LIB. III. 258

et relaxationo minuitur, sed eliam a seipsa recipit X ^asse majorem.magis autemnon dicit.Hujus autem
comparationem:Dicilureniinnuncquidemargontum rei ha;c ratio est, ut rum sit trianguli diffinitio,

candidius essequam anlea.cum fuerit detersum.Sed figura quaesub tribus rectis lineis continetur,si qua
cum haec ita sinL.non ost magis minusque suscipere sunt quae hanc diffinitionem in se suacipiant, ut et
proprium qualitatis;nequeenim sola qualitas magis ipsa tribus rectis iineis contineantur,proprie trian-
minusqiie suscipit,hffic enim intentio et relaxatio in giilae formae sunt, eodem quoque modo et circulus
bis quoque quae sunt ad aliquid invcnitur,ut in eo itadiffinitur : Circulus estfigura pIana,quaB8ub una
quod est eequale et inaequale possumus dicere plus lineacontinetur, ad quam ex uno puncto qui intra
sequale vel minus,etin caeteris hiijusmodi ; nec vero ipsam est, omnes quae exeunt lineae aeiiuae sibi sunt.
omnesqualitalessuscipiuntmagisetminuSjquodip- Rursus quadrati diffinitio talis est Quadratum est :

se sic ponit:Nonautem inomnibushoc est,sed in plu- quod quatuor aequalibus lineis et quatuor rectisan-
ribus.Dubitabit enim quis an justilia mngis esse ju- gu'is continetur. Quaecunque igitur vel oirculi diffi-
stiliadicatur.similiter autem etinaliisaffectiouibus. nitionem suscipiuiit,vei quadrnti.aequaliter vel cir-

Quidam vero in hoc dubilant.dicuntenim justitiam culi vel quadrataj formae qua vero non su-
sunt ; si

justitia non magis vel minus dici,nec sanitatem sa- scipiunt,nuIlo modosunt.Si quaverosuntquaeneque
nitate;minus autem habere alterum altero sanitalem g quadrati suscipiunt diffiniUonem,neque circuli,ne-
dicunt,et justitiam minus alterum altero habore.In que quadrati sunt, neque circuli ut est figura quae

hoc tres fuere sententiae.Quidam namque dicebant, parte altera longior dicitur.Illa enim ita diffinitur,

in omnibus secundum materiai habitudinem reperiri parte altera longior figura esl quae sub quatuor li-

posse magis et minus.Profirium namque esse mate- neis continetur, rertisque angulis, quam quatuor
riae corporu-nque intentione crescere et minui re- lineae aequae sibi quidem non sunt,contrase vero po-
laxatione.quae quorumdam Platonicorum sententia sitaebinaisibiffiquae sunl.Ergoquiahujusmodifigura
fuit.Aliaveroquaesecundum certissimasverissimas- neque circuli diffinitionem capit, neque quadrati

que artes atque virtutes non diceret esse magis et aequaliler, neque circulus, neque quadratus est- Si
minu3,secundum autem medias dici posse,ut haec qua enim cnjuslibet formadiffinitionem suscipiunt,
ipaa grammatica atque justitia non dicitur magis omnino eadem sunt.Ut qui circuli circulus,qui qua-
grammatica neque niagis justitia.Esse autem quas- drati quadratus, qui trianguli triangulus,qui parte
dam alias mediocres arte8,in quibusidipsum posset altera longioris, parte altera longior, et in caeteris
eodem modo.Si qua vero non suscipiunt, ut trian-
evenire. Tertia esl de qu;i Aristoteles biqijitur, quod
ipsasquidem habitudinesnullaintentione crescere, gulum,circuli diffinilionem non capit neque omnino
necdiminutione decrescere putat,sed eornm partici circulus est,nec pote-l diciinter quadratum ettrian-
pantes posse sub examine compositionis venire,ut C gulum, quoniao: utraque circuli diffinitionem non
de his magis minusve dicalur. Sanitatem namque capiunt, quadratum quidem plus esse circulum,
ipsam el justitiam, alleram altera magis minusve triangulum vero minus,omnino enim utraque acir-
non esse. Neque enim quispiam dicit magisesse sa- culi ratione disjuncta sunt, quod his verbis ab

nitatem aliasanitate.Sed hocsolum dicerepossumus Aristotele tractalur :

mag's habere sanitatem aliquem, id est esse sanio- Quaeciinque enim diffinitionem trianguli suscipiunt
rem,et raagis sanum,et minus sanum.Dicimus ergo et circuli, omnia simililer Irianguli vel circuli sunt.
quod ipsae quidem qualitates non suscipiunt magis Eo7'um vero qux non suscipiunt, nihil magis ulterum
etminus.Qui vero secuudumeasquales dicuntur,ip- allero dicitur nihilcnim quadratum magisquam parte
;

sisub comparatione cadunt, ut justior,et sanior, et alteru longior forma, circulus est, nullum enim ipso-
grammaticior. Namque ipsa grammatica,id est lit- rumrecipiL circuliralionem.Simpliciter autem in utra-
teratura,non suscipit magis et minus,nullus enim que non recipiunl propositirationem,non dicetur alle'
dicit alteram altera magis esse grammaticam, sed rum altero mugis ; non ergo omnia qualia recipiunl
eum qui grammalica ipsa participat.Decimus littera- magis el minus. Horum iiaque quae prxdicta sunt,ni-
tum.quem a litteratura scilicet denominamus, lilte hil est proprium qualilatis.
ratus autem suscipit magis et minus, ut Donatus D
Nam si hoc diffinitio facil,ut domonstret rationem
grammalicus plus gramma-
erat aetate j;im prnvecta
cujusque3ubstantia2,qu3ecunque diffinitione discre-
ticus,id est Iitteratus,quam cun:i primum ad hujus- pantjillaetiaraipsa natura substantiaediscrepabunt.
modi studia devenisset. Sed quanquam se haec ita quae cujuslibet rei propositae sive
Recte igitur si
habeant,tamen invenimus aliquas qnalitates riuibus
triangulijSive quadrati diffinitionem noncapiunt,ab
indubitate comparatio invcniri non possit, ut sunt
ejusdemnatura disjuucta suut.Quocirca neque trian-
quas ipse supposuit.
gulum, neque quadratum, neque circulus, neque
Triangulus vero el quadrangulusnon videtur rtiagis quidquid horum est.suscipiunt magis et minus.Sed
et minus suscipere, nec aliqua aliarum figurarum. cum haec qualilates 3int,non omnes qualitatesaequae
enim quae ex quarta specie qualitatis dicta
Hsec magis minusve suscipiunt. Quod si neque in orani
sunt,magi3 minusve nullaratione suscipiunt,nullus qualitate intentio diminutioque provenit, neque in
enim dicit plusesse alium circulumquamalium,nec sola,quod haec eadem in relatione reperias,non est

magisesae illud triangulumquamillud,dicitquefor- magis minusve suscipere pioprium qualitatis.

 259 AN. MANL. 8EV. BOETII 260

Quodnam igitur qualitatis propriurn esse dicen- A. babet sub se aliashabitudines,grammaticamet geo-
dum est, id ipse planissime subterposuit. metridm.In tioc igitur scientia ipsa quod genus est

secundnm solas dicuniur ad aliquid semper refertur,dicimus enim scientiam

Similia vero tt dissimilia
quulilates. Simileenim allerum alteri non esse secun- alicujus scientiam. Grammatioam vero quae ejus

dum aliud quidquam,quum secundum lUud qucdquale species est, nullus dicit aiicujusesse grammaticam;
secundum eam dicaturenim silieri potest grammaticam,Aristarchi
est. Quare proprium erit qualitatis,
esse grammaticani.Sed omnia quaecunque dicunlur
simile et dissimile dici.
ad aliquid,convertuntur.Dicitur ergo et Aristarchus,
Siraile inquitet dissimile solse retinent qualilates.
hocipsum grammaticae Aristarchus,quod fieri nou potest. Non
Nam qiiamvis simile ad aliquid sit,lamen
quod qualo igitur grammatica Aristarchi,ut ad aliquid dicilur.
quoJ dicimus,simile non dicimus, nisi
Est etiam argumentum, non species,sed hujusmodi
est.Nam si eadem qualitas sit in duobus,illa in qui-
ipsae quidem
j;enera,ad aliquid appellari, ut cum
bus est similia sunt, nec est aliud prsdicamenlum.
grammatica non
species adaliquid non dicantur.ut
quod secundum simileet dissimile dici possit.etde
dicilur alicujus grammatica,si ijuaudo lameo est ut
aliis quidem omnibus notum est.quoniam de nullo
species ad aliquid referatur,id non secundum,£esed
dicitur. Quod si quis de quantitatc affirmet, dici
. ., .... , Ti secundum genus.utcrammaticae quoniam genusest
posse secundum eam smiile atque dissimiIe,mon- B ..
^ ,V. ^ . .^ f. , . .
scienliae quae relativa est, si quis grammaticam ad
slratum estsecundum quantitatem non simile etdis
aliquid referre conlendat,non potest secundum ip-
simile, sed ffiquale et inoequale praedicari. Quocirca
sam gramraaticam, eam ad aliquid praedicare, sed
quoniam per singula quaeque pergentibus,et in oo"-
secundum scientiam,id est secundum genussuum.
nibus idem qualitalibus invenitur, et in nullo alio
Nooeiiimdiciturgraramatica alicujus gramraatica,
prosdicamcnto esse perspicitur,recte hoc proprium
sed fortasse graramatica alicujus scientia.Non ergo
qualitatis esse firmavit. Sed quoniam cum de his
gramraatica secundum grammaticara ad aliquid di-
quae referuntur ad aiiquid tractaretur^afTectusatque
citur, sed secundum scientiam.Et hoc est quod ait,
habitus in his quae sunt ad aliquid numeravit,nunc
ut grammatica non dicitur alicujus grammatica.nec
vero eosdem quoque qualitali supposuit, ipse sibi
rausica,sed forlasse secundum j;enus propriura istae
quamdam objecit qusestionem, cur si prius sub iis
dicuntur alicujus, ut grammatica alicujus dicilur
quaj ad aliquid referuntur, ista subjecerit,nunc sub
scientia,non alicujus grammatica.Ergo singularum
qualitatibuseaipsa posuerit.Superius namquemon-
specierum nihilestquodaliqua relatione praedicetur.
slravit ea quaj essent a se diversa, easdem species
Genera vero harum specierum relativa sunt, quae
habere non posse,cum dicit diversorum generura et
paulo superius dixi quod enira ait Pene enim in
;
:

non subalternatim positorum diversae species et p

difTerentiaesunt.Quocircacumrelatio atquo qualitas
diversa sint genera,easdem utrique supponi species
non oporlel, hoc est enim quod dicit
omnibusqualitatibusgeneraad aliquid dicuntur,noQ
autem aliquid eorum quae sunt singula,hoc demon-
strare voluit, genera ipsa habitudinem dispositio-
:

numque esse relativa, species vero generum quas

At vero non decet conturbari, ne quis nos dicat de
singulatim esse dixit,ad aliquid nuUo modo praedi-
qualitate propositioncm fucientes, multa de relativis
cari. Quas idcirco csse singulatira vocavit, quia
interposuisse, habiius enim dispositiones eorum quae
grammatica una est,eLrursus musica una; scieniia
sunt ad aliquid esse dicebarnus, pene enim in omnibuS
vero non una.Recte igitur species scientiae singula-
qualitatibus genera ad aliquid dicuntur, non autem
tim esse nominavit. Constat igitur quod genera hu-
aliquid eorum qux singulu sunt.Nam cum disciplina
jusmodi habitudinem dicantur ad aliquid, species
genus ipsum quod est alterius dicii.ur ,alicujus
sit,lioc
vero ad nihil aliud propria praedicatione referanlur.
enim disciplina dicitur. Eorum vero quse singula sunt,
Quocirca quooiam hujusmodi species relativas non
niliilipsum quodest alterius dicitur,ulgrammaticanon
esse demonstravit, nunc quod reliquum est quali-
dicitur alicujus grammalica,nec musica alicujus mu-
tates esse confirmat.
sica nisi forte secundum genus,et lioec ad aliquid dicun-
grammalica dicitur alicujus disciplina, non Dicitur autem secundum singula quales. Exc enim
tur, ut
grammalica, musica alicujus disciplina ^ «^ habemus.Scientes enim dictmur,quod habemus sin
aticujus et

non aiicujus musica. Quapropter qux quidem singu-
laria sunt, non sunt ad aliquid.
Quara quaestionem validissima argnmentatione
dissolvit.his scilicet verbis:Pene enira ea quae sunt
inomnibus hisgeneribus adaliquid dicuntur.Eorum
gulas scienlias aliquas. Quare hxc crunt eliam quali-
iates, quas singularia sunt,secundum quas etiam qua-
les dicimur. Hxc autem non sunt eorum qux sunt ad
aliquid.
lllas esse qualilates superius confirmatum est ex

vero quffi sunt singulatim, id est species, nihil hu-
jusmodi sunt. Haec enim est argumentatio quam
Grajci lTziyj.'.pri\L<i vocant.In hujusmodi affectionibus
atque habitudinibus.quae inter ea sunt genera, eas
solas ad ali(iuid posse reduci, qu;p vero species es-
sent illoruai generum posse in relativis, sed in
qualitatibus numerari, ut scientiacum sit babitudo
quibus aliqui quales vocarentur,nos autem idcirco
grammatici dicimur, non quod universaiem scien-
tiam,sed quod ipsam grammaiicam habeamus, et
hoc vere dicitur,idcirco nos dici scientes,quia gram-
maticisumiis.potiusquamidcircogrammaticosquod
aliquamscientiam retineraus.NuUusenimagenerali
scienlia grammaticus, aut scieDS,nisi a singulatim
261 IN CATEG0RIA3 ARlSTOTELia LIB. III. 262
8oiens,graramaticusque perhibetur. Igitur
scientiii A. facere et pati In his libris quos Ilepi yzvi^jE.bi^ xa'.

quoniam exhia habitudinem speciebus quaiesvoca- «pOooa; inscripsit.de aliis quoque priedicamentis non
mur, ipsa) species in quaiitate numeraudae sunt, iili minor in aliis operibus disputatio fuit,ut de eo
Sed cum quis grammatica participat, de ea etiam quod est ubi et quando in physicis, et de omnibus
genusdicitur.etsecundura eam non solum ad grum- quidem alLius subtiliusquo in libris quos Mixa Ta
maticam.sed ad scientiam quoqueconjungitur.Uici- tp'jT'.xa vocavit, ex((uiritur. Ac de fecero quidem et

tur enim idcirco sciens.Ergo quoniam habens gram- pati ipse pianissime posuitposse ea suscipere con-
maticam,et sciens.et grammaticus dicitur, non po- trarietates.Dicimua enim ignem calefacere et frige-
test uliascientia participare, qui singulas non ha- facere,(iuod scilicetad faciendum refertur.Dicimua
buerit. Qui enim cunctis speciobus caret, illi quo- aquam calefieri et frigencri, quod nihilominus ad
que genere ipso carendum est.Quare quoniam has patiendi ducitur prajdicamentum.Magis quoque et
species habemus.et secundum eas quales dicimur, minus suscipere.aperlissimis demonstrat exemplis.
a grammatica scientes et gr.immalici nuncupamur, Sic enim magis calefacere et ininus, et magis cale-
has autem ipsas species monstratum est ad iiliquid fieri et minus dicitur. Atque haac hactenus.ipse enim

non referri.Recteigitur hujusmodi habitudines quae h;ec apertissime posuit.Est autem horum descriptio
in alteriusrelativis specles sunt,in qualitate nume- g talis,quod in faciendo quidem.actus quidam aquo-
ratae sunt.Quod si quis hoc quoque invitusaccipiat, libet in aliam rem veniens, consideralur a quo ve-
aliud addit quo totum qusestionis vinculum solve- niat. In paLiendo autem in eo ille actus considera-
tur;aiL enim: tur,inquem venit. Actus enira et passio simul in
Amplius si contingat hoc ipsum et quale rclativum physicisesse monstrata sunt.Ac de facere quldem
esse, nihil est inconvenieus in utrisque hsec generibwi ac pati,ad praesens tempus haec dicta sufficiant.
enumerare. Dictum est autem et de situm esse, in his quge ad
Nam cum sit verum unam eademque rem duol)US aliqiiid sunt,quod denominalive apositionibus dicitur
diversis generibus suppositam essenon posse, illud de reliquis autem quando, et ubi, et habere, eo quod
taraen convenit secunduin aliud atque aliud unara manifesla sunt,nihii de his ultra dicitur, quam quod
eamdemque speciem duobus generibus posse sub- in principio dictum est,quia habere quidem significat
necti,ut in eoquod supra jam dictum est,cum So- catceatum esse,armatuin esse, ubi auiem, ut in lijceo
crates subslantia sit,p.4ter vero ad aliquid,cumquc in foro,quando,ut heri.Et alia qux de his dicta sunt.
substantia discrepet alque rolatio, nihil taiiien est De proposilis itaque generibus, sufficiant qux aulem
inconveniens oumdem ipsum Socratem in eo quod SUiU.
homo est, substanliae supponi, in eo quod habet
p DE SITU ET POSITIONE.
filium,relationi.Quocirca si secundura aliam atque Positioquidem quoniam ipsa est alicujus, in iis
aliam rem duobus generibus eadem reaquaelibet di- quae sunt ad aliquid, numerata est, sed quoniam
versissimissupponatur, nihilinconvenienscadit.Ita omnis res quie ab alio denorainatur,aIiud est quam
quoque ct habitudlnes in eo quod alicujusreihabi- idipsum a quo denorainata est,ut aliud est,qui est
tudines sunt,in relatione ponuntur, in eo quod se- grainraaticus,atque gramraatica,quaravis gramraa-
cundum eas qualesaliquid dicuntur,inqualitatenu- ticus a grammatica denominetur.Ita cum sit positlo
merantur.Quare nihil est inconveniens unam atque relativa,quid(juid denominative apositionibua dici-
eamdem rem, secundum diversas natura; suae po- tur,hoc relativorum genere non tenetur.Positio au-
tentias,geminisetsi contingatpIuribus,annumerare tem ipsa relativa est, positum vero est a positione
generibus Quocirca quoniam de qualitate Lractatum denominatum. Statio enim cujusdam statio est.
est,nos quoque oralionis cursum ad reliqua prae- Stare vero quoniam a stationd denominatum est,
dicamenta vertamus. uon ponitur ia eogenere in quo statio fuit. Quare
sub relatione hoc praedicamentum non invenitur.
DE FAGERE ET PATI. Sed quoniam nihil est ad quod hoc reducere ge-
Suscipil autem faccreet paii contrarielatem,et ma nus atque aptare possimus, dicendum est suum
gis et minus.Culefacere enimet frigefacere contraria D esse genus.Ut accumbere ab accubitu, stare a sta-
simt,et calefieri et frigefie>-i,ei deiectari ac contrislari. tione, et cffitera quldem quse Idcirco se Aristotelcd
Quure suscipit contrarietatem et magis etminus,cale- exsequidenegat,quoniam planissima 3unt;ait enim:
facereenim diciiur magis et minus,et calefieri magis Dereliquis vero id est, quando, et ubi, et habere;
et minus,et contristari magis et minus,suscipit igitur propterea quia manifesta sunt, nihil de his ultra
magis et minus,facere et pati;de his itaque tanta di- dicitur, quam quod In principio dictum est, et eo-
cantur. rum praedicta ponit exempla.
Decursis quatuor praedicamentis quae aliqua quaj- DE UBI ET QUANDO
stione et consideratione ergo videbautur, tenuiter Dicendum autem est breviter de praedicatione
Cietera breviterque perstringit.Et de facere quidem quae est ubi quando. Sicut ipsum ad aliquid
et
et patl nihil in hoc libro,nisi quod contraria susci- per se esse non potest,
nisi ex alio aliquo naturam
piant, et intentionem imrainutlonemque ab Arlsto- trahat, ita et quando et ubi, esse non potest,
tele est disputatum,in alils vero ejus operibus plene nisi locus ac tempus fuerit. Locum enim
ab eo perfecteque tractata sunt, ut hoc ubi, tempus vero quando, comitatur. Non
^63 AN MANL. SEV. BOETII 264

est autem idem tempus, et quando, nec ubi i Scipionem consulem Romanum,nunc esse Orientis
et locus, sed proposito prius loco si qua res in eo imperalorem,qui nunc Anastasius appellatur.Futu-
sit posita.ubi ease dicitur. Rursus si certa res in rum aulem esse aliquem, quae scilicet secundum
tempore est.quando esse perhibetur,ut Apoliinares quando praedicamentum dicunlur.
ludi,cum sinl in tempore.quando eos essedicimus.
DE HABERE.
Habent autem hajc quoque proprias diversitates,ubi
quidem.quod aliquoties infinile dicitur.Alicubienin: Habere autem esl quoddam extrinsecus veniens,
essedicimus aiiquem.ut Socralem.aliquotiesautem neque innatum ei aquohabetur,aliudque quam eat
diffinite.ut inlycio velin academia. Habet quoque illudipsuma quo habetur, in serelioere, ut arma-
ubi,secundum ipsum locum in quoest,aliquascon- tum esse vel veslitum esse.Habere enim estvestes
trarietates.Sursum enim esse,et deorsum ubi esse atque arma tenere,quae cum eo nata non sunt,neque
dicitur.Temporum quoque varietates in eo praedica- aliqua cum eo qui habet,communi natura proprie-
mento,quodest quando,es9e manifestum est.Futu- tateque junguntur;sed quoniam de his AristoteJes
raenimet praesentia praeteritaque in quando prae- tacuit.nobis quoque nunc eorum longior traclatus

dicamento veniunt.Dicimus enim fuisse aliquando omittendus est.

LIBEU QUARTUS.
Expeditisomnibuspraedicamentis.curprajterpro- D de hisquaesunt prius,qu<5que simulnatura gignun-
positum operisin hancoppositorum disputationem tur,slrictim tetigit, quod nunc diligenter explicat.

sit ingressus, a multis ante qua^situm est, sed An- Faciendi Jvero patiendique praedicamenta sunt, in
dronicus hanc esse adjectionem Aristotelis non quibusquidam quasimotus agitatioque considera-
putat, simulque ab eo for-
illud arbitratur, idcirco tur;necesse igitur fuitmotu dicere.qui naturamfa-
tasse hanc adjectionem de oppo8itis,et de his qu» ciendi atque patiendi vellet ostendere. Quis autem

simul sunt,et de priore,et de motu et de aequivoca- dubitet cujuslibet sermonis aequivocationem raon-
tione.habendi non esse factam,quod hunclibellum quoniam habere quoque
strare,esse perutile?Quare

ante Topica scripserit, quodque haec ad iilud opus
non necessariaesse putaverit, sicut ipse Categoriai
possunl ad sensum Topicorum.non ignorans scili-
cct quod sufficienter in Topicis.quantumad argu-
menta pertinebat, et de his omnibus quae adjecta
sunt,etdepraedicamentis fuisHeproposilum.Sedhaec
AndronicUij.Porphyrius vero hanc adjectionem va-
praedicamentum est, non fuit inconveniens neque
perfluum de habendi aequivocatione tractasse.
DE opposrris.
De oppositis aulem quoties solent opponi dicendum
est.Dicitur autetn alterum alleri opponi quadruplici-
ter,uut ut ad ali'iuid,aut ut contraria, aut ul habitus

care et carere ratione non putat.Gujus hanc prodi- et privaiio,aut ut affirmatio et negatio;oppomtur aw-

dit causam.Ut enim multa sunl quae quod tem unumquodque istorutn, ul figura dicam relativa
communibus animi conceptionibus esse suggere- qaidem,ul duplum dimidio. Contraria autem ul malo
rent,in hujus libri principiis ab Aristotele prajdic- bonum,secundum privutionem et hahttum, utccecitas
ta sunt,ut de aequivocis,et univocis.et denominati- visui,secundum affirmationem el negationem,ut sedet
vi3,etde his omnibus, quoecunque usque ad sub- non sedet.

stantiae disputationem ad ipsorum praedicamento- Illud quoque quaeritur utrum oppositionis nomen
rum utilitatera cognitionemque praedicla sunt, ita aequivoce pradicetur.Dicimus enim quatuor modis
quaedam fuisse quae essent quidem in communi- opponi.aut ut contraria, aut ut aliquid.aut ut habi-
bus sensibus, egerent tamen subtilioris divisionis tum et privationem,autut affirmationem etnegatio-

modo.hasc diligenter fupposita sunt,ut quid essent nem. Hic ergo contenditur utrum aequivocatio quae-
proprie teneretur, ne falsis opinionibus traductus dara circa has quatuor diversitates sit.an idipsum
non firmus animus luderetur.Docet autem hoc,in- quod dicimusoppositum generis vicepraedicetur,ut
quit, etiam ipse ordo congruus rationique conve- situnivocum.Sed in hoc Stoicorum Peripateticorum-
niens titulorum,hanc adjeclionem fuisse perutilem que diversa sententia fuit,et ut ipsi inter se Peripa-

atque necessariam.Prius enim de oppositis,post ve- tetici.diverse sectati sunt.Stoicorum quoniam longa
ro de his qua; simul sunt, et de his quae posteriora D sententiaest,praetermittatur,aliis autem Peripateti-

sunt.Post autemde motu.ad postremum dehabendi cis placet nomen hoc oppositide subjectisaequivoce
aequivocatione sermonem faciens,libri seriem termi- praedicari.ita affirmantibus,quoniam Aristotelesita

navil.Idcirco quod in omnibus quidem praedicamen- dixit: De opposilis quoties solent oppooi dicendum
tis ante quaesivit, utrum possint habcre contraria- est hoc, id est quoties ad multiplicitatem pertinet
In his vero quae sunt ad aliquid.dixit magnum parvo aequivocationis.Sed qui meliusjudicavere, hi oppo-
non po3seessecor.trarium,sed oppositum.Quid vero sitionis nomengenerislocodicuntdebere praedicari,

esseoppositum dicere praetermisit, ne ordo dispu- idcirco quodcum nomen opposilionis desubjectia
tandi coutinuus ruinperolur. llic igitur recte quod quatuor oppositionibus praedicetur, ab his quoque
illicpraelermiserat,prius edocuit.In relativisquoque diffinitio non oberret. Sunt enim opposita qua: in
 ^

265 IN CATEGORIAS ARIST0TELI8 LIB. IV. 266

eodem tempore, circa Dictumest inhis qu» secundumadaliquid oppo

eodem, secundum idem, in A.

csse non posunt.quod nuntur.quod ea ipsaid quodsuntad idquod sibiest

unam eamdemquerem.aimul
oppositurn dicerentur. Conlrariavero etipsa quidem
per singulaquiBquo pergentibus in sinKiilis opposi-
opponuntur sibi,3ed id quod sunt ad opposita non
tisinvenitur. Namque album et nigrum.quae sunt
eodemque tempore circa unum idem- dicuntur,contraria autem dicuntur.Hoc autem hu-
conlraria.uno
que corpus partemquc corporis simul esse non pos- jusmodi est.lionum malo contrafium dicimusesse,
sunt, nec servus atque dominus ejusdem, eodem
et rursusmalum bono.Ni|,'rum quoque albo contra-
riumputamu3,nihilominu3 quoquealbum nigro.Sed
tempore idem servus idem dominuse3t,nec|.habitus
et privatio;quis enim dicat in eodem oculo uno eo-
cum hoc arbitramur.non tamen dicimus ea idquod
suntesseoppositorum.Sienira diceremus ea id quod
demque tempore et visum posse esse et caecitatem ?
est bonum esse oppositi sui, non diceretur bonum
Jam vero affirmatio et negatio quam repugnantes
sint.quamque in eodem simul esse non po3sint,nulli malo essecontrarium,sedJbonum esse mali bonum.
dubium edt.Quaresi eaquae sub opposilione ponun- Nec ilapraedicationem quis faceretnigrum alboesse
contrarium,3ed nigrum albi esse nigrum. Hoc est
tur oppositionis nomen dirfinitionemque susci-
piunl,quid est dubium oppositionem non aequivoce
enim id quod estnigrum dici ad oppositum suuin.si
quis dicat nigrum albi esse nigrum ;quod quoniam
praedicari? His igitur positis, ad eorum distantias g
differentiasque veniamus.
non dicitur,ea ipsa quae suntnon dicuntur opposi-
Quxcunque igilur ut relativa opponuntur, ea ipsa torum,ea scilicet quae sibi ut contraria videntur op-
poni. Sed quoniam dicimus bonum malo contra-
qux sunl oppositorum dicuntiir,aut quomodolibelali-
rium,etnigrum albocontrarium,quanquam id quod
ter ad ea,ut duplum dimidii ipsum quod est,aUerius
suntoppositorumnondicantur,taraenadoppositaut
dicitur duplum, alicujus enim duplum,sed et scientia
contraria nominantur.Atque hoc est quod ait :Ipsa
tanquam relativa opposita est,et dicitur scienlia
icibili
quidem qua3 sunt nullo modo ad seinvicem dicuntur.
hoc ipsum quod est scibilis, el scibile hoc ipsum quod
Gontraria vero sibi invicem dicuntur.Non enim di-
est ad opposiium dicilur, id est ad scientiam. Scibile
citur bonum mali bonum, hoc est enira id quod
enim aliquo dicimus scibile,idest scienlia.Qusscungue
dicimus bonum malo con-
est opposili priBdicare,sed
ergo opposita sunt tanquam ad aliquid, ipsa, qux
trarium.Quocircadifferunt ea quae similiter ad ali-
sunt aliorumdicuniur, aut quomodocunque ad se in-
quid opponuntur his qua3 secundumconLrarietatem
vicem.
sibisunt oppo3ita,quod eaquidem quae secundum
Eaquidemhujusoppositionisqu^esecundurarela-
relationemopposita sunt id quod sunt oppositorum
. . ,• •
tionem dicuntur,et per seipsa plana atque vulgata
.,:„ i:„„.,,„.-
1 „ ^^
sunt.et supenor) relalionis disputatione jara cogni-
,• : dicuntur. llla vero quae
^ ut contraria, ipsa
>f quidem
^
^. ,,, - j _i:_..: j
: t j j i t< quod suot oppositorum nomine rainime,sed tantum
ta.lllaenim suntadaliquidquaecunqueid quod sunt
;

ad
contraria praedicantur, ut bonum contrarium esse
aliorum dicuntur.vel quomodolibet aliter ea,ut
dicatur oppositi sui non boni.Diciraus enim bonura
servus domini servus,et dominus servi dorainus,et
malocontrarium.cura non dicaraus bonum raali ho-
magnum ad parvum dicitur, et rursus parvum re-
nura.Sed quoniam differentiam secundum ad ali-
fertur ad magnum.Quod
hoc inrelativis omnibus
si
quid oppositionis contrarioruraque monstravit,
invenitur,nulla est dubitatio quin etiam in his hoc
ipsorura inter se contrariorum differenliam dis-
deprehendi po3sit,quaB secundum ad aliquidoppo-
crepantiamque persequitur.
nuntur,ut ca ipsa id quod sunt oppositorum dican-
lur vei quomodolibet aliter ad opposita, nt si est Quxcunque vero contrariorum talia sunt,ut in qui-
servus doraino oppositus,dominus servi dicatur.id bus natusunl fieri,vel de quibus prxdicanlur, neces-
est opposili sui,et rursus si dorainus servo opposi- hormn -est me-
sa}'iumsit alterum tpsoruminesse,nihil
tus esl,domini servus dicatur.Parvum vero ad ma- dtum.Quorum vero nonnecessarium estalterum inesse,
gnum,et magnum ad parvura, id est ad oppositura horum aliquid estmedium omnino,ul languor et sanitas
sibi. Atque hoc quidem in omnibus secundura ad in corpore animaiisnaturahabent fieri,et necessarium
aliquid oppositionibus inveniri necesseest.Quocir- esi alterum esse animalis in corpore, vel languorem
ca sit haec proprietas eorum quae secundum ad ali- ^ y^i saniiatem -^par quiqueet impar de numero prxdi-
quid opponuntur,qiiod ea ipsaquoe sunt ad opposita cantur,et necessarium est alterum in numero esse aut
ref3runtur,et ipsorura esse dicuntur. His ergo ante imparaut par,et nihil estinmedio eorum,neque inter
constitutis docet differentiara,qua inter se ea quae languorem et sanitatem, neque inier par el impar.
secundum contrarietatem dicuntur,vel ea quae se- Quorum vero non est necessarium allerum inesse,ho-
cundum ad aliquid,discrepant atque dissentiunt ;
rumestaliquodmedium,ut nigrum et albumin corpore
ait enim :
natura habenl (ieri,et non est necessarium allerum ho-
llla vero quae ut contraria opponuntur ,ipsa quidem rum inesse corpori,non enim omne corpusaut album,
qux sui-tnuUo modo adseinvicem dicuntur ,contraria aut nigrum est.Pravum quoque e t siudiusum praedican-
verosibi invicem dicunlur ^neqw enim bonum mali di- tur quidem de homine,et de aliis muliis, sed non est
citur bonum,sed contrarium.nec album nigri album, necessarium alterum horum inesse illis dequibusprX'
sed conlrarium,quaredifferunl a se invicem hx oppo- dicaniur ,non enim omniavel prava,vet studiosa sunt:
sitiones. sed est horum medium aliquid,ut albi quidemet nigri

Patrol. LXIV. y
 267 AN. MANL. SEV. BOBTH 268

fuscum et pallidum,et quicunque alii colores, pravi A necessarioalterutra subjectis inesse.et quae nonest
vero et studtosi,quod neque pravum,neque studiosum necesse alterutra subjeclis inesse.non est dubium
est. In aliquibus itaquc nomina posita sunl iis, qux quin illic qua^dam possit esse medietas,sed in ali-

media sunt,utalbi el nigri,fuscum et paHidum,et
autem noniinaquidem medio assi-
colores.ln atiquibus
gnarepromptumnon est,sed per utrarumque exlremo-
rum negationem quod medium est delerminatur, ut
neque bonum, neque malum, neque juslum,neque in-
justum.
Brevis contrarioruna partitio hoc morlo facienda
esl.Contrariorum alia sunt habentia medietatem,
non habentia,et eorum quorum est aliquid
alia vero
medium.in aliis plures medietates,in aliis vero una
tantnm medielasinvenitur.Atque horumaliqufeme-
dietalespropriignominibusappelianturin aiiqnibus
veroipsaequidemmedietatespropriisappellationibus
carent,contrariorum vero negatione signantur .Sed
h,ecquae dicta sunt,a primordio repetentes propriis
ulii quibus quidatn plures,in aiiquibus aulem una est
medieta8,utincolore interalbum alquenigrum plu-
resmedietates sunt.Est enim(utdictum est)rubrum,
et quoque pallidum,eodem quoque modo venetum,
et raulta praeterea hujusmodi.In calido vero atque
frigidouna medietas est,quffi dicitur tepor.Horuni
autem quibus una mcdietas est,in aliis nomen est
posilum,in allis non.Et posilumquidem nomen est,
utiiitercalidum(rigidumque,hancenim medietatem
tepiduin esse praedicamus.Non est vero positum in
eo quod Arisloleies ipse sic dixil:Improbi vero et
probi, quod neque probum est, neque improbum.
B Nam quoniarabonumatquemalum sibisunt contra-
ria,non autem necesse est omne quod boni inalive
bonum esse vel malum,idcirco
susceptibile est,vel

probemus exemplis.Illa vero contraria quae medio bonum raalumque.cum sinlcontraria,habere

dixit

carent talia sunt,utnecesse sit alterum eorum pro- quamdam medietatem,cui nomen positum quidem
prio inesse subjeclo,ut estaegritudoetsanitas.Ornne non sit,sed nihilominus eam quis inter has contra-
enim cnrpus in quo apgriliido sanitasque versatur, riorum naturas Inveniet. Nam quod dictum est a
autasgrum autsanura est.Atque ideoquoniamaefiri- posterioribusinterbonum malumqueesseeaquae di-

tudo et sanitas medietate carent.alterutrum eorum canlurinilifrerentia,ut interestvirtutem atque turpi-

inerit ei subjecto,in quo utraque nata sunt fieri,et tiidinem,quae utraque sibi sunt contraria,divitiae et

de quo praedicantur. Nam quoniam in corpore ani- pijlchritudo,quae(ut Stoici putant) neque mala, ne-

malis sanitas etaegritudo fieri nataest,idest itafieri que bona sunt.atque idcirco indilTerentia nomina-
solet,et ita omne natum est aninial, at aut sanum vere,sed hoc ipsum quod dicimus indifferens apud

esse possit aut aegrum.Et quoniam de animalis cor- priores nomennon erat,et aposteriorlbusinventum

pore aut sanum,aut a;grum praedicatur,necesse est est.Aristotelesautemquihoc nomine ususnunquam

quoniam hcEC mediocarent in oranicorporeanimalis q ^st.ait probura atqueimprobumhaberequidera ali-
autaegritudinem,aulsanitateraesse.Quocircacorum quam medietatem,verumtamen eam nullo nomine
quae raedio carent,necesse alterura interesse subjec- nuncupari,sed eamutriusque conlrariinegotiatione
to.et quaecunque talia sunt.ut alterum ipsorum sub- diffinivit.Ait enim medietatem probi atque improbi
jecto inesse necesse sit,nulla inter ea medietas clau-
esse,quod neque probumessetneque improbum,ut

ditur.llla vero contraria in quibus aliqua medietas justi atque injusti medietasest,quod nequejustum,
^

estnon sunt talia,ut eorum necesse sitalterum ines- neque injustum est. Sed ne videatur inconveniena
sesubjecto.Nam in illisquae mediocarent.idcirco al- aliquid negationibus diffiniri,ipse ait:In aliquibus

terutrum subjecto inesse necesse est, quod eorum verononestnoraineassignareraedietatem,utriusque

medietas nullaestquae possitinterea subjectae ines- vero negalione diffinitur.Namque ubi estuna me-
se substantiae,ut in numero quoniain paritas ot ira- utraque contraria sint remota.sola tantum
dietaSjSi

paritas medium nihil habent(omnisenira numerus medietas permanebit, ut in eo quod est bonum et
aut parautimpar est necestquodpropterea nuraero malum.quoniam his una medietas est,sublato bono
inesse possit),ideo oranis nuraerus aut par aut ira- atque malo, solum quod nequebonum, neque ma-
par est.In his vero quae inter se medietatem aliquam lum est relinquitur. Quocirca tota rursus divisio
complectuntur.non estnecessesemperalterumcon- j. breviter assumenda est.Eorum quae sunt conlraria
trarioruminesse.Potestnaraqueinessemedietas,utin quorum necesseest semperalteruminessein his,in
colore,quoniam album atque nigrum contrarietatis quibus ea secundum propriam naturam inesse con-
vice diversa sunt.habent autem medium quod est tingunt,ea nullara inter seretinent medietatem,utin
rubrum vel pallidum,idcirco non omne corpus vel corpore sanitas numeroparitas atque
et aegritudo,in

album vel nigrum est,quoniam potest aliqaandoin iraparitas. yua?cunque vero quibus esse
in his in

subjectis corporibus albi atque nigri medietas inve- possunt,non ita sunt,ut eorum necesse si alterum
niri.Vidcmus namque rubrum corpus, ul rosam inesse,ha}c aliquam
inler se qualitatem medietatis

multosque praeterea llores,quos verni temporiscle- amplectuntur,ut albedo alque ni^redo,rubrum,fri-

raentia parturit.Recle igitur dictum est,eorum quo- gidum atquecalidum teporem. Horura autem alia
rum non sunt aliqua) medietates, allerum seraper sunlquffiiinamsolamcontinentmedielatem,aliavero
inesse subjectis, et in quibus necesse est alterum quae mullas,et mullas,ut interalbum atquenigrum,
inesse,fieri non posse quin illicmedietasullasit.Eo- pallidum,venetum,qua; medietates sunt.Inter cali-
dem quoque modo et quaj mcdielates habent, non dum alque frigidum una sola est raedielas, tepor,
269 IN CATEaORIAS ARI8T0TELI8 LIB. IV.
270
Horum autem qQoB unam retinent medietatem, in A. habere naturaliter dobet, dentes non
habet ut
' '
si
aliisnominasunt posila.ut ineoipso calore ac '~fri ^"'s PuerorumseptimoannoomDino nullumcrea-
gore.Est enim tepormedietascalorisatque frigoris. verit, iiios jure edentulos appellamus, atque hoc
In aliquibus vero nomen positum non est,ut in eo est, quod ait :

quod est bonum aiquemalum.justum atque injus- Edentulum enim dicimus non quinonhabel dentes,
tum.In his onim medietas nomen positum non h;i- nec csecum qui non habet visum,sed
quando qui debuit
bet, sed utrorumque contrariorum negationibus liaberg non habel.Quaedam enim
a generatione neque
diffinitur, ut dicamus eam esse boni atque mali dentes,nequevisum habent,sed non dicuntur edentula
medietatem, quod neque bonum est malum, eam- neque caeca.
que esse justi et injusti medietatem, qua^ utraque IIoc Bdt, non omne quod non
videt caecum, nec
contrarietate summota, utrorumque negatione re-
quoddentes non habel edentulum appellamus.Plura
linquitur, nt est neque justum, neque injustum.
enim sunt quae automnino aut certo temporenatu-
Privalioautemethabitus dicilur quidem quse habent raliter haec habere nonpossunt.sed estilla privatio
fieri circa idem aliquid, ut visio el cxcitas circa ocu-
quoties sihabitum nonhabet,quihabere naturaliter
lum. Universaliter autem dicendo ,in quo natus est ha-
potest, et eo tempore cum jam per naturam iliius
bitus fieri,circa hocidem dicitur ulrumque horum. o esse
.^^^ ^^^^^^ ,., . , •

^ t5 composhabitus po3Sit,vel 81 habens quisret"

i , ,

llpHino \tertiam
'
.. ., ^ .,.
Ordine rorrinm Qrmnipm proposits
speciem nrnnnoiiaa nnnnaitinnie
oppositionis
.
. . n '

nensque habitum,illum cujuslibetincursionecasus

exsequitur eam qnae secundum habitum privatio-
amiserit, ut in pueris jam adultis si non habeant
nemque dicitur, atque in ea unam similitudinem
dentes.Nam quoniam homines 3unt,po8sunt habe-
posuit quffl illiestoumcontrarietateconjuncta.Nara
re;quod si habentes araiserint,edentuli dicuntur;8i
sicut ea quae sunt contraria circa idem sunt,ut al'
vero oranino non creverint dentes, quoniara jam
bum.quoniam semper in corpore est, nigrum quo- pueris alqueadultis utdentes haberent,naturaliter
que semperest in corpore,et juslitia.quoniam sem-
poterat evenire, id quo casu aliquo vel aegritudine
per animo inserta est, injustitia quoque mentisest
officientefactum est, eos edentulos et habitu den-
vitium, ita quoque ea quse secundum privationem
lium privatos esse nominamus.
habitumqne dicuntur, circa idem semper necesse
Privari vero et habere habitum, non est habitus et
est inveniri, ut quoniam visus habitus est (habe-
privaiiu,habitus enim est visus.Privatiovero caecitas,
museniravisum)etvisu3estin oculoetcircaoculum,
habere autem visum, non est visus, nec cxcum esse^
caecitas quoque.quae privatio visus est.praeterocu-
c3ecitas\privatio enim quaedam est csecitas, caecumvero
lum nonest.Auditusetiara,qui habitus est,quoniam
esse privari et non privatio est.
quoque privatio quae surditas
circa aures est, ejus
Hic verissima ratione monstratur utrum ea que
dicitur,ab auribus non recp;dit;ila quoque et circa
sub privatione atquehabitu cadant privationes sint
quod fuerit habitus,circaidem ipsumiliius habitus
atque habiius,an rainime: nam quoniam habitus est
privatio consideratur.Atque hinc regulam dat.Uni-
visus,privatio vero C8ecitas,sub habitu vero est ha-
versaliler enim dicit in quo sit in eo fieri privatio-
bere visum, et sub privatione esse caecum, utrum
nen).Quid vero sit privari, continuata dispositione
haberevisum idemsit quodipse qui habetur visu'»,
subjunxit :

Privari autem tuncdicimus unumquodque suscepti- et utrum idem sitcaecum esse quod caecitas^perspi-

bilium habitus, quando id quod natum esl habere,et caciterintuentibusaliudquoddaraesthaberealiquid

quando natum est habere, nullo modo hahet. quod habetur.Tres naraque res auntin eo in quoest
Quid sit privatio hac Aristotelesdiffinitione con- habitus,is qui habet ea res quae habetur,ethabere,

clusit. Nequeenim quoecunque non habent visum, ut est is qui videt,et ipse visus.et hoc ipsum quod

caeca dicuntur,nec verosurdum est omne quodnon
sentit auditum,nemo enim neque parietera caecum
dixerit, nec surdum lapidem.nec quidquid hujus-
modi est. Sed ea sola privari dicimus habitu,quae-
cunque aut habuerehnbitumeoque caruere,autha-
bere potuere et nonhabent.Parietemautem idcirco
non dicimus caecum, quod in eo visus naturaliler
venire non potuit.Parvos vero catulos quibus visua
non e3t,non satis digne aliquis caecos esse pronun-
tiet.Eo enim tempore nondum naturalitervisum ha-
bere possunt.Si vcro exhaustis
oculi patefierietlucemhaurire naturaliter possunt,
non habeant visum,eo3 caecos esse manifestum est.
At vero neque ostrei dicuntur edontula, quoniara
naturaliter non habemt dentes, sed nec infantulos
quibus adhuc nondura hujusmodi aetas est,ut ha-
beant dentes, vocamus edentulos,sed si aut is qui
ante habuit, dentes amiserit, aut
ex utrigque,fit ex eo scilicet qui videt et visu.quod
est videre.Distatautem etvidere ab eo qui videt,et
hoc ipsum videre rursus a visu. Aliudest enim id
quod fitquara is quifacit.Videreautemvidens ope-
jj
ratur,aliud est igiturvidere quam videns.Distatau
tem videre etiam a visu, aliud naraque est id quod
fitquam id per quod aliquid geritur, vidcre aulera
per visumfit.Distatergo videre abeo ipso(qui ipsum
videre efficit) visu, sed videre visum habere est,
visum autera habere habitura retinere est, et visus
diebus quibus his habitus est.Non est igitur idem habitus et quidest
sub habitu, id est queralibet habil.um retinere.Eo.
deraquoquemodoetiarain privatione,et illicquoque
res suntres,isquiprivatur,hocipsumquod fit,idest
privari, et ipsum quo quis privatur,id est ipsapri-
valio. Quod si distat is qui habet eo ipso quod est
habitum haberc, distat et is qui privatur eo quod
quojam tempore est priva ri.Quod sietiamdistatquod csl habereha-
^71 AN, MANL. SEV. BOETII
272
bitumillo ipso habitu qui habetur.Distat necessario
A mativasesse negativasque orationes.Quod si exarai-
id quod est privati illa ipsa scilicet privatione qua
natius ac subtilius definisset,anirraationem
quisque privatur.Quare nequeid quod sub habitu peraf-
firraativam orationem nondiffiniret.Namsidubium
est habitus appeliari potest,neque id quod subpri-
est quid sit affirmatio, nihilo magis
clarum atque
vatione privatio. Recte igitur diclum est habitum
perspicuum est quid sit affirmativa oratio.Idcirco
habere non essehabitum,privariquenon essepriva-
quodsi quisnescit quidsit affirmatio.idem sinedu-
tionera : cui rei aliqua qua;dam validior vis argu- bio nesciturus est quidoratiosil affirmativa.Sed
id-
mentationis adjungitur, quam Aristoteles itapro- circo hic indulgentius terminavit, quod in libro
nuntiat.
n£pi£p[j.£V£(a;utriusqueveramplenamquevim diffi-
Amplius si idem essetcaecitas et cascumesse, utrum-
nitionis aptavit.Eadem^quoque in bis ratioestquae
que de eodem prxdicarelur. Sed caecus diciiur homo,
suntsub affirmatione et negatione.quae in hisquae
csccitasvero nullo modo homo dicitur.
sub privatione atque habituponebantur,nam sicut
Siidem inquitesset caecitas quod estesse caecum,
nonestidem habitus atque privatio quod habere
de quocunque caecura esse diceretur, de eo quoque
habitum atque privari,ita non idem est affirmatio-
caecitas praedicaretur, sed cajcura dicimus esseho-
nem et negatiooem esse quod eslsub affirraatione
minem,caecitatemvero ipsumhominemnullusdicit:
quare quoniamin utrisquediversa estprffidicatio,et
B et negatione. Affirmatio est, verbi gratia.sedetSo-
crates, negatio vero, non sedet Socrales.Sub alfir-
de quo caecilas dicitur, non de eo dicitur caecura,
matione autem hoc ipsum sedere Socratem, id est
rursumque de quo caecum esse praedicalur,iscaeci-
hoc quod sub affirmatione dicit facere. Sub nega-
tas dici non potest, non est dubium quin aliudsit
tione vero non sedere Socralem, id est non facere
caecura esse quam caecitas, id est privationem esse
id quodncgatiosubmovet.Hocautem ita probatur,
aliudquamprivari : sod quamvis distent.asquaiita-
men oppositionis vice funguntur,
quod omnis alfirmatio omnisque negaliooraticnes
quod ipse ioqui-
sunt,sicut eorum supradtcta diffinitio determinatio-
tur sic.
que monstravit.Sedere autem et non sedere,id est
Opponta vero etiam hxc viientur esse, privnri et
lacere el non facere, oralioncs non sunt, quoil si
habiium habere,sicut privalio d luibitus,modus enim
atfirmatio et uegalio orationessunt.dicitur idquod
opposilionis idem est ,namyicut cxcitas visui opposita
sub affirmatione et negatione est.ea ipsa affirma-
cxcum csse ad visum habere oppositum est.
est, sic
tione et negatione distare.Sed in hoc servantillam
yEqua namqueproporlione sibi privatio atqueba-
quoque similitudinera quod eaipsa sibisunt oppo-
bitus 0()pnnuniur, et ea qua? sub piivatione habi-
sita, quae secundum aifirraationem ne^^alioneraque
tuqueclauduntijr.Curenir si privatioatquehabitus,
dicuniur. Sicut enim ipsa affirmatio quae dicit, se-
id est visus et cscitas sibi sunt opposita,noneliam Q
det Socrates, et quse dicit, non sedet Socrates, ita
videreatqueessecaecum eodem modo invicera sibi-
met opponantur. Quare quanijuam haec distent,ta- quoque idipsura quod est sedere Socratem, et noa

men modus in his oppDsitionis aequalis e?t.

sedere, certa ratione similitudinisopponuntur.Sed

Non esl autem neque quod sub quoniam quatuor species oppositionis dictae sunt,
id affirmatione et
negatione j(icet,affirmaiio et npgalio,affirmatio num- nunc Aristolelis vestigia persequentes,earum diffe*
que oratio ed affirmativa,negalio autem oratio rentias colligaraus,quae sunt numero sex nam si
.•

riega-
tiva, horum vero qux sub affirmatione el negalione
suiit, nuUumest oratio, sed res ipsx Dicuntur autem
etiam h;ec esse oppositu aUerutns, sicut affirmalio et
negalio,nam in his modus oppositionis est idem.Sicut
enim affirmatio adversus negationem opposila est, ut
qux sedet eiquae non sedet,sic et res quae sub utroque
qua3 res sint qualuor,easque differre a sc ac distare
volumus, sex solas differentias invenimus. Gum
enim primam differre a secunda ac tertia atque
quarta ponimus, tres sunt dillerentiae.Item secun-
dam remaprimare differreoslendere atque deraon-
strare superfiuum est. Gum enim primae rei ad se-

positoe sunt, sedere quempiam et non sedere. cundam distantiam colligereraus, quid secundadi-
Ad quartaiiioppDsitionis S|teciem transitum fecit, staret a priraa docuimus. Relicta igitur primae ad

quae secundura atfirmationera negalionemquedici- rv secundam rem differentia, secundaeet tertiae, item
tur. Allirinatio autcm est qua2 aliquam rem alicui
sccundasquarta^quedifferentiaemonstrabuntur.quae
quadam participatione conjungit. Negatio vero quae sunt duaB,qua3 tribus superioribus junctae quinque
aliquara rem ab aiiqua requadara scparatione dis- solas efficiunt. Restat tertis rei quartaeque distaa-
jungit, ut estOmnis homo est ani/nal,animal enim tia.Nam primae adsecundam atquetertiamdemon-
ad hominem haec oratio jungit. Participat enim strata est discrepantia, cum prima a secunda di-
homo proprio genere, sciiicct animai.negaliovero, staret,atque eodem modo a tertia monstrabamus.
homo non est.Dlsjungilenim naturam lapidis
lapis Id hisprobalurexemplis.Nara cura oppositio ea quae
ab huraanitate qui negat.sed muita de his in lib.de est secunilum ad aliquid.abhis opposilionibusquae
interpretatione dicendu sunt.Quare plenior horum suntsecundum contrarietatem, privationem atque
disputatioin terapus aliuddiircalur.Aiistolelcs ve- habilum,atquea(lirmationemetnegalioaem,distare
rosimpiicissimoet peneiacuriose proptereosquiin- proponitur, tres sunt differenliaj. Cum veroea quae
stiluunturdiffinitiones affirinationis negationisque secundum privationem atque habitum oppositio est,
8ignavit,dicensnegationem allirmationemque, aflir- a contrariis et ab aflirmatione negationeque discre-
 ;

273 IN CATEQORIAS ARI8T0TELIS LIB. IV. 274

pat, duae sunt differentise, qure junctne superioribus A.
quinque perliciunt. Idcirco enim quid disturct habi
tus atque privatio, ea oppositione quae relativa eat
praetermisimua, quoniam prius monstravimua quid
relativa oppositio ab habitu privationeque dilferret
non est enim dubium aequam esse in utrisque
rentiam, cumunaabalia discrepaverit. Restatuna
sola differentia, quae estcontrariorum adanirmatio-
nem negationem; praetermissanaraque est
scilicetet
contrariornm dilTerentia, de relativa scilicet et se-
cundum habitum privationemque oppositione, quid
haec superius a contrarietatc distaret, monstratum
est.Quare quoniam quot sunt horum differenties
cognitumest,adsequeuti3operisordinemveniamus.
Q>iod aufem neque ul contmria oppnnuntur ea, qux
secunlum privationetn et hnhilum dirunlur, cx his
manifealum est. Quorumenim conlrariorum nihilest
medium, necesse est in quibus nata sunl fieri, aut de
quibus prxdicantur, allerum ipsorum inesse semper
diire- horum enim nihil eratmedium, quorum allerum ne-
ccssarium erat inesse susceptibili, ut langwirem etsa-
niluiem, et impar et par. Quorum vero aliquod est
medium, nunquam necessitus est unmi susceptibili
inesse alterum, neque enim necesse esl omne smcepti-
bile candidum vi-i nicjrum esse, neque frigidum, neque
calidum, horum enim medium aliquid nihil prohibet
esse, horum etiam erat aliquid medium, quorum non
eralnecessariumallerum inessesusceptibili, prapterilla
quibusnaturalitcr unum
inest, ui ignicalidum esse,et
nivi candidum. In his enim determinale necessarium
B esl alterum
inesseet non ailerulrum, non enimpossi-
bile est ignem friyidum esse, neque mvem nigram.
Quare omni quidem susceptibili non est necessarium
alferum eorum inesse, sed solum quibus naturaliter
unum inest, his determinate unum, non alterutrum
inesse contingit.

Quod autem privatio et habitus non sic opponuniur ProHxitatem textus idcirco contraxi quod et ea
ut ad aliquid, manifestum est ; neque enim dicitur hoc ipsa quae dicuntur supra jamdictasunt, nec longior
ipsum enim non est caBcilalis
q-iod est oppositi, risus ordo possit aliquod creare fastidium, quod nos hac
modo ad ipsum dicitur. Similiter
visus, nec alio nullo textus divisione sejunximus. Et priusquidem pro-
aufem neque cxcilas, sed privatio quidem visus cxci- ponit anle oculos omnes inter se contrariorum dif-
tas dicitur,cxcitas verovisusnon diciiur. Ampiius ad ferentias, quas ipse quantum potero brevissime

aliquid omnia, reciproce dicuntur, quare et cxcitas si commemorabo ait enimcontrariorum quae mediis
;

esset eorum qux ad aliquid sunt, utique converteretur carent semper alterum inesse ei quod illas conlra-

ad illud ad quod dicitur, sed non convertiiur, neque p rietates su.scipere potest, ut aegritudo et sanitas.
enim vtsus dicitur cxcitatis visus quoniam semper in animalis corpore repentur, et ea
Et caetera quidem quse sunt differentia perspicue sine ullo est adversus suura contrarium medio. Id-
superius in coatrariorum differentia relativaopposi- circoomne corpus aniraalis seraper aul aegrotat, aut
tione ante praemissa surt. Unara naraque differen- sanum est, et semper alterum aut sanitatis aut

tiara contrariorurarelativorumque dixit esse, quod ffigritudinisinesteiquodhas suscipitcontrarietates.

contraria non ita ut ea quae sunt ad aliquid conver-
terentur. Neque enim quis pronuntiat malitiam bo-
nitatis esse raalitiara, neque bonitatera malitiaeesse
bonitatem, velut filium patris esse filium, rursusque
patrem filii patrem. Eadem quoque et in his quae
secundum privationem habituraque redduntur, dici-
tur differentia. Nam sicut ea quae sunt ad aliquid
opposita, adversura semetipsa redduntur, etomnia
ad opposita praedicantur, non eodem modo in ha-
bitu atque privatione est. Nullus enim dicit caecitatis
esse visum, nec rursus visus esse caecitatera. Quo-
circa si ea quae sunt relativa ad oppositapraedican-
lur, conversiraque dicuntur( curaenirasit oppositus
pater, pater filii dicitur, scilicetad oppositum,
filio
rursusqueconvertitur utpatrisfiliusappelIetur)quo-
niara hoc in his quae sunt secundura privationem et
habitum non dicitur. Neque enim cura sil visus op-
positus caecitati, secundum privationem atque habi-
tum dicitur visus caccitatis, id est nunquam secun-
dum hanc oppositionem aliquid oppositi praedicatur
nequeconvertitur, neque enim dicitur caecitas visus,
recte privatio atque habitus non in eadem qua rela-
tira, sed in alia specie numerata sunt.
Eorum vero contrariorum quae habent aliquam me-
dielatem, non necesse est semper alterum inesseei
cuiaccidunl, ut alburaatquenigrum, cumsint utra-
quecontraria,quoniamhabentaIiquamraedietatera,
ut rubrura, veniuntautem semper in corpora, non
necesseestomnecorpusfieri,autalbumautnigrura,
quoniara potest aliquandocontingere ut illa eorura
medietas corpori cuilibet eveniat. Atque hoc ita est
in iis quae medio non carent, quae ipsa mediata vo-
camus, exceptis his quibus una conlrarietas est in-
D sjta per naturara, ut nix alba est, ignis calidus. In
his enim unam semper necesse est evenire non
aliam, nec utrumlibet, sed diffinite unam. Id enira
non venit in ignem, ut aliquando sit caliduin, ali-
quando frigidum, aliquando vero quod horum me-
dietas est tepidura, sed semper naturali calore suc-
cenditur; nec nix aliquando fit nigra, nec rursus
rubea, nec ullis aliis coloribus permutatur, sed so-
lum semper alba est. Cum haec ita sint, ea qusB se-
cundum habitum privationemque opponuntur, si et
ab his contrariis distare monstrata sint quae raediis
carent, et ab his quaeintra se quanidtm raedietatem
qualitatis includunt, et ab his quoquequae, cum me-
275 AN. MANL. SEV. BOBTII 276
tamen diffinite alicui insunt, perfecte
diata sint,
A. contrariis quae mediata sunt hanc oppositionem
monslratum est ea qua^ secundum habilum et pri difTerredoceainus. In illis enim non semper necesao
vationera sunt a contrariis discrepare. Quare quid erit contraria inesse suLjecto, idcirco qucd eorum
distent Aristotele teneamus auctore. medietates possint cubjectis evenire subglantiis, ut
In privatio7u veio et habilu neulrum horum qux album vel nigrum quod non est alicui per oaturam,
dicta sunt, veruw est, neque enim semper susceplibili sed tanlum secundum accidens. Possunt enim utra-
necessarium alierum inesse corum.Quod enim non-
esl que non esse in corporibus, quoniam his vel ru-
dum naluram habel ad videndum, neque cxcum, neque brum vel pallidum, quae sunt eorum medietates
visum habens dicilur. Ideoque non erunl hsec talium cveniunt. In privatione vero id et habitu non est.
contrariorum, quonim nihil esl medium, sed neque Quando enim poterit per naturam habere habitura,
quorum est medium, necessarium enhn est omni su- utrisque qua? ea suscipiunt, carere non possunt. Ca-
sceptibili allerum islorum inesse. Quando enim jam tulup enim ciim per naturam videre potuerit, aut
natumfueritadhabendumvisum, lunc aut csecum, aut habitum haberc dicitur, ct est videns, aut priva-
habens visum dicetur, et horum non deferminate al- tionem, semper ab eo tempore
si fuerit caecus. Ita

terum,sed alterutrum. contingit,nonenimnecessarium quo illi per naturam utrumlibet habere concessum
est, vel caecum, vel habens visum esbC, sed quod con- p est, alterutrum retinebit, idcst autprivationem reti
tingit. Jn contrariis autem quibus medium est, nun- nebit, authabitum.Quocirca si in hiscontrariis quae
quam necessarium fuit omni susceptibili alterum mcdio non carent, potest fieri ut utraque conlraria
inesse, sedquibusdam, et his determinate unum, sed in subjecto non sint, in privatione vero et habitu ab
non quodcontingil, unde palam esl quod secundumneu- eo tempore quo per naturam potest utrumque reti-
trum modum tanquam contraria, opposila sunt h<vc, nere, fierinon potest nisi eorurnhabeatalterum,dis-
quie secundum privalionem et habitum opponuntur. tant haec quoque mediata ab his quae secundum vim
Dat primo differentias quibus ea quae sunt secun- privaiionisatque habitusopponuntur.Sedantemon-

dum habitum et privationem opposita, ab iis quae

stralum esl et his contrariis quae per naturam es-

sunt immediata contrariis distent. In his enim con- sent, et iis quae medio carerent, hanc oppositionem

trariis quae medium non habent, semper nccesse est

esse dissimilem. Recte igitur positum est priva-
tionis atque habitusoppositionem ab his quae oppo-
ipsorum alterum inesse ei quod his ipsis subjectum
nunlur ut contraria, discrepare.
est. In hai'itu vero et privatione non ita est. Non
enim semper quaelibet res aul habiturn habet aut Amplius in contrariis quidem existente susceptibili,

privationem, sed est tempusquando utrumque non possibile est in alterutrum fieri mutationem, nisialte-
habeat, ut catuliquibus nondum per naturam oculi Q rumalicuinaturalifer visit,utignicalidumesse :nam
nec habere habitum dicimus,
patent. Illos enira que possibile est quod sanum est, languere, et candi-
quoniam non vident, nec privatos visu, quoniam dum, nigrum fieri, et ev studioso, pravum, et ex
parvuli adhuc visum pernaturam habere non pos- pravo, studiosum possibile est fieri. Pravus enim ad
sunt. Igitur horum quae sibi secundum privationem meliores consuetudines deductus, et ad doctrinas, et si

habitumquesunt opposita,non semperalterum sub- modicum aliquid proficiat ut melior sil. Si vero seme''
jecto inesteorum. Scd eorum quae sunt contraria vel modicum cremenlum sumpscrit, palam est quodaut

immediata, id est medio carentia, seraper alterum perfecte mutahilur, aut satis multum incrementum su-
susceptibili ino^st. Distat igitureaquaesecundumha- met. Semper enim bene mobilior ad virtutem fiet, vel
bitumetprivationemestoppositio,iisqua3secundum quudcunqur crementum sumpserit \a principio. Quare
contraria putantur opponi. Sed quoniam sunt quae- verisimile est amplius eum sumere crementum, ct hoc
dam contrariaquaeinsuntalicui pernat.urara, ut nivi dum semper (it, perfecte in contrarium habitum resli-

album, igni calidum, corvo nijrur:i, etiam ab his tuetur, nisi forte tempore suspensum sit. Verum in
discrepat oppositio privationi.. cl habitus. Ea enim privatione ct hahiiu impossibile estmutationem in dlle-

quae pernaluraminsunt,diffinita sunt,etnuiloraodo rulrum fcri, sed quidem in privalionem fiL

ex liabitu

permutantur, ut est album nivi. Non enim nix aut mulatio, a piivalione vcro in hnbitum impossibile est,

alba aut nigra est, sed lantum alha, et corvus non ^'W^ '^«"» 9"i '«^cus (iictus est, rursus vidit, neque
aut albus aut niger, sedsolum niger. In privatione cum essel calvus, rursus comatus esl facfu*, nec cum
vero el habitu una res csse non potest diffinita, sed esset sine dentibus, denies iierum orti sunt.

semper aut privatio contingit, aut habitus, et hoc Aliaui rursus contrariorum et hujus oppositionis
estquod ait, et liorum ncin diffinite altcrum, sed iiut qu« sccundum haliitum privationemquedicitur, dis-
hoc, aut illud. Neque enim noccs-se est aul ca?cum crepantiam ponit. Ea enim quae contraria sunt,
esse, aut habentem visum diffinite subaudiendum possunl in alterna varialis vicibus permutari. Quod
est, catulusenim qui pcrnaturam nondumvidet, aut eiiim calidum est potest elfici frigidum, rur^usque
habitum habiturus est, id est visum, aut eo pri- quod fiigidum est potest in caloris verli qualilatem.
vandus est, utsit cascus, sed non diffinite unum, sed Ilis laraen (ut dictum est) sulis exceptis, quiLus una
aul hoc aut illud indiifinito conlingit. Distat igilur qiiffilibet res contnriorum nuturaliter insitaesl, in

haec oppositio his contrariis quae aliquibus pcr na- his eniin soiis fieri non potest alterna mutatio in :

turam immutabilitcr accidunt. Restat igitur uthis his vero quae accidenter et non per naturam sub-

\
 277 IN CATEQORIAS ARISTOTELIS LIB. IV. 278
jectis eveniuDt,fit semper in contraria permutatio, A. priumaffirmationisetnegationis.uteassemperquaB-
ut ex sano .'Efrruai, ex aegro rursus sanum corpus ramus agnoscere,ut si qua sint qua; hoc signo mi-
efficitur animalis. Jam vero iliud verura est, px nime teneantur.illa ab affirmationis negationisque
bono proclivior semper semita videtur ad malum, oppositione dilfefre dicamus.In affirmatione enim
et facilliTtiaesse exprobitate ad maliliampermntatio, et negatione fieri non potest, ul si affirmatio vera
quod Terentiano docetur exemplo A labore : procli- sit, slatim falsa negatio non sit ; si negatio vera,
vom ad libidinem.Sed quanqunm difficilissit tran- aflirmalio mendacii nota carere possit,ut si quis di-
situs ad virtutes a turpitudine vitiorum,Aristoteles cat, Socrates ambulat, Socratesnon ambulat. Si
tamen fieri posse hnnc transitum confirmal.Hujus verum est Socratem ambulare.falsum est non am-
enim philosophi sontentia est, virtutes non esse bulare, et rursus siverum est non ambulare.falsum
8cientias,ut Socratesait,neque ut Stoici naturaliter est ambulare.llano autem veri falsique divisionem
eas esse.sed discibiles, et per quamdam boni con- nuUus unquom in aliis oppositionibus polerit inve-
sneludinem hominum mentibus inseriri.Atque ideo nire.Namin his quas sunt ad aliquid non solum non
si quis sit quibuslibet prioribus vitiis oppositionem insara sibi verum falsum-
obnoxius, ei est necesse
eum melior sermo susceperit.etsapientium consue- que dividere.sed in h's nulla omnino neque veritas.
tudine confabulationeque comatur,aliquid ex ante o neque falsitas invenitur.Si quis enimdicat hoc tan-
actis vitiorum illecebris emendabitur, et sese ali tum, pater, vel rursu3,filius, neque verum aliquid
quantuluni exuet, et paululum liberior ad meliora neque falsura pronuntiat. Et in contrariis quoque
procedet.Ita ut sit prirao quidem minus malus, post idem est,nam cum bono malum siL conlrarium, si
vero non malus, deinde jam jamque aliquantulum quis nominet bonum, et si quis rursus simpliciter
bonus.Cuisi hujusmodiintensiolrequentissimefiat, pronuntiet malum,nulla in hac prtPdicatione neque
nec parvitate temporis prseveniatur,aut ei terminus falsitas, neque veritas est. Eodem quoquese modo
raortis ofTeceril, non est dubium illum ex pessimo habet etiara in his quae secundum habitum privatio-
perprobasconsuetudinesconfabulalionesquesapien- nemque dicuntur.Simililer enim nihil neque verum,
tura,in perfectam virtutis habiludinera permutari. neque falsum est, si quis visum nominet vel caeci-
Est igitur ex bono in malum, et ex malo in bonura tatem,hoc autem idcirco evenit, quia orania, quae-
rursus permulatio.atque hoc quidem flt in contra- cunquesunl, in quibus aut falsitas,aut veritas in-
riis.In habitu vero et privatione non fit, est nara- venitur,secundum aliquara complexionem dicuntur.
que perrautatio.sed hffic una tantura,nulla ratione Ea vero quae simpliciter proferuntur, veri atqiie
sese convertens; aitenim: Ab habitu adprivalionem falsi prolatione carent,ut ipse ait,cum in principio
permutatio,a privatione vero ad habitum impossi omnia praedicamenta numeraret, dicens singula
bile est. Et hoc planissime docet exemplis. Quis C eorum quae essent dicla in nulla affirmatione dici,
enim unquam ex caeco factus estvidens? quis ali- quadam vero complexione inter se horura praedica-
quando calvus crinitus eflicitur? cui araissis .-etate mentorum veritatera falsitatemque gigni.de quibus
dentibus rursus alii procreantur? Quare si in con- Aristoteles edocuit praeter complexionem aliquam
trariis fit alterna rautatio.in privatione vero atque in sermonibus veritatem falsilatemque inveniri non
habitu non fit, distat haec oppositio ab ea scilicet posse.Si quidfm exemplo quoque hoc manifestum
oppositione quae fit secundum contrarias qualitates. est. Si enim dixero, Socrates homo est, aut verum

Quascunque vero tnnquam affxrmalio etnegatioop- aut falsum est.Quod si hoc tantura dicam Socrates,
positasunt,palam esl quod nullo prasdictorum modo- aut rursus, horao, nihil in eo neque veritatis neque
rum opposita sunt In solis enim isti necessarium est falsitatisest.Quocircaquoniamomnisaffirmatiocura
semper aliud quidem eorum verum,aliud autem falsum complexione profertur, potest in ea, aut veritas,

esse.neque enim in contrariis necessarium est semper,
alterum verum esse,alterum falsum,neque in
sunt ad aliquid,neque in habitu etprivatione, ut sani-
tas et languor conlraria sunt,etneutrum neque verum
neque falsum est Similiter diiplum et dimidium tan-
quam relutiva opposila sunt,et non est eorum alterum,
nequeverum,nequefalsum,sednequeea quae secundum
privationem et habilum dicuntur, sicut visus et cseci-
tas.Omntno autem eorum quas secundum complexio-
nem ullam dicuntur,nihil neque verum,neque fnlsum
est porro, autem quae dicta sunt, sine complexione
dicunlur.
aut falsitas inveniri. Ea vero quae sunt ad aliquid
iis qux simpliciter et sine ulla complexione dicuntur.Simi-
liter autem et pontraria,et ea quae sunt secundum
habitum privationemque sibimet opposita, ut est
D P^^^"" filius.bonum malum,visus caecitas,quiL- quo-
niam sine complexione dicuntur (ubi autem cotn-
plexio non est, illic nec falsilas neque veritas est.
In affirmalionibus vero solis et negationibus quae
secundum complexionem dicuntur.aut veritas, aut
falsitas reperitur, secundum aflirmationem et ne-
gationem oppositio a cunctis aliis superioribus di-
slat.

Expositis his differentiis quibus vel contrariis re- Sei maxime videbitur hoc tale contingere in his quae
lativa, vel privatio et habitus relativis, vel rursus secundum complexionem contraria dicunlur. Sanum
privatio et habitus contrariis discreparpnt,nunc se- namque esse Socratem,ad languere Socratem contra-
quitur quid his omnibus secundum affirmationem riiim esf, sed neque in his necessarium est alierum
negationemque opposita distent.et dat signum pro- semper verum, alterum aulem falsuni esse,cum enim
279 AN. MANL. SEV. BOETII 280

Socrates sit,erit illud quiiem verum, illud vero fal- A denlera esse vel caecum. Ille enim videt atque cae-
sum ; cum vero non sil,ambo fatsa sunt, mque enim cus est qui vivit atque subsistit, cura vero de quo
langucre, neque sanum esse, verum est, cum non sit diciturnon sit omnino,ulraque de eo falso dicuntur.
ipse Socrates omnino. In privalione vero ethabitu cum In catulisquoque idem ept,nam cum jam suntediti,
non sif,veutrum verum esl; cum vero sit,non semper subsistunt quidem sed neque caeci sunt npque vi-
;

erit alterum verum, alterum autem falsum,. Habere dentes.quia nondum per naturam visum habere po-
namque visum Socratem ad id quod est Socratem cse- tuerunt. Sin vero omnino non sint, rursus falsura
cum esse oppositum est, sicut privatio et habitus. Et estdehis utrumque praedicari.In affirmatione vero
cum sit, necessarium non est alterum verum vet fal- et negatione non ita est, ut ipse pronuntiat.

sum esse,cum cnim nondum natus est habere,utraque In affirmatione vero etncgalioncsemper sive sil,sive
falsa sunt et cum non sit omnino Socrates,sic quo-
; non sit, aliud quidem verum erit, aliud vero falsum,
que falsa siint utraque,et visum eum habere,elCeecumlanguere namque Socratem et non languere Socratem,
esse. cumipse sit palamest,quia alterum eorumverum,olte-
Quoniam videntur qusedam contraria secundum rum vero falsum est, et cum non sit, simililer ; lan-
complexionem dici,in quibus aut falsitas reperitur guere enim cum non sit,falsum est,non languere au-
aut veritas, sed neque ut affirmatio sit neque ut B ^^^ verum. Quare in his solis proprium erit, lemper
negatio.de his quoque dicit, quid distenthis com- alterum eorum verum, alterum falsum esse,quxcun-
plexionibus, quae secundum affirmationem nega- que tanquam affirmatio et negatio opposila sunt.
tionemque dicuntur. Nam sicut aegritudo est In affirmatione,inquii,et negationesiveressubje-
contraria quoque aegrotum esse So-
sanitati, ita non sit omnino,semper in una ve-
cta subsistat,sive
cratem, quod est sanum esse contrarium cst.
ei inveniuntur.iSonesseenimidem
ritas,inaliafalsitas
Oratio quoque quae dicit Socrates sanus est, con- dicere aegrotare aliquem quod non esse sanum,ncc
traria est ei qua? pronuntiat Socrates aegrotal. In idem caecum esse quod non videre perspicacissime
his ergo et veritas invenituret falsitas.Quod igitur docet. Nam qui aegrotat nisi suhsistat non potest
haec disianteaoppositione quae secundum vim affir- a?grotare. Non esse autem sanum,non ita est, nam
mationis aut negationis opponitur,hoc scilicet quod etiamsi non sit omnino aliquis,potest de eo qui non
subsistente re,de qua utraque dicuntur,utrumlibet est haec negatio praedicari. Quod enim omnino non
eorum verum est, si tamen eacontraria praedican- estjSanuraesse non potest,quodsanuraessenon po-
tur,qu8e mediis carent, nam vivente efc subsistente test non est utique sanum.Eodem quoque modo est
Socrate,quoniam aegritudo et sanitas immediata con- et de caecitate et de visu, neque enira idem est di-
traria sunt,si quis de Socrale dicat : Socrates sanus r cere caecum esse aliquem quod non videre; qui enim
rursusque alius pronuntiet: Socrates aegrotat,
est, csecus est, subsistit vivitque, ul sit caecus, non vi-
unam veram.unam falsam esse necesse est.Socrates dereveroetiamdeomninononsubsistentedicipolest.
enira vivens aut aegrotat aut sanus est.et si verum Qui enim non subsistitomnino videre non potest,et
esteum aegrotare,sanum esse falsum est,et si falsum qui videre non potest non videt.Quocircain affirma-
esta?grotnr6, sanum esseverumest; si vero Socrates tione et negatione sive sit de quo dicitur, sive non
ipse non subsistat nequeomnino sit,utrumque de eo sit, una semper vera est.altera falsa. Nam cum sit

faisum est dicere,quoniam aegrolat et sanus est.Qui Socrates et vivat, si de eo verura est dicere, quo-
enim omnino non est,ne(iue omnino poterit aegrolus niamvidet,falsum est dicere,quoniamnon videt, et
esse nec sanus.Ergo in contrariis subsistenterc de si de eo vorum est dicere, quoniara sanus est, fal-

quapra?dicantur,seraperunapraedicatioveracst.alia sum estdiceredeeoquoniamnor.estsanus.6i ne-

falsa,in his scilicet contrariis quae secundum com- gationes verae sunt, falsae sunt affirmationes. Si
plexionemdicunturet carpr! medio.K n subsistente vero res subjecta non subsistat omnino, de ea
autem re, contrarietates utraque sunt falsnp. Ilia quidem scmper vera.
affirmatio falsa est, negatio
vero quae secundum privationem habitumquedicun- Nostro enim tempore cura Socrates non est ne-
tur, si cum complexione praedicentur, et subsistat ,. que subsistit, si quis dicat Socrates videt, et alius
res,non nccesseesl aliam veram esse,aliam falsam, dicat Socrates non videt, faisum quidera est de
et cum res omnino non sit.utrteque sunt falsje.So- eo dicere, quoniam videt, verum autem quoniam
cratesenimcumsitjaminsiiaemalrisalvo,elnondum non videt. Qui enim omnino non est, videre non
sit genitus in lucem quidem editus non est,ipse ta- potest,qui videre non potest,non videt. Ita firmum
men est atque vivit,3ed tunc neque videns est ne- immntabileque seniper roanct in affirmationibus et
que caecus.et videns quideni non cst quoniam non- ;
negationibus altcram senipcrveram,alteram falsam
dum in lucem est editus. Ca?cus vero idcirco non in praeiiicalione consliiui.Quocircaquoniam in con"
dicitur, quoniam adhuc videre non poterat. Ergo trariisetin iisquee secundum privationf m habitum-
cuui sii alque subsistat res de qua habitus et priva- qne siint.si cum complexione utraque dicantur de
lio praedicantur, potest fieri ut de ea falsa utraque re non subsisteute^falsasuut u(ra(iuequaepra?dicaa-
praedicentur ; si vero rcs de qua dicitur non sit.om- tur.Ciim hocidcm in affirmalionibusetneaationibus
nino utrasque falsas esse ricccsse est,ut cuni Socra- non sitjOmnes ca?terae oppositiones ab affirraalione
tes omnino non est, falsum est eum diccre vel vi- etnegationedissenliunt.Monstrdtffisuntigituroppo-

1
281 IN CATEGORIAS ARIST0TELI8
stiones quatuor et sex differentiae una quitlem:
contiariorum et ejus quae est ad aliquid secunda
contrariorumeteorumqusesunt secundum habitum
et privaiionem tertia contrariorum et ejus opposi-
;
tioois quae est secundum alfirmationem et negalio-
nem qharta relativorum et ejus quoe est secundum
;
habitum et privationem quintarelativorum et ejus
;
qua; est affirmationiset negationis ; sexta privationis
ethabitus ad negationem etaffirmationem.Sed post
has opposilionum differentias qusedam decontrariis
ad multasproficientia quaestionesabAristotelestra-
duntur.
Contrarium autem esl bono quidem ex necessitate
malum, hoc autem palam est persinguloruminductio-
nem,utsanitati languor,etjustitix injustitia,et forti-
tudini iimiditas, simililer auiem etin aliis.Malo au-
temaliquando bonumquidem est contrarium,aliquando
autem malum, egestati enim, cum sit malum super-
ahundantia contraria est, cumetiam ipsa sil malum.
Simililer autem et mediocritas contraria utrique
sit, bonumest, sed in paucis hoc tale quispiam inspi-
ciet, in pluribus vero semper malo bonum contrarium
est.
Hoc loco monstratur quod omne bonum semper
malo contrarium est, non autem omni raalo semper
bonum, nam quodcunque fuerit bonum, solum illi
malum contrarium est,malo autem et bonum potest
esse contrarium et maium. Sanitati enim quaebona
est, aegritudo quae est mala, contraria est. Rursus
felicitati quse est bona, infelicitas quae ipsa quoque
est mala, contrariaest. Est autem invenire malum Q
quod duashabetcontrarietates, boni scilicetet alte-
rius mali. Nam cum ea sunt coniraria quae a se plu-
rimum distent^cum sit timiditas habitus animi pes-
8imus,duashabetcontrarietates,te.Tieritatemscilicet
et fortitudinem,nam qui omnia timetetest timidus,
et qui nihil timet omnino in quo esttemerilas.longe
a sese distant et discrepant, quocirca sibi conlraria
sunt.cumutraquesintmala.Rursusqnoniambonum
maio contrarium, et fortitudo bona est, timidilas
mala erit, et erit fortitudini contraria oppnsitaque
timiditas.Duaeigiturcontrarielatesopponunturtimi-
ditati,temerilaset tortitudo;sedlemeritas contraria
estsecundumlongissimamdistantiam quantitatem-
que discrepantis habitus atque contrarii.Timiditas
vero fortitudini videtur opposita.secundum qiialita
tem bonitalis atque malitiae. Quare sufficienter est ^ ^''"'^ "0° «it. Idque in singuiar.bus etiam necesse
demonstratum bona semper malis esse contraria,
mala vero etiam malis. Inductio autem est singulo-
rum exeraplorum collectio, et ad universalem per ea
cognitionem collectionemque reductio, ut si quis di-
cat qui musicam novit musicus est.et ab ea d^-nomi-
natur, et medicus qui medicinam,rur.sus quigram-
maticamgrammaticus.et ex his singulis rebuscol-
ligat universaliter,etquicuuquertliquamartem novit
ejusdem denominalione signatur, uta grammatica
grammaticus, amedicina medicus, et caetera hujus-
raodi. Quocirca hoc quod supra diximus de contra-
riiSjAristotelea exemplorum planissima inductione
LIB. IV. 282
A firmavit. lUud quoque addidit mala posse malis
;
esse conlrana,ia paucissimis inveniri, semper au-
tom mala bonis csse contraria.Nam etin his ipsis in
quibus mala malis contraria sunt, inest tamen ut
etiam siniul bonis cor.trariaosse videantur.uttimi-
ditas,quoniam temeritati contraria est, simul est
etiam forlitudinicontraria. Sed non necesseest, ut
quodcunquemalum bonoesl contrarium,mox etiam
mali esse contrarium, ut acgritudo sanitali quidem,
quod est bonum conlraria est, alii vero malo con-
trarianon est. Recte igitur dictum esl, malum malo
contrarium in paucioribus inveniri.
Ampliuscontrarium non necessarium est,si alterum
reliquum esse. Sunis namque omnibus, sanitas
sit, et
quiihmeril, languor vero non eril.Similiter autem si
albisint,albedo quidem eril, nigredo veronon
B omnes
erit.Amplius si Socratem esse savum, ad id quod est
Socratemlanguere contrariumest, cum iion sit possi-
bile ulrumque eidem inesse simul, non erit possibile,
cum cum alterum conlrarium sit, el reliquum esse : cum
enim hocalterumcontrariumsit,el reliquum esse; cum
enim hoc sit,Socraiem sanum esse,non erit illud lan-
guere Socratem.
Dictum est in relatione, quaedam relativa simul
esse naturaliter, ut cum sit filius, pater est, cum
verositpater,sine filio esse non posse. Quocirca si-
mul semper sunt pater et filius,hoc vero in contra-
riis non est. Ait enim non necesse est simul semper
csse contraria. Si enira nuUus aegrotet et sint oranes
sani, cum sit sanitas, non erit aegritudo,et una con-
trarietate manente, alia omnino non erit, iit si quis
hoc idem dicat de cygnis, elenim omnes cygni sunt
albi, in cygnis nigredo non erit.Atque hocidem ad
universalia reierendura est.Nam si omnia quse sunt
alba sunt, omnino nigredo non erit.Tractum autem
hoc videturessesigillatimapartibus.Nam quod duo
contraria in eodera uno eodemque temporeesse non
possunt,utSocrates cum sanus est,a;grotus noa est,
et curasanusest,manente sanitate,non esse poterit
non erit necessarium uno contrario
aegritudo. Et
posito,moxsubsequi alterura.Nam si necesse esset
uno contrario constituto, rnox aliquid sequi,posset
idem Socrates uno eodemque terapore, et sanus
esse et aeger, quod fieri non potest. Non est igitur
necesse cura siluna contrarietas moxaliam sequi.
Quocirca fieri potest ul cum unum contrarium sit,
est, utineo quodest Socratemesse sanum, noa est
Socratem aegrotare, quod Socratis sanitati estcon-
trariura. Socrates enim quanquam coatrariorum
susceptibilis sit.quoniam substantia est.tamen uno
eoderaque temporecontraria utraque non suscipit.
Palam vero est quod el circA idem aul specie aut ge-
nere natura habent (ieri coniraria languor uamque et
:
sanitas in corpore animalis naiura habent(ieri,albedo
autem etnigredo simpliciier in corpore,justilia vero
inanima hominis el injuslilia.
Docet circu quas semper possint esse contraria*
Aitenim circa eas res quae aut genere eadem sint,
283 AN. MANL. SBV. BOETII 284
aut Bpecie, ut eet corpus quidem animalis unum se- A. dicimus, hoc est quando aliquam rem alia res tem-
cundum genus, omnium enim animalium unum ge- pore praecedit, et superat, et dura proprie loquimur
nusest, et circa hocsegritudo vel sanitasinvenitur. secundum temporis praecesEionera,aliud anti((uiu3
Similiter etcircacorpus omneindiscrete, velanima- dicimus, aliud senius. Antiquius quidem in iis
lie vel inanimati, albedo et nigredo est, quod scili- quae inanimata sunt, ut Porphyrio placet, se-
cet omnecorpusetipsumsecundum genuseptjunum, nius vero in iis quae anima non carent : ut ei
namque his genus est substantia.Justitia quoque et quis dicat antiquius fuisse bellum Thebanorura
injustitia iu animaest. Omnisautemaniraa quaeju- atque Graecorum Trojae excidio, idcirco quod tem-
stitiam injustiliamque suscipit,rationalis est,id est pore praecedat,filii namque ducum qui Thebano pe-
bominis sed omnes homines idem sunt secundum
; rire prirlio, Trojae praeliis interfuerunt, ut Diome-
8peciem,omnes igituranimff eaedem secundum spe- des Tydsei filius, et Stenelus Capanei. Atque
filius
ciem sunt justitia ergo et injustitia circa easdem
; hoc quidem ita, quoniamest etin rebus inanimatis
res secundum speciem reperiuntur. Quocirca recte quod antiquius dicitur,utcum dicimus antiquiorem
jam conclusum est, omnia contraria circa easdem essedominationem regura in civitate Roraana,quam
res vel secundum genus, vel secundum speciem consulum et magistratuum.In rebus vero animatis
inveniri. g penius vocamus. Seniorem namque dicimus Py-
Necessarium est autem omnia conlrariavelin eodem thagoram Socrate, Socratem Aristotele,idcirco quod
generefesse, vel in conlruriis generibus esse vel ipsa se temporibusantecedant.Ergoprius alterum allero
genera esse. Alhumeium
nigrum in eodem genere
et dicitur proprie secundura tempus, prions autem
suntjColor enim genus eorum esl ; justitia vero et in- quatuor fuere distantiae, ut ipse Aristoteles dicit,
justitia in contrariis generibus, illius enim virtus,nu- cum ait:Priusalterum alterodicitur quadrupliciter.
jus autem nequitia genus est. Bonum vero et malum Easque sigillatira breviter enumerat, ad quas ipse
non sunt in genere, sed ipsa sunt genera aliquorum addiditquintam, quae priscis philosophis esset in-
existentia. cognita. Et quoniam de primo prioris modo dic-
Monstratid quod reliquum est,idest ubi pnssunt tum est, de secundo dicemus.
semper contraria vestigari, omniaenim quse sunt Secundo autem quod non convertilur secundum
contraria, aut sub eodem genere sunt.aut sub con- subsistendi consequentiam, ut unum duobus prius est:
trariis generibus, aut ipsasunt genera. Sub eodem mox
duobus enim existentibus, consequens est unum
genere sunt contraria, ut album et nigrumsub uno esse, autem existente, non est necessarium duo
uno
genere, id est colore, color enim albedinis et nigre-
esse. Idcirco non convertitur ab uno consequentia, ut
dinis esl genus.Haec igitur sub uno sunt genere.Alia
p sit reliquiim,prius autem videtur illud essea quo non
vero contrariain contrariis generibus inveniuntur, convertitur essendi consequentia.
ut justiliaetinjustitia. Justitiae enim genus est bo-
Secunda, inquit, significatio prioris est, quae non
num, injustitiae vero malum, malum vero bono con-
tempore intelligitur, sed natura, et hoc ait a quo
trarium est, justitiae ergo et injustitiasub contrariis
non convertitur subsistendi consequentia. N<im si
generibus sunt. Rursus alia ipsa sunt genera.ut bo-
duae res ita sinl oppositae, ut si una sii, necesse sit
num et malura,utra(]uesuntgenera sub se malorum
essealiam, etsialiasit, non necesse sit essealiam,
bonorumquepositorum,elnonhocnuncdiciturquod
ilk prior est qua posita ut sit, non est aliam esse
bonitaselmalitianuUialiigeneri subduntur,ponun-
necessc, et hoc quidem universaliter dictum est.
lurenim sub qualitate. Sed particularium bonorum
Planius vero his fiet exemplis.Binarius enim uume-
et raalorum non essealiagenera, nisi ipsum bonum
rus et unitas eam retinet naturam, ut si quis duo
et malum generaliter. Recte igitur bonum et malum
esse proponat, unum qiioque esse monstraverit,
aliorumparticulariumbonorum,maloruraquegenera
unum enim in ipsis duobus concIuditur,Qecpraeter
sunt nuraerata.Quare rectissirae diclum estomnia
duasunitatespoteritessebinarius.Quocirca si quia
contraria, aut sub eodem esse genere, ut album el
binariumnumerumesse posuerit,nnumquoqueesse
nigrum sub colore, aut in contrariis generibus, ut
r. coiiscquitur,idcircobinarius ut sil indiget unitate.
justitia atqueinjustitia sub bono et malo, aut ipsa
Atvero si quis ponat esse unitatem,nondum necesse
esse gcnera,ut est ipsum bonum et malura,quaege-
estessebinarium. Ergo ab unitate subsistendi con-
nera justitiae atque injustiliae nuraerata sunt.
sequentia non convertitur. Posita enim unitatene-
DE MODIS PRIORIS. ccsse non fuit binarii nuraeri subsequi quantitatem,
Prius autem alterum altero dicilur quadrupliciter : idcircoquod binario non indiget unilas, sicut indi-
primo quidem et maxime proprie secundum tempus, gens erat unitate binarius. Quare prior est unilas
secundvm quod antiquius alterum altero et senius di- binario quod si ita est, et quidquid ita fuerit, ut ab
:

citur,in eo enim quodlempus amplius est, et av.ti- eo subsislendi conscquentia non convertatur,prius
quius, et senius dicitur. Aristoteleauctoreprobabitur.utin eoquod esthomo
Postquam vero deoppositis disputationem quan- etanimal.Cumdicohominem, moxdixianimal;cum
tura ad praesens lompus attinebat explicavit, nunc animal dixero, nihil adhuc de homine dictum est.
quae prioradici possint, quae posteriora disserit. Et Omnis enim homo animal est, non omne animal
ait,primo quidem et proprie, et quod in usu prius homo.

I
285 IN CATBGOEIAS ARIST0TBLI8 LIB. IT. 286

secundum ordinem quemdamprius dici-

Tertio vero A. vera. Ex eo enlm quod non esL^oratio vero
res est, vel
tur,qucmadmoduin et in disciplinis el in orationihus, aui falsa dicatur necesse est.Ueoque srcundum guin-
nam et in demonslrativis disciplinis est prius et po' gue modos prius aitcrum allero dicitur.
sterius perordinem,elemcnla enim in g^ometriapriora Novimus quasdam res in praedicationepossecon-
Sunl iis quip.discrihunlur per ordinem.Principia cnim una earum quae convertuntur alteri
verli. Qiiod si

priora sunt tlieorematibus ordine, et in grammattca causa est,et veluti naluralem subsistentiani submi-
elementa priore sunt sylluhis,et in orationibus simili- nistrat, illa naturaiiter prius esse perhibetur. Ipse
ter proxmium prius esl narratione, ordine. autem aplissimoquod proposuitaCfirmavitexempIo.
Ponit tertiam prioris significationem, ut in geo- Nam si est aliqua res.verum est de ea dicere, quo-
metriii priora8unt,inquit,elementadescriptionibu3' niam est.Ilursus si de ea verum cst dicere quoniam
Elementa vero ait quos tcrminos appollamu8,id est est, illam ipsam rem esse necesse est ut quoniam :

ubi quid piinctum sit, quid linea.quid figura praedi. est horao, verum est dicere quoniam est homo.

citur.Hi3 enim cognitis et fideliter animo apprehen Quod si verum est dicere quoniam est homo,nul]a
sis, postea omnes geometriae descriptiones fiunt, est dubitafio quin homo sit.Ergo quoniam duo haeo

quae problemata et tbeoremata nuncupantur. Ergo sibimet convertuntur.respiciamus nunc quae sit ha-
quoniam prius discuntur elementa, post ad descri- g rnm causa alteri,ut subsistere valeat,atque ut esse
ptionesest transitus, priora sunt elementa descri- possit.Videoautem rem diclo verosuhsistentiaedare
ptionibus, ordine scilicet, quoniam ut descriptio principinm, nam quia homo est,irlcirco verum est
possit intelligi,priuselementa tradunlur.etingram- dicere de eoquoniam est,sed non idcirco homo est,
maticaquoquepriussingulaetraduntur litteraequam quoniam de eo vere dici potest, quoniam est. Res
quae ex his syllabae conjungitur, quocirca ipso enim ut veritas adsit,dicto principium e6t,sed non
quoque ordine priores sunt syllabis. Rhetores vero ut res subsistat,vero efficitur dicto. Quocirca prius
non saepe a narratione, sed ab exordio agere causas est, esse hominem, posterius, verum de eo esse
incipiunt, ideo quod exordia narrationibus priora dictum. Idcirco quoniam quamvis convertantur,
sunt ordine, quare tertiusmodus prioris iste es^ tamen una harum rerum alteri eubsistendi causa
qui secundum nexum cujusdam ordinis in quali- est. Ait enim id esse prius inter ea quas converlun-
bel arte est constitutus. tursecundumessentiaeconsequentiam^quodalterius
Amplius prselerea quae dicta sunt, quod melius est quomodolibet causa est. Ut in hoc ipso sermone
et honorabilius prius naturaliter esse videtur ,consmve' de horaine,convertuntur utraque quidem,sed homo
runt enim et plurimi honorabiliores ei magis asedile' ut sit sermo verus, causa est atque principium.
ctos,priores dicere apud se. Sed est pene alicnisstmu Quod Aristoteled ita ait : Est autem verus sermo
hic omnium modus,modiiLaque qui dicti sunt de prio- nullo modo causa subsistendi rem.Res autem vide-
re ferme isti sunt. tur quodammodo causa esse ut sermo verus sit.
neque secundum tempus
Dicit prius videri,quod Neque enim idcirco quoniam sermo est,
res est,
aIiquoties,neque secundum subsistendi consequen- sed idcirco verus est quoniam res ipsa
sermo,
tiam, nec secundum ordinem sit, sed quodcunque subsistit. Quocirca quinque hi prioris modi sunt,
pretiosius tuerit, prius esse videatur, ut sol, luna quorum superius quatuor dixit,secundum tempu'?,
prior est, et anima corpore, et animus anima. IIoc scilicet secundum id quod non convertitur ad sub"

vero taliarguraento probat,quod hi qui aliquos ve- sistendi consequentiam,secundum ordinem,secuD-

nerantur, et honorabiliores existimant, dicant eos dum reverentiam,et secundum conversionem, cum
apud se esse priores.et hi qui in rebus publicis plu- altera res alii quoniam
subsistendi causa est. Sed
rimumpossunt,prioresdicunturabhisquieo3maxi- de priori dictum est. Nunc de his quaj eimul sunt
me venerantur. Sed ut ipse ait, alienissimus est a incipit.

significatione prioris hic quartus in nunc est dictus DE MODIS SIMUL.

modus.etenim de his melius dici potest,ut dicantur Simulautem dicuntur simpliciteret propriequidem,
venerabiliores et honorabiles,ut vero prioresdican-
quorum generatio esL in eodemtempore,neulrum enim
tur,abusio potius quam uUa proprietas est.Quintus D ^^^^^ ^^^^^ ^^^^^ posterius est eorum. Simul itaque
modus quem ipse addidit hujusmodi est
hxc dicuntur secundum tempus.
Videtur autem prxLer eos qui dicLi sunt, alfer esse Cum dc prioribus disputaret, illa propria priora
prioris modus. Eorum enim quge convertuntur secun. esse contenderat, quae secundum vim praecedentis
dum essentix consequentiam.id quod ulteriusquolibet temporis dicereutur, quare cum de his quae simul
modo causa est,digne prius natura dicitur. Quod [vero sunL disputat, idem revocat, et recte. Nam si ma-
sunt qugedam hujusmodi palam est, esse namque ho- ximum modum solum efficiet tempus, cur
prioris
minem convertitur secundum essenLiae consequentiam quoque non simul editam naturam tempus efficiet ?
ad veram orationem de se. Nam si est homo, vera est Ait ergo,et simpliciter et proprie dici sin;ul esse ea,
oratio qux dicitur, homo est.et si vera qua
est oraLio quae unius temporis ortu prolata sint.ut si illasint
dicitur,homo est,consequitur esse hominem.EsL aulem antiquiora atque priora,quapcunque non aequali.sed
quidem vera oralio nequaquam causa ut si res,verum- praecedenti tempore proferuntur,quaesetemporibu3
^amenvidelur quodammodo res causa ut sit oratio non praecedunt, rectissime simul esse ponuntur.
287 AN. MANL. SEV. BOBTII 288

Quae enim uno tempore edita atque prolata sunt, A. videretur, ea quidem cujus causa erat. Quod distat
illa secundum tempus simul esse. dicuntur, id est ab iis quae convertuntur, et se invicem auferunt,
siraul naturaie principium substantiamque sorlita, quae cum neutra neutri causa sit, et taraen con-
atque haec quidem secundum tempus simul esse verluntur,digne simul naturaliter esseperhibentur.
dicualur.Secundumnaturam vero simul esse perhi- Dicuntur eliam simul naluraliier et quse ex eodem
bentur, quaecunque invicem ad se convertuntur, gsnere e diverso dividuntur a se invicem. E diverso
cura altera res alteri subsistendi, neque causa sit, autem dividuntur, qux secundum eamdem divisionem
neque principium, ut sunt hujusmodi, duplum t
sunt, ut gressibile, volatile et aquatile, hxc enim e
medium : nam cum sit duplum, medium est ; cum diverso dividuntur,qux suntex eodem genere serundum
rursus sit medium, duplum est. Servus quoque et divisionem animai namque dividilur in hxc,in vola-
:

dominus eodem modosunt, filius quoque et pater. horum priusvel po-

tile.gressibile et aquatiie,el nihii

Haec enim quaecunque illata quidem inferunt alia. naturamhxc esse videnlur.
slerius est, sed simui per
sublala vero auferunt siraul,sibi:r.etsemperinvicem Tertium modum eorura quae simul sunt hunc ad-
convertuntur nam si dicam patrem.filium quoque
: didit,illa quoque simul esse, quae aeqoali divisione

intelligi necesse est ; si dixero filium,pater mox sub sub genere ponantur,ut si ponat quis animal genus
intelligenliam cadit. Quod alterum sustulero,
si g hominis et equi,hominem vero et equum a genere,
utraque perimo; nam si tollam filium,pater nonest; id est ab animali dividat, homo vero etequusquo-
si patremab3tulero,filiuraquoqueperirenecesseest- niam sub eodem genere sunt, simul esse natura
Atque haec ita sibimet ipsa convertuntur, ut tamen dicuntur.Et conveniens regula est in omnibusqui,
allera res alteri causa penitus non sit : nam quoniam buscunquegeneribus , cum enimspecierum divisio-
pater filio in praedicatione convertitur manifestum nes fiunt, illic species natura simul sunr,.et si sub
est.sedneque pater filio causa est ut sit, nec filius his ipsis speciebus quaedam alia ponantur,inter se
patri,hoc autem hujusmodi esl. Si iEneas habuit etiam ipsa simul esse nalura dicunlur. Dividatur
Ascaniura filium, non diciraus, quoniam non fuit enim genus,idest aniraali in volatile atquegressibile,
.^neas causa ut esset Ascanius, sed non fuit pater et quoniam sunt sub eodem genere, simul natura
causa ut esset filius. Nam quod dico Ascanius, sunt.Et si quid horum in subjectas partesspeciesque

quaedam propria substantia est, quod dico filius, solvatur, ut volatile quidem in his avibus quae serai-
esse non potest, nisi ad aliquid referatur, et cum nibus vescuntur,et in iis quaecarnibus,et in his quae
yEneara nomino, substantiam dixi, si patrem ap- herbis.hae tres species rursus.quae sub volatilisunt,
pello,nulla ralione constat,nisi ad filium referatur. siraul esse naturaliterappellantur,quod Aristoteles
Igitur causa fuitiEneas ut esset Ascanius, sed non p ita dicit.

est causa pater ut esset filius.Paternamque tuncfit Dividifurautem etsinguium horum etspeciesrursus,
cura Quod si haec tempore ipso priora
filius fueril. ut gressibile animal,el volatile,et aquatiie.Eruntergo
non sunt,causa autem cujuslibet rei priorestquam et itla simui naturaliter quarcunque ex eodem genere
illa cujus causa est, ut oriatur.nuUa dubitatio est, secundum eamdem divisionem sunt.Genera verosemper
quin pater atque filius,quae utraeque praedicationes speciebus priora sunt,neque enim convertuntur secun-
aequales sunt tempore, neutra neutri causa sit, dum essendi consequentiamiut cum sitaliquid aquatile
cum taraen substantiie ipsae sibi ut sint,cau9a sint quidem.est aninial ; cumvero sit animal,non estnecesse
praedicationis.Nec ullo modo simile debet videri ei ul sit aquatile. Simui ergo per naturam dicuntur
quod paulo ante dictum est de homine,esse verum quxcunque ccnvertuntur quiftem secundum essendi
de eo sermonem, scilicet quoniam est. Illic eaiin consequentiam,sed nequaquam quidem causa est alte-
cum res esset, tunc poterat esse verus de ea serrao. rum alteri ut sit,et ea qux ex eodem generee diverso
Prius enim est ut sit aliquid, post vero ut de eo diviiiuntur ab invicem, et simpiiciter simui sunt
verura aliquid essedicatur. Nunc vero non ita est. quorum generatio in eodem tempore est.

ut prius aliquis sit pater,post vero filius.Mox enim Atque idcirco non potest ut genus habeat
fieri

ut pater est, filium esse necesse est, mox ut est unam speciem.Nara quaecunque subgenere sunt,
si

filius, patris sine dubio praedicatio consequitur, 'J simul sunt.Simul autem nisi pluraesse non possunt,
quemadmodum ergo iste modus fit, qui scilicet genus igitur subseunaraspecierahabere non potest.
simul secundum naturam est, Aristoteles ita pro- Si enim una fuerit, fieri non potest ut simul ess^
nuntiat. dicatur, quia illud est, quod sub eodem genere
Naturaliler autem simul sunt, qusecunque conver- qusedam ressolent quae simul sint naturaliter inve-
iunlur quidem secundvm quodest csse consequentiam. niri. Sed haec de speciebus. Genera autem semper

Sed nequaquam causa est alterum alleri ut sit, ut in priora sunt,non enim convertuntur secundam sub-
duplo et dimidio .Convertuntur etenim hxc : namcum sistentise cocsequentiam. Prioris unus modus est
sitduplum, est dimidium, et cum sit dimidium, est secundum quem illa priora esse dicerenlur quaecun-
dupliim, sed neutrum alteri causa esl ut sil. qiiead subsistendum nullo modo converterentur,
In his quae ita priora esse dicebatur,ut converte- quod hoc idem in generibus cadit.Genera euim non
renlur.quamvis secundum essentiam eorum conse- convertuntur ad subsistentiac consequentiam hoc
quentia esset, taraen quia in his alia res alii causa modo. Sit enira animal genus, homo vero species-
atque principium est,hoc erat quod una prior esse Cum vero dico hominem esse, animal quoque osse
289 IN CATEGORIAS ARISTOTELIS LIB. IV. 290
consequitur. Si animal dixero, ad hominem subsi- A. erunt. Illud quoque verum est has ease om nes spe-
consequentia non convertitur. Potest enim
stentiffi cies motus, nullo namquesibi parlicipant.nisi
solo
esse animai, nontamen homo. Quocirca alj aniinali generis nomine, quod motus dicunlur: nam neque
ad hominem non convertilur subsistentiae conse- generatio idem est quod corruptio.namquegeneratio
quentia.Quod si posito homine animal constat.ani- est in substantia ingressus, corruptio vero
exsub-
mali vero nominato non est necesse hominem esse, stantia egressus. Nec diminutio idem quod cremen-
animal estprius homine. Illa quoque priorum de- tum, nec secundum locum translatio alicui superio-
scriptioest,quodeaquae sunt priora sublata quidem rum consiraiiis est.
Gommutatio autem habet forte
auferunt,iilata non inferunt. Animal enim sublatum aliquam dubitationem, quod non videatur a supe-
secum quo(iue hominem tollet,illatum vero ut dica- rioribus discrepare, quam quaeslionem ita propo-
tur esse animal, non secum statim hominem infert. suit.
Posteriora vcro et diverso sunt. lllala enim simul In alteralione vero habel quamdam quseslionem,ne
inferunt,sublatanon auferunt.Dictusquidem homo, forte necessarium sit id
quod alteratur, per aliguam
?imul secum animal infert, omnis namque homo reliquarum motionum alterari : hoc autem non ext
animal est.Quod si homo substantialiter auferatur, verum. Nam pene secundum omnes passiones aut
plu-
non est necesse animal quoque auferri, quod hoc g res, alterari accidit, nulla aliarum mot lonumcommu-
nomen aniraalis in pluribus speciebus valet aptari nicante. Neque enim augeri necessarium
est,quodper
Quod si ita coatinj,nt, subluto homine permanebit passionem movetur, neque minui.Simililer autem
in
animal. Quocirca concludit tres esse species eorum aliis. Ideoque erit alia piaster illos motus alteratio.
simul sunt secundum tempus,3ecundum nalu-
qiiae Nam si eadem esset, oporteret id quod alteratur mox
ram cum ulraque ita convertuntur.ut neutraneutri vel augeri, vel minui, vel aiiquem aliorum motuum
causasit.Tertium genusest secundum eamdem sub consequi; sed non est necesse. Similiter autem et
eodemgeneredivisionem.Quoniaminfaciendo atque quod augelur, aui alia aliqua motione movetur, alte-
patiendoineral quidam motus, facere autem el pati rari oportebat.
praedicamentis adjunxerat,idcirconunc de motibus commutatione veroestaliqua dubitatio,ne forte
In
traclat, et sex numero esse pronuntiat. necessesit quod commutatur secundum
aliquem
DE SPECIEBUS MOTUS. reliquorum motuum oommulari.Namsi omne quod
Motus autcm species sunt sex : generafio.corruplio, comrautatur, aut generatur, aut corrumpitur, aut
augmentnm, diminulio, alteratio, ei aecundum iocum rainuitur, aut crescit,aut
idsecundum locum trans-
mutatio Aliiitaquemotus palam est quia alii abinci- dubium non est nihil a superiori-
ferri aecesse est,
cem sunl. Non cst enim generatio corruplio, neque p ""^ caeteris hanc differe speciem, quae secundum
augmentum diminutio, neqae secundum locum muta- comrautationem dicitur quod Aristoteles respuit, ;

tio. Similiter autem et in aliis. dicens, Hoc autera non est verum. Sed quoniam

In physicis Aristoteles motus species alia ratione quod commutatur non omnino neque generatur,
partitus est. Ait enim aliud esse permutationem, nequecorrumpitur: ut qui in sole diutius stetit.si
aliud motum, permutationis quidem duas esse
et excandido niger est faotus, commutatus quidem
species ait generationem et corruptionem. Motus secundum colorem dicitur, non tamen generatus
verotres secundum quantitatem.secundum qualita- est autcorruptus, nec veroilli aliquod vel cremen-

tem, secundum locum. Igitur, quoniam hic liber ad tum factum est vel dirainutio, sed nec loci trans-
introductionem quodam modo factus est, noluit ni- latio nulla est, potest enim aliquis uno eoderaque
misdivisionisattenuare rationem,ne ingredientium loco consistens, aliquibus extrinsecus venientibus
animos subtiliori divisione confunderet: facit igilur passionibus permutari, potestquoque et crescereet
divisionem motus hoc modo. Est enim una species decrescere, praeler qualitatis coramutationem:quod
motussecundura substantiam,alia secundum quan- ipse Aristoteles ita pronuntiat.
titatem, alia secundura quaiitatem,alia secundum Sed sunt quxdarn crescentia quae non alteranturj
locum. Et secundura substantiam quidem est gene- ut quadratum, circumposito gnomone, crevit quidem,
ratio et corruptio, ha3cenim utraque in substantia alteratum vero nihil factumest : sic et in aliishujus
fiunt. Nam et secundum substantiara generatur ali- modi. Quare molus a se invicem.
atii sunt

quid, et secundura substantiara corrumpitur.Secun- Quod dicit tale est :Siquadrato, inquit, addatur
dum quantitatem vero, ul crementum et diminutio. gnomo, crescit quidem quadratus, non tamea
Etenim secundura quantitatera vel aucta crevisse, commutatur. Ideoque sublato gnomone quadratus
vel detracta diminuta esse dicuntur.Secundum qua- diminuitur.sed non commutatur.Sienimquadratus
litatemvero quaediciturcoramutatio.secundum ali- a b c d, et ducatur ei angularis b c, et dividantur
quas scilicet passiones,quas qualitates esse manife- quatuor latera a c, a b, b d,a c, in aequalia g e h f
stum esl. Secundum locum vero, ut intus in longi- punctis, et ducantur g h, f, e lineae. Divisus igilur
tudinem,vel in curvaturam flexusjet intus quidem quadratus a d in quatuor quadratos qui sunt e g,f
in longitudinem est ut a sursum in deorsum,a prio- g, eh, h f, quorumlibet tres qui circa eamdem angu-
ribus retrorsum,a dextra in sini3tram;et rursus si larem sunt si deraantur,figura ipsagnomo vocatur.
haec convertas et in directum pergaa, idera molus ut si quis tollat hos tres, e g, g f,f h, invenitur m n
291 AN. MANL, SBV. BOETII 292

gDomo, qiii m n gnorao separatur & b e h quadrato. A.
Totus quidem o d quadratus imminutus est, qui ex
tam magno factus est parvus, non tamen formam
tetragoni commutavit.Quod si e h telragonus solus
sit, et ei circumponatur gnomo, qui est m n, crevit
quidem tetragonus, et major factus est, sed non
commutatus est. Omnes enim tetragoni sibi sunt
propria qualitate consimiles. Quod si commutatio
hujusmodi motus esset, ut non omnino a superiori-
noa moveri, et est non moveri quidem secundum
locnraquies,moveriverosecundumlocum translalio.
Maxime autein, inquit,secundum locum mutationi,
contraria est in contrariura locum permutatio.Ut si
qua res sursum sit atque ibi maneat,et sit quieta,
postea sit ei molus lalis, ut deorsum moveatur,
quanquam ipsi superiori motui quies contraria sit,
mullo magis quidem hujusmodi motus, qui in coa-
trarium fitlocum, illi superiori motui contrarius est.

bus separaretur, nulla esset dubitatio quin semper Atque hoc quidem et in aliismotibus accidit:ut si
oporteret quidquid commutatur secundum aliquem quis sit ad dexteram, siei in sinistram motus sit,in
priorum motuum modum commutari. Ita ut aut contrariura locura factus dicitur raotus.Atque hoc
nasceretur,aut corrumperetur, aut minuerelur, aut idera id aliis motibus licet videre; sed Aristoteles
cresceret, aut secundum locum fieretaliqua permu- dubitatsi reliquomotui,id estcommutationi.aliquid
tatio. Quod quoniam non est, ab omnibussuperiori- possit esse contrarium, quam quaestionem ita pro-
bus rootibushaecmotus ppeciesdistat.Sed monstra- n ponit :

tum superius est quinquesuperiores raotus species Reliquo vero assignatorum motuum non facile est
a seorani ratione substantiae discrepare. Quocirca assignare quid sil conlrarium,videtur autem nihil ei
distant, se similiter hi sex motus, atque divers conlrarium esse, nisi quis ei in hoc secundum quali-
sunt. tatem quietem opponat, aut in contrariam qualitatis
mutaiionem, sicut et in mutatione secundum locum,
quietem secundum locum, aut in contrarium locum
Quadra y/ mutaiionem. Est enim alterio secundum qualilatem
mutatio.
C^
Ex similitudine motuum contrarietates quoque
colligimus.Namquoniam superiusmotuisecundum
/ aun iocura conlrariamreperitsecundura locum quietem,
et quoniam omnis commutatio quae secundum ali-
quam passionem fit secundum qualitatem commu-
X tatur, motus ejus contrarietatem posuit secundum
C qualitatem quietem: ut si lapis cum frigidus est,si
O ita permaneat, qualitas illamansit et quievit, quod

/ m si tepeat, qualitas illa comrautat

quidem raotus,
coraraulatio contraria, et factus est
est, et est ipsa

et in tepore lapidissecundum qualitatem facta est

Est aulem simpliciter quidem motui quies conlra-
rtum.Singulis vero singuli, generationiquidem corrup-
tio, augmentationi autem diminutio;secundum locum
vero mutationi, secundum locum quies, maxime au-
permutatio, fuit autem in frigore quies seoundum
eamdem qualitatem. Quocirca licet videaturhic mo-
tus quidem omninocontrarium non habere, tamen,
sicut superius dictum esl secundum locura transla-
tioni contrariam esse secundum locuraquietem,cur

tem videtur oppositum esse in contrarium locum mu- non quoque secundum qualitatem comrautationi di-
iatio, ut quae est inferius ei qux est superius, et ea catur quies secundum qualitatem esse contraria ?
qux eit superius ei qux est inferius. Defmitio namque commulationis est translatio se-
Nuncjammotuumcontrarietatesexsequitur,etip- cunduraqualitatera,cumenimqualitascujuslibetrei
si quidera generi, id est molui, dicit quietera esso raovetur,fittranslatio,scilicetsecundumquaiitatem.
contrariam,habel enim motus quietem contrariam. j^
Quod maximevideatur secundum locum transla-
si

Singulis vero speciebus motuum motus ipsi contrarn non solum secundum locum
tioni esse contraria,

sunt,ut generationi corruptio,et cum generatio sit quies, sed etiam in contrarium locum translatio,
motus atque corruptio,utraque tamen sibimet con- secundum qualitatem quoque mutationi non solum
traria sunt, cremento quoque diminutio contraria erit contraria secundum qualitatem quies, sed ma-

est.Quare diverso modo hae species motus contra- ximeincontrariaraqualitatemcommutatio:ut6iquid

rietatem habent,quam genus dudura habere mon- cum est album, si rubrum fiat, quieti quidem ei
straviraus motus enim ipse habet quietem contra-
: quae in albo colore poterat permanere contraria
riam. Specierum vero molibus non quies tantum, fuit qualitatis ipsa rautatio, ut ex albo in rubrum
sed alii raotus contrarii sunt, ut generationi corru- mutaretur quid enimexalt)o verlatur in ni-
; si

ptio et cremento diminutio, secundumvero locum grum, illud maxime permutatur, et illud supe-
translationiscontrarietas similis est generi.Nam et riori inutationi contrarium est, quoniam permu-

ipsa habet contrariam secundum locum quietera, tatum cst iu eontr&riam qualitatem. Atque boc est
contririum namque est moveri de loco in locum, et quod ait :
293 IN LIBRUM DB INTERPRETATIONE EDITIO PRIMA. 294
Quapropter opposita erit secundum qualitatem mu- A. etiam in ipsis partibus corporis aliquid.et ipsaa par-
tationisecundum quatitatem quies,aut in r.onlrarium tes habere prajdicamur.dicimur enira et habere di-
mulatio qualitatis, ut album fieri ad id quod esl ni- gitos,et in digito annulos Girca corpus quoque ali-
grum fieri,alteralur enim in contrarium qualilatis quid habere dicimur,uttunicam,vel quodlibetaliud
mulaltone facla. vestimentum. Necnon etiam in vase haberi aliquid
Id quoque apertissimo vulgatur exemplo. Quare dicitur,ut triticum in modio,et vinum in dolio;haec,
quoniam de motibus expedilum eatjhabendi ajqui- scilicet, ita haberi dicuntur, ut in vase. Dicitur
vocutionem quae sequitur explicemus. etiam quis habere uxorem,qu88,scilicet signilicatio
DE MODIS HABERE. nulli supradicta3 communis est, sed (ut ipsi Aristo-
Habere autem multis modis dicitur, aut enim tan' teli videtur) longe diversa eat ab
haec signilicalio
quam habitum el al]ectum,aut aliam quamlibet qua- habendi prwdicamento;non enim proprie habemus
litatem, dicimur enim disciplinam aliquam habere uxore3,sed quod habere quis dicatur uxorem, hoc
atque virlutem.Aut tavquam quantilalem,utconlingii cum eo uxoreni,habere enim ha-
significat habitare
ei qui habet magnitudinem, dicitur enim tricubilam bitaredicimu3,ut est Socralem habent, id est cum
magnitudinem haberevelquadricubitum.Aul tunquam Socratehabitant atque eum colunt.Quare ipse quo-
ea quse circa corpus sunt, ul vestimentum vel tuni- „ queAristotelesinquitessealiquos fortassepreetereos
cam.Aut tanquam in parte,ut in manii annulum. Aut quidicanturhabendi modos, hortaturque nos ad ul-
tanquam partem,ut manu vel pedem.Aut tanquam in terioremaliquaminquisitioaem,ut nosquoque quae
vase,ut in modio grana tritici, vel in lagena vinum, ramus per quo3,praeter priores dictos modos, alios
pinum enim babere langena dicitur, et modios grana possit habere praedicari. Et de hac aequivocatione
trilici, hoic ergo omnia haberi dicuntur, ut in vase. quidemhabendisuClicienterdictumest.Sedtbrtequis
Aut tanquam possessionem, habere enim domum aut dubitet cur cum habere superius in generenomina-
agrum dicimur. Dicitur eliam vir uxorem habere, et verit,nunc idipsumaequivocum ponat,8edhaec quae-
uxor virum.Sed videtur alienissimus quimmc dictus stio ita solvitur. Non absurdum esl idem praedica-

est modus esse in eo quod est habere,nihil enim aliud mentum nunc univoce, nunc aequivoce praedicari.
per uxorem habere significamus, nxsi quia cohabi- Univoce quidem ut superius cum ejusdem specie-
tant,forte tamen et alii quidam apparehunt modi de rum exempla proposuit.ut est calceatum esse vei
eo quod est habere. Sed qui consueverunt dici, pene arraatum,horura enim talium genus est. /Equivoce
omnes enumerati sunt. vero ut in hig modis quos superius exposuimus.
yEquivocum esse habendi modum manifestum Quod si et habet aliquas proprias species habendi
est,habere enim ita multis dicitur modis,ut tamen praedicdtio,diciturautem etipsum nomen multipli-
a?quivoce praedicetur.Dicimurenim habere aliquam C citer, nihii est incongruum in genere nuraerari,
qualitatem,ut habitum vel dispositionem, Dicimur sufficit enim ad demonstrandum genus esse et ha-
quoque habere scientiam vel virtutem;quantitatem beudi praedicationem quod sub se aliquas partes
quoque haoere perhibemur,dicimur enim in men- speciesque contineat.
pura habere quinque vel quatuor pedes. Nec non

:%W« M^IVr. !§e¥. BOETil

IN LIBRUM ARISTOTELIS DE INTERPRETATIONE
LIBRI DUO

EDITIO PRIMA, SEU MINORA COMMENTARIA.

LIBER PUIMUS.
Magna quidem libri hujus apud Peripateticam
sectam probatur auctoritas.Hic naraque Aristoteles
siinplicium propositionum naturam diligenter exa-
minat.sed ejus series scrupulosaimpeditur semita,
et sublimibuspressa sententii3,aditumintelligentiae
facilem non relinquit.Quocirca nos libri hujus eno-
dationem duplici commentatione supplevimus, et
quantum siraplicesquidem intellectussententiarum
oratio brevis obscuraque complectitur,tantum hac
£) lius acumen considerationis exposcit,secundae series
me tantum lector exspe-
editionis expediet.Nunc a
ctetquantum pedetentim minutatimque secundum
orationis ordinem textumquesermonis id quod an-
gustia brevitatis lalet intelligat. Et prius quae sit
hujus operis intentio breviter demonstrandum est.
Inscribitur etenim Graece liber hic Ilept ip[ji£v£;ai;,
quod Latine de interpretationesignificat.Quid ergo
sit interpretatio paucis absolvam. Interpretatio est

operis hujus tractatione digresaimus.Quod vero al- voxsignificalivaperseipsamaliquidsigDiQcans.Sive

 295 AN. MaNL. SEV. BOETII 296

enitn nomen sit,quodperse significet.ut est homo. . sihoc sit, hoc esse, id est si sol est, esse diem.
Sive verbum, ut est curro. Sive quod grammalici Quare hae simplices noa sunt, sol est enim,et dies
participiura vocant.Sive pronomen.Sive ex hisjunc- est, duae propositiones sunt, quas una conjunctio
ta oralio, ut est, Homo currit. Sive quoiibet alio 52,copulat atque componit. Sed de his nullus hoc
modo, vel nomen, vel verbura, vel ex his oratio libro Iractatus habebitur.Quare quoniam de simpli-
juncta.per se aliquid significet,interpretatio nomi- cibus enuntiativis orationibus tractaturus estjid est
natur.Quare cum sintquaedam in orationis partibus de simplici affirmatione et simplici negatione,quo-
qua9 per se nihii sii^nificant,aliis tamen junctae de- niamqueaffirmationes etnegationes verbisac nomi-
signantjUt suntconjunctiones vei praepositiones,haec nibus conjunguntur,ut in ea quae est: Homo currit,
interpretationes esse non dicimus. Interpretatio atfirmatione, esthomo nomen, currit verbum. Et
enira sive simplex est,ut nomen et verbum, sive rursum: llomo non currit, negatio eodem nomine
composita,utexhisjunctacopuldtaqueoratio,velper verboque conjungitur.Recte priusde simplici affir-
seipsam significare debet,si simplex est, vel ex his matione et de simplioi negatione, omninoque de
quae per se significantjunctaesse,si composita cst. enuntiatione simplici disputaturus est. Quoniam
Quareinterpretatio est vox aliquid per seipsam sig-
omnis enuntiatio simplcx, verbis nominibusque
nificans.Sed quoniam verba nominaque interpreta- n conjungitur, primam disputalionem de norainibus
et verbis instituit.His enim prius ad scientiam ve-
tiones sunt, oratio quoque omnis quaeexsignifican-
nientibus, tota facillime natura orationis aperitur.
tibus per se praedicamentis jungitur interpretatio
nuncupatur,ct quoniamplurimaesuntinterpretal,io- De quibus autem ei in toto dicendum est libro,in-

nes,inter quas illa quoque est oratio,in qua verum

choans ipse sic proponit.

falsumve inveniri potest,id est enuntiativa, de qua

DE SlGNIS.
hoc in libro tractandum est, idcirco Aristoleles de
Pnmum oportet constituere quid sit nomen, elquid
verbum,postea quid est negatio,et affirmalio,et enun-
communi nomine et continenti, libro titulum in-
tiatio,et oratio.
scripsit.Interpretationamque estnomen et verbum,
In principio, inquit, hujus sermonis de enuntia-
et interpretatio etiam est hujusmodi :Omnis homo
tione instituitur,constituere,id est definire,oportet
animal est.Sed in hac verum falsumque auditor in-
quid nomen sit,quid verbum.Haec enim (ut dictura
teliigit.Haec enim omnis homo ani-
oratio quse dicit
estjomnem conjungere orationem valent. Quae ora-
mal esl,vera vel falsa est. Interpretatio quoque est
tio genus est aliarum orationum.Sunt enim princi-
etiam hujusmodi oratio: Da mihi codicem. In qua
pales quinque orationum differentiae Est autem :

verum falsumque nullus inveniat. Etenim da mihi prima oratio deprecativa, ut Jupiter omnipotens
:

codicem, neque verum esse polerit nequefalsum.

p precibus si flecteris uUis.Secunda imperativa, ut :

Quocirca quoniamdehissolisorationibus in quibus

Suggere tela mihi.Tertia interrogativa, ut: Quo te,
verum falsumque reperitur,quas enuntiationes, et
Moeri^pedes? Quarta vocativa, ut Huc ades, o Me-
:

propositiones vocamus,quae interprelationes sunt,

libffie?Quinta enuntiativa.in qua verum inesse fal-
disputaturus est, quoniamque de nominibus illis sumque perspicitur.Hujus autem duae snnt species
verbisque dicendum est, quid sint, quamve vim in
una affirraatio, altera negatio. Affirmatio est, ut :

significatione retineant rectelibrum de interpreta-

Homo animal est. Negatio, ut Homo animal non:

tione signavit.Nec nos hoc turbet, quod sunt quae- est. Ergo orationem verba nominaque constituunt.
dam interpretationes de quibus in hoc libro non Enuntiationis autem oratio genus esl. Enuntiatio
tractet.Tanquam enim si quis dehominedisputans,
vero affirmationis et negationis. Quare elementa
titulum operis deanimali posuisset,quanquam non qusedam suntquae conjungunt oralionem,nominaet
de omni animali, tamen quoniam de aliquo dispu- verba,et de his disputat primum, dehinc proposi-
taturus esset, recte de animaii libro nomenimpo- tionis duas ultimas species sunt, et dicit se de af-
neret. Ita nunc licet non ue omni inlerpretalione firmatione et negatione dicturum. Post has harum
pertractet,tamen quoniam de una quae estenuntia- genus proponitjid est enunliationem.Ultimum vero
tio.et de norainibus et verbis,quae interpretationes
^ quod horum maximum est, oralionem. Est vero
simplices sunt,dicendum erat, de communi et ge quodammodoconversusordoab speciebus usque ad
nerali vocabulurn libro de interpretatione imposuit. earura genera prima perveniens. Proponendo enim
Est autem intentio libri hujus de simplici enuntia- ab affirmatione etnegatione ad enuntiationem,quod
tiva oratione disserere.Simplex autem enuntiativa est genus.ascensum est. Ab enuntiatione ad enun-
oratio est^in qua cum verum falsumve 3it,illud la- tiationis genus.quod est oratio,propositionem ope-
men est ut sine conjunctione totus orationis ordo ris levavit, diverso tamen modo de cunctis dispu-
proponatur.ut est Homo est, homo animal est,
: tat.Prius enim de oratione, post de enuntiatione,
homo currit,homo pavidus currit. Ha3 enira propo- deinde de affirmatione,postremo de ditfinitionene-
sitiones sine conjunctione proposilae sunt, el hae gationis edisserit.converso scilicet ordine.Sed hoc
dicunlur prajdicativae, quae sunt cum nomine et posterius liquebit. Quod autem prius negalionem,
verbo.Illa vero quac sunt hujusmodi: Si sol est su- postea proposuit alfirmalionem,niliil inlerest, cum
per terram dies est, duplices atque hypotheticae, omnes speciea aequeve sibimel sint, et uni generi
neo non etiam conditionales vocantur.Ponitur enim aequaliter supponantur. Quocirca si arUrmalio eti
297 IN LIBRUM DE INTERPRETATIONB EDITIO PRIMA. 298
negatioenuntiationisspeciessunt.rectum estquam- A. suntin voce, earum quae suntin anima passionum
libet earum priua indiscrele proponere.Quemadtno notjp, id est, ipsx, inquit, voces intellectusqui sunt
duni autem aflirmatio et negalio species enunlia- animae passionessignificant, eorumquesunt signili-
tionis sint, et ha;c earum genus, secunda editione cativae ergo ea quae sunt in voce significant illas, et
;

monstrandum est. earum sunt notae quae suntanimae passiones.Anima;

Sunt ergo ea qux sunt in voce, earum qux sunt in autem passiones intelieclus sunt.Igitur ca qua; sunt

anima passionum, notae, el ea quae scribuntur,eorum iu voce, intellectum qui sunt in anima passiones,
qux quemadrnodum nec lilterse exdem
sunt in voce.Ac notae sunt eosque significant. Quoniam his, id est

omnibuSfSic necexdem voces.Quorum autem hxprimo vocibus, omnis significatur intelligentiamentisque

notsi,exdem omnibus passiones animx sunt, et quo- conceptio.Atvero quod addidit :Et ea quaescribun-
rum ha- similitudmes, res jam exdem. De his itaque tur, eorum quae sunt in voce, tantumdem valet
dictum esl in his qux dicta sunt de anima.Atterius est quantum si diceret : Notae sunt litterae quae scrilmn-
enim negolii. turverborum et nominum qua; sunL in voce. Mon-
stravit igitur voces intellectuum esse significalivas,
Quoniam nomen et verbum in definitionibus suis,
significativa paulopostpropositurusest,primum ex-
et litleras vocum; nuncde eorum naturapertractat.
plicat quorum sint significativa qufficunque signifi- B ^"^^"^ '
^^ quemadraodum nec litterne omnibus eae-
cant, id est, quaedesigneut ipsum nomenet verbum. dem, sic nec eaedem voces. Hoc ad monstrandum

Tota autem ratio sensus hujusmodi est :Triasunt valetvocesetlittera3positioneconstitui,non natura.

ex quibus omnis collocutio disputatioque perficitur, Etenim diversae apud diversos sunt voces et littera*,
res, intellectus, voces. Ressuntquasanimi ratione et quemadmodum litterae eaedem apud omnes homi-

percipimus, intellectuque discernimus. Intollectus nes non inveniuntur,itaquoque nec voces.Quare hae
veroquibus res ipsas addiscimus. Voces quibus ad secundum positionemsunt.quod ipse reticuit velut
quod intellectu capimus, significamus. Praeter haec planum. Manifeslum enim est, quod pergentes sin-
autem Iria est aliud quiddam quod significat voces, gulas permutatur,hoc non naturaconstilutum esse,
hae sunt litterae, harum enim scriptio vocum siguifi- sed positione.Quod vero addidit:
Quorum autem hae
catio est. Gum rigitur haec sint quatuor, res,intelle- primumnota3sunl,eaedemomnibuspassionesanimae
ctus, vox, littera ; rera concipit intellectus, intelle- sunt, etquorum hae similitudine3,res etiam eadem,
ctum vero voces designant, ipsas vero voces litterae ad hoc pertinet, ut naturales esse res inlellectusque
signilicant. Intellectus vero animae quaedam passio declaret. Idem namque (ut dictum est) intellectus
est.Nisieniraquaindarasimilitudinem reiquamquis passiones anima; sunt,rerumverosimilitudines.Ergo
intelligit m animae ratione patiatur,nullus est ir.tel- p nuncquidem hocdicit Quorum hae, id est voces,de :

lectus. Gum enim video orbem vel quadratum, figu quibus supradixerat,notBesunt,eaedem suntanimae
ram ejus menteconcipio, etejus mihisimilitudo in passiones, etutneclitterae sunteaedem, sic nec eae-
anima; ratione formalur, patiturqueanimarei intel- demvjces Quorumergo haevoces significativas sunt,
lectae similitudinem, unde fit ut intellectus.et simi- idestpassionumanimae, haesuntapudomnesesedem
litudo animae passio.Horum autem rursus
sit rei,et significant autem voces illa quae sunt intellectus :

quatuor,du3egunlnaturales,duaesecundumhominum intellectus igitur animaepassio est,apud omnes ho-

positionem.Vocesnamque etlittercesecundumhomi- mines nondiversa.Ergonaturalisapudomneshom.-
num positionem sunt. Intellectusautem et res natu- nesest animiconceptio atqueanimae passio.Quorura
raliter. Hoc illo approbatur, quod apud diversas sunt notffi ea quae versantur in vocibus.Docet autem
gentes diversis vocibus utuntur et litteris. IJcirco etresquarumsuntsimilitudinesintelleclusetanimae
quoniam quibus uterentur^etlitteras
ipsi sibivoces, passiones.essenon positione,8ed naturaliter consti-
quibus scriberent, composuerunt.lntellectus autom tutas.Idcirco quodhae resquarumsimilitudinessunt
et res nullus posuit,sed naturalitersunt.Nequeenim inlellectus, qui intellectus animce passiones sunt,
quodapudRomanosestequus,apud barbaros cervus apud omneseaedem sunt. Hoc estenim quod ait, Et
est, sed apud diversas gentes eadem rerum nalura quorum has similitudines,scilicet animaepassiones,
est.Praetereanequequodnosintelligimusesseequum, D quae sunt similitudines rerum,res etiameaedem. Ac
canem barbari putant.Sed eadem apud diversissimas si diceret : Quorum intellectus sunt similitudines.
gentes substantiarum intellectuumqueratioestcon- Qui intellectus animae passionessunt,idest resapud
stituta.Quare duae harum sunt secundum hominum omnes eaedem sunt.Quod autem itaposuit :Quorum
positionem, id est voces etlitterae, duae secundum autem hae primum notae,hoc sentit: de vocibus enim
naturam,res et intellectus.Nunc ergo hoc dicit,quo- dicit,quoniamquorura vocasprimum notaBsunt,apud
niam voces quidem significant intellectum, ipsas omneseaedemsuntaniraaepassiones.Voxenimetiam
etiamvoceslitteraesignificant.Suntauteraintellectus intellectum rei significat, etipsam rem.Utcum dico
aniraflepassiones.el vocesquidemetlitterae naturales lapis.et intellectum lapides et ipsum lapidem,id est
non sunt.Quemadmoduin enim vox non eadem apud ipsam substantiam designat.Sed prius intellectum,
omnes gentes, ita nec litterae. Sed inlellectus et res secundo vero loco rera significat. Ergo non omnia
easdem apud omnesquamlibetdiversissimasgentes quae voxsignificat passionesanimae sunt.sedillasola
invenies. Atque hoc est quod ait Sunt ergo ea quae : quae primee ;
primo enim significatur intellectus,se-

Patrol. LXIV. 10
 299 AN. MANL. SEV. BOETII 300

cundoverolocores. SedintellectuspassionesanimcE A estveritas falsitasque.in

qua prolatione vocis enun-
sunt quorum ergo primum notas sunt voces,eeedem
;
possumus invenire.Quoties enim substan-
tiationes

sunt apud omnes homines animae passiones.Esl alia tiamcumaccidenteconjungimusatquecomponimus,

quoque scriptura hoc rnodo se habens Quorum au- :
vel intellectumintellectui copulamus,uttieri propo-

tem hae primum nolae,hae omnibus passiones anirnae tunc fit idem in voce. Et
sitio possit in cogilalione,

sunt, el quorum hse simiiiludines, res etiam hae. est nunc affirmatio, ut Homo currit. Hominem :

Quod si ila scriplum est, hoc dicere videtur Osten-
dit enim quorum sint notaa voces, et quorum sint
rursus animae passiones tanquam sidiceret :Voce3
;
quod siyinificant, et quorum nolae sunt, illae sunt
animae passiones, el rursus quorum similitudmes
: quippe cursumque composuit atque conjunxit, et
inde affirmatio nata est veritatem continens vel
mendacium. Nuncvero negatio, si huic adverbium
negjitivum non junxero, et substantiam ab acci-
dente divisero atque disjunxero, ut est Homo non :

sunt hae quae sunt animae passiones, hae sunt res ; currit, id non quod est adverbium negativuni, ho-
ta)iquam rursus si diceret : Quorum sunt similitu- minem a cursu divisit atque disjunxit, factaque est
dinesea quae in intellectibus alqueanimae passioni- inde negutio rursus veritatem falsitatemve signiQ-
bus sunt, illae res sunt. Sed de his disputationes tra- cans. Recte igitur dictum est circa compositionem
herelongiusnonvult.Aitenim:Dehisquidem dicLum g quod est affirmatio, vel divisionem quod est ne-
est, in his quae suntdictadeanima. Alterius est enim gatio, verilatis falsitatisque constare naturam.
negotii.Etenimaliudestprincipaliterdeiutelleclibus Nomina igitur ipsa et verba consimilia sunt, sine
animae disputare.aliud tantum sibi ad disputationem homo, vel
compositione vel divisione intelleclui, ul
sumere,quantum ad logicae possit pertinere peritiam. album, quandononaddituraUquid,nequeenim verum
Quare alterius negotii est principaliter de animae aut fulsum est.

passionibus ditputare. Nunc quid sit intellectus sine vero vel falso conti-
Est autem, quemadmodum anima, aliquoties qui-
in. nuata oralione prosequitur. Ea enim, inquit, quse
dem intellcctus sine vero vel falso,aliquoties aulem cui simplicia dicuntur, similia suntsimplicibus intelle-
jani necesse esf horumullerum inesse,siceliam in voce. ctibus, qui sine ulla composilione vei divi3ione,ani-
Circa conpositionem enim et divisioiiem est falsilas el mi puro capiuntur intuitu. Cum enim homo vel al-
veritas. bum, ipsaquidem simplicia sint, et significent ali-
De euuntislionedicturus in qua veritas et falsitas quid, nihil tamen neque verum neque falsum desi-
invenitur, recte prius monslrare proponit, in qua gnant. Omne enim simplex nomenvel verbum a ve-
prolalionevocum hoi um alterum, iri est aut veritas ritate et falsitate secluditur. Atque ideo (quoniam

aut falsitas inveniri queat. Sed omnis vox animi p utdictum est)quaecunquesunt in vocibu&,significant
sensasignificat, quare ex animi intelleclibus quid- animae passiones, simplices voces, et sine composi-
quid eveneritvocibus indicatur.Ergonunc hoc dicit: tione vel divisione, similes sunt his inlellectibu3
Similitudo est,inquit,quaedam inter se intellectuum quos sine compositione et divisione simplex intelli-
atque vocum queniadmodum enim sunt quaedam
: gentia concipit. In his enim atque hujusmodi nulla
simplicia quas rutione animi concipiuntur,etconsti- neque veritas, neque falsitas invenitur : nisi enim
tuunturintelligentiamentis,in quibusneque veritas aliquid addatur, ut id quod sim^^Iex intelligis, vel
uUa, neque falsitas invenitur,ifa quoque in vocibus perseconstiluasesseveleialiquidsecunduraessecon-
est. Simplexenim intelleclus.ut, verbi gratia,honii- jungas,in his veritas et falsitas non erit. Gum eaim
nis vel equi, neque falsitatem ullara retinet neque simpliciter dico homo, si non aliquid addidero, ut
veritatem ; cum enim intelligo simpliciter hominem verbum Est, et fiat hujusmodi compositio: Homo est,
etsubstantiam ipsam^nihilverivelfalsiincogitatione vel hujusmodi aliquid,ut Homo vivit,quodidem va-
:

retineo. Quod si curfeum rursus animi cogitalione let,tanquam si dicam Homo vivens est ergo nisi
: ;

perspexero,cogitatioipsa,quoniamsimplicisreitenet aliquid hujusmodi fuerit adjunctum, quod intellec-

intuitum,veritate et falsitateseclusaest.Sed quando tam rem vel per se esse constituat, ut : Homo est,

cursum et hoiiiinem junxero, et ex his aliquid intel- cuni dicOjper se hominem esse designavi, vel junclo
ligentia mea tecero, id quoque si voce proferam, hu- D accidente tale aliquid apponatur,quod idem quod ei

jusmodi erit : Homo Tunc ex hac substantiae

currit. est esse significet,ut est : Homo
enim vivit. Vita
etrtccidentiscompositioneetconjunctionehujusmodi homini juncta est,et vivit idem significat quod vi-
inlellectus fit, in quo vel fal«itas possit esse vel ve- vensest,nullaveritasnecfalsitas valet intelligi. Hoc
ritas.Ergo quemadmoduminintellectusuntquaedam autem convenientissimo monstrat cxemplo.
aliquotiessimpliciaverofalsoquecarentia,aliquotie3 Signumau(emhujusest,eienimhircocervus significat

autem cum jam necesse est aut veritatem inesse in- quidem aliquid,sed quod nondum verum vel (ulsum,si

etiam in vocc.Nam si
tellectui aut falsitatem, sic est non esse, vel non esse, addalur,vel simpliciter,vel se-
simplicem intellectum vero falsoque carentem vox cundum tempus.
prffiferat, ipsa quoque vox a verilate et falsitate re- Magnam vim habet exempli hujus sublilitas, Noa
linquitur. Quodsi hujuemodi prolerat intellectum, cnim solaillanomioavel verba lalsitateacmendacio
qui in se verum laisuinvecontineat.ipsa quoque veri separata sunt, quaecunque simplicia sunt.sedetiam
falsiqueretinetsignificationem.Docuitaulem perhoc iilaquapcunque suut composita.si sint dicta sirapli-
quod ait : Girca compositionein enim et divisionem citer.Hircocervuseaimcompositumnomenest,8igai.

J
301 IN LIBRUM DE 1NTERPRBTATI0N3 3DITI0 PRIMA.
ficans hircura et cervum.Sed
esse af]dalur,ut dicamus hircocervus est, vel hirco-
cervus non esfjfnuUus inde veri falsive intellectus
poterit provenire. Ipsum enim quunquam
positum.tumen simpliciter dictum, veritati vel fal-
sitati proximuin nonest.Si quis enim dicat tanlum
bircocervus, nihil enuntiat.
praBterverilateai talaitulemque.quoddarncompositum
designans nomen auditor inlelligit.Quod vero aitvel
simplicitcr vel secundum tempus, ad hoc valet, ne
putaremusluncnerisolumdenomineenuntiationem.
Cum ei praesens tempus adjicitur,ut cum diciraus:
Hircocervus est,vel hircorcervus non est,in hisjam
verilas e:?t aut falsitas. Sed non solum si prssens
tempusdesignetpropositio, sedetiamsi praeteritum,
ut si quis dicat Hircocervus fuit; vel futurum,ut si
:
-..:- j.--. tt: .• .. r
...
quis dicat Hircocervus erit,
.
:
_
enuntialionem :.
facit.
Ergo hoc estquod ait vel simpliciter vel secundum
tcmpus,hujusmodi enim simpliciter factaenuntiatio
secundum praesens est. Etenim quod praesens dici-
mus,tempus nonest.sed confinium teraporura.Tem-
302
nisi et antesse autnon ^ naturaliteressent.queraadmodumeaquaedulciasunt
apu(iRomanos,noneadem suntapudScythasamara
nec acida, sed apud ipsos quoque dulcia, et apud
sit com- omnes gentes sunt eodem modo.lta quoque omnia
nomina|si naturaliter essent.eisdemomnes homines
uterentur. Quare quoniam nomina nuturaliter non
Quod si nihil enuntiat sunt,nec nuluralitersignificant,secundum placitum
sunt, scilicet poncntium alque auctorum.et a qui-
bus norr.ina ipsa rebus impressa sunt.Est ergo no«
menvoxsignificalivasecundumplacitum.Secundura
placitura autera positionentque signilicantium vo-
cum,aliaeterapus cccumad significationera trahunt,
aliae praeter tempus praedicanLur. Tempus secum
trahunt, ut est curro et lego.vel cucurri et legi, et
quaRcunque sunt verba. Orane enira verbura cura
p tempore est. Nomina vero sine tempore sunt. Cura
enlm dlco : Socrates, vcl Plato, vcl albcdo, vcl ali-
quid hujusraodi.temporibus carent.Nomen ergo vox
est significativa secundura placitura sine terapore.
Vocum sif,'nificativarum secundum placitum sine
tempore.aliaj sunt quarum parles aliquid extra si -

pus autem est aut futurum autpraeleritum;ergonon gnificant.aliae quarum partes extra nihii designanl.
potest in eo quod est hircocervus veritas aut fulsitas (laec namque vox, quae est, Socrates i;urn Platone
inveniri, nisi ei aul esse aut non esse addalur, vel aliisque discipuiis, quse est oratio, et significativa
praesens significans,qund est simpliciter,vel terapus secunJum placitum. Parlps namque ipsius
est, et

quod est praeteritura aut futurura.Si quis enira sic quaesuni nomina, secundum placitum sunt,et sine
dicat : Hircocervus est, simpliciter dixit, id est se- tempore.Nulla namque in eane imaginatio quidem
cundum praesens. Si quis autem, Hircocervus erit lemporis,invenitur,sedhabethoc quodpartesejusex-
vel fuit, secundura terapus, futurum scilicet et tra significant.Totanamqueoratioest,Socratescum
praeterituni. Haec igitur qute erant utiliapraelocutus, Platone aliisque discipulis ; sedejuspars Socrates,
addefinitionemnominis,disputationiscursuaccedit. si a tota oratione disjuncta sit, significat aliquid.
^ Nominis autera pars nihil extra significat ; ipsius
DR NOMlNE. enim nominis quod est Socrates, quod disjunctum
Nomen igilurest voxsignificativasecundum placiium a tota connexione significat, partes nihil extra de-
sinetempore,cuJusnullaparsestsignificativa,separaia. signant.Neque enira So,nequecra,neque /e5,aliquid
Omnis diffinitio genere et differentiis perficilur. prfflter tolura nomen extra designant.Quare rectis^.-
Sumpsit ergo ad diffinitionera vocein esse nominis sime diffinitio constituta esl: Noraen essevocerase-
genus.Caitera vero quae exsecutus est, pro dilTeren- cundum placitum designativara sine terapore,cujii3
tiisaggregavit.Est autera hujus terraini talis expo- partes nihil extra significant. Hoc autem propositis
sitio : Noraenest, inquit, vox. Sed vocum aliae sunt dooet exeraplis.
quee significant, aliae quae nihil significant. Nomen Iwnomine enimquod estequi(erus,ferusper senihihi-
autem significat id cujus nomen est. Nomen igitur gnificat,quemadmoduminoralione quyeest equus fenix.
est vox significativa. Vocum significativarum aliae Si enim sit oratio quae dicat equus feru3,duas res
non naturaliter.Naturaliterest
sunt{naturaliter,aliffi significat equura et ferum. Utrumque enira est,
;

vox significativa.ut ea quae dolores naturalitermon- unurasub3tantia,alterumquaIe.Quivero dicit equi-

slrat aut gaudia.Non naturaliter vero significativae ferus,unura noraen est, et ei unura quod significat
voces sunt,quas secundum positionem essedicimus. D subjectumesl;quocirca unumquoque permistioista
Secundumpositionem vero sunt;qua3sibi ipsi horai- significat: quod si unum significat tota permistio,
nesposuerunt.utcura dixit aliquis.-Prirausquirebus pars inde separata nihil extra designat.Io toto enim
noraina condidit,haec substantia dicatur aurum,hic nominequode3tequiferus,consignificatquidem ferus
lapis, haec aqua, et alia sirailia. Tales igitur voces per se vero nihil significat ;
quod si per se id quod
secundum positionem sunt. Et ita secundum posi- dicirausferusaliquidsigtiificare;arbilreraur,nonjam
tionem, quemadraodura ipsis hominibus placuit, a erit pars nominis,sed ipsura erit integrura nomen,
quibus nomina illa formata sunt. Hujusraodi ergo ethabebit partes/)?elru.v. Quocirca.quoniam nomi-
voces quaesecundura positionera sunt,3ecundumpo- nibusunumsubjectura est,et unura significat totum
nentium placitum sunt.Sed nomen non naturaliter nomcn, vel si sit 8equivocum,vel si non sit canis :

significat. Apud
diversas enim gentes,diversa sunt enim cum sit ffiquivocum, semel totura latrabilem,
nomina.Quae autera apud divcrsos diversa sunt, ea secundo totura ccelcstem,et rureue totum marinura
non sunt naturaliter,sedsecundum placitumeorum significat, quare quoniam quodlibel nomen unum
qui posueruntjpositionemque ponentium.Alioqui si aliquid significat totum.pars ejus feparata,et velut
303 AN. MANL. SEV. BOETII 304

a tota composifione se juncta.in qua unum aliquid A qi^i multi illitlerati soni sigaificant, utsibilus ali"
conaignificabat, Dat autera
nihil extra significat. quid interdum significat. Ferarum quoque muto-
differentias simplicium nominumet compositorum. rumque animalium voces inlerdura aliqua signifi-
Al vern non quemadmodum in simplicibus nomi- catione prajditas esse perspiciraus. Quaedani enim
nibus, sic se habet eliam in compositis. In aliis enim vox canum iram significat, hinnitus quoque equo-
nullo modo pars significativa est, in his aulem vult rum consuetudinem quaerit. Sed
saepe alteriusequi

quidem, sed nihil significat separaia, ut in eo quod hajc naturaliler significant,atqueideonominasunt;

est, equiferus, ferus. quod igitur naturalitcr significat, nomen non est.
Sinaplicia, inquit, nominis partes, quoniam non Atque ha3c hactenus.Nunc quemadmodum facta sit
constant ex aliis partibus,ne imaginatione quidem definitio videamus. Quod dixit nomen esse vocem,

signiiicationis aliquid produnt.ut in eo noraiiiequod traxitagenere definitionem.Quodsignificativamesse

est homo, neque ho, neque mo, quidquam signifi- consequenter appo9uit,nomen ab non significanti-
cant, neque significare putantur, idcirco quoniam bus vocibus separavit. Quod secunduin placitum, a
simplex nomen est.In his vero quae composita sunt, naturaliter significantibus vocibus natura nominis

quoniam ex duobus significativis in unam signifi divisa est.Quod sine lempore,ad verborum discre-
cantiam rediguntur,vult*quidem significare aliquid o pantiam respicit.Quod ejus nuUam partem extrasi.
~~"'" ' '" ""'
pars, sed nihil separata designat. In eo enim quod gnificare propositumest,idcircodictum
' est' utnomen
'

est equiferus, dat quidem iraaginationem aliquara ab orationibus distare videretur. Haectenus quidem
significationis, et putatur significare ferus. Hoc est de tota nominis definitione tractatum est, et qui-
enim quod dicit vult quidem, sed nihil extra sepa-
;
bus differentiis ab aliisvocibus distare possit no-
ratumque significat.Si enim hoc ipsum ferusutpars men expiicitum est.Nunc autem quae videntur inde-
nominis dicatur,dimidium nomen diciturejus quod finitionera noniinis incurrere, an nomina sintf

est equiferus, dimidiura autera nomen nibil desi- diligentius quaeril.

gnat. Ergo id quod diciraus ferus, cura alia parte Non komo vero non est nomen. At vero nec posilum
nopiinis quae est equi unura consignificat, id es estnomen quo itlud oporteat appellare. Nam neque
equiferus, separatura etiara nihii extra designat^ oratio, neque negatio est, sed sit nomen inftnitum,
Quod si rure^ue ipsum nomen extrinsecusmon in ai. quoniam simililer in quolibet esl, et quod est, el quod

terius nominis parte ponatur, per se sibi significa_ non est.

velut nomen. Ergo non est similis in simplicibu
norainibus corapositisque partiura consignificatios
Sed simplicium quidem nominum partes nec ipsse-
significant,nec significare putantur,Compositorum
vero volunt quidem partes aliquid
Nunc disserit qualia esse arbitrari oportet, quai
cura sub deflnitione nominis quidem cadant,integra
tamen nomina non esse videantur. Unde Gt ut his
^ diligentissime distributis,iutegerrima hominis defi-
significare, et nitio concludatur. Hoc enim quod dicimus uoa

dant significationis iraaginalionera, et
aliquid putantur, sed nullus separatira retinent si-
gnificationem.
Secundum placilumvero. Quoniam naturaliter no-
men nullum est,sed quando fit nota.
Tuncenim significat nomen secundum placitum,
significare horao quid sit,ambigitur.Oratio enim non est. Om-
nis enim oratio verbis norainibu-que conjungitur.
Hoc auteraquod dicimus non homo,duabus quidera
partibus constat, sed unum Jn se retinet nomeo,
verbura vero non habet. Negaiiva enim particula,
quoe est non,neque noraen est neque verbum. Rur-

quando fit nota alicujus rei, id est quando signifi- sus negatio non est.Omois enim negatio verum fal-
cataliquam rera,ut scindapsus.Qu.indiu enim huic sumve significat. Non homo vero quod dicimus,
voci nihil subjectum est,scindapsus nomen non est. neque verum est neque falsum.Nisienim (ut supra
Nara nominis est significare subjectura,scindapsus ait) aliquid quod sit proximura ad id quod est esse

autein subjectura non significat. Non igilur nomen addatur, nulla veritatis aut falsitatis ratio in qua-
est.Ac rursus est hujus constituere subjectura, no_ libet orationis partiura coraposilione perficitur. Al
minis autera significare subjectum est. Non enira homo nomen non est.Omne enim nomen
vero non
nomen aliquid diceretur, nisi a subjecti significa- D unam rem significat definitam, ut cum dicimus
tione hoc traheret, preecipue cum noraen dicatur homo,substantiam significatnec quamlibet,sed ra-
quasi notaracn. Itaque cum scindapsus subjectum lionalem atque mortalem.-Eodem modo et caetera
significat nomen est.Constat igitur nomen esse se- nomina.Qui vero dicit non homo,hominem quidem
cundura placitura, sed tunc quando fit nota, id est tollit.Quid autera illa significatione velit ostendere,

quando aliquod suhjectum significat. non dcfinit, potest enim quod homo non est, et

Nam designant et iUiilerati soni, ut ferarum, quo- equus esse,et canis, et lapsis.et caetera qufficunqu6

rum nullus esl nomen. homo non fuerint. Quare quoniam id quod definite

Dixerat superius in diflinitione, nomen esse se- significare potesl, aufert in eo negativa particula,
cundum placitum,non natura. Hoc autem nunc di- non dicit, sed
(juid vero significare debeat, definite

Hgenlius monstratdicens nihil essc nominum natu- multa atque unusquisque auditor intelligit.
infinita

raliter. Atque ideo nonilli sulficit ad dilfinitionein Dicatur, inquit, nomen infinitum. Hoc enim quod
quod est significativa vox,nisi illud quoque adderet dicimus non homo,tara multa significat quara niulla
quod sccundum placilum vox significativa est.Alio- sunt quffi a definitione hominis disjunguntur. Sed
305 IN LIBRUM DB INTERPRBTATIONE EDITIO PRIMA. 306

hoc Aristoteles vocabulum, cum infinitum momen A. enuntiationem facit.aut negativam.ut Socrates est,
vocaret.primua irvenit.Apud antiquiores enim ista vel Socrates non est.Hic enim quoniam veritas aut

quidem erat dubitatio, sed huic difTerentiae qua dif- falsitag incidit, enuntiationem esse necesse est in ;

fertnomendelinitiimabhujusmodinominequodciim casibus veroquamvis addaa est, aut non est,nulla

negatione prnponitur, impressum vocabulum non inde alfirmatio neque negatio fit.Neque enim in hos

erat, quod ipse testatnr dicens : At vcro nec po- uUa veritaa aut falsitas c;idit. Si quis enim dicat,

situm est nomen quo illud oporleat appellari. Socralis cst, Socratis non est, vel Catonis est, Ca-

Nullus enim posuit vocabulum quo oporteat ap- ^onis non esl,quid sitvel non sit non 8pponens,cum
pellari id quod dicimus,non homo-,Ari8toteles perspi- simplici casu,e8t,aut non est,jungens, imperfectam

caciter infinilum nomen hujusmodi prjedicamen- faciet orationem a falsitate ac veritate disjunctam.
tum censuit appellari. Quarenullaenunliatioest.Ergodifrert nomeo acasu,
quod nomen quideni cum est, aut non junctum,
Catonis autcm vel Catoni,€t (juxcunque tulia sunt,
velverum vel falsum facit.Casus vero nequeverum
non sunt nomina, sed casus nominis.
dicitnequementitur.Etenim nullo alio addito trunca
Omni3,inquit,casus alterius casus est. Itaquc fit
est atque imperfecta sentenlia;sed quorsum istuc?
ut quicunque casus sit alterius infle.xio videatur.
n utdefinitioscilicetnominisintegerrimacompleretur.
Ergo quod dicimus hujus Catonis,vel huic Catoni,
Etenim jam nunc dcfinitio nominis hoc modo est:
vel alia hu,iusmodi,casus nominum sunt.Unde fit ut
INomen est vox signiiicativa, secundum placitum,
hi casus infle.xiones quoque dicantur.sed omnis in-
sinetempore,cujusnulIapar3 significativa est sepa-
flexio aiicnjus inflexio est. Quod autem inflectilur,
rata, definitum aliquid significans,cum est aut non
ab co quod ipsa inflexio fit prius est, quare cum id
estjuncta faciensenuntiationem.Seddenominehac-
quod dicimus Cato noraen sit, et sit primum,distat
tenus, Nuncverbum diligentissima definitione de-
ab iaflexionibus suis.Inflexio autem nominativi ge-
terminat.
nitivus esl, et caeteri. Nullus enim dixerit recte DE VERBO.
nominativum casum esse.Si enim id quod dicimus Verbum autem est,quod consignificat tempus,ciijus
Cato alicujus casus sit, cujus casus esse possit, pars nikil extra significat, et edt semper eorum qux
oportet ostendi,8ed ante id quod dicimus Cato,nul-
de allero prxdicaiur, nola.
lus praedicatur casus: igitur quoniam Cato uomeQ Verbum distat a nomine in hoc solo quod nomen
nullius inflexionis est, nec omnino casus est.Caeleri sinetempore cst,ut supra jam dictum est, verbum
autem casus qui dicuntur nominativi inflexione for- vimtemporisinsignificationibustrahit, etesset qui-
mantur, Catonis, et Catoiii, Catonem quare si ;
dem plena definitio verbi, si alia in ec omnia quae
distant ea quae ab inflexione nascunt ab his quae Q, nomine posita sunt ponerentur, hoc solo discre-
in
inflectuntur, distant quoque hi qui omnes casus, pante quod verbuta consignificat tempus, essetque
quisuntCatonis,Catoni,Catonem,abeo quod est Ca- definitio ita: Verbum estvoxsignificativa secundum
nomine principali:sed hicCato nomen est,
to.id est a
placitum,cujusnulla parsextra significativaest;sed
casus igitur nomina non sunt. Aliud enim est ipse quoniam sunt illa nomini verboque communia,pro-
casus, aliud cujus est casus. Quocirca si nominis tempus;a pro-
prium autem verbi est consignificare
hac omnia casjus sunt,haec nomina non sunl.Atque prietatedefiniti,sciIicetverbi,quaadiffinitionenomi-
ideo prudenter veteres omnes casus genitivum,da- verbum voluit diffinire. Diligenter
nissegregratur,
tivum,accusativum,vocativum, ablativum, suis di- autemaitjConsignificat.Namsignificatnominu tem-
versisque nominibus vocaverunt.Primum vero alias temporum nomina
pus,utdies,ut annus, haec enim
rectum.quasi a nullo inflexum,alias nominis ipsius sunt.Verbum autem proprie consignificat tempus,
vocabulo nominalivum dixerunt. Quare nunc hoc principaliterenim autpassionemdesignat,utactum,
Aristoteles exsequilur, qui casus nominum vide- utcum dico, accuso vel accusor. Sed cum ipsa actus
antur uon esse nomina.sed tantum nominum infle- pa3sionisquesignificatione,vim quoque secumtem-
xiones, id est casus.
poristrahit, ut ille actus aut passio praeter praesens,
Ralioaulem ejus inatiis quidem eadem est,^ed dif- Q aut futurum, aut praeteritum,aut quod inter hse est.
[eri.Quoniamcum est,vel fuit.erit, adjunctum, neque esse non possit. Et est semper eorum quae de altero
verum neque fatsum est ; nomen vero semper, ut Ca- praedicantur nota. Sensus hujusmodi est : Omne, in-
tonis est, vel non est, nondum enim aliqidd verum quit,verbum significat aliquod accidens^quod acci-
dieit aut falsum. dens semper de altero praedicatur. Nam si omne
Ratio,inquit,id est definitio nominis etcasusno- verbum aut actionem aut passionem designat,actio
mini3,eadem est,nam sicut nomen vox significativa vero et passio in accidt-ntibus numerantur, omne
est secundum placitum sine tempore, utejus pars veibumvim significat acciJenlis; sed accidens sem-
nulla extra significet, sic etiam casus. Namvoxest per de eo praedicatur quod sibi subjectum est,ut al-
et secundum placitum designativa.etcujusseparatae bum de corpore, et durum de ferro. Quale omnia
partes nihil extra designant. Ergo eadem diffinitio verba ejusmodi aliqua designant, quae semper dc
ratioque nominis est et casus nomiuis, sed bis una altero praedicantur, quod per hoc scilicet dixit,quod

additur differentia, quod omne noinen cum eo quod ait verbum notam esse, id est significationem eorum
diciturest,autnon est conjunctum.aut affirmativam quaedealteropr8edicantur,quodidem valettanquam
307 AN. MANL. SEV. BOETII 308
sidiceret.-Verbumsemperaccidentiasignificat, quo- A. poterant, et verba non esse, a verbi ratione et pro-
rum baec natura est ut semper de altero praedi- prielate disjungit.
centur;cujus enira quaelibet res nota est,hanc ipsa Non currit vero, et non laborat, verbum non dico.
quae nota est, designat. Consignijicat elenim tempus, et semper de aliquo est.

Dico vero quoniam consignifical tempus, ut cursus
quidem nomen est,curril autem vcrbum, consignificat
enim ntinc esse.
Supra nominis diffinitione proposuit nomen
in
esse sinetempore, quod nunc quoque hoc monstrat
exemplo, et diligentissimo quidem.Natn idem prae-
dicamentum ad noraen relatum sine temporis consi-
gniflcatione monslratur, ad verbum vero, videtur
esse cum tempore. Gursus enim simpliciter dictus
ut nomen et ut res propria, sine tempore est, si
vero in actionem, quae verbi seraperest inducatur,
mox proprietatem verhi ac temporis in se suscipit
significationem.Curritenimverburaest, etsignificat
actionem, et cura eadera terapus ostendit, monstrat
enira nunc esse, id est praesens lempus. Consigni-
ficat autem idcirco dictum est, quoniara quod dici-
muscurrit, actura quideraquemdamsignificat,cum
Differentix autem huic nomen non est positum, sed
fit infinitum verbum.
Sicut in nomine fecil,ita quoque in verbo ad inte-
grara definitionem verbi proprietatemque contendit.
Ait fcnim, non currit,
non esse verbum. Et idcirco
quod verbum omne finitum aliquid designat. Non
curritautemquemadmoduminfinitumsit,paulopost
demonstrabitur quod neque oratio est. In hoc enim
quod dicitur non currit, neque duo verba 8unt,ne-
que duo nomina, neque nomen et verbura,quae sola
possunt jungere orationem.At vero negatio non est.
g etenira tota imperfectasententiaesl,sed neque huic,
inquit, antiquiores posuere vocabulum. Haec enim
difTerentia quae est non currit, et non laborat,quaea
verbo puro et siraplici distat, nullo apud antiquiores
vocabulo nuncupata est. DifTerenliam autem vocavil
id quod dicitur non currit, et non laborat, ab eo

eoveroactuinipsa significatione verbi praesenstem-
pusinducitur,atqueideodiligenter ait consignificdt.
Etesthaecverborumsubtilitasin Aristoteiemirabiiis.
Et est semper eorum qugs de allero dicuntur nota,
ut eorum quas de subjecto vel in subjeclo sunt.
Semper, inquit,Verbum ea significat qnae de al-
tero praedicenlur. Quae sint autem haec quanquam
quod est currit et laborat.Sed quoniam his nullum
estnomenab antiqui3impositum,Aristotele3 nomen
ipse constituit dicens:Sit verbum infinitum.Alioqui
maximara (iubitationem facit hujus praedicaraenti
similitudo, quod ipsumquidempraedicamentum vox
est designaliva secur.dum placitum,el de altero prae-
dicatur, et consignificat tempus, idera scilicet quod

brevissima, ipse tamen ostendit.Est autem consue- verbum quod est currit. Sed hoc solo differre per-
tudo Aristotelis ea quaj accidentia sunt, in subjecto spicitur, quo' illud finitura verbura est, hoc infini-

esse dicere.Necnonetiaraeaderaipsaaccidentiade q tum.Curautem hoc infinitum est, continua ratione

subjecto praedicari, idcirco quod omnia quaecunque perseqaitur.
accidentia sunt, vel denominative, vel quolibetalio Quoniam similiter in quolibel est, et quod est, et
modo et de subjecto praedicantur, et in subjecto quod non est.
sunt. Nunc ergo hoc dicit, tale quiddam significat verbum est, quoniam cum de al
Infinitura,inquit,
verbum, quod semper accidens sit, quod acci- tero semper praedicetur (non currit enim de altero
dens vel in subjeclo seraper, vel de subjccto dicitur), taraen aeque vel de subsistenle re,vel de non
praedicatur. Est alia quoque expositio hoc modo, subsistente prasdicari potest,ut in eo quod est,homo
de subjecto dicilur genus semper ad species. Ergo non currit, horao res estsubsislens.Ergo diciturid,
eorum quae sunt accidentia, alia sunt individua, quod est non currit, de homine, id est de re sub-
aliageneralia,et illaquidcmquoe sunt individua, in sislente. Rursus dicimus, chimaera non currit, chi-
subjecto lantum sunl, ut quodlibet porticulari cor- maera vero non est, nec oranino subsistit.Et potest
pori accidens, alia vero suuL g/'net;ilia accidontia, de ea vere dici, quod omnino non currit. Ergo id
quae de aliis accidentibus praedicanlur, ut de subjec- quod est, non currit, etde eare quaesubsistitalque
tis, ut est color, namque praedicatur de albedine et est in rebus dicitur, et de ea quae neque est, neque
nigredine et caeteris. Ergo nunc omne, inquit, ver esse poterit, praedicalur ;
quare infinitum dicitur
bum quiddam quod de altero proedicatur^significat. " verbura. Nec solum hoc, sed illud etiara, quod cu
Sed hoc hujusraodi erat, quod aut particulare 8it,et dicit currit, rem quam quisque faciat,definite signi-
iasubjectotantura,utest,currit.Cursusenim denul- ficat. Cum vero dicit, non currit, ipsum quidem cur-
lo alio praedicatur subjecto, nisi tanlum in subjecto sum videtur auferre, sed utrum sedeal,an jaceat,an
e3t,autgeneraleeritilludaccidensetuniversale,utde ambulet, analiquidaliud facintnon relinquit.Quare
alio rursus accidente praedicetur ut de subjecto, ut qnoniam et ea quae sunt, et ea non sunt, infinita
sidicam raovetur. Hoc enim quod diciraus raovetur, sunt, et de his omnibus pra3dicatur,quoniamque id

de subjecto cursu pracdicalur, qui curritenira mo-
vetur. Significat igiturverbum aut particulare acci-
dens, quod est tantum in subjecto, aut universale,
quod dealio accidenle velut de subjecto praidicatur.
Hactenus definitionem verbi distribuit, Nunc vero
sicut fecit in nomine, ea quae in verbum incidere
quod tollit finitum est, quod vero ponit inUnitum,
propter hoc, verbum vocabitur infinitum.
Similiter aulem curret etcurrebat verbum non rst*
sed casus verbi Differt autem a verbo quodhocquidcm
consignificatpraesens tempus, illa vero qua' circa sunt.
UtinnorainefecitcumcasusanominibuBdistiDzit,
309 IN LIBRUM DE INTERPRBTATIONE EDITIO PRIMA. 310

itaqiioquecasus verborum nunc averborum ratione A ipse Aristoteles ponit. Cum enim
eimplex dicimus
di9Jun;,'il.Curret enim quod futurum est,vel curre- nomon,aiiditoris inchoat intelleciuscum nostra pro-
bat quod pr;Bteriti relinet partem.vel cucurrit quod latione,et dum proferimu3,dicenlis aequiturvocem,

est integrum perfoctumque praeteritum, non sunt et tunc quie3cil,cum illud nomen fuerit expletura.
Terba,sed verborum casus,praesen3 enim aut futu- Gum enim dico,Hippocentauru3,ingreditur aprima
rum exspeclat,aut prreteritum relinquit.Atque ideo ayllaba audientis inlelleciu3,et usque ad (inem to-
futurum tempus ad prasens tendit, prfBteritum a tius nominis non quiescit. Ubi vero extremam au-
praesenti inchoat.Unde fit ut principaliler contineat dierit syllabam,mox quid dictum sit auditor intelli-
verbum id quod est pra33ens,ut sit verbum integrum git,etadejus intelligentiam conquiescit.Sic ergo et
quod proBsens designat. Haec autem quae prreter prae- in verbo, cum dicimus currere, intellectus quidem
sensin aliqua significatione sunt, non sunt verba, audienlis per ejus syllabas quae sunt, twr, et re, et

sedverborumcasus.Hicquoquesicutinnominefecit, rursus re, vadit ; scd ubi extremam audierit sylla-

verborum et casuum differentiam prodit.Ait enim: bam,mox lotiusverbi capiens significationem intel-
Omne verbum prajsens significat tempus.Casus ver- lectus quiescit.Ergo verbum per se dictum nomini
borum iilud tempu3significat,quodcircaipsum prae- simile est, et est quodammodo nomen. Sicut enim
sens estjidque complectitur.Complectuntur autem n innomine is qui dicit,intellectum audientis ultimae
id quod quod ipsum sunt, futu
esl praesens, circa ayllaliae prol;.tione,et totius nominis perfectione con-
rum et pr.Bteritum tempus;inter utraque enim tem- stituit,et is qui audit quiescit^et ultra ejus intelli-
pora praesens locatur. Qnidquid ergo vel futurum gentia non proKreditur, ita quoque et verbum, si

tempus,vel praeteritum significat,quaB tempora prae- per se dicatur,audientisconstituit intellectum.quod

sens complectuntur et circa sunt, non verba, sed si cum alio conjungatur,nondum tota intelligentia
verborum casusdicuntur.Est ergo integra definitio constituitur audientis.Ut cum dico.Socrates ambu-
verbi.Verbumest vox significativa secundum placi- lat.in solo ambulat,quod est verbum,non consistit
tum cum tempore,cujus nulla pars extra significa- perfecta sententia, nisi in toto, quod est Socrates

tiva est separata,dofinitum aliquid significans,pr8e- ambulat. Rursus cum dico, ambulare, moveri est,

seritis significationem Quoniam vero pars

tenens. non in unoquoque horum verbo sententia constituta
verbinihilextra designet.exeo manifestum est quod est,sed in tota oratione conquiescit,auditor. Idcirco
ne nominis quidem pars quidquam extra significat. quoniam si verbum de verboaltero subjecto praedi-

Ipsa itaque secundum se nomina sunt,

dir.la verba,
cetur,utriusqueverbisigniQcationemjungitauditor,
et significant aliquid.Constituit el non per se verbum ipsum considerat quod dicitur,
enimqui dicit intel-
lectum, et qui audil quiescit. r sedad alterumrefert,utarabularemoveri est,ambu-
lationem ad motum.vel Socrates ambulat,ambula-
Subtilissimum quidem inpreditur sen3um,sedest
tionemadSocratem.Tuncerjjofit integrum verbum,
hujusmodi:Omne,inquit,verbum per se etsinealte-
rius conjunctione prolatum,nomini8 quodammodo
cum referturad alterum.Atsi simpliciter praedicetur,
verbum nomenest.idcircoquod sicutnomendictum,
apeciem tenet, et vere nomen est. Cum enim dico,
ita quoque verbum audientisconstituit intellectum.
Homo curril,tunc id quod dixi currit,ad hominem
referensintegrum feci verbum,quoniam sine diibio Sed siest, vel non est, 'nondum significnt, neque
semper de altero prajdicatur.Sin vero per se dixero enim signum est rei,e^se vel non esse.
currit.suumquiddam quodammodo facioipsumcur- Sed quanquara nomen sit,inquit, verbum,et ali-
rit.cum nulloalio jungens,et fit mihinomen. Unde quid definite significet per se dicturo.soium tannen
Graeci quoque his per se dictis verbis.aliquoties ad- non faciet enuntiationem,neque verum aliquid fal-
dunt articularia praepositiva, ut est t6 -cpj^Eiv, tou surave consiituet.hoc est enim quod ait:Sed si est,
TpeyEiv.Si quis enim dicit, velocius est id quod est velnon est,nondum significat. Ad affirmationem re-
currere eo quod est ambulare,in illo nominativum ferensquod dixit,sed siest;a'l negationem,quod ait,
junxit articulum,dicens,id quod est currere;in illo vel non est.Nihil enira horura significat verbi per se
vero ablativum,dicens,eo quod est arabulare. Vclut n praedicta prolatioCum enim dico,currit,hoc ipsura
81 quisinnomine dicat,id quod est scamnumlevius currit significat quideni aliquid,8ed si est aut non
est eo quod est ostiura, hoc quod diximus,id quod est nnndum significat.Neque enim esse signum est
est 9camnum,ad ipsum scaranum articulare praepo- rei, aut non esse. Quod lantura valet, tanquara si
sitivum )unximus,tanquam si diceremus,hoc scara- dicam, id quoo dico cnrrit, non pignificat esge ip-
num.Et quod rursus diximns,eo quod est ostium, sum cursura,aut non esse. Si enim significaret, ita
tanquam si dicereraus, hoc ostio. Ita quoque cum diceretur currere est, vel currere non est. Nunc
:

dicimus.velocius est id quodestcurrere eo quodest
ambulare,hoc quod dicimus,id quod estcurrere^ita
ponimustanquara si dicaraus.hoc currere;etrursus,
eoquod estambulare,tanquam si diceremus ablati-
vo modo,ambulare,quasi translatum ad nomon sit,
autera currit non designat esse ipsara rera vel non
esse.Dicitur enira solum.et est intellectus quidara,
sed neque affirmationem significat,neque negatio-
nem, idcirco quod neque ponit rem esse, nec e:im
interimit. Quod per hoc monstravit quod ait Ne- :

dictumque sit hac arabulatione.Quare per se dicta que enim esse signura e?t rei, vel non esse,id est
verba nomina sunt.Et est hujus rei probatio quara neque enim quodlibet verbura ila praedicatur,ul si-
311 AN. MANL. SEV. BOETII 312
gnum sit rei illiusde qua praedicatur^quoniam est, A gnant, orationis vera pars aliquid separata signi-
vel quoniam non est. ficat. Nam si nomen et verbum partes orationis
Nec si hoc ipsum,est, punim dixeris, ipsum enim sunt,ha3C autem per se significant.non est duhium
nihil aulem quamdam compositio-
est, consignifical separatas orationis partes significare. Quid autem
nem,quam sine compositis non est intelligere. designent, sequenti determinatione moustrabit. Si-
Est verbumjunctum cum ulio verbovel nomine, gnificant igiturpartes orationum,ut dictio semper,
solet facere propositionem, nt, homo est, vpI, cur- non ut affirmatiosempervelnegatio.Nuncautem di-
rere est.Ipsum autem est purum si dictum,inquit, ctionem dicit simplicem verbi aut nominis nuncu-
fuerit,Deque verum est,neque fal3um,a quo omnes pationem sunt enim quaedam orationes, quarum
:

pene enunliationes fiunt, quae sunt simplices: ergo paites ita significant quasi alfirmatio,ut in ea ora-
nec si hoc ipsum est purum dixeris, esse aliquid, tione quae est, sidies est,lux est, id quod dicimus
aut non esse significat, id est aut affirmat, aut ne- lux est.totius orationis parsest,et ita est significa-
gat.idcirco quod ipsum estsimpliciter dictum nihil tiva ut quaedam alfirmatio.Sed non omnis oratioaf-
esl.Non quod omnino nihil significet,sed quod ni- firmationem habet in parte,h8ec enira ipsa quae dicit
hil veritatis habeat neque falsitatis,id est non nihil lux est, habet in partibus id quod dicimus lux, et
est ad significationem,sed adveritalis falsitatisque rursus id quod dicimus est,sed neutra ipsarum af-
significationem,de qua nunc tractabitur.Cur autem t» firmatio est,sed tantura simplex dictio.Omnis ergo
nihil veri falsique monstret,ostendit:est enim duo- oratiodictionem quidem habet in parte, non vero
bus modis dicitur,ut verum falsumque designet,aut omnis oratio aflirmationem.Recteigitur dictum est
cum unamrem quamlibetpropriacompositionecon- partes oralionis significare,ut dictionem,non ut af-
stituit,ut cum : homo
ipsum est cum ho-
dico est, firmationem. Quid autem sit dictio,ipse paulo post
minejunctum, atque compositum esse hominem clarius demonstrabit.
conslituit,el fit exinde enuntiatio : aut rursus cum Dico autem, ut homo, signifcal enim aliquid, sed
duae res per ipsius verbicompositionem copulatio- non quoniam est, aut non est, sed eril affrmatio vel
nemque junguntur,ut est, homo animal est. Homo negatio si aliquid addatur. Sed non una hominis
namqueetanimal copulanturatquejunguntur perid syllaba.
quod dicitur,homo animal est.Ergosiomnisveri fal- Quod supra posuit dicens, orationis partes ut
siquein enuntialione significatio,ejus quod dicitur dictionem significare, non ut affirmationem, hoc
estjin compositione est,cum aut sua compositione convenienti monstravit exemplo : Homo, inquit
aliquid esse constituit,aut duas res copulat atque dictio est, et est pars orationis, si in lota oratione
componit.vis ejus quae in enuntiationibus proposi- ponatur, ut est, homo animal est. Ergo id quod
tionibusque monslratur,in veri falsique scilicet desi- Q dicimus homo, dictio quaedam est, sed affirmatio
gnatione,praeter ipsas compositiones,in quibus hoc non est. Cum ergo nomen hoc, id est homo, pars
Bolet efficere,nulla est;atquehoc est quod ait: Con- orationis sit, et affirmatio non sil, docet verum
significatautemquamdain compositionem,quamsi- esse quod dicitur, orationis partes significare, ut
necompositisnon est intelligere.Cum enim dicoest, dictionem, non ut affirmationem. Docet autem illa

nihil significavi quidsit,aut non sit Quod si faciam resnomenhoc affirmationem non esse,quod in af-
enuntiationem,componam necesse est,ut,homo est, firmatione semper veritas aulfalsilas invenitur,no-
aut,homo animal est.Quare si omnis ejus vis inveri men vero simpliciter dictum, neque verum neque
falsique enuntiatione ad compositionem referlur, falsura est.Quare nomen hoc, id est homo.at affir-
cum praeter compositionem dicitur,quod incompo- matio non significat,sed designat aliquid simplex,
sitione designare potest, id prajtcr compositionem significat igitur aliquid,ut dictio.Haec autem dictio
non designat, potest autciu comiobitione facta ve- addatur aliquid, ut verbum est, aut quodlibet
si ei

rum falsuraque in enuntiatioae monstrare.Ha.c igi- verbum aliud quod enuntiationem possit efficere,
lur sine compositis in verbo est, nullus valet ad- erit affirmatio. Si enim quis dicat, homo est,vel
vertere.Recteigiturdictumest consignificarequam- homo vivit, fit affirmatio, atque hoc est quod ait,

dam composilionem, quse sine compositis intelligi p> sed erit affirmatio, vel negatio.si quid addatur.Si
non valeret. enim aliquid ita apponatur velappositum ita nege-
tur,ut enuntiatio constitui possit, affirmatio nega-
DE ORATIONE.
tione perficitur. Si quis enim dicat, homo vivit, af-

Oraiio autem est vox significaliva, cujus partium firmatio est;homo non vivit, negatio. Docet autem
aliquid significalivum est separatum,ut diclio,non ut dictionera esse vocem secundum positionem per «e
affirmalio, vel ncgatio. significantem perhoc quod ait.sed non unahominis
Omne quod compositum esl,eorum suscipit na- syllaba. Una enim hominis syllaba dictio non est>
turam ex quibustotum compositi ipsius corpus ef- idcirco quod nihil per se separata significat,ut ho,
ficitur. Quare quoniam oratio verbis constatatque et mo.et in caeteris, ut supra ostendimus. Omnis

nominibus, quae significativa sunt, rocle quociue enim hujusmodi pars quae per se nihil significat,
oratio signifirativa essc definitur.Sed distat oratio non est dictio,sed tantum in toto nomine quiddam
ab his ex quibus ipsa effecta est, id est nominibus positum designal et consignificat, ut in eo quod
atque verbis, quod eorum partes nihil cxtra desi- ipse ponit exemplo :
313 IN LIBRUM DE INTBRPRETATIONE EDITIO PRIMA. 314

Neque enim in eo quod est sorex, rex, significat, A ticx convenienlior est consideratio.Enuntialiva vero,

sed vox niinc est solu. In duplicibus vcro signifi.cat prxsenlis esl speculalionis.

quidem aliquid, sed non secundum se,quemadmodum Deprerativara, in(iuit,et oplativjim,et vocativam,
dictum esl. et imperativara, poetis alque oratoribus reliuqua-

Id eo, inquit,quod est sorex,rex videtur quidem mus.Iiiis enim vei ad immittendos vel ad movendos
aliquid significare^sed cura toto nomine consigni- affectus cajlera? orationis species assumantur. Nos
ficat potius quam quidquam per seipsum dcsignet vero philosophi.quibusveritatisfalsitatisque discre-
quemadmodum supra jam dictum (rst.Docuit enim tio est curai, de illasola oratione tractamus in qua
supra parlesnominis nihilorauino signiticaresepa- ulrumlibet horum possit agnosci. In enuntiatione
ratas.Quod ergo dicit, sed non secui.dum se,id est vero aut veritas inest aut faIsitas,quocirca nosquo-
in eo quod est sorex.rex per se nihil significat,sed que de enuntiatione tractemus.
tantum quiddam consignificat, quod cum tota no- Est aulemuna primaoralioenuntiativa,affirmatio,
miniscompositione designat, cum et 50 syliaba ct deinde negatio aliie vero omnes conjunclione unx.
;

rt'.r juncta in unum, id quod est sorex,in tola

syl-
Enuntiativarum orationum aliae suntper se unae,
labarum conjunctione designet. ut est,homo animal est -^aliae conjunctione unae, ut
Estautem oralio omnis quidem significativa, non g ggt^ si homo est.animal est.Homo est enira et ani-
sicut instrumenlum, sed quemadmodum dictum est, mal est,duae sunt,sed addita conjunctione quaeest
secundum placitum. 5i,una redditur.Earum autem quaeunaeper se sunt
Plato nomina naturalia esse constituit, ct hoc prima esl affirraatio.secunda negatio.Hoc enimtoi-
hinc probare contendit quod quaedam supeliex,et lit negatio quod atfirmatio ante constituit, et hoc

quodammodo instrumentum sit.invicemsensa pro- negatio dividit quod illaconjunxit.Enuntiativarum

dendi.Naturaliuravero supellectilessuntnaturales, igitur orationum earum quse sunt per se unae,pri-
ut oculi instrumenta quidera sunt videndi,qui visus maest affirmatio, deinde negatio. Aiiae vero sunt
res naturalisest.Quareoculosquoque naluralesesse noG per se unae, sed cum plures sint naturaliter,
necesse est,itaetiara oratoriorerum naturaliumsu- unae fiunt conjunctione.
pellexest.atque instrumentum,idestsententiarum. Necesseest aulemomnem orationemcnuntiativam ex
Quare ipsa quoque oratio est naturalis.Aristoteles verbo esse,vel casu verbi.Etenim hoininis ratio,si non
autem dicit, non secundum naturam esse oratio- est, aut erit, aut fuii,aut aliquid hujusmodi addatur,
nem,sed secundura placitum. Quocirca nec oratio- nondum est oratio enunliativa.
nem esse suppellectilem naturalem.Quod enimdi- Aristotelis in Graeco texlus non habet ita ut n os
— -> non sicutmstrumenlutn,non dicit
cit, - non
-- r-'
—
perhoc
p supra posuiraus, sed hoc modo:Etenim hominissi
instrumentum sensa profern,sed tantum rem esse ^ ^^^ ^ut est,aut erit,aut fuit, et csetera. Subinlelli-
orationem secundum positionem,per quas proprias gendum relinquentephilosopho,quod de ratione di-
sententias demonstremus. Cujus enim rei partes
ceret,id estde diffinitione quam Graeci AoYovdicunt.
ad placitum sunt,ipsa quoque ad placitum est.lSed Sed cum suprade oratione tractasset,quae apud illoa
oraticnis partes nomen et verbum sunt,haec autem similiterX^yo? vocatur, dum de hominis ratione,i4
sunt ad placitum,non natura.Oratio igitur ipsa se- est definitione veIletdicere,quoniam non significat
cundumplacitum positionemqueest,sed non estna- verum vel falsum,nisi ei aut est, aut erit, aut fuit,
turaliter constituta.Estautem integra definitioora- addatur, coramunione vocabuli usus, ad X^Jyov de
tionis : haec :Oratio esl vox significativa secundum quo superius tractabat, retulit, ut non orationem
placitum, cujus partes aiiquid extra significant. intelIigeremus,sedpotiu8 rationem.De qua rcnunc
Enunliativa vero non omnis, sed illa in qua verum illissalisfacimus qui Graecae orationis pertiri nos for-
vel falsum est, non autemomnibus inest, ut depreca- te cuIpabunt,curquodillic nonfuit,nostrae transla-
tio, oratio quidem est, sed neque vera, neque falsa. tioni adjecerimus. Nos enim ad faciliorem intelle-
Orationis (ut supra jamdiximus)raultae suntspe- ctum Latinae orationi famulanteshoc apposuiraus,
cies; est enira oratioprima optativa.ut.Utinara tibi quiadeorationeloquentibusintellectus adrationem.
istara mentem immortales dent!Secunda,vocati- D nisi idesset adjectum,transferrinon poterat.Totum
dii

va, ut Heus tu. Tertia, iraperativa,ut Cape,da hoc, vero quod dicittaIeest:enuntiativaeorationessisunt
Portio.Quarta, deprecativa, ut,Jupiter omnipotens: simplices,has verba constituunt. Ex duobus enim
precibus si flecterisuIli3.Quinta.enuntiativa,uldies nominibus solisenuntiationon fit,ex nomineautem
est, dies non est. Bed in hac sola specie orationis et verbo fit, ut est, homo vivit.Fit quoque ex solis

veritas et falsitasinest,iniIlisverocaeteris minirae verbis ut est,arabulare moveri est.Fit etiam exca-

Volensautem .\rislotelesostenderemullasesse ora- su verbi, ut Socrates fuit, vel etiam,dies erit. Erit
tione8,etnon omnem orationem esse enuntiativam, enim et fuit verbicasussunt.Quocircaenuntiativam
hoc addidit Deprecatio oratio quidem est.sed ne-
: orationem simplicera sola maxime verba consti-
que vera neque falsa Etenim deprecatio in oratio- tuunt.Eorumque ponitcxeraplum.in quocumplura
nis speciebus ponitur, sed nulla in ea veritatis na- sint noraina,nisi addilo taraen verbo inenuntiatio-
tura falsitatisque cognoscitur. nis proprietateraet significantiam non venit,utest de-
Catterasigiturrelinquantur.Rhetoricae enim vel poe- finitio hominis.(Ratio enim hominis est speciei deG-
315 AN. MANL. 8EV. BOETII 316

nitio.) Cui si non aut est, aut non est.aut aliquid A. dictiones solum sunt, quoniam cum dicta fuerint
hujusmodi addalur,enuntiatioesse nonpoterit.Nam simplicia, sive aliquo proferenle, id est sponte di-
si quis dicat, Animal rationale mortale,nulla in eo cente, sive ad alterius interrogationem aliquo re-
adhuc falsitas autveritas intelligitur. Si vero adda- spondente.neque verum ex his neque falsum valet
turest,utsit,Animalrationalemortaleest,enuntiatio intelligi. Si quis enim per se dicat : Socrates, vel
sine ulla dubilatione perficitur. Solum igitur ver- rursus per se solum simplexque, ambulat, neque
bum enuntiativam simplicem continet oralionem. verum efficit, neque falsum. Si vero alio interro-
Quare autem uuum quiddam est et nonmulta,anu gante,Socratesne am.bulat? ille respondeat.Ambu-
mal gressibile bipes,neque enim eo quod propinque df lat,si huic ipsi verbo per se quisquam velil adver-

cuntur, unumeril.Est autem alterius hoc traclare ne- tere quoddixit ambulat, enuntiatio nulla est^quod

gotii. et cum superiore interrogatione conjungat,tunc ex

interrogationisetreaponsionisconjunctionenascitur
Gum de simplicibusatqueunisorationibusloque-
retur,defiaitionemhominisinterposuit,de quanunc
enuntiatio.SoIum autem nomen vel verbum neque
dicente aliquo, et sponte proferente, nec respon-
hoc dicit.Ita quidem interposila est definitiohomi-
nis,lanquam si unaesset oratio.Cur autem una sit quisquam dicere,quoniam enuntiatio
dente, potest

oratio nunc, inquit, dicere intermittemus. Neque

*"^*'*^ ^^^' ^^ ^^°'"^ quidem hujusmodi est. Ordo
B
autem verborum talis est. Nomen ergo et verbum
enim idcirco uaa essejputanda est, quia continue
dictio sit sola, quoniam sic aliquid significantem
dicituretsibimetpropinque.animalgressibilebipes.
voce, id est noraen aut verbum simpliciter profe-
Posset enim videri horum contiuua,etsub unapro-
latione dicta, unam facerefenuntiationem; sed hoc
rentem,nonestdicereenuntiare.Nonenimposgumus
dicere quod aliquid enuntietis [qui simplex nomen
Aristotelcs negat.Nam non idcirco una oratio est
quia propinque et continue dicitur.Cur autera una aut simplex protulit verbum,sive aliointerrogante,

sit, alterius est hoc tractare negotii,et de eodispu-

sive non interrogante, sed ipso sponte proFerente.
tat in his libris quos Metaphysica inscripsit, quod Harum autem, hsec quidem simplex est enunliatio,
ut aliquid de aliquo,vel aliquid ,ab aliquo.Hxc autem
esl primi opus philosophi. Nobis autem hocin se-
conda editione monstrandum est.
ex hisconjunctayvelut oratio qussdam jamcomposita.

Est autem una oratio enuntiativa vel qude unum Nunc quid oratio sitsimplexcompositaque decla-
significat, vel conjunctione una. Plures autem, qux rat.Est enim simplex oratio quse duobus terminis
pluar,et non unum, vel inconjunctfr. constat. Tertimi autem sunt nomina et verba, quae
Duplicem modum unarum multaruroque oratio- in simplici propositione praedicamus.ut in eo quod

num esse denuntiat.Estnamqueunaoralio velcum n est, Socrates disputRt,8ocrates et disputat termini

unamrem significat,vel cum conjunctione unaest,ut sunl,et qui mmor terminus inenuntiatione propo-
esteaquaedicit,animal rationale mortale homoest: nitur,ut Socrates,subjectusdicitur,etponitur prior;
hancenim hujusorationissententiam nullusin mul- qui vero raajor, praedicatur,et locatur poslerior,ut
tassignificaiiones diducere poterit,sedunum quod- disputat. Quaecunque pmpositio ex unosubjecto et
damsignificat,ete8tpraeterconjunctionem.Aliavero uno praedicato factaest,illa simplex enunliatio nun-
oratio estuna,quae per conjunctionem una est,ut,yi cupatur, atque hoc est quod ait. Harum autem.id
dies est, lux est.Est ergo una oratio quae vel unam est enuntialivarum, simplex est enuntialio, ut ali-

rem sij<nificat,vel conjunctione jungitur.Piures au- quid de aliquo, ut unum praedicatum quod est ali-

temsuntquae plura significant,utest.canis movelur. quid de uno subjectoijuodestdealiquo praedicetur.

Hanc enim potest et adlatrahilemet admarinum et Hoc autem pertinet ad affirmationem,ut aliquid
ad ccelestem auditor advertere,atque ideo quoniam de aliquo praedices. Ad negalionem vero, ut unum
multa significat,non est unaoratio,sed plures.Sunt aliquid ab uno aliquo praedicando disjungas, ut
quoque orationes per se plureset numeroetsignifi- in eo quod est, Socrates non disputat, disputare
catione.quae nullaconjunctionecopuIanlur,utsi quis unum terminum,anon Socrate alio termino,praedi-
dicat,sol est.pax erit.nox eat, coelum volvitur. Ilapc candodisjunxi.Aliaeverosuntoraticnesenuntiativae,
enimcumplurasignificent,nuIlatamenconjunctione ^ quae compositaenominantur.quaeexsimplicibusora-
junguntur,atque ideo plures orationes vocantur.In tionibus componuntur, ut est, si dies est.lux est ;

summaigiturorationum unarum,ali«suntsignifica- dies est et lux est.duae sunt simplices enuntiativae

tione unae,aliae conjunctione;non unarum veroora- orationes, idcirco quod binis terminis constant, ex
tionum aliae sunt signifioatione plures^aliae eo quo duabus autem simplicibusorationibus tota haec ora-
niam nulla conjunctione copulantur. tioest.quaedicit.si die3esl,luxe3t;hoc estenimquod
Nomen eryo et verb>im dictio sit sola,quoniam non ait.Ha?c autem ex his conjnncla,id est ex simplici-
dicerCy sic aliquid significantem voce enuutiare, vel bus orationibus enuntiativis, velut oratio quaedam
aliqux) inlerrogante, vd non, sed ipso profirenle. jam composita, quippe cujus totum corpus exbis
Per hanc sententiam simplexdictioqiiid sit expo jungitur, quas simplices esse jam supradocui.
nit.Dicitenim verbum nomenque dictioncs videriso- Estaulem simplexenunliatio,x^oxsignil\cnliva de eo
lum.non etiam affirmationes, alquehujussententia? quod est aliquidyVet non est, quemadmodum tempora
causam subaectit. Idcirco enini verba et nomine divisa sunt.
817 IN LIBRUM OE INTERPRETATIONE EDITIO PRIMA. 318

Postquam de compositis orationibus simplicibus- A et affirmationis et negationis falsa proferre.constat

quetractavitjdiffinitionemenuntiationisperanirnia-
tionemetnegationemingredilur;aitenim:Enuiilialio
estvoxsigniticansaffirmationem velnegationem.vel
in pr<Bteritum,vel in praesens, vel in fulurumtem-
pus.Quod enim dixit,de eo quod est,ad affirmatio-
nem retulit; quod addit.vel non est.ad ne^-ationem;
quod vero secutus est.quemadmodum tempora di
visasunt,ad singulorum.temporum retuiitrationem;
siveenim aliquis dicat: Socratea vivit,Si)cratcs non
vivit.sive Socrates vixil,Socrates non vixit.vel sic
Socrates vir-lurus est.Socrates victurus non e3t,quo-
niam af firmalio est aut negatiOjet quoniam qucelibet
ipsarum in aliquo temporum est.quae divifiuntur in
futurum, praesens ac prseteritum, plenam retinet
Bimplicis enunliationis naturam.
Affirmalioveroest enuntiatio alicujus de aliquo Ne-
quod omni negationi affirmatio.etomni affirmalioni
nejjatio opponitur.Hinc ergo quid sit quod dicilur
contradictio.declaratur.Est enim contradictio affir-
mationis et negationis oppositio.Cum enimquisaf-
lirmat quod alius negat.ipsa utrarumque pruposi-
tionum pugna contraditio nominatur.Atque hoc est
quod ait.Et sithoc conlradictio,affirnQatio et nega-
tio.opposita.Cumenim affirmatio negationi opponi-
tur.contradictio est.Sed quae sit affirmatio opposita
: negationi,aut quae sit harum propositionum opposi-
tio,insequentibus prodit.Neque enim quaelibet ne-
gatio cuilibel affirmationi opposita esl,8ed tantum
ha;c quas in sequentibus ipse determinat.Quocirca
erii contradictio.affirmatio et negatio oppositae; quae
T> sint autem opposilae,sequen8 expositionis ordo con-
texit.

galio vero enuntiatio alicujus ab ali(jU0. Dico autem opponi ejusdem de eodem. Non autem
Ad affirmationis et negationis determinationem xquivoce,etqugecunquecxteraialium determinavimus
enuntiationis nomen sumpsit,ut generis; est autem conlra sopkisticas imporlunilates.
affirmatioquoties aliqiiid de aliquoeum eo quod est Fierituncoppositioneminanirmationibusnegatio"
esse praedicamus,utcum dicimus.Homo animal est, nibusque demonstrat.cumidem subjectumidemque
animal de liomine praedicamus; quolies autem aii- praedicatum in negalione sit, quod quilibet in affir-

quidab aliquo prsedicandodisjungimus.negatioest, matione proposuit: oportet enim semper, si opposita

ut homo lapisnon e3t,lapidem. enim ab hominedis- est affirmatio negationi, unam essse veram.alteram
jungimus. Quare recta affirmationis et negationis falsam. Quod si ulraeque falsae sunt, aut utraeque ve-
facta est diffinilio. non sunt oppositce.Neque enim se perimunt. Si
rae,

autem unasit falsa, alid vera, tunc vera perlmitfal-

DE SUBJKCTIS ET PRiEDICATIS ENUNTIATIONUM.
sam. Et si illa fuerit vera, alia mox a veritate disce-

Quoniam autem est enunliare,et quod est,non esse : dit. Quod qualibet affirmatione aut subjectum
si in

et qnod non est,esse : et quod est.esse : et quod non aul praedicatura fuerit aequivocum non sunt opposi-
est,non esse ; et circa ea qux sunl exlra prassens tem- tae. Si quis enim dicat; Alexander Helenam rapuit,

pora, iimiliter omne conlingit quod quis ajfirmaverit, ethoc aliquis neget dicens Alexander Helenam non
:

negare,etquod quisnegaverit,affirmare; quaremanife- rapuit,quoniam Alexander aequivocum nomen est,

stum estquoniam omniaffirmationi eslnegatio oppo- potest utrumque esse verum, et negatio, si de
sila,el omni negationi affirmatio.Et sit hoc contradi- A]exandroMagnoloquatur,etaffirmatio,sideAlexan-
clis ef negalio oppositae. dro Trojano proponat.Quare non sunt hae opposita;.
Nunc dividitenuntiationes,velqusedehis possunt lllasautera esse dicitoppositas,quaecunqueejusdem
fieri rebu3,quaB sunt,vel qnae de iis quae non sunt, praedicatihabentoppositionemdeeodemsubjecto,ut
sive in affirmatione, sive in negatione. Dicit enim ibi nullaaequivocatiodiversitatis causasit; hocenim
quoniam est enunliare quod
non esse,ut si quis
est est quod Dico autem opponiejusdem deeodem.
ait:

dicat, Nullus homo animal est.Hoc enim quod est, Non autem aequivoce,ut ejusdem praedicati sit oppo-
non esse proposuit. Haec est falsa negatio.Et quod sitio in negatione, qui fuit in affirmatione, et de eo

non est esse,ut si quis dicat.Omnis lapisanimal esl, subjecto fiat negatio,de quo ante facta et affirmatio.
quod enim non est esse consliluit, et haec est falsa Sed diligentius haec in libro quem Ikp! ac-fiaxixwv
affirraatio. Et quod est esse, ut si quis dicat,Omnis eXEYXw'^ inscribit ediss3ril;illic enim sophistarum.
homo animal est.Quod enim est, esse confirmat,et D quos fallaces argumentatores Latine possumusdi-
bajc estaffirmatio vera. Et quod non est,non esse, cere, qui per hujusmodi propositiones quae verum
ut si quis dicat,Nullu3 lapis animal est.Quod enim inter se falsuroque non dividunt, mendaces colli-
non est,non esse proposuit,et haec esl vera negatio. gunt syllogismos, argumenta distinxit, quibus ca-
Et non solum hoc io pra3senti^tempore,sed circaca pere respondentem atque innectere consueverunt.
quoque quae preeter praesens sunt tempora.Hocjau- Ergo nunc hoc dicit etiam illa esse observanda quae
tem tantura valet ac si diceret, hoc non modo in contraargumentoniraimportunitatem determinata
praesenti tempore ita enuntiari potest, ut sit vera sunt. Quae vero sint illa, dicenda a me secundae
falsaque negatio.et rursus vera/alsaqueaffirmatio, editionis textus exspectet.
sed etiam in preeteritum et futurum,quae extra prae- Quoniamautemsunt hxcquidem rerumuniversalia,
sens lempora sunt.Similiter eteuim omne contingit Dico autem universale, quod de
illa vero singularia.

quod affirmatur negare, et quod negatur ab alio, pluribusnatumestprsedtcari,singularevero quud non,

alium rursus affirmare.Quod si omni veritali falsi- ul,tiomo quidem universale est,Plato vero eorutnqux
tas oppoaitur,omni etiam falsilati veritas; est autem singularia sunt.
319 AN. MANL. SBV. BOBTII 320
Omnis propositio quemadmodnm fiat ostendit.Se- A Non proponit autem universale universali quoties
cundum enim res quae significantur, proposilionis Homoanimalest,homoanimalnon est.Cum
itadicit:
naturaperficitur.Rerumautemaliasuntuniversalia, enim homo sit res universalis,nulla adjectio univer-
alia particularia. Universale est quod de pluribus Halitatis, quae est nullus,nut omnis, affirraationem
praedicatur.ut homo de pluribus dicitur, etestuni- velnegationem fecit.Quocirca repetendum est,affir-
versalis. Singulare vero est, ut quaelibet res indivi» matio universalis est,in qua universaleuniversaliter
dua, cujusnulla praedicatio ad sibimetsubjecta per- praedicatur affirmative.Et negatio universalis,in qua
veniat, ut Plato vel Sucrates; horum autem naturam rursusuniversale universaliterpraedicaturnegative.
docet exemplis, ait enim: Ut homo quidem univer- Et hae hujusmodi contrariae sunt. Fieri enim non
sale, Plato vero eorura quae sunt singularia. Nam si potest ut ubi vera affirmatio universali8,illic univer-
hoc est universale quod de pluribus praedicatur, ho- salis negatio vera sit, et econtrario, fieri taraen po-
mo universale est,de pluribus enim individuis dici- testut utraeque falsaeinveniri possint,utOmnishomo
tur. Quod si hocrursus esl singulare, quod de nullo juslus esi.nullus homo justus est; hic enim utraeque
alio pra3dicantur,Plato singulare est.Individuanam- sunt falsae,sed una quidem vera,altera falsa reperi-
que de nuUis aliis praedicantur. Quoniara ergo sunt tur.utin eo quod est.Omnis homo aniraal esl,nullus
quaedam rerum universalia,alia vero singularia,ma- homo animal est. Hic una vera est, altera falsa, ut
nifestum est quoniam omnisaffirmalio aut negatio " vero utraeque verae sint, fieri non potest, quocirca
per haec constituitur. quoniam utraeque falsae inveniuntur, oppositae non
Necesse esi autem enunliare quoniam inest aliquid, sunt, sed sunt contrariae. Cur aulem contrariae di-
autnon.Aliquotiesquidemeorumalicuiqu,£universalia cantur, alio loco nobis erit dicendum. Particulares
sunl.aliquoties autem alicui eorum qux\sunt singularia. vero propositiones sunt hujusmodi, Quidara horao
Omnis namque propositio, aut singulare habet, aniraal est,quidara homo aniraal non est; hae dicun-
aut universale subjectum, sive affirmatione annuat, tur subaltern^,affirmalio enim particularis,sub af-
sive abnuat negatione. Si quis enim dicat, Homo firraatione universali, subalterna est.Rursus eodem

animalest, Homo animal non est, universalem rem, modo particularis negatio,sub universalinegatione,
id est horainem, animal aut esse aut non esse pro- subalterna est. Sed hae utraeque verae sint aut una
posuit. Atque hoc est quod ait, Necesse est autem vera, alia falsa fieri potest, ut utraeque falsae sint,

enunliare quod inest aliquid,aut non,aliquotiesqui- non potest inveniri, ut in eo (juod est, Quidam homo
demeorum alicui quae sunt universalia. Homoenim justusest,quidamhomo justus nonest,utraei]ue sunt
curc sit universale animal illi inesse affirmatio pro- verae. Cum vero dicimus, Quidam horao animal est,

posuit. Quae dixit, Homo animal est, et non inesse qoidam homo animal non est, una vera esl, altera
negatio quae ail, Homo animal non est. Si vero ali- C falsa, et dicuntur affirmatio et negatio particulares,
quis sic dicat: Socrates disputat, Socrates non dis- subcontrariae. Quare nec istae etiam vocantur oppo-
putat, alicui eorum quae sunt singularia esse et non sitae, idcirco quia utraeque verae inveniuntur inter-
esse con junxit, Et hoc est quod ait: Aliquotiesautem dum; sitaulem harum talis descriptio :

eorum quae sunt singularia. Nam cum Socratessin-

gulare quiddam sit,disputatio ei ab affirmatione jun-
cta est, sed a negatione sejuncta.

Si ergo universaliter enunliet de universali, quoniam

esi,aut non, erunt hx contrarise enuntiationes. Dico
autem de universali enuntiationem universalem, ut
omnishomoalbus est,nuUus homo albus esl.Quando au-
tem de universalibus, non universaliter, non sunt hse
contrarix, qux autem significanlur est esse aliquando
oontraria.
Omnisaffirmatioomnisquenegatioautuniversalis
est, aut particularis, aut indefinila. Universalis est D
affirmatio, ut si quis dicat, Omnis homo animal est.

Gum sitenim universale subjectumhomo(demultis

enim praedicari aliis potest), universaliter praedica-
tum est.Diximusenim,Omnishomo est aniraal. Nec
solum hominem,quod esl universale,posuimu8, sed
etiam omne universale, id est omne adjecimus
universali, id est homini, et hffic est affirmatio uni-
versalis; sin vero dicat aliquis^NuUus homo animal
est, rursus homini, universali rei determinationem
universalem.id quod dicitur nullus.adjecit.Siveergo
in affirraationc, sive in negatione, si eas universali-
ter aliquis proferat, universale universali proponit.
S21 IN LIBRDM DB INTERPRETATIONK KDITIO PRIMA. 322
Ergoneque superiores universaleSjOeque inferiores A. quodaddiditoranis^quodsi rursusdical,nuIlushomo
parliculares opposit.c sunt, idcirco quod inferiores animal est,eodem modo universalem hominem uni-
quidcm utraeque vera;, superiores autem utraeque versaliter enuntiat pc-r id quod ait,Nullus, et sunt
falsaeesse possunt.SunlaulernoppositaBContradicto- contrariffi.Quas autemdicatessecontrarias.subjecto
quisaspicial angulares,ut atrirma-
riae(ut ip3;e ait)3i declaratexemplo.Dico autera in universali enuntia-
tionem universalem particulari comparetnegationi, tionera univer3alera,ut,0rani3 homo albus est,nul-
ut est Omnis iiomojustus est.quidam homo justus lus homo albus est;una quidem est affirmalio uni-
non est;hae enim neque verae possunt inveniri.nc- ver3alis,altera negatio universalis, quas contrarias
que faisae,scd in omnibus una vera est,altera falsa. esse supra in descriptione docuimus.Quando autem
El rursus si universalis negatio particulari affir- in universalibus non universaliter,non suntcontra-
mationi,comparetur,reperiuntur oppopitae ut est, : riae.Quotie3autera,inquit,indefinitaesuntprop03itio
Nullus homo justus est, quidam homo juslus est. nes,et universalitpr universale non proponitur,con-
Semper enim una vera est, altera talsa. Et hoc in trariae non sunt,ea enim affirrnatio qvx dicit,horao
quibu^libetterminis si despoxeris.orationostra non justui^ est,et quae dicit,homo.ju3tus
non est.contra-
disfrepabit. Sit autem plenissima hoc modo des* ria non est.Possunt enim utraequesimul esseverae,

criptio. g et in eodem,id est homine, quod in contrariis fieri

AfBrmatio universalis
Negatio universali impossibile est.Quod vero addidit,quae autera signi-
ficanturest esse contraria,tale est:ipsaequidempro-
positiones contrariae non sunt, significanl tamen
aliquando contraria.Si quis enim dicat,homo albus
est,et alius neget.homo albus non est.ipsae quidera
contrariae non sunt.Quod autera dicilur.horao albua
non est.potest quiddara significare contrarium.Nam
designat hocquod dicitur, homo albus non est, et
rubri colonsesse et pallidi,et fusci,designat etiam
nigri,quodestalbo contrarium.Potestigiturid quod
non estalbum esse nigrum. Ergo quanquam ipsae
contrariae non sunt, tamen potest aliquando quod
dixit contrarium 3ignificare,priori affirmationi, ut
in eo quod diximus.Nam
quod dicitur,non est si id

Sunt ergo deterniinationes,universaiium quidem
omnis et nullus, particularium vero, quiilam. Illae
autem propositiones quae neque universale habent
additum,neque particulare^indefinitae vocantur, et
particularibus similes sunt,ut est,Homo justus est,
homo justus non est. Possunt enim utraeque esse
verffl.utin hoc ipso exemploquod dicimus.etpotest
una esse vera, allera falsa, ut, Homo
homo albus,nigrum
quoniam is quiesse designet,
^ niger estalbusnon est,contrariae quidem proposi-
tiones non sunt,quoniam possuntesse utraeque ve-
rae.Quae autem 3ignificantur,interdum contraria re-
periuntur:quaB autem sint hujusmodi propositiones
exemplorum subjectione monstravit.
Uico aulem non unicersaliler enuntiare de his qvae
iunt universalia,utestalbushomo,non est albus homo.
Etquod dicat esse universale, non universaliter
praedicare,planissime demonstravit dicens
animal est, :

horao animal non est, utraeque vero ut falsae sunt, Cum enim universale sit homo, non universaliter
non potest inveniri,et hae (ut dictum est) vocantur utitur enunliatione.Omnis namque non universale si-

indefinitae. Prster has autem oranes singulares gnificat, sed quoniam universahler.
sunt.in quibus contradictio polest inveniri,ut in eo Nam id quod dicitur omnis^illud ad quod praedi-
quod est,Socrates animal est, Socrales animal non catur colligit.atque inunura corpus adducii.utcura
e3t,Socrate3.justus e3t,Socrates justus non est.Nam rv dicitur,oninis homo juslus est, nulium excipit ho-
si nulla eas aequivocatio vel praedicati,vel sub.jecti, minem.Sed totam coUigit humanitalem.et Qt de re
vel alterius temporis,vel aliquid eorura quae singu- universali,homine,praedicatio universalis,cum dici-
lasdeterminant,impodiat,semperunaveraest,altera mu3,omnis homo. Nam cum sit universale homo,
falsa.Quare,quoniam de omnibus in commune spe- huic universali universalitatem consignificat ; id
culati sumus,et quid quaeque esset, quantum bre- quod additur omnis,et res uuiversalis universaliter
vitas patiebatur,expressimus;ad texlum nunc,quo- prcedicatur.
niam tempus est,revertamur. Si ergo, inquit, uni- In eo vero quod universale praedicatur, id quod est
versaliter enuntiet in universali, quoniam est, aut universaliter prxdicare,non est verum.
non, erunt contrariae enuntiationes, universaliter Hac nossententia quem ad locura universalitatis
enim enuntiat aliquis in universali.quoties univer- determin5tionemrecteponamus,insti(uit.Docetenira
salem affirmationem,aut universalem fecerit nega- semperistam universalilatem,quam determinatio-
tionem Cumenim dicit,(Jmnis homo animalest,uni- tem universalem voca.nus, ad subjeclum poni debere
versalera hominera universaliter enuntiavit per id terminum, nunquam ad praedicatum.Si quisenim
323 AN. MANL. SEV. BOETII 324

sic dicat, omnis homo animal est, recte dixerit, A non oranis hcmo albus est,et quidam homo albus
omnisad subjectum, id est ad hominem ponens. non est.
Quod si sic dicat, omnis homo omne animal est, Contrarie ve)0 universalem affirmalionemel uni-
falsum dixeril.Ergo hoc non dicit, ineo vero quod vcrsalem negalionem,ut,omnis homo justus esl. Quo-
universale praedicatur, ut animal de hoiuine. Ani- circa ha^ quidem impossibile est simul esse veras.His
mal enim universale est. De omni homine prfe- vero oppositas,conlingit aliquando in eodem, ut, non
dicatur,nonesl verum.hoc ipsum universale, quod omnis homo albus est ,et quidam homo albus est.
,

est animal,universaliter praedicare,utdicatur,omne Plenissime omnes exsequitur dicitque contrariaa

animal esse horainem,nec solum in his.sed in nuUa universalem affirmationem,et universalem negatio-
recte fieri affirmatione concedit ;
ait enim: nem.Hasenira nos quoque supra descripsimus.Hic
vero nunc easdem contrarie demonstrat opponi.Il-
Nulla enim affirmatio vera erit, in qua universale lud quoque addidit;quod eas impossibile sil in eo-
praedicatum universaliter prxdicaiur,ut omnis homo
dem veras aliquando cognosci. Nam sicut contra-
esl omne animal.
riorum natura in eodem non potest inveniri,neque
Hocautem cur eveniat, paucis absolvam. Prsedi- enim uno eoderaque lerapore aliquid nigrum est
catura semper majus est subjecto velaequum, raa- g atque album,sic quoquenec contrarie, ul ulraeque
jusrut cum dico,homo animal pst,animal prardica- simul sint verae fieri potest. Quod autem adjecit,
tur,homo subjicitur.Sed majus est animal homine, his vero oppositas, contingit aliquando in eodem,

De pluribus enim quam ipse homo praedicatur. particulareni affirmationem et particularem nega-
Rursus aequale est,cum sic dicimus,homo risibilis tionem designat. Particularis namque affirmatio
est,horao subjectum est, risibile praedic«tum. Sed universali negitioni opposita est contradictorie,
homo atque risibile aequalia sunt, proprium nara- particularis vero negatio universali affirmalioni,
que est horainis,quod est risibile, utautem niinus Contrariiirum igitur oppositae possunt in eodem
praedicatum inveniatur, quam sub.jectum fieri non verae aliquoties inveniri,id esl particularis affirma-

potest. Sive ergo majus sit praedicatum, falsura est tio et particularis negatio, verae ut sint aliquoties

universale adjicere praedicato, ut in eo quod ipso fieri potest.ut est.quidam horao albus est, quidam
posuit exemplo,Oranis homo omue animal est,sive horao albus non est, ulraeque sunt verae.
aequale sit,superfluura est,ut si quis sicdicat, om- DE REGULIS OPPOSITORUM.
nis horao.orane risibileest.quare universale praedi- Quxcungiie igitur contradictiones universalium
catum praedicare universaliter non oportet. sum universaliter ,necesse est alteram esse veram vel

„ falsam.Et quxcunque in singularibus sunt,ut Socrates

Opponi itaque dico af^rmationem negationi contra- aihus esi ,non est Socrates albus.
dictorie,quoe universaliler sigmficat ei qux non uni-
De contradictorie oppositis loquitur,et de singu-
versaliter, ut omnis homo albus est, non omnis homo
laribus proposilionibus,quod unam semper veram,
albus est,nuUus homo albus est, quidam homo albus faisara seraper alteram necesse est inveniri. Hoc
est.
enim eorum,quae sunt univer-
dicit contradictiones
Quid sit proprie contradictio consequenter expo- salium universaliter praedicatorum,una sempervera
nit:aitenimopponi contradictorie propnsitiones,quo- est,altera falsa. Universalium autem universaliter
ties universaiera affirraationera parlicularis abnuit praedicatorum sunt contradictiones universalium
negdtio,et quoties universalem negationem parlicu* particulariter praedicatorum. Nara affirmatio uni-
laris affirmatiodestruxerit.Curaenim dicitur,onmi3 versalis,vel negatio universaiis, universaliter prae-
homo albus est,de eodem horaine universaliter tol- dicantur, harum contradictoriae parliculares aflir-
litquoduniversaliteraffirmatioconstituerat.Illaenim raationes vel negationes sunt, sibi angulariter
omnero hominera esse albura ponit. Ista dicit non coraparentur. Harum igitur contradictionum, quae
omneiii,tanquam si concedat aliquem,sedeitantum sunt universaliura universaliter praBdicatorum,una
auferat 'jniversalitatera.lJoc esl enim quodait,quae semper vera est,semper altera falsa reperitur. In
universale significat eidem quoniam non universa- D singularibus quoque idera est.Nara si nulla,ut dic-
liter.Namsicutuniversalesignificataffirmatiodicens lum est,varietas ajquivocatiunis impediat,idemque
hominem,ita quoque negatio universale significat, sil praBdicatum,idemque subjectum,ad unum idem-

habet enim et ipsa hominem.Sed idem ipsura uni_ que tempus.ad unam eamdemque partem,ad unum
versale docet non esse universaliter^idestnonorone idcmque relatum,uno atque codeoi modo,una sem-
es3ealbura,quod afUrmatio universalileresseposue- per vera est,altpra falsa, et veritatis inter se natu-
ratjomnem horainem esse album proponens.Eodem rani et mendacii parliuntur.
modo eliam in negatione.quas nossupra angulares Quiccunque autem ujiiversalium non universaliler,
posuimus, et contradictorias in descriplione. Hic non semper hxc quidem lera est,illa vero falsa.
nunc easdem oppositas contradictorie vocat. Quod Quae vero sunt, inquit, definitae, ut ueque
autem universali affirnjationi.quaB est,oranis horao universalem habeant, neque purlicularein de-
albus est, parlicularem negalionem oppo?uit, quae terminationem, quod tacuit, non semper una
est,non omnis homo albus esl,lantumdem esl lan- vera est, allera falsa, sed utrajque inter-

quam sidiceret,quidam honio albus non est.Nam si dum inveniunlur verae. In universalibua
325 IN LIBRUM DE INTERPRETATIONB EDITIO PRIMA 326

autem non universaliter praedicatur aliquid hoc mo- A enim 3emper simul eat.non est homo albus.et nullus
do.Homo albusest, homo albus non est, in quo uno homo albus est. Nam aliquoties simul est, scilicct
eodemque tetnpore utrasque veras esse contingit. cumprius dicilur universalis negatio. Cumveroin-
Hicenimcum universalesil homo,nonuniversaliter delinita dicitur prius,non est simul negatio univer-

praedicaturn est nomen. At vero nec particulariter, salisconjuncta negationi indefinitae. Nam si dicam,
Neque enim quidam,aut nullus,automnisadjectum nullus hoino albusest, simul dixi, quoniam homo
est. Docet autem hujusmodi proposiliones non albus non est. Quod si dicam, homo albus non est,

inter se dividere verilatem atque mendacium, hoc non simul dicla negatio universalis, quae est,
est

modo :
nullua homo albusest, quoniara potestquidam esse
non albus de quo dicatur.homo aibus non est,neque
SimtU enim verum est dicere quoninm esthomo albus,
tamen omnes esse nonalbi. Non igitur simui neces-
et non est homo albus et quoniam esthomo prdcher,
;

non est homo albue, et nuUus homo

sario sunt,
el non est homo pulcher. Si enim lasdus, el non pulcher:
albus est.
et si fil aiiquid, nondum est.
Manifeslum est autem quoniam una negatio unius
Documentum autem esthujusmodi dictumjindefi-
affirmatiunis esi,idemetiimoporletnegarenegationem,
nitamaffirmationem negationemque veras utrasque T> ^,,^ ,,.
,
_, ,^ , ., ,. ,•. , , ,
° D guod
posse
^ inveniri :
'
,.^ .

verum enun dicere est, est homo

,
'

... affirmavit affirmalio, et de eodem,vel de aliQUO

j i ,
singulurium,vel de atiquoumversaLium,veluniuersa
. , , •

al bus, et non est homo albus, hujus autem rei pro-

liter, vel non universaliter.
batio est nam si verum est dicere, est homo niger,
:

Hoc quoque argumentum et negationem indefi-

et est homo Hlbu8,iino eodemque tempore qui au - ;
nitam et universalem idem non significare, et eas a
tem nig?rest, albus non est, veruni est dicere uno
se esse diversas. Nam si unius alfirmationis una ne-
eodemque tempore quoniam est homo albus,et non
est homo albus.Rursns si verum est dicereiiuoniam
gatio est, conlra eam qu* dicit,Hon esthomo albus,
est homo pulcher,et est homo fcedus uno eodemque
illa est aftirmatio quae dicit, est homo albus. Et
conlraeam quae dicit,nullus homoalbus est, illa est
tempore, qui autem foedus est,pulcher non est, ve-
affirmatio quae dicit.quidam bomoalbusest ;sed hae
rum est dicere hominemessepulchrum et hominem
esse foedum, uno eodemque tempore. Gum enim
affirmationes diversa? sunt.id est, est homo albus,et

Achilles esset pulcher,claudusThersites eratfcedus.

quidam homo albus est ; diversae igitur illae quoque
sunt quae his proportionaliter opponuntur. Diversa
Rursus si verum est dicere esse hominem album,et
igitur est negatio quae dicit, nullus homo albus est,
rursus uno eodemquetemporefieri honiinem album,
nechoc ulla contrarietas vetat ut sit homo albus, et et ea quae dicil.non est homoalbus.Docet autem nos
rursus fiat homo albus, sed qui fit albus nondum
C uniusaffirmationisunamessenegationem,idquehac
rationedemonslrat.-Qportetenim id praedicatum ne-
albus est, verum est igitur dicere quoniam est homo
gare negationem, quod prsedicaverit affirmatio, et
albus.et non est homc albus.Hoc est enim quod ait,
rursus de eodem subjecto auferre preedicatum nega-
et si fit aliquid,et non est cum enim fit, non est,
:

sed potest dici quoniam est honio albus,el fit homo tionem oportet id quod affirmalio ante conjunxerat.
utrumque vere dicatur. Potest igilur vere
albus, ut Quod si fit, dubium non est uniusesse affirmationis
utrumque dici, Etest homo albus, et non esl homo unam negationem, sive autem ia universalibus hoc

albus. fiat universaliter praedicatis, sive indefinite, et non

universaliter, aive in singularibus, una eaderaque
Vidcbitur autem subito inconveniens esse. Idcirco
propositionum naturaest, ut unius affirmationissit
quoniam videtur significare,non est homo albus,simul tanlum naturaliter una negatiu. Hoc autem induc-
eiiam quoniam nemo homo albus. Hoc autem neque
tione probat.
idem significat, neque simul necessario.
Dico autem, ut est Socrates albus, non est Socrates
Tacita;hominumdubitationirespondet.Qucdenim albus.
diciraus, est albus homo, et non est albus homo. In hac enim propositione idem subjectura est,
utrumque vero esse videtur, sed aliquoties incon- n idera praedicatum.et in medio exemplorum suhjecil.
veniensesse. Si enira verura est dicere, est albua Si autem aliud aliquid de eodem vel de alio, idem,
homo,quemadmodumfieripole9tutverumsitdicere, non opposita erit, sed ab ea diversa.
non estalbus homo. Hoc autem videtur quibusdam Sensus hujusraodi est,si autem aliudaliquid prae-
inconveniens,idcircoquoniamappnretquibusdamid dicaverit negalio quam alfirmatio praedicavit, vel si
quod dicimus, non est homo albus, hoc significare, de aliosubjecto idem negatio prKdicaverit quod in
tanquam si dicamu9,nullus homo albus est, sed hoc affirmatione fiierit praedicatum, non sunt sibi oppo-
verura non est. Nequeenim idem est dicere.non est sitae, sed ase tantum diversae sunt.Si quis enim di-
albus homo,et nuUus homo albusest. Et quanquam cat, Socrates disputat, et aliud responiieat, Socratea
cum dicimus.nullus homo alhus est,simul significa- non ambulat, diversum praedicatum est, etdiversae
musquoniam non est homo albus, non tarr.en ex sunt proposiliones, et non oppositae.et hoc est quod
neccssitate idem utraque significat.Cum enira dici- dixit.Si aulem aliud aliquid, aliudenim praedicavit
mup,non est homoalbus, simulnondicere,qiioniam negatio quam aflirmatio pra-dicaverat .Quod si quis
nullus homo alhus est, non oportet intelligi, neque sic dicat, Socrales disputat, aliusque respondeat,
 .

327 AN. MANL. 8EV. BOKTII 328

Plato non disputat,dealio subjecto idempraedicavit, A Hoc autem et in subjecto convenit custodire, scili-
et suntase diversae propositiones,et non oppositae. cet ut subjecti quoque simplex significatio servet.
Eterit id quod ait aliquis, vel de alio idem. Quod si Docet autem non esse unam propositiouem,si prae-
utraque sint diversa, multo magis propositiones dicatum velquodlibet in propositione verbum mul-
diversce fiunt, quibus positis ad proposita rursus ta significethoc modo.
exenipla coutendit, et uni affirmationi unamenun- Sin vero duobus unum non est positum ex qnibus
tiationem negationisopponit,angularibus angulares, non est unum, non esf una afftrmalio, neque negatio
affirmativis negativas, particularibus universales, Sunt quaedam resquae plura quidem significent,
indeflnitis indefinilas opponens et comparans. ex quibus omnibus junctis unum quiddara valeat
Huic autem quas omnis homo albus est, contra-
est, ef(ici, hominis quidem nomen significat animal,
dicil illa qux est, non omnis komo aibus est. llli au- significat mortale, rationale quoque desiguat, sed
tem qrne est, aliquis komo albus est, illa quse est, nullus haecjuncta unum quiddam efficiunt, quod est ani-
homo albus est. Illi aulem qux est, homo albus est, mal rationale mortale. Haec namque omnia unum
illa quae est, homo albus non est. hominera complent. Sunt quoque alia qui duas vel
Et post haec concludit sententiam dicens : plures hujusmodi res designant, ex quibusjunctis
Quod igitur unaaffirmatio uninegationiopponilur -^ uuum aliquid esse non possil, ut liber. Dicitur
contradictorie, et quxsunthae, diclum est. Et quod sunt namque et Dionysius liber, et ingenuus, sed inge-
aliae contrarise, et qux sint hse, dictum est, et quodnon nuus et Dionysius juncti; nihil efliciunt. Quare si
omnis vera vel falsa conlradictio, et quare, et quando quid tale sit, inquit, aut subjectum aut praedica-
vera, vei falsa. tum quodplura quibus unum aliquid
significet, ex
Revolvit quoque breviter, quoniam aliae sunt con- essenon possil,non esl illa una affirmatio,neque una
trariae, aliae contradictoriae, dicitque se quae sint hae negatio. Et hoc fictitii exempli ratione confirmat.
diligentius in superiori disputatione monstrasse. quis ponat hoc nomen
Ut si tunica, homini et equo,
IUud quoque patet non omnem veram vel fal-
esse et dicat tunica est alba. haic non esl una affirmatio,
sam affirraationis etnegationis opposilionem,quam nec una negatio. Nihil enim difjert hoc quam dicere,
nunc communiter et improprie contradictionem vo- est homoequus albus. Hoc autem nihii difjerl quam
cat. Et quando non sint verae vel falsae, vel cur, se
dicere, ent homo albus, et est equus albus.
exposuisse commemorat.
Dicatur enim, inquit, equus ethomo tunica. Et
DE AFFIRMATIONE ET NEGATIONE UNA. habeant, verbi gratia, hoc noraen,siquis enim di-
Una autem affirmatio et negatio est, quae unum de cat, et tunica alba quoniam tunica equum atque ho-
uno significat, velcumsit universale universaiiter vel C minemdesign&t,videtur dicerequoniam estequuset
,

non similiier. horao albus, sed hoc lale est, tanquam dicat, est
Quidsituna affirraatio et supra jam diximus, et equus albus, et est homoalbus. Sed hae duae propo-
nunc quoque idem docere non piget.Gum idem Ari- sitiones sunt, et non una duplexigitur illa quoque ;

stoteles revolverit, una enim affirraatio est, quas propositio est, est homo et equus albus quare du- ;

unam rem de uno significat, id est quae hujusmodi plex illa quoque quce dicit, est tunica alba. Etenira
habetprffidicatura,ethuju8modisubjectum,ututrum- subjecti hujus.id est tunicae, duplexsignificatiopro-
quesingulasignificet.Namsiunumaliquidsignificet positiones fecit esse duplices. Quod si quid dicat
praedicatum,simplexatqueunum est.Quodsi rursus unum quiddam significare, est tunica alba,quia si-
unum aliquid significet subjectum, et non plura, gnificat, esthomo etequusalbus impossibile est. ;

simplex rursus est atque unum. Quocirca si unum Ntique enim ex horaineet equo quiddam unum fit,
prsedicatum de uno erit sulijecto, utraque singula ut bffic propositio unura aliquiddesignet quare aut ;

significabunt et non plura. Eoque fit,ut non sit sira- haec propositio multa significat, aut si non multa,
plex propositionis signiflcatio, et quae unura signi- nihil omninodesignat. Nihil enim est homo equus,
ficet, una sit. Idem autem oportet esse etiam in uL simul dicatur atque intelligatur, hoc est enim
universalibus universaliter praedicatis.et in particu-
j)
quod ait
laribus, quas universalibus opponi necesse est,quo- Si ergo hde multa significant et sunlplures, manife-
,

rum etiara subdil exempla. slum est quoniam et prima multa vel nihil significat,
Ut omnishomo albus est, non omnis homo albus neque enimest aliquis homo equus.
est, esthomo albus, non esthomo albus, nullus homo Si ergo h;E multa signiUcantel sunt plures, mani-
albus est, quidam homo aibus esl. festum est quod et prima, id est ea quae dicit, est tu-
Dicit enimunam essepropositionem,0mni8homo nicaalba, multa vel nihil significat.Nihilautem id-
albus est, et rursus ei oppositara unam esse, non circoquoniam si non multa designet propositio cujus
estomnis homo albus. quilibet terminus aequivocus est, cum illaquc-e no-
Si aibum unumsignificat. Sin autcm duolnis unum mine ajquivoco signilicanturjuncla fuerint.neque in
nomen positum est, ex quibus non est unum, non est unam substantiam convenerint, talis junctura? quje
una affirmatio, ncque una negatio. res sibimet incontextas copulant.non erit nuUus in-
Si album, inquit, unum significat, quodsiplura tellectus : ul in ea quajest, ti.nicaalba est,alitere9se
designat non est una affirmatio, nec una negatio. una non potest, si tunicaequum hominemque si-
329 IN LIBRUM DE INTERPRBTATIONE EDITIO PRIMA. 330

gnlficel, niai equiis atque horno juncli unum aliquid A. dcfiiiito vera cst, Bcmper altera falsa definite, aive
etficiant; sed hi termini lalessunt, utnccessesit hanc universalis sit una, altera particularis. Quod per hoc
propositionem vei multipliccm psse, vel nihil signi- monstratur, quod ait : In universalibus quidera uni-
ficare : jungantur horno et equus, fit nihil.
nain si versaliler, semper hanc esse veram, illain vero fal-

Nihil enim est homo equus, quod per hoc moustra- sara, sive in siiigularibus atque individuis prasdica-
vit, quod ait : Nequeenim estaiiquid homoequus, mentis. Quod per hoc designat quod addidit : Et ia
hoc autem cur nunc ab ipso propositum sit, lucidis- his quae sunt singularia, una veraest, altera faisa;
simetlemonstravit ; cumenimdehis propositionibus sed poslquara dixit de contradictoriis, adjecit, in his
loquerutur quae verumintersefalsumquedividerenl, autem quae indefinitae sunt, non necesse est semper
hoc addidit, quod etiam hae quae babent vei prjedica- hanc quidem veram, illam vero esse mendacem. Hoc
lum aequivocura, vel subjectum, veruni falsumque scilicet designuns quod ait In his vero quae in uni-
:

non dividunt, utraeque enim esse verse possunt, ut versalibus non universaliter dicunlur, non est ne-
hiec qu.ie dicunt, est liberhomo si ad ingenuitatem cesse ia his unam veram, alteram falsam proponi,
referas, etnon est liber homo, si ad Dionysium. potest enim fieri ut utraeque sint verae quae fuerint
Recte igitur dictum est : indefinitae.
Quare nec in his necesse esl hanc qiiidem conlradi- g in singularibus vero, el futuris non similiter.
ciionem veram esse, illam vero falsam. Propositionura alise sunttantum inessesignifican-
Gumenim muita significat, multiplex significatio tes, ut si quisSocrate vivodixisset Socrates calvus :

in negationeatque affirmationese invicem non peri- est, alius negaret, Socrates calvus non est. Illa enim
mit, quod si una sit aflirmatio et unanegatio, quo- inesse posuit Socrati calvitiera, illa calvitiem a So-
niam utraeque in eodem esse non possunt, unani ve- cratedi&junxil. Aliae vero sunt necessariae, ut si quis
rara semper, falsam alteram esse necesse est. dicat, Necesse est solem annis omnibus in Arielem
rursus redire. Rem namque necessariam et ex ne-
DE FUTURIS GONTINGENTIBUS. cessitate evenientera praedicans, totam fecit ne-
In his ergo qux sunt, et facta suut, necesse est ajfir- cessariara propositionem. Aliae autera sunl con-
mationem, vel negnlionem, veram essevel faUam. Ac in tingentes, quae cum non sint, eas taraon in fu-
universalibus quidem universaliter semperhancveram, turum evenire possibile est, ut Hodie
si quis dicat :

illam vero falsam esse, et inhisqux sunt singularia, Alexander pransurus est, hodie Alexander pran-
qnemadmodum dictum est. In his vero qux in univer- surus non est. Etenira cum ista dicantur, quo-
salibus non universaliter dicuntur, non estnecesse, di- niam illi adhuc prandere non inest, inesse tamen
ctum est autem et de his. p contingit, et potestfieri ut hodie prandeat, idcirco

In praesentibus rebus et in praeteritis factas contra- dicimus eas contingentes, contingit enim fieri, quo-
dictorias enuntiationes dicil delinite, unam semper niaraadhucnondumfactaest. Sed hasnoninsuntqui-
veram, alterara definite seraper esse mendacem, ui dem, ut dictum est. Sunt enira futuri teraporis. Quae
siquis dicat Omnes Fabii perierunt, qui ad pugnam
: nutem non insunt, sed inesse pospunt, necessariae
contra Veientesprivataconspirationeprogressi sunt. non sunt, quoniara hujusmodi retinent naluram, ut
Hoc si negetur sic, non omnes Fabii perierunt, qui eas et esse, et non esse possibile sit, potest enim
adpugnamcontraVeientesprivataconspirationepro- fieri ut hodie Alexander prandeat, el rursusfieri ut

gressisunt,necesseestquidemunaraveram,alteram hodie non prandeat. Et hanc eveniendi vel non eve-

esse falsam, sed definite vera affirmatio est, definite niendi possibilitatem, utrumlibet vocaraus. In hujus-
falsa, negatio. Cum enim id quod factura est dicitur raodi enim rebus utrumlibet contingit, aut affirma-
factum, definite verum est, quod si id factura esse tio, aut negatio, et non est necesse aut affirraatio-
denegetur, falsuraestdefinite siveergo in universa. ; nem fieri, aut negationem. Nam cura non sit affir-

libus universaliterpraedicatiscontradictio per oppo-
sitionein parlicularitatis fiat, sive in singularibus, ut
inSocrateetin caeteris individuis, inhisquoquequae
sunt praeterita, semper una vera est, altera falsa,
ut in eo quod est, Socrates veneno peremptus est.
Socrates veneno peremptus non est, vera estaffir-
raatio definite, et ita rursus falsa negatio est in prae-
sentibus quoque idera esse necesse est. Si enim, dis-
^ratante Socrate, dicat aliquis Socrates disputat, et
hoc alius neget, sicut disputare Socratem prajsentis
lemporis ratione definitum est, itaquoquo definite
affirmatio relinetetveritatem, negatio definitemen.
matio necessaria, non interclusum est contingere
negationem. Rursus cumnegationecessarianon sit,
interdum accidit, ut affi.^-matiocontingat. Quarehaec
" hujusmodi eveniendi et non eveniendi potentia,
utrumlibet vocatur. Quod in his utruralibet, id est
vel a'firmationes vel negationes, evenire conceditur.
Nunc ergo Aristoteles hoc validissima arguraenta-
tione contendit astruere, quod quemadraodum :n
: pr3eteritis,etinhisqu8esunt praesentia, non modoin
affirmatione et negatione,unam veram.alteram fal-
sim esse necesse est, sed definite una vera est, de-
finite altera suscipit falsitatem, non ita in his quse

daciura. Et in universalibus quidem vel affirraatis contingentesvocantur. Necesseenimest utaut affir-

vel negativis, in quibus vel anirmatio particularis, matio vera sit, aut ncg^ttio, sed non ut definite quae-
vel negafio particularis opponitur idem est. Hoc est libet earum vera sit, altera falsa definile. Nam quod
enim quod ait : In his quaj sunt, et quae facta sunt, id diciraus Alexander lavandus pst, id si alius ncget,
est in praesentibus atque in prffiteritis, unaseraper dicatque: Alexanderlavandusnoncst, totumquidem

Patrol. LXIV. 11
331 AN. MANL. SBV. BOETII 332

hoc necesse est evenire, ut aut lavetur, aut non la- A nonest.utrasqueverasin unoeodemquecontingere?
vetur, et necesse esl unam esse veram, alteram fal- Hoc igitur fieri non potest ;unus ergoeorum verum
sam, aut affirmationem, si lotus fuerit, aut si lotus dicturus, estalius mentielur ponatur enira una eo-
:

non fuerit, negationem. Sed non est necesse ut de- rum definite vera esse, vel falsa, si ergo omnis affir-

finite affirmatio vera sit, idcirco quod in hujusmodi matio et negatio vera vel falsa est definite, et uter-
rebus poterit evenire negatio. Sed nec unquam que negans affirmansque veri in contradictionibua
definitum est, ut negatio vera sit, falsa affirmatio. esse non possunt, necesse est unum verum dicere,
idcirco quoniam non evenire negatio. Quare
potest alterum falsum, etunumdefiniteverum,alterumde-
in tota contradictione, unam quidem veram, falsam finite falsum. Hoc si estin omnibus affirmationibus

alteram esse necesse est. Ut autem definite una vera atque negationibus, ut una definite falsasit, altera
sit, altera falsa definite, sicut in his quae sunt praa- vera definite, quidquid vera dicit eventurum eve-
terita quajque praesentia, nulla ratione rerum possi- nire necesse est, quidquid non eventurum non
Sed hoc prius Aristoteles in singularium
bile est. evenire necesse est, hoc est enim quod ait : Mani-
praedicamentorumpropositionibus probat. I^ostau- festumest quoniam necesseeslverumdicerealterum
lem idem debere in universalibus docet inteiligi. Id- ipsorum neqneenira potest fieriutaffirraationega- ;

circo enim ait, in singularibus vero et futuris non si- g tioque consentiant in talibus, id est in contradictio-
militer. Id est in singularibus proposilionibus, et de nis propositionibus. Necesse est autem evenire quae-
quibus prius tractat, et in futuris, id est in contin- cunque vera definite affirmatio loquitur, etnon eve-
gentibus, non idem modus est verarum falsarumquc nire quod proferl definite vera negatio, quod sic
propositionum, qui est in prseteritis atque praesenti. probat.
Quoniam in praeterilis atqueprssenlibus, et to-
bus. Nam si verum est dicere, quoniamesl album vel non
tum contradictionis corpus in veritatem falsitatem- album, necesse est esse alhum vel non album. Et si est
quedividitur,etveraestunadefinite, ut possitexhis album vel non album, veriim est affi.rmare vel negare,
certus aliquis ac sciens dicere quoniam affirmatio et si non esl, menlitur, et simentitur, nonest. Quare
vera sit, vel rursus, quoniam negalio vel si iii nul_ ;
necesse est aut affirmationem, aut neg.itionem veram
lus dixeril, certa jam prseleriti lemporis vel praesen. esse vel falsam.
tis secundum sui naturam ratio, certusque eventus
Quod defuturopossitessejudicium,apraesentibu8
est, in his vero in quibus contingens est et futurum,
trahitexemplura aitenim hanc esse rerum conse-
:

idestvariabileetinstabile,toturaquidemcorpuscon-
quentiam,ulremsubsistentem propositionisveritas-
tradictionis veritatem falsitatemque parlitur,sed haec
consequatur, veritatem propositionis rei, de qualo-
veritas atque falsilas indiscreta est atque volubiiis.
C quitur propositio, essentia comitetur. Nam si hic
Nullus enim potest dicere quoniam affirmatio vera
lapis vel quodlibet aliud album est, verum est de eo
est. Non estenimnecesse veramesse affirmationem,
dicere quoniam albura est, et hoc convertitur. Nam
idcirco quoniam negationem fieri possibile est, nec
si verum est dicere de eo quoniara album est, sine
rursus negationem, quoniam non est impossibile
dubio album est, et album esse necesse est, itaque
affirmationem contingere, et postremo quoniam
fit ut res veritatem, et veritas rem, de qua proponi-
utrumlibet ipsorum conlingit, idcirco una earum, tur, subsequatur. Rursus si bic lapis albus non est,
vera esse definite et certa, naturaliter non potesl, verumest de eo dicerequoniamnon est albus, etsl
quibusautemidargumentationibusexsequatur,ma- quoniam non
de eo verum est;^dicere est albus, ut sit
nifestum erit hoc modo :
albus fierinonpotest, cumvere dicaturquoniam non
f^am si omnis affinnntio vel negatio, vera vel falsa estalbus.Idemquoqueetiamin mendaciisvalet.Nam
esty et omne necesse est vel e^se vel non esse. Quaresi si quid non est, cum hoc aliquis esse proposuit,

hic quidem dicat futurum aliqiiid, ille vero non dicat mentietur. Et si quis de alio mentietur, illud de quo
hoc idem ipsum, manifeslum est quoniam neccsse est fit raendHicium non est, ut si quam rem cum alba

verum dicere alterum ipsorum, si omnis affirmatio vel non sit dicat, aliquis esse albam mentitus est, quo-
negatio vera vel falsa est. Utrxqueenimnon eruntsi- p. circa necesse est illud quoque non esse de quo men-
mul in talibus. titus est. Ita igitur veritas quidem rei quae est, et

Si quidquid in affirmationibus negationibusque res quae est veritati, falsitas vero rei quae non est,
proponitur, verum vel falsum est definite, sequitur et res quae non est, falsitati convertitur, quod si hoc

utquod illeenegationesaffirmationesquesienificant, est in omnibus rebus, quidquid dioitur cum veritate

aut evenire.autnon evenirenecesse sit;hocestenim vel falsitate, ad rem quae est vel non est convertitur.
quod dicit Nam si omnisalfirmaliovel ne^'atio vera
:
sive negatio sil, sive affirmatio, et unam veram sem-

vel talsa est definite ; idcirco eniin addit omnis. In per, alteram falsam esse necesse est si una definite
;

his enim quae sunt futura vel conlingentia, non esse vera est, impossibile quiddam ex hac positione con-
anirmationes el negationes verasvel falsasdefinite tinget. Evenienl namque omnia, quaecunque sunt
probare contendit. Nam
unusdicat aliquid futu-
si que
vel fiuntex necessitate fieri, etnihil a casu.nihil

rum, alius neget, ut ulraque eveniant, fieri non po- esse possibile quod non esse possibile. Nihil
sit, et

test ;
quis enim dixerit, dicente aliquo Socrates coe- etiam in liberi arbitrii moderimine relinquetur, sed
naturus est, alioque negante Socrates c«naturus totum erit ex necessitate. quidquid evenerit. Nam si
:J33 IN LIBRUM DE INTERPRETATJONE EDITIO PRIMA. 334
verumesldefiniledeciualibetredicere quoniamerit, A vclnegutionera,sed nihil se magis sichabet.vel sic
sino dubio futuram esso necesse est, et ut
illain rein nun habet, et est utrumlibet quod ajquulem cursum
non non potest evenire. Verum enim est dicere
tiat et ad evenire retinet, el ad non evenire.Nihil enim
de ea quouiam fulura e8t,nec verum de ea quoniam se magis vel sic habet, vel sic non habet, id est
futura est poterat dici,ni3i eam fore esset necesse
j
aequaliter 3ehabetades3e,et ad non esse.Nihilenim
quare si in omni aftirmatione ct negalione.aut afflr- magis sese habet,ut fiat quam ut non fiat.
matio aut nugalio in futurum definilc,vera vel falsa Amplius si esl album nunc, veruni eral dicere prius
est, necesse est vel quod ab aflirmalione veru deli- quoniam erit album, quare semper verum fuil dicere
nite,vei quod a negatione dicitur falsum evenire.In qtiodlibel eorum qux facla sunt, quoniam est vel erit.
falsitate quoque similis causa est. Nam quod non Validamsibiipsivimargumentationisopponit.qua
erit,falsum est dicere quoniam erit.Et quod falsum possit ostendere affirmaliones negationesque veras
est dicere quoniam erit, ex necessitate non erit.
vel falsas esse definite, et ait providendum esse ne
Iteni quoderitjfalsum est dicere quoniam non erit,
forte necesse sit suspicari id quod jam factura est
et (juod fulsum est dicere quoniam non erit necessa-
vere dici poluisse antequam fieret.esse faciendum,
rioerit. Ut igitur verus propositionesnecessarics se-
ut si Socrates hesterna nocte coeaavit, verum fuit
quitur eventus ut fiat,quod dicitur,' ita et falsas pro- D k^^f^
^ . . .
^ .
„ .• j- .
~
ij nesterna matutma dicere, quoniaro coenaturus est;
* * i
•

positiones necessarius sequitur eventu3,ut non fiat,

quocirca definile quoque verum fuisset, si de eo
quod dicitur afalsaproposilione.Quod si in futurum
prffidiceretur. Omnia igilur ea quae Uunt definite
omnisaffirmatiovel negatio definitesemperdividunt
poterant vera prsedicari. Hoc est enim quod dicit,3i
veritatem et falsitatem,erit rerum qufe praedicantur
est album nunc, verura erat dicere prius quoniam
necessarius eventus,et omnia ex necessitate contin-
erit albura.Nam si qua res nunc alba estjVerum erat
gent,vel non contingent,emaque et casu3,et possi-
antedicere quoniaui erit alba,quare definile quoque
liberum perit arbitrium. Syllogismus aut
bilitas,et
fuit quodlibeteorum quae facta sunt vere pra-dicere.
hujusmodi est si omnis affirmatio vera est autfalsa
:
Hoc enim rei ipsius exitus comprobavit. Uuic oppo-
definite, et eodem modo negatio eveniet, ut omnia
sitioniper eadem rursus occurit.Num enim quid haec
inevilabili necessitatis ratione contingant, quod si
dicit, licet ei laqueura superioris argumentationis
hoc est, liberura perit arbitrium. Sed hoc impossi-
effugero,rursus enim eadem illum cuncta circumve-
bileest;non igiturverum estomnemaffirmationera
niunt,et eisdera iterura urgetur incoramodis.
velnegationem veramesse definite velfalsam.Omnia
autem exnecessitateconlinf^ere, si illae delinite verae
duere quoniam est vel
Quod, si semper verum fuit
non futurum esse.
erit, non polest hoc non esse vel
vel falsae sunt.talis syllogismus oslendit omnisin
n . j r •!
futurum dehnita
-. f •.
veritas vel talsitas 1 L 1
^ Quoi
eventura reivel Cj ^ ..
:

autem non potest non fieri impossibile est non

...
]

futurum vel non futurum ex necessitate consUtuit,
sed omnes propositiones futura^ definite verae vel
falsffi sunt.In omnibus igitur eveniendi, vel non eve.
niendi necessitas erit, pro qua conclusione illud
Aristoleles intulit, quod ait
. „.
fieri; el quod impossibile est non fieri, necesse est fieri.
'.
Omnia ergo qux futura sunt, necesse est fieri, nihil
igiiur ulrumlibet, neque casu erit; nam si casu, non
ex necessitate.
Mira ratione superiorum argumentationem dicen-
:

tis ad idem reduxit incoraraodum dicens : Siverum

iSihil igitur neque est, neque fil, nec a casu, nec
est orania quaecunque facta sunt, definite vere po-
utrumlibet, nec erit, nec non erit, sed ex necessitate
tuisse praedici.quoniam veritatera propositionis rei
omnia et non utrumlibet,aut enim qui duit;verus est,
necessitas sequitur.quod vere definile praedicatum
aut qui negat.
erat non evenire non poterat sed si non evenire ;

Casus namque,et id quod est ulrumlibet exstin-

non poterat,ut non eveniret erat impossibile. Quod
guitur,Iiberaetiam voluntas adimitur,si omniaquac-
autem non fieri impossibile est, fieri necesse est.
cunque fient ex necessitate futura sunt et probat
; ;
Eventus igitur ejus ex necessilate consequitur.Nihil
superiorem conclusionem, quae dicit omnia ex ne-
er^'o utruralibet, neque a casu erit. Nam si a casu
(,essitate contingere, perhoc quod ait aut enim qui :

n esse poterit, non ex necessitate futurum est;quod si

dicit verus est,aut qui negat si er^'o veritus rerum
;

non est ex necessitate futurura,non est impossibile

necessilati convertilur,aut qui negat verus est^aul
non fieri; si non est impossibile non fieri,potestnon
qui affirmat omnia fieri et necessitate necesse est.
fieri si potest non fieri, non potest definite vere
;

Nam si non eruntex nece3sitate,non erunt veraede.

finite, id quod ipse subjunxit:
Similiter enim, vei dertt, vel non fieret, ulrumlibet
enim nihil magis sic vcL non sic se habet, aut habebit.
Exponit enim quae ait contingentis natura, cura
quid sit utrumlibet exponit,utrumlibet est id cujus
indiscretus eventus est,id est, quod aequaliter essc
vel non csse contingit.Hoc est enim quod ait,simi.
liter enimfieret vel non fieret.Neque enim directara
viam necessariamquehabet unam vel affirraationem
prajdici. Quod enim vere definite praedicetur,ex ne-
cessitate futurura est, quod autem a casu est, ex
necessitate non evenit.
Atveronec quoniam neutrum verum est, conlingit di-
cere iit quoniam neque erit, neque non erit; primum
enim cum sitaffirmaliofalsa,eritnegationon vera,et
cutn haec sis falsa, contingit affirmationem esse non
veram.
Quatuordifferentiiscontiogentiumfuturorumdiver-
sitas constat.Autenim id quod affirmatur etnegatur
 335 AN. MANL. 8EV. BOETII 33«
infuturum,utrumque erit verum aut utrumque fal- A dicat in praesenti tempore,hocanimal quodlibetal-
sum; aul unum verum.lalsu/ri altcruii] dclinile aut bumest,vel magni corporis,et hoc vere pronuntiet,
;

unum verum, (alsuinalierum indelinite. Nonenimes- album et magnum illud animalesse necesse est.Ita
86 quidem et atiirmationem et negationem vcram in etiam in futuro si quis vere dicat quoniam hocani-
hispropositionibus,quaede rebus contingentibusm mal cras album fiet, et corporis vastioris, necesse
futurutn proponuntur, per hoc demonstravit supe_ est cras utraque contingere,ut et album fiat et cor-
rius quod ait Manifestum est quoniam necesse est
: poris vastioris. Sin vero falso aliquid praedicatur,
verum dicere,alterum ipsorum, si omnis affirmatio necesseest non esse quod dicitur,si sitaffirmatio:ut
vera vel falsa est.Utraque eniin non erunt fcimulin siquis affirmet falso futurum navale bellum,necesse
talibus.Neque enim fieri potestut in contradictoria est non fieri quod a falsa affirmatione praedicitur.At
proposilionum opposilione, utrasque veras quis- si sit quod falsa nega-
falsa negatio.necesse est fieri
quam valeat invenirc.Nunc autem monstratur quo- tio futurum non esse praedixit sin vero utraque falsa
;

niam ne hoc quidem fieri potest ut utraeque sint fal- sunt, non erit ex necessitate quod dicitur, quia de-
886, ait enim At vero,ne hocquidem nobis contingit
: linite affirmatio falsa est,nec non erit ex necessitate
dicere quoniam neutrum verum est^idestnec aliir- quod dicitur, quia definite est falsa negatio. Unde fit
matio,nec negatio contingeret autom utraque esse
;
B ut utrumlibet quod est in rebus omnino perimatur
falsam affirmationem scilicet et negationem,si nec utraque eniin necessario sunt et ex necessitate con
quod diceret aflirmatio^futurura esset,nec quod non tingunt, et est necessitas illa impossibilis. Nam sf
esse negatio diceret,nonesset.Ita enim fieret^utnec quis dicat cras futurum navale belium,aliusque ne-
es3et,quod affirmatio esse prsedicavit,nec non esset, get,et pronuntietnon futurum,si utraque sintfalsa,
quod negatio non esse proposuit. Si quis ergo hoc
necesse quidem erit non esse cras navale bellum,
ita dicat,primum, inquit, illud inconveniens atque
quoniain affirraatio, quae illud dicit futurum, falsa
impossibile est,quodin contradictoriapropositione,
est.Rursus necesse est esse cras navale beIlum,quo-
cum affirmatio falsa sitnon est vera negatio,et rur- niam negatio quae dicit cras non futurum,ipsa quo-
sus cum negatio falsa sit, falsa quoque affirmatio
que mentiiur. Quare necesse eril et esse navale bel-
sit.Hoc enim in solis contrariis contingebat, non
Ium,et non esse,quod est impossibile.etpraetercon;-
etiamincontradictoriaoppositione.Inhaceniniunam
munem cogitationis naluram.Non est igitur verum
semper veramesse necesse est, semperalteram fal-
utrasqueet simul.idest affirmationem negationem-
sam.
que mentiri.Quae ergo,inquit, contingunt inconve-
Ad hgec si verum est dicere quoniam album est et
nientia,haec sunt,et hujusmodi, si quis dicat vel in
magnuniy oportet esse utrumque. Si vero eric cras,
C his quae universalia suntet universaliter prsedican-
oportet esse cras. Si autem neque erit, neque non erit
tur, vel in bis quae singularia in propositionibus
cras non erit ulrumlibet, ut navale bellum. Oportebit
enuntiantur, unam necessario definite esse veram
enirn neque fieri navale bellum,, neque non fieri. Quae
deflnite esse alteram falsam.talia illum, inquit, in-
ergo conlingunt inconvenientia hcBc sunt,ethujusmodi
convenientia consequentur.et alia similia.Hoc scili-
alia,si omnisaffirmafionis,elnegationis^vel inhisquge
cet dicens de superioribus argumentis, in quibus
de universalibus dicunturuniversaliter, vel in his qux
ostendebat omnia ex necessitate contingere,si quis
sunt singularia, necesse est oppositarum hanc quidem
unam veram definite, alteram diceret definite men-
veram esse,illamvero (atsam. Nihit autemutrumlibet
dacem. Quaenam vero asserat alia inconvenientia
esse in his quae fiunt, sed omnia esse el fteri ex neces-
impossibiliaque concurrere his qui unam definite
silate. Quare non oportebit neque consulere,nequene-
veram proponunt, haec sunt si quis enim proponat
gotiari, ut si hoc facimus, erit hoc, si vero non hoc,
:

unamesseveram,alterara essefalsam,tolHt (utsupra

non erit hoc. Nihilenim prohibet in millesimum an-
num hunc quidcm dicere hoc futurum
non dicere.Quare ex necessitate erit quodlibeteorum,
quod tunc ab eo verum eral dicere. At vero neque hoc
differtfSi atiquis dixerit contradictionem, vel non di
Manifestum est enim quoniam sic sehabentres,
xerit.
etiamsinonhicquidemaffirmaveril ille vero negaverit,
Non enim propter negare vel affirmare erit vel non
dictum est) id quod est utrumlibetin rebus,et om-
esse, illum vero
nia esse vel fieri ex necessitate constituit, nihil a
casu,ninilque a propria voIuntate.Undefit ut neque
D omnia con-
negotiari sit utile,nec inire actum.quae
siliirationetractantur,ipsum enim consiliurasuper-
vacuum est,cum omnia quaecunque futura sintne-
cesse sit evenire. Quid enim unusquisque dicat, Si

erit, nec in millesimum annummagis quamin quanto- hoc faciam, illud mihi eveniet atque contingel, si
libel tempore. Quaresi in om.ni tempore sic se habebal, vero haec, illa res eveniet ? etenim nihil prohibet

ut unumdiceretur vere, necesse eruthoc fieri,etunum- quemvis illum affirmare aliquid esse faciendum,
quodque eorum quae fiunt sic sempcr se habebat,ut cx alium vero negare,cum omniavi nccessitatiseveniant.
necessilate fieret. Quando enim vere dicit quis quo- Nam si omnia quae fiunt nunc, ante aliquis vere
niam erit, non polest non fieri, et quod faclum est,ve- pra;diceret,quis dubitatq;;in illa qua factasunt.im-
rum erat dicere semper quoniam erit. mutabili violentia necessitatis evenerint? Hoc est
Addidit quoque aliud, quo magis idquoddicitur enira quod ait : Quare ex necessitateerilquodlibet
videaturincongruum.Omneeniroidquodprffidicitur corum quod tunc verum erat dicere. Sed ne illud vi-
in futurum, si vere praedicitur, erit. Si quis cnim dealur incongruumquodrerum eventum nonexipsa
 337 IN LIBRUM DE INTBRPRETATIONli EDITIO PHIMA. 338
rerum natura, sed ex propositionum veritale et fal- A. sed poteslate,quffi polestasnon fit ex npce?sitate,id
sitate judicamus.scrupulum ipsedissoivitdiccns.At est,ut po.=<sit quidem fieri.non t jmtin necesse s?it,ut

vero nec hoc dilfert.si aliqui dixerint conlradictio- hanc vel quamlibel tunicara possibile est quidem
nem,vel non dixerint :ad tollendumenim perimen- ferro incidi, sed non est necesse. Fortasse enim
dumqueconsilium,quod nihilomninohominesopor- utendo vetustabitur,et ipso quotidiano solveturat-
teat consiliari,parum vnletaliquidanteprffldici;3ive tritu.Ergo potest quidem incidi,sed forte non inci-
enim dicatur aliquid,sive non, quidquid vero prae- detur, sed antequani incidi possit exteritur.Rursus
dici potest, illud eliam si non praedicatur evenire potest lieri utnon (lividitur,neque enim exterieam
necesse est /idcirco enim vere praedicitur,quiavere possibile es8et,nisi prius essetpossibile non incidi,
prasdici potestpdcirco vere praedici potest,quiaim- quare possunt quidemqusedam fieri,sed ita contin-
mutabiliterfuturum est.Quarefuturumest,si praedi- git fortasse ut non fiant Suntigitur quaedam possi-
citur vcre, nec tantum si praedicitur, sed Pliam si bilia non necessaria, et in aliis quoque quae fiunt
praedici vere potest; sive enim praedicatur,sive non eadem ratio est.Omnoenim quod (it a quolibetcon-
pracdicatur, ijuidquid vere praedici potest, hoc ex silio, ipse qui consiliatur iliiusrei principium est,
necessitate futurum est. Manifestum est enim,in- non neoe9sitas,etquaecunque suntpo3sibilia,muta-
quit,quod si sicse habeat res,8ive unus eara affir- n biliter evenient.Quaeenimsecundumaliquam possi-
met et alius npget,?i eventura est,nihil illi negatio bilitatemdicuntur,noneveniuntpecundura necessi-
officit;3i eventura non est,nihil affirmatio prodest. tatem,undefitutmanifpstum sitquoniam nonomnia
Non enim,inquit,proplernegareetaffirmare eritvel ex necessiiate vel sunt, vel fiunt,sed quaedam sunt
non erit,nec banc vim naturse tempus mutabit.Eo- quae aequali modo,vel fiunt,vel non fiunt,et hocest
dem modo enim evenient,ea quae post-millesimum utrumlibet fieri,alia vero in pluribus quidem fiunt,
annum eventura creduntur,hisqutTP post quantum- in paucioribusvero non fiunt,et aequaliter quidem
libet tempus ex necessitate futura sunt:undefit,ut fiunt,ut egredientemdomo amicum videre, fit enim
si in omni tempore omnia sic se habent, nt unum hoc et fitaequaliter;quaedam verofrequentius liunt;
definite verum dici possit,definite alterum falsum, quam non fiunt,ut9exagenariumcanescere-frequen-
omnia qufflcunque facta sunt, vel fient,immutabili non fit.Et tamen ita hoc potestfleri,
tius fit,quam
rerum ratione contingant. Hoc est enim qnod aii, non fieriimpossibile non sit. Hoc enim est quod
ut
necesse esse fieri unumquodque eorum quae Hunt; ait:Alia vero magis quidemet in pluribusalterum,
id est, si sic se haberet, ut ex necessitate fierent ut canescereinpluribussexagenariiqnam non cane-
omnia, et hoc superiori argumentatione confirmat scere. Sed contingit fieri alterum, scilicet ut non
dicens:Quando eniro vere dicitquis quoniamerit, „ canescat,alterum vero nunime,scilicetut canescat
non potest non fieri, eventus enim necessitatem, Esl autemhyperbatonhocmodo.Quod si haecimpos-
neccssitas sequitur veritafem, et quod factum est, sibiliavidemu9,quod8umu9enimaliquibugipsiprin-
verum erat dicere semper quoniara erit, veritag cipium.ctquaecunquepossibiliasunt^fieripossunt.et
namque propositionis ex rerum necessariis venit non fieri.Si igitur possibileestel ut sint etnongint,
eventibus. manifestum est non omnia ex necessitate contingere,
Quod si hxcnon sunt possibili .Videmiis enim esse
i ged alia aequaliter.alia vero evenire quidem inplM-
principium futurorum, et ab eo quod consuUamus, ribus, in paucioribus vero non evenire,sed ut non
atque agimus aliquid, et quoniam est omnino in his. eveniant necesse non est.
quse non semper actu sunt, possibite esse et non esse, Igitur esse quod est, quando
esse, quod
esl, et non
similiter^inquihusutrumcjueconlingitetesseetnonfsse, non est, quando non Sed non omne
est, necesse est.

quare [ieri et non fieri.Ac multa nobis manifesla sunt quod est,necesse est esse, nec omne quod non est,ns-
sic se hahenlia, ut quoniam hanc vestem possibile est cesse est nonesse.Non enim idem est omne quod est,
incidi, el non incidetur,sedprius exteretur. Similiter necessario esi,e, quando est, ei stmpliciter esse ex ne-
autem et non incidipossihile est. Non enim esset eam cessitate. Simililer autem et in eo quod non est. El in
prius exteri,nisi possihile esset non incidi.Quare el in contradictione eadem ralio est,esse quidem vcl non esse
aliis fien(fis,quaecunquesecundumpoteiitiam hujus)no- omne, necesse cst,et futurum esse,vet non.Non tamen
di dicunlur.Manifestumigilurestquoniam von omnia dividenlem dicere alterum necesmrium.Dico autem ut
ex necessitate vel sunt,velf\unt,sedalia quidemutrum- neresseestquidemesse futurum bellum navale cras vel
lihet,etnon magis vel affirmalio,vel negalio vera est, non futurum esse. Sednon necesse est futurum esse
alia vero magis quidem, et in pluribus alterum, sed cras bellumnavale, vet non fulurum esse. Futurum
contingif f\eri et alterum, alterum vero minime. autem vel esse, vel non esse neces-^e est.

Longum hyperbalon est, quoil nos priusexponi- Nunc necessarium temporale describit.
quiii sit
mus, postea continuaraus, Liquet enim aliquarum Ait enim oranisres quando est.ea.m sine dubio esse
rerum nos esse principium,ut actuum nostrorum. necesse est. Non enim fieri potest ut cum est,non
Si quis enim aliquid consiliofaciat,quidquid consi- sit,et rursus res quoc non est.quando non C3t,eam
liationc pe.regerit, ejus rei ip?e principium est. non esso necesse est, ncque enim fieri potest, ut
A consiliante eniiiiincipit,quidquid consiliisolertia quaniionon est, sit sed si quando est, eam csse
;

ministratur.Sunt enim qusBdamquae actunonsunt. necesse est, id est, non simplex necessarium,sicul
339 AN. MANL. SEV. BOETII 340

solem oriri simpliciter.sed temporaliter necessa- A. quod estprater temporisadjectionemrita in contra-

rium,utsedeo,nonidcircosimpliciter,etsinelempo- dictione contingenti^affirmationem quidem velne-
ris praesentis descriptioneexnecessitateest.Quando gationem veram esse necesse est, non tamen vel
enim sedeo, non potest fieri ut non sedeam,et ne- affirmationem simpliciter acdefinite veram.vel ne-
cesse est milii tunc sedere cum
sedipsum sedeo, gationem, sed utramlibet et quam certae veritatis
sedere mihi non ex necessilate inest,possum enim constituerit eventus.
surj^ere. Rursus cum non sedeo,tunc mihi necesse Quare quoniam simililer orationes verse sunl,quem-
est non seders, sed ipsum non sedere, mihi exne- admodum ei res,manifestum est,quoniam quxcunque
ccssitate non inest,possum enim sedere;ergo quod sic se liabent, ul ulrumlilet sinl,etcontraria ipsorum
est, quando est, cx necessitateest,et quod nonest, conLinganl, necesse esl simililer se habere el cuntradi-
tunc cum non esl,fieri ut non sit non potest. Non ctionem,quod conlingit in hisquxnon semper sunt,et
tamen omnia quaecunque suntaut non sunt,autex non semper non sunt.Horumcnim necesseest alieram
necessitate sunt.praeter temporispraesentis nuncu- parlem conlradictionis veram esse vel falsam.Nonla-
pationem, aut ex necessitate non sunt, nulla men- men hoc vel illud, sed uii-umlihet, et magis quidem
lione praesenlis temporis facta. Quare non est, in- alleram veram,non tamenjamveramveifalsam.Quare
quil, idem temporaliter necessarium esse, ut est g manifcsiumest,quoniaynnoneslnecesseomnisaffirma-
raihi cum sedeo, et simpliciter ex necessitaleesse, tionis et negationis oppositarum hanc quidem veram,
ut homini mortalitas, nec idem est, cum non est illam vero falsam esse.Neque enim quemadmodum in
necessario non esse, utmihi cum non sedeo non his quas sunt.sicsereshabeleliaminhisquxnonsunt,
inest sedere,ot quod simpliciter ex necessitate non possibilibus tamen esse, vel non esse, sed quemadmo-
habeo,ut tres oculos vel immortalilatem,atquehoc dum dictum est.
estquod ait,similiter aulem et in eo quod non est. Habent,inquit,quamdam cognationem res,etilia
Hoc autemcur dixerit sequitur,et in contradictione quairesipsaspropriasignificationedesignant.Quare
eadem ratio est, esse quidem vel non esse omne et oratio quse designat atque significjit rem, sic se
necesse est,et futurumessevel non esse.Similisest, habebit.quemadmodum resipsa cst.Ergo siresnon
inquit,ratio in contradictionibns contingentibus,et fuerit,falsa oratio est ;si res fuerit,vera oratio est;
in his quae,cum sunt,secundum tempus necessaria et si vera vel falsa oratio est,erit id quod diciturvei
sunt, eiiripliciter autem necessaria non sunt. Nam non eril, ut sibi res et oratio convertantur. Ergo si
in futuriset in contingentibuscontradictionibus,to- res conslituta non est,nec definila necessitale pro-
tamquidemcontradictionemnecesseestunam veram veniens, nec illa oratio,quae rem ipsam designat,
habere partem, alteram falsam,utsi quis affirmet
^ deflnitae est veritatis.Ergo inquibusrebuspossibile
cras bellum navale futurum;idergonon estnecesse: est non modo esse,sed eliara non esse contingere,
et rursus siquis negetnon futurum,est quidem. aut in his affirmatioetnegatioutrumlibet sese habel,et
esse,9ut non esse necesse,sed non est neces.seesse, quemadmodum rem ipsam,et esse et non essecon-
nec rursus necesse est non esse, sed tantum aut tingit,itaquoquecontradictionem etveram etfalsam
esse autnon esse;idcirco tola quidem contradictio, esse indefinite proveiiiet. Hoc aulemin quibus fiat,
unam habebit partemveram, alleram falsam, sed ipse declarat,ait enim:In hisquae non sempersunt,
non erit ipsorum una definite vera, falsa altera et non semper non sunt,solaenim suntquae etesse
definite. In praeteritis enim sic dicimus :Romulu3 etnon essecontingunt,quaenonsempersunt,status
Romam condidit. Romulus Romam non condidit ; eosemper non punt;si enim semper essent, et non
uaa quidem vera est,alterafalsa,sedin his definite rum mutari non posset, atque ideo ex necessitate
vera est aifirmatio,definite falsa negalio.Nam quia essent si autem semper non essent, cas non esse,
;

quod factuinesl,fieri utf; '

m non sit,non potest, necesse esset.Etcnim sicut ipsa natura rerum eve-
ideo definile in praetcritocuijl.a iiciio vera vel falsa niontium est varia,ita quoqueaitera pars contradi-
est.ln fuluris vero propositionibus non idem estin ctionishabctvariabilemveritatem,etsemperquidem
bis scilicet quae contingentiasignificant utsidicam vera vel falsa est, non tamen una definitc, uthoc
Philoxenus ccenaturus est, Philoxenus cmnaturus ^ vcrum sit determinate,aut illud,sed utrumlibet.Et
non est.In tota quidemcontradictione,unaveraest, sicutstatus ipse rerum mutabilisest,ita quoqueve-
allera falsa,sed nullus potest dividert, ut dicataut ritasaut falsitas propositionum duliitabilis sit, et
affirmationem constituteet definite vcram esseaut eveniet quidein,ut in ali^iuibus frequcntius una sit
negationem.Ante enimquam CQ2net,indefinitumest vera,non tamen scmper, una rarius vera,noa
el ut
et variabiie an cffinet. Postquam vero ccenaverit tamen eam falsam esse necesse sit semper, quod
praeteritum definitur, igitur aut esse aut non esse per hoc demonstravit quod dixit.et magis quidem
aliquid in (uturis contradictionibus necesse est. Ut veram alleram, non tantun jam efmpcrveram vel
autern unum fiat, ct unum non fiat,non est necesse, falsam. Concludit totam de fuluris conlingenlibus
in quoigitur similitudo est conLingentis contradi- proposilionibus quajstioncm,et ail.Manifestum est;
clionis et temporalis, neque simplicis necessitatis non necesse esseomncsalfirmaliones et negationes
in eo sciiicet, quiasicul necesse esl csse quod est definileveras esse, sed decst definite, alque ideo
quando est,non tamen simpliciter ncccsseest esse subaudiendumest.Illarumenimqufficonlingenleset
 :

341 IN LfBRUM DE INTRRPRHTATIONE EDITIO PRIMA. 342

futupae 3unt, nunquara definito una vera est,allera A definite alterum forum e^se nocesge eat. Erant
falsa.Neque enim,inquit,quemadmodutn in hisquae autem quatuor diversitates, ut aut utrajqne vcra)
sunt.sic se habet in his qiuB non sunt.possibilibus essent, quod su-^tuiit per hoo quod ait, utraeque
lamen esse,aut non esse,sed quemadmodum dictum enimnon crunt simul in talibu3;aut ulr;cque fulsae

est.lila etcnira qua; sunt praesentis tcmijoris, sicut es3ent,quod perhocevertitquod ait:Atvcro necquo-
ip3orume9sede(initumest,itaquoquedehisdennita niam neutruin verura est contingit dicere aut ut ;

est propositionum veritas l'alsitas(|uc.llia vero quae una vera definite, altera falsa definite esset, quod
non sunt qui4om,possunt tamon os30,et non esse illaargumentatione destruxit.per quara onmia ex
et ita futura sunt,ut non ex necessitale proveniant, necessitate docuit evenire, si hoc admitteretur.
sed possunt ita esse.ut etiam possint et non esse, Quod si res illa; minime sunt,constat unara quidem
itt his hocmodo queraadmo-
se habebitcontradictio veram esse, aliam vero in contradictione menda-
dum dictum Diclum autem est quoniara esse
est. cem sed sicut res ipsae mutabiliter et indofinitc
;

quidem vel non esse:omne necesse est, et futurum futura! sunt, ita quoque enuntiationes variabih nec

esse vel non necesse est. Non tamen jam divise ac B definita veritate et falsitate proferuntur.

LIBER SKCUNDUS.
DE ENUNTIATIONIBUS INFINITIS. sirapiicis propositionia verba compIecti.Omnis au-
Quoniam autem est affirmatio de aliquo significans tem propositio aut esso, aut fuisse, aut fulurum
aliquid, hoc autem est vel nomen vel innominalum, esse aut hujusmodi aliquid hahebit.Nam qui dicit
unum autem oportct esse, et de uno, id quod est in curro currens est dicit. Et qui dicit cucurrit, cur-
afftrmalione,nomen autem diclumest,et innominalum rens fuit proponit;et quid dicitcurret, currenserit.
prius,non homo enim nomen quidem non dico, sed Si ergo omnis propositio, aut esse, aut fuisse, aut
nomen infinitum,unum enim significat quodammodo futurura esse,aut aliquid hujusmodi 'jtsit enuntia-
inftnitum nomen, quemadmodum non currit, non
et tio, retinebit, manifestum est quod praeter verbum

verhum dico,scd infinitum verlum; erit omnis affir- esse non possit.Haec enim,idest,fuit vel est,aut fu-
matio et negatio,vel ex nomine elverho,vel ex infini- turum est, verba sunt, ut ex his cognosci possit
to nomine et verbo.Prxter verbum autemnulla afftr- quae sunt superius posita atque confessa,cura di-
matio vel negalio est.Est enim vet erit,velfuit,veL sit, ceremus verba esse quae consignificarent tempus,
vel quxcunque alia hujusmodi verba,ex his sunl quse Etenim est,et fuit, et caetera significationem tem-
sunt posita. Consignificant enimtempus. poris secum trahunt.
Postquam dc praeteriti ac prsesentis, futuri etiam p Quare primaeril affirmatio et negatio,esthomo,non
temporisveritateet falsilatedisseruit,nunc vim sim- est homo, deinde est non homo, non esi non homo.

plicis ct prffidicative propositionis informat dicens
quoniam simplexarfirmatio unam rem de unasigni-
ficat,id est,de uno subjecto unum prsdicat, subje-
ctum autem illud aut nomen est,aut quod apud ve-
teres quidem fuit innominalum, ab Aristotele vero
infinitum nomen vocatumest;prius enim dictumest
quod homonomenesset,aonhoraoveroinnominatum
quidem apud antiquo3,sed nunc infinitura nomen.
Quoniam igitur manifestum est unum de uno praedi-
caresimplicera propositionem,omniserit propositio
simplex, aut ex nomine et verbo, aut ex infinito
nomine et verbo.Qiiod autera dixit.-Non homo enim
nomenquideranondico,sedinfinitum nomenhujus-
raodi est.Nomen, inquit, omnia definita significat,
non homo vero quamvisunum quodlibet eorumde-
signare pos3it,quae homines non sunt, tamen quid
dcsignet infinitum est et dubium.Nam cum multa
Rursus,est omnis komo,non est omnis homo,est omnis
non homo, non esl omnis non homo.El in exlrinsecus
temporibus eadem eslraiio.
Simplicium cxempla proposilionum apposuit
siraplices autem supra diximus esse propositiones
quae duobus tcrminis jungerentur. Quare quoniam
omne definitum prius est infinito noraine, et non
homo non est nomen, sed infinitura nomen,horao
vero finitum recte priores eas propositiones quae
ex definito sunt nomine in eorura pronuniiavit
exemplis; ait enim, Quare prima est afflrmalio et
negatio,est homo,non est homo.Deinde infiniti no-
minis affirmationes et negationes subjunxit dicens,
j. Est non homo,non est non homo.Et post haec.uni-
versalitatem jungens, easdein rursus iterat propo-
sitionesEt prius illas proponit quae ex finito no-
mine sunt secundo vero loco eas quae ex infinito
;

sint quae hominesnonsunt,etunum quodlibeteorum nomine proponunlur, unde fit ut illud intelligere
Bignificarepossitquidsignificetignoratur:sicutenim necesae sit, illas quantitates quae universales et
non non est verbum simpliciter,sed infinitum
currit particulares determinant, in terminis non haberi.
verbura,ita nomina cum negatione non sunt nomi- Nam cum duorum terminorum propositio so!a
na,sed infiniti nomina.Erunt igiturin proposilioni- simplex sit, inter siniplices hujusmodi nume-
bus subjecta aut noraina.aulinlinita nomina.praeter rat propositionem quae dicit est omnis homo, cum
verbum autem nulla est affirmatio vel negalio pla- tres sint partes orationis, quare determinationes
nissime docuit,quae pars orationis in simplicipro- non numerantur terminis.Eodem modo dicit ea-
in
positioneobtiiieaiprincipatum.Narasiprffiterverbura demque rationein extrinsecustemporibussimplices
fieri simplex propositio non potest.constat omnemvim fieri propositiones.ul esl,ruit homo.non fuit homo,
343 AN. MANL. SEV. BOETII 344

fuitnonhomo,non fuit non homo.Etin aliis quoque A dicit quatuor ha?, est justus homo: in hac affirmn-
temporibus idem modus est.Extrinsecus vero tpm- tione ad justum verbum est adjunximus; hujus est
pora vocat quassunt praeter prsesensjd est preeteri- neg,)tio,non pst juslus homo.In hac quoque nega-
tum et futurum;sed hic dehis solis propositionibus tione quae dicit non est, ad justum rursus adjunxi-
locutus est quae unum subjeclum habent, alterum mus.Iterura,est non justus homo.In hac,est adnon
praedicatum. Nunc de his loquetur qufe unum ha- justum jungitur;hujus est negatio,non estnon jns-
bent subjectum,duo praedicata.A.n vero hae quoquo tus homo:etiam in hac quoque negatione quee dicit,
simplices sint,in seoundae editionis expositione di- non est,ad nonjustum ponitur.Quod vero ait Dico :

cendum est. Nunc vero praeter demonstrationera, autem,ut est justus homo.est tertiuui adjacerehis
esse simplices inteliigamus. nomen vel verbum in affirmatione,hujusmodi est.
Quando aiitem e-it tertium,adjacens prsedicatur^dii- Tertium,inquit, dico, id est, adjacere verbum est.

pliciler lunc dicuntur oppostlionc.s.Dico aulcrn, ul est

Ilomn enimet justus duo sunt,quibusadjiciturver-
juslus homo est, tertium dico adjacere nomen vel vcr bum est.Idcirco autem dixit nomen velverbum,quia
bum in affirmatione.Quare quaiuvr erunt istoe i]uarum superius quoque docuit ipsa verba nomina esse,eo
du3S quidcm ad affirmalionem et negalionem sehabe- scilicetloco ubi ait,Ipsa quidem verba secundumse
buntsecundum consequentiam ,ut p7'ivationes,dux vero B dicta nomina sunt. Quod autem sequitur continet
minime.Uico aulem quoniam est, auf jiisto aijecebit, difficiliimum sensura,quem ipse solitabrevitateper-
aut non justo,quare eliam ncgatio. Quatuor ergo strinxit. In medio namque totius sensus addidit :

erunt.Iniclligimus vero quod dicitur ex his qux subs- Quare idcirco quatuor istaeerunt, quarum duae ad
cripla swil. Est justus homo.Hujus negalio : Non est affirmalionem et negationem sese habebunl ad con-
justus homo.Kst non juslus homo. Hujus negalio, non sequentiam,ut privationes,dua3 vero minime.Hujus
est non juslus homo.Est enim hoc loco et non estjuslo sf ntentiae multiplex expnsitio ab Alexandro et Por-

et non justo aiijacet.Hsec igitur ,quemadinodum in rc- phyrio, Aspasio quoque et Herraino proditur, in
soluloriis dictum est,sic sunt disposita.SimHiler autem quibiis quid excellentissimus expositorum Porphy-

se habenl;et si universalis nominis sil affirmatio, wt rius dixerit,alias dicemus.Quoniam vero simplicior

omnis est homo jusius, negatio, non omnis est homo explanatio Alexandri e8sevidetur,eam nuncprobre-
justus.Omnis est homo non justus, non om.nis est ho- vitate subjecimus. Privatoriae propositiones sunt
mo non justus. Sed non similiter angulares contingit quaecunque praedicant privationera.Privatio autem
veras esse. Conlingit autem aliquando. est,ut si quis dicat injustus, privat enim hominem

Unurasubjecturaetduopraedicata,quemadmodum justitia. Ergo affirmatio privatOria est quae dicit,

possint esse in propositione coramemorat. Si enim C homo est injurftus.Negatiorursus privatoria est,non

hoc modo sit,utdicamus est justus homo,est eiju- est homo injustus. Sed neque illa in significatione

stus praidicatum, homo vero subjectum est. Nunc plenaafflrmatio est(aliquid enim tollit), sed priva-

enim non illud iispiciamus,quid prius,quid posterius toriaaffirmatio,quoniam formamquideraaffirraatio-

dictumest,sed quoniam universaliusesL juslum esse nis tenet,sed privationem praedicat,et aliquid ab eo

quam bominem,potestenimjustus esse etquihomo cui privationem copulat abiungit,utinpropositione

non est,utDeus, et rursus potest esse simpliciter, est injuslus homo,ab hominp justitiam.Nechisrur-
etquod homo nonest,idcirco est atquejustusquan- sus pura negatio est.Fugansenim privationem, ut
qnaraprimo dicanturineo quodest,esljustushomo, in ea quae est.non est homoinju9tus,habitum reti-
tainen quoniam universaliora sunt, uon de his ho- net,id est justitiam. Sed quoniam quod affirmatio
mo,sedh<ecdehominepraedicantur,ethis homosub- prasdicabat, hoc aufert negatio, licet habeat talis

jectus est.Ex his igilurduplicem Oeri oppositionem npgatio,quasi reponendi habitus significationem,ta-
dicit,etquatuor proposilionf^s,q!!arumsublerexera- men quia ipsa privationem subtrahit,privatoriane-
plasubjecit;tddens:Dicoaul : quoniamestautjuslo nuno hoc dicit Cum sint,
gatio nominatur. Ergo :

adjacebil,aut non justo. Si quic caim dicat faciens inquit,quatunr propositiones,quarum duae ex finiti-
duas affirraationes, est justus homo.est non justus q mis nominibus sunt, ut est justus homo, non esl
homo,l!acc,cum duae affirmaliones sint,duas habe- justus homo, duae ex infinitis nomini!>us, utest
bunt negationes.Nani si verbum estinhacproposi- non justus homo, non est non justus homo, duae,
tione quae dicit,est justus homo, adjustum posui- inquit, haj quarum una affirmatio est, habens in-
mus. Etin hac rursus propositione quae dicit, est finitum nomen, ut est non justus homo, et una
non justus homo, rursus ad non justum idem ost negatio habcns rursus infinitum nomen,ut non est
verbumJuuximus:quoniara negationisoppositioncm non justus homo, sic se habent ad affirmationem
effecit cura est vcrbo juncla negatio,id csl non,ma- et nogationem,idept,eamdpra formaip retinentaffir-
nifestum est quoniam id quod dicitur non ostadju- mationis et ncgationis,et similoa sunt ad aflirmao-
stum rursusct ad nonjustum adjugendum est, ut dum aliquid vel negandum his quae suntprivntoriae.
negationesfiant hujusinodi.nonesLjustushomo.non Nam quemaimodum jirivatoria quse dicit estinju-

esl non justus homo.Recte igitur dixit:Quarp si est stus homo non solum affirraatio est, sed privatoria
justo ct nonjusto adjpcebit.etiam negalio juslo et quoqup ea qua; dicit est non justus
;;ffirnialio, ita

non justo adjucebit Sunt autem propositiones quas horao non solum est affirmatio, sed cum infinilo
345 IN LIBRUM DK INTERPRETATIONE EUITIO PRIMA. 346
nomine, et cum aliquaprivatione affirmatio. Idem
a estsimpiex, iila privaloria quare quaj ex infinilo :

enim valet ad intelligentitim quod dicitur injustus, nomine sunt.simililer sese habent quemadrnodum
tancjuam sidica.turnon justus.iCt rursusqueniadmo- privaliones, similis nam(|ue atfirniatio est ea quaj
duiii non ebt injustus iiomo,non estsolum ncgatio dicit.esl non justus lioino.ei quae dicit,c3t injustus
quaniquam dPt lia-
sed privutoria negalio.quoniani homo. Et rursus ea quae dicit, non est non justus
bifum,tamcn privationem negat, ita quoque et ea homo, ei qua; dicit, non estinjustus homo, priva-
quaj cstexinfinitionomine,nonestnonjustu3homo, tioncsverosimplicibuspropositionibusct hisqusex
nori solum cst ncgatio,sed ex infinito facta nornine, finitis norninibus fiunt, non conjunguntur. Neque

infinitum negans. Quia igilur infinitum negat, et enim quisquam dixeril eam quse dicit, esl justus
subjectiim infinito negando privat^privatoriae simi- homo, esse comparem ei qua) dicit, est injustus
lis est. Nam si idem valet injustum esse quod non homo.nec vero eam qua? dicit.non est justus homo >
justum, idom valebil non esse injuslum quod non posse aiiquid comparari cum ea quae dicit, non est
esse non juslum.Igitur hae duae qua? infinitum no- injustushomo.Recte ergodictum est de his quatuor
men habent,quantum ad speoiem formamque affir- propositionibusduasadafiirmationemetnegationere
malionis et negationis similiter &e habent his qu.ie ita ae haberc, ul sunt privationes ; duas vero esso
sunt privatoriaj alfirmationes. n simplices,etpra3teraliquamprivalionum similitudi-
Duse vero illae quae
simplex definitumque prsedicant nomen, ab omni nem.Quod autemaitad consequentiara,tanquam si
similitudine privationum seclusse sunt, Nihil enim dixisset ad similitudinem, ita debet intelligi. Quse
similis est illa qua; dicit, cst justus homo, ei quaj enim sibi sunt sin:ilia,a se quodammodo non rece-
dicit, est injustus homo,cum utrseque sint affirnia- dunt et se invicem consequuntur.Describuntur ergo
tiones.scd illa est simplox, illa privatoria.At vero dua; priussimplices propositiones.posthas duae pri-
ea qua; dicit.non est justus homo.adeamquae dicit, vatoriae.postremoquae infinitisnominibus constant,
non est injustus homo, nulla rationis similitudine utaffirmationes sub atfirmationibus,negationes sub
conjungitur,cum sint utrseque negationes; sed illa negationibus constituantur.
Affirmatio. Non estjustus homo.
Est justus homo. Negatio.
Affirmatio. Est iniustus homo. Non est injustus homo. Negalio
Affirmatio. Est non jiistushomo. Non est non justus homo. Negatio.
Sedh8e,inquit,ita sunt disposilae camdemque ad se tum quae aut* naturaliter insunt, aut naturiliter
simililudinemgerunt.quemadmodum in Analyticis inesse non possunt,ut si quis dicat,est homo ani-
id est resoluloriis,dictum est.Scripsit autem duos mal,nunquam cum hac vcra esse potest illa qua; :

rcsolutorios iibros de Syllogismo.In quorum primo dicit, cst homo non animal, quaj est angularis, id-
do propositionuni ex finito nomine et infinitocon- '-'
circo quoniam animal naturaliterin substantia ho-
sequenlia disseruit.Est vero sinnlitudo affirinativae minis perspicilur inhserere.Rursussiquis dicatjCs''
quidem simplicis ex finilo nomine, et negativas ejus homo lapis,esthomo nonlapi3,nehsecquidem siuiul
qusehabet infinitum nomen.Namque ea quae dicit; veriee.ssepossuntidcircoquodlapideminessehoraini
est justus homo,af'firmatio,ei quae dicit,non estnou naturaliter impossibileest.Quod si hujusmodisunt
juslus honio, negationi similis cst. Negatio quoque qua3noainsintnaturaliter,sedinessepo3sint,ut inhis
simplex finiti nominis,atfirniationi infiniti nominis quaj supra posuimus exemplis^angulares vera3 sunl
convenit. Ea enim quae dicit.non est justus homo, seraper.Potest enim vera esseet ea quae dicit,est ju-
similis est ei quae dicit, est non justus homo. Sed stus homo,et ea quse dicit.est non justus homo.Rur-
qucmadmodum ista; sibi sint similes,et quomodo in sus potest veraesse quse dicit,non est Justus homo,
consequentia proprium teneant ordinem,nunc qui- si hoc de Sylla dicatur.et ea quae dicit,non est non
dem exsequi distulimu3,paulispertamen describan- justus homo, si hoc de Catone praedicetur. In his
tur, ut earum quacdam proprietas ostendatur. Sit igitur quse sunt indefinitse, si ea quae praedicantur
enim affirmatio finiti nominis^et sub ea negatio no- naturaliter non insunt, sed ea inesse possibile est,
minis infiniti.Sit item negalio finiti nominis,et sub semper angulares simui veras esse contingit.Quod
ea affirmalio nominis infiniti. D si hujusraodi propositionescumdefinitioneponamus
Affirniatio. Est justus homo. Non est justus homo. itadicendum est :estomnis homo justus.hujus nc-
Negalio. gntio,non estoinniti homo justus. Rursus.est omnis
homo ncn ,iustus,hujus negatio,non estomnis homo
^ii x-yS^^
non justus, quse disponaulur hoc modo,ut negatio
sub afflrmatioQe sit,et sub negatione affirmatio.
'^^es
Affirmatio. Est omnis homo Non est omnis Negatio'
justus. homo justus.
Negatio. Non estnon justus Est non justus. Affirmatio.
homo. homo.
Inhac igiturdescriptionenegatioexinfinito nomine
sub affirm.itione finiti nominisponitur,etrursus af-
SVS^' *
firaiatio infiniti nominis sub nejratione finiti.qua-
rum angulares,quoniam sunt indefinitse,omnes si-
Negatio.Nonestomnishomo Estomnis homo.Affirmatio.
mul in omnibus Yerse essepossunt, nisi in histan- non justns. uon justus.
 347 AN. MANL. SEV. BOETII 348

In his ergo quamdam dissimilitudinera monstrat. ^ infinito subjecto :idem est etin negatione quae eet,
Nam inindefinitissieaqu* praedicanturnaturaliter non est justusnon hon.o.At vero sunt aiiae proposi-
non inessent,esse tamen in subjectis possent^sem- tiones quae et ex praedicato el ex subjecto inflnitis
per angulares simul verasesse sine dubio continge- esse videantur, ul est cum dicimus, est non justua
bat.Nam et alfirraationesaliirmalionibusetnegatio- non homo,non est non justus non horao.In his enim
nes negalionibus conveniebant. In his autem quaj non justus praedicatum est, non homo suijjectum.
cum ditfinilionequanlitatis dicunlur,nonidem mo- Sed utraque sunt infinita ;uniie fit ut in his propo-
enim affirmationibus nulla
dus.esl. Alfirraationes sitionibusin quibusestverbumterliurapraedicatum,
ratione junguntur.Nam si vera sit ea quae dicit.est magis plures propositionesquam haequae diclse sunt
oranis homojustus,nunquam veraessepotesteaquae inveniri non possint.Aut enim ex utrisque eritfini-
dicit,etomnis homonon justus,quaeest angularis,et tis, praedicato scilicet et subjecto,ut est homo ju-

hocdiscrepareinnulloreperieturexemplo.Negatione slus,non esthomo justus aut solum praedicatum

;

autem parliculares, qua3 sunt sibi angulares, siraul habebit infinitum,ut est non justus homo, non est
veras csse contingit.Potest enim verum esse in his non justus homo;aut pra^dlcatum quidera finitum
quae naturaliter non sunt,et possibilia sunt inesse, erit,infinitura"verosubjectum,utestju3tusnonhomo
ut negatio particulari negationi particulari ei qua^. gnon est justus non homo;aut etpraedicatum et sub-
est angularis conveniat,ut ea quae est,non est om- jectura inflnita proponuntur, ut est non juslus non
nis homo jusius,ei quaj est augularis conveniat,non horao, non est non justus non horao ; ultra aulem
estomnishoraononjustus,sedhoc dissimiliterquam propositiones,in quibusest verbura tertiura praedica-
in indeflnitis. Nam in illis eteaquaedicit,est justus tum sit inveniri non possunt.Sed hae quae subjectuna

horao,ei quae dicit, est non justus horao, angulari infinitum habent, vel utruraque infinitur, praeter
scilicet, conveniebat. Rursus ea quae dicit, nonest illas superioressunt,quae autpraedicatum infinitum
non justus homo,ei quae est,non est justus homo, habent,aut utraque finitH,atqueideo extraillas esse
angulariter positae congruebat.ln his autem, id est dicuntur,et nullam ad eas consequenliam servant,

secundum quantitatem definitis,afflrmationes qui- et est ita positura in ea propositione quae dicit.est

dem duae universales, quae sunt, omnis homo

est
justus non homo, nomen quod est non
infinitum

justus,et esi omnis homo non justu3,nunquam si-
mul verae essepossunt,angulares autem negaliones
quae particulares sunt, id est, non est oranis homo
justus,et non est omnishoraonon justus,inhisquae
et esse et non esse possibilia sunt,siraul verae sunt. p
horao,tanquara sifinitumnomenaliquod poneretur.
Atque hocest quod ait,Utnomine utentes non homo
Ita enira inflnitum nomen positum est,tanquam si
finitura noraen esset positum.norainis enira locum
;quanquam etiam cum itapositum sit.nihilo.
^enet

Non ergosimiliterinhis quae sunt definitae,angula- miDustaraennoraen sit rinflnitumenimnomen licet

licel

congruunt,ut in his quae definilae sunl. simpliciter nomen non sit,taraen cum infinito jun-
res sibimet
Quod per hoc demonstratquodait Sed non simili- :
ctum nomen est.

ter angulares contingit veras esse.In illis enira si-

Jn hisvero in quibusestnonconvenit,ut eoquod esl
bimet utraeque consentiuntangulares,in his autera currere,vel ambulare,idem facilsicpositui/i ncsi eslad- .

angularesquidemafflrmativasnunquamsimulveras
derelur,ut,Currit omnis homo,noncurrit omnishomo.
esse contingit.Alias vero angulares quae sunt parti-
Curritomnis non homo,non curril omnisnon homo.Non
culares negationes contingit aliquando. Hoc enira
enimdicendum estnon omnis homo,sed non negationem
ipsius declarant verba dicentis : Sed non^sirailiter
ad ii quod est homo addendum est.Omnis enim non uni-
anguIares.contingitverasesse.Contingitautera ali-
versale significal,sed quoniam universaliter. Manife-
quando.Non similiter quidemcontingit veras esse,
stum est aulem exeoquod esV.Currit homo ,non currit
idcirco quod affirmationes universales, 'angulares
homo. Currit non homo, non currit non. Usec enim
veraenunquansunt,quodinhisquaeindefinitae sunt,
ah illis differunt,eo quod universaliternon sunt.Quare
conlingebat. Contingereautemaliquando dixit,cum
omnis vel nullus, nihil consignificat aliud, nisi quod
angularium.qu^ sunt particulares negationes.faci-
^ universatiterdenomine,veiaffrrmationem,velnegatio-
muscomparationem,si eaquaepraedicanturnon sint
nem.Ergo et castera eadem oportet opponi.
naturalia subjectis,sed tamen inesse possibilia.
Use. igilur duse opposifie sunt, alise autem ad id Sunt,inquit, quaedara propositiones,qua3 cum est
quod est non homo,quasi sul)jectum aliquod'additum : prffidicantur. Aliaj vero quas cum est verbo prsdi-
ut,est justus non lion:o,non est justus non homo. Est care non possumus,ut in eoquod diciniushomo ara-
nP7i justus non homo, non est non jvslus non homo. bulat,horao currit. Sed in his nihil differt an ita
Magis autem plures liisnon sunt opfiOsiliones,hx au- quis dicat,ut dicitur, id est homo currit, et homo
tem exira illaipsae secundum se eruntutnomineuten- ambulat.an cura est verbo eas praedicet,idem nam-
tes eo quod est non homo. que est dicere, horao currit et homo arabulat,tan-
Alias nol)is rursus esse propositioncs ostendit, quara si dicatur,horao currons est,horao ambulans
quarum aliis(|uidom nos pra3dicatura,sed subjoclum est.Quooirca nihil ditfert in hujusmodi propositio-
infinifum sit, aliis ufruraque. Siquisenimdicat.est nibus utrumcumest verbo.an pra^ter est adjuncto
justus non homo,quoniara non homo subjectum est, verbiactuproponatur.Idemf|uoqueest etiam in uni-
et csl infinitum nomcn,vocatur propositiofacla ex versalibus.Namcumdicimusomnishomocurrilom-
 :

3/iO IN LIBRUM DB INTERPRETATIONE EDITIO PRIMA. 350

nis homononcurrit, ct rnrsusomnisnon homo cur- A min' adfiemu3,eademinpropo3itione cunctaservan-

rit, omnis non homo non cnriit, idem est tunquam tes, si atfirmationem volumus ex infiriito nomine

si (licamus, omnis homo currens cst,et oinnis homo facere.Quod si ad determinationem universalis rei

currens non est, et rursus omnis non homo currens negationem aptemu8,fit non affirmatio nominis infi-
est, omnis non homo currens non est. Ducel uulem nili, sed propositionis ex nomine finito negaiio.

iilud qu()(|ue multum dilTerre an ad positum termi- Quoniam vero contraria esl negatio eiqu3sest,omne

nuin jungatur negjilio.ancerteaddcterminalioncrn est animal jusfttm,iUa quoe si<jnificat,quomam nulium

n.'im si ad subjectiim terminum dicitur, fit nomen esl animal justum, hx quidem manifeslum est, quod
inlinitum, ut cstomnis non homo curritjsi ad de- nunquam erunl,nequo veresimid,neque in eodem ipso.
terminationem fitnegatio, ut est non omnis homo Uis vero oppositx erunt aliquando, ut non onine
currit unde fit ut si non ad delerminalionem uni-
;
animal justum est, et est aliquod animal justum.
versalem, sed ad rem ac terminum negatio ponatur, Quoniam, inquit, hae contrariae sunt, siraul veroe
sit infinitum nomen, ut est non homo. Quod si non esse nonpossunt,nequeineodem,etpossunt quidem
ad rein universalem, sed ad determinationem uni- vicissimet cum temporisdiversitateessevera3,simul
versulem, negatio est: curn eniin dicimus,non om- autem esse non possunt, ut si quis dicat aureo qui-
nis,omnis quidem universale non est,sed consigni- « dem saeculoomnes hominesfuissejustos,ferreo vero
ficatquoniam illud de quodicituruniversaliter dici- nullurn hominem esse justum utrsque veraj ; esse
tur, ut cum dicimus, omnis homo, horao quidem possunt,sed non eodem tempore.Hoc est enim quod
ipsum uuiversale est, omnis voro non est quidem ail,neque verae simul,quod autem secutus est,neque
universale, sed consignificat, quoniam res univer- in eodem in ipso scilicet subjecto,ut dicamus Est :

salis,id est homo,universaliter dictaest ; ergo quo- omnevivensjustum,si referamus ad cojlestes pote-
tiesad determinationemquoeremquaralibet univer- states,veraest.Nullum vivens justum est, sirefera-
salem universaliter dictam demGnstrat,negalio po- musad equos,ulraeque suntver3e,sed non in eodem
nitur,non nomen infinitum,sed negationem consti- ipso,illud enim in divinis,istud in equis retinet ve-

tuit,atque hoc est quod ail: Non eiiim dicendumest, ritatem.His autem quaj suntoppositae, id est, parti-
non omnishomOjSed non ncgationem ad id quod est culares possuntsimul esse vera3,tunccum superiores
homo addendum est, omnis enim non universale universales sint simul falsae. Qua3 uutem sunt hee,
signat, sed quoniam universaliter.Ipsum enimom- ipse planissimo monstravit exemplo dicens : Non
nis non est universalis lerminus,nec omnino termi- omneanimal justum est,quod estparticularis nega-
nus, sed universali prsedicalo additum, facit illud tio, et est aliquod animal justura,quod est particu-
universaliter enuntiari, probat autem hos non esse laris affirmatio.
universales lerminos, sed tantum determinationes '-'
Sequuntur vero hse,eam guidem qux esl,nullus est
universaliter consignificantes hoc modo :Gum enim homo justus,illa qux est;omnis est homo non juslus.
dicimus, currit homo, non currit homo, currit non Illam vero qux est,aliquis homo justus est,opposita,
homo,non currit nonhomo,universaliaquidcm sub- non omnis est homo non justus. Necesse est enim ali-

jecta sunt in his propositionib.is, sed non universa- quetn esse.

liter pr.-edicantur.Distantautem hae ab his proposi- Ostenditsuperiusaffirraationeiruniversalemetuni-
tionibus in quibussic dicimus: Omnis homo currit, versalem negationem,quoniamsibi essentcontraria3,
nullus homo currit,eo quod istae quidem universale simul veras esse non posse. Nunc autem monstrat
universaliterpraidicant.illcTe verouniversalononuni- universalinegationinominisfiniti,consentireuniver-
versaliter. Mhnifestum est ergo quoniam omnis et salem affirmationem nominis infiniti,et particulari

nullus non sunt universalia, sed id quod universale
prtedicaturfaciuntutuniversaliterenuntietur.Qiiare
eadem omnia por.enda sunl, currit omnis homo,si
infinitum nomen volumus facere,non dicamus cur-
rit non omnis homo,sed negationem,id est non, no-
affirmationi, quae est opposita universali negationi
nominis finiti,consentire eam quae est opposita uni-
versali affirmationi nominis infiniti,scilioetparticu-
lar-em negationem praedicatum retinentem infini-
tura. Et priua describantur hoc modo :

Negatio. GonsentaneiB. Affirmatio.

Nullus homo justus est. Omnis homo non justus est O
Affirmatio. Negatio.
Quidam homo justus est. Non omnis homo non justus est.
Consentaneje.

Est autem universalis negatio ea quae dicit,nullus

D salis affirmatio nominisinfiniti, idest, omnishorao
homojuslus est, huic opposita est, contradictoriae non justus est^sequitur negationera eara quae dicit,
pai-ticul-irisaffirmalio,quidarahoraojustusest Rur- nullushorao justus est. Nam si verum est nuUum
sus universalisaffirmalioestinfinitum habens pr»- essc hominem justum, verum est oranem hominem
dicatum, ea quse dicit, omnis homo non justus est, esse non.justum. Sed his oppositoe rursus sibiipsaa
huiccontradictoriajparticularisopponiturinfinitum consentiunt. Nam si verura esldicere quoniam qui-
habeus pryedicatum, ea quoe dicit,non omnis homo dara horao justus est, verura est dicere non omnis
non justuaest.Haeigitur sese perimunt,sed univer- homo non justus est. Si enim non omnis homo
 :

351 AN. MANL. 8EV. BOETII 352

non justus est, aliquera justum esse necesse est. A. Cum depropositionibusexinfinitisloquereturno-
Manifestum quoniam etiam in singularibus,siest
esf niinibus ipse infinita nomina sola sumpsit.et de his
verum interrogatum negarc,quod el affirmare verum qualia videantur esse pertractat.Sermonum.inquit,
est, ut, Putasne Socrates sapiens estt Non, Socrales prolationes, quaj secundum contrajacentianomina
igitur non sapiens esf. In universalibus vero non eu vel verba sibi oppositae sunt,ut in eo quod dicimus,
vera quse simititer dicitur.Vera rst autem negalio, ut homo,non homo; currit, non currit,quolies finitum
Putasne omnis homo sapiens esf? Non. Omnis igitur infinilo comparatur,videnturqua3iquaedamesse ne-
homo non sapiens est, hoc enim est falsum ; sed non gationes.Sec ita non est, omnia namque negatio vel
igitur omnis homo sapiens esLvera est.Hxc enim op- veravel falsa est.Qui autem dicit non currit, et non
posita est, illa vero contraria. laborat,et nonhomo,nequeverumaliquid enuntiavit
Quotiesaliquis,inquit,insingularibus rebusinter- nequefalsum,et fortasse minusaliquid veri vel falsi

rogat,et is qui inteiTogaiur,negat,tunc isqui inter- significavit,f]uam is qui finitum nomen ponit. Nam
rogat recte negatlonera cum singulari jungens, ex qui finilumnomenconstituit,nihilquidemadhucve-
infmito nomine faciet alfirmationem, ut si aliquis rum falsumveenuntiavit,8edquoniamquiddarafini-
dicat: Putasne Socrates sapiens est ? contra alius tum posuit,propinquior est hujusmodi prolatio ad
respondeat, Non, erit recta conclusio dicentis: So- T» veritaten),quae aliquid finitum ponit, ea prolatione

cratesigitur non sapiens est.Ex negatione ergo re- quae aliquid infinitum.Sicut illa quaealiquidsignant

spondentis et infinito nomine non sapiens, facla est propinquiora sunt ad enuntialionem faciendam his
affirmatio, Socrates non sapiens est, atque hoc qui- quaenihil significant,quare in his qua;infinita sunt;

dem in singuiaribus. Quod si hoc in universalibus minus illa veritasfalsitasveperspicitur, quaminhis

fiat universaliter prfedicatis,negalionem potius fieri oranibusquae sunt Ac multo magis nihil ad-
finita.

contingitquam affirmationem,ut si quis interroget
Putasne omnis homo sapiens ? ille respondeat.Non,
non necesse est ita concludere ul dicatur,omnis igi-
tur homo non sapiens est, hoc enim falsum est, nec
hoc evenit necessario ex interrogati responsione.Sed
hucverum falsumve designat, id quod dicilur non
homo, vel non currit, nisi aliquid addatur, quod
enuntiationempossitefficere.Quodautemdixit,quasi
negationes sine nomine etverbo esse videbuntur,id-
circo addit quoniam infinita nomina vel verba, ne-

raagis illud, non omnis homo sapiens est.Nam cum que nomina sunt simpliciter,neque verba, et viden-

aliquis interrogat,Putasne omnis homo sapiens est, tur non homo, etnon currit, negationes esse. Quod
si ille neget,dicens, Non, tu concludas oportet, non si itaest, sine nomine et verbo, esse negationes vi-

omnis igiturhomo sapiens est. Hoc enim ex illius dentur. Addidit etiam illud nihil magis de homine,
responsionenecesseestevenire.Sedhaeccontrajacens sed etiam rainus verus fuit vel falsus.Qui enim dicit
enim ^ homo,rem constituit,qui dicil non homo,ipsam qui-
est interrogationi,id est opposita.Interrogasti
universalem affirmationem dicens, Putasne omnis dem rem tulit,sed^nihil addidit.Quocirca longe mi-
homo animal est ? respondit,Non,concludes tu par- nus quiddam enuntiavit de homine, quiinfinitum de
ticularera negationem,non omnis homo animal est, homine dixit, quam qui finitum.
ethaec dividitverum vel falsum.Nam si contra eam Significat autem, est omnis non homo j^islus nuUi
interrogationemperqiiamuniversalemarfirmationem illarum idem, nec huic opposita ea qux est, non est
interrogasti, ille neget,ettu concludas eam proposi- omnis non homo justns.llla vero qux est, omnis non
tionem quae dicit,omnishomo igiturnon sapiensest, justus non homo est,illi gux est,nullus estjustusnon
non potius contrajacentem, sed contrariam facies, homo, idem significat.
hgec enim quae dicit,omnis homo non sapiens est, Illae propositiones in quibus infinita nomina sub-
consentiteiquaedicit nuUushomo sapiensest.Quare jectasunt,longealiud,inquit,significant,etnonidem
nihil (iifTprt.utrum hanc aliquis ex infinito nomine his propositionibus quae vel secundum finita,vel se-
affirmationem respondeat,an ex finito nomine uni- cundum infinita praedicata dicuntur; ea enim quae
versalem negationem quaj cumaffirmatione univer- dicit, est omnis non homo justus, nihil idem signi-
sali,qu;im interrogasti,verum faisumque non divi- ficat iili qua3 dicit, est omnishomo justus,vel nullus
dit.Sed illa sola concludenda sunt,in quibus unum homojuslus est, vel iterum, est omnis homo non
verum est, altcum falsum.Non igitur ila debet fleri justu8,vel nullushomo non justu8,nulli enim simi-
in universalibus, iit interrogata universali affirma- lis est eiirura, ea quae dicil, est omnis non homo ju-
tione, si alius negaMonem respondeat, uiiiversalis stus, nec huicopposita negatio particularis, ea quae
nomine conoludalur,sed potius
affirmatio ex infinito dicit,non estomnisnonhomojustus,ulliearum idem
particularis negatio ex nomine finito. significat quae superius descriptae sunt,vel alicui ea-
Hlae vero qux sunl contrajaccntes secundum infinila rum quaesunt in superius oppositae descriptis. lilae

nomina vel verba, ut in eo quod esL, non homo, vel veroqua^exduobusterminisinfinitisconstitutagsunt,

non justus, quasi negationes sine nomine et Vf-rbo sunt similes, qua; universales negaliones sunt
illis

esse videbuntur, sed non sunt semper enim vel

: habcntes suhjectum infinitum, ut ea quie dicil, est
veram essevel falsam necesse est ncgationcm.Qui vero onmis nonjustus non homo,illi idem significat.eique
divil non homo, non plus dicente homo, scd eliam consentit quaj dicit, est nullus justus non homo, et
minus, verus vel falsus fuit, si non aliquid addatur. prior quidem utrosque terminos retinet infinitos,
353 IN LIBRUM DB INTERPRETATIONE EDITIO PRIMA. 354

hfflc vero secundapraedicatum quiiiem rinitum,sub- gationem esse quae dicit est albus homo, utracque
jectum vero inlinitum; et illa quidemest afTirmatio enimverum intersefalsumquedividunt.Nequecnim
ex duobus inlinilis, hsec vero ex finito pr.Tdicato et fieri potest ut si de uno eodemque homine dicatur,

subjecto infiiiilc negatio universalis. est albus homo, et non est horao albus, ut utraeque
sintveraj: quod si itaut nunc sunt positae aliquan-
Transposild vero nomina el verba idem significant,ut
do in veritate concordant, hoc idcirco evenit quia
est albus homo, est liomo albus. Nam si hoc non est,
indefinitajsunt, non quia verbi fiunt nominibusque
ejusdemmultcV erunt negaliones.Sed ostensum esl quod
transpositis:quare evenit ut unius affirmationis du-
una unius est. Ejus enim qux est, est albus homo,ne-
plex sit negatio. Quo'1 autem diximus inferiori des-
(jatio esl, non est atbus homo, ejuf vero qux est, est
criptione magia liquebit.
homo albus,si non eadem est ei qux esl, est albus
homo, erit negnlio vel ea qux est, non est non homo Contradictio.
albus, vel ea quce esl, noneslhomo albus. Sed allera Est albus liomo Non est albus homo
quidem est negatio ejus qUrC est, est non homoulbus,
^out,.^ ^x<^^^"
alteravero ejusqux est, est albus homo. Quare erunt
dux, unius. Quoniam igitur Iransposita nomine et
verbo eadem fil affirmatioet aegatio, manifestum est. 00-^^* "^Ho
p
Quolies, inquit,nominapermutantur etverbo.eae Est homo albus Non est homo albus
dem propositionum significationes permanent.Quo- Gontradictio.

tiea autena negatio permutatur, non eaedem,nam si

quis dicat : Estnon homo albus, et non est homo DE CONJUNCTIS ET DIVISIS ENUNTIATIONIBUS.
albus,nonidemsignificatperrautatascilicetet trans-
posita negatione. Quoties autem dicitur, est albus At verounum depluribus,vel pluradeuno affirmare,
homo, et rursus est homo albus, idem transposita vel negare, si non est unum ex pluribus, non est affir-
verba nominaque significant, et erunteaedem affir- matio una, neque negatio. Dico autem unum, non si
mationes: namsi quis hoc negat,contingit ut unius unum nomen positum sit nonfit autemunum ex illis,
:

affirmationis, duae negaliones sint. Hoc autem mon- ut homo est forlasse et animat, et bipes, et mansuetum;
slratum est supsrius fisri non posse,sed semper unius sedex unum fit. Ex alboautemet homine, et
his etiam
affirmationis unam esse negationem.Illius namque ambulare non fitunum. Quare nec si unum aliquid de
affirmalionis quaedicit, est albus homo, illa negatio /«') affirmet aliquis, erit affirmatio una^ sed voxqui-

est, quaj dicil.non est albus homo; illius autem quae dem una ,affirmaliones vero multx.Nec si de uno ista,
propunit,est homo albus, si non esteadem illi aflir- r sed similiter plures.
malioni qua; enuntiat, est albus homo,sed est ab ea MultaPeripateticisdediscernendispropositionibus
diversa, sit negatio vel ea qua dicit, non est non quoeessentuna, quaemultae, consideratio fuit.Atque
homo albus, vel ea quae dicit, non est homo albus; ideo nunchdc dicit, et si una res, inquit, depluri-
sedillaquaeproponit, nonestnonhomo albus, habet bus praedicetur in propositionibus vel affirmativis,
suam affirmationem quam referri debeat,eain sci-
ad vel negativis, vel rursus res plures de una iterum
licetquaeenuntiat, est non homo albus.Illa vero quae praedicentur, et si pluribus illis rebus unum nomen
dicit, non est homo albus, negatioestejus quaepro- sitpositum,vel una res de uno nomine plurasignifi-
ponit, est homo albus. 8ed si affirmaiiones eurum canti praedicetur,si ex illis omnibus rebus unura

diversae sunt,diverste eruntetiamnegationes.Siquis aliquid non non est una affirmatio, nec una ne-
fil,

ergo dicat afirmationera quae proponit, est albus gatio:siqui3 eniradicatanimal rationalebipeshomo
homo, diversam esse ab ea, quae enuntiat, est homo est, unum hominera pluribus praedicando subjecit:
albus, illud quoque concedat necesse estutnegatio- sed haec sigillatim quidem dicta plura sunt, unam
nes quoque ipsarum divers;e sint,est autem negatio vero quamdam substantiaminformant. Coeuntibus
illius quae dicit, est albus homo,illa scilicet quae pro- namqueanimali,rationali,etpibedefit una substan-
ponit, non est albus homo. Rursus illius quae enun tia animal rationale bipes, quod est homo. Et
homoalbus, estnegatio.nonesthoraoalbus. " quanquara ha-c silligatim dicta multa sint, si quis
tiat, est

Quare haj duae negationes, non est homo albus, et enira dicat animal,et rursus rationale, et intermisso
non est albus homo a se diversae sunt. Rursus cum tempore bipes, discretim multa significantia,tamen
dicimus, esl albus homo, elnegatur non estalbus juncta in unum unam faciunt naturam, et hoc est
homo, bi de eodem homine utraeque dicantur,unam quod ait Ut homo est fortasse animal, et bipes, :

veram alteram falsam esse necesse est;ut si de So- et raunsuetum; sed ex his unum fit, tanquam si dice-
crate dicatur, est albus homo, non est albus homo, ret: Homo enim plura significat, sed ita, si ea quae
qu* cum ita sint, neoesse est ut ejus quae ait est significantur discerptim dicantur. Nametanimal, et
albus horao negatio sit ea quae dicit non est albus bipes, et mansuetum designat.Dicimus enira horai-
homo; sed positaestquidem prius negatioqua; dicit nem esse animal, et bipedem, et mansuetura; sed
non est albus homo ejusalfirraationisessequa;dicit junctain unum corpus efficiunt unum aniraal
haec
est albushorao.Nuncveromonstramus illam quoque mansuetum bipes, quod est homo.Quare quanquam
quae dicit non est albus homo ejua affirmationis ne- deunopluraprsedicatasiatjtamenquoniamexomni-
 355 AN. MANL. 8EV. BOHTII 356
busunumaliquidQt, exhocunaest affirmatio atque A. propofcitionibus una erit contradictio. Quare quis-
negatio. Quod si dua res tales subjectae sintdequi quis plura significantem propositionem dixerit,ille
busunares praedicetur, ut de his unura fieri aliquid non facit propositionem ad quam sit una negatio.
nequeat, non est una affirmatio, nec una negatio. Si QuocircahujusmodiinterrogationiquaBplura signifi-
quis enim candido aliquo homine ambuiante dicat, cat, ncc si vera sit, debet esseuna responsio.Si quis
albumetambulans homo est, album et ambularein interroget substantiane canis, quanquam verum
sit

unam naturam non conveniunt, nec fitexutrisque sit quoniam et latrabilis et

aiiquid unum,itautalicujushsecduo junctasubslan-
tiam forment.Quare sive affirmentur, sive negentur,
sive subjectasint, sive praedicata, non eritunaaffir-
matio, noc unanegatio, sed vox quidem una est.Tot
autem in ea sunt affirmationes et negationes,quot ler-
mini sunt positi ex quibus unum non fit, sive autcra
de pluribus unumprsedicetur, siveplurade unopra;-
dicentur,idem'modusest,ut si quisdicat,hom() ani-
malrationalebipes est, quoniam exhis unum quid-
dara una est propositio. 8in vero quis ducat,ho-
fit,
mo albusambulansest,quoniam ex his nibilunum
fit, non est una propositio. Amplius quoque si de
pluribusrebusunum nomen sit positum, ex quibus
conjunctisnuUaunanaturasit.et de illo uno nomi-
ne unum quodlibet aliud praedicetur, non est una
affirmatio, nec una negatio. Marinus namque et
hic latrabilis uno vocabulo canes vocantur.bi quis
igitur dicat, canis animal est, quoniam ex his quee
significatcanisinunumjunctis nihil unum efficitur
(ex cane enim et latrabili et marino junctis nulla
una substantia est), illa propositio multiplex est,et
multa significans, et non una. Quare queraadmodum
si quis hujusmodi propositiones interroget, debeat
responderi, docet dicens :
Si ergo dialeclica inlerrogatio responsionis est peti-
tio ,vel propositionis ,ve l alterius pariis contradiclionis,
proposilio vero unius conlradictionis pars est,
erit unaresponsioad Iixc. ISequeenim est unainterro-
dicere substantia est,
marinus substantiae sunt, tamen non est ad hanc
una facienda responsio.Sed dicendum est de quo
cane inlerroget, quod si ille dixerit de marino, vel
rursusde latrabili, lunccumper illiusdeterminatio-
nem definitioneraqueinterrogationisfactafuerituna
propositio, unumquesignificans,
adhibenda estuna
responsio.Dehisautem in Topicisdictum essecom-
memorat. Sirailiterautem manifestumest^quoniam
p nec hoc ipsum quid esl, dialectica est interrogatio,
qualis debet esse modus dialecticffi interrogationis
exsequitur. Ait enim, Si quis interroget quid est
animal, haec non estdialectica inlerrogatio.Oportet
enim per dialecticam interrogationemoptionem re-
spondenli dare,utrumaffirmarevelit,annegarequod
dicitur,utsiquissicinterroget,Pulasnebonum malo
contrariura est ? tunc respondenti datur electio
utrum affirmare velit an negare.Dicit enim ille,aut
est, autnon est.Qui autem ita interrogat, quid est
animal? nullumilli locum aut affirmationis autne-
gationis relinquit;quid enim dicturus estinterrogao-
te allquo. Quid estanimale?dicturus est.Non? incon-
veniens erit responsio. Eodem modo quoquesidicat
est animal, ad causam.&ola igitur illa est dialectica
interrogatio, in qua datur respondenti ex interro-
gatione optio utrum velit patrem contradictionis
eligere,earaque enuntiare vel affirmando scilicet
non velnegando. Oportet enim interrogantem determi-
nare, utrura, verbi gratia, animal homo sit,an non,

gatio,nec sisitvera.Dictum estautem dehis inTopicis, ut ex illa interrogatione, quam velit partem contra-
simul autem manifestum est,quoniam nec hocipsum, dictionis possit, is qui respondet eligere.

quid est,dialeclica inlerrogatioest. Oportet enim.datum Quoniam vero hsec quidemprxdicanlur composita,
esse utex interrogatione etigat,utram velit contradic- ut unum sitomne prxdicamentiim eorum qux separa-
tionis partem enuntiare. Sed oportet interrogantem, tim prxdicantur, alia vero non ,qux differentia est .De
determinare, utrum hoc sit homo, an non hoc. homine enim verum est dicere et ssparalim animat,et
Sensus hujusmodi est, quicunqne interrogat si separatim bipes,et hxc ut unum;et hominem,et album,
ab arte dialectica non declinet, idcirco interrogat ethxcutunum. Sednonsi citharxdus est et bonus,est
ut ei respondoiitur. Respondeatur autem aut tota cl cilharsedus honus.Si enim quoniam alteirurum dici-

propositio, aut contradictionis particula. Si quis tur, et utrumque dicetur: multa inconvenientia erunt.

enim sic dicatinterrogans, Animaneimmortalisest? t^ De homine enimverumest et hominem etalbumdicere.

Tunc respondens aut est respondebit, aut non. Quare et omne.Rursus si album, et omne, quare erit
Hoc autem esttotius contradictionis una particula. homo albusalbus,et hoc in infinitum. Et rursus musi-
Contradictioenim est, animaimmortalis,est,anima cusalbus ambulans,ethxc eadein frequenter implicita
immortalis nonest, ergo est, et non coniradictionis iii infinitum. Amplius Socrates. Socrates esl,et fiomo,

sunt particulae. Quod si quis interroget, Animane et Socrates Socrates homo.Et si homo et bipes.ethomo
immortalis esl an non ? tunc ille ita respondeat si homo bipes. Quoniom ergo si quis simpliciler dica

velit totam propositionem dicens, Videtur mihi complexiones fieri plurima inconvenientia, contingi
immortalis esse, vel rursus, Videtur mihi non esse dicere,manifestum est.Quemadmodum autem ponen'
iramortalis.Ergo quisquis itaresponsionem potit,ut dum sit, nunc dicamus:
illa responsionis petitio vel propositionis petitiosit, Postquam de unitate propositionis oxplicuit, et

vel uniuspartis contradictionis. Propositio aulem cjuid esset dialectica propositio terminavit.Nunc ad
unius contradiclionis pars esi, id est, omnis affirma- illa venit in quibus plura sajpe de uno sigillatim
tio una unam habebit negationem, et in duabus veraciter praedicant,quoesiraulpraedicata, aliasvera
 357 IN LIBRUM DETNTERPRETATIONE EDITIO PRIMA. 358
sunt.alias falsa.Si quis enim sicdical: Marius raa- A praedicare verum est, eril igitur tertio horno albus
lus t;st,f'ortasse verum est.Rursus : Marius dux est, albus albus, et hoc in infinitum progreditur.Et rur-
et hoc verum est.Qu;c conjuncta in unum nulla ra- 8U8 si verum est dicere de hominequoniam musicus

tione sunt vera, velut si quis dicat : Marius malus est,etrursu3 quoniam albus est, et quoniam ambu-
dux estjCsl namquo optimus dux omnium. Rursus lans e8t,et haecrursusin unum dicunlur, quoniam
homo animal est,verum est, et horao bipes est, ve- homo musicus albus ambuIansesl.Rursus qui musi-
rura esl, et hcuo juucta vera rursus sunt. Si quis cusalbus ambulansest,et albus esl et ambnlansest,
enim dicathomoanimalbipesest,verum est. Horum etmusicusest.Dicunturhaecigiturrursussimulhomo
orgo qui modus sit,vel quando ea quoe singula extra albus albus musicus musicus, ambulans ambulans
praidicantur,juncta,vera vel falsa sint,regulam da- est,ethajcassidueconnpicxaeademfaciuntsuperfluanj
turus aggredilur.et sensus quidem hujusmodi esl. loculionem.Nec non in singularibus quod idem eve-
Ordo autem sermonura talis est.Quoniam vera,in- nit.Si enimSocratesetSocrates est et homo,erit So-

quit, qux'dam sunt, qua? ita conjuncta de aliquo crates Socrates homo, et si Socrales Socrates est et
pra3dicantur,ut eorum praedicamentum unura sit,et homo etbipes, eritSocrates Socrates horao bipes
;

in unum congruat forma eorura quae extra vere po- et rursus si hicidem bipes est ethomo, erit Socrates

terant prsedicari.ut in eo quod est animal bipes de 3 Socrates homo homo bipes bipes.Quaj omnia quam
hominejuncta compositaque dicuntur, et (it una sintinconvonientianullus ignorat.Non igiturdicen.
quodammodo praedicatio: cumanimal et bipesextra dum est quoniam omnia quoecunque sigillatira prae-
sigillatim valeant praedicari, dicimus enim homo dicantur.eadera juncta semper potueruntprajdicari,
animai est,et rursus homo bipesest,alia vero quae ergo quffi juncta vere dici possunt,et quae falso, eo-
non sunt eo modo.quae sigillatim quidem prsedicari rura quae sigiilatim atque extra aate vere dicuntur,
verum est.composita vero falsum, sed quae horum exponit. Hoc enim solum hactenus demonstratum
differentia est,vel quando illud,quando hoc eveniat, est quoniam si quis simpliciter et omni modo fieri
dicendum est, et hoc docet exemplis. De homine complexiones dicat, multa inconvenientia evenire
enim, inquit, verum est dicere extra animal, extra necesse est.Quemadmodura autem fiant complexio-
bipes, et ut unum, ut de eo dicatur, animal bipes. ues, ponendura atque traclanJum est.

Rursura quemlibet hominem, ut Socratem possu- Eorum, igitur quse prxdicanlur,et de quibus prxdi-
mus dicere, iile homo albusest, rur.sus ille homo cnntur,quxcunque secundum accidens dicuntw vel de
homo est,et haec iit unum juncta dicentes: ille homo eodem,vel allerum de allero, hxcnon eruntunum, ut
homo aibus est. Sed aliciuoties evenit iit aliquis liomo albus estei musicus. Sed non est idem album et
homocitharoedussitquidem et imperitus.Bonusau- q musicum,accidenliaenimutraque eidem,nec si album
tem homo,etsi de ipsodicaturquoniamest citharoe- musicumverumestdicere.tamen erit albummusicum
dus,verum est,et quia bonus esl hoc quoque verum unum aliquid.Secundum accidens enim album musi-
est.Sed non et si citharociHis estet bonu3,idcirco jam ciim dicitur.Quare non eritalbum musicum unum ali-
bonus est etiam citharoedus,fortasse enim est impe- quid. Quocirca nec citharxdus bonus simpliciter, sed
ritissimus, homo aulem bonus.Si enim quoniam animal bipes. Non enim sunt secundum accidens.
alterutrura dicitur,etutrumque dicetur, multa in- In his, inquit, quee praedicantur, et de his de qui-
coavenientia erunt.Si quis enim sit qui dicat,omnia bus illa ipsa praedicantur, duplex ratio est.Aut enim
quaecunque sigillatim vere dicuntur,eajuncta etiam duo accidentia de uno subjecto dicuntur,ut Mdrius
vere possunt dici,multa inconvenientia et impossi- malusest,Marius duxest; aut unumaccidens de uno
biliacontingunt.noc est enim quodait.Si enim quo- subjecto praedicanlur,aliud vero accidens de illo
niamalterulrumdicitur,etutrumquedicitur:sienim praedicato accidenti pnedicatur, ut si quis dicat :

aliquis dicatquoniam allerutrum extru vere dicitur, Gicero est calvus,calvus orator est.Hic enim calvua
et utrumque simul vere sempcr posse dici, multa de subjecto Cicerone, orator de calvo prcedicatur.
sunlimpossibilia quae contingunt quae autem sint Hoc estenira quod ait Quaecunque secundum
; : acci-
impossibilia quae contingunt,haec sunt. De homine pw den? dicuntur, vel de eodem, vel alterum de allero
enim possumus dicere quoniam homo est,et rursus de eodem, ut si qua duo accidentia de uno praedi-
possumus dicere quoniam albus est dicimus igiiur
;
centur alterum de altero, ut si unum accidens de
;

et siraul dehomine, homo albus est. Rursus dc

altero accidenti dicatur, ut ipsum accidens de quo
homine albo possumus dicere quoniam homo est, dicitur de altero rursus subjecto praedicetur. Quod
possumus dicere quoniam albus est igituretheec ;
si itaflalpraedicatio,in unum jungi accidentiacopu-
juncta dicuntur,homo homo albus albus est.Nam si larique non possunt ; etenim si quis sic dicat,horao
verum est dicere de homine quoniam homo est, et albus est, homo musicus juncta simul
est, haec
de albo quoniam albus esl, et omne hoc vere dici unum nonfaciunt,utestmusicu3 albus,velsi rursus
potesl.id esthomchomoalbus albusest.Et si de hoc musicum albumde homine
praedicetur de albo, ut
ilerura homine albo,verum est dicerequoniam albus praedicetur et dicatur, ut illud album musicum, est
est,et verum est de eo album praedicare, et rursus oon idern estalbum musicum,nec inunara substan-
de homine praedicare album verum est erit ergo ; liam coeunl quaecunque vere praedicari possunl si-
homo albus albu3,et rursus de hoc homine album gillatim idcirco enim haec de se invicem videatur
:
 :

359 AN. MANL. SEV. BOBTII 360

possepraidicariquia deuno eodemquesubjectoprae- A Quod si ncc accidentia sint,nec alterum inallero,et

dicanlur, non quod ex his unum aliquid fiat, acci- ea sigillatim pra;dicentur,recte juncta prajdicantur;
dentia enim sunt utraque.Quare nonerilalbum mu- si quis enim dicat de homine quoniam animal est,

sicum sed quoniam homo albus idem musicus est,

: verum dixerit.et rursus quoniam Lipes,verum hoc
per quod utraqueuniacciduntper accidensalbum
id quoque dixerit.Haec si .jungat,facict, homo est ani-
de mu?icopriBdicatur. Necrursussi citharaedus est mal bipes.hic rectepraedicatur.Nam neque acoiden-
et bonus,idcifco jam bonus dici poterit citharaedus, tiadicuntur, nec alterum alleri inest. Non enim
neque enim bonus et citharaedus talia sunl ut exhis sumitur indefinitione animaIisbipes,acperhoc non
unum fleri possit.Sed quoniam utraque eidem acci- inesl illi substantialiter. Illa autem sola aliquibus
dunt,idcirco desesecundum accidens prasdicantur. insunt substantialiter quaecunque in eorum defini-
Scd magis fortasse possumus dicere Homo animal :
tione sumuntur, ut in definitione hominis suraitur
est, homobipes est,utha3cjuncta dicamus, animal animal, et in definitione rursus hominis suraitur
bipes,el hisjunclissecundum substantiam non se- bipes: inest ergo etbipes in homine.Quare illa sola
cundum accidens est facta praedicatio. sigillatim praedicata recte juncta praedicantur,quae

Amplius quxcunque insunt inaltero.Quareneque

tiec nequeaccldentia sunt,nec alterum in altero est,vel
album homo animal est vel D prolatione vel natura: idque fiet manifestum.si eo-
frequenier, neque homo,
bipes, sunt enim in homine bipes et animal. rum alterius definitio sumatur.velut siquaeratur an
Quaecunquesigillatimsecundumaccidenspraedica- de homine homo el bipes praedicari simul possint,

rouseasimul praedican noii posse monstravit. Nunc diffiniendusesthomo, etsiinhominisdefinitione bi-

autemillud etiam docel, quoniam illa quoque quae pes incurrerit,dicendum est bipes inesse^homini, et
substantialiterpraedicantur,nonsempersimuljuacta utrumque junctum dehomine non posse praedicari,

praedicentur,et haec ratio et accidentibus convenit et quia cum dixeris homo hcmo hipes, tale est^quasi

substantialibusrebus.Quoties enira inest praedicato dicas,homo bipes bipes, quod est incongruum.
aliquid, et nos illud exlra volumus praedicare, et in Verum est autem dicere de aliquo et simpliciter,ut
unum rursusduo praedicataconjungere,tunc fit in- guemdam hominem hominem, aut quemdam album
congruaprffidicatio;etha2caliquotiesquidem in ipsa hominem hominem album.
hominura prolatione perspicitur, aliquoties vero in-
Dudum quaesivit utrum omnia quaesigillatiravere
veniturin intellectu,atque in termini continentia.Si praedicantur ea juncta veraeiter dicerentur. Nunc
quis enim sit homo albus, et de eo dicatur, verbi autemconsideratatqueperpenditutrumomniaquae-
gratia: Gallias homo albus est, etrursusdeeo dica- cunque simul vere dicuntur,et simpliciterver;e prae-
tur, Gallias^albusest, siquisid velit adjungere, in- Q dicentur.Dicimus enim Socratem quemdair. homi-
conveaientissimepraedicabitur. Dicit enim: Gallias neui esse, et rursus simpliciter dicimus Socratem
homo albus albus est,idcirco quoniam albus in ho- hominem esse. Rursus dicimus, verbi gratia, Cal-
mine albo continebatur, quod ante deCalliapraedi- liamalbumhominemesse,etde eo albumsimpliciter
catum est. Atque hoc est quod ait Quare neque praedicamus, dicimus enim,Callias albus est.Quae-
.•

album frequeuler. Alia vero sunt qua3 hoc in prola- rit ergo utrum hoc in omnibus esse videatur, ut
tione non habent, sed in natura, si quis enim sic quaecunque verum est juncta praedicare,eadem quo-
dicat Socrates Socrates est, et rursus Socrates
: que verum sit simpliciter dicere sed hoc non ia ;

homo est, et haec simul jungat, ut dicat Socrates omnibus eveniet.Nam si qua hujusmodi sit praedi-
Socrateshomo est, non recte fecerit pra;dicationem. catio,in qua aliquid oppositum addatur ipsi praedi-
Nam homo in Socrate inerat, et rursus homo de calioni,praeter illud oppcsitum,simpliciter illa prae-
Socrate praedicatum est. Talis est ergo qui haec dicatio non potest praedicari,ut si quis dicat de So-
luncta, idest, Socratem et hominem,voluerit prae- crate jam mortuo, quoniam hoc quod jacet, homo
dicare de Socrate, tanquam si dicat Socrates homo mortuus est.vere dicit,simpliciterauteiudicere non
homo eat. Nam in Socrate inest hominis natura. Vel polest, hoc quod jacet homo est. Idcirco quoniam
rursus si dc aliquo homine, velit aliquis hominem . adiiitum est praedicato, id esthomini, id quod ho-
priedicare, et rursus animal, et dicat, homo, homo mini oppositum est,id est raortuus.Dictum est enim
est, etanimal.Homo enim idem est quod «nimal ; hoc quod jacet homo mortuus est.Mortuus autem et
ergoqui ha>c duo.junctacomponit,nihildifrert quam homo opposita quodammodo sunl.Nam si corum de-
si dicat, homo animal animal est Ilomo namque finitionessumamus,facile hoc perspici potest.Homo
animal est.Eodem modo et si de aliquo homine ho- namque est animatus, morluus vero prajter ani-
minem praedicet aliquis, et rursus bipedem, alque mam atque ideo quoniam quaedam esl oppositio
;

hajcjuncta velitdicere, incongruam faciet praedica- sccundum privationem atque habitum, hominis et
lionem.Nihil enim aliud dicit, qui dixerit, homo mortui et utraque simul vere praedicanlur, unum
homo bipes est,quam si dicat,homo bipes bipes est, ipsorum,quod est homo simpliciteret prffiler mor-
ctenim homo bipes cst. Quare neque ea qune in ipsa tuum de cadavore non potest praedicari, atque hoo
prolationc insunt cum exlra praedicantur
in altero est quod ait
rectpjunguntur, nec ea qua; in prolatione quidem Non autem semper, sed quando in aujecto ahquid
non sunt, sed tantum in natura atque substantia. quidem opposilorum idest quod consequilur contradi-
 :

3G1 IN LIBRUM DE INTERPRETATIONE EDITIO PRIMA. 362

ctio,non veruin,sedf(ilsumesf, ut hominem morluum, A. fortasse dixeril, el rursus liic albuscsl. IIoc riuocjue
hominemdicere. Quando aulem nonest, verum esl.ycl verum esl dieere, idcirco quoniam de eo non ideo
eliam quando incst, semper non vcrum est ; quando alt)um prffidicivil, quia dixit illuin esse homincm,
vcro non non semper verumest,ul Homerus est
inesl, siculde Uomero, idcircoesse praedicaiur, quia pocta
uliquid, ut poela, eryj eliam est, an uun, secundwn Osse dicilur, sed quod por sc aibus esl ; sed hoc non
accidc>is enim prxdicatur esse de Homcro quoniam sccundum accidens pr;cdicalur, sed pcr se. Quare
est pocta, scd non secundum se prxdicalur de llomcro recte diclum esl in quilius junclis praidicalionibus
quoniam esl. neqne opposilio quaedam inest, nec ipsa per acci-
Qua; ulraque, id cst cl praedicaluin el quod addi- dcns prffidicalio esl iiiasimpliciler eliara posse pra?-

lur proedicalo, ex ipsa opposilione oonlradiclio co- dicari.Quod aulem non est, qiioniam opinabile esl,
nntalur, ut quoniam lionio cl niorluus opposila sunl, non esl verum dicere esse aliquid. Opinalo euim
ea qua;dam comilatur aique consequiiur pcr opposi- uon esl, tiuoniam csl, sed <|uoniani non esl. Quidam
lionem conlradiclio. Dicimusenim, qui homoest vi- volonles id quod non est, aliquo modo esse inon-

vil, (jui mortuus csl noa vivil ; vivit autem el non strare, tali utebantursyliogismo, quod est opinal)iIe
vivil, quffidam conlradiclio Ergo in liujusmodi
cst.
esl. Concludcbanl quod non esl igilur esl, docentcs

pr«dicalionibus nou est verum unura simpliciter ea quag essent, scibilia polius, non opiiiabilia esse;
g
prajdtciri. Quando autem bujusmodi opposilioai ci quod autem non est, opinioni lanlum subjacere,
quod prcedicatur, non jungilur, polesL simpliciler nulla eliam scienlia claudi. Quod Aristoleles hoc

vere prnedicari, sed nec hoc seraper, magisque illud modo disculil ; ail enim, non idcirco esl opinabile,

verius dicilur, quoniam cum isla opposilio esl,nun- quoniam esl, sed idcirco opinabileest, quoniam non
quam veruin est eorum qu£E juncla vere praedican- esl; sedhoc quod non est, est quidera aliquid, sed
lur, simpliciler vcre aliquid appellari. Cum aulem estnon per se, sed opinabile. El quemadmodum
istaopposil.io nou incsl, uonsempcr vere simpliciler Homerus quidem cst quiddam, id esl poeta, non ta-
prajdicari coruin aliquid, quiB de aliquo vere juncla men est per se, ita id quod non esi, est quidemali-
dicunlur. Si quis'enim sic dical : Ilomerus polea est, quid, id est opinabile, vel ignorabile, vel nescibile,
verum dixeril ;
quod si dical : Homerus est simplici- non taraen esl aliquid per se in natura.
ter prajler poetain, falsum esl. Atqui esse et polea, DE ENUNTIATIOMBUS MODORUM, POSSIBILIS, CONTINCEN-
nou sunl opposita. Ergo nonsemper quando opposi- TIS, IMPOSSIBILIS, ET NCCE.SSAUII.
liu non esl iu prajdicalis, verum esl aliquid simpli- quemad-
His vero deferminatis, perspiciandum cst
ciler pra;dicari. Cuiu aulem oppositio incsl, semper
modum sese habent affirmationes et ntgalioncs ad se
falsura esl unum praidicameniorum quee juncla di- invicetn, hx qux sunt de possibili esseetnon
^ scilicet
cuntur, simplicitcr et praeleraliud diccre. Nam cum possibili, de conlingenli et non ccntivgeuli, deimpos-
de Homcro dicimus quoniam esl aliquid, id esl quo- sibiliet neccssario. Habcnt enim aliquas dubitationes.
niam Homerus poela esl, verura est. Nunquideliara Proposilionum alicesunt quae sinipliciterproferun-
dicendum esl per se quoniam est, an polius esse lur, aliae quibus aliquis niodus in enunlialione mi-
non simplicilcr, sed secunduin accidens de Homero scelur. Si quis eniin dical : Sccrales disputal, sim-
praedicatum esl. Non cnim quiaesi, sed quia poeta vero aiiquis dicat:
plicem propositionem fecil ; si
esl, el quoniam eielpoela esse accidit. Idcirco esse
Socrates beoe dispuiat, modum propositioni quara
quoquc Homerum aliquid, id est poelam, non perse enuntiabat adjunxil quomodo eniin dispularel ap-
;

esse prffidicamus; concluJll igitur hoc inodo

posuit, cum dixil bcne. Nuuc eigo hoc spoculalur
Quare in quibuscunque prxdicaiis contarietas non quemadmodura se habentaffirraationes cl negaliones
inest, si deHniliones pro nominibus dicantur, se-
et
earum proposilionum, quae cum modo aliquo profe-
cundum se non secundum accidens
prsedicantur, et
runlur, ul siquis dicat, possibile esl hoc fieri, el rur-
in his aliquid, et simplicitcrverum erit dicere. Quod sus, non possibilecsl hoc fieri, quemadmodum sese
autcm non est, quoniam opinabile est, non est verum
in his affirmationishabeal negalionisque nalura. Si-
dicere esse uliquid. Opiuatio enim ejus est, non quo-
mililer aulem ct in eo quod esl impossibile esse, cl
niam est, sed quoniam non cst. D quod est neccss-e e»se, el in eo quod dicilur
in eo
In quibusdam cuim nominibus diclisnon apparcl conlingere este, el non conlingere esse. Quaequc
opposiiio: quod sideliniantur, mox sese illa opposi- horuin sint affirmaliones, quaeve negationcs, aul
tio palofacil, ut in eo quod esl honio ct raorluus, no- (luaiu aflirmationeni cui negalioni recle aliquis op-
niina quidem ipsi opposila non sunt, sed delinila ponal : Dc his omuibus perGpicicndum, inquit, eft,
inveniuntur opposita. In hujusmodiigituropposilio- quoniain ea quae de conjunclis el siinplicibus pra^di-
nibus vel quoties non secundum accidens pra;dicatur calionibus dicenda fuerant, lerminala sunt. Nam de
aliquid, ut esse de Homero secundum poelara,scili- earum propositionum quae cura niodo proferuntur,
cetquod Uomero accidens esl, sed per se et secun- opposilionibus, mulla causatio esl. Quae autem sint
dum ipsum subjeclum, manifeslura est quoniam dubilaliones, vel quemadmodum in his oppositiones
quidquid conjuncte vere dici polest, idera vcre dici- inveniendae sunl, continua dispulalione persequilur.
tur cl simplicilcr prcedicalum, ut si quis dical de Nam si corum qux complectunlur illx sibi invicem
aliquo hoinine quoniain hic homo albus est, verum oppositx sunt contradictiones, quxcunque sccundum

Patrol. LXIV. 12
 363 AN. MANL. SEV. BOETII 361

esse et non esse duponunlur, lUejus quseest, esseho- A qu.irura natura incomplexione esl, illa3 sibi invicem
minem, negatio est, non esse hominem, non, esse non opposilae sunt conlradictiones.qucecunquesecundum
hominem. Et ejus qux est, esse album hominem, nega- esse el non esse disponunlur, ul liae quas supra di-
lio est ea qnx est, non esse album hominem, secl non, gessimus, quarumque ipse exempla proponil, ul ejus
essenon album homincin. Sienim deomnibus aut di- qua3 esl, essc bominem, nej/atio esl.non esse homi-
clioest, aul negatio, lignum erit verum dicereesse non nem. Hsec cnim ipsius affirmalionis secundura esse,
albumhominem. Quod sihxc hocmodo, et quibuscun- el non esse negalioesl, ethicsubaudicndumest, non
que esse non additur, idem faciet id quodpro esse di- ilia ncgalio esi, pcr quam dicit esse non hominem,

citur, ut ejusqux cst, ambulat homo, negatio est, non ui sit sensus allirmationis quse esl esse hominem,
ea quas est, amlmlat non homo, sed ea quse est, non npgalio est non esse hominem, Non illa qua; dicil
ambulathomo. ISihil enim differt dir.ere hominemam- esse non hominem, Et hoc quidem de simplicibus,
bulare, vel hominem ambulanlem esse. Quare si hoc Rursus de his in quibus est lerlium pra;dicatur, ejus
modo in omnibus, et ejus quse est, possibileest esse,ne- quae esl, esse album hominem, non hic subaudien-
gatioest, possibile est non esse, sednon ea quxest, non dum est,illa esl negalio qua3 dicil, esse non album
possibile est esse ; videtur auiem idem posse esse et hominem. Sed hic quoque suhaudiendura est, illa
non esse, omne enim quod est possibile dividivel am- quae dixit, non esse album hominem, ul sit hic sen-
"' ,1 •.-,
^
bxtlare, et non ambulare . •••
et non dividipossibile
/ _ est. sus llujus affirmalionis quoe csl, esse album homi-
:

Oranis proposilio verborum et nominum comple- nem, non esl ilia negalio quae dicit esse non album
xioneforma!ur;ergo propositionumquaecomplectun- horainem ; sed illa potius quae proponit, non esse
lur, et quarum nalurain complexione cst, illae sobw albura hominem,ethoc approbal induclione.Sienira,
sunl, inquit, contradictiones. Quaecunque secundum inquit, de omnibus aul dictio est, iJ esl affirmalio

esseetnon esse ponuntur, uiiaea propositione quae aut negatio vera, cum lignum falsum sit dicereesse
dicit, est homo, non esl illa negalio hujus affirma- album hominem, verum debet esse de eo dicere esse
lionis quae proponit, est non horao, sed illa polius non album hominem, si haec negatio ost superioris
quaj enuntial, non est homo, ut sit affirmalio cl ne- affirmalionis, sed ulraequefalsaj sunt, Haec igitur uon

gatio, esl homo, non eslhomo. Illa vero quae dicit, esl illius affirmationis negatio. Ergo secundum esse

est non homo,noneslnegalioejus quaj enuntial, cst etnon essecontradictiones sibimet opponuntur.Quod
homo, sed est afirmatio ejus negalionis quas est, si hoc modo et quantiscunque esse non addilur, idera

non est non homo. Rursus cum dicimus, esl albus faciet quod proessc dicitur. Sunl quaedam proposi-
homo, non esl npgatio illa hujus affirmalionis qua3 tiones in quibus esse nonadditur, sed id quod in his
dicit, est nonalbus homOjSed illa polius quae dicil, I
enunliatur idera valet tanquam si es«;e poneretur,
non estalbus homo; hoc autera probalur sic: Ne- '
ut in ea quas est, homoquod dico ambuial,
arabulat,

cesse esleniminconlradiclionibus unamverara esse tale est lanquam si dicatur, homoarabulansest. Ergo

seraper, allerani semper falsam ergo si ejus aflirma- t

in his quoque quae non halient est verbura junctum,
si ncgalionera ad verbum iliud junxero, quod pro
tionis quse dicit, est albus homo, negalio esset, esl
non albus homo, unam veram, alleram falsaraesse, esse positum esl, lalis mihi negatio redditur, qualis

coustaret. Nunc autera si quis de ligno dical, esl esset si negalio ad esse poneretur, ul in eo quod est,

albus homo, falsum dixerit ; si quis vero de ligno ambulat homo, ambulat pro esse positum esl, IIujus
eodem neget dicens, est non albus homo, hocquo- ergo affirmalionis, ambulat homo, nou esl negatio ea
que faJsum esl ;h£ecenira proposilio qune dicil, esl quaj dicii, ambalat non homo, sed illa polius quae
non albus homo, hoc senlit, hominera quideni esse dicit, non ambulal horao, In hao enim ad id quod est

non taraen alburn, quod de ligno falsura est praedi- ambulat negalio juncla est, quod ambulal homini
care. Ergo el ea quae dicil, esl albus homo, et illa pro eo quod esl esse conjunclum est. Tale enim est
quas proponit, est non albrs homo, ulraequealiquando dicere, homo ambulat, tanquara si quis dicat, est

falsae sunt, ul in iigno quare non sunt sibiraet oppo-

;
ambulans homo. Quare si hoc modo in omnibus, el

silse, Igitur necea quae dicit, est albus non homo ejus quaeest possibleesl esse, negatio est, possibile

negatioegtejusquffidicit, est albus homo quaie

;
illa D est non essc, scd non ea quae esl non possible est

hujus negatio ponenda est, quae dicit, non est albus esse ;si in omnibus,inquit,secun(lura esseconlradictio

homo. In his namque una seraper vcra est, sempor fil, in his quoque qua: possibiliadicunlur sccundura
alterafalsa. Quod si ita est, secundum esse semper, esseet non esse contradictio facienda est ineo enira ;

et non esse, nalura conlradiclionis efficitur, Nam cum quod dicimus possibile esl esse, illa erit negatio quae
dico, est homo, secundura id quod esl esso fitnega- dicit possibile est noa esse, non illa quaj cst, non
tio, non homo, Et rursus cura dico, est albus
est possibile »jst esse. Nam si ci quse esl possibile csl

horao, secundum id quod est esso rursus negatio fit, opponatur quae cst noo possibilc est cssc,
esse, illa

non esl albus hom.o. Et sensus quidem totus hujus- non secuuduin essc ct non essc oppositio facla est,
modi est, Ipsi autera in orationc serraoncs proptcr Quocircaquoniam supra docuit secundumesseelnon
sirailitudinem vidcnlur quidem obscuri. Eril autem esse, licri contradictionom, diccndura csl ejus quae
planius pronunliantibus ct subaudlenlibus sic. Nam esi, possibile esl csse, illam esse opposilionem quae
si eorum qua3 complectuntur, id est, propositionum dicit, possibilc cst non csse. Scdaliud rursus occur-
 :

365 IN LIBRUM DE INTERPRETATIONE EDITIO PRIMA. 306

ril,quod nosal) hac opinionedimoveal. In omiiil)US A eligendum ul nonsccundum esseet non essc fialcon-
eniin aul allirnialio veraosl, aul negalio. In his enim Iradictio, sed polius sccundutn modum. Quod autcrn

ulroeque sunl verfB, nam quod possibile esl esse, dixil, si ergo illud impossihilius esi, iioc erit rnagis

possihile esl non essc, ut quia possihile esl homincm clif^cndum, non sic dictuai esl quod uiraqueiinpos-
nmhularo, possihile est hominem non ambulare, ct sil)iiiasinielallirmationemelnc{,'alionemvcrarnesse,
qnod possil)ile est videri, possil)ile csl non vidcri. el non secumium csse, vcl nou esse (icri conlradi-

llursus quod possihileesl sccarict dividi,ei nou se- ctionem. Illud enim, id esl contradictioneiu simul
cari et non divitli possihilc esl. (^'uare ulrocque in verain esse, iinpossihile est. Secundura csse autern
eodem ver.-c sunl, possibile esl esse el possihile esl et non esse allirmaiioncm non fleri et negalionem
non esse. Nam quod dicimus, possibileest non esse, non esse impossibile esl, sed ad hoc rttulii, irnpossi-
ila inlclligendum cst ul sidiceremus, possihile est hilius esl, tanquam si dicerel, rninuspossihile- Minus
hodie pluviam non osse, cum si possihile ut sit. Cur enim possihile est ut oj^posiiae in eodem propositio-
aulem hoc ila evcniul, ipse dernonslral, dicens : nes veriB sinl, quain ut non secundum csse ct non
autemesl quoniam omnequod sic possibile est,
[\atio esse ncgaliones punantur. Quucirca eligtndurn est

non semper in actu est.Quareinerit ipsi elijmnegatio', hoc quod est possihilius, ut secundum modum po-
potestigiturettionatnbularequodestambulabileSjet^Q^i^^^i^^^^mseciindiim esse et non esse negationes
710« videri quod est visibile. At vcro impossibile est de fianl. Qiiod ipse planius exsequiiur dicens :

codem opposilas esse veras diclioncs. Non igitur ejus Est igilur negatio ejus quse est possibile esse, ea quss

qux est,possibHe eslesae, negatio estpossibile est non estnon possibileesse,ctnonea quie est possibiltt non
enimexhis aut idemipsimaffirmare et
csse. Contingit esse. Eadem quoque ratio est in eo quod est contin-
negare simul de eodem, aut nonseciindum esse et non gens, elenim negatio ejus est non contingens esse.
esse qux opponuniw, ficri affirmationcs et negationes. Ha:>namque simul veraj invenirinonpo3sunt; nam
Si ergo illud impossibiiiusest, hocerit magis eligendum. si quid csl possibiie esse, ut idcra illud impossibilc
Hoc hujusmodi est, quaicunque ita sunl possibilia sil, fierinon potesl, ncc boc in solis possibilibus
ut sint actu et opere, illa nulla ralione possunt non speculandum est, sed in omnibus quoque eadcm ra-
csse,ul codIo se-mpcr aclu inest moveri. Semper enim tio cst. Narain eo quod esl coniingere csse, non csl

rnoveuir, el dicimus, possihile esl coDluin moveri,id- illa negalio quod dicit conlingere non esse. Hajc

circo quoniam cocli motus aclu est, hoc est, id illi enim consentil ei quod esl, conlingere esse, sed illa
semper agitur. Movelur cnim seniper in hac ergo ;
quod proponit non conlingere esse. Has enim duas
possibilitale talis propositio uon potest convenire, ut simul veras inveniri impossibile cst.
dicamus, possibile est coelum non nioveri, hoceuirn Q Et iii uliis quoque simili modo, ut in necessario et
impossihile est. Krgo in his quKCunque aclu sunt, impossibili. Fiunt enim quemadmodum in illi$ esse

hx duae proposilioncs possibilo est csse, possibile est et non es.-:e appositiones, subjccta vero res, hoc qui-
non esse, nullaralione conveniunl. Inhis autem quaj dem album, illud vero homo.
non «eraper aclu sunt, et sunl possibilia esse, con- Et in aliis, inquil, omnibus idem faciendum esl
venire possunt proposiliones, id esl, possihile est secundum modum enim negatio ponenda est, ut n[
esse et possihile est nonesse. Non est eaira semper conlingens est ad conlingere, si possihilis ad possi-
aclu pluvia, et possibile est esse aliquando, quare bile, si impossibilisad impossibile, si necessarium ad
possibile esl eam aliquando non esse. IJoec igitiir ra- necessariura negatio conjungaiur. Qucmadmodum
lio esl cur utraique inveniuntur vcra?, quod in his enim, inquit, in his quae praeler moduin aliquera
possihiiilalibus, qux non semper sunl aclu, et esse suat, el ali^juid esse proponunt, esse quidem ol non
aliquid, el non csse contingit ;
quare si ejus quod est esse apposiiiones quaedam, id est piiBdicaliones suut,
possihilc esl esse, iiegutio est ea qu<H dicit, possibile res vero subjeclse, ul in eo quod esl, homo esl, et
esl uon esse, in eodcni simul el afirrmatio ct negalio homo non est, homo quod est res subjectum csl.
erunl verae, et cui rei iuest arfirmalio, ul sil esse Appositio aulem quajdam non
et proedicatio est el
possihile, eidcm rursus ineril neg,)tio,ut sil possibile est, vel in eo quod diciiur alhum est el album non
^
non esse, quare et quod ambulabile est, id est quod est, album quidera res subjecia est, apposiium autem
amhulare potcst, potest non ambulare, el quod visi. ei pra?dicatum, esl ct non osl. Ita quoque in his qua3
bile esl, id esl quod videri potcst, polesl etiam non secuiidum aliqucm modum dicuniur, osse quidem
videri sed inipossibile esl ul de eodem opposiloB et
; subjectura est, vclut qua-dara rcs. Modus autcra
contrajacentes dicliones simulverse sinl. In omnihus decsse praedicalur ; nam cum diciiiius,hodie pluviara
enim aut aHirmatio vera esl aul negatio. Si ergo csse possibilc est, osse suhjecimus, possibile prae.li-
factis negationibus secundum esse et non esse, in camus, et sic totam vimin propo.silionibus praedica-
his quaj secundura aliqucm modura dicunlur, affir- tio tenel, el simplicibus, el pra;ler modum quolies
raatioel negalio utrajque sunt ver», quod fieri non aliquid essc praedicamus, ut in co quod dicimus,
potcsl, illud magis dicendum est, non faciendas se- homo est, lolam propositionis vira coutincl vcrbuin
cundum non osse nej^ationcs, sed poiius se-
esse el esl, ila quoque in his quae secundum modura dicun-
cunduin modura quod si illud est imposbibilius, ut
; lur, quoniaiii tclara propositioneni coniinel modus,
affirraatio et negalio siraul veraj siul, illud magis est aut possibilis, aut conlingenlis, aul impossibilis, aul
367 AN. MANL. SEV. BOETII 368
necessarii, ha?c praedicari, rcs vero aliee subjeclae A et non possibileeslesse. IIa;c enim ita a sedisjunctae
esse tlicuntur. Huc eniin quoJ ail: suni, ut simul esse non possint. Idcirco autem hoc
Sic hoc loco, esae quidcm el non esse siibjeclafnint, evenii, quoniara sunl oppositae semper igitur secua-
;

posse ve>'0 et conlingcre appontiones determinantes dum raodum ponenda negatio esi, si integra opposi-
guemadmodum in illis csse et non esse veritatem et
tionis natura fricienda est, quod planissime cxcqui-

falsitatem, sic hic »i eo quod est, esse possibile, tur, singuli? proposilionum modis negationis accora-
et
esse non possibile. modaDs, alque integras naturaliler efticiens opposi-
Natn quemadmodum in simpiicibus ad esse
noQ
iiones. At vero, inquit, ea quae est possibile est
si et
non possibile esl non essc,
esse, cura ea qu.ne dicit,
non esse negaiiones fianl, una semper vera esi, allera
simul esse non poterit. Naraque oppositas esse mani-
Beniper falsa, iia quoque in bis quae secundum mo-
dum dicunlur, si ad ipsura modum enunliatio nega- festum est, siquidem barura negatio ad rnodum est
posita, qui est pussildle esse, ejus aulcm quae esl
tionisaptelur, veiut ad quasdam apposiliones pr.-edi-
necessarium est esse, non oporlct dici illam esse
cationesque veritas in appositionibus et falsilas ter-
negationera, per quam dicitur, necess.irium eslnoa
ininata dividilur. Atque hoc est quod ait. Similiter
esse hujus enim alia negatio inveniri polest, quo-
•,

hae etiam in eo quod est esso possibile et esso non

pos»ibile. Simililer enim secundum possibile et non
n niamest affirmatio quffidam, est aulera ejus negalio
ea quse dicit, non necessariumest non esse. Sed po-
possibile facla opposilio, veritatem falsitalcn que de-
tius ei qua? dicit uecessariuui esl esse, ea opponenda
lerminat, sicul in simplicibus et praeler modum po-
est quaj dicit, non necessarium e;t esse ad illara
silis secundum esse el non esse negatio. Hinc in
;

omnibus secundum moduraaffirmationibus, opposi- namque quaj dicit, necessarium eslnon esse cpponi-
tur (ut dictum est), non neccssarium csl non esse.
tiones digerit convenientiumnegationum,dicitenim:
Ejus quoque quaj esl, impossibile est csse, non di-
Ejus vcro quds est, possibile csl non esse, ncgalio est,
cenda est ilia esse negatio per quam dicimus, ira-
non eaquxest, non possibiLe estesse, sed ea qu3S cst,
possibilc est non essc, sed ea poiius quae proponil,
non possibile eslnon esse. Et ejus quas est, possibileest
non impossibile esl csse. Namque affirmatio qua?dum
esse, non ea quae est, poisibile est non csse, sed ea quse
est, impossible esl non csse. Hujus enira invcnitur
est, nonpossibile est essc. Quare et scqui sese invicem
negatio quae non impossibile est non esse.
est,
videbuntur,hxc possibile esl esse,possibile estnonesse.
Universaliter vero {quemadmodum dictum est) esse
Idem enim possibile est esse, et 7ion esse. Non enim quidem et non esse oportet ponere ianquam subjecta,
contradictiones sunt sibi inviccm hujusmodi, possiblle
affirmationem vcro et negaiionem hsec facientem ad
esse et possibile non esse, Sed possibile est esse, et
esse et non esse apponere, et has putare oportet csse
non possibile est esse, nunquam simul in eodem verae ^ oppositas dicliones, possibile, non possibile, contin-
sunt, oppununtur enim. At vero, nec possibile cst non
gcns non contingens, impossibile, non impossibile,
esse, el nonpossibile est non esse,nunquam simul verce
necessarium, non necessarium, verum, non verum.
sunt.Similiter autem et ejus qux est necessariumesse, Regulam dat universalemdicens :Hoc uuivcrsaliter
non ea qux est, necessarium non esse, negatio est, sed in omnibus faciendum csse, quod supra jam diximus,
ea quccest, non necessarium esse. Ejus vero quse est,
ut subjeclum essc et non esse ponatur. Alfirraalionem
necessarium est non efse, ea qux cst,non necessarium aulem et negationem ipsos modos faciamus. Hoc esl
est non esse. Et ejus qux est, impossibile esse, non
enim quod ait,negationem vero et affirmationem hasc
ea qua; est, impossibile non esse, sed non impossi- facienlem, modosenim ipsos, idest possibile et con-
bile est, ejus vero quse est, impossibile non esse, ea lingenselcajteros proarfirmalionibus orJinanlos, et
qux est, non impossibile est non esse.
ad bos negativo adverbio junclo pro negationibus
Ut deraonstrel eam quse dicil, possibile esl non disponenles, aul ad id quod dicimusesl, el non est,

esse, non modo non esse negalionem ejus quoe esl, appouamus, ut quemadmodum ad unam rem, ouod
possibile est osse, sed omnino negationem non esse, esl homo, est verbum et non est negatio, prae jica-

hujus aliam invenil negaiioiem. Namejus iiuoeesi, tum estin hisquoddampropositionibus quw praepter
possibilc esl non essc, quam adirmalionis loco po- D modum sunl, ut in ea perquam dicimus, bomo est,

suil, negatio reperitur illa quaj dicil, non possil)ile sic in his propositionibus quae cum modo sunt, csl

esl non esse, secundum modum sciliceladdita nega- quidem aut non csl, subjocta ponamus, modosvoro
tione ; uude lil, inquit, ul ea qu.ne dicii, possibileest ipsos aul secundum affirmationem, si simpliciter di-
esse, cl illa quaj proponit, possibile esl non essc, cantur, aut secundum negationcm, si cum negatione
sese invicem consequaniur idem uaraque possibile
;
ponanlur, facientes ad subjectum, quod secundura
esl esse quod est possibile non esse. Cur autem se csse ct non esse, disposuimus praedicemus, ul has
consc(jui possunt, haec causa est, quoniam nonsunt arbitremur esse oppo>it;\s dictiones et negationes,
oppositae. Nam si essenl oppositae, perimerent se po- qua;secundum modos facta? siut, eorum autem om-
tiu» quani consequerentur, et dissenlireni magis nium ncgatioucs elaffirmationes in conlrariura dis-
quam consentirent, ut est in his possibile esl esse, ponantur.
Possibile est esse Oppositioncs Non possibile est esse
Conlingit esse Non contingit esse
Impossibile cst csse Nou impossibilc cst esse
Nccessarium esl esso NoQ uccessariuDi est esse
369 IN LIBRUM DB INTERPRETATIONU EDITIO PRIMA 370
Possibile esl noa csse Oppo3itiones A Non possibile est non esse
Conlingil non esse Non coniingit non esae.
Impo">sibiie csl non esse Non impossibile esl non esso
[Nccossariuin eat non esse Non nccessariura esl non esse
Quod autem addidit verum, non vcrura, ad de- non esse, non est necessarium non esse, el secuu-
moiislralionem oinnium modorum valet. Namsi quis dus quidem ordo sese sic habct. Nancautem ad ler-
dical, verum esl, non esl ipsius negalio verum non tium transearnus: quod non pogsibile est esse, hoc
esl, sed potius non verum esl. Alioqui ejus qu;« ail fierinon polesl,.quod aulem
(ieri non potest, ut ali-

verura non est, iila nej^^alio esl quod dicil, non ve- quando
non contingil, quod ergo non possibile
sit,

rura non est. esl esse, idem nonconlingil essc sed quod non con- ;

Conseqxienlix vero secundum ordinem fiunt itapo- lingit esse, necesEe est ut non sil, guod nunquara

nentibus. llli enim quie esl, possibile est esse, sequilur conlingit, nunquam esse potest, quod nunquam esse
illa qux est, continqens esse, ethxc illi convertitur, et polesl, necesse est non esse; quod non igitur conlin-

non impossibileesse, et non necessarium esse. Illi vero git esse, idem necesse esl non esse, sed quod necesse

qux est, possibilenonesse,elcontingens non esse, ea estnonesse, iioc fieri non potest, quod autem fieri
qux est, non necessarium non esse, ei non impossibile non polesl, impossibile est ut fiat, quod igitur ne-
non esse. Illi vero qux est,nonpossibile esse, et non B cesse es[, non esse impossibile est esse. Quarlus
contingens esse, ea qux est, necessarium non esse, et eiiam ordo hoc modo esl quod non possibile est :

impossibile esse. llli vero qux est, non possibile non non esse, fieri nonpotesl ul non sit quod (ieri non ;

esse et non contingens non esse, illa qux est, necesse polestul non sit, non conlingil non esse. Ut quo-
est esse, et impossibile non esse. niam non possibile est non esse molura coelo, non
Expedilis omnibus quae de modorum opposilioni- conlingit cojlum non moveri, quarequod non possi-
bus dispulabanlur, ad consequenlias venil. Hoc enim bile esl non esse, idem non conlingii non esse, sed

dicil, quaB proposiliones supradiclorura modorum, quod non conlingil non esse, necesso est esse, sicut
quas proposiliones conscquntur quibusque consen- de coelo. Necesse est enira ccelum moveri, quoniam
linnt. Nosaulemex hisqualuor fecimus ordines, et non conlingit ccelum non moveri, sed quod necesse
consequenlias propositionura sub una serie disposui- est esse, ul non sil fieri non polest, quare quod ne-

mus; haec auiem prius nola sinl, ut quid ab Aristo- cesse est esseimpossibile esl non esse. Et haec qui-
lele dicatur, facilius lector inlelligal. dem eit ordinata ab Arislolele consequenlia propo-
Considereluraulemexsubscriptionequoddicimus: silionum, de qua paulo post lalius dispulabit.
Possibile est esse. Possibile est non esse. Ergo impossibile el non impossibile ad illud quod
Conlingil esse. Contingil non esse. Q est continyens et possibile, et non contingens el non
Nonimpossibileeslesse.Nonimpossibileest nonesse. possibiie, sequntur quidem contradictorie, sed conver-
Non necesse est esse. Non necesse est non esse. sim. Illud enim quod est, possibile esse, negatio se-
Non possibile esl esse Non non esse.
posssible est quilur impossibilis, negationem vero affirmatio. Ad
Non conlingil esse. Non contingil non esse. tllud enim quod est non possibile esse, sequitur iltud
Nocesse esl non esse. Necesse est esse. quod est impossibile esse. Affumatio enim est, impos-
Impossibile est esse. Impossibile esl non esse. sibile esse, non impossibile vero negatio.
Superius autera descriplas consequentias ipse dis- Quaedam de superiore consequenliura ralioae por-
ponil nobis aulem reddenda esl breviter ratio, cur
: superioribus enim descriplionibus sese
Iraclat. In
hsec proposiliones sese invicem consequantur, quod sequentium, affirmationem possibilis sequebalur
possibile est esse, contingil aliquando ul sil, et hoc impossibilis negatio. Rursus negationem possibilis
esl contingil esse quod autem contingil esse, non
;
sequebalur impossibilis aflirmatio, el deconlingenli
esl impossibile esse,etquod non esl impossibileesse, eodem modo, affirmationem namque irapossibilis
non iiicirco jam nccesse est esse. Non est enim ira- dicenlem impossibile esse, sequebatur negalio pos-
possibile hodie esse pluviam, sed non idcirco jara sibilis dicens, non possibile esl esse. Rursus cum
esse necesseest. Quod ergonon est impossibile esse. impossibile negaretur per id quod dicebalur non
noa neccsse esl csse. Et hic
unus ordo conse-
est impossibile esse, hancaffirmalio possibilis subseque-
quenliiE. Rursus secundus ordo propositionum talora balur, ea scilicel quoi dicit possibile esse. Alque
hrtbet consequenliara, quod possibile est non esse, hoc idem de conlingenti, afOrmalio namque impossi-
potest fieri ul non sil, quare contingit aliquandout bilis ea quae esl impossibile esse, sequebalur
con-
noa sil, el quod possibile est non esse, conlingil noa tingenlis negationem eam quaj esl, non conlingil
esse quod aulem conlingii non esse, potesl fieriut
; esse. Negalio vero impossibilis, ea quae dicil, non
non sil.sedquod polesl fieri ulnonsil, non est im- impossibile est esse, affirmationem conlingenlis se-
possibileul nonsitergoquodconlingitnon cs?o, non quebalur eam quaedicit^conllngitesse quare haepro- ;

est impossibile ul sil, sed quod non est impossibile positiones sese invicem sequunlur, sed conversae.
non non idcirco illud jam non esse necesse
esse, Namque affirmatio impossibilis contingenlis nega-
est; hodie enim pluviam non esse non esl impossi- tionem etpossibilis sequilur. Negalio vero impossi-
bile. Polest enim esse, sed non idcirco ex necessilale bilis aflirmalionem possibilis et contingenlis, ut
hodie non pluel quare quod non esl impossibile
; Kubjecla descriplio docel.
371 AN. MANL. SEV. BOETII 372

Affirmalio. Impos«;ibile esl esse conlradicl. Non irnpossibile esl esse. Ncgatio.
Negalio. Non possibileesl esse conlradicl. Possibile est esse. Affirmalio.
Negalio. Non contiiij,'il cssc conlradicl. Conliu2il esse. AfQrmutio.

Idcirco namque Sequunlur quidem conlradiclo-

ail: A. &&d. contrarix sequnlur, contradictorux autem sunt
riae, sed conversim, quod omnes in conlrarium loca- exira. Non enim est negalio ejus quod est, necesse
laj conlradictiones sunl. Conlradictio namque esl non esse, non necesse est esse, contingit enim esseve-
impossibile esse et non iinpossibile esse, conlingere ras utrasque vi eodem, quod enim est necessarium
esse et non conlingere esse, nonpossibile esse el non esse non esl necessarium esse.
possibiie esse. Conversae autem sescquunlnr, quo- Quod dicit hujusmodi esl : in his proposilionibus
niam alfirmatio non sequilur affirinationen., el ne- quae eranl impossibilis cl nou impossibiiis, conve-
gatio negalionem, sed afiirmalionem negationes, iie- niebat non possibile ei quod esl impossibile, cl pos-
{ralionern vcro affirmnliones, quod ad supradiclam sibile consenliebat ei quod esl non impossibilc, con-
descripiioneni reverlenlibus planius liquet ; sensus Iradiclionem scilicet impossibilis conlradictio non
ergo hicest. Ordo aulem seriesque sermonum sese possibilis sequehalur ordine converso ; in his aulera
sic habet ; ergo inquil Aristoleles conlradictionem quae necessarium praedicanl vcl affirinative vel
quae esl impossibile el non impossibile, illud quod negalive, et sequuntur possibilem proposilionem
est conlingens et possibile, quas duaj affirmaliones ejus quae possibili consenlil, contradiclio non sequi-
sunt ac sese sequunlur, el non conlingens el non lur conlradictionem possibilis, sed polius contraria ;

possibile, quae dua; sunt negationes, sequunlur qui- t> necessarias vero nunc propositiones dico, quac lam-
dcm contradictorife, ut conlradictiones sint in con- etsi non significenl necessitatem, lamen sive affir-
Irarium duclne, sed conversim, ut affirmalio nega- malive, sive negalive necessarium priTedicanl : sensus
lionem, negalio sequalur affirinalionem. Hujuslalis ergo hic est, si qua ex his qua3 necessarium prredicanl
ralio reddilur enim quod esl possibile esse,
: illud consentil possibilipropositioni,ejusqu?eneccssarium
scilicet quod negationem impossibiiis
affirniatio esl, praedical, conlradictio non sequilur possibilis con-
8equilur,est autem negatio impossibilis non impo- tradiclionem, sed ejus quae necessarium prajdicat
sibile esse ;
quod esl ergo possibile esse, sequitur conlradictionis conlraria ea consenlil possibilis pro-
non impossibile esse, negalio vero possibilis affi- positionis contradictioni ;
prius autem disponamus
malionem impossibilis sequitur, illud namque quod quae sunl contradictoriae,quaeve coatra riae, ejusenim
est non possibile esse, sequilur affirmalionera quae quae dicit necesse esl esse, conlradiclio est, non ne-
est impossibile esse, elenim affirmatio esl impossi- cesse est esse, conlraria vero, nccesse est non csse ;

bile essc,non impossibile esse negalio, et in contin- rursus ejus quns est, necesse non esse, contradiclio
genlibus eodem modo, atque hoc quidem depossibi- est, non necesse esl non esse, contraria vero, ne-
lium et impossibilium consequenlia diclum esl. Nunc cesse est esse. Quare describantur el circa unam
de necessarii et possibilis consequentia traclal eamdemque contraria, et conlradictoria disponan-
Necessarium vero quemadmodum sit considerandum ^ inr, ut q\ioi Si nohis dicenAnm est, clarius possit
est.Manifeslumeslautemquoniamnon eodem modo, liquere

Contradictio Non necesse est esse. Negalio

Affirmatio. Necesse est esse. I

Contraria Necesse est non esse. Affirraatio

Contradictio Non necesse est non esse. Negatio

Affirmatio. Necesse est non esse.
Contraria Necesse est ess^. 1 Affirmatio

His igilur commode breviterque descriptis, qui ia illa quae dicit, necesse est nou esse, comitatur, sed
eorura consequenlia ad possibiles propositionesmo- necesse est non esse, non esl conlradictoria ejus qua
dus possil evenire nionsirandum est, illam namque est, non necesse esl esse possunt enira utraeque ia
;

quae est, possibile est esse, sequilur ea quae esl, non eodem siraul verae inveniri, nara quoniam necesse
necesso esl esse ; nam quod possibile est esse, non est non esse ignem frigidum, non necesse est esse
uecesse esi esse, quod enim possibile est esse, pos- ignem frigidum. Quocirca hae conlradicloriae non
sibile estel non esse quod possibile est uon
; sed D sunt, sed eslcontrariaea quaj dicit, neccsse est noa
esse, noa necesse est esse. Quare id quod est, pos- esse, ei quse dicil, necesseeslesse ;
quae neeesse esl
sibile est esse, recte sequiiur, non necesse <isl esso, esse, contradiclio esl ejus quae ponit, nou necesse
sed negalionem ejus qure dicit, possibile esl esse, id estesse; quarecontradictioneinejus quaj dicit, pos-
esl non possibile esl esse, non sequilur affirmalio sibile est esse, eain scilicet que proponit, noa pos-
ejus quie dicil, non necesse est esso, quaa csl scili- sibile esl esse, nou sequitur conlradiclio ejus qu»
cel, necesse est esse ; haee enini est conlradictio ne- est, necesse est esse, sed ea quae est, necesse esl
cessariae aftirmalionis, neque enim dici potest oon- non esse, qua; contrarii scilicct esl ci qusB esl, ne-
senliro proposiiiones quae dicunl, non possibile esl cesse esl esso, quae ha:c ipsa contradiclio esl ojua
esse, cl noocsse csl csse, sed hujus contraria sequi- qu;e proponil, non necesse csse. Hoc aulein dcscri-
tur, namque ea quae est, non possibile est esse, ptiuuo nitilius patcbil.
373 IN LIBRUM DE INTERPRETATIONB EDITIO PRIMA, 374

Arfinnalio Possibilo est esse Conlradict. Non possibile esl esse. Negulio.
Adirra. Non necesseesl esse. Conlradict. Necesse est esse. Gontraria, necesse est non csse.

Krgo cum sit conlradictio possibilo esse, el non A cesse esse ; sed hoc inconveniens est. Quare quo-
possibile esse, soqualiir autem possibiie esse, non niam hajc illam uoa sequilur, contraria ipsiu* se-
necesse esse, conlradiclio lamcn cju3 qua) esl, ne- queliir, conlrariii namque est ei qua3 proponil, ne-
ccsse esso, non sequetur contradiclioncm cjus quaj ccsse cst essc, illa qua>. dicil, ncccsse est non esse.
osl possibilo esse, sed conlraria conlradicloriae ejus Eodem quoque modo el in eo quod est possibile non
quffl estnon necesse esse. Nam si contradiclio esl osse, cujus esl contrudictio non possibiie non esse,
non necesse cssc cjusquoe est necesse esse, contra- quod Aristoteies reticuit. Sequilur namque eam quae
ria vero ejusdcm necesso csse est, ea qua? dicil, ne- est, possibile esl non esse, illa quae dicit, non ne-
cesse est non esse, sefiuitur necesse esl non esse, cesse est non esse, scd negationem eam quae est,

eam quaj esl, non possibile esse, qua: est conlra" non possibile est non esse.ejusafnrmationis quao est,
ctio ejus qua3 est, possibile esse, quam sequilur non non esse. Non sequitur affirmatio ejui
possibilo esl
nocesse esse. Recle ergo dicitur contrndiciionesnon necesse est non esse negationis, ea
quae esl,
quidom exlra essc, conlrarias vero cnntradicloriis quae est, necesse esl non esse. Negalio enim ejus
consentire nam possibile esse et non possibile esse,
: quaa dicit, necesse est non esse, illa est quae dicit,
qu;c sunl coutradiotoria', sequuntur non necesse non neccsse est uon essc. Sed hujus coutraria, id
esse el necesse non osse, quaj non sunt contradi- n esl afflrmationis quae esl, neccsse est non esse, illa
cloriae, quod in eodem ulraeque verae inveniri pos scilicet quae est, necesse est esse, sequilur negalio-

sunt. QuoJ si conlradiclio sequilur, sicul ea quae est, nem illam quae est, non possibile esl non csse hu- ;

non necesse Csse.sequilurcam quae est possibilc esse, jus quoque sil talis descriplio :

sic eam quse est non possibile esse, sequeretur nc-

Affirmatio. Negatio.
Possibile est non esse. Contradictio. Non possibile est non essei

Negatio. Affirmatio.
Non necesse Cot non esse. Conlradiclio. Necesse esi non esse.
Contraria affirmalio, necesse esse.
Dissimili igilur modo evenitquamdudumcontingebat id quod est non esse igilur quod impossibile est
;

in his quae erant possibilia et qua) impossibilia. Illic esse, hoc necesseesl non esse. Rursus quod impos-
enim conlradiclio conlradictionem sequebatur, sod sibile estnon esse, hoc necesseest non esse. Rursus

conversim, ut nogalionem affirmatio, affirmationem quod impossibile est non esse, hocnecesse est esse,
negalio sequerelur. Hic non idem modus est. Nam ut igni impossibilo esl non inesse calorem, necesse
cuin superiores contradictoriae sini.el inferior ne- C esl igilur inesse. Quare huic quoque idem converti-
galio aflirmalionem sequalur, negalionem non sequi- lur, ut quod impossibile secundum non esse efficil,

lur conlradicloria affirmalio, sed affirmationisillius idem valeat necessarium secundum esse posilum,
contraria, quod si quis legal altenlius, inlegre de- quare conlrario modo necessarium el impossibile
scriptum esse ralione perspiciet ; cur autem hoc idem Quod
potest. si conlrario modo impossibiie el

everiiat, causam prodil. necessarium idem valel, raanifestum esl cur non
Causu autcm cur non sequatnr dmiliter cateris siraililer consequitur necessarium possibile et non
est, quoniam contrarix impossibile necessario reddi- possibile propositiones, sicut easdem ipsas, id est
lur idem valens. Nam qnod impossibile est esse, ne- possibile et non possibile proposilionesimpossibile,
cesse cst hoc non quidem esse, sed potius non esse. etnon impossibile sequebalur. Nam si converso or-
Quod vero impossibile est non esse, hoc necessarium dine necessarium alque impossibile idem valel se-
est esse. Qunre si illa similiter sequuntur possibile et cunduin contrarielalem, non similis cons( quentia est
non posiibile, hxc econtrario, Qnoniam non signifi^ necessarii ei impossibilis, ei qu.-© fuit possibilis el
canl idem necessarium et impossibile [sed quemad- impossibilis. Nam quoniam non impossibile esse, se-
modum dicium est) conversim. quilur possibile esse. Et hoc rursus, id esl possibiie
Ratio eslcur non similimodoconsequenlia secun- n esse, uon necesse esse comilatur. Rursus id quod
iliim contradiciionein propositioiiis eveniat, sicutin est impossibile esse, quoniam sequitur non possibile
liis quae sunt imposibiliu el non impossibilia hujus- csse. Nocessarium autem, impossibili converso or-
iiiodi, omne necessarium conlrario modo impossibile dine ideni valet, soquiturid quod est impossibile est
osl. Nam quod est impossibile esse, hoc esl neccs- esse, necesse est non esse. Ac per hoc eliam id quod
sarium non esse.non enira est necessarium esse quod esl non possibile esse sequitur, id quod est neccsse
esl impossibile esse; nullus enim dixerit, necesse est esl non essc. Rursus quoniam ei quod est non im-
esse quod iinpossibile est esse,non ergo necesse est possibile non quod cst possibile est
esse consentil, id
esse, scdpoiius necosseest non esse quod impossi- non non necesse esl nou esse.
esse, et huic convenil,
blleestesse. Ergo conversa^ iilem polest impossibile, Quoniani id quod dicilur impossibile esl non esse,
quod nocessarium. Quod eoim irapossibile junclum socium est ei quod est non possibile est non osse, ei
cum esse efficit,hocefficil necessarium junclum ad autem quod est impossibilenon esse, converso modo
375 AN. MANL. 8EV. BOETII 376

reddilum necessarium, idem valel. Sequitur id quod A esse, hoc veroillud quod dicitur non impossibile esso
esl impossibile eslnon esse, id quod diciraus necesse sequitur id quod proponimus, noii cesse est esse,

esl esse, el hanc quoque sequilur id quod proponi- sed possibile Cose consenlire proposuiraus ei quae di-

mus, non impossibile esl non esse, non necesse esl cil, necesse estesse, eamque consequi ; seijuitur ergo

non esse; id vero descriplione monstralur. eam quae est non necesse esse, illam quae dicil, ne-

Consentienles. Gonsentientes. cesse est esse, eique consenlit, quod est impossijile.

Non impossibile esl esse. Impossibile esl esse. Qui igitur in his dubitationibus est statuendum ? non
Possibile est essc. Non possilile esl esse. potesl consenlire quidem possibile esse ei quod esl,
Non necesse est esse. Necesse esl non esse. necesse esse. Alioqui proposilionera necesse esse iJ

Consenlientes. Consenlientes. quod est impossibile esse consequclur, si verocon-

Nonimpossib.cstnonesse. Impossibile esl non csse. venerit ei quae est necessarium esse, illa quae esl pos-
non esse.
Possibile esl Non possib. est non esse. sibile esse. Rursus fit ut id quod est necessarium, non
Non necesse esl non esse. Necesse esl esse. necessarium sil, sed hoc falsum esl ; sed hoc quem-
Causa igitur diversae co.nsequenlia? cst in coulra- admodum scse habeat paulo poslexplicabitur. Nunc
rium proposiiionum impossibilis et necessarii facta vero priorem sequenliam permutantes hoc dicimus.
conversio; sed de his hoc modo speculalus, sese B quoniam id quod esl possibile esse non potest cou-
quodammodo ipse reprehendil, et ad aliam proprie- scqui id quod est necesse essc, nec hajsibi proposi-
latis consequentiam dispulalionem fleclil. liones consenliunt possibile esse, et necesse cssCj
An cerle impossibile esl sic poni neressnrii contra- quod Aristoteles hoc modo proponit;
dicliones. Nam quod est necessarium esse, possibile est Al vero neque necessarium esse scquitur ad possibile
esse, nam si non, negalio sequetur. Necesse enim est esse, negue necessarium non enim ulraqne
essc. Illi
autaffxrmareaut negare. Quare si non possibiln est contingit accidere,horum aiitem utrumlibct verumfue-
esse, impossibile esl esse. Igiiur impossibile esl esse, rit, nondum erunt illa vera, simul enim possibile est
quod necesse est esse, quod sane est inconveniens. esse et non esse. Si vero necesse est esse vel non esse,

Forte, inqiiil, erravimus ila consequenlias collo- non eril possibile utrumque. Relinquilur ergononiie-
canies. Tuncenim disposuimus,ul id quod esset pos- cessarium non esse sequi ad possibile esse,hocenim ve-
sibile sequeretur illud quod est non necessarium, ui rum est et de necesse esse, hxc enim fit contradictio
secundum pra^cessionera possibilis sequenlem nega- ejus qux sequitur adnon possibile esse. Illud enim se-

lionem necessarii poneremus ; nunc aulemdicit hoc quitur hoc quod est, impossibile esse, et necesse non
permulari oportere,et non a possibiii inchoandum,et esse,cujus negalio est, non necesse non esse. Sequuntur

huic subjiciendumnecessarii negationem, sedpolius t(;«^wr ef hx coniradictiones secundum prgedictum

C
primo ponendum esse necessarium, secundo loco modum, et nihil impossibile coniingii sic posiiis.

possibile, namque illa propositio quae necessurium
conlinet, conlinere videtur eliam possibilitatera,
quod necessarium esl idem possibile est. Quod enim
necesse est esse, idem essepossibile est, nam si quid
hocnegel, et id quod est necessariumdical non sequi
possibiiilalem, nogalio possibililalis id quod est no-
Docel id quod esl possibile non consenlire ei quod
nam est necessarium esse, nec rursus ei quae est, necessa-
rium non esse. Nam quod necesse esl esse, non
est
polest non esse, quod autem necesse esse non esse,
non potest esse.Quod aulem dicimus possibile esse,
ila dicimus, tanquam si ct non esse possibile sit.

cessarium comilabitur. Namsiid quod necessarium Utramque igilur naluramhibelid quoddicin^us pos-
est esse, falsum est dicere possibile est esse, verum sibile esse, ut et sitessepossibile, et sit possibile non
est dicere quoniam non possibile eslesse. In omnibus esse. Qui vero dicit necesse esse auferl non esse, et
enim aut diclio est, id est affirmatio, aut negalio ut ; quae dicit,necesse est non esse, aufert esse ila si ha^c ;

si iila vera estjilla sit falsa, si illa non est, il.'a mox verae sunl, id esl necesse esse et rursus necesse noa
esse necesse sit, sed non possibile e*se sequi dixi- esse, utrajque illae falss sunt qu^ dicunt ei polest
mus, id quod esl impossibile esse igitur id quod di- ; non esse. Illa enira quas proponit ne-
esse, el polest
citur, necesse est esse, impossibile est esse, sed hoc n cesse esse, posse non esse subruil illa vero quaj di- ;

quidem inconveniens esl, non igitur verum esl, quo- cit, necesse esl non esse, posse esse subvertil neu- ;

niara ei quod est necessarium esse, id quod est non tra ijiilur consequetur eam proposiiionem qua» dicit,
possibile esse convenil. Quare sequitur id quod esl possil)ile est esse, nec ea quae dicit cx necessitale
necessarium possibilitas. esse, necilla quw non esse. Et
dicit ex necessilate
Al vero illud quod est possibile esse, non impossibile sensusquidem hujusmodiesl.Sermonum aulera ralio
quod est non necessarium
esse sequitur, hoc vero iiiud lalis est at vero, inquit, neque iJ quofi esl necessa-
;

Quare conlingit quod est necessarium esse non

esse. riura esse, scquitur propositionera illam quae propo-
necessarium esse, quod sane est inconveniens. nit possibilc esse, nec rursus illa quae dicil necessa-
Dicimus ei quod esl necessarium esse consentire rium esi non esse. Illi enim, id est possibili, utraque

iliam proposilionera quae dicit possibile esse, sed coniingit accidcre, id est posse esse et posse non
rursus hoc falsumvidetur cogitanlibus perspicienli- esse. Nam
quod polost esse, idem potest non esse.
busque, quoniam ei quod est possibile esse, consentit Ilarum aulem, id esl vel quae dicit, necessarium esl
etconvenit illa propositio qure dicil nou impossibile esse,vel qua; dicit.necessarium estnoncsse,si ulruni-
 :

377 IN LIBRUM DE INTERPRETATIONE EDITIO PRIMA. 378

libet veruin fueril, non erunl ill.i vera, id esl posse A. I)ulare, non esl necesee non ambularo. Hoc enim ve>
esse el posse nonesse quod enim possibileeslesse,
; ruiii est, inquit, el de eo quod esl necesse esl non
idem possil)ilc esl non csse; quod si neque necesse essp, id est hffic onim proposilioquaedicil non necesse
esl esse, ncc ncccsse non esse proposilio, eam quae esse non esse, verum est, ut conlra eam opponalur
esl possibilo cssc consequelur, relinquilur ul illa ei
conlradiclorie, quae dicil necesse esl non esse, unde
consential qua5 dicil, non neccssarium est non esse.
eliam seculus es!. Ilaec enim lit conlradiclio ejus quae
Ha3c eniiu scquilnr eam quae proponil, possibile est
sequilur, non possibile esse, unde facienda esl hu-
esse. Quidquid enim possibile est esse, non necesse
est non esse, ulquoniam hominera possibile esl am- jusmodi descriplio :

Affirmatio. Impossibile est esse. Gontradict. Non impossibile est esse.

Negalio. Non possibile eslesse. Contradict. Possibile esl esse.
Affirmaiio. Necesse est non esse. Conlradicl. Non nccesse est non esse.
Ilajc enim qufe dicil, non nccesse esl non csse, con- diccrepossibile non csse, sed uirxque falsx sunt de ne-
tradiclio esl ejus qua^ proponil, neccsse esl non esse, cei>seesse. At vero rursus, idem videtur esse possibile
quaiesl sequens, et consenliens ei quae est, non possi- inciUi et non incidi, etesse etnon esse. Quare erit ne-
bilc est esse, qure consenlitei qutc dicit, impossibile fi cesse esse, contingcns non esse, koc autem falsum esl.

eslesse, quae rursus sequiluream quaj est ultima, id Ad superiorcm possibilis et necessarii consequen-
esl necesse est non esse, cujus conlradiclio est, non tiae reversus est quaestionem. Dicit eiiim dubilari
necesse esl non esse ;enim est necesse est
affirmalio posse, si id quod esl possibile esse consentiat ei pro-
non esse, negatio non necesse est non esse. Quocirca positioni, quaeesl neccssarium esse, sive enim con-
secundum conlradiclionem fil hac quoque conse- scntirc dicalur, sive non consenlire, aHquid impossi-
quentia,nam impossibiie esse ei non impossibile esse bile et inconvcniens utroque inodo conlingil ; nam si
contradiclio esi,sedaf(irmalionem,id cst impossibile quis dicat id quod dicitur possibile esse non consen-
esse, scquitur negalio non possibile esse.Negationem tire ei quod esl necessarium esse, consenliet ei ne-
vero, id est non impossibile esse, sequilur affirmalio galio possibilis, ca quae csl non possiI)ile esse; sed
possibile est esse, sednon possibile esl esse, et pos- si isla consenliet, erit idem necessarium esse quod
sibile esl esse, contradictio est, sed negalionem pos- esl non possibile
esse. Quod si hoc rursus aliquis
sibilis, id esl non pnssibile esse consequeturnecesse negel,eldicalnon essenegationem ejus proposilionis
esl non esse afnrraalio, sed aflirmationem possibilis, quae esl possibile esse, eara quaa dicitaon possibile
id est possibile esse sequelur non necesse est non non
esse, sed illam polius quae proponit, possibile est
esse negatio. Quare iia positis nihil evenit impossi- esse,quamquam falsum sit, tamen ne haec quidem ei
bile, sed omnia conveniunt et consentiunl, et secun- quod est necessarium esse couvenire potest. Fit enira
dura guperiorem possibilis et impossibilismodumaf- negalio ejus quae est possibile esse, ea quae dicil,
firmaliones et negaliones converso ordine contra- possibile esl non esse, si affirmatio possibile esse
diclorie se sequunlur. El sensus quidem lotius hu- non sequitur affirmationem quae dicit, necesse est
jusmodi est, ordo autem verborum sic. Quoniam, esse, sequitur negatio ea quae est, possibile est non
inquii, ei quod est possibile esse, nec illud quod est esse, sed quod necesse est esse, falsum est dicere
necesse esse, nec illud quod est necesse non esse quoniam possibile est non esse.Quod enim necesse
consentit, relinquilur ul id quod esl non necossarium esl csse, dici non polesl fieri posse ut non sit, sed
non esse sequatur possibile esse. Hoc enim quod di- potius non posse fieri ut non sit quod si quis dical
:

cilur non necessarium non esse verum est dicere do rursus sequi id quod dicitur necesse esse, et consen-
necesse esl non esse, el subaudimus quoniam esl quoque aliquid
tire ei quae dicit possibile esse, sic
ejus conlradiciio. Haec enim quae dicit, non necesse inconveniens reperieiur. Quod
enim possibile est
est non esse, conlradictio fit ei quae sequitur negalio-esse, idem possibile esl non esse, erit igilur quod
nem possibilis, id csl non possibile esse. Haec est necesse esl esse, possibile non esse, et erit conlin-
aulera ea quae dicit, necesse est non esse, iHud enim gens quod necessarium esl. Possibile aulem et con-
quod esl non possibile esse, utrumque horum sequi- D tingens in ulramque partem facile vertilur, et ad esse
tur, et quod est impossibile esse, el quod est, necesse et ad non esse. Quod aulem necesse esi esse, inier-
est non esse. Cujus affirmationis, id esl necesse est ciusum habet evenlum ad conlrariam diclionem. Ut
non esse, negalio esl, non necesse est non esse. Sed si necesse est esse, ul non sit, tieri non potest, et si
h.-ec se]uilur non impossibile esse et possibile esse necesse esl non esse, ut sit, impossibile est. Quare
;

igitur hse contradiclionessecundum praediclum rao- qui dicil possibile esse conscnlire ei quod esl necesse
dumse sequuntur, seilicel contradiclorie, sed con- esse, quoniam id quod etiam
esl possibile esl polest
versim, el his positis alque ila ordinalis nihil con- non esse, et hoc est contingens,quod esse dicil id
tingil inipossibile. necesse est, posse non esse, el esse contingens,quod
Dubitahitaulemalujuis si ad illud quod necessarium est inconveniens. Hanc igiliir dubilalionem solvens,

esse. possibile essesequatur. Nam si nonsequitur, con- ita sequilur

tradictio sequetur, non possibile esse, et si quis dicat Manifestum est autem quoniamnon omne possibile,
non hanc esse contradictionem, necesse esse est ipsum vel esse, vet ambulare, et opposita valet. Sed est in
379 AN. MANL. 8EV. BOETII 380

quibus non sit verum. At primum quidem in his qux A iHa quoque omnia unum possunt, el non mulla nec
non secundum ratiouempossunt, utignis calefadibilis opposita, qusecunque aciu semper sunl, ut sol sera-
est, et habelvimirrationahilem, ergo secundum ratio- per actu est lucidus, idcirco non potest noa lucere ;

nempotestales exdemplurimum etiam conlrariorum et nix semper aclu frigida est, et idco nunquam po-
suntjirrationabiles vero non omnes ^sed quemadmodum test esse non frigida ; ergo quaecunque scmper agunt,
diclum est,ignen(,no7i estpossibile calefacere, et non id est in co quod suni, semper in actu sunt. Manife-
calefacere,nejiue quaecunque atia semper agunt. Alia stum quoniam sicui ignis non capit frigus, ila
cst,

vero possunl et secundum irraiionahiles potestates si- nec quoque opposila possunt. Mcirco cnira ignis
illa

mul opposilasuscipere, sed hoc idcirco dictumesl quo- qaoque opposita non polcst, quia semper in aclu
niam non omnis potestas opposiforum est, neque qux- liabet propriam polesiatem. Semper enim est cali-
cunque <iecundum eamdem specietn dicantur. dus, sed non omnia irralionabilia (ut diclum est)

MuUa,inquil, sunt quaeunum cssepossunl id quod

unam tantum habent potestalera, ut opposita non
possint, sed sunt quaedam irralionabiles poleslales,
sunl,nnn eliam aliud aliquid quod non sunt. Plura
quae ulrumque possunl, ul in eo quod est secari pel-
enim sunt qu<e ab eo quod sunl non rnutanlur. Alia
lem vel non secari pellem. Potesl naraque secari
vero sunt qua3 niuiari possunl, ul ccElum unam rem
o vi .^
solaMi «.«.I jj u .
polest, rd est moveri, huic vero
„ • • •.
opposilum,
T>
d pellis, poiest eliam non secari, sed ha^c sunt oppo
'. "^ .,
. . .
^^
.

siia secundum igilur irralionabiles quoque polesta-

;
id est non moveri non potest ; ergo non omue quod
tes possunt quaedam opposita sed idcirco superiora ;
cst possibile vel esse vel ambulare, id est non omne
sunl dicla, inquit, quibus monstraviraus quoniam
de quo quaelibet possibililas praedicatur, etiam oppo-
ignis et quajcunque semper sunt actu, non possunt
silavaiel, ut utrumque possit fieri et facere quod
facit, et huic opposilum, id esl non facere quod fa-
opposiia, utdocereruus nonomnem polestatem oppo-
silorum esse polentiam, sed alias veras esse hujus-
clt ; sed sunl quasdam in quibus ila poleslates prnedi-
modi poleslales quas actu essent, et unam rem solam
centur, ut non sit verum de his dici quouiam et op-
possent, ab oppositorum vero poleslale discederenl.
posita possunl, ut etiam in his qu.-B praeler rationem
Hoc aulera non solura in his quae secundum rationera
aliquam possunt. ut ignis. Namque ignis prffiter ra-
potestates dicuntur, sed eliara secundura eara spe-
lionem aliquam calidus est, non est enim reddere
ciera quffi irrationabilis dicitur. Suutenira quaedam
ralionem cur ignis sit enim est cali-
calidus, nalura
eorum quae irralionabiles potestales esse dicuntur,
dus, et cum non tamen potesl
possit esse calidus,
quee non solura id quod sunt, verura eiiam opposita
id quod esl oppositum, id esl non potest non calere,
possinl, alia vero unum tantura possunt. Pellis enira
quod est opposiium ei, scilicet quod est calere ergo ;

secundum rationem potestales ipsos eaedem plurimo- C polest secari el non secari, el idcirco opposila po-
test ignis vero, cura sit calidus, frigidus esse ;
rum eliam conlrariorum sunt. Poteslales, inquit, quae
non potest. Et idcirco nulia oppositorum est ilii
sunt secundum rationem,id esl inquibus est aliqua
potestas.
ratio, non unius possibilitalis, sed plurimorum sunl
atque opposilorum, ul possibililas medicinae estcu- Quxdam vero potestates xquivoce sunl. Possibile

rare, quae quoniam secundum ralionem fil, utcurel enim non simililer dicetur, .ted hoc quidem quoniam
medicus,et medico curandi,
est ralionabilis poteslas verum€st,ut in actu, utpossibite est ambulare, quo-
non solum potest curare, sed etiam non curare, el niam ambulat, et omnino possibiteesi esse,quoniam esl

polest aliquid plusquam unum, el ipsum quod po- jam aclu, quod dicitur possihite. Illud vero quoniam
lest oppositum est, id esl non curare. Opposilum forsilan aget, utpossibile est ambulare,quoniam forsi-

namque est ei quod est curare id quod dicilur non tan ambulabit,et hxcquidem in solis mobilibus eslpo-

curare, quie opposita contraria vocantur, Aflirmatio testaslllaveroetimmobilibus.Inutrisque vero verum

narnque el nogalio conlrarielalibus discernunlur. Ir- est dicere, non impossibile est ambulare vel esse, et

ralionabilis vero non omnis, sed qucmadmoduni di- quod ambuliit jam etagH, etambulabile est. Sic igitur

clura est, ignom non est possibile calefacere, et non possibile non est verum de necessario simpliciler dice-

oranis, Jnquitf secundum rationem polestas opposita q Quare quoiiiam partem

''^- a^^erum autem verum est.

quoque valet. Irralionabilium vero non omnis hujus- universale sequilur, illud quod ex necessitate est,
rnodi poleslas esl, ut opposila non valeal nam cura consequitur posse esse, sed non omnino.
:

fcrrum calcre sineratione poleslas sit (non enim ex Possibililalis breviter divisio facienda est, possi-
ralione calel, quoniam rationem non habel), polesl bile enim duobus dicilur moiiis. Esl enim unnm pos-
otiam non calere, ignisaulera cum irralionabilis po- sibile quod cum non sit, esse possit, ut horao cum
testas sil calefacere non polost el non calefacere. sedet, non quidcra ambulal, sed arabulare pulest.
Quare rectediclum est irraiionabiles poleslales non Allud possibile est quod cum sil,esse possibilc csi,
omnes non posse contraria, scil quasdara,ul ignem, ut quoniam ignis calet, polest esse calidus, el quo-
qui cum sit calefaclibilis, non calcfactil)ilis non est. niain homo sedel, polest seilere. llujusaulem possi-
Quip. aLtem sinl irrationabilia, qua; unam tantum bilis dnae snnt specios, una cum est quideni. polest
habeant poleslateni noncliam oppositam, sicderaon- tiimen non esse, ut si quis sedeal, ita quidem p* fof.l

slrat diccns, iiec qujccunque alia semper agunt. Ignis sedere, ul possil etiam non sederc. Alia vero ul cum
enira opposita non polesl, sed non solum ignis, sed sit, non esse non possit, ut ignis calidus esl, sed non
381 IN LIBRUM DB INTERPRETATIONE EDITIO PRIMA. 382

polesl esso iion calidus. Al(iue lioc eslquod ail.quac- A ("sso, non cst verum de necessario sirnpliciler di-
dain vero poleslatcs aB(iuivucc sunl. 1'ossibilo cnim ccrc. Altcrum aulcm vcrum esl, nam qiiod ila esl
non siinplicilcr dicilur, sed hoc quidem quoniam aciu, ut non esse non possil, el semper aclu esl, boc
verum est, ul in aclu, id csl quod esl et lil, quod dici- jusle de necessario praidiculur. Quoi enim nccesse
lur esse possibile, ul in actu possibile esl ainbnlare, esl esse, esi quidcm, sed non esse non polest. Quare

quoniam jam ambulal, cl esl in aclu el omnino pos- quoniam parlem id quod csl universale sequitur,
sibile est csse (luidquid ia aclu csl. lilud voro quod illud quod cx necessilale esl, consequensesl id quod

forsiiau agcljUt possibilc esl aml)ulare. quoniani arn- esl possc essc, sed non omnino. Quoniam semper,

bulabit,id eslquod non esl quidem, sed esse polerit» inquil, speciem scquilur gcnus, el parletn suam se-
ut possibile est ambulare, non quoniam nuncquidein quilur universalilas. Si cnim hoino est, animal est,
aml)ulHt, sed qnoniam ambulalurus esl aliquis. nacc id est si parsel species est, universalitalem el genus

aulcm sunl qua^cunque nonsecundufn aclum dicun. esse ueccsse esl. Quod si ita esl, sequitur scilicel
lur,sed secunium poiestalem lanluni, quae nondurn eam proposiiionem quaj dicil nccesse esse, illa pro-

quidem in nelu sil, csse lanicn possit. Ila^c quidera positio quaa dicil possibile esse,eique consenlit, sed
in solis inohilibus esl possibililas, illa vero el in im- non omnis siguificatio possibilitalis sequilur neces-
raobilibus. Mobilia vocal quaBCunquc sunt naturalia, p sarium.Illa enim quae ila possunt, ul non sint qui-
ot in generalloncet in corruptionc.QuaBCunque enira dem, lamen possinl, nulla ralione de necessario
csse
generata sunt et corrumpi possunt, ca semper in praedicaniur. Necessarium vcro non raodo necesse
molusunl, ipsa rtcnim generatio motus quidam esl, est, sed etiam est, hoc cst enira quod ait, scd non

alque ipsacorruptlo. Ergo in hujusmodi rebus quse- omnino. Eleniin de necessario quod jara esl, non
cunque generata sunt atque morlalia, in his vera polesl illud possibile praidlcari.quod non esi adhuc
non secundum actura dicitur,
est illa polestas, qua5 quidem, sed esse poteril.

sedsecundum idquod non esl quidem,sed essepolest. Etestquidem fortasse principium quod necessarium
Nusquam enim evonil hujusmodi jioteslas nisi in his esletqiiodnonnecessarium eslomnium,vel es$e velnon
quae nascunlur et mortcm oppclunt, illa vero quae esse.Etaliautlwrumconsequenliaconsiderare oportet.
sunt immobilia, id csl quse in Jiia nalura fixa sunl ot Principium, inquit,esl forlasse harura propositio-
constituta, ut mulari moverique non possinl, id esl nurn consequenlias inveniendi. Si quis primo in loco
divina solara illam habenl polentiam quffi secundura necessarium ponal,et non necessariura.secundo vero
actura dicitur,ut sol imraobilis quidem ad substan- enim id
in loco possibile esse el ca^tera, naluraliter
liam, quauquam sit mobilis secundnm locum. Quo-
quod necessarium est prius est, nam si necessaria
niamergo esl immobilissecundum subslanliam el ab r sunt ea quae semper aclu sunt, quae autem sera-
ea noQ permufalur,neque movetur,habetinselumen, per actu sunt serapiterna sunt, serapiterna vero
quod ita habere potesl, ut non habere non possit. Sed rerura oniniura principia sunt, recte iniliura quo-
in ulrisque his vel mobilibus vel immobilibus illud que speculandi, quae harura propositionura conse-
verum est qiiod non impossibile cst
de his dicilur, quenlia sil, ex bis suraemus quae sunl necessarise, el
esse. Nam el quod aclu quidem non est, esse tamen prople." has ex necessarii negalionibus, id csl exnon
poleril.ul homo cum non ambulat.ambulandi taraen necessario. Constat igitur a necessario et non necfes-
retinelpotestatera. Non esl enira horainem impossi- sario harura consequenlias inveniendi sumenda esse
bile ambulare, el solem non est impossibile habere principia. Illee enim, id est possibile esse et contin-
lucem, quara aclu relincl sempilerno. In ulrisque gens esse, et esse necessariumnon nccessarium,
el
igitur el mobilibus ct iramobilibus, vcrura illud est velul in nalura ipsa praecedentes subsequunlur. At-
quod dieitur, non impossibile esse. Nam et de eo (iueideo ail: El alia, id esl possibile esse,el conlin-
quod agit, el de eo quod agere polest, de ulrisque gens esse,ul horura consequenlia considerare opor-
idera veredicilur,quoniam non esl impossibile esse. let.Hoc esl, ita hae considerari debent, lanquam si
Nara et quodambulal, non esl impossibile arabulare. quod cst necessariurn, el non necessarium prsce-
el quodeslambulabile, id esl qnod ambulare polest,
dant, consequantur vero possibile et conlingers, et
non illi est impossibileambulare.bed quoniam dixi- caelera.
mus eam secundum aclum esi poiesiatem duas
quaj Manifestum est autem ex his qux dicta sunt, quo-
habere species.unam quidem cum in actu quiderasit niam quod ex necessitate est, secundum actum est.
et nunquam possil non esse, ut igni actu esl caiere
Quare si priora sunt sempiterna, et qux aclu sunt,
cl nunfiuam esse non potesl calidus aliam vero ; potestatepriora sunt ; et hxc quse sine potestatesunt,
secundum id quod dicimus esse quidem actu, posse actu suiit, ut primx substantix. Alia vero sunt actu
tamen non esse, ul aliquis cum sedei,polosl quidera cum possibilitate, qux natura quidem priora sunt,
sedere, scd polesl cliara non sedere. Hujusmodi posteriora, alia vero nunquam sunt ac
qui- tempore vero
dein secundum actum possibile de necessario nullo /u, sed potestate tantum.
modo quod enim m actu cst, et ncccs-
pra)dicalur,
Palel, imiuit, ac liquel omnia quaecunque secun-
sariura est esse, est quidem, sed ita est ut non esse esse secundum
dnm neccssitalera sunt, seraper
non poasil. Hoc est enim quod ail. Sic igitur possi- actum. Quoniam enim ignis ei necessitale calidus
bile, id est quod cum aclu sil, possil
laraen non esl,aclu quoque seraper calidus est. Quocirca si quae
383 AN. MANL. SEV. BOETII 384
sempilenja sunt omnibus quce non sunl sempilerna A tur oppositae, quae harum magis superiori affirma-
priora sunl.eliam ea quaesemper aclu sunt, his qus omnis homo juslus est, conlraria
lioni, quae dicit,
sunt polestale priora sunl. Horum autem omnium est, ulrum ea per quam proponimus, omnis homo

diviBioncm facit : sunl enim,inquil,alia quidem prae- injuslus est, an certe negalio universalis, ca quae
ter poteslatera, actu lantum, non potestate
ul sol esl, nuUus homo jtistus est. Simililer eiiam huic

movetur, sed actu, et illam movendi poteslalem propositioni quae est, Gallias justus esl, proposilio
non liabel, quae non est quidem, sed esse potest, quae proponil, Callias injustus est, an ea qua3
sed actiim habet solum, a potestate vero quae praj- dicil, Callias juslus non est, conlraria cst. De
ter aclum solet esse, relinquilur. Primae eliam quare hanc viam dispulationis ingredilur : nam si

substaniise quidem sant, nunquam vero po-

actu ea, inquit, quae sunt in voce illis quae sunt in
testdle, primas autem sul>stantias dicit, divinas sci- aniraa famulanlur, hisque in significalione consen-
licet et sempilernas, non eas quas in prffidicamentis tiunt, necesse est ul quod in opinionibus anirase
primas esse monstravit, id est individuas. Tunc reperitur, hoc idem evenire videatur in voce, quod
enim dc his loquebalur primis, quee nobis priniae si illic ei opinioni quae arbilratur omnem hominem
sunt, nunc de his quae nalura sunt primae, quae di- justum esse illa opinio opposita est, el illa esl
vinae sunt scilicet et serapiternee. Alia vero, ait,sunt 3 maxime contraria quae pulat omnem hominem inju-
quae sunt actu cum poteslale, id esl quae et aclum stura esse, et quoquo affirmalio ea quae
in vocibus
habent, el aliquando habuerunl poteslalem, ut fabri- esi, omnis homo juslus aflirmalioni magis
est, ei

cata jam domus, aliquando poluil fabricari, et prius contraria esl quae dixit, omnis homo injustus est.
habuit potestatem secundum tempus, postea vcro Quod si in opinionibus non haec magis opponilur
aclum ; sed natura actus prior est potestate. Ars polius quam illa quae dicil.nullus homo justus est,
vero ipsa aclum cogilatione prsecipit, formamque el in vocibus quoque affirraatio universalis videatur
domus prius sibi ipsa designat et efticit ;
quare na- esse coniraria, utraeque ergo et affirraalioquae dicil,
tura aclus prior est potestale, potestas actu prior omnis homo injuslus esl, cl negatio quae dicit, nul-
est tempore. Alia vero sunt, inquit, quae actu quidem lus horao justus est, erunt conlrariae ei quae dicit,

nunquam semperaulem sunt potestate, ut nu-

sunt, omnis homo justus est. Quod aulem dicit, quod si
merus inGnitus quidem est, quod cum semper in neque illic contrarii opinalio contraria est. Tale est
infinitum possis augere, sed actu infinitus non est. enim justum esse el injustum esse, quanquam sil se-
Quemcunque enim numerum sumpseris,actu finilus cunduin habilum et privationem, praedicatio tamen
esl queralibel enim dicas numerum, finita illum
;
haec nunc, id est injuslum csse, pro conlrario sumi-

uumerositas necesse est complectalur, nl decem vel n tur. Ergo si in opinionibus conlrarii, id esl injusti

centum. Infinitus vero idcirco est potestate, quod affirmalio contraria non est, non eril et in vocibus
eum possis facero in infinilum concrescere, non ta- contraria affirraatio, sed polius negalio quae esl, nul-
men ut quilibet actu sil nnmerus infinitus. lus homo justus esl. Quare, inquil, considerandum
est cui opinioni falsae opinio vera sil conlraria, nam
QUiE MAGIS APTiE ENUNTIATIOXES GONTRARIiE niCANTUR.
si qua res bona sil,verum est deea dicere, quoniam
Vtrum autem conlraria est affirmatio negalioni,an bonum esl, quam propositionom falsum est
contra
qux dicit omnis,
affirmatio affirmntioni, et oratio, ut dicere, quia malum esl,falsum eliam quia non bo-
homo jusliisest, ei qux est,nullus homo justus est, an num esl. Ped videndum est quaj harum sit magis
omnis homojustus est, ei quae est,omnis homo injustus contraria vcrae affirmationi, quae dicil bonum esse
est, ut Calliaxjustus est, Callias justus non est, Callias quod bonum est utrum falsa illa contraria esl,quae
;

injuslus est. Quaenam harum contraria est. Nam si ea id quod bonum est dicit esse malum, an ea qua id

quasunt in voce sequuntur ea qux sunl in anima, il- quod bonum est dicit esse non bonum. Atque hoc
licautem contraria est opinio contrarii,ut omnisho- est quod ail, dico aulem hoc modo esl quaedam :

mo justus est, ei qux est, omnis homo injustus est, opinalio vera boni, quoniam bonum esl, alia vero
etiam in his qux snnt in voceaf^rmationibus, necesse p. falsa, quoniam non bonum est, alia vero, quoniam

est similiter esse habere. Quod si neque illic contrarii malum esl. Quaenam ergo harum eontraria esl ve-
opinalio contraria est, nec affirmutio affvmationi rae, utrum ea quae negal id quoii est, an ea
id est

contraria crit, sed ea que dicta est, necjatio. Quare qua; poaitid quod noo esl, quae magis harum ei quae
considerandum est qux opinio falsa opinioni verx dicil esse, id quod est videalur esse conlraria, re-

contraria utrum negationis, an certe ea qux con-

sit, quirendum est. Scd quod his adjecit et si esl una,
trarium esse opinaiur. Dico autem hoc modo, est secundum quam contraria, lale esl. Contrariorum
quxdam opinatio vera honi, quoniam bonumest. Atia alia sunt habenlia raedium, alia vero sunl non ha-
vero falsa, quoniam Ijonum non est, alia quoniam benlia. Et illorum quae habenl, si quis unum con-
malum quvcnam harum contraria est verx, et
est, trarium negel, iion necesse est per illam negalio-
si est una, secundum quam conlraria. nem illud aliud conlrarium inlelligere. N.im quo-
Proposilio quidem quaestionis talis esl.Quteril enim niam inlcr album el nigrum esl aliquid.si quisdicat,
quoniam huic proposilioni quas dicil, omnis honio non est album, non idcirco nigrum essemop.slravii.
juslus esl,ea qua^ proponil, nuUus homo juslus est, Polest enira esse el rul.rum. Et quidquid aliud in
etrursuseaquae dicil.omnis homo injuslusesl.viden- lalium contrariorum meditate localum esl. In illis
 :

385 IN LIBRUM DE INTERPRETATIONE EDITIO PRIMA. 386

vero conlrariis quaj medio carenl, iiihil diffort nc- A lioiies sunl conlrariae, non eo quod suni contrario-
garc rcm proposilam, an aflirmare conlrariam. Ni- rum, sedpoliuseo quod de uno eoderaque suljjeclo
hil enim diderl dicere dioin non esse quim dicere suspicanlur, ul si quis de hoao suspico-
contrariffi

noctem csse. iluo esl enim diem non esse, qiiod esse lur quoiiiain hunum esl, el rursus alius dc eodom

noclem. Nihil enim esl inier noctem atque diem. bono quoniam malum esl, ha;c sunl contraria quas
Ergo in hia aflirmalio conlrarii iJera valei, quod rei verajsiniul esse non po3sunl. El de eodemsuhjcclo,
proposilae negaiio ergo nunc hoc dicil
;
etiamsi in : id esl hono, nunc l)cne, nunc vero male, id esl

aliquibus, inqiiit, lales proposiliones inveniuniur, coiitrariae suspicanlur.

ut ei negalio rei proposita?, el aftirmalio conlrarii Si ergo honi, quoniam bonum est, opinalio esf,alia
idcm valeat, el sinl una; signiliciilione. Qua-rendum vero, guonium non bonum. Est vero et alia quo-
est
eslsecundutn quam cnuntialionem proposilio inagis niam aliud aliquid est, quod non eat, neque polest
an secundum eam qux dicil non esso
esl coulraria, esse. Aliariim qiiidem nulla ponenda est, nequequx-
diem, an secuDdum cam quae proponit esse noclem. cungue esse quod nonest opiuanlur,neque quxcunque
Invesligandum quiB harum, quanquam
igilur esl non esse quod est.[lnfinitx enim utrxquesunt, etquae
unum ulraque magis est conlraria ei qua;
sigiiificei, eise opinaniur quod non est, et quse non csse quod
dicil esse diem lioc esl eniin quod aii. El si est una
;
g g^/) sed ia quibus (allacia est. tlxc autem sunt, ex
secundumquain coulraria, id esl, el si unuin signi- quibus sunt generationes, ex oppositis vero sunt ge-
iicabunt aliquando rei negaiio el conlrarii affirma- nerationes. Quare eliam fallacix.
tio, secundum quam harum magis est coalraria pro-
liujus argumenti principiura cst, quo pro confesso
posilio supcriori propositae enunliationi. prohato, quod unius rei plura atque in(i-
utitur el
Nam arbitrari contrarias opimones definiri in eo nilanon possinl esse conlraria, quare unius rei
quod contrariorum sunt, falsum est. Boni enim quo- unumerilconlrarium. Est ergo opinio boni quoniam
niam bonumest, et mali quoniam malum est, eadem bonum esl, et ha^c vera esl esl rursus honi quo-
;

fortasse opinio est et vera, sive plures, sive una sit. niara houum non esl, el haec falsa esl. Potcsl eliain
Sunt autem ista contraria, sed non in eo quod con- esse quae pulet esse honum id quod non est, ut si
trariorum su7it conlraria, sed magis in eo quod con quis dical id quod est bonum quoniam malum esl,
trarie. vel (luoniam quantitas est, vel quoniara aliquid quod
Conlrariorum naturam prius recte determinat, non esl. Sed haec quaj de hono dici possunl, qua;
qui de conlrariis proposilionibus Iracta. Quidam ipsum honum nontsint, infinita sunt. Rursus possu-
enim pulaverunl conlrarias esse opiniones, quae mus de bono arbitrari mulla non csse, qua; sunt.
sial contrariarura rerura, quod Aristoteles negat C Bonum enim quod honestum esl possumus dicere
;

dicilenim falsem esse definilionem, qua; determinat
eas esse conlrarias opiniones, quae sunl contraria-
rumi rerum. Nara cum sil contrarium bonum malo,
possumus habere opinionem de bono quoniam bo-
num est, et haec V(M'a est possumus rursus id quod
;
quoniara honestura non est, possumus dicere quo-
niam utile non est, possumus quoque dicere quo-
niam expclendum uon esl, ct alia plura. Infiuita ergo
sunt et ea qua? possumusarbitrari de bono, quoniam
est id quod bonum ipsura non csl. El eaquos opiaa-

nialuni est pulare malum,et haec rursus veraesl, ct mur nonesse bonum quod est, ea quoque sunl infi-
opinioncs quidem boni, quoniam bonum esl, el niali nita. Quare nec ea quae putat opinio bouum esse

quoniam maiura est, conlrariarum rerum sunt la- quod non est, nec ea quae putat non csse quod esl,
;

men utraeque sunl verae. Sed contrariae utraeque ve- ei opinioni ponenda est esse contraria, quae putat
rae esse non possunt. Falso igilur definilura esl eas bonum esse quod bonum est. Uoe caim esi quod ait
esse conlrarias opioiones, quae contrariarum sint Aliarum quidem nulia ponenda esl, neque quaecua-
rerum.Quod aulem ait, boni enim quoniam bonum que esse quod uon esl opinatur, ut dicamus debono
esl, et raali quoniam malura esl, eadem fortasse quoniam malum esl, vcl inutile, vel lurpe, neque
opiaio est et vera. Aut id quod dixil eadem ad id quaecunqne non esse quod esl, ui si de eodera bono
retulit quod post seculus est, vera namque verae in dicamus, bonum expelendum non est, bonum hone
y.

eo quod verae sunl eadem sunt, aut certes quod ejus- slum non est. enim ulraeqne sunt, et qua
Infiuitae
dein esset opinionis, quodbonum essel, bonum pu esse opinantur quod non est, el quae uon esse quod
lare, quod maluin malum. Siveautem eadem
essei, est. Hie igitur rejiciendai sunt, el ad nuUam conlra-
sinl, sive plures, conlraria esse non poterunt, id- rii opinionum sumenda;, quoniam infinilae sunt,cum
circo quoniam siraul veraj sunt. Sunt autem ista seraper contrariorum opposiiio sil finita. QuKcunque
contraria, sed non eo quod conlrariorum sintcon- aulem contrariae ponendae sint opiniones, sequilur
Irariae sunl,sed magis eo quod contrari*. Sunl au- dicens : Sed in quibus est fallacia, hae aulem sunl
lcm, inquit, isla, scilicel quae suat in opinionihus ex his ex quibus sunt el generaiiones. Ex opposilis
coutraria,non taraen contraria quando contrario- vero generaliones,quare etiamfallacia opinioni, in-
rum sunl, sed
poiius quando de uno eodemque di- quit, debono quoniam bonum est, conlrariaillasola
verso raodo el conlraricB suspicanlur, hoc est enim. ponenda est, in qua primum faliacia rcperilur. In
quod ait. Sunt aulera ista contraria, ea scilicet qua3 qua aulem fallacia primum reperiatur, ostendit per
iu animae opinioaibus posila suat.quorum proposi- id quod dixil Ex quibus sunl et generationes falla-
:
387 AN. MANL. SEV. BOETII 388

cia facillime reperltur. Gencratio enim semper ex ^ esl, reclc illa m.igis falsa dicitur, quse secundum se

oppositis esi ;
fii alhum, non fil
quolies cnim alir;ui(J falsa est, id esl q'iae id iicgai quod secundum se
ex dulci, nec ex duro, nec ex liquido, sed ex non yerurn est. Er^'0 ea quai est quoiiiam non esl bo-
albo. El quod dulce Ul, non fit ex calido, nequc fri- num quod bonuinesl, secundumseconsislenlis falsa
gido, necnigro,nec ex ullaalla alia qualilate, nisicx est. Ad quod lendil tola superior arguraenlatio con-
sibi opposilo, id esl non dulci. Eodemque modo in tinua dispulalione suhnectit. Superius euimdiclum
aliis sese res Omnis ergo generalio ex eo fil
habet. esl opinionem enm qua3 pulal bonum esse, quod bo-
quod non fuit, ul duice ex non dulci, albura ex non nuni est, secundum se esse : quare illa opinio qu39
albo, Cftlidum ex non calido. Quare si generaliones dicil non e&sebonumquodbonum esi,falsaest,et dc

quidem ex opposilis sunt, in his aulem est fallacia earefalsa est, quae secundura se veraesl. Secundutn

in quibus sunt generationes, erit in opposilis prima se enim vera esl opinio quae pulalbonum esse quod

fallacia. Prima namque fallacia esl nou pulare ali- bonum esl, quas vero arbitraiur non esse bonum
quid esse quod est. Secunda pulare esse quod non quod honum esl, ejus quaj secunduni se est, veri-
est, ul in eo quod est bonum prima falhicia est pu- lalem opinionis inlercipit. Nam bonum esse quod
tare illud nonesse bonum. Secunda malum esse ar- bonumcsl, quisquis opinalur sccundum ipsius boni
bitrari quod bonum esl. Quocirca illic maxime po naluram habet opinionem, alque ideo secundum se
ncnda est conlrarietas ubi est prima fallacia,in his ^ opiniones hujusmodi nominanlur quare erit bacc ;

autem est prima fallacia ex quibus generaliones quoque secundum se falsa, quoniam secuudum se
oriunlur. Generaliones vero dico esse qua3 fiunt ex verilalis videlur aufcrreproposilionem :idem aulem

bis quae id fiunt non fuerunt. Generaliones au- bonum secandum accidens est, nou maluvi!. Ei hoc
tem fiunt ex opposills, in opposilis est igitur prima de bono verum estdicere, quoniam non esl malum,
fallacia sed in quibus est priraa fallacia, maxime
;
sed accidentaliter. Bono enimaccidil non esse raa-
conlrariailla ponenda sunt: opposita igitur maxime lum, illa vero quas pulat malum esse quod bonum
contraria sunt, sed bonum esse et bonum non esse esl, auferl non malurn ab eo quod bonum est, et in-

opposita sunt. Bonum igiiur non esse ei quod esl lerimit rem secundumaccidens veram, veranamque
bonura esse contrarium est, non illud quod est ma- esl opinio quae dicil non esse malura quod bonum

lum esse, quodmajori argumentalione confirraat. est, sed secundum accidens quare secundum ac- ;

Si ergo quod bonum est, el bonum ei non malum cideus falsa eril ea qaa3 dicit malum esse quod bo-

est, eL hoc quidem seaindum se, illud vero secundum nura esl. Illara enira propositionem loUit quae se-

accidens. Accidit enim eimalumnonesse,magisauiem cundnm accidens vera est. Quare quoniara propior
in unoquoque vera esl, qux secundum se est, cl falsa, est ea quffi sccundumse est quam ea quaesecundum
siquidem et vera,ergo ea qux est, quoniam non est bo- C accidens, falsilas ejusqus secundum se est fallacior
num quod bonum est, secundum se falsa est. Illa vero erit ea falsilate qus secundum accidens esl.Scd ea

qux quoniam malum, est ejus quae esi sccundum

est,
quaj pulat non esse bonum quod bonum est, secun-

accidens. Quare magis erit falsa de hono ea qux esl dum se verilalis peremptoria esl ea, vero quae dicit

negationis ovinio. quam ea qux est contrarii. malum esse quod bonum esl, ejus quod est nou essc
malura quod bonura est, securuium accidens rti
Persubtilis argumentalio lali ralione formala esl:
verae peremptoria est. Quare falsior esl ea qu33 dicil
bonum, inquil, et bonnm est, el non malum, quorum
non esse boaura quod bonum est, quam ei qu3?
unum secundum se et proxime, et naturaliter est,
dicit esseinalum id quod est bonum.
hoc quod bonum etl, alterum vero est acci-
scilicel
quod malum non esl. Acciditenim
denlaliter, id est Falsus autem est maxime circa singula qui habel

ei quod bonum est, ut malum non sit ergo quod ;

contrariam opinionem.Contraria enimsunteorum quse
bonum esl naturalius habet bonura esse quam non plurimum circa idem differunt. Quod si harum con-
esse malum.illud enim secundum se inest, illud (ut iraria quidem est altera, magis vero conlraria est con-

dicium esl) secundumaccidens. Quodsiboc est, ve- iradictio, manifestum est quoniam hxc erit centraria.

rior est ea propositio qua; affirmat quod secundum Quaerebalur ulrum affirmalio contrarii, an negitio
seestquara quaeaffirmalquodsecundum accidens D propositae rei, eidem proposita? rei afTirraalioni ma-
illa

esl. Est autera secundum se bonura esse quod bo- gis possit esse conlraria. Sed nunc hoc dicil quo 1

num est, secundura accidens vero malum non esse quae falsa sunlmagis, ea sunl rcagis contraria. Con-
quod bonum est: verius igituret propinquius est di- Iraria enira sunt quajcunque circa eamdem rem
cere de bono quoniam bonura est, quara dicere de plurimum dinerunt, ut circa colorem album el ni-
bono quoniam raalum non est; quod si hoc est, grum ; maxime falsa sunt el raaxime
ergo quae
eliam opinio quos secundura se falsa est mendacior vera, ea plurimum a se dislanl. Maxirae autem vera
jusle videbitur ea quaj secundum accidens mentilur. esl secundum se consislenlis roienunliatio. Maxime
Nam si illa vera est, propinqnius quae sccundum se autemfalsasecundumseconsistentisveritaiis perem-
est, illa eril falsa propinquius quae secundura se esl. ptoria. Necesse est autera inler affirmalionem con-
Hoc enim quod ait, magis aulem ir. unoquoque
csl trarii et nec;ationem proposiia? rtJi unam raagis esse
est vera, qu» secundum se est etiam falsa, sicul contrariara. l'\ilsior aulcni cl magis coutraiia esl

et vera, si illa magis vera est quae sccundum se opinio illa qua3 contrHdictionem cogital, ul ea qua;
389 IN LIBRUM I)E INTERPRETATIONE EDITIO PRIMA. seo
csl non bonum quod bonum esl, quam en opinio
e»se A. tingil simul esse veras. At vero nec illa qux est, rjuo.
quae habet malum esse quod bonum cst, quoaiain ea niam. non malum, vera enim et hoec, simul enim et
quffi sunl iii vocibus opinioncs scquunlur; sirnili hx erunt. helinqaitur ergo ei qux est non bonum
modo iiegatio ejtis quao esl omno bonum bonum esl, quoniam non bonum est, contraria ea qux est non
ea scilicel (]uoe (licit nullum bonum bonum esl, ma- bonum quoniam bontim est. Falsa enim haec, quare
gis esl contraria quam eaqua; proponil omne boiium et ei qwe esl boni quoniam bonum est, ea qux esl ho-
malum esl. Qaooirca et iii aliisquoque ul in ea qu.-B ni quoniam noii bonum est.
esl omnis bomo jiistus cst, magis esl conlraria illa Ex simililudine el proportione
conlrarielaiis vim
quai dicil, nulius bomo justus esl, quam ea quas di- proposiiionum vesligare conalur. Sed bas prcposi-
cit, omnis bomo injnstus esl. liones prius disponamus, post aulem quanlum pos-

llla quoniam malum esL quod bonum

vero quae cst, sumus brevilcr vim Arislotelicaj argumentalionis
est, implicita est. Eienim quoniam non bonum est, exsequaraur.
neccsse est forlc idem ipsnm opinari. Vera boni quoniam bonum esl,
Addil ad deraonstralionem superiorem argumen- Falsa boni quoniam bonum non esl.
lum quod dcmonslret magis esse contrariam eam Vera non boni quoniara non bonum esl.
quffi negal polius quam eam quoe contrariam afiimal ;
jj Falsa nop. boni quoniam bonum est.
implicila esl, inquit, afllrmatio conlrarii. Quisquis Harura quatuor opiniorura duae vera) sunt, diia?
enim putal id quod bonum esl malum esse, fieri ali- falsffi. niaquffi est boni quoniam bonum est,vcraesl;
ter non polest, nisi illudquoque pulcl noQ esse bo- illa quae esl boni quoniara bonuranon esl, falsa esl.
num. Quare duplex quodammodo proposilio est ea Rursus iila qucs est non boni quoniam bonum uon esl,
quae dicit malum osse (^uod bonum csl. Nam etiam vera esl ; illa quse est non boni quoniam bonum est,
illud ia se continel,quod bonura non est. Simplex falsa esl. Ergo haec
est simililudo el proporlio harum
aulem est propositio, bonum esse quod bonum est, quatuorpropositionum.Namquemadmodumsc habel
elsimplici simplex polest magisesse conlraria, sim- opinio boni quoniam bonum est, ad eam opinioncm
piexquc esl ncgatio quod bonum esl, non esso bo- quce esl boni quoniam bonum non est, eodem modo
num. Haec igilur magis conlraria est. sese habet et opinio quie esl non boni quoni,-.m non
Amplius si eliam in aliis simililer oportet se kabc- bonura est, ad eam quae esl non boni quoniam bo-
re, el hic videlur bene esse dictum, aut enim ubique nura Nam
est. sicut illic vera una esl, allera falsa,
ea qux est conlradiciio, aut nusqiiam, quibus vero ila quoque hic una vera est, allera falsa. Gapiligilur
non est contrarium, de his quidem esl falsa ea qiise
exeraplum prius ab ea quae esl non boni quoniam non
est verx opposita, ut qui hominem non pulat homi- i,o„u„, e,i_ ^^^ ^^^^^
^ i^^j^jj,^ ^y^,^ ^^^^ ^^^ quam
nem, falsus est ; ergo si hse contrarix sunt, et alia
huic ponemus esse coatrariara P eamne quae dicit,
qux sunt conlradicliones. malura est? sed non esl contraria. Potest enira si-
Aul in omnibus, inquit, vere dicitur contradi- mul esse vera, el ea quae dicit non esse bonum quod
clionem magis esseconlrariaraquam contrarii affir- bonura non ea quae dicit raalum esse quod
est, ol
malionem,autnu3quam. Aul enira el in aliis quoque bonum non Sunt enira quaedam non bona quae
est.
idem evenire oporlel, aut ne hic quidem verura esl, mala sunl. Quocirca contrariaj non sunl, in quibus
quod dicilur, contrariam esse eam quas contradic- ponilur quod non bonuui esl, bonum non esse, et
tionis est, id esl negationis potius quam contrarii quod non est bonum, raalura esse. GonlraricB enira
aftiriuationem. Hoc autera speculemur, inquit, in his verai simul neqnent invcniri, ei vera verae contraria
quas conlrarium noa habenl, ul in horaine. Si quis uunquam est, sed nec illa poterit esse conlraria huic,
enim putel hominem hominem Csse, vera esse, ve- quas dicit malura esse quod bonum nonest. Possunt
rum esl si quis vcro hominera putel non esse ho-
; enim quaedamnon quideni esse pona, non esse la-
minem, falsa. Si quis autem putet hominem equum men mala, ut ex arbore nullius utilitalis causa ra-
esse, nullusdixerit hanc raagisesse contrariam quae raum defringere, si arborem nihil laedat, nequema-
putat homiuem equura esse quam quae horainem lum neque bonura esl. Quare verae simul possunt
non esse hominera arbitralur. Quare si in his qua; D esse, et haec quoque quae opinantur id quod esl non
conlraria non habent, illa coulraria est quae con- bonuin quoniam non bonum est, et id quod est non
Iradiclione formalur, in bis quoque qua3 habent con- bonum quoniam :r.alura non est. Quarc nec hsc con-
iraria, non contrarii affirmationis, sed negationis trariae sunl reslal igitur ut ejus opinionis quae cst ;

propositio magis conlraria est. non boni quoniara non bonum est, ea sil conlraria
Ampliussimilitersehabent boni quoniambonum est, quae est non boni quoniam bonum esl. Quod si in his
etnon boni quoniam non bonum es(. Et ad has boni qualuor proposilionibus quae supra descripsimus
quoniam no7ibonum est,etnon boni quoniam bonuin similitudo servalur, et sicul est opinio non boni
ergo quas est non boyii quoniam non bonum est,
cst. Jlli
quoniam non bonum esl, ad eam quae est non boni
verx opinalioni quxnam est conlraria. ISonenim ea quoniara bonura est,sicopinioboni quoniara honura
qux dicit quoniam malum est. Simul enim aliquando est ad opinionera boni quoniam bonura non est. Gon-
crunt verx, nunquam autem veia verse est contraria. traria autcm est opinio non boni quoniam bonum
Est enm quiddam non bonum, malum. Quare con- non est, opinio non boni quoniam bonum est ;
 .

391 AN. MANL. SEV. BOETII 392

contraria igitur eril opinioni boni quoniam bonum A est. Nullus illi scilicel opponit quaj dicit oranis homo
est, opinio boni quoniam bonum non est. bonu8 esl, ul sinl hoc modo, omne bonurn bonum
Manifestum aulem quoniam nihii interest, ncr.
est esl, huic contraria est nnllura bonum bonum esl.

si universaliter, ponamus affirmatiDyiem. Iluic enim Rursus omnis bonio bonus cst, huic conlrari', nul-
universalis negatioeril conlraria,idO})imoni qux ojn- lus horao bonus cst. Contradiclorias autcm dicit eas
natur quoniamomne quod est lonum b:num est, ea csse quas supra posuit, dura de universalibus ac par-
quae est, quoniam nihil horum qux bona sitnt, bonum ticularibus loquerelur, eas scilicet quae suul angu-
est. Namejusquae est boni quoniam bonum est, si lares. Universaiis enim afnrmalio parliculari nega-
universaliter sil bonum, eadem est ei qux opinatur id , tioni, el parlicularis a'"firraalio univcrsali negalioni

quodbonumestquoniambonumest.Hoc au/em nihil per contradictionem opponi monstrala est.

drffert ab eo quod est, quoniam omne quod esi honum Manifesium est atitem quoniam et veram vcrxnon
bonum est. Simiiiter autem et in non bono. Quare si contingit esse confrariam, nec opinionem, nec conira-

inopinionesic sehabet.Sunt autem hae qux sunt in diciionem. Contrarix enim sunt qux circa opposita

voce affirmationes etnegationes noiae eorum qux sunl sunt,circa eadem autem contingil veru m dicereeumdem

in anima. Manifestum est, quoniam affirmationi con- Simul aulem non contingil eidem inesse contraria.

iraria qiddcm 'negationi est circa idem universalis, B Exhis quae supra sunt dicta illud quoque colligil,
quoniam omne bonum bonum est, vel
ut ei quge esi quod nec ca qufe sunt contraria vera siu.ul esse pos-
quoniam omnis homo bonus est, ea quseest, quoniam sint, ncc ea quae vera sunl sibi possinl esse contraria,

nullum, vel nullus, coniradictorix auiem, quoniam el hoc non soluminopinionibus esse, ul vera opinio
non omne, aut non omnis. verae opinioni contraria sit, sed in proposilionibus
Illud quoquo recte commemoral quod uihil difTerl quoque ; neque enim tieri polest ut duas contrarias

in opinionibus hsec esse conlraria non universaliler simul veras es$e conlingit. Et hoc per syllogismum
constilutis, et in iis quae sibi universaliter oppo- colligil hujusmodi. Omnia contraria sunt opposita.

nunlur. Similiter enim in ea quoque opinione quae Quae autera opposila sunl, siinul eidem inesse non
arbitrafur omne bonum bonum esse, illa contraria est possunt, conlraria igitur in uno eodemque esse na-
quae putat nullum bonum bonum esse.Nam quod dici- tura non palitur, quare si duo vera de eodem praj-
musbonum cssc id quod bonumest, id siin opinione dicari possunt,duo autem contrariaeidem inessenon
universalileraffirmclur; ita putandum est, quidquid possunt. Quffi contraria sunl, vera esse ni.lla na-

lionum est bonum esse. Hoc autem nibil dilFert, tan- turae ralione perraitlitur, Hoc esl enim quod ail,

quam si dicamus, omne bonum bonum esl. Qua; opi- contraria enira sunt quffi circa opposita sunl, id cil

nio cum sit vera, illa ei contrarie opponilur quse p omnecontrarium opposilura est, nec fieri poleit ul
dicilquiquidbonum est bonumnon est. Hoc aulem quas sunt contraria in opposilis nou conlineantur :

nihil diirert,tanquam si opinemur nullum bonurnbo- sicut enira in praedicamentis edocuil, conlrarioruin

nura esse,cl in nonbonoquoque eodeni modo,ulsi ila genus quoddam est opposilio, circa cadem aulcm
dicamus, omnequod non bonum eslnonestbonum,et coatingit verum dicere cumdem, id esl duo vera pos-
rursus, omne quod non bonum esl bonum est, eodem sunt simul esse, el de eodera simul vere praedicari,
modo sibi sunl ista? contraria», ut una vera sil, al- ul cum diciraus aliquid bonum non esse, et malum
tera falsa. Quod in conlrariis maxirae reperitur ;
esse, utraque simui vere dici possunl. Possunl enim
quare tota disputalio quaestioque ita concluditur; quasdam qua^ cum bona non sint, tamen mala esse.ut
Nam si ea quoe sunt in anima principia, quffidara sunl lurpi!udo bona quidem non est, malum tamen esi.

eorum quaa significantur in voco, vox autera nola Ergo ea quae vera sunt, simul ut praedicentur vere

quffidam est animae passionum, quidquid conlingit in fieripotest, et ul in eodera sinl, siraul aulem eidem

anima, idem quoque ad vocem redire necesse est. non contingit inesse contraria. Quocirca si vera qui-
Quod si universalisaffirmalio et universaiis negatio dem possunl eidem inesse, conlraria aulem eidem
sunt in opinione contrariae, eodem quoque in vo- inesse non possunt, ea quae conlraria sunl, vera si-

cibus erunl.idest, noncrit ea contraria qu3e con- mul esse non possunt quare converlitur, nec quae
:

trarium affirmat, sed ea quae id quod anle propo- D vera simul sunt contraria esse possunl. Nou igitur

silum cst per universalitalis contrarietatem negal, fieri potesl ut, vel in opiiiionibus vel in proposiiio-

ul esl omne bonum bonura est, vel omnishomo bo- nibus ea qua; vera sunt, possit aliquis recte con-
nu3 est : his contraria est nullura bonurabonum est, Iraria suspicari. Haec autem quanlum brcvilas expo-

vel nullus homo bonus est. Hoc est enira quod ail, silionis perrailtcbat cxpressiraiis. Quid aulem allior

vel quoniam nullum, vcl nullus, uullum ad illam rc- hujus libri tractatus edoceal, secuadae editionis se-

ferens proposilionem,qua3dicilomup bonum bonum ries explicabil.

393 IN LIBRUM DE INTERPRETATIONE EDITIO SECUNDA. 394

A^. s '<'%'.
m ww
IN LIBRUM ARISTOTELIS DE INTERPRETATKDNE
LlBRl SEX.

(EDITIO SECUNDA, SEU MAJORA COMMENTARIA.

LIBER PBIMUS.
Alexander in commentariis suis hacae impuisum A. vocemconjunctamcompositamque,quaelocutioprae-
causapronuntiatdumpsisselongissimumexpositionis dicatur.Sive autem aliquid quaecunque vox signifi-
laborem, quod in multis ilie a priorum sententiis cet, ut est hic sermo,homo, sive omnino nihil,sivc

scriptorum dissideret.Mihi vero major persequendi positum allcui nomen significare possit, ut est
cperis causa est,quod non facile quisquain vel Irans- blictiri haec enim vox cum per sc nihil significet,
;

ferendi,vel etiam commentandicontinuam sumpse- posita tamen ut alicui nomen sit, significubit,3ive
rit seriem, nisi quod Vegetius praetextatus priores per se quidem nihilsignificet,cum aliis vero juncla
postremosque analyticos non vertendo Aristotelem designet,ut sunt,conjunctiones,hacc omnia locutio-
Latino scrmoni tradidit, sed transferendo Themi- nes vocantur, ut sit propria loculionis forma vox
stium,quod qui utrosque legit facile intelligit. Albi- composita quae litteris deacribalur.Ut igitur sit lo-

nus quoquede eisdem rebus scripsisseperhibetur, culio, voce opus est, id est eo sono quem percutit
cujus ego geometricos quidem libros editos scio,de lingua,et ut voxipsa sit per linguam determinata in
dialecticaverodiumultumquequaesitosreperirenon eumsonumqui inscribi litterispnssit,similiter opus
valui.Siveigilur ille omnino tacuit,no.s praetermissa est eo sono iiuem percutil lingua.Sed ut haec locutio
dicemus,sive aliquid scripsit,nos quoque docti viri significativa quoque addi oportet ut sit
sit, illud

imitatistudium in eadem laude versabimur. Sed n aliqua quam id quod in

significandi imaginatio.per
quanquara multa sint Aristoleiis qu?e subtilissima vocevelin locutione est proferatur. Aut certe ita
philosophiae arte celata sunt,hic lamen ante omnia dicendum est si in hoc flatu quem per arterias emit-
liber nimis et acumine sententiarum, et verborum timus,sit linguae sola percussio,viix est.Si vero talis
brevitate constriclus est. Quocirca pius hic quam percussio sit, sonum, locutio
ut in litteras redigat
in decem praedicamenlis expositione sudabitur. est.Quod si vis quoque quaedam imaginationis ad-
Prius ergo quid vox sit diffiniendum est.Hoc enim datur.illa significativa vox redditur.Concurrentibus
perspicuo et manifesto omnis libri hujus patefiet in« igitur histribu3,lingua3 percussione,articulato vocis
tentio. Vox est aeris per linguam percussio, quae sonitu,iaiaginatione aliqua proferendi^fit interpre-
per quasdam gutluris partes.quaearteriae vocantur, tatio. Inlerpretatio namque est vox articulata per
ab animali profertur. Sunt enim quidam alii soni seipsam significans.Quocirca non omnis vox inler-
qui eodem perficiunlur tlatu,quos lingua non per- pretatio est.sunt enim casterorum animalium voces,
cutit,ul est tussis. Haec enim flatu fit quodam per quae interpretationis vocabulo non tenentur. Nec
arterias egrediente, sed nulla iinguae impressione omnislocutio interpretatio est, idcirco quia (ut di-
formatur, atque ideo nec illis subjacet elementis, ctum est) sunt locutiones quaedam, quaj significa-
scribi enim nullo modo potest. Quocirca vox haec tione carent et cum per se quaedam non significent,
non dicitur, sed tantum sonus. Illa quoque potest C juncla tamen cum aliis significant,utconjunctione3.
esse diffinitio vocis, ut eam dicamus sonum esse Interpretatio autem in solis per se significativis et
cum quadam imaginationesignificandi.Voxnamque articulMtis vocibus permanet.Quare convertitur, ut
cum emittitur,significationis alicujus causa profer- quidquid sit interpretatio, illud significet.Et quid-
tur.Tussis vero cum sonus sit,nullius significatio- quid significat,interpretationis vocabulo nuncupe-
nis causa, surrepit potius quam profertur. Quare tur. Unde etiam ipse quoque Arisloteles in libris
quoniam flatusnoster ita sese habet,utsi ita percu- quo3 de Arte poetica scripsit,locutionis partes esse
tiatur atque formetur,ut eum lingua percutiat, vox syllabas et conjunctiones etiam tradidit, quarum
sit. Si eum lingua ita percutiat, ut terminato quo- syllabae,in eoquod sunt omnino signi-
syllabae,nihil
dam et circumscripto sono vox exeat,locutio fit quae ficant. Conjunctiones vero consignifioare quidem
Graece dicitur >i$i;.Loculio
enim est articulata vox, possunt, per se vero nihil designant. Interpretatio-
neque enim hunc 3ermonem,id esl Xsf-.v, dictionem nis vero partes hoc libro constituit nomen et ver-
dicemus, idcirco quod ^imw dictionem interpreta- bum,qua3 scilicetperseipsasignificant.Nihilominus
mur,X£5iv,locutionem.Cujus locutionis partes sunt quoque orationem interpretationem esse constat,
litterae.quae cum conjunctae fuerint, unam efficiunt
^ quae et ipsa cum vox sit et sigailicativis partibus

Patrol. LXIV. 13
 395 AN. MANL. 8EV. BOETII 396

juncta,significatione non carct.Quare quoniam non A. gnent.Nam quoniam decem res omnino in omni na-
deoratione sola,sed oliam de nomine et verbo.nec tura reperiuntur, deccm quoque inlellectus erunt,

vero de soia locutione, seil etiam de signilicaliva quos intcllectus, quoniam nominaet verba signifi-
locutione, qu.T3 est interpretatio, ia hoc libro ab cant,docem omnino erunt priedicamentajqu.-c vcrbis
Aristotele tructatur, idcirco quoniam verbis atqua atquonominibuede3ignentur;duoveroqua!damsunt,
nominibus^etsignificativisloculionibusnomeninter- id est nomen et verbum qu.-e ipsossignificent intel-

prctationis aptatur, a commutii nomine eorum de lectus.Suntigitur eletnenta interpretationis vcrbaet

quibus in hoc libfo tractalur.id est interpretatione, nomina,proprie vero partes quibus ipsa constatin-
ipsc quoque de Interpretatlonelibef inscriplus terpretatio sunt orationes.Orationum vero aliaj sunt
est,

cuiusexpositionemnosscilicetquam maxime a Por- perfectae^aliae imperfectae. Perfectae sunt ex quibus

phyrio, quanquam etiam a caiteris transferentes, plene id quod dicitur valet intelligi;imperfecta3 vero
Latina orationo digessimus.Hic enim nobis exposi- quibus aliquid adhuc plenius animus exspectat
in

tor et intellectus acumine et sententiarum disposi- cum Piatone.Nullo enimad-

audire,ut est Socrates
tione videtur excellere. Erunt ergo Interpretalionis dito,orationi3 intellectus adhuc pendet ac titubat,ct

duae primae partesnomen etverbum,his enim quid auditor aliquid ullra exspectat audire Pertectarum
quid est in animi intellectibus designatur,his nam- « vero orationum partes quinque sunt. Doprecativa
•'•••--:' =--• :«.-.-_:- -n:- i^-
que totus ordo oralionis efficitur, el in quantum
•'-
i!t:Jupiter omnipotens.precibussi flecteris ullis,Da

vox ipsa quidem intellectus significal, in has duas deinde auxilium, pater,atqus ha3c omina firma.Im-
(ut dictum est) secatur partes.nomenet verbum. In perativa, ut Vade age, nale, voca 2ephyro3 et la-
:

quantum verovoxperintellecluum medietatemsub- bere pennis. Interrogativa, ut Dic mihi,Damoeta, :

jectasintellectui res demonstrat, significantiumvo- cujum pecus, an Meliboei ? Vocativa, ut pater,o :

cum Aristoteles numerum in decem praedicamenta hominum rerumque aeterna potestas.Knuntiativa,in

partituse3t,atquehocdislatlibrihujusintentioaprae- qua veritasvel falsitas invenitur,ut:Principioarbo-
dicamentorura in denariam multitudinem numero- ribus varia est natura creandis. Hujus autem duae

sitate collecta, ut hic quidem tantum de numero partes sunt, est namqueet simplex oratio enun-
si;.,'nificantium vocum quaeratur, quantumad ipsas tiativa, et composita. SimpleK,ut : dies est.lux est.
attinetvoces,quibussignificativisvocibusintcllectt's Composita, ut : si dies est, lux est.ln hoc igiturli-

animi designentur.quae sunt scilicetsiraplieia qui- bro Aristotelis de onuntiativa simplici orationedis-
dem nomina et verba,ex his vero composUas ora- putat, et de e.jus elementis, nomine scilicet atque
tiones.Prajdicamentorumverohaecintentio est,desi- verbo.Quce quoniam significativa sunt,et significa-
gnificativisrerum vocibus troctare intantum quan- tiva vox,et articiilata interprelationis nomineconti-
tum easanimi medius significet intellectus. Vocis ^ netur, de communi (uldictum vocabulo librum
est)

enim quaedam qualitasestnomenetverbum,quaeni- de Interpretatione appeilavit Et Theophraslus qui-

mirum illa ipsa decem praedicamentd signific.int. dem ineo libro quem de Affirmatione et Negatione

Decem namque prajdicamenta nunquam sine composuit, de enuntiativa oralione iractavit. Et

aliqua verbi qualitate vel nominis proferuntur. quoque in his libris quos ntp\ at;iofia-tov ap-
Stoici

Quare erit libri hujus inlentio de signilicativis pellant, deeisdem nihilominus disputant, sed illi
rerum vocibus tantum quantum conceptiones
in quidem et de simplici el de non simplici oratione
animi intellecLusque significent. De decem autem enuntiativaspeeulantur.Aristotelesvero in hoc libro
pr.-edicumentis libri intentio in ejus commentario nihil nisi desolasimplicienuntiativa oratione consi-

dictaest.quoniamsitdesignificativisrerumvocibus, derat. Aspasius quoque et Alexander sicut in aliis

quot partibus distribui possit earum significatio,in
tantum q;:antum per sensuum atque intellectuum
medietatem res subjectas intellectibus voces ipsae
valeant designare. Inoperevero de Arte pocticanon
eodem modo locutioncm,sed omnes omnino
nispartesapposuit,confirm.Tnsesselocutioni3partes
elemenla, syllabas, conjunctiones,
mina, casus,verba, orationes. Locutio namque non
in solis signilicativis vocibusconslat,sed supergre-
Aristoteli3libris,in hocquoquecomraentarios edide-
runt,sed uterque Aristotelem de oratione tractasse
pronuntiat.Nam si proferre aliquid oratione(utaiunt
ipsi) interpretari est,de interpretatione nimirum
locutio- liber veluli deoratione perscriptus est, quasi vero
D sola oratio, ac non verba quoque et nomina inter-
articulos, no- pretationi8Vocabuloconcludantur..'Eque namqueac
oratio,tam verbaet nomina.qua? sunt interpretalio-
nis elementa,nomine interpretationis vocantur. Scd

diens significationes vocum,ad articulatos sonos Alexander addidit imperfectc sese habere litulura,
usque consistit.Quaelibet enim syllaba,vel quKlibet nequeenim designarede qua oratione perscripserit.
alia vox quae scribi litteris potest,locutioni3 nomine Mult;e namque (ut dictum est) sunt orationes, sed
continetur,quae Graece dicitur A£;i<;.Sed non codem adjiciendum vel subintelligendumputatdeoratione
modo interpretatiOjhuic namque nonestsatis utsit illum scribere philosophica vel dialecticH,id est qua
hujusmodi vox quae litteris valeal adnotiri, scd ad verum fdlsumquo valeal cxpediri.Sed qui semelso-
hoc utaliquid quoqucsignificct. Pracdicamentorum lamoralioneminlerpretationisnoninevocarirecipit,
vero in hoc rutio constituta est,in quo hasdusp.ir- in intellectu quoque ipsius inscriplionis erravit.Cur
tes inlerpretationis res intellectibussubjectas desi- enim putaret imperfectum esse titulum, quoniam
 397 IN LIBRUM DE INTERPRETATIONE EDITIO SECUNDA. 398
nihil de qua orationo disputarctadjecerit:ut si quis A. vero magistcr ejus tacuit, ipse subtiliorimodocon-
inlerrogans, Quidest homo?alio respondente, Ani- sidcrationis adjecil.Additquoquehanccau8arn,quo-
mal, culpet acdicat, impcrCecto illum dixiss6,quid niam Aristoteles (luidcmdesyllogismisscribereani-
sit, quoniam non sit omnes differenlias persecutus. matus,nunquam id recte facere potuisset,nisiqu.c-
Quod si huic,id est homini,sunt quoedam alia coin- dam de propo?itionibus ndnotaret. Mihi quoque
munia ad nomenanimalis,nihiltamen impedilper- videtiirhoc subtiliter perpen lcnlibus li(|ucre,hunc
fecte demonstrasse quid homoessot.eum qui animal librum ad analyticos esse praeparatum.Nam sicuthic
dixerit sive enim differentias addat qui8,sive non,
; de simplici propositionedisputat.ita quoqueinana-
hominein animal necesse est ease. Eodem quoque lylicisdesi^nplicibustanlumconsideratsyllogismis,
modoet de oratione.si quis hoc|concedal primum, ulipsasyllogismorum proposilionumque simplici-
nihil aliud interpreLatione dici nisi orationem, cur tas,noiiadaliu(i nisiadcontinensopusAristotclisper-
qui de interprelalionc inscripserit, etdequa inter- linerevidcatur.Quarenonestiiudiendus Andronicus,
pretatione dicat non addiderit, culpetur? Satis est qui proptcr passionum nomen,hunclibrum ab Ari-
enim cum libri titulum etiamde aliqua continenli stotelis operibus separat. Aristoteles enira idcirco
communione fecisse,ut nos eum etdenominibuset passiones animae intellectus vocavit, quod intelle-
verbis el de oralionibus.cum haec omnia unointer- n ctus quos sermone dicere et oratione proferre con
prelationis nomine continerenlur, suprafccissedo suevimus, ex aliqua causa atque ntilitate profccti
cuimus, cum hic liber ab eo de interpretalione no- sunt /ut enim dispersi hominescolligerentur,et le-
minatus est.Sed quod addidit,illaminterpretationem gibus vellent esse subjecti, civitalesque condere,
solam dioi qua in oratione possit veritas et falsitas utililas quwdam fuit et causa ;
quocirca qnae exali-
inveniri,ut est enuntiativaoratio, fingentis est(utait qua utilitate eveniunt, ex passione quoque venire
Porphyriiisjsigniricationemnominispotiusquaindo- necesse est. Nam utdivina sine ulla sunt passione,
centis,atque quidem et in intentione librietin
illc ita nulla illis extrinsecus utilitasvaletadjungi. Quae
titulo falsus est, sednon eodem modo de judicio vero sunt passibilia semper aliquamcausam atque
quoquclibri hu.jus errat. Andronicus enim librum utilitatem quibus sustententur inveniunt.Quocirca
hunc Aristotelis esse non putat quem Alexander vere hujusmodi intellectusqui ad alterumoratione proFe-
fortiterque redarguit.Qucm cum exactum diligcn- rendi sunt,quoniam ex aliqua causa atque utilitato
temquc Aristotelislibrorumetjudicemetrepertorem vidcntur esse collecti, recte passiones animi nomi-
judicaiit antiquitaSjCurinhujus libri judicio sit fal- nati sunt.Et de intentionequidera,otde libri inscri-
sus, prorsus est magna admirationc dignissimum. ptione, et de eo quod hic maxime Aristotelis liber
Non esse namqueproprium
,„_,.. .j..._ Aristoteli°
„ hincconatur esse putandus
j, est, heecQuid
^^.„ vero
, dicta sufficiant.
.

ostendere,quoniam qusedara Arislotelesin principio " utililatis habeal,non ignorabitqui sciet qua in
libri hujus deintellectibus animi lractat,quos intel- tione veritas constet et falsitas. In sola enim haec
lectus anima; passiones vocavit.et de his se plenius enuutiativa oratione consistunt.Jam vero qiiae divi-
in libris de anima disputasse commemorat.Et quo- dant verum falsumque ;
quaeve diffinita, vel quae va-
niam passiones animse vocabat, vel tristitiam, vel riae et mutabiliter veritatem falsitatemque partian-
gaudium,vel cupiditatem,vel alias hujusmodi affe- tur; quae juncta dici possint, cum separata valeant
cliones dicit Andronicus ex hoc probari hunc librum praedicari quae separata dicantur cum juncta
;

Aristotelis non esse,quod de hujusmodi affectioni- non sint praedicata; quae sint negationes cum modo
bus nihil in libri de anima tractavisset,non intelli- propositionum qu.Ti earum consequentias, aliaque
;

gens in hoc libro Aristotelem passiones animse non plnra, in ipso opere considerator poterit diligenter
pro affectionibus.sed pro intellectibus posuisse.His agnoscere, quarum raagnam cxperictur utilitatera
Alexander multa alia addit argumenta cur boc opus qui animumcura alicujus invesligationisadverterit.
maxime Aristotelia esse videatur.Ea namque dicun- Sed nuncad jpsius Aristotelis verba veniamus.
tur hic quae sententiis Aristotelis quae sunt de enun. DESIGNIS.
tialivaorationeconsentiant;illudquoque,quodstylus Primum oporlet constituere quid sil nomen, et quid
ipsepropterbrevitatempressiorab Aristotelisobscu- D sttverbum,posteaquidnegatio,elaffirmalio,etenun'
rilalc non discrepat; el quod Theophrastus, ut in liatio, et oratio.
aliis solet, cum de similibus rebus tractat,quEesci Librum inchoans de quibusin omni serie tracta-
licet ab Ariststele ante tractala sunt,in libroquoque turus sit ante proposuit.Ait enim oporlere priusde
de affirinationeetnegatione.iisdemaliquibus verbis
quibus disputaturus est diflinire. Hic enim consti-
utitur,quibu3 in hoclibro Aristotelesususest.Idem
tuere diffinire intelligendum est. Determinandum
quoque Theophraslus dat signura hunc Aristotelis namque est quid haec omnia sint,id estquid nomen
I librum esse :in omnibusenimde quibus ipsedispu-
sit, quid verbum,et caetera,quae elementa interpre-
tal post magistrum.leviter ea tangitquae ab Aristo-
I
tationis esse praediximus.Sed affirmatio alque nega.
tele dicta ante cognovit, alias vero diligentius
I
res tio subinterpretalionesunt.Quare nomen etverbura
Inon ab Aristotele tractatas exsequitur.Hic quoque affirmationisetnegationiseleraentaesseraanifestura
,'idem fecit,nam quae Aristoteles hoc libro de enun- Uis enira compositis affirraalio et negalio con-
est.
iations tract.ivitJeviterabillo transcursasunt.quae junguntur.Existit hicquiedaraquaestio cur duotan-
I
399 AN MANL. SEV. BOETII 400
tumnoraenet verbumsedelerminarepromittaticum A. imperfeclse, vel perfectae, cujus plures esse partes
plures partes orationis csse videantur. Quibus hoc suprajam docui.inter quas perfectae orationis spe-
dicendum est, tantum Aristotelem hoc libro diffi- cies est enunliatio. Et hujus quoque aiia simplex,
nisse, quantum illi ad id quod instituerat tractare alia composita De simplicis vero enuntialionia
est.
auffecii.Tractatnamquedesimplici enuntiativa ora- speciebus interphilosophos commentatoresquecer-
tione,quae gciiicel hujusmodi e3t,ut junctis tantum tatur.Aiunt^enimquidamaflirraationera atcjue nega-
verbis et nominibuscomponatur.Si quisnomen jun- tionem enuntialioni ut species supponi oportere,in
gat et verbum,utdicat:Socrate3 ambulat, simplicera quibus et Porphyriusest.Quidam vero nuila ralione
fecit enuntiativam orationem. Enuntiativa namque consentiunt,sed contenduntaffirmalionem el nega-
oratioest(utsupramemoravi)quaBhabetinseverifal- tionemaequivocamesse,etuno quidem enunliationis
sive designationem.Sed in hocquod dicimus,Socra- vocabulonuncupari,praedicariautem enuniialionem
tesambulat.aut veritas necesse esl contineatur,aut ad utrasqueutnomen aequivocum,non utgenusuni-
Hocenimsi ambulante Socrate dicitur,ve-
falsitas. vocum, quorura princeps Alexander est, quorum
rum est, si non ambulante, falsum est. Perficitur contentiones apponere non videtur inutile.Ac priu8
ergo enuntiativa oratio simplexex solis nominibus
quibus modis affirmalionem alqiie negationem non
atque^erbis.QuaresupernuuraestquaererecuraliasBessespeciesenunliationisAlexanderputetdicendum
quoquequae videnturorationispartes nonproposue- est.Post vero addam quaPorphyriushaec argumen-
rit, qui non totius simpliciter orationis.sed tantum
tatione dissolverit. Alexander namque idcircodicit
simplicis enuntiationis instituit elementa partiri,
non essespecies enuntiationis affirmationem etne-
quanquam hae duae propriepartes orationis dicendae
galionem,quoniam affirmatio prior sit tprioremvero
sint, nomen scilicet atque verbum, haec enim per
affirmationemidcircoconaturostendere,quodomni3
sese utraqije significant. Conjunctiones autem vel
negatio affirmationem tollatac deslruat ^quod siita
praspositiooes nihilomninonisi cum aliis junctae de- est,prior est affirmatio quae subruatur.quam nega-
signant. Participia verbo cognata sunt, vel quod a
tio quae subrual. In quibus autera prius aliquid et
gerundivo modo veniant, vel quod tempus propria
poslerius est, illa sub eodem genere poni non pos-
si^mificatione contineant. Interjectiones vero atque
sunt, ut in eo titulo praedicamentorura diclura est
pronomina, nec non adverbia in nominis loco po-
qui de his qua;sunt simul in3cribitur.Amplius:Ne-
nenda sunt.idcirco quod aliquid dilfinitum signifi-
gatio omnis, inquit, divisio est,affirmatio composi-
cant,ubi nulla est vel passionis significatio vel actio.
tio atque conjunclio est. Cum enim dico Socrates
nis.Quod si casibus horum quaedam non pos-
flecti
vivit, vitam cum Socrate conjunxi. Cura dico. So-
sunt,nihil impedit.Sunt enim quaedara nominaqu;e
(J
crates non vivit, vitara a Socrate disjunxi. Divisio
monoptota vocantur.Quodsi quis longius istaetnon
igitur quaedam negatio est, conjunclio alfirmatio,
proxime petita essearbitretur.illudlamen concedat
conipositi autera est conjunclique divisio. Priorest
quodsuprajamdiximus,nonessecequumcalumniari
igitur conjunctio.quod pst affirmatio;posteriorvero
ei qui non de omni oratione,sedtantum de simplici
divisio, quod est negaiio.Illud quoque adjecit,quod
enuntiatione proponat,quod tantum sibi ad dilfini-
omnisperaffirmationem factaenuctiatio simplicicior
tionera sumpserit, quanlum arbitratus sitoperi in-
8it,per negationem facta enuntiatione.Ex negatione
stitulo sufficere. Quare dicendum est Aristolelem
enim parliculanegativasi sublatasit,affirmatiosola
non omnis oralionis partes hoc opere velle diffi-
relinquitur.De eo enim quod est,Socrates non vivit,
nire, sed tantura enun-
solius simplicis orationis
nomen
verbum. Ar- si non particulaquaeest ad verbum auferatur, rema"
tiativae, quae sunt scilicet et
net Socrates vivit. Simplicior igilur est affirmatio
gumentum autem hujusrei hocest.Postquamenim
proposuitdicens : Primum oportet constituerequid
quam negatio. Prius vero sit necesse estquodsim-
plicius est.Inqnantitatcetiamquod ad quantitatem
sitnomen etquid verbum, non statim inquit quid
sit oratio, sed mox addidit quid negatio.et quid af-
minus est,prius esteo quodad quantitatem plusest.

firmatio.et quid enuntiatio,postremovero quidora- Omnis vero oratioquantitas est;scdcumdico,Socra-

tio.Quod si de omni oratione loqueretur, post nj- D ^esnon ambulat.Quaresi secunduniquantitatemaf-

men et verbum non de affirmalioneet negatione.et
firmatiGminorest,eam priorem quoque esse necesse
post haDC de enuntiatione, sed mox de oratione est.Illud quoque adjunxit,affirmationem quemdam i

dixisset. Nunc vero quoniara post norainiset verbi esse habitum, negationem vero privationem ; sedi

propositionera, afGrraalionera,negationem,et enun- prior est habitus privatione,alfirmatio igitur nega-^

tiationem et post orationemproposuit,confitendum tione prior est.Et nesingulapersequi laborem,cuni

est id quod ante diximus,nonorationis universalis,
sed simplicis enuntiativaeorationis,qu8B dividiturin
affirmationem atque negationem,divisionem pariium
facere voluisse,quae sunt nominaet verba.IJajc
per scipsa intellectum simplicem sorvant, quae ex-
dem dictiones vocantur,sed non solaedicuntur.Sunt
his aliisque modis demonstretaffirraationem nega-
tione priorem esse.a comrauni eas genere separavit.
NuUasenimarbitraturspeciessubeodemgenereesse
enim po3se,in quibus prius vel posteriusaliquid conside-i
retur.Sed Porphyrius ait sese docuissespeciesenun-
alfirmationem et negationera, in his
tiationis esse

namcjue dictiones ct aliaj quocjue ul orationes vel commentariis quosinTheophrastum edidit,hicverc

401 IN LIBEUM DE INTERPRKTATIONB BDlTlt) 8ECUNDA. 402

Alexandri argumenlationem tali ratione dissolvil. \ ab Alexandri quoque sententia noH discedil, lllud
Ait enim non oportere arbilrari quaecunque quolibet quoque est additum,quod non e3setinutile,enuntia-

modo priora essent aliis, ea sub eodem gencre poni tionem genus alfirmationisetnegalionisaccipi opor-
non posse. Sed quoecunque secundum es?e suum tere,quod quanquam (ut diclumesti ad prolationem
atque subslantiam prioravel po3teriora8unt,eu8oIa priorest aflirmatio.tamen ad ipsam enuntiationem,
sub eodem genere non ponuntur. Et recte dicitur. id estveri falsique aequaliter8ubenuntiatione,Aristo-

Si enim quidquid quolibet modo prius est cuni eo teles constituit. Id etiam Aristotelemprobaredicit.

quod posterius est sub uno genere esse non potest. Praemisit enim primam negationem, secundam po-
nec primis substantiis et secundis communegenus suit affirmationom.quae res nihil habet vitii, si ad
poterit esse gubatHntia quod qui dicit,a reclo or-
;
ipsam enuntiationem affirmatio ct negalio ponantur
dine rationis exorbital. Sed quemadmodum quan- aequales.quae enimaequales sunt.nihil retinent con-
quam sint primae et secundae substanli;e, tamen trariiindiHerenteracceptae.Estigitur ordo quo pro-
utraeque aequaliter in subjecto non sunt, et idcirco posuit primum totius orationis elementum.scilicet
esse ipsoium ex] eo pendet, quod in subjecto non nomen etverbum, post haec negationem etaffirma-
sunt, alque ideo sub uno substantiae genere collo- tionem, quse species enuntiationis sunt. Quorum
cantur. Itaquoquequanquamaffirmationesnegatio- genu3.idestenuntiationem,tertiumnominavit,quar-
^
nibus in oralionis prolatione priores sint, tamen ad tum vero orationem posuit,qua3 enuntiationisgenuB
esse atque ad naturam propriam aequaliter enuntia- est,et horum se diffioitiones omnium daturum esso
tione participanl. Enuntiatio vero est in qua verita» promisit,quas interim relinquens alque praeteriens,
et falsitas inveniri potest. Qua in re et affirmatio et etin posteriorem tractatumdifferens.illudnunc ad-
negatio aequales sunt. ^qualiter enim affirmatio et dit quae sintverbaetnomina, autquid ipsa signifi-
negatio ?eritale et falsitate parlicipant. Quocirca cent. Quare anlequara ad verba Aristotelis ipsa ve-
quoniam id quod sunl affirmatio et negatio, fequali- niamus, pauca communiter de nominibus atque
terabenuntiationeparticipant,acommunieasenun- verbis,et de his quaesignificantur averbisac nomi-
tiationisgeneredividi nonoportet. Mihi quoque vide. nibus dispulemus. Sive enim quaelibet inlerrogatio
tur r;uod Porphyrii sit sequenda sententia, utaffir- sitatqueresponsiOjSiveperpetuacujuslibelorationis
matio et negatio communi enuntiationis genere continualio, atque alteriusauditus et intelligentia,
Bupponantur. Longa namque illa et multiplicia sivehic quidem doccat, illevero discat, tribus his
Alexandri argumenta soluta 8unl,cum demonstravil totus orandi ordo perficitur, rebus, intellectibus
Porphyrius non modis omnibus ea quae^priora sunt, alque vocibus.Res enim ab iniellectu concipitur.
sub comniuni genere poni non posse; sed quscun- Vox veroconceptiones animi intellectusque signifi-
que ad esse proprium atque substantiam priora sunt ^ cat,ipsi vero intellectus et concipiunt subjectas res
illa sola sub communi genere^constilui atque poni et significantur a vocibus.Cum igitur tria sint haec
non posse. Syrianus vero cui Philoxenus cognomen per quae oranis oratio collocutioque perficitur, res
est, hoc loco quaerit cur proponens prius de negatio- quae subjectffi sunt, intellectus qui res concipiunt,
ne, post deaffirmatione pronuntiaverit dicens Pri" et rursus avocibus significantur.voces vero quae in-
:

mum oportet constituere quid sit nomen,et quid tellectus designant,quarlum quoque quiddam est,
verbum, postea quid negatio el affirmatio.Et primo quo voces ipsaevaleant designari, id autem sunt lit-
quidem nihil proprium dixit,quoniara in quibus af- terae.Scriptae namque litterae ipsas significant voces.
firmatio potest et negatio provenire, prius esse ne- Quarequatuoristasunt, ut litlerae quidem signifi-

gatio, postea affirmatio potest, ut de Socrate, si cent voces, voces vero intellectus, intellectusautem
sanus est. Potest ei talis affirmatio aptari, ut dc eo resconcipiant,quaescilicethabentquaradamnoncoa-
dicatur : Socrates sanus est ; et hujusmodi potest fusam neque fortuitam consequentiam sed termirtato
aptari negatio, ut de eodicalur : Socrates sanus non naturae su« ordine constaut.Res enim semper comi-
est. Quoniam ergo in eum affirmatio et negatio po- tantur eumqui ab ipsis concipitur intellectus, ip-
te»t provenire, prius evenit, ut sit negatio quam af- sum vero intellectum vox sequitur, sed voces ele-
firmatio. Anteenimquam natus esset, potuit de eo D menta,id est litterae.Rebus enim ante propositis et
dici, Socrales sanus non est, qui enim natus non inpropriasubstantiaconstitutisintellectusoriuntur.
erat, ncc esse poteral sanus. Huic illud adjecit, ser-
Rerum enim semperintellectus sunt,quibus iterum
varo AristoLeiis conversam propositionis el exsccu- constitutis moxsignificatio vocis exoritur. Praeter
tionisdistributionem. Hic enim prius postnomen et intellectumnamque vox penitus nihil designat.Sed
verbumdenegationeproposuit,postdeaffirmatione, quoniam voces sunt,idcirco litterae, quas vocamus
et hinc de enuntiatione, postremo de oratione, sed elementa, repertaesunt, quibus vocum qualitas de-
proposita dilfinitione nominis et verbi prius oratio-
signetur, ad cognitionem vero conversim sese res
nem, postea enuntiationem, tertio affirmaiionem, habet. Namque apud quod eaedem sunt litterae, et
ullimo loco negationem determinavit, quam hic
post qui eisdem elementis utuntur,eisdem quoque nomi-
propositionem veibi et nominis primam locaverat.
nibus eosacverbis, id estvocibus, uti necesse est,
Ut igitur ordo servaretur conversus, idcirco etquivocibuseisdemutiintur.iidemquoqueapudeos
negatio-
nera prius ait essej propositam, qua in
expositione intellectus in animiconceptioneversantur.Sedapud
403 AN. MANL. SEV. BOETII 404

quos iidera intelleclus sunt, easdem res coruna in-
tellectibus sul^jectus esse manifestum est, sed hoc
nuUa ratione convertitur.Namque apud quos cajdem
res sunt, idemque intcliectus, non statim eBedem
voces, eaedemquesunt litterae. Nam cum Romanus,
Graecus ac barbarus simul videant equum, habent
A ctus; apud quos autem iidem sunt intellectus, apud
eos quoque res esedem Bubjectae sunt. Rursus apud
quoseaedem ressunt, iidem quoquesunt intellectus;
apud quos iidem intellecLus, non eaedera voces suot;
nec apud quos eaedem vocos sunt, eisdera semper
litteris verbaipsa vel nomina designantur. Scd nos

quoque de eo eumdem intellectum quod equus sit, in supradictis sententiis elemento atque liltera pro-

et apud eos eadem res subjecta est, idemque a re miscue usi suraus;quae autem sithorum distanlia
ipsaconcipitur intellcctu9,sed Graecus aliter equum paucis absolvam.Littera est mscriptio alque figura
vocat, alia quoque voxin equi significatione Roma- partis minimae vocis articulatae, elementum vcro
na barbarus ab utroquein equi designatione
est,et Eonusipsius inscriptionis ; ut cum scribo litterara
dissentit, quocirca diversis quoque voces proprias quae est forraula ipsa quaeatramento vel graphio
eiementis inscribunt. Recte igitur dictum estapud soribitur littera nominatur, ipse vero sonus quo
quos eaedera res iideraque intellectus sunt, non ipsam lilteram voce proferimus dicilur elementum.
statim apudeosvel easdem voces, vel eadem ele- Quocircahoccognito illud dicendum est,quodis qui
menta consistere.Praecedit autem res intellectum, T» docet,vel (|ui continuaorationeloquitur, velqui in-
intelleotus vocem, vox litteras, sed hoc converti terrogat, contrarie sehabethis qui vel discunt, vel
non potest; nequeenim si litteraesunt, moxaliquaa audiunt, vel respondent in histribus, voce scilicet,
ex bis significatio vocis existit. Horainibus namque •ntellectu et re,praelermittanturenimlitteraepropter
qui litteras ignorant nuUura nomen^ quaelibet ele- eos qui earum sunt expertes.Nam qui docet, et qui
mentasignificftnt,quippequi nesciunt; nequesi voces dicit,etqui interrogat, a rebus ad intellectum pro-
sunt.moxinteliectus necesseest. Pluresenira voces fectus por noraina et verba vim propriae actionia
invenies quaenihil oranino significent, nec intelle- exercet atque officium. Rebus enim subjcclis ab his
ctui quoque subjecta res seraperesl. Sunt enira in- capiunt intellectus,ct per nomina et verba pronun-
tellectus sine re ulla sibi subjecta.ut quos centauros tiant.Qui vero discit, vel qui audit, vel otiam qui
vel chimaeras poetae finxerunt. Uorum enira intelle- respondet, anominibus ad intellectus progressus ad
ctus sunt quibus subjecta est nullasubstantia. Sed res usque pervenit.Accipiens enim is qui discit, vel
si quisad naturara redeatearaque consideret dili- qui audit,vel qui respondet, docentis, vel dicentis,
genter, agnoscet cuni res est, ejus quoqiie intelle- vel interrogantissermonem,quid unusquisque illo-

ctum esse. Qiiod si non apud bomines, certe apud rum dicat intelligit, et intelligens rerum quoque
Deura, qui propriffldivinitatesubstantiae in propria scientiam capit, et in ea consistit. Recte igitur di-
natura ipsius rci nihil ignorat. Et si intellectus et ^ ctum estin voco, intellectu, atque reconlraric sese
vox est, quod si vox fuerit ejus quoque sunt littera;, habere eos qui docent, dicunt et interrogant, atque
quae si ignorantur,nihil ad ipsam vocis nalurum per- eos qui discunt,audiunt et respondent. Cura igitur
tinet. Nequs enim quasi causa quasdam vooum est ha.>c sint qualut^r, litteraj, voces, intellcctus et res,
intellectus,aut vox causalitterarum, utcum eaedem proxime quidem et principaliter litterae verba et no-
sintapudaliquoslitlerae, necesse sit eadera quoque mina significant.Haec vero principaliter quidcm in-
esse nomina.Ita quoque cum eaedem sint vel resvel tellcctus, secundo vero loco^res quoque designant,
intellectus apud aliquos.raox non necesso est intel- IntcUectus veroipsi nihil aliud nisi rerum significa-
lectuura ipsorura velrerura eadem esse vocabula. livi sunt. Antiquiores vero quorum est Plato, Ari-
Namqueciimeademsil,etre6 et inlellectus hominis, stoteles, Speusippus et Xenocrates, hi inter rcs et
apud diversostamenhominerf hujusmodi substantia significationes intellectuum raedios sensus ponunt,
aliteretdiverso nominenuncupatur.Quare vocesquo- rebus vel imaginationesquapdam.in
in sensibilibus
quecumeaedemsint.possuntlitleraj essediversae, ut quibus intellectus ipsius origo consistat. Et nunc
in hoc noraine quod est homo,cura unum sitnomen, quidem quid de hac re Stoici dicunt prajlermitten-
diversislitlerisscribi potest, namque Latinis lilteris dum est.Hoc autem ox his omnibus solum cognosci
scribi potest, potest etiara Graicis, poiestaiiis nnnc D oporlet, quod ea quae sunt in littoris, cam sipnifi-
primuminventis figurarum figuris. Quare quoniara cent orationem quae in voce consistit, et quod ea
apud quos eaedem ressunt,eosdem intelleclus esse quae esl vocis oratio,animi atque intellectus oratio-
necesseesl,apud quos iidem intellectus sunt, voces nem designet, quas tacita cogitatione conficitur, et
eaedora non sunl, etapud quos eaedem voces sunl, quod haec intellectus oratio subjectas principaliler
non necesse eat eadem elementa constitui,dicei)dum sibi rcs concipiat ac designet. Ex quibus qualiior

eat res et intellectus, quoniam apud omnes iideui
aunl.esse naturaliler constitulos; voces vero neque
ad litteras,quoniain diversis hominum positionibus
permutantur, non esse naturaliter, sed posilione.
Concliidendumestigitur quoniaraapud quos eadera
sunt elementa,apud eos quoque eauiem voces sunt;
et'ipu'1 quos ea'dem vocos Eunt,iide!n sunt inlelle-
duas quidem Aristolelesesse naturalilerdicil res et
animi conceptiones,id est eam quaj fit in intellecti-
bus orationem, idcirco quod apud omnes esedem
atque mutabiles sint; duas vero uon naturaliter,sed
positione constitui, quae eunt nomina et litlerae,
quasidcirconaturaliterfixasesse non dicit,quod (ut
8uprudomonslratumcst)noncisdemvocibu8 0innes,
 »

405 IN LlbRUM DE INTBRPRETATIONB EDITIO SECUNDA. /i06

auteisdcmutanlurelementis.Atquebocestquociail: A tabant, et cuiu aliJBitem rebus in siynificationibus

Sunt ergo ea qum suul earum quxsunt in
in voce posse conjungi.ul ex his aliqua enunliatio vcl oralio
anima passionum nolx, et ea qux icribunlur eorum conliceretur. Alii vero seneus.alii imaginaliones si-
qux iunl in voce.Ac quemadmodum nec litlerx exdem vocibusarbitrabantur.Gum igituristaesset
gnificari

omnibus, sic nec exUem voccs. Quorum aulem hx contcntioapudsuperiores,etha2Cusquead Aristotelis

primo notx sunt, ejcdcm omnibus passiones animx pervenisset aatatem, nocesse fuit ut qui nomen et

sunt, el quotum hx simililudines sunt,res exdem. De verbum signilicativa csset diffiniturus, prffidiceret

his ituque dictum est in his qux dicta sunl de„anima, quorum isla designalivu sint. Aristoteles enim no-
alterius enim est negolii. minibusetverbisressubjectassignificari non pulat,
Cum igilur prius pra6posuis5et nomen et vcrbum, ncc vero sensus vel etiam unaginationes. Sensuum
et quiecunque seoutus poslea se diffinire promi-
et quidem nonessesignificalivas vitces nominaetverba
sissct.htec intcrim prsctcrmittens, de passionibus in opere do justiliadecluratdiccns: 'I"jiij[ yap Sir^vi-

aniiuce deque earum notis, (^uae sunt scilicet voces, y6rjC7avTa-cvor]jjLaTaxatTi a',aOrJiJiaTa,quiE interpretari

pauca praimitlit.Sed cur hoc ita interposuerit, plu- Latine [.tolest hoc modo : Nalura enim sunt divcrsa
riraicomraentalorescausasredderenegloxerunt,|8ed intellectus et scnsus. Dillerreigituraliquid arbitratus

a tribus tantum quantum adhuc sciam ratio hujus g sensusatque intellectus ; sed qui passionesanima? a
iiiterpositionisexplicataest,quorumHerminiquidem vocibus significari non dc sensibus loquitur.
dicit.is

a rerum enim id-

veritate longe disjuncta cst .Ait Sensus enim passiones corporis sunt. Si igilurila
circo Aristotelem de nolisaniina; passionum inter- dixissetpassionescorporisavocibussignificari, tunc
posuisse serraonem, ut utiiitatem propositi operis merilo sensusintelligeremus. Scd quoniampassio-
inculcaret. Disputaturus enim de vocibus quae sunt nes animiE norainaet verba significareproposuit,
quaedam pro-
noliB animaj passionum,recte de his nonsensussed intcllectus eumdicere putandum cst,

misit.Nam cum nuUusanimapassionesignoret,

suae Sed quoniam imaginatio quoque res aniniiE e£:t,du-
notas quoque cum anima) passionibus non nescira bitavcritaliquis ne forte passiones animiE imagina-
utilissimum esl,nequeenimilliECognosci possuntni- tiones,quasGraeci(favxaa[a;nominant,dicat.Sed haec
sipervocesquiBsuntearum sciliceLnola?. Alexaudcr inlibrisdcAnimaverissimediligentisiraequesepara-
veroaliam hujusmodi interpositionisreddit causam, vitdicens:"li<jxi ol (favxadta exepov •/.axacpa(T£'jj;x.aIaTro-
quoniam,inquit,nominaetverbainterpretationcsim- Yaffcw^.aupiuAoxrj Y«? ''^'') [^'^'^w ^<'"^'' '^'^
«^^O^siJ ^ ^-^O'^?
plicioontinontur.Oratiovcro ex verbisnominibus(jue xa 0£ Tipiuxa vorjfjLaxaxl OLOtaEt |xou (jirj auxa (favxia-
conjunctaesl,ct in ea jam veritasautfalsitasinveni- [jLaxaiTvat;'IIouo'auxa(favxaa[j.axa,(iXX'o'jy. avEucpavxaa-

tur ; sive autem quilibet sermo 8itsimplex,sive jam jjtaxojv. Quod^sicjintcrpretatur../;.s/ autem imaginalio
oralio conjunctaatquecomposita.exhisquiEsignifi- diversa alfirmaiione et negatione, complexio namque
canlur momentum sumunt. In illis enim priusest inleUecluum esl verilas vel falsilas, primi vero intel-
eorum ordo et continentia, post redundat in voces ; lectus quid discrepahunt, ut non sint imaginationes?
quocirca qiioniam significanlium raomentuni exhis Cerle neque hxc .mnt imaginationes, sed sine imagi-
quiDsignificanturoritur.idcircopriusnos de hisquas nationibiisnon sunt.Quai sententiademonstrat aliud
voccs ipsaesignificant docere proponit. Sed Hermi- qui(]em cese imaginatione3,aliud intellectus, ex in-
nus hoo loco repudiandus est. Nihil enim tale quod tellcctuuraquidemcomplexioneaffirmationesfieriet
nd causas proposilic sententiae pertineret explicuit. ne|^'ationes : quocirca illud quoque dubitavit,utrum
Alexander vero sLrictim proxima intelligenlia priE- primi intellectus imaginationes quaedam essent.Pri-
causam,non tamen princi-
tervectus tetigitquidera mos autein inlellectusdicimus, qui simplicera rem
palem ralionem Aristotelicasproposilionis exsolvit. concipiunt, ut siquis dicatSocrates solum, dubitat-
Sed Porphyrius hanc ipsara plenius causara origi- queutrum hujusmodi intellectus, qui se nihil ne-
ne.mque serraonis hujus ante oculos collocavit,qui que veri continet neque f.ilgi, intellectus sit, an ip-
omnem apud priscos philosophos designificatiouis siusSocratis imaginatio. Sed de hoc quoque apertc
vi contentionem lilemque relexuit. Ait namque du- quidem videtur ostendere, ait enira an certe nequc
bieapud antiquorum philosophorumsententiascon- D haecsuntimaginaliones.sed nonsineimaginationibus
stilissequid esset proprie quodvocibus significarc- sunt. Id enim quod hic sermo siguificat.qui est So-
tur: pulabant naraque alii res vocibus designari, crate8,vel alius, simplexnonestquidem imaginatio.
oaruraque vocabulaesseeaqua) sonuerintin vocibus sed intellectuB,qui intellectuspraeter imaginationera
arbitranlur.Alii vero incorporeos quasdam naturas fieri non potest.Sensus enim atque imaginalio quic-

modilabantur,quarumessentsigiiificalioncsquiECun-
que vocibus designarentur, Plutonis aliquo modo
species incorporeas ffimulali dicenlis, hoc ipsum
hoiiioethocipsumequus.nonhanc cujuslibetsubje-
ctamsubstantiam,sedip8umillumhoii;inemspecia-
lcmetillumipsumequum univcrsalitcrelincorpora-
litor cogitantea incorporeas quasdam naturas con-
tiLucbant,quas ud signilicaridum prima.= vonirepu-
damprimaefiguricsunt,supraquasvelut('undameuto
quodam superveniensintelligentianititur.Namsicut
pictores solentdesignarelineatim corpus atque sub-
sternere in corpore ubi colorihus cujuslibet expri-
mantvultum,sicsensusatqueimaginationaturaliter
in animic perceptione substernitur. Nam cura res
aliqua sub sensum vel cogitationem cadit,prius ejus
necesse est ut quaidam imaginatio nascatur. Post
 :

407 AN. MANL. 8EV. BOETII 408

vero plenior superveniat intcUectus, cunctas ejus A. sunt inanimapassionumnotae.eteaverbaet nomina

explicans partes quse confuse fuerant imaginatione
prc-esumptae.Quocircaimperfectumquiddamestima-
ginatio. Nomina vero et verba non curta quaedam,
sed perfecta significant-.quare recta Aristotelissen-
tentia est, qusecunquein verbisnominibusque ver-
sanlur, ea neque sensus, neque imaginationis, sed
solamsignificareintellectuumqualitatem.Undeillud
quoque ab Aristoteie fluentes Peripateci reclissime
posuere,tre3 esse orationcs,unam quje scribi possit
litteris, aitcram quajvoce proferri, tertiam quaeco-
gitationeconnectitur,unamqueintellectibus,allerarn
voce,tertiam litteris contineri.Quocirca quoniam id
quae scribunlur eorum verborum et nominum quae
suntin voce:quodcommunitersubintelligendumest,
Mceleaquaesubjunximusdeessevideantur;quarenon
est disjuncla sententia.sedprimae propositioni con-
tinua. Nam cum quid sitverbum, et quid nomea
diffinire conslituil,cum nominis et verbi naturasit
multiplex, de quo nomine et verbo tractare vellet
clara signilicatione distinxit.Incipiens igiturabhis
nominibuset verbisqusein voce sunt,quorume3sent
signilicativadisseruit.Aitenim haecpassionesanimae
designare.lUudFquoqueadjecit quibus ipsa nomina
et verba qua; in voce sunt designentur,his sciiicel

quod significaretura vocibusintelloctus esse Aristo- quaeliLterarum formulisexprimumtur.Sed quoniam

teles putabat, nomina vero et verba significativa non omnis vox significativa C3t,verba autem etno-
esse ineorum erat diffinilionibus positurus, recte g minanunquamsignificationibuscarentquoniamque
quorum essent significativa praedixit, erroreinque nonomnisvox quae significatquadam positionede-
lectoris exmultipiiciveterumlite venientemsenten- signat,sed quaedam naturaliter,ut lacrymae.gemitus
tiae suae manifestatione compescuit,atquehoc modo atquemceror,animalium quoquecceterorum qu3»dam
nihil in eo deprehenditur essesiiperfluum,nihilque voces naturaliter aliquid oslendunt,ut ex canumla-
ab ordinis continualione sejunctum. Qucerit vero Irantibus iracundia, eorumque alia quadam voce
Porphyrius cur ita dixerit Sunt ergo ea qiue sunt
: blandimenta monstrantur verba autem et nomina
;

in voce, et non sic, sunt ergo voces et rursus cur
ita eteaquae scribuntur, et non dixerit, et litterae,
quod resolvit hoc modo.Dictum est tres esse apud
Peripateticos orationes,unamquae litterisscribitur,
aliam quae profertur in voce,tertiam qucficonjunge-
retur in animo. Quo:l si tres orationes sunt,ipartes
quoque orationis triplices esse nulla dubitatio est.
Quarequoniam verbumet nomen principaliter ora-
tionis partes sunt, erunt alia verba el nominaquae
S(:inbantur,alia quae dicantur,alia quae tacitamente
tractentur.Ergo quoniam proposuitdicens:Primum
oportct constituere quid sil nomen et quid sit ver-
bum, Iriplex autem nominum natura est atque ver-
borum, de quibus potissimum proposuerit, et quae
diffinire velit ostendit,etquoniam de hisnominibus
loquitur ac verbis, quae voce proferuntur, idipsum
planius explicans ait:Sunt ergo ea quc-e sunt in
voceearum quae sunt in anima pussionum notae, et
ea quae scribuntur eorum quae suntin voce,velut si
diceret:Ea verba etea nomina quee in vocalioratione
proferuntur,animaepassiones denuntiant-Illaaulera
; positionesignificant,nec solurasuntverbaetnomina
voces,sed voces significativae, nec solum voces si-
gnificativae.sed etiam quae positione desigoent ali-
quid.non natura,non dixit; sunt igitur vocesearum
quae sunt in anima passionumnotae ;namque neque
omnis vox significativa est,et sunt quaedam signifi-
calivaquae naturaliter non positione significent
quod si ita dixisset,nihilad proprietatera verborura
etnominum pertineret.Quocirca nonvoluit commu-
'-'
niterdicere voces, sed dixit tantum ea quae suntin
voce. Vox enim universale quiddam est, nomine
vero et verba partes.pars autem omnis in toto est,
verba ergo et nomina quoniara sunt intra vocem,
recte dictum est,ea quae sunt in voce,velut si dice-
ret,quoniam intravocem continentur.intellectuum
designativasunt;sed hocsimileestac si ita dixisset,
vox certo modo se habenssignificat intellectus.Non
enim (ut dictum est) nomen et verbum voces tan-
tum sunt.Sicut nummus quoque non solum ajsim-
pressum quadam figuraest.ut nummusvocetur,sed
etiam ut alterius sit rei pretium eodem quoque ;

rursus verba et nomina quae scribuntur,eorum ver- modo verba et nomina non solum voces sunt, sed
borumnominumquesignificationipraesunt quaevnce positae ad quamdam intellectuum significationeni,
proferuntur. Nam sicut vocalis orationis verba et Vox enim quae nihil designat, ut est gargulus,licet
nominaconceptionesanimiintellectupquesignificant, D eam grammatici figuram vocis intuentes nomen esse
ila quoque verba etnomina illa qua? in solislittera- contendant,tamen eam nomen philosophia non pu-
rum formulis jaccnt illorum verborumet nominum tavit, ni sit^posita ut designaret aliquam animi

signiHcativa simt quae loquimur, id est quae pervo- conceptionem.eoquemodosignificare aliquid rerum
cem sonamus ;nam quod ait:Sunt ergo ea quaesunt possit, elenim nomen alicujus nomen esse nccesse

in voce,8ub!(Udiendn(n est noniina et verba.Et rur- erit;sedsi vox aliquanihil designal,nulliu3 nomen
sus cum Et ea quae scribuntur.idem subne-
dicit : est;quaresi nullius nomen est.nec nomen quidcm
ctendum rursus est,verba scilicetetnomina.Etquod esse dicitur.Atque idoohujusmodi vox,id estsigni-
rursus adjecit :Eorum quae sunt in voce,addcndum ficativa, non voxtantum, sed verbum vocatur aut
est;eorum hotninem atquc verborum quae prolcrt nomcn.quemadmodum nummus nonaBs,sed proprio
atque cxplicat vocalis oratio. Quod si nihil deessiH nomiric nummus.quod ab alio enve discrepet.nuncu-
omnino, it;i forot totius plenitudo sententia?. Sunt patur.Llrgo Aiistotelis hffic sententia qua aiteiiquffl
ergo canomina cLverbaqu;e invoce suntearumqua; sunt in voce, nihil aliud designutnisi eamvocem.
409 IN LIBRUM DE INTBRPRBTATIONB EDITIO 8ECUNDA. 410

quwnonsolum vox sit, eed quae cum vox sit, ha- A leclusprofecli suntsignificationenitantur.quidquid
beat lamen aliquam propriotatem et aliquam quo- est in vocibus signiticativum, id animaj passiones
(iammodonguramposil.-Esignificationisimpressam, designal;sed haj passiones animorum ex rerum si-
horum vero.id est verborum et nominiim quae sunt militudine procreantur : videns namque aliquis
in voce, aliquo modo sese habente, ca sunt scilicet 8pha?ram,vel quadratum,vel quamlibet rerum aliam
Bignificativa qurescribuntur^ut hocquod dictumest, figuram, cam in animi intelligentia quadam vi ac
quaB3cribuntur,deverbi3 acnominibusdictum.quae similitudine capit. Nam qui iphaeram viderit, ejua
sunt in lilteris.intelligatur. Potest vero haec quotjue eimilitudinem in animo perpendit et cogitat,atque
esso ratio cur dixerit,et ea quae scribuntur,quoniam ejus inanimo quamdam paasus imaginem,id cujus
lilteras et scriptas figuras et voces, quae eisdem si- imiiginem patitur agnoscit. Omnis vero imago rei,
gnificHntur formulis,nuncupamus,utfl etipse sonus cujus imago est similitudinem tenet mens igitur ;

litterae nomen capit, et iila quae in subjecto caerae cum intelligit,rerum similitudinem comprehendit.
vocem significans forma describitur.Designareergo Unde lit ut cum duorum corporum majus unum,
volens quibusverbisatquenominibuseaquae in voce minus alterum contuemur, a sensu postea remotis
sunt apparent, non dixit litteras, quod ad sonos corporibus illa ipsacorpora cogilantes.illud quoque
etiamreferripoteratlitterarum,sed ait quaescribun- memoria servantes, noverimus sciemusque quod
X .,1 --»_„ j 1 j_ u:_ i;.i-_:_ j: :„ : D _• ._
minu3,quodj vero majus corpus
• r.. •

conspeximus,
:

tur, ut ostenderet de his litteris dicere quae in scri- fuisse

ptioneconstiterunl, id estquarum figura etincaera, quodnullatenus eveniret nisi quasmenssemelpassa

stj^lo.et in membrana, calamo posset effingi. Alio- estrerum similitudines obtineret. Quarequoniam
qui illa etiam quae in sonis sunt, ad ea nomina rele- passiones animaequas intellectus vocantrerum quae-
runtur quae in voce sunt, quoniam sonis illis nomina dam 3imilitudines8unt,idcircoArist.otelescum paulo
etvcrbajunguntur. SedPorphyriusdeutraqueexpo- post de passionibus animae loqueretur continenti
sitiono judicavit dicens:Id quod ait,etquae scribun- ordineadsimilitudiiiestransitum fecit,quoniafrnihil
tur,non potius ad litteras, sed ad verba et nomina difTertutrum passiones diceret an simililudines.Ea-
quae posita sunt in litterarum inscriplioue, referen- dem namqueresaniniae quidem passioest,rei verosi-
dum.Restat igitur ut illud quoque addamus curnon militudo.Et Alexanderhunclocum:Sunt ergo eaquaa
itu dixerit. Sunt ergo ea quae sunt in voce intelle- suntin voce earum quae sunt in anima passionum
ctuuro notae.Sed ita,earum quae sunt in anima passio- eorum quae sunt in voce,
notse,eteaquae scribuntur
num nolae.Nam cura ca quae sunt in voce res intel- et quemadmodum nec litterae omnibus eadem, sic
leclusquesignificent, principaliter quidemintellec- nec eaedem voces, hoc modo conatur exponere. Pro-
tu3,resveroquasipsainteiligentiacomprehendit,se posuit,inquit, ea quae sunt in voce intellectus animi
cundariasignificutioneperintellectum medietatem, C designare,et hoc probatexemplo.Eodem enim modo
intelloctusipsi non sine quibusdam passionibus sunt ea quae sunt in voce paasiones animae significant
quae in animum ex subjectis veniunt rebus. Passus quemadmodum ea quae scribuntur voces designant,
enim quilibet eju8reiproprietatem,quam intellectu ut id quod ait et ea quae scribuntur ita intelligamus,
complectitur,ad ejusenuntiationemdesignationem- tanquam si diceret, quemadmodum etiain ea quae
quecontendit:cumenimquisaliquamremintelligit scribuntur eorum qu8esunlinvoce,ea vero quffiscri-
prius imaginationeform-im necesseestintellectjerei buntur,inquit Alexander, notas esse vocum, id est
proprietatemque suscipiat,et fiat vel passio,vel cum nominum acverborum:exhoc monstravitquod dixit,
passione quaedam intellectus perceptio;hac vero po- et quemadmodum nec litterae omnibus eaedem, sic
sita ac in mentis sedibus collocata,fiL indicandie ad nec eaedem voces. Signum namque est vocum ipsa-
alterum passionis voluntas,cui actus quidemconti- ruui significationem litteris contineri,quod ubi va-
nuandae intelligentiaeprotinusexintimae rationispo- rias suntlitterae etnoneaedem quae scribuntur, varias
testate suporvenit, quem explicat scilicet et effudit quoque voces esse necesse est, haec Alexander. Por-
oratio,nitens ea qu;e primitus in mentefundataest phyriusveroquoniamtrespropo3uitoratiooe8,unam
pa3sione,8ive, quod est verius.progressa oratio,pro- quaelitteris conlineretur, secundam quae verbia ac
grediente simul et significatione et significantis se
q nominibuspersonaret^terlianquammentisevolveret
orationis motibus adaequante. Fit vero haec pasaio intellectus.idAristotelem significarepronuntiat,cum
velut figurae alicujus impressio,sed ita ut in animo dicit:Suntergo ea quaesuntin vocesearumquaj sunt
fieri consuevit. Aliter namque naturaliter est in re in anima passioaum
notae, quod ostenderet ac si ita
qualibet propriafigura.alitcrvero ejus ad animum dixisset,Sunt ergo ea quae sunt in voce,et verba, et
forma lran8tertur,velut non eodem modo caerae,vel nominaanimae passionumnotae;etquoniammonstra-
marmori, vel chartis, litterae, id est vocum signa, vitquorum voces essent significativae, illud quoque
mandantur,et imaginutionom Stoici a rebus in ani- docuissc pronuntiat quibus signis verba et nomina
mam tran3ldtamloquuntur,sedcumadjectione3em- panderentur,ideo addidisse,et eaijuaescribuntureo-
per,dicente8, ut in anima fieri consuevit. Quocirca rum quffiflunt in voce,tanquamsidicerct,eaquaescri-
cura omnisanirDae passio rei quaedam videnluresse buntur nomina et verbaeorumquae sunt in voceno-
proprietas.porroauleii! cum designativffivocesintel- minum etverborum notae sunt,nec disjunctam esse
lectuunjprincipalilcr, rerumdehinca quibus intel- senlentiam,nec(utAlexander puta)id quod ait;Kt ea
411 AN. MANL. 8BV. BOKTll 412

qusBscribuntur.ita intelligp,ndum,tanquara si dice- A fieri potest ut qnod apud Romanoa homo intelligi-

ret,sicuteaquaescribunlur,idestlitter8eillaqtiaB3unt tur,lapi8 apud barbarosintelligatur.Eodem quoque

in voce significanl,itaea quae sunt in vocelnotasesse modo de caeteris rebus. Ergo hujusmodi sentenfia
animffipassionum.Primoquidemquodadsimpiicem est,qua} dicit ea quw voces significent apud omnes
sensum nihil adiii oporlet,deinde quod tam brevis hominum gentes non mutari, ut ipeae quidem vo-
ordo.tanquam necessariaoruUonis non est interci- ces, sicut supra monstravit cum dixit quemadmo-
denda partilio, lerlio quoniam si similis est signi- dum nec omnibus eaedem, sic nec eaedem
litterae

ficatio litterarum vocumque,quae est vocura ei ani- voces.cura apud plures diver^ae sint.illud veroquod
mae passionum, oporteret eicut voces diversie lil- voces ipsae significant apud omnes homines idem
teris permutantur,ita quoque prtssiones animae di- sit,nec ulla ratione volcat permutari.quid sunt sci-

versis vocibus permulari,quod non fit,idem namque rerum,qui quoniam naturalitersunt

licet intellectus

inlellectus variatis potest vocibus siKuificari. Sed permutari non possunt.Atquebocest quodait,Quo-
Alexanderidquodeum sensisaesuperius memoravi, rum aulem hie primo notae,id est voces eaedemom-
hoc probare nititur argumento. Ait enim etiam in nibuB passiones animaesunt,ut dcmonstrarel voces
hocquoquesimileraesse significationem litterarum quidem e9sediversa8,quorum autem ipsae vocessi-

ac vocum.quoniam sicutlitterae nonnaturaliter vo- g gnificativaeessent.quaesuntscilicetanimffi passiones,

ces.sed positione significant, ita quoque voces non easdem apud omne3esse,nec ulla ratione,quoniam

naturaliter animi intellectus, sed aliqua positione 8unt constitutae naturaliler,permutari. Nec vero in
designant.Sed qui prius recepit,ut id quod Aristo- hocconstituitut desolisvocibus atque intellectibus
teles ait : Etea quaescribuntur,ita dictum essetan- loqueretur. Sed quoniam voces atque lilleras non
quam si diceret,sicut ea quae 3cribuntur,quidquid esse naturaliterconstitutas pcr id significavit,quod
adhancsententiamvideturadjungere.aequaliiernon eas non apud omneseasdem esse proposuit.rursus
dubitalur errare.Quocirca nostrojudicio qui .r-eclius intellectusquosanimae passione8vocat,per hocesse
tenere VQlent,P(irphyrit sententiis applicabunt.As- naturales ostendit.quod apud omnes iidem sint, a
pasius quoque secundae sententiae Alexandri, quam quibus,id est intellectibus, ad res transilum fecit.

supra posuimus,valde conaentit,qui a nobis in eo- Ait enimquorum haesimilitudines,resetiameaedein.

demquoAlexandererroreculpabitur.Aristotelesvero Hoc scilicet sentiens, quod quoque naturaliterrcs

duobus modis has nolas esse putat, litterarum,vo- apud omnes essent esedem enim ipsae ani-
: sicut
cum,pa9siouumque animae constitutas,uno quidem mae passiones quae ex rebus sumuntur apud om-
positione,alioveronaluraliter.Atquehoceslquodait, nes homines eaedem,sunt,ita quoqueeliam ipsaeres
Et quemadmodum nec litterae omnibus eaedem,sic „ quarum similitudinessuntanimae passioneseaede
nec eajdem voces. Nam si litters voces, ipsae vero apud omnes sunt. Quocirca res quoque naturalcs
voces intellectus animi naturaliter designarent, sunt,sicut suntetiamsimilitudines rerum,quaesunt
omneshomineseisdemlitteri3,eisdemetiamjVOcibus passiones animae.Herminus verohuic est expositio-
uterentur. Quod quoniam apud omnes nec eaedom ni contrarius. Dicitenim non esse verum eosdom
litterae,nequee3edemvoi!essunt,constateas nonesse apiid omneshomines esseintellectus.quorum voces
nalurales.Sed hic duplex lectio est.Alexaoder enim significativae.Quid enim,inquit,in aequivocatione di-
hoc modo legi putal oportere Quorum autem hae: celur?j ubi unus idemquc vocis modus plura si-

primo notae,eaedemomnibuspas3iones animaesunt, gnificat : scd magis hanc lectionem veram putat,ut
et quorum eaedem similitudines, res etiam. eadem. ita sit.jQuorum autem hae primo notce.hae omnibus
Volens enim Aristoteles ca quae positione signifi- passiones animae sunt.et quorum hae similitudines,

cant abiis qua;aliquid desij^nant naturaliter sej^re- res etiam eaedem : ut demonstrasse videatur quo-
gare,boc interposuit,caqu;c posilion^isigiiificantva' rum voccs signlflcativae sint.vel quorum pas.^iones
ria esse ;
apud omncs ca«
ea vero qua' naturuliter animce similitudines. Et hoc simpliciter accipien-
dem.Et inchoansquidem a vocibusad litteras venit, dum est secundum Horminum,ut ila dicamus,Quo-
easque primo non esie naturaliter significutivaa rum voces significativjc sunt.illie sunt aniniaj pas-
demonstrat dicens Et quemadmodum neo litterae
:
D siones,tanquamdiceret:animaBpassiones sunt,quas
omnibus eajdem,8ic nec eaedem voccs nam si id- ; significant voccs,el rursus quorum similitudincs
circo probantur litterae non esse naturaliter signi- sunt ea qua*. iulollectibuscontinenlur.illa! sunt res.
ficantes, quod apud alios aliae sint ac diversie, eo- Tanquam si di.xisset, ro8 sunt quas intellectus 5i-

dem quoque modo probabilecrit voces quoqucnon gnificant.Sed Por|)byrius dc utri3(]ue acutc subtili-
naturaliler significare,quoniam singuhe hominum terquejudicat,etAlexandriscntcntiam magisprobat,
gentos non iisdcm inter se vocibus colloquuntur. (juod dicat non debere dissitnulari ne multiplici
Volens vero simililudinem intcllcctuum rerumque aequivocalionis 'significatione. Nom ct qui dicit ad

subjcctarum docere natiiraliter constitutam, ait : unam quamlihct rem accommndal anlmum,scilicct
Quorum autem hae primo notte, eaidem omnibus quain intclligens voco (icclaral.et unum rursus in-
passiones animae sunt, quorum, inquil, voces qunc tcllcctuin quomlibct is qui audit ixspeclat.Quod si
apud divcrsas gentes ipsae quoque diversa; sunt si- cura uterquc ex unonoraineres diversas intclligit,
gniflcationcm retinent.quaescilicetsuntanimaepas- ille qui nomen aiquivocum dixit, designet clarius

sioncs, illoj apud omnes eaedem sunt. Neque enim quid illo nom;ne8ignificarcvolucrit,accipit moxqui
413 IN LIBRUM DS INTERPRETATIONK EOITlO SECUNDA. 414

audit, el ad unum intellectum utriquo conveniunt, A verbumetnomen diffiniturusesset.eaque signinca'

qui rursus lit unus apud eosdem illos apud quos pn- tiva positurus.dicit priusquorum significativa sint
mo diversae tuerunt animaj pasrfionespropter aequi- ipsaverbaetnomina,eLinchoatquidemabhisnomini-
voculionem noininis.Neiiue oniin fieri potest ut qui- bus et verbis quae sunt in voce dicens: Sunt ergo
voces positione significuntes a nalura eo distinxit ea quae sunt in voce, et demonstrat quorum sinl si-
quod oasdem omnes esse non diceret, eus res quas anima pas-
gnilicativa.ndjiciensfiorum quae sunt in
naluraliteresse proponebat, non eo tales esse mon- sionum notae.Rursuanominum ipsorum verborum-
8traret,quod apud omnes easdom esse conlenderet. que quae in voce sunteu verbaetnomina quao essent
Quocirca Alexander, vel propria senlentia, vel inlitterisconstitutusigdilicaticiiessedeclaratdicens,
Porphyriiauctoriiatc probundus Sed quonium
esl. et ea quae scribuntur eorum quae sunt in voce. Kt
ita dixit Aristotcles,Quorum autem hje primo notffi, quoniam quatuor ista quaodam sunt, litterae,voces,
ea}dem omnibus pussiones animae sunt, quaerit intellectus, res, quorum litterae et voces positione
Alexander si rerum nomina sunt, quid causae'est ut sunt, nalura vero res utque inlellectus.demonstra-
primo intellectuum noias esse voces dixcrit Aristo- vit voces non esse naturaliter, sed positione, per

teles. Rei enim ponitur nomon, ut oum dicimus hoc quod ait non easdeni esse apud omnes, sed
homo,si<jnilicamus quidom ialcllcctum, rei tamen g varias,ut et,est quemadmodum neclitteraomnibus
nomon est,id ost animalis, rationalis, mortalis. Gur eaedem, sic nec eaedem voces. Ut vero demonstraret
ergo non primarum rcrum magis notae sunt voces intellectuset resessenaturaliter,aitapud omnesoos-
quibus ponuntur; potius quam intellectuum ? Sed dem esse intellectus,quorume8sent voces significa-
fortassequidem ob hocdictum est,inquit, quod licet tivaj, et rursus apud omnes easdem res, quarum
voccci rerum nomina sinl,ta:nen non idcirco ulimur similitudines essentanimae pas3iones,ut est^quorum
vocibus,utres significemus,sed.uteas quae nobis ex autein lise primo notac, scilicet quae sunt in voce,
rebusinnatajsuutaniinae passiones.Quocirca propter eydem omnibuspassiones aniinaesunt,etquorumhae
quorum signilicaatiam voces ipsae proforuntur,recte similitudines, res etiam eajdem. Passiones autem
eorum primo esse dixit notas.In hoc vero Aspasius animae dixit.quoniam alias diligenter ostensum est
permolostus est.Atenim qui fieri potest, ut eaedem omnem vocem animalis aut ex passione animae,
apuii omnes animae tam diversa
p.issiones sint,cum aut propter passionem proferri.Sirailitudinem vero
senlentia de justo ac bono sit ? Arbitratur enim paHsionem aniinae vocavit, quod secundum Ari-
Aspasius passioncs animronon ds rebus incorpora- stotelem nihil est «liud intelligere, niai cujuslibet
libus,sed de his tantum quae sensibus capi possunt, subjoctae rei proprietatem atque
imaginationem in
Aristotelem passiones animaedixisse,quodperf'al3um anim;e ipsius reputatione
de quibus suscipere,
est. Neque enim unquam intellexisse dicetur, qui
C anima; passionibus in libris se de Anima comraemo-
;

fa.litur,etrortassequidem passionemanimi h.ibuisse ral diligentius^disputasse.Sed quoniam demonstra-

dicctur, quicunque id quod bonum est, non eodem
modo quo est,sed aliter,arbitratur, inteliexisse vero
non dicitur.Aristoteies autem cum de similitudine
loiiuitur, de intellectu pronuntiat.Neque enimfieri
potestut qui quod bonum est malum essearbitretur,
tum est quoniodo verbaet nominaet oratio intelle-
ctuumprincipaiitersignificativasunt,quidquidestin
voce significalionis ab inteliectibus venit. Quare
prius paululum de intellectibus pcrspiciendum erat
ei qui aliquidrecte de vocibus disputaret.Ergo quod

similitudinem boni mente conceporit. Neque enim suprapassionesanimae et similitudincs vocavit,idcm

intelloxit remsubjeclamsed quoniamquae,sunt justa nunc apertius intellectum vocat dicens :

ac bona ad positionem omnia naturamve referuntur, E-it autein que»iadmodum in anima aliquottes qui-

et si de justo ac bono ita loquitur, ut de eo quod dcm intelleclus sine vero velfalso.Aliquoties autemcui
civilejus,aut.civilisinjuria dicitur,recte non eaedem jam necesse est horumalterum inesse,siceliantinvoce.
sunt passiones animiC,quoniam civile Jus,civile bo- Circa compositionem enim et divisionem est veritas et
numpositionoestnon natura. Naturale vero bonum falsitas. Nomina igitur ipsa et verba consimilia sutit
atquo Justumapud omncs ^onles idom est.Et deDeo sijie compositione et divisioneintellectui,ut homo vel
quoque idom est,cujus quamvis culturadiversa sit,'D album,qiiando non additur aliquid.Neque enim adhuc
idem tamen cujusdam eminentissima? naturas est verum vel falsum signum autem hujus est.Uirco-
est,
intellectU;?.Quiire repetendum breviter a principio cervus enim significataliquid, sed nondum verum vel
est, partibus enim ad orationem usque pervenit : falsum, si non, esse, vel non esse, addatur, vel sim-
nam quod se prius quid esset nomen, quid verbum plicitcr, vei secundum tempiis.
conslituero dixit, ha) miniiue partes orationis sunt ; Quoniam nomen et verbum atque omnis nrutio
quod vcro affirmationem et ncgalionem, jam de significativa sunt animae passionum, ex ipsis sine
composilaex verbiset nominibus oralione loi^uitur, dubioquaedesignantineisdem vocibus proprietassi-
quse eaedem rursus partcs sunt enuntialionis. Et gnilicatiouis innascitur.Hicveraest totus atquecon-
post enuntiationispropositionem, de orationeloqui tinuus Aristotelicieordo sententiffi.Quoniam inquit,
proposuit,cujns ipsa quoque enuntiatio pars est. Et ea[irimuiii vocibussignificantur quaeinanimoetcogi-
quoniam (ut dictum est) triplcx ost oratio, quae in tationever3antur,intellectuuniveroaliosquidemsim-
litteris, quae in voce,qurr! in intelleclibus est, qui plicos,etsineverivel falsienuntiatione perpendimus
415 AN. MANL. SEV. BOETII 416
utcumnobis hominisproprietastacitaimaginalionc A. nullus dixerit compnsitionem.In hoc vero divisionis
suggeritur,nulla namqueex hac intelligentiae sim- nullus ne fictus quidem modus intelligi potest.IUud
plicitate vel veritatis nascilur vel falsitatis agnitio ; quoque considerandum est numne aliqua sitin his
sunt vero intellectus quidam compositi atque con- composilio vel divisio, quaesecundum substantiam
juncti in quibus inestjam quaedam vel veritalis vel suam vera dicuntur aut falsa, ut est vera voluptas
falsitatis inspectio,ut cum &d quamlibet simplicem bene vivendi, ut est falsa voluptasbellandi. Etiam
perceplionem mentis adjungituraliud quod vel esse illud quoquerespicendum est, quod in omnium ma-
aliquid velnon esse conslituat,utsiadhomini3 intel. ximo Deoquidquidinlclligitur,nonineo accidentali-
lectum esse vel non csse,vel album esse.vel album, ter,sed substantialiter inlclligitur,etenimqu<B bona
non efse copuletur.fient enim cogitabiles oraliones suntsubslantialiter de eo non accidentaliter credi-
modo Uomo
veritatis vel falsitatis participes,hoc : mus.Quodsi substantialiter credimus Deum, Deum
est.homo non homo albus ost.lhomo albus non
est, veronullus dixcrit falsum.nihilquem eoaccidenlali-
est, quarum quidem homo est.vel homo albus est, ter poteritevenire.ipsa veritas Deus dicendusest; ubi
compositio dicitur, nam prior esseatque hominem est igitur compositio vel divisio io iis quaesimplicia
posteriorhominemalbocompositaintellectuspraedi- uUa cujuslibet rei collatione
naturaliter sunt, nec
catione connectit, sin vero ad horainis intellectum
p junguntur.Quare non omnis veritas neque falsitas
adjiciam quiddam,utita sit, homo est, vel non est, circa compositionem divisionemqueconslatiSed sola
vel albus est.aut aliquid tale, tunc in ipsa cogita- tantum quae inintellectuura multitudine fit.etin pro-
tione veaitas aut falsitas innascitur; ergo inquit, latione dicendi.Nam in ipsaquidemhabitudineima-
quemadmodum aliquotiesquidamsimplicesintelle- ginationisetrei nullacompositioest.inconjunctione
ctus sunl.qui vero falsoque careant,quidam vero in vero intellectuumcompositio fit. Namcumdico, So-
quibusalterumhorum reperiatur,sic etiara in voce. crates ambulat,hoc ip6umquidem,quod eum ambu-
Namquae vocesdenuntiantsiraplicesintellectusipsi5e lare concepi,nulla compositio est quod vero intel-
;

quoquea lalsitateetveritatesejunctaesunt, Quae vero lectus progressione ambulationem cum Socrates

hujusmodisignificant intellectus in quibus jam vel conjungo,quaedam jam faola estcompositio.Quod si
veritas vel falsitas constituta est^in ipsis quoque ho- hoc oratione protulero, rursus eadem compositio
rum alterum inveniri necesse^est. Nam si quis hoc est.et circa eam vis veritatis et falsitatis apparet.
solum dicit.homo vel album,vel etiam hircocervus, Quocirca in his solis compositionibns inveniturveri-
quanquam ista quidem significent,quoniam tamen tas atque mendacium, de quibus tota nunc quaestio
significant simplices intellectus, manifestum est est.innomine scilicetet in verbo, in negatione et
omni veritatis velfalsitalisproprietatecarere.Ettota affirmatione, in enuntiatione et oralione.Quam sci-
«..:j *„„*:., U„ V-„U~t Diligentius
n;i;,.«r,«;.,o*a_'j i-_i :i: ;i_i:_.ir-i_:i-i:- _-i _l
quidem sententiahoc 1
modosehabet. ta licetcompositione veritatiset falsitatis naturam ab
men ostatlendendum (juid estquod ait.Circa compo- intellectibus accipientes in vocis prolatione conser-
sitionemenimet divisionem estjveritas falsitasque ; vant. De divisione autera quae ad negationem perti-
quid etiam quod diclum est.nomina igitur ipsa et net,dequecompositionequaeadaffirmationem,paulo
verbaconsimilia suntsinecompositione veldivisione post enucleatius dicam. Nunc illud videndum cst,
intellectui;illud quoque cur composito nomine, vel utrum verum sit circaomnem compositionem,circa-
cur etiam usus est non subsistentisexemplo, ut
rei que omnem divisionem, vcritatem vel mendacium
diccret,hircocervu3 enim significat aliquid. Nec il- provenire.quod omnino enim di-
falsura est. Quis
lud praBtereundum est quid sit quod dictumest, vel xerithujusmodi nominum conjunctionem,et Socra-
simplicitervelsecundumtempus.Etprimum quidem teset Plato,vel si ase haec nomina dividenlur, ncc
de eodicendum est quodait. Circa compositionem Socrates ncc Plato, verialiquam falsivetenerosigni-
enim et divisionem est veritas lalsitasque. Quaeritur ficantiam ? Quaie confitendum est neque circa om-
namque utrumneomnisveritascirca compositionem nem divisionem,nequecircaoranera compositionein,
et divisionem sit.an quaeidam est,qu«dam veto mi- eam scilicet quae in oratione versatur, mendacium
nime Illud quoque an in omni compositione vel di- veritatemque subsistere. Sed illud verissimura cst,
visioneveritas falsitasque constitutasit, an hoc non D quod oranislquae eft in oratione veritasfalsilasque,
generaliter,sed in quadamcompositionis veldivisio- in compositione et divisione nascitur, non tamen
nis parteveritas falsitasque versetur.In opinionibus omnis orationiscomposilio vel divisio verum retinet
namque veritas est, quoties ex subjecta re capilur aul falsum.Ergo si sic dixisset, circa omnem com-
imaginatio vel etiam quolies, ila ut sese res habel, posilionem vel divisionem veritas falsitasque est,
iraaginationem accipit intellectus ; falsitas vero est raenliretur. Sed quoniam dixit sinipliciter, verilas
quoties aut non ex subjecto, autita ut sese res non falsitasque circacomposilionem divisionemqueest.
habetimaginatio subjicitur intellcctui; sed adhuc in vcrissimesublilissimequedixisseputanduraest; iila

veritale atquefalsitale nihilequidemaliud reperitur, enira|norainaquseitadicuntursimplicia,ut veritaleui

nisi quiedam opinionis habitudo ad subjcctara rem. aut falsitatem quodamraodo valeant designare, hu-
Quaienim habitudine et quomofiosesehabet imagi- jusmodi suntut inlra sc at.iue inlra eignificationem
natio ad rera .subjectam,lioc solum in hac veritate auam quamdam relincant composilionem.ul si quis
velfalsilate per3picilur,quam quidem habitudincm dicat, lego. Hoc est enim dicere, lego, tanquam si

I
417 IN LIBRUM DE INTERPRBTATIONE EDITIO SECUNDA. 418

dicat, ego lego. Hoc autem composilio est; vel
tieainterrogante alio^respondet alius, uno tanlura
Berraone, videlurquoque tunc simplex serino veri-
latcra mendaciumque perficere,quod perlalsum est.
Audientis namque responsio ad tolum ordinem su-
perioris enuntiationis adjungitur.utsiquis irUerro-
ganti mundusne animal sitjCst, respondeal,videtur
ha3c una particula veritalem vel mendaciumconti-
nere, sed falso. Non enim una est, sed ad vira ip-
sius responsionis intuenti tale est ac si
mundus aniraal esl. Quod vero ait nomina ipsa
verba consimili.iesse, sine corapositione vel divi-
8ioneintellectui,iiluddesignatquodsupra jara dixit
ea quaesunt in voce nolasesse aniinae passionura.
Quod si notae 8unt,sicut litterae vocum in se simili-
tudinem gerunt,ita voces intellectuura.Et quoniara
dictumestcur desirailitudineverboruraetnorainum
atque animae passionum dixerit, cur eliam circa
compositionem et diTisionem falsumveruraqueesse
proposuerit, dicendum est quid sitipsa compositio
vel divisio.in qua aul veritasaut falsitas invenitur.
Nara quoniara desiraplici enuntialiva oratione^per-
quo- A que seounduni intellectum qualitatera veraset fa-
sas esse necesse est. Maximam vero vim habet
exempli novitao et exquisita sublilitas. Ad demoa-
strandum onimquod unura solumnomen neque ve-
rum sit, neque falsura, posuit hujusmodi nomen,
quod compositum quidem esset, nulla tamen ejus
substantia reperietur. Si quod ergo unura nomen
verilatem posset falsitatemve retinere,posuit hujus-
modi nomen, quod est hircocervus, quod quoniam
diceretur omnino in rebus nullailli aubstantia est,falsum ali-
et quid designare videtur, sed non designat aliquam
falsitatera. Nisi eniradicatur hircocerTus vel esse
vel non esse,quanquara ipsum perse non sit,3olum
latnen dictum nihil lalsi in eo sermone verive per-
penditur.Ergo ad demonstrandam vim simplicis no-
g minis, quod omni veritate afque mendacio careat,
lale in exemplo posuit nomen,cui resnullasubjecta
sit.Quod si quidverura vel falsum unum nomensi-
gnificare posset, nomen quod eam rera esse desi-
gnat,quae in rebusnon sit.omninofalsura esset: sed
non est; non igitur ulla veritas falsitasque in sira-
plici unquara nomine reperitur. Nec illud parvae

pendil,utpo3teriu3 ipsein divisionedeclarat,dicens: cur« fuit.nomen nonponere qnodomnino nihil si-

Est autem una priraa oratio enuntiativaaffirmatio, gnificaret, sed quod cum significaret quiddam, ta-
deiadenegatio,illam nunccorapositionera designare menverum autfalsura esse nonposset,ut non vide-
vult, quae alicujus vel substantiara constituit, vel retur veritatis falsitatisque causa esse,eo quoniara
aliquidsecundura esse conjungit.Nara cum dico,So- nihil significaret;sed quoniam esset aimpliciter di-
crates est, hoc ipsura esse Socrati applico, et sub- ctum:quanquara in eodcm illud quoque conficit,nt
stantiara ejus esse constituto. Sin verodixero, So-ostendcretnon solura simplex noraen veritateatque
crates philosophus est, philosophiam et raendacio esse alienissiraum, sed etiam composita
Socratero
secundum esse coraposui; vel si dicain, Socrates p quoque nomina,si non habeant aliquam secundum
ambulat.hujusmodi est tanquam si dicam.Socrates esse vel non esse(sicut superiusdictumest)compo-
ambulans est.Igitur quoties hujusmodi faerit coin- sitionem, veruravel falsum significare non posse;
positio,qua3 secundum esse verbum vel substantiam tanquam si diceret,non solum simplex nomen prae-
constituat.vel res conjungat,arfirmatio dicitur,et in ter aliquara corapositionera, nihil verura falsumve
eaveri falsiquenatura perspicitur:et quoniaraomnis significat.sed etiam composita utroquecarent(8icut
ncgalio ad praedicalionem constituitur, hujus enim jam ipse dixit)nisi aut esse aut non esse adda-
illis

affirraationis quae est, Socrates est, negationon ea tur, vel simpliciter, vel secundum terapus.Hoc vero
quae dicit.non Socrates est, sed ea quae pronuntiat, idcirco addiditquodinquibusdamitaenuntiationes
Socrates non est;et ad id quod esse Socratesdictus fiunt, ut quod de ipsis dicitur, secundum substan-
est, non, negatio apponitur,ut cum id dicamus non tiam proponatur, in quibusdara vero hoc ipsum
esse, quod ante dictura est esse; ergo quoniam id esse quod additur non substantiara sed praesea-
quod in affirmatione secundum esse vel constitutura liara quaradam significet. Gum enim dicimus Deus
velconjunctumfuerit,adidadditanegatio separatvel est.non eum dicimus nunc esse, sed tantuminsub*
ipsara substantiae constitutionem,veI etiam factara stantia esse,ut hoc ad immutabilitatera potius sub-
per idquod dictum est^esse aIiquid,conjunctionem, slantiae quaraad tempus aliquod referatur.Si autem
divisio vocatur. Quando enim dico, Socrates non " dicimus,dies est.ad nullam diei substantiam pertl
est, esse a Socrates ejunxi, et cura dico, Socrates net, nisi tantum ad temporis constilutionem hoc :

philosophus non est, Socratera ab eo quod est
philosophumesse, separavit, quam separationera,
quae ad negationera pertinet, divisionem vocavit.
Ergo manifestum est quod si simplex in ani-
mae passionibus intellectus fuerit.cura ipse intelle-
ctus nullara adhuc veri falsique retineat naturam,
eoruni quoqueprolationeraabutrisque esse separa-
tam. Sed cum rorapositio secundura esse facta vel
etiam divisio inlellectibus, in quibus principaliler
verilas et falsitas procreatur, evenerit,
ialellectibus vocescapiuntsignificationem,eas quo-
enim quod significat tale est, tanquam si dicamus
nunc est:quare cumdicimusesseut substantiamde-
signemuSjSirapliciter est addimus;cum vero ita ut
aliquid praesens significetur,secundumtempus.Haec
est una quam diiimus expositio. Alia vero hujus-
modi est. Esse aliquid duobos raodis dicitur, aut
3irapliciter,aut secundum tempus; sirapliciter qui
dem secundum praesens terapu3,utsi quis dicat,hir-
cocervus est, praesens autein (juod dicitur, tempus
quoniamex non est, sed confinium tempus, temporura, finis
namque praeteriti est futurique principium.Quo-
419 AN. MANL. SEV. BOETII 420

circa quisquissecunJum prffisenshoc sermonequod
est esse ulilur,8impliciter utitur.qui vcro autprae-
non simpliciter.sed
teriluin jungit aut futurum.ille
jam in ipaum tempus incurrit.Temporanamque(ut
diotum est) duo ponuntur, pra^teritum atque futu-
rum.Quod siquiscum praesen3nom'nat,simi)liciter
dicit.cum utrumlibet praeteritumTel futurumdixe-
\ bilis, vox vero flatus per quasdam gutturis partes
egrediens.quae arteriae vocantur (juia aliqua linguae
imprcssione formatur.Et vox quidem nisi animan-
tiur::non est, sonus vero aliquoties inaniiuatorum
quoque corporum conflictatione perficitur. Quare
quia nomea vocem esse mon3travit,abaliis quajvo-
ce» non sunt, sed tantum soQi,banc orationis par-

rit.secundum tempus utitnr enuntiatione.Est quo-
que tertia hujusmodi expositio,quod aliquoties ita
tempore utimur,ut indefinitedicamus;ut siquisdi-
cat, est hircocervus.fuit hircocervus,erit hircocer-
vus, hoo indefinite et simpliciter dictum est. Sin
tem separavit atquedistribuit.et vocem quidemno-
rainis velut genus sumpsit. Habet namque aliud
quiddam speciei loco diflerens a nomine quod est
verbum ;habet quoque quasdam loculioaes quae ni-
ullaratione significenl, ut sunt articulatae vo-
hil

vero aliquie addat, nunc est, vel heri fuit, vel cras ces quarum ipsa significatio non potesl inveniri,ut
erit,ad hocipsum esse quod simpliciterdicitur.ad-
scindapsus.Huic ergogeneri alias diiferentias rur

dit tempuB.Quaresecundumunamtrium harumex- sus apponit, quod noinen siculvox a sonis aliis se-

positionum intelligendura est quod ait, si non esse g gregavit, ita quoque hae dilferenlifc nomen ab aliis

vel non os8e,addatur,vel simpliciter vel secundum speciebus sub vocepositisdividant atquediscernant;
tempus.Sed oi quod antcproposuit,quemadmodum quod enim addidit, nomon vocera esse signilicati-
essetaliquoties quidemin anima intellectussine ve- vam,ab his inquam vocibus nomcn disgregavil qu/B
ro vel falso,po3t quasi consequcns reddidit riomina nihil omnino significant, ut sunt syllabae. Syllabae

ipaa per se verbaque esse simplicibus intellectibus enim cum ex his totura nomen constet,adhuc ipsoe
con8imilia,ut homo vel album;ei vero quod ait.cui omnino nihilaignificant.Sunt quoqueuua>dam voces
jam necesse alterumhorum inesse.nihil interira
sit Htteris syllabisque compositaj, quaj nullam habent
reddidit,sedhoceo supplevisse pulabitur,quodait, significationem, ut est blitiri. Ergo quoniara vidc-
sed nondum verum vel falsum est, si non esse vel bantur qufedam voces esse quae significatione care-
non eese addatur: haec estenim intellectum quee- rent, nomen quod vox est et alicujus designationis

dam compositio,cui jam necesseest alterumhorum sernper causaprofertur,non aliterdiffiniendumerat,

inesse, qua in oratione vel essevel non esse addi- nisi illud ante a non significantibus vocibiis segrc-

tur. Quocirca quoniam de nomine verboque propo- garet. Itaque ait nomen esse vocem signilicativam ut
suit, et quam breviter potuit vocum.litterarum.in- vocem quidera ab aUis sonip,significalione veroai-

tellectuum, rcrumque consequentias altissima ra- dita ab iis quae sub voce sunt nihil designantia,se-

tione monstravit,ad id quod primura proposuitdi-

^ gregaret. Sed hoc nondum ad totam diffinitionem
cens: Primum oportet constituere, quid sit nomen valet ;nequesokim iiomen vox significativa esf,sed
et quid verbum, ad haec inquam quae promiserat sunt quaedam voces qu<esignilicant quidem.sed nc-
diffinire revertitur.Nomen vero dilfiniens, ita sub- minanonsur.t, ut caquaja nobisin aliquibus affecti-
jecit. bus proferuntur,utcum quisgemitura edit,velcum
DE NOMINE. dolore concitusemittitclamorcm.Illud enimdoloris
Nomen igiiur est vox significativa, ad placitum, animi.illud corporis signum est, et cum sint voccs
sine tempore,citjusnulia pars cst dgnificutiva^sepa- et signilicent quamdam vel animivel corporis pas-

ruta.ln nomineenimquodest cquiferus, fcrusperse 3ionem,nullus tanien gemitumclamoremquedixerit

nihit significat ^queinadmodum in oratione qux est nomen. Mutorum quoque aniraalium sunt quae-
equus ferus. dara voces quae significent : ut canum latratus iras

Omnis diffinitio generis conslitutione formatur, signiticat canum, alia vox autem moUior qua;-

differentiarum vero compositione perficitur.Nam si dam blandimenta designat, quare adjecta diire-
adpropositumgenusdiirerentiascolligamus,eagque rentia separandum erat nomen ab his omnibus
ad unamquani diffinire volumus speciemaptemus, quae voces quidem essent et aignificarcnt, sed no-
usque dum uni tanluai speciei colleclio illaconve- D minis vocabulo non lenercntur ; igitur au.jecit no-

nia,nihil estquod ultraad faciendamdiffinitioncm men vocein esse significativain non s-impliciter,

desideretur,ut ipsum hominem siquis dilfiniatge-
neri ejus quod est animal, duas necesse est dilFe-
rentiasjungat, rationale scilicet alque mortale,fa-
ciatque hujusinodi ordine, animal rationale
ad hominein rcferatur, plen.t
tale; quaj diffinitio, si
sed secundum placitura. Secundura placitum vero
est,quod secunJum quamdara positionera placitum-
que ponentis aptatur;nulkim enim nomen naturali-
mor- terconsiitulum est.niMjue unquam sicul subjicta rcs
a natura cst,ita quo^iuo a nalura veniente vocabulo

eet rationia aubstantiaique descriptio. Volons ergo nuncupatur.Sed hominura genus (juod et ralioneet
Aristotelesdilfinirequid esset nomen.prius ejusge- oralione vigeret,nomina posuit.eaque qiiibus libuit

nus sumpsit, dicons nomen vocem C3se,idcirco sci- Ultcrissyllabisqucconjungens singulis subjectarum
licetuthoc quod dicimus nomcn ab aliis quie non reruin substanliis dedit. Hoc autciu i!lo probatur,

voces, sed tantum soiii, separarct. I)ii:t;it cnim quod ti nuluru os.scnt nomina eadcm, apud omnea
sonus a voce,3onu3 enim est percussio ucris sensi- gcntes cssent,ut sensus, quoaiuiu naturulUer bunt
421 IN LIBRUM DE INTERPRBTATIONE KDITIO SECUNDA.
iidem apudomncs sunt.Omnesenimgentosnonaliia A cum
nisi solis oculis intucntur,audiunt aurihus.naribus
odorantur, orc accipiunt guatalua.tactu calidumvel
frigidum, lene vel usperum judicant,atque hoec hu-
jusmodi sunt, ut apud omnes (ut dictum esl)gentC3
eadcm vi(lcantur;ipsa (|uoque qu;« 8entiunlur,quo-
niainconslituta naturalitcr sunt.non mulantur.Dul-
ccdo enim et amaritudo, albura ctnigrum.et qua?-
que alia aensibus quinqua senLiuntur, cadem apud
omnes sunt.Nequeonim(juod Italisdulceest insen-
su, idem Persis videtur amarum, nec quod album
oculia apud nos apparet,apud Indosnigrum est.nisi
fortc aliquasensus aegritudine pcrmutelur ;sed hoc
nihil attinet ad naturam. Igitur quoniam istasunt
naturaliter, apul omnes gentes eadem manent, Sic
ergo et nomina si naturaliaesse videntur, eeedem n
essent apud omnt»s gentes, nec ullam susciperent
mutationem.Nunc auLem ipsumhominem aliovoca.
bulo Latini, alio Gra3ci, diversia quoque vocabulis
barhar.e genles appellant.qu.e in ponendis nomini.
bus dissensio signum est non naturaliter, sed ad
ponentiura placitum volunlatemque rebus nomina
fuisse composita.idem quoque monstrat quodsspe
singulorum hominum permulata sunt vocabula,
Quem enim nunc vocamus Pialonem, Aristoteles
antea vocabatur,et qui Theophrastus nuncdicitur,
anle Aristolelcm asuis parentibusTirtamusappella-
balur, in eadem quoquelingua quando pluravoca-
buhi uni adduntur rei, monstralur rem ill.im non
natura!ibus,sod appositis nominibus nuncupari.si
enim naturalil)usnominiL)Usres quoque vocarentur.
unam rem uno tantum nomme signaremus. Quid ^
enim attinet,si naturalia sunt vocabula, unius rei
plures esse nominum voces, quije ad unam designa-
tionem demonstrationemque concurrerent.Dicimus
enira gladius,ensis,mucro,el ha^ctriaad unara sub-
jectam substantiam concurrent. Ergo moostratura
est nomina esse secundum placitum,id est secun-
dura ponendum ponentium placitum, ac si diceret
nomen esse quidem et significativam,sed non natu-
raliter significaLivam,sed secundum placitum vo-
luntatemque ponenLis, boc sc:licet dividens ab his
vocibus quae naturaliLer designarcnt, ut sunt hae
velquas nos in passionibus affectibusque prolo-
quimur, vel quas edere amimalia rauta conantur,
Sed nondum supra dicta differentia plenam no-
minis iorraain diffinitionemqueconstituit.Est nam-
que verbo communc cumnorainequod vox designa-
tivaet secundumplacitumest.sedaddita differentia
qua3 est, sinc tempore, nomen a verbo distinxit,
nequeenim nomenullumconsignificat terapus;verbi
naraque est^cum aut passio significatur, autactio,
aliquam quoquesecum trahere vim temporis, qua
illud cumvel facere vel pati diciturprofe.-atur.Cum
enim dico Socrates,nullius est teraporis;cum lego,
vel legi, vel legam,tempore non carent.Addito ergo
nomini quod sine tempore esse dicatur, nomen a
verbo dis.jungitur.Sananos nemo ijrbitrctur opinari
quod nullumnomen significet tempus. Sunt enim
nominaquaetempussignificationedeDQonatrentjVelut
422
dico,hoc]ie,vel craSjlemporisnomina sunt.sed
illuii dicimii8,quod cuin eodein nomine lempusquo-
que non consigniticatur. Aiiud est enimsignificare
toinpu3,aliud consignincare.Vcrbum enim cumali-
quo proprio [nodo tempus quoque significat^utcura
agentis vel patientis moduin demonstrat.Nam sino
tempore ipsa passio vel actio non profertur, unde
non dicimus quod nomen nonsignificet tempus,8ed
quod nomen significatio temporis nonsequatur.Re-
slat aulom una aoladiffercnlia.quae si superioribus
adjungatur, pienissima fere nomea diffinitionefor-
m.ililur, liajc. qua nomen ab oratione se-
auLom est
paralur. Inveniuntur cnim quajdam sine dubio ora*
cum voccs sint et significativce ctsecun-
tiones quse
dum placitum,quippe quaesunl nominibuscolligate,
tamen sunt sinc tempore, ut cum dico Socrates et
Plato,hajc namque oratio,cum ex nominibusjuncta
sit,nomen quidem non cst,vo.\ veroest significativa
secundum placitum et tempore vacat, ut igiturno-
mcn ab hujusmodi oratione dividerct,addidit hanc
dirferantiam,quifi est cujus nulia pars esl significa-
tiva separat;i,Oratio enim quoniara verbisque nomi-
nibusque conjungitur,verba vero vel nomina signi-
ficativaesse palam est, partes, quoque or.itionissi-
gnificare aliquid dubium non est.Nominisveropars
quoniam simplex est. nihil omnino significat sed ;
cum omnis oratio omneque nomen et vcrbum ex
subjecti.s intellectibus vim significandi sumat, est
aliquoties ut unum nomen multos significet intelle-
ctus.Quocirca crit quoque ut nonsimplexnomensit,
quod non unam tantum animi passionem inteilectum-
que designet.Nam cum dicosuburbanum,urbanum
iraaginationera signicandi tenet, sed ita ut a toto
nomine separatura, cura ad ipsum refertur noraen,
significet nihil,et ut in eo quod dicimus equiferus,
ferusvult quidem aliquid significare, sed si a tota
compositione separatur,nihil omninodesignat ineo
nomine scilicet inquo cumequi parlicula junctum
equiferura consignificabat.Omnis namquehceccom-
positiouniusintellectusdesignativa est,quareinora-
tione quidera ferus significat. Etenira equus ferus
oratio duos retinet intellecLus,in nomir.e vero nihil,
quoniam hocquod diciniusequiferus uniusintellec-
tusdesiguativuinest.Sed fortasse ferus cumeaparte
quajunctuin est,simul quidem consignificat,separa-
tum vero nihil, hoc est ergo quod ait :
D Alverononquemadmodum in simplicibusnominibus,
iic se habel etiam in composids. In illis cnim nulto
moffo pars significaliva esl.In hisautem vult. quidem,
sed nihilsignilicat separata,ut in eo quodesl equiferus,
ferus. Secundum placitum vero,quoniam naturaliier
nomen nullum est, sedquanio fitnota, nam designanl
el illilterati soni, ut ferarum, quorum nullui est no-
men.
Simplexenira noraennec imaginationemaliquam
partium significationishabet.Compositura verotales
habet partes, ut quasi conentur quidem aliquid si-
gnificare,sed consignificent potius quara iiuidquam
extrasignificent.Additoigiturnominiquodejuspar-
 423 AN. MANL. SEV. BOETII 424

tes nihil separatae significent,
disjunctumest.Postquamadjectionemquasest^ciijua
nullapars est significalivaseparata.quid in nominis
definitione valeret,explicuit,hoc scilicetquo
ab oratione sejungeret; illud quoque disseritcur sit
additum quod dictum est secundum placitum.Nam
quoniamnulla nominumsignificationaturaliterest,
sed omne nomen positionedesignat.idcirco dictum
est, secundum placitum. Quod enim placuit ei qui
primus nomina indidit rebus.hoc illisvocabulis de-
signatur. Age enim quis naturaliter nomina esse
confirmet, quorum apud omnes gentes est tamdi-
versa varietas.Nec vero diciturquod nulla voxnatu-
raliter aliquid designet,sed quod nomina non natu-
raliter,sed positione significent.Alioqui habenthoc
,.
ferarum,mutorumque aniraalium soni.quoruravox D
nomen ab oratione A. latratus canum,dicitur tamenlatralus, eileonis fre-
mitus, et tauri mugitus, h«c sunt nomina ipsarum
vocumquaea mutisanimalibusprot'eruntur;sed noD
nomen hoc diuimus quoniam eorum nihil est nomen, sed
quoniam horum sonorum nibil tale est, ul nonien
esse possit, id est ut secundum ea velut nominibus
utentes ferae sibiinvicem colloquantur,habentenim
significationem, sed (ut dictum esl) naturalem.No-
men autem secundum placitum est.
Non homo vero non est nomen, at vero nec positum
est nomen, guo illud oporteat appellare. Nam neque
oratio, neque negatio €st, sed sit nomen infinitum,
quoniam similiter in guolibet est, et quod est, et quod
non est. Catonis autem vet Caloni,et quxcunque talii
sunt, non sunt nomina, sed casusnominis. Ratio au
.

'. ... ., j .„ ^
. " tem eius est in aliis quidem eadem, sed difjert. Quo
, .
., • -o
quidem signilicat i 1- j .u- -4
aliquio,uininnuu3eq
significat aliquid,ut hinnitusequi consueti
•

.
. •'

niam cumest, vel fuit, velerit, adjunctum, neque

, , ,

equi inquisitionem, latralus canura latranliumira-

verum, negue falsumesl, nomen vero semper, ut Ca-
cundiara monstrat^et aliahujusraodi.Sed curavoces
toni$ est, vel non est, nondum enim aliquid dicit ve"
mutorum animaliumproprianaturasignificent nullis
rum aut falsum.
lamen elementorumforraulis conscribuntur.Nomen
vero quanquam subjacet eleraentis, prius taraen Superius omnia quaecunque extra nomen essent
quara ad aliquam subjectK rei significationera po- nomine separavit nunc
praedictis adjectionibus a ;

natur,per se nihil designat, ut cura dicimus scin- vero quoniam sunt qua^dam quae sub diffinitione
dapsus vel hereceddyn, haec per se nihil quidem quidem nominis cadunt, videntur tamen a nomine
significant, sed si ad subjectae rei aiicujus signi- discrepare, de his disserit, ut quid esse noraenin-
ficationera ponantur ut dicatur vel homo scindap- expediat. Quod enim dicimus non
tegre videatur
sus,vel lapis hereceddyn,tunc haec quae per se nihil homo, vel non equus, oratio quidem non est. Om-
signifioabant,positione etsecunduraponentis quod- nis enim oratioaut norainibusconstat et Terbis,aut
dam placitum designant. Ergo cum nomen signi- solis duobus vel pluribus verbis, vel solis nomini-
ficativum est, quando (ut ipse ait) fit nota, tunc _ bus.ln eo autem quod est non hnmo.unum tanlum
-..i ni. _-._ J .,„ *,» .,l_,..t.,~
autera fit noia cum secundum ponentis placitum
._.
nomen est, j. _
«-< :j ,. j ._.
quod dicitur homo, id autem quod est
, •. , .

vocabuluraquod naturaliternihil designabatad sub- non, neque noraen est, neque verbum. Quare ne-
jectae rei significationera datur hoc est enim quod
; que ex duobus verbis constat, aut ex verbo el no-
ait, fit nota ;si enim naturaliter nomina signifi- raine. Verbum enim in eo nullura est, quare id
carent,nunquam dehis Aristoteles diceret,fit nota, quod dicimus non homo, oratio non est. Jara vero
lunc enim non fieret nota, sed esset ergo quo- nec verbum esse monstrare superfluum est.cumin
;

niara nomina secundura placitumsignificativasunt,
feraruravero illitterati soni secundum naturam,id-
circo horum voces essenomina nondicuntur.Univer-
saliter auteradiciraus;omnium vocum aliaesuntqu«8
inscribi litteris possunt, aliae quae non possunt. Et
rursus earum quaeinacribunlurvel minime,aliaequi-
dem significant.aliae vero nihil. Amplius (luoque
omnium vocum,aliae secundum placitum designant, gatio esse propter hoc quoque non dicitur. Nomen
aliae vero naturaliter.Nomen ergo secundum placi
tum est.positione enira facturaestsubjectae rei nota.
Nihil enim nominum est quod naturaliter
non eniranoraen informatsignificalio secundum na-
turam, sed secundum^placilum significatio. Nara
et illiterati soni significant, ut sunt ferarum, quos
ideo sonos vocavil,quoniara sunt rauta quaedam ani-
malia qu» vocem oranino non habent, sed tantum
verbis tempora semper reperiantur, in hoc vero
nuUum omnino quisquam tempusinveniat.Sed nec
negatio est. Omnis enira negatio oratio est, non
horao vero cum oratio non sit, nec negatio esse
potest. Illud quoque, quod omnis negatio aut vera
aut falsa est, non homo vero neque verura neque
falsura est, sensus enira plenus non est, quare ne-
vero esse v^uis dicat, cura omne nomen sive pro-
l^
prium, sive appollativura sit, definite significel.
significet, Cuin enim dico Cicero, unam personam, unamque
substantiam nominavi, et cura dico horao,quod est
nomen appellativum.definitam subslantiara signifi-
cavi. Cum vero dico non homo, significo quidem
quiddam,id quod homo non est, sea hoc infinitum
est. Potest enim et canis significari; et equus, et

sonilu quodam concrepant.Quidam enim piscesnon lapis, et quodcunquehomo non fuerit.et «qualiter
Yoce.sed branciis sonant et(utPorphyriu3 autumat) dicitur, et in eo quod est. et in eo quod non est.Si
cicada per pectus sonitura mittit, quorum omnium quis enim de Syila qui non est, dicat non homo,si-
nihil eslnomen Hoc autcra dictumestnon quod nul- gnificat quiddam qnod in subslantia alque in rerutn
lum nomen sit harum vocum quas animalia profe- natura non permanet. Si quis aulem vel de lapide
runt,sed quod his non velut nominibus utantur.Nam vel de ligno, vel dealiis quae sunt rebus dicat non
quamvis illitterata sit vox et natura significet, ut homo, idem tamen aliquid significabit, et semp«r |

I
 :

425 IN LIBRUM DE INTERPRETATIONE EDITIO SECUNDA. 426

praeter id quodnominat hujusmodi vocabiili signifi- A nnini omni diffinitione conjuncti. Magna est enim
catio est.Sublato enim homine (luidquid pra?ter ho- discrepantia quod rectum nomon cum est junctum,
mincm cst, hoc significat non homo, quod a no- perleclam oralionem facit, obiiqui casus imperfe-
mine piurimum differt; omne enim nomen (ut di- ctam. Quod autem diclum est obliquos casus cum
ctum est) definite id significat quod nominatur, et orationem perfectam non facere,
esl verbo junctos
non similiter et de eo ((uod est, et de eo quod non nondicirnus(iuoniam cumnulloverbo obliqui casus
est dicitur, sed haec hujusmodi vo-x et designativa jnnguntur ita.ut nihil indigentem perficiant oratio-
est, el ad placitum, et sine dictum
Lempore, et (ut ncm.Cum enim dico, Socratem poenitet.enuntiatio
esl) partcs ejus nihii cxtra designant.Quare dubia e.st,sed non cum omni verbo,sed tantum cum est

apud antiquos sententia tuit,utrum nomen hoc non vcl non est, hi casus juncti perfectam orationem
dicerent, an hoc aliqua adjoctione nominis diflini- nulla ratione constituunt. Atque est hoc quod ail

tioni subjicerent. Et qui hoc a nomine separaltant, Catonis autem veKCaloni quajcunque talia sunt,
et

ita noinen diffinitione claudebant diceiites nomen non sunt nomina sed casus nominis. Unde etiam
esse vocem designativam secundum placitum sine discreparevidentur,haecenimnominanonvocantur.
lempore circumscriptae signiticationis,cujus partes Illa enim rectiusdicunturnomina quae prima posita

nihil extra designarent,ut quoniam non horao rera g sunt id est quae aliquid monstrant.Genitivus enim
;

circumscriptara nondesignaret,anomineseparetur. casus non aliquid, sed alicujus, et dativus alicui,

Alii vero non eodem modo,sed dicebant quidem id et caeteri eodem modo.Rectus vero qui est primus
cssc nonien, sed non simpliciter. Quadara naraque rem monstrat,ut si quis dicat Socrates, atque ideo
adjcctionesubnomineponi posseillud putabanthoc hic nominativusdicitur,quodnominisquodararaodo
modo,ut sicut homo morluus non dicitur simplici- solus teneat vira, nomenque sit, et verislmile est
ter homo,sed homo mortuus.Ita quoque et nomen eum qui primus nomina rebus imposuit ita dixisse,
hoc quod nihil definite significaret, non diceretur vocetur hic homo,et rursus vocetur hic lapis.Pos-
noraen simpliciter,sed nomen infinitum,cujus sen- tcriore vero usu factum cst, ut in alios casus prirai-
tcntiae Aristoteles auclor est, qui se hoc rei voca- tus posituin nomen derivaretur.Illud quoque majus
bulum aulumat invenisse. Ait enim, at vero nec est quod omnis casus nominis alicujus casus est.
nomen est positum, quo illud oporteat appellare, Ergo nisi sit nomen,cujus casus sit,casus nominis
dicens id quod diciraus non horao quo vocabulo de- dioti recte non poLest.Casusautem oranis inflexio est.
beat appellari non novit aatiquitas, et usque ad Sed genitivus, et dativus, et caeteri norainatavi in-
Aristotelem iiullus noverat quid essetid quod non flexionessunt,quarenorainalivi casuserunt,sed om-
homo diceretur, sed hic huic sermoni vocabulum niscasu£quisecundumnomenest,nominiscasus est.
posuit dicens.sed sit nomen infinitura non simpli- Nomen nominativus est.Aliud vero est casus
ii,ntur

citer nomen,quoniara nulla circumscriptione signi- alicujusquamestidipsum cujuscasus est,casus igi-

ficat.sed infinitura nomen, quoniam plura et in ea tur nominis,nomen non est.Quod vero adjecit,ratio
infinite significat.Sed hoc non solum hujusmodi vo- vero ejus est in aliis quidem eadera,hoc inquit. Ra-
cibus contingit,ut simpliciter sub nomine poni non tioetdefinitioobliqui casus etnorainiseademinoiH-
possinl,sed sunt quaedam aliae quae omnia quidem nibus aliis est, nam et voces sunt et significativae,
accidentia norainis habent, et definite significant, et secundura placitura, et sine tempore,et circum-
scdquadamaUadiscrepanlia.nominasimpIiciterdici scriptae designant.Sed (ut ipse ait) diflert quoniam
non possunt,ut sunt obliqui casu?,ut cum dicimus cum est,vel fuit,vel erit, adjunctum, neque verum
Catonis, Catoni, Catonem, et caeteros. Horum enim neque falsum est.Quod a recto nomine sine ulla du-
discrepmtia est a nomine,quod nomen rectumjun- bitationeperficitur,utcum estvelfuit, veleritadjun-
cLurn cum est, vel non est, enuntiationem facit, ut ctum verura falsumve conficiat,quod designavitper
si quis dicat, Socrates hoc verum vel falsum
esl, hoc quod ait.Nomen verosempersubaudiendnraest,
esf. Si enira vivente Socrate diceretur, verura es- scilicet, facit verura falsumve, cum est vel fuit vel
set, si vero mortuo, falsum esset, quare affirmalio erit adjuncfum,eorumqueponitexempIa.Calonis est,
est.Si quisautem dicat,Socrates non est, rursus fa- D vel non est, in his enim (ut ipse ait) neque verum
citnegationem,et in ea quoque veritas vel falsitas aliquid dicitur,neque falsum,quare inlegranominis
invenitur.Ergo omne nomen rectura junctum cum hujusmodi.Nomen estvox designativa,
diffinitio est
esl vel non est, enuntiationem conficit. Hi vero secundum placitum, sine terapore, circurascriptae
obliqui casus juncti cum est, vel cum non est, significationis, cujus partes extranihil designant,
enuntiationem nulla ratione perficiunt. Enuntiatio et cum est, vel erit, vel fuit adjunctum, nullius in-
namque est perfectus orationis intelleclus in quem digentis orationis perfieiens intellectura enuntiatio-
veritas aut falsitas cadit.Si quis ergo dicat,Catonis neraque constituens quoniara igitur de nomine ex-
;

est,nondura est plena sententia quid enim sitCa-

;
peditum est, ad diffinitionem verbi veniamus.
tonis non dicitur, atque eodem modo, Catoni est, DE VERBO.
vel Catoncm est. In his ergo quoniam cura est vel Verbum autem esl quod consignificat tempiis cujus
non est injuncta,enuntiationem non perficiunt, est pars nihil exlra signi(icat,etestsempereorumqu3ede
([uajdam a noniine discrepantia,quanquam sint no- allero prxdicanlur, nola.Dico aiitem quoniam consi-
Patrol. LXIV. 14
427 AN. MANL. SEV. BOETII 428

tempus, ut cursus quidem nomen est ; currit

gnifi,cat ^. nomiuis inlerpositioncmonstravitjetenira quoriiam
autem verbum, consignificat enim nunc esse. Et esse cursus accideiis est.et nomin-itum est,ita utsit no-
semper eorum qux de altero dicuntur,nota, ut eorum men.non consignilicat tempus.Currit vero,id estuc-
qux de subjecto vel in subjecto sunt. cidens in verbo positum praesens tempus designat,et
hocverbum distarevideturanoraine quod illudcon-
Verbi quidem integra diffinitio est hujusmodi. significattempus,ilIudveroprBeleroranemcoasigni-
Verbum est vox significativa secundum placitum, Sed postquam vcr-
ficationein ternporis praedicatur.

quae consignificat tempus,cujus nulla parsextrade- bum consignificare tempus ostendit,

id, quod supra

signativaest.Sed quoniara communeestilli cum no- jamdixerat,verbumsemperdealteropraedicari,nunc

mineessevocemetsigniQcativam,etsecundumplaci- memoriterquemadmodum praedicaturostendit. Ait
tuni,idcirco illa reticuit.Ab autem quae proprias
liis enim Et semper est eorum quae de
: altero dicuntur

sunl verbi inchoavit.Verbi autem proprium e&ljquo nota, ut eorum qus de subjecto vel in suyijecto.Hoc
a diilinitionenominis segregatur,quod consignificat scilicetdicens,ita verburasignificat aliquid.utidquod

tempus. Orane enim verbum consignificationem significat de altero praedicetur, scditaut accidens,
temporis retinet,non significationem. Nomen enim oranenamqueaccidensetin subjecto est,etde sub-
significat tenipus. Verbum autem cum principaliter p jectasubstantiasibiprcEdicatur.NacriCumdicocurrit,
actus passionesque significet, cum ipsis aclibus et iddeho!nine;siitacontingit,pra^dico scilicetde sub-
passionibus temporis quoque vim trahit, ut in eo jecto,etipsecursusinhomineest.Undeverbumcurrit
quod dico iego,actionem quidem quamdam principa- inflexumestergoquoddicitsempereorumessenotum
monstrat.Hoc verbum,s6d cum ea ipsa .igendi
liter verbura quaedcaltero prffidicentur, hoc monstrat:
significatioDepraesensquoquetempusadducit,atque Verbum accidentia semper significare,quoniam ait,

ideo non ait verbum significare tempus,sed consi- easres verbi significationemonstrari quae velin sub-
gnificare.Nequeenim principaliterverbura significat jecto esset,vel de subjecto dicerentur,vel certe ut sil
terapus (hoc enim norainis est), sed cum aliis quae alius intellectus,quoniam solet indifferenter uti de
principaliter significat,vim quoquetemporis inducit subjecto aliquid proedicuri,tanquam si dicat in sub-
et inserit.Ergo cum nomen el verbum voces signifi- jectoesse,et saepe cum dicitde subjecto aliquid prae-
secundum piacitum, additum verbo
cativae sint, et dicari, in subjecto esse significat, cum vellet os-
quod consignificat terapus,a nomine segregatur,ut tendere accidentium significationem contineri ver-
enimsffipedictum est,nomen significare tempus po- bis,aiteasemperdesignariverbisquaedesubjectoes-
terit, verbum vero consignificare, el sicut in dilfi- sent.Scd quoniam hoe videbaturol)SCurius,patefccit
nitione nominis addidit,nihil omnino partessepara- addito vel in subjecto, ul quid esset de quo su[)ra
ratasatotacompositionenominisdesignare,propter Li dixerat de subjeclo, exponeret cum addidit vel in

orationes quae nominibus essent compositee, ut est subjecto,tanquam enim si ila dixisset: Verbum qui-

Plato etSocrates, ita quoque in verboaddidit, nihil dem semper eorum nota est, quaj de allero pra^di-

extra verbi partes significare,proplereas orationes cantur ut de subjecto ; sed ne hoc fortasse cuipiam
quas verba componunt,ut est ambulare et currere, videatur obscurius,hoc dico esse de subjecto,quod

haec enim oratio ex verbis est composita, et singula est esse in suhjecto.Vel melior hsec expositio est, si

verba el in ipsa oratione et praeler eam perseipsa similiterdixisseeumarbitremur,tanquamsidiceret:

significant. In verbo vero nullo modo, et sicut in omne verbuin significat quidera accidens,sed ita ut

noraine pars nominis nihil designat separata,ita in idquodsigni(icatautparticularesilautuniversale,ut

vero pars verbi nihii separata designat. Dicit autem idquoaitdesubjecto, aduniversalitatem referamus,
esse verbumsemper eorum quod in subjecto, ad solam particularitatcm. Cum
quae de altero prajdican-
tur notam, quod hujusmodi est ac euim dico raovetur, verbum quidem est et accidens,
si dicerct nihil
aliud nisi accidentia;verba significare.Omne enim sed universale. Motus enim plures species habet, ut

verbum aliquod accidensdesignat cum enim dico ;

cursus sub motu ponitur.Ergocursussidiffiniendus
est, motum de cursu praedicamus. Quocirca motus
cursus,ipsum quidem est accidens.sed non ita di
citurulidalicuiinessevclnoninessedicatur.Siau- D genus quoddam est cursus, atque ideo motus de
tem dixero currit, tunc ipsum accidens in alicujus cursu ut de subjecto praedicabitur^cursus vero ipse,
actione proponens, alicui inesse significo, et quo- quoniam species alias non habet,insubjecto tantum
niam quoddicimuscurrit,pra)ter aliquodsubjectum est, id est in currente. Motus autem quanquam et

esse non potest (nequc cnim dici potest praetcr cura ipse sit in subjecto,tamen de subjecto praedicjtur.

qui currit) ; idcirco dictum csl omoe verbum eorum Ideo dicit,eorum esse notam verbum quae de altero
esse quaj de altero praedicantur significativum, ut praedicentur.atque addit.ut eorum qua?de subjecto
verbum quod estcurrittale significatquiddam quod vel in subjecto. Hoc dicit accidentium quidem vim
dc altero praedicetur,id est do currente ;
his igitur verba significant, sed lalium quae aut universalia
expeditis quod ait verbum consignificare tempus sint,aut particularia, ut cum dico moveor, univer-

exemplis aperuit.Ait enim,dico autem ([uoniam con- sale quiddam es(,et de subjectodicitur,ut decursu.
signilicat tempu3,ul cursus quidem est nomen,cur- Cum vero dico curro,particuIare est,et quoniam de
rit vero verbura,consignificat enim nunc esse. Ex- subjccto non dicitur,ia subjecto solum est.
peditissime quod verbumdistaretanomiae,verbi et Non curritaulem, et non labornt, vcrbum non dico.
 :

429 IN LIBRUM DB INTERPRKTATIONE EDITIO SECUNDA. 430

consignifmil enim tempiis, semper de aliquo cs/.

et A. est,propriamque retinens sententiamhujusverbisi-
Dif]crentix aulem huic non estpositum nomen, scd fiL gnillcalio, unde fit ut apud Grfficos quoque cum ar-
in(imlum verbuvi.Quoniam simililer in quolibet est, et ticularibus preepositivis sola verba dicta proferan-
quod est, el quod non est. Simititer autem currct, et tur,ute8t, To TtEpnraxeTv, xoij TrepnraxElv, xoj Trepiira-

currebai non at verlum, sed casus verbi, dilJeruni izh. Quod si verba cum nominibus conjungatur in

aiitem averho : Quoniam hoc quidem prxsens tempus oralioneGra2ca,articulariapraepositiva addi nonpos-
qux circa mnt.
consignificat,illa vero sunt,nisi sola dicta sint. Quoniam significant reni,
Quomadinodura dixitinnomine,non,liomo nomcn etitautquamvisea sij,'nificentqua3 alicuiinsint, ta-

non est, idcirco quod rnullis aliis conveniret, quaj mcn quod sccundum se, et per suam essentiam di-

hcmines non essent,quoniamquedehomine idquod cantur,idcirco sunt nomina.etquod Aristoteles ail

dicerat auferrct,nihilque ciefinitum in eademproedi- Ipsa quidem secundum se dictaverba norainasunt,
catione relinqueret,quod enim non homo est,potest tale est ac si diceret, ipsa quidem sola neque cum
esse et ccntaurus, potesl esse et eijuus.et alia qua; aliis juncta verba,noniinasunt.Gujus rei hoc argu-
vcl sunt vel non sunt, atque ideo infinitum nomen montum reddit. Constituit enim,inquit,qui dicit in •

vocatum est, ila quoque etiam in verbo, quod est tellectum,et qui audit quiescit, hoc autem tale esl.
non currit,vel non laborat,infinilum quoque ipsum n Omne nomen auditum, quoniam per syllabas pro-
est, quoniam non solum de eo quod est, verum est, " grediens aliquantulurn temporis spatium decerpit
sed etiam de eo quod non est praedicari potest. Pos- in ipsaprogressionetemporis([uadiciturnomen,au-

suin namque dicere,homo non currit,et id quod aio dientisquoque animuspro^reditur, utcumdicoim-
non currit, vel non laborat, de ea re qufe est pra3- perterritus sicut per syllabas zm, et per, et ter, et
dico,id est de homine. Possum rursus dicere, Sylla caeteras progreditur noraen, ita quoque animus au-
non currit, sed Sylla non est, ergo hoc quod dico dientisper easdem syllabas vadit. Sed ubi quis ex-
non currit, et de ea re quse est valet, et de ea quee pleveritnoraenet dixerilimperterrilus, sicut noraen
nihil est, prajdicari.Sed forte aliquis hoc quoque in syllabarum progressione finitum consistit, ita quo-
verbisesse finitiscontendat.Possum namquedicere. que audientis animus conquiescit.Nam cum totum
equus currit,hyppocentauruscurrit, etdeeare sci- nomen audit,totam significationera capit,et animus
licet quae est, et de ea quas non est. Et quod comple- audienlis, qui dicentis syllabas sequebatur, volens
ctiturdefuturoac praeteritodixitquod futurum qui- quod illc diceret intelligere, cum significationem
dcm ante pra^sens tempus esl,praeteriiura vero retro cceperit, consistit, et ejus animus perfecto demum
reIinquitur,etnovoadmirabilique sermoneususest, nomine constituilur, hoc est enim quod ail Consti- :

quod ailcomplectitur.sed nos id quantum Latinitas tuit enim qui dicit intellectum,et qui audit quiescil.

passaest.lransferrediumultumquelaborantes, hoc ^ Etenim is qui loquitur postquam totum sermo-

solo potuiraus, Gra^ca vero orationeluculentius di- nem dixeril,audientis animum constituit. (Non est
ctum est.Ita enim se habetxi §£ xoJv Trepi^.Quod qui enim quo progrediatur intelligentiajipsoquenomine
Grajcae linguae perius est, quantum luelius Graeca terminato,animusauditoris qui progrediebatur.ex-
oratione sonet, agnoscit, plicatione nominis constituitur,et quiescit,et ullra
Ipsa ilaque secundum nomina sunt,
se dictaverba, ad inLelligentiam, quippe expedita significatione
enim qui dicit,intel-
el siijnificanl aliquid. Constituit nominis, non procedit, sed hoc verbo nominique
lectum, et qui audit, quiescit, sed si est, vel non esl, coramuneest,sed si verbum solum dicatur.Namque
nondum significat,neque enim signum est rei esse vel si cum noraine conjungatur,nondura audientiscon-

non esse,nec si ipsum estpurum dixeris.lpsum enim
nihil est,consignificat autem quamdam composiiionem,
quam sine compositis non est intelligere.
Hoc in loco in Porphyrius deStoicorum dialectica,
aliarumque scholarum multa perraiscet, etin aliis
stituitur intellectus. Est enira quo ullra progredi
animus audientis possit. Quod cum dico, Socrates
ambulat, hic ambulat non per se intelligitur, sed
ad Socratem refertur, et in tota oratione consistit
intellectus, non in solo sermone ai vero si solura
;

quoque hujus iibri partibus,id estin expositionibus dictum sit, ita in significatione consistit, quemad-
idem facit, quod interdum nobis est nej,'ligendum. ,D niodum in nomine. Recte igitur dictum est ipsa se-
Siepe enim superflua cxplanatione magis obscuritas cundum se dicta verba nomina esse,quoniam con-
comparatur.Nuncautem Aristotelis hujusmodi sen- sLituit is qui dicit intellectura,et qui audit quiescit.
tenlia est, Verba, inquit, ipsa secundum se dicta Vel certe erit melior expositio si ita dicaraus verba
nomina sunl, non secundum id quod omnis pars ipsa secundura se dicta nomina esse, idcirco quo-
orationiscommuniternoraenvocatur,utdicirausno- niara cujusdam,rei habeant significationem,ne ]ue
raina rerum,sed quod orane verbum per se dictura, enim sitalis rei significationem retinet verbum,quae
neque addito de quo pragdicatur tale est,ut noraini semper aut in aitero sit, aut de alLero praedicetur,
sit affine. Nara si dicam,Socrates ambulat, id quod idcirco jam nihil omnino significat, nec si significat
dixi ambulat, totum pertinet ad Socratem. Nulla aliquid quod pnvter subjecLum esse non possit,id-
ipsius intelligentia propria.At vero cura dico soium circojam etiamillud significatquod subjecLum est,
ambulal,ita quidem dixi,tanquam si alicui insit, ut cum dico sapit,non idcirco nihil significat,quo-
id est lanquam si quilibet ambulet,sed tamen perse niam hoc ipsum sapit, sine eo quod sapere potest.
431 AN. MANL. SEV. BOKTII 432

esse non possit, nec rursus cum dico sapit, illum \ tas non videlur existere, qiiocirca praeter aliquam
ipsum qijod sapit in altero csse, sed illud quoddico compositioiiem nulla affirmatio vel negatio est.

sapit, nomen est cujiisdam rei, quae semper sil in Verbaigiturpersedictasignificantquidemquiddam,

altero et de altero prscdicetur, unde (it ut intellectus et sunt rei nomina, sed nondum ita sigaificant, ut

quoquesit. Nam qui audit sapit, licet per sc con- vel esse vel non esse aliquid constituant, id est ut
slantem reinnon audiat (in altero namque semper arfirmationein lacianl aul negationem.Nam sicutin
est) et in quo sit dictura non est, tamen intelligit nominis partibusaut verbi,partes ipsa; nihilsigni-
quiddam el ipsius verbi significatione nititur, et in ficant, omnes vero designant simul, ita quoque in
eaconsliluitinteliectum el quiescit,utadinlelligen- aCfirmationibusautnegalionibus, partes quidemsi-
tiam nihil ultra quaerat omnino sicut fit in nomine. gnificant, totaj vero conjunclye verum falsuinvede-
Queraadmodum eniranomencujusdam reisignifica- signant, ut cum dico Socrates philosophus est, So-
tio propria est per se constantis,Ua quoque verbum crates philosophus non est,sigillatim positce partes
non per se subsistenlis,sed alte-
significatio rei est propria significatione nituntur, sed nihil verum
rius subjecto,et quodummodo fundamento nitentis. falsurave significant, omnes vero simul junclae, ut
Esl hic qua3stio,non enim verum videri potest,quod cst Socratesphilosophus esl, veritatem faciunt, vel
ait constituit enim quod dicit intellectum,et quod
; quod est huic contrarium, falsitatem. Quarc cum
B verba secundum sedicla nomina sint,
audit quiescit.Nam nequequi dicit constituitintel- et significenl

Jectum,neque quodaudit quiescit deest enimquid-

; qu£Bdam ejus composilionissunt,
aliquid,et parles
dam sermoni veinomini, ut si quisdicat Socrates, quae verum falsumve faciant, non tamen ipsa in
moxaudientisanimusrequirit quidSocrates,tacitne propria significatione vel esse,quod cst affirmatio-
aliquid an patitur? et nondum audientis intelleclus nis, vel non esse, quod est negationis, designant.
estquietus.cum horum aliquid requiril,et in vcrbo Nisi enim cui insit verbum illud fuerit additum,non
idcm est,cum dico legit,quis legat animusaudientis fit enuntiatio, ut cum dico sapit, nisi qui sapiat,
requirit. Nondum ergo qui dicit constituil inlellec- dicam, propositio non est. Quod autem addidit,
tum,ne qui audit quiescit. Sed ad hoc Aristote- neqne enim signura est rei esse vel non esse, tale
lem relulisse putandum est, qucniam quilibet au- quiddam
est esse, quod verbum est, vel non esse,

diens cum significativam voceni coeperit animo,pjus quod infinitum verbum est, indicat,non cst signum
intelligentia nitilur, ul cum quis audithomo, quid rci, id est nihil per se significat. Esse enim nisi in

sihoc ipsum quod accipit mente comprehcndit,con- aliqua compcisitione non ponitur. Vel certe omne
stituilque animoaudisse animal ralionale mortalej verbum dictum per se significat quidem al:quid,scd
^_
Si quis vero hujusmodi ...
vocem coeperit, quae nihil si est vcl non est, nondum signilicat.Non cnim cum

omnino designet, animus ejus nulla significatione C aliquid dictum fuerit,idcirco aut esse aut non esse
neque intelligentia roboratur errat,ac verlitur, nec signilicat, Atque hoc est quod ait Ncque cnim :

ullis designationisiinibus conquiesciL,quareAristo-
telis recla sententia est,et verba secundum sedicta
esse nomina, et dicentem constituere intellectum,
audientemque quiescere,sed hujusmodi quaeslioab
signurc est rei esse vel non esse, elenim quam rcm
verbum designat, esse ejus vel non esse non est
signum ipsum verbum, quod de illa re dicilur, ac
si sic diceret Neque enira signumestverbum quod
;

Aspasio proposita est et ab eodem resoluta. Post- dicitur.rei esse vel non esse, hoc est de qua diciiur

quam igitur Aristoteles secundum se dicta verba re, ut id quod dico, rei esse vel non esse, tale sit,
nomina esse constituit,inquit,?ed si est vel noii est tanquam si dicani, rem ipsam significare esse vel
nondum significant,quod hujusmodi est ac si dice- non ess!,-, atque hic est melior intellectus, ut non
ret Significatur quidem quiddam a verbis, velut a
:
sit signum verbum ojus rei de qua dicitur esse vel

nominibus,sed nuUatamen inde negatio affirmatiove
perficitur.Cum enim dico sapit,est quidem qusedam
significatio, sed nihil aut esse aut non essedemon-
slrat, id est neque aflirmativum aliquid, nequc ne-
gativum est; nam si af(irmalio et negalio in intcllec- D stendi. Sed quod addidit, Nec si hoc ipsum est,
tuumcompositionibus invenitur.utsuprajaradocuit
nequesola nomina dictaneque verba aut affirmatio-
nem.aut uUam facienl negationem. Pluribus enim
inodis docuit Aristoteles alias non in rebus,sed in
intellcctibus verilalem falsitatemque esse constitu-
tam, quoniam si in rebus veritaj falsitasve es-
set, una res sola aut alfirmatio essct, aut quae ei
conlraria est, negatio. Nunc vero quoniam in-
non esse subsistendi, scilicet vel non subsistendi,
quod illuJ quidcm affirmationis est, illud vero ne-
gationis,ut sil talis sensus,neque enim quod dicitur
verbum signum est subsistendi rem vel non subsi-
purum dixeris,vel si ita dicamns,Nec si hoc ipsum
ens,purura dixeris. Alexander quidem dicit estvel
ensajiuivocum esse. Omnia enim praedicamenta,
qua3 nulli communi generi subduntur, aequivoca
sunt, et de omnibus essc pradicatur. Suhstantia
eriim est, et qualitas est, et cadera. Ergo nunc hic
dicere videturipsum ens vel est,unde esse traductum
est, per se nihil designat. Omne enim ajquivocum

telleclibus functis, veritas et falsitas ponitur, ora- perseposilura nihil designat nisi enim ad res ;

tio quoquc opinionis ulque intellectus passionuni- <|uisqup pro voluntate significantis aptctur, ipsum
que aniiii.T; intorprcs ost Quare sine compdsi- per so idoonullorura dosiLjnativum ept,(|uod multa
tione intellecluum, verborumque veritas et falai- signilicat. Porphyriusvero aliam protulit expositio-
433 IN LIBRUM DE (NTERPRETATIONE EDITIO SKCUNDA. 434

noin.qiiai hujusmodi est. Scrmo hic,iiuetn (Jicimus A. sinecompositis vero quod significet, non estinlelli-

cst,nuilam ppi-sesubstantiam monstrat,sed sempcr gere.Vcl certe ita intelligendum est quod ait,ipsum
aliiiuam conjunctionem vel earum rerura (luae sunt, (luidem nihil esl non, quoniam nihil significet,sed
si simpliciter apponutur,velallerius secundum par- quoniam nihil vcrum Caisumve demonstret,si purum
ticipationem : nam cum dico,Socrate3 est, hoc quod dictum sit ; cum enim conjungitur, tunc fit enun-
dico Socrates aliciuid eorum est quae sunt, et in re- tiatio. Simpliciter enim dicto verbo nulla veri vel
bus iis (lUije sim vero dicam,
sunt Socratem jungo ;
falsi significatio fit, et sensus quidem totus hujus-

Soorales philosophusest,hic,inquam, Socrates phi- modiesi,ipsaverba(iuidempcrsedictanominasunt,

losophia participat. Rursus hic quo^iue Socpatcm nam et qui dicit intellectum constituit, et qui autlit
philosophiamquo conjungo, ergo hoc quod dico est, quicscit, scd quanquara significent aliquid verba,
vim conjunctionis cujusdam obtinet, non rei, (luod nondumtamen affirmationemnegationemvesignifi-
si propositionemaliquamcopulationemquepromittit cant.Nam quamvis rem designent, nocdum tanien
s.ilum dictum nihil omnino signiticat, atque hoc est subsistendi ejus rei signum est,nec si hoc ipsumest
quod ait,nec si hoc ipsum est, purum dixeris.id est vel ens dixerimus, ali(iuid ex eo verum vel falaum

solum,non modo neque veritatem neque falsitatem poterit invenire. Ipsum enim quanquam significet
dpsignat, sed omnino nihil est.et quod secutus est g aliquid,nondum tamen verum vel falsumest, ted in
planum fccit,8ignificat, inquit, quamdam composi- compositione fit enuntiatio,et in ea veritas vel falsi-
tiofiem quain sine compositis non est intelligerc. tas nascitur ;quam veritatem falsitatemque sinehis
Nnm ost
si verbum composilionis conjunctionisque quac componuntur.conjungunturqueintelligere im-
Ctijusdam vim et proprium oblinet locum,purum et possibile est, et de verbo quidem et nomine suffi-
sineconjunctione praedicatum nihil significat, sed cienter dictum est. Secundo vero volumine de ora-
eamipsamcompositionem,quamde3ignatcum fuerit tione est considerandum.
conjunctum,caquaecomponuntur,significarepotest.

LIBER SECUNDUS.
In quantum laborhumanum genus excolit etbea- nomen diffiniendum e?se proposuit ;
post verbum
tissimis ingenii fructibus complet, si tantum
in hinc negationera, post hanc affirmationem, consc-
cura exercendae mentis insistpret, non tam raris quenter enuntiationem,orationem vero postreraam.
homines virtutibus uterentur, sed ubi desidia de- de nomine et verbo dixerit, converso
Sed nunccum
mittit animos, continuo feralibus seminariis,animi quod ultimura proposuit, nunc exsequitur
ordine,
uher horrescit. Nec hoc cognitione laboris evenire n primum, dc oratione namque disputat, quam pos-
concesserim, sed potiusignorantia quisenim labo- tremam in operis disposiiione proposuit, ait enim
;
:

randi peritus unquam a labore discessit ? Quare DE ORATIONE.

intendenda vis mentis esl,verumque est amitti ani- Oratio aulem est vox significativa, cujus "parlium
mum,si remittitur.Mihi autem si potentior divini- aliquid significativum est separatum.ut dictio,non ut
latis annuerit favor,ha3C fixa sententia est, ut quan- affirmatio vel negatio.Dico autem, ut homo signifcat
(luam fuerint praeclara ingenia, quorum labor ac aliquid,sed non quoniam est aut non est,sed erit affir-
studium multa de his quae nunc quoque tractamus matio vel negatio, si aliquid addatur, sed non una
Latinae linguae non tamen quemdam
contulerit, hondnis sijllaba, nec enim in hoc quidem qiiod est

quodammodo ordinem filumque disponendo disci- sorex,rex significat,sed vox est nunc sola. In dupli-
nlinarum gradus ediderunt. Ego omne Aristotelis cibus vero significat quidem aliquid, sed non secun-
opus quodcunque in manus venerit, in Romanum dum se, quemadmodum dicium est.

alylum vertens, corum omnium commenta
oratione perscribam,utsiquid ex logicae artis sub-
tilitate, et ex moralis gravitate peritiap, et ex natu-
ralis acumine veritatis t»b Arislotele conscriplum
ost, id orane ordinatum transt'eritm,atque id quo-
ilainhimine commentationis illustrem, omnesque
1'lalonisdialogosvertendo, vel etiam comraentando
in Latinam redigam formam.His peractis non equi-
dem contempsenm Aristotelis Platonisque senten-
tias, in unam quodammodo revocare concordiam,
elin his eos non ut plerisquedissentire in omnibus,
sed in plerisque quae sunt in philosophia maxirae
ronsenliredemonstrem,haecsi vita otiumque super-
erit.cum multa operis hujus utilitate,nec non etiara
laude conlenderim, qua in re faveant oportet, quos
nulla coquitinvidia. Sed nunc ad proposita reverta-
mur. Aristoteles namque inchoans librum, prius
Latina Videtur Aristoteles quoque voces orationea
illas
putare, quaecunque vel ex nominibusvel ex verbis
constent, non tantura quae integrum colligant intel-
lectum, ut sunt Socrateset Plato, etambulare et di-
^ cere; haecenim quanquam pleni intellectusnon sint,
verbis tanien et nominihus componuntur. Ait enim
orationem esse vocem significativam, cujus partes
significarentaliquid separatitjQ,significarent, inquit
non consignificarent, ut in nomine etverbo. Docet
autetnillaquoqueres,eum etiamimperfectas, com-
posita8tamenexnominibusacverbisvoces,orationes
dicere, quod ait cum de nomine loqueretur, in eo
quod est equiferus nihil significare ferus, quemad-
modum equus ferus, namque
in oratione quae est
equus ferusvox compositaex nominibusest,sedsen-
tcntiam non habetplenac:,etilleait,quemadmodum
in oratione quae est equus ferus. Nam si secundum
 ;

435 AN. MANL. SEV. BOETIl 436

Arislotelem equus ferusest oratio,curnonaliaequo- A. beat partes.Neque enim fieri potesl ut prima dicatur
que quae nonainibus verbisque constent,quanquam oratio quae aiias orationeshabetin partibus ;partes
sint imperfectas sententiae, tamen orationes esse vi- eni.m prioressunt propriacompositioiie quod siin ;

deantur.cum praesertim orationem ipse ita definiat
Oratio est vox significativa, cujus partium aliquid
significativum est separatum. In his ergo vocibus
quae verbisetnominibus componuntur,partes extra
significant, et non consignificant. Nam sinomenet
infinitum ducatur intelligcntia, nulla prima oratio
reperitur, et cum nulla sit oratio prima, nec ulla
postremaest.Quocircainterrempta prima atque po-
strema,omnis quoque interimitur, et nulla omnino
erit oratioquare non recta fuisset diffinilio, si ita
;

verbum significativum est separatura, in his vero dixisset : Oratio est vox significativa, cujus partes
vocibus quae verbis et nominibus componuntur, aliquid extra significant, ut orationes. At vero, in-
partes extra significant, non consignificant, etiam quit Alexander, nec si quaedam orationesin parli-

voces imperfectae nominibus et verbis compositae bus continent,idcirco jam necesseest ipsarum ora-
orationes sunt. Nam si nomen omne et verbum si- tionum partes alfirmationes esse, ut cum dico :

gnificativum est,haB autem voces, id est orationes Desine meque tuis incendere teque querelis.Est er-
nominibus componuntur et verbis, dubium non est go hujus orationis pars una.Desine meque tuis in-
in his vocibus, quae ex nominibus et verbis con- P cendere,tequequerelis,alia.Neulraharumaffirmatio
junctae sunt,partes per se significare; quodsi hoc est, quanquam videatur esse orutio. Quocirca nec

est,et vox cujus partium aliquid separatum, etiam illa fuissetrecta diffinitio, si ita dixisset.Oratio est

per se significat, licet sit imperfectae sententiae, ta- vox significativa cujus partes extra aliquid signifi-
men orationem esse manifestum est. Sed quod ad- cant, ut affirmatio.Hujusmodi enim orationes cum
didit orationis partes significare, ut dictionem,non sintejuspartesexorationibusjunctaB, nontamen af-
ut affirmationem vel negationem. Alexander ita firmationibus totumipsiuscorpusorationisefficitur.
dictum esse arbitratur.Sunt enim, inquit.aliae qui- Sed quoniam in omnioratione verbasunt etnomina,
dem simplices orationes,quae solis verbis et nomi- quae simplicessuntdictiones,non autemin omnibus
nibus conjunguntur, aliae vero composilaj quarum orationibus, aut affirmationes aut orationes parles
partesinunum corpusjunctaejamfaciunt orationes, sunt, quod commune erat,id in definitione consti-
et simplices quidem orationes,partes habent easex tuit,tanquam si ita diceret :Oratio est vox significa-
quibus componuntur, verba et nomina, ut ost So- : tiva secundum placitum,cujus partes aliquid extra
crates ambuIat.Compositaeautem aliquotiesquidem signiflcant,exnecessitatequidemutdictio,non ta-neo
tantum orationes,aliquoties vero etiam affirmatio- semper, ut affirmatio,aut oralio.Neque enim potest
nes,ut cum dico Socrates ambulat,etPlato loquitur, fieri, ut inveniatur oratio, cujus partes non ita ali-
utrasque sunt affirmationes, vel cum C quid cxlra significent ex necessitate, ut nomen aut
dico : Aio te
iEacidaRomanosvincereposse,exorationibu8nonex verbum eum inveniripossit, utita extra significent
affirmationibus componitur talis oratio.Prior autem orationisparteSjUltamen orationeautaffirmationes
simplicitas est, posterior vero compositio.In quibus nonsint. Quare si ita dixiTset. Oratio estvoxsigni-
estautem prius velposterius aliquid,illud sinedubio ficativa, cujus partes aliquid extra significant, ut
diffiniendum est priori loco, quod natura quoque hac diffinitione non cir-
afirmatio, illas orationes
praecedit.Ita ergo quoniam prior simplex oratio est, cumscripsisset.quarum partesquidemorationessunt
posteriorverocomposita,priussimplicemorationem sed non alfirmationes,ut ille versus est quem supra
diffinitioneconstituitdicens,cujus partessignificant jam posui. Sin vero sic dixisset : Oratio est vox si-
ut dictio,non ut affirmatio,dictionem simplicis no- gnificativa, cujus partes extra significant aliquid ut
minisautverbi nucupationem ponens.In simplicibus oiatio,ilIasoraiione? in diffinitionesreliquis?et,qna-
enim oralionibushujusmodi partes sunt.In compo- rumpartessiraplicessunt, utest, Socrates ambulat.
sitis vero aliquoties vero affimationes tantum, ali- Sed cum dicit oratinnis partes ita significare ut
quoties vero alfirmationes, ut supra monstravimus ;
dictiones,non omnino ut affirmationes.et simplices
additquoque illud.Omnem,inquit,diffinitionem vel et compositas.hac diffinitione conclusit. Simplices
conlractioreni essedilfinita specie,vel excedere non D qiiidemidcircoquod quajlibetsimplexparvissimaque
oportet:quodsiAristotcle8itaconstituissptdiffinitio- oratio nomine et verbo conjungitur, qua? sunt sim-
nem, ut significare partes orationis diceret ut ora- plices dictiones. Compositas vero, quae cum habont
tiones, ac non ut dictiones, simplices orationes ab orationes in partibus.partes, ipsae habent simplices
hac diffinitione secluderet.Orationum namque sirh- dictiones.t^ua^ ipsae simplices dictiones totius cor-
plicium partes, non ut orationes, sed ut simplicia poris partes sunt,ut cum dico, si dies est, lux est.
vorba nominaque significant. Nam si omnis oratio Dies est, et lux est, partes sunf totius orationis. Sed
orationes habebit in partibus, rursus ips» partes rursus harumparlium partessuntdies. etest,et rur-
qu,Tesuntorationes,aliisorationibusconjungerentur sus hix,ct osl,qua; rursu? totius orationis.per quam
et rursus partium partes,quae eiedcm (juoque ora- dico,9i diesest, luxest, parles sunt; sed dies--, el est, i
tiones sunt.alias orationes habebuntin partibus.Ac et rursus lux, elest,suntsimplices dictiones. Quo-
si quishocintclligontiasump3erit,ad infinitumpro- circaetiam compositarum orationum parles indubi-
cedet, ncc ulla eritpriraa oratioquae simplicesha- tanter, ita semper significant, ut dictiones non ut

{.,
 437 IN LIBRUM DE INTERPRETATlONfi EDITIO SflCUNDA. 438

affirmationes, aut quaedam orationes. Quare hanc A etiam adsiraplicesaffirmationesne-

sistit,8ed ultra

diffinitionem Aristoteles recte constituit. Ad iianc gationesquetransit,et ineo progressionisterminum

crg.isententiamlocum huncAlexandercxpcdit.Iliud facit. Erjj;o ([uoniam non omnis oratio part.cs habct
(luoquc addena s;cpe Aristotelem dcaffirmationibus affirmationesct negationes,qua3 suntsimpliciumdi-
diccrc dictiones, quod distingucrc volens,cum di- ctionum perfectae enuntiationes, quoniam non
ccrel ita significarepartesorationistanquam dictio- omnis oratioimperfectasorationes habcLinpartibus,
nem,nefortedictionemhancaliquisinaffirmationem omnis tamen oratio simplices dictiones retinet,
susciperet,addidit,ut diclio non ut affirmatio,tan- quippe cum omnis oratio ex verbis nominibusque
quamsidicoret:Duplexquiden:estdictio,unasimplex jungatur hoc ait,orationispartessignificarc semper
alia voroaffirmatio.Sed ita partes orationis aliquid quidem ut dictiones,non tamen semper ut affirma-
extra significant,ut ea dictio, quae est simplcx, non tionos, consentiente A!exandro,cujus expositionem
ut ea quae est affirmatio, et hujuscemodi quodam- supra jam docui,atqueitadiligentiorlectordifFcren-
modo intellectum tota Alexandri sententia tenet. tiaseorum recte per3piciat,et consentientes quidem
Pornhyrius quoque in cadem sententia est, sed in communicet intellectus.Hoc loco Aspasius inconve-
uno dincropat, cujus expositio talis est. Dictio, in- nicnter interstrepit,ait enim Aristotclem non inom-
quit, cst simplex nomcn,et simplex etiam verbum, n nos orationes diffinitionemconstituere voluisse.sed
et ex duobus compositum,utcum dico Socrates,vel tantum in simplices,quae ex duobusconstant,verbo
rursus ambulat,voIequiferus.Proceditetiam nomen scilicet et nomine:sed ille perfalsusest. Nequeenira
dictionis ad orationesquidcm,sed simplicibusverbis si simplex oratio,simplicibus verbis norainibusque
et nominibus conjunctas, et cum dico Socrates et consistit,idcirconon compositaquoque oratioverba
Plato, et si sit ex composito nomine, ut est equi- et nomina Quod si hoc
similiter in partibus habet.
ferus et homo ;h.T? orationes quanquam conjunct.Te commune estsimplicibus orationibus atque compo-
sint atque imperfectae, tamen dictionis nomine sitis,ut habeant in partibus quidem dictionessim-
nuncupantur, nec non etiam Iransit nomen hoc plices, non etiam affirmationes, cum etiam ora-
dictionis usque ad perfectas orationes, quas enun- tiones qus affirmationeshabenthabeantinpartibus
liationis nuncupari posterius est dicendum. Est simplices dictiones,cur hanc quaBstionemin Aristo-
aulem enuntiatio simplex,ut si quis dicat,Socrates telemjaciat, ratione relinquitur. Syrianus vero,qui
ambulat. Et haec dicitur affirmatio hujus negatio Philoxemus cognominatur,non putat orationesesse
est, Socrates non ambulat.Simplices ergo enuntia- quarumintellectussitimperfectus,atqueid9oneceas
tiones sunt affirmationes vel negationes, quse sin- aliquas habere parles.Nam cum dicitPlato in Aca-
gulis
" verbisac —
nominibuscomponuntur.ltaquecum
r- p demia
- -1
disputans,
r haec quoniam
-,- perfecta
r non est,
7

dico, si dies est, lux est, tota quidem hujusmodi ^ partes,inquit,non habent,arbitrans omne quodim
oratio dictio esse non dicitur. Composita namque perfectum est nullis partibus contineri atqueideo,
conjimctaque est ox orationibus,quae sunt dies est, cum dicit Aristoteies, oratio est vox significativa,
ot lux est.Hae autem sunt affirmaliones.et dicuntur cujuspartesal;quidextrasignificant,illam orationem
dictiones.Ipsaeveroaffirmationes qua? dictiones sunt conslitui putat,quaeperfectumretinetsensum,ipsius
habent rursus alias dictiones simplices,ut est dies, enim partesesseverba etnomina.Sedhoc ridiculum
et cst,et rursus lux,et est. Ergo cum dico, Socrates est.Nequeenimaliquidcompositum fieri potest, nisi
ambulat, haec oratio partes habet dictiones, nomen propriis partibus.Quod siquaelibetres utcompona-
scilicetet verbum, quae dictiones quidem sunt,non tur habeatdecerapartes,eastamen sigillatimapponi
tamen alfirmationes. Sin vero dicam, Socrates in necessesit,antequam ad decimamveniamuspartem,
lycajocum Platone et caeterisdiscipulis disputavit, nihilotamen minus erunt partes quas sibimet ad
hajc pars oralionis qiiae est, Socrates in lycaeo ipsa componendam totius corporis summam sigillatim
quoque est dictio, sed non ut simplex nomen vel superponimus,eliam si ad illud quod componendum
vcrbum,qua; dictionesqi)idemsunl,non taraenaffir- fuit minime perventum est. Quocirca si antequam
mationes,neque ut affirmatio,sed tantum utimper- perveniatur ad decimampartemprioris efTecticom-
fecta oratioquae verbistamen nominibusquecompo- D positique partes sunt.nuUiratio est imperfectae rei
sita est ;
quod si sicdicam,si homo est,animal est, partes dicinon posse.Neque enimdiciturtotiuscom-
haec rursus oratio habet dictiones in partibus, sed posili partes esse,quae sintimperfecti.ut si sitinte-
neque ut simplices dictiones,neque ut imperfectas grum nomen,habeat partes quatuor,id est syllabas,
orationes,sed ut perfectas,siraplicesque Jaffirmatio- ut Me:ientius, si unam syllabam demam, dicamque
nos,et una est affirroatio animal cst,alia vero homo me^enti,ve\ si unam rursusduasque ponam,ut sunt
est. Tota vero ipsa oratio dictio non est quod si : mezen,huius taraenutraquesyllabame scilicetetxen
dicam,si animal non est,homo non est, rursushajc partes sunt,etcum sitcompositio ipsasensu vacua,
oratio ex duabus simplicibus dictionibus negativjs acsitimperfecta.tamenpartibuscontinetur.Syrianus
videturessc composita,quae nihilominus tota dictio igiturminimeaudiendus est.Sed Porphyriuspotius,
non est.lta ergodictioinchonns asimplicibusnomi- quiitaAristotelismentemsententiamquepersequitur
nibusatque verbis usque ad orationes,quamvis ad ut ejus diffinitionem, quae vera est, lahare etin ali-
iraparfectasprovehitur,nec in histantummodocon- quibus aliis discrepare non faciat. De his quidem
439 AN. MANL. 8EV. BOETII 440

hactenus.Porphyriusaulem itadicit :Volens,inquit, A. utdictionem non ut affirmationem,quae essel dictio

Aristoteles ostendcre non omnem orationem, aut manifestemonstret.Dictiones namque constituitvo-
simpiices tantum habere partes, aut compositas, a cem per se significantem ergo cum dicit, sed non
:

simpiicibussumpsitexemplum,ut diceretsignificare una hominissyllaba,tale est ucsi diceret :Significat

partes orationis.utdictionem nonut affirmalionem, quidera pars orationis ut dir.tio.Sed hae ipsfe dictio-

ut cum est oratio.Plato disputat, dictiones quidem nes perfecta3 nomina sunt cl verba, non partes no-
8unt,sed non ut affirmaliones.Si vero sic esset ora- rainuin verboruraque.In eoenim quodest equiferus
Plato disputat verum dicit, Plato disputat et
tio, Si currit,equiferus quidem dictio est totius orationis,
verum dicit,cum sint dictiones,non sunt tantumut significat enim ut pars orationis,sed ferusconsigni-
simplices sed eliam ut affirmationes. Neque enim ficat ut pars nominis,atqueideo ferusdictionon est
simplex dictio affirmatio est aul negatio, sed tunc Quocircasi quae aliae syllabae in parteorationig sunt,
fit additur aliquid, quod aut affirmationisvim
cum id^est in nomine vel verbo.nihil per se significant,
teneat aut negationis, atque hoc est quod ait; Dico quanquam sint in parte nominis,quod noracn pars
autem ut homo significat aliquid,sed non quoniam orationis est, nibil tamen ipsuro significat in tota
fcst, aut non est, sed eril affirraatio vel negatio, oralione, quare nec dictio erit.Audiendura ergoest
si quidaddatur.Hujusraodi hoc est, tanquam sidi- o ila, tanquam si sic diceret Oratio autem est vox :

ceret,nomenquidera simplexaffirraationera aut ne- significativa,cujuspartiumaliquidsignificativume3t

gationera nonfacit,nisi autestverbumaddatur,quae separatura,ut dictio,non ut affirraatio ; dico autem
non est, quae est negatio. Quod
est affirraatio, aut ut homo significataliquid,el estquaedamdicliosim-
autera additur,sed non una hominis syllaba, necin plex. Nam neque oratio est, quoniam siraplex est,
60 quod est sorex, rex significat, sed vox est nunc nec affirmationequenegatio,quoniara non significat
sola, In duplicibus vero significat quidem,sed nihil autesse aulnonesse.Sederittunc affirmatio.quando
secundum se.queraadmodura dictum est.Hujusloci aliquid additur, quod affirmationem negalionemve
duplex est expositio. Quod enira dixerat prius, sed conslituat.Sed quod ad dictionemesseid quoddici-
erit afflrmatio velnegatiosi quidaddaturei dictioni, mus homo.Idcirco dictio est.quoniam persesigni-
quam suprasimplicemesseproposuit,cum de signi- nominisquod est homo;quo-
ficat.Syllaba veroejus
ficativa orationisparte loqucrelur,nuncid adimplet niam nihil designat, non est dictio. Hoc est cnim,
et explicat dicens:Non si quiiilibetaddutursimplici sed non una hominissyllaba,vel si videaturquidem
dictioni,statim fieri affirmaLiontm vel negationera, significare,pars tamen sit norainis, et consignificet
nec vero orationem, neque enim si quid non per se in noraine, in tota oratione nihil significet. Neque
significativumdictionisimplicicopuletur,idcircojam
K-.f,.. i i ,
J — —
_ enim est pars orationis.Quod
, ^ —
perhoc dixitquodait. —
i , ,

vel oratio,vel affirmatio vel etiam negatio procrea- ^ nec in eo quod est sorex rex significat, sed vox est
bitur,neque enim si unasyllaba hominisquaesigni- nuncsolanihilsignificans,undeprobaturhujusmodi
ficativa per se non est,copuletur eidera ipsi dictioni, particulas non esse dictiones.Voxenim sola non est
jam uUainde procreatur oratio. Quod si oratio non dictiOjSed voxperse significans.Si quae&uiit,inquit,
sil, nec propositio est, hae enim orationes quaedam noraina,quaesintcorapositaex aliis,utest equiferus,
sunt, ut si quis ex eo quod est homo tollat unara eraittunt quidem quamdamimaginemsignificandi,
syllabam,eamque toti dictioni siraplici aptet,dicat- sed per senihil significant,consignificant autem.In
que homo, vel alio quolibet raodo decidens, partera si.nplicibusveronorainibusnecixaginatio ullasigni-
toti corpori dictionisadjiciensnonfaciet orationera. ficandi est,ut in eo quodestCicero, partosejuscum
Quod si hoc est.nec affirraationera nec negationem, siraplicessono,tumeliamintellectupraetcrcujusliijet
quaedam sunt orationes. Ita ergo accipiendum est, iraaginationissimilitudinerasignificationemvesunt.
tanquam si hoc modo dixisset,dico autem uthomo In duplicibus verovultquodestpars significare,sed
significat aliquid,sed non quoniam est autnonest; nuUius separatim significalio est. Idcirco quoniam
sed erit affirmatio, vel negatio si quid addatur, sed solum consignificatid quodtotumcompositi norainis
non utuna hominis syllaba addatur,neccuilibetal- corpus designat, ipsura vero separatum (ulsacpius
terius dictionis, si quid non per se significat,ut in D dictura est) nihil extra significat.
eoquodest sorexrex nonsignificat,sed vox est nunc Estautemoratio omnisquidemsignijxcativa non sicut
sola.Atque ideo si quis velut partera tollat,id quod imtrtmenlum,sed [quemadmodum dictum est) sccun-
est rex,ut apponatcjue eiquodest sorex,dicatqueso- dum placitum.
rex rex.ut rex tanquarapars sit ejusquodestsorex, Secundum placitumesse orationes illa res appro-
oratio nulla est, atque ideo neque affirmatio neque bat.quod earum partes sunt ad placitum,id estno-
negatio. Haec enira exvoribus per se significativis raen et verbura.Quod si oranecompositum abhisex
constant. Rex vero in eo quod est sorex, quoniam quibus est compositum, sumit naturam, vox qua;
pars est norainis, nihil ipsa significat.Vel certeerit positione constilulis vocibus jungitur,ipsa quoque
melior intcllectussi hoc quod ait, sed non unaho- sccundum placitum positioaomque formatur.Quare
minis syllaba, non aptemus ad orationis perfcctio- nianirestum est orationem sccundum pl.icitura esse.
nem,sed polius ad dictionissignificationem,ut(]uo- Plato vero inco libroqui inscribitur Cratylus.aliter
niam dixit superius, oralionis parles significare ita, esseconstituit^eamque dicilsupellectilem quamdam
441 IN LIBRUM DE INTERPRETATIONE EDITIO SECUNDA. 442

atque instrumenlum esse significandi res eas quaj A p:>rtiuntur, ut vero Peripatetici quinquc partibus
naUiraliterintellectibusconcipiuntur, earumqucin- ornries specics oralionis ac mcmt)ra distribuunt.
tellectuinvocabulisdiscernendi.Quodsiomneinstru- Orationis autcm species dicirnus perfectye, non ejus
nientum naturalium rerum secundum naturam est, <(ua3 est imperfecla. Perfectas autem voco eas qufe

ut videndi oculus, nomina quoque secundum natu-
ram esse arbitratur. Sed hoc Aristoteles negat, et
Alexandermultisineo nitilurargumentis,monstrans
orationem non esse instruruentum naturale.Aristo-
telcs voro ita utitur dicens: Estautem oratioomnis
quidem significativa, non sicut instrumentum,tan-
<|uam si diceret: Est quidem omnis oratio significa-
complentexpediuntfiuesententiam. Kt sit nobis hoc
modo (iivisio. Sit genus oratio, orationis aliud est
imperfectum, <[uod sententiarn non expedit, ut si
dicam Platoin lycffio, aliud vero perfectum.Perfectfe
aulem orationis alia est dpprecaliva,ut,Adsitla;titiae
Bacchus dator; alia imperativa, ut, Accipe daque
fidem ; alia interrogativa, ut, Quo te, Ma;ri,podc3 ?

liva,nontamen naturaliter, instrumentum enim hoc an quo via ducit,in urbem^alin vocativa, ut, qui
demonstrat, tanquam si diceret naturaliter signifi- rexhominumquedeumquejEternisregisiDperiis^alia
care.Quod<juiinstrumcntumorationem essenegant, enuntiativa, ut, Dies est, dies non est. In hac sola
non eum naturaliter significare dicunt,sed ad placi- qu3e est enuntiativa, veri falsive naturi perspicitur.
tum.NaUiralium enim rerum naturalia sunt instru- p In caeteris enim nequeveritas ncque falsitas inveni-
mcnla. Idcirco autem instrumentum pro natura po tur, etmulti quidem plures species esse dicunt per -

suit, quod (ut dictum est) Plato omnium artium in- fectae orationis, alii autem innumeras eorum dilfe-

strumenta, secundum naturam ipsarum artium con- rentias produnt, sed nihil ad nos. Cunctaj enim spe-
sistere proponebat. Et Alexander iiuidem non esse ciesorationis,autoratoribusaccommodataesu)it, aut
instrumentum orationem sic ingredilurapprobare. poetis,sola enuntialiva philosophis.Ergo hoc dicit:
Omnis, inquit, naturalium actuum supellex, ipsa Non omnisoratioenuntiativaest.Suntenim plurimae
quoque naturalis e.^^t, utinseusu quoniam natura quaeenuntiativaenon sunt, ut hae quas supra posui.
datur,ejiis quoque supellex est naturalis,ut oculus. Haec autem sola est in qua verum falsumve inveniri
Eodeniquoquemodoaudituscum naturalissit,aure3 queat.Quocirca quoniam istam in qua veritas vel fal-
nobis quae sunt audiendi instrumenta, naturaliter sitas invenitur,dialectici philosophiqueestquffirere.

esse datas cognoscimus.Quare quoniam oratio ad caeleraeautemoratcribusatque poetis accornn:iodatae

placitumnonnaluraliterest,partesenim manifestuai sunt, jure de hac sola tractabitur, id est dc enuntia-
est orationis ad placitum positas, quae sunt scilicet tiva oratione. Ilucusque ergo de partibus interpre-

nomina et verba sicut monstrat apud omnes gentes talionis et de communi oratione locutus est. Nunc
diversitasvocabulorura,quoniamergoperhaecsecun autemastringitmodumdisputationisin speciem, et
dum placitum omnis oratioesse monstratur, quod ^ deuriaspecieorationistractatdequeunainterpretalio-
autem secundum placitum est, non est secundum nequaeestenuntiativa.Speciesnarrque est enuntiatio
naturam, non est ergo oratiosupellex. Significandi interpretationis,negatiovero et affirmatio enuntia-
enim ralio atque potestas naturaliter non est.Quod tionis. Quare de enuntiativa oratione consideran-
si non est,non est supellex. His
oratio naturaliter dijhinc cum ipso Aristotele comraodissimum su-
aliisque similibus rationibus monstrat non esse su- mamus initium,
pellectilemorationem.Quocircadicendum nobis est,
Est autetn una prima oratio enuniiativa, affirmatio,
n;ituraliter quidem esse voces potestatesque natifra-
deinde negatio,aliae vero omnes conjunctione unx.Ne-
liter vecabula rebus impriraendi,non tamen natura-
cesse est autem omnem orationem enunlialivam cx
liler significativas,sed positione.Sicut ergo natura-
verbo esse, vel casu verbi; etenim hominis ralio,'si non
liiersingulariumartiumsumussusceptibiles,sedeas
est, autfuit, auterit,aulaliquid hujusntodi uddaturi
non naturaliter habemus, seddoctrina concipimus,
nondum est Quare autem unum
oratio enuntiativa.
ila vox quidem naturaliter est, sed per vocemsigni-
quidumest, non multa animni gressibile hipes. Ne-
et
ficatio non naturaliter. Neque enim voxsola nomen
que enim eo quod propinque dicuntur unum erit.Est
est, aut verbum, sed voxqusedam addita significa-
autem alterius hoc tractare negolii.
tione,et sicut naturaliter estmoveri,saltare vero cu- n
jusdam jam artificii etpositionis,quemadmodumaes Una oratio duplici modo tractatur, vul cum per
quidem ndturaliterest,statuaveropositionevelarte. se una est,vel cum per ali^iuam conjunctionem jun-
Itaquoquepossibilitasip5asignificandi,etvoxnatu- gitur. Vei certe ita dicendum est. Aliae orationes
veroper vocem positionis est,
ralis est.Significatio naturaliter unae sunt, aliae vero positione. Et nalu-
non naturae. Haclenus quidem de communi oratione raliter unae quidem sunt orationes quoe non dissol-
locutus est, nunc autem transil ad species ejus. vuntur in alias orationes, utest,snl oritur. Qua^ au-
Ait enim :
tempositionesuntunae in aliasorationesdissolvun-
Enuniialiva vero non omnis, sed
illa in qua verum tur,utest,sihomoestanimalest;haecenim in oratio-
vel falsum non autem in omnibus inest, ut de-
est, nesaliasseparatur,etquemadmodun; lignum vellapis
precaliva, oratio quidem esl, sed neque vera neque sigillatim in propria naluraconsistunt et sunl una,
falsa Cxlerui igilur relinquantur, rhetoricx enim ex his autem facta navis vel domus quae cum plu-
vdpoclicx convenienlior est consideratio,enuntiativa ribus quidem constent, unae tamen arfe sunt, noa
vero prsesentis est speculationis. natura. Ita quoque in orationibus simplices eas
Speciesquidem orationismultaesunt.sed easvarie et per se naturaliter una orationes dicimus, quae
443 AN. MANL. SEV. BOETII 444

verbo tantum et nomine conjunguntur. Gorapositas A. monstrant;enuntiatioigituraffirmationis etnegatio-

autem qu;c in alias (ut dictum est ) orationes di- nis genus esse ponenda cst. Quod ergo ait Est au- :

viduntur. Multas enira orationes in hujusmodi tem una prima oratio enuntiativa,affirmatio,deinde
orationibus conjunctio jungit, ut si dicam Plato e.st negatio, aliae vero conjunctione unae, ita inteiligen-
etSocrates est,ha3CConjunctioe^utrasqueconjunxit, dumest,quodaffirmationemprimam,secundamvero
atque ideo una videtur positione, quae naturaliter et negationem, cui addidit deinde, in prolatione po-
perse una non fuerat, naturaliter autem unius ora- suerit. Prior cnim est affirmatio, posterior negatio
tionis duffl partessualarfirmatioet negatio;sed quo- in prolationeduntaxat, non secundun: veri falsique
niamnon itadixit,estautem una oratio enuntiativa, designationem. Quocirca nihil prohibet et priorem
una conjunctione.
affirraatio vel negatio, deinde. est putari affirmationem negatione, et tamen utrasque
Sed ait :Est autem una prima oratioenunt'ativaaf- sub uno genere, id est enuntiatione constitui. Sed
fiimatiOjdeindenegatiOjhujusmodi oritur qu^stio. quod secutus omnera oratio-
est :Necesse estautem.
Utrumidquod aitprimaad affirmationemreferalur, nera enuntiativara exverboessevelcasu, hujusmodi
ut sit posteriornegatio, an id quod aitprima adsim- est volens Aristotelesdistribuere dictionem affirma-
plicem retulerint orationem, utsecundasit, quae ex lionem,negationem,enuntiationem,contradictionera
orationibusjungitur,quamdubictatemipsedissolvit. n sensum confusa brevitate permiscuit,et nebulis ob-
Sicenim inquit : Est autem una primaoratio enun- scuritatisiraplicuit,oportuitnamquepriusquides?et
tiativa, afflrmatio,et ut quam secundam diceret de- dictio, post autera quid affirmatio,et negatio,el rur-
monstraret, ait,deindenegatio,ut primam affirma- .susquid essetenuntiatio,etcontradictioconstituere.
tionem poneret, secundam negationem. Quod si ita Sed b.oc interim pra;termittit, nunc vero queraad-
dixisset, estautem una prima enuntialiva oratio af- modum conslituaturenuntiatio docet dicens :Quod
firmatio vel negatio, deinde conjunctione una, ita oranis enuntiatio constet verbo, quoniara simplex
oporteretinteiligi tanquam si diceret, illam esse pri- dictio est nomen autverbum.Omnis enuntiatio sim-
mam orationem quae simplexesset, cujus partes af- verbum
plex hujusmodi est, utsemper quidera vel
firmatio essentatque negalio sccundam veroillam
; quod idem valeat,tanquam si dicc-
vel aliud aliq^iid
qusi conjunctione quadam una fieret,cum exoratio- retur, verbumvel casura verbi in pra^dicationereti-
nibusjungeretur. Sed quoniamid quod ait primaad neat, sed non semper subjectus terminus fit ex no-
affirmationem junxit dicens, est autem una prima mine, seraper tamen praedicatus ex verbo sit enim :

oratio enuntiativa affirmatio, ad negationem vero, hujusmodi propositio,quae est, sol oritur in hac ;

deinde subjunxit dicens, deinde negatio. Dicendum ergo propositione quod dico, sol oritur, subjectum
estprimam eum orationem essearbitrariaffirmatio- est sol, quod vero dico,oritur,praedicatura.Et utras-
nem secundamvcro negationem,cui deindeconti- ^ quehas dictiones terminos voco, sed quodcunque
;

nenter apposuit. Sed rursus incurrimus Alexandri prius dicitur, in simplici enuntiatione, illud subje-
quasslionem. Perhocenim negat affirmationera ne- ctum est, ut in hac sol, quod vcro posterius, illud
gationemque sub unogenere ponioportere,idestsub praedicatum, ut in eadera, oritur. Ergo necesse est
enuntiatione, quod in iis quffi priora vel posteriora omnem enuntiativara orationem si simplex sit, ver-
sunt, commune genus non potest inveniri. Sed hoc bum in praedicatione relinere,ut in eadera ipsa.cum
supra jam dictum est,nam oportere omnia quajcun- dico, sol orilur, oritur verbum
quod idem est, vel
que quolibet modo priora vel posteriora sunt a ge- valeal, ul est, Socrates non ambulat
non ambulat ;

nere communi secernere. Alioqui sic primaB et se- enim infinitum verbum est, et verbum quidem non
cundae substantiiB sub uno genere substantia; non est, sed earadem vim retinet quam verbum. Casus
ponentur.Sic etiam simplices et composita; oratio- etiam verbiponitursfflpe,ul Socratesfuit; subjectus
nes, quarum simplices propositiones primae sunt, vero terrainus non seinpor consistit in nomine, po-
posleriores compositae, unogenere non continebun- test enim infinitum nomen habere,ut cum dico,non
tur. Sed illa sola putanda sunt sub eodem genere homo ambulat, potest etverbura, ut cum dico, am-
poni non posse, quse ad substantiam priora vel poste- bulare, moveri est ;ergo (ut arbitror)plene monstra-
riora esse cognoscimus. Quae vero ad suum esse D tum est non seinper subjectum nomen esse, sed
aeijualia sunt, nihilprohibetsubeodem genereutra- semper pracdicatum in solo verbo consistere. Appro-
que constilui. Ergo quoniam affipmationi el nega- bans ergo verbaseraperin praedicationibus poni,hoc
tioni hoc est esse, quod in his veritas et falsitas re- addidit, nisi enira aut est, fuit. aut aliquid hujus-
perilur, hncc autem est enuntiatio iu qua scilicet modi additum, aut quod idem valeat apponatur,
sit

verilatis et falsitatis constitutasit

ratio.quoniam ad enuntiatio non fitcum enim dico, homo est, estver-
id quodvcri falsivesignificativaj sunt,neqneaf(irma- bumin prajdicatione proposui.Sin verodixero.homo
tio prior, noquenpgatioposteriorest. Nullus dubitat vivit, idem valet tanquam si dicam horao vivus est.
60 quod ffiqualiler participant affirmalio et negatio, Ergo non posse sine verbo affirmationem negatio-
eidem generipossesupponi ;sedaffirmatioet negatio memve quod ait,etenim ho-
constitui, docuit per id
acciuiiiitor participant enuntiatione, siquidem enun- minis ratio non aul est, auterit, aut fuit, aut ali-
si

tiatio veri falsique utitursignificatione^et atfirmatio quidhujusmodi addatur,nondumestoralioenunfia-

et negatio veritatem atque mendacium aequaliter tiva. Hoc enim dicerevidetur Diffinitiohominisest,
:
/i45 IN LIBRUM DE INTERPRETATIONE EDITIO SECUNDA. 446

verbi gratia, animul gres?ibile bipes.et haec ratio A unum subjectum, id liomincm monslrat. Si ergo
pst humanae, substantiae ergo hsec ratio nisi ei est, continue proferatur.et non divise.una est oratio,
autorit.aut fuit,aut quodlibet verbum (sicutsupra ctquiacontinuedicitur,etq.jiauiiiu3reisubstantiam
dictum est) upponaiur, enuntiatio non fit, neque monstrat. Sin vero dividat, et orationem unam
enimvcrum nequefulsuin Sienimdicamtantum
est. remsignificanteniproferendiintermissionedistribuat
animal grcssibiie bipes,nulia mc verilas menda- multiplex fitoratio,ut si d!catanimal,gressibile bi-
ciumve consequitur. Sin autem dixeroanimalgres- pes.unam reni mihi totamonstratoratio,et continue
sibile bipes est.vel none3t,affirmatio raoxnegatio- dicta est.Sinvero dicatanimal etrursus gressibile,
queconficitur,quasenuntialione9 cssequisdubitet? et subintermissionerepetatbipes.multiplexeritdis-
Sed cuni dc simplicibuseiiuntiationibus loqueretur, tributa intermissione oratio.Est rursusadversum id

ait, hominis rationem, idest diffinilionem non esse hoc noujure culpet,posse eam quae
quajstio, et quis
enuntialionem,nisi ei.aut est,aut erit,aut hujus- unaestorationcmintermisgioneproferendifierimul-
modi aliquid apponatur, approbans scilicet unam tiplicem,cum continuatio proferendi non facere
esse, et nonmultiplicem orationemdiffinitionis hu- unam,quaees3etmultiplexper naturam. Sicut enim
manae, cui siest,aut orit.aut fuit adderetur, enun- suntnaturaliler,non potest
in illis quae multiplices

tiationem simplicem faccret.Gur vero una sit talis -p coatinuatio proferendi,unam faccre orationem, sic
oratio causa quacritur^neque enim ex solis duobus quoque nondebet quae est unanaturaiiteroratio,id-
terminis constat,id quod dicimusanimalgressibile circoquod de uno subjectodicatur, iieri multiplex
bipes, et quajnominat, plura sunt, quare ipse sibi perintermissionem. Sedhoc itasolvitur. Namcum
institit, et de sua propositione rationem quaesivit animaldicimus,et sub inlermissionerursusgressi-
quam nunc dicere supersedit ait enim Quare au-
; :
bile,eodemquemodoiterumbiiies,nonhaecita dici-
tem unum quiddaraestet non multa,animalgressi- mus,tanquamsiinunumcunclaconjunctasint.Quo-
bile bipes,neque enim in eo quod dicuntur propin- circa quoni;im est quidem animal,rursusgressibile
que,unum erit. Est autem allerius hoc tractare ne- est, rursus bipes, quoniara plura sunt,et pluraliter
gotii. Hoc scilicet quaerens tanquam si ita ipse ex dicta,id est distributa,non videntur ad unum sub-
persona suadiceret.de simplicibus enuntiationibu3 jectum distributa posse praedicari, sicut cum dico

omnibus ipseloquebar,dequehis proposuit easprae-
ter verbum esse non posse,et ad hanc rem proban-
damexemplumsumpsidiffinitionemhooQinis^cuinisi
cst,aut erit, aut fuit apponetur, cnunliationemnon
ficri dixi, quasi una et non multiplex esset oratio,
ea per quam dicitur animal gressibilebipes,
fieri possit simplex enuntiatio.Curautem essetuna
oratio,animal gressibile bipes,alteriu3, inquit, est
hoc tractare negotii, cum de rebus,non deproposi-
lionibus inspiciendum est. Nam non idicirco unaora-
tio est, quia continue dicitur,et conjuncte sibimet,
animal gressibiie bipes ;hoc enimsiitaesset,posse-
nius et hanc orationera quae tani multa significat,
unam dicere,si continue proferatur,ut est Socrates
philosophus siraus,calvus, senex. Ergo quemadrao-
dum hujusmodi oratio sit multiplex, non una, et
posterius dicemus ; ergo nuncmanifostum sithanc
orationem quap dicit Socrates philosophus siraus,
calvus,sonex,non esse unam, sed mulliplicera. Si
ergo propinquitas proferendi ipsa continuatione
unam fnceret orationera, posset haec quoque una
esse oratio, quae manifeste non una esse doce-
bitur. Quare non idcirco erit una oratio ea quaj
Socrates, philosophus, simus, calvus, senex, haec
omnia non estsimplex oratio, necsicontinueprofe-
ralur.quod ad unarasubstantiam nontendunl,acci-
d-nlia cnim sunt, et exlrinsccus veniunt. Probatur
autera neque eas orationes, quaeper divisionem di-
dequa cuntur, neque eas quaenon ad unam substantiam
tendunt,unasesse, hoc modo.- Si dicatquis animal,
et rursus gressibile, et iterum bipes non unumest
aniinal, nec unum gressibiie,nec unum bipes. Sin
verodixero,aniraalgressibilobipeacontinue,et pro-
pinque, unum est, quod tria ista juncta signifi-
cant,idesthomo.Gonvertamusnuncanimumad eas
qucepluraquiderasignificant,sedcontinueproferun-
tur,utcum dico Socrates philosophuscalvus senex,
videtur quasiquaedamSocratis esse diffinitio,philo-
sophuscalvus senex,sed non necesse est,si hujus-
raodi ratio Socratisfuit,omneraquicunque philoso-
phusestsenexcalvus,etiam Socratem esse. In multis
CTgo continuatio ista valet accidere. Quocirca non-
unumsignificat,quanquamcontinueproferalur.Ergo
si ex oranibusunum quidemsignificetur,ct continue
pro!oralur,una est oralio, utpartos quaedara rei de-
finitce sintea quae in diffinitioneponuntur.nonjacci-

dicit,animal gressibile bipes, quod conticue fct dentia. Et proficitquideraaliquid continuoprolatio

propinque profertur. Quae autera causa sit ut
una sit,ipse dicere dislulit,sed in libris ejus ope-
ris (juod Msxi xac5>jj'.xainscribitur,expedivit. Theo-
phrastus autem de affirmatione et negationesicdo-
cuit, dilfinitionera unam semper esse orationem,
eamqueoporierecontinuiiiin proferri ;illaenimuna
oratioessedicitur,quiBuniussubstanti«edesignativa
autem,ut verbigratiahominis animal
est. Diffinitio
gressibile bipes.una est oratio per hoc, quoniam
ad perficiendam unam orationem.sedipsasola non
sufficit.nisi unum quodquesubjectura sit:atqueideo
dixit Aristotelcs,aniraalgressibile bipes,nun idcirco
esseunam orationera,quodpropinque dicatur, nam
nequesufficitadconstituendamunamorationenspro-
pinquitasproferendi,nihilqueprohiberetqua:,' nalu-
raliteressentmuUiplices,eas continue etpropinque
prolata3unasvideri,sedhujusmodireirationemAri-
stotelesponeredislulit. Sensusergo hujusmodiest:
 447 AN. MANL. SEV. BOETII 448
Necesse est,inquit,omnem enuntiativamoralionem A. raultiplexacomposita.Estergounaoratioquaeunuin
cx verbo esse vel casu.Elenim hominis ratio, qua; signillcat,multiplexaulem quffinon unum,sed plura,
etipsa quoqne oratio est, si non est, aut erit, aut FitautemhocinhujusmodioralionibuSjUtcumdico:
fuit,aut ali(juid hujusmodi illi adddtur,nondumest Cato philosophus est, hajc oratio non est una, non
enunliaLio,hoc vero in solis simplicibus enuntiatio- enim unum significat; potest enim monstrareet Ca-
nibus cvenit. In bis autem qua; conjunctione_unaj tonem Uticensem esse philosophum, potest etiam
sunt(ut supra jam ait) non omnino est. Cum enim ostendere etCatonera Censorium oratorem essephi-
dico, dies est,vis tota in verbo est. Si autern cum losophum.qua in renon unaestoratio,atque idcirco
conjunctione proferam,si dies est, lux est.tota vis in Uticensi quidem Catone est vera,in oralore vero
inconjunctionecoiisistit.Veritatisenimautfulsitatis falsa.Hujurmodi ergoorationesmultasvocamus.Sin
rutionem sola conjunctio tenet, quae conditionem vero unum significat, utcumdicimus in chartascri-
proponit, cum dicit, si dies est, lux si eniro illud bitur, illam dicimus unam. Ergo una quae sit vel
est, illud evenit. Igitur in conjunctione omnis vis multiplex oratio,exhis intelligitur quae significan-
hujumodi propositionisest, omnis autem simplex tur ; si enim unam significat rem,una est,si multas,
propositio totam vim in verbo habet positam. Et multiplex.Simplices autem et compositae orationes
quemadmodumin his quaehypotheticffi vel conditio- „ non ad significationem,sedad terminosipsos dictio-
'j
,,„i«r, a;^....,
nales ; i: -l- n- -i p , •
dicuiilur,conjunctiones :
vini propositionis te
,

nesque quffi in propositionibussumuntur,referendae

,

nent,sic in simplicibus propositionibus praedicatio sunt.Et est quidem simplex oratio enuntiativa.quae
vim obtinetjUnde et Graece quoque tales propositio- ex solis duobus terminis constat,ut est.homo vivit.
nesxcj(T7)Yoptxat',ide3tpra?dicativae,dicuntur,3cil;cet Siveautem hispropositionibusomni3addatur,utest,
qufBsuntsimplices,quod inhidtotampropositionem omnis homo vivit, sive nullus, ut nullus apis vivit,
obtineat praidicatio, atque ideo Aristoteies ait, ex sive aliquis,ut aiiquis homo vivit,vel aliquis homo
verbo vel casu fieri simplicem enuntiationem.Nam non vivit, quoniam termini ipsi duo sunt, simplex
prffiterid quod continet totampropositionempraedi- vocatur propositio,composita vero si ultraterminos
cativam, scilicet praeter praedicationem, enuntialio philosophusin lycaeo am-
duo.s enuntiat,ut estPlato
nonfit.undeest ut negatioquoquenonadsubjeclum, bulat.Hic enim quatuor sunt termini,vel sitres sint,
sed ad pra?dicatum semper apteturNam, cum dico, ut Plato philosophus ambulat,hae quoquesi eis om-
sol oritur,non esthujus negatio,non sol oritur,sed nis,aut nullus, aut aliquis addatur, eodem modo
illaquae est,sol non oritur, atque ideo negatio ad compositae sunt.Ergo una vel multiplex oratio intel-
subjectumposila,non facit contrariam propositio- Iigitur,si unum vel multa significat, et de propria
nem,ad praedicatum vero reddit contrariam. Recte semper judicatur. Simplex autem ct
significalione
igitur Aristoteles de subjecto nihil locutus est.Non C compositanon exsignificalione.sed ex vcrborum et
enim praedicativam propositionem subjectus termi. nominumpluralitatecognoscitur; sienimultraduos
nus tenet, sed tantum pra;dicatus,qui totam enun- lerminos habet propositio, composita est, si duos
tiationem propria virtule confirmat. tantum,simplex.Si ergo semper oratio quae simplex
Est autem una oratio enuntialiva,vet qux unum si- est,id est quaeduobusterminisconstat,unam tantum
gnificat, vetconjunctioneuna,pluresvero,qux]ptura,et significalione.-nretineret,indifferenterdicipossetuna
nonunum,vel inco^ijunctx.Nomenergoetverhum dictio oratio et simplex.eadem enim una esset.quae etiam
sit sola,quoniam non est dicere,sic aliquid significan- siaiplex;sedquoniamnonomnissimplex,una!nsigni-
tem voce, enuntiare,velaliquo interrogante, vel non, ficat,non omnis simplex,una esl.Potest ergo fieri ut
sed ipso proferente. simplex quidem sit propositio.multae tamen oralio-
Hic monstratur quoniam tunc cum dixit : Est au- nes; simplex quidem adcompositionera dictionuin,
tem una prima oratio enuntiativa affirmatio.deinde multae vero ad signiOcationem senlenliarum.Quare
negatio.Primam eum non de ea orationedixissepu- erit in hoc gemina dilferentia,ut sim- nam dicamus
tandum est,qua3 naturaliter una est,sed affirma- simplicem et
pliceni unaniciue orationem, alterani
tione, alioqui hic quoque repetens ita dixisset. Est plures orationes.Rursussiomnescompositaeoratio-
autemoratio unaprimaenuntiativaquaeunum signi- "^s pluresetiam ressignificarent,indifferenterdicc-
D
ficat, sed quoniain non ita dixit, manifestum remusraulliplicemetcompositam; sedquoniamfieri
est
quod dudum ait primam, non ad orationem, qua; potostutpropositioaliquotiesquidem constet ex nu-
prsterconjunctionem unaest,retulisse,sed ad affir- merosis pluribusque terminis quam sint duo,unam
mationem.quam negatione priorem esse constaret: tamen sententiain monstreL.Polest (juidem fieri ut
sed hoc jam superius dictum est.Quid autem sibi composita sit, una tamen oralio sit significalionc
velit hrec enumeratio,paucisexponam.Multa3enira compesita dictione,ut est animal rationale,mortaIe,
confusiones multosque in orationibus errores, hic mentiset disciplinae capax: haec quidemplurasunt,
locusoptime intellcctus veraciterqueperceptussus- sed his una substantia subjecla est,id est homo.
tulit,et haec est expositio quam nullus ante Porphy- Quare una quoque sentcntiaest.Sin vero quis dicat,
riumexpositorumvidit.Non est idem namqueunam Socrates et ambulat, et loquitur, et cogitat, multa
esse orationem et multiplicem, quod simplicein et sunt.Diversa suntenim, et quod ambulal, et quod
compositara, et dislat una asimplici, distat etiani loquitur,et quodcogital.Quare erit aliquando coin-
449 IN LIBRUM DE INTERPRBTATIONE EDITIO SECUNDA. 450

positaquidem oratio,una tamfin;sed qtioniam oom- \ cum sinc conjunctione^^non est.Aliovero cum unam
pnuita oratio ali(]uoties ([uidcm continue sine con- rem significat, rursus uno dicitur modo mu!tiplex
junctiono dioitur,aiii|iiotiesronjunctionecopulHliir, oratio cum aliqua conjunctione non copulatur, alio
fiunt hinc quatuor differenlia^ Gst enim una oratio vcro cum plura significat, atque hoc est, quod ait :

composita ex terminis continuatim dictis, et sinc Estautemunaoratiocnuntiativaquajunumsignificat

cnnjuncMone unam senlentiam monslrant, ut est vel conjunctione una.Pluresautem quajpluraet non
animal ration.ile,mortale,mentis et discipiinae per- unum.vcl inconjuncla3;est enira (ut diclum esl) du-
coptibilo.Hoec enim oratio composita quidcm est ex plicitcr unaoratio,vel quando cum conjunctioneest,
multis terminis,sed conjunctionem non habet.nam vel cumunamrem signilicat.Multiplex autem oratio

quod dictum est mentiset disciplinae porceptibile, ept,vel quae multa significat, vel quae sine conjun-
haec conjunctio (iu£e est et nuUam in toia proposi- ctione conjungitur, multas enim oraliones vocavit
tionevimobtinet, nequeenim conjungit propositio- eas quae sint multiplices,et vel significationis plu-
nem,sed artem ad(iil,cujus susceptibilis homo esse ralitatem teneant, vel praeter conjunctioiics sint,
videatur,ethabet unam subsiantiam sulijectam,quae Quod autem
totum complexus
ait,vel inconjunctae,

csl homo.Alia vero composita ex terminis, nulla

cst est, multiplex est enim propositio vel si fuerit in-
conjunctione copulalis, multiplex, et non unam si- p composita,quemadmodumest,Gato philosophuseat
gnificans propositionem, ut est, Plato Atheniensis Multiplex etiam vel si fuerit composita ex terminis
philosophus disputat.Aliud enim cst essePlatonem, praeler conjunctionem^quemadmodum dictum est,
aliud esse philosophnm, aliud esse Alheniensem, utPlatoAtheniensis in lycaeo disputat:vol si compo-
aliud disputantem,et haec conjuncta unum aliquid sita sit ex propositionibus pra3ter conjunctionem,

non faciunt,quasi substantiam.Quare haec mulliplex quemadmoJumeat,homo est.animal est;vel si com-

est.sed eam manireslum est nulia conjunctione co-
pulari. Alia vero est composita ex propositionibus
inconjunctis muitipleXjUt est;Jupiteroptimus maxi-
mus est, Juno regina est, Minerva dea sapienti.-p et Apollo vates est, et Jupiler tonat. Cur aulem
est,([ua3 si quis sub unum continueque proferat,
pluresquidem propositiones sunt, et oratio mulli-
plex,sed conjunctione carent. Alia vero est compo-
sita,vel ex terminis,vel ex propositionibus, conjun-
ctionecopulatis; multiplex et multa significans, et
positasit ex terminis conjunctione copulatis,utJu-
piter et Apollo dii sunt; vel si composita sit ex pro-
positionibusperconjunctionem,quemadmodumest,
dixit, plures autem, quae plura, et non unum, hoc
est quod sunt quaedam quaeplura significeiit in ser-
monibus, unum tamen in iota compositione de-
monstrent, ut est, animal rationale, mortale, haec
enim orania multa significant aliud estenim ani-
——
;

exterminis quidem
-,_ composita,
- - -. ut si quis dicat
j. - _ mal, aliud rationale, aliud mortale, sed totum ~.
,
- :
, si-, ,

Jupiter et Apollosunt dii.Expropositiooibusautem ^ mul unum est, quod est homo. Cura autem dico,
conjuncla multa signilicans est,utsi quis dical, et Socrates Alheniensis philosophus.et singulis plura
Apollo vales est, et Jupiter tonat. Est autem prae- sunt, et omnia simul plura nihilominus sunt. Haec
torhasaliacomposita oratio ex propositionibuscon- enim accidentia sunt,etnullam substantiam infor-
juncli('ne conjunctis,unamsignificans rem ut cum raant, atque hoc quidem dixit de orationibus qwae
dico :Si diesest, lux est. Du'fi enim propositiones vel conjunctione unae essent, vel significatione, et
quae siint i.stae,dies est,kix est, si conjunctione co- rursusdemultis quae vel praeter conjunctionemmul-
pulantur;sed haec oratio non signilicat multa.neque tae essent,vel significatione multipIici.Qu-e vero in
enim diemesseetlucem proponitesse,sed sidiesest, simplicibusati(ue compositis posteriusdixit.cumud
lucemesse.Quocircasignificatconsequentiamquam- id loci expositio venerit,explicabitur ; nunc autera
dam,non existentiam proposilionis, non enim dicit revertamuradordinenri.Igiturquoniamsupradixerat
utrasquc esse,sed si una est, aliam consequi, quod simplicem propositionem,quam y.aTTiXopr/.r^v Graeci
utrumqueinunaraquodammodointelligentiamcon- dicunt, nos pnedicativam interpretari possumus,
gruil.Scd h.inc Porphyriuspropositioncmextrinse- semperverbipraedicationeconstitui,nonautemsem-
cus proponit.idcirco qnod plura significare videba-
per nomine subjecto,quodaliquotiesquidemvel in-
tur.ipsaenimpropositionumpluralitasmultitudinem D finitum nomen,vel casusnominis, si verba subjecta
simulatsignificationum,sed(utdictunr.est)nonplures sunt.Cum ergo diclionibus simplicibusconslituidi-
signilicat res,sed unam consequenliam.Gomposita- ceret simplicem orationem,et afrirraationem nega-
rura igituret unam rem significantium propositio- tionemqueorationesesseconstaret.maniiestum fecit
num duplexmodus est.Autenim ex terminisincon- affirmationem et negationera dictione constitui el
juiictis unan» rem signiGcans composita oratio, ut formari,ita quidem ut affirmationem etnegationem
aniraal ralionalo,mortale est.Autexpropositionibus semper sola verbi dictio praedicata, non autem
composita conjunctione copuIata,imaginera qui-
et semper dictio nominis subjecta perficeret. Gum
dera emittens plura significandi, unara vero rem igitur haec ita proposuissel, nunc quid sit dictio,
significans oratio,ut si dicamus, si dies est,lux est. quae praedicativas, id est simplices propositiones
Gum ergo hajc sit distributio compositarum
sim- et format,exponit, dicens:Nomen ergo, et verbura dic-
pliciumorationunf),duplici mndonnffiorationessunt, quod ideo ait,dictio sit sola.quod sunt
tio sit sola,
et duplici mult«e. Sive autem incompositae, et sive quaedam dictiones siraul etiam anirmationes, vel
compositae,et uno quidera modo una oratio dicitur imperfectaj orationes, qund jam supra dictum est.
 451 AN. MANL. SEV. BOETII /i52

Cur autem nomen et verbum solae sinl
monstrat.Quoniani non estdicereslcaliquidsigniri-
cantera voce enuntiare,vel aliquo interrogante vel
non, sed ipso proferente. Sensus hujusraodi est
Enuntiativapropositiobis raaximeduobusformatur,
perpropriam naturamatquesubstantiara,etpereju3
usum atque tractatum,et natura quidem ipsius
ut in ea veritas inveniatur aut falsitas, usus autera
cura aliquid autinterrogandoproponitur etrespon-
dictiones A aliquid de ahqtio, vel aliquid ab aliqiio. Haec autem
ex his conjuncta, veluloralio quxdarn jam composita.
Quoniam superiusde unis orationibus atqueplu-
: ribusdixil,et unam quideraposuit,quse aut conjun-
ctione una esset secundum prolationem,autsignifi-
catione secundum propriam naturam. Piures vero
est, quoe aut conjunctione carerent.aut raulta significa-
tionesuacompiectcrenturquoniamqueaiiud eratuna
ratio, aliud simplex, aliud composila, aliud plures

detur.ut utrum anima immortalis est.autcertecunn post iliaadsimplicemcompositamque revertilur di-

aliquisper suamsententiam enuntiat atque profert,
utsi quisdicathocipsumex propria voluntateanima
itnmortalis est,unde deflnitio quoque enuntiationis
uniusquidemnaturaeatquesubstantiastalisredditur.
Enuntiatio est oratio,in qua verura falsumveest.Ex
usu vero ejus atque tractalu enuntiativa oratio
quaminterrogantesproponimus utverum velfalsura
aliquid audiamus.Ex nostra vero prolatione,
proponenles aliquid verum falsumve raonstramus.
Ergo cumomnis enuntiativa oratio autin interroga-
tione posita sit, autin spontanea prolatione, et in
utriusqueenuntiationisnaturaetsubstantiaillaver-
setur,utsivein interrogationesit posita curn respon-
sione conjuncta, verum habeat vel
per se prolata utrumlibet retineat,dictiones,inquit,
vel alio interrogante, vel quolibet proferente, et
cens siraplicem esse orationem enunliativam quae
duobustem)iniscontinetur,quorumunum subjectum
est,alterum praedicatum. Quod vero ait,Uarum au-
tera,enuntiativarumscilicetorationura,dixitquarum
haec quidera siraplex est enuntiatio,et quae simplex
est, p est enuntiatio, ipse proposuit dicens, ut aliquid de
aliquosubaudiendum est praidicemus, ut sihicsen-
quam sus.Harum autem enuntiativarum orationum est
simplex enuntiatio, sialiquld unum de uno aliquo
praediceraus, ut si dicara Plato disputat, de aliquo
Platone aliquid, id est disputat, praedicavi. Et ha;c
simplexestenuntiatio.Idcircoquoniara duobus ter-
minis partibusque conjungitur. Si qua voro plures
falsum, sive habeatterminos,etejus partes duorum terminorum
multitudinemegrediantur,illae compositae orationes
dicuntur,et est enunliatio composita hujusmodi: si

sponte dicente, verura falsumve non continetur. dies esljlux est,dies enim est, etluxest. Duae sunt
Si enim quis dicat interrogans,Socratesne disputat? simplices enuntiationes,quaeconjunctae unam com-
alius respondeat.Dispulat,hoc quod respondit, dis- posilam perfecerunt, atque hoc eslquod ait Haec :

putat, si cum tota interrogatione jungatur, potest aulem,id est alia oratio, ex his conjuncta, id est ex
habereintelleetum verumfalsumvesignificantisora- simplicibusenuntiationibus velutoratioquaedamjam
tionis.Sin veroper se intelligatur, disputat, quan- composita est, haec enim non simplex est oratio.
quam alio interrogante responderit,sine vero taraen Simplex enim oratio solas dictiones duas habet in
falsoquerelinquitur.Similiteretiamsiquisdicat,So- partibus,composita vero etiara orationes.sicut haec
crates vel ambulat,nullo interrogante,sed ipse pro- quara supraposui.Est ergohicordo quera ipse con-
ferens,nec verum aliquid nec falsura designat.Ergo fudit,prius enim de affirmatione et negatione. quce

verba et nomina dictiones solum sunt, quoniam et prima esset, quae posterior, expedivit. Dehinc de

simplicessunt.Erant enimalifBquaedam dictiones in unis oralionibus.et de pluribus dixit, postremo de

orationibus, nominibus verbisque compositis sed-
nondum perfectaesententiae.quoniam neque verum,
neque falsum, vel alio interrogante, vel quolibet
spoute proferente significanl.Erunt enim aliae quae-
dam dictiones quee alio interrogante et quolibet
sponte proferente verum fal&umve retinerent,in his
scilicet iuaeerant affirmationesaulnegationes.Quo-
simplicibus atque corapositis.Sed quoniam quaedam
in medio perraiscuit,ea paululura differentes dire-
ctam senLentiaB seriera conlinuavimu3,longum Ari-
stotelishyperbaton parlium conjunctione recidentes
neque enim simile videtur quod ail.Est autem una
prima oratio enuntiativa affirmatio,deinde negatio,
alia; vero conjunctione unae, et rursus cura dicit :

circa sensus hujusraodi est. Ordo autera verborum Est una oratio enuntialiva quae unum significat.vel

siose habet:Noracn ergo et verbura dictio sit sola, D conjunclione una.Plures aulcra quae plura, et non
quoniam non possumus dicere signifieantem aliquiJ unura,velinconjunctae,velcura rursus addit.Harura
sicvoce.idest verbo vel nomineenuiitiare.Non enim uutem hscsimplcxquidem est enuntialio,ut aliquid

possumus dicere quoniara quisquis verbo vel nomine de aliquo.vel aliquid ab aliquo. Kacc autem ex his
significat aliquid, ille enuntiat, vel aliquo interro- conjuncta velut oratio qu.-edam jam composita.Scd
gante, vel non, sed ipso proferente, tanquam si sic illud quidera quod prius dixit,est autem una prima
diceret,verba ipsa et noraina dictiones solaj suut, oratio enuntiativaaffirmatiOjdeinde negatio,ad hoc
quoniamverbisetiiominibussignificantemhominem retulit,ut priorem aflirmationera esse monstraret,
aliquid non possumusdicerequoniaraenunliatquid- posteriorem veronegationem;ait enim dcinde nega-
quam sive cum aliquis inlerroget, sive ipse spoute tio.unde quodaitprimaadallirmationemponendum
proferat simplicera dictionem.Enuntiure autem est est,quod vero sccutus est paulo post. Estautem una
orationem dicere quac verum falsumve designat. oratio enuntialiva quae unum sij.;nificat,vcl conjun-
llarumautein,hxcsunylex quidem esl enuntialio ,ut ctione una.Plures autem,qua! plura, et non unum
453 IN LIBRUM DE INTEEPRETATIONB EDITIO SECUNDA. 454

vel inconjunctae,ad hoc retulit,utc)occretquasunas A. tanquam si diceretur,noD oniniaenuntiatiosif,'nili-

esae orationes putari oporleret, expediens aut quce cat, sed esse aliquid autnonesee.Est ergoenuntia-
unu(nsij,'nllicarcnl,aut quasconjunctio unasfaceret. tio simplex vox signilicativade eo quoiiestesseali-
El quas plurcs?,aut quaj multa insignilicatione reti- quid,vel non ebse,id est omnis enuntialio,aulalfir-
nerent,aut quarum corpus nulla esset conjunctione matio,aut negatio esl, esse enim ponit aflirmatio,
compositun\. Quod vero postremo addidit, Harum nonesse negatio;sed quantadilfinitionem brevitate
autem,ha3C quidemsimpicxestenuntiatio,utaliquid constrinxit, quidam non videnles in errorem stoH-
dcaliquo vel ali^iuid ab aliquo. Haec autem ex his dum falsilalis abduclisunt:contenduntigituraffir-
conjuncla, velut orutio quaedani jam composita,ad mationisetnegatlonisnonesseenuntiationemgenus
simplices orationes relulit, atque compositas.Sira- Num sihiec,in(juit,diffinitioestenuntiationis,omni3
plicesdicensduubussoli3terminis,junctas,composi- autgenerisditiinitiopropriisspeciebusaccominodari
tas,(iuaeex simplicibusorationibus|enuntiativiscon- potest(omne enim genus univoce de speciebus pro-
jungerentur, ut sit lotus ordo hoc niodo.Ebt aulem priis praidicatur),dubium non est quin haecquoque
una prima[oratioenuntialivaaliirmatio,deindenega- ditlinitio enuntiationi3,sienuntiatiogenus e3l,afiir-
tio,et rursus intermissis quae sequuntur, hocsubji- mationinegationiqueconveniutsitamenejusspecies
ciatur.Estautemunaoratio enuntialiva, quae unum r» hagc sunt;sed quis unquam dixcritaffirmationicon
B
significat, vel conjunctione una.Plures autem,qua} venire hanc dilfinitionem quaaest vox significativa
plura, et non unum, vel inconjuncta3,et post hoc in- de eo quod est, aliquid esse, vel non esse.'' Neque
termissis quoque sequentibus,hocsequatur,harum eniro fieripotest ut alfirmatio vox significativa sit,

autem hsecquidemeslsimplex enuntiatio,ut aliquid de eo quod est esse, vel non esse,sed tantum de co
de aliquo vel aliquid ab aliquo, haec autem ex his quod estesse,negatio rursus non de eo quod estesse,
conjuncta, velut oratio qusedam jam composita, et de eo quod est nonesse,sed tantum de nonesse,
tanquam si sicdiceret:Prima quidem interenuntia- nunquam etiam de esse.Interimit enim semperne-
tiones oratio, alOrmativa est, secunda vero nega- gatio,jungit atqueconstituitaffirmatio.Quaresi haec
tio, affirmationum autem etnegationum, unaoratio diffinitioenuntialionisadaffirmationemnegationem
est.quae unum significat,vel quae conjunctione una quenonpotestpr3edicari,affirmatio etnegatio enun-
est. Multiplex autem vel cujus partes conjunctione tiationisspecies nonsunt, qui mihinimiumvidentur
copulantur, quae multa significat, vel quae conjun- errare,quasi vero quidquam vetet utrasque affirma-
ctione nonjungitur.Harum quoquesimplex est,quae tionem et negationem simul eadem diffinitionecon-
duobus terminis constat,utaliquiddealiquo,velali- cludere. Possum enim dicere: affirmatio et negatio
quid ab aliquo; alia vero composita,quae ex simpli- estvox significativa de eo quod est essealiquid,vel
cibus affirmationibusjungitur.Quodautemdicitali- C nonesse,utvoxsignificativautriusquecoramunissit,
quid de aliquo, vei aliquid ab aliquo, tale esl: Ali- de eo quod est esse aliquid, affirmationis solius,de
quid enimdealiquoaffirmationera significat,utcum eo quod est non esse,solius sit negationis.Sed nihil
dico, Socrates disputat,de aliquo Socrate aliquid,id potuit fieri eadem diffinitione et
brevius,nisi ut in
est disputat, praedicavi, et fit affirmalio. Si autem naturam constitueret,etipsiusfaceret
enuntiiilionis
dico.Socrates non disputat,aSocratedisputationem divisionem,tanquam enim siita dixisset;Enuntiatio
scjunxi,etabeoabstuli,et hoc estnegatio.Alfirmatio est vox significativa,in quaverum falsumque desi-
enim de aliam rem praedicat eique conjun-
alia re gnantur, hujus autem una species affirmativa est,
git.Negatio vero a qualibet requamlibetrempraedi- alia negativa,ita ait.Enuntiatio estvox significativa
cando tollit,ergo hoc quod ait,aliquid dequo,affir' de eo quod est aliquid, vel non est. Namque dixit,
raationem simplicem significavit,quod dicitaliquid de eo quod est aliquid vel non est.-tale est ac si di-
ab aliquo, simplicera negationern. ceret quae verurafalsumquedemonstrat.Omneenim
quod esse ponit aliquid,ut si dicara dies e3t,vel noa
Est auiemsimplexenuntialiovoxsigni^cativa deeo
esse, ut si dicam dies non est,verura falsumve de-
quod esi aliquid, vel non est, quemadmodumtempora
monstrat.Si ergoaliquid ponatur esse vel non csse,
divisa sunt. Affirmatio vero est enuntiatio alicujus de
D in eo veritas et falsitas invenitur, est igitur in hoc
iiliquo.Negatio vero csl enuntiaiio alicujus ab aliquo.
qiiod ait vocem significativam esse deeo quod est
Postquamdemultisatqueunisnecnonsimplicibus aliquid,vel non est,tanquam si diceret:Est enuntia-
corapositisqueeountiationibusexpedivit,enuntialio- tio voxsignificativaverum falsumquesignificans.Si-
nem simplicemtractat,et eamditfinilione concludit gnificatio namque de eo quod est esse aliquid, vel
dicens, vocem eam esse significantem aliquid eese non esse, veri falsique demonstratio est: sed in ea-
vel non esse. Quod ergo ait vocem eam esse,ad ge- demdiffinitionespeciesadmirabilibrevitatepartitus
nus retulit,quod significalivam ad ipsius differentiam est,tanquam enim si diceret, vox significativa est
vocis.Quod de eo quod esset aut non esset aliquid, enuntiatio,inqua verura falsumque demonstratur.
ad significatarum rerum rursus ditTerentiam retulit, Sed una ejus pars affirraativa est, alia negativa,ita
habet eniinsecum ipsamvocem quaproferlur,utsi- ait,de eo quod est aliquid vel non est. Significatio
gnificet quiddam. Quid autem significet, aut circa enim de eo quod est aliquid, atfirmatio est, de eo
quid designalionem enuntiatio teneat ad differentiam vero quod non est, negatio.lta id quod aitdesigna-
significativarum pertinet vocum,itaenim dictum est. tivam esse vocem enuntiationem deeoquodestali-
 ;

455 AN. MANL. SEV. BOETII 456

quid,autnonest,utrumqueunacolligitintelligentia. A. applicuit, sed tota hujusmodi propositionis vis est,

Hoc enim qund dixitde eo quod estaliquid,autnon alquid esse declarare: rursus cum dico, dies non

cst,utrumquesignificat.et verifalsiquedemonstra- non esse pronuntio, sed lota vis

est, aliquid alicui

tionem, et alfirmationis negationisque divisionen).
Sod Alexander etpropria"sententianon de8istit,nec
alio quam cajteri tenetur errore.Ait enim hic quo-
que apparere non esse genus af(irmationiset nega-
hujus est non esse dicere;quare manifestum estsc-
cundumPorphyriumextotavi affirmatiooisetnega-
tionisenuntiationem esse descriptam,ex suis vero
terminis ipsam afnrmutionem et negationem. Ait

tionis enuntiationem, quoniam ila in diflinitione cniui,affirmatioveroestenuntialioalicujusdeaiiquo

enuntiationis affirmalione,ct negatione,ut partibus in affirmationisdiffinitionegenussumens;enuntiatio
ususest.Omneautemcompositumatqueomne aequi- enim(ut dictum est)genusest affirmationis etnega-
vel suispartibus,vel suis significalis definiri tionis, quod ipsc Aristotcles clarius demonslrat,qui
vocum
potest,utsi quisternariuranuinerumdefinirevolens in utrorumque diffinitione enunlialionis nomen
dicat-.Ternarius numerus est qui exunoduobusque ascripsit dicens: Affirmatio vero est enuntiatio.Hoc

conjunctus est;vel si quis hominem definirevolens enim retulit ad genus.quodvero addiditalicujus de

dicat: Homo est, aut animal rationale mortale, aut aliquo reduxit ad terminos, in simplici enim affir-

hujusmodi coloribus,vel metallofacta simulalio,ita ^ matione aiiquid de aliquo enuntiando praedicatur,

nomen aequivocum ex his qua? ipsum nomen aequi- ut ineo quod est,dies est,esse diem.Negatio quoque

vocum designabat, ostensum est, hic ergo eodem ita diffinita est: negatio est enuntiatio alicujus ab

modo: Enuntiatio,inquit, esl vox significativa de eo aIiquo,quantum ad enuntialionemrursus a genere,

quod est aliquid, vel non est, tanquam si diceret:
Enuntiatio est vox aut affirmativa, aut negativa,in
eumdemsciliceterroremlabens,necvidensquemad-
modum una diffinitione,et divisionemfecerit^etna-
turara enuntiationis ostenderit,sed hanc expositio-
(quod adhuc sciam) neque Porphyrius,neque
nem
ullus alius commentatorum vidit. Aspasius etiam
quantum alicujus ab aliquo.rursus ad terminos.In
hac enim negatione quaj est,diesnon est,esse a die
enuntiando tollimus; sed ut non solum praesentis
lemporis enuntialionem dilfinisse videretur, addi-
dit enuntiationis diffinilionem de aliis quoque tem-
poribus inlelligi;aitenim;enuntiatio est vox signifi-
quod est aliquid vel nonest.adjecitque
cativa de eo

consentil Alexandro: dicit enim Alexander eodem quemadmodumtemporadivisasunt.Divisaenimsunt

modohic diffinisseArisloteIemenuntiationem,sicut tempora in tribus, omne enim tempus aut futurum
est,aut prffisens,aut praetcritum.aut ex his mistum.
alibi quoque, id est, in resolutoriis: illic enim ita
proposilionera, quae estenuntiatio,diffinitione con- Enuntiatio estergovox significativa,significans aut

clusit dicens:Propositio ergo est oratio affirmativa esse aliquid, aut non esse. Sed quoniam hoc tem-

el negativa alicujus de aliquo.vel aliciijus ab ali-

C pus pr.nesens designat, non solum de praesenti, in
quo.IdemquoqueAspasius sequitur.Porphyriusau quit,Ioquimur,sed etiamde his temporibus quas di-
viduntur, ut hoc esse, et non esse, et in futurum
tem sic dicit:Admirabilem esse subtilitatemdiflini-
veniat et in prceleritum.ut aliquoties sic esse,Gt non
tionis, ex sua enim vi alfirmationis et negationis,
esse significet, id est sic ponat atque sic auferat
enuntiatio diffinita est.Ex terminis vero,ipsa affir-
matio,atque negatio,affirmatio namque in duobus enuntiatio,utet praesens tempus ponat,etauferat,ut

lerminis constans, aliquid alicui inesse significat. estjSocrates est,Socrates non est,etpraeteritum po-
Tota autem visipsius est aliquid annuere, negatio nat, et auferat, ut Socrates fuit, Socrates non fuit,
quoque aliquid alicui non inesse significat,8ed tola eodem quoque modo futurum, Sccrateserit, Socra-
vis ipsius est aliquid abnuere atque disjungere,vel tesnon erit.Ergo in his omnibus temporibussecun-
rursus alfirmatio aliquidalicuiinesse des:gnat,sed dum esse aliquid vel non esse aliquid,id est secun-

vis ipsius tota ponere aliquidest.Cum enim aliquid

dum ponore. et aulerre tota enuntiationis vis est

alicui inesse demonslrat,ponit aliquid; rursusnega- hoc ergo est quod ait, de eo quod est aliquid, vel

tio ([uidem aliquid alicui non inesse declarat, sed non est, quemadmodum tempora divisa sunt, tan-

tota vis cjusauferre est.Ergo nnnc,in([uit,enuntia quam si diceret,de eo quod non est,
est aliquid,vel

tioneraextotaviaffirmationisnpgationisquediffinit D vox enuntiativa significat,velin praesens,velin prae-

dicens: Enuntiatio est vox significativa de eo quod teritum.velin fulurum,quemadmodunnpsatempora
aliquid estvelnon est.Hoc autemad negationis per- dividuntur.Cur autem talis ordo dilfinitionis fuerit,
tinetaffirmationisquevim,tanquamsidiceret,enun- paucis absolvam. Prius enim de nomine, post de
tiatio cst vox significativa quae ponit aliquid, aut verbo, hincde oratione.rursus de enuntiatione,de-
tolIit,qua3 proprie virtutes sunl affirmationisel ne- hinc de affirmatione.postremo de negatione disse-
enim ita
gationis. Si dixissct,enuntiatio est de eo ruil.Omne compositum suis partibus pnsterius est,
quod estaliquid alicuivelnon est,tunc ex terminis omne genus suis partibus prius:ergo in compositia
affirmationisvcl negationis enuntiationem diffinisse partes toto priores sunt, in generibuset speciebus
viderctur; curn autem dicitdeeo quod est ali<iuid vel partes toto posteriores.Rursus in composilis totum

non est, dc tota utrorumque vi determinat. In hac partibus posterius,in speciebus et generibus toiura
enim affirmatione (\ux dicit dies c?t,aliqiiid alicui partibus prius est; crgo quoniam verbaet nomina,
Becundum tcrminosadesscmonslravit^esl cnimdiei nequc allirmationis nequc ncgationis,nequc enun-
 ;

457 IN LiBRUM DB INTERPRBTATIONE EDITIO SECUNDA. 458

tialionis.nequeorationis specieserant,scd qu.-cdam A ([uoniam novimus alias res esse, alias non ease,
horum omnium partes quibus haeoomnia jungeren- etquoniam non ipsi dicere possimus etsentire aiias
tur, oratio aulem genus enuntiationis, enuntiatio res esse, aliasnon esse. Ex his quatuor enuntiatio-
anirmationis et negationis.altirmatio prior nogatio- nibus fiunt geminie contradictiones; si quis enim id
ne.scilicet secundum prolationem, sicut ipse testa- quod est dicat non esse,ut si vivenle Socrate dicat,
tus est.Ergo quoniam haec omnia,et oratio, et enun- Socrates non quod est negat, et erit negatio
vivit,

tiatio, et affirmatio, et negatio verbis et nominibus fal^a ; rursus si quis id quod non est esse confirmet,
conjunguntur, his omnibus nomina etverba priora ut si non vivente Socrate dicat, Socrates vivit,
sunt.Nomine autem res aut per se subsistens, aut haec rursus affirmatio falsa esl; si quis eliam id

tanquam per se subsistens significatur.verbo autem quod est esse enunliatione constituat, ut si viven-
accidens designatur, et velut alii accidens.quod ex te Socrate dicat,vivit Socrates, vera erit affirmatio.

supradictis planum est,quod autera perse consistit
prius est. Ergo id quod nomensignificat prius est
quam quod verbum.quare verbo prius est nomen
id
Ergo q joniam nomen et verbum oratione, enuntia-
tione, affirmatione et negatione priora sunt,partes
enim priores sunt his qu.-e componuntur, jure haec
ante omnia definita sunt.
priusest verbo,prius nomen,postea vero difflnitum
Sinvero quod non est esse negaverit, est negatio
vera, ut si «luis non vivente Socrate dicat, Socrates
non vivit. Exhis igitur, id est ex alfirmalione vera
et negatione falsa, et rursus ex negatione vera et
g affirmatione falsa, quatuor quidem sunt enuntia-
tiones, sed in duabus affirmatio, in duabus negatio
Quoniam vero nomen continetur.Contradictionesvero dua?, hoc est enim
quod ait Quoniam autem est enuntiare et quod est
:

est verbum. Sed quoniam omne genus speciebus non esse,falsam enunliationeranegationisostendit
suis prius est, post haec, id est noraen et verbura, quodque addidit,et quod noneslesse, falsam affir-
orationemdiffinitione descripsit, quae et proximura raationem in enuntiatione proposuit. Illud quoque
enuntiationis genus esset, etsuperiusaffirmationis quod dixit, et quod est esse,enuntiationem veram
el negationis : post orationem vero enuntiationem, designat, quia id quod est esse vera affirmatione
qua; cum sit species orationis, affirmationis tamen profertur amplius quod ait, et quod non est non
;

et negationis esset genus.Posl enuntiationem vero esse, verae negationis speciem dedit. Quare et si
affirraationera, quae quanquam negationi aequaeva quod estvere potest dici esse, et id quod est falso
species esset secundum genus proprium, id est potest praedicari non esse.et id quod non est vere
enuntiationem:in prolatione taraen priorest,ut ipse potest enuntiari non esse, et id quod non est falso
suprajamdocuit dicens Estauterauna prima ora- : essepolerit affirmari.manifestum est omnem affir-

tio enuntiativa affirmatio, deinde negatio. Sed quo- mationem haberealiquam contradictionem negatio-
niam a nobis superius dictum est has eum quinque nisoppositam, et oranem rursus negationem affir-
rcs diffinire velle, quid sit dictio, quid enuntiatio, mationisoppositionefacerecontrudictiunem.Etenim
quid affirmatio, quid negatio, quid contradictio. si omne quod quis affirraat negari poterit, et quod
Dictionem quid sit ostendit per id quod ait Nomen : quisnegataffirmari,quis dubitaverit necaffirmatio-
ergo et verbum dictio sit sola,enuntiationem vero per nem posse consLitui cui negatio non contradicat,
id quod ait : Eslautem simplexenuntiatiovox signi- nec negationem cujus nulla affirmatio valeat inve-
licativa de eo quod est aliquid vel non est, quemad- niri.Omnis igitur affirmatio negationem, et negatio
modumtempora divisa sunt,affirmationera vero per habet oppositam affirmatioiiem, est igitur conlra-
id quod ait : Est autem affirmalio enuntiatio alicu- dictio utfirraatio et negatio oppositae. Quid autem
jus de aliquo ; negationem quoque diffinivit dicens : sit oppositio posterius dicendum est, aul quid sit
Negatio vero alicujus enuntiatio ab aliquo. Restat contradictio post diligentissima rationemonstrabo.
ergodecontradictione disserere. Quid sit ergo con- Quod autem ait,et circa ea quae sunt extra praesens
tradictio ipse prosequitur dicens : terapora,tale esttanquam si dicerct : Sicut affirma-
Quoniam autem est non esse,
enuntiare tio et negatio in praesenti tempore fieri potest, ita
et quod esl

et quod non est csse, et quod esl esse, et quod non est etiam vel in praeterito vel in futuro nam sicut po- :

non esse, et circa ea qux sunt extra prcesens tempora D tesl id quod est esse constitui, ita potest id quod
simililer omne contingit quod quis affirmaverit. fuit fuisse proponi, et id quod futurum est in spe-
negare, etquocl negaverit affirmare ; quare man ifestum ciem futuri temporis afflrmari,ut cum dicimus So-
esl quoniam omni affirmationi negatio est opposita, crates fuit, sol aestate in Cancro futurus est. Eodem
et omni negaiioni affirmatio, et sit hoc contradictio, modo ergo et de futuro et de praeterito affirmatio et
affirmatio et negalio opposilae. negatio constituuntur,queraadmodum de praesenti:
Expeditis omnibus quae sese explicaturum esse futurum autem et praBteritum extrinsecus est, et
promiserat, nunc ad reliquam scilicet conlradictio- praeter praesens lempus.Illudenim veniet, illud re-
nem ordine venit, eamqueab affirmationibusnega- cessit.Recte igitur elcirca ea quae sunt extra prae-
tionibusque rcperitdicens omnibus affirmationibus sens tempora hujusmodi posse affirmatione nega-
posse proprias negationes opponi, et omnibus nega- tionesque dixilevenire circa enim praeteritum et
;

tionibus proprias quoque rursus ex adverso affir- futurum, quod est extrinsecus a praesenli tempore,
mationcs posse conslilui hoc autem hinc sumitur. ; similiter omne contingit(utipseait)quod quis affir-

Patrol. LXIV. 15
 :

459 AN. MANL. SEV. BOfiTII /iGO

maverit negare, etquod quis negaverit affirmare ^ ;

negjitio, quod constituit affirmatio. Affirmalio enira

unde fit ut in omnibus temporibus illud constet,om-
ni affirmalioni posse opponi negationem, omnique
negationi oppositam alfirmationem posse constitui.
Nunc autem qualis debeat sumi oppositio, in affir-
matione et negatione deraonstrat,hoc enim est con-
tradictio,affirmatio et negatio oppositae.
constituit Marciaj Catonem seUiicae peremisse. Nc-
gatio vero dicit Catonem, si itacontingit.Oratorcm
non se Uticajperemisse.Quare non constituunt ve-
rum interse falsumque, idcirco quod a se diversae
sunt. Namutrumque verum est, et quod se Calo
Quod si haj Utica; occidit,scilicet Marciae, et quod se Calo Uticae

opposita; constiluunt contradictionem, quaiis in his non occidit, scilicet Orator, atque hic ffiquivocum
debat esse oppositioqnae contradictionem constituit eubjectum fecit,ut haec affirmatio et negat o oppO'
recte prosequitur. sitionem nullo modo constituerent. Quod si praeJi-

Dico autem opponi ejusdem de eodem, non aulem calumfuerit apquivocum,eodem modo contradictio
cequivoce, el qnxcunque cxtera talium determinavimus non fit.Dicat enim quisquam, Cato fortis est, et de

contra sopkisticas importunitales. Calone praedicet fortitudinem raentis, aliusque rcs-

Cum duobus terminis simplex propositio constet, pondeat, Cato fortis non est,ad imbecillitatem cor-
et unus subjectus sit,et alius praedicetur subjectus poris spoctans, ita igitur ;equivocalio fortitudinis
;

autem sit qui primus dicitur, praedicatus vero qui n ainbiguitatem fecit,qu5e oppositionem nullaratione
.t .: ...._
posterius dicit illa oppositione affirmationem et
;
componereti et si uterque terminus subjectus
.
; et

negationem integramconstituere contradictionem, piaidicatus aequivoci fuerint, multo magis diversffi a

quae idera subjectum habeant, idera etiam praedica- se erunt proposiliones et non oppositae,nec inter se

tum, ut neque subjeclum neque praedicatum plura verum falsumque dividentes, sed utrasque veras,
significet,alioqui non erit contradictio nec aliqua interdum ulrasque falsas esse contingit. Quare
oppositio utcumdico, Socrates albus est, et alius unumoportetessesubjectum,unumqnepraedicatum,
dicit, y^thiops albus non est, haec atfirmatio atque utid quod affirmatio pracdicavit et junxit, idcm ne-
negatio non sunt oppositaj, idcirco quia est gutio dividat et abjungat, et id quod desubjecto af-

aliud subjecturaetidempraedicatum.Inalfirmatione firmatio praedicavit de eodem negatio negct. Nam

enim Socrates subjectus fuit.in negatione ^lhiops. si sit uterque aequivocus lerminus aut quilibet unus
Rursuscum dico,Socrates albus est, et alius dicit, eorum, lieri potest ut aliud toilat negatio ([uam af«

Socrates philosophus non est,nec haec rursus nega- firmatio posuit. Itaque nullafit oppositio.Quare non

tio contra affirmationem retinet oppositionem, ideo

ita faciendum
idem subjeclum etprsdica-
est, sed

quia aliud praedicatum in utrisque proponitur, in tum idem in negatione

in affirmatione esse debet, ;

affirmatione enim album praedicatur ad Socratem, atque hoc est quod ait Dico autem opponi ejusdein :

gatione philosophus.Quod si utraque suntdi-

C de eodem, non autcm ffiquivoce.Quod enim ait ejus
versa.multomagis nullafit oppositio, ut cum dico dem,ad pracdicatum retulit, quod de eodem ad sub-
Socrates philosophusest,si respondeat alius, Plato jectum, etsuhaudiendum est, dico autem opponi ne-
Romanus non est, hic neque idem subjectum cst, gationem ejusdem praedicati de eodem subjecto,sed
neque idem praedicatum.et plus istaediversae sunt,et non sint aquivoca, neque subjectum,neque pracdi-
nulla contra se oppositione composita;, alque ideo catum, et multo magis utrai|ue, sed unum aliquid
possunt utrajque simul csse veraj, etsi ita contin- signilicenl. Quod pcr hoc dixit quod ait, non autem

git utrajque simul esse falsae, nec non etiam una ajquivoce, ncc sola si non sit aequivocatio,ratio firma
vera.altera falsa.Quae enim se non perimunt, nihil est ad constituendam oppositionem. Multa enim

eas impedit aut utrasque falsas,aut utrasque veras, sunt quae in sophisticis elenchis conira eos qui ar-
autunam veram.falsumalterareperiri quare quo- :
gumentis fallacibus verae rationis viara conantur
rum vel aliud subjectum est, vel aliud praedicalum, evertere deterrainavit, quemadmodum faciendas

iilaopposita esse non dicimus ; unde fit ut nec illa essent propositiones, et quemadmodura invenienda
quoque quae plura significanl, si subjecta aut prae- esset argumentorum fallacia, quod hicait Et quae- :

dicata sint contradictoriam negalionem valeantcu- cunque caetera talium determinamus contra sophi-
enim nomcn aiquivocum subjiciat, D sticas importunitates,tanquamsi diceret Dico qui
stodire.Si quis :

contra hujusmodi affir-

et aliud prffidicet, ut si quis dem opponi affirmationera negationi ejusdcm pra;di-
negationem, non faciet oppo- cati dc codem subjecto, hoc et quacunque alia
mationem constituat
sitionem ut cum dico, Cato se Utica; occiilit, no-
:
sunt, quai in sophislicis elcnchis determinatasunt

men hocquoddicitur Cato ffiquivocum cst. Potest contra argumentorumimportunitates.Ethicquidem

enim et Oralor intelligi, ethic qui exercitum. duxit quoniam aliud negotium erat, commodissirae bre-
in Africam.Si quis igitur dicat, Cato ae Uticaj occi- viterquc perstrinxit. Nos autem quid in sophisticis

dit,potest fortassc intelligi de Catone Marciaj. Si elenchisdeterminaveritadconstituendamoppositio-

quis rcspondeat,CatoseUtica; non occidit,potest de nis conlrailictionem, quantum brevitas patitur.non

CatoneCensorioconstituisse ncgationeni. Sed quo- gravamur apponere. Non enim solum si cequivocatio
in proposilionibus collocetur nulla contradictio,
niam diversus estCalo Gensorius a Catone Marciae, fit

etnomen ipsum Calonis dlversa significat, diversae verum etiam si univocatio in negatione ponitur,

aseaffirmatioclncgatio.Et id non omuino peritnit illa oppositio contradictionem penitus non habebit

i
i
A
461 IN LIBRUM Dli INTEEPRETATIONE EDITIO SECUNDA. 4G2

cst enim oppositio hubens contradictioneni.in qua A es3c,idemque aufert negatio.et est conlradictio af-
allirmalio si vera est, negalio falsa sit, si negatio firmatioel negatiooppo3itae,talisoppositioinlcgram
vera est.fallax airirinatio videatur. Positis ergo se- facit contradictionem.in qua affirmotio et negatio
cundum univocationeui terminis,utrasque simul et simul esse non possunt. Aflirmatio-
utr.TCfluo vera2

allirmationcm ct negationem verasesseconting;t,ut nisuutcmnogationisquenaturaadqualitatemquam-

si quis dicat Iloino ambulat, homo non ambulat,
: dam refertur.Qualitas enim quaedam est alflrmatio
affirmatio de quodam homine vera est, negatio de atque negatio, praeter hanc vero qualitalem est
spcciali vera est,sed spcciulis homo et particularis etiam quantitas propositionum, de qua posterius
univocasunt.Quocircasumptisunivociscontradictio paulo dicendum est. Sed volens Aristoteles quid
non fit : at vero nec si ad aliam et aliam partem af- esset contradictio nos docerc,priusubi essetosten-
firmatio negatioque ponatur, fit in ipsis ulla veri dit. In oppositione cnim contradictionem omnem
faisique divisio, sed utrasque veras esse contingit, necesse est esse. Quare quoniam contradictio in op-
utcum dico oculus albusest, oculus albus non est. positione est, qualis autcm oppositio hanc contra-
In alia enim parte albus est,in alia albus non est: dictionem faciat adhuc ignota est. Estque haec op-
alque ita et negatio vera cst,et at'nrmatio,nec si ad positio aut in qualitate opposilionum,aut in quan-
aliud atque aliud referens (]icat,nulla inde contra- g titate.aut in utroque,et de qualitatc propositionum
dictio procreatur, ut cum dico, decem dupli sunt, quas in affirmatione et negatione consistit, dictum
decem dupli non sunt.Nam si ad quinarium rcieram, est.Nunc de quantitate dicetur, ut ea quoque cogni-
vera est affirmatio.si ad senarium vera negatio,nec ta perspiciatur an in qualitate,an in quantitate,an
si diversum tempus in affirmatione ac negatione su- in utroque propositionum contradictio sit.
malur, ut cum dico, Socrates sedet, Socrates non
UE SUBJECTIS ET PR^DICATIS ENUNTIATIONUM.
sedct. Alio cnim tempore sumptum sedere veram
facit affirmationem,alio tempore non sedere verara Quoniam aulem sunt hxc quidem rerum universalia,
facil negationem. Amplius quoque si diverso modo illa vero singularia. Dico aulem universale quod de
quisdicatinnegationequodjam inaffirmatione pro- pluribus natum est pr3sdicari,singulare vero,quodnon,
posuit,vim contradictionis intercipit. Si quis enim ul homo quidem universale est. Plato vero eorum quae
dicat affirmationempotestate,negationem veroactu, singularia sunt. Necesse est auiem enuntiare quoniam
possunt aflirmatio et negatio uno tempore con- inest aliqiiid aut non, aliquoties quidem eorum alicui
gruenteveritaleconstitui ; utsiquis dicatcatulus vi- qux unioersalia sunt, aliquolies autem alicui eorum
det,catulusnoavidet,potestateenim videt,actu vero quas sunt singularia.
non videt.Quocirca oportet fieri si facienda est con- p Omnis propositio significationis suse proprietatem
tradictio ejusdem (ut ipse ait) praedicati de eodem ex subjectisintellectibuscapit.Sed quoniam necesse
subjecLo, non aequivoce, sed univoce, ad eamdem esl intellectus rerum esse similitudines,vis propo-
partem,et ad idem relatum,ad idemque tempu3,et silionum per intellectus ad res quoque continuatur.
eodcm modo constilui. Quae omnia in sophisticis Atque ideo cum aliquid vel affirmare cupimus ve)
elenchis diligentissime prosecutus est.Nunc pauca negare, hoc adintellectusetconceptionis animi qua-
commemoransdistulit in illislibrisintegram dispu- litatem refertur.Quodenim imaginationeintellectu-
tationem.Est autem enuntiatio de eo quod est ali- que concipimu3,id in affirmatione autin negalione
quid esse, vel non esse affirmatio quidem de eo
; ponentes,affirmamus scilicet vel negamus,et prin-
quod cst esse,ut Plato philosophus est; negatiovero cipaliterquidem ab intelligentia propositiones vim
de eo quod est non esse, ut Plato philosophus non capiunt et proprietatem, secundo vero loco ex re-
est. Ha3C utraque enuntiatio Plato philosophus est, bus sumunt ex quibus ipsos intellectus constarene-
Plato philosophus nonest,seseperimentia et in con- cesse est.Unde fit ut etquantitale propositio et qua-
trariuni quasi quodam locata litigio faciunt contra- litate participet : qualitate quidem inipsa affirma-
dictionem. Gontradictio vero est opposiiio affirma- tioniset negationis prolatione,quam exproprioquis
tionis et negationis,in qua neque ambas falsas,ne- judicio emittit ac profert quantilale veroex subje- ;

que ambas veras esse contingit,sed unam semper ^ ctisrebus quascapiuntintellectus.Vid emusnamque
veram,alteram vero falsam.Si qua autem sunt hu- aliasesseinrebushujusmodiqualitates,quceinaliam
jusmodi,in quibus verum falsumque affirmatio ne- convenire non possunt, nisi in unara quaracunque
gatioijue non dividal, in illis aliquid diversum, et particularem singulareraque substantiam alia est :

non ad oppositionem integrum reperitur. Dicit au- enim qualitas sinjjularis, ut Platonis vel Socratis,
tom Porphyrius argumentum esse ad id quoddici- alia est quaj communicata cum pluribus totam se
mus affirmationem negationi ita oportereopponi,ut singulis et omnibus praebet,ut est ipsa huraanitas.
una vera opposita in alteram mox falsitas veniat, Kstenim qu3edamhujusmodiqualitas,(jua2 et in sin-
communem inter nos
consuetudinem colloquendi. gulis tota sit, et in omnibus tota. Quotiescunque
Quando enim quisaliquid esse dixerit et idem alius enira aliquidtale anirao -opecularaur.non in quarali-
negaverit, unum ipsoruro verum dicere, inentiri betunam personam pernomen hocmentiscogitatio-
alium suspicamur.Amplius quoque. Si aliquid aut nem deducimur,sed in oranes eos quicunque huma-
e.st,aut non est, mediumque interesse et non esse nitatis diffinitione participant.Unde fit uthiccqui-
nihil poterit inveniri,aftirmatio autem ponil aliquid dera sit communis omnibus,illa vero prior incom-
463 AN. MANL. SEV. BOETII 464

muuicabilisquidemcunclis.unitaraenpropria.Nam A homo vero,quod

si nomen fingereliceret,iliam singularemquamdam dicitur,parliculariter quidem ipsum nomen univer-
qualitatem etincommunicabilem alicui alii
suo (icto nomine nuncuparem, ut clarior fieret
tentiae
forma propositi.Age enim incommunicabilis Plato-
nis illa proprietas PJatonitas appelletur,
modo qualitalem hanc Platonitatem ficto
nuncuparepossumus,quomodo hominis qualitatem
dicimus humanitatem, hcEC ergo Platonitas solius
unius est hominis,et hoc non cujuslibet,sed solius
Platonis humanitas vero et Platonis et caiterorum
;
quicunquehocvocabulocontinentur.Undefitutquo-
venire in aiium non potest.Quidam
?ubsis- sale determinat, sed si deesset quidam, id quod
dicimus horao universale esset, ac per hoc ambi-
guum permanerel, quid vero dicimus Plato nuu-
eo enim quam esse poterit universale.Nam etsiquando no-
vocabulo men hoc Plato pluribus imponalur,non lamen boc
nomen idcircoerituniversale.Namque humauitasex
singulorum hominum collectanaturisinunam quo-
dammodo redigitur intelligentiam atque naturam.
Noraen vero hoc quoddicimus Piato multis secun-
dum vocabulum fortasse commune esse videretur ;

niam Platonitas in unurn convenit Platonem, au- nulli tamen illaproprietas Platonis conveniret,quce
dientis animusPlatonis vocabulum ad unam perso- erat proprietalis aut nalurae ejus Platonis qui fuit
nam unamque particularem substantiam ret'erat;cum eodem vocabulo nuncupare-
Socratis auditor, licet
autera audit hominera,ad plures quoque referat in- r» tur.Hoc vero ideo quoniam humanitas naturalis est,
tellectum quoscunque humanitatem continere novit; nomenvero propriura,positionis. Nec verohocnunc
atque ideo quoniam humanitas omnibus homini-
et dicitur quod nomen Platonis de pluribus non poiest
bus communis hominibus totaest,
esl,et in singulis praedicari,sed proprietas Platonis.Illa enim proprie-
aequaliter cuncti homines retinent humanitatem tas naturaliter de pluribus non dicitur,sicut homi-
sicut unus homo.Si enim id ita non esset,nunquam nis,etideoincomniunicabiii3(utdictum estjqualilas
specialis hominis diffinitio particularis hominis estipsaPlatonitas,comraunicabilisveroqualilasuni-
substantiaB conveniret. Quoniam igitur haec itasunl, versalis qua3 et in pluribus et in singulis est.Unde
idcirco homo quidem dicilur universale quiddam, fit ut cum
dico, omnis homo,in numerura proposi-
ipsa vero Platonitas etPlato particulare.His igitur lioneratendam cum vero dico,Socrates autPlato,
;

ita positis quoniam universalis illa qualitas et in non innumerumeniittam,sed qualitatem pruprieta-
omnibus potest et in singulis praedicarijCum dici- temqueuniusinsuaindividuasingulariquesubstan-
mus homo ambiguum est et dubilari potest utrum tia constringam ac praedicem.Quare in hoc quoque

de speciali dictum sit an de aliquo particulari, id- maxiine hae duae particularitates, quidara homo, et
circo quod nomen hominis et de omnibus dici po- Plato,distant,quod cum dico Plato quem hominem
test et de singulis quibusque qui sub humanitatis dixerim vocabuIodesignavi,proprietatemquc uiiius-
specie continentur.Quare indefinitum est utrum de cujusque quem nomino,cum vero dico quidam ho-
omnibus dictura sit id quod diximus homo, an de mo, numerum tantuni rejeci, et ad unitatem propo-
unaquaqueindividuahominisetparticularisubstan- sitionem redegi. Dequo autemdicam, hajc parlicu-
tia.llancigiturqualitatemhunianitatissiambiguita- laritas mihi non subdidit.quidam enimhomo potest
teintellectus scparare nitamur,determinandaest, et esse et Socrales et Plato et Cicero et unusquisque
aut in pluralitatem distendenda,autin unitatemnu- singulorum quorum proprietates a sc in singulari-
meri colIigenda.Nam cum dicimus homo indefini- tatis ratione et natura diversae sunt. Unde commo-
tum e.c-t utrura omnes dicamus an unum.Sin vero dissimeTheophrastushujusraodi particulares pro-
additum fuerit omnis, ut sit pracdicatio omnis positiones,qualessunlquidam horaojustus,particu-
homo vel quidam, tunc fit distributio et determi- lares indefinitas vocavit. Parte m namquc tollit ex
natio universalitatis,et nomen quod universaleest, homine quod est universale vel vocabulo vel natura.
id est homo, universaliter proferimus dicentes, Quae tamen ipsa sit pars etqua proprietatedescripta
omnis homo, aut particulariter dicentes quidam non determinat nec definit. Unde universale voravit
homo,omnis enim nomen universalitatis significa- quod de pluribus naturaliter praedicatur, ut homo,
tivum est. Quocirca si omnis quod universale si- non quod posilione,quemadmodura noraenAlexan-
gnificat ad hominem quod idem ipsum universalo D dri de Trojanoet deMacedone Phiiippifilio depluri-
est adjungatur,res universalis,qua5 est homo, uni- bus dicilur.Hoc enim positione de pluribus dicitur,
versaliter praedicatur secundum id quod diffinitio ei illud natura.Et persubtiliter ait, quod in pluribus
adjicitur quantitatis.Sin vero dictuni fuerit.quidam nalum cst praedicari.Est enira haec universalitas na-
homo,tunc universale,quod est homo,addita parti- turalis,illam vero nominis reique proprietatcm qum
cularitate per id quod ei adjectum estquidam parli- particularis est singularem vocavit dicens Plato :

culariter profcrtur.et dicitur res universalis prolata vero eorura quae sunt singularia quod autcm secu*
;

parliculariter.Sed quoniam particularis est prajdi- tus est dicens Necesse est autem enuntiare quo-
:

catio,quidam horao,parlicularis rursus praedicatio niam inest aliquidautnon,aliquoties quidem eorum

Platonis, de uno enira dicitur quidam horao, et de alicui quac sunt universalia, aliquoliesalicui eorum
uno dicitur Plato, noneodera modo ulra}(juc parti- (liia.' sunt singularia,hujusmodi est tanquamsidice*
culares esse dicuntur.Plato enira unam ac definitam ret Omnis quidem alfirmatioct nogalio incsse aut
:

substantiam proprietateraque demonslrat,qua3 con- non inesse demonstrat.Et quidquid enuntiatur.aut*!

/165 IN LIBRUM DE INTERPRETATIONE EDITIO SECUNDA. 406
ic coqiiod e3les8eproponitur,ut Platophilosophns A i" affimatione et ncgationeeat . autenim univorsa-
esl,ha;cenim propositioPlatoniphilosophiam inesse lem rem universaliter praedicalaffirmative,utomni3
constiluit, aut non incsse, ut Piato
de eo quod est, homo animal cst,aut universalem rem particulariter
phiiosophus non est; haec eoim a Platone philoso- alQrmative, ut quidam homo animai est, aut uni-
phiam dividens,eidcm philosophiamnoninessepro- versalem remuniversaliter negative.ut nullus homo
ponit. Ergo quoniam necesse est, aut aliquid alicui lapis est, aut universalem rem particulariter nega-
inesse dicere, aut aliquid alicui non inessc, illud tive,ut quidam homo lapis nonest.Oportel
autcm in
qiioqueneccsseest ut intelligamuscuiinessealiquid hia quae universali determinatione
proponuntur in
dicimu3,aut universale esse, ut cum dicimushorao ipsisdeterminationibusfierinegationem,utquoniam
albus est, albedinemuniversali rei inesse monstra- determinatio universalis rei esl universaliter, cum
muSjid est homini,autcerteparticulareac singulare, dicimus,omnis homo justus est^si universaliter ne-
ut si quis dicat,Socrates albus est,albedinem enim gabimus, dicamus nullo hcmo justus est, et quod
Socrati singularisubstantiaeetproprietati incoramu- aio nullus eamuniversalitatemquaeestomnisinter-
nicabili inesse significavit ;sed in singularibus sive eam quae est homoRursussi idem ipsum,
cipit.non
affirmetur aliquid, sive negetur,unus oppositionis omnis homo justus est,negareparticulariter velim,
modus qaod vim contradictionis obtineat.
est, j.
dicam non omnis hoirio justus est,per particularem
Nam quoniam singulare atque individuum nulla negationem universalitatis vim iaterimens. In par-
sectione dividitur, secundum ipsum quoque facta ticularibus vero non ita esl. Si enim eam quae est
contradictio aimplex erit. In his autem quae in parlicularis determinatio universalis rei,ul est qui-
universalibus fiunt, non est unus raodus contradi- dam homojustus est, negare velim, particulariter
ctionis. Nam cum dico,Socrate3 homo est, Socrates dicam, quidam homo justus non est. Hoc autem id-
homo non hujusmodi oppositio, si om-
est, sola circofit,quoniamhabelquamdarasimilitudinemat-
niaillaconveniantqusecontraargumentorumimpor- que ambiguitatem utrum universaliter an sit parti-
tunitates supra jamdicta sunt,ad fnciendamconlra- culariter dictum,si in universalibus propositionibus
dictionem idonea reperitur. Sin vero lale aliquid negativae particulae ad praedicaliones potius quam ad
subjectum sit de quo aliquid praedicetur quod sit terminationes ponantur. Si enim contra hanc affir-
uuiversale,et in pluribus(ut ipse ait)natum sitprae- mationem omnis homo justu? est, ponam
quaeest,
(iicari, non est simplex oppositio contradictionis. hanc quae
dicit, omnis homo justus non est, hcec

Siint enimearum propositicnura quae de universa- duas res significare videbitur,et quod nullus homo
lil)us rebus fiunt tres una quae omnes
difTerentiae, justus sit,omnem enim hominem justum non esse
compiectitur,ut cum omnis homo animal est;
dico, proposuit, et quod sint quidam homines nonjusti,
aliii quae ex indefinitamultitudinect innumera plu- C omnem enimhominemnegavit justum esse.Hoc au-
ralitate ad unum propositionis vira colligit atque temnihilimpeditutaliquissitinjustusaliquisjustus.
conslringit.Haec hujusmodi esltanquamsi quisdi- Nam si non repugnat ne vera sit
aliquis estjustus,
cat,quidamhomoanimaI est.Alia veroestqu<Enequc propositio quae dicit,omnis homo justus est, non
in pluralilatem propositionem tendit,nequein par- enim est justus omnis homo, si alii justi sint, alii
ticularitatem redigit,ut eaquae sineulla determina- vero injusti.Quare quoniam duplicis significationis
tioneproponitur, ut est, homo animal esi, homo estjidcirco universalis negationis diffinitio, quae est
animal non est :huicenim nec quidam, quodparti- nullus,universalis affirmationis tollit determinatio-
cularitalis, nec omnis, quod est universalitatis, ad- nera,quae est omnis.atque ideo in particularibus ne-
junximus. Unde fit ut singularitassimpliciter prae- gationibus ad ipsara universalitatem affirmationum
dicctur, universalitas vero aliquoties universaliter, negatio necesse est apponatur, ut in eo quod est
utomnishomo animal esl, homo res universalis omnis homo juatus est, iila est ei opposita negatio
universaliter pra?dicataest.Nam cumsit homo uni- quaj est, non omnis homojustus est, non illa quae
versalis, quod
adjectum est omnis, universali-
ei est, omnis homo justus non est, ne sit ambiguum
talcm universaliter appellari fecit. Rursus est ut utrura universaliter an particulariter neget. Dictum
uuiversalitas particulariterpraedicetur,ut cum dico, J)
est enim hanc negationem quae est, omnis homo
quidam homo animal est.quidam particulare deter- justus non est, et universalitatis interprelationem
mmat, sed junctum ad hominem universalem sub- designare et particularitatispropositionem.Quoties
stantiam particulariter praedicari fecit. Est quoque vero particulare aliquid tollitur, in his non jam ad
universale non universaliter praedicare,quoties sine determinationem, sed ad praedicatum particula ne-
adjectione universalitatis vel particularitatis sim- quod est,quidam homo
gationis apponilur,ut in eo
pliciternomen universale ponitur.ut est.homoani- justusest, quidam homo justus
nullus dicit, non
mal est. Determinationes autem dicuntur quae rem est. Neque enim hic ad determinationem particu-
universalem vel in totum fundunt, ut omnis.vel iu larem, quod est quidam, negalio ponitur, sed di-
partem contrahunt.ut quidam.Omnis vero vel qui- cimus quidam homojustus non est,scilicet ad praj-
dam quantitatem propositionis determinat. quae dicatum quod est justus.Unde etiam ad indetermi-
quantitas juncta cumqualitate propositionum qua- nataspropositiones,quaesunt sineomnis,autnullus,
tuorvariatur raodis. Qualitas autem-propositionum autalicujus determinatione,ad praedicatum semper
467 AN. MANL. SEV. BOETII 468

apponiturparticulanegativa.ut estjhomojustusnon A. in eo quod estullus, quod est diminutivum unius.

est.Nemo enim dicit non horao justus est.sed homo Ita igitur maxima fitnegatiorei parvissimaequod est
justus non est.In singularibus quoque nondico,non unus.si ipsius diminutivum quoq!]esnbtrahat,quod
Socrates justus est, sed Socrates justus non est, et est ullus. Quare et omnem et quemdam statim tol"
nisi aliquoties ambiguitas impediret ad praedicatum lit negalio, quae unius quoque ipsius diminutivum
semper negatio poneretur. Sed omnia quaecunque praedicationc subducit, ut ea quae esl nullus homo
in deterrainationeponuntur, taiia sunt,quae aut to- justus Hoc enim tantum est.tanquam si dicat,
est.

tum coiiigantin affirmativo,ut est omnis.aut lotum non uUus homo juslus esl,hocidem valet tanquaro
perimant in negativo, ut est nullus, aut colligant si dicatur,nonunushomojustus est.Quarequoniam

in affirmativo partem, ut est quidam, aut inte- dehisquoque sufficienter diclum est,ad Aristolelis
rimant in negativo partem, ut quidam non, aut in verba consequenli ordine veniamus.
negativo perimant totum particulariter,ut est non Si ergouniversaliler enuntiet deuwversali,quoniam
omnis; sed quidam non non omnis particulares
el est aut no)iest,erunt hx conlrarige enmilialionesMco
negationes sunt.Siveenim quis partem ex toto sur- aulem in universalienunliaiionemuniversalem^ul om-
ripiat, particulare est quod reliquit, quia a totius nis homo albus est, niillus homo albus est.

perfectione discessit.Sive quis totum essenegctsive g Demonstrareoppositionemcontradictionisintendit

partem relinquat,rursum particulare est quod reli- sed ([uoniam viara reperiendi ordinemque permiscuit
quum fit. Nara cum dico,quidam homo justus non idcirconosquoquepaucaquaedam prius ordinataex-
est, abstuli partem;et rursuscum dico, non omnis positione praedicemup,nelector confusioniscaiigine
homojustus est, cum negavi omnem, aliquem qui atque obscuritateturbetur.Omnium propositionum,
justus non esset ostendi. Hsec ergo, non omnis, et quae sunt simplices.qnas categoricas Graeci vocant,
quidam,determinationes planissimae sunt, et com- nos praBdicativas dicere possumus,quatuor suntdi-
muni intelligentiae subjectae has duae particulares
: versitates. Aut enim affirmatio est, el negatio uni-
recipiunt negationes,ut ea quae estquidam non de- versalis,ut est oranis homo justus est,nullus homo
terminationera parlicularem negat, eaveroquae est Justus est.Aut affirmatio et negatio parlicularis.ut
non omnisuniversalemnegat determinationem,sed est quidam homo justus est, quidam homo justus
utraeque negationem (ut dictum est) in parliculari- non est.Autaffirmatio et negatioindefinita,uthomo
tatem constringunt. Quod autem dicimus, nullus, justus est, homo justus non est. Aut de singulari
proprium quoddam videtur esse vocabulum, non subjecto affirmatio et negatic, nt Cato justus est,
omnis enim quod dicitur omnem per adverbium Cato justus non est. Harum vero inter se veritas fal-
negativum quod est non adimil. Rursus cum di- /-1 sitasque non se habetsirailiter sed diverse.Et prius
cimus quidam non in eo quod est quidam adver- de universalibus atque particularibus, id est de his
bium quodest non additum a subjecloterminopar- quae determinataesunldicendumest,postdereliquis
ticulare separaLNullus vero in vocabulo ipso quid disputabitur. Disponatur ergo affirmatio universalis
separet non monstrat, et videturquodammodo non quae est, omnis horao justus est,et contra hancne-
potius esse negatio quam affirmatio,nequeenim ad- gatio universalis, quae est, nullus homo juslus esl.
verbium est, nec conjunctio.adverbium namqueat- Sub his autem,sub affirmatione quidem univcrsali,
que conjunctio declinationibus carent. Nullus vero particularis affirmatio quse est,quidam homo justus
quod dicimus etgeneribussubjacetet inflectiturca- est sub universali negatione particularis negatio
;

sibus, quid igitur est ?an erit nomen ?sed nulla ne- quae est, quidam homo justus non est. Hoc autem
gatio nomen esse monstratur.Quid sitergo tali in- demonstrat descriptio subjecta:
vestigatione quaerendum est.Videtur enim quoddi-
Univei'salis affirmatio. Universalis npgatio.
citur nullus taleesse tanquum si dicamusnec unus;
Omnis homo justus cst. Nulhis horao justus est.
nam quidicitnullushoraoanimalest,tantumdem va-
let quantum nec unus homo animal est. Quod vero

dicimus ullus,hoc ab eo diminutivum est quodest

unus.Diminutio namque uniusullusesttanquam,si D
dicerem nullus ;ergo plus negat quisquis etiamdi-
minutionera neget, ut si quis dicat non modo non
habet gemmara quod raajus est, verumetiara nec
Quidam homo justus est, Quidam homojustus non ist.
gemmulamquod est minus.Sic ergo qui negarevult Particularis arfirmatio. Particularis negatio.
etiam unum, plus negat si dicat nec ipsum unius
diminutivum illudesse quod dicitur ;ut si quis velit Hffi igitur duae universalis affirmatio et particulnri? af«

dicere nec unum esse hominem intheatro,itadicat, firmatiodicuntur subaIterna;.Rursus universalisne-

non modo illic unus homonon est, verum nec ullus, gatio,et particularis nogaliodicunlursubaIferna^,id-
Gum ergo dicimusnullus,itaprffiponimus tanquam circoquoniara parlicularitas scmp?r sub univer«ali-
si dicaraus nec ullus. Tenet igitur haec in se detcr- tateconclutlit.Inquibusilhidcstcnnsiderandumquod
minalio,quae est nullus,vicem negationiset nominis. ubiestatfirmatiounivcrsalisvera, aflirmalio quoque
Negationis quidem in eo quod est nec,nomini8 vero particularisveraest, etubi negatio universalisvert
 469 IN LIBRUM DE INTERPRETATIONE EDITIO SECUNDA. m
est, parlicularis quoque negatio vera est. Num ei A. fuls;»» esse possunt.Utvero una vera sit,altera falaa,
vcra est oninis homo animal, est vera ebt quidam id quoque conceditur; ut utrajque sint vera^ fieri
hoino animal est.Elsi veraestquoniamnullus homo non potest,8icut illud quoqueverum est, eontraria
lapis est, vera estquoniam qnidam homolapisnon simul esse non posse.Rectissimc igitur universalis
est. Al si falsa sit parlicuiarisaffirmatio^ut ea qu* affirmalio, universalisque negalio contrariae nomi-
est quidam homo lapis est, falsa est universalis af- nanlur. Particularis aulem affirmatio quae est,qui-
firmatio,omnis homo lapis est. Idem in ncgatione. dam homo justusest,etparticularisnPgatioqua3 est,
Sienimnegatioparticularisfalsaest,utquidamhomo quidam.homojustus non est,universalibus coutrariis
animal non est, falsa est universdlis, nullus homo contrarias proprietates habent.IllaB enimsimulverae
animal est.Tta ut pr.Tcedunt universales in vero, esse non poterant;ut vero essent simui falsae, saepe
eodctn modo pra?cedunt particularcsin falso.Dicun- aliquaralione concedebatur. Particularibus vcro ut
tur veroaffirniatio universalis el negatio universalis utrffiquev(!r*sintevenirepotest,ututraequefalsaesint
conlrariae.Hoc autem idcirco,quoniam contrariorum fierinonpotest:utineoquod est,quidamhomojustu3
hujusmodi natura esl,ut longissirae a se distent^et est,verum est;quidam homo justus non est,id quo-
siaiiquaminterse habeant medietatem,non seraper que verum est ; ut utrsque falsa; sint,inveniri ncm
altcrum ipsorum subjecto insit,ut album et nigrum p potest.et in hoc qnidem sunt dissimiles contrariis.
non possumus dicerp,quoniam omne corpus auta Similes autem eis videntur quod sicut contraria^ ali-
bum aut nigrum est;potestenim nec albura nec ni- quoties verum falsumque dividunt,ut una vera sit,
grum utrumque falsum esse quod dicitur,
esse, et altera falsa, itaquoque et particularisuna vera po-
idcirco ({uoniammedius est color.Quod si non ha- utquidam homo animal est,
test esse, altera falsa,
bcnt medietatem, alterura ipsorum necesse est in- quidam homo animal non est.Servant autem stabi-
cum dicimus omne corpus aut
haerere subjectis.ut lemincommutabileraque ordinera etsimilitudiniset
quietum est,aut movetur,horum nihil est medium, contrarietatis.Contrariae enira quoniara possuntesse
el necesse est omne corpus vel consistere vel moveri. utra^que falsoe,in quibuscunque utraeque falsae con-
Ut autemin eodem simul possint esse contraria,fieri trariae reperiuntur,inhissubcontrariaeutraequeverae
non potest.Nequeenira possibile est ut idem album sunt.Sed quoniam utraeque conlrariae verae inveniri
nigrumque sit,quod non possunt, ideo utraeque subcontrariae falsae ne-
in affirmationibuset negationi-
biis universalibus apparet.Negativaenimet affirma-queunt reperiri,ut ineo quod est omnis homo justus
tiva universalesplurimum quidemdistant a se.Nam est, nullus homojustus est.Quoniamhae falsaesunt,

quod illa ponit omnibus,illatolIit omnibus et totum hoe quas sub se continent, particulares verae sunt,
negat.Nam qua; dicit oranis homo justus est oranem ut est quidam homo justus est,quidam homo justus
hominem ponit, quae dicit nullus homo justus est C non est;sed si universaliter inter severum falsum-
nihil eorumquaein humanitatissunt diffinitioneju- que dividunt, et una vera est,et altera falsa, parti-
stum esse conccdit.Ita ergo a se longissirae discre- culares quoque idem faciunt, ut in eo qnod est,
pant..\dhuc si eaquae significanthabentinter seali- omnis horao animal est, nullus homo animal est,
qunm mediotatem, unam veram,unara falsara esse universalis affirmatio vera est, falsa negatio. Sed
non est necesse, ut in eo quod est omnis homo ju- cum dico quidam horao auimal est, quidara homo
stusest,nullushomojustusest.Quoniarapotestqua3- animal non est,particularisaffirmatio vera est,falsa
dam csse m.edietas, utnec nullus homo justus sit, negatio particularis.Ha3 igitur dicuntur subcontra-
cumsit quidam;nec omnis homo justus sit,cum non riae, vel quod sub contrariis positae sunt, vel quod

sit quidam. Etpossunt utraeque falsae et affirmalio ipsae superioribus sub quibus sunt (ut dictum est)
ct tiegalio reperiri. Neque enim verum est aut contrarias proprietates habent.In hac igitur recta
omnemhominemjustumesse,autnuIlumhominem oppositionecontrariarumet subcontrariaruminsu-
justura esse.Quocirca potest fieri ut in his in quibus perioribus utrisquefalsitasessepotest.nunquamve-
aliqua medietas invenitur universalis affirmatio et ritas;ininferioribusveroutriBquequidemveritasin-
universalis negatio veritatemfalsitatemque nondi- esse potest,nunquam falsitas.Sinvero quis respiciat
vidant.sed utrasque sint falsae ad exemplum scilicet j) angularea,et universalem affirmationera particulari
conlranorum, quae aliquam inter secontinent rae- opponat negationi, universalem negationem par-
dietatem.Potesl enim in illis fieri ut utraque contra- ticulari coraparel affirmationi, una vera semper,
riapnsgintnoninessesubjectosicutsupradocuimus. falsa altera reperietur.Nec unquam fieri potest ut
In his vero quae medietate carent,necesse esl ut una affirmationeuniversalivera,parlicularisnegationon
vera sit semper, alteraseraper falsa.Ut in eo quod hac vera non illam continuo falsitas
falsa sit, vel
est,omnis homo animalest,nul]ushomo animal est, subsequatur.Rursus si negalio universalis vera est,
hii; pr()positioneshujusmodisunt,ut unavera sit et falsa particularis affirmalio ; si particularis affir-
una falsa, idcirco quoniam inter animalesseet non matio vera est,falsa universalis negatioest.Licetau-
esse nihil interest ad eorum scilicet contrariorum tem hoc et in subjecta descriptionemetiri.etin aliis
similitudinem quae medietate carent. In illis enira quoque terminis quoscunquesibi mens consideran-
necesse erat alterura inesse subjecto.Sic ergo uni- tis affinxerit,idem videbit,nam in eo quod esl,omni3
versalis affirmatio et universalis negatio utraeque homo justus est, quoniara haec falsa est, vera est,
471 AN. MANL. SEV. BOETII 472

quidam homo justus non est. Et rursus in eo quod A pis non est, una vera, slatim falsa allera reperitur,

est.nullus homo justus est, quoniam falsa negatio atque ideo hae conlra universales uuiversaliter
est.vera esl affirmatio.quidam homo^justus est.Haec prffidicatas faciunt contradictionem. Nam si contra
antem universalis affirmatioet particularis negatio omnis homojustus est, ea quae est
illam quae est
quae sunt angulares, et universalis negalio.et parti- homojustus non est, in oppositione constituatur,
cularis affirmatio,quae ipsae quoque sunt angulares, una semper vera est, altera falsa. Es si contra eam
contradiclorige nominantur. Et haec illae est quam quae est nullus homo justus est indefinita proposi-
quaerit contradictio in qua una semper vera, altera tio quo3 est, homo justus est opponatur, veruin inter
semperfalsasit.Superiorisautemdisputationisinte- sepropositionesfalsumquedislribuuntsicutdefinitae
grum descriptionissubdidimus exemplar,quatenus quoqueuniversalium propositiones,secundum parli-

quod animo cogitationeque conceptum est oculis culares atque universales oppositae quantitales, con-
expositum memoriaetenacius infigatur. tradictorias faciuntoppositiones. Quare constat eas
quae universale non universaliter proferunt, el sunt
Affirmatio universalis. Negatio uDiversalis. indefinitae.nequeparticularenequeuniversaleprofe-
rentes, ipsas quidem non semper inter se verum fal-

P sumquedividere,particularibustamen definitisesse
consimiles. Singulares vero quae sunt unum opposi-
tionis modum inter se tenent has si ad idem subje-
:

ctum, ad idem praedicatum, ad eamdem partem, ad

idem tempus, ad eamderarelationem, eodem raodo
proposuerisjinterseverum falsumvedistribuunt, ut
estSocratesjustusest, Socrates justusnon est. Sunt
igilur duae conlradictiones, una quae fit in universa-
libus angulariterparlicularibuscontrapositis,altera
quae fit in singularibfis cum omnibus his quas in so-
phisticis elenchis exposuit delerminationibusoppo-
sitis. Quare quoniam quemadmodura se habent pro-
posiliones, quoquemodo faciantcontradictorias op-
positiones ostendimus, ad ipsa Aristotelis verba
veniamus, in quibus per haec ante cognita facilis pe-
Affirmatio particularis. Negatio particiilaris.
terit evenire cognitio. Superioris descriptionis intel-
His ergoitasese habentibus,indefinitas propositio- ^ ligentiam pleniusnotat. Aitenimquandoresuniver
nessingularesque videamus, et primum deinfinilis salis universaliter designatur.et eam quis universa-
disputandum est.Indefinitae igitur perse veritatem liter affirmat, si eamdem alius universalitur neget,
falsitatemque non dividunt;etenim cum dico,homo itasiMmetcomparataspropositionesessecontrarias.
justus est,homo justu.s non est,utrasque veras con- Atque in hoc suam sententiam manifestius ostendit.
tingitesseindefinitas. Quocircaeas acontradictione Ait enim, dico autem universalem enuntiationem in
separamus : contradictio namque conslituitur (ut universali, ut omnis homo albus est. Nam cum uni-
saepe dictum est) eo quod nunquam utrceque verae versalis sit homo, in universali homine universalis
aut utraeque falsae reperiri queant, sed una semper est enuntiatio, per quam dicitur omnis homo. Res
veritatis, altera falsitatis capax est. Sed quae uni- ergo universalis, id est homo, per omnis quae est de-
versalitatem proferunlindefinitam.illa; definitarum terminatio universaliter praedicata est, et hoc alfir-

particularium vim tenent.Tale enim est quod d!co, mative. Negative vero universaliter ita dicetur, nul-
homojustus est, tanquam si dicam, quidam homo lus homo albus est, nullus enira universalitas uni-
justus est:etrursustaleest quod dico, homo justus versalitali quae est homo adjecta esl hoc modo igi- ;

non est,tanquam sidicam,quidamhomojustus non tur universale universaliter enunliantes alfirmatio

est.Hoc illa res approbat, quod quemadmodura de- D ^t negatio contrariae sunt, sicut etipse testatur, et
finitae et particulares in aliquibus vera3 esse pos- nos superiori exposilione digessimus.
sunt, inaliquibusverum falsumquedividunt, nun- Quando autem de uuiversalibus non universaliter,
quam vero ulrasquefalsas esse contingit.Ita quoque non sunt lix conlrariae, quse autem sigmficantur cst
in indefinitis universale significantibus, utrasque essc aliquando coniruria. Dico autem non universali-
siraul veras esse contingit, ut in eo quod dicimus, ter enuntiare de his qux sunt universalia, ul cst
homo justus est, homo justus non est, utrasque fal- albus homo, non est albus homo cum enim univer-
:

sas proferre impossibile est, sed unam veram, alte- sale sit homo, non universaliter utitur enuntiatione.
ram falsam in his facillime reperimus in his scilicet Omnis namque non universale significat, sed quoniam
terminis qui naturaliteret necessario subjectis sub- universaliter.
stantiis inhaerescunt, vel in hisqui inesse non pos- Volenti indefinitam propositionem qualis esset
Bunt : ut quoniam homini ex necessitate in-
aniraal oslendere, non modo aufereniia fuit ab universali
est, si quis dicat, homo animai est, idque negetur, tcrmino universalis delerminatio, verum etiam par-
homo aniraal non est, vel homo lapis est, homo la- ticularis, el oportuit dici hoc modo. Quando autem
473 IN LIBRUM DE INTERPRETATIONE EDITIO SECUNDA. 474

in iiniversalibusnon iiniversaliter nequeparticulari- X quidem contrariae non sunt,possunttamen quaedam

ter,non sunt contrariaj. Nunc autem quoniam uon significare contraria.IIoc quid sit mullipliciler c.x-
addiditnoqueparticulariler,videturnon deindefini- positorum sentcntiis expeditur.Hermiaus namque
tis,in quibus neque universalitas,neque particula- dicit idcirco indefinitas possealiquando significare
ritas adcst, sed tantum de particularibus loqui, a contraria, cum ipsae careant contrarietate, quippe
quibus solum universale non etiara particuiare sub- qu;e universalium rerum sunt.additum tamen uni-
traxitjScd quid velit ostendere ipse convenientibus versale non habent,in solis his quibus ea quaj affir-
exemplis edocuit.Non enim posuitexempla particu- mantur aut negantur subjeclo naturalitcr insunt:ut
laris propositionis, enim, dico
sed indefinitae. Ait cum dicimus homo rationalis est, homo ralionalis
autcin non universaliter enuntiare in his quae sunt non est,quoniam rationalitas hujusmodi ostquaein
universalia,ut esl albus homo,non est albus homo. natura sit hominis.Et affirmatio et negatio inter se
Quod si parlicularem monstrare voluisset.ita dice- verum falsumque dividunt,et quodammodo au his

rol ut estquidam homoalbus,non est quidam homo contraria falsumquedividunt,e.tquodammodoabhis

albus.Sed quoniam per exemplum quid vellet osten- contraria designantur.Sed nihil hoc attinetad con-
dit, nos quoque superiori propositione quae est :
traria significanda in his quaj sunt indefinita.Nam
Quando autem in universalibus non universaliter, -n etiam particularesipsaequoquein talibus veium fal-

de esse putemus aut particulariter,ut et particulari- sumque dividunt, ut est quidam homo rationalis

tatem et universalitatem ex lota auferat dictione,ut homo rationalis non est;has igitur se-
est,quidam
posl exempla docuerunt non eum loqui de particu- cundum Herminum videraus posse significare con-
laribussed de indefinitia.Quare hocdicit,utsi neque quoque quoniam quidem
traria.Cur ergo dixit in his

universaies sint propositiones neque particulares, autem significanturest esse

conlrariae nonsunt,quae
contraria?Alexander autem hocdicit: quoniam in-
quod subaudiendumest,illae non suntcontrariae,3unt
definitae sunt hae.nihil eas,inquit,prohibet sicut ad
enim contrarise quae universaliter universalem ter-
particulares ita quoque ad universales reducere,
minum proponunt.Indefinitae vero ad universalem
terminum universalem detern:inationem non habent. quae videntur esse contrariae,ut in eo quod est homo
animal est,homo animal non est,quoniam hae pro-
Idcircoautem ab indefinitis universalitatem solam
positiones indefinitae 3unt,possunt accipi quasi con-
etnonparticularitatemquoquesejunxit,quodindefi-
trariae.Nam si dicimus,homo animal est,potest ita
nitas propositiones a cantrariis solum,non etiam a
accipi tanquam si dicatur.omnishorao animal est;et
particularibus segregabat. Quodautemdicotale est:
rursushomoanimal non estitaaudiripotesttanquam
si velletostendere indefinitas propositiones,proprie
sidicaturnullushomoanimalest.Gumautemdicitur
diceret indefinitas neqtie particulares esse, neque
C homo ambulat,horao non ambulat,nonadcontraria3
universales;quae autem in universali neque univer-
sed adsubcontrarias raens duciturauditoris.Quocir-
saliter neque particulariter proponuntur,id estquae
ca possunt indefinitaealiquando significare contra-
nequeuniversalessuntnequeparticularesindefinitcB
ria,quoniam eo ipso quod suntindefinitae nihil eas
sunt.Nam neque contrariae sunt neque parti-
quae
prohibet ad contrariorum significationem universa-
culare8,hae neque contrariae sunt neque subcontra-
liumque reduci.Ethaecquidem sententiahabet ali-
riae.SubcontraViae quidem idcirco non sunt,quia non
quid rationis.non tamen integre id quod ab Aristotele
habent additam particularem deterrainationem,id-
dicitur ostendil,etmeliorerasententiamsponte reje*
circo vero contrariae non sunt, quia determinalio
quam Porphyrius approbavit. Sunt enim quae-
cit,
universalis in his non est.Nuncautem cum tantum
dam negationesquaeintraseaffirmationisejusquam
vellet ostendereeas contrarias non esse,desub«on-
negant retineant contrarietatem, ut in eo quod est,
trariis vero in praesenti vellct omittere,has esse in-
sanus est, et non est sanus, id quod dicitur non est
delinitas dixit, quae universale determinatum uni- sanus significat aeger est,quod est contrarium sano
versaliter non habent,ut has non esse con-
scilicet
esse.Rursus cum dicimus, homo albus e3t,si contra
trarias intelligeremus. Idcirco vero non adjecit dicii homo albus non
hanc neganius peream quae
particularitalem eas non habere, quoniam a solis quoniam homo niger est,
est, significare poterit
contrariis separare indefinitas volebat,non etiam a D
n^ra qui nigerest albus non est,sed nigrumesseet
subcontrariis.Elrgo si indefinitas a contrariis etsub album non esse contrarium est. Quare significant
contrariis separare voluisset, ita diceret Quando
:
quaedam negationesaffirmationesque contraria,sed
autem in universalibus non universaliter nec par- hoc non semper.namin eoquod est homo ambulat,
ticulariter,non suntcontrarije neque subcontrariae. horao non ambulat,nullum contrarium continetur.
Sed quoniamnoneasvolebat nunc non esse subcon- Ambulationi enim nihil est contrarium,atque ideo
trariasdemon3trare,sedtantumnonessecontrarias, dicit :constat duas has quidem contrarias non esse,
idcircoei diclo quod est,quando autem inuniversa- idcirco quod cum sunt universale?,non universali-
libu3,non universaliter non addidit.vel particulari- ter enuntientur.Posse autem aliquoties conlraria
ter; hoc enim si addidisset, ad subcontrarias ten- significare,cum intra negationem contrarium affir-
deret,de quibus nihil est additum;quare hoc dicit: mationis includatur. Aspasius vero et Alexander
hae quae indefinitae sunt,quoniam non habenl uni- hancposterioremnon probant.Nos verodicimusnon
versalitatem, contrariae non sunl. Sed cum per se quidem Alexandri sententiam abhorrere ralione.
475 AN. MANL. SEV. BOETII 476

sed hanc Porphyrii esse meliorem. Nam quod ait, A tur subjectum ne debeal cum determinatione dici,

quando autem in universalibus, non universaliter, ut sitomnis homo animal est, an praedicatum, ut
non sunl contrari8e,quae aulem significantur estesse sit homo omne animal est,an utrumque,ut sitom-

contraria,ab Alexandro non est expositum,sed tan- ni Romo oinne animal est. Sed neutrum eorum quae

tumdictum quandopossunt essepropositiones ipsae posterius dicta sunt,fieri oportet : namque ad praedi-

contrariae.A Porphyrio vero diligenter est expositum catum nunquam determinatio jungitur.sed ad sub-
quando ea quaj significantur possint esse contraria. jectum tanlum, neque enim verum est dicere om-
Quod ipse Aristotelis textus expressit, quanquam ne animal omnis homo est idcirco quoniam om- ;

Alexander quoque eamdem quam Porphyrius expo- nis praedicatio, aut major est subjecto, aut aequa-
suit viderit expositionem. Eam tamen (ut dictum lis, ut in eo quod dicimus, omnis homo animal
est)sponterejecit,el sibihujusmodiexpositioniscon- est, plu3 est aoiraal quarn homo. Et rursus in eo

firmavil sententiam displicere. Mihi vero aut ulroe- quod dicimus homo risibilis est,ri6ibile aequatur
que recipiendaeexpositiones videntur, autmeliorju- homini ut autem sit minus praedicaturn, atque an-
;

dicanda posterior,hoc enim ipse quoque Aristoteles gustius subjecto, fieri non potest.Ergo in his prae-
quodammodo subter ostenditcum dicit;Simul enim dicatis quae subjecto majora9unt,ut in eo quod est

verum est dicerequoniam est homo albus,et non est n animal, perspicue falsa est propositio, si determi-
homo albus, et est homo probus, etnon est homo nalio universalitatis ad praedicalum terminum po-
probus ; si enim turpis est, non est probus ;
et si nitur. Nam si dicamus, homo e?t animal, animal
flt aliquid.etiam non est. Cnjus quidem loc; quae sit quod majusesthomineperhancdeterminationemad
expositio, cum ad id venerimus, demonstrabimus. subjectum hominem usque contrahimus, cum non
Cognoscendum autem est et memoria retinendum solum ad hominem,sed ad alia quoque nomenani-
quod quaecunque propositiones universales univer- malis possit aptari.Rursus in iis quoe aequalia sunt
saliter fuerint praedicatae,sihfeaffirmativae,il]a3 vero idem evenil.Nam si dicam omnis homo omnerisi-
sint negativae,semper utraque esse contrarias, si bile est,primum si ad humanitatem ipsam referam
aliquorum
nihil aequivocationis, aut temporis, aut superfluum est adjicere determinationem. Quod si
quae supra determinata sunt, ad faciendam oppo- ad singulos auosquehominum,falsa est propositio ;

silionem contrarietalis impediat.Non tarnenomnes
qufficunque contrariae 3unt,hae aut in universalibus
universaliter ponunt enuntiationem,
maliva est, altera negativa, ut in eo
crates sanus est, Socrates aeger est.
que in universali universalitas posita
rursus una est affirmatio, altera negatio, sed sunt
contrariffi propositiones. Contraria enim sunt quae
significant ; quocirca rectissime dictum est, quod
nam cum dico omnis homo omne risibile est, hoc
videor signiflcare, singuli homines orane risibile
autuna alfir- sunl.quodfierinon potest.Nonigiturad prredicaluni,
quod est, So- sedadsubjcctumdeterminatioponenda.Verbaauteoe
Hic enim ne- Aristotelis hoc modo sunt, et ad hanc senteniiam
est, [neque ^ ducuntur:inhi3praedicatisquae suntuniversalia, his
adjicereuniversalealiquidjUluniversaleprffidicatum
universaliter praedicetur, non est verum.hoc enim
est quod ait In eo vero quod praedicatur universaie,
:

quancunque in universalibus universaliter enuntia- id eslquodhabetpraedicatum universale,ipsum uni-

rent, siunaearum esset affirmativa.altera negativa, versale prajdicatum universaliter non est verum.ln
statim naturaliteresseot contrariae.Quod autem con- praidicato enini universali,id est quod universaleest
trariae essent,non necesse est eas vel universale uni- et praedicatur, ipsum praedicatum,quod univcrsale

versaliter enuntiare,vel unam esse affirmativam, al- est, universaliter praedicare,id est adjecta deternii-
teram riegativam.Sedaliquotiesquidempossehases- natione universaIitatis,non estverum ; neque enim
so contrarias,quae universalein universalibusnon si- potest fieri ut ulla sit affirmatio vera in qua de uni-
gnificarent,sed hoc in his tantum quae esset in sub- versaliterprasdicato universalis delerminatioprredi-
jecto de quo fit aflirmatio naturalis,ut in eo quod est notionem exemplo apcrit dicens,ut
cetur. Eisque rei
animal,ethomo.Gum dicimus homo animal est,ho- omnis homo omne animal est; hoc autem quam sit
mo animal non est,quoniam in natura hominis ani- inconveniens, supra jam diximus.
mal est,idcirco ha?c affirmans illa negans videntur D DE REGULIS OPPOSITORUM.
cssc contraria, quanquam iliic nulla determinatio Opponiitaquc dico affirmalionem negalioni contra-
neque particularitas neque universalitatis addatur. diclorie qux universaliter sigiiifcat ei qngo non uni-

7n eo vero quod univenale praedicafur, id qtiod est versaliter,tit omnishomo albusest,non onnis homo al-
universnliter prsedicare, non est verum nulla enim ; biisest; nullus liomo albus est, quidam homo alhus
ajfirmaiio erit vera in qua universale prwdicatum uni- est ; contrarix verouniversalem affirmationem et uni-

versaliler prxdicetur,ut,omnis homo est omne animal. versalem negalionem, ut omnis hotno juslus esf,nul-
Quod dicit hujiismodi est,omnis propositio sim- lus homo juslus est. Quocirca has quidam impossibile
plox dunbusterminis const.tt : his sspe additur aut est simul esse veras, his vero opposjtas contingit ali-

univcrsalitatis aut particularitatis determinatio.sed quando in eodem, ul non omnis homo albus est, et

ad quam parlemhae determinationes addanturex- quidam homo albus est.

ponit. Videturenim Aristoteli praedicato termino Quae sit inlegra contradictio, his verbis ostendit,
determinationem non oportere conjungi. In hac Ait enim illam esse oppositionem contradicloriam
enim proposilione quae est,homo animal est, quseri- quaecunquedicitnonesseuniversaliterremuniversa-
477 IN LIBRUM DE INTERPRETATIONE EDITIO SECUNDA. 478

Imn contra eam quac rem universalem universaliler A cslquidam liomo albus. Positis igiturduabus pro-
proponil, afque hoc est quod ait: Opponi autem af- positionibus, affirmatione universali, etuniversali
lirmationem negutionidicoconfradictoric,quae uni- negatione, ars danda est quatenus earum invenian-
versalitcr signiticat, eidem quae non universa- tur opposita. Oppositaautem dico contradictorie,
liter, ut ei quie est omnis hoiiio justus estopponitur non contrarie, neque ullo modo alio. Sitenim hffic
eaquajuniversalesignificat nontamen universaliter, affirmatio, omnis homo juslus est, et ha3C negatio,
ut ea (juae est, quidam homo justua non est homi- : nullus homo justas est, conlra affirmationem quic
nem enim universalem significat non universaliler, est omnis homo justus est videnfur esse negaliones
ut cum dicit,nonomnishomo justusest.haecest con- ha), una nullushomo justus est, altera quidam ho-
tradictoriaoppositio, nt sisit universalis aftiimatio, mo justusnonest,alteranonomnis homojugtusesl,
sit particularis nejfatio; si sit universalis negatio,sit et postrema indefinita, homo justus non est. Quoe
particularis aftirmafio. Angulares enim (ut dictum harum igitur contra eam quse estomnishomo justus
esf) solae faciunt contradictionem, verba igitur se estconlradictioneconstituitur. Contradictoriamau-
ohscure habent, sed sententia manifesta est ;
dicit tem voco oppositionem in qua affirmatioet negatio
enimilla opponi contradictorieaffirmationem ncga- neque utrgeque verai sint, neque falsaj utraque,3ed
tioni, velnogationem uffinnationi, quaecur.que id t» una semper vera, alfera falsa. Si ergo opponatur
quod res alterauniversaleuniversalitersignificarct, contra eam quffi est omnis homo justus est, ea quae
eidem significaret,nonuniversaliterquod essetuni- estnullus homo justusest, universalis scilicetnega-
versale,utin hisquas supradiximus; etuthaec qua; tio, non est oppcsitio contradictoria, utraeque enim
est, omnis homo justus est, rem universaleni uni- falsae sunt. Si vero ponatur ea quae est, homo justus
versaliter significavit, illa qiiaeest non omnis homo non est, indefinita, nec ipsaquoque facitoppositio-
justus cst, eideni affirmationi opposita, dc univer- nem; quoniam enim indefinita est, potest aliquoties
sali homine non universaliter negavit, dicens non pro universali negatione pro exspectatione audito-
omnishomo justusest. Rursub ea quae dicit,nulhas ris intelligi. Quocirca nec ipsa facit oppositionem,
homo justus est, rem universalem universaliter ne- si enim hoc modo audita sit, cura ila accipitur ut
gavit dicens nullus.Eaveroquffi dicit, quidam homo contraria, simul eas falsas inveniri contingit.Reslat
justuse5t,rem universalem parliculariteraffirmavit, ergo ut aut ea sit qu« est non omnis homo jiistus
etnon universaliter; hominem enim quemdam ju- est, aut ea quae est quidara hon.o justus non est.ScJ
stum esse proposuit,sed hominem non universaliter hae sibi consentiunt. Idem enim dicit qui proponit
enuntiavit rem universalem.Persequiturergo omnes quidam homo justus non est, et idem qui dicit
proprietates propositionum. Aitenim:contrariap vc non omnis homd justus est, Nam si quidam homo
ro Univcrsalem affirmalionem,et universalem nega- C justus non est, non omnis homo justus est; et si non
tionem. Sicutenim supradixiteasquae universaliter omnis homo justus est,quidauihomojustusnon est.
universale significarent, vel in affirmatione, vel in Quareutraequeparticularesnegationescontradictorie
negatione esse contrarias, itanunc quoqueidem re- opponuntur contra universalem affirmationem. In
petit contrarias esse dicens universalem affirmatio- his enim neque vera; utraeque sunt, nequeutraeque
nem universalemque negationem; earumque ponit falsae,sed una vera, allera falsa. Rorsus sit negatio
exempla, quae universales utrasque esse monstra- universalis ea qus^ est, nullushomo justusest.Con-
rcnf, ut omnishomo justusest, nullushomo justus tra hanc videnturoppositaeaffirmationes, hae omnis
est. Horum autera quae proprietas esset proposuit homo justus est,homo justus est, quidam homo ju-
dicens: hujusmodi propositiones impossibile esse stus est: sedcontrahancquaeestnullus homo jnstus
utrasque sibi in veritate invicem consentire,quae au- est si opponatur ea qua; est omnis bomo justus est,
tem his essent oppositae contingere utrasque veras possunt utracque esse falsae; quare non opponuntur
esse.Sunt autem opposittB hisutraeque parliculares, contradictorie. At vero etiam ea quae dicit homo
universalienimaffirmalioniparticularisnegatio op- quoniam indefinita est,potest ita in ali-
justus est,
ponitur,etuniversalinegationi particularis affirma- quibus intelligi tanquam sidicatoranis homo justus
tio opposita esf. Quocircahae duae particularisnega- D est. Quod si sic est, poterit aliquando cum ea ne-

tio et affirmatio, quae opposits sunt affirmationi et gatione quae est nullus homo juslusest siroul esse
negationi universalibus angulariter, hae possunt ali- fali-a; quare non est opposita. Relinquitur ergo ut
quando esse veraj et in eodem, ut in eo quod est, ea quae est quidam homo jusfus est contra cam
quidam homo justus est, quidam homo justus non quae est nuUus homo justus est contradictorie vi-
est; sed quidam homo justus est opposita est ei deaturopposifa. Angulariterigitur requirendtesunt,
qua? est nullus homo justus est ; illa vero quae est ut contra universalem afilmationem illa opponafur
quidam homo justus non est, opposita est, ei quaj quae sub universali negatione est, contra universa-
est omnis homo justus est. Sed utrsque inter se lem negationem illa contradictorieconstituaturquae
quidem, quidam homo justus est, et quidam homo estsub universali affirmatione, quod scilicetvolens
justus non est, in veritate consentiunt. Hoc est ergo Aristofeles ostendere sic ait:
quod ait: Hisvero oppositas contingit in eodem eas- Quxcunque igUurcontradicLiones universalium sunt
que designatexemplis,utnon omnishomoalbusest, universaliter, necesse tsi alteram esse veram, vel fal'
479 AN. MANL. SEV. BOETII 480

siun.Et (jit/ecunque in singularibtis suntjUt est Socra- A. pla proponatur quae contraria esse videaotur. Allius

tes albusest, non est Socrates albus. enim et niger, probus et turpis contraria sunt, et-

Inillisenimquoecontradictorisesuntuniversalibus fortasse dubitet quidara utrum uno temporecontra-

universaliter pra^dicatis, in his verum semper fal- ria haec in aliijuibus valeant reperiri. Sed adjecit
sumque dividitur; contradictoriae autem suntuni- exempluraaliud, quod cum contrarianon sint,tamen
versalis affirmationis particularis negatio, et uni- ex eo sicut in contrariis quoque negatio procreatur:
versalis negationis particularis affirmatio.In his igi- ut si quis dicat, est hoiTjO probus, et alius dicat,fit
tur unasempervera, alterasemper falsa. Atquehoc homo probus,si quis vel alio docente, vel seipsucor-
est quod ait: Quaecunque igiturcontradictionessunt rigente aliqua disciplina rationis eniteat. Nihil ergo
universaliumuniversaliter.Elhicdistinguendun^est, contrarium habet esse probum, et fieri probum; ne-
utintelligatursic,quaecunqueigiturcontradictiones que enim ita contrarium est, ut esse hominem pro-
sunt universaliura propositionum universaliter pro- bum, et esse hominem turpcm. Qiiare si nihil con-
positarum, necesse estalteraro veramesse, alteram trarium habet, dubiuranonest quinsimul esse pos-
Et in his primum dividitur veritas falsitas-
falsarri. sint.Sed quod fitinondum est adhuc cura fit quare
que,quaBsibietquantitateetqualitateopposit8esunt, nonduin probus qui fit probus. Sed verum est
est
qualitatequodilla negatioest, illa affirmatio; quan- g dicere cum eo quod est est horao probus,quoniara
:

titate quod illa universalis, illaparticularis est.Se- fit homo probus; sed qui fit probus homo, non est

cundo autem modo in iis qua? sunt singularia, si
nuUffl argumentorura nebulag sint, verilas falsilasque
dividitur,ut in eo quod est Socrates albus eat, So-
crates albus non est; una enim vera est, altera falsa
est, si (ut dictum est) nuUa ambiguitas aequivocatio-
nis impediat.
Quxcunque autem universalium non universaliter,
probus homo. Verura e&t igilur dicere simul quo-
niam est homo probus, et non estbomo probus,li-
cet non invalida exempla sintposita de contrariis.
Nihil enim prohibet uno tempore contraria aliis at-
quealiisinessesubjectis:quocircaconstatindefinitas
per id quod in exemplis supra posuil simul aliquo-
non semper inter se verum fal-
ties veras videri, et

nonhxc quidem semper vera est, illa vero falsa.Simul sumquepartiri. Quod vero ait: videbituraulera su-
enim verumestdicere quoniamesthomoalbus,etnonest bitoinconveniensesse,idcircoquoniamvidetursigci-
homo albus,et esthomoprobus;etnonest homoprobus. ficarenon estalbus homo,simuletiam quoniamnenio
Sienimturpisesl,nonprobus est,etsifit aliquid,eiiam- homo albus est, hujusmodi est. Dixitenim proposi-
num non est.Videbitur autem subito inconveniens esse, tionera affirmationis, eam quae dicitest homo albus,
idcirco quoniamvidetursignificarenonest homo albus, verara possc esse cura ea quae dicit non est bomo
simul eliam quoniam nemo homo est albus. Hoc autem p albus. Nunc hoc notat Videtur, inquit, aliquoties :

neque idem significat, neque simul necessario. inconveniens esse, etincongruum dicere eara quae
Propositiones eas quse iu universalibus non uni- dicit est homo albus et eam quae est non est horoo

versaliler proferuntur, non semperveras esse, vel albus simul veras esse posse, idcirco quod eaquae
fglsas conatur ostendere, hoc autem per contraria est nonesthomoalbusemittilimaginationemquara-
monstrat. Ea enim propositio quse est horao albus dam quod significet quoniam nullus homoalbus est.
est, et bujus negatio quae est horao albus non est, Videtur enim negatio hujusmodi quoe est, non est
hoc modo ostendunturverum et falsura inter se in- homo albus, illud quoque significare simul quoniam
terdura non posse dividere.Nam si verum est ut hae nullus homo albus est: ut si quis dixerit, non est
duae affirmationes, esl homo albus et est homoni- homo albus,hoc eum dixisse putandum sit quoniam
uno tempore verae sint,verum est quo-
ger, utraeque nuUus homo albus est. Hoc autem,inquit,id esl.non
que affirmationemindefinitam etindefinitam nega- est homo albus, etrursus nullus homo albus est,ne-

tionem utrasque veras aliquoties inveniri. Nani si que idem significant, neque semper simul sunt.
verum est quoniam est homo albus, verum itidem Nam qui dicit nullus homo albus est, universalera
est quoniam est homo niger nara cura (iallus sit
: determinans negationem, de universalitate pro-
candidus,^thiopsnigerrimusinvenitursimul.Ergo ponit. Qui vero dicit, non est homo albus, non om-
verum est dicere quoniam est homo albus et est D nino de tola universalitate negal, sed eitantumsuf-
homo niger: sed qui niger est albus non est; simul ficit de particularitate negasse; atque ea quae est

ergo verum est dicere quoniam est homo albus, et nullus homoalbus esl, si unus homoalbus fuerit,
non esl homo Idem quoquede probo el turpi.
albus. falsa est. Ea vero quae dicit non est homo albus,si
Nam si verum estdicere quoniam esthomo probus, unus homo albus non fuerit, vera est; quare non
si quis hoc de philosopho dicat, et rursus quoniam significat idem. Dico autem quoniam nec omnino

est hoino turpis verum est si quis hoc deSylla di- quotiescunque dictum (ueritquoniam non est homo
ceret, veruiu esset utrumque, et quoniam est horao albus,moxsignificatquoniatnnullusesthomoalbus.
probus, et est horao turpis; sedqui turpisest,pro- Nam cum dico nullus horao albus est, ha;c eadeni
busnon est. Siraul igitur verura est dicere quoniam signilicat quoniam non esthomo albus. Universalis
est homo piobus,et non est homo probus. Scd vide- enim intra seconlinetindcfinitam.Cum autem dici-

bitur fortasse aliquid sibi dixissc contrarium et dif- mus non homo albus, non omuino significat
est

ficilior procedat ostensio quae per hujusmodi exem- quoniam nullus homo albus est,indefinita enim non
481 IN LIBRUM DE INTERPRETATIONE EDITIO SECUNDA. 482

intra so continet univcrsalem. Superius nannque A. universalia negatio polest, et est alia universalis,
nionstravimus quod indefinita) vinri particuiarium aliaindefinitanegatio.Namsi unicuiqueaffirmationi
obtincrcnt. Quarcsicura est universalisnegatio.est una negatio videtur opponi,cumque diversa; sint ea

indcfinita negatio, cum vero cst imlelinita negatio, affirmatio quae dicit est homo albus et ea quae dicit
non omninocst universaiis negatio,non convertilur est quiiiam liomo albus,diversas quoque habebunt
sccundum subsistendi consequentiam quare non ;
in negationibus enuntiationes, et illa quidem quaj

sunt simul. Quae enim non convertuntur.simul non indefinitaest afiirmatiohabebitindefinitam negatio-
sunt, ut nos Praedicamontorum iibere docuit; quare nem, ut ea quaj dicit est homo alt^us huic opponi-
neque idem significant negationes non est homo lur non est homo albus. Ea vero quaedicitesl qui-
albus et nuilus homo albus est, neque simul sunt, dam homo albus netjalionem habebitoppositameam
quoniam non converluntur ad conseqnentiamsub- quaj dicit nuUus homo albus csl. Quare si particu-
sistendi. Syrianus tamen nilitur indefinitam nega- laris affirmalio definitaet rursus affirmatio indeti-
tionem vim definitai obtinere negalicnis ostendere, verum est, oppo-
nila a se ipsae diversae sunt, illud
ethoc multis probare nititur argumentis,Aristotele quoque contradicforiae negalioneshaberedissi-
sitas
maxime reclamante neque hoc tantum suis, sed
; miles. Quare ea quae est nullus homo justus est
Platonicis quoque Aristotelicisquc rationibus,pro- n diversa est ab ea quae dicit homo justus non est,
bare contendit,eam qua3 dicil non est homo justus atquehocouncAristotelesexsequitur.Aitenimunam
hujusmodi esse qualis est ea quoe dicit nuUus homo semper negationem contra unam affirmationcm pos-
justus esl. Sed nos Aristotelicai auctoritali servien- se constitui,et ejuscausam conatur ostendere,quod
tes id quod ab illo veraciter dicitur approbamus. omnis negatio eosdem terminos habet in enuntia-
NamquodSyrianusdicitindefinilamquidemafOrnfia- tione,sed enunliandi modo diversa est. Nam quod
tionem particularis obtinere vim, indefinitam vero ponit affirmatio id aufert negatio et quod illa pra;- ;

negationem universalis,quam mendaciterdeceretur, dicatumsubjectojungil,hoc illadividitatquedisjun-

quamque utraeque in particularis rectissime pro- git. Quare si idem subjectum,idem praedicatum in
ponerentur, et supra monstravimus, et in his li- negatione sit,quod affirmatio ante posuerat,non est
bris quos de Gategoricis Syllogismis composuimus, dubium quin unius affirmationis una negatio vidca*
idque in libro primo diligenter expressimus. Nunc tur.Nam si duae sint,aut subjectum alterum muta-
nobis ipse quoque Aristotcles lestisest, et Syrianus tura est, aut praedicatum. Sed quaecunque sunt hu-
facillima rationeconvincitur,quod in Analyticisquo- jusmodi non sunt oppositae,hoc enim est quod ait :

que ex duabus indefinitis dicitur non posse colligi SiautemaIiudaliquid,veIdealioidem,nonopposita,

syllogismum, cum ex aflirmativa particulari et ne sed erit ab ea diversa. Sensus enim hujusmodi est :

galiva universali particularis negativa possit esse ^ Si negatio aliud aliquid praedicando negetquamin
collectio. Quod s' indefinitae affirmatio et negatio affirmatione fuit.utsisit afflrmatioest homoalbus,
negalionis universalis et particularis affirmaticnis negatio dicat non est homo justus,aliud praedicavit
virn obtinerent, nunquam Aristoteles diceret has innegationequaminaffirmationefueratconstitutum
propositiones non colligere syllogismum. Sed illud velsi de alio subjecto quam in affirmatione fucrat
verius est, quoniamcx duabus particularibus nihil idemquod in affirmationefueritdixeritpraedicatum,
in qualibet propositionum complexione colligltur, ut si affirmatio sit est homo justus,negHlio respon-
quod in his propositionibus quae indefinit.-e sunt deat non est leo justus, idem prajdicatum est,sub-
nihil colligi dixit,quia particularium vim proposi- jecta sunt diversa.Si ergo vel aliud aliquid praedicel
tiones indefinitasarbitratus estobtinere.Quareniul- in enuntiatione propositio, ve! de alio subjecto pras-
tis modis Syriani argumenta franguntur. Sed nos dicet idem quod affirmatioante posuerat,nonerunt
expositionis cursum ad sequentia convertamus. illaaffirmatio negatioque oppositae,sed tantum a so
Manifeslum est autem quoniam negatio una unius divers3e;neque enim se perimunt. Ethancrem dc-
affir-mationisest, idem oportet negare negalionem monstrativam addidit, et quae esset argumentum
quod affirmatio affirmavit, etde eodem.vel de aliquo unius affirmationis praeter unam negationem esse
singularium vel dealiquo universalium, vel univer- D non posse,sive in singularibus, ut in eo quod ipso
saliler vel non universaliter. Dico aufem, ut est So- dicit exemplo, est Socrates albus, non est Socrates
crates atbus, non est Socrates albus. Si autem aliud albus ; sive in universalibus universaliter praedica-
aliquid de eodem,vel de atio idem,non opposita erit, tis,cum his particulares in oppositione contradicloe
sed ab ea divcrsa. Huic autem qux est omnis liomo ria3 constituuntur,ut in universali universaliter affir-
albus est contradicit illa quxnon omnis homo al-
est mativa.omnis homo albus est,in universali particu-
bus est; illi aulem qux est aliquis homo albus est illa lariter negativa pra3dicetur,non omnis homo albus ;

quas est niillus homo albus est illiautem quxest homo

; illivero quae eslin universali particulariteraffirma-
albus est illa qux est non est homo albus. tivaquidam homo albus estopponatur universalis
Hincquoqueapparet affirmationem indefinitamet universaliter propositionegativa nullus homoalbus
indelinitam negationem non semper unam in vcri- est illi vero quae in universali non universaliteraf-
:

tale.aliara in falsitate consistere. Atque biiic doce- firraativa est homo albus illa qua? in universali
lur indefinitam negationem non idem valere quod non universaliter negativa est non esl homoalbus,
 :

483 AN. MANL. SEV. BOETII

ut quod ait vel de aliquo singularium ad haec per- A est, quidamliomoalbusnonest. Quod si quid natu-
tinetexerapla,estSocrates albus,nonestSocratos al- ralepraedicetur in contrariis,affimatioveraest,falsa
biis.Quod autem secutus est,vel de aliquo universa- negatiOjUtquoniara naturaleest horainiesseanimal,
lium universaliter, ad illa exempla dictum essevi- vera est ea qu<B dicit, omnis homo animal est, falsa

debitur quae sunt,omnis homo albus est,non omnis estqua? dicit,nullushomoanimal est.Eodem quoque
homo albus est,aliquis horao albus est,nullushomo modo in subcontrariis vera estaffirmatio,falsa nega-
albus est.Quod vero addidit, vel non universaliter, tio.Sin vero aliquid impossibile praedicetur,falsaest

scilicet in universalibus,ad illa exemplarelulitquae affirmatio.vera negatio,ut quoniam impossibileest

sunt.homo albus est, homo albus non esl. hominem lapidem esse. Si dicamus, omnis homo
Quod igilur una affinnatio uni negationi opponitur lapis est, falsum est, nuUus bomo lapis verum est.
contradictorige,et quxsunt hae,dictum est,etquod sunt Eamdem quoque vim relinet subcontrarii natura,
alix contrarix, Et qux sunt hse, dictum est, et quod affirmalio enim haec lalsa est, vera negatio.

non omnis [vera vel falsa conlradictio, et quare, et BV. AFFIRMATIONE ET NEGATIONE UNA.
quando vera vel falsa. Una autem affirmatio et negatio est, quas unum de
Hincigituromniarursusbrevissimerepetitdicens uno significat, vel cum sit universale universaliler,
jamse dixissequoniam uni negationi unaairirmalio vel non simititer, ut omnis homo albus est, non om-

esset opposita,ethocnon quolibet modo sedconlra-
dictoriae,inquibusscilicetverum falsumvedividere-
tur.Dixisseetiamcommemoratquasessent hae quas
contradictoriasnominaret, dixit autemesseangula-
res affirmativam universalem, et negativam parti-
cularem,rursHS affirmativam particularem et nega-
tivam universalem.Disserui quoque, inquit,et quo-
nishomo ulbus est,esl homo atbus, non esthomo albus,
nullus homo albus est, quidam homo albus esl, si
album unum significat.
Ea quae sunt a nobis diligentcr superius exposita,
nunc ipse clarius monstrat. Diximus namqueunam
propositionem essequae unam quamlibet rem signi-
flcaret et non plurimas, ita utnec acquivocum sub-

niara aliee sunt contrariae, aliae contradictorias, non jectum haberet, nec aequivocum praedicatum. Una
enim eaedera sunt contrariae quae sunl contradicto- enim propositio sic fit; Nunc hoc dicit, una propo-
riae.Contrariae enim sunt universalis affirmatio,uni- sitio estquae unam rem significat,id est, quae neque

versalisque negatio. Exposui illud quoque, inquit, aequivocum habet subjectum, neque praedicatum,
quoniam non omnis vera vel falsa est contradictio, sive autem universalissit affirmatio,siveuniversalis
nuncautem contradictionem non illam proprie,sed negatio, sive particularis ncgatio, sive particularis
comrauniterde his dixil quae sunt oppositae, sive aifirmatio, sive indefinite ulraeque, sive contra se
contrario raodo,sive subcontrario. Hae namquenon angulariter ponantur una illa propositio est, quae ;

semper verum inter se falsumque dividebant, ut ^ unamreminaffirmationevelnegationesignificat.Sed

unasemper est vera,alia falsa,poterat enim fieri ut
contrariae simul invenirentur falsae, subcontrariae
simul verae.De his autem quae propriai contradicto-
riae sunt dehinc sequitur et se jam exposuisse com-
memorat, et quare una vera, altera falsa est, et
quando.Idcirco enim universalis affirmalio particu-
lari ncgationi in contradictione opponitur,quod in
hicquaestioestquemadmodum universalisaffirmatio
unam rem significare possit, cum universalis ipsa
non de uno, sed de pluribus praedicetur. Nam cum
dico, omnis homo albus est, singulos hominesqui
plures sunl significans, multa in ipsa affirmationis
praedicafione designo.Quocirca nuUa erit affirmatio
vcl negatio universalis,quae unaro rem significare

omnibusa seipsaediversas sunt et qualitateet quan- possit, idcircoquod ipsa universalis de pluribus
titate.llla enim est affirraatio, illa negatio,illa uni- (utdictum est) individuis pra;dicatur. Sed ad hoc
versalis.illa particularis. Ideo ergo aut utraeque respondemus cum universale quiddara dicitur, ad
nonpossunt.Quan-
falsae.aut utraeque verae inveniri unam quodammodocoUeotionem totius propositio-
do autem ita ruerit,constat unam veram esse, alte- nisordoperducitur,etejusunitasnon ad particulari-
ram falsam, atque hoc est quod ait, et quare et tatem, sed ad universalitatem,quaB est una qualitas,
quando vera vel falsa dictum est,scilicet memorans applicatur, ut cura dicimus,oraais homo justus est,
quare oppcsitio et quando una seaiper sit vcra,al- D non lutic singulos intelligimus,sed ad unam huraa-
tera falsa, tunc ulique quando angulariler consti- nitatera quidquid de homine dictum est dicitur.
tuuntur, idcirco quoniam et quantitato a se propo- Quare sivesit univer3alisaffirmatio,sive universalis
sitiones et qualitate diversae sunt.Nobis autera di- negatio, vel in singularibus, potest fieri ul h« nnae
cendum cst quando oppositioncs contrariae vel sub- sint, si unasignificationc tenoantur. Atque hoc esi
contraria3,aututrae(iueillaesimulfalsa3sint,aututrae- ({uod ait, eas propositiones quas supra posuit,iiu«
queilU)esiraulverae,aut una falsa,aliarursus inveni- sunt, omnis horao albus est, non omnis homo albus
aturvera.In conlrariisenim si ea quae non sunt na- est,honio albusest,homo albus non e?t,nu!lushomo
turaliter praedicentur,utraequesunt falsae ut albedo, albus est, est quidam homo albug, unas videri si al-
quoniam homini non inest.utrfeque fal-
naturaliter bum,inquit, unum significat.Si enira album quod
sae sunt quaealbedinem praedicant. Falsum est pricdicatur multa signilicet, vel si homo qui subje-
enim, omnis homo albus est, ct falsum est, nullus ctus est, non unum.non est uiia affirmatio, nec una
homo albus est. Sed quando illae ambaj falsa; sunt, negatio.lloc autem in sequentibus clarius aioDstrut

verae sunt subcontraria; ut est, quidam homo albus dicens

 :

485 IN LIBRUM DE INTERPRETATIONE EDITIO SECUNDA.

Sin autem duobus unum nomen poHlum esl, cx qui- ^ necesse est affirmalionem vel ncgalionem veram vel
busnon esl unum, noncst una affirmatio, neque una falsam essc. Ac in uiiiversalibus quidem universatiter
negatio. semper hanc quidem veram,illam vero falsam esse,ct
Sensus hujusmodi est ; Si unumnomen plurasi- in iis qux sunt singularia,quemadmodumdiclum est;
gniricet,exquibu8 multisunum eflicinonpossit.iJla in fiis vero quie in universatibus non universaliter di-
affirmatio in qua illud nomen vel praedicatur, vel cuntur,non est necesse, dictum est autem et de his.

multa significat,ut ineo quodesthomo,

subjicitur, Quod si,inquit,est equua albus etesthomo albus
quod dicimus,homo sijijniricat animal, signiHcatra- multa significant,illa quoque primapropositio quaj
tionalp,significatmortale ; sed ex his (juaemulla si- est,lunica alba est, unde hse fluxerunt, multa de-
giiificat,unum potest effici, quod est animal ratio- signat aut si quis dicat non eam multasignificarp,
;

nale,mortale. Quare hoc nomen homo, iicet plura concedit profeclo nihil omnino propositionis ipsius
sintquaesignificetjtamenquoniamconjunctainunum significatione monstrari. Tuncenim nomen unum
qiiodammodo veniunt corpus.Et unum quiddam ex multa significans in unam signilicationem poterat
se juncta perficiunt,cum id dictum ita rueritfjuasi conveiiire,quoliesexhisqua3significabanlurunapos-
ex his qucB significet unum aliquid fiat, unum quod setconjungiconstituiquebubstantia,utineoquod su-
tola illajuncta perficiunt nomen illud significare n praposui, cum homo aniiiial rationale et mortalesi-
manifestum est atque hoc est quod ait Sin vero
; : gnificet,quaeinunumpossuntconjuncta congruere,
duobus unum nomen sit positum,ex quibus non est Nuncantem si tunicahominemequumquesignificetj
unum, non est una affirmatio nec una negatio. Si multa designat,sed ea ipsa in unuin corpus non ve-
enim talia quilibetsermo plura significet,exquibu3 niunt.Nequeenim fieri potest ut aliqnis homo equus
junclis unum effici nequeal corpus, nec possint ea sit.Quare aut multa significet,quod verum est, aut
qute significantur uno illo nomine in unara speciem si contendat non eam multa significare,sed quiddam
substantiae convenire, non est illa una affirmatio. ex his quae significat junctum, quoniam nihil est
Qualeautemnomen sitquod positum unamalTirma- quod exequo et homine conjungatur, nihil omnino
tionem non faciat, idcirco quod plura significet ex significat. Hoc enim estquod dixit, neque enim est
quibus unum fieri non possit,exempli solertissima aliquis homo equus, et hoc quidem sub uno accentu
virtute monstravit dicens : legendum est, non discrete pronuntiandum homo et
Ut si quis ponat hoc nomen tunica homini et equo, rursusequus, sed homo equus,ut ex his junctis ap-
et dicat tunica est alba, hxc non esl una affirmatio, pareat nihil oranino posse constitui. Gur autem hoc
nec una negatio.Nihil enim differt quam hoc dicere, dixerit, sequensmonstretoratio.Sienimita facienda
est homo equus albus. Hoc aulem nihil differt quam ^ propositio est, ut contra affirmationem. hujusmodi
dicere,est homo albus.ct est equus albus opponaturnegatio^quaeinoppositioneverumfalsum-
Siquisponat homini et equonomentunica,inquit, que dividil, ut una vera,altera falsa sit, unam opor-
ct inpropositione nomenhocponatur,i]lapropositio tet esse affirmatione et unam negationem, quod
non unased multiplex est: namsi,verbi gratia.tu- conlingit, si neque subjectum neque praedicatum
ni'ja homo atque equu3dicatur,utcura dicit aliquis, multa significet, Quod si plura designet et sit aequi-
lunica aut hominem designet aut equum,ut si quis vocum, non erit in hujusmodi propositionis una
dical in propositione sic, tunicaalbaest,nonest una semper vera,altera falsa.Herminus vero sic sentit.
affirmalio; quod enim dicit,tunica alba est,hujus- Quod ait Aristoteles Sin vero duobus nomen unum
:

modi est quasi dicam,homo et equus albus est,tu- est positum, ex quibus non est unuro, non est una
nicaenimhominem alqueequumsignificationeraon- affirmatio nec una negatio,ut in eo,inquit, quod est,
slravit. Quod vero dicit, horao et equus albus est, homo gressibilis est, quoniam quod dicimus gressi-
nihil differl tanquam si dicam equus albus est, et bile.potest etbipesesse, et quadrupes, et multipes
homo albus Sed h<e duae sunt propositiones et
est. animal demonstrari. Ex his, inquit, omnibus unum
non similes,in hisenimsubjecta diversa sunl.Quo- fit, quod est pedes habens. Isla, inquit, hujusmodi

circa sihaeduae affirmationessunt, duplex quoque affirmationon multa significat.Sed sententiaAristo-

illa estaffirmatio quaedicit,homoatqueequus albus D lelis omnino nonsequitur, neque enim ex his omni-

est, Quod si haecrursus esl dupIex,quoniamhomi- bus unum fit, nec quadrupes el bipes, et multipes,
ncm atque equum tunicamsignificare positum est, pedes haberefaciunt.Hicenim numerus pedum est,
cum dicimus tunica albaest,non unum,sed plura non pedum constitutio,quare Herrainus praetermit-
Quocirca si eaaffirmatioquaemultadesi-
fcignificat. tendus est.Huic autem expositioni quam supra dis-
gnat non est una, haec quoque affirmatio una non serui,et Aspasius,et Porphyrius,et Alexander in his
erit.cujus aut praedicatio aequivoca fuerit aut sub- quos in hunc librum edidere commentariis consen-
jectum,atque hoc est quod ait sere ; sed nediutius nobis Aristotelis exemplum ca-
Si ergo hse multa significant, et sunl plures,mani' liginis obscuritatem ferat,hoc in aliquo noto exem-
feslum estquoniam etpnmamulta vel nihilsignificat, plo vocabuloquevidendum est. Cum enim dicimus :

neque enim aliguis esthomo equus,quare nec in his ne- Ajaxseperimit,etTelamonisAjacemfiliuTi,etOiIeum,

cesse eslhanc quidem contradictionem veram esse,illam demonstrat, ex quibus unum fieri aliquid non po-
vero falsam. In his ergo etqux sunt,et qux factasunt. test. Ex duobus enim individuis nihil omnino
487 AN. MANL. 8EV. BOETII 488

conjungitur.Quare hujusmodi propositioraultasigni- A. bunt, si quis negetFranci Gothos non superabunt,

ficat.Sed haechactenus.Nuncautentideterminat haec una quidem vera est altera falsa.Sedquae vera qua;
quae de propositionibus supra jam dixerat, non de falsa sit,ante exitum nullus agno3cit,atque hoc est

omni tempore,sed de solis tantum praeterito et prae- quod ait : In his ergo quae sunt et quae facla sunt,
senti,quemadmodumsein veritateetfalsitatehabenl necesseest affirmationem vel negationem veram vel
disseruisse.ln futuris vero non idem est, quaie-de falsam csse in universalibus quidem universaliter
;

praesenti et praeterito in propositione judicium, id- semper hanc quidem veram.illam vero falsam et ;

circo quiajam velcumcontingit,velcumest,definita in his quae sunt singularia.quemadmodum dictum

veritas et falsitas in propositionibus invenitur, ut est.ut non modo una semper vera sit.altera falsa in

cum dico.Briitus consulatun; primus inslituit sub tola conlradictione. Sed illud quoque habeat.ul in

regeTarquinio, dicat alius. Brutus consulalum non una qualibet definite veritas aut falsitas reperiatur.
primus instituitsub rege Tarquinio hic una vcra : Itautin his singularibus veritaset falsitasin propo-
est,una falsa, etiam afnrmatio definite vera est, de- sitionibus dividatur in universalibus autem si his
;

finitefalsanegatio.Rursusinpraesenticumdicimus, oppoaantur(quemadfrodum dictura

particularitates

vernum tempus est, vernum tempus non est, si hoc est),unam necesse estveram esse,alteram falsam,
verno tempore dictum sil, affirraatio vera estet de- T» sed nondefinita propositionum veritatevelfalsitate,
finite vera, negatio falsa estet definite falsa. Quod sicut supra disserui.Quare in sequeniibus quaedam
si hoc autumno dictum sit, definite falsa affirmatio, de futuris tractanda sunt,et quoniam majus opus
et definiteesseveranegatio,idcircoquod sivein prae- est quam hic breviter dici posse viderimus, et nos

senti sive in praeterito veritas affirmationis negatio- secundi voluminis seriem longius extra.xiraus,hoc
nisve jam non eodem modo
contingit, in futurc vero loco fastidiosam longitudinem terminemus.
sese habet ut cum dicimus, Franci Gothos supera-
:

LIBER TERTIUS.

Eaquae hujus libri series conlinebit exponere DcHsimmortalis est.Hie namque propositionessicut
altioris pene tractatus est quam ut in logica disci- de immortalibus dicuntur,ita quoque sempitcrnara
plina conveniat disputari ; sed habent et necesssariam signilicationem,nec hoc in
quoniam (ut saepe

dicturaest) orationibus sensa proferuntur, quibus unius temporis natura per.= picitur,sed in omnium.
subjectas res esse manifestum est, nonestdubium q Nam cum diciraus,Deus immorlalisest velimmor-
quin quod in rebus sit idem saepe transferatur ad talis fuit,vel immorlalis erit,a propria significatio-

voces.Quare mihi recte consilium fuit subtilissimas nis necessitate nil discrepat.Necessarias autem pro-
Aristotelissententiasgeminoordinecommentationis positiones vocamus in quibus id quod dicitur, aut
aperire. Nam quod prior teneteditio ingredientibus fuisse,aut esse,aut certe necesse est evenire,et haec
adhaecaltioraet subtiliora quamdam quodammodo quidem quas sempiterna signifi(:ant,sempiternaene-
faciliorera semitam parat Quod autem secunda edi- cessitatis sunt.Nam etiam si inhisnon sit manifesta
patefaciendis subtilibus sententiis elaborat,
tio, in veritatis nalura,nihiltamen prohibel fixam esse ne-
hocstudio doctrinaque provectis legendum discen- cessilatisin natura constanliam, ut si nobis ignotum

dumque proponitur. Quare prius quaedam paucadi- estutrum paria sint astra, an imparia, non tamen
cenda sunt,quatenus eade quibus postea tractaturi idcirco poterit evenire ut nec paria, nec imparia
sumus, haec ipsa legentibus non videantur ignota, videantur,sed sine ulla dubitatione aut paria sunt,
Gategoricas propositiones Graeci vocant quae sine aut imparia.Omnis enim multitudo,horum alterum
aliqua conditione propositionis promuntur, ut est, retinet in natura. Quocirca el in his si quis dicat

dies est, sol est, homo est, homo justus est, sol astra paria sunt, aliusque respondeat, astra paria
calet, et caeteruquaesine alicujus conditionis nodo non sunt; vel si quis dicat, astra imparia sunt,
atqueligamineproponuntur.Sunt autem conditiona- ^ alius(iue respondeat, astra imparia non sunt, unus
les propositiones hujusmodi, si dies est, lux est, horum verum ex necessitate proponit,et quan^juam
quasGraecihypotheticasvocant.Conditionalesautem id quodquilibet horumiverumdixerit.nobisignotum

dicuntur, quod talis quaedamconditio proponiturut est,necesse est tamen immutabiliter esse quod di-
dicatur, si hoc est, illud est, et illas (luidem quas citur,atque h« (|uidem sunt immutabiliter nccessa-
categoricas Graeci norainant, Latineprajdicativas riae propositiones. Aliae vero sunt quae non sempi-

diccre possumus.Nam si xaT7iY°P''°' pracdicamentum terna significantes,sunt taraen et ipsae necessariae,

est, cur non quoque xaxrjYopixaf propositiones pras- quousque illa subjecta sunt de quibus propositio
dicutiva; dicantur? Ilarum autem qiia?dam suntquae aliquid affirmat aut negat,ut cum dico.homo mor-
cumsempitcrnasignificcnt, sicuthffi rcsquassigni- talis e3t,(iuandiu homo est.tandiu hominem mor-

ficant scmpcr sunt, ct nunquam a propria natura talem esse necesse est.N.im si quis dicat, ignisca*
discedunt, itaquoquc ipsa3 propositiones immula- lidus est, quandiu est ignis, tandiu ex ncccssitate
bili significatione sunt, ut si (juis dicat, Deus cst. vera est propositio.Aliae vcro sunt quae a natura
489 IN LIBRUM DE INTERPaiiTATIONK EDITIO SECUNDA. 490

necessitatisrecedunt,etquapd.(mtantumcontingen- ^ prfEberiti definitum et consli' itura habenteventum;

Sed h.-ec aut aequsliterse ad atlirma-
tia 8ignifiuant. quae enim evenerunt, non e nisoe non possunt, et

tionetn negationemque habeiitia sunt, autad unum quae nunc fiunt ut nunc non fiant, cum fiunt, ficri

vergentia frequentius. /'Equaliter quidem se habent, non potest. In his autem quae in futuro sunt, et

ut quisdicat mehodie esse lavandum, hodie me

81
contingcntia sunt, et fieri potest aliijuid, et non
non esse lavandum. Nihil enim vel negatio magis vol fieri.Sed quoniam tres modos supra posuimuscon-
anirmatiofiet, utraeque enim aequaliter necessariae tingentis.de quibus inelius in physicis tract.ivimus,

non sunt. Illae vero qua; plus ad alteram partem singulorum subdamus exempla. Si hesterno die
vergunl hujusraodi 8unt,utsi quis dicat hominemin egressus domo inveni amicum,quem in animo habe-
senectute canescere, hominera in senectute non ca-
bam quaerere : non tamen tunc quaerebam, ut non
nescere, quidemfrequentius ut canescat, non ta-
fit
invonirem quem antequam invenirera fieri
inveni

men interclusum est, ut non canescat. Praedicativa- poieral. Cum autem postquam inveni.ut
inveni, vel

rum Hutem propositionum natura ex rerum veritate non invenissem lieri non poterat. Rursus si ipse
sponte, praeterita nocte profectus sum in agrum,an-
et talsitate colligitur.Quemadmodunn resessehabent,
ita sese propositiones habebunt,iiuaeres significant.
tequamhoc fieret, utnon proficiscerer fieri poterat.
Postquam proFectus sum, vel cum profectus sum,ut
Namsi in se res ullam retinent necessitatem, pro
" id non fieret quod fiebut, aut non factum esset quod
positiones quoque necessariae sunt, sin vero tantun:
erat factum, fieri non valebat. Amplius, possibile
inesse significent, ut si quis dicat, homoambulat,
est scindi hanc quam vestior tunicam ;si hesterno
homini ambulationem inesse raonstravit, prster
die scissa est,cum scindebatur,aut postquam scissa
aliquamnecessitatem sunt,tantum inessesignifican-
est, ut non scinderetur aut non esset scissa, fieri
tes omni vacuae necessitate. Quod si res impossibiles
nequibat. Ante vero quara scinderetur, fieri poterat
sunt, propositiones quae illas res demonstrant, im-
ut non scinderetur. Perspicuum ergo est in praesen-
possibiles nominantur ; sin vero res contmgenter
tibus atque praeteritis earumdem rerum quse sunt
sunt venientes atque abeuntes,quae illas prodit.con-
contingentes definitum conslitutumque esse even-
tingens propositio nuncupatur.Quoniamautem tem-
tuin. In futuria autem unuin quodlibet duorum fieri
porum alia sunt fulura, alia praesentia, alia vero
posse, unum vero definitum non esse, sed in utra-
praeterita, res quoque subjectas temporibus, his aut hoc quidem aut illud ex
que parls vergere, el
quoque temporum diversitatibus variae sunt. Alige necessitate evenire. Ut autem hoc quodlibet definite,
enim praesentis lemporis sunt, alise futuri, aliae fieri non posse, quae
vel quodlibet aliud definite
praeteriti. Eodem quoque modo propositiones alias
enim contingentiasunt,inutraquepartecontingunt.
pneteriti temporis significatio tenet, utcum dico,
me
^ q^^^ ^^^^^ Kgrediente
.
^-^^^ ^^l^ ^^^ hodie
GrfficiTrqjamevertere ;ahae praesentis, utcum dico,
domoamicum invenire aut non invenire necesseest.
Francorum Gothorumque piigna committitur ;
aliae
In omnibus cnim aut anirmatio esl, aut negatio,
futuri, ut, Persae et Graeci bellomorituri sunt. Et de
sed invenire sine dubio definite, aut certe si hoc non
praeteritis quidem et de praesentibus,ut resipsae sla-
est, riirsus definite non invenire non est necesse,
biles sunt et definitae.sic etpropositiones.Nam quod queraadmodum hesterno die,quo amicumegrediens
factum est, non
non factum, et quod est non fa-
est
dorao inveni, definitum est : definitum est aulem,
ctum,nondum factumest. Idcirco de eo quod factum quod non est verum me non invenisse. Ndn eodem
est, verura est dicere definite, quoniam factum est,
modo in his quae sunt conlingentia et futura, sed
dicere,quoniam factum non est.Rursus
et falsura est
lantumauthoc quidem, autillud est, et hoc ex ne-
de eo quod factum non est, verura est dicere, quo- cessitate. Quod autem una res vel quilibet unus
niam factum non est, falsum est, quoniam factum eventusdefinitus et quasi certus sit, fieri non po-
est. Et de praesenti quoque quod fit, definitam habet test. Et in hac re dissimiles sunt propositiones con-
naturam in eo quod fit, definitam quoque in propo- tingenlium et faturorum^hisquaesuntpraeteritorum
sitionibus veritatem falsitatemque habere necesse vel praesentium. Nam cum similes sint in eo quod in
est. Nam quod fit definite verum est dicere, quo- rv his aut atfirmatio est, aut negatio, sicut etiam in his
niam fit, falsum quoniara non fit. Quod non fit, ve- quae sunt prseterita vel praesentia, in illo diversae
rura est dicere nonfieri, falsum autem fieri. De de- sunt,quod in his quidem, id est praeteritis et prae-
finitione ergo propositionum praeteriti vel praesen- sentibus rerum definitus eventus est, in futuris vero
tis,8upra jam dicturaest. Nunc vero ad illarum pro- et contingentibus indefinitus est et incertus; viden-
posilionum veritatem falsitatemque disputationis tur tamen quaedam praesentia vel prasterita incerta
ordinem convertit, quae in fuluro dicuntur, quaeque et indefinita,sedsolum nobis ignorantibus, non na-
sunt contingentia. Solet autem futura vocare, quae turae. Nam licet ignoremus nos utrum astra paria
eadem contingentia dicere consuevit. Gontingena sint an imparia, unum tamen quodlibet definite in
autemsecundura Aristotelicamsententiamestquod- natura stellarum esse manifestura est, et hoc nobis
cunque aut casus fert, aut ex libero cujuslibet arbi- quidem ignoratum est naturae vero notissimura.
trio et propria voluntate venit, aut facilitate naturae Sed non ila, hodie me visurum esse amicum, aut
in ulramque partem redire possibile est,ut fiat scili- non visurum. Nobis quidem quid eveniat ignotum
cet, et non fiat. Haec ergo in praeterito quidem et est, notura vero naturae non enira boc naturaliter,

Patrol. LXIV. 16
 491 AN. MANL. SEV. flOBTII 492

sed casu evenit.Quare hujusmodi proposiliones non
modo ad nostram, sedad naturae ipsius notitiara se-
cundum incertum eventum et inconstantem verita-
tem atque mendacium derivabuntur. Talis enim
contingentis natura ut vel in ulraque parte oequali-
,
A. quid agenti homini propter aliud tamen agenti res
diversa successit.lloc igitur ex casu evenire dicitur,
quodcunque per aliquara actionem evenit, non pro-
est ptereara rem ccEptam.quffl aliquid agenti successe-
rit. Et hoc quidera in ipsa rerum natura est, ut non

ter sese habeat, ut hodie me esse lavandum, vel hoc exnostra constaret ignorantia. ut non idcirco
hodie me non esse lavandum, vel in una plus,minus quajdam esse casu viderentur, quod nobis ignola
in altera, ut hominem canescere senescentem, vel essent,sed potius idcirco a nobis ignorentur, quod
hominem non canescere insenescentem. Illud enim haec in natura quaecunque casu nunt,nu]lum neces-
plus fit, iliud minus. Sed nihil prohibet, id quod silatis constantiam, aut providentiae modum tene-
rarius fit, tamen ficri, de his ergo Aristotelica sub- dum omnia quidem ex necessitate et
rent. Stoici

tilitas disputatura primum a singularibus inchoans secundum providentiam fieri putant, id quod ex
ad universalia tractatui viam pandit. Duobus enim casu fit, non secundura ipsius fortunae naturam,
modis contradictiones flebant, aut in singularibus, sedsecundum nostram ignorantiam metiunlur, id
aut in universalibusuniversaliterprffidicatis et his enim casu fieri putant, quod cum necessitate sit,
oppositis. Ingreditur autem ex his tribus quae supra „ tamen ab hominibus ignorelur. Et delibero quoque
dicta sunt ex casu, ex libero arbilrio, ex possibili- arbitrio eadera nobispene illisque contentioest.Nos
tate, quap-omnia uno nomine utrumlibet vocavit, enira liberum arbitrium ponimus,nulioextrinsecu3

fingens scilicet nomen ad hoc, quod non unius et cogente in id quod nobis laciendum, vel non lacien-
certi eventus ista sinl, sed utriuslibet, etquomodo dum judicantibus perpendentibusque videatur, ad
contingit ea fieri, vei non fieri hoc autem monslra-
;
quam rem praesumpta priuscogitatione perficiendani
tivum est naturae instabilis, et ad utramque partem et agendam venimus.utetid quod fit; ex nobis et ex
sine ullius rei obluctatione vergenlis. Non autem nostro judicio principium suraat, nullo extrinsecus

oportel arbitrari illa esse utrumlibet etcontingen- aut violenter cogente, aut violenter impediente.
tium naturae, qusecunque nobis ignota su.il. Neque Stoici autem omnia necessitatibus dantes, converso
enim sinobis ignotum est a Persisad Graecosmissos quodam ordineliberum voluntatis arbitrium custo-

legatos, idcirco missos esse incerti eventus est. Nec
si lethale signum in segrotantis facie medecina de-
prehendit.ut aliud esse non possitnisiiilemoriatur,
nobis autera ignotumsit, propler artis iraperitiara,
dire conantur. Dicunt enim naturaliter quidem ani-
main habere quaradara voluntatem,ad quam propria
natura ipsius voluntatis impellitur. Et sicutin cor-
poribus inaniraatis quaedara naturaliter gravia fe-

idcirco illura aegrum esse moriturura, utruralibet,
et contingentis naturae esse judicandura est, sed illa
sola talia sine dubio esse putandasunt,quaecunque
idcirco nobis ignota sunt, quod per propriam natu-
runtur ad terram,leviasursum meant.Ethaec natura
fieri nulius dubitat, itaquoque in hominibus et in
ceeteris animalibus voluntatem quidem naluralem
esse cunctis,etquidquid fil a nobis, secundum vo-

rara qualem habeant eventura, sciri non possunt :

luntatem quaenaturalisnobis est, putant fieri, illud
idcirco, quoniam propria instabilitale naturae ad
tamen addunt, quod ea volumus quae providentiae
illiusnecessitasimperavit,ut sit quidera nobis vo-
utraqueverguntur, idest, ad affirmationis et nega-
eventum propria instabilitate atque incons- luntasconces3anaturaliter,etid quod facimus volun-
tionis
tantia permutantur. Est autem inter philosophos
tatefaciamus,quaescilicetin nobisest, ipsam tamen
disputatio de rerum quae fiunt causis, necessitatene voluntatem illius providentiaenecessitasconstringit,

omnia fiant, an quajdam casu, et in hoc epicureis, itafieri quidem omniaexnecessitate,quod voluntas
etstoicis, et peripateticis noslris magna contentio ipsanaturalisnccessitatemsequatur.fieri etiam quae

est,quorum paulispersententiasexplicemus.Peripa- facimusex nobis, quod ipsa voluntas ex nobis est

teticienim,quoruraAristotelesprincepsest,etcasum secundum animalis naturam. Nos autem liberum
et
voluntatis arbitrium non id dicimus quod quisque
et liberi arbitrium judicii, et necessitatem in rebus
qua; sunt,quaequeaguntur cura gravissimaauctorita- voluerit, sed quod quisque judicio et examinatione

te,turaapertissimarationeconfirmant.Etcasumqui- D coUegerit. Alioquimultaquoqueanimalia habebunt

dem esse in Physicisprobant quolies aliquid agitur, liberum voluntatis arbitrium. llla enim videmus
et non id evenit, propter quod illa res est coepta quae sponte quffidam refugere, quibusdam sponte concnr-
agebatur, id quod evenit, ex casu evenisse putan- rere. Quod si hoc recte li-
velle aliquid vel nolie

dumest, et casus quidem non sine aliqua actione non solum hoc
beri arbitrii vocabulo teneretur,

fit. Quoties autem aliud quiddam evenit per actio- essel hominum, sed caeterorum quoque animalium,

nem quce geritur quam speratur,illud evenisse casu quibus hanc liberi arbitrii potestatem abesse quis
peripaletica probal auctoritas. Si quiscnim lerram nesciat sed est liberura arbitrlura, quod ipsa
:

fodiensvelscrobem demiltensagri cultuscausa thc- quoque vocabula produnt, liberum nobis de vo-
saurum reperiat, casu ille thesaurus inventus est, luntatc judicium. Quotiescunque enim imagina-

non sine aliqua quidem actione, terra enim fossa tiones quaidam concurrunt anirao, et voluntatem

est, cum Ihesaurus est inventus. Sed non illa erat irritant, eas ratio perpendit, et de his judicat, et ,

agentis intentio utthesaurus inveniretur. Ergo ali- quod ei melius videtur cum arbitrio perpcnderitet
/i93 IN LIBRUM DE INTERPRETATIONE EDITIO SECUNDA. m
udicatione collegerit,facit,atquc ideo quaedam dul- A enodandasqiie perveniamus.In his ergo quae sunt.ct
J

ciaet8peciomutililatismonstrantiaspernimus,qiia3- fuclasunl.necessc esLaKirmationem vel negalionem

dam amara,licet nblentes,tbrtiter sustinemus. Ideo veram vel talsames3e,in universalibus quidem sem-
non in voluntale, sed in judicatione voluntatis libe- per hanc quidem veram,illam vero l'al8am,et in his
rum constat arbitrium, et non in imaginatione, sed qu« bunt singuiariaquemadmodum dictumest, in
in ipsius imaginalionis perpensione con9istit,atque his vero quaj in universalibus non universaliter di-
ideo quarunidain aclionum nos ipsi principia non cunlur, non est necessc. Calegoricas propositiones
sequaces sumus. Hoc est enini uti ratione,uti judi- quaj praedicaliva3 Latinepossuntnominari (ut supra
catione.Esse enira commune nobis est cum caeteris jam diximus) ex rebus quas ipsae propositiones si~
animantibus sola ralionc disjungimur.Quod si sola gnificant.inlegra rotiocinandi norma dijudicat. Illa3

cst judicatione iiiter nos et castero animalia distan- namquequashypothelicas velconditionalesvocamus

tia, cur dubilemus ratione uti, hoc esse (luod uti ex ipsa condilionevimpropriam trahunt,non exhis
judicatione?Quam si quis ex rebus tollat,rationem quffi signiOcant. Cum enim dico, si homo est, ani-

hominis sustulit, hominis ratione sublata, nec ipsa
quoque humanitas perraanebit.Melius igitur peripa-
tetici nostri et casum in rebus ipsis fortuitum.dan-
tcs, et prceter ullam necessitatem, et liberum quo
mal e3t,et silapisest, animal non est,illud est con-
sequens,illud repugnans, quare ex consequentia et
^ repugnantia propositionum tota in propositionevis
vertitur unde fit ut non significatio, sed conditio
:

quearbitrium, nequein necessitate,npqueineoquod propositam hypotheticarum enuntiationum vimna-

ex necessitate quidem non est, non tamen in nobis turamque constituat. Praidicativee vero propositio-
est ut casus, sed in electione judicationis et volun- nes (uldictumest) ex rebus principaliter substan-
tatis examinationeposuere. In eo autem quod pos- tiam sumunt.Atque ideo quoniam quaedam ressunt
sibile esse dicitur,est quaedam inter peripateticos et praesentistemporis,qua3dam praeteriti,sicuteventu9
stoicos dissensio, quam hoc modo paucis absolvi- ipsererum praesentis temporis vel prajteriti certus
mus. enim diffmiunt possibile esse quod possit
lUi est, ita quoque prsedicativarum proposilionum de
fieri, etquod fieri prohibetur, non sit, hoc ad no- praeteritis et praesentibus cerla veritas, falsitasque
strara possibilitatem scilicet referentes,ut quod nos est.Erat autem contradictionis modus duplex, aut
possumus, id possibile diceretur. Quod vero nobis enina universalesparticularibusangulariteroppone-
impossibileesset, id possibilenegarent. Peripatetici bantur.aut singularis significatio affirmativasingu-
autem non in nobis hoc, scd in ipsa natura posue- laremnegalionemcontradictoriaoppositioneperime-
runt,ut quaedam ita possibilia essent fieri, ut ess.mt bant. Etin hisunaveraseraper,altera falsa reperie-
possibilianon fieri,ut,hunc calamum frangiquidem bat. In his autem quae essent indefinitae,non neces-
possibile est.et etiam non frangi,et hoc non ad no- '-'
se erat unam veram esse, alteram falsam, sed in
stram possibilitatem referunt,sed ad ipsius rei na- his,in quibus veritas et falsitas dividebatur. In his
turam. Gui sententiae conlraria est illa quae dicit non solum una vera semper est.altera semper falsa,
omnia fato fieri, cujus Stoici auctores sunt. Quod in praeterito scilicet et in praesenti, sed etiam una
enim fatofit, ex principalibus causis evenit. Sed si cerlam et definitam veritatem retinet,certam et de-
ita est hoc,quod non fiat,non potest permutari. Nos finitam altera falsitatem.In his autem quae sunt in
autem ita diciraus quaedara esse possibilia fieri,ut futuro, si necessariae quidem propositiones sunt,
eadem sint etiam possibilia non fieri, hoc non ex licetsecundumterapusfuturumdicantur,necesseest
nccessitate, nec ex possibilitate nostra metientes, taraen non modo unam veram esse, alteram falsam,
liis igitur expeditisilludaddere sufficiat,hoc Aristo- sed etiamunam deflnite veram,alteram falsam defl-
tcli fixum in sententia et disciplina retinenti, facile nite. Cum dico,3ol hoc anno verno tempore in Arie-
fuisseconlingentium propositionummodumdefutu- tem venturus est, si hoc alius neget,non solum una
ris ostendere,id est aequaliter se habere in affirma- vera est, altera falsa, sed etiam in hoc vera est affir-

lione et negatione, et in utraque partefacere. Atque matio definite,falsa negatio.Sed Aristoteles non solet
ideo determinatara eventus constantiam non habere, illa futura voeare quaj sunt necessaria, sed potius
quodni ita esset, omnia ex necessitate fieri crede- £) quae sint contingentia.Contingentia autem sunt(ut
rentur.quod melius liquebitcum ad ipsa Aristotelis supra diximus) quaecunque vel ad esse,vel non ad
verba veneriraus.Non autem incommode neque in- esse aequalitersese habent,el sicutipsa indefinitum
congrue Aristoteles de rebus altioribus et fortasse habent et esse et non esse, ita quoque de hisaffir-
non pertinentibus ad artem logicam disputationem mationeset negationes indefinitam habent veritatem
transtulit,cumdepropositionibusloqueretur.Neque velfalsitatem, cura unaseraper vera sit,semper al-
enim esset finnam rectitudinem et significantiam tera falsa,sed quae vera sit,quaeve falsa, nondum in
proposiiionum constituere,nisihancexrebusitaesse contingentibus notum est. Nam sicut quae sunt ne-
probavisset. Pr;pdioativae enim propositiones (ut cessaria esse, in his esse definitum est, quae au-
dictum est)noninsermonibus nequeincomplexione tem sunt impossibilia es&e,in hisnon essedefinitum
praedicationum, sed in rerum significatione consi- est, ita quoque quae possunt esse, et possunt non
stunl. Quare omnibus quae prcedicenda eranl expli- esse, in his neque esse, neque non esse est defini-
citis, ad ipsius Aristotelis sententias aperiendas lum, sed veritas el falsitas ex eo quod est esse rei,
495 AN. MANL. SEV. BOETII 496

etex eo quo dest non esse rei sumitur. Nam si sit A bitrio,utquod possurn et velle et noG velle, aa ve-
quod dicitur,verum est, si non sit quod dicitur,fal- lim hoc antequamfiatincertum est.Ex posdibiiitale,
sum est.Igitur iii conlingentibus et luturis sicut ip- quud cuiii fieri possit, etnon fieri possit, iiJ ante-
sum esse et non esse inslabile est. Esse tamen aut quam fiat quod utroque modo potest fieri,incertum
non esse necesse est.Ita quo<iue in affirmationibus sit.Ideoque cras Socrates disputaturus est in paiaB-
contingentiaprodentibus,veritas quidem etfalsitas stra, contingens est, quod hoc exlibero venit arbi-
Quaeenim vera sit,quae falsa secun-
in iocerto est. trio.Ergoin hujusnodi contingentibus si in futuro
dum ipsarum propositionum naturam ignoratur,ne- una semper veraest,altera semper fal8a,et unadefi-
cesse esttamen unara veram esse, alleram falsam. nile vera, altera falsa definite,etres verbiscongrue-
Porphyrius tamen qu?9dam de Stoica dialecticaper- rent, omnia necesse non esse,et quid-
est esse, vel
miscet,quae cum Latinis auribus notanon-sit, nec quid fit ex necessitate neque possibile est
fit,et nihil

hoc ipsum quod in quaestione venitagnoscitur,alque esse,quod possibile sit non esse, nequeliberum erit
ideo illa studio praelermittemus. arl)itrium,neque in rebus ullus casus erit, in omni-
DE FUTURIS CONTINGENTIBUS. bus necessitatedominante. In his namque,id est in
In singularibus vero et futurisvonsiniiliter.Namsi singularibuscontradictionibusverumdicereuterque
omnis affirmatio vel negatio, vera vel falsa esC, et ^. non potest. Contradictoriffi snim erant qu;e simul
omne necesse esi vel esse, vel non esse. Quare si hic essenon po3sunt,sed nec utraeque.id est negationes
quidem dicatfulurumaliquid, ille vero non dicat hoc atque affirmationes falsas esse in contradictoriis pos-
idem ipsum, manifestum est, quoniam necesse est ve- sunl.Illaeenim erant contradictoriae,quaesiraul esse
rum dicereulterum ipsorum siomnis af/irmatiovel ne- non poterant.Quare unus verum dicturus C'St,unus
gatiovera, vet falsa est, utrdeque enim non eruntsimul falsum.Quod si nihil datur in liujusmodi rebus,]id
in ialibus.Nam si verum est dicere quoniam est album est contingentibus instabile, eventus ordine et in-
vel non album,necesse est ulbum es.ie,vel non ulbum. certa veritatis et falsitatis enuntiatione provenire,
Et si estalbum vel nonalbum,ve-um est velaffirmare quidquid verum diciturinaffirmatione definite,hoc
vel negare,et sinon^esl,mentilur : et si non mentilur, definite essenecesse e&t,quidquid falsum dicitur in
non esl.Quare necesse esl aut affirmationem,aut nega- ncgatione, hoc non esse necesse eat. Oraniaigilur
tionem veram esse vel falsam. Nihil ergo neque est, ex necessitate aut erunt, aul ex necessilate non
neque fit,neaue casu neque utrumlibet, nec eril, nec crunt. Nihil ergo nec casus,nec liberum arbitrium,
non erit, sed ex necessitate omnia et non utrumlibet. nec possibilitas ulla in rebus est. Siquidem tenet
Aut enim qui dicit verus est,aut qui negat: simililer cunctanecessitas. Aristotelesverosumensistam by-
enim vel fieret, vel non fieret potheticampropositionem,siomnequod infuturodi-
Geminas esse contraJictiones in propositionibus G citur,autverumdefinite,Hutfalsumestdefinite, ora-
supra jam dictum est, et nunc quoque commemo- nia ex necessitate fieri,et nihil casu, nihil judicio,
rat, in quibus necesse est enim veram esse, alteram nihil possibilitate ea convenienti,ordine monstrat,

falsam ;sed ea quaj dicentur de futurisetcontingen- et hoc posito,unam veram, alteram definite falsam

tibus melius intelligentur, si de his contingentibus esse.omniaex necessitate contingere. Ex cont^ensu

loquamur, quae in singulari contradictione prove- rerum propositionem demonstrat hoc modo.Propo-
niunt.Est enim universalium angularis contradictio nit enim hanc conditionem,et hanc veram esse, ex

in contingentibus hujusmodi.Cras omnes Athenien- rerum ipsarum neccssitate confirmat. Est aulem
sesbello navali pugnaturi sunt. Cras non omnes conditiOjSi omnis affirmatio vel negatio in futurum
Athenienses bello navali pugnaturi sunt. In sin- ducta, vera vel falsa est definite^et omne quidquid
gularibus autem talis est Cras Socrates in palae-
: fit ex necessitate fieri, et nihil, neque casu, neque
stra pugnaturus est. Cras Socrates in palasstra pu- propria et libera voluntate atque judicio, nec vero
gnaturus non est. Non autem oportet ignorare non aliquapossibilitate,quaeomnia utrumiibet vocabulo
esse similiter contingenles has quaedicunt Socrates nuncupavit. Ponit enim hanc conditionem dicens:
morietur, et Socrales non morietur,et illas quae di- Nam si omnis affirmalio vel negatio vera vel falsa
cunt,Socrates morietur cras.Socrates non moriolur est,subaudiendum Q^i definite,et omne necesse est
enim superioresomnino contingentesnon
cras.Illae esse vel non esse; si hic quidem dicat futu^^um ali-
sunt, sed non necessariae. Morietur enim Socrates quid,ille vero non dicat hoc idem ipsura, manife-
ex necessitate, hae vero quae tempus difliniunt, nec stura e8t,quoniara necesse est verum dicere, alte-

ipsaj in numero conlingentium recipiunlur,idcirco rura ipsorum, si omnis affirmatio vel negatio ver.i

quod nobisquidem cras moriturum esse socratem vel falsaest,utraequeenim non Lruntsimulintalibus.
incertum est.Naturae autem incertum non est.Atque Ergo sensus hujusmodi est Si oainis,inquil,aflir-
:

ideo necDeo quoque incertum est,qui ipsam natu- maliovel negatio vera, vel falsa est definite.et om-
ram optirae novit.Sed illse sunt propriaj contingen- ne necesse est, aut esse,aut non esse.quod vel afQr-
tes,quae neque in natura sunt,neque in necessitate, raatio ponit, vel negatio perimit. Nam si quilibet

scd autin casu,autin libero arbitrio,aut in possibi- dixerit esse aliquid,el alius dixerit idera ipsum non
litale nalurae.E.K casu quidem ut cum egrcdiordoriio eyse.unus (juidem a!firmiit,alius vero ncgat ; sed in ^

amicum videam,non ob hoc egrediens.Ex libero ar- affirmatione et negutione,quceinconlradictioae po-

497 IN LIBRUM DE INTERPRETATIONE EDITIO SECUNDA. 498
nuntur,una9emperveraest,altera falsa.Nequeenim A. quod si nonestid quo.l dicitur,faIsaenuntiatio est.
fieri polPst ut utraeqiie sint veraj, non enun nunc et si enuntiationes falsse sunt,res non esse necesse

sermo est. «ut de subconlrariis, aut de indefinitis.
Namque subconlrariaj.id est particularis negalio et
affirmatio particularis, et indefinitaj utraeque verae
in eodem essepoterant.Contradictoriaeautem mini-
me,nequeenirn fieripotest ut hae quae vel in
laribus contradictionessunt.velin universalibus an-
est.Quod si ha'c ita siinl,positum est autem omriem
alfirmationera et negalionem veram esse definite,
quoniam propositionumveritatem vel falsilatem re-
rum nccessilas secundum esse vel non esse conse-
singu- quilur:e8se quidem secundum veritatem, ut dictum
est, ni)n esse secundum falsilatem. Nihil sit casu,

gulariter opponuntur,simul unquamverae sint.Hoc neque libera voluntate, neque aliqua possibilitate.
enim est quod ait,utr<pqueenim non eruntsimul in H-^PC enim qua? utrumlibet vocamustalia sunt, quae

talibus, id est, utraeque enunlialiones non erunt cum nondum sunt facta et fieri possunt,et non fieri.
verae in enuntiationibus contradictoriis.posita ergo Si enim facta sunt, non fieri potuerunt, ut hodie me
hac conditione,si omnis affirmatio definite vera vel librum Virgilii legere,quod nondum feci.potestqui-
omniaex necessitate evenire. Hanc ipsam
fal.sa sit, dem non fieri, potest etiam fieri,quod si fecero,po-
rerum ipsarum,etpropositionum consequentiam,et tui non hujusmodi sunt quajcun-
facere, Haec igitur
sirailitudinem monstrare contendit, dicens :Nam
g que utrumlibet dicuntur.Utrumlibet autem quid sit
si

verum quoniamalbum.ve! non albumest,

esl dicere ipse planius demonstrat, dicens :

necesse esl esse album,vel non album et si est
album, vel non album, verumest alfirmare vel ne-
gnre, et si non est, mentitur, et si mentitur, non
quare necesse "est affirmationem vel negatio-
esl:
nem veram esse vel falsam. Omnis,inquit,affirma-
tio omnisque negalio cum rebus ipsis, vel vera,vel
falsa est. Hujus autem rei exempla ex praesentibus
sumit.Nam sicut se habent secundum necessitatem
tempore enuntiationes, ita se habent,et
in praesenti
in futuro.Speculemur igitur in praesenti.quae sitre-
rum propositionumque necessitas.Si quaenim pro-
; Ulrumlibet enimnihil magis sic velnonsic sehabel,
aut habebit.
Est enim utrumlibet quod,vel ad esse.vel adnon
esse aequaliter se habet, id est neque illud esse ne-
cesse sit,neque non esse neceese sit.Putaveruntau-
tem quidam.quorum stoici quoque sunt, Aristotelem
dicere,in futuro contingentes nec veras, nec falsas,
quod enim dixit nihil se magisadessehaberequam
ad non esse,hocputaverunttanquamnihil easinter-
esset falsas an veras putari, neque veras enim ne-
que falsas esse arbitrati sunt, sod falsum est non ;

positio de qualibet re dictaveraest.illam rem quam enim Aristoteles hoc dicit, quod utraeque necverae,
dixit, esse necesse est.Si enim dixerit,quoniam nix nec falsa; sint,sed quod unaquidemipsarum quaeli-
alba est, el hoc verum est, veritate propositionis bet aut vera autfalsaest.Non tamen queraadraodum
sequitur necessitas rei.Necesse esl enim nivemesse ^ in pra3teritisdefinite,necquemadmodumin praesen
albam,si propositio quae de eadem re praedicataest, tibus,sedenuntiativarum vocumduplicem,quodam-
vera est.Quod si dixerit quis non esse albam picem, modo esse naturam,quarum quaedam essentinqui-
et h-BC vera est,manifestum est rem quoquepropo- bus non modo verum et falsum inveniretur,sed in
sitionis consequiveritatem.Ampliusquoque propo- quibus,etiam unam essedefinite veram,alterara de-
sitiones rerum necessilales sequuntur si enim est ;
finite falsam, in aliis vero una quideni vera, altera
aliqua res, verum est de ea dicere quoniam est, et falsa, sed indefinite, et commutabiliter, et hoc per
si non est aliqua res, verum est de ea dicere quo- suam naturam,non ad nostram ignorantiam atque
niam non est,ita secundum veritatem affirmationis notitiam. Quocirca recte dictum est,si omnis affir-
vel negationis necessitas rei substantiara sequitur, matio vel negatio veradefiniteesset,nihilfieri neque
etrerum necessitaspropositionuracomitaturnecessi- esse, vel casu, ve! a communi nomine utrumlibet,
tatem, atque hoc quidem in veris, in falsis quoque nec esse autnon esse contingenter,sed autesse^aut
idem est, econtrario. Nam si falsa est affirmatio, non essedefinite, sed magis ex necessitate omnia.
rem de qua loquitur non essenecesse est,ut si falsa Hoc enim consequitur eum qui dicit, aut eum qui
a!bam,non esse
est affirmatio quae dicit picera esse afQrraatverum esse,aut eum quinegat;quod sihoc
albam picem necesseest.Rursus sifalsaest negatio D verum esset, similiter cura veritate, vel fieret, vel
qnae dicit nivem non esse alham^nivem esse albam cum falsitate non fieret, et quod vere falseve ab
necesse est. Rursus si res non est, affirmatio quo- enuntiationibus dicebatur.Quod si hoc impossihile

que de ea renecessario falsa est.Quod sirursusres
noD sit,id quod potestdicere,falsanegationesineulla
dubitatione, illa negatio falsa esl, et hoc esse ne-
cejse cst,ut quoniara de nive potest dicere falsa ne-
gatio,quoniam alba non est, hoc ipsum quod falsa
id est albam non esse, non est. Nix
negatio dicit,
enim non aiba non est. Quare rerum necessitati
falsitas utran,ueconvertitur,nam si est aliquid,vere
deeodcm dicilur,quoniam est,etsi vere dicitur illam
rem de qua vere aliquid pradicatur esse necesse est;
esl, etsunt quaedam res quas necessitate non sunt.
Videmus autquasdam essecasu,quasdamex volun-
tate, quasdam ex propria possibilitate naturae, fru-
stra putatursicut in prseteritis,ita qnoque in futuris
enuntiationibus, unam esse veram, alteram falsam
definite.Quare hisquidem una fuit ejus argumenta-
tio,aliam vero quasi ip.se sibi opponens aliquam
quaestionem ingreditar validiore traclntn.
Amplius si est albumnunc,verum eratdict.L prius,
quoniam erit album, quare semper fuit verum dicere,
499 AN. MANL. SEV. BOETII 500
quodlibet eorum qux facla sunt,quoniam est,vcl ent. A cessitati valet contrarie praedicatura, ut ipse post
Quod sisemper fuit dicere, quonium estvel erit,non docuit. Nam quod impossibile est esse, necesse
potest lioc non esse, vel non futurum esse. Quod au- est non Quod necesse est utsit, possibile
esse.
tem non potest non fieri, impossibile est non fieri. Et non est non esse, quod enim ut sit possi-
illud
quod impossibile est non fieri, necesse est fieri. Omnia bile non est, non esse necesse est. Quod si hoc est,
ergo quse futura sunt, necesse est fieri, nihil igitur el contraria se eodem modo habebunt.Quod esl im-
utrumlibet, neque casu erit, nam si casu, non ex ne- possibile non esse,hoc esse necesse est.Sed dictum
cessitate. est ea quae vero praedicantur impossibile esse non
Ad astruendum non esse omnes enuntiationes ve- esse, hoc autem est ex necessitate esse. Ea igitur
ras definile in futuro velfulsas,exeadem argumen- quae praedicuntur ex necessitate futura sunt. Nihil
tationis yirtute, et ex eodem possibilitatis eventu, igitur utrumlibet,neque casu,neque omnino secun-
diversam tamen ingreditur argumentationis viam. dura liberura arbitriura, quod utrumlibet significa-
Dudura enimexhis quse nondum erantfacta,si vere tio totura clausit.Namquod dicit utrumlibet,possi-
fulura esse prsedicerentur, in rebus necessitatem bilitatem, et casum,et liberum in significatione ar-
solam esse posse collegit.Nunc autem ex his rebus bitriuni tenet. Ergo nihil fit casu. Nam si quaedam
quae factae sunt,argumentationem capit.si vere an- p fieri casu dicat,ille rursus in ea re pprimit necessi-
tequam fierenl praedicerentur, necessitatis nexu tatem, quod enim casu est, non ex necossilateest,
eventusrerum omnium contineri;arbitranturenim nihil autemcasu,quoniam omnia ex necessitate
fit

hi qui dicunt contingentiumquoque propositionum proveniunt, quaecunque enuntiatio vera praedixit.

stabilem esseenuntiationismodum secundum veri- Evenit,autem hujusraodi impossitjilitas exeo quod
tatem scilicet atque mendacium,quod omnia quae- concessum est prius, orania quaecunque facta sunt
cunque facta sunt, inquiunt, potuere praedici, quo- definite verepraedici potuisse.Nara si ex necessitate
niam fient. Hoc enim in natura quidem fuit ante, contingit id quod evenit,verura fuit dicere quoniam
sed nobis hoc rei ipsius patefecit eventus. Quare erit,quod si ex necessitatenon contingit.sedcontin-
si omnia quaecunque evenerint sunt, et ea quae genter, non potius verum fuit dicere (luoniam erit,
sunt futura esse praedici poluerunt necesse est om- sed magisquoniamcontingitesse;namqui diciterit,
nia quffi dicunlur, aut definite vera esse, aut defi- ille quamdam necessitatera in ipsapraedicatione ponit
nite falsa,quoniam definitus eorum eventus secun- Hoc inde intelligitur,quod si veredicat futurumesse
dum praesens tempus est. Quare in omnibus in qui- id quod prffidicitur, impossibilefit non fieri.Hoc au-
bus aliquid evenit, verum erat dicere, quoniam tem ex necessitate sit fieri, ergo qui dicit quoniam
eventurum est,et si nondum adhuc factum est.Hoc erit aliquid eorum quae contingenter eveniunt,in eo
autem illa res probat verum fuisse tunc dici, quo- ^ quodfuturumessedicit,idquod contingenter evenit,
niam evenit id quod praedici potuerat,quod si prae- fortasse mentitur vel si contigerit res illa quam ;

dictum esset,reseventura definita veritate praedice- pra3dicit,ille tamen mentitus est^non enim eventus
retur. Hoc Arisloteles sumens ad idem impossibile falsus est, sed raodus praedicalionis. Namque ita
validissima ratione perducit,et praesentis temporis oportuit dicere, cras bellum navale contingenter
naturam cum futuri enuntiatione conjungit. Aitenim eveniet, hoc e?t dicere, ita eveniet si evenerit, ut
simileesse depraesentibus enuntiaresecundumveri- potuerit non evenire. Uoc ergo qui dicit, verum di-
tatis necessitatem et de futuris. Nam si verum est cit. Eventum enim continjjienter praedixit. Qui au-
dicere, quoniam est aliquid, esse necesse est, et si tem ita dicit,cras erit bellum navale,quasi necesse
verum quoniam eril,futurum esse sine
est dicere, pronuntiat,quod si evenerit,non jam idcirco
sit,ita
dubio necesse est. Omnia igiturex necessitate fu- quia praedixit,verum dixerit.quoniam id quod con-
tura sunt, ad idera,scilicet, impossibile argumenla- tingenter eventurum erat, necessarie futurum esse
tionem trahens.Surait autem hujus irapossibilitatis prasdixit.Non ergo in cveiitu estfalsitas,sed inpra;-
ordinem ex dicationismodo.Quemadmodum enim siquisSocrate
his propositionibus quas faciliores qui-
dem ad intellectum sunt, idera tamen valent hoc ambulante dicat: Socrates ex necessitate ambulat,
raodo: Si semper, inquit, verum est dicere, quo- D ille mentitus est non in eoquod Socrates ambulat,
niam est, vel erit, quidquidenim tunc verum fuit sed ineoquod ille ex neoessit;ite eumambulareprae-
praedicere, illud non potest non esse,nec non futu- dicavii, ita quoque in hoc Qui dicit quoniam erit :

rum esse,queraadmodum enimidquod in praesenti aliquid, etiara si hoc fiat, ille lamen falsus est,non
vere dicitur esse, hoc non potest non esse, et vera ineo quod factura est.sedin eo quodnon ita factum
de ea propositio fuit, quaj dicebat esse, ita quoque est, ut ille praedixit futurum. Quod si verum esset
in futuro quae dicit aliquid futururaesse,illa si vera definite, ex necessitate esset futurum.Igitur ex ne-
est, non potest non futurum esse quod praedicit. cessitate futurum esse praedixit, quodcunque sine
Qnod si non potest nonfieriquod averaproposilione ullo alio modo eventurum pronuntiavit. Quare non
praedicilur, impossibile est non ficri.Idem cnimest in eventu rei,sed in pricdicationis enuntiatione,lai-
dicere, non potest non fieri, quod dicere; impossi- sitas invenitur. Oportet enim in continijentibus ita

bile est non fieri. Quod autem impossibile est non aliquid praedicere, si vera erit cnuntiatio, ut dicat
fieri, necesse est fieri. Impossibile enim idena ne- quidem futurum esse aliquid,sed ita,ut rursusre-
BOl IN LIBRUM DK INTERPRBTATIONE EDITIO SECUNDA. 502

linquat esse possibile, ut futurum non sit. Hajc au- A. gationen) esse non veram.Igilur nec hoc est dicere,
tcm est conlingentis natura.contingenter in enun- quod utrjeque non ver« sint. Quod per hoc dixil
tiationc pr;E(licare.Qiiod si quis simpliciter id((uod quod ait, at vero nec quoniam nr^utrum verum est,
fortasse contingenter evenict,fulurume3se praedixe- contingit dicere, id est, non nobis conlingit dicere,
rem contingentem necessarie futuram prae-
rit, illo hoc est impossibile est (licere,(|uoniam neutrum ve-
si eveneril id quod dicitur,
dixit.Atque idoo etiarn riim est (licere; scilicet quod in afflrmationibus et
tamenillementitusest,in eo quod hoc quidem con- negationibusquaeproponuntur,contingentibu3scili-
tingentprevenit.illeautemexnecessitatefuturumesse Qui autem Aristotelem arbitrati sunt,
cet et futuris.
praedixerat.Cum ergosintquatuorennntiationem ve- utrasque propositiones in futuro falsas arbitrari, si
ritatisetfalsitatismodi,dehisscilicetpropo3itmnibus haecquaft nunc dicitdiligentissiaieperlegissent,nun-
quaein fuluro priTcdicantur. Autquoniam erit, etnon quam tantis laberenlur erroribus.Ne({ue
enimidera
eritid quod dicitur,id est,ut ctaffirmatio et negalio est dicere neutra vera est quod dicere neulra vera
vera sit,autquoniam nec erit.nec non erit, id est, ut est definile.Futurum enira esse cras navale bellum,
affirmatio et negatio ftilsae sint, et non futurum,non dicitur, quoniam utraeque om-
aut quoniam erit

aut non una taraen deflnite vera, altera falsa,

erit, nino falsaesint.sed quoniam neutra vera sitdefinite.
autrursus quoniam crit aut non erit, utrisque se- n aut quaelibetipsarum deflnite sit falsa,sed haec qui
cundum verilatem et falsitatem indefinitis,elaequa- dem vera, illa vero falsa, non tamen una ipsarura
liter ad veritatem mendaciuinquevergentibusdocuit definite,sed quaelibet illarum contingenter. His au-
quidem supra, non esse fieri non posse,
et esse et tera adjecit aliud quidam dicens, si propositionum
cum dixit.Utraequeenimsiraul nonerunt in talibus. veritas ex rerura substantia pendet,ut quidquid ve-
Docuit etiam aliquantisperaut esse aut non esse de- rum est in proposilionibus dicere, hoc essenecesse
finite, in contingentibus et futuris propositionibus est, si verura est dicere, quoniam erit album ali-

esse non posse.Nunc illud addit : Quod neque esse, quidjVeritatem propositionis sequitur rei necessa-
nequenon esse,id est quod nec illud dici vere pos- rius eventus.Quod si quis dicat quaralibet illam rem
sit, posse utrasque inveniri falsas, quae dicuntur in cras albara futuram,ai hoc vere dixerit, cras ex ne-
futuro propositiones. Quod si neque utrffique verae cessitate alba futura est. Sic igitur si quis verum
sunt,neque utraequefalsae, neque una definite vera, (licat neutram esse veram propositionum earum quae
lals;\ altera definite.Restat ul una quidera vera sit, in futuro dicuntur, necesse est id ({uod dicitur, et
allerafalsa,non tamendefinite,sed utrumlibetet in- significatur ab illis propositionibus, nec esse, nec
atabili modo.ut hocquidera authoc evenire necesse non esse,faLsa enim et affirmatione et negatione,nec
sit, ut taraen una res quaelibet quasi necessarie et quod affirmatio dicitfieri potest, nec quod negatio,
deflniteprovenialautnonproveniatfleri non possit. C ergo ex necessitate neutrum fit,quod vel affirmatio
Quemadmodura autem utrasque falsas non esse de- dicit, vel negalio. Ergo si dicat affirmatio cras bel-
monstraret, hic inchoat. lum navale futurum,quoniam falsaest.non erit cras
At vero nec quoniam verum est, neutrum continqit bellum navale.Rursussiidemneget negatio dicens,
dicere, ut guoniam neque eril.,neque non erit.Primum non erit cras bellum navale, quoniara haec quoque
enim cumsit afftrmatio falsa, eril negaliononvera, et falsa est,erit cras navale bellum. Quare neque erit
cum hxcfilfalsa^ctmtingitaffirmationem esse nonve- bellura navale,quia affirraatio falsa est.nec non erit
ram. Adhsec si verum est dicere, quoniam album est bellum navale,quia negatio falsa esL. Sed hanc ine-
et magnum, oportci esse utrumque si vero erif cras,;ptiam, nec animus sibi ipse fingere potest. Quis
oportet esse cras, si autem neque crit neque non erit enim unquam dixerit, rem aliquara ex necessitate
cras, non erit utrumlibet, ut navale belluni, oportet nec esse, nec non esse? quod ille scilicet dicit qui
enimneque navale bettum, neque non fieri. dicit utrasque propositiones in futuro falsas exi-
Sensusargumentationishujusraodiest :Necillud, stere.
inquit,dici poterit, quod contingenlium propositio- QucB ergo contingunt inconvenientia, hasc sunt et
num neutravera sit in futuro. !loc autera nihil dif- alia hu;usmodi,si omnis affirmationis et negationis,vel
fertdicere quam si quisdicat utrasqueesse falsas, J) in his qux deuniversalibusdiciinturuniver$atiter,vel
hoc enira impossibile est in contradictionibus. Nam in tiis est, opposilarum
qu3S sunt singularia, necesse
utraeque falsae inveniri non possunt,hoc enira pro- hanc quidem veram esse,itlam vero falsam. Nihil,au-
prium contradictoriarum est,ut proprietatera con- tem utrumlibet esse in hisquss fiunt,sed omnia esseet
trariarum fugiant,propositlonesergocontradictoriae fieri e.v necessitate. Quare non oporlebit neque consul-
utproprietatemsubcontrariarum fugiunlineo quod tare, neque negotiari, ut si hoc facimus, erii hoc, si
simulvprae esse non possunt.ita quoque contraria- enim prohibet in mil-
vero non hoc, non erit hoc. Sihii
rum proprietatem vitant.in eo quod simul falsae non tesimumannutn hunc quldemdicere hoc futurum esse,
reperiuntur.Habent ergo propriara naturam, ut ne- illum vero non dicere. Quare ex necessilaie erit, quod-
que falsaesimul sint, neque verae, quare una ipsa- libet eorum, quod tum ab eo verum erat dicere.
rnm semper vera.semper altera falsa. Irapossibile Omnia in fuluro vel vera vel falsa esse definite in
est igitur cum sit falsa negatio, non verara esse af- propositionibus arbitrantes, impossibilitas ista con-
firmationem,et rurauacum sit falsa affirraatio, ne- sequitur. Nihil enim neque ex libero voluntatis ^rhi-
503 AN. MANL. SEV. BOETII 504
trio,neque ex aliqua possibilitate, neque ex casu A velfalsamesseconfingat. Sednos secutiPorpbyrium
quidquam fieri omnia nece?sitati subjecta
potest,sed cum hujus disputationis expositionem cepirous, id
sunt, quanquara quidam non dubitaverunl dicere, quodpriusdixitinsingularibuset futurisobhocdixis-
omnia ex necessitate essG,etquibusdam artibus co- sepraediximus,quod faciliorsitintellectusdisputatio-
nati sunt id quod in nobis estcum reruin necessitate nis,sihaec prius in singularibus perspicerentur, de
conjungere.Uicuntenimquidam quorum suntstoici, quibussingularibusdiligentissimepraeloculus.nunc
omnia quascunque fiunt,fati necessitate provenire, deuniversalibus universaliter praedicatis, et de his
omnia quae fatalis agitratio.sine dubio ex necessi- quaeineisfiuntcontradictionesloquitur.Itaenira di-
tate contingere. Sed illa esse soia in nobis, et ex cit: Siomnisaffirmationisetnegalionisvel m hisquae
voluntate nostra, quaecunque per voluntatem no- in universalibus dicuntur universaliler, vel in hie
stram,et per nos ipsos vis
fati compiet ac perficit, quae sunt singularia, necesse estoppositarum hanc
neque enim,inquiunt, voluntas nostrain nobis est, quidem esse veram, illam vero falsani. Alexander
sed idem volumus idemque nolumus,quidqiiid fati aulem in singularibus et fuluris dixisse eum arbi-
necessitas imperavit,ut voluntas nostra quoque ex tratur,tanquam si diceretur.in hisfuluris quae inge-
fato pendere videatur,ita quoniam per voluntatem neratione et corruptione sunt. Sunt enim quaedara
nostram quaedam ex nobis fiunt, et ea quae fiunt in n futura quae in generatione et corruptione non sunt,
nobisfiunt,quoniamque voluntasipsa exnecessilate utquod de soleetluna et de caeteris coelestibus pro-
fati est, quae nos nostra facimus voluntate, quia nuntiatur, haec vero quae sunt in rebus his quarum
necessitas imperavit,ea ipsa impulsi facimusneces- est, et nasci et corrumpi natura, unam semper non
sitate. Quare hoc modo signilicationem liberi arbi- necesse est veram esse,alterara falsam.Sed neutram
trii permutantes, necessitatem et id quod in nobis ego improbo exposilionem.Utraeque enim verissima
est conjungere impossibiliter et copulare conten- ratione firmantur. Omnis autem sensus talis est
dunt. lllud enim in nobis est liberum arbitrium, quod necessitatem solaminrebus imperaredestruit
quod sit omni necessitate vacuum,et ingenuum,et Aristoteles, omne enimquodnaturaest, non frustra
suae potestatis, quorum nos domini quodammodo est. Consiliari autera homines naturaliter habent.

sumus vel faciendi,vel non faciendi;quod si volun- Quod si necessitas in rebus sola dominabitur, sine

tates quoque nostri fati nobis necessitasimperet,in causa est consiliatio.Sed consiliatio frustra non est.
nobis voluntas ipsa non erit, sed in fato, nec erit Natura enim est. Non igitur in rebus potest cun-
liberum arbitrium, sed potius serviens necessilati. cta necessitas, Ordo autem se sic habet : Quae ergo,
Undefitqui omnes actus eventuum necessilate inquit, contingunt inconvenientia, hae sunt et
constringunt,dicant poplitem quoque nos non fle- hujusmodi alia, scilicet quoniam qui est in rebus
ctere nisi fatalis necessitas jusserit. Caput quoque C casus evertitur. Alia vero quoniara possibilitas et
non scalpere, quare nec lavare, nec agere aliquid. liberi arbitrii voluntas amitlitur. Et haec quomodo
His etiam adjiciam vel aliquid feliciter, vel aliquid contingunt, ipse secutus est dicens: Si omnis alfir-
infeliciter facere,vel pati,unde fit ut neque casum, mationis et negationis vel in his quae in universali-
neque liberum arbitrium,nec possibilein rebus ul- bus dicunluruniversaliter,vel in his quae suntsim-
lum esse contendant, quamvis liberum destruere gularia,necesseest oppositarum hanc quidem veram
metuentes arbitrium, aliam ei fingant signiflcatio- esse,illam vero falsam.Nihil autem utrumlibet esse
nein,per quam nihilominus libera hominis voluntas in his quae fiunt, sed orania esse et fieri ex necessi-
evertitur. Aristotelica vero auctoritas, ita haac in tate.Tunc enim inconvenientia illa contingunt, si
rebus posita, et constituta esse confirmat, ut non omnis affirmatio et negatio definite vera vel falsa
exponatnuncquidsit ca3us,quidvepossibile, quidve est,aut in his contradictionibus quae in universali-
innobis.nec ea esse inrebus probat atque demon- busangulariter fiunt,siveinsingularibu6.Tuncenim
strat,sed in tantum apud illura haec in rebus esse nihil est utrumlibet.sedex nccessitateorania, quo-
manifestum est.ut opinionem qua quis arbitratur, niara veritatem et falsitatem propositionum rerum
enuntiationes in futuro omnes veras esse, per hoc eventus ex necessitate conseiiuitur. Quare(ut ipse
impossibilem esse dicat, quod casumetpossibilita D ait) non oportebit neque consiliari neque negotiari,
tem,liberumqueevertat arbitrium.Haecenim in re- quoniam si hoc facimus, erit hoc, si vero non, hoc

bus ita constituta putat.ul non de hisulla opus sit non erit hoc. Evertitur enira consiliatio, si frustra
demonstratione, sed impossibilis ratio judicetur, est, frustra autera eam dicit esse,quisquis in rebus
quijecunque vel possibile,vel casum, vel id quod in solara ponit fati necessitatem.Cur enim quis consi-
nobisestconaturevertere.Ktcausumquidem quem- lium habeat si nihil ex eoquod consiliatur elficiel,
admodumdefinitainpropositionibusfuturisdestruat cumadministretcunctanecessitas.^Quare non opor-
veritassupramonstravit. Nunc autem quemadmo- tebit consiliari,vel si quis consiliatur.negotiarinon
dum eadem ipsa veritas definita futurarum et con- debet.Negotiari autem est, actu aliquid et negolio
tingentiuni propositionem tollat liberi arbilrii facul- agere.uon lucrum, sed^aliquam causam vel aclum.
tatem.maxima vi argumentationis exsequitur di- Nihilenimipse per acturasuum consiliumque expe-
cens: Hujusmodi cuncta contingere impossibilia; diret, nisi fati necessitas jubeat. Docuit autem quid
si quis unam enuntiationis partem defiuite veram esse consiliatio per id quod ait, quoniam si hoc fM-
505 IN LIPRUM DB INTERPRBTATIONE BDITIO SECDNDA. 506

cimus, erit hoc, si vero non hoc, non eril hoc. Ita A sana opinione tenentur, neque enim omnia ox libero
enim semper lit cou3ilialio,ut si sit Scipio, ita con- esse arbitrio manifeslum e9t,sed horum omnium,et
siiiatiir. Si Africam exerciluin ducam, cladem
in causae mislaj sunt.et eventus. Sunt enim quoedam
Hannibalis ab Ilalia removebo ;3i vero non ducam, ex ca9u,sunl aliqua ex necessitate, quaedam etiaiti

non eripietur Italia. Hoc est enim dicere:Si hoc videmus libero teneri judicio,et actuum quidem no-
faciam,ut Africam exercitum ducam,erit hoc,
si in slrorum voluntas in nobisest.Nostra enim voluntas
non hoc, id est si hic
id est eripietur ltalia;si vero domina'|uodammodoe9tnostrorumacluum,ettotiu8
man3ero,non erit hoc.id est non eripietur Ilalia.Et vitae rationis,sed non eodem modo eventus quoquo

in aliis omnibus rebus eodem modo. Simul aulem in nostra est potestate. Pro alia namque re aliquid

monstravit in non esse necessitatem. Si

con.siliis ex libero arbitrio eisdem venieng
facientibus ex
eniin hoc, inquit, faciam, hoc erit, et si non, hoc causis casusinterstrepitjUt cum scrobem demittens
non erit; quod si necessitas essetin rebus.sive hoc quis,ut infodiat vitem,si thesaurum inveniat,scro-
quis faceret, sive non faceret, quod necesse esset hem quidem deinittere exlibero venit arbitrio,inve"
eveniret Quare qiiod consilii ratione fit,non nireautem thesaurum solus att'jlilcasus,eam tamen
(it vio-
lentia necessitatia.Adjunxit autem eiquod est con- causam habens casus, ijuam voluntas attulit. Nisi
siliari negotiari, et est ordo hoc modo. Quare non ^ enim foderet scrobem,thesaurus nonessetinventus

oportebit,neque consiliari.quoniam si hoc tacimus, Quidarr. aulem eventus nostris voluntatibus suppe-
erit hoc. Si vero non hoc, non erit hoc, nihil enim tit.Quosdam impedit quaedam violenta necessitas.
prohihet in millesimum annum huncquidem dicere, Prandere enim et legere, et alia hujusmodi sicutex
hoc futurum esse, hunc vero non dicere. Quare ex nostra voluntate sunt, ita quoque eorum, sa?pe ex
necessitale erit,quodlibeteorum verum erat dicere nostra voluntate pendet eventus. Quod si nuncim-
tunc.Neque negotiari, iri est actum incipere atque perare Persis velut Romanus,arbitrium quidem vo-
negotium gerere, priorest enim consilialio, poste- luntatis in ipso est^sed hunc eventum durior neces-
rius negotium, sed negotium post consiliationem sita8 retinet,et ad perfectionem vetat adduci.Itaque
posuit,et cuncta quje ad consiliationis naturam addi omnium rerum et casus, et voluntas, et necessitas
oportebat, post negotiationis subdidit interposiiio- dominantur.Necunaharum resinomnibusponenda
nem. Est autem ordo hoc modo : Si omnia, inquit, est, sed trium mista potentia, unde fit ut peccan-
necessitas agit,nonoporletconsiliari,quoniam sihoc tium animus magis consideretur potius quam even-
faciraus proveniet hoc nobis, si vero hoc non fa- tus, et puniatur animus non perfectio,idcirco quod
cimus, non proveniet. Nihil enira prohibet frustra voluntas quidem nobis libera est, sed aiiquoties
unura dicere, alte:uinnegare dicentem :Si hoc faci- perfectionis ordo retinetur. Quod si oraniavelcasu
mus, hoc erit aut non erit,quod enim venturura est ^ vel necessitate fierent,nec laus digna hene facien-
fiet,sive ille per consiliura conjecte hoc posse fieri, tibus,nec ultio delinquentibus,nec leges ullaeessent
etiam si quid aliud fecerit, sive ille per consilium justse,qu8e autbonis praemia,aut malis restituerent
neget hoc posse fieri,etiamsihoc quod dixit faciat. poenas.Venio nunc ad illud quod raultis quaeritur
Ex enim fulurum est, quidquid unua
necessilate modis,an divinatio maneat,si non omnia in rebus ex
ipsorum verum dixeril. Quod si consiliari oranino necessitale contingant.Naon quod in vera praedicatione
non oportet, nec negotiari oportebit.id est nullura est,idemeslinscientia. Etsicut cumquisveruraprae-
incipere negotium.Sive enim quis incipiat,sive non dicit,quod vere praedicitur esse necesse est.Ita quod
incipiat,quidquid ex necessitate est,sine ulla dubi- quisfuturuTinovitjillud fulururaesse necesseest.Sed
tatione proveniet.Quare nihil alter homo distabit ab divinationonnovit sicoraniautex necessitate futura
alterohomine.Eoenimraelioreshominesjudicamus, pronuntiet. Atque idcirco frequenter ita divinatur,
quod meliores sunt in consilio, sed ubi consiliatio quod facillimein veterura iibris agnoscitur.Hoc qui-
frustraestcuncta necessitate faciente,homines quo- dem eventurum est. Sed si hoc fit, non eveniet.
que inter se nihil differunt. Ipsaenim consiliatio Quasi interdici possit, et alio raodo evenire.Quod si
nihil differt.utrum bonaan malasit,cura proventus ita est, necessitate non evenit. Utrum autem si
necessitas in fali administrationeconsistat.Quare si D omnia futura sciat Deus,omnia esse necesse est,ita
boni consilii homines laudedigni sunt,mali consilii quaeramus. Si quis dicat Dei scientiara de futuris
vituperatione.Non aliter hocerit juste,nisi vel raa- eventuura subsequi necessitatem, is profecto con-
lus actus malumque consilium.etecontrario bonum versurusest,si omnia ex necessitatenon contingunt,
in nostra sit potestate et non facto.Cura enim nulla orania Deum non posse.Nam scientiam Dei se-
scire
ex necessitateconstringatureventus rei, tunc et li- quitur eventuum necessitas,8i necessitas eventuum
berum voluntatis arbitrium est,ut non sitfatali ser- non 3it,divinascientia perimitur.Et quis tam impia
viens necessitati.Ergo neque qui in hoc mundo sira- ratione animo torqueatur,ut hoc de Deo dicere au-
plicesrerum ordines posuere.recipiendi sunt, et hi deat ?Sed fortasse quisdicat, quoniam evenire non
qui irapermista hacmundana mole, non permistas potest ut L>eus omnia futura non noverit,hinc eve-
quoque actoru:n causas accipiunt, repudiandi.Nam nire ut omnia ex necessilat^ sint,quoniam Deo no-
neque iiui casuomniaevenire dicunt,recte arbitran- titiam rerum futurarum tollere nefas est.Sed si quis
tur,neque qui omnia necessitatis violentia fingunt, hoc dicat, illi videndum est,quod Deumdum omnia
507 AN. MANL. SBV. BOETII 508
omnia nescire conlendit. Bi- A
scire conatur, efficere Eventuna necessarium rerum Aristotelea non ex
nariumeniranuraerum esseimparerasniuisse scire praedicentium veritate.sedexipsarum rerum natura
prop3nat,non ille noverit,sed potius nescit.Ita quo- considerans ait,quod licet necesse sil quisquis de re

quenonest potentiae nosse, sed id arbitrari nosse aliqua vere praedixerit,rem quam ante pronuntiave-
potius impotentiae est.Qui ergo dicit Deura cuncta rit evenire,non tamen idcirco rerum necessitas ex
nosse et ob hoc cunctaex necessitate esse futura,is praedictionis veritate pendet, sed divinaadi veritas
Deum dicit ex necessitate cuncta ventura credere, ex rerum potius necessitate perpenditur.Non enim
quffiCunqueexnecessitatenoneveniunt.Namsiomnia idcirco necesse est esse, quoniam verum aliquid
exnecessitate venturanovitDeus.in notionesuafalli- praedictumest.sedquoniamnecessarioeratfuturum,
tur,non enimon.niaexnece8sitateeveniunt,sed aliqua idcirco de ea re potuit aliquid vere pra?dici,quod si
contingenler.Ergosiquaecontingentereventura sunt non eveniendi non est causa
ita est,eveniendi rei vel
exnecessitateeventuranoverit,inpropriaprovidentia is qui praedicit remfuturum
esse velnegat.Nonenim
falsusest.Novitenim futura Deus non ut exnecessitate propter affirmationem vel negationem esse necesse
evenientia, sed ut contingenter, ita ut etiam aiiud est,sed idcirco ea esee necesse est quae futura eunt,
posse fierinonignoret, quod tamen fiat ex ipsorum quoniaminnaturapropria quamdam babent neces-
bominum et actuuni ratione persciscat.Quare si quis r» sitatem, in qua si quis incurrerit, verum est quod
omnia ex necessitate fieri dicat,Deo qooque bene praedicit.Ergo si quaecunque nunc facta sunt,verum
volentiam subripiat necesse est, nihil enim illius de his fuisset dicere quoniam erunt.sive ille dixis-
benignitas parit, quandoquidem cuncta necessitas set, sive non quaacunque facta nunc
dixisset. Haec
administrat,ut ipsum Dei benefacere ex necessitate sunt,erantex necessitate futura, non enim propter
quodammodo sil,et non exipsius voluntate, nam si dicentem vel negantem in rebusnecessitas est, sed
ex ipsius voluntale qua^dam fiunt,ut ipse nulla ne- propterrerum necessitstem veritasin pronuntiatione
cessitate claudatur,non omniaexnecessitatecontin- vel falsitas invenitur. Quare si etiam ca quie nunc
gunt.Quis igitur tam impie sapiens Deum quoque facta sunt verepotuissent pra;diciquoniamerunt, et
necessitate constringat? quisi omniaex necessitate his ita positis rera necesse esset evenire, sive illi

fiori dicat, ista quoque vis impossibilitas eveniet. praedicerent sive non praedicerent,necesse esl omne
Quare ponendum in rebus estcasu quaedam possp,et quod fit ex necessitate esse futurum, et nihil om-
voluntate effici, et necessitate constrinj^i. Et oratio nino utrumlibet in rebus est;namque si nihil neces-
qu<-Butruuivishorumsubruit,impossibilisjudicanda sitatem rerum adjuvat divinatio, el nihil interest
est.Non igitur immeritoAristoteles ad impossibilem utrum quis praedicat fulurum esse aliquid.an neget,
rationem perducit
^ dicens, et possibilitatem, w.
--~—-~i--r et ^^
ca , an nullus omnino aliquid,
...- .^„.„, necin _
affirmatione nec in
sum.et liberum arbitrium deperire, quod fieri ne- negatione praedicat, manifeslura est quoniam nec de
quit,si omnium futurarum enuntiationum unasem- eo ulla distantia est sive enim quis ante quamlibet
:

per vera est definite, falsa semper altera definite. multum tempus aliquid eventuruni vere esse proB-
Harum enim veritatem et falsitatem necessitas con- dixerit, sive ante quamlibet paucos dies vel horas,
sequitur, quae etcasum de rebus et liberum subdu vel momenla, nihil interest : sive enim quis
c;)t arbitrium. Unde nunc quoque idem repelit di- ante mille annos praedlceret, quod ex necessitate
cens Nihil impedire utrum aliquis ante mille annos
: esset futurum, sive ante annum vel mensem, vel
aliquid futurum esse dicat,an alius neget, non est horam, vel
diem, vel momentum
de necessitate rei
enim ut propter dicere vel negare ouncta facienda evenlurae nihil moveret;quid enim interesset utrum
Srint vel non facienda,sed si necesse est, dicentem praediceretur an non pra^diceretur? nihil quoque in-
velneganterajesquoqueaffirmatas vel negatas sub- terest an juxta praedicatur an longius.Quod si haic
sequi, etiam si illi non dicant quae illis dicentibus itasunt,etomniaquaeounqueeveneruntfutura luisse
evenire necesse erat, etiam non dicentibus evenire necesse est, totum liberum arbitrium perit, totus
nocesse est, dicit autem hoc modo : casus absumitur, rerum possibilia propter necesai-
At vero neque hoc differt, si aliquis dixeril contra- tatem omnis excluditur. Simul autem Aristoteles
(iictionem, vel non (dxerit, manifestum est enim quo- D praenuntiationemeventumquecontingensrerumne-
niam sic se hahent res.etiam si non hic quidem affir- cessitatem ex ipsa proposilionum veritate confirmat
maverit, ille vero negaverif.Non enim propter neyare diccns Si haec ita sunt, ut in omni tempore se sic
:

vel alfirniare, ^rit velnon eril,iiecin mitlesimwn an- haberetunumquodquequod factumest uthocipsum
num magis quam in quantolibet tempore. Quare si in vere praediceretur, necesse esset hoc fieri, id est
omni iempore sic $e habebal ,ut unum diceretur vere, necesse esset quod praidiclum est vore evenire ;

necesse erit hoc fieri, et unumquodque eorum qux unumquodque enim eorum quae (iuntetvero pra-di-
fiunl, sic semper se habehat, ut ex necessiiate fieret. cuntur sicse habet, ut ex necessit.itefiat. Hoc aulem
Quando enim vere dicit quis quonium erit, non potest cur fiat haec ratio est, quod enim vere qiiis dicit, fieri
non fieri, et quod factum est,verum eratdicere semper necesse est. Illaenira verilas ex necessitate rerum
quoniam erit.Quod si hxcnon sunt possibilia, videmus procrealur.Quod sietiam id quod factum est ver»-
enim esse prinrtpium futurorum,etab eoquod consul- citer praenuntiaretur futurum, nullaessetdubitalio
tamus, alque ugimus atiquid. omnia ex necessitale provenirc.Quod si hoc,iQquik|
509 IN LIBRUM DE INTERPRETATIONE EDITIO SECUNDA. 510

iinpossibile esl(videmus enimquasdam rosex prin- A musigitur nosquoque rcrum pnncipia.etex nostris
cipio liberi arbilrli et exnoslrorum actuum fonte consiiiisatqueactibusinrebuspluraconsistunt.Quod
desccnderp),quid dubitamusrrivolamrationem om- si ea quffi per hanc rationem afTcrunlur, perspicua
nium rorum necessitatis exoludere?et dclectum hu- sunt,quod vero ponitur,id est,afiirmationem et ne-
manajvitscinterpositionenecessitatis non absumere? gationem omnem in futuro veram esse, non ajque
quae enimerit uUa discretio inter homines,si liberi perspicuura est,cur dubitamus mendaccm subter-
arbitrii Judicium perit?Cur postremum leges con- fugere rationis viam,et tenere ea quae cum vera,tum
ditaj? Cur reipublica3 jura?Cur responsa sunt? Cur manifesta sunt,repudiati3 his quae nec veritate ulla
institutii?Gur mores publici et privati actus consti- firma sunt,nec perspicue clarescunt ? Et quoniam
tutionibus principum et judiciorum noxibus conti- jam supra dixerat,quare non oportebit neque consi-
nentur.sicertumest nihil humanis licerepropositis, liari.noque negotiari,nunc hoc reddiditad id quod
frustra enim cuncta sunt.si liberuna arbitriqm non ait nequeconsiliari,dicens nos esse principium futu-
esl, leges enim et caetera ad continendos animos rorum,etabeo quod consiIiamur,ad id quod ait,ne-
hominum conditas scimus.Quod si seipsi animi non que negotiari reddidit id quod subjecit, atque agi-
regunt,et eos aliqua quajdam violentia necessitatis musutuliquid.Quaretanta brevitaleoratioconstricta
impeilit,dubitumnonestquinvacua3istae]ege3sunt, g est,ut in oa teneatur rationis ordinisque necessitas.
quffl nihil sponte facientibus proponuntur.Sed haec Et quoniam est omnvw in his qux non semper actu
quam sint impossibiliaipse Aristotelesprobiit,cu.jus sunl, posfAbile esse el non esse similiter, in quibus
recta sententia neque casum, neque necessitatem, ulrumque contingit,et esse etnon esse. Quare fieri el

noque possii>iIitatcm in utraque parte natur8e,neque non (ieri.Ac multa nobis manifesta sunt sic se liabcn-

liberum toIlitarbitrium,sed cunctapermiscens,rebus tia,ut quod hanc vestem possibile est incidi el non in-
pluribusarbitraturmundumcon-positumnonsin.pli- cidelur,sed prius exteretur ,similiter autem et non in-
ci vel casu.vel nocessitate,vel libercE voluntalis ju- cidi possibile esl.Non enim esset possibile cam prius
dicio contineri.Quod non sunt possibilia, vi-
si hcec exteri,nisi possibile esset nun incidi.Quareetin aliis
demus enim esse principium futurorum et ab eo fiendis qux secundum polentiam hujusmodi dicuntur.
quodconsiliamuratqueagimusaliquid.Impossibilia, Manife:^tum iQitur est, qiioniam non omnia exneces-
inquit,ista sunt utorania ex necessitate proveniant. sitate vel sunl vel fiunt,sed alia quidem utrumlibet,et
Sumus enimquorumdam non magis vel affirmatiovel negatio vera est,alia vero
nosipsi quoque principia,
et animus noster magis quidem et in piuribus alterum,sed tamen con-
ratione formatus,aciionesque no-
strae ea ratione directae quarumdam rerum princi- tingit ficri et alterum, alterurn vero minime.

pium tenent.Sicenim id quod in nobis est se habe- Continuus quidem sensus ex superioribus hoc
re dicitur,nuIloque extra impediente vel cogenle ad ^ modo. Supra enim ait quod si haec non sunt possi
quodnobisvidetur rationejudicante prosilimus.Nec bilia,id est ut omnia necessitas administret. Vide-
omnianecessitatibussurripiondasunt.On:niumnam- musenim a nobis quoddam esseprincipium futuro-
que animalium genus in eo quod animalia sunt sub- rum et a nostris actibus, atque consiliis, his illud
jectum est aliud naturae, aliud coelestibus siderum addit,quoniam suntaliqua quae possibiliasunt esse
cursibus,aliud rationi quoque mentis et animi cogi- cum non sint,et non esse cum sint,b;ec jam simul
tationi.Arboros namqueetquffidam animaliairratio- iiuferentur si nocessitas in oninibus dominetur, et
nubilia. Illaquidem tantum uatura? subjecta sunt. sensus quidemcum superioribus ita conjunctus est.

Pecudes vero quia liberum nou habent arbitrium Quid autem habeat argumentationis tota sententia,
coelestium etiam decretis.Hominesautem el naturae hoc modo perspiciendum est.Possibile esse dicilur
etsideribusetpropriae voluntati subjecti sunt.Multa quod in utramque partem facile naturae suee ratione
enira natura dominanlevel facimus,vel patimur,ut vertatur,ut cum non sit,possibile sit esse,'nec cum
mortem vel hujusmodi habitudinem corporis.MuIta sit, ut non sit res ulla prohibeat, ita ergo et quod
etiam secumrerum ipsarum necessitas trabil,ut oa possibile dicimus a necessitate sejungimus. Aliter
quae cumfacere voIuraus,nontamen facorevaloHmus. enim dicitur possibile me esse ambulare cum se-
Multa autem dat voluntatis liberum arbitrium quae D deam, aliter solem nunc esre in Sagittario et post
nobi3volentibusfiunt,quaenonfierentnisi vellemus, papcos dies in Aquarium transgredi.Ita enim pos-
undefitut naturaquaemotus est principium et liberi sibile est ut etiam essenecesse sit.Possibile autem
ai-bitrii [acultate,et animi^iuoquerationeparticipet. dicere solumus.quod et cum non sit,psse pGSPit,et
Animavoro velut alligata corporibus.quibus natura cum sit,non esse iterum possit.Si quis ergo om.nia
doruinatur,imaginationibus et cupiditatibus et ira- nocessitati subjecerit.ille naturam possibilitatis in-
cundiae ardoribus caeterisque,qu3e afferunt corpora, Tres ergo sunt sententiae de possibilitato.
tercipit.
exipsacuiilligataeslnaturaparticipat.Cuncti autem Philo enim dicii possibile esse,quod natura propria
divinae providentiaesubiecti,exilIaquoquedivinorum enuntiationis suscipiat veritatem, ut cum dico me
voluntatf. pendemus.ilaquenocccelestium necessitas hodieesseTheocritiCucolica rolecturum,hoc si nihil
tola subruilur, nec casum dispntatio h.TC de rebus extra prohibeat, quantum in so ost potest veraciter
eliminal,et liberum firmat arbitrium,sed haec majo- praedicari.Eodem aulcm modo idom ipjoPhilo no-
ra sunt quam ut nunc digne pertractari queant.Su- cossariume3sedefiDit,quodcumverum sit,quantum
511 AN. MANL. SEV. BOETII 512
inseest nunquamposfitsiisceptivumessemendacii, \ turali quadam cognatione videntur esse conjuncta,

non necessariuin autem idem esse determinat.iiuod idcircoad utrainquepartemeorum eventus possibilis
quanlum iii se e3t,possit suscipere falsitalem. Im- est.ut lignum hoc potest quidem secari, sed nihilo

po3sibileverosecundurapropriaranaturam,nunquam tamen minushabetad contraria cognationem.Potest

possit suscipere veritatem. Idem tamen ipse etcon- enim non secari. Et aqua potest quidem calescere,
tingens el possibile unum esse confirmat.Diodorus sed nihil eam prohibet frigoriquoque esse conjun-
possibile esse determinat,quod aut est aut erit,im- ctam.Et universaliter dicere est.qufflcunque neque
possibilequod cum falsum sit,non erit verum, ne- semper sunt.neque semper non sunt,sed aliqiioties
cessarium quod cum verum sitnonerit falsum.Non sunt, aliquoties non sunt, ea per hoc ipsum quod
necessarium,quod autjam est auterit falsum.Stoici sunt,et non sunt, habent aliquam ad contraria co-
vero possibile quidem posuerunt.quod susceptibile gnationem.Haecautem impossibilium et necessario-
essetveraepraedicationis,nihilhis prohibenlibusquae rum media sunt. Impossibile enim nunquam esse
cum extra sint, cum ipso tamen fieri contingunt. potest.Necessarium nunquam non esse, inter hajc
Impossibile autem quod nullam nunquara suscipiat propria quorumdara natura est, quae horum utro-
veritatem,aliis extraeventam ipsius prohibentibus. rumque sit media,quae et e3se,scilicet possit el non
"lecessarium quod cum \erum sit.faisam praedica-
Ne r>
esse.Erj,'o hoc nunc dicit: Videmus, inquit, in his
tionem nulla ratione suscipiat Sed si omnia ex ne- quae non semperactusunt.Illaverononsemper sunt
cessitate fiunt, in Diodori sententiam non rectam aclu,quae ad utraque contraria babent cogntitionem:
sine ulia dubitatione veniendum est.Ille enim arbi- ignis semper actu calidus est, aqua vero non sem-
tratus est si quis in mari raoreretur, eum in terra per.Quocirca videmus in his,quae non semper actu
mortem non potuisse suscipere, quod neque Philo sunt, esse quaedara possibilia, et non, id est, ut et
neque Stoici dicunt.Sed quanquara ista non dicanl, sint,etnon sintquou in his evenit in quibus utrum-
tamen si unam partem contradictionis eventu neces- que contingitjid est,et esse et non esse,ut aquam

sitatis metiuntur,idemcum Diodorosentire cogun- et esse caiidara et non esse calidam, fieri quoque
tur.Nara si quis in mari mortuuse3t,iIlum necesse calidam non fieri.Multaque nobis perspicua sunt,
et

fuit in mari necari,impossibile enira eum fuit mor- ita utramque partern eventus
sese habentia, ut in
tem in terra suscipere.quod perfalsam est. Atque sine ullo alicujus rei impedimento vertatur, ut ve-
haecorania impossibilia subirecoguntur.Quicunque stem quam possibile est quidem secari,sed fortasse
enim definite aiteram contradictionis partem in fu- ita continf;it,ut non ante ferro dividatur,quara eara

turo verara esse contendunt,soiam necessitatem in exterat vetustas.et hoc fieri potest,utquaelibet vestis
rebus inducunt.Neque enimsi quis naufragioperiit non ferro potius minuatim pereat, ^uam usu ipso
in pelago,idcircosinunquara navigasset,immortalis G exteratur. Sirailiter aiitem non solum eam secari
in terra futurus fuisset.Atveronon exeventu rerum, possibile est,sed eam prius exteri quara secari,non
sed ex natura eventus ipsos suscipientium proposi- enira esset eam possibile non secari, nisi prius
tionum contradictionesjudicandae sunt.Si enim mihi possibile esset exteri. Cum enim exteritur, non
omnia suppetunt nunc ut Athenas eam, etiarasi non secatur,hoc autem in quibus eveniat universaliter
vadam, posse rae taraen ire raanifestum est,et cum raonstrat.Evenit hoc enim,inquit, in facturis. Fac-
iero potuisse non ire. Id quoque apud eos qui even- turae autera sunt, in quibuscunque generatio est
tus exrerum naturarectaratione dijudicantindiibi- atquecorruptio.Siveenim quod natura fiatsivearte,
lalura est. Non ergo id est possibile ut sit necessa- in his a faciendo facturam dixit.Inhis crgofacturis
rium.Sed quanquam quod necessarium est,possibile aliaquidem potestate Eunt,alia actu, ut aqua calida
sit, est tamen aliaquaedam extrinsecuspossibilitatis quidem est possibilitate. Potestenim fieri calida,
natura,quaeetabimpossibilietanecessitatesejuncta frigida vero actu est. Est enim frigida actu, hoc
est. Aristotelesenim hanc habens opinionera de his autem actu et potestate fieri ex mnteria venit.Nam
quae sempernecesse esse est,eaputat nuUamhabere cum sit materia contrarietatis susceptrix,et ipsain
ad contraria cognotionem,utnix,quoniara semper se utriusque contrarietatis habeat cognationem, si
est frigida,nunquam caloriconjuncta est.lgnis quo- D ^PS^ Pf"" se cogitetur,nihil eorura habet quae in se
que nunquam frigori cognatus est.Idcirco quoniam suscipit,etipsa quidem nihil actu est,omnia tamen
semper in frigoris contrarietate versatur, id est in potestate. Suscipiens autem coniraria, quanquann
c;(lore. Krgo omnia quaecunque sunt necessaria, unara habeatcontrarietatem,habettaraen et alteram
nullaraadcontrariaraqualitatem,quamipsaretinet, simul,sed non actu,ut in eadcm aqua. Hujus enim
habent cognationem. Quod si quam cognationem materia et caloris susceptrix estet frigoris.Sed cum
haberet ignis ad frigus, frustra essetilla cognatio, utrumlibet horum susceperit vel calorem vel frigus,
nunquam ignisein frigoris qualitatem vertente,sed est quidem,si ita contingit.calida, est etiam simul
novimus nihilproprium natum frustra naturam so- frigida, sed Don eodem modo. Nam fortasse actn
lere perficere.Ergo illasunt posita necessaria quae- calida est,frigida poteslate Ergo quod potestate est

cunque ad contraria nuUam hahent cognationem, in rebus.exmateriH venit.Alioqui diviniscorporibus

quaecunque Hutcm habent,illa non sunt nocessaria. nihil oranino est potestate, scd omne act». ul soli
Scd quoniam ad utramque partem contrarietatis na- nunquam estlumen potestate,sed actu necpotestate
513 IN LIBRUM DE INTERPRKTATIONE EDITIO 8KCUNDA. 514

quidem ullaobscuritas.vel tolo cojionullaquies. Ila A.
ergo sese habenl ex maleria, ut omniaipsa ossent
polestatc, nihil autein aclu inlroducla, sed natura
(\Uic in ipsainateriaest,singulosprorationedislribuit
Duplex modus neceesitatis ostenditur, nnus qui
cumalicujusuccidentisnecessitate proponitur, alter
qui simplici pra^dicationeproierlur, utcum dicimus
moveri necesse e3l,non enirn solcm quianunc
soleiii

motus, et singulas qualitatum proprietates singulis
matcriae partibus ponit, ulalias<iuidem naturaipsa
necessarias ordinaverit, ita ut quandiu res illa esset
cjus, in ipsa proprietas permaneret, ut igni calor.
Nam quandiu ifinis est, tandiu ignem calidumesse
necesseest, aliisvero rebus taiesqualitatesapposuit,
quibus carere possint. Et illa quidemjnecessaria
qualitas informat uniuscujusque substantiam. Illa
cnim ejus qualitas cum ipsa materia ex natura
movetur, sed quia nuntiuanuion niovebitur, idcirco
insolismotu necessitasvenit.Aliterveroqui cumcon-
ditionediciturtali3e3t,utcumdicimu8,Socratemse-
dere necesseest,cum 8edet,etnon sedere neceaseest,
cum nonsodet.Naincuin idemeodem temporesedere
etnon sederenon possit, quicunque sedetnon potest
non sedere,tunc cuin sedet,igitur sedere necesse est,
ergo tuncquandonuissedet, eum sederenecesscest;
fieri enim non potest ut cum sedet, nonsedeat. Rur-

conjuncta est. Istae vero aliae qualitates extra sunt, sus quando quis non sedet, tunc cum non 3edet,non
quaeet admitti possuntetnon admitli,atquehincest sedere eum necesse est. Non enim potest idem se-
generatio et corruptio. Ex natura ergo et exmateria t» dereet non sedere, etpotestista esse cum conditione
istain rebuspossibilitas venit.quain recasusquoque necessitas, ut cum sedet aiiquis, tunc cum sedet,
aliquando subrepit, quse est indeterminata causaet ex necessilate sedeat, et cum non sedet, tunc cum
sineulla ratione cadens, neque enim casus natura non sedet, ex necessitate non sedeat. Sed istacum
est, quae frustra nihil efficit. Nec liberum est casus conditione quse proponilur necessitas, non illam
arbilriumquodin judicioetraLioneconsistit.Sedextra simpiicemsecum trahit.Non enimquicunquesedet,
estcasus, qui propter riliam rem quibusdam factis simpliciier eum sedere necesseest, sed cum adje-
ipse subitus etimprovisus exoritur. Et ex hacautem clione ea quae est,tunc cum scdet, sicut solem dici-
quse estutrumlibet possibilitateetiamiilaiiberi arbi- mus necesse est moveri. Nec hoc addimus, ut solem
Iriiratiovenit. Sienininonesselfierialiquid possibi- moveri necesse sit cum movetur.sed tantum simpli-
le,sedomniaautexnecessilateesent,autex necessi- citer dicimus solem moveri necesse est, et haec ne-
tate noD essent, liberum arbitrium non maneret. cessitas simplex de sole dicta, veritatem in oralione
Recte if^ilur nec omnia casu, ut Epicurus, nec ne- perficiet. At vero illa quae cum conditione dicitur, ut
cessitate omnia, ut Stoicus, nec rursus omnia li- cum dicimus Socratem sedere necesse est, tunc cum
bero arbitrio fieri proposuit. Sed cuncta permi- sedet, id quod dicimus,tunccum sedet, ethanc coa-
scens, in pe.f-misto mundo permistas quoque rerum ditionem temporis, si a propositionedividamus, de
causasesseproposuit, utaliae quidem ex necessitate, C tota propositione veritas perit. Non enim possumus
aliae vero casu, vel liberoarbitrio,veI postremo possi- dicere quoniam ex necessitate Socrates sedet.Potesl
bilitatecontingerent.Quorumomnium unum nomen non sedere. Habet enim quamdam conve-
enim et
est, utrumlibet, vel in casu, vel in voluntate, vel in et cognationem potestas Socratis sicut ad
nientiam
possibilitate.Sed horum divisionem facit.Nam eorum sedendum, sic etiam ad non sedendum.Ergoid quod
quoe sunt utrumlibet, alia sunt quae asqualiterad af- dicimus ex necessilate Socratem sedere, tunc cum
firmalionemetnegationem sehabent,uLestlecturum sedet, ad accidens respicientes proponimus. Nam
me esse hodie Virgiliura et non lecturum. Utroque quando accidit Socrati sedere, eo tempore quo acci-
enim modo utrumque est, hoc est enim quod ait, Et dit, ei non accidisse non potest. Sic enim fietutei-

non magis vel alfirmatio vel negatio est. ^qualiter dem eadem res accidat et non accidat uno eodemque
enimetpossui)IegereVirgiliumnunc,etpossumnon tempore.quod impossibile est. Idcirco accidens ejus
legere, Alia vero sunt quae non se aequaliter ha- inspicientes dicimus, necesse est Socratem sedere,
bent, sed quanquam in una re frequentius eveniat, sed non simpliciter, sed tunc cum sedet. Et sicut
non tamen prohibitum est in altera provenire, ut in simpliciter yEthiopem diccreesse candidum falsum
eo quod est hominem in senectacanescere. In plu- est, verum tamen est in aliquo esse candidum (In
ribus quidem hoc contingit, sed conlingit fieri et n oculis enim et dentiijusilli candor inest),;taquoque
alterum, id est ut non canescat. Alterum vero mini falsum est Socratem ex necessitate sedere simplicitcr.
me, id est utcanescat. Ita ergo et possibilitate, et Verum autemesthancnecessitateminaliquoquodam
casu, et libero arbitrio, contradictionem in una par- ponere,etnon simpliciterpra2dicari,utdicamus tunc
te de futuro definite non esse veram vel falsara, per cura sedet, Quemadmodum enim in sole dimus,quo-
firmissimam. et validissimam argumentationem niam solem moveri necesse esl simpliciter, si ita di-
constituit. His autem adjicit hoc. camus, Socratem sedere necesse est, falsum est. Sin
lijituresse quod est,q\iando est,et non esse quod non vero marmoreum Socratem dicamus,quoniam mar-
est,quando non est, necesse esl.Sed non omne quod est, moreum Socratem sedere necesse est, si fortasse se-
necesse est esse,nec omne quod non est,necesse est non dens formatus sit, verum est, et simpliciter de tali
esse.Pfon enim idem est omne quod esl, necessario esse Socrate necessitas poterit praedicari. De ipso autem
quando est ,ei simpliciter esse ex necessitate.Simililer Socratesiuipliciterlalis necessitas non dicitur.Neque
auiem et in eo quod non est. enim fieri potest ut Socrates ex necessitatrj sedeat
 :

515 AN. MANL. SRV. BOETII 516

nisiforlassecumsedet, tunc enim cum sedet, quo- A. falsa,aul enimlecturu? est,aut non lecturus,et hoc
niamsedctetnon potest non sedere, ex necessitate confuse et in tota oratione perspectum. Sed nuUus
sedet alioqui simpliciter et non exnecessitatesedet, potcst dividere etrespondere,quoniam veraest et le-

sed contingenter. Polest enim surgere. Quod autem cturumeumesse,vel certequoniam vera eslnoneura
exnecessitatesimpliciterest,illam non potest per- esse lecturum.Hocautem non quod audientes defu-

mutare necessitatem, utquoniam simplicitersolem turo ne.sciamus,sed quod eadem res et esse possit et

moveri necesse est, sol stare nuUa ratione potest. non esse. Alioqui si ex nostra scientia hoc eveniret,
Hoc igitur Aristoles dicit, omne quod eat quando etnon ex ipsarum rerum variabili et indefinilopro-
cst, etomne quod non est, quando non est,
esse ventUjilla rursus impossibilitas contingeret.utom-

cura conditione et non esse,necesse est,sed non sine nianecessitas administraret.Nonenim propterscien-

conditione aut esse aut non esse simpliciter. Haec tiam nostram quod ex necessitate est,eventurum est.
enim solis illis necessitatibus altributa sunt quae- Sed etiamsi nos nesciamus, erit tamen ejus rei even-
cunque nullius potentiae aut cognationis adopposita tus conslitutus, et indubitanter illara rem futuram

sunt, ut sol ad quietem, vel ignis ad frigus. Neque esse necesse esl. Ergoquoniam hoc fieri nequil, et

enim idem est, inquit, Aristoteles, ex necessitale sunt quaedam quae non exnecessitate proveniant,sed
esse aliquid quandoestin conditione,vel non esse P contingenter.in hisquanquam totius contradictionis
quando nonest, et simpliciter dicere omnia ex ne- in qualibet ejus parte veritas inveniatur aut falsitas,

cessitate esse, vel non esse. Illud enim conditio ve- non tamen ut aliquis dividat et dicat hanc quidera
rum t'ecit,in hocsimplicitatis natura efficit veritatem. verara esse,illara vero falsara,quod hujusmodi mon-

Similiter autem,inquit,et in eo quod non esl, idem stravit exemplo. Cras enira bellum navale fieri, aut

esl. Non enim omne quod non est, non esse necesse non fieri necesse est, non tamen ex necessitate fiet
est, sed tunc cum non est, tunc noo esse necesse cras,aut necessitate cras non fiet. Ut possit aliquis
est, ethoc in conditione rursus, non simpliciter. dividere et praedicare dicens, cras fiet, ut hoc vere

Duabus igitur his necessitatibus demonstratis, una dicat, et itaexdefinito contingat,velrursus cras non
scilicet conditionali, altera simplici. Rursus ad con- fiet,ethoc eodem modo proveniat.hoc nonpo-
fieri

tradictionem de futuro contingentique revertitur. test, sed tantum indefinite quaecunque una pars
Et in conlradiclione eadem ratio est. Esse quidem contradictionis vera est, altera falsa, sed quae eve-
vel non esse omne,necesse est,et futurum essevelnon. nerit. Eventus autem ipsorum indiscretus est, et

Non tamen dividentem dicere alterum necessarium. illud enimetillud poterit evenire.Hoc auteraidcirco
Dicoautemut necessecstquidem esse futurumbellum est quoniara non est ex antiquioribus quibusdam
navale cras, vel non futurum esse,sed non necesse est causis pendensrerura eventus.Utquaedara quodara-
fulurum essecras bellu7nndvale,velnon (uturumesse. ^ raodo necessitatis catena sit, sed potius haec ex
Fufurum autem non esse necesse est.
vel esse vel nostro arbitrio et libera volunlate sunt, in quibus
Planissime quas sententia habetur de contingen- est nulla necessitas. Quod si, inquit,sirailitcr ora-

tibus propositionibuset futuris exposuit dicens : In tionesveraesunt quemadmodum et res,hocsumpsit

hisquidem totam contradictionem dictam unam a Platone, qui dixit similiter se habere orationes
quamlibetpartemveramhabere,alteramfal3am,sed rebus, et cognatas quodaramodo esse in ipsa si-

nonutaliquisdividatatquerespondeat.Hancquidem gnificatione,ut sisintres imperrautabileset ratione

ex necessitate esse veram, illam vero ex necessitate stabili permanentes,oratio quoquede his vera essct
alteram falsam, ut in eo quod dicimus, sol hodie et necessaria. Sin vero esset res quae varietate na-
occidet, pol hodienon occidet, facillime in his ali- turas nunquam perpetuo permaneret,in oralionibus
quoniam solem hodie occidere,
quis dividens dicit, qaoque fixa veritas non esset, et nulla per hujus-
exneccssitate verum est, non occidere, ex necessi- raodi orationes demonstratio proveniret. Hoc ergo
tate falsum.ltasesehabetdivinorumcorporum ratio suraens Aristoteles ut optirae dictum, sic ait

etnatura, ut in his nuUa cognatio sit ad opposita, Quare quomam orationes similiter verx sunt,ijuem-
atque ideo vel quod sunt, ex necessitate sunt, vel admodum ef res, manifestum esl quoniam quxcun-
quod non sunt, ex necessitate non sunt. Ea vero D que sic se habent,ut utrumlibct sint, et conlraria ip-
quaeingenerationeet corruptione sunt,non ita sunt, sorum contingere possinl, necesse est similiter se ha-
habent enim hoc ipso quod etgignuntur etcorrum- bere et contradictionem. Quod contingit in his qux
puntur ad opposita cognationem, atque ideo in his non semper sunl, et non scmper non sunt.
non esl unam partem contradictionis assumere, et Quoniam, inquit,orationes siiniliter sese habent
eam necessario esse praedicare, etrursus aliam ne- quemadmoduractresraanifesturaest,quoniamquffi-
cessario non esse proponere, quamvis totiuscon- cunciue res ita sunt ut utrumlibet sint et contraria
tradictionis unaquffilibel pars vera sit, altera falsa, ipsorum contingere possint, necesse esl contradi-

sed incognitae et indefinitae, et non nobis. Verum ctionem itasehabere,quae de illiusnaturaeinslabili-

quia nalura ipsarum rerum quae proponuntur du- bus atque indefinitis rebus est. Quod si res sint du-
bitabiliscst, utin ea propositione qua3 est,Socrates bitabilcset indefinito variabilique provenlu.contra-
hodie lccturus esl, Socrales hodie lecturus non est, dictio quoque quae de his rebus lit, variabili ct inde-

tolius quidera contradictionis una vera est, altera finito proventu sit.Quffi autemessentbujusmodires,
 517 IN I R M DB INTERPRETATIONK EDITIO SECUNDA. 518

quarumeventnsvariuaindelinitusqueconslarct^pla- A rarius,noncontingitoppositum.Ouofl sineque in liis

nissiaie (lenionstruvit dicens, quod coutingit in his (jna! in f)luribus pra3dicantur,una definite vera cst,
quffi non semper sunt et non semper non sunt. Ea altera falsa.ct multo minus in his quorum ajqualiter
enimsuntin quibuscontingil utrumlibet,quaBneque indiscretus eventus est,manifestumestin futuris et
sempersunt(po3suut enimcorrumpi),nequesemper coHtin};entibu3 propositionibus non esse veram
non sunt, possuntenim generariet ficri.Hacc enira unam, alteram falsam. lioc ehim in principio, ut
3untqu;e habcnt ad opposita cof,'n!itionem, sicut in monslrarct validissima argumentationc^, contendit.
ipsapropriasubslanliarerumipsarumeventusdocet. Neque enim qurmadmodum in his quce sunt, sic se
Nam esse et non ease oppositum est. Quod autem res habet etiam in his quoi non sunf, possibilibus
non fuit, et generatur, et fil, ex eo quod non fuit tamen esse vel non esse, sed quemadmodum dictum
est.IIabuitigitur in hoc ad csse et nou esse, id est est.

ad oppositacognationem. Sin vero iilem ipsum quod Ad divisionem temporum in principio factam to-
estcorrumpatur, ex eo quod fuit non erit. llabebit tarn revocat quaestionem.Ait euim eas prius propo-
igitur rursus ad opposita cognationem.Quare sicut sitiones quaj fierent, aut in praesenti, aut in futuro,
harum quaesuntin generatione etcorruptionererum aut in prffiterito prsdicari, et eas quidem quaj de
proventus indefinitus est, ita quoque el contradi- r» praeterito vel praesenti dicerentur, definitam ver
ctionumpartes,quanquam intotacontradictioneuna tatem veifalsilatem habere, sive in sempiternis et
vera sit, altera falsa. Indefinitum enim et indi- divinis rebus dicerentur,sive in nascsntibuset mo-
scretuin est, quae una harum vera sit, quae altera rientibus, in quibus utrumlibet contingeret, ut ha-
falsa. berentadopposlta cognationem,infuturis vero,side
Horum enim necesse esl alteram partem coniradi- divinisquideuirebusaliquisetimmutabilibusloque-
ctionisveram esse velfatsam. Nam tamenhocvel illud, retur, eodem modo un^m veram definite, alteram
sed utrumtibet, et magis qmdem alteram veram non falsam esse definite. Non enim babent hujusmodi
tamen jam veramvel falsam. Quare manifestum est naturae ad opposita cognationem. In his autem quae
quoniam non est necesse omnis affirmationis et nega- ingeneratione et corruplione essent de futuro praj-
tionis opposilariim lianc quidem veram, iltam vero dicatis vel affirmative vel negative, non eumdem
falsaesse. csse modum veritatis definite, sed totius quidem
Docuit supra nos inhisquaeutrumlibetsunt rebus contradictionisunam partem veram esse, alteram
contradictionis unam parlem non esse definite veram falsam,definileautem unamveram,definile alteram
falsam vero alteraradefinite, nunc a frequentiori et falsam, minime.Nunc autem non utraqiie tempora
a rarioriargumentum trahit. Supra namque mon posuit, prajsens scilicet et praeteritum. Sed taraen
stravit essequasdam res quae frequentius quidem ^ praesens^dixitenim :Nequeenim quemadmodumin
contingant, non lamen interclusum sit, ut et oppo- his quae sunt,id est in his quae prssentia. Quod vero
sitaaliquando contingant. Contingit enim utrarius aitinhisquae non sunt, possibilibus tamen esse, de
infrequentiusque contingant.Ergo si in his quaecun- futuris loquitur, quae cum non sint tamen esse pos-
que in pluribus eveniunt, non necesse est unam ve- sunt. Non enim sic se habet in praesenti praedicta
ram esse,alteram falsam.Idcircoquonianiquicunque propositio, quemadmodum in futuro in hisscilicet
dixerit hominem in senecta canescere, el hoc ex quae utrumIibetsunt,etingenerationeetcorruptione
necessitate esse protulerit, mentietur. Potestenim consislunt. In illis enim,id est, praesentibus et prae-
et canescere. Si in his ergo non est definite una teritisdefinite una vera est, altera falsa.In his vero,
vcra, altera falsa, in quibus una res frequentius eve- id est futuris et contingentibus, veritas et falsitas
nit,rarius aItera,muIlominus in his in quibusoppo- propositionum nulla definitione constringitur. Sed
sitorum eventus aequalis
est, et verum est quidem «juoniam de futuris propositionibus Aristotelicara
quoniam hoc contingit frequentius, non ta-
dicere, sententiara, quantum facultas fuit, diligenter ex-
men omnino, quoniam ita contingit, idcirco, licet pressimus, prolixitatem voluminis terminemus.

LIBER QtJARTUS-

Est siquidem libri hujus, qui de Interpretatione

D etstudio, copientis facillimemagnacognoscere.Hu-
apud Latinos, apud Graecos vero nep£ lp[XTjv£t'a<; in- jus enim libri post has geminas commentationea
scribitur, obscura oratione series, obscuris adjecta qooddam breviarium faciemus,itaut in quibusdam
sententiis, atque ideo non hanc magnis expedissera et fere in omnibus Aristotelis ipsius verbis utamur,
Voluminibus,nisictiamnihiIlaboriconcedens,quam tantum quod ille brevitatedixit obscure,nos aliqui-
possemplanissimequodinpriraaedilionealtitudinis bus additis dulciorem seriem adjectione faciamus,
et snbtilitatis omiseram, secunda commentatione
utquasi intertextus brevitatem,commentationisque
complerem.Seddanda et proloxitati venia,et Operis di{rusionem,medius ingrediatur styIus,difFuse dicta
longitudolibriobscuritatepensandaest.Sunttamen colIigens,et angustissime scripta diffundas, atque
IgradUs apud nos saiisfacientes Icctoris et diligentiae haec posterius.Nunc vero quoniam ab Aristotelesu-
519 AN. MANL. 8EV. BOETII 520

pramonstratum est,in futurocontingentium propo- A. autem Sucrates ambulat, quamvisplure? ambulent,

sitionum veritatem et falsitatem non
nequo stabili nisi ipse Sucrates ambulet, sic etiam in eo quod est

detinita ratione esse divisam, et quidquid supra la- homo et non liomo, qui dicit homo ambulat, dicit
tissima disputatione compiexaest,nunoeju8haecin- quoniam quoddam animal ambulat, el hoc nomine
tentio est,ut categoricarum propositionum nume- qualitate determinat, dicens homo ambulat. Qui
rum Iradal, quaecunquecum diffinitovel infinito no- verodicitnonhomoambulat,nonquidemomniasub-
minesimplicilerfiunt.Primoenimvoluminedictum ruit, sedhominem lantum. Caetera vero animalia
estnomen esse, ut homo ; infinitum nomen vero, ambulabilia essc pronuntiat. Ergo sive equus,sive
ut non homo.Prajdicativaj autem et categoricaj pro- bos, sive leo ambulat, verum est, non homo am-
positiones suntquas duobus tantum simplicibus ter- verum homoambulat,si non homo
bulat, sed non est
rainis constant, Hge,sive cum finito nomine sunt,ut ipseambulet.Quare quemadmodumsehabelquidam
est, homo ambulat,8ive cum nomineinfinito^ut est, homo ambulat, ad Socratem ambulat. Quodillic si
non homo ambulat.Harumigitur propositionum ca- plures homines ambularent, verum erat, quidam
tegoricarum atque simplicium tradere numerum homo ambulat. Non etiam Socrates ambulat, nisi
contendit, qusecunque fiunt adjectione nominis in- quoque in eo quod est,
ipse Socrates ambularet, ita
finiti.Sed quoniam propositiones omnes aut secun -
n homo ambulat, non homo ambuUt, dici potest.
et
dumqualitatemdifFerunt,autsecundumquantitatem. Nam si plures qui sunt non homines amjbulent, ve-
Secundum qualitatem quod haec quidem atfirmativa rum est dicere, quoniam non homo ambulal, non
est, illa vero negativa.Secundum quantitatem vero, autem verumest dicerequoniam hoino ambulat.nisi
quod hsecquidempluracompleotitur,ilkvero pauca, ipse homoambulet, secundumdefinitionemergopo-
secundum quam differentiam hiE propositiones.quae tius et proprietatem videntur discrepare, quam se-
dicuntur, homo ambulat, et rursus,non homo am- cundum aliquam totam quantitatem, vel partem
secundum quantitatem,aut
bulat,a se differunt^aut qiiantitati9,velrursussecundum aliquamqualitatera
secundum qualitatem.Nam quod dico,homoambu- Nam sicut posterius demonstrabitur ea quae dicit,
lat,qualitatemquamdamsubstantiae,idesthominem non homo ambulat, alfirmalio potiusquam negatio
ambulare designat, et rem definitam atque substan- est, atque haec bactenus praedixisse sufficiat.
tiam,quaeunam speciem ambulabilem essepronun- DE ENUNTIATIONIBUS INFINITIS.
tiat.Quod autem dico;non homo ambulat,hominem Quoniamautemest affirmatio de aliquo signiftcans
quidem rem definitam toDo, innumerabilia vero si- aliquid, hoc autem est vel nomen vel innominatum.
gnifico, quare illa quidem qucR dicit, homo ambulat Unum autem oportet esse, et de uno, id quod est in
secundum qualitatem,quae vero non homo ambulat affirmalione. Nomenautemdictumest, etinnominatum
videbitursecundumquanlitatem pot>U3 discrepare. ^ prius, non homo enim nomen quidem non dico, sed
An certe illud magis est verius, ut quod dico, homo nomen infinitum. Unum enim significal quodammodo
ambulat,homo simplexnomenquasiaffirmationi est infinitum nomen. Quemadmodum et non currit, non
proximum, quod vero dico,non homo ambulat, non verbum dico, sed infinitum. Erit omnis affirmatio et
homoinfinitum nomen negationi videturesseconsi- negatio,vel ex nomine etverbo.velexinfinilionomine
mile,sed affirmatio et negatio secundum qualitatein et verbo.Prxter verbum autem nulla affirmatio vel nega-
differunt.Haec autem affirmationi suntne^ationique tio est enim, vel erit, vel fuit, vel fit, vel quxcunque
consimilia.Qualitateigiturpotiusquam nulladiscre- alia hujusmodi verba, ex his sunt quae sunl posila,
pant quantitate.Anmagis illud eslverius,quod que- consignificant enim tempus. Quareprimaerit affirma-
madmodum se habet propositio qua3 dicit, Socrates tio et negatio, esthomo, nonest homo, deinde.est non
ambulat,adeam quaedicit,quidam homoambulat.lla homo, non est non homo. Rursus, estomnis homo,non
sesehabethomoambulat,adeara quae dicit,nonhomo estomnis homo,esl omnis non homo, non esl omnis
ambulat.Propositio namque quae est quidam homo nonhomo.et inexlrins<icus temporibus eadem esl ratio.
ambulal, si pluresambulant, necesseestut vera sit. In secundo (ut arbitror) libropraediximus omnem
Siautemplureaambulent^utSocratesambuletnonest enuntiationem simplicem, id est, praedicativam ex
necesse. Possunt eiiim pluresambulare, et Socrates D subjecto et praedicf>to consistere. Quorum semper
non ambulare. Sed cum plures ambulant, quidam praedicatio aut verbum esset, aut quod idem posset,
homo ambulat, hoc autem idco evenit.Quia qnod di- tanquam si verbi dictio poneretur, ut cum dicimus,
cimus,quidam homoambulat,particularitatem jun- homo ambulat, verbum ponitur ;cumverodicimu8,
gimus universalitali, id est homini, et si qui sub homorationalis.subaudiaturhic verburaest.uttotus
ipsa universalitate sunt, id esl sub homine ambu- intellectussithoniorationabilis est.Quocircanecesse
lantes sunt, eam qu* dicit quidam homo ambulat estaut verbumsemperesse pracdicatum.autquodfit
veram esse necesseest. At vero cum dicitur,Socrates verbo consimile.idemque in enuntiationibuspossit.
ambulat, quoniam Socratcs circa unius cujusdam Quod vero subjectumesset,automnino nomen esset.
proprietatem est. Nisi ipse Socrates ambulaverit, aut quod vice nominis fungeretur. Quocirca iliud
quanquam omnes hominesambulent, non est verum maxime colligendum est omne in calegorica propo-
dicere Socrates «mhulat. Sicut ergo quidam homo sitiono subjeclam,es?e nomen, omno vero prwdica-
ambulat.definite verumest.si pluresambulant.Non tum,verbum. Sed quoniamcum denomine loquere-
521 IN LIBRUM I)E INTBRPRETATIONE BDITIO SKCUNDA. 522

quoddam nomenintroduxit, utsimpliciter ^

tur, aliud IndefinitaB ox nomine subjecto.
inflnito
quidem ct per so nomen non essct, infinilum tamen Non homo ambulat Non horno non ambul&t
Universales ex simplici nomine subjecto.
nonien vocarelur, id quod cum ncgativa parlicula
Oinnis lionio arr.bulat Nullus horno ambulat
profertur Omnis autem propositioex nominis sub- Universalcs ex infinito notnine bubjccto.
jectione consistit. Est autem calegorica propositio Omnisnon homoambuiat.Nullusnon homo ambulat
quae aliquid de aliquo pra^dicat vei negal, etde quo Parliculares ex simplici nomine subjecto.
nomine
Quidam homoambulat. Quidain homonon ambulat
pr?edicat quidem nomen est. Quandoque in
Particulares ex inlinito nomine subjecto.
infinitum etiam nomen dicitur, necesse estsemjjer Quidam non homo amb. Quidam non homo non arnb.
catefioricam propositionem aut noinen liabere sub-
jectum, aut illud quod intinitum dicitur. Inlinitum Ilcec ergo partiens, etde propositionibus exduobus
veronomen ostqund ipse nunc innominatum vocat. terminis constitutis faciens propositionem, inquit
Omnis ergo propositio pra;dicativa in duas dividitur omnes exsubjpcto fieri nomine propositiones, et eas

species : aut enim ex infinito nomine subjectum est, tantum ad divisionem sumitqua;exinfinito nomine,
aut ex simpliciet finito. Exinfinito quidem quemad- et finito nomine fiunt, facienshujusmodidivisionem

modum cum dico, non homo ambuiat, ex finito au- principalem,ntsit: Propositionumaliffi suntexfinilo
tem et simplici, ul homo ambulat. Hujus autem quae n non>'nf »'•« ex finito. Oportuerat quidem volentem
.

ex linito et simplici est, species sunt duae, quae aut cuDctapartiriaddiilercntiaspropositionumnonsolum

universale noinen subjicit, ut homo ambulat, aut infinitasumere nomina, sed etiam verba. Sed quo-
singulare, ut Rocrates ambulat. Quare ita fit divisio.
niam novera"; nomen quidem infinilum conservare
Omnium enuntialionuni simplicium,quaeduobuster- propositionem quam invenisset, ut si in affirmativa

mini8Constant,aliaesuntexinfinilonominesubjecto, diceretur,a(nrmativant: servar^tenuntiationem.utest

aliae vero ex finito et simplici. Earum quae simplex

noiihomoambulat. Si negaliva, negativam servaret
habent subjectum, aliae sunt quae nniversale simplex enuntiationem, negativa autem non homo
est, ut est

subjiciunt, aliae quae singulare. Supra vero docuit ambulat. Verba vero quae sunt infinitajuncta in pro-
quae sintdifferentiaj propositionura, simplex nomen positione non aflirmationem, sed perficere negalio-

in subjecto ponentium. Quod aliaj sunt universales, nem, idcirco de his relicuit. Quod hae magis quae ex
aliaesunt parliculares,aliacsuntindefinitfp,etsecun- verbo infinito sunt ad unani qualitatem pertinent
dum quantitatem quidem hoc mododifTerunt. Secun. propositionis, id est ad negativam. Semper enim fit

dum qualitatem vero, quod aliae affimativae sunt, ex infinito verbo negatio. Haec igitur colligens ait.

aliae negativae. Idem quoque in his propositionibus Quoniam autem est de aliquo suhjecto affirmatio si-
quae ex infioito nomine subjecto enuntiantur. Aliae gnificans aliquid, id est praedicans, hoc est quoniam

namqueearumindefinitaesunt, alia; definitae. Defi- C omnis propositio est exsubjecto et praedicato, quod
nitarum alia3 sunt universales, aliae particulares, hic autem subjectum est, vel nomen, vel innominatum.
quoqueseoundum quantitatem,necminussecundum Innominatumautemestquod propositu.nnomensub.
ruit, ut est non homo. Nomen eniin quod est homo
qualitatem eaedcm infinitorura quoque nominum, in
differtnominisinflnili privatioue,quodestnonhomo,
propositionibus differentiaesunt.Dicimusenimalias
atque ideo et innominatum vocavit. Qualis autem
osse affirmativas, alias negativas suiqccti verodes- ;

criptio docet,quae sint affirmativijesimpHces, et quae

debeatessepropositio dequa traclat, ostendi dicens,

suntnegativae,etrursus quae sunt affirmativae ex in-
finito nomiae, et quae ncgativce,
propriis determinatioidbus adjunxiuius, nec
etiam indefinit;is in utraque specie propositionum
po3uimus,singularehabpntibussubjectum,simplici-
buspropositionibusrejectis. Sunteniminlinitae pro-
unum autem oportet esse et de uno hoc quod est ia
affirmatione,id estexduobusterminis propositionem
easque omnes in
minus oportere consistere. Commemorat quoque quid sit
innominaturasesupradixissequoniamquoddicimus
non homo, nomen quidem Aristoteles non diceret,
sed quod uomen simpliciter non vocaret, hoc addito

positiones simplices hae homo ambutat, homo non

-.
infinito nomen diceret infinitum, idcirco quoniam
ambulat ; contra eas vero divisae seeundum nomen unum quidem infinitum.nomenenim
significat, sed

infinitum hae : non homo ambulat, non homo non quodipsam significationem ejus quod dicimushomo
[)
tollit, id est non homo, unum est, et unam per se si-
ambulat; universales ex simplici subjecto nomine
gnificationem subripiens.Mullusuntquaeintelligen-
sunt hae;omnishomoambulat,nullushomoambulat.
Contrahas vero divisae ex infinito nomine universa-
tiumsensibusrelinquuntur,commemoratetiaraquo.
les:omnisnonhomoambulat, nullus nonhomo am- niam,non currit verbum superius infinitum vocavit,

bulat. Rursus particulares ex simplici nomine sub-

etnon simpliciter verbum. Quoniam ergo aliquid de
aliquo affirmatio est, hoc autem quod subjectum est,
jecto sunt hae quidam homo ambulat, quidam ho-
:

mo non ambulat. Rursus particulares contra has aut nomen esse oportet, aut innominatum, id est io-
divisae ex infinito nomine subjecto sunt hae quidara finitum nomen. Duplex propositionis species inve-
:

non homo ambulat, quidam non homo nonambu- nitur. Omnis enim alfirmatio vel ex finilo nomineest
et verho, vel ex infinito nomine et verbo, eodem
lat. Hoc autem subjecta descriptione declaratur.
quoque modoetnegatio. Neque enim reperietur un-
Indefinitae ex simplici noinine subjecto. quam ulla affirmatio, cujus negatio inveniri non
Homo ambulat Homo non ambulat poHsit. Quod si duplex est species affirmationum,

Patrol. LXIV. 17
 :

523 AN. MANL. SEV. BOETII 524

duplex quoqueeslsppciesnegationum.illiidquoque A. diciniug non homo, an infinitum noraen esset, aa

commemorat quod supra ,jam dixit. Nam iicet ex vero finitum cum negatione conjunctum. Sed quo-
nomine et verbo, et rursus ex eo quod non est no- niam Aristoleii placet verbis negationes oportere
men, sed infinitum nomen, et verbo fit affirraatio et conjungi, inlinita magis verba ambigui intellectus
negatio praedicaliva, id est categorica, ut autem sit sunt, an iiifinita videantur, an cum negatione finita.

prajterverbum ullaalfirmatioatquenegutio,aut prae- Atque ideo ita discernitur sumptum cum nomine
ter id quod idein significet verbum vel in subaudi- infinitum verbum negatio fit et negativa propositio,
tione, vel aliquo aiio modo, fieri non potest. Ponit ut est, homo non ambulat. Per se vero dictum infi-
quoque verba quaepeneinomnibuspropositionibus, nitum verbum est, ut non ambulat. Atque ideo bic
aut ipsa cadant, aut quge idem valeant. Est enim, solam differentiam nominum et infinitorum nomi-
inquit, vel erit, vel fuit, vel quaecunque alia con- num in propositionibus dedit, non etiaminfinitorum
significant tempus, verba sunt, ut doceri ex his pos- verborum, idcirco quod de conjunctis loquebatur,
sumus quae ante posita sunt, atque concessa, cum scilicet de nominibus vel infinitis nominibus atque

ditfinilio verborum, daretur, verba esse quae con- verbis. In qua conjunctione id quod per se infinitum
significarent tempus. Quare si haec consignificanl verbum dicitur, negatio est. Neque enim oportet si-
tempus, non est dubium quin verba sint sed praeter p cut omnis propositio aut ex finito noinine aut ex in-
;

hfficaut prfeter idem valentia, nulla propositio est finito constat, id quoque aut ex Qnito verbo, aut ex

Recte igitur dictum est praeter verba praedicativam infinifo constarc. Infinitumenimverbum in proposi-

propositionem non posse constitui. Juste tamen ali- tionibus non est, sed quoties aliquid (ut dictum est)
quis quaestionemvideaturopponere,cur jam dixerit tale per se ponitur, finitum quidem verbum est, sed

praeter verbum enuntiationes nulla ratione posse illi conjuncta negatio totam propositionem privat ac

constitui, nunc idem repetit, quasi nihil de hocantea destruit,et verburaquiderainfinitum junclum norai-
praedixisset, sed superfluum videri non debet. Quo- nibus negationem ut faciat necesse est, nomen vero
niam enim finilum nomen cum negativa particula, infinitura junctum verbo non necesse est ut faciat
nomen est infinitum, idcirco putaretur fortasse ne- negationera.Quod enimdicinius non homoambulat,
gatio esse, quod dicimus non horao. Quod si haec est affirmatio, non negatio est. Ergo quoniam alfirraa-
negatio homo est affirmatio. Ne in hunc ergo quis- tionem oportet aliquid de aliquo significare, nomea
quam laberetur errorem, hoc dixit, et congrue re- autera infinitum est aliquid, quoties dicinius, non
petivit, quoniam praeter verbum enuntiatio esse non homo ambulat, ambulalionera, id est aliquid de noa
potest, tanquam si diceret, nemo arbitretur infini- homine, id est de aliquo praedicamus. Sed si dica-
tum nomen esse negationem, nec nomen affirmatio- mus non ambulat, non potius de aliquo praedicamus
nem.;PrBeterverbum enim aflirmatioetnegatio nulla G aliquid, sed ab aliquotoUiraus. Qui enira dicil horao
potest unquara ratione constitui. In hocillud quo- non arabulat, arabulationen: ab homine tollit, noa
que notaverat quod verbum infinitum et negationem de homine prajdicat. Quare negatio polius quam af-
significaret, et infinitum verbum. Id enim quod di- lirmatio est. Si enim affirmatio esset, idestsiver-
cimus non ambulat et infinitura verbum cst, et ne- bum esset infinitum, aliquid de aliquo praedicaret.
gatio, sed per se quidem si dicatur siraplex sine ali- Nunc autem aliquid ab aliquo tollit. Non est igitur
quibus aliis adjectionibusinfinitum verbum est. Sin verbuminfinitum, sed potius negatio, quotiesintota
vero cum nomine autcum infinito nomine profera- sumiturpropositinne.Numerumveropropositionum
tur, non jam verbum infinilum, sed negatio accipi- quas nos supra quoque descripsimus, ipse subjecit,
tur, ut non, negaiiva particula juncta cum ambulat et infinitas quidem prius, post vero contrajacentes :

infinitum verbum efficiat non arabulat, sed in pro- quod si quis ad illa reverlitur vel hic intenditani-
positione qut-B est homo non ambulat, hominem non mum, in (}uo vel nostra vel Aristotelis dispositio
ambulare designat, atque ideo ait subjecta quidom discrepet, diligenter agnoscit. .Noa enim et contra-
inpropositionibusposse esse vel nomina.velinfinita rias proposuimus et subcontrarias. Aristoteles vero
nomina, praedicata vero prajler verbaesse non pos- solura contradictorie sibimet contrajacentes oppo-
se. Nam sive in affirmationibus quis ponat, id ver- rj silasque proposuit sed Aristoteles non solum io
;

bum sine dubio praedicavit, sive in negationibus, est priHPsenti tempore easdem propositionura dicit esse
non infinitum verbum, sed tantum verbura, cui ad- differentias quas proposuit, sed etiara in aliis quo-
dita non particula totara qualitatera propositionis que duobus temporibus quae extrinsecus sunt
ex affirmativa in negativam comrautat. Quarerecte extrinsecus autem tempora vocat quae prajter prae-
nullam differentiam propositionum deinfinitis verbis sens sunt, prajteritum scilicet et futurura.
Infinitaenirn verba tunc sunt infinita, cum sola
fecit. Quando autem est terlium adjaccns prcrdicatur, du-
sunt. Si vero cum infinito nomine jungantur aut pliciter tunc dicunlur opposiliones. Dicoautem, utat
finito noraine, non infinita vcrba jam sunl, sed justus homo.Est lerlium dico adjucere nomen vel vev'
finita. Cum negatione tamen in tota propositione bum in affirmatione. Quure quatuor erunt /j/<r, qua-
intelHgnnfur. Si ergo, queraadmodum Stoici volunt, rum quidem ad affirmafioremel negationem sfse
duae.

ad nomina negationei? ponentur, ut esset non ho- hubebuut secundum consequentiam, utprivaUoncs,dvX
mo ambiilal negatio, ambiguura esse posset, cum vero minime. Dico auiem quoniam est, aut justo ad-
 ,

525 IN LIBRUM DE INTERPRETATIONE, EDITIO 8ECUNDA. 526

jaeebit, aut non justo. Quare etiam negatio. Qualuor A propositionis. Sed potius demonstratio qualitatis,
ergo erunt. Inlclligimus vero quoddieitur ex iis qux hoc enim quod dicimusest, non constituit proposi-
subscripta sunl, estjuslui liomo. Hujus negalio, non tionem totam,se(i qualis8it,id estquoniam estaffi-
est justus liomo. Est non justus homo. Hujus nCijatio, mutiva demonstrat, atque ideo non dixit terlium
non est juilus houo. Esl enim hoc loco et non est, prKdicalurtantumsed tertium adjacensprajdicatur.
justo et tion juslo adjacet. llxc igitur, qucinadmodam Non enim positumestterlium praedicatursolum.Sed
in resolntoriis dictum est, sic sunt disposita. adjacens tertium secundo loco, et (quemadmodum
Quod autem perobscurum est ct exposi-
dicitur dictum esl) accidenter praedicatur. Potest autem et
tumapluribusincurate,quorum cumjudicio compe- sic inteiiigi, idcirco dixisse Aristotelem est in his
tenti enumerabo sententias.Postquam de his propo- tertium adjacens praedicari,quoniampossit aliquo-
sitionibus expedivit,quaeduobiisconstiteranttermi- ties et per se praedicari, ut si quis dicat Socrates
nis, etsubjectum habuerant aut nomen,aut(utipse philosophusest,ut propo3itiohoechocsentiat:Socra-
ait) innominatum,id est inlinitum nomen.Nunc ad tes philosophus vivit.li^stcnimpro vivitposituni est.
eas transit in quibusest tertium adjacens praedica- Si ({uis ergo sic dicat.duo inveniuntur subjecta.Est

tur uno subjecto duobus praedicalis, ut in eo quod vero soiuin prajdicatur, non etiam adjacens. Quod
dicimus, homo justus est, homo subjectum est, et g enim dicimus Socrates philosophus, utraque sub-
justuset est, ulraque pr«^dicantur.Ergo in hoc duo jecta sunt.Estenim pra?dioatur 9olum;si quis autem
sunt prcEdicata, unum vero subjectum, et fortasse dicat siciSocrates philosophusest,utnon,jamSocra-
aliquis inquirat cur ita dixerit. Quando autem est tem philosophum esse atque vivere, sod Socratem
lertiumadjacenspraedicatur,non enim tertium prae- philosophari etphilosophumesseenuntiationesigni-
dicatur, sed secundura. Duo enim sunt quae praedi- ficel, tunc invenitur unum subjectum et duo pras-

canlur, unum vero subjpctum est. Sed non ita di- dicata. Socrates enim subjectum est, philosophus
ctum est quasi estin proposilione quae dicit, homo autem etest praedicatajquorum philosophusquidem
justus est,lertium praedicaretur.Sed quoniamadja- principaliter praedicatur. Est autem adjacens no-
cet tertium etpr<Bdicatur,ergo quoddicitur tertium, mini, quod est philosophus, et ipsum praedicatur,
ad adjacere refertur;etenim in ea ipsa propositione sed non simpliciler prsdicatur, sed adjacens.
quae dicit, homo justus est, est tertium adjacet, Sunt autem aliae propositiones hoc modo Socrates
:

praedicatum autem jam nontertium,sed secundum. in Lycaeo disputat. Et sunt hae ex tribus ter-
Ergolertiumnumeratumadjacet.secuudum veronu- minis. Sed de hac interira propositionura natura
meratum praedicatur,hoc estigiturquodait.Quando nihil tractat, sed de his solum in quibus est ter-
est tortium adjacens
„„, praedicatur,non
j quoniam
-j ,ter- tium adjacens
--j
. —
-..- praedicatur,
f ut , —
"- est homo justus est. ,, —
tium praedicatur,sed praedicatur tertium adjacens, sed de his duas quidem oppositiones. Quocircarecte
id est tertio loco. Facitigitur nunc in his proposi- duae oppositiones quatuorpropositionum sunt.Hoc
tionibus considerationem inquibusesttertiumadja- auteni hujusmodi est.Quandoest tertiura adjacens
cens esl, secundum praedicalum, et sicut in hisin praedicatur, quod principalitei- praedicatur aut no-
quibus tantum prsedicatur est, non etiam adjacens men erit, aut infinitum nomen. Et hcec autaffirma-

praedicabitur,ut homo est de subjecto consideratio- tive praedicandasunt,autnegative.Quocirca sirapli-

nemfecit.quot modis subjectum sumptum differen- cisnominis afflrmatioetsimplicisnominis negatio,
tiasfaceretproposilionum.Autenim nomen dicebat una estoppositio, et duae propositiones. Finitum au-
essesubjectum.aut infinitum nomen.Itahic nuncde tem et infinitura hic non subjectura, sed sumitur
praedicato loquitur,et de praedicali differentiis tractat. praedicatum, ut in eo quod est, homo justus est, ju-
In his enim propositionibus quibus est tertium
in stuspraedicatur, hocautemnomenerit,aut infinitum
adjacens prcedicatur,sunaptum praedicatumaliasno- nomen. Fiunt ergo ex his duae affirmationes et ne-
men,ulias infinitum nomen facitdifferentiaspropo- gationes, homo justus est, homo est non justus, non
sitionum.Praedicatum autem dico in ea propositione est non justus homo, non est justus homo. Atque
quae proponit, homo justus est, justus, hoc enim hoc quidem in indefinitis. Posterius autem monstra-
prajdicatum de homine est,est autera non prcedica- D bilurhoc etiam inhisesse,quffi delerminationemha-
tur.Sed tertium adjaccns praedicatur,id esl secundo Nunc autem
bent universalitatis vel particularitalis.
loco, et adjacens ju3to,tertium vero in tota propo- horum ordo subjeclus numerum oppositionemque
sitione preedicatur, non quasi quaedam pars totius declarat.
Affirmatio simplex. Negatio simplex.
Homo justus est. Oppositio una. Homo justus non est.
Affirmatio cx infinito. Negatio ex infinito.
Homo non justus est. Oppositio una. est. Homo non justus non
Simplices io suprapositadescriptione propositiones est primo praedicatur sive postea, idem est. Nec hoc
vocavi,in quibus nomen praedicatur.uthomo justus quod Aristoteles est, primum dixit, nos vero
turbet
estjhomojustusnonest.Ex infinitis autera in quibus postremum sed idem est, fiunt igitur oppositiones
;

nomen infinitum principaliter prapdicatur,ut homo du?e, propositiones veroquatuor, ethae quatuorpro-
non justus est,horao non juslus non est.Sive autem positiones ex senario propositionum numero ad pau-
527 AN. MANL. SEV. BOKTII 528

ciora reductae sunt. Si enim simplices et ex duobus A. praedicatur. Quoniam quantum ad ordinem non ad
terminis luissent, lioc modo essent, homo est, tiomo praedicationemrefertur, subterexposuitquotfierent
nonest,justusest,juslus non est.nonjustus est,non propositiones dicens Quare quatuor ist;e erunt?
:

justus non esl,et essent h<E sex propositiont^s.Posset hisquatuorcomraunem accidentiara,

Dixit autera in

quidera adjici hoc etiam, utde intinito nomine sub- quara paulo post diligenter exponam.Quod autem
jecto fierent propositiones,ut est, non homoest, non accidit hoc est: Gum sint quatuor propositiones,

homo non est. Sed dehis poslerius dicit.Nuncautem quas positurus est,duae ipsarum sesead affirmatio-
sexill.-E simplices in quatuor reductae sunt, idcirco nem et negationera ita habebunt secundum conse-
quod res simplices junct;e naturaliter redeuntpau- quentiam, ut privationes, duae vero minime. Sed
ciores. Conjunctio enim ipsa numerum minuit, ut si hanc in his propositionibus accidentiara paulopost
sintdecem res,et sirigulae singulis jungantur,ut binae demonstrabo.Nunc autemillud respiciarau8,quem-
fiantquinariusnumerusconjunctionisredit.Itaenim admodum ipss quatuorfieri propositiones dicat.Ait
hoc modo sex erant propositiones (ut supra docuij enim.Dicoautemquoniamestautjusto adjacebit.aut
non justo.Fiet enira duplex propositio.Si aut justo
quae et si m pliciter dicerentur,sed hae astrictae sunt et
conjunctionediminutaesunt.Namquodproposuerunt autemnonjustoestadjacethocmodo.estjustushomo
istae quatuor, homo est, homo non est, justus est, n est non justus homo.Quare,inquit,siestaffirmativo
iustusnonest.Haeconjunctionesinduasreductaesunt, modo positum,nuncquidem cumjusto,nunc autem
junctusenimhomocum justo duaspropositionesfe- cum nonjustogeminas fecitpropositiones scilicetaf-
cerunt, homo justus est, homo justus non est.Rur- firmativaSjidem quoque estcum negatiooe conjun-
susadeumdemipsum hominem infinitum cum prae- ctum,id esl non, geminas quoque facit negationes,
dicatur.Aliae duas propositioncs ex infinito praedicato eas scilicet quae sunt, non est homo justus, non est
rationabiliter oriuntur, homo non.justus est, homo homo non justus:hoc est autera quod ait: Dico au-
non justus non est, quarum duae oppositiones sunt, tem quoniam est,aut justo aut non justo adjacebit.
propositiones vero quutuor. Itaigiturex sexpropo- Si enim adjacet justo, facit hanc affirmationera.est

sitionibus, idesthomo,non est homo,estjustus, non juslus homo;si adjacet non ju3to,facit hanc affirraa-
est justus, est non justus,non est non justus. Quae tionem, est non justus horao. Quare etiam negatio
cum sint sex propositiones, tres tantum habent op- juncta cum est idem facit. Haec igitur negatio quae
positiones, homojusto et homo non justo subjectus est non, copulatajusto et non justo,duas facietne-
quatuor solas propositiones fecit, dupiicem vero op- galiones contraeas,quassupra dixiraus,propositio-
positionem.Qui vero dixerunt numerosiores fieri pro- nes.Si enim addalur justo.talem facit negationem,
positiones ex his in quibus est adjacens praedicatur, non est justus homo,si non justo,non est non justus
quam ex his quae duobus terminis constarent, illos ^ homo.Hoc autem cur evenit,quoniam estet nonest
nonintellexisse rerura naturara manifestum est,quae justo et non justoa(Jjacet,estcum justo et non justo
ila fert,ut semper ex pluribus simplicibus rariores duas faciens propositiones. Non estiterum negatio
redeant res paucioresque conjunctae.Ait igitur inbis curajustoetnoD justoaIiasduasnegationes.Exquibu3
in quibus est tertium adjacens prdedicatur, ut hoc quatuor duae oppositiones sunt,ut aitsupra. Quando
quodaittertium aonad pr^dicationem referalurpo- est tertiumadjacenspraedicdtur.dupliciter dicuntur
tius quam ad ordinem,ut ipse distinxit dicens:Dico oppositiones. Quare sensus sese totus hoc modo
autem ut est justushomo.est tertiumdico adjacere habet.Sedquoniara estquoquealiadescriptiolociquae
nomen vel verbum ia affirmatione,Don, inquit,ter- aic dicit;Dicoautemquoniamestauthoraini adjace-
tium praedicari. Sed adjacere tertium,sed ad ordi- bit, aut non homini, qnare et negatio quatuor ergo
;

nem scilicet.non ad pra;dicationem refertuttertium proposiones erunt.Intelligimusautem quod diximu8

quidem adjaceret. Adjacens autem praedicaretur,id
est non simpliciter praedicaretur.Neque enim supe-
rius est termiaatum,ut in propositione,est,sit ter-
minus. Atque ideo si quis resolvere praepositiones
velit in suis terminis,ille noo resolvit in est.Sedin D turbabat expositores, et dubitabant quid hoc esset
60 quod esthomoetjustus,eterunt duotermini sub-
jectus quidem, homo, preedicalus vero, justus. Est
autem quod adjacens praedicatur et tertium adjacens
non in terminis, sed in qualitate potius propositio-
nis(utdictum est) accipitur.Nomen autem vel ver-
bum ail est proptcr hanc causam,tertium enim no-
men adjacere dixitest, utdoceret prima duo esse,
homo scilicet et justusjidcirco autemait nomen vel
verbum, quoniam verba quoque nomina sunt. Hoc
autpm prius dixitdicens.ipsa quidem secundumse
dictavcrha nomina sunt. Postquarn igiturdixil,quid
vellel ostendere per id quod ait^esttertiumadjacens
ex his qu;e subscripta sunt.Est justus homo, hujua
negatio, non estjustus homo.Est non justus homo,
hujus negatio, non est non justus homo, est enim
hoc loco et non est, hominiet non homini adjacet,
quod cura supra dixisset: Dico autem quoniam est
aut horaini adjacebit, aut non homini, in eorum
exemplo etdispositione estnon apposuithomini,aut
non homini.sed justo non justodicens.Intelligimus
vero quod dicitur ex iis quaesubscripta sunt.e^tju-
stus homo,hujus negatio,non estjustus homo. Est
non justus homo.hujus negatio, non est non justus
horao.et postquara justo et non justo esl et non est
apposuit quod ante non dixit.sed ad horainem etnon
horaincm est adjacere proposuit.Postca infert: Est
autem hoc loco homini adjacet, et non homiiii.qui
posuerat j usto et non justo,e3t et non est adjacerc.

J
529 IN LIBRUM DK INTERPRETATIONB EDITIO SKCUNDA. 530

UndeAlexander quoquedicitscripturaeesse culpain, A sicut prius quoque exposuiraus Est enim hoc Idco :

non philosophi recle dicentis, et cmendandara esse et non est, justo et non justo adjacet.Sedordoqui-

scripluram, sed non euraoportnit confundi, si pro (lem totius sentcnti;e diligenter expositus est, sive
horaineetnon hominejustum et nonjustum intulit. illa scriptio sit, sive iiia, neutra enim mutanda est.

llaec enira exemplasunt potius quam propositionum Et una quidem plus habet exercitii, altera vero faci-
necessitas.quod enira dixitest hominiet non homini litatis, sed od unam intelligentiam utraque perve-

adjacere ita sumpsit, tanquam si homo praedicare- niunl. Restat ijiitur ut quod ait Quare idcirco qua- :

tur, ut ineo quod est Socrates homo est.vel rursus tuor istae erunt.(iuarum quidem duaead allirmatio-
Socrates non homoest. Ergo volens sumere quod- nem sese habenlsecundum conpequentiam,utpriva-
cunque praedicatum,nunc quidem simplex,nuncau- tiones, duae vero minime, diligentius exponaraus.
tem infinitum, intuiit justura et non justum indiire- Locusenim magna brevitateconstrictuse8t,etnimia
renler habens, an horao et non homo praedicaretur, subtilitateacobscuritatedif(icilis,et huncquidemin

an justusetnon justus.solum in prsedicato aliassu- prima editione hujusoperistranscurrentesexposui-

merelur nomen, alias infinitum nomen. Non ergo raus,atque in eo brevissimam, ut in aliis quoquede-
oportuit Alexandrum conturbari. Aliosque iu hac dimus,expositionem. Nunc autera quid in se sensus
scriptione in qua nos philosophus exercere voluit, „ habeat veri,quidve hac brevitate latitet, quantum
sicut Porphyrium,et Herminum non turbabal, qui facultassuppetit, nosipsi patefacieraus, etquantum
dicunt exempla hic esse finiti praedicatiet infiniti,in valet aniraum lector intendat.Cui si forle paulo ob-
quibus quod liber praedicatura sit,aeque accipi opor- scuriora videntur,rerura imputet difficultati, sivero
tere,vel sic cum dixisset homini et non horaini ad- planiora quam putaverit, suo gratiam debebit acu-
jacere,est et non est.aibum et non album, postea mini.Sed prius quid de hoc loco Herminus arbitre-
intulisset snliicere. Hoc enira et illud praedicatura, tur,quara possibiliterexpediam.AitHerminustribus
ali;isfinitum,alia8infiniturasuraereinquibuscunque modiscura infinito nomine propositiones posse pro-
nominibus aeque oportet, et quod homini ait et non ferri,aut enira infinitum subjectum habent, ut non
homini adjacere est, et postea intulit justo et non horaojuslusest, autinfinitum prffidicatum.ut horao
justo, et subjecit hominem, non ita putandum est non justus est,aut infinitum subjectum ct infinitum
tanquam de subjectis,id est homine, et non homine praedicatum,ut non homo non justu^-est.Harum igi-
loqui voluerit,et postea per errorera intulerit in prae- tur,inquit,quaecunquead praedicatumteruiinum ha-
dicato justo et non juslo,sed potius ipsuro horaini et bent nomen infinitum.similes sunt his quae aiiquara
non horaini ita sumpsit,tanquara in aliquo praedica- denuntiant privationera.Denuntiant autem privatio-
retur, ut sicutdictura est,Socrates horao est,Socra- nem hae quae dicunt, horao injustus est, homo in-
tes non homo est, hic ergo horao et non horao pr*- ^ justus non est; ergo istiusmodi, qua? proponunt,
dicatur.Rursus si quis dical homo justus est, ho- homo injustus est, homo justus non est. Illae,

mo non justus est, nihil differt.Eodem enim modo inquit, consentiunt quae sunt ex infinito prae-

praedicatum in una propositione simplex sumptum dicato , ut ea est homo non justus est,
quae
est.ln altera infinitum, velut si dicara nix alba est, homo non non est. Idem enim est, in-
justus
nix non alba est, eodera modo, non ergo culpanda quit,esse hominfeminjustum,quod hominemnon ju-
est scriptura quag cura prius proposuisset homini et stum.Illae vero quae habent autsubjectum infinitum
nonhominiadjacereestjusturaetnonjusturaintalit. ut est, non homojustus pst,aututraqueinfinita, ut
Nihil enim interestsive justum aut non justum prae- est, non homo non justus est, non consentiunt ad
dicetur,8ive horno aut non horao,dummodo praidi- privatoriara propositionera, quae est homo injustus
cationem alias infinitam, aliassumat finitara, tunc est.Nulla enira similitudo est ejus proposiiionisquae
cura esttertiura adjacens praedicalur. Exercere igi- est,non homo justus est,el ejus quae dicit,homo in-
tur intelligentiara nostrara actioneraque philoso- justus est.Nec vero cjus quae proponit non homonon
phus voluit rerum omnium solertissiraus,non scri- justus est,et ejus quae enuntiat, homo injustus non
ptura falsa confundere; quando aulem ea quae supra est.Namqueillaequeeinfinituranomenhabentinprae-
dixit colligens ait: Esl enira boc loco, et non est, D dicatione, hae privatoriis consentiunt. Illae vero pro-
homini adjacet, hoc sentit, quoniam hac proposi-
in positiones quae aut subjectum habent infinitum,aut
tione, quaj dicit, homo justus est, quara supra pro- utraque infinita, privatoriis longe diversae sunt. Sed
posuerat: justusde homine praedicatur. Esl autem hic Herminus ionge atotointelleclum et rationesen-
adjacensjusto adjacebit et homini, et in ea quae di- tentiaediscrepanshasinterposuit,qua;autexutrisque
cit.homo justus non est,quoniam justus praedicatur infinitis.autexsubjecto fierent infinito.Quod autem
de homine, non est autem adjacet. Non estergo ho- esset quod aitsecundum consequcntiam, vel quae
mini quoque adjacebit. Hoc enira est, quod ait, esl duae haberent se secundum cdnsequentiara ut priva-
enim hoc loco et uon est homini adjacet.Nara si ju- tiones,quae vero non exponent nihil planum fecit.et
sius praedicatur de homine.est autem etnon est ad- sensusnihiloraagisanteexpositiimemHerminiquam
jacet justo,et homini quoque adjacebit, ut dictum postexpositionemobscurumest. Nosautem Porphy-
est Hanc quoque scripturam emendandam esse rinm se(juenles,eiquedoctissin)0 viro consentientes
Alexander opinatur taciendumque esse hoc modo. hoc dicimus,essequatuorpropo3itiones,quarum du£e
531 AN. MANL. SEV. BOETII 532
quidem exfinitis nominibus sunt, duas vero exinfi- A. quoque una affirmaliva, altera negativa, nec non
nitis Dominibus praedicatis.Suntautem ex finitis no- etiain sint aliae duae infinitaj, affirmativa rursus et
minibus hoc modo, afflrmatio, est justus homo,ne- ne^'ativa,dicoquoniam quemadmodum se privaloriae
gatio, non est justushomo.Ex infinitis vero nomini- propositiones, affirmatio scilicet et negatio,ad affir-
bus prsedicatis alfimatio est quae dicit, est non mationes et negationes simplices habuerint, sicse
justus homo, negatio quas proponit, non est non habebunt et quae sunt inflnitaead easdem ipsas sim-
justus homo. Sed bas ex infinitis nominibus praedi- plices,id estsecundum consequentiam; quod autem
catis propositiones in reliquosermoneinfinitasvoca- dico tale est,disponantur prius duae simplices,id eat
bimus, ut affirmatio infinila sit in hac expositione, affirmatio quae dicit,esljustus homo, etrursus nega-
ea quae dicit, est non justus horao, negatio infinita, tio quae dicit, non est justus homo. Sub his aulem
ea quae dicit, non est non justus homo, ut quod di- disponantur privatoriae, Eub affirmatione quidem
cluri eramus propositionem ex infinito nomine prae« simplici privatoria negativa, sub negativa simplici
dicato, hanc infinitara nominemu3,illas autem duas affirmativa privatoria,ut subeaqua;dicil,est horao
quee nullum nomen habentinfinitum,necsubjectum juslus,ponatur quae dicit non esthomo injustu3,et
nec praedicalum, siraplices vocemus.Sunt ergo sim- sub ea quae dicit non est homo justus, ponatur ea
plices propositiones hae, esl homo justus, non est
g quae proponit est homoinjustus.Rursus sub privato-
homo juslus. Privatorias autem propositiones voco riisdisponanlurinflnitae,subaffirmationeaffirmatio,
quaecunque habent privationem. Privatoriae autem sub negatione negatio. Sub affirmalione quidem pri-
sunt hoc modo, est injustus homo,haecenim justitia vatoria, quae dicit est injustus homo, disponatur af-
subjectum privat, etrursus non est injustus homo, firmativainfinita,est non justus homo; subnegativa
haec rursus injustitia subjectum privat. Ergo cum vero privatoria quae dicit non est injustus homo,po-
sint duae propositiones simp]ices,unaafflrmativaal- natur negativa infinita, quae dicit,non est non justue
tera negativa, et sint aliae du^ privatoriae, earum
homo. Hoc autem subjecta descriptio docet :

Afflrmatio. Est justus homo. Simplices. Non est justus homo. Negatio.
Negatio. Non est justus homo Privatoriae. Est justus homo. Affirmatio.
Negatio. Non est non justus homo. Infinitae. Est non justus homo. Affirmatio.
Hisigituritadispositisdicoquoniam quemadmodu.ii quoniam non est injuslus homo, nam qui justus est
se habent privatorise, id est, affimatio et negatio, homo, non est injustus homo. Sequitur ergo affir-
quaedicunlest injustushomo,nonest injustus homo, mationem simplicem privatoria negatio, ut sivera
ad simplices quae proponunt est justus horao, non fueritafflrraatiosimplex,veraquoquesitnegatio pri-
est justus homo, secundum consequentiam sic se vatoria, et affirmationis simplicis veritatem nega-
habebunt etiam infinitaepropositionea alfirmatio et tionis privatoriae veritas consequatur. At vero noQ
negatio,haj scilicet quae sunt,est non justus homo, C econverso est, neque enim afflrmatio simplex nega-
non est non justushomo, ad easdem siuiplicesquae tionem sequitur privatoriam.Narasiverum est dice-
sunt, est justus homo,non esljustus homo. Videa- re, quoniam nonest injustus homo,nonomnino ve-
musquaa.sitsimpliciumetprivatoriarumconsequen- rum est dicere quoniam est justus homo. Potest
tia, ut utrum se sic habeant infinitae ad simplices, enini vere deequodici quoniam equus non estinju-
quemadmodum se haben t privatoriae ad easdem sim- stus homo, neque enim omnino horao est. Et ideo
plices,cognoscamus.Disposit»5 igitur sunt in primo nec injustus homo est, sed non potost dici de equo,
quidem ordine simplices propositiones, afflrmatio quoniam equus est justus homo; ita ergo veritatem
simplcx qua3 dicit, eslju.stus homo, et negatio sim- privatoriae negationis non sequilurveritas simplicia
plex quai dicit,non est justus homo. Sub his, id est affirmationis, alque ideo nec continua proposilio
sub afflrraatione simplici,dua3 negationes.una pri- hinc et conjuncta proponi proferrique potest. Nou
vatoria quae est non est injustus hom.o, et altera enim vera propositio est si quis dicat, si non est
inflnita qua? est non est injustus homo.Sub nega- injustus homo, est justus homo, de equo enim ve-
tione vero simplici quae dicit, non est justus homo, rum esl(ut diclura esL) quiauon est injustus homo,
duae afflrrnationes, una privatoria qua> dicil.estin- non tamen verum estessejustumhominem equum.
justus honio, allera infiuita quae dicit,est nonjnstus r. Quare negationem privatoriam simpiex affirmatio
homo. lilud quoque in descriptione videndum est nonsequitur. Monstratum est igitur quoniam alfir-
quod angularilerse affirmationesnegationesque re- mationem simplicem negatioprivatoria sequeretiir,
spiciunt.nam affirmatio quae est simplex.est justus negationera veroprivatoriamsimplexaffirmalio dod
homo, angularitcr se contra utrascjue respicit affir- sequeretur. Rursus videamus el in opposita parte
mationes.inflnitam acilicetet privatoriam,quap sunt qualis sit consequentia.indiversa enimparte affir-
estnon justus homo, est injustus humo Kursus ne- matiouemquidemprivaloriamseiiuiturnegatiosim-
gatio siiuplex qua; cst, non cst justus horao, angu- plex,negationem vero sim|ilicemiitfirmatioprivato-
lariter respicit duas nejiationes, infinilam scilicet et ria non sequitur.Nam si verura est dicere quoniara
privatoriam, et in veritate simplicem allirmationem estinjustus homo.verum esl dicerequoniam noneat
privatoriam negatio sequitur, nam
verumsi cst di- justus bomo.qui enim injustusestjustusnoncst, et

cere quoniam est justus horao, verum esl dicere affirmativff! privaloriae, ejus scilicet qua? dicit, esl
533 IN LIBRUM DK INTERPRETATIONE EDITIO SECUNDA. 534

injustus homo,veritatera sequitur negativa simplex A privatoriaaffirmatio etinfinita affirmatio idera signi-
quoe est, non est justus homo, hoc autera non con- ficanl,sii)iqueconsentiunt.Sequiturergosirapiexne-
vertilur.Ncque enim simplicem negalivam sequitur gatio qufB est, non estjustus homo, infinitamaffir-
privatoriu alfirmativa.Nam si verum cst dicere quo- mationcin quae non justus homo, sed hoc
dicif, est

niam non est justus homo, non est omnino veruin econverso non evenit.Nunc enim demonstratum est
quoniam est injuslus horao,de equo enim verum est quod simplicem affirmationem sequeretur itifinita
dicere quoniam equus non est justus hotiio,nam qui negatio,etsifnplexnegalioveritateminfiniltealfirma-
omnino homo non esl, nec justus homo est. Sed tionis sequeretur,sednon estconversio.utrursus in-
non de eodem equo potest dici vere quoniara equus finitam negationemsequaturfinitaaflirmatio.etsim-
est injustus homo,natn qui homo non est, nec in- plicem negationem infinita rursus affirmatio conse-
justos homo ftsse potest.Quare veritatem negativae quatur. Nam si idem privatoria negatio quae est, non
simplicis non sequiturveritasprivatoriaeaftirmatio- eslinjustus homo,et infinitanegatio significant,qu8e
niSjVeritatem aulcm affirmationis privatorise sequi- est noo estnonjustus homo.quoniam atfirmatiosim-
tur ex necessilate veritas simplicis negativae. Quo- piex quaedic.te3tjustushomo,non sequiturprivato-
circa monstratum est hoc in utrisque,quoniam af- riam ncgationem quaeest.non estjustus homo,utsu-
firmationem quidem simplicem sequeretur negatio g pra monstravimus, eadem ipsa simplex afiirmatio
privatoria,negationem vero privaloriatn non sequi- qua3proponit,esljustushomo,nonsequiturinfinitam
lur atfirmatio simplex.Rursus affirmationera priva- negationem quae enuntiat.non est non justus homo.
toriam sequitur negatio simplex, negationem sim- Rursus in parte altera si afflrmatio privatoria quee
plicera non sequitur affirmatio privatoria. His ergo propnnit est injiistus homo,idera significat cum in-
ita positis de infinitis privatoriisque tractemus.Pri- non justus homo
flnita affirmatione,quae dicit^est .•

vatoriae namque etinfinitae affirinationes affirma- privatoria autem aflirmatio quee proponil est inju-
tionibus, negationes consentiunt negationibus hoc stusbomo,non sequebatur siinplicera negationem,
modo. Affirmatio enim privatoria quae dicit,est in- quae dicit non est justus homo, nec eadem quoque
justus horao, consentit infinitae affirmationi, quas simplicera negationem quaeproponit non est justus
dicit non est justus homo, idem enitn signiGcant homOjSequitur indelinita affirmatio quaj dicit, est
utrasque privatoria alfirmatio el inlinita affirtnatio, non justus homo. Sed quanquam hic ratio conse-
et quanquam in aliqua sermonis prolatione discre- quentiae et aecessitas monstret, nos tamen id quod
pent, tamen significatione nil discrepant, nisi tan- denionslravimus ratione,excmplis quoque doceamus •

lum quod quem illa injustum ponit,id est privaloria Dico enim affirmationem simplicem quae dicit estju-
haec ponit esse non justum,etrur3us negatio priva- „ stushomo,sequiinfinitam negationemquaedicit,non
toriae quaeest, non esl injustus homo, consensit est non justus homo, sicutearadem quoque simpli-
atque concordat ei negationi qua? est infinita, non cem affirmationem sequebatur privatoria negatio,
est non justus homo. Haequoque, id est negationes quae proponit non est injustus horao,nam si verum
quo sibi in consequentia consentiunt manitestum esl dicere quoniam est justus homo.verum quoque
est. Sequitur autem simplicem affirmationem ea de eodera est dicere qunniam non est non justus
quae dicit, est justus homo,privatoria negalio quae homo. Nam qui justus est,non est non justus, sicut
dicit, non est injustus horao, se^juitur ergo eadem verum erat dicere, quoaiam idem qui justus est,
ipsam simplicem affirraationem infinita negatio, Don est injustus,quare simplicemaffirmationemse-
id est eara quaedicit estjustus homo, ea quae pro- quiturinfinitanegalio,sicuteamdem quoque simpli-
ponit non est non justus horao.Nam sibi privatoria cem privatoria negatio sequebatur. Sed hoc non
negatio et infinita consentiunt,si eam sequitur pri- convertitur, neque statim verum est,quoniam non
vatoria ne^-atio, eamdem quoque infiniia negatio est non ustus homo eumdem esse justum, equus
j

con8equitur,sed affirinationem simplicein quae pro- enim non est non justus homo,neque enim omnino
ponit est justus homo, privatoria negalio sequitur horao est. Quod autera oranino homo non est, non
quas dicit, non est injustus homo. Quare sequitur poterit esse homo non justus, sed de equo,de quo
etiam earadera simplicera affirmationem quae enun- D verura est dicere quoniam non est non justus homo,
tiat est justus homo, infinita negatio quos dicit,non non est de eo verum dicere quoniara est justus
est non .justus borao. Rursus e diversa parte idem horao. Sicut et de eodem equo verum esset dicere
evenit,quoniam affirmationem privaloriam quaedi- privatoriara negationem quae proponit,non esl inju-
cit,est injustus homo,sequebatur negativa siraplpx stus homo. Haec enim poterat etiam de equo dici,
quae proponit non est justus homo.Sequilur quoque nec erat verum quoniani sequeretur hanc, id est
infinitam affirmationera quae dicit, est non justus privatoriara negationem siraplex affirmatio quae di-
horao,siraplex negatio qu?e proponit.non est justus cit,est justus bomo. Quare non sequitur inlinitani
horao, nara si privatoria affirraatio et infiniLa con- negationeni qu?e est,non est non justus homosira-
sentiunt, quae proposilio seijuitur privatoriara, ea- plex alfirmatio quae proponit,est justus homo,sicut
demsequilurinfinitam. Sed privaloriam affirmatio- nec illam quidem quae consenlit infinitae negationi,
nem.quae dicit,est injustus homo,sequitur simplcx id est privatoriam negationera quae proponit, non
negatio, quae proponit, non est justus horao, sed est injustus homo, ea quae dicit est justus homo
535 AN. MANL. SEV. BOETII 536

simplex affirmatio sequebatur. Concludenli igitur
dicendu^n est'quoniamaffirmationem quidem sim-
plicem sequitur infinita negatio,sicut eam privato-
ria sequebatar. [niinitam vero negationem non se-
quilur bimplexaffirmatiD,sicut nec negationem pri-
vatoriam sequebatur. Rursus in parte altera idera
econversoevenit. Affirmationem enim infinitatn se-
quitur negatio simplex sicut privatoriam quoque af-
firmationemeadernsimplexnegatiosequebatur;nam
A. nes similiter sunt, ut saepe supra monstravi, duae
vero minime habent consequentiam. Neque enim
negativam infinitam simplex sequitur affirmativa,
aut infinita affirraativasimplicem negativam sequi-
tur,sicutin privationibus quoque fuit.In privatioai-
bus naraque nec aifirmatio siniplex privatoriam ne-
gationcm sequebatur, nec siraplicem negationem
privatoria affirmatio consecutaest.Sensus ergo hu-
jusmodi cst Quatuor istae erunt, id est quatuor
:

qui esl non juslus homo, ille ex necessitate non est propositiones.ex quibus duplicetLfieri opposilionem
justus,sicut etiam qui est injustushoino, illeex ne- dixerat,quatuor autem istae sunt duae simplice3,af-
cessilatenoa est justus homo. At vero verum est
si firmativa,est justus horao, negativa,non est justus
dicere quoniam non est justus homo, non omnino homo, et duae infinitae, affirmativa, est non justus
necesse est illum esse non justum hominem.Equus homo,negativa,non est non justus homo. Quarura,
enim non est justus homo, nam qui omnino homo inquit, duse, negativa sciiicet infinita et negativa
non est,nec justus homo esse potest,sed nullus de g simplex, sic se habebunt ad affirmationem et nega-
eodem dicere potest quoniam^equus est non justus tionem secundum consequentiam, id est ita aiias
homo quod enim homo non est, nec non justus duas affirmationes,8implicem et infinitara, ipsaduae
;

homo esse potest,8icut etiam cum diceremus, non negationes sequuntur, ut eas privationes sequeban-
estjustus homo,nonsequebatur privatoriaaffirma- tur.Duae vero minime, id est simplex affirmatio et
lio quae dicil, est injustus homo,equus namque non infinita affirmatio, non sese habebunt secundum
est justus homo,sed de eodem equo nemo dicit quo- conseqiientiam,ipsae di^ae affirmationes ad duas ne-
niam est injustus homo. Iterum igitur concludenti gationes, infinitam sciiicet et simplicem,quas non
dicendum estaffirinationem infinitam seqinsimpli- 8equebantur,sicut nec dudum has negationes priva-
cem ne^ationem, sicut affirmalio quoqueprivatoria toriae quoque affirmationes secutae sunt.Quod vero
sequebalur, sed non convertitur.Neque enim sequi- aitsecundum consequenliam ad affirmationem et
tur simplicem negationem infinita affirmatio,8icut negationem,nonita intelligendum est.quasi una sit
eam nec privatoria affirmatio sequebatur. Sic ergo affirmatio aut una negatio.Sed quoniam in quatuor
cum sintquatuor propositiones.duae simplices,duae propositioaibus,in quibus duae quidem affirmationes
infinitae sunt.quarum quatuor duae sitnplices sunt, erunt, duae vero negationes, affirmationes simplex
est justus homo.non est justus horao, duce vero in- p quidem est justus homo,infinitaautem est non ju-
finitae, est non justus homo, non est non justua stus homo.negationes autem simplex quidem, non
homo.Et harumquatuor duae quidem,id est negalio est justus homo,infinita autem,non est non justus
infinita et negatio simplex, sequuntur duas, id est homo.Quoniam aflirraaliones duas simplicem qui-
negatio infinita simplicem affirmationem, ea quae dem,est justus homo, infinitam autem, est non ju-
dicit, non est non justu» horao, eam quae dicit est stus homo, du« negationes sequebantur, simplex
justus homo,affirmationem vero infinitam sequitur negatio quaee8t,non est justus homo.infinitam af-
negatio simplex.Aftirmationem enim infinitamquse firmationem qu3e dicit,est non justus homo,et rur-
dicit,est non justus homo,sequilur ea quae proponit, sus infinita negaliosimplicem affirmationemseque-
non est justus homo negativa simplex, duse vero batur. Quoniam ergo (ut dictum est) duas affirma-
aliae, id cstafliimatio siraplex et affirmatio infinita, tiones et simplicem et infinitam, duae negationes
non sequuntur ncgationem inlinitam et simplicem simplex et infinitasequebantur,hoc aulem et in pri-
negalionem. Hoc autem etiam in privatoriis evenit, vationibus eratjidcircodictum est ad affirmationem
utaffirmatio privatorianon sequatur simplicem ne- etnegationem secundum consequentiam sic se ha«
gationem,cum illa simplex negatio sequatur,el rur- berehururaqualuor propositionum duas,sicutetiam
sus negalioprivatoriasequatur affirmationem sim- se privationes haberent.Ad affirmationem aulem et
pliceMi,cum simplex affirmatio non sequatur priva- D negationem dixit, quod duas atfirmationes duae ne-
toriam negutionera.Uecte igitur dicinm est, haram galiones consequerentur, dune vcro rainime, id est

quatuor, id csl duarum simplicium propositionum duae affirmationes negaliones duas non sequeren-
elduarum infinitarum,duasduabusesseconsequcn- tur, neque enim sequebatur negationem infinitam
tes, et habere (luamdam consequcntiata ad alias, simple.x affirmatio, aut simplicem negationem finita
sicut infinita negatio ct simplex negatio sequunlur affirmatio,sicut necin privationibus erat,quod saepe
simpiiceniaflirinalioneraeLinlinilamalfirmationem, suprd monstralum est. Ne quis autein nos arbi-
sicut privationes quoque, nam et privatoria negatio treturdc eodem genere propositionum dicere,sequi
sequebatiir sim[)licem atfirmalionem.et simplfx ne- negaliones alfirmatioues.Neque cnini dicimus nega»
gatio sequebatur privatoriam affirmalioncm. Ergo tionem simplicem sequi affirmationem siniplicem.
duae habcnt con3pquentiam,id est infinila negatioet Hocenim impossibile est.nunquam enim sibi con-
simplex negatioad sin.plieem ct infinilam alfirma- senliunt simplex affirmatio^simple.squenegatio.neo
tioneSjSicutprivationes quoque,namqueel privatio- rursus infinila negatio,el infinita affirmatio^Deque
537 IN LIBRUM DB INTERPRBTATIONB EDITIO SECUNDA. 538

enim fieri potest ut aut negalio quse dicit, non est \, quae proponit.nonest ju8tushomo,qnoniaiTi privalo-
justus homo.alfirinationi qua; proponit, est justus ria affirmatio quai dicit, esl injustus liomo, non sc-

homo,consentiaf, aut affirmalio quae dicit, est non quilur simplicern negalionem qufe proponit.non est
justus h(imo, consenliat negutioni (iu;e dicit, non justus homo.Uuod si privatoria aflirinalio seciuere-

est non juslus homo.Eam enim qu* dicit, estjustus tur simplicem ncgationem, sequerelur sine dubio

homo simpliceni affirraationem sequitur privatoria infinilaquoque aifirmalio eamdem simplicem nega-
negatio qu;c dicit, non esl injustus homo, sed tionem.Nunc aulom quoniam privatoria atfirmalio
negativam inquiunt infinitam quai est, non esl non simplicem negalionem non sequitur, nec iriflnila
juslus homo,non sequilur affirmativa simplex qunc affirmatiosimplicemsequiturnegationem.affirmatio
dicit,e8tjustushomo.Ergoquemadmodumnegativa enimprivaLoriaetaliirinatioiufiaitasibimetconsen-
privatoria quae est,non est injustus hom.o,sequitur tiunt.iiliveroquidiscropanliamostenderevoluerunt
affirmalivam simplicera quse dicit.est justushomo, infinitarum et privatoriarum consequentiae ad sin-
non eodem modo eadem simplex alfirmatio, quae pliccm.quod cum negatio simpiex sequereturalfir-
dicit, est justus bomo, sequitur infinitam negatio- mationem privatoriam,non eodem modo affirmatio
nem non est non justus homo. Quibus
quae dicit, infinit^ seijueretrir simplicetn negationem, non ita

dicendum non eos hanc consequentiam recte B oportuitcolligidiscrepantiam,sedpotius,siquemad

est
intelligere,nec quidquam in hachujusmodi propo modura affirraativaprivatoriaquaedicit^estinjustus
sitionura consequentia disorepare.Gur enim hoc non homo,non ita infinita affirmatio quae enuntiat, est
notaverunt, quod non sequitur negationem infini- non justushomo,non sequeretursimplicem negatio-
taiu quae est, non est non justus homo, finita nem quae est,non est justus horao, tunc oportuerat
affirmatio quae dicit,est justushomo?Nam Hocnihi! dicere aliquid discrepare consequentiam privatoria-
mirabile debet videri.Idcirco enim simplex affirma- rum et infinitarum ad simplices.Nunc autem cura
tio quffi dicit,estjustu3homo,non sequiturinfinitam eodemmodoprivaloriaafnrmatio nonsequatursim-
negationem quae dicit, non est non justus homo, plicem negationem, quo infinita alfirmatio non se-
quoniam nec antea privatoriam seiiuebatur. Neque quitur eamdem siraplicem negalionem,manifcstum
eiiim sequebatur eadem siir plexaffirmatio quae dicit, estnullam essein his discref;antianj,imo in oranibus
est justushomo,privaloriam negationem, quae dicit consequentiam,et illos nihil per hanc
sirailliraara

non est injustus homo, et ea causa est curinfinitam
quoque non sequitur.Infinita eniai et privatoria(ut
supra saepe jam diclum est) sibi consentiunt.Quare
nulla est discrepanlia, nam si simplex affirraatio
negationem privatoriam sequere,tur,eodem quoijue
modo infinitam negationemsequeretur, nuncautera
quoniam simplex affirmatio privatoriam negativam
non sequitur,nec infinitam quoque sequiturnegati-
vam.Illi aulem qui sumpseruntquoniam sequerelur
privatoria negatio simplicem affirinationem, ef in
eadem consequentia discrepare dixerunt,quod
plexaffirmatio non sequereturinfinitam negationem,
non oportuitdiscrepantiam sumere, sed raagis si
ita
queraadinodura privatoria negatio sequeretur affir-
mationera siraplicem,sic infinita negatio non seque-
retur siraplicera affirrnationera,tuncinconsequentia
discreparet,nunc autem nullaest oraninodiscrepan-
tia.Atque in hac quidera parte nihil omnino discre-
pantatquediscordant; videamusnuncinalteraparte,
quarailliessediscrepantiaindicuntinfinitarumcon-
rationem, quara volunt addere recte disserere, imo
polius majoribusobscuram sententiam obscuritati-
bus implicare.sed potius ita iatelligendum est,ut id
quod ait: Quarum duae quidem ad affirmationem et
negalionemsesehabebuntsecundumconsequentiafr,
ut privationes, duae vero minime, ita accipiaraus
tanquam si itadixisset,quatuor propositionura dua-
rum simpliciura, duarum vero infinitarum, duas
affirmationes,idest simplicem et infinitam,sequun-
tur duae npgationes,simplex et infinitascilicet,sicut
sira- privationes quoque.In privationibus enim affirma-
livam siiiiplicem sequebatur privatoria ncgatio, et
simplex negatio privatoriam aflirmalionem.reliquae
vero duae,id est siraplex affirmatio et infinita affir-
matio.nullam habentconsequentiamad negationes,
simplicem etinfinitam,sicut nec privatioues
id est ad
quoque, nam affirmatio privatoria non sequebatur
negationemsimplicera.necsimplexaffirmaliopriva-
toriam negationem, ut dicamus hoc modo. Quare
^ quatuor istae erimt dua? simplices, duae infinitaj.

sequentiae et privatoriarum ad simplices, ut in ea quarum,idestduarumsimpliciumetduaruminfini-

quoque si quid vere discrepent, videamus. Dicunt tarum, duse quidera, id est negationes simplex et
enim affirmalioni quidera privatoriae,quae dicit,esl infinita ad duas affirmaliones sequuntur.id est sim-
plicera et infinitam.Hoc est enim qnod
injuslus homo,con3entientera esse etconcordantem ait,ad affir-

siraplicemnegativamquaBdicit,nonestjustu3homo, mationemetnpgationemsicsehabebuntsecundum
et sicut negalio privaloriasequitur simplicem affir- con9equentiam,id est consequenliae negaliones ad
mationem,aiuntquoniamnonitasequitursiraplicem eas quffl sunt affirmationes, sicul in lirivalionibns
negationera quae dicit,non estjustus homo, infinita quoque direbatur, di^ae vero, id esl affirmationes

afiirmatio qnaedicit,est non justus horao.Haec enim simplex non habent se secundum conse-
ot infinita
illain non sequitur. Quibus dicenduraest rursus, quentiam ad duas negationes, id est simplicem et

quoniamidcircoinfinitaaflirraatioquaedicit, estnon infinitam.sicutprivationesquoquesesecundumcon-

justus horao, non sequitur simplicem negatioaem sequentiam non habebant.natDprivatoriamnegatio-
539 AN. MANL. SEV. BOBTII 540
netn non eequebatur affirmatio simplex, nec sim- A totam sententiae vim et prolixitatem digessimua,
plicem negationem privatoria affirmatio. Est alia quare quoniam superiore digne (ut mihi videtur)
quoque simplicior expositio,quam Alexander post expressimuSjSequentis textusordinem sententiam-
multas alias exposiliones, in quibus aniraadvertit, que videamus.
edidit boc modo : Cum sint,inquit,quatuor proposi- Similiter auiem se habent, et si universalis nominia
tiones,'|uarum duae sunt infinitae,duae verosimpli- sit affinnalio, ut omnis est liomo justus. i^egalio non
ces, duae, inquit,infinitae eequaliler se habenl secun- omnis est homo justus omnis est homo non justus,non
dumaffirmationemetnegationemadprivatorias,du8e omnis est homo non justus.Sed non similiter angula-
vero simplices ad easdem privatorias se similiter res contingit veras esse, contingit autem aliquando.
non habent hoc modo Affirmativa enim infinita
: De infinitis quaedam propositionibus praelocutus,
consentit affirmativde privatorice. Ea enim quas dicit nunc de iis quaedeterminatae sunt secundum univer-
infinita affirraatio,est non justus homo, ei consentit salitatis et particularitatis adjectionem dicit, quod
affirmationi privatoriae quae dicit,estinjustushomo, etiam ipsae similiter se habeant sicut illae quoque
ea vero infinita negatio quae dicit,non est non justus qufe sine nulla determinatione dicebantur.simplex
hotro,privatorieenegationiconsentitquaedicitnonest sciiicet propositio atque infinita.Quod vero ait Si- :

injustus homo,atque hse quidem duse,idest infinita ry militer autem se habent et si universalis norainis
affirraatio et inUiiitanegatio,ita sesehabent adaffir- affirmatio sit,alii ita intellexerunt,ut quod ait : Si-
mationemet negationem,utprivationes,idesteadem militer referatur ad numerum propositionum et op-
affirniantvelnegant.quae privutionesaffirmantvelne- positionura.Nam sicut in his quae infinitae sunt et
gant,duaevero minime,idest duse simplice8,minime indeterminatae dua^sunt oppositiones,una simplicis
ita sehabent ad affirmationem et negationem sicut negationis et simplicisaffirmationis,altera infinilae
privationeb,namomninononcontingitsimplexaffir- affirmationis et infinitce negationis.Quatuor autem
matioprivatoriam affirmationem.Eaenim quaedicit, propositiones.quod suprajam dictumesl,itaquoque
estjustus homo,non consentit ei qu« dicit, est in- in iis quae determinationem secundum universalita-
justus homo, nec rursusnegatio simplex privatoriae tera particularitatemque habent,quatuor fiunt pro-
negationiconsentit.Eaenira quaedicit.nonestjustus positiones et oppositio duplex.Oppositio enim una
homo,qu8e est simplex negatio, plurimum dissidet estuniversalisaffirmationissimplicis,etparticularis
ab ea qiiae dicit,non est injustus homo.quae est pri- negalionis simplicis,ut est,omnis homo justus est,
vatoria negatio ; ergo cum sint quatuor, affirmatio non omnis homo justus est, et haecest quidem una
simplex et negatio simplex, affirmatio infinita et oppositio.Alia vero infinits universalis affirmatio-
negatioinfinita,haruni duae.idest affirmatioinfinita nis,et infinitae parlicularis negationis, ut est, oranis
et negatio infinita.itaaliquid affirmantvel neganl ut C homo non justusest, non omnis homo non juslus
privationes.Hoc est enim quod ait, ita sese habent est.Quare hic quoque cum duae sint oppositiones,
ad affirmationem et negationem,ut privatione8,duae erunt sine dubio propositiones quatuor,sicut in his
vero minime. Neque enim ita affirmant et negant de quibus supradixerat,quaescilicet,determinatione
duae simplices, sicut duae privatoriae, affirmatio carebant.Alii vero qui Aristotelis animum penitus
naraquesirajLlexabaffirmalioneprivatoriadiscrepat, inspexerint,non aiunt similiter solum se h^bere de-
etrursus negatio simplex a negatione privatorid lon- terminatas proposilioues,ad numerum oppositionum
gedissidetatquediscordat,sedhaec(utdiximus)Ale- et propositionum.sed etiam ad consequentiam.nam
xandri expositio estpost multasaliassimplicior,non quae est consequentia negationum ad aflirmationes
tamen repudianda.sed illa superiorv^rior esse vide- in his propositionibus simplicibus et infinitis.quae
tur, quod Aristoteles ipse testatur, ait enim paulo praeter determinationum dicuntur,eadem sirailitudo
posl :Haec igitur quemadmodura inresolutoriis dic- habetur,ei in iis quae cum determinatione proferun-
tumestjSicsuntdisposita.Hancenimconsequentiam tur.Sed quoniam non in omnibus omnia sirailia ha-
quam supra in superiori expositione meraoravi pri- bent,idcirco addidit notans,sed non similiter angu-
vatoriarumetinfinitarum ad simplices in primilibri larescontingitesseveras,contingitautemaliquando.
priorumresoiutoiiorum,quae(ivaXuxixaGraeci voeatit, n Sensus autem hujusmodi est : Similiter, inquit, se
fine disposuit dicitautem Porphyriusfuisse quos-
; habent ha3 propositiones quae secundum determina-
dam sui temporis, qui hunc exponerent locum, et tionem dicuntur infinitae ad simplices,et simplices
quoniam ab Hermino vel Aspasio vel Alexandro ex- adinfinitas,quemadmodumill.Tquoquesehabebant,
positiones singulas proferentes multa contraria.et quae sine determinatione indefinitae dicebantur. Sed
in expositionibus male ab illis editis dissidentia re- habent quamdam dissimilitudinem,quod angulares
pererunt, arbitralos fuisse librum bunc Aristotelis propositiones in iis quae cum determinatione dicun-
ut dignum esset,oxponi omnino non posse,multos- tur, non eodem modo verae sunt, quomodo illae quae
que illo temporeviros lotam hujus libri praeleriisse sinc determinatione profereliantur, vel infinitaevel
doctrinam, quod inexplicabilem putarentessecaligi- simplices.Videamus ergo priusan eadem in iis quae

nem. Nos autcm hunc locum in prima

brevissirae determinataesuntsitconsequentiaquae in iis est qua»

cditione praeterivimus,scd quod illic pro intellectus indefinite proferuntur.Post videamus qua» sit inan-
simplicitate breviter posuimus.hic omni lutitudine gularibusdissimiiitudo;disponanturergonon8olu

I
541 IN LIBRUM DK INTERPRBTATIONE EDITIO SECUNDA. 542

hae quae simplices vel infinita) sunt, scd etiam qusc A. quas determinatas,vcl univorsalitatis quantitatevel
6unt privatoriae, el prius quidem disponanlur hoc particularit;iti3vocamu8,etprimo quidcm affirmatio
modo: Simplex affiririatlosimplexque nefj;atio.EthjB universalis simplex,contrahancnegalio particularis
qiiidem indefinite, id est prajter universalitalis aut simplex.Sub affirmationc autem universali simplici
particularitatis adjeotionem.sub his.id est subalfir- ponatur negatio particularis privatoria, sub tiega-
matione quidcmsimpiiciponatur nogatioprivatoria, tioneautem particularisimpiici,univorsalis affirma-
8ub negatione verosimplici aftirmotio privatoria.Haj tio privatoria.Rursus sub negatione particulari pri-
qu()querursusindcfinite;ponaturautemsubaffirma- vat()ria,etsub affirmatione universali simplici po-
lioneprivatoria,et8ub simplici negatione affirmatio natur negalio particularis inlinita.Sub afnrmaliono
infinita. Sub privatoria aulem negatione et sirnplici vero universali privatoria,et sub negatione simplici
affirmatione ponatur negativa in(initii,et hirquoque particulari ponatur universaiis aflirmatio infinila,

indefinileet indeterminate sine ulia pariicularitate erit aulem hujusmodi descriptio :

vel universalitate. Sub his autem disponantur ha;

Affirmatio simplex.
Negatio privatoria.
Negatio inflnita.
Homo justus non est.
Homo injustus est.
Homo non justus est.
Affirmatio universalis simplex.
Negatio particularis privatoria.
Negatio particularis infinita.
Non omnis homo justus est.
Omnis homo injustus est.
Omnis homo non justus est.
In hoc ordine propositionum quem supradescripsi
mus.quffi sintangularesmanifestum est. Sunt
queaffirmationesquidomaflirmalionibus,negationes
vero negationibus,et in his quidem quae indefinitae
sunt eodemmodo angulares sunt alfirmationes.Sim-
plex quidem affirmatio qua3 dicit, est homo justus,
privatoriae affirmationi quae dicit.est homo injustus,
et infinitae affirmatioui quse proponit, est homo non
Homo justus est.
Ilomo injustus non est.
Homo non justus non est.
Indefmitae.
Negatio simplex.
Alfirmatio privatoria.
Affirmatio infinita.
Oiunis homo justus est.
Non omnis bomo injustus est.
Non omnis homo non justua est.
Definitae.
Negatio particularis simplex.
Affirmatio universalis privatoria.
Affirmatio universalis infinita.
B infinitanegatio.Namsi veraestuniversalisaffirmatio
nam- simplex quae dicit, omnis est homo justus, v(-.ra est
etiam particularis privatoria negatio quae dicit,
non omnis est homo injustus; hoc autem idcirco
evenit quod ea quae dicit, non omni? homo inju-
stus est, idem potest quod simplex,etsimilis esl ei
quae proponit, quidam homo justus est, particu-
lari simplici affirmationi ; nam si non omnis ho-

justus,angulari3 est. Negatio vero simplex quaeest, mo injustus est, quidam homo justus est, sed par-
non est homo justus,negationi privatoriae quoB dicit, simplex sequitur universalem
ticularis affirmatio
non est horao injustus et negationi infinitae quae est, affirmativam simplicem.Quando enim vera est uni-
non est homo non juslus,angularis est. Item si quis versalis atfirmatio quae dicit,omnis homo esl justus,
ad definitas propositiones aspiciat,idem sine aliqua vera est el particularis affirmaliva quae proponit,
dubitatione reperiet. Aflirmatio enim universalis quidam horao justus est, sed ei quae dicit.quidam
simplex quae est, omnis homo justus est, affirma- homo justus est,consentit particularis negatio pri-
tioniuniversali privatoriaequaeenuntiat.omnis homo p vatoria quae proponit,noa omnis homo esl injustus
injustus est, et affirraationiuniversali infinitae quae Quocirca etiam particularis negatio privatoria uni-
dicitjOmnis est homo non justus, angularis est.Itera versali simplici affirmationi consentit.Sequitur igi-
negatio particularis siraplex quaj est, non omnis est tur eam quae dicit, omnis est homo justus univer-
homojustus, negationi particulari privatoriae quae salem simplicem affirmationem,ea quae pro-
scilicet
dicit,non omnis est homo injustus,et negationi par- ponit, non omnis esl horao injustus, particularis
ticulari infinitae quae proponil, non omnis est homo negatioprivatoria,sed huicparticularinegationipri-
non justus,angulares sunt igitur affirmationes affir- vatoriae, quae dicit, non omnis e«t homo injustus,
mationibus, et negationesnegationibus, angulares consentit particularis infinita negatio quae dicit non
sunt et in ordine indefinitarum propositionum et in omnis esthomo non ,iustus,et verura estsinonom-
ordine definitarum,qnocircadeearum consequentia nis csl homo injustus,quoniam non omnis est homn
speculandura est. Dictum est enim priusquod affir- non justus,idem enim cst esseinjustum quod non
mationem indefinitara simplicem sequeretur priva- justum,sed particularis privatoria negatio sequitur
toria et infinitanegatio, eas vero simplex affirmatio simpliccmuniversalemaffirmationem.lnfinitaigitur
non sequeretur,rursu3infinitamaffirmationem,pri- negatioparticularis sequitur simplicem affirmatio-
vatoriamqueaffirmationemsequitursimplex negatio. nem universalem,eique consenlit,si priusaffirmalio
hae vero negaiionem simplicem non soquuntur.Rursus D universalis verasit.Quocircaeam quae dicil,omnisest
si quis ad ordinem definitarum respiciat, idem inve- homo justus,univcrsalem simplicem alfirmationem
niet,affirmalionem namque universalem siraplicem sequuntursinedubioparticularis negatioprivatoria,
sequiturpartioularisprivatoriaaegatioetparticularis nonomnisesthomo injustus,et particularis negaliO
543 AN. MANL. SBV. BOBTII 544
infinita non omnis est homo non juslus. Quarehic A. particularis negatio simplex quae est , non omnis
quoqueafliraiationemnegationessequuntur,sedhoc est homo justus, universalem affirmationem infini-
non convertitur quoniam enim (ut dictum est) nega-
;
tam quae dicit, oranis est homo.non justus, bic quo-
tio particularis privatoria quae dicit, non omnis est que affirmationes universales privatoriam atque in-
homo injustus, consentit particulari affirmationi finitam sequitur particularis negatio simplexquae
simplici, ei scilicet quae dicit, quidam homojustus est.non omnis est homoj ustus,sed non convertitur.
est.Hanc autem parlicularem affirmationem nonse- Etenim quoniara simplicem nrtgationem particula-
quitar universalis affirmatio, nequeenimsi verum rem qusedicit, non omnis est homo justus, non se-
esl queradara hominem essejustum, idcircojamet quitur universalis negatio quae proponit, nullus ho-
omnem essehominem justum Quare necesse est. mo justus est,neque enim si vera est,nonomnem ho-
non sequitur affirmatio universalis simplex, omnis minemesse ju3tum,vera esl, nullum hominem esse
esthomo justus, affirmationem particularem, qui- justum. Haec autem, idest universalis simplex ne-
dam homoestjustus,potestenim hac vera,id estpar- gatio, consentit unumque signiQcat cum affirmatio
ticulari universalis esse falsa,sed particularis affir- ne universali privatoria ;non sequitur igitur univer-
matiosimplex particulari negationi privatoriae con- salis affirmativa quae dicit,omnis est homo injustus.
quare nec privatoriam particuiarem negatio- g simplicem particularem negationem quae proponit,
sentit,
nem simplex affirmatio sequitur universalis. Eam nonomnis est homo justus.sicut nec eamdem parti-
igitur quae dicit, non omnis est homo injustus, non cularem negationemuniversalis negatiosequehatur,
sequitur affirraatio universalis simple.x^qua^ propo- sed privatoriauniversalis affirmatio consentit cum
nit, omnis homo justus est, sed particularis privato- infinita affirmatione universali. Igitur particularem
ria negatio consentit particulari negationi infinitfP, negationem quaedicit, non omnisesthomo justus,
universalis igitur atfirmatio simplex non sequitur
universalis affirmatioinfinita non sequitur quae pro-
particularem negationem infinitam.Ea igitur quee
ponit,omnis est homo non justus.Quare hic quoque
homo justus, affirraatio universalis
dicit, oinnis esl
affirmationes duas universales, id est privatoriam
simplex non sequitur eam quae dicit, non omnis est
atque infinitam, particularis simplex nefialio sequi-
homononjustusparticulareminfinitamnegationem.
tur,sicut affirmationes duas quoque indefinitas pri-
Duae igilur negationes infinitaet privatoria particu-
vatoriam atque infinitam negativa indefinita seque-
lares secjuuntur universalem atfirmationem simpli-
batur. sed duae affirmationes universales privatoria
cem.sicutin his quoque erat quae sunt indefinitae.
etindefinila non sequuntur particularem simplicem
Duae enira negationes infinitaet privatoriaindefinitae
negationem, sicut duae quoque indefinitae affirma-
simplicera affirmativara sequebantur indefinitam, ,. •. t p •
* •„ r
•
„^ »•« „„
^ P^ • • • , • p tiones pnvatona etinfinita sirapncera negationem
sed non econverso, aifirmalio enim universalis sira- ti ,, o:_.:i:i-_ .•_:.. t-.i l j_n_:
non sequebantur. Similiter igitur se habent defini-
plex non sequitur netjationes particularem infinitam
tae indefinitis secundum consequentiam. Angulares
et privatoriam, sicut nec indefinita quoque affirma-
non eodera modo se habent,nam indefinitarum pro-
tio simplex indefinitas sequebaturnegationes priva-
positionum angulares simul veras esse contingit.
toriara atque iofinitara. Quarein hoc uno ordine si-
Nam si verura est, quoniam est homo jnstus, quae
militer se habent definitaj his quae sunt indefinitae ;

est indeflnita Hffirmatio simplex, nihil prohibet ve-

aequfiUter enim affirmationibus veris verae sunt ne-
ram esse etiam quae dicit,est homo injustus, et rur-
galiones, negationum veritatem affirmationum ve-
sus ea quae dicit,esthomonon justus.quae suntinde-
ritas non sequitur, nec in his consentit. Rursus in
finitaeaffirmationesprivatoriaetinfinita. Rursusne-
alteram partem perspiciamus quemadmodum affir-
gationesnegationibusquae sunt angularesverasesse
mationes universalcs, privatoriam scilicet et infini -

contingit,uteaquaedicit,nonesthomo justus.sivera
tam,particularis negatio sim.plex sequatur,namque
est,nihil prohibet veram esse etiam quae dicit, non
universalem afQrmationem privatoriam, omnis est
est homo justus, et eam quae proponit, in non est
honroinjustus,sequiturparticularisnegatiosimplex,
non omnis est horao justus, ea enim quee dicit, om- homo non justus. Angulares ergo sibi indefinitasin
veritate consentirenihil prohibet, sed in his tantum
nis est homo injustus, coasenlit simplici universali Q
homo justus est, nam si
negationi quae dicit, nuilus terminis, ut in secundo hujus operis volumine do-

omniscst homo injustus,nulius est homo justus.Sed cuimus,quae neque naturalia sunt inesse neque im-
hano, id est universalera simplicem negativam, se- possibilia. Si quis enim sic dicat, est homo ratio-

nalis,huica;:gulares verffi essc non possunt, hae sci-

quitur pariicularis simplex negatio, nam si vera est
quoniam nullus homo justus est, vera est quoniam licet qua? dicunt,est homo irrationalis, et rursus est

non omnis homo justus est, sed universalis negatio homo non rationalis. Rationalitas enim homini per
simplex universuli privatoriasaffirmaiioni consentit. naturam inest ;similiter autem et de impossibilibus
Sequitur ergo particularis simplex negatio quae cst, dicendum est, quod si sint taliaquae neque impossi-
nonomnisesthomojubtus,universalein affimalionem bilia sint inesse.nec naturalis sint inesse, ut in ea

omnis est homo injustus,

privatoriani quse proponit, propositione quae dicit, est homo juslus, justitiam

sed haec universali aifirmationi infinitii; consentit, neque nalur.tlcm esse necesse est homini, necim-
idem cnim signiiicatomnisesthomo injustus,el om- possibile inessc.manifestum est,quoniam angulares
nis est homo non justus. Quare sequitur quoque sibimetsemper in vcritate consentiunt, atque hoc
545 IN LIBRUM DE INTERPRBTATIONK EDITIO SECUNDA. 546

idemdenpgativis quoque angiilaribusrectedicitur. A quando, hujusmodi est : Quanquam enim affirma-

In hisigitur terminis qui nec naturales sunt, ncc tionesaliirmationibusaiigiilarcsdefinitaesimul verae
iinpossibilcs.sempcr angulareset negationes nega- esse iion possunt, quibuscunque positis terminis,
tionibusetafiirmationesanirmationibussiiiiulveras potest lamenfieri ut negatione negationibus verae
e sse contingit,et hoc quidem in his quae indeiinitae inveniantur,ptsio haec similitudo ad infinitas angu-
sunt.In hisautemquctMleruiitffiSunLetuniversalitatis lares. Nam sicut illic negationes negatiooibusinde-
particularitalisque participes non eodem modo sunt. finitaiangulares verae simulessepoterant in his qua?
Inquibusvisautem terminissive possibilibus,sivena- neque naluralia suiit neque impossibilia essent ita,

turalibus.siveimpossibilibusatnrmaliones ailirma- hic quoque, idest, in ordinedefinitarum negationes

tionibus sibimet angularibus in veritate consentire definitasnegationibusdefinitis, angularesangulari-

non possunt,negationPS autem negationibus angu- bus simul voras esse contingit in his quae neque
lares angularibus in his tantum terminis qui neque suut inipossibiles nec naturales. Negatioenim sim-
naturales.neque impossibiles sunt,in veritate pote- plex parLicularis quas dicit, non omnis est homo
runt convenire.Et primum (juemadmodum affirma- justus, potest simul veraesse non cum oa quae dicit,
tionesaffirmationibussibimetangularibusin veritate omnisesthomoinjustus; potesteniin fieriutquidam
consentire non possunl, in quibuslibet terminis de- g sintjusti, quidam autera non sint justi, et in eo
monstrandum est.Eaenim qu8edicit,omnis esthomo utraeque verae sunt. Et ea quae dicit, non omnis est
juslus, et ea quae dicit, omnis est homo injustus, homo justus, quia sunt quidam injusti, ei ea quae
quae est scilicet angularis.vera? simul esse non pos- dicit, non oi.nnis est homo injuslus, quia poterant

sunt.Kanamque quaedicit,omnis est homo Injustus, aliqui osse justi, sed haec consentit infinilae nega-

nihil ditTert ab ea quae proponit, nullus est homo tioni particulari quae dicit, non omnis est horoo non

justus, sed omnis est homo justus, et nullus est justus, idem est enim dicere non omnis est homo
homo justuSj quoniam contrariae sunt, simul verae injustus, quodnon omnisest homo non justus.Quo-
esse non possunt;sed ea quae dicit,nullus est homo circaet hae sibimet angularessimui vera? esse pos-
justus, convenit atijue consentit ei quae proponit, sunt, nam si quidam 5untjusti,quida'n injusti,ve-
omnis homo est injustus;quareomnis bomojustus rum dicerequoniam non omniseslhomo justus,
est

est, et omnis bomo est injustus, simul verae esse quiasunt quidem injusti. Rursus verum est dicere,
non possunt, sed eadem (quae proponit, omnis est non omiiis est homo non justus, quia sunt quidam
homo injustus, consentit (ut saepe dictum est) ei justi, negationibus igitur negationes angulares de-
quae dicit, omnis est homo non justus. Quare nec finila3 simul verae esse possunt, et hoc est simile

in his haec in veritateconsentire poterit ei quae dicit indelinitis, inquibus &icutaffirmationesaffirmatio-

quoniain omnis est hoino justus ; affirmatio igitur ^ nibus, ita quoque in veritate angulares negationes
universalis simplex,omnis est homo justus^affirma- negationibus consentiunt. Sensus ergolotushujus-
tionibus universalibus privatoriae et infinitae quae modi est Similiter autem, inquit, se habet, id est
:

3unt,omnis est homo injustus, et omnis est homo similiseritconsequentiapropositionum.quemadmo-

non justus, sibimet angularibus, in veritate simul dum fuit in indefinitis,eliamsi universalis nominis
nulla ratione consentit,<iGut in his quae indefiniiae sit affirmatio, id est etiamsi definitaj affirmationes
erant,et alfirmationes affirmationibus etnegationes negationesque ponatur, ut per subjecta exempla
negationibus in veritate poterant consentire.In his monstravit dicens affirmationi simplici universali,
autera quae sunt definitae affirmationes, angulares omnis est hoino justus,opponi, non omnis est homo
simul verae esse non possunt. Recte igitur dictum justus, particularem scilicet simplicem, el rursus
est quoniam in aliisomnibus similis est consequen- universalemaffirmationeminfinitam proponenseam
tia diffinitarum et indefinitarura. Affirmationibus scilicet quae est,omnis est homo non justus, huic
enira consentiunt in veritale neg.itiones,negalioni- illam opposuit.qua^ dicit,non omnis est homo non
bus autem affirmationes non omnino consentiunl, jusLus.Hae,inquit,similiter sehabent ad consequen-
quae similitudo consequentiaj in utrisque est,id est tiam quemadmodura indefinitae ;
quomodo autem
et in his quae diffinitae sunt et in his quae indefinitae, D se haberent ad consequentiara,supra monstra-
illae

sed est distantia quod non similiter angulares con- tum est; sed non, inquit, similiter angulares con-
tingit veras esse.et affirmationes affirmationibuset tingit veras esse.In his enim quae erant indefinila^,
negationesnegationibusindefinitisautem verasesse affirmationes affirmalionibus angulares siuiul verae
contingit eas scilicet quae sunt angulares. In his esse poterant In his aulem quaedefinitae sunt, simul
autem quae sunt defiuitae, affiriuationes affirmatio- verae esse non possunt.Contingit autem aliquando
nibus angulares veras esse aliquando nulla ratione ut similiter angularesveraesint in his quae diffinitae
contingit.Hoc autem manifestum erit,si quiset ea sunt,quemadmoduin et indefinitis,negationes enim
sibi proponat exempla,in quibus suot termini natu- negationibus angulares definitae, simul in veritate
ralos atque impossibiles,et oa in quibus sunt possi- consentiunt, ut in his quoque inveniebatur, quas
biles etnon naturales neque impossibiles, in om- indefinitassupradescripsimus.Plenusestigiturhu-
nibus enim inveniet affirmationes affirmationibus jusmodi intellectus.Herminus autem hoc aliter sic
augulares simul veras esse non
deiinitis definitas, exponit;Similiter, inquit, duasfacient oppositiones
posse. Quod autem addidit. Contingit autem ali- quatuor propositiones si fuerint duaesimplices,duse
 547 AN. MANL
infinit8e,determinalione tamen adjecta. Hoc autem
simonstrat.proponetprius simplicem alfirmationem
universalem quae dicit, omnis esl homo justus.
Contra hanc particularem simplicem negationem,
non omnis est horao justus, sub affirmatione uni-
Omnis est justus homo.
Omnis est non justus homo.
His ergo ita depositisjduae, inquit, fiunt oppositio-
nes. Contra enim eum quee est, omnis est juslus
homo, opponilur illa quae proponit,non omnis est
justus hoino.Hoc autem idcirco, quoniara sibi con-
tradictoriaeoppositaesuntuniversalisalfirmatiosim-
plex, et parlicularis negalio simplex, et est h*c
quidem unaoppositio.Rursuscontra eamdem affir-
mationem simplicem quae dicit, omnis est juslus
homOjOpponitur univcrsalis afOrmatio infinita quae
dicit, omnis est non justus homo, et hoc contrario
modo.Ea namque quae dicit, omnis est non justus
homo, idera significat eique consentit quae dicit,
nuIIushomojuslusest;sed haec qu;e proponit,nullus
homo justus est,conlrario modo opposita est ei quoe
dicit,omnis est justus homo. Quocirca etiam ea
quae dicit, omnis est non jtstus homo, contrari«
eritoppositaeiquaeproponit.omnis estjustushomo.
Est igitur haec quoque altera oppositio duae ergo
; est
sunt oppositiones,quemadmodum etiam in his quae
sunt indefinita^, licet alio iiiodo essent oppositae,
taraenduaeerantoppositiones,secundumdiametrum
autem non contingit similiter veras esse,ut ipse ait.
Illae enim quoniam indefinitae erant, et secundum
diametrum qnae erant,simul veras esse contingebat
et omnes omnibus. Quod si quis ad indefinitarum
descriptiones redeat,diIigenteragnoscet Hicautem,
inquit,hoc est in bis quae definita; sunt, non idem
est.Hoc sic monstrat.Ea enim propositio quse dicit,
omnis est jnstus homo,non consentit contradictioni
suae quae dicit,non omnis est justus homo. Rursus
ea quae diclt,omnis est non justus homo,non con-
sentit rursus ei quae dicit,non omnis est non justus
homo. Hffic enim contrariaj ipsius consentiebat.
Quare cum vera est universalis atfirmatio siraplex
quae dicit,omni8 est justus homo, sine dubio falsa
est ea quffi dicit, omnis est non justus homo. Sed
haec f'alsa,contradictio ejus vera erit,veraest igitur
ea quae negat dicens, non omnis est non justus
homo. Quocirca h33 duae angulares
propositiones
inveniuntur.omnis estjustus homo,
verae aliquoties
non oranis est non justus horan;contingit ergo ali-
quando veras esse,sed non,inquit, omnino. Nam si
a particulari negalione infinila coeperis, non idem
est,id esl.non eadem vcritasvenit hoc autem tali
; tum,ut est,homo non justus est, homo non justu3
probatur modo.Si enim vera cst,quoniam non om-
nis est non justus homo,faIsa est ea quae dicit,ora-
nis est non juslus horao.Est enim ei contradictoriae
opposila.haec autem falsa quae dicit, omnis est non
justus homo, non omnino veram nccesse est esse
cam quac proponit, omnis est justus hoino, idcirco
quoniam hac duae sibi contrariorura loco oppositae
sunt, contrarias autom propositiones aimul falsas
SEV. BOETII 548
A. versali simplici, affirmalionetn universalem inlni-
tam dicit,
quffi omnis est hotno non justus.
Contra hanc sub negationeparticulari simplici par-
ticularem negalionem infinitam quae proponit,non
omnis est homo non justus.
Non omnis est justus homo.
Non omnis est non justus homo.
esse posse supra docuimus,ergo non necesse est,si
falsa est, omnis est non justus homo, veram esse
eam quoe dicit,omnis est homo juslus:quod si non
necesse est, hoc potest fieri ut utra^que sint falsa3,
quareevenit aliquandoutvera hac propositionequae
dicit,non omnis est non justus homo, falsa sit illa
quas proponit, omnis est justus homo, quare non
simiiiter secundum diametrum in veritale sibi pro-
r» positionesconsGntiunt,atque hoc quidem IJerminus
non recta expositione dicens, ordinem turbat. Si
quis autem vel hoc quod Herminus ait, diligenter
aguoscit,vel id quod supra nos diximus, cognoscit
luultam esse dilferentiain expositionis,et meliorem
superiorem judicans ei si quis nobis credit, recte
consentiet.
Hx igitur dux opposilx sunl,alix aulem ad id quod
est,non homo, quasi subjeclum aliquod addilum, ul,
justus non homo^non est juslus non homo,esl non
juslus non homo,non est non justus non homo. Magis
autemplures his non sunt oppositiones.Hae autem exlra
illas ipsae secmiduvi se erunt, ut nomine utentes eo,
quod est non homo.
Supra jam dixeratomne subjectum aut ex nomine
simplici et finito,aut ex nomine rursus infinito con-
sistere,et eorum oppositiones ostendit quod essent
duae,etquatuor propositiones,dua3 quidem simplex
subjectum nomen habenteSjdus vero infinitum, et
post has quandoesttertium adjacens praedicaretur.
Hlic quoque dupliciter oppositiones fieri dixit, cum
scilicet,finitum nomen esset vel infinitum praedica-
tum,earuraque inter se eara consequentiarc demon-
stravit.qualera haberent privatoriae ad easdera ipsas
simplices, quibus ex finito nomine propositiones
compararentur. Et quoniam oranis harura varietaa
proposiiionumita fit cum esttertium praedicaretur,
ut aut subjectum et praedicatura finita sint.aut sub-
jeclumquidem nnitum,praedicatum vero intinitum,
dequibus supra locutus est.cum earum consequen-
tiam demonstravit,autinfinitumhabent subjectum,
D finiium veropra'dicatura,autinnnitumetsubjectum
etprajdicatumethabentquiderapropositionesutrura-
que flnitum. Ut est, homo justus est, homo justus
non e8t,finitum vero subjectum,infinitum praedica-
non est,et harura quidem consequentiasupra mon-
strataest.Aliacvero sant quae infinitura habent sub-
jectum,etquaeutnomine utantur nomineinfinilo, ul
non homojustuscst.nonhomonon justus est;uiua-
lur enim hoe proposilionessubjeclo,id est non homo
ut nomine,pro2dicato vero eo qucd est justus, hoc
est enim quod ait,aliaj autem ad non homo, ut ad
subjectum aliquod addituai.Si quis enim ponat noa
 549 IN LIBRUM DB INTERPRfiTATIONE EDITIO SKCUNDA. 550
homoquidem subjectum.el dft hocaut finitum no- A tertium adjacens prasdicatum hoc sono ipao
est, et

men pr;Bdicet,ul esl justus.aulinfinitiirn^ut estnon et prolulione dignoscitur

voro sunt in quibua
; aiiaj

justus,utroque moilo rursus duplicetu laciot opposi- lale vcrbuiii pricdicatur,ijuod terlium quidem adja-

tionem. Quatuor autem sunt propositiones hae : cens non prcedicutur.haliellamen conjunctum alque
inlra sevcrbum cst, quae proposilio si solvatur in
Est non homo justus Non est non homo justus participium atque verbum est.quod ante solo verbo
Est homo non justusNonest non homo non justua. dictum pra^dicatum, secundo prffidicabitur, tertio
Inhis Igiturquatuorpropositionibus.oppositionibus loco praedicabitur est, ct fit similis propositio tan-
vero duplicibus non homo quidem subjectuni est, quam si quoque haberet est verbum. S^
prolatione
sed insuperiorioppositione finituin quideni proedi- quis enim dicat omnis hoino currit, in hac proposi-
catur nomen quod est justus,in interiore vero inti- ^ione unum subjectum est, alterum prnedicatum,
nitum quod est non injustus. Sed ills, inquit.quae homo enimsubjectumest,pr;edicatumautem currit.
praedicatum quidem iiilinitum habent, subjectura Neque enim possumusarbitrari in hacpropositione
vero finitum, vel quibus et praedicatum finitumest tres esse terminos,idcirco quod omnis quiilemter-
et subjectum,habentaiiquaraad se consequentiam. ininus non est, seii sul)jecti termini determinatio.
hffivero quas potea mpmoravimus.id est quae infi- n Significatenim ([iioniam res universalis,id csthomo
nilumhabentsubjectum aulpraedicatum.vel finitum universali subjiciturcursui^cumdicituromnishomo
vel infinitura,nullam babent consequentiara adeas currit,nulla est enim hoininis exceptio,ubi omnem
propo9itiones,quae sive finito praedicatosiveinflnito currere detcrminalioest Ergo non ponitur loco ter-
ex finito, tamen subjecto consistereiit,hoc enim est mini idquod dicimusomnis,sed potiussubjectiter-
quod ait. Hae autem extra illas ipsae secundum se mini determinafio est Quocirca in hac proposilione
erunt,idestnuliamconsequentiamadsuperioresqua8 quae dicit, omnis homo currit, duo sunt termini,
ait easquaein-
ex finito subjecto constarent,habere homoetcurrit.ergoin haceadem quanquaraverbum
finitum subjectum in propositionum ordine retine- est non praedicetur,in prolatione tamen verbi quod
rent. Postquara igitur enumeravit et eas quae ex est currit significatione concluditur. Slquis enim
utrisque finitis consisterent, Id est et subjecto et hanc propositionem quae omnis homo currit,
dicit,

preelicato, et illas quse ex subjecto
praedicato vero infinito essent,his etiam illasquae ex
subjecto infinitoessent, et ex finito praedicato, nec
non ilias addit quae ex utrisque infinitis constare
viderentur. Postquam igitur has enumeravit.ait
Magis autem plurcshis non eruntoppositiunes,om-
quidem finito, solvat in participium atque verbum, faciet omnis
homo currens est, et idem significal parlicipium
verbo conjunctum quod significat verbum. Quod
utraque complectitur, nam cum dico omnis homo
: currit,omni homini aclionem praesto essepronun-
tio quod si idem rursus dicam, omnis homo cur-
;

nis enim oppositio^quod supra dictum esl)aut est ex rens est, eamdem actionem homini rursus adesse
ulrisque finitis, ut esi, homo justus,non est homo proposui.Idem igitur significat verbum curritquod
justus.autexflnito quidem subjectoetinflnitoprcedi- currens est,et in eadem propositione quae dicit,om-
cato,ut est, homo non justus est, homo non justus nis homo currit,licetin prolatione est non dicatur,
non est. Aut ex infinito quidem subjecto, finito tamen tertium potestatepra?dicatur,quod hinc cog-
vero praedicato,ut est non homo justus,non est non noscitur,si tota propositio solvatur in participium
homo justus. Aut ex inflnitis utrisque, ut est non scilicet atque verbum.Quamobrem sicut ex nomine
homo non justus est,non bomo non justus non est; nfinito subjecto non eodem modo ex
fit affirmatio,
ut autem quinta oppositio reperiri possit,nulIa re- infinilo verbo affirmatio fieri potest,8ed niox in
ea
rum ratione possibile est. De his ergo haec dicta vis negationisagnoscitur,quoniamenim facimusaf-
sunt,in quibus est tertium adjacens p.-aedicatur. firraationem dicentes, Omnis non homo currit, non
homo scilicet subjectum infinitum ponentes, non
In his vero in quibus, est, non convenit, ut in eo
ita possumus dicere affirmationem fieri cum propo-
quod est currere,vel ambutare,idem facit sic positum,
, , Ji
„^ si t
, u, -t
nimusomnis homonon currit.haecenim Jjamnegatio &
ac est adderetur, ut curnt omnis homo,non currit n i , •

. U est;quare
'^ ubicunque
^ fuent non ,y^ nonlabo-
^ currit,vel
i
^
omms homo,currit omnis non homo,non curnt omnis
• , , i

rat,vel non ambulat, vel non legit, in omnibus ne-

non homo. Non enim dicendum est, non omnis homo,
sed non negationem ad idquod est homo,addendumest,
omnis enim nonuniversalesigni/icat^sedguoniamuni-
versaliter Manifestum esl autemex eo quod est,currit
homo, non currit homo, currit non homo, non curril
non homojixc enimabillisdifferunt eo quoduniversa-
liler non sunt.Quare omnis vel nullus nihilconsignifi,'
cat aliud,nisiquoduniversaliter
tionem, vel negationem, ergo et
apponi.
Suntquaedam propositionesinquibusest quidem
gatiofil,in quibuscunque infiritum verbo pnedica-
tur.Dubitabitautem aliquisan sicutex infinito verbo
fierialfirmatio non potest,sed sempernegatio ex hoc
praedicamento fit.ilaqunque sieadempropositiosol-
vaturinparticipiumatqueverbum,anexiofinitopos-
sit affirmatio fieri participio;quaeretur enim ansicut
inhacpropositione quaedicit.omnishomocurrit. qui
denominevel affirma'
ita proponit dicens, omnis homo non currit, facere
cxtera eadem oporiet
affirmationem non potest,sed sinedubio negationem
facit, ita quoque si eadem solvatur in participium
atque verbum,ut si quis dicat,omnis hoiuo currens

H
 551 AN. MANL. SEV. BOBTII 552

esl, si fiat infinitum non currens.et dicatur,omnis A nis homo,mediamponensdeterminationem,quaeeBt

honao non currens est;an haecaffirmatiosit ancerte omnis,intercurrit quoJ estpraedicatio,et subjectum
negatiotanlumdemvalenstamquam si aliquisdical, quod est horao.Gontra hanc opponit siraplicem ne-
oranishomonon eslcurrens.Sed fueriintquihoccum gationera dicens,non curritomnishomo.rursus facit

ex multis aliis,tum ex aliquo Platonissyllogismo col- arfirmalionem ex infinito nomine currit omnis non
ligerent,ut quid ex ea re definirent, doctissimorum homo,huicopponit negationem infiniti oominis sub-
virorum auctoritate cognoscerent ; ex duabus enim non currit omnis non homo, et has idcirco
jecti,

^negativis syllogismus fieri non potest. In quodam proposuit,ut raonstraretidem in hisevenire in qui-

"enim dialogo Plato hujusraodi interrogat syllogis- bus est non convenit praedicari.quod in illis quoque
mum : Sensus, inquit, non contingit rationemsub- in quibus est tertium adjacens praedicabatur, sed
stanliae, quod non contingit rationem substantiae, quoniam in negationeinfinitinorainissubstituit.non
currit dmnis nonhomo.Ait nonenim dicendumest,
ipsius veritatis notionem contingit. Sensus igitur
veritatisnotionem non contingit. Videtur enira ex non omnis homo, sed non negatio ad id quod est
ooinibus negativis fecisse sj-llogismurajquod fii^ri non
homo addenda est. Poterat enim quis dicere non
recte fecisse negationem ejusaffirmationis quae est,
potest,aique ideo aiunt infinitum verbum quod est
non contingit pro principio infinito profuisse,id est g currit omnis non homo, hanc quae dicit non currit
non contingens est :est enim in pluribusaliisinve- omnis non homo,sed potius ita debuisse oppositio-
niendi facultasfrequentcrverburainfinitumpositum
nem constitui, currit omnis non homo, non currit
pro nomine inflnito, quare verbum quidem dixere
non oninis homo. Bx hoc autem demonstrat ita fa-
ciendam essenegationeni,uteamipsedisposuit,dicit
quidam semper facere negatiouem.si infinitumap-
enim,Non enim dicendura esl.non omnis homo.sed
ponalur. Participia autem vel nomina si sint infinita
non negatio ad honio addenda est, qui est sensus
posse facere affirraationem,et ideo quoliescunquea
hujusmsdi Quoties faciraus, inquit, negalionem
:

magnis vifis infinitumverbum et duae negationesin

contra hanc affirraationem quae dicit, currit oranis
syliogismoponuntur,hac ratione defenditur,quodi-
non homo, non est negativa particuia, non adjun-
caturinfinituraproparticipioes3epositura,quodpar-
genda ei quod est omnis, sed potius subjecto quod
ticipium nominis loco in propositione pr«dicatur,et
est horao. Cura enim ita diciraus, currit omnis non
IdquidemAlexanderAphrodiseusarbitrabalur csete-
homo, facienda est negatio, non currit omnis non
rique complures.Idcirco enim aiunt non posse fieri
homo.Non enin dicendum est non currit non omnis
ex infinito verbo affirmationes, quoniam sicut ad
horao, id est non negativa particula non est adj-
verbum est junctaparticulanegativamoxtotara per-
verba quaesuntinfinita,
p cienda ad oranis,sed potiusad homo;hujusraodihaec
ficiet ne!^ationeiu,sicetiara
causa est quod omnis determinatio in terminorum
vel quaein se complectunturverbum est, non facient
numero non ascribitur, sed potiusad vim suam,id
inflnitam affirmationem, sed potius negationera.Si
est ad deterrainationera, non enim alibuid univer-
quis enira sic dicat, horao currens non est, nullus
sale signilicat ipsum omnis, sed significat quidem
hanc dixerit affirmalionera. Si quis vero sic dicit, universale, quod est homo universaliter.Omnisau-
homo noncurrit,it!circo ncc hfficpropositio affirma- tera deteraoinatioest.quoniara id quod universaleest,
tio est quoniam currit est verbura intra se continet,
idesthomouniversalilerpraedicatur;nonergoaliquid
et sicut ad estverbum particula negativa juncLanon
universale significat deterrainatio omnis,sed potius
facit affirmationera,sed potius negationem,itaquo- quod universalenomenuniversaliterpraedicatur.At-
que ad aliud verbum juncta negalio quod intra se que ideo quoties in his neg;itio fit, ad subjectum
continet est verbum, plenam perficit negationem.
potiusnoraen trahioporletnegationem non addeter-
Aristoteles autemnonvidetur istadiscernere,sed si-
minationem, sed ne forte quis dubitet, ut etiaa: in
militer arbitrari,sivecum parlicipio ponatur est ver- aliis quoque ita fieri oportere oppositionesdicat.In
bum,sive sineparticipio verbumillud.quod verbura his enim quae subjeclura finitura habent,cura dici-
est intra se claudit atque complectitur ; dicit enim r. mus omnis homo currit,sicontra hanc contradicto-
hoc modo : In his vero in quibus est iion convenit, riae opposita, negatio poniturad determinationem

ut in eoquod estcurrere veiarabulare,idera faciunt, negativa particula est constituenda, ut contra eam
sic posita ac si estadderetur,ethujussubjecitexem- quae dicit, omnis homo currit,ea sit qua? dicit, non
plum, ut currit oranis horao.In hac enim proposi- omnis homo currit.In hisauteraquaeex infinitono-
tione quae dicit, curritomnis homo, non quidem mine subjecto fiunt,sive in affirmatione.sive in ne-
convenit poni est verbum, eodera raodo vel si quis gatione asubjecto nominenonestseparandanegatio.
dicat omnis homo ambulat,hic quoque est verbum Hoc autetn ita esse facillima rationecognoscitur.si
non convenit poni,scd haec talia sunt,tanquam siest determinationes paulisperauferantur,et in hispro-
adderetur. Qiiod exeraplo docuit.Nam sicutestcur- positionibus cx infinito noniine subjecto quae sunt
rens omnis homo affirmatio esl,cursus praesentiara indefinita; speculatio fial.Sit enim affirmatio indefi»
monstranSjitaquoquecurrit omnis horao alfirraatio nita.non homo currit.Gontra hanc erit negatio.non
est idem vaiens,idem(iue significan8,el has ex sira- homo non currit. Si igitur hae propositiones fact»
plicibussuhjoctisaffirmationesinquibusestdici non suntin universaiibus terminis,univcrsalisenimter-
conyenitjConsequenter enumerat dicens,curritom- minus est,homo,sed nun habent additam determi-
553 IN LIBRUM DB INTERPRETATIONB EDITIO SECUNDA. 554

nalionern,quoniam universaliler prJBfiicanlur, id esl A. aul enim indefinilae sunl, auluniversales, aul parli-
omnis, el servaia estelin afrirmallone el negaiione cuIares,autsin!,'ulariumalqueindividuorum. Si ergo
ad sulij(!cUiin ue;,'alivti parlicula. Semperenim tiebat perspiciaiur quant.R sinl indelinitiKaniiinationes, e
uomeu iuliiiilurn, oiiatn lunc (|uando addilur aliquid has si per (lualeruarium numerum mulliplicavero,
quod dolerminel, non aJ detcrmiualionen) addeuda culligiiur mihi uumerusaflirmalionum queui si du- ;

esl negalio, sed polius ad subjeclum nomen, quod plico, coliigiiur eiiam negaliouum hoc modo pra;di- :

cum in affirmalione luerit iuliuiium. Mooidem iuli- catur enim est aul ipsum solum, aul certe lerlium
nilum, ulin net;aliou(? reverlalur providendum esl ;
a(Jjaceus cum alio et si solum praedicalur, aul ad
;

sicul cuim linilum terniinum el sunplicem iu liis iu- noiiien simplex atque linitum prffidicalum esl aul ad
delinilis pioposilionibus ad aflirmalionem el nega- iulinilum. Ex his, duae suut allirmaiiones, esl homo,
lionem cuslodiri oporlet, ul dicamus curril liomo, est non humo. Quoties aulein est lertium adjacens
non currit homo. Ita quoi^ue in ea proposiiioncquaj praedicaiur, quatuor crunl affirmaliones, aul cum
esl ex inliniio nomine subjeclo, idem servandum esl, subjecium indeliniiura esl solum, ul esl, noa homo
ut quod in afrnmalioue subje^ium est idem servelur juslus, aul cum praedifalum iufinilum esl solum, ut
etiam in uegalione ;
quod sic hocin iis quae suul inde- est, hoino esl non justus, aut cum ulraque fiuilasunt,
fiuitie veuil, cur noueliamin illis idemfierioporlere p ul est, justushomo, aul cum ulraque fiuila suul, ul
B
vi<lealur ^iuae defiiiilae sunl ?Hoc solumeuim defiuilae est, non jublus non homo. Magis aulem plures his noa
ab indelinilis diirerunt, quod cum indeliuilaj univer- erunl oppusilones, ul ipse ait. Cum igilur sex sinl

salia praeilicanl, praeler universalitatis determinalio- affirraaliories, du:e quibus esl prajdicalur, qualuor
nem determinalae, el definitoe idcin illud praedicanj; veroadjaceus,hassiper qualernarium duci-.m,viginli
universale cum adjociione et sigiiiticatione, quuniara quatuor lieul quas rursus si binario uumero multi-
universaliler prsedicalur. Mhil igitur aliud ouiuisvel plicem, quadraginla ocio mihi summa succroscet ;

nullussignilical, ni>i quoniam id quod uiiiversale di- lol igitur erunl alfirniationes el negriliouesquajcun-
cilur universa[ilerpra3dicalur;ergoomnia eadem quae que vel praedicalo esl verbo vel adjacenli, el praedi-

in affirmationeet uegaiionein indefinitispouebmlur, ealo Gunl. Quare quoniam lies sunl aliae qualilales
eadem quoque el in eisdem determinalis servanda proposilionum quae sunl necessariie conlingeules, et
suul. Oinnis eniiu el nullus non suut termii)i, sed ui esse lanlum significanles, secundum qnas (juaiila-
igitur ab
universalis lerniini deteriuinaliones. His les istie omues proposiliones proieruntur ; has qua-
quoque a Syriauo, cui Phi-
Arislotele discursis, nos dragiulaoctoproposiiiones si iu iuternaiium nume-
loxenocognomenessesu,jrarelulimus,proposilionum rum duxerimus, scilicel secun<lum proposilionum
omnium numerum, de quibus in hac libri dispula qualilales, cenlum quadraginla qualuor omnium
lione perpendii, nimis ad rern perliueulemalque uti- C pruposilionum praedicativarum, de quibus hoc libro
lern Iransferamus, et prius perspiciendum esl in ca- iractal, numerosilas crescct. Sed nuiic prteter has
legoricis proposilionibus quol indcfinitae sinl.Quaulae Ires (|ualilales eas quae sunl, quadraginla oclo pro-
enirn fucrint indetinita3, tul erunt universales, lot positiones cum negaliunibus suis ;
quas si per qua-
particulares, lol singularium aique imiividuorum lilales propositionis, necessariim sciiicet coulin-
proposiliones, et prius quidem aflirmalionos perspi- genlem et inesse significanlem muliiplicavero, cen-
liamus hoc modo. Qualuor niodi suut propositionum, tumquadraginla qualuor fieul, subler ascripsimus.
Esl hoino. Non est homo.
Est omnis homo. Non esl omnis homo.
Esl quidam horao. Non est quidam homo.
Esl Socrales. Non est Socrales.

Est justus non homo. Non esi juslus non horao.

Esl justus omnis non hoino. Non esl juslus omnis non hom.o.
Esl juslus quidam non homo. Non esl jusius quidam non homo.
Est juslus non Socrates. Non esl juslusnon Socrales.

Est non homo. Non est non horao.

Esl omnis non homo. Non esl omnis non horao.
Est quidam non homo. Non est quidam non homo.
Esl noQ Socrales, Non esl non Socrates.
Est non juslus homo. Nou est non justus horao.
Esl non juslus omnis homo. Non esl non justus omnis homo.
Esl non juslus quidara horao. Noi: esl non justus quidara homo.
Est non juslus Socrales. Non esl non justiis Socrales.

Esl jusius homo. Non esl juslus homo.

Est juslus umnis humo. Non esljusius omnis homo.
Esl justus quidam homo, Non esl jusius quidam homo,
Esl justus Socrates. NoQ esl justus Socrales.
Patrol. LXIV. 18
 555 AN. MANL. SEV. BOBTII 556
Est noa justus non homo.
Non est non juslus non homo.
Eslnon juslus oranis non homo. Non esl non juslus omnis non horao.
Eslnonjuslusquidaranonhomo. Noii est non jusius qiiidam non homo.
Est non juslus non Socrales. Non est nou juslus non Socra'es.
HasigilurpropositionesSyriano calculiscolligenle, A eodera ; illa euira aflirmatio de horainlbus faclaesl,
nos quoque nominaliradisposuiraus,idcirco quoiiiam hic vero de equis uegtlio. Quamobrem diclum est
facilior fides habebilur numero, si per exempla pro- nuuquam esse posse simul conlrarias veras, neque
danlur. Siraul eliam, quoniam male doctus de his in eodera, iJ est nec uno eodemque lempore, nec de
proposilionibus perversissime coniendebal, el afQr- uno subjeclo. Sed quoniam his opposiiae erunl uni-
maliones quidem negaiionum iocoponens, per nega- versali quidera affirmationi parlicularis negalio, uni-
tiones vero aKimaiionuui tolum ordiaera confunde- versaliaulem negationi particularisal(irmatio,el has
bal. Quare ne quera illius oralio a reclae ralionis diximus idcirco subcoulrarias dici, quod diversaquo-
verilale traduceret, idcirco hanc ad elatioris raemo- dammodo conlrariis palianiur. Manifeslum est quo-
riae subsidiura fecimus disposilionem. niam sicut conlrarise verae simui esse non possunt,
Quoniam vero contraria est negatio ei quas est omne dividunl tamen aliquoties itiler se veritalera et falsi-

animal e$tjustum,iUa qux significai quoniamnullum talera, ila quoque el subconlrariae dividuril quaedam
animal est justum, h£ quidem manifestum est quod inler se verum falsumque aliquoiies, quando conlra-
nunquam erunt neque verx simul neque in eodem ipso. riae quoque diviserinl siinul autem verae inveniri
;

His vero oppositx erunt aliquaiido, ul non omneani- possunt, quando universales et contrariae siniul ver»
mal justum est, ei est aliqnod animal jusium. T> non sunt, ul autera simul falsae sint, nulla rerum ra-
Hoc quoque esl diligenlissime superius deraonstra- lione contingii. Ergo contrarias quidem simul veras
tum,quoniam contrarise aliquoiies verura falsumque essealquein eoJem nunquain quisq uam poier;t inve-
dividereal, si aut in rebus naluralibus, aul in impos- nire. Subcoulrari* autem quae universalibus el con-
sibilibus proponerenlur ;
aliquul:es vero simul inve- Irariis opposil;p sunt, sibi invicem comparatas veras
niri posse falsas, si res neque naturales nequeimpos- inveniri possibile esl, ui ia eoipso exemplo quod ipse
sibilespra-dicarenl. Coiilrariasauiemessedictum est, proposuit, non omne animal juslum est, vera est ;

siquis velalfirmativevel negalive universalera faceret rursus, esl aliquod animal juslum, haec quoque vera
enunliationera;ergonunchocdicit .•quffisunl, inquil, est. Quare contrariae simul verae esse noo possunl,
conlraria}simul verae esse non possunl, el hoc non subconlrarias simul veras nihil prohibel inveniri.
sine quadam rerura delerminatione locutus esl ; ait Sequilur vero hnnc quidem quae est, nutlus homo
enira:Quoniaraveroconlrariaestnegationieiquaeest, esl justus, illa quae est, omnis homo est non justus,
omneesl aniraal ju&lum,sciiicel afrirraalioni,illa quae Illam vero qux esl, aliquis homo jusius esl, opposita,
8ignilicat,quouiam nullura ei-tauiraaljustura ;scilicet non omnis homo non justus, necesse est enim ali-
est

negatio.hfEC quidem,inquil,quoniarasunt contrariae, quem esse.

quae siraul verae essenon possunl, manifestum est De consequentia propositionum simpiicium atque
quoniara nunquam erunl, neque verse simul neque C infinitarum suflicicnler quidem supra disseruil. Sed
in eodein, sed quod dixil neque verae simul, hujus- nunc haec est huic inlentio non quae particularisaf-
modi est. Nihil enira prohibel alio el alio tempore firmalio, quara universalera affirraationem vel nega-
et afnrmalionem universalem, el negalionem vera- lionera sequatur, quod supra jara monslravil. Sed
ciler posse propoui, ul si quis dicat omnis horao quiii universalis negalio universalem sequalur affir-
:

juslus esl, hoc si aureo saeculo dicerelur, verissirae matiopem, vel quae particuiaris negatio parlicuiari
proponerelur. Quod si quis rursus dicat, nullus homo scilicel affirmalioni conseniiat,proponitque has qua-
justus est, hoc si ferreo saeculo eountiarei, erit vera luor diceus, nesalionem siraplicem universalem el

propositio. Quare coniingit affirmalionem el negatio- affirmationem infinitara universalem sese sequi el

nem universalem veras esse,quas manifeslum esl esse sibimet consentire, nec miuus his oppposiias,id est

conlrarias,sed nou simul. Ula eniin in aureo saeculo, particularera aflirmationem sim(licem el parlicula-
si ita contingii,illa in ferreo s;fcu1o, sed haec tempora rera inlinitam negationera, el in veritale el in falsi-

diversa sunl.el non sunl simui. Quarerecle hoc quo- tale se sequi, el a se nullo inodo discreparc. Dispo-
queaddidil ul dicerel,manifeslura esl quoniam nun- nantur enim bse quatuor, prior affirmatio infinita

quara erunt neque veraj simul, quod aulem addidit. universalis quae dicil, omnis homo esl non jusius,

nequein eodem, ad aliam ejusdem rei determinatio- J) sub hac ei consentiens simplex universalis negalio
nein valel : possupt enim rursus eodem tempore el quas pro[)onit,nulius homo justus esl. Rursus in al-

simuluniversalisaflirmatioetuniversftlisnegaliovera; lera parto conira Hllirmationem infinilam.particula-

esse ; sedsi non de eodera praeilicentur, ul si (juis ris simplox alfirmatio quae dicil, esl aliquis bomoju-
dical : omneanimalrationale esl,hoc si de hominibus stus, et sub hac parlicularis intinila negalio qua
praedicetur, veraeslaflirmatio. Quod si quis dicat : proponit, uou omais esl homo non juslus.
nnllumanimal ralionaleesl, hocsi de eijuis enuntiet,
vera eril uno eodemque teinpore conlra universalem
affirmalioneui universalis facta negalio, sed non de
 558
557 IN LIBRUM DE INTERPRETATIONE EDITIO SECUNDA.
Omnis esl homo non juslus. Esl aliquis homo justus.
Nullus esl homo juslus Non oninis esl homo non juslus.

Hisergoiladisposilis, siiimrmaliouniversalls infi- A rursus vera csl universalis simplexnegalio, falsa est
particularis simplei affirmatio ; sed
universalis af-
nila versa sil, ca (luajJicit, omiiis est homo non ju-

slus, vora esl eliam ea quffl proponil, nullus esl firmalio infiiiita cl universalis negalio simplex simul

homo jusUis, quaj esl universalis siinplex ne^'alio ;

verae sunt, siiuul igitur erunl falsae particularis affir-
malio simplex etpurlicularisinfinita negatio. Quare
hoc autem melius iiiinferioribus cognoscitur exem-
haec quoquc, id est parlicularis affirmalio simplex
plis. Dicalur euim, omuisesi homo non quadrupes,

vera est, rursus nullus est homo quadrupes, haec et pariicularis infinitasibimelin verilale et falsitale

quoque vera esl quod si una harum sitfalsa, falsa

:
consenliunl, el veritaiem suam et mendacium in-
vicem consequunlur. Quare affirmalio quidem el
quoque erit et allera. Nam si falsa est, quoniam
omnis est homo non justus, sicul vere quoque falsa negatio, ulraque universalis haec simplex, illa infi-

esl, illaquoque negalio simplex mendacissime prae- nita, seriuuntur sese sibique consenliunl. Parlicula-

dicavit quae dicii, nullus esl homo juslus. Quocirca res aulem, id est universalibus opposiiffi simplex af-

aftirraalio universalis infinila et negatio universalis firmaliva el negaliva infinita. ipse quoque sibimel

una vcra, alteram consentiunt. Quae rectus ordo est, ul sicut affirma-
simplcx sibiinet consealiunt, ut,

veram esse necesse sil ; allerius falsilatem reliquae tioni universali inflnit.TB consentit simplex universa-

quoque falsiias cousequatur. Idem quoque evenilin g Hs ne-aiio, ita parliculari affirmalioni simplici par-
parie allera, namsivera est, quoniam quidam homo ticularis negalio inlinila consenlial.

juslus esl, vera quoque est, quoniam nou omiiis est Mawfestum estautem, quoniam etiaminsinguluri-
homo Qon juslus, esi enimaliquis: nam si quod di- bus, si est verum interroQatum negare quod et affir'
citur, non omnis, tantumdem est, lanquam si quis mareverumest,ut, Putasne Socrates sapiensest ? Non.
dical, quidam non esl, quod in alio quoque exemplo Socratesigiturnonsapiensest. ln universalibus vero
manifeslius apparebil. Si quis dical, non omnis esl non est vera quae similiier dicitur ; vera esf autem ne-
horao juslus, hoc esl dicerc, quidam homo juslus gatio, ut.Pulasne omnis liowo sapiens est ?Non. Omnis
non esl; ergonon omnis, quidam non,signifioat. Si igitur homo non sapiens est.' hoc enimest fdlsum, sed,
quis ergo ila proponal, quidam homo non justusnon non igitur omnis homo sapiens est, vera est ; haec
esl, quem nonessenon injustum, injusiumesse
dicil cnim opposita est, illa vero conlrana.
confirmat. Quare ille de quo dicilur, quoniam non De consequentia proposiiionum dispulans, et sibi
justus non est, eril jusius. Unde lil ut ea quoe dicit, quemadmodum consentirenl illumiraciatum parum-
nonomuis esi horao non juslus, consentiil ei quaj per egressus docere proposuit, quae venianl in re-
dicil, quidain homo juslus est. Sed haec non consen- sponsionem de singularibus, si ad praedicationem
lit ei quae dicit, quidam homo uon justus esl, noa ipsarura sit parlicula negalionis apposita, quae rur-
igitur haec conseniit ei ([Uce proponil, non omnis C gusin his quse de universalibus sunl proposiiionibus,
'
homo est non juslus. Sed quoniam hoc foriasse ali- si ad pisedicalionem addita parlieula negaliva con-

quatenus vi^ietur obscurius. con^^equentiae ipsarum currat, neque enim oporlet simililer facere enuntia-
hoc moiio sumendae sunl. Silque nobis huc posiium liones. Non enim siiiiileest quod ex utrHijue praedi-
atlirmalionem universalera intinilam, el ne^^atioaein catioDeconlingit. lloc aulem ila maniresium esl si :

universalein simplicem sibimet consenlire, ut unius quis de sin-^ulari aliquo inlerrogMtus negel, ille qui
veriiatem et falsitaiem, allerius verilas aul falsitas interrogaverii potest facere ex inlinitio nomine prae-
conseijuatur. Si falsa esl arfirmalio intinita univer- dicalo coiiclusionem, illam scilicel negalionem jun-
salis quae dicil, omnisesl homonon juslus, vera erit gens (]uam respondens ante negaverat, el hoc vera-
huic opposita particularis infinita negalio quae pro- ciier prsedicabit. De universalibus autem apparebit
ponit, non omnis esl homo non justus; sed cum non eamdem verilalem pos-^e conlingere, si ex his
falsa esl affirmatio universalisinfinila, falsa quoque affirmalioeomponitur. Siquiseniminlerroget alium.
et uuiversalis simplex negatio quae dicil, nullus est PutasneSocratessapiens est? si ille respondel. Non,
homojustus sed hac falsa particularem
; affirinatio- vere ille concludil dicens non sa-
: Socrates igitur
,nem quaj huic contradicloriae opposita est, verara piens autem hoc quoque in alio clariori
esl. Si

esse necesse esl quae est, quidara homo justus esl. D exemplo manifeslum Si inlerrogaremusaliquem hoc
Quocirca, quandoaffirm.alio universalis iuiinila falsa modo:Socralesne Romanusesl ?alque ille respon-
3sl, vera esl parlieularis infinila nesalio, et quando deal Non, nos vere concludere possuraus
:
Socrates :

miversalis aegalio siinplex falsa esl, vera e>l sim- iu'ilurnun Romanus esl.Facientes ex negaiione quam
|'\ aflirmatio parlicularis. Sed iiffirinjiiio univer- ille respomiebat,ex noinine quod in proposiiiore
el

lis inliiiila ei ne.i.Mlio universalissimplex simul ial- praedicavimus aflirmalionem cx iiifinilo nomineruae
sunl el sibimet in falsitate consentiunl ; simul dicit Socrales non sapitms esl, vel Socrales non Ro-
:

-ilur verae erunl simplex pariicularis aifiirinalio et manus esl. Has enim aflirniaiiones esse ex infinito
nfinila negatio Darlicularis Rursus si vera esi affir- nomine supra monsiratum est. Si igilur eodem modo
iMtio universalis iniinila, falsa eril negalio parlicu- aliquis in universalibus subjectis inlerrogel dicens ;

uris infiniia, ei euim conlradictoriae opposila esl. Si Omnisne homo sapiens est ? nos utique respoudebi-
559 AN. MANL. 8BV. BOETII 560

mus : Non. Tura eadem simililudine concludit, A. fi^t neiratio parlicnlaris est enim haec vera, haec
ille :

dicilenitn, Ornnis igiturhomo nonsapiens esl. Quo- aulem esl eiiam opposita. Nam cum affirrualio uni-
circa nulius homo sapiens esl ;eam enim i|uae dicil vershlis inierrogata essel ea quae dicit, omuisne
:

omnis homo non sap-ens est, conseniire monsirala
est ei quae dicit nullus homo sapiens esi. Videhilur
:
igiturquoilnmmoilo ex vera responsione falsa illala
homo -^apiens esl? ex negaliva pariicularaclura est,
non omnis humo sapiens esi in conclusione,et sunt
opposiiae. Illa e-.l enim arfirinalio universalis, haec

esse conclusio, cui nos dicimus negalionem quidera aulem parncularis riegalio, illa vero contraria. Nara
sinonncLrrttioad prajiJicalurnjungalur, fit universalis
nos respondisse, non ut ea negatio ad prasdicatum
junfiereiur, sed ad determinationem, neque enim
affirmaiio iiifinita, quae conseniii univeraali uega-
lioni finiiae SL'd hapc conira uoiversalem affiraatio-
nos voluis^e ab omni homine
;
sapientiam tollere,

homo nem fiuiiam quae in inierrogaiione est posita, conlra-

cum iuterrojranle aliquo an omnis sapiens
ria esl. Conlraria igilur erit eliam illa qua3 uuiversa-
esset, nos ne^^aremus, seb ab omni polius id esl
lis esl aflimaliu innnila. Quae aulem causa est cur
delerminatione voluisse nos abslrahere sapientiam,
in singularibus vel alQrmatio ex infiniio nomine, vel
illi.d scilicel significantes, quod alicui esset, et
negatio sibiinet finila consentiani, in uuiversaiibus
alicui nou esset sapientia, ut quod diximus non
aulera univer.-alis alfirmatio ex infinilo nomine non
tanlum valerel quanlum si diceremus non omnis. B
consenliat parlicuiari negalioni finitae, qusrendum
Igilur si iila netjalio ad nomen, id est ad sapieniiam
esl. Etenim si quis dicat, Socrates, nonsapio.ns esl
jungalur, universalis lit alfirmatio quae dicil, omnis
et Socrates sapiens non est, idera est, el haeduae sibi-
homo non sapiens est, consentiens universalinega- mel conseniiunl. Si quis aulera dical, oraois homo
tioni, quae proponit, nullus homo sapiens est. Sed
non sapiens est, et rursus, non omnis homo sapiens
h.TC contraria est interrogationi fuil enim inlerro- ;
esl, haec duae non sibimet consenliunt. Sed haec ralio
galio, omnisiie hnmo sapiens est. Haec habel uni-
esl quod in singalaribus sulijeclis uon sunl dupiices
versalem affirmationemjCui contraria esi universa-
opposiliones, sed una lantLira, id esl,qua3 negiiliuuem
lis negalio,cuirursussinegationiconsentiluniversalis
universciUbusaulem universalilerpraedicalis
facit. In
affirmatio inlinita. Quocirca affirmatio quoque
duplex opposiiio esl, uua coniraria, una vero contra-
universalisimplici, quse in inlerrogalione posita est, dicloria. Si sil ergc bujusmodi alfitmalio quaedicil
id est omnisne homo sapiens est, contraria esi ea Socrales sapiens est, contra hanc una oppositio es^
quae dicit conclusio, quoniam omnis homo non sa- quaeproponil,Socralessapiens non esl. Si ergo dicel
piens esl.Quod si dicalur, non omnis homo sapiens nulluraalium
aliquis, Socrates non sapiens est, hasc
esl, et verum esl, el ei opposita est. Conlra enim
habe.>il intelleclura quam e.s quae dicil,Socralessa-
eamqoa3dicitinlerrogationem,omnisnehomosapiens C pjens non est, unam enim tamlum solara di.ximu
esl?cumresponsumfueritnon, etjuncta negatio fue- in singularibus oppositionein. Quare quaecuuque
ril ad omnis.particularis negalio fit dicens,non omnis
aliae fuerint, eadem significaiione concurrerenl ; in
horao sapiens est, qute esl opposita universali affir-
universalibus vero universaliler prsdicatis non eo-
mationi ei quae in interrogatione est posila univer- deiii modo est. Nam si sit alfirmaiio universalis quae
sali, hoc est enim quod ait. Haec est enira opposita dicit, omnis homo sapicns conlra hauc eliam
est,
ilia vero contraria. Per verba aulera sensus isie sic jlla est quae dicii, nullus homo sapiens esl, eliam
conslal. Manifestum est aulem, inquil, quoniam in illa quae dicil, non omnis homo sapiens esl, el iila

singiilaribus, ul est Socrales et quidquid indivi- esl conlraria, haec conlradicloria. Simplexergo h«C
duuin esi,si verum est inlerrogitum negare, id est opposiiio sibi non poiesi consenlire, illa enim lollil
si quando ali luid quis inlerrogat vcre ille negave- quae esl universalis uegalio, illa parlem diifinile,
ril, ulcum aliquis inlcrrogat an Komanus sit Socra- quae esl parlicularis negalio. Sed universahs negalio
tes, ille neget quoniam et affirmare verura esl, ut universali aflirmalioni ininfinito nomine conseiilit;
ille (|ui inierrogai ex negatione et uomine praedicato diversa igitur eril haec (juoc|ue a pariiculari defiiillt
infinitamfaciaiaffirmaiionem,ethujusestexenipIum: neg.iiione, el quoniam duple» est opposilio ia uni-
pulasneSucrates sapiens esl ? Responsio, non. Gon- j) versalibus, el simplex in singulanbus, recle in ea-
clusio, Socraies ergo non sapiens est. Sed hocnon dem simililudine prffidicaiionis non eadem verilas

similiier in univiMsalibus se habet, quod per hoc falsilasqtie conliugil.

monslrai quod ait, in univorsalibus vero non est Illx vero qiise secundum infiniU
snnl coniraiacentes
vera (|uae^imililer dicitur, id estnon vira est, affir- noniina vel vetba, ul in hcmo, v$l
eo quod esl, non
nomineet respon-
niaiio inlinita facta ex praedicato nonjiis/us, qunsi negaliunis sine nomine el verbo est$
deniis negatione, sed polius vera est negatio, non vidi bunlur, sednon sunt,scmper enim vel vcrum etti

aflirmalio hujus exemplum taleesl, non inlcrroga-

; vel fatsum neccsse est neg^ilionein. Qui vcro (lixit nO%
tio esl ul, pulasne honio omnis sapiens est? Res- homo, non plus dicenlc homo, scd ctiam minus, ve-

ponsio, non. Falsacouclusio, omnisigiturhonio non rus vel falsus fuil, si non aliquid addalur.
sapiensesl hncaulem lalsumesl, el non simile esl
; Novimus propositiones £\ iulinitis fieri posse no-
ei quod supra dc singulari sultjeclo praediximus, sed roinibus, has er^-o dissolvens Arisloleles surail pW
poiius illa (|ua2 dicii, non omnis igitur homo s.ipiens se diciioneui nouiinis infiiiui, el de ea di>.|)Ulal »i

est, ui re^piuideniis ueguliu aJ ouuiis jungalur, el couUaliQiium i;ouieu Oumparelur,au qujedam euuu-
561 IN LlhRUM DE INTERPRETATIONE EDITIO 8ECUNDA. 562
tiativa opposilio videaiur. Si quis enim sumat ifl
A. propositiones quaeex infinilo subjecto sunl, eum his
quod liicitur, non hoino, ct 0|)ponal conlru id {|uod qua3 ex irilinilo prsB iicato sunl vel ex utrisque finitis
dicinins, honio, videbilur forlasse aliqualonus facere docel. Ait enim has duaspropo^ili(jnes quae sunl, est
oppo>.iiionem, quoniain euim omnis negativa parli- oinnis non homo justus, uon est oinnis non hoino
cula adjecla verbo, quod conlinel proposiiionem, juslus, nulli illaruin idera significare qiiae aul ei
nef,Mlioiiein fa(;il,etiani si rn(idusali(]uisproposiiioiiis uirist|ue (initis sunl aul ex firajdicalo innniio, el

nun pia'ilicetur, (luod posleriusdeinonslrandum esl, di^pouarUur tiuidem illaequa; aul ex uirisque (iiiilis

ila eiiam noniini videtur cum adjecla fueril negaliva sunlaux ex prajdicaiio inlinito, el |iriniurn quidem
particula, quamdam non
faceie ne},'ationem, ul si ponatur simplex alfirraalio universalis, sub hac ne-
pariiculajun},'aturei quod es' homo.facial non homo, gatio universalis ex priBdicato intinilosuperiori sim-
hoc esl eiiim quod ail. Illae vero (|uae sunt secundum plici arfirinalio consenliens. Conlra vero ponalur
inliiiila noinina vel verba oppositae, ut in quod est universalis simplex negalio, et sub hac universalis
non homo, vel non justus, quasi ni>j;alionessine no- px infinito praedicalo alfirmatio, quas conslal sibi-
niine vel verbo esse videnlur. Si quis enira dical, mel consenlire praecedenle affirmaiione universali
non currit, hsec fii sine nomine negatio ;
quod si quae csl ex infinilo scilicel praedicalo.
quis dical, homo, haec quo(|ue esl sine verbo p
non Est omnis homo justus Nullua est homo justus
negatio. Quse dictiones secundum infinilurn nomen
verbum opponuntur finilonomini vel verbo, quod est
homo, el currit videbuntur erjio haj tiegationes se-
;

-ou x^"^
cunduin inlinilura nomen vel verbum quae pra^di-
canlur, sed non sunt. Maxime enira raiio has nega-
liones non esse convincit, quod omnis negatio vel Go^ V '^*

vera vel falsa est, quod autem tliciraus non horao

vel non currit, (icel simplicia quoque el finita, horao
sciiicel al.iuecurrit,nihil verura falsumvesignificenl;
Nullus est homo non justus Est omnis homo non justus
tamen haec infinila multominus aliquid verum aut
faisum demonslranl, non quod simplicia verura ali- Cum igitur ila sinl affirmaliones posiiae et nega-
quid falsurave sitrnificenl ; idcirco dieimus infiniias lionesquae simplcx quidem subjectum habenl, in-
diciioncssimplicibus raiiius veruni aul falsura mon- finilum vero vel simplex praedicalum, nunc Aristote-
slrare. Sed quod quanquam nihil verura falsurave lesdicil quoniam haepropositionesquaesubjeclum ha-
designel simplex nomen ol verburn, lamen definilum benlinfinilum nulliillarumsuperiorumqmsdisposui-
quiddam proponii, ul in eo quod est homo finitum C mus idem significant haecenira qunedicii, eslomnis :

quiddam esl el una species. Is vero qui dicit, non non homojuslus, nonconsentit ei qu* dicit,est oinnis
homo, pra^sentem quidems[)eciem iiilerimit,infiinlHS horaojustus, nec rursus ei quae dicit,psl omnis horno
aulem alins dal inlellij^ere i()sas nihil ponens. Quo- non justus, nec his rursus quae sunl, nullus est
circa quanquam linila verbi vel nomina per se vera horao jusius, vel nullus est homo non jusies hae ;

vel falsa esse non possint riisi cum aliis juncla sinl, enim omnes hominem suhjecturn halienl, illaj vero
laraen longe rainus veiitaiisaul falsiiaiis capacia non hominem. Quocirca ncc hujiis negalio, id est
sunt noraina infinita vel verba quae ncc hoc ipsura universalisaffirmalionis ex inlinitosul)jecto,parlicu-

quidera quod signilicanl ponunt, sed illud quiilera Uris scilicel negatio cuin ulla earum quae finiium

periraunl ; autem per se aliud m signific itione

nihil habenl subjeclum, poieril conscntirc. Ea enim quae
consiituunt. Postremo propinquiu? ad vcriialis vel dicit, non est oinnis non hoino juslus, ne lue cum ea
falsilaiis finila sunt intellectns. Minos igiiur vera quae proponit, est omnis hoino justus^neijue eum ea
vel falsa est diclio nominis infi/iiti, quam alicujus quee dicil. esl omnis homo rion juslus, neque cuin his
siraplicis el finiii vocahuli. quifi oniintiani, nullus esl homo justiis, vel nuilus

Significal autcm, est onunsnnn liorno justus, nulli esi homo non juslus. Sed non hoc dicil, quoniim
illarum idem, ner. kuic o/jpoHla ea qux non est n ex infinilo sutijecio proposiiiones diver^ae sunl, his
esl,
„ ... i:..:i,. i:„...
. .1 „..;., (:„ii„ „..k 1
omnis non homo jusius. llla vero quse omnis non
<-st, quae suol vel ex finilo pr.idicato vel ex inlinilo, sub-
juslus non homo, illi quds est, nuilus justus nou ho- jecto tarnen finilo. Possunt enira diversae iiuideni essc

mo, ideni significat. praedicaiiones, idem lamen aliquoiies sitrnilican^ ut

Posli|uain de pioposilioiiibus infiuiluni habentibus ea qnae dicil, omnisesl homo injusliis, cum diversa

praedieaturn, sulTioienli dispuialione loculus esl, sil ea ab quae dicit, nullus est homo justns; itiem

eariiintpie opposiiiont^s ostendii, consequenliasque lamen aliquando significant, si affirniHlio privaloria

demonsiavil, at lue in medio dc infiniiis noroinibus, praecesseril. I)iclum est enim quod atlinnationibus
quod non essent negationes brevitcr pcriiolavii,nunc pra?cedeiiHtius negaliones siue duldo sp(|uercnlur !

rt^dil ad eas i^ropositioues quae subjectum hatpent in- ergo iiori hoc dicil, qnoniam tiiversie sunl proptisi-

riniiUMi, prajdicalam vero vel finitiim vtd inllnilum, lionesex iofinilo noinine snbjecto iis quae siiiH t-x

el primumqiiilem an ea?dem sini, ideniijue signili- pr.ftiiciio vel fiiiilo vel inlimlo, siibjet; o lamen li-

cenl, habeunique ordine aliquaracousequentiara hae niio sed quud omninosibi non consenliant, vel nou
563 AN. MANL. SEV. BOETII 564

idem signiOcent, idesl tola sinl virlule proposilio- A homoeft, rursus nullus juslus non homo est ; nam
nis dissimiles. Atque quidem hsec dixil de his quBe sicut ia his (juae finilum habebanl subjectum, infini-

finilum subjeclum haberenl, inlinilum vero vel Qni- tum verovel finilum praedicalum, aifirnialionem ex
lum prcBdicalum ; venil aulem nunc ad ipsarura finito subjecio vel infiniio praedicito, eam scilicel

consequeniias quae ex infinilo nomine suijjeclo con- quae dicil, est omnis homo non jusius, sequebbilur

stant, el ex ulroque infinilo el sicul supra conse-

;
simplex universalis negatio, quse ex ulrisque finilis

quenliam earum quae ex ulrisque fioilis erant, vel conslal, nullus homo justus esl. Ila qi.oque in his

ex infinito praedicaio docuit, ila quoque nunc econ- permutalis tantum subjectis idem venit. Nam sicut

verso qua3 ex ulrisque iofinilis nominibus conslanl, illic negatioex uirisquefinitis universalis sequebalur
vel ex infinilo nomina subjeclo_^qualem ad se habeant alfirmfilionem cxflniio sut)jeclo elinfiniiopra-dicalo,
consequeniiam, monslrat, dicens : lila vero quae esi, ila quoque alfirmaiionem cx utrisque infiniiis uni-
omnis non juslus non homo, illi quae esl, nullus versalem sequilur negalio ex infiniio subjeclo, ipsa
justus noa horao, idemsignifical has duas lantum ;
quoque universalis,el has quidem duas pooposiliones
proposiliones monslrat, affirmativam scilicet uni- ascripsit, solam in his consequentiam o^lendens.
versalem ex uirisque infinitis quae dicil, omnisnoa CcEteras aulem quia pulabat iulellectu esse faciles,

justus non homo, ei conientire quae esl universalis _ per?equi neglexil. Nos autem eas ne quid reliclura

negatio ex solo infinito subjecto, quae dicil, nullus videalur apponiraus; esl enira consequenlia hoc
justus non homo. In hisaulem subaudilur particula modo :

esl, ut sil tota proposiiio, omnis non justus noa

Est omnis non homo non justus. Esl omnis aon homo justus.
Nullus non homo juslus esl. Nullus noa horao noa juslus esl.

Quidam non homo justus est. Quidam non homo non juslus est.
Nun esl omnis non homo non justus_
Non esl omnis non homo juslus.
Has igitur si quis diligenter inspexerit duas com- tiam consensumque monsirabunl.
parationes, duabus convenieniissimam consequea-

LIBER QUIMTUS.
Maximam operis hujus eraensi parlera, ea quaj se- Q hanc leamenliam nalura peperit, voluolas exercuil
quunlur licet raagnis quaeslionibus impedila, tamen forluna servavit, ita dixisse ut dicium esl, an ila,

audacius atque animosius exsequemur, nec defali- Ad hanc te amentiam peperil nalura, exercuil volun-
gari in singulis parlibus oportet, lotius dialeclicae las, servdvit forluoa. Sic eniin minor esi senlentiae
prodere aggressos atque expedire doctrinam, ila- magniiudo, minusque in ea lucel id quod si siccom-

querectam commcntationis seriem conleximus. ponalur emioet, el sese vel noleutibus hominum
Transposilaveronominaetverba idem significant, auribusanimisque patefacil. Rursus cum aicil Vir-
ul,estalbus homo,est liomo albus; namsihocnon est, gilius : Pacique imponere morem, potuisset servare
ejusdem mullae erunt negationes, sed ostmsum est melrum, si ita dixissel, moremque imponere paci,
quod una unius esi ; ejus enim qu3eest,est albus homo, sod esset debilior sonus, nec in co ictu versus tara
negalio est,non est homo ; ejus vero qux esi,
nlbus praeclare ut nuuc composilus noa diccreretur. Ergo
est homo eadem est ci qux est, est albus
albus, si non idem verborum nominum-
valet oratoribus vel poetis
homo, erit negatio, vel ea q-iae est, non esl non liomo que ordo mutatus. Qui enim ad compositionem spe-
albus, vel ea quas est, non ed h~mo albus. Sed altera ctant, mullum in ordinc sermonum ornamenli repe-
quidem est negatio ejus qux est, est non homo albus, rienl. Dialcclicis vero, quibus nulla est ad oralionis
allira vero ejus quse est, estalbus homo. Quare erant rv leporem cura loquendi, quibusque sola veritas per-
dux unius. scrulalur, nihii differt quolibelordine verba el ao-
Docot nunc quouiani si nomina el verba Iransfe- mina pcrmutenlur, cum tamen eamdem viu quaui
runlur, el ad aliud prius, aiiud vero poslerius praedi- prius in signifi oatione relineaQl. Sed nec apud ipsos
celur, unam sine dubio signiticaniiam reiinere. Sive ruodis oinnibus permutato ordine diciionis eadem
enim quisdicat,esthomo albus, siveestalbus homo, sempcr vis significatioque servalur. II«c enim par-
sive homoalbusest,siveaibus homoest, sivequomo- licula qua3 negativa esi, id esl, oon mulium valet,
dolibetaliterordinem proeJicalionisperinuiet.eadera mullamquQ ditlerenliam perficit variisadjecta iocis.
sine dubio significalio permanebit, et hoc(|uidem for- enim dical, homoalbus non est, facielind»-
Si quis
lasseoraioribus vel poetis non eodem modo porspi- finitam nOfialiouem. Si quis vcro dical, homo non
ciendum (sst quo diaiccticis. Elenim quunlum ad albus est, faciel indennitam ex infininilo pra*dicalo
corapositiouem oralionis spect ;t, maxiiiu^ dt/lcrl quo affirmaliouem. Si quis autem praedicet, iion horao
verba et noinina praedicalionis suae ordine proleran- albusesl, idein quoqueconsliluii ex infinilo subjecio
tur. Muilum enirn intcrcsl in eo quod ait Cicero, Ad iudefinilam affirmalionem. Rursus siquisdical, om*
 565 IN LIBRUM DE INTBRPRETATIONE EDITIO SECUNDA. 566

nis homo non juslusesl, haec consentit ei qufe dicit A Cum igiiur ejus quaB dicit, esl albus homo, ne^iaiio
nullus honio justus esl. Quod idem non ad univer-
si sit ea quae proponit, non est alhus homo, si ea quae
salcm deli!rmii\aiion('m ponalur, ul dicitlur, non om- dicit, esl homo
alhus diversa erit ah ea proposilione
nis homo jusUiscst, non jam universalis alfirmalio quffi pronuntiat, est alhus homo, alia cril ejus nega
inlidiUu priedicalionisconseoliensuniversali simplici lio ;
si ergo «ul ea (juaj dicil, non est non homo al-
negalioni lii.sod poiius |)arlicularis ne},'aiio simplox. bus, aul ea qufB dicil, non est honio alhus. Ilursus
Videsne quam multas faciat diflerentias nega-
i^iilur igilur disponantur duae quidem aKirmaliones prim«B
livaparliculadiversae nominum praedicalioni conjun- alternatim posilae, el contrario conlessa prioris ne-
cla .*
Sed qiian(|uam ha^c ila sint, polest tamcn alio Conlra secundum vero utrseque hajc negalio-
galio.

modo eadem, diversis in locis posila, eamdem vim nes quiB diximus ascrihantur.
significationemque scrvare. Si enim sil posila non Esl alhus homo. Non est alhus homo.
particula cum uuiversalitale sua, cum eadcm ipsa Est homo alhus. Non est homo albus.
saepius permutetur, idem sine dubio in signilicalione Non esi non homo albus.
coasistil. Siquis enim dical, non omnis homo albus His igilur ita discretis ejus proposilionis quae dicit,
esl, parlicularis est simplex negalio. Si quis vero homo
non polesl esse illa negatioquae di-
est albus,
sic dical, homo non omnis eadem si^nifi- g cit, non ost nou bomo aibus. Illius
albus est,
eslenim netratio
catio est. Vel si hoc modo, homo albus non omiiis quae habet suhjectum inflnitum quae dicit, est non
est, nec haec a superiore signilicalione discedit, vel
homo albus. Similiter autem el si quamiibel aliam
si quis amplius quoque permutel dicens, homo albus quis posuerit ncgaiionein ejus sioe dubio alia repe-
est non omnis, a priori sii;nificalione nil discrepat. ritur alfirmatio. Unde fit ul relinqualur eaejusesse
Eodem modo ve! si quoniodolibel aliler permutelur, negalio quae proponit, non esl homo albus esl ergo ;

cum propria lamen universalilatis delerminationedi- negalio ejus quae dicit esi homo albus,(^a quae dicit,
verso modo permutaia, idem semper necesse est in non est homo albus ; sed cjus affirmationis quae pro-
si^rnilicaiione servetur. Eodem modo si eadem non
ponit, est albushomo, negatio est ei istaquae dicit,
particula cura alio nomine vel verbo juncla saepius non esl homo albus. Quod probat ea res quod inler
Iransferalur, ul cum diciraus, homo justus non est,
severum falsuraque dividunt, nara si verum esl esse
rursus homo non esi juslus, rursus non esl homo album homiiiem, falsum esl non esse hominera al-
juslus, eadeni si^nilicaiio retinelur. Quocirca si soia
bum.Quod si in aliquibus verum invenitur, hoc se-
parlicula negativa permulata sit, et non eodem sem- cundum definiiionem propositionis agnoscitur, non
per ordine pra;dicelur, mullas diiTerentias faciet pro- secundura negationis furmam, ut magis sec jndum
posiiionum. Sin vero juncla cum alio nomine saepius
n quanlilalem non sint sibi eppositae poiius quam se-
(ul dictum esl) tranbferalur,eadem in translalionibHS
cundum qnalitalem, quod illa res inonslral si quis
omnihus signilicalio permanebil. His igilur iladispo- sic dicat : est homo si conlra hanc
albus omnis ; po-
sitis videndum esl qu.ne sit Arislolelis demonstratio,
natur, nonestomnis homo albus, perspicuum est
verba et nomina transposiia eamdem semper vim
quoniam inter seet verilateradividunt cl falsitatera,
significaiionemque suhjicere. Aii enim, transposila
unam enim veram esse necesse esl, unim falsam ;
vero verba et nomina idcra signilicant, ut est albus
quare eliam si determinaliones auferanlur, eadem
homo, est homo albus. HcEC euim transpositanorai- opposilio redii, licel sit indefiniia. Nam sicui in ea
nibus atque verbis eadem relinenl sifinilicalionem.
quas dicil, omnis homo justus est, non omnis homo
In illaenim prius albus est, poslerius homo ; in hac juslusest, sublaiisomnisel non omnis homo jusius
aulem prior bomo, pdslerior albus quod si hoc fal-
est, el homo jusius non est, affirmaiio cl negatio
:

sum esl, et nonsinl eaedfcm, se I a se diversae sunt,

oppo-silae sunl ila quoque in his sublalo omnis el
impossibilealiquid inconveniensq» econlingil, erunt
non omnis ea quae dicil.esl alltus homo.ei quae dicit,
enim duae negaliones unius aflirmalioiiis, quod est
non esi hotno albus, opposiia cst. Additis enim de-
impossibile.O.^lensum enim e^i iiuoniam una unius
terminationibus una semper vera esl, allera falsa ;
est affirmationis negaiio. Nunc igilur vidcamus si
, „„ .

haec atlirmationes quae dicunl esl albus horao, et est

horao albus, non sunl
r-
U
sed diximus quoniam affirmalionis ejus qufe dicil,
... ,L.._ ..__.:_
i_
esl iilbus homo, ncgalio est, non cst albus homo.
.....
eaeiiem, sed diversae, que-
Duae igiiur negaliones noiiesl al!'Us bomo.el non est
niadmodum unius alfirmalionis duae sunt ne^jalio-
albus homo unius affirmaiionis simt, cjus scilicel
nes, ei pnmo quidem dispoiiiiniur hoc modo. cst
quae enunliat, esl homo albus. quod evenit si nega-
albus homo, est homo albus ; hujus erj;o |>ropositio-
liones haec (juae dicunl.non esl homo alhus,el nouesl
nis quae dicit, esl albus homo, erit negalio, eascili-
albus hoinoa se diversae sunl, quod ex eo Cdo iiiLfil
cct qune proponit, non esl albus homo,alia namque quod prius posHum est eam quae dicil, est albus
qupe esse possil ralionabililer non polesl inveniri.
homo,diversain psseabeaquae idcit, esi homo altjus.
Disponanlur igilur rursus eaedem el superior affir-
Quod si hoc impossibiie esl ui una ariirinano duas
malio cum propria negalione.
habcHt nesralinnes, el perspicuum esl coiilra eaniaf-
Est albus homo. Grinalionem quae iicil, est homoaliuts, ulrasque has
Non esi albus homo. negationesquae dicuni,noDestalbushomo ei iioii esl
E&t bomo albus. hoino albus oppoui, haec a sediversae iion suni s>bi
 ;

567 AN. MANL. SEV. BOETII 568

que consentiunt, eltanlum permutalione nominis A sed ex his etiam. unum fi.t, exalbo autem et homine e^

tlislant. Caeleris auiem omnibus eaedcm sunl quod ;

ambulare non fi.t unum. Quare nec si unum aliquia
si lias negaiiones e.Tedem sunt, eaedem quoque sunt de his affirmet
aliijuis, erit affirmalio una, sed vox
aflirmationes. Reole igilur dictura esl quoniam Iraus- quidem una. Ajfirmaliones vero muligs, necsideuno
posiia nouiina cl verba eanidem vim signilicaiiouem- ista, sed similiter plures.
que servant. Sensus erj50 toius ita se habel hoc ; Multos talis loci hujuscaligo coufundit, ut digne
aulem moJo ordo verborum. Transposila, inquit, exsequi quod ab Arislotele dicebaiur exppdire non
ei
nominaet verba idernsignificant, etest borum exem- possenl. Nosaulem supia jam diximus magnae (uisse
pluin, ut esl homo albus, esl albus homo. In his enim curae apud peripaleticae seclai principes dijudicare,
noniina iransposita sunt. Nam si hoc non est, id est qua; essel una alfirmalio vcl negalio, quae plures. ,

sinou iilem significant nornina et verbatransposila, Neque enim vocis sonilu cognoscuntur, aut nuinero
quiddam impossil)ile el incouveuiens contingii. Ail terminorum esl enim ut una quidem res de una
;

enim, ejusdem mull3 erunl negaliones, id esl ejus" praedicetur, et non sit una enunliatio. Potest etiara
dem affirmaiionis mulla3 nejialiones erunl. Sed hoc fieri ut vel plures dc- una re praedicentur, vel una
impossibile est, osiensumesl enim quoniam negalio de pluribus, uiia lamen ex his omnibus enuntiatio
una unius esl affirmationis. Duae ergo nogalioni uu' B fial, quae res magiia^ apud eos cantelae fuit, ul ubi
opponi affirmaiioni, si verba et comina transposila incidissel perspecla regula non laleret. Narn si quis
non idem signiQcant, sic demonstral, Ejusenimquae dicat, canis animal est, non uua est enunlialio,cauis
esl, esl albus liomo, scilicet affirmationis negalio enim mulia significal. Si quis vero dicat, homo ani-
est, non est albus homo. Conlra illam enim affirma- mal rationale morlale est, vel animal rationale raor-
lionem, haec negalio jusie o])ponitur, ejus vero quse talu homo, sitigulae enurUialiones sunl idcirco quo- ;

homo albus, iii esl allerius affirmalionis,

esl, est si niam uuum ex omnibus quiddam fieri poicsl, nam
non eadem epl ei qna? esl, est albus homo, id est si de animali, ralionali alque morlali simul junctis,
diversa esl a priori proposiiione quae dicit, est albus unus humo perficitur. Item alia sunt quae plura prae-
homo, el non esl ei eadem ac si dicerel, si ei non dicaniur, de quibus unum aliquid effici consliluique
consenlil, erit negalio vel ea qu» est, non est albus non possil, nequesi illa de aliero praedicenlur, neque
homo, quascunque alia, quam si quis ponat esse
vel si de iliis aliud, una affirmatio vel negaiio est, sed
negationem una ralione refcllitur, quam hic quoque ^ot dicenda? sunl affirmaiioiies esse quot sinl hae
posuit refellitnr aulem hoc modo, ait enim
; Sed :
rcs quae vel de una praedicautur, vel de quibus una
allera quidem csl neijallo ejus quae esl, est non bo- dicitur,utcum dicimus Socrates calvusphilosophus :

moalbus, allera veroejus quae esf, est albus homo.

Q ambulat. Ex calvilie el philosopbia et ambulaiione,
Inlcr duas enim negaiiones quas posuit,illam scilicl,
nibil unum conjungilur, ul haec quasi alicujus spe-
quae dicit, non est non homo albus, el eam quae pro-
ciem formenl. Quocirca sive hsec de uno praedicen-
ponil,non est homo albus,iila quae dicil, non est non tur, siveunum de islis, non poleril una esseenun-
homo albus, negalio esl aftirmationis infinilum ha- tiaiio, el corarauniter quidem lolius proposili seusus
bentis subjeclum, quae dicit,est non homo albus ;alia hujusmoili csl. Nunc aulem ad ipsius Arislotelis
vero, scilicet quae proponit, non est homo albus, verba veniamus. Dioit eiiim Alvero unum de plu- :

cjus est negaiio quae dicit, est albus homo, cum ea

rilius vel plura de uno affiniiare vel negare, si noa
enira verum divinit alque falsum. Quare erunt duaR
cst unum cx pluribus, non est unaaffirinalio neque
negaiiones unius affirmalionis, sed hoc impossibile uno
negatio. Si, inquit, plura de praedices, ul cura
est.
dicis : pbilosophus simus, calvus Socrates est, vel
Quoniam igitur trnn^posito nomine et verbo, ea- rurfus cum unura de pluribus praedicas, cum dicis:
dem sii aHirmatio et negnlio manljef.! •'-!%
est.
Socrates simus philosophus calvus esl, si ex his
Superiorem argumcnUiii' np,m hac imjussenlenliaj pluribus quae velprffidicas vel subjicis, unumaliquid
conclusioneconfirmol; fecilauio,.: huncsyllogismura quemadmodum unom pote^tde bis quae
non fil, fieri
in sccundo modo hypolhetico, quem indemonstra-
Tv praedicamus, subsljnlia animata scnsibilis, id quod
bilem vocal boc moiJo primum esl, secundum
si
estanimal, non fit unaaffirmaiio nec una negalio.
:

esi ; sed secundum non esl, primum igilur non est vel pra^dicanlur vel subjiciun-
Qnandoiuidem plura
id esi, si transpositis verbis ct notninibus non sunt
tur, ex quibus congregalis una ?pccies non exi>iil.
eaedem jtropositiones unius atfirmalionis, duas sunt
Quod si unumdeuno aliquis praedicavcrit, quorutn
negatiunes sed hoc impossibile esi. Non igilur di- unum
;
unum noraen plura significei, ex quibus ali-
v^rsaj sunt pr(*posiiiones, transposiiis verbis el no- quid non fial, rursus uon est una>fGrmalio nec una
ruinibus. canisanimal nomen
ne«alio. Si quisenim dical, est,

DI5 CONJUNCTIS ET DIVISIS ENTNTIATIOMBCS. canis signiticat et lairabilem, et coeleslem, et niari-

num, ex quibus junclis nihil unum efficiiur. Quare

At- vero unum
plurihus, vcl plura de uuo nffir-
cle quoiiiam ex his pluribus unum aliquid effici noa
m ire. non est unnm ex plurihus, non er(
vel uegare, s? polesl, ex iilo quoque canis nomine non fil una aflir-

af/irmaiio una neoue ne(/atio. Dico autem unum,non si maiioetuna negatio, quod pra'iiicalur aul sul.jici-
unum nomen positnm sit,non sit autem nnum ex illis, liir, cum significet multa ex quibus unum fieri non
ut homo est fortasse ct animal et mansuetim et bipes, possit. Quod per hoc ostendit quod ail, dico aulem
569 IN LIBRUM DE INTERPRETATIONE EDITIO SECUNDA. 570

unijrn, non si ununi nomen gil positum, non sil Ai Necdifrertali'juidvelrer|uie8condo, velinlerponendo
auleia urium ex illis. Poto^l eiiira (ieriul unuin no- conjunclionesdicere, quam si quis dical, homo ani-

nu-iule uno praMlioelur. Sed si uuum ipsorum plura mal esl, honio raiionalisesl,homo morlalis est, quoB

significal, ex <iuiliU8 unum non fil, non esl una ne- perspicue proposiiiones mullae snnl. Videns er!,'o hoc
gatio vel af(irmalio. Neque euim vox una perfici'' Arisloleles,iladixil : Humo esl forlasse el animal,
enunlialioncui,8ed cjusquod sij;nificatursiniplicitas, el bipes, el niansuetura, ad hoc, inquit, foriasse
vel si plura sinl in unum collecta, aliquid unnm laniiuam si ila dicerei, el de homine quidem, el
lacicndi poteniia. Hujus aulem rei subjccil exem- bipede, el mansueto fil unum ; sed eet aliquoties

plum, ijuod piurimos fefellit dicens, ul honio esl forle ul plurcs proposilioues sicl, cum ea conjun-
forlasse el aiiimal el bipes mansuctum. Sed ex his ctioquaedam separal aique discernil. Erit enim for-

unuin fit, ex albo aulem cl homine et ambulare non lasse horno et animal, ul haec una sit propositio, el
unura. Pulaverunl alii hunc ila dixisse, ut ostende bipes ul altera, et mansuetum rursus, ul allera.Sed
ret, exempli hanc quasi diffiniiiouem dc-
jjralia, se ex his oiiiuibus unum aliqdid fit,qua3 cum conlinue
dissf, ne forle aliquis arbitretur hanc quasi veram prolala sunl,quoniam ex his unum aliquid efficilur,
hominis dilfinilionem posuisse,quce est animal bipes una esl propositio ; nou aulem idem evenil in om-
mansuetum. Idcirco enira, inquiunt, dixit forlasse, n uibus, ex albo enim ct homine et ambulare v.on
elanimal, et bipes, cl mansuelum, nc quis omnino unum fil. Si quis enirn dicat : Socrates homo albus
pularol hujusmodi esse hominis dilfiuitionem Aristo- ambulal, non est una affirmalio, quoniam ex homi-
telem arbilrari. Alii vero hoc non ila diclum acce- de, el albedine, etambulatione nulla omnino spe-
pere, sed polius in hanc senlenliam dictum Aristo- cies Quare conclusio esl, quoniam nec si de his
fit.

telis scripluramque inierprelati sunL, ut homo est pluribus ex quibus unura non fit, unura aliquid
qui et animal, et bipes. et mansuetum, sed ex his praedicetur, ulex cane lerreno latrabili, el ccelesli,
unum fii, Horao quidera aequa-
ut ila inlelligerelur : et marino, quoniam unum nun fit, et de his unum
liler se habet ad homo, el ad id quod
id quod est aliquid praedicelur, quod dicimus canis, hujusraodi
esl animal bipes mansuetum. Quocirca si idem est nornen quod plura significai, ex quibus unum rion
el aequum dicerc hominem, quod aiiimal bipes.man- fil, si de allero prsdicelur vel subjiciatur alleri,non

suetum, necesse esl quolies de uno plura haec prae- fil una affirmalio nec una negalio, sed quidem erii

dicautur, id est animal, bipes raansuetum de ho- vox una, affirmaiiones enim
vero plurimae. Sive
mine, quoniara aequale esl homini, quod unum est, unum de pluribus praedicelur, ex quibus non fit
uuum qiiiddam praedices, quamvis Ires voces praedi- unum, vel plura hujusmodi de uno, vel si unura de
care vidtaris.Sed oraneshi nihil ouinino inlelligunl, uuo praedicelur, quod prBedicatum plura significet.
sed esl melior exposilio quam Porphyrius dedii. '-'
ex quibus unum non fil, sive illud prasdicatuin al-
Volens, inquit, Arisloleles demoustrare quae una leri subjiciaiur, oranino non fit una affirmatio nec

essel affirraaiio, quae non una,dixil prirao : Quooiam una negatio. Est autem regula hujusmodi, unaaffir-
pluro de uuo pra?dicare, vel plura uni subjicere non raalio est, si aul duo lerraini singulas res signifi-
est unam enuntialionem facere, nisi ex illis piuribus ceni, aut si plura ila de uno praedicentur vel unt
unumaliquid fierel. Videns item quod adhuc plures subjicianlur, ul ex his unum aliquid fieri possit,aut
posscnt esse affirmaliones eliam iu his praedicaiis, unuin uomen quod vel praedicatur vel subjicilur,
qu8B curn plura sinl, unum lamen ex his fleri possil, talia significet plura, quae omnia unam quodaramo-
hocdixil, ut homo esl lorlasse el animal, el bipes, do speciera valeanl cougregare.
elmansuelum. Quod autemdico lale esl :manifeslum Si ergo dialeclica interrogatio re.sponsionis est peti-
quidea: fii, quoniam si plura de uuo praediccnlur, ex tio, vel propositionis, vel alterius partis contradictiO'
quibus unum fieri non possil, vel plura subjicianlur nis, proposilio veru unius coniradict ionis pars e^t,non
uni, ex quibus unum non fit, nou est uua affirmatio erit una responsio ad hxc. Neque enitn est una inter-
neouna negaiio. Nunc aulem Iraclemus de his plu- rogatio, nec si sit vera ; dictum est autem de his in To-
ribus ex quibus unum aliquid fieri possil. Inveoie" picis. Simul aulem rnanifeslum est quoniam nec hoc
mus euim et in his ipso raodo enuntiandi piuvQi ]) ipsiimquidest,dialecficainterrogatioest. Oportetenim
aliquotiesenuoliationes, el non unam reperiri, quan- esse dntumex interrogatione eligat ulram velit con-
ut
quam ex pluribus unum fieri aliquid possil. Si quis partem enuntiare. Sed oportet interrogan-
tradiclionis
euira sic dical, animal raliunalc mortalc homo esl, tem determinare, utrum hoc sit homo, an non hoc.
simul jungens animal rationale, raortale, quoniam Quisquis dialecnca utitur interrogatione, hic aut
continuedictum est, et ex hisunura aliquid fil, una simpliciler inlerrogal, alque unain proposilionemiQ
est affirraalio. Si vero sil aliquid inlervalli, ul ila inlerrogatione ponit, ut oonlra earn sil una respon-
quis dical, homo auimal, el rursus ralionale, etali- sio, aul utrasque inlerrogans dicil, ad quas non fit

quanlulura requiesceiis dical, morlale est, non est simplex rpsponsio, sed una tola proposilio respon-
una affirmalio n( c uoa negatio. Haec enim inlerca- detur. Si quis euim dicai inlcrrogans : Socrates
pedo plurimas efficil euuntiaiiones; rursus si cum animalest?Gonira hanc lalis est r-esponsio, aut ita,
conjuiiciioue dicantur, homo animal el ralionale el aut non.Si quis vero hoc modo inlerrogel: Socrales
morlale esi, sic quoque multae sunl propositionos. animal (^st, an non ? Contra hanc non est una res-
ponsio. Si eaim respoudetur ila, de qua annueris
571 AN. MANL. SEV. BOETII 572
ignoratur, de afflrmatione an de ncgatione ; rursus si A cstinlerrogatiodialectica,sed potiusdiscipuliad ma-
noD responderis, nescilur quam negari volueris af- pistrum aliquid discere cupienlis. Qui enim aliijuid
firmationem an negalioiiem.Quare conlra hujusmodi addiscere cupit, interrogat eum qui docere potest
interroj,'aliories loia propositio respondenda esl, id quid sit id dequo ambigit. Dialeciicus aulem (ul di-

esL allcra pars contradiclionis, aul lola affirmalio ctum esl) iia inleirogare dcbet, ul respondenli sit
aut lola negalio, ul dicas, aut esl animai Socrates, copiaan alfirmaiionem an negationem velil eligere.
aut si iioc non videlur, respondeas, non esl animal Oporlet enim scire quoniam omnis interrogatio re-
Socrales. In iiis igilur quae mulla sunt, ex quibus sponsionis est petitio. Dialeclica vero non cujusdam
unum fierinequil, sifial una inlerrofratio et ipsa rc- responsionis, sed ejus quas in ulraque parte habeal
preliensii)iiis est, ei conlra eam una responsio. Quis- oppositonem ; ergo hoc ipsum quid est, non est dia-
quis enim ea plura interrogai, ex quibus unumesse leclica interrogalio. Oporlet enim ita inierrogare, ul
non possit, mullas facii inlerrogaliones, conira quas ex inlerrogatione respondens possil eligere alteram
si simpliciler respondeatur, etiam si vera sil ipsa contradiclionis partera. Debel enim deierminare et
responsio, lamen jure repreliendi!ur. Gontra enim diffinire is quis inlerrogat, an hoc sit quod dicilur
muliiplicem inlerrogalionem muiiipiex debel esso an non, ul homo animal est an non ? ut iile aul affir-
responsio. Si quis enim dicat inlerrogans, Socrates n mationem respondeat aut negationem qaod autem :

philosophus est, el legit el ambulal ? quia poiesl fieri dixil dialeclicam interrogulionem pelilionem esse
ul sit quidera philosophus el legal, non autera ambu- responsionis vel proposiiionis, vel alterius partis
let, velambulet, sed non legat: potesl ilem iieri ut conlradictionis, hujusmodi esl. Quisquis inierrogal
et legal el ambulel contra hujusmoiJi propositio-
; affirmalioneni, aut eamdera expetit, ut auditor sibi
nem non erit una responsio. Nim quiita inlerroga- respondeat, aul contradictionem. ut si quis sic in-
vit : Socratcs philosophus amhulat ? esl, el legit el lerroget,homo animal esl .''
si ille annuerit, pro-
aul iraperil aul capllose interrogavil. Conlra quam positionem reddidit, eam scilicet quam proposuit
interrogationem si contigerilSocralem philosophum interrogans ; si vero interroganle aliquo, an homo
esse el legere, elamhulare. si respondeal : iia est, animal respondens dixerit, non est,
sil, contradi-
haecquoque responsio reprehenditur. Contra plures ctionem respondisse videbitur. llleenim affirrnalio-

enim interrogationesuna responsio non debel adhi- nem inierrogavit, ille negaiionem respondit, quod
beri etiamsi vere per unam illaui respondealur, sicut esl conlradictio. Rursus si negalionem interroget,
in hac quoque, si el philosophus esl, et legil el ara- el ille respondeal negationem, eamdem propositio-
bulat. Quocirca si inlerrogaiio dialeclica responsio- nem reddidit quam is qui interrogavit ante propo-
nis petilio est, per quam responsionem fiat proposl- p 6uil. Sin vero interrogante aliquo negalionem, ille

lio, ul cum quis dixeril interrogans, dies esl ? alius affirmalionem responderit,conlradiciio responsa esl.
rcoponiieat, non, fiel inde netralio, dies non esl, vel Hoc est igitur quod ait, interrogaliunem respon-
cerle allera pars oppositionis cum ila interrogatur, sionis esse pelilionem, et cujus responsionis addi-
dies est, an dies non esi, ut coigrue respondeatur dit, vel propositionis, si idera respondeat, quod ille

diem esse, aut diem non esse, id esl toia proposiiio ;

nterrof.'at, velallerius parlis coniradiciioiiis, si cum
has qnae ex his pluribus fiunt alque inierrogantur, hic alfirmalionem interrogel, ille responderil ncga-
cura unum ex his fieri non possii, non sunt sirapli- tionem, vel si cum hic negalionem in inlerrogalione
ces inlerrogaliones. Quocirca nec ad eas reddenda posuerit, ille affirinalionem in responsione reddide-
esl simpiex responsio, de his aulera se in Topicis rit. Interrogaiionis auiera secundura Peripateticos
dixissecommemoral. Rursusquia dialeclica inlerro- duplex species esl, aut cum dialeclica inlerrogaiio
galio responsionis est petilio (ut supra diclum esl) est, aut cura non dialectica. Non dialecticae auiem
vel propositionis vel alierius parlis conlradictionis, inlerrogaticinis duae species SHnl,una quidem quaudo
quod paulo post demonslrabitur, imperile illi inlcr- sumenlesaccidentesinlerrogamus, cui illud acoidat,
rogant qui ila dicunt, quid esi animal ? vel quid esl ulcum videmus domum Ciceronis, si interrogemus
homo ? oportet eiiim quia liialeclice interrogal.dare quando subjectum quidein ip- quis illic maneat, vel
ex inlerrogaiione oplionera, an sibi respondens affir- D sum et rem sumimus, quid auiem illi accidal iuter-
inationem eligere velit, an negaiionem. Qui vero sic rogamus, ut si ipsum Ciceronem quis videat, ei in-
interrogaijUlquid estaliqua res, velii dicere respon- lerrogel, quo divertal, el h<f>c una species esl eorum
dentem, non esl illa inlerrogalio dialectica. Interro- qua; secundura accidens, non dialeciice inierroize-
gant aulcm quidam hoc moio, putasneanima ignis mus. Altera vero quando proponeiiies nomen quid
esi ? cum respondens negaverit, addunl, nonne lib- sit quaerimus, aul geuus, aui diirerenliara, aul dilfi-

videtur aliquid esse inter ignem alque aerem me- nitionem requirentes, ut si quis inlerrogel quid sil
diura corpus, ul, silaniraa? Cum respondens hoc animal, vel quando riiflinitionem aut aliquid supe-
quoque abnueril, illi perseiiuuntur, an forlasse raa- rius diclorum sumimus, cl (iua;iimus cujus illa ^int,
gis ulii videtur aquara esse animain vel lerram ? ut si qiiis quaerat, animal rationale, mortale, cujus
Cum ille neque terrani, neque aquam animain esse sil dilfinilio.

conseiiserit, lunc defessi interrogatioiiibus iia in- Quoninm vero hsec quir/em praidiranlur compoxila,
terroguut : Quae res est ergo anima ? haec auleui non ut unum sit omne itrxdicamenlum eoritn yux extra
573 IN LIBRUM DE INTERPRETATIONE EDITIO SKCUNDA. 574

prxdicantur, alin vero von, qux dilJerentia est, rie A. enim verum est qnoniamet animal et bipes,
dicere,
homineenim verum rsl dicere,et cxlra unimal.et exlra rufhus quoniam aiiiinai Ijipes, verum est de eodem

hipes,et hiec ut unum. Ethorninem, et album, et hxc hoiniue dicere, ui de Socrate, de eodem quoque
ut unum. Scd non si cilharxdus est, et bonus est et Socrale et iiominem exlra el album hiita coDtin«<it,
cilharxdusbonus. Si enim (/uoniam allernlrum dici- verum esl dicere, et de eodem praedicare animal
tur et utrumqnc dicetur, i/inlta inconvcnienlia c-unt. bipes, a verilule non discrepat, alque hiec quidem
De hominc cuim veruni esl et hominem et albnm di- qua; exlra si;,'illatini [traedicantur vore cljunctavera
cerc, quare et omne. Ihirsus album,et omne. Quare
si sunt. Quod si dcaliquo praediceiur, quoniarn citha-
eril homo albus, et hoc in infinitum. Et rursus musi- roedus esl, et verum quoniam bonus
sil. El rursus
cus albns nmbulans, et hxc eadem frecjuenter impli- est, el verumsii, non necesse est dicere quoniam
cita in infinitum. Amplius si Socrates, Socrales est bonus citharocdus est. Poiesl enim essc quidem solum
et homo, el Socrales Socrales homo. Et si homo ct citharoedus, bonus aulem homo, hucusque quidem
bipes, et homo homo bipes. isla disposuit. Quoni;im autem videl)aiilur quidam

Multa sunl quae curn singulatira vere praedicen- arbitrari (luod omnia quie sigillalim verc pra^dica-

lur, si quis ca conjungiil el praedicel, veram praedi- rentur, eadem quoque composila recte dicerentur.
cationem leneni. Suni aulem alia quae, si per se g conlrahosdicitquoniam multaerunl inconvcnienli
el disjuncta pnfidicenlur, vera sunt; sin vero con- multaque impossibili.i sunt, si quis dicat omne quod

juncta dicanlur, verilatem in prae licatione non rc sigillalim praidicalur veraciler, id junclum vere
lenenl ;
quae ergo sit horum differenlia, oportet praedicari. De homiue enim verum esl dicere quo-
agnosci. Si quis eoim dicat, Socraies aoimal est, niam homo est, nam de Socraie qui homo esl, vere
verum dixeril ; si quis rursus praedicel, quoniam dicitur quoaiara homo esl, rursus de eodcm vere
Socrates bipes esl, hoc quoque verum esl ;
quae si dici potesl quoniam albus est. Quare et si hsecjun-
conjuncla dic;intur,ul esl,Socrales animal bipes esl, gas, el ut uiium prciedices, verum csl dicere de aliiiuo

a propria verilalc non discrepal, alque haec (juidem homine quoni.iin Iiomo albus est sedhomoquialbus ;

in genere el diirerentia, ea quae subslanlialis est So- verum esl dicere de eo quouiam albus esl.
esl,

crali.Quodsi deaccidente quoquedicatur, poleitidera Quareeiiamsi haecjungas, erit praedicatio, Socrates

nihil ominusevenire. Siquisenim sic dical, Socrates homo albus albus est, nam de Socrate verum erat
homo verum est, et rursus Socrales calvus esl,
esl, dicere quoniam homo albus est ; sed de homine albo
hoc quoque verumesl quod si jungal dicens,Socrales
;
verum est dicere quoniara albus esl, haeo conjijncla,

homo calvus est, veram rursus ex conjunctis faciet Socrales hoino albus albus esl faciunt; quod si de
praedicationem. Alque in his quidcm ea quae sigilla- ,, eodem homine albo rursus album praedicare velis,
lim vere dicebanlur, juncta veraciler praedicala sunt. verum est quocirca ct si jungas, erit igitur praedica-
;

Suntautem aliainquibussigillalimquidem praedicata liojhoiiioalbusalliusalbus esl, alquehocininfinitum.

verasunt, juncta veroqualilalem verilalisamitlunt,ul Rursus si quis de aliquo boraine dicat quoniam ille
si quis dicat, quoniam Socrates bonus est, verura esl, hoino musicus est, si verum dical ailjicialque quo-
rursu>-, Socrates ciiharaedus est, sic quoque hoc niain idem homo anibulans es-l, verum dicil.si jun-
verum est. Haec conjungere non necesse esl, ul sit gat quoniam ille homoarabulans musicus esl. Sed si
verum, Socratesbonus citharoedusest. Polesl enim verum est de aliquo homine praedicare quod sit am-
bonus quiilein esse homo, el cum sit ciihar(]edus, non bulans musicus, de ambulanle autem n^usico verum
lameness(»bonus, sedinalia quidemrebonus, in alia est dicere quoniain musicus est, erit ille homo am-
tanlum arlisilliuscognilor,non tamen inipsa perfec- bulans inusicus musicus, sed de eodem vcrum est
tus.HocaulemfaciIiuslali liquebil exemplo. Si qDis dicere quoniam ambulans est, verura erit igilur de
enimdicai,quoniamTiberiusGracchusmaIusest, ve- eo rursus dicere quoniain horao ambuldnsambulans
rumest,rursusTiberiusGracchusoralor est, hoc quo- musicus musicus Amplius quoque Socrates So-
est.

queveruiuesl; siconjuiigensdicat :TiberiusGracchus crates esi, el rursus homo, erit igiiur Socraies So-
raalus oralor esl, falso diieri, oplimus enim orator crales homo ; sed el bipes, eril igiiur Socrales So-
fuit ; sed ne quis nos ita dicenles ignorare pulet ora- B erales liorao bipes ; scd de Socrale verum esl di-
toris essedefinilionem viruin bonuiii dicendi perilum, cere quouiaiu Socrales homo bipes esl, sed cum dixi
haec dicla sunt ad exemplura polius quam ad veriia- hominem, de eo jam el bipedem dixi, omnis enim
lera.Atque haec quidem proposita ab Aristotele sunt, homo bipes est verum est ergo de eo dicere quo-
;

cujus in texlu verba sic conslanl. Quoniam vero, niam bipes esl, sed verum erat dicero quoniam So-
inquit, haec quidera praedic.inlur composila,ul ex his crales Socrales homo bipes est ;
vcra igitur praedi-
unum praedicameiilum fiat, eorum quae exlra vere catio erii. Socrales Socrales bipes bipes liomo est.

praadicata suni, alia vero cum exlra sigilla'im vere Sed rursus hominem dixi, aique in eo aliud bipes
praedicarenlur, juncta verara non faciunt praedicatio- nominavi, omni enim homo bipes est. Socrates
nem. Inquirenduin eslquae eorura sit dilTerenlia, igitur homo bipes bipes bipes est, et hoc inGnitura
exempla autemborum lalia sunt. Eorum quidem quae prolracto superflua loquacitas invenilur; non igilur
exlra praedioaniur vere, nec si conjuncla sunl nalu- fieri polest ut modis oniQibiis quidquid exlra dici-
ram veritalis amiiiunt, tale exempium est, de horaine tur, id juuclum vere praidicelur.
575 AN. MANL. SEV. BOETII 576
Qmniamergo siquis simpliciterdicatcomplexiones A acciJens, quolies aut ancidcntia duo de subslat;iia
fieri, jjlurii/ia inconvcnientia conlingil dicere.manifes aut accidens do accidenli alicujus subslaulia praeJi-
tum est. Quemadmodum autem ponendum sit nunc catur alia vero non secundum accidens, quolies
;

dicimus. E^rum iyitnr quge }irxdicantur,tl de quibus
prgedicantur quxcunque secundum accidens dicuntur,
vel de eodem, vel alterum cle allero, hmc non erunt
unum, ut homo ulbus esl et musicus, sed non esl idem
musicum ct album ; accidentia enim sunt ulraque ei-
dem, nec si album musicum verum est dicere, tamen
erit albummusicum unum aliquid ,secundum accidens
enim album musicum dicitur. Quare non erit album
musicurmtnumaliquid, quocircanec citharxdus bonus
aliquidde aliquo subslanlialiter diciiur. Eorura igi-
tur quaecunijue secunduin accidens dicunlnr, eorum
vel si duosunt accideiilia el de eodem pryediceiilur,
vel sialterum accidens de allcro acciiieuii dicatur,
ex his non polesl una fieri praedicatio, rieque erit
unumsi junciasiot, ut homo el albus esl, elmusicus,
album enira musicum, quoniam in unam lormam
non coiicurrunt, non faciunt uiiam proposilionem.
Nonenim idem
esi album etmnsicura, ulraque enim

sim/diciter, sed animal bipes,non enim sunlsecundum eidem sunl accidcnlia, non laraen idem sunl. Nec si
accidens.Amplius necquxcunqueinsunlin atio. Quure allium de musico pra;dicemus, id est accideos de
neque album freguenter, neque homo, homo animu^ accidenli, el hoc verum sit, non tamen necesse esl
esi vel bipes sunt enim in homine animal et ^ipes. d id quod musicum est esse album, neque enim est
;

Quaesuperius comprehendil, ea nunc apertissima unum aliquid. Accidenter enim id quod musicum est
ralione deieniiinai dicens, de his solis extra praedi- album esl quoniam enim idipsum cui musicuin ac-
;

caiis veraciler non posse unaiii praedicalionem lieri cidil album est, idcirco musicum Jilbum dicilur. Non
veram, si conjuncla sint, qusecunque aut accidentia est autein idera musicum album. Quodcirca eadem

sunt eidem, aut cum unum alii accidit, accidens ralione lenetur, ut non possil idem esse ciiharoe-
aliud de illo accidenti praedicatur. Si quis enim de dus bonus, nec in unura corpus conjuncta, faciant
Socrale dica' quoniam Socrales citharoedus est, unum aliquid, quanquam sigillalim vere praedicen-
rursus Sociales bonus est, si uiraque vere praedicol, lur. Quod si quis aliquid subslanlialiter praedicet,
duo acci.lentia de uno subjecto prajdicavil, id cst de duasque res sigill 'tira dicat, possunl in unam pro-
Socrale. Quocirca non polesl ex his (ieri una prae- positiunem redire, qufo subsianlialiler vere sejunclae
dicalio, ut dicaiur, Socrates ciiharoedus bona est separalimque ponunlur homo cnim, cum el animal
; ;

rursus si de Socrale prnedicetur musicus, sit enim sitel bipes, esl aninial bipes, ei fit ex h's una prae-
Socrates musicus de musico autem si prajdicelur
; dicalio. Nam ueque r.nin'al secundura accidens inest
albus, el hoc fortasse sil vcrura, non tamen jam ne- homini nec bipes, qucdper huc oslendit quod ail,
cesse est musicum albuin esse. Si _. enim
„ sil musicus
„ sed animal bipes;
^_„ non „sunl eniin secundum „^„.
, acci-
Socrates, si de eodern musicoalbus praedicelur, pra?- ^ dens. Addil quoque illud, quoniam nec ea juncla
dicalur quidem dc Socrale subjecto musious, do recte ponunlur, quaecunque vel latenler vel iu pro-
rnusico auiem quod est accidens praedicaiur album, latione in aliquo terndnorum continenlur.qui in pro-
rursus al;ud accidons. Ergo non polesl bic unafieri posilione posili sunt. Idcirco eiiira de homine albo
vera propositio, ul dicalur Socrates albus musicus
: nou debel dici albus, ut veiiial [>raeiiio;iiio liomoal-
est, neque enim sem; er musicus albus osse potesl, bus albiis, quoniam jarn in homine aibu conlinotur
sed hanc naluram habent accidentia, ul veniant et album. Rursus de homine idcir o non debel praedi-
recedant ergo si ejus qui musicus albus esl, in
; cari bipes, quoniam licel non sii prolaium, laraea
sole stanlisaulem calor fuscaverit, non erit (juidem qui humo esl bipcs est. Sed de homine si quis bi-
albus cum sit o;usicus. Quocirca neque tunc cum pes praedicel, de re duos habenle pedes, nequo hac
vere praMlicabatiir, qiioniam Socrales musicus albus dilTerenlia quod est bipes, pripdicat bi[n's. Quocirca
esl, neque lunc fuit vera rectaque pr;«dicalio, non erit hic quoquc honio bipes bipes, homoenim bipes
enim habel naturam pernianendi accidens ut sem- coniine' intra se, et qui dicit hominem cum sua dii-
per vere praedicelur. Ratio autem verborum sic con- ferentia dicil. Si quis eigoa Uiuc praedicel bipes, de
slat. Quoniam igilur si quis, inquil, dicat omnino re duos habeiile pedes, bipedem pr.vdicavii. Eril
quomodolibel comfdoxiones nori, id est, ul quod D ergo homo bipes bipes, sed iia praedicari nori di bet.
sigilialim praedicaveras, hoc complexumconnexum- Coniiiie'ur onim in hoinine bipes, ad |Uod si rur^us
qxe pioponas, plurima inconvenientia dicerc coii- bipes praedices, moleslissim;im facins repoiitiunem.
lingit. Mulla cnim concurruni impossibilia, sicut Hoc enim esl quod ail: Amplius nccqiidscunquo in-
supra ipse monslravil lunc, quando ad nimiam io- suni in alio, id est conlinentur, aut prolationo, ut
quaoitalem perduxit eos, eadem frequenter nomina in eo quod est homo albi;s, continelur in eo albus,
repelentos. Queniadmodum ponendura esl nunc di- quoniam prolaiioiie jarn dictum est, «ul polostale
cimiis, id osl, qucmadmodum autein dobant, quae el vi, ui co quod osi homo conlineiur bipes, quao-
si^'illalim vore dicunlur junda prapdicari,nunc, in- quam dictum ponilus non sil.

;,uii,dicimus. Omnia, inquil, quae praedicanlur de Verum uutrm est diccre de aliquoef simpliciier,ut
ali|Uo, et rnrsus dequibus ali;i praedicanlurduplici quemdam hominem hominem, auf quenidam allum^^m
modo sunt, aut eiiim accide;ilia sunl, aul subsian- honiinem, hcminem album. Pion outem semper, set^^m
tialia, el alise quidern prajdicalionos sunlsecuudum quando in udjeclo aliquid quidem oppositoruw ined.^^

I
577 IN LIBRUM DE INTERPRETATIONE EDITIO 8ECUNDA. 578

Qiiod conse(/niiur contrndictio, non verum, sedfal- A vero non sit ista conlradictio, polest, ul in eo quod
sum est, ut hominem mortuum, hominem dicere, esi Socrales, animal bi()es est, «nimal et bipes nulla

quando autem non inext, vcrum est. conlrailictioni! oppoRunlur. i^iuooiroa potcsl de eo el

Hfec qiiceslio supcnori contraiia est. Iliic enim (inimal sigill.ilim atque simpliciler ct bipes dici,

qua;ri'baiur si quaj si<,'illalirn pra?dicarcnlur, an sem- sensus quidem esi hujusnodi. Ordo aulem so sic
per verecadcm conjunciacompositaque dicerenlnr ;
habel, dubiians enira dixil. Verum est autem aliquid
hic aulem coiiverso ordine id queril, an ea qu» dicore de ali ;uo composite el conncxe, el rursus

composila vere pra2 licanlur, sigillalim dicla vore simplicilcr, ut quemdam hominern aul qucmdam
dicantur. Posi obilum enim Socratis possumus di- alburnhominem, an ccrle non semper, sed lunc
ccre, hoc cadaver, homo mortiius esl, el honiinera quando in adjecio, id est in eo quod adjcclum cum
morluumque jungentes, unam inde veram praedica- aliquo praedicatur, inest aliquid oppositorum lalium

lionera facere. Solum auiem liominem dicere cada-
ver, illuil non esl verum. Rursuseumdem Socratem
vivum verum esl dicere quoniam animal bipes esl,
el sii,'illalim verum est dicerc i|Uoniam animal est.
quaecunque consequilur contradiclio, id esl, quam
opposilionem mox Cjnscquilur conlradictio, ut op-
posilionem horr.inisel mortui sequatur contradictio,
non animal. Pi igitur sic sini, noa
animal scilicel ct

Quare quaeritur qucB sit hujus g quoque verum praedicari, sed f.ilsum, ut Uo-
ditrerenlia est smipliciter

praedicalionis, ul cum conjuncla ilicantur, el vere minem morluum, quein c tnjuncie vere dicere pos-
de subjeclis praedicantur, alias quidern et extra dici sis, eumdem hominem solutn non vere prajdicabis,

vere possint aliasvero praeter illam conjunctionem, Quaiido enirii hasc opnosilio in his quie praedicantur

simplicia >«i dicantur, falsa sunt. Hoc aulem qu-isi non verum estquod conjuncle pra^dicaveris, el
est,

dubilans dixit. legendum est, quasi si du-

Iia eniin simpiiciter praedicare. Adjcclum esl aulem in quo

bitans dicerct sic Vcrum

est aulem dicere de aliquo
:
venil aliquoliesoppositio hujusmodi, ut io eo quod
compositum conjunclum quod aliquid, ut de aliquo eslhomomortuus, moriuus adjiciturhomini. Aliler
homine hominem, aut de aliquo albo album, ila ut enim vere homo de e idavcre non potest praedicari.
exlra horurn alii]uid simpliciler praedicelur, an ccrle Vel etiam, quando inest, semper non verum est,
non semper. El dal regulam qua pernoscamus an quando vero non inest, non semper verum est, ut
quae composila dicunlnr, eadem sigillatim dici pos- Homerus est aliquid, ut poefa, ergo eliam esf, an
sinl, an rainime. Quolies enira lalia sunt quae prae- non. Secundum accidens enim, praedicalur esse de
dicanturcum alio, ulin so non habeant contradictio- Homero, quoniam est poeta, sed non secundum se

nem, praedic.ila possunl dici ct separala vcraciler.
Quod si habeant in se conlradictionem aliquam, quae
praedicantur el composita dicuntur,
praedicari non possunt, ut ea quae
minem morluum vere dicit, solum autem dicore ho-
minem vcre non potest. Idcirco qnoniam priuscum
conjunclione praedicavil dicens, hominem morluum,
mortuusque adjacel hominis pra3dicamenlo,cum ho-
mine enim praedicatum inortuum, contradiclionera
lenet conlra hominem. Est enim homo animal, mor-
t.uus vero non animal crgo morluuset horao con-
; coniradiciio, non semper verum esl praedicare sim-
Iradictionem quamdam inler se halient. lilud enim
est Jinimal, illuil vcro non animal. Quocirca quoniam
prxdicatur de flomero, quoniam est.
Quoniam supra dixerat, quando essel in adjeclo
separala vere coniradiciio, nonesseverum simpliciter, praedicare,
dicit cadaver, ho- quando vero non cssel, verum esse quod conjuncle
dicerelur, simpliciter dicere, hoc ipsum quoniam
videbai.urin aliquibus non esse verura, conscquenler
emcndal. Ait enim verum esse illud qiiod supra
dictum est, quanlocunque in adjecto essel aliqua
contradictio, non esse verura simpliciter pr;edicaro,
quod conjuncte diccretur, quando autem nou inest
pliciler, quod conjuncte vere diceretur, sed aliquo-
ties quidem vcrum, aliquoties aulcm falsum. Hujus

inler se habcnl haec quamdam contrarielnlem, se- rei lale exi-raplum esl cum dico Homerus poeta est,
:

paralus homo de morluo homine, soius non dicitur. esl et poeta conjuncle de Homero vere praedicavi.
Eodem quoque modo est si quis dioat manum esse Sin vero dixero Homerus esl,fiilsum est,quanquara :

marmoreara stalua^, verum dicit soium auiera ma- nonsit aliquaconlradiclio inier est et poetara, ne-
;

nura dicere eam quas slaluae csl, falsum esl. Habel D que in adjecto est ulla talis oppositio quara conse-
enim manus poteslalcm dandi accipiendiijue, sed quatur contradiclio cur autem hoc eveoial, talis ;

illa marraorea non habet. Ergo est quaedam con- ratioesl.Dc Homero euim poelam quidem principali-
tradiclio inler maiium et manum marmoream, quod ter praedicamus, cum dicinius Homerus poeta esl. :

illadareaique accipere potesl, i!la non potest. Haec Est autem vcrbum de poeta quidem praedicamus
enim sibi opponuntur coiitradictionis modo. Ergo principaliier, de Homero auiera secundo loco. Non
quoiiescunquc lale aliquid praedicalur, ul homo de enim idcirco praedicamus esse, (luia Hnmcrus est,

cadavcre, cuil ilealiquid conjuncium si atque adja- scd quia poetaesl. Sublato igilur eo quod principa-
cct,qnod faciat coniradiclionem contra praedica- liter prae ticHtnr, id esl poela, licel nullam conlra-
lum. ut hic a.ljacel mortuus homini. Simulque prae- dictionem habe.il csi, quod adjacel poelae, contra
dicatur dccadavere, ulfaciat contra ipsum homincrc poeiam, non lit vera praedicalio, diccndo Ilomerus :

conlrailictior;cm,eam qnae in se conlineal,non polesl esi. Sccuiidum a^^ciders cnim est pr^dicatur,
non
separari vera praedicatio, ul sigillalim dicalur. Si priucipaliter.Sublaiaaulem priucipali prajdicatione.
579 AN. MANL. SEV. BOETII 580

quod secundum accidens praedicabatur, falsum con- A DE ENUNTIATIONIBUS MODORUM POSSIBILIS, COTINGEN-
liiiuo reperiiur; quoii aulem addidil : TIS, IMPOSSIBILIS, ET NECESSAnil.
Quare in quibu.scunque prsedicatis contrarieta^ noii His vero determinatis, perspiciendiim esl quemadmo-
inest, si diffinitiones pro nominibut dicantur, et se- dum esse habent affirmationes et negationes ad se invi-
cundum non secun.dum accidens,in
se prxdicatur, et cem,hx scilicet quae sunt de possibiti esse et non possi-
his aliqnid el simpliciter verum erit dicere. Quod bili, de conlingenti et non cuniingenli,de impossibili

autem non est, quoaiam opinabite est, non esl verum et necessario, liabet enim aliquus dubitationes.

dicere esse aliquid; opinatio ejus est, non quoniam Omnis proposiio aut sine ullo modo simpliciter
esl, sed quoniam non. pronunlialur, ul Sjcrales ambulal, ut dies esl, ve
Eaquaesupradixitunaralionecoliigitdicens: Quae- quidquidsimplicitur elsineullaqualiiale praedicaiur.
cunque eo modo praedicantur,utTieque in nominibus Sunl autern aliae quae cum propriis dicunlur modis,
neque in diffmilionibus propriis aiiquara lenent con- ut eat, Socralcs velociler ambulal. Ambulationi enira
trarielalem,haec el exlra simpiiciierque pra^dicata Socratis moJus esl additus, cum dicimus eum velo-
verasunt,ul in eo quod esl rnortuusatque homo, hcnc citer ainbulare, quomodo enim ambulal,,signilical ad
quidemnominibusnuiliuscontrarietalisconlradiclio- quod de ambulatione ejus velociter praedicamus.
nisve sunl. Sed si horum pro nominibus diffiniliones g Similiter aulem si quis dicat, Socrates bene docius
sumanlur, raox conlrarietas opposilionis agnoscitur. est, (luemadmodum sit doctus oslendit, nec solura
Si quis enim horainis diffinilionem dederil, dicit esse doclus dixil, sed modum quoque dcctriuae Socratis
animal ralionale. Si quis morlui, dicel esse corpus adjunxil. Sed quoniam sunt modi alii pcr quos ali-
vita privalum alque inanimatum, atque cx hoc lota quid fieri posse dicimus, aliquid non posse, aliquid
vis conlradiclionis apparel. Quocirca si sumanlur necesse esse, aliquid conlingere, quaeriiur in his
diffiniiiones pro nominibus, et in his aiiqua contra- quoque quemadmodum fieri contradiclionis dcbea^
rielatis inesse viilebitur, vel si secundum accidens opposilio in his enim propositionibus qua3 simplici-
;

aliquid prs-dicplur, ut esl de Homero, cum de poela ter el sine ullo niodo pr;p(licantur, facile locus
principaliter praedicelur,non praedicabunlur simplici- coniradiclionis agnoscilur. Hujus eriim affirm.uinnis
lcr vere qnfficunque composila praedicabanlur. Quod quae esl, Socrates ambulal, negalio si ;.d verbum
si neque conlrarielas ulla sii, et per se praedicentur ponaiur, ul est, Socrales non ambulal, rectissime
el non peraccidens, quidquid coraposite vere dici- opposilione facla ambulare a Socrate disjunxil.
lur, hoc et simpliciler vere praedicatur. Quoniara Riirsus hujus propositionis quae esl, Socrates philo-
auiera fuerunl quidam qui hoc ipsum quod non est, sophus esl, si quis ad est verbum negalionem ponat,
essedicerent, totuin syllogismum his propositionibus j. inlegram faciet negationem diceus Socrales philo-
:

conjuogenles. Quod non est, opinabile est quod ; sophusnon est, neque eiiim fieri poiesl ul ad aliud
aulem opinabile esl, esl igilur est quod non esl.
; in simplicibus aflirmalionibus negalio ponalur, nisi
Hoc ergo dicit,verum esl praedicare, inquil,
si ad id verbura quod lolius vim conlinel proposilionis,
de eo quod non esl, quoniam opinabile est, esl Si (;uis enira in hac proposiiione quae esl, homo
qni(iem verbum de opinabili (iraedicamus, de eo aibus esl, non dicdl fieri neg.ilioiiem eam qiiae esl
autem quod non est, secundum accidens. Quoniam homo albus non esl, sed polius homo non albus esl,
enim quod non est, secundum acci<iens. Quoniam bocmodofalsumostendilur propositum,per lapidem.
enim quod non est opinabile est, idcirco secundo Inierrogetur enimdeeoan lapisille homo albus sil,

loco de eo quod non est, verbum esl praedicamus. ulsiille negaveril ponens negationem ejus quae est,
Quare non possumus simpiiciler dicere esse quod bomo albusesl, eara quae dicil, homo non albus est,
non esl. Idcirco enim opiuabile est, quia non esl. dicaliir ei; si uonest de hoc lapide vera affirmatio,
Scibile eniin essel, si per se esset, non opinabile, quffi dicil homo albus esl, vera erit de eo negaiio,
sicul Homerus idcirco esse diciiur, quia poeta est, scilicclea quae dicil, hoino non albus esl ; sed haec
nou quia per se est. Vel cerieidcirco diciiur Home- quoque falsa est. Omnino enim lapis horao non esl,
rus esse poeta, quia poesis ipsius exstat
nel, sicut aliquos in liliis saepe vivere
et perma-
dicimus.
alque ideo de cu non poleril piaediciri quoniam ho-
mo iion aibus est. Quod si neiiue aifirmalio neque
I
Quocirca id quod non esl, idcirco espe dicitur opi- negalio de eo vera est, boc aulem impossibile esl, ul
nal)ile,quoniam ipsius csl opinatio. Non aulem quo- conlradictoriae aflirrnationes el nogationem deeodem
niain id quoJ non est, per se aliquid esse potest. praedicatae uirffiquefalsaj sint. Conslal ejus alfirma-
His igitur ante perslric.lis alque ordine lerminalis tionis quae dicil. homo albus est, non esse iilain ne-
ad proposilionem modos rem in dialeclica uiilissi- galionem quae horaonon albus esi, sed poiius
dicil,

nain de proposiiionii)US Iraclalum disputalionem- eam per quam proponitur quoniam homo albus uon
que converlii. Resiat nuiic de proposilionum modis esl. Nusi|u;im igilur alibi ponenda est negalio in his

opposilioiiumquo disserere. Mullis eiiim dubiialum qiife simpliciter el sine modo aliquo ponenlur, nisi
e^t ralionibus an idem raodus essel proposltionum ad verbum ijuod tolaii. conlinet proposilionem, de
siiie modo proposilarum, qui illarum quoque (lUie his auiera suflicienlersupra jam diximus. In his au-
propriis modis cl qualilalibus lenniuaulur, iachoal lemin quibus modusaliquisappoQilur, dubitatio csl
aulem dc iiis rebus dubilulionem sic. au admodum illum ponalur negaliva purlicula, an
581 LIBRUM DE INTERPRETATIONE EDITIO SECUNDA.
IN 582
locum suum servctad verbum, sicul in his quoquc Al modum quklom aufernal, rem vero de qua modus
propo>ilionibus fiel)at, quoe simplices el sine ulla iHcproedicatur, noD perimanl et in quibus ponilur
modo propouunlur. Nam siserveliocum suum nega- res, ut in eo quoii esl Socrates velociter
ambulal, el
liva parlicula, ul ponatur ad veibum, propnelascon' in qiiibus pr.Telicalur aclus ipseet praescns, quia fial
Iradiclionisexeidii, el verum iiiterse (alsumque non aUjue ag.ilur, iiiaiiite-,lum esl modum quidern su-
dividil. Mddus enim quidam esl faciendi alii|uid, l"ui, rem vero qu« lieri dicitur perraanere, ul cuin
quoties dicimus aliquid possibile osse, vel necesse dicimns, Socrale» non velociier ainbulat. Ambulare
esse, vel quidquid hujusmodi esl. Ergo si quis me enim euin quidem non subraclum est, sed lanlum
dicat nunc posse ambularc, idemque neget negalio- hajc negalio velocilaiem ab ambulatione disjunxil. la
nem ponensad verbum quod esl ambulare, dicalque bis autein quae possibilitalem aliquid in luturo fa-
me posse non ambulare, affirmalio el neg.ilio conlra- ciendi per modumponunt, nullus omnino actus po-
dictori.Te de eoilemdicl<e, vera3 siinulinvenieatiir. Me nilur, sed lanlum modus ad quem moduin juncla
;

namqueel ambulare posse et non ambulare mnni- negalio nioduin quidem periinit. Sed res illa de qua
fesiumesl.yuodsiin hocmodopossibililatisnonrecie modus praedicabalur non permanet, idcirco quoniam
Terboparliculanegaiivaconjungiiur,eliamiiihisquo- nec lunc cum prfedicabaiur cum modo aliquid Deri
quequc-enullamhitieiildinrorenliam, an ad modum, p agive proposilum est.ulsi qiiisdical Socralem pos-
anad verbum negalio ponalur, cuslodiendo est taiis sibileesse ambulare, positusqiiidem modus esl res
oppositio qua^ huic speciei proposilionum conveuial, vero aclu constilula non e=i. Non enim diclum esl
quaicumraodoproferunlur.ul inhacpropositionequee quoniam Hnibulal, sed quoniam eum possibile est
dicit,Socraios velociler ambulat, sivequisila negel, ambulare. Hancergo possibilitaiem lollil negalio ia
non ambulat, ad verbum ponens
Socriites velocitor propositionequte dicii, Socratem oon possibile esl
negtlionem, sivesic, Socrates non velociler ambu- ambulare. Sedin eademproposilione res de qua di-
lat,mo io negalivim parliculam jungeiis,propesimile cebatur modus illenon permanel hoc auiem idcirco
;

essc videbiiur; dividil eiiimcum affirmalione verita- evenii,quia necin alfiiraalione quidem posila esl res
teni falsiialemque ulroque modo aplala negatio. Sed ^e qua praedicalus esl modus. Atqueideo non a nca-
quoniam sunt plures modi in quibus si ad verbum lione perempla esl res, quippe quam negalio posi-
jungaiur particula negativa.non esl negatio superius tam invenit, sed tantum modiiin, qui etiain ab affir-
enunliateaflirmationis. Idcirco servanda est in om- malione conslitulusesl.Ma^Miaauteradislantiaeslan-
nibus secundiim moduin propo^itioiiibus istapropor- ad modum negatio ponalur, an ad verbura. Nam si
lio, ut uno eodomque modo cunctarum fieri opposi- ad verburn ponalur, praedicalum a subjecto disiun-
liones dicanlur,ul in illisquidem negatio (luae sim- gllur, ut est, Socrates non ambulal. Nara ainbulat,
plices sunt, rem neget. In his autem quse cum modo quod est praedicaium a subjecto quod esl Socrates,
sunl, modum negel, ut in eo quod est, Socrales divisum est.Sin veroad modum ponatur non, prsdi-
«mbulai, rem ipsam, id esl ambulat, negel, ad raat- calumasubjeclodividilur.Seda pr;edicalioue potius
que propositio dieens, Socrales non ambulat. In his disjungitur modus, ut in eo quod est, Soerates non
aulem qunecum modo sunl,rem quidem esse consen- velociierambulat, non ambulationem a Sooraie pro-
lial, modnm nogei, ul in ea proposiiione quae dicil, posilio isla disjungit, sed velocilatem ab ambula-
Socrales velociier ambula, negalio dicat, Socrates lioue,id8sl moduma praedicalo, el hoc in his faci-
non velociler ambulit.ul sive arabulel, sive non am- liusevidenliusqueapi.arel,qufficuiique ila prredican-
bulet, nulla sitdifioroniia. Modum aulem, id esl ve- lur,ut el fieri el uon fieri posse dicanlur. Oportet
lociler am!)ul;indi, porimalex adver^o conslitua ne- autom quidsilpossibile, quid nocessarium, quid in
gaiio, qu.Tnqiiam hoc in quibusdam non fit ; simul esse diffinire, eorumque significaliones oslendere,
enim cum modoipsoel rein perimi necejse esi, ut quod nobisad hujus loci subtiliiaiem proderit, (|uem
in eo quod est, Socrales potesl ambulare, Socraies traclamus, et superiora quaecunque de contingenti-
non polesl ambulare, el raoi'um et rem modo ipsi bus dicla sunl, magis liquobunt, et Analylicorum
conjuncla parlicula nogationisinlercepit sed hocin menlem nobis aperlissima luce vuigabit. Qualuor
;

his foreevenit in quibusnon (iori quidom aliquid di- D modi sunl quos Aristoteles in hoclibro de Iiilerpre-
cilur, ct actua ipsius non aildiiur modus, sed potius tatione disponil. Aut enim aliquid esse dicitur, aut
faciendi in fuiuro modus, ul si quis dical Socralem contingens esse, aut possibile esse autnecesse esse.
ambulare posse, non quod jam ambulel, sed quod Quorura continKons essc el possibile esse idem si-
eum scii ambulare possibile, hic si possibili negalio gnificat, nec quidquam discropal dicore, posse cras
conjungalur, etiam rem ipsara lulisse videbilur de esse circenses. El rursus conlingere cras esse cir-
quaillapossibilitaspr,Tedicdl)alur. Siquis autem dicat censes, nisi hoc tanlum, quod po-sibile quidem po-
quoni^m Socrales voluciler ambulal, facere eum ali- tcsl privatione subduci, coniingens vero niiiime.
quid dicil.modu.nque illi aciui jungit,al qucmadmo- Conira enim id quod dicilar possibile esse, el nega-
dum illud facial, quod facere dicil, quilibel agnoscai, tio possibilitalis inferlur aliquoties, ul esl non possi-

in his res quielcm permanet, modus autem subruilur, bileesi esse,et privaiio, ut esl inipos^ibile esse. Nam-
ct supradiciuin esl. An certe iilud magis verius osl quo quod dicimus impossile esse, privalio possibili-
diceadum, quod seraper hujusmodi propositioaes lalisest ;ia coalingentiaulemquamquamidemsigai-
583 AN. MANL. SBV. BOETII
684
ficel, lantum opponitur nepalio, nulla vero
sola
A et possibilitas, sed neque esse neque possibile esse
privalio reperitur; ut in eo quod esl coniingens, si necessilas ulla consequiiur. Rursus omne esse se-
hoc perimere volumus, dicimus non conlingens, et quilur posse esse ;
quod enira esl el pole^t esse. Nam
haec negalio esl. Inconlingens autem nullus dixerit siesse non possel, sine ulla dubiialione non essel
;
quod est privalio. Cuin ergo conlingens esse el pos- possibilem autem esse r.on consequiiur essc. Quod
sibileesse idem significenl, mulla in his diveriitas
enim possibile est esse, poiesl et non esse, ut mo
csi secundum Porphyrium qua^ sunt necessaria et
possibileesi nuncquidem procedere, sed hoc mihi
inessse lanlum signilieaniia.et conlingenlia vel possi-
non est necesse. Non enim nunc procedo, quare
bilia.Quod enim esse aliquid dicilur, de praesenti
gradalim omnisosl consequenlia, necesse el nara-
temporejudicalur. Si quis enim nuncaiicui est, hoc
queetessesequilur el possibilitas. Riirsus esse ea-
esse praedicalur. Quod veroila inesl, ut semper sit el
dem sequitur possibililas, possibiiiiaicm aulem nec
nunquam mulelur, illud necesse esse dicilur, ul solis
essesequilur, nccnecessilas. Liquet crgo, quoniam
molus, lunseque cum terra obsisiil, defectus. (juae
duo modisunt possibiliura, unum quodjam sequiiur
aulem conlingeredicuntur vel possibiliesse, illorum
necossilatem, allerum quod non sequilur ipsa neces-
neque secundurn prajsens, nequesecundum aliquam
silas. Nam cum dico, necesse esl ut nunc sol movea-
iramulabililatem speculamur eventum, sed lanlum r ^
^
. . . . .
t.
B .nr
l""^^' "oceiiam „«.<,iK;u
iif,^^iiam «..,..
possibile est cum dico, w-i
possibile egt.
res|)icim.us quantum contingenlis proposilio pollice
inunc me sumcre codicem, non riccesse est. Recle
lur. Quod euim posse c.sse vel conlingere dicilur,
giiur ab Aristotele paulo posl dubiiabiiur an sitillud
nondum quidem est, sed esse poterit sive auiem ;
possibile quod necessitali conv(>niat. Scd ciira ad ea-
evenlal, sive non eveniai, quia tamen esse potesl,
dem loca venerimus, quid sibi isla possibiliura sirai-
conlingensel pofesibilisdicilurproposilio: non enim
itudo velii, vel quemadmodum discerni possil,;igno-
exeventu dijudicantur propositiones, sed potius ex
scemus.Nunc aulem quoniam affirmaiivarum propo-
sijiniticalioue, hoc modo. Si quis enim dicat posse
sitionum consequentias explicuimus, negUivarum
esse crascircenses, possil)ilis est contingensque af.
rursus consequentias exploremus. Ilarum namque
firmalio. Quod si cras sint circenses, non lamen esl
quatuor propositionum quae fiuntex esse, ex nesesse
aliquid actu proposilionis contingentis vel possibilis
esse, ex possibili esse, el contingere esse, quatuor
permulalum, ui necesse fuisse videalur, quod illa
negaiiones sunl, non esse, non neceese esse, non
possibiliter promilti bat. Quod si rursus non sint
possibileesse, non conlingensesse. Sed quemadrao.
circenses,omiiino nec sic aliquid [)ermutaium est, ut
dum affirmaliones contin;:ere esse et possibile esse
necessefuissenon essecircenses videatur. Non enim
caedem erant secundum signilicationum simililudi-
(ut dictura est) sccuadum evenlum isla judicautur,
n nem, ila quoque negationes eaedem sunt neque enira ;

sed secundum propositionis polius ipsiusprcmissum.

discrcpalquidquam dicere non possible esl quain si
Quodenim dicit,quisquisdixeritcras posse esse cir-
enuniiet non conlingit. Consequenliae autem se in
censes, hoc (ul opinor( sive sinl, sive non sinl, nulla
affirmalivis habeb.ir.i hoc mo<io, ut necessarias pro-
tamen interciusum est necessilate.ne non sint. Quare
posiliones sequerentur esse aliqnid signilicanles at-
qualuor rnodorum duo qnidem idem suul, id est
que possibiles. Eas auiem quae esse aliquid dicerent,
contingens alque possibile,hi duoautem cum duob Ug
ei»?dem possibiles sequereniur, sed neque possibili-
reliquis, atque ipsi reiiquia se disseuliunt. Possibile
bus, esse aliquid signiticantes, nec necessariie con-
enim et conlingens dislat ab ea propositione quae
semiebanl. In negativis vero contra est : negaiioncm
(licil aliquid esse ; haec enim secundura possibilila-
enim possibiliiatis sequitur, el ejus quae est esse
lem futurilempiisaffirmalionera proponit, illa vero
aliquiil signilicantis negalio et necessdriae. Negatio-
secundu m praesenlis aclum. Uirseque vero,et ea quae
neni vero uecessarii nequeejusquod est esse, neque
es3e,eteaquae possibileesse vel conlingere signilicata
ejus quod est pos^ibile esse, nega'io sequilur.Dispo-
ncccssnria proposilionedisjunctaesunt;necesitaseniof
nantur enim in ordinem ornnes hoc modo :

non modoinessevultaliquid.sed eliam immutabiliter

Possibile esse. Non possibile esse.
inesse, ui illad quod esse dicitur nunquara esse non
Gontingens esse. Non couiingens esse.
possil. Quocirca consequentiae quoque ordinis evi- £) Esse. Non esse.
denterappareut.Quodenim est nect'ssarium,sine eo Necesse esse. Non necesse esse.
quod esl esse, vel contingere esse, vel possibile esse Repelendum igilur breviier est affirinativarum
non dicilur. Quid(|uid enim necessarium est, el est consequentias, ut quemadraoiium econverso sinl ia
et esse potest ; vel si esse non posset, non esset om- negativis evideniius palefial. Esse sequilur possibi-
nino. Quod si non esset, nec necesse esse diceretur. lilaiis et contingenlia. Possibiliialem vero et coniin-
Quare omne necessariuni el esse dicitur, el possibile genliamessenonsequitur. Necesse veroessesequitur
est, sed non aeque omne quod est necessarium est • et esset possibililas et conlingenlia, possibililalem
possunt enim quaedam esse, quae ut sint, non necesse auiem et coiilingenliam nec esse sequiiur nec ne-
eet us Socralem ambulare, vel Cieteraquae de sepa- cessilas. In negaiionibus vero e conlrario est, non
rabilibus sumuntur accidenlibns, nec rursus quod posse esse et non coutingere esse sequilur non esso
conlingil esse vel esse possibiie esl, mox esse ne- quiquid enim non polestes.se, non esl ; non esse
cesse csi. Quarenecesse esse quidem sequunluresse aulera non posse esse non sequiiur quod enim non
esl, uoQ omQino iDterclusum est ui esse non possil
585 IN LIBRUM DE INTEBPRETATIONE EDITIO SECUNDA. 586

Nunc enim ego Trajani forum non video, sed non A esae.quod est nocessitalis. Aliiergo ordines propo-
est nccesse ut non videam,lieri enim potest ut pro- siliorium sunt, vistamen eadem, ut necessitatem
pius accedens, videam. Rursus non posse, esse, et cuncta se([iiantur,pos9ibiiilatem veronecessitas non
non contingens esse.nec non esse,sequitur necnon scquatur. Hic orilur qucEstio subdilficilis, nam si

necesse esse. Qaod enim non est, non videbit vere necessitatem sequiturpossibililas.non nccesseautem
dici, qiioniam illud esse non potest,sed potiusquo- possibilitati connneesf,cur necesseesse non sequa-

niam pntest non esse vel esseiquod est non necesse tur idquod dicimusnon necsssc es3e?namsi possibi-
esse.Quod enim non esse pote3t,non videbitur vere litas sequitur necessitatem,non necesse autemesse

dici, quoniam illud non necesse est esse,sed potius, sequitur possittilitatem. Sequi debel necessitatem,
quoniam illud necesse est non esse, id est, nuliam ergo id quod non necesse est praedicamus.Quaehoc
csscntiam hahere. Negationem autem necessitatis, modo dissolvilur,non possibile es3e,quanquam vim
id est non necesse esse, iieque non esse sequitur, habeat necessitatis,difl'ert tamen a necessitate.quod
neque non possibile esse.Me enimdum ambulo non illaattirmativam habet speciom.illud vero negativam
necesse est ambulare, nequo enira ex necessitate sicetiampossibileesse etnon necesse esse differunt,
quisquam ambulat,necrursu3qnod non estnecesse, eo tantum quod illud est aflirmativum, illud vero
id non potesl fieri, quisquis enim ambulat non qui- B negalivum, cum vis eadem significationis sit. Sed
dem ambulare illi necesse est, sed tantum potest. necessilatem altirmalio possibilitaliseLcontingf ntis
At(jue ideo quod non est necesse esse, non omnino sequebatur,quanqiiamenim possibilitateniimiletur,
interclusum est ut esse non possit. Et de non con- eiquc consentiat id quod dicirnusnon necesc esse,
tingenti eadem ratio est,diverso ergomodo quamin tamen negatio quaedam est. Recle igituraffirniatio-
aflirmationibus negativa conversio est. Illic enim nem quae est neoesse essc,non sequilur negatioper
necessitatem et essentia et possibilitas se(iu(^batur; quam aliquid non necesse esse proponimus.Ethanc
essentiam autem possibilitaSjSed neqne possibilita- quidem hujus solulionem quiestionis Theophrastus
tem essenlia vel necessitag, nec rursus necessitas virdoctissimus reperit.Nos autem his determinatis
essentiam sequebatur.Hic autem non esse^non pos- ad sequenlia procedainus.Suntenim,ut ipse Aristo-
sibile esse, et necesse non esse consequitur Sed telos ait, in his multae dubitatione,sed totiustextus

nciue non necesse esse, non esse sequitur, neque plenissiinum sensum primo ponamus,quiet si lon-

ulrasque possibilitatis negatio, quae non posse esse gus est,lamen ne intercisa videaturesse sententia,
aiiquid proponit.An magis illud dicendumest,quod non gravabor apponcre.
sicut se in affirmalionibus habet, ita quoque in ne- ISam si eorutn quse complecluntur iU% sibi invicem
gationibus, ut Theophrastus acutissime perspexit? opposiiae sunt contradicliones, qusecunque secundum
c
Fuitenim consequentiainaffirmativis.ut necessita- esse et non esse disponuntur,ut ejus quac est, esseho-
tem et esse consequeretur et possibilitas.possibili- viinem negatio est, non esse hominem non
non esse

tatcm vero nec esse sequeretur nec necessitas.Idem hominem. Etejus qux album homincm, ne-
est, esse

quoque penitus perspicientibus in negationiluis ap- gatio est ea quse est,nonesse album hominem,sed non,

parebit, veniens namque negatio in necessario, esse non album hominem. Si enim de omnibus aut

faciensque hujusmodi negationem quinedicitjnon ne- diclio cst, aut negalio, ligrium eril verum dicere,esse

cesseestessevimnecessilalisinfringitet totampropo- non album hominem. Quod si hxc hoc modo, el qui-
sitionem ad possibile ducit.qnodenim non necesse buscunque essenon additur, idem faciet id quod pro
est esse, fracto rigore necessitatis ad possibilitatem esse dicitur, id ejus qude est, ambulat homo, negatio

perductum est,sed possibilitatem nec esse sequeba- esty non ea qux est, ambulut non homo, sed ea qux

tur nec necessitas Recte ergo fractamnecessitatem est non ambutat homo, nihii enirndilJert dicere ho-

et ad possibile perductam, cum negatio dicit non minem umbulare,vel hominem ambulantem esse.
necesse esse, nec non esse,nec non contingere esse Hsec Aristotele subliliterdiscutiente,illud oportet
consequitur. Rur.«us qui dicit possibile esse, si ei agno3cere,quod multum differt ipsius possibilitatis

disjunctionegaiionis addatur, tollit possibile,et ad p.

vim naturamque diffinire,vfcl propria;scienti« qua-
necessitatisperpetuitatemnegativaformatotainpro itateconcludere,etpossibilemenuntiationemqualis
posiiioncm revocal, utest non possibile,quod enim esse debeat judicare.Namque possibilis cognitione
est possibilp, non est adhuc,quando dicitur, sed in illud solum perspicitur, an id quod dicitur, fieri

futuro,sic quidem negatioillius in necessitate versa possitnullo extrinsecus irnpeflienie causam, quod
de eo quod est mutare non poterit, quod enim non etiamsi accidat, nihil de statu prioris possibilitatis
possibile esl esse,fieri non potest utsit,quod autem permututur, verum ipsius possibilis enuntiationis
fieri non potest ut sit, necesse est ut non sit. Ergo dijudicatio plurimum differt, ()uod mox poterit ex

necessariam quamdam vim habet haec propositio ipsa de possibilibus enuntialionibus disputatione
in qua dicimus, non posse esse aliquid, sed ne- cognosci.Namsicutnonestidemhominisdiffinitionem
"Pssitatera sequebatur et essentia et possibilitas. respondere quaerentibus.et ipsam diffinitionemalio
Non nocesse autem esse ad possibilitatem respicit. termino diffinitionis includere, ita non idem est de
Recte ergo non necesse esse,quod esl etiam possi- possibili eniintiationectquidipsumpossibile esttra-
,Dilitatis,sequiturpropositionera qusedicitnon posse ctare. Unde fit ut cura possibile atque contingens

Patrol. LXIV. 19
 587 AN. MANL. SEV. BOETU 588
idemin significationibug,8itdiver8um esseinenun- A. non est. Ita quoque in hisquae modum subsistentiaB
tiationibus videatur.Supra namquedocuimuspossi- dicunt, ad eum modum ponenda est negatio, qui
bilitatem etcontingentiam ejusdem significationis ad illam subsistentiam videtur adjectus,ut cumdi-
esse,ut quod contingeret fieri,idcm esset possibile, cimus, Socrates bene loquitur,modus ipsius rei est
etquod possibile essel, idem quoque contingeret. id quod prajdioamus bene.Ad huncergo modum et

Sed possibilis enuntiatio non esl eadem quae con- qualitatem ponenda est negatio. Plures autem pro-
tingens, neque enim.si quis possibiiem affirmatio- positiones vel contingentes eas essedicimus,inqui-
nem proponat,eique opponat contingentem negatio- bus ipsc modus monstralur, et non potius esse da
nem, rectam faciet contradiotionem. Si quis enim modo dicitur, scd modus de eo qnod est esse.Cum
dicat,quodlibet illud esse possibile,aliusrespon(ieat enim dicimus, possibile est esse quidem, quiddam
negans rem illam contingere,licetquantum in signi. dicimus, quemadmodum autem sitadditum est, id
ficatione est priorem possibilitatem abstulerit,non est possibile,utnon necessarium neque alio aliquo
tamen dicenda est contradictio,in qua alii termini modo.nisi tantum secunduin potestatem dicatur,fit
in npgatione,alii in affirmationeenuntiatisunt.Pos- ergo esse subjectum, praedicatum vero modus, vel
sibilisenim afflrrnatio de possibilitate negalionem, contingensjvel possibile,vel necessarium, vel quili-
non de contingentiahabere debebit.Idemquoquein g bet alius.Atque haequidem propositiones secundum
contingentibus.Neque enim si quis aliquid contin- modum dicuntur,in quibusde substantia nihil am-
gere dixit, opponenda illi est possibilitatis nege.tio, bigitur. De modo autem et solaqualilate tractatur.
licetidera sit possibile quod conlingens.Constatergo Sin vero subjiciatur modusquidem,praediceturvero
diversissimamesse rationem modi persedijudicandi esse.tunc de substantia rei quaeriturnon de modo,
et enuntiationis,quae cum modo et qualitate praedi- ut si quis dicat, possibile cst, ut ipsum possibile
catur.Unde fit ut quanquam idem in signiflcationi- in rebus esse pronuntiet, huic propositioni nullus
bus possibilitasetcontingentiasint.quasidiversaab modus adjectus est. Gum enim dicimus, possibile
Aristotele in modorum ordine proponantur. IUud est modum habere.hoc ita per se non dicimu3,sed
autem ignorandum non est, quod Stoicis universa- particulara propositionis ablatam, ita eam perspici-
lius videatur esse possibile a neoessario. Dividunt musquasi sicum propositioneessetconjuncta,quam
enim enuntiationes hoc modo. Enuntiationum, in- si cum propria propositione junximus, quali modo

quiunt, aliaj sunt possibiles,alia3 impossibiles.Pos- praedicetur apparet. Cum enim dicimus, possibile
sibilium aliae sunt uecessariae,aliae non necessariae, est,ut modum significet,parliculapropositionisest;
Rursus non necessarium aliae possibiles.Stulte at- quam si suo corpori aggregemus facientes aliquam
que improvide idem,possibileet genusnon necessa- propositionem, quidmodusille prontpatur,agnosci-
rii et speciera constituentes.Novit autem Aristoteles ^ mus, age enira id quod diciraus possibile est, con

id possibile quod non necessarium esse potest. Eo- jungamus aliis praedicamentis,atque inde unaenun-
dem namque modo non dicitur possibile esse.quod tiatio conficiatur, dicamusque Socratem ambulare
vel exfalsitatein verum transitaliquando,velrursus possibile est.Videsne modum inpropositione possi-
ex veritate in falsitate, ut si quis dicat nunc, quo- bile, ut etiam sive Socrates ambulet, sive non am-
niam dies esl.verum dixerit.idem si hoc nocteprae- bulet, posse eum tamen ambulare ex ipso propo-
dicet,falsun: est,ethaecveritaspropositionisin falsum sitionis modo quiiibet agnoscat ? Ita igitur de toto
estpermutata.Sicergoqu3edamsuntpossibililates,ut auferentes part?m,possibilem enuntiationem quasi
eas esse et nonesse contingat,quaenoneodemmodo tota sit propositio speculamur.utin his dictionibu3
dicuntur quemadmodumillajquaamutabilemnaturam fieri solet, si du-
quae pluralitatem determinant, ut
non haljent,ut hae bitamus contra omnis, an nuUus ponatur, an non
scilicetquasnecessariasdiximus,
ut si quisdicatsolemmoveri,velsolem possibileesse omnis, ita eas speculamur,quasi integras proposi-
moveri,hge nunquam exveritatein falsitatemmuta- tiones, quas determinationes propositionum esss
buntur.Sed nunc de Aristoteliset Stoicorum dissen- manifestum est. Concludenti ergo dicendum estin
sionetacendum est.Illud tamen solum studiosius per- hisquae modumpraedicant,oranes aliae res subjecta
quirendum est,quo loco sit ponenda negatio inhis D sunt vel esse, vel ambulare, vel legere, vel dicere,
propositionibuSjinquibusmodusaliquispraedicatur, vel quidquid aliud cum aliquo modo fieri dicentur,
aut quae dicenturesse possibilesenuntiationes, con- in his autem ubi modus ipse suljicitur, essc vero
tingentes et necessarias, et quaecunque cum modo praedicatur, ut sit integra propositio, non est cum
sint propositiones.IUae veraciteresse secundum mo- raodo propositio.Sed ibilantum de substantia modi
dum sicut aliae secundumesse dicentur,in quarura proponitur, ut si quis dicat possibile est, quiddam
significationibus reidequa prajdicantur subsistendi in rebus dicit esse possibile, et rursus contingens
qualitas invenitur,ut cum dico.Socrates bene loqui- est, quiddam in rebus dicit esse quod contingat,cl
tur.modus quidam bene loquendi Socratis.Ergo
est rursus necesse est esse, quiddam dicit in rebus
sicut in his propositionibus, quiecunquc cujusiibet quod sit nece?se,hic non de modo.sed de solo esse
ilUus rei subsistentiam promiltunt,ad ipsamsubsi- tractalur,quare quoties esse quidem subjicitur,mo
stentiam negatio ponitur,ut cum dicimus,Socratc9 dusautem praedicalur, ut cum dicimus, Socralem
est,ad esse aptatur negatio,cum negamus, Socrates ambulare po3sibiIeest,ad modum jungenda ncgatio
580 IN LIBRUM DE INTERPRBTATIONE BDITIO SECUNDA. 590

est.Qiioties vero modussubjicitur, essc autem prae- A. non contingereesse.Idefn quoque innecessariis im-
dicalur, ad esse ponenda negatio est, ut cum dici- possibilibusquc modi3Ca3leri8.iue quae nuncAristo-
mu9 possibileesl, quia ita dicimus tanquam si di- teles (irosolita brevitate transgressus est,faciendum
ceremus possibilitas est.etcum dicimus contingens vidotur. Sed quoniam commentalionis virtus est,
cst.istu dicimus tanquamsi dicercmus contingentia non solum universaliler vim sensus exprimero.ve-
est,ad esse ponendo negatio est,dicendumque est, rum etiam tcxliis ipsius sermonibus ordinique con-
possibile non est.quod idem valet tanquam si dice- nccterc ea qucc superius confusa dicta sunt, nuno
relur,po3sibilitas non est. Eodem quoque raodo et persermonum ipsorum ab Aristoteledictorum ordi-
de contingentia.Non autem perfecte speculantibus nem dividamus. llis vero determinatis perspicien-
idem semper vidcri debet subjectum, quod primo dum est, quemadmodum se habent negationes et
loco reperiri dicitur. Id enim praeilicatur semper, affirmationes ad invicem, hae scilicet quae sunt de
quod secundo loco prsedicatur.In quibusdain enira possibili esse et non possibili esse, contingere et
verum est. In aliis vero ex significatione potius non conlingere,(le impossibili et necessario.llabent
propositionum colligimus, qui terminus subjectus enim aliquas dubitationes. Perspiciendum, inquit,
sit, qui vero pr^edicatus. Nam cum dico, homo est rte affirmationibua negationibu3que,qua ratione
animal esl, prius mihi necesse est hominem di- -n videantur opponi. In his propositionibus quas qui-
cere, post prffidicare animal, atque ideo subje dam modus continet,ut in hisquae sunt possibiles,
ctum dicitur homo, animal vero praedicatur. In vel contingentes, vel necessarise, vel impossibilcs,
his autem iu quibus modus addilur, sicut est vel verce, vcl falsae, vel bene, vel m;«le, vel quid-
cum dicimus, Socrates bene loquitur, idem valet quid aliqua qualitate praedicatur. Habenlenim, in-
tanquam si dicamus, Socrates bene loquens est, et quit,aliquas dubitationes,et quas dubitaliones ha-
hoc quidem bene prius dictum est, postea vero lo- beant continuoeas subjicit.Namsi eorum quae com-
quens e5t,et videtur essequidem subjectum id quod plecluntur illae sibi invicem opposita? sunt contra-
diclum estbene.Praedicalum autem id quod dictum secundum esse vel non esse
diutiones, quajcunque
est.loquens est. Sed hoc falsum est, et hinc
disponuntur.Sensustotushujusmodiest,inomnibug
facilli-

me potest inveniri, quod loquentem quidem eum complexionibus propositionum illa in his oppositio
esse nullus ignorat, quisquis audit Socratem bene va]et,quaecunque secundum esse vel non esse fit,ut
loquentem esse,vim autem totius propositionis mo- cum dicimus,homoe3t,hujus negatio est,homonon
duH continet.In id enim intendendus est animus non est.Sed non ea quae dicit, non homo est, et rursus
si loquatur,hocenimindubitatum est.Nam qui eum ejus quaj proponit, est albushomo, illa negatio est
bene dicit loqui, loqui quoque consentit. Quaread
p qu.X' dicit,non est albus homo, non ea quce propo-
modum intendendus est animuaad id quod dictum nit,est albus horao,hoc ipsum autem quoniom ejus
est bene. Socrates enim bene loquitur, quod dixit, quae dicit, est homo albus, negalio est, quoe dicit,
loqui quidem non sufficit dicere, nisi etiam dicat non est albus homo, non ea quae proponit, est non
bene. Continet ergo totam propositionem modus, albns homo,sic demonstrat.Si enim de omnibus aut
sed rursus tolam propositionem continet praedica- dictioest, aut negatio, lignum erit verum dicere
tio.modus igitur in his propositionibus potius prse- esse non album hominem.Breviler diclum est, sed
dicatur.Concludendum igitur universaliter est,om- ita posse videtur exponi, propositum, inquit, sit
ncm modorum contralictionem non secundum esse lignum, de quo duae enuntiationes dicantur, ilkid
vcrbum fieri,nec secundum id rursus verbum quod tamen nobis manitestum sitde omnibus,sitalfirma-
in se esse contineat, sed potius secundum modum. to vera est, faisam esse negationem, eam scilicet
Continere autem in se verbaidquod estesse dicun- quae contradictoriae opponitur,et si vero negatio est,
tur,ul cum dicimus loquitur,tantumdera enim valet falsaalfirmatio esse pronuntietur.Igitur deproposi-
tanquara si dicarau3,Ioquens est.Quare qusecunque to ligno, quoniam lignum, hoc est,albus homo, hoc
propositiones quemlibet illum in se retineant mo- falsum est. Si igitur haec affirmatio falsa est, vera
dum.Dubitandum non esl quin non ad id quod po debet esse ejus negalio. Si ergo ea est negatio aflir-
nit esse,negatio juste applicetur.Sed potius ad cura D mationis quaj dicit, est albus homo, quae negat di-
modum quo aliquid esse fierive pronuntiet. Omnis cens, est non albus homo, haec negatiovcre prsdi-
namquecum modo affirmatiotalisest,utnoninten- catur de ligno dicente quolibet quod lignum, hoc
derc debeat animum auditorad id quod essedicitur. est, ron albus homo. Sed hoc fieri non potcst. Per-
Seu ad id potiusquoraodoiilud, esse dicatur,utcum spicueenim falsum est lignum non album hominem
dicimu3,Socrates bene loquitur,nonper?piciendum esse. Quod enim omnino non cst homo, nec non
est an loquatur, sed potius illuc aniraa dirigcnda albus homo esse potest, falsae ergo sunt utraeque, et
intentio est queraadmodum loquatur.Hoc enim vi- affirmatio quae dicit de ligno, quoniam lignum est
detur continere totam propositionem. Ergo contra albus homo, et negatio de eo quae dicit quoniam est
oossibileesse,non est ea negatio quae dic!t,possibile non alhus homo. Quod si sunt falsae utrsque, haec
)on espe,sed non possibilecsse.eodem modo et con- negalio illius affirmationis non esl. Qua^renda est
raeamquaedicitcontingereessenoneaquasenuntiat ergo alia quae cum ea dividat verum atque falsum.
;ontingerenonessesedpotiuseanegatioestquaedicit Qua in re nulla alia reperitur contra eam quae dicit,

\
591 AN. MANL. SEV. BOETII 592

estalbus homo, praeter eam qiiaedicit, non estalbus A vidi,etquod potest ambulare.idem potest non am-
homo.namsi eadicitur csse affinnalionishujusquae bulare. Quae autein sit hujusmodi possibililas per-

dicit, estalbus homo, negatio quaeenunliat cst non quam cum dicitur aliquid fieri posse, illud tamen
albus homo, erit utde ligno dn quoaffirmatio dicta relinquatur posse non fieri, consequenter explanat
falsa est, vera sit enuntiata negatio,eritquede ligno dicens:
verum dicere, quoniam lignum hoc est non albus Jiatio autem est, quoniam omne quod sic possibile
hoino, sed hoo impossibile est. Gonstat ergo eain esl, non semper in aclu est. Quare itierit ipsi eliam
propositionem quae dicit,est non albus homo, illius negatio, potest igitur el non amhulare, quodest am-
affirmationis nonesse negatiunemquasproponit, est buliibilc,clnon videri quod est visihil-i.At vero impos-
albus homo. Sed eam quae dicit, non est albus ho- sibile est de eodem oppositas esse veras diciiones. Non

mo, negationem esse ejusdem affirmationis quae di- igitur ejus gux est,fiossihile est esse,negalio est, pos-

cit, est albus homo. Viilesne ergo ut prope in omni- sihile est non esse.Coniingit enim ex liis aut idem ip-
bus affirmaliones et negationes secundum esse vel sum affirma?'e ei negare simul de eodem, aut non se-
non esse fiant? Illa cnim album quideni esse dicit, cundum esse et noti esse, qux opponuntur, fieri affir-
illa negat album non esse dicens, rursus illa dicit mationeset negaliones. Si ergo illud impossibile esl,

homiaem csse, ilia vero negatdicens, hominem non n hocerit magis eligendum. Est igitur ncgatio ejus qux
esse, et in c^iteris eodom modo est Quod si hoc est possibile esse,eaqux est,non possibile esse, et non
modo et in caeteris eodem modo est. Quod si hoc eaqude est, possibile non esse. Eudem quoque ratio
faciet quod pro essedicilur, ut ejus quaeedl, ambu- est ineo quod esl^contingens esse,etenimnegatio ejus
lat homo, non ea quae est, ambulat non homo, ne- est,non contingens esse.Et in aliis quoque simili mo-
gatio est. Sed eaquaeest, non ambulat hocno. Nihil do, ul in necessario et impossibili.
enimdiirorldicerehominemambulare, vel hominem Causa est igitur, inquit, cur id quod posse esse
ambulantem esso.Nec hoc solum,inquit,in hiseve- dicitur,idem possil non esse.Quod omnequod pos-
nire potest propositionibus,quae secundum esse vel sibile dicimusjita pronuntiamus.ut non semper in
non esse disponuntur,sed etiara in bis quaecunque actu sit,id est non sit necessarium.Omne namque
verbis talibus conlinentur, ut verba illavim ejus, quod seraper in aclu est, necessarium est, ut sol
quod est esse conclud.int,ut esl homo anibulat, in semper movetur.Itaque illi semper agitur motus.Si
se continet csse.Idem enim est, air.bulat quod am- quis autem medicat ambulare posse.quoniam mihi
bulans cst.Ad haec ergo verbaquae in propositioni- ambulationismotus non semperagitur,etinest mibi
bus cssecontinent aptanda negatio est Si enim ora- aliquotics non ambulare,inest quoque illud utvere
nis contradictio secundum esse vel non esse fit,haec de me liicatur posse me non ambulare, cum vere
autem verba esse propria significalione concludunt, pronuntiatur posse ambulare.Ergo quaecunque non
quoniam que verba haec ita ponunturtanquam si hoc somper in actu sunl,et posse esse et possenon esse
ipsura esse ponerelur. Manifestura est ad ea verba recipiunt. Polcst ergo quod est ambulobile, id est
quae esse continent negationem poni oportere ad quoi ambulare potest, non ambulare, et quod est
earumsimilitudinem propositionum,quaesccundum visibile non vidcri.Quocirca docet nonesse negatio-
esse vel non esse supra dictarationesibimet oppo- nera ejus quae dicit, posse esse eam quae proponit
nuntur.His ergo ante praedictis, quid inconvenieos posse non esse.Idcirco quoniam utra:que sunt verae,
ex bis possit esse prosequitur. uL in iis quae(utipse aitjnon semper aclu sunt.Con-
tingilenimunum ex utrisque quae Aristoteles dicit,
Quare si hoc modo in omnibus, ct cjns qux est,
aulidcm ipsum dicere et ncgare simuldeeodem,aut
possihile est esse, negatio est, possihile est non esse,
non secundum esse etnonesse, quae opponuntur,
sed non en quse est, non possihile esl esse. Videtur
fieri afCrmationes et negaliones,id est ut aut idem
aulem idem posse et esse et non esse. Omneenim quod
sint alfirraatio et negatio sibique coneentiant,sise-
est possihile dividi,vel ambulare, et non ambnlarc, et
cundum esse etnon essein omnibus contradictiofit,
non dividi, possibile est.
ut est in eo quod est posse csse et posse non esse.

Superius demonstratum est quemadmodumin iis D Idera cnim utraeque sunt sibique consenliunt,et8i
quae complectunturenuntiationibus secundum esse quis diciteam esse conlradiclionero.dicetconsenlird
potius, el non esse fierent oppositiones, nunc hoc sibicontradictionem,quod impossibile est.Autcerle
dic;t-"Si hoc.inquit, io omnibus propositionibus fa- non inomnibus affirniationibus et ncgalionibus se-
ciendum est, ut earum conlradictiones secundura cundum esse et non essc ea ijuae opponuntur, Heri
esse et non esse ponantur,in iis qu.saliquid possi- affirmationcs et negationes,id est non in omnibus
bile esse pronuntiant,non ea ponenda ne^'atioest,ut alfirraationiliusetnegationibussecundumoppositio-
dicat non possibile essc.Sed potius secundum non nem csse vel nonesse.vel eorumverborumquaeesse
esse constituenda esl.ut dicaturpossibile non esse, conlinent, ficri contradiclionem. Si ergo, inquit,
negalionem ejus csse qUcT! dicit possibile esso. Scd illud impossibilius est, hoc erit magis eligcnduno.
si hoc,inqnit,dicimus,a!firm.ilio et negatio contra- Duo supra posuerat qua3 ex supradictis rationibuB
dictorias verum inter se falsumque non dividunt. even rent, at unura et idem diccrc et negaresimul
Omne enim quod potest csse,idem etiam polcst non de eodem.id est utetdictioet negatioidem essent,
esse. Quod enim potest dividi, idem potest non di- simul de eodem praedicatae sibique consenlirent,aul»
 595 IN LIBRUM DE INTERPUBTATIONE EDITIO SECUNDA. 594

non secundum esse vel non esse contradictionem A impossibile esse,nonea quoe est impossibile non esse,
fieri.Sed videntur ulraque quasi quodammodo in- sed 7ion impossibile esse, cjus vero qiix esl impossibile

convenicntia esse.quippe cum illud unum etiani im- non csse,ea qux est non impossibile esl tion csse.

possibile sit, ut aMirmatio negalioque consenliant, Apposiliones vocat prsedicationes,dicit ergo inhis
illud alterum non sccundum esse vel non esse fiori propositionibus quaj proeter aliquem modum dicun-
opposiliones,inconsentien3 sit aliis propositionibus, tur, praidicantur qnidom seniper esse et non csso,
in quibus hoc modo fieri contradiclionem manife- vel ea verba quaj esse continent, pubjiciuntur vero
stum est. Nuncergo hocdicit, quoniam utrumqiie, res do quibus illa praedicantur, ut album.cum dici-
inquit,inconveniensest,unam ex his criteligendum, mus album est, vel homo cum dicimus homoest.At-
id est quod minus est inipossihile, hoc suinendum que idco qu'>iiiam in his praedicatio totam conlinet
est.Minus autem est impossibilo, ut secuniiumesse proposilionem,veritatem etfalsitateiTi praedicatioilia
et non esse non fiant oppositiones. Hoc enim nihil delenninat. Praedicatur autem esse vel aliquid (juod
prohibet.Illud autem impossibilius est,utatfirmatio secundum esse et nou esse con-
esse continet. Jure
negalioque hoc igitur criteligen-
sibi consentianl, tradictiones ponuntur.In his autem.id est in (juibus
dum potius, id est has quae cum modo sunt proposi- modusaliquispraedicaturesseqtiidemsubjectumest.
tiones non eas habereoppositiones, quae secundum g vel ea verba quae esse conlinet. Modus aulem solus
esse vel non esse fiunt, sed potius eas quse ad mo- quodammodo praedicitur,nam quod diciluresse so-
dum ponuntur. Non autem dixit ita impossibilius lum sine modo aliquo ipsius rei substantia pronun-
e8t,tanquam si alterum impossibile sit.Sed ad hoc tiatur, etquaerilurineo quodammodoansit, idcirco
polius retulitquod utraque quasi inconvenientia vi- esse ponente affirmatione dicit.negatio non esse. In
dentur, quorum unum etiam impossibile esso non his aute.TQ in quibus modus aliquis est,non dicilur
dubium est,hinc quo(|ue disposuit ordinem secun- aliquid csse.sed cum quulitate qnadam esse,utesse
dummodum aliquempronuntiatarumpropositionum quidem necaffirmatio ambigat,ncc negatio.De qua-
quae non secundum esse negationes ponunl, dicit litate autem,id est quomodo sit, tunc inter aliquos
enim: Est ergo negatio ejus quae esl possibileesse, dubitatur, atque ideo ponente aliquo quoniam So-
ea quae est, non possibile esse,negationem scilicet crates bene loquitur,non ponitur negatio.quoniam
addens non ad esse verbum, sed ad modum quod bene non loquitur,sed quoniam non bene loquitur.
est possibile, eamdem quoque rationem dicit esse Idcirco quoniam (ut dictum est) non ad esse vel ad
et in conlingentibus.Ejus enim qu;je est contingere eaverba quaeesse continent, et proposilionem totam
esse, negatio est non contingere esse.Docet etiam constituunt,sed potiusadmodum intendituranimus
de necessario et impossibili idem sibi videri. Quae p audientis,cum affirmatio aliquid esse prenuntiat.Si
autem natura sit hujus oppositionis.licet breviter, igitur hoc continettotiuspropositionis vim,quodau-
veracissime tamen expressa est, de qua nos supe- tem propositionis vim continet praedicatur,etsrcun-
rius diutiu3locuti sumus; quod si quis perspicaoius dum id quod praedicatur semper oppositiones fiunt,
intendit illius intelligentiam loci, cum hacgradatim rectesolis modis visnegationisopponitur.His autem
proficiscente expositione communicet. rationabiliterconstitutisilludrursusexsequiturquod
Fiunt enirn quemadmodum in illis esse et non esse non modocontradictiononest posseesseetpossc non
appositiones, subjecta vero res, hoc quidem album, esse.verumetiam. hujusmodi propositiones.quaecum
illud vero homo. Sic hoc loco,esse quidem et non esse modo sunt positas,negHtioncm tamcu habent ad esse
subjcclum fit, contingere vero et posse, apposiiiones, junctam,omninonegationesnonsunt,sedaffirmatio-
determinanles quemadmodum iii illis esse et non esse, nes, possunt enim earum negationes aliaj reperiri.
veritalem et falsitatem,sic hic in eo quod est essepos- Ait eniin Ejus vero quae est possibile non essenega-
:

sibite,et esse non possibile. Ejus vero qu3S est, possi- tio est, non possibile non esse, in tantum, inquit,
bile est non esse, negaiio est non ea quse est,non pos- non est ulla contradictio ejus quae est posse esse et
sibiie esse, sed ea quse est, non possibile non esse. Et ejus quae est posse non essc, ut ea quae dicit posse
ejus qux estpossibile estesse,non ea qux est.possibile
non esse, non esse negatio, sed potius affirmatio
estnon esse,sed ea qiix estnonpossibileest Quare D convincatur.Affirmatio autemaffirmationinunqiiar
esse.

el sequi sese invicem videbunlurhas, possibile estesse, oppoiiitur contradictoriae.Docetur aulem esse affir-
possibile est non esse. Idem enim possibite est esse, et matio eaquas dicit, posse non esse quod ejus qune-
nonesse. Non enim conlradicliones sunt sibi invicem dam alia negatio reperitur,ea scilicet quae dicit,noa
hujusmoili, posstbile esse, et possibile non esse, sed posse non esse, simuhiue Ulud adjun^it Cum sinl, :

possibile esi esse, et non possibile est esse, nunquam inquit, hujus proposilionis quse dicit,aliquid posse
simul in eodem verx sunt, Opfonunlur enim. Al vero esse,duae quae videantur esse negationes, ea scilicet
nec possibilt' est non esse, etnon possibile est non csse, quae dicit posse non esse, et ea quae proponit non
nunquamsimul verae sunt.Similiter autem et ejusqux posse esse, hinc agnoscilur quae harumsit contra-
est necessarium es.se, negatio non est ea qux est, ne- dict(^'ria contra eam quae dicit posse esse,affirmatio-

cessarium non esse sed ea quae esi, non necessarium nem. Quaeenim verum falsumque cuin ea dividil,
esse. Ejus vero qux cst necessarium cst aoa esse, ea ipsa potius potest negatio essequam eaquae illi con-
qux esl, non necessarium non esse. Et ejus qux est sentit. Ei veroquae est, posse esse,consentit ea quac
595
dicit, posse non es9e,iit supra jam docui ea autem
quaedicit, non posse esse, sifalsaest, vera est quge
dicitposse esse. Seil si iiaec rursus falsa
est illa quas enuntial non posse esse.
hffiveritatemfalsitatemque,quodinsingulisexempli3
enim dicatquis me posae
facile poterit inveniri.Age
ambulare, illeverumdixerit. Si veroquisme posse
posse ireambulare.mentitus est. Rursus si quisdicat
posse solem consistere,mentilur.Si quis vero dicat
non posse solem consistere.de ipsius nuUus ambigit
veritate. Dividunt ergo veritatem
scilicet quae dicunt, posse esse et
vero sese sequuntur quse dicunt posse esse et
illae
posse non esse. Quee ergo sibi consentiunt, contra-
dictionesnon sunt,qu8e autem veritatem. falsitatem-
quedividunt,ipsas!essecontradictionesmagisputan-
dum est quod hoc Quare et sese sequi invicem
ait : ctumest,in his propositionibus quaj m^odos additos
videbuntur.Quaeautempropositionessequantursese
dicit, id est possibiie est .esse et possibile non esse.
Cur autem sese sequantur monstrat adjiciens Non
enim contradictiones sibi invicem sunt.Si enimcon-
tradictiones essent.nunquam sese seiiuerentur. Sed
quae sint conlradictiones declarat dicens Sed possi-
bile est esse et noa possibile esse nunquam simul
sunt. Cur aulem nunquam simul sunt, non lacuit,
aitnamqueiopponunturenim.Nam idcirconunquam
simulsunt,quiHveritatera faisitatemquedividunt,quo-
niamopponuntur. Docet quoqueejus propositionis
qusedicitpossenon esseillam esse negationem, quae
proponit non posse non esse,et ex eademvi ad hanc
propositionem transit.Dicit enim : At vero possibile
non esse et non possibile non esse nunquam simul
sunt, per quod ostenditur illam esse affirmativam,
illam veronegativam.Universaliterenim quaecunque
idem de eodera haec ponit, haec
affirmativa, illa negativa, et nihil
aut universalium determinationis impediat.contra-
dictoriae sibimel opponuntur. Gaetera
perseexpeditasunt,utlongaexpositionenonegeanl.
Sed quaedam in eorum ordine permiscenda sunt,per
quae id quod per se est lucidum,clariu9 monstretur.
Prosequitnr enim similiter caeteros modos, dicens
quae propositiones quarum affirmationum non sint
negationes et quae sint, et eis quas negationes esse
dicit,ut affirmationes esse demonstret, alias nega-
tiones opponit.Siiniliter autem, inquit,et ejus pro-
posilionisqua; cst nocessarium esse,
gatio quie necessarium non esse, haec enim
flicit,
afflrm itioesl;sicut niox negatione opposita compro-
bavit, sed potius ca negatio est ejus qu.ii est neces-
sarium esse quae dicit.non necessarium esse.Eodem
quoque modo cuncla prosequitur dicens, ejus vero
quae est, necessariiim non osse,quam supra dixerit
non esse opposilam ei quas dicit, necessarium est
esse, illa ne;,'atioGst quae proponit non necessiirium
nonosse. Qua^cunquo enim nogationem ad essc po-
sitam habent.illae si cum modo sunt, affirmaliones
esse putandffi sunt. Ejus vcro quac est, impossibile
esse, non est ea negalio quaj dicit,impo9sibile
AN. MANL. SEV. BOBTII 596
; A esse. Non enimadmodum habet negativam particu-
lam junctam,sed potius ea quaj dicit,non impossi-
est, vera bile esse, hae namque inter se verum falsumque
Dividunt ergo dividunt, illius vero quae ad esse habet particulam
negativam,quam affirmationem essemanifestumest,
noQ esse ea negatio
id est ejus quae dicit,impossibile
est qua3 dicit, non impossibile non esse.Goncludit
etiam breviter id quod supra demonstravit dicens:
Universaliier vero (quemadrr.odum diclum esl) esse
quidem et non esse o/jorlet ponere,tanquam subjecla,
falsitemque hae negaiionemveroet affirmalionem hxcfacieniem adesse
non posse esse, el non esse apponere, et has puiare oporiet esse oppo-
silas dicliones,possibile ,non possibile,contingens, non
conlingens, impossibile,non impossibile, necessarium,
non necessurium, verum,non verum.
g Universaliter,inquit, dicimus,sicut jam supra di-
habent,esseet non esse subjecla potius fieri.modos
vero praedicari,atque ideo ad unum quemlibet mo-
: dum,id estsecundum unum fieri debere affirmatio-
nem et negationem semper,ut sicut praedicatus mo-
dus affirmationem continet,ita negaliva parlicula ad
: modum juncta totam hoc modo contineat negatio-
nem.Proponit autem eas quas putat esse oppositas
dictiones hoc modo,possibiIe non possibile, contin-
gens non contingens,impossibile non impossibile,
necessarium nonnecessarium.Quod autem additve-
rum non verum, ad hoc pertinet, ut omnes modos
includeret, vere enim modus quidem est sicut et
bene, sicut velociter, sicut laete, sicut graviter, et
_, quicunque modi sunt,hoc modofaciendaest contra-
dictio, verum est, non verum est, non autem non
est verum,velociter ambulare,non velociter ambu-
lare,sed non illa quae dicit, velociler non ambulare.
aufert, si illa sit Goncludentiergosemperadmodumjun^iendanegatio
sequivocationis, est.Ulae enim semper sibimet opponuntur, ut supra
jam dictum esl.quaesecundum praedicationeshabenl
jam ita ait, negativas particulas junctas.Praedicantur autem ia
his modi,ut suprajam demonstravimus.Secundum
modos ergo in his negalio posita integram vim con-
tradictionis efficiet.Expeditis m.odorum oppositioni-
bus de consequentiapropositionumatque consensu
habebitur subtilis ulilisquetractatus.Si ergo possi-
bile esse simpliciter diceretur,simplex et facilis
propositionum videretur esse consensus, nec quid-
quaminearumconsequentiaposseerrari.Nuncaulem
nonestea ne- D quoniamdupliciter dicilursecundumdiversosmodos
noneffidem propositionum sunt consequentis. Quod
autem dico taleest.Possibilis duassunt partes, unura
quod cum non sit, esse potest. Alterum quod ideo
sit possibile, quod jam est, prior quidem pars cor-
ruptibilibus el permulabilibus propria esl, mortalis
enim Socrates poterat essccum non fuit,sicut ipsi
mortalcs qui suntid quod ante non fuerant, potest
enim homo cum non loquilur loqui, et cum non
ambulat ambulare.tlrgo ha^c parssecundum id dici-
tur quod jam quidem non est, esse tamen potest,
illa vcro alia pars possibilis qu;r secundum id dici-
non tur,quodjamcstaliquidactu nonpotestalCjUlrisquo
 597 IN LIBRUM DB INTBRPRBTATIONE EDITIO 8KCUNDA. 598

naluris ftCconr.modatur,et3t'mpiternis9cilicetetraor- A. test efficere. Quare faciendaa principio hujusmodi

lalibus.Nam quod in sempiternis estjCsse possibile divisio est.Possibilis alia pars est qoae cum non sit
est. Rursus quod est in mortalibus, nec tioc asub- tamen esse polest. Aiia vero quoe actu est, et ideo
sistendi possibiiitate tantum differt,
discedit, sed possibiie dicitur. Si enim essenon posset,nec esset
quia id quod inieternis estnullomodo permutaturet omnino, hujus autem possibilitatis quae secundum
semper esse necessc est, iilud vero qiiod in rebus illum dicitur modum.quod jam actu (it.duae partes
mortalibus invenitur poterit et non esse, et ut sit 8unt,una secundum id quod ex necessitate essedi-
non esl necesse.Egonamque cum scribo inestmihi ciriius. Altera vero secundum id quod cum sit, non

scribere.Quocircaet scnbero mihi possibile est,8ed tamen esse ex necessitate aliquid arbitramur^hujus
quoniain ipse mortalis sum, non est haec potestas autem non necessariaepotcstatisduae sunt aliaepar-
scribendi necessaria, neque enim ex necessitate tes.una qua3 quoniamex potestatead actum venit,et
scribo. At vero cum dicimus ccelo inesse motum, esse ct non esse reuipiet facultatem.Altcra quae quia
nulla dubitatio est qui necesse sit ccslum moveri, nunquam actura habcre destitit, aliquando fuit id

in mortalibusergo rebus cumestaliquid quod diciturei esse possibile.ad unam tantum par-
et esse pot'

est.et ut sit non est necesse,in serapiternis autem.
quod est necesse est esse, et quia est esse possi- n actu semper exercuit, ut igni calor vel nivi frigus,
u;i« ._i n :u.i:„ __:„„:„.,i:i„„ j., .„„:„!. " .,^l „j„.^„„i: j. ,„;»:„„ ..„i
bile est. Gam ergo possibilis principaliter duaesint
partes,una quae secundum id dicitur quod cum non
sit, esse tamen potest. Allera quae secundum id
praedicaturquod jam est aliquid actu non solum
potestate, hujusmodi possibile quod jam sit actu»
duas ex se species profert, unam quae cum sit
non est necessaria; alteram quas cum sit illud
quoque habet,ut eam essenecesse sit.Nechocsolius
Aristotelis subtilitas deprehendit, verum Diodorus
quoque possibile ita dirtinitdicens,quod estautnon
est.Unde Aristoteles id quod Diodorus ait non est,
illud possibile putat,quod cura non fit fieri tamen
pole>t. Quod autem dixit Diodorus, est id possi-
bile, Aristoteles interpretatur, quod idcirco dicitur
esse possibile, quia jam est actu. Gujus possibili-
tatis modi duas partes esse docuimus unam sci- :
licel qunm necessariam dicimus,alteram quam non
tem apta estatque possibilis, ad eam scilicet quam
i:.^„„„ o^j
ii.,~
vel adamanti durities, vel aquae liquor. Sed nullus
arbitretur ex necessari<epossibilitatisspecie csseid
quod dicimusnunquampotestate fuisse.actus quos-
dam in quibusdam rebus,ut igni calorem,ipseenira
exstingui ignis potest.In illisautem quae necessariae
sunt, non modo qualitas a subjecta re discedere
nunquam debet, quod videtur etiam in igni,a quo
sua qualilas caloris non recedit, sed etiam illud
quod subjecta il!a subslantiaimmortalisessevidea-
tur.quod igni non accidit.Solem enim et CtEterahu-
jusmodi corpora quae superna sunt, et ccelestia,ira-
morlaiia peripatetica disciplina putat, atque ideo
consenlienter sibi docet solem necessario moveri,
quod non modo a sole motus ille nunquam recedit,
sed ne aol quidem ipse esse desinet.His ergopraedi-
ctis idad quod haeprsemissa sunt,id estconsequen-
tia propositionum diligentius exsequenda est.

necc?Fariam praedicamus. Hujus autem non neces-
sariae duae rursus partes sunt :unaquae a potestnte
pervenitad aclum altera quae semper actu fuit,ali-
; illa quge est, conlingens esse,et haac illi converlitur,et
quando res illa quae susceptibilis illius est fuit, et
illa quidem quae a possibilitate ad actum venit, et
utriusque partis contradictionis susceptibilis est.ut
nunc ego scribo, etex poteatate ad actum venit,
agens possum scribere.Ante enim quam scriberem
3rat mihi scribcndi potentia. Sed ex potestate scri-
Consequentix vero secundum ordinem fiunt ita po-
nentibus. llli enim quae €st,possibile est esse,sequitur
non impossibile esse, el non necessarium esse. llli
vero quae est,possibile non esse,et contingens non esse,
ea quse est,non necessarium non esse, et non impossi-
bile non esse. llli vero qux est, non possibile esse, et
non contingens esse, eaqux est,necessarium nonesse,
et impossibile esse.lUi vero quae est,non possibilenon

bendi veni ad actum scribendi Quare utraque mihi esse, et non contingens non esse, illaquse est,vecesse
;onveniunt et scribere et nonscribere.possumenim est csse. Et impossibile non esse, consideretur autem
it non scribere, possum et scribere, quee est quo- e.v subscriptione quod dicimus.

lammodo contra lictio.Atqueideo quaecunquea po llaec Aristoteles consentienter his i|uae nos supra

estate ad actum veniunt.eaet facere possura el non D prff;misimusaddiiJitdeconsequentiapropositionura,

acere,elesso et non esse.ut qui loquitur,quia ante
otuit loqui quam loqueretur, et nunc ideo potest
Dqui quia loquitur.et potest loqui el potest non lo-
ui. Aiiavero quaenunquam antea potestate fuit,sed
smper actu,aliquando resipsa fuit quaealiquidpo-
istate csse diceretur, ad unam rera
5t,ut ignis nunquam fuitante potestate calidus, ut
3ste;i calidus actu sentiretur,nec nix anteafrigida
itcstate, post actu. Sed aliquando fuit ignis actu
didus, fuit et aliquando nix frigida actu. Quocirca
(B potentiae non suntaptae ad utraque.Neque enim
nis frigus incurrere,nec nixcalidum unquampo-
qua^etsi manifesta suntacutcperspicientibus,taraen
ne nos nihil huic quoque loco addidisse videamur,
brevissima expositione ea percurrimus.Primus vo-
luil demonstrare, quoniam quaecunque de possibili
dicerentur,ea etiam de contingenti veracissime dici
tantum apta possunt, atque ideo ait illi quae est, possibile esso
consequentem esse iilam quae dicit,contingere esae.
Et ne inhis aliquid ^liscrepans videretur,ad,jecitdi-
cens. Et haec illi convertiLur.ut intelligeremusquod
esset possibile hoc contingere, et quod contingeret
illud esse possibilp,quare quae sibi convertuntur, ea
aequulia sunt atque eadem. Quidquid &rgo impossi-

I
 599 AN. MANL. SEV. BOETII 600

bile dici potest,idem incodtingenti praedicafur.haec A b'le non esse.et ei quas est contingere non esse illa

ergo,id est contingens et possibile sequi dixitillanr:
propositionem quae diceret;non impossibile esse.et
eam quae necessarium negat, id est non necesse
esse.Ait enim: Illi enim quaj est possibiIecsse,illa
quec est contingere esse, et haecilli convertitur, et
ea quffi esl.non impossibileesse et non necessarium
esse, tanquam si hocdiceret, et possibile esse se-
quitur contingentia.Et haec utraque sibi convertun-
tur, sed has sequitur non impossibile esse et non
necessarium esse,hoc quam recte dictum sitnemi-
nem latet.Nam quod est possibile esse,id essecon-
tingit,ut sitnon impossibile esse.Nam si essetim-
possibile,non diceretur posse esse, quod utnones-
setratio impossibilitatis astringeret Ergo id quod
polest esse.nonimpossibile est esse.bimiliterautem
non est necesseesse.id quod posseesse dicitur.Hoc
autem idcirco evenit,quia id quod possibile praedi-
caraus ad utramque partem facile vcrtitur. Nam el
ut si fieri potest et utnon sil. At vero necessitaset
impossibiJitas in alterutraparte constringitur.Nam
quod impossibile est esse, esse nunquam potest.
consentire ait quaedicit,non necesse non esse,etnon
impossibile non esse.Hoc autemideo,quia quod po-
testnon esse,potest etiam esse.Et rursusquodcon-
tingit non esse,contingit esse.At vero quodnecesse
est non esse,illud non potest esse,quod autem im-
possibile est non esse, illud non esse noa poierit.
Quare apossibili utraeque discrepant.Namque possi-
bilitati quae po3sealiquidessepromittit,contrarium
senlit ea quaedicit necesse esse non esse. Rursus
quia possibihtas habet in se vim, ut id quod potest
esse,possit et non esse, dissentit ab ea multura'iu6
discrepat quae dicit impossibile essenon esse. Quod
si sit propositioquae praedicatnecesse esse nonesse,
etrursusquae dicit impossibileesse non esse^apos-
g sibilitate dissentiunt. Recte nimirum harum nega-
tiones possibilitati consentire creduntur.Possibiiea
autera propositiones vocohujusmodiquaevelinaffir-
mationevel negatione possibililatem aliquam mon-
strant,altcra parte non interclusa,ut quae dicitpos-
sibile esse aliquid ab hac non intercluditur ea per
quam non esse.vel si quis
dici potest possibile esse

Porro autem quod necesse est esse, non esse nun- dicat possibile aliquid non esse,abhac rursus inter-
quam potest. Ergo id quod negamus impossibile clusum non est, ut esse possit.Atque ideo affirma-
esse.consentire facimuspossibilitati.Id autem quod tionem quae dicit posse esse possibile voco.Nec eam
negamus necessarium, rursus eidem naturae vim quae dicit aliquid posse non esse.Et in istis propo-
possibilitatisadjungimuSjUt sithocmododicendum, sitionibusquas Aristotelesponit,in quibus dicit pos-
et ut verius loL|uamur,ita dicendum est, quod pos- sibile non esse, non videalur ita dicere tanquamsi
sibile est etesse potest et non esse. Rursus quod hoc modo pronuntiet,ulvelintintendere aliquidim-
irapossibile est esse, non potest esse, quod necesse possibile essecum dicit,possibilenon esse.Itaenira
est, non potest non esse. Ergo si impossibilem p lianc propositionera dicit,non quod possibilitatem
enuntiationem negaiionis adjectione frangamus,di illam auferat, sed quod dicatpossibile esse aliquid
centes non impossibile esse,illi partem possibilita- utnon sil.Subaudiendumenimestadjungendumque
tis adjungimus,in qua esse posse aliquid dicimus. ad possibile verbumquod est esse.ul cum illedicit,
Sin vero necessariae propositionisrigoremnegatione possibile non esse, nos intelligamus possibile esse
minuamus dicentes, non necesse esse, illud evenit non esse, id cst possibile esse ut non sit. Terliara
ut ad eam parlem necessariam propositionem ap- consequcntiam ponit hanc in i|ua consentire dicit,
plicemus, quaj in possibilitale est, ut possit non illi quae est non possibile esse el non coiitingens
esse.Quare possibilitatem sequitur non esseimpos- esse, illam quae dicit, necessarium non esse et im-
sibile, idcirco quia quod possibile esl,fieri poterit, possibile esse.Hoc ita planumestutexpositionenoa
eamdem possibilitatem rursus sequitur propositio egeat. Quod enim non possibile est, hoc fieri non
quae dicit, non necesse est esse, idcirco quia quod potest. Quod Qeri nonpotest necesse estut non sit,
possibile est, poterit et non esse. Aliter idem dici- quod autem necesse est ut non sit, impossibileesl.
mus, quod possibile est non est verum dicere,quo- Recte ergo dicitur eam propositionem quas dicit,ali-
niam impossibile est.quia fieri potest.Rursus quod quid noii posse esse, el eam quae dicit,non contin-
possibibile est, non est verum dicere, quoniain ne gere esse, consequi illas et quae esse cum necessa
cesseesl. Potest enim quod possibile est esse,idem ^ esse neganl,et quaeimpossibilitalemaTirmant.Quod
non esse. Quare si de possibilitate impossibilitas el autem dicit, tale est. Non necesse esse contingens
necessitas recte dici non potest, eorum ncgationes est esse. Necesse aulera non esse non contingens
possibilitati consentient, quac sunt non impossibile esse, non est oontingens, scilicet esse, et necessa-
esse et non necessarium essc.Sed meminisse dcbe- riura non esse. Reliquam consequentiam in qu»
mus eamdem seraper in omnibus de contingentiet eas propositiones quaj dicorent, non possibile esse
de possibili rationem esse. De eo scilicet possibili aliquid non esse, et non contingere non esse iilis
quod cum adhucnon sitpotcrittamen esse aut non quas proponerent neccsse esse, et impossibile non
essi3. Aliam rursus consequenliam dicit hoc modo: esse consentire dicit.neque ullam habethoc obscu-
Illivero quajesl possibilenonesse etcontingerenon ritatem.Nam quod non est possibileut non sit.boc
esse, illa qnae est non necessarium non esse et non impossibile est ut non sit. Id enim quod dicimus
impossibile non psse propter camdem causam hanc impofsibile cssc,idem valettanquamsidicaniusnoD
quoque consequentiamdicit.Illi enimquajestpossi- possibileesse. Quod enim facit negatio inea inter-
601 IN LIBRUM DK INTERPRRTATIONE EDITIO SEOUNDA. 602

pretutioncqua dicimus non possibile,idem lacitpri- A. Poisibde esse Non impossibile esse.

valio in ea quu dicimus impot^Hibile. Quod aulem Conlingens esse. Non necesse esse.
impossibile est nones3e,late|)utet,quia necesseesse Possibile non esse. Non necessarium non esse.
esse.Ergo et quod non est possibile ut non sit,ma- Conlingens non esse. Non possibile non esse.
niCestum cst quoniam necesse est esse.idem quoque Non possibile esse. Necessarium non esse.

etdecontingenti dicendum est.Describit autem eas Non coniingens esse. lin}:ossibile esse.

hocmodo, ut non solum mente et ratione capian- Non possiliile non esse. Necesse esse.

tur, verum etiamsubjectisoculis facilior inlellectus Non confingens non esse. Impossibile non esse.

sit.Nos autem ut sit lucidiorexplanatio,dehi3 duos Hac ergo descriptione factd,quid Aristo:cle= com-
facimua ordines.et iu primo quidera eas posuimus muniter de propositionibusuniversaliterquc tracta-
quae prscpdunt.In secundo veroea.^^qucesequuulur, vorit.nulli suleriius intueiiti videturambiguum.Cee-

utsit mulla fucililas per se earuui raliones non in- tera vero quae singuiatim de eorum consequentiia
telligentibus.ad descriptionem tamen respicientibus disputavit, quoniam defatigari nolumus lectores,
quaj quam seqiialur agnosccre. se.xlum volunien expediet.

LlBb:R SKXTUS.
Sextushic liber longfe commentationi terminum B esl, impossibile esse. Affirmatio enim est impossibile

ponit,quaequodam mugno labore constiteritac tem- esse,non impossibilevero negatio.

poris mora.Nan: et plurimorum suntin unumcoa- Consequentia propositionum (ut superior descri-
cervata; sententia3,et duorum ferme annoruin spa- ptio (locet)secundum possibile et necessariuin facta
tiumcontinuocominentandisudore consumpsimus. est.Quam rem iila quoque secuta est,ut ex contin-
Neque ego arbitror quibusdam sinislre interprelan- gentibasetixipossibiiibuspropositionibut^conseciuen-
tibus gloriose faclum videri, ut quod dici brcviter tiisque diceret.Namcumcontingens recto modo pos-
posset, id noa ostentatione doctrinae, non ad lecto- sibili consentiatjmjiossibileconverso ordine neces-
rum scientiam potiusquam prolixitateadfastidium sarium est,utpau!o postdocebimus.Speculaturergo
tenderemus. Quibus responsum velim nonhoc tam de possibili et contingenli et impossibili, quemad-
mendaciter esse sensuros.si prioris commenti per- modum ad se invicem.velqu.is hnbeantconsequen-
legerint brevitatem, nam neque brevius explicari lias.idque constituit hoc mododicens. Impossibile
potuit angustissimorumobscuritasimpeditasprmo- etnonimpossibilesequunturquidempossibileetnon
num, et quam multa ad plenam hujus hbri intelli- possibile contradictoria; quidem,sed conversim.Hoc
gentiam desint, agnoscent. Quid autem utrumque autem hujusmodi est.Scimusaffirmationem privato-
esseeam quaedicitimpossibileesse.Hujus vero
p riam
opuslegentibu3Ulilitatisexhibeat,hinc facilliiTiemihi
videturposse perpendi, (luod cum hanc secundam negalionem iion impossibileesse.Rursusalfirmatio-
editionem in manus quisquam primum sumpserit, nem possibilem eam qutdicit possibile esse,hujus
ipsarum rerumspatiosa vanetateconfunditur.ut qui negationeirquaeproponitnon possibileesse.Sequitur
in majoribus mentem intendere nequit, editionis orgoalfirmationem possibilem negatio impossibilia.
primoe brevitatem simplicitatemquedesideret.Quod Nam quod possibile est, idem est non irnpossibile.
si quis ad prioris editionis duoslibros lector ucces- Alioquin si ea qu.cdicit.noii impossibileesse non se-
serit,sumpsisse sibi ad scienliam quiddamfortasse quitur po.«sibilitatem,sequilur ejusaffirraiitio.iiiest
videbitur.Sed cum postremo hancsecundam cogno- impossibile esse.Erit ergo quod possibileeslimpos-
verit editionem, quam multa in prima ignoraret sibile,quod fieri potest.Quod si impossibilitas pos-
agnoscit, nec homines a legendo longum opus la- sibilitatem non sequitur, non impossibile esse se-
bore deterreat,cum nos nun impedierit ad scriben- quilur possibililatem.At vero negationem possibili»
dum.Sed ne ipsumquoqueprooeinium tendi longius sequitur affirniatio inipossibilitatis.Nam quod
tatis
videatur.ad Aristolplis seriem,etad non possibile est,impossibileest. Eamdem enim vim
eaqu*decon-
sequentia propositionum diligenter exscquitur.re- obtinet negatio in propositionibusquam etprivatio.
vertamur. Ea quas communiteruniversaliterque de Et de contingenti hoc modo. Nam quod conlingena
proposilionibus, et de earum ad se invicem conse- ^ est esse, illud est non possibile.Nam si contingens
quentiis speculanda fuerant, in superiori ipsarum et possibile sequuntur se,possibile vero et non im-
propositionum descriptione disposuit. Nunc vero possibile consentiunt, contingens etiam et non im-
quiesigillatim singulis acciduntdiligenlissimo trac- possibile idcm dosignant.Rursus non contingenset
talu persequitur. Ait cnim ita: impossibile idcm videri poterit perspicienti, ijuod
Ergo impossibile non impossibile, ad illud quod
el non contingfins quidem etnon possibile idem sen-
est, coniingens et possibile, et non coniingens et non tiunt.Sed non possibile impossibili consenlit. Quo-
poisibib sequunlur quidem contradictorix, sed con- cirra et nun contingensquoijue impossibileiiliquid
versim. Uliid enim qaO'l est possibiie es.se, negalio se- esse denuntiut.Fil ergo ut alfirmatio impossibilita-
(juitur impossibili':, negalionem vero affirmatio. Ad tis contradictionem possibililatis sequatur.Sed non
enim quod est, non possibile est sequiiur illud quod ut aIfirmatioaffirmationem,nec utnegatio negatio-
603 AN. MANL. SEV. BOETIl 604

nem sed conversim, id est ut affirmatio negationi, A. quae ex possibilis comparationibus nascebantur.In

negatio vero affirmationiconsentiat.Affirmationem illis enim ccntradictiones opposit£B,contradictiones

namque quce estpos8ibileesse,sequitur negatioim- rursus oppositas sequebantur,ut affirmationem ne-
possibilitatis quae dicit ncn irapossibile esse,nega- gatio, negationem affirmatio sequeretur.In his au-

tionem vero possibilitatisquaeestnon possibile esse tem hoc estimpossibilibusetnecessariisnoneodem

sequiturimpossibilitatisalfirmatioquseproponitim-
possibile esse.Idem quoque et de continf^entidicen-
dum est.Affirmationemnamquecontingentissequi-
tur neiratio impossibilitatis. Negationem vero con-
tingentissequituralfirmatioimpossibiiitatis.Omnino
enim quidquid de possibilitate proponitur, idem
de contingentibus judicatur.Disponantur ergo hoc
modo primum affirmatio impossibilis, contra
: moveri,huicest opposita contradictoriae solem non
eam negatioimpossibiiis.Etsubaffirmationeimpos-
sibiliponantur ex contingentibus et possibilibus,
quasipsasequiturimpossibilitas.Subnegationevero n quiturcontradictionecessaria.Contradictionemvero
impossibilitalis illaepossil)ilisetcontingentispropo- possibilis non sequitur necessitas.Quod evenirct si
sitiones,quibusipsaimpossibilitalisnegatioconsen-
tit, hoc modo:
ImpossiDile esse. Non impossibile esse;
Non possibile esse. Possibile esse.
Non contingens esse. Gontiiigens esse.
Patetergout contradictiones quidemaliiscontra-
dictionibus consentiant.Qua in re illud quoq-ie
nifestum est,quod affirmationes negationibus,nega-
tiones vero affirmationibusconsentiant.Sensus ergo
totus talis.Sermonum vero ratio hsec est. Impossi-
bile,inquil,etnon impossibile, scilicet qua? est con-
tradictio duas contradictiones,id est illud
contingons et po?sibileetnon contin^^ens et non pos-
sibile.sequiturquidemcontradictorie.Namunacon-
non impossibilis, duas se- C
tradictio, impossibilis et
quitur contradictiones.id est contingens et noncon-
tingens, possibile et non possibile. Sed quanquam
contradictiones sequatur alia contradictio, conver-
sim tamensibi consentiunt.Nam quod est possibile
esse sequitur negatio impossibilis, ut superiorde-
scriptio docet.Negationem vero possibilis sequitur
affirmatio impossibili, nam quod est non possibile
consentit quod impossibile.Est autem affirmatio
ei
impossibilis ea quse dicitimpossibile esse.Et quan-
quaminvolutasit sermonumratio,tameu si quis se-
cundumsuperioremexpositionemadipsiusAristote-
lissermones superiores redeat,etquod illisdeestex
nostra expositionecompenset,sensus plenissimusa
rationc non deviat.
Necessarium vero quemadmodumf\t,considerandu'm
est. Manifestum est aulem quoniam non eodem modo,
sed conlrarix sequuntur. Conlradictorix autem sunt
extra. Non enim est negatio ejus quod est,necesse non
esse non necesse est esse. Contingit enim esse veras
utrasque in eodem. Quod enim est necessarium non
modo est,sed contrariaequidem consequuntur,con-
tradictoriae vero et opposicae extra sunt et non se-
quuntur. Et prius quidemquae sint contrariae,quae
contradicloriae disponamus.Propositionis enimquae
dicit necesse esseea qucnproponit,non necesse esse
contradictoria est. Ea vero quae dicit necesse non
esse contraria, ut si quis dicat solem esse necesse
neces&e esse moveri. Contraria vero solerc necesse
esse non moveri.Possibilem ergopropositionemse-
in his sese oppositaesequerentur.Sed potius ea quae
est contraria necessilati.Age enim oppositioni quae
dicit possibile esse videamus quae ex necessariis
consentiant.Illa quidem quae dicit necesseesse non
ei poteril consentire. Quod enim possibile est esse,
potest et non esse. Quod autem necesse est esse,
ma-
non poterit non esse.Ergo sipossibilitatem necessi-
tas non sequitur,sequitur eam necessitatis contra-
dictionon sequiturergo propositionem possibilem
ea quae proponit necesse esse.Sed contradictio ne-
cesiitatis quse proponit non necesse esse. Sed con-
quod est
tradictionipossibilisnecessitasnonconsentit.Nequo
enimdicere possumus,quoniameam propositionem
non possibile esse.sequitur ea quae pro-
quae dicit,
ponit necesse esse.Sedpotius contraria necessariae
illa quaedicit necesse esse non esse.Nam cum non
possibile est, necesse est non esse. Disponantur
enimhaescilicetquaesequuntur etsubhisnecessarias
et quaesitcontradictio,quae contrarietasascribatur.
Possibile esse. Non possibile esse.
Non necesse esse. Necesse esse non esse.
c,
^P
'^y. ..--^
^/.
Necesse esse
Nulli ergo dubium estquin affirmationem possi-
bilis sequalur necessarii nejiatio, negationem vero
possibilis non Eequatiirnecessarium,sed potiuscon-
D trarietas neccssarii.Nam cum possibile esse scqua-
tur contradictio necessitatis, quae est non necesse
esse,contradictionem possibilis quae dicit:non pos-
sibile esse.non sequitur necessitas ipsa. Sed potius
contrariaillascilicel quae proponit necesse esse non
esse.Sensuserjjo hujus modi est.Talis veroestordo

esse, non necessarium esse. sermonum,necessarium vero,inquit,quemaifmodura

Possiljilisatqiieimpossibilisdudumcomparatione 8it,idest,quashabeatconsequentiasconsiderandum
didicimus,quod affirmationempossibilemimpossi- est. Primoquidem definit dicens : Manifestum est
bilis negatio sequeretur,rursus nejiationi possibilis quoniam noneodem modo.Quo loco subaudiendum
affirmaiio impossibilis consentirct. Qu<ercns ergo est, quemadmodum in his qu* possibiles sunt et
nunc queinadmodum possibilitim ct necessariarum impossibiles.sed contrariae si^quunlur^contradicto-
proposilionuiii fiant conscqueiiliie,dicit noa codem riae vcro extra sunt,et nou scquuntur.Nainquecon-
modo in his evenire qucmadmodum in illis evenit tradictionem possibilisnon necessarii conlradiclio,
605 IN LIBRUM DE INTBRPRETATIONE EDITIO SBCUNDA. 606

sed (ut supra docuimus) contrarietas scquebatur. A. sibile necessarioredditur idem valens.id estcontra-
Non cnim coiitradictio contradictioni in hacneccs- rio modo reddila et pronuntiataimpossibilitas neces-
sarii consequcntiaconsentiebat.Sequebaturnamque sitali idem valet. Nam si impossibile est esse, ne-
possibilitatem illud quod est non necessarium.non cesse est hoc non esse. Sed si necesse non esse,
possibile autem scquebatur eapropositio quae dicit hoc non est possibile esse.NuUus ergodixerit quo-
nocesse esse non esse.non autem necesse esse. Sod niam necesse est esse, sed potius quoniam necesse
rursus nccesse osse non esse, et non necesse esse est non esse,tanquam si ila dixisset.Nam si impos-
non sunt contradictiones.Sed non iiecesse esse qui- sibile est esse, necesse est hoc non esse. Scd non
dem ncgatio nccessarii est.iila vero quae dicit, ne- putandum est quoniam impossibiie est essehoc est:
non esse contraria necessarii. Contra se
cesse essc quod necesse est esse.Quod si rursus impossibile est
autem non sunt contradictoriae.Possunt namquein non esse, hoc necesse est esse. Conversim igitur et
uno eodemque simul inveniri.Quod perhoc aitquod contrarieirnpossilnlilasnecessitatiredditur idemva-
dixit:Contingit enira verasessein eodein utrasque. lens, id est contrario modo reddita et pronuntiata
Nam quod neccssarium non esse non est necessa- impossibilitasnecessitali.Quod si impossibilitas ad
rium esse, ut quoniam necesse est hominem qua- possibiie simili contradictione, et contradictionum
drupedem esse. Nam si hoc falsum est, necesse g conversioneconseqnenliam reddit,idcm autemvalet
erit hominem quadrupedem, cura necesse sit
esse impossibilitas et necessitas contrariae praedicata,
non esse.Quooirca manifestum est quoniam simul nullidubiumest quin rectehic contrariaet non op-
aliquandoinveniripossuntnonnecesseesse,etrursu3 posila fuerit consequentia;an certe ita exponendum
necesse esse non esse propositiones qu£e cum con- e«t,quoniara inconse.|uentiii impossibilisetnon im-
non sunt. Causam vero
tra se sunt,contradictiones possibilisad eas quse proponebant possibile et non
reddens cur cum secundum possibilis comparatio- possibile eam quae eslnonpossibileea quae dicitali-
nemad contradictionessitreddita consequentia,non quid esse impossibile sequebatur,contrarie vero im-
eodem modoinnecessariis potuerit evenire sicdicit: possibile,idem valet quod necessfirium manifestum
est,quoniam similiter se habet,id est eo modo quo
Causam autemcurnon sequanlur nmililer cxleris est
dictum est impossibile ad consequentiam possibilis
quoniamcortrariceimjjossibilenecessarioreddituridem
et non possibilis. Impossibile vero ei quod est non
valens. Nam quod impofslbile est esse,necesse esthoc,
possibiIe,consentaneura sit id quodecontrarioidem
non quidem esse,sedpotius nonesse.Quod vero impos-
velet,id est necessarium non esse,id sequi eam pro-
sibile est non esse, hoc necessarium est esse. Quaresi
positionem quam etiam impossibilitas sequebatur.
illa similiter sequuntur possibile, et non possibilehscc
Est autem contrariae idem valens impossibilitati ea
e contrario. Quoniam nonsignificant idem necessarium C
qua3 est necessarium non esse,sequiturque impossi-
el impossibile, sed {quemadmodum dictum est) con-
bilitaseam propositionemquaeest non possibileesse
versim.
necessariura non esse igitur sequitur eam quse est
Causa est,inquit,cur consequentia in necessariis non possibile esse,ut sit sensus hic,quoniamimpos-
ita redditur, quod necessarium semper impossibili sibile necessario idem potest econtrario. Simiiiter

contrariarationeconsentit.Namquod impossibileest vero se habet, id est eodem modoquae dictum est

esse necessarium est non esse.Et rursus quod ne- impossibilis consequentia ad eas quas dixi possibile
cesse est esse,hoc impossibile est non esse.Fitigi- et non possibile.

tur contrarietas quaedam.Nam cum impossibilitas An cerle impossibile est sic poni necessarii contra-

esse habet, necessitas non esse, et cum necessitas dicliones. Nam quod est necessarium esse,possibile esl

esse, impossibilitas non esse, ergo idem valet im- esse. Nam si non, negatio sequetur. Necesse enim est
possibililas et necessitas,non eodem modo reddita. aut affirmare aut negnre. Quure si nori possibile est

Sod si necessitas secundura esse.impossibilitas se- esse, impossibile est esse. Igifur impossibile est esse,

cundum non esse reddilur, et si impossibilitas se- quodnecesse est esse, quod est inconveniens. At vero
cunduiu esse,&ecundum non esse necessitas, quare iliiid quodestpossibilecsse.non imposiibile essesequi-
idcirco evenit ista contrario modo conversio, nam D tur.Hoc vero illud quod est non necessarium estesse.
ubi est impossibile esse, ibi est necesse non esse, Quwe roniingit quod esl necessarium esse, non neces-

sed impossibile esse et non possibile esse consen- sarium esse,quod sane est inconveniens. At veroneque
tiunt.Igitur non possibile esse et necesse non esse necessarium esse sequitur ad possibVe esse ,neque ne-
consentiunt.NulIi ergo dubium estidcirco necesse cessarivm non esse.Illi enim ulraque contingit accide-
non esse sequi possibiiis negationem,quoniara ira- re, horum autem utrumlibet verum fuerit, vondum
possibiiitasqiise sequitur,possibiIisnegationemcon- erunt Simut enim possibile est esse, et non
illa vera.

sentit ei quae dicit.necesse non esse.Uoc autera ideo esse.Siveronecesseestesse, vel non esse.non eritpos-
quiaimpossibilitas etnecessitasidera valent(ut dixi) sibile utrumque .Relinquilur ergonon necessariumnon

si contrariae proponantur. Quare quod dicitur hoc esse, sequi adpossibile esse.Hoc enim verum est,et de
modo est.Causa autem curnon sequan-
est,inquit, necesse esse,hxc enim fxt contradiclio ejus quz scqui-
tur sirailitcr caetcris,id estquas secundura possibile tiir ad non possibile essc.Ulud enim sequitur hocquod
et impossibile factae eunt,quoniam contrariaeirapos- est, imiiossibile esse,etnecesse nonesse.Cujus negatio
 :

607 AN. MANL. SEV. BOETII 608

est, non necesse non esse. Sequunturigilur et hxcon- A si ita est.aliquid impossiblleconsequentiisproposi-
tradictionessecundum prjsdiclum modum.Et nihiiim,- tionum permutandum est, ut possit ipsasibi ratio
possibile conlingit sic posilis. consentirc- Aut igitur illud primo inconvenienter
dictum est, quod necessarii negatio arfirmalionera
Superiusquidem propositionumfactaconvec&ioita possibilem sequeretur, ut ea quag est non necesse
est,ut possii)ilcm proposiiionem necessarii negatio esse,8equatur eam quae dicitpossibile esse,velcerle
sequerelur.Atque in his itapositis non evenitut con- illudnon recte seusimus possibilem proposilionem
tradictio contradictionem sequeretur,necut conver- ad necessariam consentire,quod quia perabsurdum
so modo sequeretur quod in illis scilicet eveniebat est. Nullus onim dixerit necessitati possibilitatem
in quibuspossibiliutr etimpossibilium consequentia esse contrariam,eveuit enirn quod necesse est, hoc
considerabaturquonianccontradictionecessariiquod fieri non posse rectaque est hacc consequentia. Si
est scilicet non necessariuni esse,sequebatur possi- necesse est esse.possibile e?t esse,sicut potius con-
biiempropositionem.Possibilis verocontradictionem tradictio necessarii propositionem possibilem non
non consecuta est necessitas,sed contrarium neces- soquatur.Sedcumh;ecdicun'ur, illud intelligitpla-
sitatis.Hoc permutarevoiensintendititiiconstituere cet,quod necessitatem possibilitas sequatur, ut id
consequentias, ut simili modo contradictio quidem T> quod est necesse, hoc possibile esse dicatur. Istud
contradiciioni consentiat,sed conversim.Hoc autem altius perspicienlibus propositum est.Nam aliudest
hac ratione disponit.Dicit enim,erravi fortassequod rem dicere esse necesse, aliud esse possibile. Illud
necessariietpossibilisconsequentiamexpossibiliin* autem quod per se possibile est.nonmodis omnibus
choavi,et non ex necessario,ut hac ejus consensione fit necesse.Nam si necesseesi, fieri non potest ut
mentiretur, posuit enim praecedens possibile esse, non sit, Quod vero po3sibileest,etnon essepotest,igi-
eique tuit consentiens non necessarium esse.Et boc turquodpossibileest noneritnecPsse.Dicoautemqui
quidem superius.Nunc auteni convertit etdicit:An neque ea propositio sequitur possibilitatem quae ne-
fortasse, inquit, errore lapsi ita has consequenlias cessitati omnino con traria est.Est namque necessarije
constituimus, ut primo poneremus posgibile csse, propositioni contraria oa quae dicit,neces£e ost nou
huicaulemadjungeremus velut consequensnecessa- esse. Ilanc possibilitati consentire nullus impellet.
rii negationcm quae diceret non necesse esse ? An Nara quod necesse est non esse,illud non potest ps-
potius iilud verura cst,utposito prius necessario ne- se.Quod autem possibile est, illud esse et non esse
cessllatipossibilitasconsentienssubsequatur?Vide- potest.Necessitas orgo propositionis quae secundum
turenim omnem necessariani propositionem possihi- esse pra3dicalur,idcirco non sequitur possibilitatem
litas consequi.Quod si quisnegat, illi confitendum quod possibilitas quidem non esse polest.Neces-
et
est,quoniam negatiopossibilissequiturnecossitatem. G sitas vero,quae secundum esse est, nori potest non
In umnibus enim autaffirmittioautnegatio est.Ergo esse.Rursus necessitasquae seeundum non esse prae-
si nocessariam propositionem nonsequitur possibi- dicatur,a possibilitatediffert,eamque non sequitur,
litas,possibilitalisnegatioconsequiturutitadicatur. quod necessilas ea quae secundum non esse dicitur
Ergo recta consequeotia ita dici, quod necesse est non potest esse. Possibile vero et esse et non esse
esse non possibilecst esse.Sed dudum dictum est, potest Quod igitur ut neque opposita nefialio neces-
quod ci proposiLioni quae proponeret non possibile sarii possibiiitaLem sequatur,quse non necesse esse
esse impossibilitas consentiret. Sed non pussibile proponit, nec ipsa necessitas alfirmandi quae dicit
esse consequitur necessilate:i!,ct impossibilitas igi- necesse esse,nequehuiccontraria quae dicit necesse
tur consequetur nocessitatem.Eril itaque rocta pro- esse non esse. Sed in his quatuor videbuntur, est
positionumconsequentia,sineces3eestesseimpos3i- enim necessaria affirmatio quae dicit, necesse est
bile est esse.Sed hoc fierl non polost. Si igitur im- esse, huic opposita est ea qufe praedicatur non ne-
possibilitas non sequitur neccssitatenjsequiturauten: cessecsse.Rursusconlraria necessitatiaffirmatio est
propositio qvas aliquid non posse esso denuntiat im- quae dicit necesse est non esse. Huic opponitur ea
possibilem propositionem, necessariae prupositioni quaj proponit non necesse est non esse.quod subjo-
possibilitatisnogatio quae est non possibile essenon [) cla desoriptio docet
consentit;quod si haec neces.7ari;e enuntiationi non Necesse estesse. Non necesse est esse.
conscntit,conscntiet affirmatio.iVecessitatem i;_'itur Necesse est non esse. Non necesse est nonesse.
possibllitas conscquitur.Erit ergo rccta propositio- Si igitur nequeeaqua? dicit necesse est esse,neque

nuin consequcntia hoc modo .•

Si necessc est csse, huic opposita quae proponit necosse est esse, ncc
possibile est csse.Sed rursus alia nobis ex his impe- necessitati conlraria,cujus scntentia est : Quoniam
dimentanascuntur.Nam si quisnccessitati dicatpro- nocesse estnon esse possibilitati consentit,restat ut
posilionempossibilemconsentirequoniam possibili- ei consentiat,quarlaqua> dicit,non necesse esl esse,
tatipropositio quae dicit, non impossibile esse, et quioscilicetquartaaliquatenusetiamipsinecersilali
rursus ea quaj onuntial non neccsse cs^e consentit con!^pntit,necessitas vcro ipsi possibilitali niinime.
quod superioi' ordo praciiocuit, oriL noccssariaj pro- Omneenim quod nccesse est i-sse et pos^ibile cst

positioni con^entiat ea qu;e dicit, non necesse esse, esse, et ut non sit non est necesse. Idcirco aulera
erit igilur rocla contequenliasi neces£ecslesse,non haec propositio quaj dicit, non necesse cst non esse,

necesse esl cssc.Sed hoc rursus est impossibile.quod necessitati consenlit, qui necessitati quidem con-
609 IN LIBRUM DE INTERPRHTATIONE KDITIO SECUNDA.
traria est ca qiijc dicit, necesse est non esse, huic
vcro opposila estca quoe proponit non neccsso est
non esse. Quarc consentiet ei propositio qu.-e contra-
dicloriaestsibimctoppositJEaftirmationi.Quodsiquis
attentiu3;inspicit,etadsuprascriptumorr,ninoreverti-
tur,facilecognoscit.Siigiturpossibileesse(utdiclum
est) sequitur ca propositio qusi dicit,non ncccsseest
non esse,negationem possibilem sequitur huicoppo-
sita(|ua;dicit,necesset'stnon osse.Erit ilaque hujus-
modi consequentia.si possibile est esse,non neccese
estnon esse.Rursussi non possibileest esse,nece8se
est non esse. Reversa est igitur illa consequentia
qua) conlradicloriae quidem fiebat, sed conversim
sicutsupradeimpossibilibusdictum est,hicnamque
aftirmationem possibilem negatio sequitur qnae ne-
cessarium quidem deslruit, sed id quod ad non esse
ponitur ea scilicet quae dicit, non necesse est non
esse.rursus negationem possibilemaffirmaliosequi-
tur necpssaria quae secundum non esse ponilur.Est
igitur hicquoque eadem conversio,ut contradictio
quiilefnconlradictionem sequalur,sed conversim,ut
alfirmutio negationi,negatio vero affirmationi con-
veniat. Melius vero hocsi sub oculiscadet liquere
credimus.atqueideoapertissimesenlentiain reisub-
jectae dispobitionis nos ordo commonedt.
Possibile cst esse. Nonpossibile est esse.
Non necesseest non esse. Necesse est non essfe.
Omnis quidem sententia talis est. Ordo autem
sermonum hujusmodi est Postquam dixit depossi-
: rium non esso, hoc ut tractalum sit ipse planius
biliuin impossibilium conscquenlia, quod contra-
diclionesquidem contradictionibusconvenirent,sed
conversim.id est quod affirmatio negationi,negatio
vero consentirel affirmationi. Haec eadem, inquit,
consequentiaquemadmodumin necessariiseveniat,
videndum est. Speculatus igitur et de necessariis
idem non reperit, nam cum dixissetnecessarii nega-
tionem possibilitati consentire,atfirmatio necessaria
negationi possibilitalis non consentit. Ejusdem rei
reddens causas illud arguit, quod impossibilitas
idem valeret contrariae reddita. Quam
necessitati
rcm emendare volens ita dixit:An certe, imjuit,
impossibileestsicponinecessariicoutradictiones,ut
negalionemscilicet neccssariipossibilitaticonsenti-
rediceremus.Addiditautemdubitationemquamdam
qu9e ita sese habet. Nam quod est, inquit, necsssa-
riura es3e,illud sine dubio possibile est esse.Nam si
non, idestsiquod necessarium est, possibile non D
est,negatio possibilitutisconsequitur. Necesse eniui
in omnibus rebus aut dicere, id est alfirmare, aut
cerle negare, iii omnibus namque rebus, aut affir-
matio vera est, aut negatio, quare si non possibile
est esse,id est, si hoc est non possibile esse, quod
impossibile est, fiet id quod necessarium est esse.
Sequitur autem propositionem quae dicit, non possi-
bile est esse illa qu.e proponit, impossibile estesse,
et fit aliquid impossibile ut dicatur, igitur impossi-
bile est esse, id quod necesse esl esse. Sed hoc in-
conveniens est, ergo id docuit quod necussitatera
possibilitas sequeretur. Nunc autera aliud addit,
610
A qnonifim supradixitpossiliiii propositioninccessariae
aifirmationis negationem consenlirc.nuncdeeadem
re dubitalionem profert dicens At vero illud quod
:
possibile est esse,non impossibile esse sequitur.
Nam quod possibile est,hoc non est impo3sibile,sed
quod non est impossibile esse,non necesseestcsse ;
ergo si non impossibile est esse,sequilur possibili-
aulem sequitur idquod
tateivi,non impossibilitatem
non necessarium csse, sequiturque possi-
dicitur
bilein propositionem id quod dicimus non neces-
sanum esse, nulli dubium quin si neccssitatem
possibiiitas sequitur, sequatur affirmationem ne-
cessariam negatio necessarii.Quare contingit quod
necepsariumeste3se,idipsum non nccessariumesse,
quod est inconveniens. Conslatergo quoniam affir-
p mationem possibilem non sequitur opposita negalio
neces3aria?affirmationi,idcircoquod illud removen-
diim estjUt supra diximup,nec sequaturpossibilem
alfirmationem negatio npcossarife, ut necessitatem
possibilitas sequatur. Quod quia fieri nullo modo
potest,iliud est removendum, ne possibilitatemne-
opposilanegaliosubsequatur.lgitur eaquae
Cffssitati
dicit.non necesse eslesse, non sequilur possibilita-
tem. Et quia hcec omnia in medio tacuerat, supra
dictis addidit At vero neque necessarium se-
:
quitur possibile esse, hoc scilicet sententia; inclu-
dens po.sdibilitati non consentire necessarium. Nec
hoc solum, sed nequeillud quod dicimus necessa-
monstrat.Illienim^idest possibiliutraqiie contingit
accidere etesse scilicet, et non esse. Horum autem,
'-'
id est necessarii secundum esse,et necessariisecun
dum non esse.si utrumlibel verum fuerit,non crunt
ilia vera,et hoc ipse exponit, de possibili enim utro-
que itadicit.Simul enim est possibile et esse et non
esse, hoc est eriro quodait. IUi enim utraque con-
tingitaccidere. Sin vero, inquit,necessa cst esse et
non esse,id est,si non polest non esse, et non po-
terit esse, non erit possibile utrumque, ut si esse
necesse est, non poterit non esse, vel si non esse
necesse sit,non polerit esse tres igitur propositio-
;
nes,non necesse esse necesse esse.necesse esse non
esse,possibilitatem non sequuntur.Relinquitur ergo
hoc, id est ut quarta proposilio quae opponitur ne-
cessaricesecundumnonesseaffirmationi,possibilita-
tem sequhtur, id est non necessarium non esse sequi
possibileesse ; sed quia possibile consentit necessa-
rio, hoec quoque consentit necessario. Namque hoc
est quod dixit.Hoc enim verura est et de necessitate
esse. Nam quod necesse est esse,non necesse est ut
non sit ;haec igitur propositio quae dicit,non necesse
est nou esse, contradictio ejus affirmationis est quae
sequitur ncgalionem possibilitatis.eam scilicet quae
dicitnon possibileesse.Namcum affirmationem eam
quae est scilicet possibile esse sequetur necessarii
secundum non esse negalioea quae proponit non ne-
cesse pst non esse.Nega ioneni possibilem,eam sci-
licet qua; proponit non possibiie esse,sequitur affir-
niatio necessaria secundum non esse, quae dicit,ne-
6ii AN. MANL. SEV. BOETII 612

cesseest non esse,quam eamdem quaeproponit non A. sibilitas sequiturnecessitatem ;

quod si possibilitas
possibile est esse, quae est scilicet negatio possibili- necessitatem non sequitur, negatio possibilitatis
tatis, impossibilis allirmatio sequitur quae proponit scquilur ea scilicet quae est non possibile esse, eve-
impossibiie est es9e;hoc estergo quod ait, Haec enim nientqueearursusincommoda,quaidudura cumeum
sit contradictio ejus quae sequitur id quod est non locum tractaremus expre3simus;quod si quis possi-
possibiie esse. Nam cura possibilem aKirmationem bilitatis non velit esse negationem eara quaj dicit

sequaturnecessariaesecundumnon essenegauoquae non posslbile esse, sed potius eara quae dicit possi-
dicit, non necesse est non esse.iisec necessariae se- bile esse non esse. Quanquam ille non recto ordine

cundum nonesse negatio contradietio estejus quae alfirmationi negationera accommodet,dictum supra
fit quoties cum modopropositiones dicunturad mo-
sequitur negationem possibililatis.illud enim,id est
ncfiationem pos8ibilitatis,sequituridquodestimpo3- dos ipsos potius negationera poni oportere quam ad
sibile. Nam cum negatio possibilitutis sit quae dicit verba.dandae tamen manus sunt, ut cum eo quoque
non possibileesse,hancsequitureaquaedicit impos- concesso quod ad defensionem utile aliquibus videri
sibile est esse, cui consenlit ea quae dicit necesse possit,argnmentationis falsam sententiam fregeri-
esse non esse.Sequiturigitur possibilis propositionismus, penitus atque sltius sit verilas constituta. Sit
negationemeaquae dicit necesse esse non esse,cujus n ergo negatio possibilitatis quam ipsi volunt,id est
estcontradictio eaquaedicitnonnecesseestnonesse. ea quae dicit possibileesse non esse;scd ha?c quoque
Fit ergoid quoque utcontradictio contradictionem nccessitati non convenit.Siquis enim dicatquoniam
sequaiur,sed conversim.Quod aitper hoc cum dixit, possibile esse necessarium non sequitur, sequitur
Sequuntnr igitur et hae contradictiones secundum mox possibilis conlradictio necessitatem quod si :

praedictum modum,eura scilicet,ut atlirmatio nega- quis contradictionem possibilis ponat eam quaedicit
tionem,negatio verosoquaturalfirmationem,etnihil possihile non esse, eamque necessitali consentire

quidem erit vel inconveniens vel impossibile ila po- putat, erit secundum eum recta consequentia, si
sitis consequentiiSjUt affirmationem quidem possi- necesseest esse, possibile est non es3e,sed hoc fieri

bilem negatio necessarii secundum non esse sequa- non polest. Quod enim necesse est esse non potest
tur, negationi vero possibilis affirmatio necessaria non esse; igitur possibilitas non sequitur necessi-
si

secundum non esse consentiat ;

quibus explicatis tatem, enim quod necesse est contingens. Possi-
erii

alias rursus adjicit dubitationes. bile namque et contingens idem valent.negationes

Dubilabit uuLem aliquis si ad iUudquod est necessa- possibililatis, sive ea quae dicit non possibile esse,

rium esse.possibile esse sequatur. Nam si non sequitur, sive ea cujus sententia est possibile est non esse,
contradiciio sequelur ,non posiibile esse, et st quisdicat necessitaticonvenient;9ed utrumqueimpossibileest.
non lianc csse conlradictionem, necesse est ipsum di- ^ Quod si haec non sequuntur, sequitur ea qu.f est
cere possibile non esse.sed utraeque falsge siinl de ne- earum affirraatio,id est possibilitatis;sed hoc quo-
cesse esse. Al vero ru7-sus idem videtur esse possibile que fieri non potest,ut saepius supra rnonstravimus.
incidi, et non non esse. Quare erit
incidi, et tsse, et Haecergo hujusmodi quaestio in sequenti ordine ab
necesse esse,coniingens non csse,hoc autem falsum est. ipso resolvitur. Nunc autem quoniara quaestionis
Supra consequentias ita .disposuit,ut pra^cedens supra dictae talis sensus est,verba ipsa sermonum-
necessarium possibilitassequeretur,nunc de eodera que ordo videatur. Ait namquo Dubitabil autem,
:

ipse arabigit.Siveenim disponatconsentirenecessa- inquit, aliqiiis si illud quod est necessarium esse,
rio possibile.sive quis neget,utrumque videtur in- possibile esse sequitur, id est si nocessitati possibi-
congruum. Nam si quisneget possibilitatem neces- litas conseatit.Nam si non sequitur, id est si negat
sitaticongruere,id dicit quoniam possibilitatisnega- aliquis utpossibilitasnecessitatemsequatur,contra-
tio necessariae propositioni conveniet. Si quis enim dictio conspquitur possibilitatis.Nam quod possibi-
abnuat propositioni quae dicit aliquid necesseesse litasnon sequitur,contradiclio possibllilalis sequi-
consentire eaiii quae proponit possibile esse,is illud tur ea scilicet qu?e dicit non possibile esse, et (irae-
abnuerenon poleslquin negaliopossibilitatisneces- termisit quod ex his esset impossibile. Uoc autem
sitati consentiat,eritque integra consequenlia, quae D est ut si necessitatem posaibilitas non sequatur,et
dicit .si necesse est esse non possibile est esse,quan- contradictio possibilitatis consentiat,sitrecta conse-
doquidem illa faisa est cons&quentia quac dicit, si quentia si necessarium est esse, non possibile est
necesse est esse, possibile est esse. Quod si hoc esse, quod est inconveniens et si quis non hanc
;

fieri non potest,ut possibilitatis ncgatio necessaria) dical cssecontradictionem, id est si (juis neget pos-
consenliat affirmationi,illud veruir. est alfirmatio- sibilitalis contradictionem esse quae dicit non possi-
nein possibilem necessaria? convenire. Sed in hoc bile esse, illud certe necesse cst ei dicere quod ;>os-

quoquemajor inerit difficultas.Orane naraquequod sibilitalis contradictio ea sit quae dicit possibile esse
possibile est esse, possibile esl et non esse. Sed si non esse, sed utraeque falsae siint de nccesse esse.
possibilitas necessitatem sequitur, crit id quod ne- Nam quod non potesl ut non possi-
necessecsl.fieri
cessc est,ut possit esse et possit nnn esse secundum bilesil. Et rursus quod nccesse est,neri non potest
naturam scilicet possibilit<itis, quae ipsi convenit ut possibile sit non csse. llursus videtur idem esse
neceasitati; sed hoc impossibile eet. Non igitur pos- possibileinoidietnonincidi. Possibilitas enimaffir-
613 IN LIBRUM DE INTERPRETATIONE EDITIO SECUNDA.
mationi negationiquecommunisest, namqueetesse A. unam remtantum potest,quaeaffirmationem tantum
et non csse potcst quod possibile esse dicittir. Iloc dat, nogationem vero repudiat. Si quis enim ponat
aulcin falsum est de nocesa;irio prffidicari. Necessa- possibilitalcni necessitaticonsentire.nonidcircojam

rium naraque si est, non esse non polcrit si non ; necesse esl ipsam necessilatem in contingentiam
est, nulla ratioue contingit quod si quis dicat quo-
;
vcrti, cui contingenti scilicet possibilitas consentit.

niam possibilitasnecessitalemsequitur.eadem pos- Non enim, inquit, omnepossibile utrumque potest,

slbilitas conscntit contingenli, et erit necesse esse idestet posse esse etpossenonesse. Atque ideo non
contingcns non esse, id est erit id quod
contingens omne possibiieconlingentiffi autem
consentit, docet

necesse esse pr;cdicatur, Nam

quod possibiie est
si hoc his iiiodis : non secundum
in his, inquit, qua;

esse, polest non esse, quod aulem potest non esse, rationem pns9unt,pos3ibilitas qoaj esse dicitur, non
contingit ut non sit, non dubium est quin si ncces- valetopposita,ut ignem calefacereirrrationabileest,
sitatempossibiiitassequitur,eamsequaturquoqucet Nullaenim ratio est cur ignis calefaciat. Omnium
contingentia ; sed contingens possumus dicere in namque quae naturaliter fiunt nulla ratio est. Ergo
negatione, ut dicaturcontingil non esse estigitur ; ha5c quorum
[.otestas irralionabilis est non possunt

quod necesse est esse, contingens non esse. Hoc opposita, ut ignis non potest calefacere et non cale-
autem falsum est, atque hicquidem ordosermonuin B facfre. Sienim utrumque possunt,opposita possunt.
est, utin aliis fere omnibusperplexusatqueconstri- Galefacere enim et non calefacere opposita sunt.Cum
ctus, alias enim similitudoenunlialionum, alias id ergoirrationabiles potestates opposila non habeant
quod deest implicitam reddit obscuramque senten- agendi facultatem,illaquaespcunduir. rationem fiunt
liam quod si quis Aristoteles verbis seriem nostrae
;
ad oppositorumacturapoteruntretinerijUtquidquid
exposilionis annectat, et quod illic propter simili- ex voluntale et ratione conceptuin est, ad utrumque
tudinemconfusumest, per expositionis nostrae dis- valeat. Medicinam namque mihi exercore et possi-
linctionem ac separationemdisgreget;quod veroin bile est, et possibilenon est. Vel rursus ambulare et
Aristotelis sermonibus minus est, hinc compenset, nonambulare.Quod enim qoisquis animi rationevel
sentcntia; ratio totius elucebit. Nuncergo quoniam appetentia vult, hoc ex rationc venire dicitur. Et ia
proposuit qua;stianem,eamcontinenter exsequitur his oranibus illa potestas est quae ad utrumque va-
his verbis : leat, id est adaffirmationem et negationem, ut sit
Manifestum esl autem quoniarn non omne possibile scilicel et non sit. In his autem quae sunt irrationa-
velesse velambulare, eto})positavalet. Sed estin qui- bilia, lic.^.tin solis venire possit, ut ea potestus quae
biis non sit verum. Ac primum quidem in hisqux non dicitur,nonetiam possit opposita,tamen non omnis
secitndnmralionem possunl, ut ignis calefaclibilis est, Q irrationabilispotestasoppositanon jiotestjUtnquaet
elhahet vim irnuionabilem. Ergo secundum ralionem rigidaethumidaest. Ergo et frigoscere potest fa-

potestateseiedemplurimorumetiamcontrariorumsunt. cile elhumectari, sed eadem permutata in calidara

Irraiionabiles vero non omnes, sed quemadmodum di-
ctumest, iijnem non est possibile calefacere etnonca-
nequequn cunque alin semper agunt.Aliavero
lefacere,
possunt el secundum irrationabiles potestates simul
opposita suscipere, sed hocidcirco diclum estquonium
non omnis potestas oppositorumest, neque quxcunque
sefundum eamdem speciem dir.untur.
Cum de possibilis et necessarii consequentia du-
bitasset, cumquesi possibilitas neoessitate consen-
tiret,quod erat incommodum,vel si possibilitas rur-
sus necessitatem sequeretur,necessitas ipsa cui pos-
sibilitasconsentiretinseetesseetnonessesusciperet,
nuncincongruentemambiguitalemrationabiliargu-
mentatione dissolvit dicens Non vereillud metuit,
: ambulat polest, vel quod esse potest.non possit op-
ne possibilitasnecessitateiu consequensipsam natu-
ram necessitatisatque rigorem frangeret,ut id quod
necesse esset,in oontingentiam permutarelur.Neque
enim, inquit, omne quod possibile est esse,et possi-
bileestnonesse.Sunt enim plura quae unam tantum
potest frigescendi vim non habere, cum non possit
humectandi amittere potestatem; dum aqua sit.
Quocirca non omnis potestas valetopposita,sed valet
quidem opposita potestas, ea qua? secundum ratio-
nabiles motusvaluit.Illa vero poteslas quceopposita
non valet, in solis irralionabilibus invenitur, licet
non in omnibus. Sunt enim irrationabiles potestates
quse utruraque possunt, ut id quod dictum est de
aquae frigore. Et lotaquidcm sr-ntentiae vistalisest.
Nuncquissitsermonumordoexplicetur.Manifestum
est, inquit, quoniara non omne possibile vel esse,
velarabularo, opposita valet. Quod ita diclum esse
manifestura est, non ut putaremus quod omne quod
posita, id est non possit non esse. Hoc enim videtur
textus oslendere, sed nemo ita intelligat, poliusque
sicdictura videatur. Manifestum est quoniam non
omne possibile frequenter solemus usurpare, cum
dicimus possibile esse ambulare, opposita valet.

vim continent, et ad negationem nullo modo sunt Nequeenimomnispotestasaffirniationinegationique

apta, ut in his possibilitatibus quas irrationabilis convenit. Sed sunt quaedam qua; unun) tantum pos-
actus efficit.Namcum sitpossibileignemcalefacere, sunt, ut supra jam diximus, atque hoc apertius in-
non est possibile ut non calefaciat. Quare haec po- telligitur si ita dicamus Manifestura est enim quo-
:

tcstas non potest opposila. Si qua enim potestas niam non omne possibile etopposita valet,quoniam
opposita potest, illa et non esse potest et esse, et scilicetpossibile frcqucnteret deesse etdeambulare
facere et non facere, quae vero non potest opposita, praedicamus, hocitacogitans faciiius quis agnoscit,
615 AN. MANL. SEV. BOETII 616

quid ipsius textus verba denuntient, cum etiam ad- A nabilia sunt.unasit speci^^s.tamennein hisquidem
miniculari quis debeat obscuris sensibus patienlia inveniripolest utinomnibuscadcm sitcontrariorum
atque consensu, quodad sententiam potiusdicenlie potestas,ut de ignequodsupra dictumest.Namcura
spectet, etsi sermonum ratio ita non habeat. Hoc ejus irrationabiiis sit potestas, non tamen talisest
ergoitaconslituto manifestum est, scilicet non om- ut ad contrariatransferatur.Recteigitur dictum cst,
nes potestates opposita valere, sed esse quasdam in quoniam nequequa.' sub eadem specie suntpoterunt
quibus non sit verum dicere quoniarn oppositava- omniu contrariorum esse potentia. Nam cum ignis
lent, et datur exemplura in his quidem quae irratio- poteslascumaliisomnibuspotcstatibus irrationabi-
nabiliter possunt, idest nonsecundum aiiquam ra- libussubeasitspeciequaeirrationabilis est potestas,
tionem, quarum scilicet poteslatum reddi ralio non t=imen non valet opposita. Atque hoc quidem quod
potest, quod ipsarum sit nalura, ut quoiiiam ignis attentare possit totam quaestionem,non tarnenvali-
calefactibilisest.idcircodeeo ratiorcidi non potest. dissime dissolvere prasdiximus. Quod vero maxime
Hoc namque illi naturaliter adest, ut haec quidpni (lirigat dubiUttionem ambiguitatemque constituat,
ignis potestas non valeat opposita, licet sit irratio- ipse conlinuata oratione addidit dicens :

secundum ra-
nabilis.Quaeverorationabiles sunt.et Qiigedam vero potestales xqincocx sunt. Possibile
tionabilem poteslatem esdera plurimorum etiam t» enim non simpliciter dicilur,sedhoc quidem quoniam
B vcrumest in actu,ut
contrariorurasunt. Namquibus ratio dominatur,ad ut possibite est ambulare quoniam
ulraqiie oppositanaturaipsorum apta est, ut eaedera quoniam jam est
amfiuUitfCt om',iino possibile est esse
potestates sintplurimorumquee sunt contraria,utsi aclu qaoddicitur possibile.Illud veroquoniam forsilan
est mihipossibileambulare,quoniam hoc ex ratione aget,utpossibilecst ambulare quoniam forsan ambula-
fit, sit possibile non arnbulare, el est
et voluntate bit, ct hxc quidem in mobilibus solis est potestas, illa

hocpotes{atisnonunius,sed plurimorum,eorumque vero, el in immobilibus. In utrisque autem verum est

contrariorum licet enim airirin«tioet negatio sit
: dicerenon impossibile e>:se ambulare,vel esse,et quod
quodammodoambulareetnonambulare.taraennunc ambidanlia.et agitet ombidabile esl.Sic ergo possibile
ab Aristotele in contrarii vice disponitur, et hoc non est verum de nece.%sario simpliciierdicere,alterum
quidera in omnibus rationabilibus potestatibuspla- auiemdicere verum est.Quarequoniam partem univer-
numest, easpluriraorum essecontrariorumetoppo- srde sequitur,illud quod ex necessitate est, seqidlur
sita valere. Qua; vero secundum rationem non sunt, posse esse, non omnino.
qu«dam quae opposita valeant,non tainen
licet sint Quid haecsententiacontineretquam nunc Aristo-
omnia. Nam cum aquafrigefacieniii habeat potesta- teles proposuit, quinto quidem libro diligenter ex-
tem quod irrationabile est,et ei rursus alia potestas pressimus et nunc eam breviler exsequamur.Expo-
calsfaciendi, cum ipsa sitcalofacta, sed non in ora- ^ sitionisenim causadoclrinaeque huncsecundum nos
nibus potestatibus irrationabilibus hoc inveniri po -
expositionis sumimus laborera,non augendi prolixi-
test. Ignis enim (utdictum est) unara calefaciendi tate fastidii. Talis ergoest senlentia tola. Possibile
tantum videtur habere poteslatem, hoc enim est quod frequenterin rebusdicimus nonsimpliciterdi-
quodait Irrationabiles vero non omnes, id est op-
: citur.Atque ideo quoniam possiljilea potestatetra-
posita valont,sed quemadraodumdictumest, ignem ductum est,ut ipsa quoque potestas aequivocum est.
non est possibilecalefacere et non calefacere,datur- Hochincmanifestumest^quodquaedampossibilitates
que in omnibus regulaqua; non sint possibilia con- ad hoc dicuntur nonquoniam aguntur.sed quoniam
trariorum, ea scilicet quaj semper unam rem actu ut agantur nihilimpedit,ut si dealiquosanocorpore
continent, ut ignis semper calet, sol semper u:o- omnibusque aliis quaeimpedire poterant remolisse-
vetur, et caetera hujusmodi, quod per hoc ait quod dente,dicaturpossibileesseambulare eum.nonquo-
dixit :Nequequ8ecunquealiasemperagunt, aliavero niam ambulat,sedquoniam ulambuletnihiloninimo
possunt quaedam opposita,etiam secundara irralio- prohibet.Quaedam vero possibilitates ita dicuntur
nabilespotestates.ut dictum est de aqua. Sed hnc quoniam jam actu sunt atqueaguntur,ut si quis de
idcircodictura esseteslatur, utcognosceremus nihil ambulantehomine dicat,possibile esse eum ambu-
evenire contrariorum, si quisdiceret possibilitatera D Ure, atque ideo ea possibilitas quaj non secundum
necessario consenlirc.Cumenira non omnis possibi- actusn aliquem dicitur,sed secundum id quod posset
litas conlraria valeret,ca scilicet necessitaii consen- agere, dicitur eo quod agere non prohibptur a po-
tit, qua? contraria nun valet, sed unara rera semper testatepossibilitas nominatur.tlaec veroquaej.iinagit
agit.hoc estenim quod ait Sed hoc quidem idcirco
: atque in actu est, actus ipse possibilitas ap-
dictumest,quoniamnonoinnispotesta3oppositorum pellatur. Duae vero sunt significitiones possibilita-
est,necqua3cunque spcundum eamdem speciemdi- tis, una quae eam possibilitatem designat, quae est
cunturquodait: Nccquaecunquesecundumearadem potestale,quae secundura actum non sit.Altera quae
epeciem dicunlur tale est. Non modo omne quoddi- eam possil)ilitatem significat qua^ actu sit. Ka;cau-
citur poasibile contrariorum esse non potest, sed tem possibilitasquaejam actu est.autexpotestatead
etiamea quae sub eadem specie sunt,qua3dam con- aclum transit, aut semper iu actu naturalitcr fuit,
trarianon pos?uni,utea qu.-e suntirrationabilium. utcum homo ex eo quod sedet non ambulat.potest
Aamcumoinniumirralionabiliuraineo(iuod irratio- ambularc,atque ideo cx potcslale in actum vcrtilur,
617 IN LIBRUM DE INTERPRETATIONE EDITIO SfiCUNDA. 018

Sol Tero cum movetur, nunquam ex potestate in A. eo quod ad actum ex potcstate non vcnerit.Species
actum vertitur.Nc(iue enim aliquando hunc rrotuiii igilur quaedam erit necessitas possibilitatis si(|ui-
non egit.Necjue ignis ut nunc non caieret.aliquando dem illic ponilur ubi est ea possibilitas qua: actu
noncaluit.hlrgoearursuspossibilitasquaesecundum semper esl.Quod si speciem sequitur gonus, et ubi
actum aliquem dicitur duas intra se species conti- est specie8,genu3 deesse non potest, sequilur spe-
nel.unam quse talem actum possibilitatisdesignet, ciein suam,id est necessitatem penus proprium, id
quemque non esse non liceat,et haec dicitur neces- est possibilitas,sed non omne. Ea vero possibilitas
siria quae nunquam ex potestate in actumvertitur, ntj.cssitatem nonsc({uiturquse potestatetantumest,
sed in actu naturaliter mansit ; iilteram vero quam non neque ea quae cum sit actu relin-
eliain actu,
liceat et non esse,qu;i:! scilicelex polestate in actum quere subjectum potest, sed ea lantum quae cum
migravit, et hoc non necesarium cum sit actu, et actu sitnunquam poterit ab subjecto discedere.Se-
hffic talis possibilitas quaj ex potestate in actumver- quitur ergo possibilitas necessitatem,nihilque eve-
titiir.in soiis mobilibus est, hoc est quae moveri dictum est, quae in actu
nit impossibile, sed ea,ut
possunl, haec autem sunt corporalia ;
incorporalia nunquain in subjecto natura esse desistal.
sit, et

vero non moveri,quibus rationibus astruatur paulo Totus quidem sensushujusmodi est,ratio verover-
post dicemus. lilas vero quae semper in actu propriae g borum ita constabit.Quaedam vero,inquit, potesta-
naturae qualitate manserunt, et in mobilibus inve tes aequivocae sunt, sed hoc idcirco dictum est ({uo-
niuntur,ut igni calor qui semper actu et nunquam niaranon omnis potestas aequivoca est.Est enim po -

fuerit poteslate, et in his quae sunt immobilia, h;fC
autem sunt incorporalia et divina.Quare possibili-
las ea quae ex potestate in actum migravit,solorum
est corruptibilium etcorpcralium.Ea vero quaesem-
per actu fuit,divinis corporalibusque communisest,
ut igitur tota ratio breviter attingatur,ita dicendum
est : multa significans.
possibilitas aequivoca est et
Est enim una possibilitas,qua; ipsaquidem cum non
sit in actu esse possit.Atque ideo de ea possibilitas
autem alia quse jam est aclu, haec
praedicatur. Est
autpm quae jam actu est,non aequivoca est, sed ge-
nuf. Habet enim sub se species eara possibilitatem
q«fli ;tu qjidera est, sed ex potestate migravit.Alia
actu
TNNo q uos actu est, sed ex potestate non raigravit.
Et illa quidem quae ex potestate non migravit,ipsa
di(}fturnecessaria,qusenunquamrelinquitsubjectum.
Illa vero quae ex potestate ad actum transit, sine
ulladubitatione dicitur non necessaria.Idcirco quod
poterit relinquere aliquando subjectum, sed dehis
utrisque, scilicet quae vel in potestate vel in actu
dicuntur,communis esse poterit prse-
possibilitates
dicatiOjSi dicamus utrasque esse non impossibiles.
Nam et qui potestambulare cumnon timbuiet,et qui
jam ambulat,verura est de his dicere quoniam non
est impossibile eos id agere quod possunt agerevel
agunt.Gumivero sub significalione possibilitatisduo
sint,una possibilitas qua? actu non est,aliaveroquae
actuest,illa possibilitas quaj secundum potestalem
diciturnecessariaBnonaccommodalur.nequealiquan-
denecessitatipoteritconsentire. Restatigiturutsub
ea pluritate necessitas ponatur quse actu est, sed ea
quoque habet un-xmspeciem perquamexpotestate
in actum migrat,quae est non necessaria. Quare ne
testas quae utgenus sit, ea scilicet quae secundum
actum praedicatur. Quemadraodum autem quaedam
potestatesajquivocaesintexsequiturdicens.Fossibile
enim non sirapliciter dicitur,et hocpartitur,sed hoc
quidem quoniam verum est ut in actu,ut possibile
est ambulare,quoniamjam ambulat,et omninopos-
sibile est esse, quoniam jam est actu quod dicitur
possibile. Hoc planius nihil potuerit demonstrari,
quam si illud possibile dicilur, quod jam agitur.
Quod si quis possibile esse neget,hocait et fieri at-
que esse dicit quod impossibile est, sed hoc omnem
modnra rationabilitatis excedit. Aliam vero partem
„ significationis possibililatis hanc dicit. Illud vero
quod Ibrsitan aget,et dat hujus exemplura ut nossi-
bile estambulare, quoniara ambulabit. Non ergo
quodjaraagit, sed quod forsitan agel, id est quod
ut agat forlasse nihil prohibet. Et hoc quidem.in-
quit, in mobiiibus solis est potestas, hsec scilicet
potestas qusepotestatedicitur non secundumactum.
Mobiliavero, ut dictum est,sola corpora dicit. Illa
vero,id est, quiE actu est,et in iramobilibus, atque
ideo addidit hoc cum dicit, et in immobilibus, ut
non suspicemur in solis esse divinis actus possibili-
tatem,sGd etiara in mortalibus atque corporeis. In
utrisque vero verum esl dicere, non impossibile
esse ambulare,vel esse quod ambulat jam et quod
agit etambulabile.Ifi utrisque,inquit,signiflcationi-
busunapraedicatiopoteritconvenire,ut dicamusaon
D esse impo9sibilevelambularequodjamambulat,veI
ambulare quod potest ambulare et non ambulat,
quod perhoc ait quod dixirausambulabile.Arabula-
bile enim est quod non quidem ambulat, possit
tamen ambulare.His addit Sicigitur possibile non
:

in hac quidem poni potest necessitas. Restat igitur
utquoniam id quod necesse est esse, nullus negat
esse possibile. Sub possibili autem est et ea quae po-
testate esse dicitur. Sed necessitas non ponitur,ne-
que sub ea potestate quae actu est et subjectum po-
terit relinquere,sed ponatur sub eo actu qui subje-
ctum relinquere non potest, utsitnecessitas possi-
bilitas quse actum et subjectum nunquam relinquat,
est verum de necessario simpliciter dicere, id est,
sic possibile queraadraodum aequivoce possibilitas
prsedicatur,non estverumde necessariosimpliciter
et universaliter atque omnino praedicare, hoc est
non omne possibile necessario consentit. Alterum
autem, id est possibile verum est.boc est de neces-
sario pradicare.Illiid scilicet quod secundumactum
dicitur immutabile. Quarequoniam partem suam,

Patrol. LXIV. 20
 :
619 AN. MANL. SBV. BOETII
idestgpeciem, id est in quod est universale,id est
genus sequitur iliud quod ex necessitate est, quod
scilicet speciesestpossibilitatis.sequitur posseesse,
id est possibilitas, sed non,inquit,omne. Nam illa
possibilitasquBeinactupreedicaturetrelinqueresub-
jectum potest,non sequitur necessitatem,sed eatan-
lum qusecum in actusit neque ex potestateinaclum
vertitur,neque poterit subjectum relinquere.Atque
hsec quidera qua2 Aristoteles dixit hujusmodisunt.
Quaj vero nos distulimus,ut docerenius immobilia
esse divina. Mobilia vero sola corpora vocari brevis-
sime demonstrandum est. Sex motus species esse
manitestuit) e?t, sicut in Praedicamentorum libro
esset necessarium, ut a necessario speculandurum
Aristoteles digessit, quanquam hoc in Physicis per-
mutaverit,sed nunc ita ponamus tanquam si omnino propositionumprinoipiumsumeretur,quode3sealia-
sex sint.Si secundum nuUam motus speciem moveri D
rum propositionum vel non esse secundum consc-
divinaatqueincorporalia ratio declaraverit, ordine
convincitur non moveri divina. Ergo quee nequege-
nerantur,neque corrumpuntur, neque crescent.ne-
locum transeunt,
que minuuntur.neque de loco in
quippequaeplenitudinenaturaesuaeubiquetotasunt,
necdeDeoaliquidintelligi fasest, nec rursusaliqui-
bus passionibus permutantur.Quod si secundum nul-
lum horummotuumdivinarumrerutn permutabilis
est natura, manifestum est ea omnino non esse mo-
biliaatque sex niotus hos solis corporibus evenire.
Atquehsecquidemde plurimis qusedeeare possunt
dici rationibus atque argumentis libasse sufficiat.
Nunc quoniaa.Aristolelesconsentirenecessariopos-
sibilitatetr nonomnemdocuit, et quse ei conveniret
expressit, rursus de ipsorum consequentia etquid judicari oportere. Et hoc est quod ait:Et alia ut ho-
primo et quid posterius poni debeat, memoriler C rum consequentiaconsiderare oportet.Cur aulem il-
subjicit dicens
Et est quidem fortasseprincipium quodnecessarium
est,et quod non necessarium est, omnium, vel esse
vel non esse. Et alia ul horum consequentia conside-
rare oportet. Manifestum est autem tx his quse dicla
sunt, quoniam quod ex necessitate est, secundum
actum est. Quure si priora sunt sempiterna, et qux
actu sunt, polestate priora sunt, et hxc qux sine po-
testate sunt, actu sunl, ut primse substantias. Alia
vero sunt actu cum possibililate, quae natura quidem
priora sunt, tempore vero posteriora. Alia vero nun-
quam sunt actu,sed polestate solum.
Postquam de possibilis et necessarii consequen-
tia quid videretur exposuit,hsec ad emendatiooem
quodammodosuperiorisordinisapponit.Etquoniam
superius a possibili inchoans, ca^tcras omnes pro-
positiones ad possibile et contingens, et ad eorum
consensum reduxit,nunc hoc rationabiliter mutat,
ut non potius a possibilitate inchoandum sit, sed a
necessilate. Nam si quis advertat diligentius supe-
riorem descriplionem, primo positum est possibile
etcontingens, el ad eamdem cunctorum sensusre-
latus est. Nunc hoc permutandum videtur. Dicit
enim fortasse hoc esse rectius ut magis proposilio-
numconsequentiaanecessariisinchoetur.Estuutem
totus 3ensushujusmodi.Quoniam,inquit,necessaria
sempiterna sunl, quoa aulem sempiterua sunl,om-
nium aliorumquse sempiterna nonsuntprincipium
620
A sunt, ut id quod necessarium est
necesse est
caeterisomnibus prius esse videatur; ergo conse-
quentiae eodem modo faciendee sunt, ut primura
quidem necessitas, post vero possibililas et
caetera proponantur, sintque consequenlia hoc
modo :
Necesse esse. Non necesse esse.
Non non esse. Possibile non esae.
possibile
Videsne igitur ut primo quidem necesse esse et non
necesse essepropositum sit ? sccundo vero loco ad
necessitatisca4eraconsensumconsequentiamquere-
lalasint. Hocestergoquoddixit fortasseprincipium
quoddam esse omnium velesse vel non esse,id quod
quentiam consensum constitueret, etquoniara prius
positum est necesse esse.huic consentit ea quae di-
cit, non possibile non esse. Istius ergo propositio-
nis quae dicit, non esse possibile ut non sit, quae
scilicet non esse denuntiat (tollit enim possibile
quod nondum esl) principium est nccessitas, cui
sine ulla drbitatione consentit et rursus quoniam
;
ei quae dicit, non necesse esse, consentit ea quae
dicit, possibile esse non esse, hujus propositionis
quae aliquid esse constituit,id est possibile, princi-
pium est ea propositio quae dicit, non necesse esse.
Ergosiveaflirmativenecessitas proponatur sive ne-
gative,videturquoddamprincipiumessecaeleroriim,
et caetera velut his, id est necessariisconsentienlia
lud eveniat,consequenterostendit dicens : Quoniam
eaquffi necessariasuntactusunt,ut frequentersiipra
monstratum est,ea veroquaenecessariasunt,sempi-
tern;i sunt,quaeverosempiternasunt, priorasunthis
quorumsunthujtismodipotestatesquiBinactunondnra
sunt; manifeslumestquoniametquaeactusunt,et ex
potestatead actumnonveniunt.priorasunt.Seddeeo
actu loquimur qui ex potestate ad actum non venit,
sed semper aclu propri.ie naturae constitutioneper-
mansit, ut cum ignis calet vel sol niovetur et cstera
hujusmodi,ita sunt ut aclum nunquamreliquerint,
nequeab his actusabfuerit aliquando, nequeex po-
testateadhuncvenerintactum.Quoniamergohujus-
modi fuerunt utsemper essent, quae autem semper
j) sunt,eaomnibus sunt priora, erunt etiam potestate
secundum propriam naturam priora;sed quaepriora
sunt, semper sempiterna sunt, et rursus eadem ne-
cessaria sunt actu, et necesse est ul ea quae actu
sunt his sunt potestate priora Post haec
quffi sint. fit
rerum divisioab Aristotele hoo modo ; Rerum alice
sunt actu semper quie ex potestate non venerint, et
istae bunt quarum nullae sunt potestatos, sed semper
inactu sunt. Alia; vero qune ex potestate in actam
remigrarunt, quarura quidem subslantia el actus se-
cundum tempus posteriorest potcstate,natura vero
prior.In omnibus enim illud quod esl actu prius est
et nobilius quam id quod potestat est. lllud enim
quod potestate est adhuc ad actum festinat,el ideo
G21 IN LIBRUM DE INTERPRETATIONE EDITIO SECUNDA. 62J

perfectio qiieedam actua est ;

potesttis vero adhuc \ poait,omni9homoju9tuflest,perimiturctanegatione
quidclamest imperrectum,quod tunc perficiturcum propria universali dicit, nullus homo justus est,
ad uctum aiicjuando pervenitur.yuod autem perte- ctab alfirmatione privatoria (jua? proponit, omnis
ctum esteo quodestimperfectum generosiusetprius houioinjustusest.Cumigiturabutrisque perimatur,
esse manifestumest.Namsi res quccadactum suum qu<e aut(im pcrimitur, ei quae eam perimit videtur
ex potestate venerunt prius fuerunt potestate.post esse contraria;quoniamque,ut dictum est,aduabus
vero actu,ergo acliis earum rerum posterior estpo- perimitur, rt dua? unius contrariae essenonpossunt
testale ad tempus referamus, prior vero eadem
si qua; duaruin propositionum quas supra memoravi-
potestate si ad naturam,et hocest quodait :Aliasres mu3,id e?t negationisuniversalis et privatoriaeattir-
esse quae cum possibiiitate sunt el actu sunt, sed mativaijContrariasituniversalianirmationisuperius
actum potestate tempore quidem posteriorem ha- comprehensae quaerendum est. In qua re quam sit

bent, nalura vero priorem ;quasdam autem res esse utilis quaestio niillus ignorat, qui cogitat, quia nisi
in quibus sola potestas sit, nunquam actus.utnu-
hocab Aristotele qusesitumenodaturaque esset,ma-
merus enim numerus potest infi-
inlinitus.Grescere gna foretdubitatioan illud reciperelur,ut duo unius
nita.Quicunque vero numerus dictussitvel cenlum, possenl.esse contraria, quod manifeste fieri nonpo-
vel mille, vel decera raillia, et caeteri, finitus esse
P test. Nam cum duo unam rem perimant^quisesset
necesse est,ergoactunumerus nun(juam est infini- quidubitaretautunamrem daabu3opponi,aut,dua-
tus. Quoniam vero potest in infinita concrescere, busunamrem perimentibu3,qu8erioportere quffima-
idcirco solura potestate est intinitus.Eodem quoque gis earura videretur,contrarias?Contrarias autem di-
modoettempus.Quantumcumqueenimtempusdixe- cimus,nonsecundum eummoduraquem Aristoteles
ris flnitum est, sed quoniam tempus potest in in- inPraedicamentisexplicuit,sed lantum ad id quod res
finita concrescere, idcirco dicimus tempus essein- rem vel propositio perimit proposilionem, ut quasi
finitum,quod potestate sit infinitum,non actu.Nihil hocmodoquaeratur.Affirmatiouniversalissecundum
enim actu poteril esse infinitum.Quod autem supra quam magisperimicur,utrumne secundum eamquae
diximus quaesemper actu essent primas esse sub- universalis est negatio.auL secundum eam quaevel
slanlias,non ita putandum est,primas eum substan- privationem praedicat vel quodlibet aliud,quod ex
tias dicere quemadmodum inCategoriis ubi primas ipsa oppositione vim contrarii repraesentet ? Unde
substantias individuas dicit:hicautem primas sub- etiamilludlaterenonoportet,universaleessedubium
semperactu sunt,idcirconominatquia,
tantias quae irter universalem affirmationem privatoriam, et
ut dictum est, quae semper actu sunt prmcipia universalem negationem,quae essetopposita contra-
cdeterarumrerumsunt,atqueideoprimas3ub3tantia3 riae. Supra enim jam dictum est affirmationi uni-

eas esse necesse est. C versalinegationerauniversalemesse contrariam.Sed

hic, ut dictum est,non hoc dicitur, sed illud potius
QU.E MAGI3 APT.« NUNTIATIONES CONTRARIjE DICANTUR.
quae magis perimat rera.Naraquae raagis perirait ea
Ulrum autem contraria sit affirmatio negalioni,an properaodum videbitur esse magis contraria.Atque
affirmalio affirmationi, et orationi, ut qux dicit, id(?onon solum de universalibus proposuit, sed ne
quoniam omnis homo fusliis est, ei qux est, nullus suspicaretur quisquod illam contrarietatera diceret
howo juslus est, an omnis homo juslus,est,ei quse est, quam vel in Praedicamentis locutus est,vel rursus
omnis homoinjustus est, ut Callias justus est, Callias supra cum de universali affirraatione et nega-
justus non est, Callias injustus est, quaenam harum tione loqueretur, de particularibus adjecit, qui-
contrariaest ? bus non erant contrariae affirmatio et nega-
Post propositionum consequentiaspertractatas ct tio. Nam si recte superius corapreheusa meraini-
eas subtili inquisitionedispositas,illud exoritur in- mus,affirraatiouniversalisetnegatiouniversaliscon-
(juirendum^quod magnam utilitatem ita praefert,ut trariae esse dicebantur.Nec solumhoc,sed etiam se-
quantura in eo utilitatis sit,primaquoque frontele- cundum justum et injustum constituit quaestionem,
gentiummentibusingeratur.Namcumsitmanifestum quodhabituset privatiopotius estquaraulla contra-
quoniam affir^m-ationemoppositanegHtiosemperop- D rietas.Quare, ut diximus, intelligendum est esse
pugnet,maxiraequeperiraatuniversaleraaffirraatio- nunc in quaestione,quae proposilioquam propositio-
nera universalis negatio,quoniamque nonignoratur nem proxime efficaciusque destruat ac perimat;hu-
quod affirmatio privatoria quas contrariumaffirmat jus inquirendae rei ratio existet hoc modo.
ipsiusquoquecontrarii periraatpropositionem,quae- Nam si ea quge sunt in voce sequuntur ea quae sunt
riturquaemagisperimatmagisqueoppugnetaffirma- iti amina,illic aulem contraria est,opinio contrarii,ut
tivam,utrumne ea quae universalis negatioest,anea omnis homojustus est,eiquxest omnishomo injustus,
quae contrarii, vel privationis aftirmatio. Sit enim eliam in his quge sunt invoce affirmationibus,necesse
positum hancesseaffirmationem,quaeproponit:om- est simiiiter sese abere.Quod si neque illic contrarii
I

nis homo justusest.Hanc ergoduae perimuntpropo- opinatio contraria est,nec affirmatio affirmalioni con-
sitiones,etuniversalis9cilicetnegatioquae dicit,quo- iraria erit,sed ea qux est dicta negatio.Quare conside-

niam nullushomo justus est,et eaquae privationem randum est quae opinatio vera, falsx opinationi con-
justiliae praedicat affirmando, ea scilicet quae dicit: traria sit,uirum negationis,an certeea qux conlrario-

omnis homoinjustus est.Affirmatio igiturquaepro- rum esse opinatur.Dico aulem hoc modo: Estquxdam
623 AN MANL. SKV. BOaTII 624
opinatio vera boni.quoniam bonum est^alia vero falsa, A. tis animus suspicari.Gum vero malum ponitur,tota
quoniam bonum non esi^alia quod malumi-si.tjuxnam audientis suspicatio incontrariumrejecta est.Alque
ergo hurum contraria esl vers^^l Et si est unasecun- ideo non idem significant.sed quia saepefut dictum
dum quam conlrariul est) privatio vel contrarietas negationi consenlit,
Ha3c est invesLigaLio?quaR magis sit universaliaf- quoties tales quaedam propositiones reperiuntur.in
firniationicontraria,utrumne privatoria universalis quibus nihil negalionediscrepetprivatoria affirma-
affirmatio, an universalis negatio. Hinc sumi- tio,quaerendum est.ut Aristoteli videtur,secundura
turquod omnis fere proprietas, quam in vocibus quam potius prolationera vel Oj)inionem verae affir-
necesse evenire e?t,ex opinionibus venit quasvoces mationi velopinioni contraria propositio vel opmio
ipsae significant.Quod igitur quaerendus in vocibus fiat.Quanquam enim interdum idera significent,alio
est, hoc prius est in opinionibus perspiciendum. taraen modo utimur.Namqui
ipsis propositionibus
Neque enim fleri potest ut cum vocum signi- negationem ponit, quod est dicit esse qui vero
id ;

ficationes ex opinionibus veniant, quas scilicet privationem,id quod non est dicit esse. Cum igitur
voce ipsae significant,non prius proprietates vocum diversura initium et diversa intentio quodammodo
in opinionibus reperiantur. Requirendum proposiLionura sub eadera significatione.et quae
igiturcst sit

quemadmodum seistainopinionibus positahabean- „ earum magis verae propositioni contraria sit, et se-
tur,quod in his fuerit repertum,ad voces rationabi- cundum quem raotumanimi magis vera propositio
liter transferatur.Qu8eraturif,'iturprius in opinioni- perimatur, quaerendum Hoc estenim quod ait:
est.
bus hoc modo Si opinio privatoria universalis af-
: Et si est una.secundum quam contraria?Nonenim
firmationis magis est contraria opinioni simplicis dicit quodomnino negatio et privatio unum sunt,
universalis affirmationis quam opinio universalis sed in hisin quibus idera sunt,hoc est in iraraedia-
negationis,raanifestijm est quoniam privatoriauni- tiscontrariis et quando idem significant,quoniam
;

versalis affirmatio magis perimit universalem sim- non secundum unum motum animiunam significa-
plicem affirmationem, quam universalis negatio. tionem dicunt, qui contrariura vel privationempo-
Quod si illud magis non repererit, sed quod opinio nunt,et qui negationera secundum quam contraria
universalisnegationisopinionemuniversali.saffirma- magis est propositio, utrumne secundura eamquffi
tionis magis perimatpolius quam opinio privatorias privationem ponit, an secundum eam quae nega-
affirmationis^constatquod universalisnegatiomagis tionem. Post haec quemadmodum sit contrarietatis
contrariae.stuniversaliaffirmationipotiusquampri- natura designat.
vatoria affirmatio. Hoc autem ut inveniatur, ita fa- fiam arbitrari contrarias opiniones definiri in eo
ciendum est : ponatur opinio quaedam vera ;contra
quod contrariorum sunt,j'alsumest.Boin enimquoniam
eam duaefalsae,quarum unaaffirmatiosit privatoria, C bonum est, et mali quoniam malum est,eadem est for-
altera universalis negatio. De duabus igitur falsis tma sit.Suntau-
iasse opinio et vera, sive plures,sn'e
quam mendaciorera ratio invenit.eamdicimus verae tem contraria non in eo quod contrariorum
ista, sed
opinioni magis esse contrariam.Sint igiturtresopi- sunt contraria, sed magis in eoquod cantrarie.
niones,una vera,duae falsae et sit quidem verabaec
: Sensus quidem breviter expedius,sed summa ra-
quae id quod bonum est, bonum esse arbitratur,ea tionis veritate contextusest.Gumenim deconirariis
scilicet quam dicil Aristoteles opiuionem esse boni disputat, queraadmodura contrariae opiniones esse
quoniam bonumest, falsa vero una quae quod bn- possint priraa fronte disponit.Arbitrantur enim
num est, bonum non esse dicit, ea est quam dicit quidam contrarias esseopiniones,quae decoatrariis
Aristoteles falsa boni,quoniam non bonum.ReJiqua aliquidarbitrarentur.sed hoc falsum esse convinci-
quae id quod bonum est, malum esse arbitratur,ea tur.Neque enim si bonumetmalum contrariumest,
est quae ab Aristotele dictaest opinio boni quoniam et aliquid de bonoet raalo opinetur,moxnecesseest
malum est. Ex his igitur tribus, una vera, duabus ut contrarietas subsequatur. Age enim quilibet de
falsis,qua3rendum est quae raagis sit conlrariaverae; bono opinetur quoniam bonum est.rursusde malo
sed quia contingit s;epe et ne^ationem et privatio- opinetur quoniara raalura est. Cum igitur idem de
nem unumsignifieare in hispraesertim contrariisin
D bonoetmalo opinetur, illud quoniam bonura est,
quibus nulla medietas invenitur, addit El si est : hoc quoniaramalum,tamencontrariae opinionesnoQ
una,secundum quam contraria? Hoc autem hujus- sunt. Neque enim contrarium est opinari id quod
raodi est:in his contrariis in quibusnulla medietas bonum est.bonum esse,et id quod malum est, ma-
est, idem negatio valeL quod etiam privatio. In his lura esse utrffique enim veroe sunt.Opinionum au-
;

vero in quibus estquffidain medietas.atfirmatiopri- tem conlrarietas veritateet falsitiiteagnoscitur.Hoc

vatoria et negatio non ejusdem significationis sunt,
Age enim sint hujusmodicontraria quae sintimme-
diata, genitum esseet ingenitum esse.Incontrariis
igitur immedietas idem privatoria affirmatio quod
negatio valet.ln his auiem quae medietalera habent
non idem.Nc-que enim ipquum estdicere quemlibet
illum essemalum, etrursu.s non csse bonum.Nam
eum bonumnegatur,potestaliquidmodium audien-
autem modo hujusniodi opiniones contrariae esse
possunt,qu3e de eadem quodaramodoaffectioneani-
miproficiscuntur,idestopinionescognoscentesquid-
quam quod verura est.Non igitursiquis contrHrio-
rum aliquamopinionem habeat,etquidquamdecon-
rariis arbilrelur.statiai nece^se est subsoqui inopi-
nionibus contrarietateui. Ergo non est contrarielas
opinionum in eaarbitratione quae contrariorum est
625 IN LIBRUM DB INTERPRETATIONE EDITIO SECUNDA. 026

veI(iuaedccontrarii3 habetur.Sed potius contrarietas A solum exspectari oportet in propositionibus quod

in opinionibus tunc fit,quotie8 de una eademque re fulsa verffi sit contraria,sed quod inter onines falsas
contrarie quis opinalur.ut quaelibptres sit pruposita ilia falsa sit verae contraria,quce una esl et non in-
bona,deeasi quis contrario modo opinetur,quoniam finita.Possunt aulem esse infinitae propositiones et
bonum est,dfteadem rursus quoniam malum est, fals3e,potestuna finitaeadem quoque falsa.quae veras
opinio qu.e id quod est bonum esse putat vera est, contrariaesserationabiliterponendaest.VolenserjiO
altera vero quae id quod est bonurn malum esse conatituerequoniam nef,'atio potius contrariasit af-
arbilratur, falsa est. Vera autem et falsa contrariae firmationi, quoniam ea affirmatio quse contrarium
sunt.Recte igitur has opiniones, quasveritas falsi- quaedam
ponit,hocdicit.Potest, inquit,esse opinatio
tasque disjungit contrarias esse dicimus.et si non quae id quod esl de
unaquaquere esse opinetur.Est
contrariorum sunt.sed de una eademque repercon- etiam alia quae id quod non est rem illam esse arbi-
trarietatem dictae. Recte igitur dictum est non opor- tretur.Est autem alia quae id quod secum habet res
teredefinirecontrariasopiniones ineo quod contra- illa propositanoneam habereputet.Est rursus alia

riorumsintjSed poliusineo quod de^eademre contra- quae id quod est res ipsa,non eam idessearbitretur.
rie suspicentur;ordo vero sermonum talis est. Nam Ut autem hoc pervagatum luceatexemplum sumpsit
arbitrari, inquit, contrarias opiniones definiri in
p propositum de quo opinaretur aliquis.id quod est
eo quod contrariorum sint,id est,fin eo quod quae bonum.Si quis igitur hoc bonum bonumesseopine-
dam de contrariisopinentur, falsum est. Quomodo tur,vere opinabitur.Rursus si quis hoc esse bonum
autera falsum sit ipsedeclarat.Boni enim quoniam quod nonestbonum putet,falseopinabitur, utsiquis
bonum est,et mali quoniam malum est,eadem for- arbitretur quoniam laedit,quoniam inutile est,quo-
tasse est,id est non sibi sunt contrariae opiniones, niam bonuminjustum est,is ea debono opinabitur
sedulraeque idemsunt.Quemadmodum autem idem quae non sunt,et hoc falsumest.Rursus qui id quod
sintjpse subjungitdicens et y^m.Idcirco enim idem in se habet bonum non habere arbitratur, is opina-
sunt,quia verae sunt.Contrarietas autemin veritate, bitur hoc modo,bonum non estulile,bonum nonest
ut diclum estjfalsitate est posita. Quare consen- justum, bonum non est expetendum, et is quoque
si

tiunt idem in veritate et in falsitate esse videbun- fallitur.Quod si quissitqui hocipsumquod estho-
tur.Nec hic numerositasimpediet.Sive enim plures num,non esse bonumarbitretur,utnon putetbonum
sive una sit.in eo quod verae sunt idem sunt. Sunt neque malum esse id quod non est,neque expeten-
autem,inquit,isla contraria,id est quae in opinioni- dum esse id quod in se habet.sed id quod estipsura
bus versantur,sed nonin eo quod vel contrariorum boDum,id est ipsam boni essentiam, ita arbitretur
sunt,vel de contrariis arbitrantur contrarice opinio bonum non esse bonum.Caeterae igitur omnes opi-
nes inveniuntur;sed ipsarum conlrarietas inde nas- C nionesinfinitaesunt. Possumusenim per multacolli-
cilur,quod de una re contrario modoopinantur,hoc gere falsa quae cum non sint de unaquaque re, ea
est quod ait,sed magis in eo quod contrarie.Hicau- tamcn essedicamus,ut in eo ipso bono possum dice-
tem contrarie adverbii loco positum est tanquam si re,quoniam malura est,possura quia turpe,quia in-
diceret:sed magis ea re contrariae suntquod contra- justum,quiavitabile,quia periculosum est,el caetera
rieopinantur,etsubintelligiraus de una scilicetre.Si quaecunque in bono nullus inveniet,et haecsuntinfi-
enim non de unare contrarie opinentur^seddepluri- nita.Rursuspossum dicere ea quae habet bonum non
buspoteruntnonessecontrariae.Quodfacilecauteque esse in bono,ut si dicam bonura non esse utile.bo-
perspiciens unusquisque reperiet. num non esse expetendura, bonum non esse quod
Si ergo est boni quoniam est bonum opinalio, alia auget, atque haec quidem rursus infinitasunt. Sed
vero quontam non esl bonum,esl veru et alia quoniam quando id quod est aliquaresaufert opinio, hoc fa-
aUqiiid aliud est,quod nonest,neque poiest esse.Alia- cere nisi semel non potest.Ncque eniraaliqua perid
rum quidem nulta ponenda est,neque quaecunque esse effici possunt, siquodbonum estnonessebonumar-
quod non est opinantur, neque qusecunque non esse bitratur;ergo caeterae quaecunque aut id quod non
quod est'\in(initge enim utraeque sunt, etquie esseopi- est esse arbitrantur,aut id quod habet in se bonum
nantur quod non est,et qux non esse quod est),sed in n non haberearbitrantur,falsae sunt,sed in infinitura.
qiiibus est (allacia. Hse autem sunt,exquibus sunt ge- Bonum autera nuncitausurpat,tanquamsi dicatbo-
neraliones,ex oppositis vero sunt generaliones, quare nitas.Si quis autera ipsam bonitatem non esse bo-
eliam fallacix. numarbitretur, is et falsus est et definitio modo
Validamquidemsententiambrevissimissermoni- falsus est.Sed in falsis quae definita sunt et una nu-
bus clausit,cujus,ut breviter dicendum sit.haec vis mero,et magis et proxime veris videnturesse con-
est.Qui de contrarietate propositionum nosse quae- traria, unaenim res seraper uni rei est contraria.
rebat,debebat primo quae propositionum esset infi- Quocirca haecrectemagiscontrariaestquae negat id
nitus constituere, atque ad eam vim contrarietatis quod est potius ea quae negat,vel id quod in
quam
apture.In omnibusenim contrariis unum uni con- quodinsenon habet. Hoc au-
se babet.vel affirmat
trariumesl.Siautem sit quaedam in propositionibus tem utclauderetnonrectosermoneususest, sed ad
infinitas,iilatota infinitas propositionem uni propo- quiddaraaliudorationemdetorsit,quae rcs r-.^fnsio-
sitioni contraria esse non poterit.Hoc sumendo to- nemnonmininiamfecit.Namcumdixissetnonciebere
tum textum argumentationis ingreditur.Atque non nosillas potiusponere conlrarias veraeopinioni quae
mr AN. MANL. SEV. BOKTIl 628

quod ait,sed in quibus

infinitae sunl,gubjunxit,illud A falsa,siquidem elvera. Ergo ea quseest quoniam non
est fallacia,haeautem sunt ex his ex quibus sunt et est bonumquod bonum esl, ejusqux secundum se et
generationes.Hocautem talem sententiam claudit : falsaest. llla vero quae est, quoniam malum est, ejus
inquit,opifiiones verisopinionibusopponendum esse qu3s est secundum accidens.Quare magis erit falsa de
coatrarias in quibus principium estfallaciae.Pallaciae bono ea qux est negationis opinio, quam m qiuv est
autemexhisnascunturexquibusetiamgenerationes, contrarii.
generatione3auteminoppositisinveniuntur,hocau- Licet haec omnia primse editionis commentario
tem tale est.Omnis generatio ex permutatione ejus diligenlissime explicuerimu3,ne tamen curta expo-
quod fuit surgit, nisi enim id quod fuit prius esse sitio hujus libri esse videa(ur,hic quoque eadem re-

desierit,non potestesse generatio.Omne enim quod petens explicabimus. Est namque ingressus hnjus
gignitur,in aliam quodammodo formam substantiae argumentationis hujusmodi.Si, inquit, vera posita
permutatur. Ergo cum nonfuerit id quod fuittunc propositione plures sunt quaeeam perimunt falsaj,
gignitur.et est quoddam aliud quam fuerit, et qui illainter eas verae propositioni magis eritcontraria,
fallitur id quod esl queelibet res non esse arbitratur. quaecunque magis est falsa. Qucerendum igilur est

Namqui quod bonum est malumesseputat fallitur, quaeinlerpluresfalsasproposiliones magis falsa sit,

sed fierialiternonpotest ut si malum nisi non sit n ut magis videatur esse contra-
ea verae propositioni
bonum, et de caeleris eodem modo. Fallacia igitur ria, hoc autem per veritatem dicendum est. Nara
esl,et principium fallaciae^cum quis id quod estali- cum vere et per se aliquid dici possit, et per acci-
qua non eam esse arbitratur. Haec autem fallacia
res tamen maxime verilatis naturam tenet,
dens,illud
ex his est ex quibussunl generationes. Omnisenim quodsecundumremipsam diciturpotiusquam quod
generatio, ut dixit, ex detrimento surgit, ut quod fit secundumaccidens venit,ut si quis de bono opine-
dulce non fit ex albo, sed ex non dulci. Et rursus tur,quoniam bonum est, hic secundum rem ipsara
quod fit album non (it ex duro, sed ex inon albo, et veram opinionera habet. Sin quis vero arbitretur,
caeterae generationes ex generalionibus potius profi- quoniam bonum utileest,verumquidemopinabitur,
ciscuntur, et estprima fallacia. Quod si ibi prima sed ista veritas de bono per accidens fit boni. Acci -

fallacia, ex quibus sunt generationes, ubi integerri- dit enim bono et utile quoque sit.Quare illa quae bo-
ma falsitas est, et proxima verae opinioni, non haec nura bonum esse arbitratur per se vera est, id e?t
autem nisi in opposilis reperiuntur, ha^c estin affir- secundumipsamrera veraest.IUa vero quae id quod
mationibus etnegationibus,dubium nonest quinne- bonum est, utile opinatur per accidens boni
gationis opinatio magiscontrariasiteiopinioni quae vera est. Quamobrem propinquior naturae bonitatis
contrariumaliquidinarbitrationeconfirmat.Et sen- est ea quse id quod bonum est,bonum essearbitra-
susquidemhujusmodiest,verba autem sese sic ha- tur,quam ea qnae id quod bonura est, utile:quod si

bent.Si ergo,inquit, est boni, quoniam bonum est itaest,verior est illa quae secundura ipsam rem vcra
opinatio,quae scilicet vero est; est autem quoniam est, potius quam ea qu* secundum accidens vera
non bonum est, quae falsa est ac definita. Est vero esse videtur. His igituritaconstitutis et de falsitate
quoniam aliquid aliud est,quod non est nequepo- idem dicendum est. Falsa enim propositio quae illi

testesse,idesteaquaeid esseascribit quod non est ; veraecontrariaest,quae[F.quae vera]secundum seest,

aliarum quidem omnium nulla ponenda est,neque magisfalsaestquaraeaquae eara veramperimat,quae
quaecunqueessequod non est opinatur.id est quae id secundum accidens est.Nam siverior est ea quae de
quod non est res proposiLa, eam esse putet, neque ipsa naturareiverum aliquid opinatur,iila crit ma-
quaecunque non esse quod est, idest neque ea quas gis falsa quae perimit veriorem quod siilla,quan- ;

id quod habet res proposita in opinionibus negat. quam sitvera, rainus tamen quia de rei accidente
Gur autem ista non opinantur contrariae docet hoc pronuntiat.minus quoque illa erit falsa quse minus
raodo Infinitae enim,inquit, utraeque sunt, et quae
: veriorem perimit.His igitur ita constitntis, videa-
esse opinuntur quod non est, etquae non esse quod raus nuncquemadmodum se inhishabent opinioni-
est,sed quae magis ponenda est?In quibus est, in- bus vel propositionibus, de quibus nunc Iractatur.
quit,fallacia,id est inquibusprincipiumfallaciae est. q Idem igitur sit exemplum ut supra dictum est:id
Principiumautem fallaciaeundeducitur? ex his du- quod bonum est, et bonum
est,et non malum, sed
citur,ex quibus sunt et generationes unde autem ; quod bonum est, aecundum ipsam rem est, quod
sunt generationes?ex oppositis.Omnis enira, ut di- vero malum non est,accidit ei.-namid quod bonum
ctumestjgeneratio ex eo quod non estid quod fuit, est per nnturam bonura est;quod vero malum noa
quod scilicet ad negationem vergit. Quare, inquit, estjsecundo loco et quasi accidenterest.Ertro opinio
etiam fallacia etprincipium fallaciae inoppositisin- de boDO quoniam bonum est, verior est propin-
venitur,ubi etiam generationes, ex quibus est ipsa quiorquenalurae ea opinione quae esl de bono,quo-
fallacia. niam malum non est.Si igitur ita est,et eaqune ve-
riorem opinionera perimit, magis falsa est quam ea
Si ergo quod bonum est, etnon malum
bonum, et quae veraraquanquara vera sit, n)inus tamen ost
est, et hoc quidem secundum se,iUud vero sccundum vera,manifestum est quoniam negationiapis fulyior
accidens. Accidii enim ei malumnon esse;magis au- est quaiu alfirniatio,qua3 coutrarium ponil.Nara ne-
lem est in unoquoque vera qux secundum se esL, el galio dicit non esse bonum quod boaum est,attirnit-
629 IN LIBRUM DE INTERPRETATIONE EDITIO SECUNDA. 630

tio vero malum esse quod bonum est;negatio qiiae A. Falsus aulem est mnxime circn singuia qui habet
est non esse bonuin (jiod bonum estjilam secun- contrariamopinionem.Conlrarinc.nimeorum snnl (fuiB

dum opinionem veram periiuit quaedicit bonum

se phtrimum circaidem dijferunl.Quod si harum conlra-
esse quod bonum est.Ilia vero affirraatio contrarii, ria quidem est aUera,magis vero conlraria esl conlra-

qute estmaiumessG quod bonum est,iliam opinio- dictio,manifestum est quoniam hsec erit conlraria.
ncm perimil veram qua3 debono secundum accidens Vis omnis argumentationis, ut brevissime expe-
esl,idest non malum esse quod bonum est. Con- diatur,hujusmodi est. Omne verum aut secundum
stat igitur magis falsam esse opinionem qujc dicit se verurn est,aut secundum accidens, quia necesse
non esse bonum quod bonura est, potius quam ea esl etiam falsum,aut secundum se falsum esse.aut
qu«B opinatur maluin esse quod bonum esl.Quod si per accidens.Verum autem illud esse verius conatat
est faisior magis contraria, magis igitur contraria quod secundura se est potius quam illud quod per
cst negationis opinio quam contrariaj affirmalionis. accidens; qui vero contrariam de re alicujus habet
Expedito igitur sensu, vcrba ipsa demonstranda opinionem quam res ipsa e8t,necesse est ut pluri-
suot.Si ergo,inquit,quod bonum est, sil bonum et mum falsus sit.Ktenim contrarietas opinionum est,
non sit malum,et hoc quidem secundum se,id est, quotiesdeunaeademque relongissime aseabsisten-
ut quod bonum sit.bonum esse dicatur, illud vero n tesopiniones sunt.Quod igiturmagis falsumest,hoc
sccundum accidens,hoc est quod bonum est,ut ma eritetiam contrarium.IUud enim quod magis averi-
lum non sit. Accidit enim ei maluni non esse, ma- tate abest,hoc magis falsum est.ln opinionibus vero
gis aulem in unoquoque est vera,qu?B secundum se qUcB a se plnrimum difl"erunl,ca sunt contraria;illa
esl.Namquodsecundumuniuscujusquenaturam est, igitur in opinionibus contraria est qua; plurimura
propinquius est ei rei cui est secundum naturam. falsa est.Est autem ut dictum est plurimum falsa,
Quocirca et veritas secundum rem,quia rei proxima quse secundum se falsa est,id est quae illam perirait
est,verior est quam ea quae secundum accideris est, propositionem quae secundum se vera estjhasc aulem
hoc est enim quod ait: Magis autem in unoquoque npfiatio est;negatio igitur contraria est affirmationi
est vera quae secundum se est;quod si hoc ita cst, potins quam ea afflrmatio qu<5 contrarium ponit.
etiam falsa,id est efiam illa falsitas est magis falsior Talis igitur sensus his verbis includitur:Falsus est
quae illam perimit opinionem vel propositionem autera magis,inquit,circa singula qui habet contra-
qua; secundum se vera est,siquidem illasecundum riamopinionem.Quanquamenimpossitessequilibet
se vera verior est quam quae secundum accidens rei falsus,etiamsi deeadem re contrariam non habeant
vera est,ho(; est enim quod dicit,siquidem et vera. opinionem,i!le tamen magis fallitur qui contrarium
Hoc igiturexponens exemploconfirmat.Ergoea quse aliquid opinatur.Hoc autem cur eveniat dicit Con- :

est,quoniam non est bonum quod bonum est, ejus '-'

traria enim eorum sunl qua2 plurimum circa idem
quffi secundum se est falsa est,hoc est illa quae op- differunt.ldcirco enim maximefalsa contraria oppo-
ponitur illi opinioni quae secundum se vera fuit,hoc nuntur,quia contrarietas non nisi in plurimum dis-
enim haec verba demonstrant, cum dixit Ergo ea
: crepantibus invenitur.Quod si harum^contraria est
quae est,quoniam non est bonum quod bonum est, altera,id est quod si harum propositionum vel quae
ejus quae secundum se est, falsa est, id est quae per se fal3aest,vel qua3 per accidens,unara contra-
ipsum bonum negat bonum esse,per se verae propo- riam esse necesse est,magis vero contraria contra-
sitionis falsaest,id est opposita^falsitas enim veri- hoc est magis autem falsa negatio (hoc
dictionis,
tati opponitur.nia vero quae est quoniam malum est, enim quod ait,Magis vero contraria haec,hoc sensit
ejus quse est secundum accidens,hoc est,illa opinio tauquamsidixisset,magisvero falsacontradictionis
quaeidquod bonum est,malum arbitratur esse,falsa est,id est magis vero falsa negatioest),concludit,9i
est, et apta ei propositioni quae est secundum ac- illa, manifestum
ut dictum est superius, ita sunt,
cidens vera,id est qucB opinabatur bonum non esse esse,quoniam haec,id est contradictionis, erit con-
malum. Quare raagis erit falsa de bono ea quae est traria.
negationis opinio quam ea quas est contrarii,id est. Ilta vero qux est, quoniam malum est,quod bonum
magiscontrariaestnegatio (juam affirmalio contra- D est,impliciia est.Etenim quoniam non bonum est, ne-
Siquidem cum sint de bono utrsque praedica-
rii. cesse est forte idem ipsum opinari.
tamen negatio reperitur. Sed quod dixit
tae.falsior Postquam idcirco contrarium potius negationem
bono accidere,ut malum non sit,non ita intelligen- monstravit esse,quod haec magis essetfalsaquamea
dum est quemadmodum solemus dicere, subjecto qua3 contrarium affirmaret,et distinctione falsitatia
aliquid accidere.Neque enim fieri pote8t,sed acoi- contrariam esse propositionem opinioflemque,quaB
dere hic intelligendum est secundo loco dici,princi- rem propositam,negaret edocuit,nunc ex simplici-
paliter enim qnod est bonum bonum. Se-
dicitur bus implicitisque propositionibus opinionibusque
cundo vero loco dicitur,non est malum;hoc autem idemnititurapprobare.Dicitenimquod eaaffirmalio
tractum estasimilitudine substantiae et accidentis. qufBContrariumponitimplicitaetnon sit simplex.Id-
Unaquaeque enim substantia principaliter quidem circoautemimplicitaestquodquaearbitraturidquod
subjcctu est.secundo vero loco vel ;ill)a,vei bipeda, bonum est malum esse,nioxillam quoqueopinari ne-
vel accidens, vel quidquid substantiisaccidere po- cesseest id quod bonum estbonum non esse.Neque
test. enira alitor malum esse pote8i,nisi bonum non sit,
63t AN. MANL. SEV. BOETII 632

Quare qui quod bonum est malum esse arbitratur,
et rem bonam raalum putat,et eamdem ipsam non
esse bonum.Non igitur sirapiex est haec opinio de
bono.quoaiam malum est, continet enim intra se
illam quoniam non estbonum.Qui vero opinaturnon
esse bonum quod bonum est,non illi quoque necesse
est opinari quoniam malum est.Potest enim etnon
esse aliquid bonum etmalum non esse. Atque hoc
quidem in his invenitur rebus in quibus aiiqua me-
dietas poterit inveniri,hoc quoque cautissime addi-
dit.His igitur ita positis,quoniara contrarii opinio
non est simplex,simplex veroest negationis.necesse
est ut contra simplicem opinionem simplex potius
videatur esye contrarium.Est autem simplex opinio
boni,quoniam bonum est,vera. Simplex vero boni,
quoniam bonum non est,falsa. Simplici igitur opi-
nioni de bono,quoniam bonum est.simplex erit con
traria negationis,quae est boni,quoniamnon est bo-
num.Totaverovishujusargumentationishinctracta
est:quoties vera est qusedam propositio,et duae quae
eam perimere possint,si una earum nihil indigens
alterius veram propositionem pcrimat,reliqua vero
praeteralterameamdem propositionemperimerenon
possitjillamagis dicenda contraria est,quae sibi suf-
propositam propositio-
liciens nec reliqua indigens
nem perimere valet;veram autem propositionem de
A^ in substantiis. Hic enim solae sunt contrariae nega-
tiones. Si ergo huic contrariae opinioni quae est de
homine quoniam hoiiio est, illa opponitur quae est
de homine quoniam homo non est,manifeslum est
in aliis quoque in quibua contrarietas invenitur,
locum contrarietatis negationem potius obtinere.
Namsiinhisinquibus contrarietas est.utinbonovel
malo,manifestum est non potius illam esse contra-
riam qu.e bonum negaret,quam illam quae malum
obtineret, ei quae idquod bonum est bonum esse
arbitretur,necin his eam contrariam esse oporteret
in quibus contrarietas nulla est.Quid enim attinet
cum dehoraine dicimus,quod contrarium non habet
ibi ease negationem contrariam,cura vero de bono
quod contrarium habet ibi non esse;sed potius eam
r» quae contrarium ponerel?Quocunque enim vertitur
negatio,suam vim in omnibus servare debet.Quod
ergo dicitur ab Aristotele,ut breviter expliccm.tale
estrsi in aliis negatio est coutraria.hic quoqu» «e-
gationem esse contrariam manifestum est. Quo4 si
in aliis minime, in his quoque quae supra postit,
sed in omnibusaliisin quibuscontrarietas non inve-
nitur,contradiclio contrarietatis locum tenet, et his
igitur in quibus est contrarietas eumdem locum ne-
quealium tenebit,quod hisverbisexplicuit:Ampliuf,
sietiam in aliis similiter oportet se habere,et hic vt-

bono quoniam bonum est,aola negatio perimerepo- debitur bene essedictum.Nam siinomnibusalii? ita

test,etad illius veraeinteritumest sibi ipsasufficiens sehaberenecesse est,et in his quae supra dicta sunt
quae dicit,quoniam bonum non est.Illa vero quaeopi- itasesehabet,etidquod dictum estoptimedictumes-
naturmalum essesibisola nonsufficiet,nisiillaquo- se videbitur.Aut enira ubique ea quae est contradic-
que ei auxilietur,quae est id quod bonnm esl bonura tionis,autnusquamalicubi quidemcontrariamrepe-
non esse.Idcirco enim contraria illam aufert, quia ^ riet.Alicubi vero minime,quibus vero non est con
secum negationes trahit,manifestum est hanc quae trarium,ut in substantiisin quibus nulla estcontra-
ad verae propositionis interitum sibi ipsa sufficit, rietas.Hoc enim nos,si bene meminiraus, praedica-
rectemagiscontrariamvideriquamquaesibiipsanon menta docueruntide his est quidem falsa ea quae est
sufficit, nisi ei vis negativae propositionis addatur. oppositaverae,idestin hisinvenitur quidem opposita
Amplius si etiam simililer in aliis oporiel se habere, falsa opinio verae opinioni,sed quae sit ista manifes-
et hic videbitur bene esse diclum.Auc enim ubique ea tum est.Nam ubi nullaconlrarietas est.liquetcontra-
qu3e est contradictio, aut nusquam. Quibus vero non dictionis esse contrarietatem, ut qui hominera non
est contrarium,de his quidem est falsa ea qux est verae putalhominem,falsusest.Hocenim solacontrarietas
opposita, ut qui hominem non yutat hominem, falsus verae propositionis invenitur. Si ergo hae contrariae
est. Si ergo hge contrarix sunt, etiam alise quse sunt sunt,et illae aliae qua3 sunt contradictioni3,id est si

contradictiones. in his quas contrarietatem non habent, negationes

Quodde his,inquit,propositionibusdicimus sihoc
in omnibus invenitur,nrmum debet esse quod dici-
mus.Neque enim verisimile est in aliis quidem pro-
positionibus negationes essecontrarias.In
affirraationes,quae contrarium ponunt.Sed si hnc in
omnibusproposilionibusinvenituretcontradictioni-
bus,ut contradictio potius contraria sit,idest ncga-
tio quara quee contrarium habet, nihil est dubium
quinhaecratioconsistat in omnibus.Sin vero in
eaquaecontrariumponitraagiscontrariaestquamio-
gatio. Hic quoque ita sese manifestunr. est non ha-
bere, ubi enim inveniri potest contrarietas, in his
dubitatio est qua^nam sit contraria,utrumneeaqua3
contrarium affirmat.an eaquajid quod propositum
est nejjat. Ergo in his in quiDus dubium non est
quemadmodumsithocspeculandumest.Dubiumau-
lem non est in his in quibus non est contrarietas,ut
sunt contrariae (necesse est enim aliquas esse con-
omnibus etiam in quibus estaliqua
trarias),in aliis
contrarietas,ut bono et malo,negatio locum obtinet
aliis vero D contrarietatis.
Amplius, similiter se habent boni quoniam bonum
est, et non boni quoniam non bonum est, et ad has,
boni quoniam non bonumest,et non boni quoniam bo-
num est.Illi ergo quse non boni quoniam non bonuvi
aliis est,verx opinioni qusnam est contrarialNon envn ea
quaedicit quoniam malum est, simul enim aliquando
erunt verne.Nunquam autem vera verae contraria esf.
Esl enim quiddam non bonum,malnm, quare continyit
simul esse veras.At vero nec illa qux est quoniam non
malum,vera enim ct hxc,simul enim ct h.eeiunt. Re-
linquitur ergo ei quae est non bonum,quo»iam non bo-
num est, contraria, ea qux est non boni quoniam bo-
num est falsa enim hsrc. Quare et ea qux tsl bon
;
633 IN LIBRUM DE INTERPRETATIONE BDITIO 8ECUNDA. 634

guoniamnon bonum est,ei quae est boni quomam bo- \ ita alius prascedens ad alium sequentem erit, et ut
num est. praRcedens ad prtTecedentem,ita sequens ad sequen-
Quaecunque superius dictasunt, ea rursus vali- tem; sedudquatuorquisunlpraecedentesduo medie-
diore per proportionem argumentatione confirmat. igituradduodecim medietas est. Ergo
tas est.et sex
Proportio autem est rerum inter se invicem simili- in omni proportione hoc re3picitur,duro est, quodsi
tu.io.Si igitur posit/B sint resquatuor, quarum duae de (juatuor propositis rebiis sicut prima est ad se-
gint praecedentes,reliquae sequente3,et sic se habeat cundam.ilatertiaad quartam, erit ut prima ad ter-
prima ad secundam quemadmodum tertia ad quar- tiam.itasecundaadquarlam.Istaigitur numerorum
tam, necesse est ita se habere primain ad tertiam proportioadpropositionem virri naturamque transfe-
quemadmodum fueritsecundaadquartam.Hocenim ratur,sintquedude propositionesprimae quarum una
ipsum breviler facillimeque numeris agnoscimus. prae8edens,altera sequen3,et aliae rursus duae qua-
Sit enim primus numerus 2, secundus 6 rursusin- rum una praec3dens,altera similiter sequens, et ia
choantibus, tertius4, quartus 12. In his igitur proe- his sitaliqua similitudo.Sienim primaboniquoniam
cedenles quidem sunt duoetquatuor,sequentesTero bonum est, hanc sequitur boni, quoniam non bo-
sex et duodecim.Sicut autem duo ad sex, ita qua- num est. Rursus sit praecedens tertia non boni quo-
tuor ad duodecim.Nam sicut duo senarii tertia pars niam non bonum est, hanc autem sequens quarta
e9t,itaquatcrnarius duodenarii tertia parsest. Quo- non boni, quoniam bonum est.
circa sicut quaternarius praecedens ad sequentem,
Prsecedentes. Sequentes.
1. Boni quoniam bonum est. 2. Boni quoniam bonum non est.
3. Non boni quoniamnonbonum est. 4. Non boni quoniam bonum est.
Perspiciaturigiturin his quaesit similitudo propor- sese habebit secunda ad quartam. Quemadmodum
lionuin.Est enim ut prima boni,quoniambonum est sese habetigitur boni quoniam bonum est, ad eam
ad secundam boni,quoniam bonum nonest,itatertia quae est non boni quoniam non bonum est, cum
non boni quoniam bonum non est, ad quartam non utrsquesint verae,ita sese habet opinio boni quo-
boni quoniam bonum est. Nam sicut boni quoniam niam non est ad opinionem non boni quoniam bo-
bonum esl veni propositio est,falsa autem boni quo- num est,quod ipsae quoque utraequesuntfalsae ;nam
niam non est bonum,ita quoque non boni quoniam sicutistae simul verae, itaillae simul falsae, quocirca
non est boiium.vera propositio est, falsa aulem non ut est prima ad tcriiam, ita secunda ad quartam.
boni quoniam est bonum.Quod si ita est et eodem Ostensa igitur hac proportione iramulatoordine eae-
raodo sese habet opinioboni quoniam bonum est,ad dem disponantur, sed sit prior opinio ea quae est
opinionem quae est boni quoniam bonum non est, q non boni quoniam bonum non est, eaque sequatur
qnemadmodum etiam opinio non boniquoniam non boni quoniam bonumest.etsubhispraecedens tertia
bonum est,ad opinionem non boni quoniam bonum non boni quoniam bonum est, quarta sequens boni
est et quemadmodum se habet prima ad tertiam,ita quoniam bonum non est.
Praecedentes. Verae. Sequentes.
1. Non boni quoniam bonum non est 2. Boni quoniam bonum est.
3. Non boni quoniam bonum est. 4. Boni quoniam bonum non est.
Falsae.
Utigitur superiusdemonstratumest, itasese habet autem simul hae esse verae.Si quisenimparridicium
opinio non boni quoniam non bonum est, ad eam quod non esl bonura putet non esse bonum, idera
opinionemquae estboni quoniam bonum est, quem- quoque parricidium quod per nalurara non et bo-
admodum non boni quoniara bonum est,ad eam quae num malum utraque opinione arbi-
putet, vere

est boni quoniamnonbonumest.Utenim illae simul non est contraria opinio ea quae id
tratur. Igilur

verae, ita hae siraul falsae eademque proportio est.
Quocircaeritsicut prima qujeestnon boni quoniam
non bonum est ad tertiam eam quae est non boni
quoniambonum estjita erit secumla boni quoniam D
bonume3t,adquartaraboniquoniaranonestbonumi.
Requirendum igitur est quemadmodura
ad tertiara,ut ex eo speculeraur,quemadraodumsit
secunda ad quartam. Dico enira quoniam huic opi-
nioni quae arbitratur non esse Donum quod bonum
est,quoniam contra illam est quae arbitraturidquod
bonum non est bonum esse. Age enim si potius est
contra eam opinionem quae id quod bonum non
bonum putat, sit ea quae id quod bonum non
malum putat; sed hoc fieri non potest. Gontrariae
enim opiniones simul nunquara verae sunt, possunt
quod bonum non est non bonum putet, ei quae id
quod bonum non est malum arbitratur. Rursus
ponatur eidem opinioni de non bono quoniara
non est bonum,contraria ea quaearbitratur id quod
nonestbonuranonessemalum.Idquoquecontrarium
nonest.Fierienim potestutidquod bonum non est,
sit prima
necmalumsit. Nequeenira orania quaecunque bo-
num non suntmala sunt statim.sedest ut bona qui-
dera non sint, tamen nec mala sint. Si quis enira
lapideranequidquam jacentem quod per se bonum
non est.non bonumesseputat,verearbitretur, idem
ipsum lapidera quod per se bonum non est, si non
est, malura putet, nihil ejus opinioni falsitas incurrit.
est, Quare quoniameaquae estnonboniquoniaranon bo-
num est,et cura ea quae est non boni quoniam ma-
lum est,etcum ea quae est non boniquoniam non est
635 AN. MANL. SBV. BOETII 636
rnalum,vera aliquoties invenitur, neutri contraria ^ versalisnegatio eritcontrariautopinioniqux opinatur
est.Restat igitur ut ei sit contraria opinio nonboni quoniam omne quod est bonum bonum at, ea qao'. est
quoniam bonum quod nonest
est,qua3 opinatur id quoniam nihil honim qune bona sunt bonum est.
bonum bonum esse; haec autem est, non boni quo- In superiori argumentatione omnia de infinilis
niam bonum est, quoniam opinatur id quod non est explicuit.Sedquoniara fortassealiquispoteratsuspi'
bontinn bonum esse. Contraria igitur est non boni cari non eamdem rationem esse posse in his propo-
quoniam non bonum est,ei qusB est non boni quo- sitionibusqufie sunt deflnita3,atque inhis aliquid in-
niain bonum est.Sed hic itasese habet opinio non teresse ulrum eaderr; demunstratioeis quas definitae
boni qiioniam bonum est, ad opinionem non boni sunt,eveniret,hoc addit,nihil interesse utrum eam-
quoniam noQ b(mum est^quemadaiodumopinioboni dem demonstrationem quain ipse superius in propo*
quoniam bonum est.ad eamdemopinionem qua3 est sitionibusindefinitis fecit,quisquam faciatinuniver-
boniquoniam non bonum est. Sed primaterliaque jam sine dubio definitae sunt. Si qui»
sulibus quce
contrariae.Secundaigiturquartaquesecundumsimi- enim secundum indefinitarum propositionumsupe-
litudinemproportionissuntsineuUadubitationecon- riorem dispositionem definitas disponat, easque se-
traritB. Potestvero etsimplicius inteliigihoe modo, cundum praedictum modura speculetur, non aliam
si boniquoniambonumestopinio.etnon boni quo- universalisaffirmationis opinioni contrariamreperi-
niam non bonum est opinio,similes seeundum veri ret, quam eam quae universalis negationis opinio.
tatera sunt, boni autem quoniam non est bonum,et Nihileniminterestinterindefinitas definitasquepro-
rursus non boni quoniam l)onum est,ipsae quoque positiones,nisi quodindefinitoe quidem sinedetermi-
similes secundum falsitalem sunt, si una falsarum natione,definitcE vero cum arguraento deterrainitio-
uni verarumopinionuin inventafuerit,contraria erit nis sunl,vel universalitatis V(4 particularitatishoc :

reiiqua falsa,reliqu3e verae contraria,quod scla effi- estenim quod ait,nihil interest nec si universaliter
cit similitudo.Ostenditurautemuna falsa uni verae, ponatur affirmatio, universali namque afGrmationi
queraadmodum supraexposuimus,centraria,hoc est universalis contraria erit negatio,ut opinioni quoe
eaquEe quod non est bonuni esse bonum ei
dicit opinatur quoniam omnequod estbonura bonumest,
quaearbitr.iturid qiiod non estbonum non esse bo- quce scilicetestuniversalis affirmationis, ea fit con-
num. Reiinquitur igitur ea quge arbitratur id quod traria quae est quoniam nihil eorura quae bona sunt
bonum estnon esse bonum contraria esse ei quae bonum est:hocestopiniouniversalis nejiationis hoc
opinatur id quod bonum est esse bonum.Qua in re autem cur flat ostendit.
colligiturnegiitionem potius quam contrarium ponen- Nam ea qme est boni quoniam bonum est,siunii<er-
tem affirmationem verse affirraationi esseeontrariam. saliter sit bonum, eadem est ei qurc opinatur id quod
Perplexa igitur sententia his modis quibus diximus C bo7ium est,quoniam bonum est.Hoc autnn nihil differt
expedita est,sed se sic habet ordo sermonum. Am- ab eo ijuod est, quoniam omne quod est bonum bonum
plius,inquit,similiter se habet boni quoniambonum est.Similiter autem et in non bono.
est,etnonboni quoniam non bonumest, quae utrae- Gradatim indeflnitam propositionem ad similitudi-
que verae sunt, et super has boni quoniam non bo- nem universalis adduxit, dicit autem quaecunqiie
num est,et non boni quoniam bonura eat, quse sunt fuerit indeflnita propositio; ei si quod in sermone
utra?que mendaces.Illi ergo quae est non boni quo- solemus dicere quidquid addatur universalis fit, ut
niam non bonum est verae opinioni quaenam est nihil omnino distet ea quae ad rem in affirraatione
contraria?(hocqu9siinterrogativomododictum est.) orane prajdicat, ut ea opiniovel propositio qu« est
Non eaquae dicitquoniaramalumest,quoniam simul de bono quoniambouum est,huic si addatur quid-
aliquundoessepoterunt verae, hoc autem in contra- quid,utita dicamus,quidquid bonum est bonumest,
non potest inveniri;nunquaraenio3 veraeveracon-
rlis nihil diflert ab ea quae opinatur, omne bonum bo-
trariaest,quemadmodum autem fieri potestutsimul num est.Quareeadem vis est superioris demonstra-
sintverae,quoniam estquiddam non bonum malum, tionis in propositionibusindeflnitisquoeetiam inuni-
quare contingit simul veras esse. At veronecillaquaa versalibus quae paululum quiddamdistant, sed non
estquoniamnOn malum. SimulenimethaB erunt, id D ad qualitatem.necad vim propositionis,sedad quan-
estpossuntaliquando simul esseverffi, inhis praeser- litatem refertur.Universaliias enim quantitati oppo-
tim rebus quajinterbonum malumquegunl. Relin- nitur.Kt sensus quidem homini esi, verba vero sic

quiturcrgoei quae cst non boni quoniam non bo- sunt.Supefiuspro|H)sueratnihil interesse an indeli-
num est, quae ver;e est contraria, ea quae est non nita esset propositio an universalis.Cur autem nihil

boni quoni im l)onum pst, quacfalsaestetsimul vera intersil hoc modo dicit. Nam ea qua? est bonl quo-
non potest inveniri.Quareadsimilitudinerasuperius niambonum est,idestind(^finitaaffirmalio,siuniver-
positam revertitur ut dicat, eam quae est boni saliter sit bonum, id estsi bonum universaliter pro-
quoniam non bonum est,contrariaineiquiE est boni feratur,eadem est ei qua? opinatur quidquid bonum
(juoniam bunum cst.Quod si quis eu (ju n superius est quoniam bonumest,id est,nihil discrepat nb eft

dicla sunt,diligentius intuetur,nec in totius senten- opinione quae opinatur quidquid bnnum cst bonuni
lia) statu nec quidquain in ordine fallitur. esse;hujusmodiaulem opinio nihil diifert ab ea quas
Manifcstum est autem quoniam nihil interest,nec si aperteuniversaliter proponitur, qufleest.omne quod
universalitcr ponamus affirmatxonem ; huic uni- est bonum bonum est. Simililer autem et in non
637 IN LIBRUM DE INTERPRETATIONE EDITIO SECUNDA.
bono.id est non bonum eadern ratione dicimus. Ea A. homo bonus est, uut, non omnc, hoc est non omne
namque propositio vel opinio quae opinalur non bo- bonum bonum est, contra eam liuae dicit, quoniam
num 6396, si ei addatur univer8aiit«9,nihil dillcrt ab omne bonum bonuniest.Constatigiturinhis propo-
ca (juae universaliter aperle proponitur, quae est, sitionibusquas supra posuit magieeese contrariam
oiune quod bonum nofi est non est bonum. affirmalioni quae dicit, omnis homo justus est,eam

Quare si in opiniune sic se habet : sunt autem hx quae dicit,nullus homo juslus est.potius quam eam
qitxsunt in voce affirmatioaes et negationes noldeceo- quae dicit, omnis homo injustus est.

rumqux sunl in aninia. Mnnifestum estquoniam affir- Manifcstum est aulem quoniam et leram verae non
mnlioni conlraria quiciem negntio est circa idem uni- contingit esse contrariam,nec opinionem, nec conlra-
versalis, ut ei qux cst quoniam omne bonum bonum enim sunt qux circa opposifa
dictionem. Contrarix
esljVelquoniam omnis liomo bonus est, ea quse est eadem uutem contingit verum dicere eum-
sunt. Circa
quoniam nullum vel nullus. Contradictorix autem dem. Simul aulem non contingit eidem incbse con-
quoniamnon omne est non omnis, traria.
Superius omnesargunientationes ad bonum toliil,
Post hffic libri terminum expedit in easpecnlatione
rcdicitqueadconclusionem omnem qusestionis vini. ... „ i- ^i „
, <.;*,v^.,,,;
et demonstratione, per quam licet verum sitmani-
.

^ ^ *

Supraenimneiiationesetatrirmationesearumcnntra- R „
........
rietatesdeopinionibus pensareoporlere pra^dixerai.
... ..
^ festumque omnibusduas .... „„„„„„„„^„„„
propositionesverasnoneS'
,

se contrarias,lamen id ipsum monstrareconatur.Est

Nunc vero quoniam inopinionibus reperitillamcon-
autem hujusarguinentalionisingressushujusmodi;
trariam esse quae essetuniversalis negatio,idem re-
ea quae sunt contraria, opposita sunt.Oppositavero
1'crtad prop(isitiones,quas manifestum est quoniani
non possunt eidem simul inesse. Contraria igitur
vocessuntetsignificative animi pai^sionesdesignare.
eidem simul inesse non possunt. De quibus autera
In principio enim libri significativas voces passiones
simul aliquid verum dici potest> iila simul eidem
animae monstrareveraciterdocuit,nunceavelutpro-
inesse possunt. Quai vero simul eidem inesse non
baturus quoniamin opinionibusillacontrariauniver-
possunt,de his simul verae propo8itiones,affirmatio
sali affirmationi reperta esset,quae esset universalis
et negatio esse non possunt. Sed contraria simul
negatio potius quam ea quae contrariam universali
eidem inesse non possunt.Quae igitur simul verum
alfirmationi affirniaret, idem quod arbitratur in
dicuntjContrariae non suut. Idcirco quoniam de qui-
vocibus provenire, hoc est, affirmationi universali
bus alfirmatio et negatio simul verae esse possunt,
non affirmationem contrariam rem ponentern, sed
illa simul eidem insunt. Quocirca quae simul verae
universalemnegationem essecontrariam,contradic-
sunt contrariae non sunt. Sensus quidem hic est,
torias vero eas quae cum affirmatio universalisesset o
, . ...
particularis negatiomvenirelur. Atque hoc quidem
, .
* m t.. ^„t .,„t..rv, ;.,
C verba autem sic constant.Manifestum est autem,ia
, . .
. * ..v,

quit,quoniara ei veram verae non conlingit esse con-

plenissime dictum est, necaliquisin verbiserrorest,
trariam,id est duas veras propositiones non posse
sed nos ut caetera nihil ambiguum relinquentes, ip-
essecontrarias,necopinionem,neccontradictionem,
sorum quoque verborum sensumeorumqueordinem
Si opinio non est verae contraria, raulto raagis nec
prosequimur. Ait enim:Quaresi in opinione se sic
contradictio quae ex opinionibus venit. Contrai'.ic-
habet,id est quod opinio negationis contraria inve-
tionem autem hic pro contrarietale posuit.De ea enim
nitur opinioniaffirmationis,potiusquamconlrarium
non agebatur. Contrariae enim sunt quae circa op-
ponens affirmalio(Siint autem hae quaesunlin voce
posila sunt, id est omne contrarium est opposi-
affirmationes et negationes notae earum quae sunt in
tum. Circa autera eadera contingit verum euradem
anima.Nam sicut in voce affirmatio et negatio est,
dicere, idoirco (luod de his solis et negatio et affir-
ita quoque etiam in opinione, cum ipse animus in
malio simulessepossunt,quaeeidem simul esse
verae
co;zitatione sua aliquid affirmat,aut aliquid negat,
contingit, simul autem eidem non conlingit inesse
quod nos alio loco diligentius expediemus,ergo quo-
contraria, ut concludalur quoniam de quibus et
niam affiriiiationes et negationes quae sunt voce,
afflrmatio et negatiosimulverae3uut,eaeidera simul
notae earum sunlaffirmationumvelnegationumquae
r\ inesse possunt, contraria vero siraul eidem inesse
sunt inanima),manifestum est quoniam eslatfirina-
non pcssunt quae ergo simul vera? sunt, non
;
tioni contrariaquidem negatio circa idem universa-
possunt esse contraria. Noster quoque laborjam
lis, circa idem autetn addidit nedisjunctim affirma-
tranquillo constat portu. Nihil enim (ut arbitror)
liones et negationes contrarias diceremus, sed ait
relicluro estquod ad plenam hujus libri noliliam
affirmationem et negalionem esse de una eademque
pertineret.Quare si rem propositam sludio diligen-
re,etillam quidem universaliteraffirmare, illam vero
tiaque perfecimus,er;t peruiile his qui harum re-
universaliternegare.Earumautemhaec suntexempla
rum scientia complectendarura cupiditate tenebun-
ut ei quae est quoniam omne bonum bonum est, vel quod nobis pro-
tur. Sin vero rainus id effecimus,
quoniam omnis homobonus est,ea quae estquoniam
positura ut obscurissimas hujus libri sentea-
fuit,
nullum,id est nullum bonum bonum est.coiitraria
tias enodai-emus, labori nostro nihil ut alii nocilu-
est,vel quae, nuilus,hocest nulhishorao, bonus est.
ro, et si non oportebil, obloquitur.
Contradictoria autem aut, non omnis, id est non
omnishomo bonusest^contra eamquae dicit,omnis ffe guid in his Anicii Manlii Severini Boetii operibus
639 AN. MANL. SBV. BOBTII 640
possit amplius requiri, priorum et posteriorum Ana- A donatos, adjunximus, ubique studenies ne noslro of-
lyticorum Aristoteiis libros Latinitate ab hoc auctore (icio defuiise videamur.

PRIORUM ANALYTIGORUM ARISTOTELIS

LIBRI DUO
AN. MANL. SEV. BOETIO INTERPRETE.

LIBER Piil^IUS.
CAPUT PRIMUM. quidem necessaria per subjectos terminos.non au"
De propositione,termino et tem sumpta sunt per propositiones. In toto autem
syllogismo.
Primum dicendum circa quid etde quo estinten- esse alterum in altero, et de omni praedicari alte-
tio,quoniam circa demonstrationem et de disciplina rum de altero idem est. Dicimus aulem de omni
demonstrativa est.Deindedeterminandum quidpro- prffidicari, quando nihil est sumere subjecti, de

positio, et quid terrainus, quid syllogismus, quis B quo non dicatur alterum, et de nuUo similiter.
perfectus, et quis imperfectus.Postea veroquid est CAPUT II.

in toto esse, vel non esse hoc in illo,et quid diciraus De conversione absolutarum propositionum.
de omni, aut de nullo praedicari. Propositio ergo est Quoniam autem omnis propositio est, aut de
oratio affirmativa, vel negativa alicujus de aliquo. inesse, aut ex necessitate inesse, aut contingere
HBecaulemautuniversalis,aulparticularis,autindefi- inesse harum autem.hae quidem affirmativae, illae
;

nita. Dico autem universalem quidem, cum aliquid autem negativae secundum unam.quamque appella-
omni, aut nulli inesse ;
particularem vero, cum tionem rursus autem affirmativarum et negaliva-
;

alicui,autnon alicui,aut non omni inesse. Indefi- rum,alia3 sunt univer8ales,aliae particulares.aliaein-
nitam autem, cum quid inesse, vel non inesse sig- definitae : universalemquidemprivativam deeoquod
nificat, sive universali, vel particulari, ut conlra- est inesse, necesse est in terminis converti. Ut si
riorum eamdemessedisciplinam.autvoluptalemnon voluptasestbonum.nequebonum nullum,erit
nulln
esse bonum.Differt autem demonstrativapropositio autem converti quidemne-
voluptas. Praedicativam
a dialectica,quoniamdemonstrativaquidenj sumplio cessarium est,non tamen universaliter,sed in parle,
alterius partis contradictionisest. Non enim inter- ut, si omnis voluptas est bonum,et bonum aliquod
rogpt,sed sumit, qui demonstrat.Dialectica vero in- C volupta&.Particularem autem affirmativara quidem
terrogatio,contradictionis est. Nihilautem refertut converti necesse est particulariter.Nam si voluptas
fiat ex utraque syllogismus; nam et qui demonstrat, aliqua,bonum,et bonum aliquod erit voluptas.Pri-
et qui interrogat,syllogizat,sumen8aliquiddealiquo vativam vero non est necessarium. Non enim si bo-
esse, vel non esse. Quare erit syllogistica quidem mo non inestalicuianimali.etanimal non inestali-
propositio,simpliciteraffirmatio vel negatioalicujus cui homini.iPrimum ergo sit privativa universalis
de aliquosecundum dictummodum.Demonstrativa a b propositio, si ereo nuUi b inest a, neque a nulli
vero si vera sit.et per primas propositiones sumpta. inerit />.Nam si alicui inest ut c,non verum erit nul-
Dialectica autem percontanti quidem interrogatio lum b a.Nam c eorum quae sunt b aliquod est.
esse
contradictionisest, syllogizanti vero sumptioappa- Si vero omni tinest a,el b alicui a inest,nam si nuUi
rentis et probabili8,quemadmodum in Topicisdic- neque a nuUi inerit,sed positum eral omni inesse.
/>

tum Quid est ergo propositio, et quid differt

est. Similiter autemetsi particularis bStpropositio,nam
syllogistica a demonstrativa et dialectica, diligen- si inest a alicui 6,el b alicui eorum quae sunt o ne-
tiusquidem in sequentibus dicetur. Ad praesentem cesse est inesse ; si enim nulli,nec a nulli ineritt.
veroutilitatem, sufficienter nobis determinata sint, Si autem a alicui eorum quae sunt b non inest, non
quae nunc dicta sunt. Terminum autem voco, in rv necesse est et b alicui a non inesse,ut si b quidem
quem resolvitur propositio,utpr8edicatum,et de quo sit animal,a vero homo,homo enim non omni ani-
proedicatur, vel apposito, vel separato esse, vel non mali, animal vero omni horaini inest.
esse.Syllogismus estoratio in qua, quibusdam po- CAPUT 111.

sitis,aliud quiddam ab his quae posita sunt ex ne- De conversione propositionum de modo
cessitate accidit, eo quod hajc sunt. Dico autem eo Eodem autemmodose habebit innecessariispro-
quod haec sunt, propter haec accidere. Propler haec positionibus, nam universalisquidemprivaliva uni-
vero accidere.est nuUiiis extrinaecus termini indi- versaliterconverlitur.Aflirraativarumautemutraque
gore.ut liaL necessarium.Perfectum vero voco syllo- parliculariter. Nam si nece.sse est a nulli b inesse,
gismum, (lui nullius alius indiget, prroter ea quae necesse est et h nulli a inesse si enim alicui con-
;

sumpta sunt.ut appareat necessarium.Imperfectum tingit.et aalicui/? continget. Siaulem exnecessitate

vero, qui indiget aut uniua aut plurinm, quas sunt a omni vel alicui b inest, et b alicui a necesse est
 641 PRIORUM ANALYTICORUM ARISTOTELIS INTERPRKTATIO. 642

inessse.namsinonexnecessilateiiieat.nequeaalicui A. consequens est, medium vero nulli postremo, non

fcexnecesaitateruerit.Particularisveroprivalivanon erit syllogismus exlremitatum.Nihilenim necesBa-

convertitur, proplereamdemcausain, propterquain
etsupra diximus. In conlingentibus vero, quoniara
multipliciterdicilurcontingere.naTietnecessarium,
etnonnecessariura.etpossibilecontingere dicimus;
inaflirmativisquidem,similitersehabebitsecundum
conversioneminomnibus. Nam siaomni autalicui b
rium acciditjCo quod haec sunt,nam et onmi etnuUi
contingitprimuii) poslremo inesse, quarenoquepar-
ticulare,neque universale (it necessarium. Gum au-
tem nihil est necessarium,per haec non erit syllogis-
mus. Termini vero ejus quod est omni inesse, ani-
mal,homo,equus ejusvero quod est nulli.anima),
;

contingit, et b aiicui a continf:it,8i enim nuUi, nec a homo, lapis. Quando vero nec primum medio, nec
nulli b, ostensnm est enim hoc prius. In negativis mediumpostremouUi inest,nec sic eritsyllogismus.
vero non similiter,sed quaecunque quidem contin- Termini vero ut inesse, scientia, linea, medicina ;

gere dicuntur, ex eo quod ex necessitatenoninsunt, ut non inesse, scientia, linea,unitas.Universalibu3

vel in eo quod non ex necessitate insunt similiter. igitur existentibu3terminis,manifestum est in hac
Utsi quisdicathominemcontingerenonesseequunri, figuraquando erit.et quando non erit syllogismus,
aut album nulli tunicaeinesse.Horumenim hoc qui- et quoniam cum est syllogismus, necessarium est

dem ex necessitate inest, illud vero non ex necessi- n terminos sic se habere, ut diximus, et sic se habens
tate inest,et similiter convertitur propositio.Nam si manifestum quoniam erilsyllogismus.bi autem hic
erilsylioKismus.Si autemtiic
contingit nulli homini equum inesse, et^hominera quidem terminorum universaliter,alius vero parti-
contingit nulli equo inesse, et si album contingit culariteradaiium,quandouniversalequidemponitur
nulli lunicae,et tunica conlingit nulli albo, si enira admajoremextremitatem vel praedicativum,vel pri-
alicuinecessario, et albumtuniccealicuiinerilex ne- vativum,parliculare veroad minorem praedicalivum,
cessitate, hoc enim ostensum est prius. Similiter necesse est syllogismum esse perfectum. Quando
autem negativa.Qufecunque vero ut
et in particulari vero ad minorem vel quolibetmodo alitersehabeant
in pluribus,et in eo quod nata sunt dicuntur contin- terminijimpossibile est.Dico autem majorem extre-
gere secundum quemmodumdeterminamuscontin- mitatem quidem in qua medium est, minorem vero,
gens, non siiiiiliter se habebit in privativis conver- quae sub medio est. Insit eniin a quidem omni b, b
sionibus.Sed et universalis(|uidem privativa propo- aulem alicui c, ergo si est de omni praedicari, quod
sitio non convertitur^particularis vero convertitur. in principio dictum est,necesse est a alicui c inesse.
Hoc autera erit raanifestura quando de contingenti Et si a quidem nulli b inest, b vero alicui c, necesse
dicemus.Nunc autemnobis tantum sit cur^ iisquae est a alicui c non inesse,determinatura est enim et
dicla sunt, manifestum, quoniam coutingere nulli de nullo, quomodo dicimus,quare erit syllogisraus

aut alicui non inesse atfirmativam habet figuram, perfectus. autem

Similiter et si indelinitum sit

nam et contingit ipsi estsimiliter ordinatur.fistau- 6 r praedicativum.nam idem erit syllogismus in-

tem,quibuscunque adjacens praedicatur,affirmatio- definito et particulari sumpto.Si autem ad minorem

nemsemperfacit,etomnino, ut:estnon bonum, vel extremitatem universaleponatur vel praedicativum.
est non album, vel simpliciter,est non hoc. Osten- vel privativum, non erit syllogismus neque cum af-
detur autera et hoc per sequenlia, secundura con- firmativa, neque negativa, neque indefinita, neque
versiones autem similiter sehabebuntin iis. particularis 3it,ut si a quidem alicui b inest,vel non
GAPUT IV. inest, b putem omni c inest. Termini ut inesse, bo-
De modis sijliogisiicis et asyllogiatis ahsolulis primx num, habitus, priidentia -.
ubi non inesse, bonum,
figurx. habitus,indisciplina.Rursum si b quidera nulli c, a
His vero determinatis dicemus jam per quae et vero alicui fcinest, vel non inest,vel non omni inest,
quando et quomodo fit omnis syllogismus, postea nec sic eritsyllogismu3.Terminiomniinesse,album,
verodicendura de demonstralione. Prius enim de equus,cygnus nulli inesse,album, equus, corvus.
;

syllogismo dicendum quam de demonstratione, eo Idem autem el si a6 indefinitum sit. Nec quandoad
quod universaliorestsyllogi3mus,namdemonstratio majorem extremitatem quidem univo.rsale ponatur
quidem syllogismus quidam est; syllogismus vero D vel praedicativum,vel privativum,ad rainorem vero
non omnis demonstratio.Quando igitur tres termini particulare privativura, non entsyllogismus vel in-
sic se habent ad invicem,ut et postremus sit in toto definito, vel particulari suinpto. Velut si a quidem
medio.etmediusintoto primovelsit,vel non sit, ne- omni b inest, b autem alicui c non inest, vel non
cesseestextremitatum perfectumessesyllogismum. omni inest.Gui eniin alicui non inest medium, hoc
Voco autem medium quod et ipsum in alio.el aliud omne et nullum sequatur primum. Ponantur enim
in ipso est.quod et positione medium est extreraa lermini,animal, homo, album, deinde et de quibus
;

vero quod et ipsum in alio, et in quo aliud est. albisnonpraedicaturhomo^sumanturcygnusetnix ;

Si enim a de orani b, et b de ornni c, necesse ergoanimaldeunoquidemomni praedicatur, dealte-

est a de omni c praedicari. Prius enim dictum roveronullo, quare non erit syllogismus.Rursum a
est quomodo de omni dicimus. Simililer autem quidem nulli insit, ^ autem aiicui c non insit, et
fc

est si a rie nullo 6, b autem de oroni c, quoniam a sint termini, inanimatum,bomo,album, deinde su-
nuUic inerit.Si autem primum quidem omni medio manlur alba, de quibus non prsdicatur homo, cy-

L
 :

643 AN. MANL. 8EY. BOETII 644

gnus et nix ; nam inanimatuna de hoc quidem omni A animal, homo non ; inesse, linea,animal,lapis. Ma-
prifdicatur, de illo vero nullo. Amplius:
quoniam nitestum ergo quoniam si fit syllogismus ex univer-
indefjnitumestalicui eorum quaesuntc noninesse<>, salibus terminis.necesse estterminos sic sehabere,
verum estauterael nulli inest,et si non ornni,quo- ut in principio diximus. Aliter enim se habentibus
niam alicui non inest,sumptis autem his terminis terminis non fit conclusio necessaria. Si autem ad
velut nulli inesse, non fit syilogismus (hoc enim alterum sit universaliLer medium,quando ad majus
dictum est prius)manifestum;ergo estquoniamineo quidem fuerit universaliter vel praedicative, vel pri-
quod sic se habent termini non erit syllogisraus, es- vative,ad minusautem est parliculariter.et opposita)
set enim et in ijis.Similiter autem ostendetur, et si universali {dico autem oppositae,si universale qui-
universale ponatur privativum.Neque enimsiambo dcm privativum particulare praedicativum, vel si
intervalla particularia pr3edicative,vel privative di- universale praedicativum, particulare privalivum),
cantur,aut hoc quidem praedicativum,illud veropri- necesseestsyllogismumfieri privativuni particulari-
vativum,vel hoc quidemindefinitum,illud verodefi- ter. Nam',sim nuUi quidem u, x autem alicui ir est,
nitum, vel arabo indefinita, non erit syllogismus necesse estrtalicui x non inesse.Quoniam enim cod-
nullo modo.Termini vero communes omnium,ani- m inerit, m n verosuppo-
vertitur privativum,nulli
mal,album,equus,animal,album,lapis.[MHnifestum p nebatur alicui a; inesse, quare ?i alicui eorum quae
est igitur ex iis quae dicla sunt quoniam si sit syllo- sunt X non inerit.Fit enim syllogismus per primam
gismusin hac figura particuUris,quoniam necesse figuram. Rursus si n quidem omni m, x vero alicui
estterminos sicsehabere, utdiximus. Aliter enim non inest,necesse est n alicui x non inesse.Nara si x
sehabentibus,nullo[modo]fit.Palam autem quoniam omniinest?i,praedicaturautemetmdeoroninneces8e
omnesquiinhacsuntsyllogisraipert'eclisunt,omnes est m omni x inesse,supponebatur autem alicui non
enimperficiunturpereaquae exprincipio sumuntur, inesse.Et si m n omni quidem inest, x aulem non
et quoniamomnia problemataostenduntur perhanc omni,erit syllogismus,quoniam non omni x inest n.
figuram etenim omni et nulli, alicui et non alicui
; Demonstratio autera eadem. Si autem de x quidera
inesse. Voco autem hujusmodi figuram,priraam. ooini, de n vero non orani praedicatur m, non erit
CAPUT V. syllogisraus.Terraini inesse,animal,sub8tantia,cor-
De syllogismis absolutis in seciinda figura. vus.Non inesse, Hnimal,album,corvu3. Nec quando
Quando vero idem huie omni quidera, illi vero de X quidem nullo, de n vero aliquo.Terraini inesse,
nuUi inest,vel utique omni,vel nulli, figuram qui- aniraal, substaDtia,lapis. Non inesse, animal, sub-
dem hujusmodi voco secundam. Medium autem in stanlia.scientia. Quando igitur opposilura est uni-
hac dico quod de utraque praedicatur; extremitates versate particulari, dictuin est quando erit,et quan-
vero de quibus dicitur hoc,majorera quidemextre- tJ dononeritsyllogismus.Quando autemsimilisrigurae
raitatem, quae juxta medium minorem
posita est, fuerint propositiones,ut ambaeprivativaevelaffirma-
vero, quae longius sita est a medio. Ponitur autem tivae,nullo modo erit syllogismus.Sint enim primum
medium foras quidera extremitatum, primum vero privativae,et universale ponatur ad majorera extre-
positione.Perfectusigitur non erit syllogismus nuUo mitatem,ut m n quidera nulli,a;autem alicui nonin-
modo in hac figura, possibile vero erit et universa- sit;contingitergo et omni,etnullia;inessen.Termini
libus, et non universalibus existentibus terrainis. quidem nuUi inesse,nigrum,nix,anima!. Omni vero
Universalibusigiturterajiniseritsyllogismusquando inesse,non est sumere, si m alicui quidem a; inest,

medium huic quidem omni,illi vero nuUi inerit, etsi alicui autem non.Nam si omni x inest??, et m nulli,
ad utrumvis si privativum, aliter vero nullo modo. n etiara m nulli x inerit sed positura erat alicuiin-
;

PraRdiceturenim7ndenquidemnullo,deiC veroomni, esse, non igitur sic sumere contingit terminos. Ex

quoniam igitur convertitur privativa, nulli rn inerit
«,at m omni x supponebatur,quare n nulli x inerit
hoc enimostensum est prius.Rursum simwquidera
omni inestjic vero nulli, neque n x nulli inerit. Nam
si m nulli .T,neque« nulli n inerit.at vero m omni n
inerat, quare x nuUi inerit. Facta est enim rursum
priraafigura.Quoniamautemconvertiturprivativum
neque n nuUi x inerit, quare erit idem syllogismus,
est autem ostendere haec el ad impossibile ducentes.
Quoniam ergo fit sylloi^Msmus sic se habentibuster-
minis manifestura, sed non pert'ectus,non enimso-
lura ex iis quae ab initio surnpti sunt,sed ex aliis
perficitur necessarium. Si autem m de orani n et x
indelinito autem ostendendura est. Quoniam enim
verum est m non inesse alicui a;,et si nuUi inest,nulli
vero cum insit non erit syllogismus, manifestum
quoniam neque nunc erit.Rursum sipraedicativae, et
[) univcrsale ponatur similiter,ut m orani quidem n.
X autem alicui insit,contingit ergo et omni,et nulli
X inesse.Termini nulli inesse,aibum, cygnus, lapis.
Omni vero non erit sumere terminos,propter eam-
dem causam quaem et priua, sed ex indefinitomon-
straudum est.Si autem universale ad minoremex-
tremitatem e3l,et m x quidem nulli, n vero alicui
non inest, conlingit ?;, et omni et nulli x inesse.
Termini inesse,album,aniraal, corvus noii inesse, ;

praedicetur, non erit syllogismus. Termini inesse, album,lapis, corvus.Similiter aulem et si praedica-
substantia, animal, ratio non inesse, subslantia,
; tivaj fuerintpropositiones. Termini non inesse, al-

animHl,lapis,medium,substantia. Nec quando de n bum, animal,nix inesse, album, animal, oygnus.

;

nec de x nullo praedicatur m.Termini inesse, linea, Manilestura estigitur q,uoniam si similisligurffisint
 :

645 PRIORUM ANALYTICORUM ARISTOTKLIS INTBRPRETATIO. 646

propositiones, et haec quidem universalis, illa vero A aulem hic quidem situniversaliterad medium,alter
particularis, quoniam nullo modo (it syllogismus. vern particulariter, si uterque sit pra^d.cativus, ne-

Sed npc si alicui, utrique inest, vel non inest, vci cesse et fieri syllogismum, et si alteruter situniver-
hiiic quidem inest, illi vero non, vel neutri onini, tprminonim nam si r omni s insit,p vero ali-
salis ;

autem communes omnium,

vel iadelinilae.Termini cms, nccesse est et/' alicui rinesse, nam quoniam
ttlbum.animal, homo,album, animal, inanimatum. convertitur affirmativa, inerits alicui p.quare quo-
Manifestum est igilurex praedictis quoniam si sic se niam romni s inest,;5autem alicui ;?; et ralicuip
habent termini ad invicem, ut dictum est, (it syllo- inerit, quareet p alicui r. Rursura si ralicui a,
p
gismus ex necessitate, et si syllogismus, necesse vero omni s insit, necesse est et p alicuir inesse,
est terminos sic se habere.Palam autem et quoniam namidemmodusdemonstrationis.Estautemdemon-
omneo iraperfecti sunt,qui in hac (igura sunt sylio- strare et per impossibile, et expositione, quemad-
gismi:omnes enim perdciunlur assumptis quibus- modumin prioribus.Si autem unusquidemsitpra;-
dam,quaBvel insunt terminis ex necessitate, vel po- dicativus,alius vero privativus,universaliter autem
nunturvelut hypotheses, ut quando per impossibile praidicativus, quando minor quidem fuerit praedica-
oslendimus. Et quoniam non (it a((lrmativus syllo- tivus,erit syllogismus nam si r oinni s, p vero ali- ;

gismus per hanc (iguram, sed omnes privativi, et n cui s non inest, necesse est p alicui r non inesse,
uuiversales, et particulares. si enim p omni r, et r omni 5, et
p omni s inerit,
GAPUTVI, sed non inerat.Monstratur autem et sine deductione,
De syllogismis absolutis lertix figurx. si sumatur aliquid eorura quaj sunt s, cui
p non in-
Si autem eiderahoc quidemorani,illud vero nulli est. Quando vero major fuerit prajdicaticus, non
incst,vel arabo omni vel nulli, figuram quidera hu- eritsyllogismus, ut p insit orani s, r autem ali-
si

jusmodi voco tertiam. Medium aulem in hac dico, cuis non insit.Terminivero omniinesse,animatum;
quo ambopr«dicaraus ;exlreraitates vero,quae prae- homo, animal. Nulli vero,non est suraere terminos
dicantur ;majoremautemextreraitatem,quaelongius si r inest alicui quidem s,alicui autem non.Sienim
est raediominorem vero, quae propius. Ponitur
; omni s inest p, r autem alicui s,et p inerit alicuir,
autem medium foras quidem extreraitatura,ultiraum sed positumeratnullirinesse.Sedquemadraodumin
vero positione est. Perfectus igilur non fit syllogi- prioribus dicendura est ; nam cum indefinitum est
smus, nec hac figura, possibilis vero erit et uni-
in alicui non inesse, et quod nulli inest, verum est
versaliter, et non universaliter terminis existenti- dicerealicui non inesse,nulli vero cum inesset,non
bus ad mediura. Universaliter quidera quando et erat syllogisraus ;maniiesturacrgo e3l,quoniamnon
p et r inerunt orani s, quoniara alicui r inerit p ex eritsyllogismus.Si autemprivativussit universalis
necessitate, nam quoniam convertitur pnedicativa, ^ terminus, quando major quidem privalivus fuerit,
inerit s alicui r. Quare quoniam p inest omni s, et s minor autera praedicativus,eritsyllogisraus:Si enim
alicui r, necesse est p alicui r inesse.Fit enim syllo- p nulli s, r autera alicui inestp alicui r
s, et
gismus per primam figuram. Est autera et perim- non inerit. Hursum enira prima erit figura, r s pro-
possibile, et expositione facere demonstrationem positione conversa.Quando autem minorfuerit pri-
si enim arabo orani s insunt,si sumatur aliquod eo- vativus, non eritsyllogismus. Termini inesse, ani-
rum quae sunt s, ut w huic et p et r inerunt ex ne- mal, horao, ferum. Non inesse, animal, scientia,
cessitate, quare alicui r ineritp. Et si r omni qui- ferura,mediura in utrisqueferum.Nec quandoarabo
dem s, p autem nuUi s inest, erit syllogismus, quo- privativi ponuntur,estautemunusquiderauniversa-
niiim p alicui r non inerit ex necessitate. Nam idem lis, alter vero particularis. Terraini inesse, quando
modus erit demonstrationis, oonversa r s proposi- minor est universalis ad mediura,animal,homo,fe-
tione. Ostendeturautemetper impossibile,quemad- rum, non inesse, aniraal, scientia, ferura. Quando
modumin prioribus.Si auteminsit r,squidem nulli, autera major, non inesse quidem, corvus, nix, al-
p vero omni s,non erit syllogismus.Termini inesse, bum inesse vero non est sumere si r alicui quidera
;

animal, equus, horao; non inesse, aniraal, inani- inest s,alicui autem non inest.Si enim p oranis r in-
matum, horao, neque quando ambo de nullo s di- D sit, r autem aiicui s, et p inerit alicui s. Positumest

cuntur, non erit syllogismus. Termini inesse, ani-
raal, equus, inanimatura; non inesse,homo,equus
inanimatum, raediura, inaniraatum.Manifestum est
igitur et in hac figura etquando erit,et quando non
erit syllogisraus ex universalibus terminis.Quando
enimamboterrainisuDtpraedic;ttivi,eritsyllogisraus,
quoniara inest alicuiextremitas extremitati;quando
veroprivativi,non erit syllogismus ;
quando autem
hic quidem privativus,ille vero affirmativus;si
jor quidera fuerit privativus,alter vero affirmativus
erit syli()gismus,quoniara alicui non inest extremi-
tas extremilati. Si autem e converso,
aulem nulli, sed ex indefinito monstrandum est,
Nequesi uterque alicui medio inest, vel non inest
vel unus quidem inest, alter vero non inest» vel hic
quidem alicui, ille vero non omni, vel indefinite,
nullomodoeritsyllogismus.Terrainiauteracommu-
nes oranium, animal, homo, album, aniraal, inani-
raatura, albura. Manifestum estigitur, et in hac fi-
gura, quando erit, et quando non erit syllogismus,
ma- etquoniam habentibus se terminis, ut dictum est,
fit syllogisraus ex necessitate, et si sit syllogisraus,
necesse estterminos sic se habere. Manifestum est
non erit.Si etiam,quia omnes imperfecti suntin hacGgurasyl-
 ;

647 AN. MANL. SEV. BOETII 648

logismi, omnes eniiu perficiuntur quibusdam as- A et ad eos quiexeadem sunt figura, et ad invicem,
sumptis.Et quoniamsyllogizareuniversaleper hanc et ad eos qui ex aiiis sunt figuris.
figuram non erit, neque privativum.neque affirma- GAPUT VIII.
tivum. De syllogi.smis ex necessurio in tribus figuris.
CAPUT VII. Quoniam aulem diversum est inesse,et ex neces-
ad invicem. sitate inesse,etconiingere inesse(nammultainsunt
De tribus figuris et indirectis syllogismus
quidem, non lamen ex necessitate, alia vero neque
Palam autem et quoniam in omnibus figuris, ex necessitate, neque insunt omnino, contingit au-
aliquando non fitsyllogismus.Gum prsedicativiqui- tem ines9e),manifestu;ii quoniam et syllogismus in
dem, vel privativi sunt utrique termini, et particu- unoquoque horum diversus est,el non similiterha-
lares, niliil omnino fit necessarium. Cum autem bentibus se terminis,sed hic quidem ex necessariis,
praedicativus,et privativus,et universaliter suiiiptus ille vero ex iis quae simpliciter insunt,ille autem ex

privativu3,semper fit syllogismus minorisextremi- contingentibus.Ergoinnecessariisquidera feresimi-

tatis ad majorem,ut si a quidem omni b vel alicui, litcr se habet, et in iis qui insunl. Similiter enim
b autem nulli c; conversis enim propositionibus, positis terminis, et in iid quae insunt, et in iis quae
necesse est non inesse. Similiter autem et g ex necessitate insunt vel non insunt, et erit,et non
c alicui a

in aliis figuris, semper enim fit per conversionem erit syilogismus.Verum distabitin eo quod adjacet
syllogismus.Palam etiam quoniam indefinitura pro lerminis ex necessitate inesse, vel non ir.esse,nam
praedicativo particulari positum,eumdemrfaciet syl- et privativum similiter convertitur, et in toto esse,
logisinum in omnibus figuris.Manifestum autemet et de omni similiter assignabimus.Ergoinaliisqui-
quoniam omnes imperfecti syllogismi perliciuntur dem eodem modo ostendetur per conversioncm,
per primam figuram. Aut enim ostensive, aul per quoniam conclusio necessaria,quomodo ineoquod
impossibile clauduntur omnes. Utrinque autem fit est incsse.In media autem figiira quandofuerit uni-
prima figura.Etostensive quidem perfectis,quoniam versalis affirmativa, particularis vero privativa, et
per conversionem claudebantur omnes, conversio rursum in tertia quando universalisq-iidem praedi-
autem primam faciebatfiguram,perimpossibilevero cativa, particularis vero privativa,non similiter erit
demonstratis, quoniam posito falso syllogismus fit demonstralio, sed necesse est exponentes, cui ali-
pcr primam figuram. Ut in postrema figura, si a et cui ulrumqaenon inest,dehoc facere syllogismum.
omni c insunt, quoniam a alicui b inest, nam si
/; Erit enim necessarius in hoc. Si autera de exposito
nulli et b omni c, nuUi c inerit a, sed inerat omni* est necessarius, erit et de illoaliquo.Nam hoc quod
Similiter autem in aliis. Est etiain reducere omnes est expositum, ipsum quidem illud aliquid est. Fit
syllogismosaduniversalessyllogismosprimiEfiguras. ^ autem uterque syllogismus in propria ligura.
Nam qui sunt in secunda figura, manifestum quo- CAPUT IX.
niam per illos perficiuntur,verum non sirailiterom- De mixtis exunanecessaria eialteraabsoluta inprima
nes, sed universales quidem privativa conversa figura.
particularium autem utraqueper ad impossibilere- Acciditautera quandoque et altera propositione
ductionem. Qui vero prima sunt particulares,
in necessaria, necessarium syllogismum, verum
fieri

perficiuntur quidem per se.Estautem et per secun- non utralibet, sed quae ad majorem extremitatem
dam figuram ostendere ad impossibileducentes, ut est, ut si a quidem, b ex necessitale sumptum est

si c, quoniam a alicui c inerit.

a orani b, et b alicui inesse, vel non inesse, b autem c inesse tantum ;sic
Si enim nulli, b autem omni, nulli c inerit /;. Hoc enirasumptispropositionibusexnecessitateaineritc
enim scimus persecundum figuram.Simililer autem vel non erit. Nam quouiam omni b ex necessitate
el in privativo eril demonstratio si enim a nulli ^,
; inest, vel non inesta, c autem aliquid eorum quas
et alicui c inest, a alicui c non erit, nam si a
/> sunt/>, est manifestum quoniam et c ex necessitate
omni c, b autem nnlli inest, nulli c inerit b. Haec erit alterum horum. Si autem a b quidem non

autem fuitmedia figura;quarequoniamqui inmedia necessaria,/; c autem necessaria;non erit conclusio

sunt syllogismi,omnesreducunlur in primoe figurae D necessaria. Nam si est, accidit a alicui h inesse ex
universales syllogismos, qui vero particulares sunt necessitate, per primam et tertiam figuram, hoc
in prima, ad eos qui sunt in meOia, manifestum autem falsum,contingitenim taleessetficui possibile
est quoniam et particulares reducentur ad eos qui est a nuUi inesse. Amplius autcm et ex terminis
in prima figura sunt universales syllogismos qui ;
manifestum quoniam non eritconclusionecessaria;
vero sunt in tertia.cum universales sintquidem ter- ut si a quidem sit motus,/> autem sitanimal.in quo
mini, statim perficiuntur per illos syllogismos. Si autemchomo,namque homo animalest exnecessi-
autem particulares,8umuntur per particularessyllo- tate,moveturautemanimal nonexnecessitate, quare
gismos primae figurae, sed hi reducti sunt ad illos, nec homo.Similiterautemet siprivativasit a 6;nara
quare et tertiae figuraeparticuIares.Manifeslumergo eadem demonstratio.In particularibus auterasyllo-
quoniamomnes reducentur in primaefiguras univer- gismis, si universalis quidem est necessaria,et con-
sales syllogismos. Igitur syllogismi inesse vel nnn clusio erit necpssaria si autem particularis, non
;

inesse ostendentes.dictum est quoraodose habent, necessaria, sive privativa, sive praedicativa fuerit
649 PRIORUM ANALYTICORUM ARISTOTELIS INTERPRETATIO. 650
univcrsaHa propositio, Sit autem primo universalis ^ sunt, cnon ineritt. Rursum sit praedicativa, et uni-

necessaria, et a quidcm omni b insit ex necessitale, versalis, ct necessaria. etponatur ad b quidem praj-
tautem alicui c insit solum, necesse est ergoaalicui dicativum, si ergo a omni b ex necessitate inest, c
c inesse ex necessitate,nam csub/^ est,b autetn omni autem non inest,quoniam non inerit h alicui c
alicui
a inerat exnecessitatc. Similiter autem et si priva- inanifestum, sed non cx necessilats. Nam iidem ter-
ti vus syllogismus sit, nam eadem erit demonslrulio. mini,cruntad demonstralionem,qui in universalibus
Si aulem p.irticularis est necessaria, non erit con- syllogismis : sed necsi privativa necessaria est par-
clusio necessaria nihil enim impossibile evenit, sumpta, erit conclusio necessaria.
ticulariter Nam
quemadmodum nec in universalibus syllogismis, per eosdem terminos demonstratio.
simililer autem et in privativis. Termini, motus, CAPUT XI.
animal, album. de syllogismis mixtis ex altera necessaria et altera
CAPUT X. absolufa in tcrlia figura.
De mixtis ex una neressaria et altera absolula in se- In poslrema autem figuratertninis quidem univer-
cuvda fxgura. salibus ad medium, et praedicativis utrisque propo-
h\ secunda autem figura si privativa quidem pro- sitionibus, si utralibet sit necessaria, et conclusio
positio universalis sit et necessaria, conclusio erit erit necessaria. Si autem haec quidem sit privativa,
:„ o:. ,..i j:_-i:..- ;„ Dmi.. ..^ j:„.,4:..„ j -.^l- . -i ,. f.
necessaria. Si autem praedicativa, non necessaria. illa vero praedicativa,quando privativa quidem fuerit
Sit enim primum privaliva necessaria.et a b quidem necessaria, et conclusio erit necessaria,quando au-
nulli contingat,cautem insittantum; quoniam ergo tem pra3dicativa,non erilnecessaria. Sint enim pri-
convertitur privativa; et b nulli a contingit, a autem mum utraeque praedicativae propositiones, et a et 6
omni c inest, quare nulli c contingit b, nam c sub a omni 6"insint, necessaria autem sit a c", quoniam
est. Similiter autem et si ad cponatur privativum, ergo b omni c inest, et c aliciii b inerit, eo quod con-
nani si a c nulli contingit, et c nuili a poterit inesse, serlitur universalis particulariter. Quare si a inest
aaulem orani b inest. Quare nulii eorum quas sunt b omni c ex necessitate, et c alicui b, et a alicui b ne-
contingitc, fitenim primafigura. Rursum non ergo cessarium inesse, nara /> sub c est. Fit igitur prima
neque b ipsi c, convertitur enim similiter. Si autem figura. Similiter autem ostendetur, et si fc c est ne-
praedicativa propositio est necessaria, non erit con- cessaria, convertiturenim calicui a,quare si omni c
clusio necessaria, insit enim a omni b ex necessitate, inest b ex necessitate, et a alicui b inerit ex necessi-
caulem nulli insit tantum, conversaergo privativa, tate.Rursum sil a c quidem privaliva, 6 c vero afflr-
fitprima figura. Ostensum est autem in prima quo- maliva, necessaria autem privativa, quoniam ergo
niam cum non est necessaria quae ad majorem est convertituraffirmativa, eritcalicui 6, aautem nuliic
privativa, nec conclusio erit necessaria, ;quare nec C ex necessitate, neque aalicui ft inerit exnecessitate,
in his erit ex necessitate,Amplius autem si conclu- nam b sub c est. Si autem pncdicativa sit necessaria,
sio est necessaria, accidit calicui a non inesse ex noneritconclusionecessaria.Sitenira/;cpraedicativa
necessitate, si enim b nulli c inest ex necessitate, et necessaria, a cautemprivalivaet non necessario,
neque c nuUi ineritex necessitate, /Mulem alicuia
/) quoniam ergo convertitur affirmativa, ineritetcali-
necesse est inesse, siquidem eta omni b ex necessi- cui b ex necessitate. Quare si a quidem nullieorum
tate inerat, quare c necesse est alicui anon inesse, quffi sunt c inest,cautera alicui eorum quaesuntft eta

sed nihil probibet a hujusmodi accipere, cui
contingatinesse.Amplius terminosponentes sit
et si
ostendere, quoniara conclusio non esl necessaria
simpliciter. Ethis existentibus, necessarium utsita
animal, b vero homo, c autem album, et similiter
omni c alicuieorum quae sunt h non inerit,sed nonex neces-
sitate.Ostensum est enim in prima figuraquoniam
privativa propositione necessaria, nec conclusio erit
necessaria. Amplius autem etper terminos sit mani-
festum, sit enim aquidem bonum in quo h animal,

propositiones sumptae sint, contingit enim animal cautem equus, ergo bonum quidem contingit nulli
nulli albo inesse, non inerit ergo nec homo nuUi en.uo inesse, animal vero necesse est omni equo
albo, sed non ex necessitate. Gontingitenim homi- inesse, sed non necesse est aliquod animal non esse
nem fieri album, non tamendonec animal nulli albo ]) bonum, siquidem conlingit omne esse bonum. Aut
insit, quare cum haec sint, necessaria erit conclusio, sinonhocpossibile, sed vigilare, vel dormire termi-
s i mpliciter autem non necessaria.Similiter autem se num ponendum. Omneenim animal susceptibile est
habebitet in particularibussyIIogismis,quando pri- horum. Si igitur termini universaliter ad medium
vativa quidem propositio, et universalis fuerit, et sint, est quando erit conclusio necessaria.Si
dictum
necessaria, et conclusio erit necessaria. Quando auLem quidem universalis, ille vero particularis
hic
autem praedicativa universalis fuerit necessaria,pri- praedicativus uterque, quando universalis fuerit ne-
vativa vero particularis non necessaria, non erit cessarius, et conclusio erit necessaria. Demonstra-
conclusio necessaria. Sit enim primum privativa,et tio autem eadem quae prius,convertitur enim el par-
universalis necessaria, et ab quidem nuUicontingat ticularis affirmativa. Si ergo necesse est b otnni c
inesse, c autem quoniam ergo converti-
alicui insit, inesse, a autem sub c est, necesse est b alicui a
tur privativa, et b nulli a continget inesse, a autem inesse.Si autem b alicui a, et a alicui b inesse ne-
alicui c inest, quare ex necessitate alicui eorum quae cessarium, convertitur enim. Similiter autem et si

Patrol. LXIV. 21
651 AN. MANL. SEV. BOETII 652

o c sit necessaria universalis, nam b sub c est. Si \ necesse non esse,eadem erunt.vel sequentia se in-
autem particularis est necessaria, non erit conclusio vicem. De omni enim affirmalio, vel negatio vera.
necessaria. Sitenim h c particularis et necessaria,a Erit ergo contingens necessarium, et non necessa-
autem insit omni c, nontamen ex necessitate, con- rium contingens.Accidit autera omnes quae secun-
versa ergo bc prima fit tigura,et universalis quidem dum contingere sunt proposiliones converti sibi
propositio non necessaria,parlicularisautem neces- invicem,dico autem non affirmativas negativis,sed
saria, quando autem sic se habebant propositiones, qusecunque affirmalivam habentfiguram secundum
non erat conclusio necessaria, quare nec in his. oppositionera, ut ea quse est contingit esse ei quae
Amplius autem et ex terminis manifestum.Sit enim est contingit non esse,et ea quae est contingit omni
a quidem vigilatio, b autem bipes, in quo autem c ei quse est contingit nulli, vel non omni, et quae

animal, ergo b alicui c necesse est inesse, a autem alicui, et quae non alicui,eadem autera modo et in
omni c contingit, et a non necessario b, non enim aliis. Quoniam enim quod est contingens non est

necesse estaliquem bipedem dormire vel vigilare. necessarium,et quod non est necessarium possibile
Similiter autem per eosdem terminos ostendetur est non esse, manifestum quoniam si contingit a
etiam si a c sit particularis et necessaria. Si autem inesse t,contingit et non inesse, et si omni cootin-
hie quidem terminorum sit priEdicativus,ilIe priva- „ git inesse, et omni contingit non inesse. Similiter
tivusetnecessaj-ius, quandouniversalis fuerit priva- autem et in particularibus affirmationibus.nam ea-
tivus et necessarius, et conclusio erit necessaria.Si dem demonstratio.Sunt autem hujusniodi proposi-
enim a nulli c ex necessitate contingit,^ autem alic;ui tiones praedicativae,nam contingere ei quod est esse
c inest, necesse est a alicui b non inesse, quando similiter ponitur, quemadraodum dictum est prius.
autem affirmativa necessariaponetur vel universalis Determinatis autem his, rursum dicimus quoniam
vel particularis, vel privativaparticularis, non erit contingere duobus modis dicitur; uno quidem,quod
conclusio necessaria.Nam alia quidem eadem qure plerumque fit et deficit, necessarium, ul canescere
et in prioribus dicemus.Termini autem cum univer- hominem, vel augeri, vel minui, vel omnino quod
salis quidem affirmativa est necessaria, vigilatio, natum est esse.Hoc enim non continuum habet ne-
animal,homo,medium homo cum autem parlicu-
: cessarium,eo quod non semper est horao, cum ta-
larisprgedicativanecessaria,vigilatio,animal,aIbum. men homo est, aut ex necessitate, aut ut in pluri-
Animal enim necesse est alicui albo inesse, vigilatio bus est.Alio autem modo infinitum,quod et sic, et

autem contingit nulli,et non necesse est alicuiani- non sic possibile, ut animal ambulare, vel ambu-
malinoninessevigilationem.Quandoautemprivativa lante fieri motum terrae,vel omnino quod casu fit,

particularis est necessaria, bipes, motus, animal, nihil enim magis nalum est,vel contrario.Con-
sic

mediunj animal.Manifeslum igitur quoniaminesse vertitur ergo et secundum oppositas propositiones

quidem non est syllogismus, si utraeque proposi-
tiones non sunt in eo quod est inesse, necessaria
vero est, et altera solum existente necessaria. In
utriusque autem affirmativis et privativis existenti-
bus syllogismis necesse est alteram propositionem
utrumque contingens,non tamen eodem modo,sed
quod natum quidem est esse ei quod non ex neces-
sitate esse.Sic enim contingit non canesccre homi-
nem. Infinitum autem ei quod nihil magis sic, vel
illo modo.DiscipIina autem,et syllogismus demon-

similem esse conclusioni. Dico autem similem, si strativus,ex infinilis quidem non est,eo quod inordi-
inesse quidem, inexistentem, si autem necessaria, natum et medium, ex iis vero qua? nata sunt esse,
necessariam.Quare et hoc paIam,quoniam non erit pene orationeset considerationes fiunt de sic con-

conclusio neque necessariojneque inesse,non sumpta tiugentibus,ex autem possibile quidem estfieri
illis

vel necessaria,vel quse inesse significet propositione. syllogismum,aon tamen solet quccri.HaJc ergo defi-
Igiturde necessario quomodo fit, et quam differen- nientur magis in sequentibus,nuncautem dicemus
tiam habeat ad inesse,sufficientem pene dictum est. quando et quomodo,et quis erit syllogismus ex con-
tingentibuspropositionibus.Quoniam autem contin-
CAPUT XII. gere hoc huic inesse dupliciterest accipere, aut

contingenti non necesmrio.

D enim cui inest hoc,aut cui contiogit ipsum inesse,
J)e
nam de quo b, a contingerehorum allerum signifi-
De contingente autem post haec dicemus.,quando, cat,aut de quo dicitur 6, aut de quo contingit dici,

et quomodo,et per qua3 erit syllogismus.Dico autem de quo autem b,a contingere, aut omni b possibile
contingere, et contingens,quo non existente neces- inesse a, nihil differt. Manifestum igitur quoniam
sario, posito autem inesse, nihil eril propter hoc dupliciter dicetur a omni b inesse contingere.Pri-
impossibile.Nam necessariun) »quivoce contingere mum ergo diceuius si de quo c contingit b, et de
dicitur.Quoniam autem hoc est contingens,manife- quo b conlingit a, quis erit,el qualis syllogisraus,
stam ex affirmationibus et negationibus oppositis. siceniniulraequepropositionessumunlursecundura
Nam non contingit esse, non possibile esse et im- conlingcre,quando autem de quo h est contingit a,

possibilc esse, et necesse est non esse, vel eadcra h;ec quidem inesse,illa vero contingens.quare a si-

sunt, vel sequuntur se invicem, quare et opposita milibus figuris inoipieDdum,quemadmodum esl io

his contingit esse, et non impossibile esse, et non aliis.

653 PRIORUM ANALYTICORUM ARISTOTELIS INTERPRETATIO. 654
CAPUT XIII. A tibus seterminis.nullus fit syllogismus,nam omnis
De stjllogismis ex ambabua conlingentibiis in priina syliogismits vel ejns quod est inessc est,vel ex ne-
liyura. cossitatc vel contingere.non est autem ejus quod est
Quaiido ergo a contingit omni i,et b omni c.syl- incsse.neque necessarii, manifestum quoniam non
logisraus perfeclus, quoniam a contingit omni
cril est,nara arfirmativus inlerimitur privativo,et priva-
c inesse.lloc autem manifestum est ex definitione, tivus affirmativo,relinquitur ergo ejus quod contin-
nam contingere omni inesse sic dicebamus.Simili- gere esse: hoc autem impossibile. Ostensum est
ter autem et si a quidem continjiit nulli b, b autem enim quoniam sic se habentibus terminis,et omni
omni c,quoaiani a contingit nulli c. Nam de quo b postronio primum necesse inesse,et nulli contingere
contingit.a non contingere.hoc erat nuUum dimit- inesse,quare non erit ejus quod est contingeresyl-
tere sub 6 contingentium.Quando autem a contingit logismus, nam necessariura imo erat contingens.
omni b.b autem nulli cpersumptas quidem propo- Manifestum autcm et quoniam cum universalessunt
sitiones nullus fit Byilogismus,conversa autem b c termini in contingenlibus propositionibus, semper
secundum contingere, lit idem quemadmodum et fit syllogismas in prima figura, sive sunt praedica-

prius,quoniam enim contingit b nulli cinesse,con- tivi, sive privativi. Verum ex praedicativis quidem

lingil et omni inesse. Hoc autem dictum prius. „ perfectus, ex privativis autera imperfectus. Oportet
Quare si b quidem omni c,a autem omni 6,rursum autem contingere sumere non in necessariis, sed
idemfilsyllogismus.Sirailiterautemetsiadutrasque secundum dictara definitionera, aliquoties autem
propositiones negalio ponatur cum contingere (dico latet hujusmodi.
autem ut siacontingit nulli ft,et/; nulli c),igiturper GAPUT XIV.
sumptasquidempropositionesnullusfitsyllogismus De syllogismis ex una absolula et altera conlingente
conversis autem rursus idem erit qui et prius.Ma- in prima figura.

nifestum est igitur quoniam negalione posita ad mi- Si autera haec quidem inesse,illa vero contingcre

norom extremitatera,vel ad utrasque propositiones, sumatur propositionum, quando quae ad majorem

aut non fit quidem,sed non per-
syllogisraus,aut fit quidera extremitatera contingere significaverit per-
fectus, ex conversione enim
necessarium. Si au-
fit fecti erunt oranes syllogismi,et contingentis secun-

tem hffic quidem propositionum universalis, ilia dum dictam deterrainationera, quando autem quae
vero particularis sumatur,ad majorera quidcra ex- ad minorem.et iraperfecli oranes.et privalivi syllo-
trerailatem posita universali,syllogismus erit per- gismi,non contingentis secundum dictam determi-
fectus.Nam si aomni autem alicui c,a
b contingit,/> nalionem, sed ejus quod est nulli,aut non omni ex
alicui c contingit,hoc antem nianifestum exdefini- uecessitate inesse. Si enim nulli,aut non omni ex
lione contingentis.Rursum si a contingit nulli b, b C necessitate contingere dicimus,et-nulli,et non omni
autem contingit alicui c inesse, necesse est a con- inesse. Contingat enim a omni b, b autem orani c
tingere alicui c non inesse. Deraonstrntio autera ponatur inesse;quoniam igitur sub 6estc,aautera
eatlera quee in his.Si autera privativasumatur par- contingit omni b manifeslum quoniam et c omni
ticularis propositio, universalisautem affirmativa, contingit a,fit ergo perfectus syllogismus.Similiter
posilionft autem similiter se habeant (ut a quidem autem et cum privativa est a i» propositio,« c autem
oinni b contingat, 6 autem alicui c contingat non affirmativa, et haec quidem contingere, illa vero
inesse), per suraptas quidera propositiones non fit inesse sumetur,perfectus erit syIIogismus,quoniam
matHfe3tussyllo^'ismus,conv?rsa aulem particulari a contingit nulli c inesse.Quoniam ergo inesse po-
et posito b alicui c contingere inesse, eadem erit sito ad minorem extremitatem, porfecti syllogismi
conclusio quae et prius, quemadmodum in iis quae fiunt.manilestdiii.Quod autem contrarise se haben-
ex principio.Si autem quae ad majorem extremita- tes erunt syIlogisnu,per impossibile monstrandum
tem particularis suraatur,quce ad minoreiii univer- est,simulautemeritmanifestum et quoniam imper-
salis,sive utraeque sumantur affirmalivae, sive pri- fecti,nam ostensio non ex sumptis propositionibus.
vativae,sive non similis figurae,sive utraeque indefi- Primum aulem dicendum quoniara si cum est a, ne-
nit;E,vel particulares, nuilo modo erit syllogismus, D cessc est esse /;,et cum possibile est esse a possibile
NihM enim prohibet b transcendere a, et non prae- erit b ex iiecessitate.Sit enim sic se habentibus re-
dicari de aequis,in quo enim b transcendit a sumat bus ut in quo qaidem a possibile, in quo autem b
c.huic neque omni,neque nulli,neque alicui.neque impofisibile,si ergo aliud possibile quidem est,cum
non alicuicontingita inesse,siquideai coavertuntur possibile esse, ipsum fiet, hoc vero impossibile,
secundum contingere propositiones, et b pluribus quonicsm impossibile,non utique fiet, simul auiera
contingit quam ainesse.Arapliusautem ex terminis si a possibile,et 6 impossibile, contingel fieri praj-

manifestum est,nam sic se habentibus propositio- ter b,s\ autera fieri et esse. Nam quod fit, quando
nibus primum postrerao et nuUi contingit, et omni fuctum est, est.Oportet autcm accipere non solum
ex necessitate inesse. Termini autem coraraunes in generatione possibile et impossibiIe,sed etin ve-
omniura,inesse quidem ex necessitate, aniraal, al- rum esse, et in quod actu est,et quocunque modo
bum, honio, non contingere vero, animal, album, simpliciter aliter dicitur possibiIe,in omnibusenira
vestis.Manifestum igitur quoniam hoc modo haben- similiter se habebit.AmpIius cum est a,b esse.non
655 AN. MANL. SEV. BOETII 656

tanquam uno aliquo existente a,erit fc,oportet opi- A ex necessilato a alicui c inesse.syllogismus autcm
nari, nihil enim est ex necessitate uno aliquo exi- per impossibile, oppositae est contradiclionis. Am-
stente,sed duobus ad minus,ut quando proposilio- plius autem manifestum quouiam
et ex terrainis

nes sic se tiabent (ut dictura est) secundum syllo- non erit conclusio conlingcns, sit enim a quidem
gismum, nam sic dicitur de d, d autem de e, el c corvus,in quo aulera b intelligens, in quo aulcm c
de e ex necessitate,et si utrumque possibile,ct con- homo,nulli ergo b inest a, nam nullum iniclligens,
clusio erit possibilis. Quemadraodum ergo si quis corvus, b autem contingit omni c, omni enim ho -

ponat a quidem porpositiones, b autem conclusio- mini inest intelligere, sed a ex nccessitate nuUi c,
nem.accidet non solum a existente necessario,et b non igitur conclusio contingens.Sed nec necessaria
simul esse necessario,sed etiam necessarium possi- semper ; sit enim a quidem movens,ft autem scicn-
bile. Hoc autem ostenso manifestum esl quoniara tia, in quo autem c homo, ergo a quidem nulli b

falso posilo, et non impossibili, et quod accidit inerit, b autem omni c contingit, et non erit con-

propter positionem falsum erit,6t non impossibile, clusio necessaria,non enim necesse est nullura ho-

ut si a falsum quidem est,non tamen impossibile, minera moveri,sed necesse estaliquem.Manifestura

cum autem sit a et b, et b erit falsum quiiiera,non igitur quoniam est conclusio ejusquodest nulli ex

tamen irapossibile.Nam ostensum est quoniam cum necessitate inesse. Sumendum autem melius tcr-
" minos.
est a, est b, et cum possibile est a,possibile est b.

Positum autera est a possibileesse, et b erit possi- Si autem privativum ponatur ad majorem exlre-

bile,si enim impossibile est Z),3imul idem erit pos- mitatem contingere signifioans, ex ipsis quidem
sibile et irapossibile.Determinatis autem iis,insit a suraptis propositionibus, nullus erit syllogismus,
omni b,b autem contingil omni c,nece3se est a igi- conversaautem secundumcontingens proposilione,
erit queraadraodum in prioribus.Insit enim a omni
tur contingere omni c inesse, Non enim contingat,
b,b autera contiogat nulli c,sic ergo habentibus se
b autem omni c ponatur inesse, hoc autem falsum
terminis, nihil erit necessariura. Si autem conver-
quidem, non lamen impossibile, si ergo a quidem
tatur b c,et sumatur b contingere omni c, fiet s\l-
non contingit orani c, b autem omni c insit, a non
logisrausqueraadinodumprius,sirailiterenirahabent
orani b contingit.Fit enim syllogismus pertertiam
fjgurara.Sed positura eratomni c contingere inesse,
se terraini positione. Eodem autem modo el cum
privativa sunt utraqueintervalla,si a b quidem non
necesse est ergo a omni c contingere. Falso enim
iuesse, b c autera nulli, contingere significat, nara
posito,et non irapossibili,quod accidit estirapossi-
per ea quidem quae surapla sunt nullo modo fit nc-
bile.Possibile est autem et priraara figuram facere
cessarium, conversa autem secundum contingciis
impossibile ponentes b inesse c, nam si b omni c
propositione erit syllogismus,sumatur enim a iiui-
inest,a autem orani 6 contingit,et oraniccontinget C
dem,nulli b inessc.ft autem contingere nulli c, por
a,sed positum erat non omni possibile inesse.Opor-
hoec quidem nihil necessariura. Si autem sumalur
tet autera accipere orani inesse non secundum tem-
b orani c contingere, quod verum est, a b autem
pus determinantes, ut nunc, aut in hoc tempore,
propositio similiter se habeal,rursus erit idem syl-
sed simpliciter (per hujusmodi enira propositiones
logismus. Si autem non inesse ponatur b omni c,
et syllogisraos facimus), quonium secundum nunc
et non contingere non inesse, non erit syllogismus
surapta propositione, non erit syllogisraus. Nihil
nullo modo, sive privativa sit, sive affirmativa a b
enira fortasse prohibet quandoqueet omni njoventi
proposilio.Termini autem communes exnecessilatc
hominera inesse,ut si nihil aliud moveatur,movens
quidem inesse,album, aniraal, nix. Non contingere
autem conlingit omni equo, sed horao nulli equo
autem, albura, cinimal, pix. Wanilestura est igitur
contingit. Amplius sit primum quidem animal,
:
quoniara univeisales termini,et ha?c qui-
cura sunt
mediura vero raovens,postreraum vero homo,ergo dem propositionum inesse,illa vero sumitur coniin-
propositiones quideiii sirailiter se habebunt,conclu- minorem
gens, quando quae ad est extreinitalem
sio vero erit necessaria,non contingens. Ex neccs- contingere sumitur propositio, semper fit syllogis-
sitate enim homo est animal, raanifestum igitur
D mus.verumtaraen quandoquidera ex ipsis, quando
quoniani universale sumendum simpliciter, et non aulem propositione conversa, quando veroulrum-
tempore deterrainantes.Rursura sit privativa jiro-
:
que horum.et ob quara causam,diximus. Si autcni
positio universalis a !>, et sumatur a quidem nuili hocquidemuniversale,illud veroparticularesuaiitur
/^

inesse, b autem contingat omni c inesse.His igitur intervallorum,quandoad majorera quidem extremi-
positis necesse esl a contingere nulli c inesse, non tatemuniversale ponitur, et contingenssivenpgali-
enim contingat,t autera ponaturinessersicutprius, vijm,sivcaffirmalivum,particulare autem allirmati-
necesse est igitur a alicui b inesse, fit enim syllo- vuraetinesse,eritsyIlogismus perfcclus.queniadmo-
gisraus per tertiam figuram.Hoc autem impossibilc, dura cl cum universales sunt termini, demonslralio
quare contingit a,nulli c.Posito enim falso,et non autemeademquajetprius.Quaudoautem univcrsale
impossibili, irapossibile est quod accidit. Hic ergo quidem fuerit,ad majorem cxlremitatcm inesse, et
syllogismus non est contingentissecundum defini -
non contingens,alterum vero particulare.etcontin-
tionem, scd nulli inesse ex necessilate. Usic est gens.sive alfirmative.sive negative ponantur utrffi-

contradictio factae hypolhesis. Positum est enim que, sive haec quidem negaliva, illa vero alfirma-
657 PRIORUM ANALYTfCORUM ARISTOTELIS INTERPRETATIO. 658

tiva, omninn prit syllogismus imperfectu!?. Venim A. nos,sitprimum privativanecessariaetaquidemnulli

hi qui(icm per impossibilo ostenduntur.ilii voro per contingat 6 ex necessitate,fe auterr contingatomnic,

conversionem contingcntis.quernadniodum in prio- nocesse est igitur a nuiii c inesse. Ponatur enim a
ril)us.Erit aiitem ayllogismus per conversionem, et inesse aut omni,aut alicui,po8itumautctn estanulli
quando universalis quidem ad miijorem extremila- contingere t,quoniam ergo convertitur privativa,et
tem posita significaverit inesse,vel non inesse.par- b nulli a continglt,fl autem positum est inesse c aut
ticularis verocumsit privativa,suinatur contingens, omni.aut alicui,quare nulli,aut non omni c contin-
nt si a quidem omni inest,vel non inest,/^ autem
/; get b inesse, sed supponebalur omni ex principio.
alicui contingit non inesse, conversa enim b c, se- Mdnifestum autem quoniam etejusquod estcontin-
cundum contingere fit syllogismus. Quandoautem gere non inesse fit sylIogismus,siquidem noninesse.
noninesse sumetur particulariter positapropositio, Rursum sit affirmativa quidem propositio necessaria
non erit syllogismus. Termini inesse, album. ani- et a quidem contingat nuUi b \ne3se,b autem insit
mal, nix; non inesse autem, album, animal, pix, omni c ex necessitate.Ergo fit syllogismus quidem
pcrindefinitumenim est sumenda demonstratio.Si perfectus,sed non ejus quod est non inesse,sed ejus
autem universale quidem ponatur adminorem ex- quod est contingere non inesse. Nam et propositio
tremitatem,particulare autem ad majorcm sive pri- »> sic sumptaest,qua; ad majorem est extremitatem,et
vativum, sive affirmativum, sive contingens, sive ad impossibile non est ducere : nam si ponatur a
inesse utrumvis, nullo modo erit syllogismus.Nec inesse ulli c, positum est autem et a b contingere
cum particulares, vel indefinitae ponentur proposi- nulliinesse, nihil accidit per haec impossibile. Si
tiones, sive contingere sumptse, sive inesse, seu aulemad minoremextremitatem ponaturprivativux
per:Tiutatim,nec sic erit syllogismus,demonstratio quandocontingerequidemsignificaveritsyllogismu»
autem eadem quaein prioribus.Termini autem com srit per conversionem,quemadmodum in prioribus.

munes inessequidem,ex necessitate,animal,album Quandoautemnoncontingere,noneritexnecessitate

homo; non contingere vero, animal.album^tunica. nec quando utraque quidem propositio privativa,non
Manifestum est igitur quoniamuniversali posito ad est autem contingens quod ad minorem est.Termini
majorem extremitatem semper erit syllogismus,ad autem inessequidem,albura,animaI,nix;non inesse
rninorem autem nunquam. quidem, album,animal,pix.Eodem autem modo se
CAPUT XV. habebitetinparticularibussyllogismis.Quandoeninc
Mixlio necessarii et confingentis in prima figura. fueritprivativanece3saria,etconclusioeritejusquod
Quandoautemhaecquidem propositionum ex ne- est non inesse.utsi aquidemnulli ficontingitinesse
ce?,sitate inesse,vel non
significatjSyllogismusquidem
ine.sse.illa vero contingere
hocmodo haben-
erit
t-^ —n "" necessitate,/? autem alicui ccontinvatinesse,ne-
ex '

cesse est a alicui eorum quae sunt c non inesse.Si

.
' .

tibus se ierminis.Rt perfectus,quando ad minorem enim aorani cinest,nulli autemcontingit />,et/>nulli

extremitatem ponetur necessaria.GoncIusio autem, acontingit inesse.-quare siomnicinesta,nulliccon-
si praedicativi sunt quidem termini,contingentis,et tingit/^sedpositum erat alicui contingere. Quando
non inesse erit, universaliter, sive non univer- autem particularisaffirmativanecessaria fuerit.quae
saliter ponantur,si hoc quidem affirma-
autem sint in privativo est syllogismo,ut b c,aut universalis in
tivum,illud veroprivativum,quanoaffirmativum qui alfirmativo, ut a b,T\on erit inesse syllogismus.De-
dem fuerit necessariumetcontingentiseritconclusio monstratio autem eadem quae in prioribus.Si autem
etnon ejus quod est non inesse.Quando autem pri- universalequiden ponaturadminoremextremitatem
vativum necessarium,etcontingentisnonesse,etnon vel affirmativum veIprivativumcontingens,particu-
inesse, sive universales, sive non universales sint lareautemnecessariumnoneritsyllogismus.Termini
termini. Contigere autem in conclusione eodem aulem inesse quidem ex necessitate,animal,album,
modo accipiendum estquo in prioribus.Ejus autem homo; non contingere autem, animal, album tu-
quod est ex necessitate non inesse, non erit syllo- nica. Quando similiter universale quidem est ne-
gismus,aliud enim est non ex necessitale inesse,et cessarium,parliculareautemcontingen5,cumpriva-
ex necessitate non inesse.Quoniamigituruniversa- D tivum quidemestuniversale,inessequidemtermini,
libus affirmativis existentibus terminis non fit con- animal, album, corvus; non inesse, animal,album,
clusio necessaria,manifestum: insit enim a omni/; pix.Cumautemafflrmativum,inessequidem,animal
ex necessitale,/) autem contingat omni c.erit igitur album,cygnus;non contingereautem,animaI,aIbum,
syllogismus imperrectus,quoniam a contingil omni nix.Nec quando indefinitae sumunturpropnsitiones,
c inesse.Quoniam autem imperfectu3,ex demonstra- aut utraequeparticulares, non sic erit syllogismus.
tione palam, eodem enim modo ostendelur quo et in Terminiauteracomraunes,inessequidem,animal,al-
prioribus.Rursumaquidemcontingatomni /)inesse, bum,homo;non inesse autem,animal,album,inani-
b autem omni cinsitex necessitate,erititaquesylIo- matum.Nametanimalalicuialboetalbuminanimato
gismus,quoniara a contingat omni cinesse,sed non alicui esl necessarium inesse,etnon contingitinesse
quoniam inest,et perfeclus quidem,sed non imper- etincontingenti similiter,quareadomniautilessunt
fcctus, statim enim perficitur ex principio propo- termini. Manifestum ergoexiisquaedictasunt, quo-
sitionis.Si autem nonsimilis figurae sint propositio niam similiter habentibus se terminis,etin eo quod es
659 AN. MANL. SEV. BOETII
inesse.el in necessariis,et fit.et non fitsyllogismus,
verumtamensecunduminessequiderapositaprivati-
va propositione.ejus quod estcontingere erat syllo-
gismus,secundura necessarium autem privativa.et
continger6,et non inesse.Palam autem etquoniam
omnes imperfecli syllogismi, et quomodo perficiun-
tur per praedictas figuras.
CAPUT xvr.
De syllogismis ex ambabus contingenlibus in secunda
figura.
n secunda autem figuraquando contingentes qui-
dem sumuntur utraeque propositiones, nullus erit
syilogismus, sive sint affirmativse, sive privativae,
sive universHles,sive particulares.Quando autem tiaec
quidem inesse, illa vero contingere significat,affir-
mativaquideminessesignificantenunquam eritsyl
logismus,privativa universali existente,semper.Eo-
dem modoetquaiido haec quidemexneccssitate,illa
vero contingere assumatur,oportet autem et in his
acciperequodinconclusionibusestconlingensquera
adraodum in prioribus.Primura igiturostendendum
quoniam non convertitur in contingenti,privativa,
ut si a contingit nulli b,non necesseest et b contin-
gere nulli a.Ponatur enim hoc et contingat b nulli a
inesseergo quoniam convertuntur quae sunt in eo quo
estcontingere affirraationesnegationibus,etcontra-
riae, et contrajacentes,6 autera contingit nullia in-
esse,raanifestura est quoniam et omniacontingitft
inesse.Hoc autem falsum est.Non enira si hochuic
orani contingit,et hoc huic contingat necessariura,
quare nonconvertiturprivativa.Ampliusautemnihil ^ aliter contingit permutari propositiones, semper
prohibetaquidemcontingerenulli ^,/)autemalicui o enim eritpereosdem terminosdemonstratio. Mani-
ex necessitatenon inesse,utalbumquidem contingit festum ergo quoniam utrisque propositionibus se-
omnihomini noninesse,nametin(3sse hominera au- cundura contingere positis, nullus fit syllogisraus.
tera non verumestdicerequoniam contingitnuUi albo,
pluribus enira ex necessitate r;oninest,necessarium
autem non inerat contingens.Sed hec ex impossibili
ostendetconvertens,ut siquisputetquoniamfalsura
est b contingere nulli a inesse, verura non contin-
gere nulli fl,affirmatio enim et negatio, autem hoc
si
verum,exnecessitatealicuiainesse/>,quareetaalicui
b inesse,hoc autem irapossibile.Non enim si anon
contingit nulli i,necesse est a alicui 6 inesse.Nam
non contingere nulli dicitur dupliciter,hoc quidem
si ex necessitate alicui inest,illud vera si ex neces-
sitatealicuinoninest.Naraquodexnecessitatealicui
eorum quae sunt a non inest, non estverum dicere
quoniam omni contingit non inesse,qaemadraodura
nec alicui inest ex necessitate, quoniara orani con-
tingit inesse.Si ergo aliquisputetquoniara contingit
comni(nne3se,exnecessitatealicuinoninesseipsum
falsum sumet,oranieniminest,si contingat,sed quo-
niam quibusdam ex necessitate inest, propter hoc
dicimus non omni contingere.
Quare ei quod est contingere omni inesse, et ea
quaeestex necessitatealicui noninesse.similiter au-
tem et ei qua; est contingere nulli.Palam ergo quo-
niam ad sic continges,et noncontingen3,utin prin-
660
A. cipio definivimus.nor. solumexnecessitatealicui in-
esse,sed et ex necessitate aiicui non inesse sumen-
dum.Hoc autem sumpto,nihil accidit impossibile,
quarenonfitsyllogismus.Manifestumergoexiisquae
dicta sunt quoniam non converlitur privativa.Hoc
autem ostenso ponatur «,^quidemconlingerenuili,
c veroomni,per conversionem erf;o non erit svllo-
gismus.Dictum estenira quoniam non convertitur
hujusmodi propositio.Sed nec per impossibile,nam
posito b omni c contingere inesse, nihil accidit lal-
sum,continget enim a etomni ctnulli c inesse.Om-
nino autem si est syllogismus,palam quoniam con-
tingens erit,eo quod neutrapropositionum sumpla
est in eo quod est inesse,et hic vel affirmalivus,vel
privativHs: neutro autem modo possibile est,affir-
t> mativoenimpositoostendeturperterminosquoniam
noncontingitinesse; privativo autera,quoniam con-
clusio non est contingens, sed necessaria.Sit enim
a quidem album, b autera homo, in quo autem, c
equus,ergo album a cnntingit huic quidem orani,illi
vero nulli inesse, sed b nequeinesse contingit c,ne-
que noninesse.Quoniam igitur inesse non possibile,
est manifestura,nullusenim equushomo,sed neque
contingerenoninesse|necesseestenimnullumequum
hominera esse^necessariura auteranon erat contin-
gens,nonigiturfitsyllogismus.Similiterautemosten-
detur,et si e converso ponatur privativa,etsiutra;-
que affirraativeponantur,velprivative,nara per eos-
dem lerrainos erit demonstratio. Et quando haec
quidem universalis, illa veroparticularis,vel utrs-
que particulares, vel indefinitae, aut quolibel raodo
CAPUT XVII.
MixHo absoluti etconiingentisin secunda figura.
Si autem altera quidem inesse,altera vero contin-
gere significat, prsedicativa quidem inesse posita,
privativa vero contingere, nunquam erit syllogismus
sive universaliter,sive particulariter suraantur ter-
mini,deraonstratio autetn eadera,etpereosdera ter-
minos.Quandoauteraaffirraativaquidem contingere
privativa inesse, erit syllogisraus. Suraatur enira a
b quidera nulli inesse,c vero omnia contingere,con-
versa ergo privativa,/» inest nulli a,a autera orani c
D contingebat,filergosyllogismus,quoniam6contingi
nulli c, per primara figurara. Similiter autem et si
ad c ponatur privativa. Si autem htraeque sint pri-
vativae.significet autem ha;c quidemnon inesse,illa
vcro contingere noninesse,per caquidem qua^sum-
pta sunt nihil accidit necessarium.conversa autein
secundum contingere propositione fit syllogismus,
quoniam b contingit nulli r inesse, (luemadmodura
in prioribus,eritenim rursura priraafigura.Si auteni
utraRqueponanturpr8edicativac,noneritsyllogismus.
Termini quideminesse3anitas,equus,homo. Eodcni
auteraraodosehabebitet in particularibus syllogis-
rais. Quando autem erit affirmativa inesse, sive
661 PRIORUM ANALYTICORUM ARISTOTBLIS INTERPRETATIO. 662

univer8aliter,3ive particulariter 8umpta,nullu3 eril A. nonine8seconversisautempropositionibu86quidem

Byllogisinu8;hoc aulem 3imiliter,et per eosdem ter- nuUi inesse a, a autem omni c contingit, fit igitur

minoB dcinonstratur,quibu3 ol prius.Quando aulcm prima figura,ct si ad cponatur privativutn similitor.

el privativa,erit por convorHionem, queinadmodum Siautempra;dicativa3ponanlur,noneritsyllogismu3.
iu prioribus.Rursura si amboquidem iatervalla pri- nam ejus quod est non inesse,aut ejus quod eat ex
valiva sumantur,universaliler autem quod non in- nece3sita;e non inesse manifestum quoniam non erit,
esse,ex ip^isquidcm propositionibus non eritneces- eo quod non sumpta sit privaliva propositio,ncque
sarium,conver3a autcm conlin^'onti sicut in priori- in eo quod est inesse,nequc in eo quod est ex ncces-

bus, erit syllogismus. 8i autem inesso quidcm si sitate ine8se,sed nequeejuaquod estcontingere non

privativa, purticulariter quidem sumpla, non eri inesse,ex necessitate enim sic se habentibus,^ non
syllogismu3,neque pr(Bdicativa,n8que privativa exi- inerit c, ut si a ponatur album, in quo autem

stenteallera propositionc Nco quando utrajque po- b cygnusjin quo autem c homo,neque oppositarum

nuntur indennitia3,vol affirmativae^vel negativffi.aut affirmationumquoniamostensumest^exnecessitate

particulares;demon6tratio aulera eadem et per eos- non inesse c,non ergo fit syllogismusoinnino.Simi-
dem terminos. literautemsehabebitetinparlicularibussyllogismis.
GAPUT XVIII. T^ Quando autem fuerit privativa,etuniver6ali6,et ne-
Mixtio necessari el conlingentis in secunda figtira. cessaria, semper erit syllogismus, etejus quod est

Si autem haec quidem propositionum ex
tate,illaverocontingere signiflcat.privativa quidem
neces3aria,eritsyllogismus,non solum quoniam con-
tingit non ines3e,3ed el quoniam non inest.affirma-
tiva autem non erit.Ponalur autem a b quidem nulli
inesseex necessitate, autem omni contingere, con-
necesri- contingere non ineese^et ejusquod est non inesse,
demonstratio autem per conversionem.Quando au-
temaffirmativanunquam.eodemautemmodoosten-
deturquo et in universalibus,et per eosdem lermi-
nos.Nec quando utra3quesumunturaffirmative,nam
et hujus eadem demonstratio,quae et prius.Quando

versa ergo privativa,et 6 nnlli ainerit,a autem omni
e contingebat.Fit igitur rursum per primamflguram
syllogismus.quoniamftconlingitnullicinesse.Simul
autem manifestuni quoniam neque inest b nulli r,
ponatur enim inesse, Grgo si a nuUi b contingit, b,
autem inest alicui c, a alicui c non contingit, sed
omni ponebatur conlingere. Eodem autem modo
ostendetur,et si ad c ponatur privativum. Rursum.
Sit prajdicativa quidem neces3aria,allera autera pri-
vativa,et conlingens,et a b contingat nulli,c autem
omni insit ex necessitate,sic ergo habentibus seter-
minis,nullus erit syllogismus^accidit enim 6 ex ne-
cessitate non inesse. Sit enim n quidem aibum, in
utrfeque quidem privativae.universalis autem et ne-
cessaris, quae non inesse sigaificat, per ea quidem
quae sumptasunt, non erit necessarium, conversa
autem eecundum contingere propositione,erit syllo-
g'3mu8,quemadmodum in prioribus.Si autem utrae-
quse indeflnitae,vel parliculares sumantur, non erit
syllogismus,demonstratio autem eadem,et per eos-
dem terminos.Manifestum igitur ex praedictis quo-
niam privativaquidem universalispositanecessaria,
semper fit syllogismus, non solum cjus, quod est
contingere non inesse,sed etnon inesse,affirmativa
autem nunquam.Et quoniam eodem modo se haben-
tibus, et in necessariis, et in iis quae insunt, fit et

quo autem 6,homo, in quo vero c> cygnus, ergo non fit syllogismus. Palam et quoniam imperfecti
album cygno quidem ex necessitate inest, homini omnes sunt syllogismi.et quoniam omnesperficiun-
autem contingit nulli,ethomo nulli cygno ex neces- tur per praedictas figuras.
sitate.Quoniam igitur ejus quod est contingere non CAPUT XIX.
estsyllogismus,manifestum est,nam ex necessitate De syllogismis ex ambabus cnntingentibus in iertia
non erat contingens.sed tamen non neceesari,nam fi.gura.
necessarium aut ex utrisque necessariis, aut ex pri- Inpostremaautem figura,etutrisquecontingenti-
vativa necessaria contingebat.Amplius et possibile bus, et altera, erit syllogismus. Quando ergo con-
estiispositisfc inesse c.Nihilenimprohibetc quidem lingere signiflcant propositiones, et conclusio erit
sub b esse, a quidem omni contingere, c
autem b contingens.Et quando hasc quidem oontingere, illa
vero ex necessitate ine3se,ut si quidem c vigilia, b D vero inesse,similiter erit syllogismo.Quando autem
autem animal,in quo antem a motus. Nam vigilanti altera ponitur necessaria.si affirmativa quidem non
quidem ex necessitate inest motus, aniraali aulem erit conctusio, neque necessaria, neque inesse. Si
nulli contingit,et omne vigilans animal.Manifestum autemprivativaejusquodestnonioesseeritsyllogis-
ergoquoniam nonejusquodestnonine3se,siquidem mus,quemadmodura in prioribus. Suraendum au-
sic se habentibus termini3,necesseet ine8se,neque tem et in his similiter, quod est in conclusionibus
autem oppositarumafiirmationum,quarenulluserit contingens.Sint ergo primum conlingentes,et aet b
syllogismus. Similiter autem ostendetur, et e con- contingant omni cinesse,quoniam ergo convertitut
verso posita affirmativa.Si aulem similis figurae sint affirmativa particulariter,^ autem omni ccontingit,
propositiones,cum privativae sint,Femper fit syllo- et alicui b contingit,quare si« quidem omni c con-
gismus,conversa secundum contingere propositione tineit, c aulera alicui b, et a alicui b contingit, fit

quemadraodum in prioribus. Si sumatur enim a b enim priraa figura.Et si a quidem contingit nuUic
quidemexnecessitatenon inesse.c autemcontingere inesse, & autem orani c contingat, necesse et a ali-
663 AN. MANL. SEV. BOETII. 664
cui b contingere non inesge,erit enim rursum prima A 11 omni ex necessitate inerit.Hoc autem oslensum
c
figuraperconversionem.Siautemutr.Tqiie privativae est prius, sed posilum est alicui contingere non
ponantur,ex his quidem quae sumpta sunt non erit inesse. Quando autera indefinitae, vel parliculares
necessarium, conversis autem propositionibus erit sumuntur utraeque non eritsyllogismus demonstra-
syllogismus.quemadmodum in prioribus.Si enim n tio autem eadera quae et in universis et per eosdem

et b contingunt c non inesse,sijitransmutatur contin- terminos.

gere non inesse,rursum erit primajfigura per conver- CAPUT XXI.
gionem.Si autem hicquidemterminorumestuniver- Mixtio necessarii et coniingentis in tertia figura.
saliSjiile vero particularis,eodem modo autem esthaecquidem propositionum necessaria
se habenti- Si

bus terminis quo inesse,et erit,et non erit syllogis- illa vero contingens,si praedicativi quidem sunt ter-

mus.Contingat enim a quidem omni c,b autem aii- mini,semper ejus quod est contingere erit syllogis-
cui c inesse,erit ergo rursum prima figura particu- mus.Quando autem fueril hicquidem praedicativus,
lari propositione conversa,nam si a omni c,c autem ille autem privativus,si sit affirmativusquidem ne-

alicui,i& et a alicui b contingit.Et si ad c ponatur.6cessarius,ejus erit quod est contingere non inesse,si
universale, sirailiter. Similiter autem et si a c qui- autem privativus, et ejus quod est contingere non
dem privativa s[t,b c autem affirmativa, eritunum g inesse,et ejus quod est non inesse; ejus autera quod
rursum prima figura per conversionem, si autem est ex necessitate non inesse non erit syllogismus,
ulrseque privativee ponantur,ha;c quidem universaii- quemadmodum etin aliis figuris.Sint ergo praedica-
ter,illa vero particulariter,per ea quidem quae sum- tivi termini primum,et n c quidem orani insit ex ne-
pta sunt non erit 3yllogismus,conversis autem pro- cessitate,(/ autem omni c contingat inesse,quoniam
positionibus erit quemodmodum in prioribus.Quan- ergo a omni c necessario inest,c autem alicui b con-
do autem utra;que indefinitae vel particulares su- tingit,et a alicui b contingens erit,et non inerit,sic
muntur,non erit syllogismus, elenim necesse est a enim accidit in prima figura.Similiter autera osten-
omni b,Gi nuUi inesse.Termini inesse,animal, homo detur,et si b c quidem ponatur necessaria,a c autera
album non inesse, equus, homo, medium album.
: contingens.Rursum sit hoc quidem praedicalivum,
CAPUT XX. illud vero privativum,necessarium autem praedica-
Mixtio contingenfis et itiesse in tertia figura. tivum,et a quidem contingat nulli c inesse,Zi autera
Si autem haec quidem propositionum inesse, illa omni insit ex necessitate c,erit ergo rursura prima
autem contingere significet, conclusio quidem erit figura,et conclusio contingens,sed non inesse.Nam
quoniamcontingit,etnonquoniaminest,syllogismus privativapropositiocontingeresignificatManifeslum
autem eriteodem modo se habentibus terminis,quo p est igitur quoniam conclusio erit contingens; cura
et in prioribus.Sint enim primum prsedicativa3,et'a enim sic se habebant propositiones in prima figura,
quidem omni c insit,^ autem omni c contingat,con- et conclusio erat contingens.Si autem privativasit
versa ergo fic erit primafigura,et conclusio quoniam propositio necessaria, et conclusio erit, quoniam
conlingit a alicui b inesse,cum enim altera proposi- contingit alicui non inesse,et quoniam non inesse.
tionumin primafigurasignificabitcontingereetcon- Ponatur enim a non inesse c,ex necessitate,/; autem
clusioeritcontingensSimiliter autemetsi b cquidem omni c contingere,conversa ergo b c affirmativa,pri-
inesse,a c autem contingit inesse.Et si a c quidem ma erit figura, et necessaria privativa proposilio.
privativa,i& c autem prsdicativa, insit autem alter- Cum autem sicse habebantpropositionesaccidebata
utrautrinque,contingenseritconclusio,fit enimrur- et contingere alicuic non inesse,etnon inesse,quare
sum prima figura.Ostensum est autem quoniam si et a necesse est alicuii& non inesse.Quando autem
alteraproposiliosignificetcontingereinprimafigura privativumponituradminoremextremitatemsi con-
et conclusio erit contingens. Si autem contingens tingensquidem,eritsyllogismustranssumptapropo-
privativa ponatur ad minorem extremitatem,vel si sitione,quemadmodumest inprioribus.Si autemne-
utraque ponatur privativa,per eaquidem quae posita cessarium,non erit.Etenim necesseest omni et nulli
suntnonerit sj-llogismusconversisautemeritquem- contingat inesse. Termini omni inesse, somnus,
adinodum et in prioribus. Si autem hsc quidem D equus,dormiens homo.Nulli inesse,somnus,equus,
propositionum vero particularis,
sit universalis,illa vigilans homo.Sirailiter auteni se habebit,et si hic
utrisque quidempra3dicativis,autuniversali quidem quidem terminorum situniversalis ille autem parli-
privativa, particulari autem affirmativa, idem mo- cularisad medium.nam si utrique sint pra^dicativi,
duserit syllogismorum,omnesenim clauduntur per ejusquod est contingere,et non ejus quod estinesse
primam figuram. Quare manifestum quoniam ejus eritsyllogismus. Et quando hoc quidem privalivum
quod est contingere, et non ejus quod est inesse, sumeturillud veroaffirmativumnecessarium autem
erit8yllogismus,Siautemaffirmativaquidemuniver- affirmativum,hujusquodestconlingere.Quandoau-
salis,privativa autem particularis, per impossibile tem privativum necessariura,et conclusio erit quod
erit demonstratio.Insit enim b quidem omni,c a au- estnon inesse,nam idem modus eritdemonstralio-
tom contingat alicui c non inesse,necesse e?t ergo a nis,etcum universales et non universales suntLer-
alicui b contingere non inesse,nam si omni b inest a mini.Necesse est enim per primam figuram pernci
ex necessitale,/; autem omni c positum est incsse, 8yllogismus,quare ut in illis,ut in bis neccssarium
'665 PRIORUM ANALYTICORUM ARISTOTELIS INTERPRETATIO. 666

Quanrlo autem privntivum univorsaliler

arcirloro,. A. Quoniam igitur ostensivi terminantur perpr.-Erlictaa

sumjjtum ponituradnr.inorem pxtremilatcm,si con- liguras, manifestum est

tingens quiMem, erit syliogismusperconversionem, CAPUT XXI II.

si aulem necessarium sit,non erit.ostendeturautem
eodem modo quo et in universalibus, et per eosdem
torminos. Manifestum ergo et inhacfiguraquando
et quomodo erit syllogismus, et quando ejus quod
est contingere.et quandoejusquod estinesse.Palam
autemotquoniamomnesimperfecti,etquoniam per-
ficiuntur per priinam (iguram.
CAPUT XXII.
De syllogismo ostensivo.
Quoniamigitur^iuiin his figuris sunt syllogismi
perficiuntur pereosqui in prima figurasuntuniver-
sale3syllogismos,etinhosreducuntur,palamexdic-
tis.Quoniam autemsiinpliciteromnissyllogismussic
sehabebit,nunc erit manifestum.cumostensus fue-
De syllogisma ex hypothesi.
Quoniam autemetqui ad impossibile, palamerit
per h«c, omnes enim qui per irapossibile conclu-
dunt, falsum quidem syllogizant. Quod autem ex
principio erat, ex hypothesi demonstrant, quando
aliquid accidit impossibile posita contradictione,ut
quoniamdiameterestasymeter, eoquodfiunt abun-
dentia aequalia perfectis.poslto symetro.Ergo aequa-
lia quidem fieri abundantia perfectis syllogizant,
asymetrum autem esse diametrum, ex hypothesi,
monstra.nt,quoniam falsum accidit propter contra-
dictionem.Hoc enim fuit per impossibile syllogizare
g ostenderealiquid impossibilc propter priorem hypo
thesin.Quare quoniara falsus fit syllogismus ostensi-
vus ad impossibile deducuntur.quod au-
in his quae

ritomnisqui fit,per aliqiiamharumfigurarum fieri. tem est ex ex hypothesi monstratur,

principio,

Nocessft est ergo omnem demonstrationem et omnem ostensivos autem diximus prius, quoniara per has
syllogismum aut inesse quid, aut non inesse mon- terminantur figuras,manifestura quoniam etper im-
straro.Ethoc aut universaliler, aut particulariter, possibile syllogisrai per has erunt figuras. Sirailiter
amplius autostensive, aut hypothesi. Ejus autera aulera etalii omnes qui suntex hypothesi, in omni-

quod est ex hypothesi,pars est perimpossibile.Pri- bus his enim syllogisraus quidem fitad transsum-
mum ergo dicemusde ostensivis,hi3 enim ostensis, ptum, quod autera estex principio, terrainatur per
manifestumeritet de iis quiad impossibile,etomni- confessionem aut per aliquam aliam hypothesin. Si
nodeiisquiexhypothesi.Siergooporteatade/Jsyllo- autera hoc verum,necesse est oranera demonstratio-
gizare,velinesse,vel noninesse, necesse est sumere nera et omnera syllogismura fieri per tres praedictas
aliquid dealiquo.Siergoa 3umalurfc,quod exprinci- figuras.Hoc autera ostensos, palara quoniara oranis
pioerit sumptum, autemadec, c autem de nullo
si syllogisraus perficitur per priraam figurara, et re-
alio.necillud deillo^, neqnedea alterum, neque de ducitur inhujus universales syllogisraos.
altero a, nulluserit syllogismus, nam in eo quod ^ CAPUT XXIV.
unum de uno sumitur, nihil accidit ex necessitate, De qualitate et quantitate terminorum syllogismi.
quareassumenda est altera propositio. Si igilur su- Araplius autem in omnibus oporlet aliquera ter-
matur a de alio,aut aliud de a,aut de c alterum, esse rainorum praedicativum esse et universalem, sine
quidem syliogismum nihil prohibet,ad b autem non universali enim non erit syllogismus,aut non ad hoc
eritpereaquae sumptasunt,necquandocinestalteri, quod positura est, aut quod ex principio est petet.
et illud alii, et hoc alteri,non copuleturautem ad b Ponatur enim musicam voluptatem esse studiosam,
necsiceritad syllogismus ipsiusa. Omnino enim
/> si ergo poposcerit voluptatem esse studiosam, non

dicimus quoniamnullusnunquam erit syllogismus addens omnem, non erit syllogismus, si autem ali-
alius de alio,non sumpto aliquo medio, quod ad quam voluptatera esse studiosam,si aliam quidera,
utrumque se habet quoquo modo praedicationibus. nihil adhoc quod positum est, si autem eamdera,
Narasyllogismusquideiu simpliciter ex propositio- quod ex principio erat, surait. Magis autera fitraa-
nibus est, ad hocautem syllogismus ex proposi- nifestiim in liguris,ut quoniara aequicruris aequales
tionibus,quae adhoc,qui auteraest hujusad hoc, per sunt anguli.qui suntad basim sintenira in cen-
:

propositiones hujus ad hoc,irapossibileestautera ad trura ductae a b,si ergo aequalem sumpserit a c an-

b suraere propositionem, nihil neque praedicantes D gulura ei qui est b d, non oranino petens aequales
de eo,neque negantes,aut rursum ejus quod est a eos qui sunt ?eraicirculorura,et rursum c ei qui est
ad 6,nihil comraunes suraenteSjSed utriusque pro- d,non omnem assumens eura qui est incisionis.Am-
pria quaedara praedicantes,aut negantes, quare su- plius,ab aequalibus existentibuSjtotis angulis,£equa-
raendura, utriusque quod copulet praedicationes, si libus demptis, aquales esse reliquos, scilicet e f,
erithujusad hocsyllogismus.Ergosi necesse estali- quod ex principio est petet, nisi sumat ab omnibus
quod sumere ad utrumque commune, hoc autera aequalibus,3equis demptis.squalia relinqui.Manife-
enim a de c et de b praedi-
contigit tripliciter, aut sturaigitur quoniam inorani syllogisraooportetuni-
cantes,aut c deutriusque,aut utraque de c hae autera versaleesse.Etquoniara universalequidem ex om-
sunt tres dictae figura^.Manifestura quoniam omnera nibusterminis universalibus monstratur.particula-
sylio^israura necesse est fieri per aliquara harura fi- reauteraetsic,et aliter.Quare si conclusio sit uni-
gurarura.Nam eadera ratio est,etsi per plura copu- versalis et terminos necesse est universales esse, si
letur ad ft,eadem enim erit figura et in pluribus. autem universales sint termini,contingit conclusio-
mi AN. MANL. 8EV. BOETII. 668

nem non univarealem esse.Palam etiam qnoniam in A. (queraadmodum in prioribus dictum

ad perfec- est)

omni syllogismo aut ulramque,aut alteram proposi- lionem syllogismorum. Manifestura igitur quando,
tionein similem necesse esl fieri conclusioni, dico ut in oratione syllogistica^non pares sunt proposi-
autem non solum in eo quod affirmativa sit, vel ne- tiones per quas fit conclusio principalis (quasdam
gativa, sed in eo quod necessaria aut inesse, aut enim superiorem conclusionem nece.ssarium est esee
contingens : considerare autenn oportet et alia prae- proposiliones), hcecoratio aut non syllogistica est,
dicamenta.Manifestum autem et sirapliciter quando aut plura necessariis interrogavitad positionem.Se-
erit.et quando non erit syllogisraus.et quando per- cundum igitur principales proposiliones sumptis
fectus,et fjuoniam si est syllogismus, necessarium syllogismisjomnis syllogisraus erit ex proposilioni-
est habere termlnos secundum aliquera diclorum bus quidem perfectis,ex terminis autem abundanti-
modorum. bus.uno enira plures termini propositionibus.erunt
GAPUT XXV. autem et conclusiones dimidietas propositionum.
Df nutnefO terminoruni syllogismi. Quando antem per prosyllogismos concluditur, aut
Palam autem et quoniam omhis demonstratio erit per plura media non continua,ut a b per cd, multi-
pep tres terminos.et non per plures, nisi per alia et tudo quidem terrainorum similiter uno superabit
alia eadera conclusio flat, ut e per a b, et per c rf, D propositiones,aut enim extrinseous,aut raedium po-
aut per a b, eia c, et b c, plura enim media eo- netur intercidens terminus, utrinque autem accidit
rumdem nihil esse prohibet, heec autem cum sint, uno minus esse intervallo quam terminos, proposi-
nnn urtus, scd plures sunt syllogiBmi.Aut rursum, tiones autem sequales sunt intervallis. Non tamen

qnanto utrumque a b sumitur per syllogismumjUl hae quidera seraper perfectae erunt, illivero abun-

a per d e, et rursum b per fg, aut hoc quidem in- dantes, sed perrautatim, quia cum propositiones
ductione, illud autem syllogismo, sed et si plurea quidem sunt perfectae, abundantes erunt termini,
erurlt syllogismi,plures eni.ti conclusiones sunt. ul cum vero termini perfecti,abundantes erunt propo-

ab ei c. Si igitur nnn plures, sed unus (sic autera sitiones simul enira termino addito,una additur pro-

contttigit fieri per plura mediae&mdem conclusio-' positio,undecunque addaturterminus. Quare quo-
n6m,ut e quidempera b c d), impossibile.Sit enim niam quidem perfectee, illi vero
hae prOpositiones

e conclusio ex a 6 c d, ergo necesse est aliquid eo- abundantes erant, necesse est transmutare eadem,
rum, aliiid ad aliud sumptumesse, hoc quidem ut additione facta.Gonclusiones autem non etiam eum
totum,illud vero ut pars, hoc enim ostensum est habebunt ordinem neque ad terminos, neque ad
prius, quonlam si est syllogismus, necesse est sic propositiones, uno enim terraino addito,conclusio-

aliquos se habere terminornm. Uabeat 6e ergo a sio nes adjungenturUno,pauciore3 prteexistentibuster-

ad />, itaque aliquaex eis conclusio, aut ergo e,
^ minis,ad solum enim ultimum non facit conclusio-
aut alterum eorum qus sunt c d, aut alierum allud nem,ad alios autem omnes. Ut si eis quae sunt a b

quidem pr*ter hffic. Et si ^ quidem,ex a b tantum, c, adjacet d, statira et conclusiones duae adjacent.
erit syllogismus, c d aUtem quidem se habeant sic, quie ad a, et ad b, eimiliter autera et in aliis.Si au-

ut slt hoc quidem Ut notum,illud vero ut pars, erit tem ad mediura modO,ad unura
intercidat, eodera

aliquid ex illis aut e.aut aliquid eorum quae sunl ab^ enim solura non syllogismum, q uare multo
faciet

autalterum aliudquidempraeter hsc.Elsie quidem plures conclusiones eruntet terrainis et propositio-

auteorum quae sunta b alterum, aut plures erunt nibus.
syllogismi, aut(ut contingebat)idera perplurea ler- GAPUT XXVII.
minosconcludiacciditjSiaUtemaliudquidempraeter De problematis,hoc est proposxlis in unaquaque figura
h8ec,plures erunt et inconjuncti sylloi^ismi ad invi- facile el difficile construendis el destruendis.
cem.si autem non sio se habeat c ad p ut faciat syl- Quoniam autem habemus ex quibus eyllogismi,et
Ingismum vane erunt sumpta, nisi inductionis, aut quale in unaquaque figura, et quot modis monstra-
cclationis,aut alicujus alius talium gratia. Si autera tur,manife8tum nobis est, et quae propositio facile,
(t\a b non e, sed alia queedara fit conolusio, ex c d et quae diflicile argumentabilis est.Nara quse in plu-

autem aut horum alterum, aut aliud
plures fiunt syllogismi, et non ejus quod positum
est. Ponebatur enim ejus quod est c esse syllogis-
mum. Si autem non flat ex c rf nulla conclusio, et
vane sumpta esse ea accidit,et non ejus quod est ex
principioessesyllogismum.Quare manifestumquo-^
niam omnis demonstratio et omnis syllogismus erit
per tres terminos solos.
CAPUT XXVI.
De numero propositionum et prosyllogismis.
Hoc autem manifesto,palam quoniam etexdua-
praeter haec.et D ribus figuriset per plures casus concluditur.facili»;
quae autera in paucis et per pauciores^difficiiius ar-
gumentabilie. Ergoaffirmativa quidem univerfialis
per primara tantura figuram monBtratur,et per banc
Privativa vero et per primam, et per
simpliciter.
mediam. Per primara quidem simpliciter, per nie-
diam autem dupliciter. Particularis autem alfirma-
tiva per primam et per postremara, simpliciter qui-
dem pcr primam, Iripliciter autera per postremara.
Privativa vero particularis in omnibus figuris mon-
stratur,verum prima quidem semel.in media au-
in

bus propositionibus,et non pluribu8,nam tres ter- tem et postrema,in illa quidem dupliciter, in hac
mini,duiE suntpropo3iti0hes,ttiBi asBumatur aliquid vero tripliciter.Manifestum ergo quoniam unirerea-
669 PRIORUM ANALYTICORUM ARIST0TBLI8 INTBRPRETATIO. fi70

lem aflirmativam cniigtruere (jiiidem difficillimum, A pria, et qua;cunque ut accidentia praedicanlur, eft

destrucreautem facillimum.omnino autem estinto- horum qu;e secundumopinionem.et qu-nc socundum

riaienti quidem.univprsalia quam parlicularia faci- veritatem.Quantoenim plurium talium abundaverit
lius.EtenimsinuUi.etsialicuinoninsitinteremplum quis.citius iuveniet concIu8ionem,quanto autem ve-
est, horum autem quidem non in omnibus
alicui riorum,magis demonstrabit. Oportet autem eligere
figuris raonstratur, nulli autem in duabus. Eodom non quae sequunturaliiiUam, sed quajcunque totam
autem modo et in privalivis, eleniin si omni, el si rem scquunlur, ut nonquod aliquem horainpm, sed
alicui, inlereinpLum est quod ex principio. lloc au- quod omnem hominem seqiiilur, per universales
tein fuit in duabus liguris. In particularibus aiitem enim proposiiiones fit syllogismus. Cum autem est
siinplicitcr,aut omni.aut nulli ostendentem ines?e. inde(initum,incertuin si universalis est propositio,
Gonstruenti auten:,f'acilius est particularia.nam in oum vero definitum, munifestum. Similitef autem
pluribus figuri3,etper plures modos.Omnino aiilein eligendum et quoe ipsum sequitur tota, propter di-
non oportet latere quoniam deslruere quidem per ctam cauaam. Ipsumautem quod sequitur, non est
se invicera est, et univers&lia per particularia, et sumendum totum eequi.dicout hominem oraneani-
hffic per universalia ; construere autem non est per mal, aul musicam, omnem disciplinam, sed simpli-
particularia universalia,per illa vero hffic est. Nam g citer solum sequi quemadraodura et pro^tendimus,
si oinni, et Simul autem raanilestum quo-
alicui etenim inutile alterum et irapossible,ut omnem ho-
niam destruere quam construere facilius.Quomodo rainera esse omne animal, vel justitiam omne bo-
ergo lit omnis syllogismus,et per quot terminos et num, sed cui consequens est.in illo oinni esee dici-

propositiones, et quomodo habentes se ad invicem, tur.Qiiando autem ab aliquocontinetur sub.jectum,

amplius autem qua? propositio in unaquaque figura,
et quaj in pluribus,et quae in paucioribus monstra-
tuTj palam ex his quffi dicta sunt.
CAPUTXXVIII.
Pe abundantia propositionum.
Ouomodo autem idonei eriraus semper syllogi-
zarc ad piopositura, et per quam viam sumemug
circaunumquodque principia,nunc dicendum.Non
enim solum fortasseoportet generationem conside-
rare syllogismorum, sed et potestatem habere fa-
ciendi. Omnium igitur quae sunt,hffic
talia,ut de nullo alio praedicentur vere universaliter,
ut Cleon, et Callias,et quod singulare,et sensibile,
cujus consequentia oportet sumere, quae universale
quidem sequuntur, vel non sequuntur, non eli^en-
dum in his, sumpta enim sunt in illis quscunque
animal et hominera sequuntur, et quaecunque non
animali iiisunt,similiter. Quffi autem in unoquoque
sunt propria,sumendum;sunt enim quaedaraspeciei
propria prajter genus^necesse est enim diversis spe-
ciebus propria quaedam inesse.Neque autem univer-
sale eligendura iis quffi sequitur quod continetur,ut
animal iis quffi sequitur homo, necesse est enira si
qnidem sunt horainera sequitur animal,et hffic omnia sequi,con-
venientioraautem hffichominiselectioni.Sumendum
autem et quffi plerumque sequuntur eaquae conse-

de his autem alia,nara et homo,et aniraal uterque quuntur, nam et problematibus quaj plerumque, et
horum est. IUa vero et ipsa quidem de aliis prffidi- syllogismus ex propositionibus,quffi plerumque aut
cantur, de illis autem alia prius non praedicantur, in omnibus, aut aliquibus, sirailis enim est unius-

alia autem et ipsade aliis.el homo de

de his alia,ut cujusqueconclusioprincipiis.Ampliusquffiomiiibus
Callia,et de horaine aniraal.Quoniam ergo quffidam sequentia sunt,non eligendum,non enim erit syllo-
eorum quffi sunt de nullo nata sunt dici, palam : gismus ex ipsis.ob quam autem causam,in sequen-
namsensibiliumpeneunumquodqueeslhujusmodi, tibus erit manifestum.
ut de nullo praedicelur,nisi,ut secundum accidens, GAPUTXXIX.
dicimusenim quandoque album illudSocratemesse, Medii syllogisniorum inveniendi regulx.
ethoc veniens Galiiam. Quoniam autem in sursum Construere ergo volentibus aliquid de aliquo toto,
pergentibus statur quandoque, rursum dicemus. ejusquidem quod construitur, inspiciendumadsub-
Nunc autem sit hoe positum,de iis ergo pradicatum ipsum dicitur, de quoautem opor-
jecta de quibus
aliquod non est demonstrare nisi secundum opinio- tet prffidicari qufficunque hoc sequuntur. Si enira

nem,sed hffic de aliis,neque singularia dealiis,sed D aliquod horum sit idem,alterum alteri necesseest
alia de ipsis.Quffi autem in medio sunt,manifestura inesse. Si autem non quoniam orani, sed quoniam
quoniam utrumquecontingit,nam et haec de aliis,et alicui, quffi sequitur utrumque, si enim aliquod ho-
alia de his dicuntur, et pene rationes et considera- rum idem fuerit, necesse est alicui inesse. Quando
tiones sunt maxime de hig.Oportet ergo propositio- autem nulli oporteat inesse.cui quidem oportet non
nes circa unumquoque horum sic snmere suppo- inesse, ad sequentia subj3cti, quod autera oportet
nentera,ipsum primumetdefinitiones,etquaecunque non inesse,inspiciendum ad ea quffi non contingunt
propria suntrci^deinde post hocqufficunquesequun- ilii adesse. Aut conversira cui quidem oportel noa

tur, rera.Et rursura quffi re3sequitur,et qufficunque inesse, ad ea quae non contingunt eidem adesse,
non contingitipsi ines8e,quibusautem ipsanon con- quod vero non inesse, inspiciendum ad sequentia
tingit,non sumendura,eoquodconvertiturprivativa, Nara si hffic sint eadem utrorumque,nulli contingit
Dividcndum autem est, et eorura qus sequuntur, alteri alteriira inesse.fitenim quandoque quidem in
qufficunque in eo quod quid est,et qufficunque ul pro- prima figurasyllogiamus, quandoque autem in me-
 671 AN. MANL. SEV. BOETII
dia.Si autem non inesse,cui quidem oportet
alicui
non inesse.quae consequitur: quod vero non inesse,
quae non possibile est ilii inesse. Si enim aliquid ho-
rum sit idem, necesse est alicui non inesse. Magis
autem fortasse erit sic, unumquodque eorum quae
dicta sunt manifestum. Sint enim sequentia (luidem
a, in quibus b, quae autem ipsum sequitur, in qui-
bus, c,quae autem non contingunt ei inesse,in qui-
bus, d rursum autem ipsi e quae quidem insunl, in
quibus /, quae autem ipsum sequitur, in quibus g,
qu.E autem non contingunt eidem inesse, in quibus
h. Si ergo eidem aliquid eorum quae sunt c, alicui
eorum quae sunt f, necesse est a omni e inesse, nam
f quidem omni e, c, autem orani a, quare omni e
inest. Si autem c et ^ idem, necesse est alicui e
nesse a, nam id quod est e a, vero quod est g e,
omne ei sequitur. Siautem/^et d sint idem, nuUi e
inerit ex proprio syllogismo, quoniam enim con positiones erunt vel in prima figura, vel in media,
•
672
A gendum quascunque omnibus sequuntur, eo quod
nuilus fial syllogismus ex ipsis.nam construere qui-
dem non oninino erat e.\ sef]uentibus,privare autera
non contingit per ea quae omnibus sequunlur, opor-
tet huic quidem inesse, illi vero non inesse. Mani-
festum autem quoniam et aliaj considerationes quae
secundum electioncs, inutiles ad faciendum syllo-
gismum. Ut si sequentiautrumque eadem sint, aut
qu<c sequitur a, et quae non contingit e inesse, aut
rursum qu;pcunque non possibile est utrique inesset
non enim fit syllogismus per haec. Nam si sequentia
sunt eadem, ut b et f, media fit figura praedicativas
habens utrasque propositiones. Siautem eaquae se-
quitur, a, el quae non contingit e, ut c, et h, prima
erit figura privativam habens propositionem ad mi-
-q norem e.xtremitatem. Si autem quscunque non con-
tingunt utrique, ul d et h, privativae utraeque pro-

verlitur privativa, et / ei quod est d idem, nulli/
inerit a, f autem omni e. Rursus si ^ &i h idem,
nulli e inerit a, nam h a quidem omni, ei autem in
quo e nulli inerit. Idem enim erat ei quod est h, b
sic autem nullo modoerit syllogismus.Palam autem
et quae eadem, sumendum secundum consideratio-
nem, et non quae diversa vei contraria, primum
quidem quoniam raedii gratia, inspectio, mediura
;

h autera nulli e inerat. Si autem g et d idem, a, ali- autem non diversum, sed idem oportet auinere.
cui e non inerit, nam ei quod est g non inerit a, Deinde et in quibus accidit fieri syllogismum quod
quoniam nequecJ, g autem sub e est, quare alicuig sumentur contraria, aut non contingentia eidem in-
non inerit. Si autem g etb idem, conversus erit syl- esse, in praedictos omnia reducuntur modos. Ul si
logismus, nam g inerit omni a, nam b ei quod est 6 et / sint contraria, aut non contingant eidem in-
a, e dutem ei quod e&t b, idem enim erat ei quod esse, erit enim his sumptis syilogismus, quoniam
est g, a autemei quod est e, omni quidem non ne- nulli e inest, a, sed non ex ipsis, sed ex praedicto
cessarium est inesse, alicui autem necessarium, eo modo, nam b a quidem omni, e autem nulli inerit.
quod convertatur universale praedicativum in parti- « quare necesse est b idem esse alicui eorum qua
cuIare.Manifestum ergo quoniam ad praedicta perspi- sunt h. Rursum si b et g non possint eidem adesse,
ciendum ulrinque in unaquaque quaestione,per heec erit quoniam alicui e non inerit a, nam et sic
enim onines syllogismi. Oportet autcm et sequen- media erit figura, nam b a quidem omni, g, vero
tium,et quibus sequitur singulum,ad prima etuni-- nulli inerit, quare necesse est g idem esse alicui
versalia maxime inspicere, ut e quidera magis ad k eorum quae sunl.d nam non contingere g ei b eidem
/quam ad / solum, a autem ad k c magis quara ad inesse nihil differt, aut g alicui rf idem esse, omnia
c solum. Si enim ei quod est k /"inest a, et ei quod enim sumpta sunt in d, quae non contingunta in-
est /"inest et ipsi e, si vero hoc non sequitur a, pos- esse. Manifestum ergo quoniam ex istis quidem in-
sibile est id quod est /"sequi. Similiter autem etin spectionibus nullus fit syllogismus, et b et f sint s'\

quihus idem sequitur, considerandum, nam si pri-
mis, et iis quae sub ipsis sunt, sequitur; si autem
non his, et iis quae sub ipsis sunt, possibile. Palam
autem quoniam per tres terminos et duas proposi-
tiones consideratio, el per praedictas figuras syllo-
gismiomnss,monstraturenim omniquideraeinesse
a, quando eorum quae suntc / idem, quiddam su-
mitur, hoc autem erit medium, extremitates autera
aetfitenim prima figura. Alicui autem quando
c et sumitur idem, hoc autem postrema figura,
(j'
niedium enim fit g. Nulli vero quando d et / idem
sic autem et prima fif;ura,et media prima quidem,
: utromque. Et eadera consideratio in utrisque, nani
quoniam nulli /"inest a, siquidera convertitur pri-
vativa, /"autem omni e. Media autem quoniam d a
quidem nulli, e autem omni inest. Alicui autera non
inesse, quando d et g idem fuerit, haec autem pos-
trema figura, nam a quidem nulli g inerit, e vero
omni 9 manifestum igitur est quoniam perpraedi-
; e inest a, e autem omni g, nulli g inerit a sed omni
ctas figuras omnes syllogismi. Etquoniam non eli-
contraria,idem esse b alicui /i.etsyllogismum sem-
per fieri per haec. Accidit ergo sic inspicientibus
considerare viam aliam necessariam,eoquod quan-
doque lalet identitas horum quae sunt beth.
CAPUT XXX.
-0 De syllogismis asserioriis ad impossibite, et reliquis
qui ex hypothesi.
Eodem autem modo se babent et qui ad impossi-
bile deducunt syllogismi, ostensivis, nam et ipsi
;
fiunt per ea quae sequuntur, et quibus seqnitur
qnod monstratur ostensive, et per impossibile est
syllogizare, et per eosdem terminos, et quod per
impossibile et ostensive. Ut quoniam « nulli e inesi,
ponaturenim alicui inesse, ergo quoniam b omnia,
a autem alicui e, et h alicui e inest a, si enim nulli
inerat. Similiterautem cst in allis propositis.sem-
673 PRIORUM ANALYTICORUM ARISTOTELIS INTERPRETATIO. 674
per tinim crit in omnibus per impossibile oslensio, A. et circa philosophiam, et circa autem quaiulibel
exscquentibu3,et quibus sequitur utrumciue.Et in discipiinam. Oportet eniiu qucB insunt.etquibus in-
uno quoquo propo8ilo,eadem consideratio et osten- sunt circa unumquodquc colligere.et his quamj-lu-
sive voienti syilogizare, ct ad impossibile ducere, rimisahundate^ethocper trcslerminosconsideraro,
nam ex eisdem terminis utra-quc demonstrationes. deslruentem quidem sic.conslruentcin vero sic, et
Ul si ostensum est riulli c inc^rse a, quoniam acci- secundum veritatem quidem,ex iis quae secundum
dit et h aiicui e inesse, quod est impossibilo. Si veritatem scriptasunt ioesse, ad dialecticos autcm
sumptum sit e quidem nulii />, o autem omni b in- sylloigsmos,ex propositionibus quKsuntsecundum
esse, manifestum est enim quoniam nulli e inerit opinionem.Principiaautem syllogismorum univer-
n. Rursum si ostensive syllogizalum sit a inesse saliter quidem dicta sunt,et quomodo se habeant,
nulli e, suppositis inesse per impossibile monstra- el quomodo oportet inquirere ea.qualenus non as-
bitur nulli inesse,similiter autem et in aliis.In om- piciamus ad omniaquaedicuntur.nequeeadem cons-
nibus enim necesseest iis qui [)er impossibile com- truentcset destruentes,neque construentesde omni
munemaliquemsumereterminumaliumasubjectis, aut de aliquOjdeslruentesab omnibus aulabaiiqui-
ad quem eritmendacii syllogismus, quareconversa bus,sedadpaucioraetdeteruiinata.Secundumsingu-
ea propoaitione, altera autem similiter se habentc, g luraautem eorum qua; sunt eligere, ut de bono aut
ostensivus erit syllogismus per eosdem terminos disciplina.Propriaautem inunaquaque aunt pluri-
Differt autera ostensivus ab eo qui ad impossibile, ma,quare principia quidem quae sunt circa unum-
quoniam in ostensivo secundum veritatem ambae quodquc, experimento est crescere, dico autcm ut
propositiones ponuntur,in eo autem qui ad impos- astrologicam quidem experientiam astrologicadis-
sibile, falsa una. Baec vero erunt magis manifesta ciplinae,sumptis enim. sufficienter apparentibus,sic
per sequentiaquando de impossibili dicemus ;nunc inventfflsuntastrologicaedemonstrationes.Similiter
autem tantum nobis sit manifestus,quoniara ad haec autem circa quamlibet aliam se habet et artem el
perspiciendura, et ostensive volentibus syllogizare, discipiinam. Quare sumantur qua; insunt circa
si

et ad impossibile deducere. unumquodque, nostrum erit jam demonstrationes

In aliis autem syllogismisquicunque sunt ex hy- prompte declarare si enim nihil secundum histo-
:

polhesi,ut[quicunque secundum transsumptionera, riam omittalur eorum quae subtiliter et vere insunt
aut secundum qualitalem in subjectis,non in priori- rebus, habebimus de omni (cujus quidem non cst
bus, sed in transsumptis erit consideratio, modus demonstratio) hanc invenire et demonslrare.cujus
auteminspectionisidemiconsiderareautera oportet. autem non nata est demonstralio,hoc facere mani-
ctdividere quot modis sunt ex hypothesi, raonstra- festum.Universaliter ergoquooportel modo propo-
tur ergo unumquodque propositorum sic.Est autcm ^ sitiones eligere pene dictum est, pene diligenliam
et alio modo quaedara syllogizare horura,ut univcr HUtem perlransivimus in eo negotio quod circa dia-
salia per particularera inspectionera et hypolhesi.Si lecticam est.
enira c el eadem sint. solura g autem suraatur e
ff CAPUT XXXIl.
inesse, omnia inerit a, et rursura si et rf eadem, g» De divisione et ejus syllogismo.
solura autem de g prsedicetur e, quoniam nulli c Quoniam autem divisio per genera parva qute-
inerit n,manifestum ergo quoniamsicinspiciendum. dara particula est diclae raethodi facile videre est :

Eodemautem modo et in necessariis, etin contin- enim divisio velut infirmus syIlogismus,nam quo d
gentibus, nam eadera consideratio, et per eosdem oporteat quidem osteodere petitur,syllogizatur vero
terminos erit, eodemque ordine el contingentis, et semper aliquid superioruin. Primum autein idem
inesse syllogismus.Sumendum autera et in contin- hoc latuit omnes utentes ea,et suadere conati sunt
gentibusstquae non insunt,possibilia autem inesse. quoniam esset possibile de substantia demonstra-
Ostensum est enim quoniara el per haec fit contin- lionem fieri.et de eoquodestquid;quarenequequo-
gentis syIlogisraus,simiIiter autem se habebit etin niamcontingebatsy!logizareeosquidividunt,intelle-
aliis praedicationibus. xerunt,nequequoniaraconlingcbat sic quemadmo-
D dum diximus. Ergo in demonstrationlbus quidem
CAPUT XXXI. cum oporteatquid syllogizare, oportet medium per
{Jaod ommum scienliarnm syllogismi supenoribits (luodfitsyllogismusminussemperesse, et non uni-
prxceptis efficiantur.
versaliterdeprimaextreraitate.Divisioauteracontra-
Manifestum ergo ex praedictis quoniam nonsolum rium vull,nara universalius surait medium.Sitenim
possibile est perhanc viam fieri omnes syllogipmos, animal quidem in quo a, niortale autein in quo l>. ct
sed etiam quoniam per aliain impossibile. Omnis immortalein qua c,horao vero cujus terminuraopor-
enimsyllogisrausostensusest quoniaraperaliquam tel suraere in quo rf,omne ergo animal accipit aut

praedictarura figu.^arurafit, has auteranoncontingit mortale, aut immortale hoc aulem est quidquid
:

peraliaconstitui quara persequentiaet quaesequitur erat,omne esse aut^^autc. Rursum hominera sem-
unumquodque, ex his enim propositiones,et medii per qui dividit, ponit animal esse.quare de d sumit
sumptio.quarenecsyllngismurapossibileestfieri per a esse,ergo syllogismus quidem est,quoniam d, aut
alia.Ergomethodus quidein deomnibus eadem est, b, aut c omne erit, quarc hominem aut raortalem.
 675 AN. MANL. SEV. BOETII
aut immortalem oportet sumere,nam mortale qui-
dem, aut immortale esse necessarium est animal,
mortale autem non necessarium est,sed petitur.Hoc
autem eratquod oportebat syilogizare.Et rursus qui
ponita quidem animalmortale in quo autem<)pedes
habens.in quo autem c,non habens pedes.hominem
vero d, similiter sumit a quidem, aut in 6,aut in c
esse.Omnes enim animal mortale autpedes habens,
aut pedes non habens est, de d autem a, nam ho-
minem animal mortale sumpsit esse, quare habens
pedes, vel non habens pedes esse anlmai, necesse
esthominem, pedes autem habens non necesse est,
sed sumit,hoc autem erat quod oportebat rursum
ostendere.Et ad hunc modum semper dividentibus,
universale quidem accidit eis medium sumere, de
quo oporteat ostendere et differentias etextremita-
tes.In fine autem quoniam hoc est homo,aut quid
quid erat quod qu8efitur,nihil dicunt manifestum,
quarenecessariumestesse,etenimaliamviamfaciunt
omnem.non quidem contingentes idoneitates, opi-
nanles esse. Manifestum estautem quoniam neque
destruere hac via est, neque de accidente aliquid,
aut de proprio syllogizare,neque de genere, neque
de quibus ignoretur utrum hoc modo aut illo se ha-
bet,ut putasne diameter estsymeter,vel asymeter ?
si enim sumat quoniam omnis longitudo est syme-
tros vel asymetros,diameter autem longitudo, syl-
logizatura est quoniam symeter vel asymeter est dia-
meter.Si autem sumetur incommensurabile, quod
oportebat syllogizare sumetur, non ergo est osten-
dere, nam via quidem hasc,per hanc autem non est
^
ostendere symetrum vel asymetrum, in quo a lon-
gitudo,^ autem symeter aut assymeter,diameter
o".
Manifestum est igitur quoniara neque ad omnem
considerationem congruit inquisitionis modus,ne-
que in quibus maxime videtur convenire,in his est
ntilis. Ex quibus ergo demonstrationes fiunt, et
quomodo, et ad quae perspiciendum secundum
unumquodque propositum manifestum ex dictis.
C/VFUT XXXIII.
De resolulione syllogismorum in propositiones.
Quomodo autem reducemussyllogismosin prsedi-
ctas figuras, dicendum erit post ha;c, restat enim
consideratio hpec,sienim et generationera syllogis-
morum inspiciamus,et inveniendi habeamus pote-
statera,amplius autem factos reducamus praedictas
figura3,finem habebit quod exprincipio propositum D et in qua particulare, mauifestum est quoniara non
est, accidet etiam simul quae prsedicla sunt confir-
mari et manifestiora esse, quoniam sic se habent
perea quae nunc dicenda sunt. Oportet enim omne
quod verum est, ipsura sihi ipsi manifestura esse
omnino.Primum ergo oportet lentare duas proposi-
tiones accipere syllogismi, facilius enim in majora
dividere quara in minora majora autem composi-
: propter necessariura, quemadniodura dictum est
tiora sunt quam ea ex quibus componuntur. Deinde
considerare utra in toto,e, utra in parte. Et si non
ambae sumptae sint,eum qui ponit alteram.Aliquo-
ties enim uni versalem protendentes,eam quae in hac
estnon suraunt,neque scribentes,neque interrogan-
676
A. tes,aut has quidem protendunt,per quas autem hae
concluduntur,omittunt,alia vero vane interrogant.
Considerandumautem si quid superlliiumsumptum
sit,et si quid necessariorum omissum, et hoc qui-
dem ponendum, illud vero auferendum, donec ve-
niat quis ad duas propositiones,8ine his enim non
est reducere sic interrogatas orationes.In aiiquibus
ergo facile est videre quod minus est, aliqui vero
latent,et videntur quidem quod ne-
syllogizare, eo
cessarium quid accidit ex iis quae posita sunl. Ut si
sumutur, non substantia interempta substantiam
non interimi, ex quibus autem est,interemptis, et
quod ex eis est corrumpi.His enim positis, neces-
sarium est substantiae partem esse substantiam,
non tamen syllogizatum est quod ea quae surnpta
g sunt,sed desunl,propositiones. Rursum si cum est
horao,necesse est esse animal, et cum est animal,
substantiam,el cum esthomo, necesseest esse subs-
tantiam,sed nondum syllogizatum est,non enim se
habent propositiones ut duximus. Pallimur autem
in talibus eo quod necessarium quiddam accidat
ex his quae posita sunt,quam est syllogismus, ne-
cessarium est,in plus autem est necessarium quara
syllogismus,nara oranis 3yllogisraus,neces3arium,
necessariura autem non omne syllogismus. Quare
non (si quid accidat positis quibusdam) statim ten-
tandum est reducere, sed primum secundum est
duas propositiones.
GAPUT XXXIV.
De resolutione in terminos.
Deindesicdividenduminterminos.Medium autem
ponendura terminorum, qui utrisque propositioni-
busdicitur,necesseestenimmediumin utrisquecsse
in omnibus figuris.Si ergo subjiciatur etpraedicetur
medium,aut ipsum quidem praedicetur, aliud vero
illo abnegetur, prima erit figura.Si autem et praedi-
cetur, et negetur ab aliquo, media erit figura: si
vero alia de illo praedicentur,aut hoc quidem praedi-
celur,illud vero ab illo negetur, postrema.sic enim
se habuit in postrema figura medium,similiter au«
tem etsi non universales sint propositiones, nam
est eadem determinatio medii. Manifestum igitur
quoniam in qua oratione non dicitur idem frequen-
ter,non fit syllogismus,non enim sumptum estme-
dium.Quoniam autera habemus quod propositorura
in unaquaque figura clauditur,et in qua universale.
ad omnes figuras perspieiendura,sed in unoquoque
proposito adpropriam.Quajcunquevero in pluribus
concluduntur,raediipositionecognoscimusfiguram.
CAPUT XXXV.
De nccessario etthesi lerminorum.
Frequenter ergo falli accidit circa syllogismos
prius aliquoties autem propter similitudinem posi-
:
tionis terminorum,quod non oportet latere nos. Ut
si a dcb dicitur,et 6 de c,videbitur enira sic se ha-
bentibus terminls esse syllogismus, non fit auleni
neque necessarium quidquam.neque syllogismus.
677 PRIORUM ANALYTICORUM ARISTOTELIS INTERPRETATIO. 678

Sit enim in quo a semper esse, in quo autcm i A. rnine exponi, saepe enim erunt orationes quibus non
intcliigibilis Aristomenea, in quo autem c Aristo- ponunturnomina, quareet dilficileeritreducerehu-
menes, verumestautem a iiiesse 6, scmperenim est jusiiiodi syllogismos, aliquoties autemet lalli acci-

intelligibilis Arislomenes, sed et 6 de c nam Aristo - detpropterhujusinodiinqui3itionem,utquoniamim-

menes Aristomenes, a autem non
esl inteiligibilis mediatorum erit syllogismus; sit enim a duo recti, 6
inestc, corruptibilisestenim Aristomenes nonigi- ;
autem triangulue, c vero aequicrurus ergo ei quod ;

tur fiebat syllogismus sic se habentibus terminis, est c inest a propter 6 ei vero quod est b, non ite-
;

sed oportebaluniversalitera ft sumipropositionem
hoc vero faisum quod putabat omnemintelligibileui
Aristomenem semperesse, cum Aristomenessit cor-
ruptibiiis. llursum sit in quo quidem c Micalus, in
quo autem b musicusMicalus,inquoautema corrum-
: rum propter aliud, per se enim triangulus habet
duos rectos, quare non erit medium ejus quod est
a/^,cum sitdemonstrativum. Manifestum enimquo-
niamniediuin non sic semper cst sumendumut hoc
aliquid, sed aliquandoorationem, quodaccidit et in

picras. Verum est ergo ^ de c praedicari, nam Mica-
lus est musicus Micalus, sed et a de b, corrumpe-
tur enim eras musicusMicalus, aautem dccfalsum
hoc autem idem est priori, non enim verum est uni-
versaliter, Micalus musicus quoniam corrumpetur
praidicto. Inesse autem primum medio, ethoc po-
stremo non oportet sumere, ut praedicenturscmper
ad se invicem similiter, et primum de medio. et hoc
de postremo, et in non inesse sirailiter, sed quotiea
" dicitur esse et verum dicere, hoc toties arbitrari

cras. Hoc autem non sumpto non erat syllogismus. oportet significare etinesse. Ut quoniam contrario-
Ihec ergo fallacia fil in eo quod pene, ut enim ni- rumuna est discipiina sit enima unara essedisci-
:

hil difTerens dicere hoc huic inesse, aut hoc huic plinam, bautem contraria sibi invicem, a ergo inest
omni inesse, concedimus. t,nonquoniam contraria unum esseeorum discipli-
CAPUT XXXVI. nam, sed quoniam verum est dicere de ipsisunam
De ecthesi terminorum. esse eorum disciplinam. Accidit autem quandoque

Frequenter autem mentiri evenit, eo quod non priraura de medio dici, medium autem de lertio non
bene exponnntur secundum propositionem termini, dici, ut si sophia est disciplina, boni autem est so-

ut si a quidem sit sanitas, 6 autem cegritudo, c vero phia : conclusio, quoniam boni est disciplina, et non
homo, verum enim dicere quoniam a nulli b con-
est bonum quidem est disciplina, sophia autem est
enim aegritudinisanitas inest; et
tingit inesse, nulli disciplina. Quandoque autem medium quidem de

rursum quoniam b inestomni c, omnis enim homo tertio dicitur, primum autem de medio nondicitur,

susceptibilisestaegriludinis, videbitur ergoaccidere utsiqualisorani3estdisciplina,autcontrarii.Bonun]

nullihomini contingere sanitateminesse. Hujus au- „ autem est, el contrarium, etquale: conclusio qui-
teni causa est quod non bene exponuntur termini dera, quoniam boni est disciplina. Non est autem

secundum locutionem, quoniam transsumptis quae bonum disciplina, nequequale, neque contrariura,
suntsecundum habitudines.non eritsyllogismus:
iis sed oranium disciplina.Non estautembonum disci-
Ut si pro sanitale quidera ponatur sanum, pro cegri- plina, neque conclusio secundum rectura, neque
tudine autem aegrum. non enim verum est dicere quale,nequecontrarium,sed bonumheec. Estautem
quoniamnoncontingitaegrotanti inesse sanumesse, quandoque neque priraum de medio, neque hoc dc,
hocautem non sumpto,nonfitsyllogismus, nisicon- tertio, primo de tertio quandoque quidem dicto,

tingentis.Hocautemnonimpossibile,contingitenira
nulli homini inesse sanitatem. Kursus
gurasirailitereritfalsum.Nam sanitatemaegritudini
quidem nulli, homini vero omni contingit inesse,
quare nuUi hominiaegritudo. In tertiaautem figura
secundum contingere accidit falsdm, etenim sanita-
tem, etaegritudinem, etdisciplinam, etignorantiam
et oranino contraria oraniieidem contingit inesse,
sibi veroinvicemirapossibile,hocautera confessura
in praedictis. Cum enim eidem plnra contingere
quandoqueautemnondicto.Utsicujusestdisciplina,
in media fi- hujusestgenus, boniautemestdisciplina: conclusio
quoniam boni est genus. Praedicatur autem nullum
de nullo, si autem cujus est disciplina, genus est
hoc, boni autem est disciplina : conclusio, quoniara
bonum est genus: ergo de extremo quidem[praedica-
tur priraura, de se autera invicem non dicuntur.
Eodem autem modo et nun inesse sumendura non
D enim semper significat non inesse hoc huic, non
esse hoc, hoc sed aliquando non esse hoc hujus,
;

inesse, contingebant et sibi invicem, Manifestum aut hoc huic: ut quoniam non est motionis motus,
igitur quoniam in omnibus his fallacia fit propter autgenerationisgeneratio, voluptatis autem est, non
terminorum expositioaem, transsumptis enim his ergo voluptas generatio. Aut rursus quoniam risus
quae sunt secundum habitudines, nihil fit falsura. est signum, signi autem non est signum, quare non
Palara ergo quoniam secundum hujusmodi propo- est signum risus ; similiter autem et in aliis, in qui-
sitiones semper quod est secundum habitum, pro bus interraitur propositura, eo quod dicitur aliquo
habitu sumendum et ponendum terminura. modo ad id genus. Rursus quoniam occasio non est
CAPUT XXXVII. tempusopportunura, Deo enim occasio quidem est,
De ecthesi ierminorum comiposHory,m et tempus autera opportunum nonest, eoquod nihilsit
obliquorum sytlogismi. Deo conferens. Terminos enim ponendum est occa-
Non oportetautem terminos semper quaerere no- sionem, ettempus opportunum, etDeum. Propositio
679
autem sumendasecundum nominiscausam,simpli-
citerenim hocdicimus deomnibus, quoniamtermi-
nosquidemsemperponendumsecundumdeclinatio-
nes nominum, ut homo, aut bonum, aut contraria,
authominis,autboni, autcontrariorum.Propositio-
nesiautemsumendumsecundumcujusquecasus,aut
enim quoniam huicut tEquale,autquoniamhujusut
duplum, aut quoniam hoc ut feriens, vel videns,aut
quoniam hic ut homo, animal,aut si quolibet modo
aliter cadit nomen secundum propositionem, inesse
autem hoc huic, et verum esse hoc de hoc, toties
suraendum, quoties prffidicamenta divisa sunt, et
hcec aut aliquo modo, aut simpliciter, amplius aut
simplicia, aut complexa. Similiter autem et non
inesse. Gonsiderandum haec autera, el determinan-
dum optimum. g dum quod bonum si autem quoniam bonura, bo
GAPUT XXXVIII.
syllogismorum,
De anadiplosi et Ihesi
nalione et positione.
Reduplicatum autem in propositionibus ad pri-
mamextremitatem ponendum,non admedium,dico
autem ut si fiat syllogismus, quoniam justilia^ esl
disciplina quoniam bonum, ad primam extremita-
tem ponendum. Si enim a disciplina quoniam bo-
num, in quo autem 6 bonum, in quo autem cjusti-
tia, ergo verum est o de 6 prsedicari. Nam boni est
disciplinaquoniam bonum.Sedet bdec, namjusti-
tia quiddam bonum est sic ergo fit resolutio. Si au-
;
tem ad b ponatur, quoniam bonum, non erit, nam a
quidem de b verum erit, b autera de c non erit ve-
rum, nam bonum quoniam bonum prfedicari de ju-
stilia falsum est, et non intelligibile. Similiter autem
et si salubre ostendatur, quoniam disciplinatum est
in eo quod bonum, aut hircocervus, opinabilis in eo
quod existens, aut homo corruptibilis in eo quod
sensibile,inomnibusenim praedicatisad extremum
reduplicationem ponendum. Non est autem eadem
positio terrainorum,quandosimpliciterquidem syl-
logizatum fuerit, et quando hoc aliquid,autquo, aut
quorr.odo. Dico autem ut quando bonura disciplina-
tum ostensum erit, et quando disciplinatura quo-
niam bonum. Sedsimpliciter quidem disciplinatum
ostensumestmediumponendum ens, siautem quo-
niam bonum, quid ens. Sit enim a disciplina quo-
niam quidens, inquo autem />ens, quid, in quo au- D non possibile sit demonstrare, quemadmudum ex
tem c bonum, verum estergo a de /;praedicari,crat
enim disciplinaalicujus entis, quoniam quidens,est niam in codein syilogismo, non omnes conclusionfs
et b de c* nam in quo c ens quid, quare et
erit ergo disciplina boniquoniambonum,
quid ens, proprie substantiai signum. Si
medium positum sit, et ad extremum ens simplici-
non quid ens dictum sit, non erit syliogis-
ter, et
mus, quoniam est disciplina boni quoniam bonum,
sed quoniam ens, ut si sit in quo a disciplina quo-
niam ens, in quo b ens, in quo c bonum. Manifes-
tum igitur quoniam in parlicularibus syllogismis
sic sumendum terminos.
AN. MANL. SEV. EOETII 680
A CAPUT XXXIX.
Pro debita resolulione pra^cepta.
Oportet autemaccipere quaeidem possuntnomina
pro norainibus, et oraliones pro oralionibus, et no-
men et orationem et semper pro orationem nomen
suscipere, facilior est enim terrainorum expositio,
utsinil differt dicere suspicabiieopinabilis non esse
genus,autnon esse idem ((uiddara suspicabile, quod
opinabile, nam si idem est quod significatur, pro
oratione dicta, suspicabile et opinabile terminos
ponendum. Quoniam vero non est idem voluptatem
esse bonum, et esse voluptatem quod bonum, non
similiterponendum terminos sed siest syilogismus
;
quoniam voluptas quod bonum, terminum ponen-
;
•
num, similiter autem et in aiiis.Non PstauLem idcm
neque esse, neque dicere quoniam cui b inest, huic
de gemi- iiuoque omni a inest, et dicere,cui omni b idest, et
lioc est
a inest omni, nihil enim prohibet b inesse c, non
autem omni. Ut sit b pulchrum quid, c autem al-
bura.siigituralicuialboinestpulchrum quid,verum
est dicere quoniara aibo inest pulchrum, sed non
omni fortasse. Si ergo a inest b, non omni autem
de quo b (neque si omni c, inest b, neque sisolum
alicui), non necesse est ei quod est c inesse a, non
quia non omni, sed nec inesse ei quod est c. Si au-
tem dequocunque dicatur vere, huic omniinest a,
ft
accidet a de quo orani b dicitur, de eo omni dici. Si
aulem a dicitur de orani de quo dicatur, nihil pro-
/)
hibel ei quod est c inesse b, nunomni autem a, aut
noninesse omnino. Intribus igiturlerminis manife-
stum est quoniam de quo b quidem omni, eta dicl-
tur, hoc est de quibuscunque b dicitur de omnibus
dicilur et a, et si b quidem de omni, et a similiter
si autem non de omni, non necesse est a inesse
o.Tini. Non oportet autem arbilrari propter exposi-
tionem accidere aliquod inconveniens, non enin; la-
boramus in eoquod aliquid sit hoc, sed quemadmo-
dum geomelerpedalem, et rectam hanc esse et sine
lalitudine dicit quae non est, sed non sic ulitur, ut
eis syllogizans. Omnino enini quod nonesl ut lotum
ad parleui, et aliud ad hoc ut jiars ad totum, tx
nullo talium ostendit dcmonstrator, neque enim fit
syllogismus, expositione autom sic utimur, ut ct
sentiat qui discit dicentes, non enim sic ut sinebis
quibus est syllogismus. Non lateat autem nos, quo-
<i de c, perunara eamdem iitiuram sunt, sed haecquidem per
eratenim hanc, illa vero per aliam. Palain ergo quoniam et
autem ens resolutiones sic faciendum. Quoniamaulera nonom-
ne propositum in omni figura, sed in uiiaquaque di-
sposita sunt,manifeslumestexconclusione iu quafi-
gura sit quajrcndum. Et ad definitiones oralionum
quaicunque ad unum quiddam suntargumenlat.i- in
eorum quai insunl termino, ad quod argumentatum
est ponendum terminum, ct non totam orationem,
minus enim contingit perlurbari propterlongitudi-
 681 PRIORUM ANALYTICORUM AEISTOTELIS INTfiRPRETATIO. 682
ncm,ut si (iiiis aquam ostcndit quoniam cst hunii- A hoccnim nulli a, a -aulem .omni b, quare nulli b
dus potus, potum el aquam terminos ponendum. incritc, ergo et b nullic, convertitur enim privativa.
Siaulem parlicularis sit syllogigmus,quando priva-
XL. CAPUT tivum quidcm erit ad majoroin extremitatem,resol-
De resolutione syllogismorum ad impossibile et ex
veturin primam flguram, ut si a nulli b, b auten.
hxjpolhesi.
alifiui c, convorsa enim privativa prima erit figura,
AmpHus autemex hypothesi syllogismos nonest
ntim /; quidcm autom alicuic.Quando vero
nulli fl,a
tentandum roducere, num non est ex iis quse posita
pr;edicativum, non resulvetur, ut si a (|uidem omni
snnt reducere non enim per syllogismum ostensi
;
/^.c vero nonomni,non enim suscipit conversioncm
sunt, sed ad placitum concessi suntomnes. Ut si
a b, neque cuni (it, erit syllogismns. Rursus qui in
quis ponat, si una quojdara potestns non sit contra-
tertia quidem sunt (igura, non resolvuntur omnes in
riorum, neque disciplinam esse unam ; deinde dis-
primam,qui autem sunt in prima,omnes in tertiam.
putet quoniam non una potostas contrariorura,
est
Insit enim a quidem omni b, b autem alicui c, ergo
ulsanativi et a^grotativi, siinulenim idem erit sana-
quia convertiturparlicularis prffidicativa, inerilctc
tivum et a^grotativum. Quoniam autem non est
alicui/;,ftvero omniiincrat,quarefit tertiafigura.Et
omnium contrariorum una potestas.ostensum est, ^.
, .,..,. ,, ...
p si privativus sil syllogismus,3im.iliter convertitur
sed quoniam disciplinanon una, non est ostensum XJ ^^.^
' ,
. . • . .

i;„.,i.,„:„ „«n_L„i:..„ „ ;-j n-

enim parlicularis affirmativa, quare a quidem nulli
quamvis confiteri sit necosse,at non ex syllogismo,
i.cautem alicui inerit.Eorum autera syllogismorum
vcrum ex hypothesi hoc igitur non est reducere,
;

quisunt in postrema figura unus tantum non resol-

quoniam non una potestas est hic enim (brtasse :

vitur in priraam, quando non universalis ponitur

erat syllogismus, illud autera hypothesis. Similiter
privativa,aliiautemomncsresolvuntur.Pra3dicentur
autem in his qui per impossibileconcluduntur,nam
enim de omni c, et a et 6, ergo convcrtetur c pd
nequc hoc est resolvere,sed ad impossibile quidem
utruraqueparticulariter ;inerit ergoaalicui /),quare
reductio est syllogismo enim monstratur alte-
; ;
eritprima figura, siquidem a omni c, c vero alicui b;
rum autem non esl, nam ex hypothesi concluditur.
ct si aquidera orani c, b autem alicui c.eadem ratio,
DiiTerunt aucem a prsdictis quoniam in illis qui-
converiitur enim ad bc.Si autem 6quidem omni c, a
dem oportet prius confiteri, si debet concedere, ut
autem alicui c. primus ponendus b, nam b omni c, c
si ostendatur una potestas contrariorum,etdiscipli-
autem alicui a,quHreb alicui a, quoniam autem con-
nam esse eamdem ; hic autem et non prius confessi
vertilur particularis,et a alicui /^ inerit.Et si priva-
concedunt, eo quod manifestum sit falsum, ut po-
tivussitsyllogismu3universalibusterminis,similiter
sita diametro symetro, eo quod impnriaesse acqua-
sumendum. Insit enim b omni c, a autem nuUi c,
lia autem et diversi terminantur ex
partibus. Plures C ergo alicui b inerit c, a autem nulli c,quare erit me-
conditione, quos prospicere oportet, et notare apte.
diurac. Sirailiter autem et si privativa quidem si
Quff! ergo horum differentiae, et quoties fiunt, qui
universalis, pr.sdicativa autera particularis, nam a
suntex hypothesi,postea dicemus.Nunc autem tan-
quidera nulli autem alicui b inerit. Si aulera
e, c,
tum sit nobis manifestum quoniam non est resol-
particularis sumatur privaiiva,non erit resolut;o,ut
vere infiguras hujusmodi syllogismos, et ob quam
si b quidem omni c, a autera alicui c non inest, con-
causam diximus.
versa enira b c,utraequepropositiones eruntparticu-
CAPUT XLI. lares. Manifestum autera quoniara ad resolvendum
De reciproqua reductione siillogismorum unius figurae ad se invicem figuras, quas ad minorem extremita-
in alium.
tem est propositio, convertenda in utrisque figuris,
Quaecunqueauteminpluribusfigurismonstrantur hac conversa,transitio fit eorum autem qui in me-
;

proposita, si in altera syllogizetur,
syllogismum in alteram, ut
privativum in secundam figuram, et eum qui in
raedia est in primam. Non omnes autem,3ed quos
dam.eritautem in sequentibus manifestum.Si enira
a nulli b, b autem omni c, a nulli c, sicergo prima
figura si autem convertatur privativa, raedia erit.
;
Nara b a quidem nulli, b autera orani inerit.Simili-
ter autera et si non universalis, sed particularis fit
syllogismuSjUt si a quidem nulli b,b autem alicui c,
conversaenimprivativamediaeritfigura.Eorumau-
temsyllogisraorum,qui suntin secunda figura, uni-
versales quidem reducentur in primam figuram,
particularium autera alter solum. Insit enim a b
quidem nulli, c vero omui,conversa privativa priraa
erit figura, nara 6 quidem nulli a, a autem omni c
inerit.Si autem praedicativura quidemsitad />,priva-
tivumautcraad c, priraus terrainus ponondusest c,
Patrol. LXIV.
est reducere dia sunt figara, alter quidem resolvitur, altervero
eum qui in priraa est non resolviturin tertiam, nam cum sit universalis
privativa, resolvitur.Sienim a nulli quidem />,alicui
autem c, utraque similiter convertitur ad o,quare b
^ quidem nullia,c vero alicui,medium ergoa.Quando
autem a omni b, c autem alicui non insit, non
fitresolutio, ncutraenim propositionum ex conver-
sioneuniversalis. Qui autem ex tertia sunt figura,
resolventur in mediam, quando fuerit universalis
privativa, ut si a nulli c, b autem alicui, aut omni c
nam c, a quidem nulli. b autem alicui inerit.Si autem
particularis sit privativa, non resolvetur, non enim
suscipitconversioneraparticularis negativa. Mani-
(estura ergo quoniam iidera syllogismi non resolvun-
tur in his figaris, qui nec in primam resolvebantur,
et quoniam in primam figuram rcduclis syllogismis,
isti soli syllogisrai per impcssibile clauduntur.Quo-
modoergo oportetsyllogisraos ieducere,et quoniam
22

ik
 683 AN. MANL. 8EV. BOETII 684
resolvuntur figurse in se invicem, manifestum ex A quare d verumest, eta non veium, quoniam est li-
dictis. gnum album.
Palam autem quoniametaet cnulli eidem insunt,
GAPUT XLII.
sed 6 et d contingil eidem alicuiinesse.Similiter au-
De syllogismis infinitis, et regulis consequentiarum.
tem sehabent etprivationesadpraedicationes cadem
autem in construendovei destruendo opi-
Differt positione sitenim a quale in quo a, non ajquale in
:

nari, autidem, aut diversum significare, non esse quod^, inaequaleinquoc, non inaequale in quod. In
hoc, et esse non hoc, ut non esse album, ei quod est pluribus autem quorura his quidem inest, illis vcro
esse non album non enim idem significant,nec est
; non inest idem, negatio quidem similiter vera Ol.ut
negatio ejus puGe est esse albura ea quse est esse non quoniam non suntalba omnia aul quoniam non est
album,sed non esse albura. Ratio autem hujus ha!C album unumquodque, aut quoniam esl non album
est similiterenim se habet possibile est ambulare
; unumquodque, aul quoniam omnia sunt non alba,
ad possibile non ambulare, id quae est esse album ad falsum est. Similiter autem et ejus quae est omne
esse non album, et scit bonum ad scit non bonum animal album, nonha'c (est non album omne ani-
:

namscit bonum velsciens bonum nihildiffert,neque mal) negatio, auibae enim falscE, sed es,non orane
potest ambulare velestpotens auibulare quare est g animal album. Quoniam autem palain quod aliud
;

opposita, non potest ambulare et non est potens significatest non album, et non est album, et ilia
ambulare. Si igiturnon est potens ambulare idem quidem affirmatio, haec vero negatio, manifestum
significat et est potens non ambulare, ipsa simul quoniamnonestidemmodusmonstrandiutruraque,
inerunteidem,nam idem potestambulareetnonam- ut quoniam quidquid est animal, non est album,aut
bulare, et idem sciens bonum et non bonum est. contingit non esse album, et quoniam verum dicerc
Affirmatio autem et negatio non sunt oppositse si- non album,hoc enim est esse non album.Sed verum
mul in eodera. Queraadmodum ergo non idem est, quidem dicere, est album, sive non album, idera
non scire bonum et scire non bonum, nec esse non modus.Constructive enimaraboe per priraam osten-
bonum et non esse bonum, idem, nam proportiona- duntur figuram, nam verum ei quod est simililer
lium, si alterum sit, et alterum,nec esse nonaequale ordinatur, ejus enim quae est, verum dicere album,
et non esse aequale idem, huic enim quod est non non hH3c, verum dicere non album, negatio,sed ha:c,
aequalesubjacet aliquid,et hoc estineequale,il]i vero non est verumdicere album. Si enim verumestdi-
nihil,eoquodaequale quidemvelinaequale non omne cere quidquidest homo musicum esse,autnonmusi-
esf, aequale autem vel non aequale omne amplius, cum e3se,quidquid est animal sumendura musicura
:

est non album lignum et non est album lignum non
siraul sunt, si enim est lignum non album, eritli-
gnum,quod autem non est album lignum, non ne-
cesse est esse lignum quare manifestum est quo-
:
niam non est ejus quod est bonum, est non bonum,
negatio si ergo de omni uno vel affirmatio, vel ne-
; alterum, et rursum c ei d similiter. Sequitur aulem
gatio vera, si non est negatio, palam quoniam affir-
matio aliquo modo erit affirmationis aulem omnis,
;
negatio est, et hujusergo, ea qua; est non est, non
bonum.Habentautem ordinem huncad invicem, sit
esse quidembonumin quoa,nonesseautem bonum
in quo b, esse autem non bonum in quo c suhb, non
esse autem non bonum in quo d sub a, omni ergo
inerit aut a, aut i, et nulli eidem,
esse, aut non musicum esse, et ostensum est, Non
esseautemmusicum quidquid esthomo,destruclive
monslratursecundum dictostres-modos.Simplicitcr
autera quando sicse habent a et b, utsimul quidem
eidem non contingant, omni autem de necessitate
id quod est c, a, et non convertitur, et id quod est b
sequetur d, et non convertitur, et a quidem et d
contingunt eidem, b autem et c non contingunt.Pri-
mum ergo quoniam id quod est i sequitur r/, hinc
manifestura quoniara eorura quae suntc d alterum ex
necessitate omni inest, autem b non contingil c,
cui
eo quod siraul infert a, aautem et b non conlingunt
et orani aut c, eidem, manifestum quoniam d sequetur Rursum
/;.

aut d, et nulli eidem, et cui c inest, necesseest b quoniam ei quod est a non convertitur c, omni au-
omni inesse. Si enim verura est dicere quoniam est tem vel c, vel d, contingit a, et d eidem inesse 6 ;

non album, el quoniam non est album, verum im- ;

^ autem et c non contingit, eo quod consequitur a id
possibile cst enim simul esse album et esse non al- quod est c, accidit enim quiddam impossibile.Mani-
bum,aut esselignum album et esse lignum non al- festura est ergo quoniamnec /^eiquodestrf conver-
bum rquare sinon affirmatio,etnegatioinerit.Ei au- liur, eo quod contingit simul a, d inesse. .A.ccidit
tem quod est non semper c, (|uod enim omnino
/>, aulem aliquoties in hujusraodi terminorum ordine
non est lignum, neque lignum erit album, nec non falli,eo quod opposita non sumantur recte, quorum
album. E converso autem cui incst a, et d omni necesse est omni alterum inesse :ul se a et b non
inest, aut enim c, aut d quoniam autem non pos-
: continguntsimuleidem,nect!Sseest auteminessecui
sunt sirau! esse non album etcsealbum, d inerit, non alterum, alterum, et rursus c et </ similiter, cui
nam de eo quod est album verum est dicere quo- autem c omni sequitur a,accidet enim cui d,b inesse
niam non est non albura. De autein non omnino a
(/ ex necessitate, quod falsum est si sun)atur cnim
;

erit, namdceoquod omnino non estlignum, non negatio eorum quae sunta /», ea qu» est in quibus/',
vcrum est dicero a quoniam est lignum album ;
et rursus eorum quae sunt c d, ea quaj est in quibus
 : .

685 PRIORUM ANALYTICORUM ARISTOTELIS INTERPRETATIO. 086

g. Necesse est igitur omni inessc vel a, vel aut /",

^ autem falsum e contrarioenimeratin his^quaesic
;

enim arnrmationctn.aut negationem.ot rursum, aut sehabent) consequentia.Nonenirn fortassenecessa-

c, aut aKirmalio cnim et negatio, etcui c onmia
(/ ;
riiimomni inessc, auta aut /, ncc/aut .-non ciiim /;

subjacct, quare cui / omnihoc quod eslr/. Rursum quod est a hoc quoii cst/", nam boni
est ncgalio ejus

quoniameorumquffisunt/fiomniallerum, eteorum non bonumnegatio non autem est idem hoc quod
;

quffi sunt^rfsimiliter. Scquitur autem g id quodcst estnonbonum ei quod est nequebonura neque uon
/, et id quod est d sequitur b, hoc enim scimus. Si bonum similiter autem et in c cl, nam negiitiones
;

ergoa idquodest c, et id quodest (i sequetur /;,hoc qua3 sumptae sunt, du.-D sunt.

LIBER SECUNDUS.
CAPUT PR[MUM. quodsubconclusioneestnon erit,alterius veroeril,
In quot ergo liguris, et pcr qualcs, et quot pro- verumnonper syllogisrnum,
eo quod et in universa-
posiliones, et quando, etquomodofit syilogismus, libus ex indemonstrala propositione quae sunt sub
ampliusautem ad quseperspiciendumconstruentiet medio ostendebantur quare neque hic erit, vel et ;

deslruenti, et quomodooporleat quaererede propo- n in illis.

sito secundum unamque artem, amplius autem CAi>UT II.
per quam viamsurnpnius,qu;einsingulis sunlprin- QuQil ex fnlsis in prima figuru verum collujatur
cipia jam pertransivimus. Quoniam autcm alii qui- Estergo sicsehabere, ul veraesint propositiones
demsyllogismorum suntuniversales,alii vero parti- per quasfitsyllogisraus est autemut falsae, estvero ;

culares universales quidem omnes semper plura

: ut haec quideravera, illa autera falsa, conclusio au-
syllogizant.particulariumautem praedicativi quidcm teraaut vera, autfalsaexnecessilate. Ex veris ergo
plura, negativi vero conclusionem solara. Nam aliae non estfalsura syllogizare,ex falsis autera verura,
quidem propositiones convertuntur, privativa vero tamen nonpropter quid,sed quia, nam ejus quiest
non convertitur. Gonclusio vero aliquid de aliquo proplerquid non estcx falsis syllogismus, ob quam
est, quare alii quidemsyliogismi plurasyllogizant autem causara insequentibusdicetur.Priraum erj^o
ut sia ostensum sit omni aut alicui b inesse, et b quoniam ex veris non possibilefalsura syllogizare
alicui a necessarium estinesse,et sinulli /)inessea, hinc manifestum. Si enim cum est a, necesse est
elb nullia, hocautemaliudest a priore. Si autem a esse b,s,'\ non est b, necesse est a non esse si ergo ;

alicui non ncccsse est et h alicuia non

/* non insit, verura est a,necesse est et b verum esse,aut acciilet
inesse contingit enim omni a inesse. Hsec ergo
; idera simul et esse etnonesse, hoc autemirapossi-
cominunis omniuracausa universaliura et particu- ^ bile. N.m autemquoniamponitur a unus terminus,
lariura.Estautera deuniversalibus, et aliterdicere, accipiatur, contingere uno aliquo existente, exne-
qusecuraqueenirn autsubmedio aut subconclusione ce^sitate aliquid accidere, non enira potest. Nara
sunt, omniumeritidem syllogisraus, si illa quidera quod accidit ex necessit.ite conclusio est, per quae
in raedio, htec vero in conclusione ponantur, ut si auterafit ad rainiraura tres sunt termini, duoautcra
a t quajcunquesub/?aut sub c sunt,
conclusio per c, intervalla et propositiones. Si ergo veruai est cui
necesse est de oranibus diciajuarad siin toto b,et orani inest b et a, cui autem c et b, cui c, necesse
b in a, et d erit in a. Rursura sie in toto c, et c\n est a inesse, et non potest hoc faisura esse, siraul
toto a, et e in toto aerit. Sirailiterautem et si pri- enim erit idera et non inerit; ergo a ut unum, posi-
vativussitsyllogismus. Tn secunda aut figura quod tumestduaspropositionescolligere.Similiterautem
sub conclusione erit, solura erit syllogizare, ut si a sehabet et in privalivis,nonenira esl ex verisosten-
insit nulli b, et orani c, conclusio quoniara nuUi c dere falsum.Ex falsisauteraestverum syllogizare,
inest b ; si autera d sub r est, raanifestum quoniam utrisquepropositionibu3falsis,etuna;hacautemnon
noninestei /?, iisautem quaesunt subo,quoniam b utralibet contingit, sed secunda, si quidem totam
non inest, non palam est persyllogisraum,et si non sumaraus falsara, nontota autemsuraptaest utrali-
inest b quod est sub a, sed inesse qui-
e, si est e D bet. Insit enim a onni c, ei autem quodest b nulli,
dem 6 nulli c per syllogismum ostensum est, non nec/)insit c;conlingit autem hoc,ut nuUi lapidi ani-
inesse veroa hocquod est/?, indemonstratura sum- raal, et lapis nulli homini si igitur sumatur a ;

ptura est, quare nec per syllogisraura accidit b non omni b,Qib orani c, omnic
inerit, quare exutris-
a
inessec. In particularibusautem,eorumquideraqua3 que falsis veraestconclusio,omnis enimhomoani-
sub conclusione sunt, non erit necessarium. Non mal.Similiter autera etprivativura:inpitenirac nuUi,
enimfltsyllogismus,quandoea sumpta fueritparti- nec a, nec b, a autem b omni, ut si eisdem terrainis
cularis, eorura autera quae sunt sub medio, erilora- sumptis medium ponatur homo, lapidi enim nec
nium,verumtamennonper syllogisraun,utsiaorani animal, neo homo nuUi inest, horaini autem orani
et b alicui c: nara ejus quod sub c est positum,
/), animal quare si cuiquidera oranl inest, sumamus
;

Don eritsyllogismus, ejusveroquod sub erit, sed /> nulli inesse, cui vero non inest, omni inesse, ex
non proper eura qui priusfactus est syllogismum. falsisutrisque vera eritconclusio. Sirailiter autem
Sirailiterautemet in aliisfiguris, nara ejus quidem oslendeturet si in aliquo utraque falsa sumatur, Si
.1«

I
 687 AN. MANL. SEV. BOfiTII 688

autem alteraponaturfalsa, primaquidem tota falsa A inesse, c autemalicui.etfcalicuicinesse, ut animal

existente, ut a b, non erit conclusio vera, b c aufem nulli nivi, albo autem alicui inest, et nixalboalicui.

erit. Dico autem totam falsam quod contrariam Si ergc» ponaturmediumnixprimum antemanimal,
verae, ut si quodnulliinest,omni sumptum est; aut et sumatur a quidem toti 6 inesse, tautem alicuic,
si quod omni, nulli inesse. Insit enim a b nuUi, b a b tota falsa, b c autem vera, et conclusio vera.
autemomni c;siergo*cquidem proposilionemsu- Similiteraulem et cum privativaesta ^ propositio,
mamus veram, a b autem falsam lolam, etomni b possibile est enim a b qmdera toti inesse, c autem
inesse a, impossible est a c conclusionem veram alicui non inesse, b vero alicui rinesse, ut animal
esse, nullienim inerata eorumqusesuntc,siquidem homini quidemomniinest,albumautemaliquodnGn
cui b nulli, b autem omni c. Similiter autem nec si sequitur,homovero alicui aiboinest quare si me- ;

a omni b inest, et b omni c, sumpta sit autem l c dio posito homine sumatur a nulliinesse, et ^ali-
quidem vera propositio, a b autem falsa tota, et cui c, verafitconclusio,cumsit tota falsaa tpropo-
nulli cui b inest a, conclusio falsa erit, omni enim sito. Et si in aliquo sit falsa a b propositio, 6 c
c inest a, siquidem cui 6 omni c et a, h autem omni veraexistente,eritconclusiovera. Nihilenim prohi-
c. Manifestum ergo quoniam prima tota sumpta fal- bet a, et b, et c, alicui inesse, b autem alicui c, ut
sa, sive afflrmativa, sive privativa altera autem
^ animalalicui pulchro,et alicui magno, etpulchrum
vera, non fit vera conclusio.Non totaautem sumpta alicui magno inest; si ergo sumatur a omni b,etb
falsa erit nam si a c quidem omni inest, b autem alicui c, eta6 quidempropositioin aliquo falsaerit,
:

alicui, b autem omni c, ut animal, cygno quidem

b c autem vera, et conclusio vera. Similiter autera
orani, albo autem alicui, album autem omni cygno,
et cumprivativaest aipropositio, namiidem crunt
si sumatur a omni b, et b omni c, a omni c inerit
termini,etsimiliterpositi ad demonstrationem. Rur-
vere, omnis enim cygnus animal. Similiter autem
sum si a b quidemvera, b c autem falsa, vera erit,
et si privativa sita b possibile est enim ab quidem :
conclusio. Nihil enimprohibet «quidem toti incsse
alicui inesse, c vero nulli, b autem omni c, utani-
b, c autem alicui, et b nulli c inesse ut animal :

mal alicui albo, nivi vero nulli, album vero omni

cygnusquidem omni,nigro autemalicui,cygnusvero
nivi si ergo sumatur a quidem
; nulli b, b autem
nulli nigro quare sisumatur a omni b, et b alicui ;
omni c, a nuUi c inerit. Si autem a b quidem propo-
c, vera erit conclusio, cum sit falsa b c. Similiter
sitio toia sumatur veru, bc autem tola falsa, erit
autem et privativasumpta a b propositione, possi-
syllogismus verus, nihil enim prohibet a, et b etc
bile enima 6 quidem nulli, c autem alicui non in-
omniinesse,^ autem nnlli c,utquaecunque ejusdem
generis sunt species non subalternae, nam animal et esse, et b nuUi c, ut genus ex alio generespecieiet
f .
„ „ „„t„^ •
,,.,11;
nommi r
v,or.>;v,; accidentiejusspeciebus.namanimalquidemnumero
m
hommi .
t
equo inest, equus
et
,

autem nulli t< J ^ >

nuUi inest, alio vero nonalicui, numerusautem

inesl ergo sumatur a omnib, et b omni
; si c, con
clusio vera eri, tota falsa b c propositione. Simi-
nulli albo ; siergo medium ponatur numerus,et su-
raatur a quidem nulli b,b autem alicui c, a alicuic
literautem cum universalis privativa est a b propo-
sitio,^contingit enim a neque b, neque c nulli inesse,
non inerit,quod fuitverum, cum a quidemsipro- /;

positiovera, b c autem falsa.Etsi in aliquo sitfalsa

et b nulli c, ut ex alio genere speciebus diversum
a b, falsa autem et b c, erit conclusio vera. Nihil
genus, nam animal nec musicas, nec medicinae in-
nequemusicamedicinae. Sumpta ergoaquidera enim prohibeta alicui 6 et alicui c inesse utrique,6
esl,
nulli b, b autem omni c, vera erit conclusio. Et si
aulem nulli c, ut si ^ sit contrarium ipisc, etambo
accidentia eidem generi,nam animal alicuialboet
non tota falsa sit b c, sed m aliquo, etiam sic erit
alicui nigro inest, album autem nulli nigro inest;
conclusio vera. Nihil enim prohibeta, et 6 et c toti
si ergo sumatur a omni 6, et b alicui c,
^enusspeciei vera erit
inesse, b autem et differen-
alicui c, ut
tiae, nam animal homini omni et omni gressibili, conclusio. Et privativaquidem sumpta a b, simili-

homo autem alicui gressibili, et non omni si ergo ter. Nam idem termini, etsimiliter ponenturad de-
;

a omni t, et 6 omni c sumatur, a omni c inerit. monstrationem. Et ex utrisque falsis eritconclusio

quod quidem erat verum.Similiter autem cum pri- Q vera. Possibile est enim a b quidem nulli, cautem

vativa est a, b propositio, conlingit enim a nec h, alicui inesse, b vero nulli c. Ut genusex alio genere

nec c nuUi inesse, b vero alicui c, atgenus ex alio speciei, et accidenti speciebus ejus, animal enim
geaere speciei et difrerentia3,nam animal nec sapien- numero quidem nulli, albo vero alicui inest, et nu-
tiae uulliinest, nec contemplationi, sapientia vero merusnullialbo. Si ergo sumaturaomni />, et /'ali-

alicui contemplationi ; si ergo sumatur a nulli cui c, conclusio quidem vera, propositiones vero
b, b autem omni c, nulli c inerit a, hoc autem ambae falsa;. Similiter autemetcum privativa esta
eratverum.Inparticularibusautemsyllogismiscon- b. enim prohibet a b quidem toti inesse,c au-
Nihil
tingit,prima propositione lota falsa existente, al- tem alicui non inesse, etneque fcnulli c, ut animal
tera autem vera, veram esse conclusionem, et a b cygno quidem omni,nigro autem alicui non incst,
in aliquo falsa existente, b c autem vera, et a b qui- cygnus vero nulli nigro:quare si sumatur a nulli b,b
dem vera, particulari autcm falsa,et utrisque exi- autem alicui ca alicuic non inerit ergo conclusio ;

stentibus falsis.Nihilenim prohibeta/;quidcm nuUi quidem vera, propositiones autem falsae.

 090
689 PRIORUM ANALYTICORUM ARIST0TELI3 INTERrRETATlO.
GAPUT III. A. minori aulem particularifalea.nihilenimprohibeta
nec nec cnullum sequi, et b alicui c non inesse,
b
Quod coUuialur verum ex falsis in secunda figura.
ut animal nullinumero nec inanimato,el numerus
In media autem figura omnino contirgit per lalsa
syiiogiz»re,el utrisque propositionibus totis
aliquod inanimatum non sequitur. Si ergo ponatur
vcrum
a b quidem nulli.c autem alicui.et conclusio vera,
falsis suinplis, et hac quidem vera, illa tota falsa,
et universalis proposito vera, particularis aulcm
utralibel falsa posita,et si utraque in aliquo falsaj,
falsa.Affirmativa autem universali sirailiter posita,
et si hiEC quidein simpliciter vera, illa autem in
possibileest enim a et /> et c toli inesse, 6 autem
aliquo falsa, et in universalibus, et in particulari-
aliquod c noa 3equi,ut genus speciem et differen-
bus syllogismis. Si enim a b quidem nulli inest, c
tiam. Nam animal omnem hominem et totum gres-
aulem omni, ut lapidi animal quidem nulli,
sibile sequitur,homo vero non omne gressibile qua-
homini aulem omni, si contrariae ponantur propo-
:

re si sumatur a quidem toti inesse, c aulem alicui

sitiones, et si sumatur a b quidera omni, c vero
nulli.ex falsis totis propositionibus erit vera con-
clusio. Similiter autem et sl u inest b quidem omni,
c vero nulli, nam idem erit syllogismus. Rursum si
altera quidem tota falsa, altera autem tota vera. g
b
non inesse,universali3 quidem propositio vera,par-
ticularisfalsa,concIusio autemvera.Manifestum au-
tem quoniam et utrisque falsis erit conclusio vera,
siquidem contingit a et ftet chuic quidem omni,iIIi

Nihil enim prohibet atib eic omni inesse,ft autem vero nulli incsse, 6 vero aliquod c non sequi, nam

nulli c, ut genus non subaltornis speciebus. Nam sumpto a b quidem nulli,;a autem alicui ines8e,pro-
animal equo omni, et hominiinest, etnullus homo positiones quidem ambse falsaj, conclusio autcm

equus;si ergo sumaturanimaIhuicquidemomni,iIIi vera.Similiter autem et cum preedicativa fuerituni-

vero nulli inesse,hajc quidem erit falsa,illa vero tota versalis propositio, particularis autem privativa,
possibile est enim ab quidem nullum.c autem
omne
vero, et conclusio vera,ad quodlibet posito priva-
sequi,et& alicui c non inesse,ut animal disciplinarn
tivo. Et si altera in aliquo falsa, altera autem tota
vera, possibile est enim a quidem alicui inesse, c
b quidem nullam,hominem autem omnera sequitur,
disciplina vero non omnem hominem. Si ergo
su-
autemomni, et b nuUi c, animal albo quidem ali-
matur a b quidem totiinesse.c autem aliquod non
cui, corvo autem omni, album vero nulli corvo.
Si ergo sumatur a b quidem nulli, c autem toti in- sequi,propositiones quidem falsae,conclusio autem
esse, a b quidem proposilio in aliquo falsa est, a c vera.
autem tota vera, et conclusio vera, et transposita CAPUT IV.
quidem privativa,similiter.Nam pereosdem termi- Quod ex (alsis verum identidem colligalur in tertia
figura.
nos demonstratio.Et si affirmativa quidcm proposi- „
tio in aliquo falsa,privativa autem tota vera, nihil Eritautemctin postrema figura per falsastotas,
enim prohibet a b qaidem alicui inesse, c autem et in aliquo utraque, et altera
quidem vera, altera
toti non iuesse, et b nuUi c, ut aniraal albo quidem autem falsa, et hsc quidem in aliquo falsa, illa
alicui,pici autem nulli,album vero nulli pici quare autem tota vera,et e converso, et quotquot modis
:

3i sumatur,a toti 6inesse,c autem nulli,a b quidera alilerpossibileest transumere propositiones. Nihil
in aliquo falsa, a c autem tota vera, et conclusio enim prohibet nec a nec b nulli c inesse, a autem
vera. Et si utrsque propositiones in aliquo falsae, alicuift inesse, ut nechomo,nec gressibile,
nullum
erit conclusio vera, possibile est enini a, etb, et c inanimatum sequitur,homo aurem alicui gressibili
alicui inesse, b autem nulli ut animal, et albo inest;si ergo sumatur a et b omni
cmesse,proposi-
c,

tiones quidem totae falsae, conclusio autem

vera.
alicui, et nigro alicui, album vero nulli nigro. Si
privativa,
ergosumalur a b qaidem omni,cautem nulli,ambae Similiter autem ei cum haec quidera est
quidem propositionesin aliquo faIsae,concIusio au- illa vero affirmativa, possibile est
enim b quidem
nulli c inesse,a autem omni,el a alicui b non
inesse,
tem vera; simililer autem transpositaprivativa per
autem omni, et ani-
terminos. Manifestum autemetin particularibus ut nigrum nulli cygno,animaI
syllogismis,nihil enim prohibet a b quidem omni,c omni nigro; quare si sumatur b quidem
mal non
autem alicui inesse,et c alicui b non inesse,ut ani- D omni c, a vero nulli, b alicui a non inerit, et con-
clusio quidem vera, propositiones autem
falsis.
mal omnihomini, albo autem alicui, homo vero
conclusio
alicui albo non inerit. Si ergo ponatur a b quidem Et si in aliquo fuerit utraque falsa, erit
inesse,
nulli inesse,c autem alicui inesse, universalis qui- vera, nihil enim prohibet ei a et b alicui c
album pulchrum alicui animali
dem propositio tota falsa, particularis autem vera, et a alicui b, ut et

et conclusio vera. Similiter autem et affirmativa inest, et album alicui pulchro si ergo
ponatur a et ;

sumpta a b, possibile est enim a b quidem nulli,c b omni c inesse, propositiones

quidem in aliquo

autem vera. Et privativa a c posila,

autem alicui non inesse,et b alicui c non inesse,ut falsae, conclusio
animal nulli inanimato,aIbo autem alicui,et inani- similite. nihil enim prohibet a ;
quidem alicui c non
matum non inerit alicui albo. Si ergo ponatur a h messe,b vero alicui inesse, et a non omni b inesse,
quidem omni, c vero alicui non inesse.a b quidera utalbum alicui animali non inesse.PuIchrum autem
propositio universalis tolafalsa.a c autem vera, et alicui inest.et album non omni
pulchro quare si :

conclusio
C' vera. Et universali quidem vera posita, sumalur a quidem nulli, c b autem omni, utraque
;
691 AN. MANL. SKV. BOETII 692

propositiones quidem in aliquo falsae.conclusio au. A. cum sit a album, b esse mapnum ex necessitate,
tem vera.Sirailiter autemquidem tota
et heec falsa, et cum non sit a album,t esse raagnura ex necessi-
iiia vero tota vera sumpta.Possibile est enim a et b tale quando enim cum hoc sit (ut a) album, illud
;

omne c sequi.et a alicui bnon inesse,ut animal et necesse est (ut b) esse magnum, cum autem sit b
aibum omnecygnum sequitur,et animal non omni magnum,c non esse album, necesse est,si a sit al-
inest albo positis igitur his terminis,si sumatur b
;
bum,c non esse album.Et quando duobus existen-
quidemtotic inesse.a vero toti non inesse,6 c qui- tibus, cum alterum sit, necesse est alterum esse,
dera tota erit vera,acautem tota fal3a,et conclusio hocautem oum non sit,nece3se esta non esse,cum
vera. Similiter autera et si b c quidem falsa, a c ergo b non sit magnura,a non potest album esse,
autem vera,nam hi quidem terminiad demonstra- cum vero a non sit album, necesse est b magnum
tionem, nigrura, aniraatum, cygnus. Sed et si esse.accidit ex necessitate cum b magnura non sit,

utraeque assumantur afflrmare, nihil enim prohibet idera b esse magnum : hoc autem irapossibile, nam
b quidem orane c toti c non inesse, et
sequi,a autem si ^non est magnum,anoneritalbura exnecessitate;

aalicui b inesse,ut omni cygno animal,nigrum vero si ergo cum non sita album,b erit magnum,accidit,

nulii cygno,et nigrum inest alicui animali quare si si b non est magnum,/; esse magnum,ut per tria.
:

suraatur a et b omni c inesse,fc c quidem tota vera, B GAPUT V.

c aulem tota falsa, et conclusio vera. Similiter
autera et ac sumpta vera,nam per eosdera terminos
demonstratio. Rursum hac quidem lota vera exi-
slente,illa vero in aliquo talsa,possibile est enim b
quidem orani c inesse,a autera aiicui c et alicui b,ut
bipes quidera omni homini,pulchrum non omni.et
pulchrura alicui bipedi inest.Si ergo sumatur a ei b
toti c \nesse,b c quidem tota vera, a c autem in ali- sumensaquideraine3sec,cautem^,etainerit<>,prius
quo falsa.conclusio autera vera. Similiter autem et
a c quidem vera,6 c autem falsa in aliquo sumpta,
De circulari ostensione in prima figura.
CircuJo autera, et ex se invicem ostendere est
per conclusionem,et e converso prBedicHtionem at-
teram sumentera propositionem concludere reli-
quam, quam sumpserat in altero syllogisrao, ut si
oportuit ostendere quoniam a inest orani c, ostendat
autem per c,rursus si monstret quoniam a inest b,
auteraeconverso sumpsit/?inessec,aut si quoniam/>
inest c,oportert oslendere si sumat a de c, quic fuit

transpositis enim eisdera terminiserit demonstratio. conclusio,!) autem dea esse.prius autem suraptum

Et cum haec quidem est privativa,illa vero affirma- est e converso a de b. Aliler vero non est ex se

tiva,quoniam possibile est b quidem toti c inesse, invicem ostendere,siveenimaliud mediumsunetur,

a autem alicui c,et quando sic se habeant,non omni non circulo,nilenimsuraitur eoruradera,sivehorum
b inessea.Si ergo assumatur b quidem toti c inesse, quiddam,necesse est alterura solum,nara si ambo,
a autem nulli, privativa quidem aliquo falsa, al- ^ eadem erit conclusio, at oportet diversara esse.
tera autem totavera,et conclusio erit vera.Rursum In iis igitur quae non convertuntur ex inderaon-
quoniam ostensum est quod cum a quideminulli c strata alterapropositione fit syllogisraus,nonenim
inest,et b alicui, evenit a alicui b non inesse, ma- est deraonstrare per hos terminos,qMoniam raedio

nifestum igitur quoniam et cum a c tota esl vera, inest tertium,aut primo medium. In iis autem quse

b c autem in aliquo falsa, contingit conclusionem convertuntur,erit orania raonstrare per se invicera,
esse veram si enim sumatur a quidem nulli c, b
; ut si a,et b, etcconvertuntur sibi invicem: osten-
autem omni, a e quidem tota vera, b c autem in datur enim a c per medium b, et rursum a b per
aliquo falsa.Manifestum autem et in particularibus conclusionem,et per b c propositionem conversam;
syllogismis quoniam omnino per falsa erit verum, similiter autem et b c, et per concIusionem,et per
non iidem terralni sumendi,et quando universales a b propositionem conversam oportet aulem et c b, ;

fuerint propositiones,in praedicativis quidem prae- et b a propositionem demonstrare, namhisderaon-

dicativi,in privativis autem privativi nihil enim stratis usi sumus solis.Si ergo sumatur b omni c in-
;

differtjCura nulliinerat,universaliter sumere inesse, esse,etc omniaa, syllogismus erit ejus quod est b
et si alicui inerat,universaliter sumere ad termino- ad a.Rursus si sumaturi? omni a inesse,et a omnii,
rum positionem sirailiter autem et in privativis. D necesse est c inesseomnift. In utrisque ergo syllo-
;

Manifestum igitur quod quandosit conclusio falsa, gismis ca proposiliosumptaestinderaonstrata,nam

necesse est eae.Kquibus est oratio falsae9se,autom- aliae probatae erant : quare si hanc ostenderimus,
nia,aut aliqua quandoautem vera,non necesse est
;
omnes erunt approbatee per se invicem si ergo
;

verum esse nec aliquod quidem, nec omne. suraaturcorani b,et omni a ft inesse, utraeque pro-
Sed est cum nullum sit verum eorumqunesunt in positiones Jemonstratae sumuntur, et cnecesseest
syllogismis, et conclusionem similiter esse veram, inessea. Manifestum est ergo quoniam in solis iis

non tamen ex necessitate. Caus^i autem quoniam qu!B convertuntur,circulo et per se invicem contin-
cum duo sic se habent ad invicem,ut cum alterum gitfieridemonstrationep,inaliisveroqueraadmodum
sit, cx necessitate esse alterum, hoc cum non sit prius diximus. Accidit autcm et in iis eodem quod
quidem,nec alterum erit cum autem sit, non ne-
; monstratur uti ad demonstrationem, nam c de b,
cesse est esse alterum ;idera autera cum sit, et non et 6 de a monstratur sumpto c de a dici, c autera
sit.irapossibileexnecessitateesseidem.Dicoautem, de aper hasostenditurpropositiones^quare conclu-
 ;;

693 PRIORUM ANALYTICORUM ARISTOTELIS INTEllPRETATIO. 094

sione utimur ad deinongtrationem. privalivis A. si ergo sumatur b omni a, c autem
In non omni,con-
autcm syllogismis hoc modo monstratur ex sc in- clusio a alicui c non inerit medium b. Si autem est
vioem sit quidem omni c ineijsc,a autem nulJi b>
: universalis privativa, non ostenditur a propositio,
conclusio autem quoniam a nulli c.Si ergo rursum conversa a b, accidit enim utrasque aut alteram
oportcut concludcre (luoniam a niilli b, quod prius propositionem fleri negativam quare nonerits^-Uo- :

suinptuin erat.erit a quidem nulli c^caulcm omni gismus ; sed similiter ostcndetur quemadmodum
b, sic cnim e converso propositio. Si aulem quo- et universalibus, si sumalur, cui fealicui non inest
niam ineslc.oporleat concludere,non jam similiter
i) a alicui inesse.
convertendum a b, nam eadem propositio est b nulli CAPUT vn.
«,ct a nulli b incsse,sed sumendum,cui a nulii in- Decyclica ratiocinatione in tertia fxgura.
est, huic b omni inesse. Sit enim a nulli c inesse, In tertia autem figura, quando utraeqne proposi-
qtKul quidem fuit conclusio,cui autem a nulli ^,si iiones universalitcr sumentur, non contingit osten-
suinntur omni inesse,necesse est ergo b omni 6'in- dereperseinvicem propositionem. Nam universalis
csse quare cum sint tria,unumquodque conclusio
:
quidem ostenditur per universalia, in hac autem
est fucta, et circulo demonstrare, hoc est conclu- conclusiosemperest particuiaris: quaremanifestum
sionem sumentem et e converso alteram propositio- quoniam omnino non contingit ostendere per hanc
g
nem,reliquam syllogizare. In particularibus autem figuram universalem propositionem. Si autemhaec
syllogismis universalem quidempropositionem non quidem univcrsalissit, illa vero particularis, quan-
est demonstrare per alias,particularpm autemest; doqiie quidem erit, quandoque vero non inerit
quoniam autem non eat demonstrare universalem, quando crgo utraeque prsdicativae sumantur, et
manifestum, nam universale monstratur per uni- universalis sit ad minorem extremitatem, erit
versalia,concIusio autem non est universalis,opor- quando vero ad alteram, non erit. Insit enim a
tet autem ostendere ex conclusioneet alterapropo- orani c, b autem alicui c, conclusio a b. Si ergo
sitione. Amplius, omnino non fit syllogismus con- sumatur c omni a inesse conversa universali, et a
versa propositione,nam particulares fiunt utrocque inesse b, quod erat conclusio,c quidem osten-
proposiliones.Parliculareautemest ostendaturenim sum est alicui b inesse, b autem alicui c, non est
a de aliquo c per b, si ergo sumatur b omni a, et ostensum, quamvis necesse est si c alicui b, et b
conclusio maneat, b alicui c inerit, fit enim prima alicui c inesse sed non idem est hoc illi, et illud
;

figura,et est a medium.Si autem fit privativus syllo- huic inesse, sed assumendum est, si hoc alieui illi,
gismus,universalem quidem propositionem non est etalterum alicui huic,hocaulem suinpto jam non sit
ostendcre.propterhoc quod prius dictum est, parli- ex conclusione et altera propositione syllogismus.
cularem(sisimpiiciter convertatur a b qucmadmo- C gj autem quidem omni c, a autem alicui c, erit
b
dum etin universalibus) non est,per assumptionem ostendere a c, quando sumaturcquidem omni 6in-
autem est,ut cui a alicui non insit, b alicui incsse ; esse, a autem alicui nam sic omni />inest,a autem
;

nam aliter se habentibus non fit syllogismus,eo quod alicui 6, necesse est a alicui c inesse, medium b.
negativa est particularis propositio. Et cum fuerit heec praedicativa quidem, illa vero
privativa,universalisautempraedicativa, ostendetur
CAPUT VI.
altera. Insit enimiomnic, aautem alicuinoninsit,
De eadem cyclica ostensione in secunda figura.
conclusio quoniam a alicui non inest. Si ergo
/)

In secunda autem figuraaffirmativam quidemnon assumatur c h omni inesse, inerat autem et a non
est oslendere per hunc modura, privativam autem omni b, necesse est a alicuicnon inesse medium b.
est; crgo prffidicativa quidem non ostenditur, eo Cum autem privativauniversalis sit, non ostenditur
quod non sunt utra?que propositiones affirmativae, altera nisi sicut in prioribus, si sumatur cui hoc
nam conclusioprivativa,pra3dicativaautemexutris- alicui non inest, alterum alicuiinesse,ut si a nulli
que ostendebatur affirmativis. Privativa autem sic c, b autem alicui, conclusio quoniam a non
alicui b
ostenditur insit enim a omni b.c aulem nulli,con-
: inest. Si ergo sumatur cui a alicui non inest,eidem
clusiaquoniam nulli c,si ergosumatur/jomnia in-
/; D c alicui inesse, necesse est c alicui b inesse, aliter
esse,et nulli c,necesse est a nulli c inesse,fit enira autem non convertentem universalem proposi-
est
secunda flgura, raedium b. Si autem a b privativa tionem ostendere alteram, nullo enim modo erit
Bumpta sit, altera vero praedicativa, prima erit syllogismus. Manifestum igitur quoniam in prima
figura,nam c quidem omni a,b autem nulli c,quare quidem figura per se invicem est ostensio, et per
b nuili ft,ergo nec a t,raedium c ergo per conclu- ; primam,etpertertiamfiguramflt: nam cum prsedi-
sionem quidem etunam propositionem non (itsyllo- cativa quidem estconclusio,perprimam,cum autem
gismu?,aspumpta autem altera erit. Si autem non privativa, per postremam sumitur enim cui hoc,

universalis sit syliogismus,quae in toto quidem est nulli, allerum omni,inesse. In media autem, cura
proposilio non ostenditur,propter eamdem causara quidem syllogismus et per ipsam.et
universalis est
quam quidem diximns et prius,quaj autem in parle, perprimam figuram, etper postremam; cum autem
ostendilur quando uiiiversalis sit praedicativa.Insit particularis, et per ipsam, et per postremam.
einm a omni b, c autem non omni, conclusio b c; In tertia vero per ipsam,[omnes. Manifesturaetiam
695 AN. MANL. SEV. BORTII 6^6
quuiiiam ia inediu et in tertia qui non per ipsas A CAPUT IX.
fiunt syllogismus,aut non sunt secundum eam quae De syllogismo conversivo in secunda figura.
circulo est ostensionera, aut imperfecti sunt. In secunda autem llgura,ftam quidem qua;estad
GAPUT VIII. majorem extremitaiem propositionem,non est inle-
De syllogismo conversivo. rimere contrarie,quolibet modo ccnversione facta,
Gonvertere autem est transponentera conclusio- semper erit conclusio in tertia figura, universalis
nem quoniam vel extremura
facere syllogismum, autem non fuit in hac syllogismus,alteram autem in
medio non hocpostremo;necesseestenim
inerit,vel hac interimemus,similiter conversione.Dico autcm
conc usione conversa,et altera remanente proposi- similiter: si contrariequidemconvertitur.contrarie;
tione, interimi reliquam ; nam si erit, et conclusio si opposite,opposile. Insit enim a omni 6, c autem
crit : ditferl autem opposite aut contrarie conver- nulli,conclusio b c.Si ergasumatur b omni c inesse
tere conclusionem, non enim fit idem syllogismus ei a b maneat,a omni c inerit,fitenim primafigura.
utrolibet conversa; palam autem hoceritpersequen- Si autem b omni c, a autem nulli c, a non oiTini b,
tia.Dicoautemopponiquidemomniinessenonomni, figura postrema.Si autem opposite convertatur b c.a
et alicui nulli,contrarie autem omni nulli,et alicui b quidem similiter ostendetur,a c autem opposilc

non alicui inesse.Sit enim ostensum a de c per me d nam si b alicui c,a autem nulli c,a alicui b non inc-
dium b si igitur sumatur a nulli c inesse,omni au
; rit rursum si b alicui 6',a autem omni ft,aalicuic,
;

tem ft,nulli c inerit b,&i si a quidem nulli c, b au-
tera om.ni c,a non omni 6,et non omnino nulli,non
enim ostendebatur universalepertertiam figurara.
Omnino autem eam quse est ad majorem extremita-
tem propositionem non est detruere universaliter
per conversionem,semper enim interimitur per ter-
tiam figuram,necesse enim ad postremam extremi-
tatem utrasque sumere propositiones.Et si privali-
vus sit syllogismus similiter ostendatur enim a
: eritquoniam a alicui c non ines(,sed non interimi-
nuUi c inesse per />,ergo si sumatur a omni c inesse,
nuUi Hutem &,nulli c inerit 6. Et si a et i omni c,a
alicui 6,sed nuUi inerat.Si autem opposite conver-
quare oppositus fit syllogismus. Similiter autem
ostendetur et si e converso se habeant propositio-
nes.Siautem particularisest syllogismus, contrarie
quidem conversa conclusioneneutrapropositionum
interimitur,quemadmodum nec in prima figura,op-
posite autem, utrajque. Ponatur enim a b quidem
nulli ine?se, c autem alicui,conclusio b c. Si igitur
ponatur b alicui c inesse, &i a b maneat conclusio
tur quod ex prlncipio, contingit enim alicui inesse
etnon inesse.Rursum si 6 alicui c,et a alicui c,non
erit syllogismus, neutrum enim universale eorum

tatur conclusio, et alii syllogismi oppositi, et non qu8B sumpta sunt,quarenon interimitur a 6.Si autem
universales erunt,fit enim alterapropositio particu- opposite convertatur,interimuntur utraeque, non si
laris, quare conclusio erit particularis. Sit enim b omni c,a autem. nulli 6, nuUi c,a erit autem alicui.
'-'

praedicativus syllogismus, et convertatur sic, ergo Rursumsi/^omni c,oautemalicuic,alicuii>,a*.Eadem

si a non omni c,b autem omni t,non omni c. Et si
a quidem non omni c,b autem omni a,non omni 6.
Similiter autemet si privativus sitsyllogismus,nam
si a alicui c inest,^ autem nuUiji' alicui c non inerit,
et non simpliciter nulli, et si a quidem alicui c, b
autem omni,quemadmodum in principio sumptum
est,a alicui b inerit.In particularibus aulem syllo-
gismis quando opposite convert itur conclusio,interi-
muntur utrseque propositiones,quando vero contra-
riDe,neutra; non enira jam accidit quemadmodum in
universalibus interimere deficiente conclusionese-
cundura conversionem,sed nec omnino interimere.
Ostendatur enim a de aliquo c per b ergo si suma-
autem demonslratio etsi universalissit praedictiva.
CAPUT X.
De syllogismo conversivo in iertia figura.
In lertia vero figura quandocontrariequidemcon-
vertiturconclusio,neutrapropositionera interimitur
secundumnullumsyllogismorum;quandoautem op-
posite,utraeque inomnibus.Si enim ostensum a ali-
cuib inesse,medium autera sumptumc,et sintuni-
versales propositiones, si ergo sumatur a alicr.i b
non inesse,/; autem omni c,non fit syllogismus ejus
quod est a de c.Neque s\ a b alicui non inest,c autem
omni.non erit ejus quod est tc syllogismus.Simili-
ter autem ostendetur et si non universales sint pro-
;

tur a nulli c inesse,/' autem alicui c,a alicui b non D positiones,aut enim utrasque necesse est particula-
inerit,et si a nulli c,b autem omni, nulli c inerit b res esse per conversionem,aut universalem ad mi-
;

quareinterimentur utraeque.Siautem contrariecon- norem extremitatem fieri, sic aytem non fiet syllo-
Tertantur,neutra nam si a alicui c non inest,/; au-
; gismus.nec in prima figura,nec in media.Si autem
tem omni,/) alicui c non inerit, sed nondum interi- opposite convertantur proposiliones, interimuntur
mitur quod ex principio, contingit enim alicui in- utr.neque, nara si a nulli b, b autem omni c, a nulli
esse,et alicui non inesse universaliautem sublato
: c.Rursum si a b quidem nulli,c autem omnijinulli
a bjOmnino non fit syllogismus. Si enim a quidera c.Et si altera non sit universalis, similiter; si cnira a
alicui c non inest,/> aulem alicui inest, neutra pro- nulli b,b autem alicui c,a alicui c non inerit.Siau-
positionum univcrsalis est. Simililer autem et si tcm a quidem nulli, c autem omni, nulli c, b.
privativus sit syllogismus,si enim sumaturaomni Similiterctsi privativussit syllogismus; ostendalur
cinesse,interimuntur utraeque; si autem alicui,neu- enim aalicui b non inesse si autem proedicaliva qui-
;

tra demonstralio autem eadem.

;
'
Uic locus aliquo gravi mendo laborat.
697 PRIORUM ANALYTICORUM ARISTOTKLIS INTERPRETATIO.
dcm bc,ac autem negativa, sie enim fiebat syllogis- A.
mu3. Quando igiturcontrarium sumilurconciusioni
non critsyllogismuy, namsiaalicui b, b autemomni
c, non lit syliogismus ejus quod cst a et c. Nequc si
a alicui /;, nuUi aulem c, non fuit ojus quod ost a b
etcsyllogismus, quare non inlerimuntur propositio-
nes. Quando verooppositum, interimuntur nam si
a oinni,/>, et omni f, a omni c, sed nulli inerat. Rur-
sum si a cmni b, nulli autem c, b nulli c, sed onini
inerat.Simililer aulcm monstratur,etsi non univer-
sales sint propositioncs sil enim ac universaliset
:
privaliva, altera autem particulariset in prsedico tiva
ergo si a quidem omni b, b autem alicui c, a alicui c
accidit, scd nulli inerat. Rursum si a omni 6 nuUi
autem c et i nulii c. Si autem a alicui b, et b alicui
c, non fit syllogisir.us. Neque si aalicui b. et nulli c, n
nec sic. Quare illo quidem niodo iaterimuntur, sic
autem non interimuntur propositiones. Manifestum
est ergo ex iis qua; dicta suntquomodo conversa
eonclusione in unaquaque figura fit syllogismus, et
quando contrarie propnsitioni, et quando opposile :
elquoniamin prima quidem figura per mediam et
postremam fiunt syllogismi,etqu£equidem ad mino-
rem extremitatem semper per mediam interimitur,
quae vero admajorem per postremam in secunda
autem, per primam et postremam, quae quidem ad
minorera extremitatem semper per primam figuram
quae vero ad majorem, per postremam in tertia
vero, per primam et per mediam, et quae quidem
ad majorem per primam semper, qua^ vero ad mi-
norem per mediam semper. Quid ergo est conver-
tere, et quomodo in unaquaque figura, el quis fit C
syllogismus manifestum.
CAPUT XI.
De syllogismo per impossibile.
Perimpossibile autem syllogismus ostendilurqui-
dem, quando contradictio ponitur conclusionis, et
assumitur altera propositio. Fit autem in oranibus
figuris, siraile enira est conversioni. Verurataraen
differl in tantura quoniam convertitur quidem facto
syllogismo,etsumptisulriusqueproposilionibns.De-
ducitur autem ad impossibile non confesso opposito
prius.sed manifestoquoniamestverura.Terminive-
rosimilitersehabentin utriusque,eteademsumptio
utrorumque, ut si a inest omni b, medium autem c.
si supponitur a non omni vel nulli b inesse, c vero
omni, quod fuit verum, neceseestc b aut nulli aut
nonoDcniinesse, hocautemicppossibile, quarefalsum
estquod suppositumest. Verumergo oppositum; si-
militerautem in aliis figuris, quaecunque enim con-
versionem suscipiunt, et per impossibile syllogis-
mum. Ergoaliaquidem propositaomniaostenduntur
perimpossibilein omnibusfiguris, universaleautem
praedicativum in media el in tertia monstratur, in
prima autem non monstratur supponatur enim a
: enim necessarium erit et axioma probabile nam si
non omni />aut nulliinesse,etassumaturalia propo-
sitio, utrolibetmodo, sive a omni inestc,sive
d (sic enim erat priiiia figura) ; si ergo supponatur a
nonoinni/>inesse,nonfietsyllogisrausquomodolibet
698
suraptapropositiones. Si autem nuWibd, quidem as-
sumatur, syllogismusquidem eritfalsi.nonostnndi-
turautem propositum nam si a nulli b, b ajtem
;
omni ci, a nulli d, hoc autem sit impossibile, falsum
igitur esl nulli /; inessc «, sed non si nulli faJsum,
omni verum. Si autem ca assumatur, non (it syllo-
;
gismus, nec quandosupponitucnonomni fiinessea;
quare manifestum quoniam omni inessenon oslen-
ditur in prima fijiura per impossibile. Alicui aulem,
et nuili,et non omni osienditur. Supponatur enim a
nulli />inesse,/; autem sumptumsi omni aut alicui c
ergo necesse est a nulli aut non omni c inesse, hoc
autem impossibile. Sit enim verum et manifestum
quoniamomni cinesta.quaresi hocfalsum, neccssc
est a alicui b inesse. Si autem ad a sumatur altera
propositio, non erit syllogismus, neque quando sub
contrariura conclusioni supponiturutalicuinonines
se;manifestumergoquoniamoppositurasumendum
est. Rursum supponatur a alicui b inesse, sumptum
autemsit c omni a, necesse est igitur c alicui b ines-
se, hoc autemsit impossibile, quarefalsum quidem
suppositum est;si autem sic, verum estnulli inesse
Similiter autem et si privativa sumpta sit c a. Si au-
tem ad b sumptasit propositio,non erit syllogismus.
;
Si aulem contrarium supponatur, syllogismus erit et
impossibile, non tamenostenditurquodest proposi-
tum supponatur enim o omni b, et c sumptura sit
:
;
omni a, ergo necesse estc omni b inesse hoc autem :
impossibile, quare falsum est omni b inosse a, sed
nondum erit necessariura, si non orani, nulliinesse.
Similiter autem et si a rf6 sumaturaltera proposito:
nam syllogismus quidem eritet impossibile,nonin-
terimitur autem hypothesis,quareoppositum suppo-
nendum. Ad ostendendum autem non omni /'inesse
a, supponendum omni inesse, nam si a omni b, etc
omni a, omni b inerit c si ergo hoc impossibile, fal-
:
sum quod suppositumest similiter autem etsi ad b
;
sumpta sit altera propositio. Et si privativa sit c a,
similiter, nam et sic fit syllogismus. Si autem ad b
sumpta sit privativa, nihilostenditur. Si autem non
omni, sed alicuiinesse supponatur, non ostenditur
quoniam non om.ni, sed quoniam nulli : si enim a
alicui /;, c autem orani a, alicui 6 inerit c ; si ergo
hoc impossibile, falsum est alicui b inesse a, quare
verum nuUi hoc autem ostenso, interimiturverum,
;
nam a alicui quidem 6 inerat,alicui vero non inerat.
J) Araplius autem non tam propter hypothesin accidit
impossibile, falsaenira erit, siquidem ex veris non
estfaIsumsyIIogizare:nuncautemestvera,inestenim
a alicui b, quare non supponendum alicui inesse, sed
omni. Sirailiter autem et si alicui b non inest a, os-
lenderemus si enim idem est alicui non inesse, et
:
non omni inesse, eadem in utrisque deraonstratio.
Manifestum ergo quoniam non contraiium, sed op-
positum supponendum in omnibus syllogismis, sic
;
de omnivel affirmatio vel negatio, ostenso quoniam
bomm non negatio, necesse est alfirmationem veram esse;
rursum si non ponant veram esse affirmationem,
constat veram esse negationem contrariam vero
;
699
neutro modo contingit ratum facere.
necessarium, si omni verum, ncque
nulli falsum,
probabile ut sit alterum falsum, quoniam alterum
verum. Manifestum ergo quoniam in primafigura
aliaquidem proposita omnia ostendunlur per im-
possibile, universale autem affirmativum non os-
tenditur.
GAPUT XII.
De .vjUogismo per impossibile in secunda figura.
In mediaautem figura et postremaethocostendi-
tur. Ponaturenim a non omni b inesse, sumptum sit
autem omni c inesse a quidem non omni
; ergo si b
inesta,cautem omni, non omni iinestc, hoc aulem
impossibile. Sit enim manifestum quoniam omni b
inest c, quare falsum quod suppositum est, verum
estergo omni iiiesse. Si autem contrarium suppona-
B esseconclusionem. sed similitersehabetin utrisque.
tur, syllogismus quidem erit ad impossibile, non ta-
men ostenditur quodpropositumest. Sienim c nulli
b, omni autem c, nulli b, c, hoc autem impossibile,
quarefalsumest, nulliinesse, sednon si hoc falsum,
verum omni. Quando autem alicui b inest a, suppo-
natur a nulli b inesse, c autem orani
est ergoc nulli inesse, quaresihocimpossibile,ne-
/^
cesse est a alicui b inesse. Si auteni supponatur ali-
cui non esse, eadem erunt quae in prima figura. Rur-
sum supponatur aalicui b inesse,c autem nulliinsit
necesse est igiturcalicuift noninesse sedomniine-
rat, quare falsum quod suppositum est, nulii ergo b
inerat a, Quando autem non omni b inest a, suppo-
natur orani inesse c autem nulli, necesse est ergo
:
c nulii 6 inesse,hoc autem impossibile, quare verum
est non omni inesse. Manifestura ergo quoniam om-
nes syllogismi fiunt per mediam figuram.
CAPUT XIII.
De osten.sione per impossibile in tertia figura.
Similiter aulem et per ultimam. Ponatur enim a
alicui b non inesse, c autem omni b, ergo a alicui c
noninerit; siergo hocimpossibile, falsum alicuinon
nesse, quare verum est omni. Si vero supponatur
nulliinesse,syilogismusquidemerit,etimpossibile,
non ostendit autem quod propositum est si enim
contrarium supponatur, eadem eruntquae in priori-
bus. Sed ad ostendendum alicui inesse, eadem su-
menda est hypothesis, nam si a nulli b, c autem ali-
oui 6, a non onini c: si ergo hoc falsum, verum esta
alicui/; inesse. Quando autem nulli b inesta, suppo-
natur alicui inesse, sumptum sit autem et c orani b " omni b inesse a, sumptum est autera a omni c, etc
inesse ergo, necesse estaalicuic; inesse; sed nulli
inerat, quare falsum est alicui b inesse a. Si autem
supponatur omni b inesse a, non ostenditur proposi-
tuin sed ad ostendendum non omni inesse, eadem
: fuit, nulli 6 inesse a, sumptum esl autem o omni c,
sumenda hypothesis, nam si a omni b, et c alicui
b, «incst alicui c hoc aulem non fuit, quare fal-
; hypothesis quidem a alicui b inesse, sumpium est
sum est omni inesse, si autera sic, verum non om-
ni.Siautem supponatur alicui inesse, eadem erunt
qujE etin iis quse prius dicta sunt. Manilestum er-
go quoniam in omnibus per impossibilc syllogismis
oppositum supponendum. Palam autem et quo-
niam in media figura ostenditur quodammodo af-
firmativum, et in postrema univcrsale.
AN. MANL. SEV. BOETII 700
Neque enim A CAPUT XIV.
Quojusta, et quae ad impossibile iucit demonstratio,
diljerant.
Differt autem quaj ad impossibile demonstratio
ab ea quae est oslensiva.eo quod ponat quod vult in-
terimere, deducens ad confessum falsum, ostensiva
autem incipitaconfessis positionibus vcris. Sumunt
ergo utraique duas propositiones confessas,sed haec
quidem ex quibus est syllogismus, illa vero unam
quidem harum, alteram verocontradictionem con-
clusionis. Et hinc quidem non necesse est notam
esseconclusionem,neque prius opinariquoniamest,
aut non est; illinc vero necesse est, quoniam non
est. Differt autem nihil affirmativam, vel negativam
Omnis enim quae ostensive concluditur, etperim-
possibilemonstrabitur,etquaeperimpossibileoslen-
sive, et per eosdem terminos, non autem in eisdem
flguris. Nam quando per impossibile syllogismusfit
prima
quod verum est in media erit, aut
in figura,
insit., necesse quidem in media, praedi-
in postrerna, privativum
cativum autem in postrema. Quando autem syllo-
gismus in media fit, quod verum est erit in prima
figurainomnibus proposilionibus,quando autem in
postrema syllogismus, quod verum est erit in prima
et in media,affirmativa quidem in prima, privativa
:
autem in media. Sit enim ostensum a nulli aut non
omni b per primam figuram, ergo hypothesisquidera
erat alicui b inesse a, c autem sumebatur a quidem
p omni inesse, b autem nulli sic enim fiebat syllogis-
mus ad impossibile. Hoc autem media figura, si c a
quidem omni,/)autem nulli, inest, et manifestumex
his quoniam b nuUi inest a. Similiter autem et si
non orani ostensum sit inesse, nara hypothesis qui-
dem est omni b a inesse, c autsra sumebatur o qui-
dem omni, b autem non omni, et si privativa sit
sumpta c a. similiteretenimsic fitin media figura.
Rursum sit ostensum alicui b inesse u, erjzo hypo-
thesis quidem est nuUi inesse, b autem sumebatur
oinni c inesse, et a vel omni vel alicui c, sic enim
;
erit impossibilc. Hoc autera postrema figura, siaet
b omni c, et manifestum ex his quia necesse est a
alicui 6inesse, similiter autemet si alicui csumatur
inesseft vel a. Rursum in media figura ostensura sit
a omni b inesse, ergo hypothesis quidem fuit, non
omni b, sic enim erit impossibile hoc autem prima ;
figura, si a omni c, et c omni b. Similiter autem et
si ostensum sitalicui inesse, nam hapothesisquidem
et c alicui b. Si autem privativus fit syllogismus,
aulem o nulli c, et c omni b, quare fit prima figura,
Et si non universalis sit syllogismus, scd a alicui6
ostensum sit nrn inesse, similiter num hypothesis ;
quidcm omni b inesse a, sumptum estautera a nuUi
c, et c alicui /', sic enim prima figura. Rursum io
terlia figura ostcnsum sitoinesseonini /^, ergohy-
pothesisquidemfuitnononini b inesse a, sumptum
 701 PRIORUM ANALYTICORUM ARISTOTELIS INTERPRKTATIO. 702

est autem omni c, sic enim erit im- A

c omni,/», ct a autem a priore in terminis converti,nam priusqui-
po3sibiia,hoc autcm priiua ligura. Simiiiler autem dem aii 6, nunc autem ad c affirmativum. l^t bi sit
etsiin aliquo sil domonstrulio.non hypotliesis qui- non uuiversalis altera propositio.similiter scmper ,

dem erit nulli,6 inesse a,8uinptum est autem c alicui enim medium est, quod ab altero quidcm negative
/» et rt omni c.SiHulem privativus sit syllogismus, dicitur, de altero vero affirmative. Quare contingit

hypothesis quidem a alioui b inosse, sumptum est opposila quidem perfici, non autem semper,neque
autem c autem omni, hoc autem
«quidem nulli, b omnino,sed sic se habeant, qua) sunt sub medio, ut
mediafigura. Similiterautem etsi non univcrsalis vei eadem sint, vel tolum ad partem aliter autem ;

sit demonstratio, nara hypothesisquidem eritomni
6 inesse a, sumptum est autem c a quiiiem nulli,
b autem alicui, hocautem media iigura. Manifes-
lum ergo quoniam per eo^dem terminos et osten-
sive est demonstrare unumquodque propositum,
et per impossibile. Similiter autem erit, et cum
sint ostensivi syllogismi,ad impossibile
terminis sumptis, quandoopposita propositio con-
impossibile, non eniraerunt propositiones ullo mo-
do, neque contraria?, ncqiie oppositae.
GAPUTXVIl.
De sylloyismo ex opposilis in lertia figura.
Intertiaverofiguraaffirraativusquidem syllogis-
musnunquameritexopposilispropositionibusprop-
deducerein tercausamdictametinprimafigura.Negativusautem
g erit syllogismus,et universalibu3,et non universali-

clusioni sumpta fuerit, nam fiunt iidem syllogismi. bus terminis.Sit enim discipHna in quo 6 et c, me-
iisquisunt per conversionem, quare statim habe- dicina autem in quo a si ergosumat omnem medi-
;

mus et figuras per quas unumquodque erit.Palam cinain, di.sciplinam, et nullem medicinam discipli-

ergo quoniam omne propositum ostenditur per ham,b omni a sumpsit.et c nulli a,quare erilaliqua
utrosque modos et per impossibile etostensive, et disciplina non disciplina. Similiter autera et si non
non contingit separari alterum ab altero. universaliter sumpta sit a b propositio,nam si est
GAPUT XV. aliqua raedicinadiscipUna,etrursum nulla mcdicina
De ratiocinatione cx opposilis. disciplina,accidit disciplinam aliquam non esse di-
In qua autem figura est ex oppositis propositioni- sciplinam.Suntautemuniversaliterquiderasuraptis
bus syllogizare, e.t in qua non est,sic erit manife- terminis contrariae propositiones,3i aulem particu-
slum.Dico autera oppositas esse proposiliones, se- laris altera sit, oppositse. Oportet autem scire quo-
cundumlocutionemquidemquatuor,utomnietnulli niam contingit oppositasic sumere quemadmodum
etomni et non omni, et aliqui et nulli, et alicui et diximus,omnem disciplinara studiosam esse,et rur-
non alicui inesse; secundum veritdtem autem Ires, sura nullam aut aliquam non esse studiosam, quod
nam alicui et non alicui secundum locutionem op- „ non solet latere;erit autera per alias interrogationes
ponuniur solura; harura autera contrarias quidera syllogizare alteram, et queraadraodum in Topicis
universales, omni nulli inesse, ut omnem discipli- dlctum est, sumere.Quoniam aulem affimationura
nara esse studiosam, nullam esse studiosam,alias popositiones sunt tres, sexies accidit opposita su-
vero oppositas.In prima igitur figura non est ex op- raere,aut omni et nulli, aut omni et non omni, aut
positis propositionibus syllogismus,nequeaffirma- alicui et nulli , et hoc converti in terminis, ut a
tivus, neque negativus ; affirmativus quidem,qiio- omni h et nulli c, aut orani c et nulli b, aut hjic
niam oporlelutrasque affirmativas essepropositio- quidera omni, illivero non omni, et rursura hoc
nes,opposit<Kautemafflrmatioetnegatio; privativus converli secundum terminos : sinciiliter autem etin
autem,quoniara oppositse quidem idem de eodem tertia figura.Quare manifestum est de qnoties et in
prffidicant et negant,in primaautera mediura non quibus figuris contingit per oppositas propositiones
dicitur de utrisque, sed de illo quidem aliud nega- fieri syllogismum.Manifestum estquoniam ex falsis

tur,idem autem de alio praedicatur, hae vero noa est verura syllogizare, queraadmodum dictum est
opponuntur. prius; ex oppositis autem non est, semper enim
GAPUT XVI. contrarius syllogismus fit rei (ut si est bonum non
De ratiocinatione ex opposilis in sccunda figura. esse bonurc, aut si aniraal non animal) eo quod ex
In media autem figura.et ex oppositis, et ex con- contradictione est syllog'smus, et subjecti termini
trariis contingit fieri .syllogismum.Sit enim bonura autiidera sunt, aut hic quidem totum, ille autem
quidem in quo a, disciplina autem in quo b et c; si pars. Palam autem quoniam in paralogismis nihil
ergoomnera disciplinara studiosam sumpsit.etnul- prohibet fieri hypotheseos contradictionem,ut si est
lam,a inest orani 6,et nulli c.quare b nulli c, nulla impar non esse impar, nam ex oppositis proposi-
ergo disciplina disciplina est.Similiter autem et si tionibus contrarius erit syllogisraus; si ergo sump-
omnem sumens studiosam disciplinam,niedicinara serit hoc modo,hypolheseos erit contradictio. Opor-
vero non studiosara pumpsit,nam a /'quidem omni, tet autera con?iderare quoniam sic quidem non est
c autem nulli,quare aliqua disciplina non erit disci- contrariaconcludereex uno syllogismo(ut sit con-
plina.Et si a c quidera omni,6 autera nulli, est au- clusio, quoniam non est bonum, bonum aut aliud
tem b quidem disci()lina, c autem medicina,a vero quiddam tale),nisi statim hujusmodipropositio su-
opinio,nullam enim disciplinam opinionem sumens matur, ut omne animal esse album et non album,
sumpsitaliquamdisciplinamesseopinionera.Differt hominem autem animal, sed vel assumere oportet
703 AN. MANL SEV. BOETII 704

contradictionem.ut quoniara omnis disciplinaopi- A et in prima, negative autem quando eadem ab eo-
nio et non opinio, deinde sumere quoniam medi- dem, et non simililer utraeque propositiones,simi-
cina disoiplina quidcm est, nulia autem opinio, literaulem media, eo quod non convertur.tur
et in
quemadmodum redarguliones fiunt, vel ex duobus termini secundumnegativos s^^Ilogismus.Estautem
syllogismis.Quareesse quidem contraria secundum demonslrationibus quidem
in principio petere in
veritatem quaesumpta sunt,non est alio modo quam secundumveritatem sic se habent.indialecticis
quae
hoc quemadmodum dictum est prius. autem, quae secundum opinionem.
CAPUT XVIII. CAPIjT XIX.
De petilione principii.. De non propter hoc accidere falsum.
In principio autem petere et accipere et quidem, Xon propter hoc autem accidere falsum (quod
ul in genere,sumere in eo quod non est demonstrare saepe in disputationibus solemus dicere) primum
propositum.Hoc autem acciditmultipliciter, nam et quidem est in iis qui ad impossibile syllogismis,
si omnino non syllogizatur,et si per ignotiora aut si- quando adcontradictionemesthujusquod monstra-
militer ignota, et si per posteriora quod prius est, tum esl ea quae ad impossibile. Nam neque qui non
demonstratio enim ex prioribus et notioribus est. Contradicitdicitnoupropterhoc,sed quoniamfalsum
Horum ergo nullum est petere quod ex principio est, g est aliquid positum priorum,nequein ostensiva,non
sed quia haec quidem nata sunt per se cognosci, illa enira ponit quod contradicit.Amplius autem quando
vero per alia (nam principia quidem per se, quae interiraitur aliquid ostensive per ab c, non est dice-
autem sub principiis, per alia), quando non per re quoniam non propter quod positum est factus est
se notum est,per se aliquis conaturoslendere, tunc syllogismus,nam nonpropterhocfierituncdicimus,
petit quod ex principio est.Hoc autem est sic facere quundointeremptohocnihilominus perficitur syllo-
({uidem atstatam postulet id quod propositum est': gismus,quod non estin ostensivis, interempta enim
contingit auletn et transgredientes et ad alia eorum propositione, rtecqui ad hanc est erit syllogismus.
quae nata sunt per illa ostendi per haec monstrare Manifestum igitur quoniamin iisqui ad impossibile
quod ex principio est,ul si a ostendatur per b, et b suntdicitur non propter hoc,et quando sic se habet
per c, c autem natum sit ostendi per a, accidit enim ad impossibile quae ex principio est bypothesis, ut
idem a per se demonstrare eos qui sic syllogizant, cum sit,vel cum non sit haec, nihilominus accidil
quod faciuntqui parallelasarbitrantur scribere,la- impossibileErgomanifestissimusquidemmodusest
tent enim ipsi seipsos talia sumentes quae non valent non propter suppositionem esse falsum,quando ab
demonstrare,cum non sint parallelae. Quare accidit hypothesi inconjunctus esta mediis syllogismus ad
sic syllogizantibus unumquodque esse dicere si esl „ impossibile,quod dictum estin Topicis, quod enim
unumquodque, sic autem omne erit per se notum, non estcausa, ut causam ponere hoc est ut si vo- ;

quod est impossibile.Si ergo aliquis dubitat assump- Icns ostenderequoniam asymeter est diameter,co-
to dubio quoniam aineslc,similiter et quoniam b, netur Zenonis ratione quoniam non est moveri, et
petat autem i inesse ft,nondum manifestum si quod adhoc inducat impossibile, nullo enim modo coa-
in principio est petat,sed quoniam non demonstravit tinuura est falsum, locutioni quae est ex principio.
manifestum,non enim est principum demonstratio- Alius autem modus.si continuum quidem sit impos-
nis,quod similiter estincertum.Si autem b ad sic se sibile hypothesi, non tamen propter illam accidat,
habet ut idem sit,aut manifestum quod convertun- hoc autem possibile est fieri, et in hoc quod supe-
tur, autinest alterum alteri, quod in principio est rius,et in hoc quod inferius sumenti; continuum, ut
petit,iiam etquoniam a inest fe,per illa monstrabit si a ponatur inesse b, b autem c, c vero d, hoc au-
si convertantur, nunc autem hoc prohibet,sed non tem sit falsunD 6 inesse d, nam (si ablato a,nihilo-
modus.Si autem hoc faciat,quod dictum est faciet, minus b inest c, et c d) non erit falsum propter eam
et convertet per tria, similiter aatem et si b sumat quae ex principio est hypothesin.Aul rursum si quis
inesse c, quod similiter incertum sit, ut et si a in superiori sumatcontinuum, ut si a quidem b, c
inest c,nondum quod ex principio petit, sed neque aulema, /" vero c, falsum autem sit /"inesse a, nam
demonstrat.Si autem idem sit aet6, aut eo quod D et sic nihilominus erit irapossibile.interempta quaj
convertuntur.aut eo quod a sequiturei quod est b, est ex principio hypothesi.Sed oportet ad eos qui
quod ex principio est petit propter eamdemcausara, ex principio terminos copulare impossibile, sic
nam ex principio quod valet,prius dictum est a no- enim erit propter hypothesin, ut in inferiori qui-
bis, quoniam per se raonstrabitur quod non est per dem sumenti conlinuum ad praedicatum terminum;
se manifestum.Si ergo est in principio petere per se nam si impossibile esta inesse d,interempto a, non
monstrare quod non per se est manifestum, hoc ampliuserit falsum.In superiori autem de quo pra;-
autem et nonostenderequandosimiliterdubitantur dicatur ; nara si /"non possibile est inesse b, inter-
quod monstratur et per quod monstratur, vel eo empto 6 non ampliuserit impossibile; similiterau-
quod eadem idem,vel eo quod idem eisdem inesse tem et cum privativi sint syllogismi. Manifestum
sumitur,in media quidem figura et terlia utrorum- ergo quoniam cum inipossibile non ad priores ter-
que contingel similiter quod est inprincipio petero, minos,non propter positionera accidit falsum an ;

iapraedicativo quidemsyllogismoet in tertiafigura, nec si semper propter bypothesin erit falsum ? nam
 ,

705 PRIORUM ANALYTICORUM ARISTOTELIS INTERPRETATIO. 706

si non quod est b, sed

ei ei quod positum est
esl k ^ versaliter ; nam eadem erit definitio syllogismi et
incsse a, k autem c, et hoc d, etsic manetimpossi- eienchi.
bilo; similiter autemetin sursumsumenti terminos, CAPUT XXI.
quure ((juoniam cumest, et cum non est, hoc acci- De fallacia secundum opinmiem.
ditimpossibiie) noneritpropterpositionem.aut cum Acciditautemquandoque (quemadmoduminposi-
non est hoc, nihilominus fieri falsum. Nec sic su- tioneterti inoruTnfaliebamurjetsecundumopinionem
mendum ut alio posito accidat impossibile, sed fieri fallaciam, ut si contingal idem pluribus princi-

quando ablato hoc idem per reliquas propositioncs paliterinesse,ethocquideralaterealiquem,et putare

concluditur impossibile, eo quod idem falsum acci- nulli inesse.illud autem scire, ut insit a b el c per
dere per plures hypotheses nihil fortasse inconve- se, et haec omni d similiter. Si igitur b quidem pu-
niens est, ut parallelas, contingere, et si major est omni a incsse, et hoc d, c autem nulli a, et hoc
tet

qui interius est, eo quiexterius, el sitriangulusha- omni d,pjusdem secundum idem habet disciplinam
bel plures rectos duobus. et ignorantiam.Rursum si quisfallatur circaea qua)

CAPUT XX. suntex eadem conjugatione,utsia inestfc,hocautcm

corra- c, et c d, opinetur autem a inesse omni b,el rursum
Defalsa ratiocinatione, catasyUogismo,hocesl
tiocinalione, et elencho. r> nuHi c. Simul enim sciet,et non opinabitur incssc ;

Falsa autem oratio fit propter primum falsum: aut er^'o nihil aliud existimat ex iis quam scit,hoc non

enim ex duabus proposilionibus autex pluribus om-
nis est syllogismus; ergo si ex duabus quidem, ha-
rum necesse est alteram, aut etiam utrasqueesse
falsas, nam ex veris non erat falsussyllogismus;si
veroex pluribus(ut sic quidem per a b, hoc autem
per f g), horum erit aliquid superiorum falsum,et
(/
opinari, scit enim aliquo modo quoniara a inestc
per b, velul in universal; hoc quod est particulare;
quare quod aliquo modo scit, hoc omnino existi-
mat non opinari,quod est impossibile. In eo autem
quod prius dictum est,si non ex eadem conjugatione
sit medium, secundum utrumque quidem medio-

propter hoc oratio, nam a el b per illa concluduntur
quare propter illorum aliquid, accidit conclusio et
falsum.Ut autemnoncatasyllogizelur,observandum
quandosine conclusionibusinterrogatorationem,ut
non detur his idem in propositionibus,eo quod sci-
mus quoniam sine medio syllogismus non fit, me-
rum ambas propositionea non possibile est opinari
uta ftquidem omni,cautemnulli,haecautem utraque
omni d; accidit autem aut simpliciter aut in aliquo
contrariam sumere primiim propositionem.Si enira
cui b inest omni a opiuatur inesse, b autem d novit,
et quoniam a d novit, quare si rursum cui c nulli^

dium autem est quod plerumque dicitur. Quomodo putat a inesse, cui b alicui inest, huic non putat a
autemoportetaduna.nqua.Tiqueconclusionemobser inesse, quod autem omni putat cui b, rursum ali-
vare medium maiiifestum est, eoquod sciturqualein ^ cui non putare cui b, aut simpliciter, aut in aliquo
unaquaque figura ostenditur,hoc autem nos non la- contrarium et; sic ergo non conlingit opinari. Sc-
tebit,eo quod videraus quomodo submittimusoratio- cundum utrumque autem unam,aut secundum al-
nem. Oportet autem quod custodire praecipimus re- terum utrasque,nihil prohibet a omni b, et b d, et
spondentes, ipsos argumentantes tentare latere,hoc rursum ti nuUi c.Nam similis hujusmodi fallacia,ve-
autera erit primum quidem si conclusiones non luti fallimur circa particularia, ut si a omni b inest,

prius syllogizent, sed sumptisnecessariisnonmani- b autem omnic,a omni cinerit si ergo aliquisnovit •

festas sint. Ampliusautem si non propinqualinterro-
gant,sed quam maxime longe media,ut sisitoppor-
tunura concluderea d e f,med\aib e de, oportetergo
inquirere si a b, el rur&um non s\ b e sed si d e,
deiude si b c, et sicreliqua, et si per unum medium
sit syllogismus, a medio incipere, maxime enim sic
quoniam acui b inestomni,novit etquoniam ei quod
estc;sed nihil prohibet ignorare c quoniam est,ut si
a quidem duo recti,in quo autem b triangulus,in quo
vero c sensibilis triangulus; opinabitur enim aliquis
non esse c,siens quoniam oranis triangulus habct
duos rectos quare simul sciet et ignorabit idem,
:

latebit respondentem Quoniam ergo habemus

. nam scire omnem triangulum quoniam duobus rectis
quando et quomodo se habentibus terminis fit syllo- nonsimplexest,sedhoc quidemuniversalemhabetdi-
gismus, manifestum etquando erit, et quando non D sciplinatr,illud verosingularea..Sicergoinuniversali
eritelen(;hus,nam omnibusaffirmativis, velpermu- novitc,quoniamduobusrectisinsingulariauteranon
tatim positisresponsionibus (uthacquidem affirma- novit,(juarenonhabebitcontrarias.Similiter autem
tiva,illa vero negativa), contiugit fieri elenchum est quas in Menone est oratio,quoniam disciplina
:

erit cnim syllogismus, et sic in illo modo sehaben- est reminiscentio; nunquara enim accidit praescire
tibus terminis quare si id quod positum est con-
; quod singulare est, sed simul inductione sumere
trarium sit conclusioni, necesse est fieri elenchum, particularium disciplinam, velut recognoscentes.
nam elenchus ayllogismus contradictionis est. Si Nara quaedam scientes,statim sciraus, ut quoniam
vero nihilaffirmetur,irapossibileestfierielenchum, duobus rectis si scimus quoniam triangulus
,

noneniraerat syilogismus,cura omnes termini erant similiterautemet in aliis. Ergo uaiversali quidem
privativi, quare nec elenchus.* nam si elerichus,ne- speculamur parlicularia, propria autera non sci-
cesse est syllogisraumesse ;cum autem estsyllogis- mus; quare contingit et falli circa ea, verum non
mus,non necesse estelenchum esse. Similiterautem contrarie, sed habere quidem universale, decipi
si nihil positum sit secundum responsionem uni- autem particulari. Similiter autem in praedictis
 707 AN. MANL. SEV. BOaXII 708

nonenimcontrariaquaBealsecundummediumeiquaB A. corruptibile factum ease, duo enimisyllogismi con-

estsecundumsyllof,'ismumdisciplino3,necquseestse- stituti sunt. Rursumsiomniquidcm,a vel 6,etcveld,

cundumutrunnquemediorum opinatio,nihileninnpro- simul autera non insunt,si convertitur ftet c, et b etrf

hibet scientem, et quoniam atoti b inest, et rursum convertetur. Nam si alicui non inest h, cuirf,palam
hoc totic,put;irenon inesse, ut quoniam omnismula quoniam a inest;si autem o,et c,convertuntur enim;
sterilis, et haec mula, putare hanc habere in utero; quare simul c et d, hoc autemimpossibile. QuaDdo
non enim scit quoniam a, c qui non conspicit,quod autematoti beic inest, et de nulloaliopraedicatur,
estsecundumutrumque.Quaremanifestumquoniara inest autem et b omni c, necesse esta et<)converti,
et hocquidemnovit, illudveronon novit,f'alletur,
si quoniamenimdesolistcdicitura,praedicaturautem
quod habent universales ad particularesdisciplinas; fcetidem deseetdec,manife8tumquoniamdequibus
nullum enim sensibilium extra sensum fit sci- a, et b dicetur omnibus, verum et de a. Rursum
mus.nec sisentientes fuerimus scimus,nisi etinuni- quando a et b, toti c insunt convertitur autem c b,
versali,el in eo quod habetpropriam disciplinam,sed necesse est a omni b inesse, quoniam enim omni ca,
non ineoquod estin actum.Namscire triplicilerdici- cautem b,Bo quod convertuntur, et a orani b inerit.
tur,aut ut universali, aut ut propria, aut ut in actu Quando autemduo fuerintopposita.uta magiseligen-
quare et decipi totidem modis, nihil ergo prohibetet t> dum sitquam 6,cumsintopposila,etdquamcsimil
scire,et deceptum esse circaidem,verumtamen non ter,si magiseligenda suntacquam/>d,a magis eli-
contrarie.Quod acciditeteiqui secundumutramque gendum quamd. Similiterenim sequendum a,etfu-
scitpropositionun",etnonpertructavitprius,namopi- giendum quod est rf,nam et
/),opposita enim, et c ei
nans in utero haberemulam, non habet secundum haec opponuntur; si ergoa ei quod est d simililereli-
actunr. disciplinam,nequepropteropinionemfallaciam gendum,et/;eiquodestcfugiendum,utrumque enim
Contrariamdisciplinae,syllogisn:usenirrestcontraria utrique similiter fugiendum eligendo; quare et haec
fallaciainuniversali.Qniaulemopinaturquodbonum ambo a c iis quaesunti rf,quoniamautem magis, non
esse est malum esse,idem opinabitur bonum esse possibilesimiliter,namet/)fi(similitererunt.Si auteau
etmalum.Sitenimbonumesseinquoa,malumautem dmagis eligendum quam a,et b quam cminus fugien-
essein quo /),rursumbonum esse in quo c quoniam ;
dum; nara quod minusest minori opponitur; magis
igituridem opinatur etft etcet esse c 6opinabitur,et auteni eligendumest majusbonumetminusmalum
rursum 6 esseasimiliter,quare ei ea, nam quemad- quam minus bonum majus malum. Universum
et
moduin si erat verum de quo c b, et de quo a, et de /; igitur h dmagis eligendum quam a c, nunc autem
quo c averum erat,sic et in opinationeSimiliter au- non est, ergo raagis a eligendum quam d,et c erjro
tem et in eo quod est esse.Nam cum idem sit c et b, minus fugiendum quam />.Siergoeligat omnisamans
et rursum b et a, c a idem erit, quare et opinatione ^' secundum amorem a sic sehabere,ut concedere, et
simililer ergo hoc quidem necessarium si quis det
; non concedere in quo c, aut concedere in quo d, et
primum. Sed fortasse illud falsum opinari aliquem non taleesse ut concederein quo /),manileritumquo-
quod malum esse est bonum esse, nisi secundum niam a hujusmodi esse,magis eligendum estquam
accidens; raultipliciter enim possibile est hoc opi- concedere;ergo diligi quamconventiomagiseligen-
nari, perspiciendum autem hoc melius. dumsecundumamorem ;magisergoamorest inami-
citia quam convenire. Si autem maxime hujus, et
CAPUT XXII. finis haec, ergo convenire aut non est omnino, aut
De conversionibus terininomm.
diligendi gratia,nam et aliee concupiscentiajetartes
Quando vero convertuntur extremitates, necesse sic flunt.Quomodoergo sehabentterminisecundum
est et medium converli ad utramque; si enim a de c conversiones, et in eo quod magis fugiendum vel
per b est, si convertitur et inest cui a omni, cet a magis eligendum sit, manifestum est.
convertitur,etinestcui«omni,6permedium c, etc b
convertiturper mediuma. Etin non esseitidem, ut CAPUT XXIII.

si b inest c, a vero non inest b, neque a inerit c. Si

De epagoge, id est inductione.

ergo convertatur adrt, et ad a convertetur Quoniam autemnon solum dialeclici et Jemonstra»

/; sit .•
D
enim b nulli a inexistens,ergo nequec, omni enini c tivi syllogismi per praedialectici fiunt figuras, sedet
inerat convertitur ad c, et a convertetur ad
b, et si b rhetorici, sed et simplicitea qua^cunque fidescst.et
c; nam de quocunqueomnino b, etc.El sicad acon- secundumunamquamqueartem,nunceritdicendua}
vertitur, etb convertetur ad a: cui enim b inesl,etr; Omnia enim credimus per syllog'smumautex indu-
cui autem c, a non inest; et solum hoc a conclusione ctione; ergo si inductio quidem est, ex inductione
incipit,aliaautemnonsimiliter,utinprffidicativosyl- syllogismusperalterumextremitatemmediosyllogi-
logismo. Rursum si a et /> convertuntur, et c et rf zare.Ut si corum quae sunt a c medium sit ft.perc
similiter, omni autem necesse est a aut c inesse.et ostendere a inesse b, sic enirafacimusinductiones.
tetdsicschabebunt,utomnialteruminsit;quoniam Ut si a longajvum, in quo autem b choleram non
enim. cui a b, et cui c d, omni aulem n aut c, et non habere, in quo vero csingularelonga?vum,ut homo
siniul, manifestum quoniam et b aut d omni,et non equus, elmulus.Ergo toti/unpst a.omne enim quod
simul,utsiingenitum,incorruptibile,etincorruptibilo sibi cholera est,lonj:a"'vum,sed et non habere cho- />

ingenitum, necesse estquod factumestcorruptibile leram, omni inestc si ergo convertatur c ei quod
;
709 PRIORUM A>^ALYTICORUM ARISTOTELIS INTERPRETATIO.
est//,etnontranscendatmedium,neces3e este inesse
b. Ostensum enim est prius quoniam,si duo aliqua
eidem insunt,et ad alteram eorum cunvertatur ex-
tremum, converso et alterum inerit praedicatorum.
Oportct autem mtelligerc c ex singularibus oinni-
bus compositum, nam inductio per omnia. Syllo-
gismus autem hujusmodi cst prima? et immediata)
propositionis quarum enim est uiedium, per me-
•
dium est syllogismus quorum vero non est, per
;
inductionem. Et quodam modo opponitur inductio
syllogismo.nam hicquidem per mediumextromum
de lertio ostendit,illa aulem pertertium exlremum
de medio. Ergo natura quidem prior et notiorjper
medium sylloj,'ismus, nobis autem manifcstior qui
est per inductionem.
CAPUT XXIV.
De paradigmate, hoc est exemplo.
Exemplum autem est, quando medio extremum
inesseostenditur per id quod estsirciletertio.Oportet
autemetmedium tertio,etpriniumsimilinotiusesse,
inesse.Ut sitamalum, ^ autem contra confines in-
ferre bellum,in quo autem c Athenienses contra The-
banoSjin quo autem d Tbebanos contra Phocenses.
SiergovolumusosterderequoniamThebanispugna-
remalumest, sumendum quoniam contra conlines
pugnareestmalum,hujusautemfidesexsimilibus,ut
quoniam Thebanis contra Phocenses.Quoniam ergo
contraconfines maIum,contraThebanosautem con-
traconfinesest.manifestumquoniamcontra Theba-
nospugnaremalum.Quoniam ergo bc et d inest,ma-
nifestum,utrumqueenimest contraconfines inferre p tulat enim non esse contrariorum unam discipli-
bellum,et quoniam a (i,Thebanis enim non fuit utile
contra Phocenses bellum.Quoniam autem a inest b,
per d ostendetur,eodem autem modo et si per plura
similia fides fial medii ad extremum. Manifestum
ergo quoniam exemplumest neque uttotum ad par-
tem,neque ut pars ad totum, sed ut pars ad partem,
quandoamboquidem insuntsubeodemnotumautem
alterum. Etdiffertabinductione, quoniam haecqui-
demexomnibus individuisostendebat inesse extre-
mum medio,etad extremum non copulabat syllogis- figuram, medium enim fit universaie ad hoc quod
mum,hoc autemet copulat,etnonexomnibusosten-
dit.
GAPUT XXV.
De apagoge deduciioncque.
Deductioautemquandomedioquidemprimumpa-
lamestinesse,postremoautem mediumdubiumqui- ^ contrarium, ex iis et instantias conamus dicere,
demsimiliterautemcredibileautmagisconclusione.
Amplius,si pauciora sunt mediapostremoetmedio,
omnino enim propinquius esse accidit scientiae.Ut
sit a docibile, in quo b disciplina, c justitia, ergo
disciplina quoniam docibilis,manifestum ;
autem si disciplina,dubium.Si itritur similiter
magis credibile sit b c quam a c,deductio est, pro-
pinquius enim scientioe,per quod assumpserint a c,
disciplinam prius non habentes. Aut rursum si pau-
ciora media sint b c, nam et sic propinquius est
scienliae. Ut si d sit quadrangulare,in quo autem e
rectilineum,in quo / circulus,si ergo ejus quod est
ef unum solum sit medium ,per lunares flguras aequa-
710
A lcm fieri reclilineo circulum propinquius erit scien-
tiae, Quaudo autem neque credibiiiiis est h cquum
o ncquc pauca media, non dico deductionem,
c,
neque quando immediata est b c, disciplina enim
quod hujusmodi est.
CAPUT XXVI.
De inslantia,guam enstasin dicunt.
Instantia autem cst propositio propositioni con-
traria.Ditrert autem apropo3itione,quoniamcontin-
quidem instantiamesse in parte, propositionem
git
omnino non contingit,aut non in universa-
vero aut
Jibus syliogismus. Fertur autem instantia duobus
modis et per duas figuras duobus modis quidem, :
quoniam aut universalis aut particularis omnis
3 instantia per duas autem figuras, quoniam oppo-
;
sitae feruntur propositioni,opposita autem in prima
el lertia figura perficiuntur solis.Nam quando poa-
tulatiir omni inesse, instainus quoniam nulli, aut
quoniam alicui non inest. Horum aulem nulliqui-
dem ex prima figura, alicui autem non ex postre-
mat Ut sit a unam esse disciplinam,in quo b con-
traria; proponit ergo unam esse contrariorum dis-
ciplinam, aut quoniam oranino non est eadem op-
positorum instanl. Gontraria aulem opposita,quare
fit prima ligura aut quoniam noti et ignoti non
;
una, haec autem tertia. Nam secundum tertiam
notum et ignotum contraria quidem esse verum,
unam autem esse eorum disciplinam, falsum.Rur-
sum in privativa propositione similiter cum pos- :
nam, aut quoniam onmium oppositorum, aiit quo-
niam contrariorum aliquorum est eadem discipli-
na,dicimu3, ut sani et aegri, ergo omnium quideni
ex prima, aliquorum vero ex tertia figura. Simpli-
citer autem in omnibus universaliter quidem ins-
tantibus, necesse est ad id quod nnivcrsale est
proposito conlradictionem dicere (ut si non unam
existimet contrariorum omnium, dicere opposito-
rum unam sic autem necessse est primam esse
;
ex principio) quod autem ad hoc in partc est uni-
;
versale, dicitur propositio, ut noti et ignoti non
eadem, nam contraria universale ad haec, et fit
tertia figura, medium enim in parte sumptum, ut
notum et ignotum. Nam ex quibus est syllogizare
quare et ex his solis figuris ferimus,namin his solis
oppositi syllogismi,per mediam enim figuram non
fuit affirmare.Amplius autem et si 3it,oratione in-
diget plurima, quae est per mediam figuram, ut si
justitia non concedant a inesse6,eo quod non sequitur hoc
aut c, hoc enim per alias propositiones manifestum ;
non oportet autem instantiara converli ad alia,sed
statim manitestam habere alteram propositionem.
Quapropter et signum ex sola hac figura non est.
Perspiciendum autem et de aliis instantiis, ut de
iis qucG sunt ex contrario, et siraili, et secundum
opinionem, et si particularem ex prima,vel priva-
tivam ex media possibile est sumere.
711 AN. MANL. SEV. BOETII 712

GAPUT XXVII. autem raaxime medium, an vcro

A. scire facit, tale

De eicote, hoc est r.omentaneo signo, indicio, et qua3quidem ab extremitatibus signa dicenda,qua;
enlhymemate. autem ex medio indicium ? probabilissimum cnim
Eicos autem et signum non idem est, sed eicos et maxime veram est quod est perprimam figuram.

quidem est propositio probabilis. Quodenim ut in

CAPUT XXVIII.
pluribus sciunt sit factum vel non factum,aut esse
;

De syllogismo pliysiognomico.
vel non esse,hoc est eicos, ut odire invidentes, vel
diligere amantes.Signum autem vultessejpropositio Naturas autera cognoscere possibile est, si quis
demonstrativa, vel necessaria,vel probabilis nam ; concedat Rimultransmutarecorpus etanimam,qu£B-
quo exlstente est, vel quo facto prius vel posterius cunque suntnaturalespassiones discensenimali- ;

res,signum est vel fuissevel esse.Enthymema ergo quisfortassemusicam,transmutavilEecundum quid

est syllogismus imperfectus ex eicolibus et signis. animara.sed nonearumqua3naturanobisinsunt,haec
Accipitur aulera signum tripliciter,quoties et me- est passio, sed ut irae et concupiscentiffi, et natura-
diura in f]guris,aut enim ut in prima,aut ut in me- lium motionum.Si igitur et hoc det,et unum unius
dia,aut ut in tertia quidem parientem
: ut ostendere signura esse,et possumus sumere proprium unius-
esse, eo quod lachabeat, ex prima figura, medium „ cujusque generis passionem et signum, poterimus
i_ _ u„i i„„ u..u„„« .^., " ^-
lac habere,in quo a parere /&, lac haberc mu
_ _: ;. „ ', 1. •

enim . /,
naturas cognoscere.Sienira estproprie alicuigeneri
_ • .

lier in quo c.Quoniam autem sapientes,studiosi,nam
Pittacus est studiosus, per postremara, in quo a
stuiiiosura, in quo b sapientes, in quo c Pittacus.
Verum igitur a ei bde c pra^dicari sed hocquidpra
individuo existens passio,ut si leonibus fortitudo,
necesse est et signum esse aliquod, compati enira
sibi invicem positura est,et sit hoc magnas summi-
tates habere,quod et aliis generibus,non totis con-
;

non dicunt quia notum sil,illud vero sumunt. Pe-
perisse autem quoniam pallida,permediarafigurara
vultesse quoniam enim seqiiitur parientespallor,
;
sequilur autem et hanc,ostensum esse arbitrantur
tingit.Nam signum sic propriumest,quoniamtotius
generis propria passio est, et non solius proprium,
sicut solemus dicere.Erit ergo et in alio genere hoc,
eteril fortis homo,et aliquod aliud animal habebit ;

quoniam peperit. Pallor in quo a, parere in quo b. ergo signum, unum enim unius erat. Si ergo ha3c
mulier in quo c. Ergo si una quidem dicatur propo- sunt,poterimus talia signa colligere in iis animali-
sitio,signura fit solum,si autem et altera sumitur, bus quee solum unam passionem habent aliquam
syllogismus.Ut Pittacus Iiberalis,narr. ambitiosi li- propriam,unaqu3eque autem habet signum,et quo-
beraIes,Pittacus autera auibitio&us.Autrursus,quo- niani unum habere necesse est,poterimus naturas
niam sapientes boni,Pittacus autem bonus, sed et cognoscere.Si vero duo habet propria totura genus,
sapiens, sic ergo fiunt syllogisrai. Verura quidera C ut Ieo,forte et communicativum, quomodo cogno
per primam figuram insolubilis, si verus sit, uni- scemus utrum utrius sit signum.eorum signorura
versalis enim est. Qui autem per postremam, est quBB proprie sequuntur? An si et alii alicui non toti
soIubilis,et si vera sit concIusio,eo quod non uni- ambo,et in quibus non totis utrumque,quandohoc
versalis,est in tertia,nec ad rem syllogismus, non quidera habet,illud autemnonPnamsifortisquidem,
cnim si Pittacus est studiosus, propter hoc el alios liberalisautem non,habet autemduorumhoc.palam
necesse estesse sapienles.Qui veroper mediamfi- quoniamet in leone hocsignum fortitudinis.Est vero
guramest,sempcretonf ninosolubilis nunquaraenim nalurascognoscere in prima quidem figura.eo quod
sylIogismusfit,sic se habentibusterminis.Non enim medium priori extremitati convertitur, tertiam au-
si autem et haeCjnecesse
quae peperit pallida,pa lida tem transccndit,et non convertitur,ut sit fortitudo
est parere hanc ergo veruraest quidem inomnibus
; a, summitates magnas habere in quo b, c autem
figuris, differentias autem habent jam dictas. An leo ergo cui c, b omni, sed et aliis,cui autem b, a
;

igitur sicdividendum signum?horumautera medium omni, et non pluribus, sed convertitur si autem
;

indiciumsumendura,nam indicium dicuntessequod non, non erit unum unius signum.

POSTERIORUM ANALYTIGORUM ARISTOTELIS

LIBRI DUO,
AN. MANIi. SEV. BOETIO INTERPRETE

LIBER PRIMUS.

CAPUT PRIMUM. D tiae per hunc modum fiunt, ct aliarum unaquajque

De prxcognilis artium.Simililer autem ct circa orationes.quap per
Omnis doctrinaet omnisdisriplina intellecliva cx syllogismoset qua^ pcrinductionem : utraquc eniiu
proecxistente fit cognitione .Manifeslum autem hoc per prius nota faciunt doctrinam, ha} quidcm acci-
speculantibusinomnibu3,mathematicaBenimscien- pientes tanquam a notisjillae vero monstranles tini-
 713 POSTERIORUM ANALYTICORUM ARISTOTELIS INTERPRETATIO. 7(4

versale, por id (quod manireslum eatl singulare. Si- A raonstrationera intelligere.Demonstrationem autem
militer autem et rheloriccB persuadcnt autenim per dico syllogismum episleraon icon, id est facientem,
exempia, (|uo(l est inductio, aut pcr enlhymemata, scire,sedepistcmonicon dico,secundum quem (in ha-
quod quidern est syliogismus. Dupliciter aulem esl bendoipsum) scimus.Si igilur est scireut posuimus
necessarium praecognoscere, alia namque quia sunt necessecstetdemonstrativamscientiam exverisesse
praiopinari necesse cst, alia vero quid est quod dici- et primi3,et immedialis,et notioribus, et prioribus,
tur intelligere oportet, quajdam aulem utraque. Ut causisqueconclusionid.Siceniraprincipiaeruntpro-
quoniam quidem ornne aut affirmare,aut negare ve- pria ejus quod demonstralur,iiam syllogismus qui-
rum est, quia est, triangulum aulein, quoniam hoc dein sine his, demonstratio aulem non erit,
erit, et
signilical, sed unitatem utraque, et quid significat non cniin (aciet scientiara.Vera quidem igitur opor-
quiilem,etquia est non enimsimiliterhorumunum- tet esse, quoniam quod non est, non est scire, ut
quodquemanifestumestnobis.Estautemcognoscere quod diameter sit symeter.Ex primis autem et inde-
aliaquidem prius cognoscentem.quorumdam autem monstrabilibus est, quia non sciet, non habens de-
simul accipere notitiam,ut quaecunque contingunt monstrationem ipsorum,scire enim quorum demon-
esse sub universalibus quorum habentcognilionem; stratio est non secundum accidens, est habere de-
quodenimonmistriangulushabeattresangulosduo- -p monslrationsm. Causas quoque, et notiora oportet
bus rcclis aequale.s, pracscivit,quod vero hicquiest esse,etpriora.Causa3quidem,quoniam tuncscimus,
in semicirculo triangulus sit,simul inducens cogno- cumcausam cognoscimus,etpriora,siquidem causce
vit. Quorumdam enim hoc raodo disciplina est, et sunt, et notiora,non solum altero modo intelligen-
non per medium ultimura cognoscilur, ut quaecun- do, sed in sciendo quoniam sunt. Priora autem et
que jam singularium contingunt esse,et non de sub- notiora dupliciter sunt, non enim idem est natura
jecto aliquo.Antequam autem sit inducere,aut acci- prius, et ad nos prius, neque notius natura,et no-
pere syllogismum, quodam quidem modo fortasse bis notius.
dicendum est scire, modo autem aiio, non quod Dico autera adnos priora,etnotiora,propinquiora
enim nescivit si est simpliciter Uoc quodam nodo sensui. Simpliciterautem priora, et notiora, quae
scivit quod duos habet rectos simpliciter,sed raani- longius sunt.Sunt autem longinquissima quidera,
festumestquodsic quidera scitquonian: universali- universaiia maxime. Proxima autem, singularia, et
ter scivit, simpliciter autem non seit; si vero non,opponuntur hoec ad se invicem. Ex primi autem est
Menonisambiguita3continget,autenimnihildiscet, quod expropriis principiis est,idem enim dico pri-
aut quae novit.Non enim,sicut quidam conantursol- mum et principium.Est autem principium demon-
vere,dicendura est,nunquidscivisti omnem dualita- « strationis propositioimmediata. Immediata autem
tera quoniam par est,aut non dicente autem.attu-
^^*
estquanonest aliaprior.Propositioautemest enun-
lerat quamdam duaiilatem, quamnon opinatus est tiationis alterapars,unum de uno.Dialecticaquidem
esse,quare neque parem.Solvunt enim dicentes non cst similiter accipiensquamlibet. Demonstrativaau-
cognoscereomnem dualitatemparemesse,sed quam Lcm determinatoc; alterum quoniara verum est.Enun-
sciuntquoddualitasfit.Attamensciuntquidemcujus tiatioautem contradictionis quaelibet pars. Contra-
veredemonslrationem habenl,etcujus acceperunt: dictio autem est oppositio cujus non est medium
acoeperunl autem non de omni cujus utique sciunt, sccundum se.Pars autem contradictionis.quae qui-
quodtriangulusaut quod numerus 8it,sed simplici- dem aliquidde aliquo est, afflrmatio est. Quae vero
ter de omni numero et triangulo, neque enim una est aliquid ab aliquo.negatio est.Immediati autem
propositio accipitur hujus quod quem tu nosti nu- principii syllogistici,positionem quidem dioo quam
merum.aut quod tu nosti rectilineum,sed de omni. non estmonstrare,nec necesseest habere docendum
Scd nihil (utopinor) prohibet quod dicit quis,sit ut aliquid. Quam vero necesse est habere quemlibet
scire,3it etiam ut ignorare, inconveniens enim non docendura, dignitatem. Sunt enim quaedam hujus-
cst, si scit quodam modo quod discit,sed si hoc modi, hoc enim maxime in hujuscemodi consuevi-
modOjUt in quantum discit, et scit. mus nomen dicere. Positionis autera, quae quidem
CAPUT II. D estquamlibet partium enuntiationis accipiens, ut
De modis sciendi, ei demonslraiione. dico aliquid esse, aut non es3e,suppositio est. Quae
Scire outem opinamur unumquodque simpliciter, vero sine hoc, definitio est, definitio enim positio
sednon sophistico nr.odo,quiestsecundum accidens, quaedam est.Ponit enim arithmeticus unitatera,in-
cum causam arbitramur cogno3cere,propter quam divisibile esse secundum quantitatem, suppositio
res est,quoniam iilius causaest,etnonest contingere autem non est,id enim quod quid est unitas,et esse
hocaliter se habere.Manifestura igitur est quoniam unitatem, non idem est. Quoniam autem oportet
hujusmodi aliquid scire sit,et namque non scientes, credere, et «cire rem, in hujusmodi habendo syllo-
et scientes quidem opinantur ipsi sic se habere» gismumquemvocamusdemonstrationem.Estautem
scientesautemetiam,habentscientiam.Quare cujus hic eo quod ea sunt,ex quibus est sylIogismus,ne-
simpliciter est scieiitia,hoc est irapossibile aliterse cesse est non solum praecognoscere prima, aut om-

Ihabcre.Si quidem igitur et alius est sciendi modus. nia, aut quaindam, sed et magis. Semper enim

I posteriusdicemus. Dicimus autem scire, et perde- propter quod unumquodque est.illud magis est, ut

j
Patrol. LXIV. 23
715 AN. MANL. SKV. BOiiTII 716
propter quod amamus, illud magis amicura cst, ^ multos enim, aut per paucos reflectere dicere nihil
quare siquidem scimus proptcr prima et credimus, di£fert,perpaucos autem,aut per duos. Cum enim
et ilia scimuset credimus magis,quoniam propler sita, sil ex necessitale b, hoc autem cum sit,et c,
illa et posteriora. Non potestautem credere magis cum igitur a sit, erit et c ; si igilur cura sit a, ne-
quae scit, qus non conlingit neque sciens, neque cesse esl b esse, hoc autem cum sil, a est. Hoc
melius dispositus quam si contigerit sciens.accidet enim erit circulo :ponatur auteai a inquo c,b igitur
autem hoc nisi aiiquis prcecognoverit propter de- cum sit, a esse dicere, est et ipsum c diccre esse.

monstrationemcredentium,magis enim necesse est Uoc autem dicere est,quoniam cum sit a est c,c au-
credere principiis, aut omnibus, aut quibusdam, tcm Ipsi o idem est.quare accidit dicere,circulodi-
quam conclusioni.Dcbentem autem haberescientiam centes esse demonsirationem nihil aliud nisi cura
per dernonstrationein, non solum oportet principia sit a est a, sic autem omnia demonslrare leve est.

magis cognoscere et magis ipsis credcre quara ei At vero neque hoc possibilc,nisi in iis quae alterna-
quod demon3tratur,sed neque aliud ipsi credibilius tim se consequuntur, sicut sunt propria. Uno qui-
esse, neque notius oppositis principiis, ex quibus dem positoGstensum est quod nequaquam ne
igitur •

erit syllogismus contrariae deceptionis, si quidem cessealiquidesseaiterum.Dico autem uno.quoniam

oportet simpliciter scientem, immutabilem esse. n nec lermino uno, nec positione una posita,ex dua-
CAPUT III. busautempositionibus primis et minimis,siquidem
Quod nun omnium sit demonstraliva scientia. contingit et syilogizare. Si igitur Qiab, et<;sc-
Quibusdam autem igitur propter id quod opoi tet qutitur, et hasc ad invicem, et ipsi «,si quidemigi-
prima scire, non videtur scientia esse. Quibusdam tur contingitexalternisraonstrare otnniaquffisitain
auteraessequidem,omnium tamen demonstrationes prima ligura,sicut ostensum estiniis qui de syjlo-
esse, quorum neutrum neque verum neque ne- gismo sunt.Ostensum est autem quod in aliis figuris
cessarium. aut non fit syllogismus.aut non de acceptis qua au-
Ponentes auteni non esse omnino scire,id ad in- lem non mutuo pracdicanlur,nequaquara est demon-
finitumvoluntreduci,tanquam non situtique scien- strare circulo,quare quoniam pauca quidem huju~-
tesposleriorapropterprJora,quoruranonsintprima, modi in deraonstrationibus sunt, manifestum est
rectedicentes.Impossibileenimestinfmitapertrans- quod vanum quidem et impossibile sit dicere ex iis
ire, et si stent et sint principia haec, ignota esse, quae sunt ad invicem esse demonstrationem,et pro-
cum demonstratio non sit ipsorum, quod quidem pter hoccontingereomnium esse deraonstratioiiem.
dicunl esse scire solum.Si vero non est prima scire, CAPUT lY.
neque quae ex eis sunt, est scire, neque simpiiciter Quid de omni, quid per se, et per universale..
neque proprie, sed ex conditione, si illa sint. Hi Quoniam autem impossibileest aliterse habereid
autem deeo quod quidem estscire,sic confitentur, cujus est scientia sirapliciter, necessariura utique
per demonstrationem enim esse solum,sed oranium erit id esse scibile,quod est secundura demonstra-
esse demonstrationem nihil prohibel,contingit enim tivara scientiam. Dcinonstrativa autem est, quam
circulo fieri demonstrationera, et ex iis quae sunt habemusinhabendodemonslrationemexnecessariis
adinvicem.Nos autem dicemusnequeomnera scien- itaquesyllogismisestdcmonstralio.Accipiendum igi-
tiam demonstrativam esse,8ed immediatorum esse turestexquibuset qualibus demonstrationes sunt,
indemonstrabilem, et quod hoc necessarium sit, priraum quidem determinabiraus quid dicimus de
manifestum est. Si enim necesse est quidem scire orani,et quid perse.et quid uoiversale.De oinniqui-
priora, ex quibus est demonstratio, stant autem dem,hocdico,quoil utiqueestnon quodam quidem,
aliquandoimmediata,h8ec quidem indemonstrabilia in quodam autem non, neque quod aliquanck) qui-
necesse est esse, et hoc igitur sic dicimus, et noa dem, aliquando vero non, ul si de oumi homine
solum scienliara, sed et principium scienti® esse animal, si verum est quidem dicere hominem, ve-
quoddam dicimus,in quantum terminos cognosci- rum est et dicere animal,etsi nunc alterum.et al-
mus.Circuloautemquodimpossibilesitdemonstrare terura, et si in omni linea punclum, siraiiiter est,
simpliciter manifestum est, si quidem ex prioribus D signum autem est, namque instantias sic ferimus,
oporlet demonstrationem esse,et notioribu3,impos- ul de omni etiam inlerrogati,aut si in quodamnon,
sibile enim esteadem sibi invicem simui priora,et aut si aliquando non.Per seautem sunt quajcunque
posleriora esse, nisi altero modo, ut hsc quidem sunt in eo quod quid est,ut trianguloinest linea,et
ad nos, ilia vero simpliciter, quo certe modo indu- punctum lineae,substantiaenim ipsorum exhisesl,
ctio facit notum. Si autera sic est, non utique erit et in rationedicenti quid est.insunt.Et quibuscun-
An
simpliciter scire bene definitum, sed dupliciter. queeorum qu;o insunt ipsis, ipsa in ralione insunt
non simpliciteralterademonstratio Ot.ex nobis non- quid cst monstranti, ut rectum inest lineae, et cir-

tioribus? Acciditvero (iicenlibuscirculo deinonstru- culare, ct par, et impar numero, et primum, et

tionem esse,non solum quod nunc dictumest, sed compositum,et isopleurum,et altera parte longius,
nihil aliud dicere quam quoniam hoc e8t,si hoc est, et quae omnibus his insunt, in ralione quid estdi-
sic autem facile est demonstrare orania. Manifestum cente, iilinc quidem linea, hinc vero numerus, si-
autemestquodhocaccidittribusterminispositis,per mililer et in aliis hujusmodi, unicuique pcrse esse
717 POSTERIORUM ANALYTICORUM ABISTOTELIS INTliRPKETATIO. 718

dico.Quajciintjue vero ncutraliter inHunl,accidciitia A ^uo rnonslratur iis enim quoe sunt in parte,inest
:

sunt,uL musicum.aut album animal. Ampiius,quod quidem demonstratio, et erit de omni, sed tamon
non de sulijecLo alio quodam dicitur.uL ambuliins, non hujus erit primi unlversalis demongtratio,dico
aut albuni.oum ctaltcrum quiddam sitambulanp et autemhujusprimisecundumquod hujusdemonstra-
aibum.Svibstantia autem et qufficunque hoc iiliquid tionem, cum sit primi universalis. Si ergo aliquis
significant, non altcrum aliquid sunt quam quod monstrabit quidem quod rectenonintercidant,vide-
quidem sunt; quaj quidem igitur non de subjecto hitur utique hujus esse demonstratio, propter id
alio sunt.per se dico, qua! vero de subjecto, acci- quod omnibus est rectis.Non autem est, nisi qui-
in

dentia.Ilem alio modo quod quidem propter ipsum dem(quoniam bic iequales sint) fiat hoc, sed socun-
inestKnicuique, per se dico, quod non pro-
vero dum quod quomodolibet a;quales. Et sitriangulus
pter ipsum, accideiis est, utambulans co-
si non esset aliusquam isosceles, secundumquod iso-
ruscavit, accidens Ci-t, non enim propter id quod sceles videretur utique inesse. Et proportionale
ambulavit, coruscavit, sed accidens dicimus hoc. quod communicabiliterest, secundum quod numeri
Si vero proptor ipsum, per se, ut si aliquid in- sunt, et secundumquod lineae, etsecundumquod so-
terfectum interiit, secnndum interli ctionL'm, quo- lida, et secundum quod tempora sunt, quemadmo-
niam propter id quod interfectum est interiit, sed p. duni demonstratum est aliquando seorsum, contin
non (|uod accidat inlerfectum interire.Qua! ergo di gens autem de omnibus una demonstratione mon-
cuntur in simpliciter scibiiibus per se sic sunl,sicut strari sed propter id quod non est nominatum
esse pr8edicatis,aut inesse, propter ipsaque sunt et aliquid secundum quod hajc omnia unum sunt,
ex necessitate, non enim contingat non inesse, aut numeri, longitudines, tempora, solida, et speciedif-
simpliciter, aut opposita, ut lineaj autrectum, aut ferentia,seorsum abinvicem acceptasunt, nunc au-
obliquum, et numero aut par aut impar, est enim tem universale monstratur. Non enim secundum
contrariorum, aut privatio, aut contradictio in eo- quodlineaesunt, aut secundum quod numeri, inerat,
dem genere,ut par aut impar m numeris secundum sed secundum quodhocest, quod universale suppo-
quod conscquitur ;
quare si necesse est at'firniarp, nunt esse. Propter hocnecsialiquismonstretunum-
aut negare, necesse est et quae sunt per se,inesse. quemque triangulum demonstratione aut una, aut
De omni quidem, et per se, sed ileterminatum sit alterii, quod duos rectos hnbet unusquisque, iso-
hijc modo.Univcrsale autem dico.quod cumde omni pleuron seorsum, et scalenon, et isosceles, nondum
sit,el per se est,et secunuum quod ipsum est. Ma- cognovit trianjrulum quod duos rectos habet, nisi
nifestum igiturcstquod qua^cunque suntuniversalia sophistico modo, neque universalitertriangulum, ne
ex necessitate insunt rebus.Per se autem etsecun- quidem si nullus est praeter haec triangulus alter>
dum quodipsumest,utperselineaeinestpunctum,et C non enim secundum quod triangulus est, cognuvit,
rectitudo,etnamque[inestenim]5ecundumquodIinea nequeomnemtriangulum,sedsecundumnumerum,
est.ettriangulosecundum quod triangulusestinsunt secundum speciom aulem non omnem, et si nullus
duo recti, etenim per se triangulus duobus recLis est quem non novit. Quando ergo non novit uni-
aequalis est.Universale autem est tunc,cum in quo- versaliter, et quando novit simpliciter, manifestura
libet, et primo monstrelur, ut duos rectos habere, est,quoniam si idemerit trianguloesse,etisopleuro,
neque cuilibet (igurae inest universaliter, et tamen aut unicuique, aut omnibus, si vero non idem, sed
est monstrare de figura quod duos rectos habet,sed alterum, estautem secundum quod est triangulus,
non de figura qualibet, ncc utitur qualibet figura non novit.Utrumautem secundum quodesl triangu-
monslrans.quadrangulus enim figura quidem est, lus, aut socundum quod estisoscelesinsit,etquando
non habet autem duobus rectis ffiquales,sed isosce- de hoc est primum et universale, cujus est demon-
les habet quidem quodlibet duobus reclis aequales, stratio,manifestumest,quandoremotisinsitprimum
sed non primum.sed triangulus prius. Quodcunque ut isosceli a^neo triangulo iusunt duo recti.sci ae-
igitur pnmum monstratur duos habere rectos.aut neura esse remoto et isoscele,sed nun figura aut
quodcunque aliud, huic primo inest universale, et tcrminOjSed non primis.Quo igitur primo ? si itaque
(iemonstralio per se hujus universalis esl,aliorum triangule est,et secundum hoc inest,et aliis,et hu-
autem quodammodo, et non per se,neque isoscelis jus universalis est demonstratio.
est universaliter, sed in plus.
CAPUT VI.

CAPUT V. Demonslrationem ex necessariis et propositionibus

per se esse.
QuopadoconUngaLaUucinatiocircamiversaleprimim.
Si igitur est demoiislrativa scientia, et ex neces-
Oportetautem non laterequoniam multoties con- sariis principii3,quod enim scitur non potest se ali-
tingil peccare, et non esse quod demonstratur pri-
terhabere.Quae autem per se sunt necessario insunl
mum universale, secundum quod videtur demon- rebus,haec enim insunt in eo quod quid est.quibus-
sLrariuniver3aleprimum;oberramu9 autemhac de- dam autem haec iusunt in eo quod quid est,praedi-
ceptione,cum aut aliud nihil accipere a superiori
sit
cantibus de ipsis,quorum alterum oupositorum ne-
extra singulare, vel singularia, aut si sit quiJem, cesse est inesse.Manifestum est igitur quodexhu-
sed innominatum sit in differentibus specie re- jusmodi quibusdam utique fit demonstrativussyllo-
bus, aut contingal esse sicut in parte, totum in giamuSjOmne enim aut sic inesl,aut secundum ac-
 .

719 AN. MANL. SEV. BOETII 720

cidens, accidentiaautem necessaria non sunt. Aut A interrogatusconlingentia,posteadicatconclusionem

igitur sicdicendum,aulprincipiumponentibusquod oportctauteminterrogare non tanquam necessarium
deraonstratio necessaria sit.etsi demonstretur non esse propter interrogata,sed quod dicere necesse est
aliter habere posse,ex necessariis igitur oportet esse illa dicenti,et vere dicere si vera3 sunt quas insunt.

syllogismum, ex veris quidem est, et non demon- CAPUT VII.

slrantem sylIogizare,exnecessariis autem non est,sed
aut demonstrantem enim propriumjam denonstra-
lioc
tionisest.Signumautemestquoddemonstratioexne-
cessariissit,quoniametinstantiassicferimusadi)pi-
nantesdeiionstrare.Quoniamnonsitnecessesiopina-
mur,automninocontingerealiter,autorationis cau-
sa.Manifestum autem exiisest,etquoniamstultiqui
opinati sunt accipere bene principia.si probabilissit
propositio,et vera,ut sophistae quoniara scire, scien-
tiamesthabere,nonenimquod probabileest.iutnon,
principium est,sed primum in genere circa quod de- T»
raonstratur, et yerum non omne, proprium. Quod
autem ex necesslriis oportet esse syllogismum,ma-
nifestum ex his est, si enim non est habens ralio-
Demonstrationes ex iis quae per se sunt el experpeluis
esse
Quoniamautemexnecessitalesunlcircaunumquod-
quegenusquaecunqueper se sunt,etsecundura quod
unum quodqueestmanifestumestquoniamdeiisquffi
suntperse,scientiflcae demonstrationes,et extalii)tis
sunt.Accidentiaenimnon necessariasunt.Quarenon
necessariuraconclusionem scirepropterquidsit,ne-
quesisempersint,nonperseautem,utsuntpersigna
syllogismi,hoc enim per se,non per se sciet, ncque
propter quod.Propter quid autem scire el per cau-
sam ipsum ergo oportet et tertio
scire.Propler hoc
medium,et primum medio inesse. Non ergo est ex
alio genere descendentem demonstrare, ut geome-

nem propter quid exi8tentedemonstratione,non est tricum in arithmeticara. Tria enim sunt in demon-
sciens,sit autem utique ut quod a,de c ex necessi- strationibus unum quidem quaedemonstratur con-
:

autem medium per quod demonstratum

tale esse,ft
est non ex necessitate,non scivit propter quod.non
enim est hoc propter medium.hoc quidem contingit
non inesse,conclusio aulem necessaria. Ampliussi
aliquis nescit,nunchabens rationem,etsalvatus est,
etsalva re,necoblitusestnequepriusscivit,corrum-
petur autera utiquemediura nisi sit necessarium.
clusio,hoc autem est quod inest alicui generi per sc;
unum autem dignitates, dignitates autem sunt ex
quibus est demonstratio; tertium autem genus sub-
jectum,cujus passiones,et per se accidentiaoslendit
demonstratio.Ex quibus ifj;itur demonstralio fit,con-
tingiteadem esse. Quorumautem genusalterumest,
non est arithrne-
sicut arithmelicse et geometrise,

Quare habebit quidem rationem salvus,salva re,ne- ticamdemonstrationeraconvenireinmagnitudinibus

scit autem,nec ergo prius scivit,si vero non corrup- accidentia,nisimagnitudinesnuraerisint(hocautera
tum est.continfjit autem corrumpi quod accidit,uti- quomodocontingitinquibusdam posterius dicetur),

que erit possibile,et contingens,sed est impossibile. ^ sedarilhmeticademonstratiosemperhabetgenuscir-

sic se habentem scire.Cum igitur conclusio quidera ca quod fil demonstratio,et aliae sirailiter.Quarc au t

ex necessitate est,nihil prohibet medium non esse sirapliciter necesse est idem esse genus,aut aliquo
necessarium,perquod monstrat:iest,esteniraneces- modOjSi debet demonslratio descendere, aliter au-
scLrium et ex non necessariis syllogizare,sit et veru mtem quoniam irapossibile,raanifestum est,exeodera
exnon veris.Cum autem medium ex nccessitate cst, enim genere necesse est ultima, et media esse, si
et conclusio est ex necessitate,sicut exveris verum namque non sunt per se,accidenlia erunt. Propter
est semper.Sit enim a de t ex necessitate,et hoc dc hoc geometrise non est deraonstrare quod contrario-
c.necesse est ergo et a c inesse,sed cum non ex ne- rura una sit scientia, sed neque quod duo cubi sit

cessitate sit conciusio, neque mediura necessarium unus cubus, neque alterius scientiae, quod alterius
esse possibile est,sil enira a in c non ex necessitate est,sed aut quaecunque sic se habent ad invicem,ut

inesse,in b autem a,et hoc in c ex necessitate erit, quod alterum sit sub altero,ut perspectivo ad geo-
sed non esse supponebatur. Quoniam igitiir si scit melriam,et consonantia ad aritmethicam, neque si
demonstrative,oportet ex necessitate inesse, mani- aliquid inest lineis non secundum quod linese sunt,

festum quoniam et per medium necessariura oportet et non in quantura ex propriis principiis.ut si pul-

habere- deraonstrationem,aut non sciet,neque enim D cherrima linearum recta est,aut si conlrario modo
propter quid, neque quia, quare necesse est illud se habeat circularis,non enim secundura quod pro-

esse.sed aut opinabitur,nesciens, si opinabitur non prium ipsarura gcnusest,sed in quantura conimunc
necessariam t;inquam necessarium, aut neque quoddam.Manifestum autem est,et si sint proposi-
opinabitur sirailiter, sive quoniara sciat per tiones universales ex quibus est syllogismus,quod

media, sive propterquid, et per immediata. Acci- necesse est etconclusionem perpetuam csse hujus-
dentium autem non per se quo modo definitum est, modi demonstralionis, et simpliciter (ut estdicere
per se quidera non esl scientia demonslrativa,non demonstrationls. Non est ergo deraonstratio cor-
ex necessitate monstrare conclusionem,ac-
eniiri est ruptibilium.neque scientia simplicitcr, sed sic est
cidens enim contingit non esse,de tali autem dico sicut secundum accidens.et non universalis ipsius
accidente.El tamcn ambiget fortasse aliquis,cuju8 est, sed aliquando et sic cuni autem ita sit, ne-
;

causa hsec oportet interrogare de his,si non necesse cesse est alteram non universaicm csse propositio-

est conclusionem es.se, nihil enim differt si aliquis nem et corruptibiiem ; corruptibilem quidem.quo-
721 POSTBRIORUM ANALYTICORUM ARISTOTELIS INTERPRETATIO. 723

niam et concUisio cst non universaleirx autem,

; A. quoadl aulem principia, quidem [an. qu;edam ?]

quod hoc quidoin crit hoc autein non erit ex qui-

,
necesse est accipere, aliavero dcmonstrare: ul quid
bu3 est, quare non est syllo^'izare universalitcr, sed unitas, aut ruid rectum, et quid triangulus, esse

quoniam nunc est. Similiter se habet dedefinitionc, t^Ti unitatem accipere,elma;,'nitudinem,alteravero

quoniamquidcraestdefinitioautprincipiumdcmon- monstrare.Suntautemquibusulunturindemonstra-
strationis, aut demonstralio positione differcns, aut tivis scientiis, alia quidem propria uniuscujusque

conclusio qu;cdam domonstrationis. Korum autem scientiae, alia vero communis. Communiavero se-

quae sacpe fiunt, sunt demonstrationos et scientiae cundumanalogiam, quoniam ulile estquantumcun-
manifestum est quoniam secun-
(ut lunae defeotus), queest in eo(quod estsub scientia) genere. Propria
dum quod hujusmodi sunt, sempersunt, in quan- principia quidem, utlineam esse ejusmodi, et rec-
tum autem non semper secundum partem sunt. Si- tum. Gommunia autem, ut,a!qualia ab aequalibussi
cut autem defectus est, similiter et in aliis. auferas, quod aequalia reliqua sunt. Sufficientes au-
Quoniam autem manifestumestquoddemonstrare tem unumquodque horum, quantumcunque in ge-
unumquodque non est, sed aut ex unoquoque prin- nere est. Idem enim faciet, etsi non de omnibus ac-
cipiorurasiiiquod demonstratursitsecundumquod cipiat,sedinmagnitudinibus solum,aritmelicae au-
e3tillud,nonautem eslscirehocquidem, si ex veris n tem in numeris. Suntautem propria qaidem, et quae
etindemonstralibus monstretur, et immediatis. Est accipiuntur esse, circaquae scientia speculatur,quae
enim sic monstraresicutBryson tetragonismon: se- suntperse,ularithmetica unitates,geometriaautem
cundum communeenim monstrant rationes hujus- signaetlineas, haec enim recipiunt, esse ethoc esse,
modi quodetalteriinest, undeet in aliis coaveniunt horum autem passiones per se. Quid quidem una-
hsi rationes non congeneis. Non itaque secundum quaequesignificet.,accipiunt, utarithmetica quidem,
illHjd scit, sed secundum accidens, non enim convenit quid par, aut impar, aut quadratus, aut cubus,geo-
demonstratio et in aliiid genus. Unumquodque au- metria vero quid irrationale, aut inflecti, aut con-
tem scimus non secundum accidens, cum secundum currere, quod autem sint,demonstrant percommu-
illud cognoscimus, secundum quod est ex principiis nia, et ex iisque demonstrantur, etastrologia simi-
illius in quantum illud est, utduobusrectisaequales liter. Omnis enim demonstrativa scientia circa tria
habere, cuiinest per se quod dictum est, ex princi- est,qua;cunque esseponunlur. Haec autem sunt ge-
piis illius. Quare si per se et illud inest cui inest, nus, cujus per se passionum speculativa est, et quae
nece?se est medium in eadem proximitate esse ; si communesdicunturdignitates, exquibusprimisde-
vero non sit, sed sicutharmonica perarithmeticam monstrant,ettertium passiones,quarum quid signi-
hujusmodiautemdcmonstraturquidemsimililer,se ficel unaquaque accipit. Quasdam tamen scientias

dilTerunt. N>im ipsum quidem quia alterius quidem C nihil prohibet quoedam eorum despicere ut genus :

scientife est, subjectum enim genusalterum est, sed
propter quid, est superioris, Qujus per se passiones non enim simililer manifestum estquoniam nume-
sunt. Quareex his manifestum est quod non sit de.
monstrareunumquodquesimpliciter, alilerquam ex
propriis uniuscujusque principiis, sed horum prin-
cipia habent commune. Si autem manifestum hoc,
manifestum et quoniam non est uniuscujusque pro-
pria principiaderaonstrare. Eruntenimillaomnium
principia, et scientia eorum domina omnium, et
namque scit magis ex sperioribus causis sciens,ex
prioribus cnimscit, cum non excausalis sciat causis
non supponere esse, si sit manifestum quoniam est,
rus sit, et quod calidum; et frigidum, et passio-
nes non est reciperequid significent, sisintmani-
festae,sicul neque communia non recipit quisigni-
ficent quod est sequalia ab aequalibus demere quo-
niam notum est. Sed nihil minus natura tria haec
sint, circa quod demonstrat, ct quae demonstrat, et
ex quibus Non est suppositio, neque petitio, quod
nccesse et propter seipsum esse, et videri necesss
est non enim ad exlerius orationem demonstra-
:

quare si magis scit, et maxime et scientia illaerit tio, sed ad eam quee est in anima, quoniam neque

et magis, et maxime. Sed demonstratio non cc|venit syllogismus. Semper enim est instare ad exterius
in aliud genus aliter quam, ut dictum est, ge^ome- orationem, sed ad interius orationem non slnper.
tricae in machinalivas,autperspectivas, etarithme- D Quaecunque ergoquidem demonstrabilia esseaccipit

ticae in harmonicas. Difficile autem est nosse si ex ipse non demonstrans, haec si quidem quae videntur
uniuscujusque principiis scimus, aut non, quod accipiat, dicenti suppositio, el non est simpliciter
quidem esl scire, opinamur autem hoc, si habe- suppositio, sed illum solum, si vero neque unius
nius ex veris aliquibus syllogisiuum et primis scire; opinionis, aut contraria est, accipiat, idem petit. Et
sed hoc non est, sed congenea oportet esseprimis. in hoc differt suppositio, et petitio, est enim petitio
in contrarium discentis opinioni, aut quodcunque
CAPUT VIII. aliquisdemon3trabilecumsit,accipiat,etutaturnon
De principiis lurn vagis communibusque,tum propriis demonstrans.Terminiigiturnonsuntsuppositiones,
ac addiclis.
nihilenimesseautnosessedicunt, sedinpropositio-
Dico autem principia in unoquoque genere, nibussuntsuppositiones.TerminossoIumintelligere
illa quaequoniam sint non contingit demons- oportet, hoc autem non est suppositio, nisi et audire
trare.Quid quidem igitur significent et prima et aliquis suppositionem esse dicat, sed quibuscunque
quae sunt ex primis, accipiendum quod [F. ; existentibus in eoquod illasunt,fitconclusio.Neque
723
autern geometra falsa supponit, sicut quidam af-
flrmant diccnles quod oportei: non fylso nt cpome-
tram, mentiri aiitem dicentem lineam esse unius
pedis, quae non est unius pedis aut rectara lincam,
non rectam existentem, sed geometia nihil secun-
dum hanc lineam concludit, quam ipse posuit, sed
quaeper hanc ostenduntur. Amplius. Petitio ct sup-
positio omnis, aut sicut torum est, aut in parte,
terminiautem neutrum horum. Species quidem igi-
tur esse, aut unum aliquid extra multa non neces-
se estesse, si demonstratio erit, esse tamen urum
de multis verum dicere, necesse est. Non enim erit
universale nisi hoc sit. Si vero universale non sit,
raedium non erit, quare neque demonstratio, opor-
tet itaque aliquid unum, et idem de pluribus esse
non aequivocum. Non contingere autem idem si-
mul afrirmare, et negare, neque una recipit de
monstratio, sed aut si indigeat monstrare conclu-
sionem sic, ostenditur autem accipientibus primum
de medio quod verum, negare autem non verum,
medium autem nihil differt esse, et non est acci-
pere, similiter autem et tertium, si enim assigne-
tur de aliquo hominem, verum est dicere, et si non
hominem, verum, sed si solura hominem animal
esse, omne, non animal autem non. Erit enim vc-
rum dicere Calliam, sive non Galliam esse animal,
non animalautem, non. Causa autem est quod pri-
mum non solum de medio dicitur,sed de alio, pro-
pter id quod de pluribus, quare neque si medium
et idemest, et non idem, ad conclusionem. nihil dif-
fert. Commune autem affirmare, aut negare, quas
estad impossibiledemonstratio, accipit, et hoc ne- C
quesemper,universaliter,sedquantumsuf'ficiens est
sufficiensautemest ingenere :dicoautemin genere,
ut circa quod genus demonstrationes
dictum Communicantautem omnes scien-
est prius.
tiae secundum communia. Communia autem dico,
quibus utuntur tanquam ex eis demonstrantes, sed
non ex quibus demonstrant, neque quod deraon-
strant. Et dialectica quidem de omnibus, et si ali-
qua universaliter tentet monstrare communia, ut
quod est affirmare omne aut negare, aut quod est
aequalia ab atqualibus demere, aut talium quaelibet
sed diiilectiea non est definitorum sic quorumdam
neque generis alicujus unius, non enim interrogaret
demonslrantem autem non est interrogare, propter
id quod oppositorum esse non monstrat idem. Os-
tensum autem est hoc in iis quae de syllogismo.
CAPUT IX.
Cujusque disciplinae p?'oprins, accommodatasque
interrogationes.
Si autem idem est inlerropatio syilogistica, et pro-
positio contradictioiiis, propositionesautem suntse-
cundum unam(|uamque seientiam,exquitius esl syl-
lo^ismus, secundum unaquamque erunt utique ali-
quae interrogationes scientiales, ex quilnis
secundum. unamquamque proprius fit
Manifestumitaquequod nonomnisinterrogatio geo-
metricaerit, neque medicinalis, similiter autem et
'n aliis, sed ex quibus aut monstratur aliquid de
AN, MANL. SEV. BOETII 724
A qnibus gp.ometrica aut quoi ex eiFdem mons-
est,
Iratur geometric-n, ut visibilia, similiterautem et in
Et de iis quidera et rationem ponendam esse
aliis.
ex geomctricis principiis et conclusionibus, sed
principiorum rationem non ponendam esse geome-
secundura quod est geometria, similiter autera
trae
Neque omne est utique unura-
et in aliis scientiis.
quemque scientem interroganduin, neqiie secun-
dum omne interrogatum esse respondendum de
unoquoque, sed quaj sunt secundum scientiamde-
terminata. S< auteni disputetcura gecmelra, secun-
dum quod est geometra, sic manifestura est quod et
bene, si px iis aliquid demonstret, si vere non , non
bene, manifeslum autem esl quod non arguit fieo-
metram, sed aut secundura accidens. Quare non uti-
r> queerit non georaetricis degeoraetriadisputandum
latebitenim prave disputans, similiter autem et in
aliis se se habet scientiis. Quoniam sunt geometri-
cae interrogationes, nonne sunt et non geometrirre ?
Et quae sunt secundum unamquamque scientiam,
et quae secundum ignorantiam qualis geometrica
est? Et utrum qui secundum ignorantiam syilo-
gismus, qui est ex opposilis syllogisraus, an para-
logismus? Secundum georaetriam autem, aut fx
alia arte utmnsica, est inlerrogationon geometri-
ca, de geometrica autem, ut ad invicem parallelas
concurrere opinari, geometrica quodammodo est,
et non geometrica alio modo, dupliciter enim hoc
est sicut arithmon, alterum quidem non geometri-
cum non habendo, alterum vero in prave ha-
est in
bendo, et ignorantia haec quae est ex ejus princi-
piis, contraria est. In doctrinis autem nonestsimi-
liter paralogismus, quia mediumscmper estdupli-
citer, etenim dehoc omni,et hociterum de alio di-
fert, sicut citur, omni, quod autem praedicatur, non dicitur
omne. Ha^c autem sunt ut est videre in intellectu ;
sed in orationibuslatet, utrum omnis circulusfiijura
sit, si scribaturautem, nianifestum est.Quidautem,
sintne carmina circulus ? manifestumquoniam non
sunt. Non oportet autem instantiam in
ipsum ferre
si sil propositioinductiva, sicut enim neque propo»
sitio est, quae non est in pluribus, non enim erit in
omnibus, exuniversalibus autem syllogismusmani-
festum est quod neque instantia est, eaedem enim
sunt propositiones et instantiae, quam enim fert in-
stantiam, haec fiet utique propositio deraonstrativa,
j)
aut dialectica. Contingit autera quosdam non syllo-
gistice dicere propter id quod accipiunt utriusqiie
consequentia, ut ct Caeneus facitquod ignis in mul-
tiplicataanalogiafit,et namqueigniscito generatur,
essc sicut dicit, et ha^c est analogia. Sic autem non est
syllogismus,sedsivelocissimaanalogiasequiturmul
tiplicata.etignemvelocissimainmutationeanalogiii.
Aliquando quidem igitur syllogizare non contingit ex
acceptis,aliquando vcro contingit, sed non videtur.
Siaulemesset impossiliilcex falsis vero monslrare,
qiii est facileutiqueosset resolvere, convcrtrrenturenim ex
syllogismus. necessilate. Sitenima ens, hoc autem cum sil, ea
utiquesuntquae novi quoniam sunt uih, cxhis igitur
monstrabo qiioniam illud est. Convertuntur autcm
magis quae sunt in mathematicis, quoniam nullum
725 POSTERIORUM ANALYTrCORUM ARISTOTEMS INTERPRETATIO. 72G

recipiiinlacciilnn3(otinhocdilTornntHbiisqu;psunt A oansfE est in mediafiRura, ut aitc/ animal, in quo b

in dialogis), sed deliniliones. Augenlur aul.ern non respirare, in quo c paries, in quo h quidem igitur
per mediu, eed in assumendo, ut a de b, hoc autem omniestaomneenimrespiransestaninial.incaulem
d" {U'm hocded, ethocin infinitum, et in latus,
c. nullo, quare ncque b in cnullo est,non igitur respi-
nt n do c, et do e, ut est numerus quantus, vel in- rat paries. Gomparantur autem hujusmodi causaj
finitns. Hoc autem in<|U0 3it« numerusimpar quan- secundum excellentiam dictis, hoc autem est pluri-
tiis in qiio 0, numeriis impar quoin c, est et itaque mum distans medium dicere, sicut enim illud est
a de c, et est par quantus numerus in quositc/, par quod Anarchar8i'li«, quod in Scythis non sunt sibi-
nuinerus in quo es e, est ergo a de e. lalores, nequeenim vites. Secundum igitureamdem
GAPUT X. scientiam, et secundum mediorum positionem, hae
De (i&momlralione propter quid, el quod est. dilTerentiae suntipsius, quiaadeum qui propterquid
Sed quia dilfcrt, et propter quid scire, primumin est syllogismum. Alio autem modo difrert prop-
eadem scientia, et in hac dupliciter. Uno quidem ter quidab ipso quia, quod est per aliairi scientiam
modo non per immediata fiat syllogismus, non
si utrumque speculari. Hujusmodi autem sunt, quac-
eniin accipitur prima causa, sed quae propterquid cunque sic se habentad invicem, quod alterum sub
scientia, est secundura priraam causam. Alio modo t» altero est, ul perspectivaadgeometriam, et raachi-
si per immediata quidem, sed non per causam, sed nativaadstereomelriam,etharmonica ad arithmeti-
per convertenti;i, et per notius, prohibet enim nihil cam, et apparentia ad astrologiam. Fere quidem
aeque prffidicantium, nolius aliquando esse non univocaesunt harum qutedam scienliarum, utastro-
causa, quare per hanc erit dcmonstratio. Ut quod logia mathematica, et quae navalis est, el harmonica
prope sint planetae, per illud quod non scintillare, mathematica, quas est et secundum auditum. Hic
sit in quo quo 6 non scintillare, in
c planetae, in enim ipsum, quia sensibilium est scire, sed propter
quo a prope esse, verum igitur est de c b dicere, quid, mathematicorum. Hi enim habcnt causarum
planetae eniin non scintillant, sed et a de b, non demonstrationes,etlrequenternesciuntipsum, quia
scintillans eniin prope ost, Hoc autem accipitur per sicut illi universale considerantes, saepe quaedam
inductionem, aut per sensum, necesse ergo a ipsi c singularium nesciuntpropteridquodnon intendunt.
inesse,quaredemonstratum est quod planetae prope Suntautem haec quaecumque alterum quiddam sunt
Bunt. Hic ergo sillogismus non est propter quid, sftcundumsubstantiametutunturspeciebus.Mathe-
sed quia, non enim ex eo quod non scintillant maticaj enim circa species sunt, non eni m de subjecto
prope suut, sed propter illud quod prope sunt, non aliquo, si enim de aliquo subjecto geometrica sunt,
scintillont. Possibile est autem et per alterum, sed nonsuntsecunduinquodgeometricasunt. Habet
alterummonstrare.eteritproptcrquid demonstratic, autem se ad perspectivam sicuthaecad geometriam,
utsitc planetnp, in quo /;propeesse, anon scintillare et alia ad istam, ut id quod est de iride ipsum qui-
estigitur b in c, quod est non quare et
scintillare, dem quiaest 8cirephysici,sed propter quid perspec-
in c, et eril propter quid s.vllogismus, accepta enim tivi, aut sirapliciter, aut secundum disciplinam.
estprimaoausa.lterumsiclunam demonstrantquod Multae autem, et non sub se invicem scientiarum,
quidem circularis sit pcr incrementa, si enim quod habent sic, ul medicina ad geometriam, quod enim
augetur sic circulare quidem sit augetur auteni sic vulnera cicularia tardius sanantur, medici est scire
lunarranitestum quoniamcircularissicigituripsiue, quia, propterquid autem georaetrae.
quia factus est sillogismus.e converso autem posito GAPUT XI.
medioipsius propterquod syliogismus fit. Nonenim Primam figuram maxime scientiae esse accomodatam.
propter augmenta ipsius circularis est, sed quia Figurarumautem facienssciremaxime,primae8t.
au^menta hujusmodi. Luna sit
circularis est, accipit Mathematicaeenimscientiarumperhancdemonstra-
in quoc, in quo b a.t au^mentum, sit in quo a tiones ferunt, ut arithinetica, et j^eometria, el per-
circulare. Inquibusautem media non convertuntur, specliva, et fere estdicere qusecunque propter quid
el est notius quod non est cai;sa, quia monstratur. specularifaciuntconsiderationem, aut enimomnino,
sed et propterquid, non amplius in quibus medius D autsicul frequentius,etinplurimis,perhanc figuram
extra ponitur, etenim in his non propler quid, sed (qui est propter quid) fit syllogismus, quare et prop-
ipsius quia demontratio, non enim dicitur causa. Ut ter hoc erit maxime faciens scire, propriissimura
propterquidnonrespiratparies.quianonestanimal, enim scire, propter quid speculari. Postea ipsius
si eiiiin non rcspirandi causa est hoc, oportet esse quod quid est scientiam, per hanc solain venari pos-
animal causa respirandi. Ut si negatio causa est sibilc est. In mediaenim figura non fit praedicativus
ipsius non esse, aKirniatio causa est ipsius esse, syllogismus, sed ipsius quod quid est scientia, affir-
siciit si sine mensuraesse calida etfrigida,causaest mationis est, in ultima autem fit quidem, sed non
non .caiiandi, et mensura hujus causa erit sanandi. quod quidest, universalium est.
univt-rsaliter, sed
Similiti^rautemetsi affirmatio esl causa ipsius esse, non enim quodammodo est animal bipes homo.
et nf\.i;Uio ipsius noii esse. In his autem sic demon- Amplius hffic quidem illis nihil indiget, illae autem
stratis non contingii. quod dictum est, non enim per hanc densantur, etaugmentanlur quousque uti-
omne animal respirat. Sillogismus autera hujus que ad immediata veniant, raanifestura igitur est
727 AN. MANL. SEV. BOETri 728

quod maxime propria scientiae est prima figura. A qu»

est a c, nam c b propositio semper falsa erit,

Sicut autem a esse in 6 contingit indivisibiliter, sic propter id quod o in nullo b est, sed quae est a c
et non esse possibile est dico autem indivisibiliter
; potest, ut si a et in c, et in b indivisibiiiler est,

esse, vel non esse eo quod non est aliquid eorum
medium, sicenim non eritsecundumaliud esse. Gum
igitur aut a aut frin toto aliquo sit, aut etiam ambo,
non contingit a\n b primo non esse. Sit enim a in
toto c, igitur si b non est in toto c (potest enim a
cum enim primum pran.dicetur idem de pluribus,
neutrum in neutro erit. DifTert autem nihil, neque
sinon indivisibiliterinsit,ipsius quidem esse, igilur
deceptio per ista, et sic fit solum, non enim erat in
alia figura ipsius esse syllogismus, qui vero ipsius

quidem esse in quodam toto, sed b non esse in hoc), non esse, in prima figura, et in media est, primum
syllogismus erit quod non sit a in ^ si enim in a
;
igilur dicamus quot modis in prima fit, el quomodo

quidem omni est c, in b autem nulio est,jin nullo b sehabentibuspropositionibus.Gontingitigiturutris-

est a. Simiiiter autem et si b in aliquototo est, ut in que falsis, ul si c et in et in c indivisibiliter, sit,
fc

/), d enim in omni h est,

ina autem nuIlo,rf, quare si enim accipiatur a in c nullo esse, cautem in omni

oin nullo h erit per syllogismum. Eodem autem modo 6, falsa3 sunt propositiones. Contingit autem et al-

monstrabitur et si utraque in loto aliquo sit. Quod tera falsa, et hac quacunque contingente, potest
autem contingit b non esse in quo toto est a, aut n enim quae est a c vera esse, que vero b c faisa, sod
iterum a in quo est b, raanifestum est ex coordinatio- queesta cvera, quoniam non in omnibus quae sunt,
nibus, qua^cunque non commutantur ad invicem, si inesl a, sed quae est c b falsa esse, quoniam impos-
enim nihil eorum quae sint \n a c d coordinatione, sibile est esse in b c, in quo nullo est a non enim

de nullopraedicatureorum quaesunlin b ef, aautem etiam veraerit, quae est a c propositio, siraul autem
in toto sic coordinatione existente, manifestum
fif,
et si sint utraeque verae, et conclusio vera erit, sed

est quod b non erit in g, commutarentur enim coor- etiam quee est c b. Gontingit veram esse cum allera
dinationes similiter autem est etsi 6 in toto aliquo est. sit falsa, ut si 6 in c sit, et in a, necesse est enim al-

Si vero neutrum sit in toto aliquo nuUo, non sit terum sub altero esse, quare si accipiatur a in nullo
autem a in b, necesse est indivisibiliter non esse si c esse, talsa erit propositio, palam igitur quoniam et
;

enim eritaliquod medium, necesse estalterum ho- cum altera si falsa, et in utrisque, falsus syllogis-
rum in quodam toto esse, aut enim in prima figura, mus erit. Sed in media quidem figura totas proposi-
aut in media erit syllogismus, si quidem igitur in tiones esse utrasque falsas non contingit, cum enim
prima figura h, erit in toto aliquo, aifirmativam enim in omni a sit, nihil eritacciperequodinalteroerit
ft

ad hoc oportet fieri propositionem.Si vero in media, omni, in altero vero nullo erit, oportet autem sic in
utrumcontingitadutrumqueenim posito privativo media figura accipere propositiones, el quod in hoc
'

erit syllogisnuis, cum autem utraque privativa sit,
non erit, manifestum igitur est quod contingit et
aliud in alio non esse indivibiliter, et quando con-
tingit, et quo modo diximus.
CAPUT XII.
De ignorantia et syllogismo imperitise eoriim quge
quidemsit,et quod in hoc non sit, siquidem erit
syllogismus, si igitur accipiantur sic falsae, pahira
quod contrariae e converso se habebunt, hoc aulem
impossibile est. In aliquo autem utramque proposi-
tionem nihil prohibet falsam esse, ut si c in a, et in
h aliquo est si enim a in omni c accipiatur esse, 6
;

primo immediateque insunt. auteminnullo, falsae quidem utra^quepropositiones,

Ignorantia autem non secundum negationem, sed non tamentot8e,sedinaliquo, e converso autem po-
secundum dispositionem dicta, est quidem per syllo- sito privalivo similiter. Alteram autem falsam, et

gismum facta deceptio.Haecautemin iis,queinsunt qualibet contingit, quod enim est in a omni, et in
primo, aut non insunt, contingitdupliciter, aut enim h est, si igitur acciapiatur in a quidem toto esse r, in

est cum simpliciter accipiat esse, vel non esse, aut b autem toto non esse, quae quidera estc a erit ve-

cum per syllogismum accipial opinionem, simplicis ra, sed quae estc b falsa. Iterum quod in b nullo cst,

quidem ergo opinionis simplexdeceptio, sed quae est neque in a omni erit, si enim in a est, et in 6, sed
persyllogismum plures sunt. Nonsit enim a innullo non inerat, siigitur accipaturcintoto quidem a esse,
b indivisibiliter, ergo si syllogizet a esse in 6 me- D in 6 autem nullo quidem, quae est b c propositio vera
dium accipiens c, deceptus erit per syllogismura, est, altera vero falsa. Similiter autem fit transposilo

contingit igitur utrasque propositiones esse falsas, privativo, quod enim in nullo est a, neque in b nullo
contingit autem aiteram solum esse falsam, si enim erit si igitur accipiaturcin toto quidema nonesse,

neque a in nullo c erit, neque c in nullo b erit, acce- in b autem esse toto, quae quidem est a c proposilio
pla autem utraque econtrario, utraque enim erunt vera est, alteraautem falsa.Et iterum quod in omni
falsae. Potes autem sic se habere c ad a, et ad b, b est, in nullo accipere o esse, falsum est, necesse

quod neque c sub a sit, neque in ^ universaliter t enim est si in omni b, etin quodam o esse, si igitur
;

quidem impossibile est esse in aliquo toto, primura accipiatur in omni quidem b essec, ina autem nullo,
enim dictum est in ipso a b non esse, a autem non quae quidem est c h, vera erit, quie autem esl o c,
necesse, est omnibus inesse, quae suntc universali- falsa. Manifestum igitur quod utrisque falsis, et al-
ter, quare utraeque falsas sunt. Sed alteram contingit tera solum, erit syllogismus deceptivus indivisio-
veram accipere, non tamen quamlibet contingit, sed nibus.
729 POSTKRIORUM ANALYTICORUM ARISTOTELIS INTERPRETATIO. 730

CAPUTXIII. A tiaautem ut in rnusica, nequc utique a in nullo rZ,

De syUo(jismo imperilix eorum ijux insunt mediale.
In iis aulem quaj non indivibiiiter irisunl, aut non
insuiitjCuni quidorn per proprium rnediuni falsitatis
(iat syllogismus, non possibile est falsas utrasquo
essc proposiliones,sed solum qutc anle majus extrc-
mum. medium, per quod fit
Dico autom proprium
contradictionis syllogismus sit enirn ^ in 6 per mc- :
neque d in nullo b essc. Manifestum igitur ent quo-
niam cum nonsitmedium proprium.et utraj possunt
simul esse falsae, et quaecunquc conlingit. Quot qui-
dem igiturmodis, et perquae possuntfierisecundum
syllogismum deccptiones, et in aliis quae sunt sine
rnedio.etin iis quae sunt perdemonstrationem ma-
nifestum est,

dium r, quoniam igitur necesso est quae est c b aHir- CAPUT XIV.
mativam accipi syllogismo facto, manifestum quod Si sensus a natura deficil, el scientiam proprionim
semper hivc est vera, non enim convertitur, sed qu;e sensibilium tllius deficere.
esta 1) falsa, hac cnim conversa, e contrario fietsyl- Manifestum est autem, et si aliquis sensus defece-
Io^'ismus. Similiter autem est, et si ex alia coordina- rit, necesse est aliquam sciontiam deficere, quam
tione uccipiatur medium, utrf, si et in toto a, et de impossibleest accipere, si quidem discimus, aut

b praedicatur ornni, necesse est quidem
est d b) propositionem manere, alteram autem con-
p
verti. Quare haec quidem seinper vera, iila vero
semper talsa, et fere hujusmodi deceptio, eadem esl
ei quae fit per proprium racdium. Si vero non per
proprium mediumfiat sylIogismus,cum quidemsub
a sit medium, in b autem nullo est,necesseestutra3-
quefaIsasesse,sumendaeenimecontrariosuntquam
per inductionem, aut per demonstrationem. Est
enim (quae
autem demonstratio ex universalibus, inductio
autem ex iis quae sunt particularia. Impossibile au-
tem est universalia speculari, nisi per inductioncm,
quoniam et quae ex abstractione dicuntur, est per
inductionem nota facere, si quis vult nota facerc,
quia sunt in unoquoque genere quaedam, et si non
separabilia sint secundum quod hujusmodi unum-

ut se habeant proposiliones, si debeat syllogismus quodqueest.Inducereautem non habenles sensum,

esse sic autem acceptis,utr'8eque fiunt falsa;, ut si a
: impossibile est, singularium enim scnsus est, non
quidem in toto d est, d aulem in nullo b, cooversis eniin contingit accipere ipsorum scientiam, neque
enim iis, syllogismus erit, et propositiones utraeque enim est ex universalibus sine inductione, neque
falsffl. Cum vero non sit sub a medium utd, quae per inductionem sine sensu.
quidem est a d vera erit, quae vero est d b falsa, quae CAPUTXV.
enim est a d vera est, quia non erit in a, rf, quae ve- Ex quol qualibus cnnslut syllogismns, etan sursum
et
ro est d b falsa, quia si esset vera, et conclusio esset deorsumve (iat in infinilum abitio.
vera, sed falsa eral. Sed per mediam figurum facta Est autem omnis syllogismus per tres terminos,
^
deceptione, utrasque quidem non contingit fulsas et quidem monstrare possibilis est quoniam a est

esse propositiones totas, cum enim sit b quidem sub quod est in b, et hoc in c. Sed pri-
in c, propter id
a, nihil contingit in hoc quidem omni, in illo autem quidem alteram propositionem habens
vativus est
nulio esse, sicut dictum esl et prius. Altera vero po- quoniam est aliquid aliud in alio, alteram autem
test esse falsa, et quaecunque contingit. Si enim c et quoniam non est. Manifestum igitur est quodprin-
in b, et in a est, si accipiatur in a quidem esse, in cipia, et suppositiones dicta haec sunt, accipientem
b vero non esse, quae quidem a c vera erit, altera au- enim haec sic, necesse est monstrare ut quod u sit
temfalsa. Item si in ft accipiaturcesse, in a autem autem quod a sit in b per aliud
in c per b, iteruni
nullo est, qua) quidemest cb vera erit, alteraautem medium, quod b sit in similiter. Secundum igi-
et (:

falsa, siquidem igitur privativus sit deceptionis syl- tur opinionem syllogizantibus, et solum dialectice,
logismus, dictum est quando et per quae eritdece- manifestum est quod hoc solum intendendum, si
ptio.Si vero sit affirmativus, tunccum perproprium ex quibus contingit maxime prohabilibus fiat syl-

medium, impossibile est utrasque esse falsas, ne- logismus. Quare et si est aliquid in veritale eorum
cesse est enim quae est c b manere, siquidem erit quae sunt a b medium, videtur autem non esse pcr
syllogismus sicut dictum estetprius, quare c a sem- hoo syllogizans, syllogizat dialectice. Ad veritalem
per erit falsa, haec enim est conversa. Similiter au- D autem, ex iis quae sunt oportet intendere, habet
tem est et si ex alia ordinatione accipiatur medium, autero se sic. Quoniam autex estquod ipsum qui-
sicut dictum est el in privativadeceptione, necesse dem dealia praedicalur, non secundum accidens.Di-
enim est quai quidem est d b manere, quae vero est co autem secundum accidens, ut album aliquando
a d converti,et ha;c deceptio eadem est priori. Cum dicimus illud esse hominem, non similiter dicenles
vero sic non per proprium, si quidem sit d sub a, et hominem album, cum enim non sit alterum, ali-
haec quidem erit vera, alteravero falsa, potestenim quodalbum est, album autem est homo, quoniara
a in pluribus esse, quae non sunt sub se invicem. Si accidit homini esse album, sunt igitur quaedam hu-
vero non sit d sub «, haec quidem semper manife- ju&modi, quaecunque secundum se praedicantur. Si
stum est quoniam est falsa, affirmativa emm acci- igiturchujusmodi quod ipsum quidem non in alio
piatur. Quae vero est d b, contingit el veram esse, sit, in hoc aulem b sit primo, etnon per aliud me-
et falsam, nihil enira prohibet d quidem in nullo d dium, iterum ededsit, et similiter et hocin b, nun-
esse, d autem in omni b, ut animal in scientia, scicn- quid igitur hoc necesse est stare, ailt^contingit in
731 AN. MANL. SBV. BOETII 732

infinitum ire? Et iterum si de a quidem nihil pnf-

quod ipsum quidem in alio nullo est, sed in illo
A.

dicatur per se, a autem in f c^ primo, medium aliud ut c) neque a primo in ultiraum. Dicoautem
autern in nullo priori, et / in u, et hoc in b, nun- priraum quod ipsum quidem dc alio, sed de illo
quid et hoc stare necesse est? an et hic contingit nulluni aliiid dicitur si igitur haec erunt, mani-
:

ininfinitumabire ?Differt autem hoc a priori intan- festum quod et in nejratione stabitur. Triplicitcr au-
tum,quoniam hocquidemest nunquid,contingitin- tem nionstratur non esse, aut enim in quo quidem
cepturum ad hujusmodi quod in nullo est Hltero, sed estc, b inest omni, sed in quoest b nulli, inest o,
alind in ilio, in snrsum in infinitum abire, alterum ipsum igitur b c, et semper alterura spatium ne-
autem incoepturumabhujusmodiquod ipsumquidem cesse est ire in immediata, praedicativum enim est
de alio, de ilio autem nihil prai-dicalur, in deursum hoc spatium. Sed alterum nianifestum est, quod si
intendentem, si contingit in infinitum ire. Amplius in alio non est priori, ut in d, hoc indigebil in omni
niedia nunquid contingit infinita esse determinatis b esse, et si iterum a in alio priore quam.d non tue-

terminis? Dico autem utsiaincsit, mediu:n ipso- rit, illud indigebit in omni d esse quare quoniara :

rmii sit b, ab ip?o autem b, et aba altera, sed horum in deorsum stat, via, et quae in sursum stabit, et

alia, nunquid et hsec in infinitum contingit ahire ? erit aliquid in quo primo non erit a. Item si b

an impossible est ? est autem hoo quidem inten- n quiiiem in omni a, in c autem nullo, a in c nulio
dere idem et si demonstrationes in infinitum ve- eril. Iterurn hoc si oportet monstrare, manifesturn

niunt, et si est demonstratio omnis rei, an ad invi- est, quod aut per superiorera modumsursum nions-

com concludantur. Similiter autem dico et in priva- trabitur, aut per hunc, aut tertium. Primu& quidem
tivis syllogismis et propositionibus. ut si a non igitur dictus est, secundus autem demonstrabitur.
inest b nulli aut primo,aut est aliquid medium, cui Sic autem utique monstrabitur, ut quod d \n b
priori non inest a, ut si sit g quod omni b inest, omni est, in c autem nulio, si necesse est aliquid
et iterum hoc non etiam alii priori, ut si h est quod esse in b, et iterum si hoc in c non erit, aliud vero
git in omni b, et namque in his aut infinita sunt, in d est quod in c non est, igitur quoniam esse
in quibus non est in priorihus, aut statur. Sed in- semper superiori stat, stabit et non esse. Tertius
convertibilibus non similiter se habet,non enim est autem modus est, si a, b omni insit, c vero in nullo
in aeque pr.-pdicabilibus de quo primo pra^dicatur, b siL, non in omni c, in quo est a. Iterum autera

ant ultimo, omnia enim ad omnia sic similiter se hoc persuperius dicta autsimiliter demonstrabitur.
habent, sive sunt infinita de ipso prsedicata, sive Illis igitur modis sLaLur. Si vero sic est, iterum ac-

utraque sunt dubitata infinita, nisi similiter con- cipietur b in e esse, in quo c non in orani e, et hoc
verti contingat, sed hoc quidem sicut accidens, iterum similiter. Quoniam autem suppositum est
illud vero sicut praedicatum. stare et in deorsum, manifestura est quod slabit
'-'

GAPUT XVI. et quod mc non est. Manifestum autem est quo-

Determinatis extremis, summo imoque, media niain et si non una via monstretur,sed omnibus,aIi-
non esse infiniLa. quando quidera ex prima figura, aliquando vero ex
Quoniam igitur media non contingit infinita esse, secunda, aut ex tertia, quoniam et sic staliitur, fini-
siinsursum etdeorsum stentpraedicata, manifesLum taeenimsuntviap.Fiuitaautem finitesumpla phiries,
est. Dico autem sursum quidem, quod universale necesse est finiri omnia. Quod quidem igiturin pri-
niagis est,(ieorsum autem, quod parLiculare est.Si valione si quidem etinessc statim, manifestum est.
cuim a praedicante de c, intinita sunt rnedia, in qui- CAPUT XVill.
bus ost b, manifestura est quod continget utrique, Proposilionis afffirmativx medialse, media non esse
ut ab ft deorsum alterum de altero contingit
in infiiiita.

prsedicari in infinitum, antequam enira incveniat, Sed quid in illis qui quidem logice speculantur, sic
infinita suntmedia. et ab c in sursum infinita, an- manifestum fit. In iis quidera igilur quae quidem in
tequam in a veniat.Quare si hffic impossibilia sunt, eo quod quid est praedicantur,manifeslura est ;siest
et ipsiusa el c impossibile esse media. Neque enim enim detinire, aut si nolum est quod qui erat esse,
si aliquis dicat quod haec quidem qujfi a b c contin- I) infinita autem non est transire, necesse est finiri in
gentia sunt ad invicem. ut et non sint media, illa eo quod quid est praedicata. Universnliter autem sic
vero non esse accipe, nihil differt. Quodcunque dicimus, est enim vere dicere album ambnlare, et
enim accipio eorum quae sunt b, erunt ab a, aut c magnum illud lignum esse,etiterum lignuin magnum
infinita media. An non a quo jara prima sint infi- esse, et hominem ambulare, scd alterara estsicdi-
nila sive statim, sive non statim, nihildiHerl ? quae cere, aut illo modo, cum enim album quidem esse
cnira sunt post hajc, infinita sunt. dico quod cui accidit alttum esse, lignum est, sed
CAPUT XVII. non quod subjectum signo, album sit, et namque
1'ropositionis negaiivae, mediate mcdia, quibus revo- neque quod albura est, ncque quod quidem albura
ad imm,ecliatam, non esse infinita.
celur aliquod est, faclum lignum est, quare non est aliter
Manifestum autem et in privata demonstraLione quam secundumaccidens.Cumauteralignumalbum
(linmiam statur, si quidcm in praedicativa statur in CPse (lico, non quod aliquod altoruin sit album, illi
utrisque. Sit enim non conlingens neque in sursum aulcra accidit lignum esse, ut cum musicum album
i.b ultimo in infinitum ire (dico autem in qiio statur. esse dico, lunc enm» quoniam homo est albus, cui
733 POSTBRIORUM ANALYTICORUM ARISTOTELIS INTKRPRETATIO. 734

acciditessemusicum.dico.sefllignumestRubjftctum \ Hiec autemomnia desulijncto quodam pr.Tdrari di-

quod(]uidemel lactum est,non cumalterum aliqniil ciiiuis,accidensautem nonesse subjectum iiliquod,

sitquam quod quidem lignurn est,aul lignum ali-
quod.Si igitur oporlet nomiua ponere, sit sic dicerc
prajdicari,SL!d illo niodo,Hut nullo modo praedic iri,
aut prajdicnri quidem nonsitnpliciter,sed .-ecundum
accidens pracdicatur,est aulem tanquam albumqui-
dem quod praedicatur,sed sicut lignum est de quo
iiihilenim taliam ponimus essc.non quod alterum
aliquod esse dicitur,8ed ipsum de aliis.et «lia qui-
dem de alio.neque in sursum, ergo unum de uno,
noque in deorsum esse dicetur.de quibus oriim di-
cunturaccidontia.qua;cunqueinsubstantiauniuscu-
jusque sunt, haec autem noii sunt infinita,S('d sur-

praidicatur.Supponatur ergo prsdicatum praedicari Bum ip.-a quoque et accidentia utraque non infinita
3(niiperdequopreedicatur,siinpliciter,sednonsef:un- sunt.Necesse e.>t ergo esse aliquid, de quo primum
duni accidens. Sic cnim denionstraliones demon- preedicetur, et de hoc aliud.et hoc stare, et esse ali-
strant. Quare in eo quod quid est, aut quoniam quid quod non ampliu3,neque de alio priori, neque
quale,aut quantum,aut ad aliquid,aut faciens, aut deillo aliud prius pra;dicetur. Unus quidera igitur
p«ticns, aut ubi, aut quando, cum unum de uno modus demonstrationis, dicilur hic. Adhuc autcm
praedicabitur.Amplius,substantiam quidem signifi- alius.side quibus priora quaedatr. praedicantur,est
catitia.quod >|uidem illud est,aut aliquod illu.l qui- g horum demonstratio.quorum autem estdemonstra-
dem.-fignilicantdequopraedicantur.Quc-ecunque vero tio.noque potius habere possibile est ad ipsa.quam
non substantiam significant,sed de aliquo subjecto scire,ncque scire estsine demonstratione, si autem

dicuntur, quod non est,ne'iue quod illud est, neque hoCjper haec sit notum. Haec autem nescimus, ne-
quod quidem illud aliquid e3t,accidentia sunt,ut de que melius habemusad ipsa quam scire,neque per
homine album.Neque enim est homo, neque quod haec notum sciemus. Si igitur est aliquid scire pcr

quidem album est, neque quod quidem album est
aliqiiid,sed animal forsan,quod quidem enini ani-
mal est, honio est. Quaecunque vero non substan-
tiam significant, oportet de aliquo subjecto praedi-
cari,et non esse quid album,quod non cumalterum
aliquod sit, album est. Species enim valeant, ct ge-
nera,monstra enim sunt,et si sint,nihil ad rationem
sunt.demonstrationesenim dehujusmodi sunt.Am-
plius,si non est hoc hujus qualitas.et illud hujus,
neque qualitatis qualitas,impossibile est ajque prae-
dicari ad invicem sic.sed verum quidem contingit
dicere sic.aeque autein vere praedicari non contin-
gil.An enim sicut substantia praedicabitur, aut ut
genus, aut ut diflerentia pr*dlcari ? haec
ostensa 6unt,quoniiim non erunt infinita, neque
sursum, neque in deor8um,ul homo bipes,hoc ani-
mal hoc autem alterum cst, neque animal de ho-
mitie,hoc autem de Callia, hoc autem de alio in eo
quod quid est,8ubstantiam enimomnem estdefitiire
hujusiuodi,infinilaautem non esttransire inteliigen-
tem,quare neque in sursum,neque in deorsuminfi-
nita 8unt,illam enim non est definire, de qua infi-
nita praedicantur.Sic igitur genera ad invicem,noii
aequaliter praedicantur.erit enim ipsum, quod qui-
dem ipsum aliquid est, neque tamen de qualitate,
demonstralionem simpliciter, et non ex aliquibus,
nequeex suppositione,necessarium eststarepraedi-
cationesmediorum, si enim non steterint, sed est
semper acceptio in superius, omnium erit demon-
stratio,quare si infinita non possibileest pcrtrans-
ire,quorum e.st demonstratio,haec non sciemus per
demonstrationem.Si igitur neque melius habemus
ad ipsa quam scire, non erit scire per demonstia-
tionem simpliciter, sed ex suppositione. Logice
quideiu igitur ex his utique aliquis credat, de eo
quod dictum est. Analytice autem manifestum est
per baec velocius,neque in sursum, neque in deor-
sum infinita'praedicata contingit esse in demonslra-
auWtii tivi scientiis, de quibus intentio est ; demonslratio
in enim estexhis quaecunque ipsaquidem insunl se-
cundura seipsa rebu3,secundum seipsa vero diipli-
citer ;quaecunqueenim inillisinsuntineoquodquid
est,et in quibus ipsa in eo quoil quid est insunt
ipsis,ut in numero impar, quod inest quidem nu-
mero, est autem ipse numerus in ratione ipsius, et
iterum multitudo, aut divisil)ile,in ratione numeri,
contingit infinita esse, neque
horum aulem neutn
impar numeri.Iterum enim si impar illud insit,
ut
cui ineratexistenti hoc, si estprimumnumerus,crit
iis quae insunt ipsi.Si igitur non contingit infinila

aut aiiorum nullo,nisi secundum accidens praedica- D hujusitiodi esse in uno,npque in sursum erunt inli-
bilur, omnia enim hasc accidunt, et de substantiis nita,at vero necesse est omnia inesse primo, ut nu-
praedicantur,sed quoniam nequein sursum,infinita mero.et inillis numerura,quare convertibiba erunt.
suiit. Deunoquoque enim prcedicatur quod signifi- sed non oxcedentia. Neque tameii quaecunque sunt
cat aut quantum aliquid.aut quale aliquid,aut hu- in eo quod quid est,neque haec infinita sunt,neque
jusmodi qua; sunt in substantia, haec autem finita esset deOnire: quare si praidicata per sequideraom-
sunt, et genera praeiiicamentorum finita, aut enim nia dicuntur, haec autem non inlinita sunt,8tabunt
quale,aut quantum,aut ad aliquid, aut facere, aut utique in sursum, quare et in deorsum, si autem
pati, AUt ubi, aut quando. Suppositum autem esl sic est,et quae sunt in medio duorum terminorum
unum de uno praedicari, ipsa autem de ipsis quae- semper sunt finita. Si vero hoc est, manifestum
cunque no:i ad ali'|uid sunt,pnedicari,non dicimus, jam est,et demonstratio non quod necesse est prin-
accidentia enim sunt omnia,sed haec quidem secun- cipia esse, et non omnium esse demonstrationem,
duin seipsu, alia vero secundum alterum modum. quod quidem diximus quosdamdicerejuxta princi-
 735 AN. MANL. SEV. BOETII 736
pium,si enim principia sunt. Non omnia sunt de- A est in syllogismo unum, propositio immediata, in
moi)slraLilia,neqi;e in inflnitum possibile ire, esse deraonstratione autem, et scientia, intellectus. In
enim liorum quodlibet, nihil est aliud quam esse ostensivis igitursyllogismis ejus quod est,nihil ca-
nullum spatium sine medio,et indivisibile.sed om- dil extra.Sed in privativis,ubi quidem quod oportet
niadivisibilia.Intusenimimmittendoterminum,sed esse, nihil cadit extra hoc, ut si a in b per c non
non assumendo demonstratur quod demonstratur, inest, si enim in b quidem omni c, est autem a in
quare sihoc in infinitum contingit ire,contingit uti- nullo c. Iterum si indigeat qi.od in c, a nullo sit,
queduorum terminorum infinita esse interius me- medium accipiendum est ipsius a elc, et sic sem-
dia,sed hoc impossibile est, si praedicationes stete- per procedet. Si vero indigeal monstrare quod d in
rint in superius, et in inferius : quod autem stent, e non sit,eo quod est c in d quidem omni, in e au-
monstratum est logice prius, analytice vero nunc. tem nuIlo,aut non in omni,enunquam extra cadit,
CAPUT XIX. hoc autem est,cui non oporlet inesse.In terlio au-
Etemenla monstrandarum mediatarum non infinita tem modo,neque a quo oportet,ncque quod oportet
esse. privari,nequaquam extra ibit,
Monstratis autem his, manifestum est si aiiquid
CAPUT XX.
idem insitduobus, uta etinc, et in d, non preedi-
g Quod demonstralio universalis prasstanlior sit
cante altero de altero, aut nullo modo, aut non de particulari..
omni,quod nonsemper secundumcommunealiquid Cum autem sit omnis demonstratio.alia quidem
inerit,utisoscelis,et scaleno, aequales
duobus rectis universalis, alia vero particularis, et haec quidem
habere,secundum commune aliquid inest, secun- calhegorica, illa vero privativa, dubitabitur qualis
dum enim quod figura quaedam sunt, etnon secun- potiorsit,similiterautem etde ea.quae demonstrare
dum alterum. Hoc autem non semper sic se habet. dicitur,et deducentiad impossibiledemonstratione.
Sil enim b seeundum quod a,in c et d, erit manife- Primum quidem igitur inlendamus de universaliet
stum igiturquod b in crf secundum aliud commune parliculari. Ostendentes autem hoc, et de ea quaj
est et illud secundum alterum, quare duorum ter-
deraonstrare dicitur,el quae est ad impossibile, di-
minorum medii utique inciderunt termini,
inflniti cemus.Videbiturigitur fortassis uticjue quibusdam
sed hoc est impossibile, secundum igitur aliquid sic intendentibus, quod particularis est potior, si
commune inesse,non necesse esl semper idem plu- enim secundum quam magis scimusdemonstratio-
ribus,quoniam quidem erunt immediata spatia. In nem, potior demonstratio est,haec enim virtus de-
eodem tamen genere, et ex eisdem atomis necesse monstrationis. Magis autem scimus unumquodque
est terminos esse, siquidem iis quae per sunt, erit curn ipsumcognoscimussecundumipsum.quam
p se
nnmmnnp non
commune, onim
nnn enim or>nfdroi;„
erat ex alio /-,«„„„«
genere ;„ „i:.,j
in aliud ge-
vl _i-.j
, ^^
cundum aliud,utmusicumCoriscum,quando
. •

cogno-
• ^ _ _ ,

nus descendere quae demonstrantur.Manifestum est scemusquod Coriscusmusicusest,quam quod homo

autem quoniam et cum a'\n b sit, siquidem est ali-
quid medium, est demonstrare quod a \n b sit, et
elementa hujus sunt haec et tot quot media sunt,im-
mediatse enim propositiones suntelementa,aut om-
nes,aut universales ; si vero non est medium, non
amplius erit demonstratio, sed in principia via est
musicus sit. Similiter autem et in aliis Sed univer-
safl? quoniamaliud,non quoniamipsum fortasseds-
inonstrat, ul quoniam isosceles habet tres angulos
ccquales duobus rectis,non quoniam isosceles, sed
quoniam triangulus,sedparticularisquoniam ipsum
est si igitur potior est quae est secundum ipsum,
;

hffic.Similiterautem eritet si a in i6 non sit.siqui- hujusmodiautemestparticularis,etuniversaliraagis

dem enim aut medium est, autprius cui non inest, et potiorutiquesecundumpartemdemonstratioerit.
erit demonstratio. Si vero non sit medium,non est Amplius,siuniversale quidemnon estaiiiiuidprae-
demonstratio, sed principia, et elementa sunt tot ter singularia,demonslratio autem opinionem con-
quotsunt lermini,horum enim propositiones prin- flcit esse aliquid hoc de quo demonstrat.et quam-
cipia demonstrationis sunt,et sicut quaedam princi- drim naturam esse hanc in iis quae sunt(ut trianguli
pia suntindemonstrabilia quodsit hoc illud,et quod praeter quosdam,et flgura praeter quasdam, et nu-
sit hoc in illo, sic quod non eril hoc illud, neque " meri quosdam numeros), potior autem est
praeter
quod sit hoc in illo.Quare haec quidem esse aliquid, quffi est de esse quam de non esse, et propter
alio non esse Hliquid,erunt principia.Gum ergo in- quam quam
quam non errabitur, propter errabi-
digat monstrare aliquid, accipiendum quod de /; tur; est autem universalis hujusmodi (proeeden-
primum praedicetur. Sit c,et de hoc similiter a, et tes enim demonstrant universale quemadmodum
sicsemper eunti nunquam extra, erit propositio, de eo quod est proportionale ut quod sit tale, erit
deque si esse ipsius a accipiatur ut demonstretur, proportionale quod neque linea, neque numerus,
sed eempermediumdenseturquousqueindivisibilia neque solidum, nequc planum esl, sed prseter hac
iiant,et unum,est autem unum, cum immediatum magis haec est,Ht de eo
aliquid),si igitur universalis
tiat, et una propositio simplex est immediata, et quam particu-
quidem quod est ininus.universalis
quemadmodum in aliis est principium simplex.Hoc Iaris,elfecitopinionem falsam.indignior utique erit
autem non idem ubique est.sed ingravi quidemun- universalis particuIari.Et primum quidem nihilma-
cia in melodiaautem diesis,aliud autem in alio,sic gis in universali quam in particulari altcra ratioest,
;37 POSTERIORUM ANALYTICORUM ARISTOTKLIS INTERPRETATIO. 738

sienim quod duobus reclis incst, nonest sccundum ^ est demonslralio.simul enim magisad aliquid sunt,
quod est isosceles, sed secunduni quod triangulus dignior igilur universalia est,quoniam quideiu ct
est.cognoscenaquouiamisosceleshabettresinquan- niagis demonstratio est.
tum ipsum est, minus cognovit quam cognoscensa, AmpliuSjSi magis eligenda est secundum quam
quoniain triangulus est, et oninimo si non quidem hoc et aliud,quam secundum quam hoc solum co-
secundum quod sit triangulus, et postea monstrat, gnovit, universaleautem habens, cognovit particu-
non erit utiiiuedemonstratio ; si verositcognoscens larc,hoc autcra, universale non scivit,quare et sic
unumquodque sccundum quod unumquodque est, utique magis eiigenda erit universalis.Amplius au-
magis cognovit, si igitur triangulus in plus est, et tem et sic.Universaleenim magis scireest eoquod
eadem ratio, et non secundum oequivocationem tn- est per medium demonstrare.cum propius sit prin-
angulusest, et inest omni trianguloquod estduobus cipio, proxiu:e autem immcdiatum est, huc autem
rectis a;quales habens, non utique e3t Iriangulusin- est principium.Si igitur qute ex principio estea quae

quantum isosceles, sed isosceles secundum quod non ex principio, quae magis ex principio ea quae
triangulushujusmodihabettresangulos. Quareuni- minusest,certior esl deraonstratio,estautem hu jus-
versaliter sciensmagis cognovitsecundumquod est. modi universalis magis,dignior utique erit univer-
quamparticulariter,potiorestergo universalisquam p»
salis, ut si oportet monstrarea de d, media autcm
particularis. Amplius, siquidem sit quaedam ratio sintin quibus est ^c,magi3aulemsursumsit /* quam
una, et non aequivocatio, universale cril utique nil c, quare per b magis est universalis, sed eorum
si

minus secundum partem quibusdam, sed maf,Msest
quantoincorru[itibiliorasuntillis,qua2verosecundum
partem sunt corruptibilia magis. Amplius, nec una
necessitas est opinari abquid esse hoc praeter haec,
quoniam ostendunt unum nihil magisquam in aliis
quaecunque non aliquid signilicant, sed aul quale,
aut ad aliquid, aut augere si ergo, non demonstra-
;
quye dicta sunt quadam logica sunt.Maxime autem
manifestum est quod universalis magis praccipua
sit,quoniam propositiouum quidem hanc priorem
habentes, scimus quodamniodo, et posleriorem et
habemus potentia, ut si aliquis cognoverit quod
omnis triangulus habeat trcsduobus rectisaequales,
scivit quodam modo el quod isosceles duobus rectis

tio causa est, sed audiens. Amplius, si demonstra- potentia sit,et si non cognovit isosceles quod trian-
tio est syllogismus demonslrativus qui fit causaj et gulus sit,hanc autem habens propositionem, nullo
propter quod, universaleraagis causa cui enim per ;
modo universale cognovit, neque polenlia, neque
se inestaliquid, hocidem ipsi causa est :universale actu. Et universalis quidem inLelligibilis est, scd
autem primum, causa ergo universale est, quare et particularis in sensu perOcitur.Quod igitur univcr-
demonstratio dignior magisenimcausaeestuni-
est, salis dignior sit particulari, tot nobis dicta sint.
versale, el ejus quod propter quid est. Amplius, ^ CAPUT XXI.
usque ad hocquaerimus propterquid, etenim tunc Quod demonstratio affirmativa praestanlior evadat
opinamur scire, cum non sit aliquid aliud quam hoc negaliva.
aul quod fiat, aut quod sit, finis enim et terminus Quod autem monstrativasitdigniorprivativa,hinc
ultimus jam sicest, ut cujuscausa venit ?ut accipiat manifestum est,sitenim haec demonstratio dignior
argentum. Hoc autem estquatenus reddat cui debuit. (aliiseisdemexistentibus)autexminoribusquaestio-
Hcc autem utnoo injusteagat,etsic procedentescum nibus,aut suppositionibus, aut propositionibus. Si
non sit amplius propterquid,nec alteriuscausa.pro- enim notae sunt similiter velocius cogncscere per
pter hoc sicut propter finem dicimus venire, etesse, haec erit, hoc autem appetibilius est. Ralio autera
et fieri, et tunc est scire maxime propler quid venit; propositionis quod melior sit ex minoribus.univer-
si igitur se habetsimiliter, et in omnibus causis, et saliter estsic,si enim contingitsimiliter cognitaesse
quae sunt propter quid, in iis autem quaecunquesic niediae, priora autem notiora sunt. Si autein per
sunt causae,sicut quae estcujuscausasicscimusma- media demonstratio eorum,quae sunt b cd quod a in
xime.et in aliis igitur tunc maximescimus,cum non e sit,allera autem demonstratio quod o in d sit per
ampliussit hoc quoniam aliudest:cum igilur cogno- b c similiter igitur se habet hoc quod a in (/ sit,et
scirausquidem quod quatuor quiextrasuntaequales D quod ain e sit,sed quod a \n d sit prius est, et co
sunt, quoniam isosceles, adhuc deest propter quid gnoscibilius quam quod a in e, per hoc enim illud
isosceles?quiatriangulus,ethoc,quiaestfigura rec- demonstratur credibilius autem est per quod. Et
:

tislineiscontenta.Siautem hoc nonampliuspropter quae per pauciora demonstratio, potioraliis eisdem

quod aliud,tunc maxime scimus.universale estau-
tem tunc,universalis igitur potior.Amplius quanto-
cunque utique magis secundum partes est,in infi-
nita cadit,universale autem in simplex,et in finem,
sunt autem secundum quod inQnita non scibilia,sed
secundumquod finitascibiliasunt.secundumutique
quod universalia, magis scibilia sunt, quam quje
sunt secundum partera demonstrabilia,ergo raagis
universalia.Demagisdemonstrabilibusautemmagis
existentibus. Utraeque quidem per terminostres et
propositionesduas monstrant,sed hocc quidemesse
aliquid accipit,illa vero et esse,et non esse aliquid.
Per plura itaque, quare dignior est.Amplius, quo-
niam ostensumhstimpossibileperutramqueprivati-
varum propositionum fieri syllogismum,sed opor-
tere quidem hujusmodi esse unam,aliam vero quo-
niam est. Amplius,praeter hoc oportet et hoc acci-
pere,praedicativasenimaugmentatademonstralionc
739 AN. MANL. SfiV. BOiJTJI 740

necesseest plures,privaliva3autem inipossibiie

fieri A utraequeex non csse aliquid, credibiles, sed haec
plures unainomnisyllogismoesse.Sitenim innulio quidem ex priori,ilia vero ex posteriori,potior uti-
essea in quibus est b,\n c autera omni sit ^,si igi- que simpliciter erit eaquse est ad impos8ibile,pri-
tur opus est rursus augere utrasque propositiones, vativa demonstratio,quare et hac dignior praedica-
rnedium est, hujus quidem a h ?>\i d,
injiciendum tiva. Manifestum est ergo quod ea quae cst ad im-

sed b c manifestum est praedicativum

sit e,e igitur possibile, potior est.

esse,scd d de b quidem prae:iicalivum, a autem de CAPUT XXIII.

d tanquam privativuin ponitur :d enim de omni b, Qitx scienlia certior ,
qux
una, quie altera, et ejusdem
sed a oportet in nuilo d esse,fit ergo una privativa plures esse posse demonstrationes.
propositio.Idem autem modus est et in aliis syllo- Certior autem est scientia,scientia et prior, quae
gisaois.Semper enim raediura praedicativorum ler- ipsius quia et propter quid eadem est quam non,
minorum,praedicativum 'n utraque est,sed privativi extra eam quae est propter quid.El quae non esl de
\n altera privativum necesse esl esse.qu.ire haecuna subjecto, ea quae est de subjecto, ut arithmetica,
hujusmodi fit propositio,a]iae vero praedicativie. Si harmonica.Et quae est ex minoribus ea quae ex ap-
igitur notius est perquod demonstratur, et credi- positione,ut arithmetica, geometriardicoautem ex
bilius,demonstratur autem privativa quidem per •D additione.utunitassubstantiaestsinepositione.pun-
prasriicativamhaic autem per illam non demoustra- ctum autem substantia posita hoc autem exapposi-
tur. prior ergo, et notior, et credibiiior cuni sit, tione.Una autem scientia est,quae est unius gene-
melioritaque erit.Amplins,si pnncipium syllogismi ris,qua;cunque ex primis componitur.et partes sunt
propositio imiversalis sit immediata, est autem ut aut passiones horum,quae sunt per se.Altera autem

in monstrativa praedicativa,in privativa autem,ne- scientiaestab altera,quarumcunqueprincipianeque

gativa propositio universalis,affirmativa autem ne- ex eiadem,neque ex alteris sunt.dujus autem est si-

gativa prior,et noiior(per affirmativam enim nega- gnum,cum in demonstrabilia veniant,oportel enim
tiva nota) et prior aCfirmativa est, sicut esse prius
in eodem genere esse cum iis qu« demonstrantur,
est non esse.Quare potius est principium monstra- signum autem estet hujus.cum demonstrabilia, per
tivae quam privativae, dignioribus autem principiis ipsa in eodem generesur.t,et proxima.Plures autem

utitur dignior. Adhuc principalior est, sine enim demonstrationes ejusdeni possibile estesse,non so-
monstrativa non est privativa.Quod quidem praedi- lum ex eodem ordine accipiendi non continuum me-
cativa, privativa dignior sit, manifestum est. dium (ut eorum quae sunt a b,c et d el e),sed et ex
CAPUT XXII.
altero,ut sit a transmutari,in quo autem d moveri,
esse ea qux sed Iffitari sit in quo b, et iterum e quiescere,verum
Demonstmtionem ostensivam poliorem
diicil ad incommodum.
'-' igitur est et d de b,ei de d praidicari, laetans enim
Et ad impossibile ducente, oportet autem scire movetur,et quod moveturtransmutatur,iteruma de
quae differentia sit ipsarum.Si igitur a in nullo b,[n e, et e de b, verum praedicari,omnis enim laetans

autem omni necesse est in nullo c esse a sic quiescit,et quiescens transmutatur,quare peraltera
c 6, ;

igitur acceptis,ostensiva privativa erit demonstra- media, et nonexeodcmordine syilogisrnusest, non

tio,quoniam non e.'it.Quse vero est ad impos-

a in c tamen est neutrum de neutro
dici mediorum. Ne-

sibile sic se habet,si opus est demonstrare quod a cesseestenim idemealicui utraqueinesse,intendere
in b non sit,accipiendum est a esse in b, eib in c, autem est per alias figuras, quot modis contingit
quare accidit a in c esse. Hoc autem si notum, et ejusdem fieri syllogismum.
concessum quod ipsum est impossibile esse, non CaPUT XXIV.
igitur possibile est a in b esse.Si ergo bin c conces- Non esse scienliam foriuitorum, neque in sensuum
est inessp,a in b impossii)ile est esse, termini functione.
sum
igitur similiter ordinantur.Diflert autem quo,qualis Sed ejus quod est a fortuna non est scientia per
demonstraticmem. Neque enim sicut necessarium,
sit notior privativa propositio,utrum igiturquia a b

non inest.an quia a c,cum igiuir est conclusio no- neque sicut frequcnter quod est a fortuna,sedextra
tior quoniam non est,quod est impossibile, fit de- D hoc fit,sed demonstratioalteriushorum.Omniaenim
monstratio,cum autem in syllogismosit,demonstra- syllogismus aut per necessarias, aut per eas quae

tiva est.Natura autem prior est,quae est quod a \n b

sunt tanquam frequenter propositiones.et siquidem
propositiones neccssariae sunt,et conclusio erit ne-
non sit,quam a in c non sit,priora enim conclusio-
cessaria, si vero sint sicut frequcnter, et conclusio
ne sunt,ex quibus est conclusio,est autem quae est
hujusmodi.Quare si id quod est a fortuna neque est
a in c non esse,conclusio,a autem in b ex quibus est
conclusio. Non enim si conlingit removeri aliquid, sicut frequenter,neque necessarium, neque utique
eritipsiusdemonstratio.NequepcrsensumPstscire,
hoc conclusio est, illa autem ex quibus sunt, sed
si enim estsensus talis hujus,et nonhujus alicujus,
hoc quidem ex quo syliogismus est,utiquo sic se ha-
bet, ut aut sicut totum ad partem,aut ut pars ad to- sed sentire hoc aliquid est necesse et ubi ot nunc.

tum se habet, sed quae sunt a c, et a b propositio- Universale autem quod estin omnibiis.imposr^ibile
nes.non sic se habent ad invicem. Si igitur ex di- enim hoc aliquid e.'t,neque nunc,
est sentire,neque

gnioribus et credibilioribusdigniurest,sunt autem neque ubi, neque enim utique esset universale,
7U POSTERIORUM ANALYTICORUM ARISTOTELIS INTERPRETATIO.
quo(lcnimsemperest,olubiqu(',universalesdic;iuius
esse quoniuin igitur demonstrationes univerbules
;
sunt, hsec autem non est sentire, nianileslum est
quod neque scire per sensum cst. Sed manilestum
quoniam si esset sentire triangulum, quod duobua
I ectis haberet cnquales angulos, quaereremus utique
demon3lrationem,etnon,sicut quidamfatentur,sci-
remus.Sentire cnim nccesse est singuluriter, Bcien-
tia autem est in cognosccndo universale. Unde el si
supor lunam essemus,etvideremus objectam terran,
non ulique scireraus causam defectus, sentiremus
enim quoniain deflceret.scd non propter quid omni-
no,non enim universaiis,sensus.Sed ex considerare
hoc multoties accidere universale venanlfs.demon-
strationem habemus, ex singularibus enim pluribus
universale manifestum Pst.Uuniversaleautem hono-
rabile,quoniam ostendit causam quare dehujus-:
modi univorsalis honorabilior est sensibus ct cogni-
tione quoruincunque altora causa est, sed de primis
alia ralio est. Manifostum igitur estquodimpossibile
sit sentiendo scire aiiud demonstratorum.nisi ali-
quis dicat sentire^scienliam habere per demonstra-
tionem.Sunt tanien quajdam reducta ad sensus de-
fectum in propositis, quajdam enim si videremus,
nonutiquequaerereinus Sed nontanquamscientesin
videndo, sed tanquam habentes universaie ex eo
quod videmus, ut si vitrum foratum vidcremus, et
lumen pertransiens, manitestum utique erit et pro-
pter quid illuminat,propter id quod videremus qui-
dem seorsum in unoquoque,intelligereautem simul
est, quoniam in omnibus sic est.
CAPUT XXV.
Non omniuw syllogismorum endemprincipiaesse} osse
Eadem autemesse principia omnium syllogismo-
rum impossibile est, primum quidem logice specu-
lantibus, hi enim veri sunl syllogismi, alii autem
falsi.Etsi enim sit verum ex falsis syllogizare, sed
semcl hoc fit,ut si a de c verum sit, medium autem
b falsum, neque enim a in b, neque ^ in c sed si ;
harummediaaccipianturpropositionum,falssBerunt,
ex eo quod omnis conclusio falsa ex falsis est, vera
autem e\ veris, altera autcm sunt vera ct (alsa. Po-
steaneque falsa ex oidem sunt, est enim falsa ad
invicem,et conlraria, etimpnssibilia simul esse, ut
justitiam esse injustitiam, aut timorem aulaciam,
aut hominem equum aut bovem, aut aequale,majus
et minus. Ex oppositis autem sic est, neque enim
verorurn eadem principia omnium sunt.altera enim
multorum genere principia sunt, et neque conve-
niunt, ut unitates punctisnon conveniunt, hoe enim
non habent positionem. Illa autem habent. Necesse
autem est autin mediaconvenirr^, autin sursum.aut
deorsum, aut hos interius habere, illos autem exte-
riu9 terminorum.Sed neque communium principio-
rum possunt ex aliqua ex quibus omnia demon-
strabuntur,dicoaulemcommunia,utomneaffirinare
aut negare, genera enim eoruni qua; sunt, altera
suiit, ctalia quidem in quantilatibus, alia vero in
qualitatibus suntsolum cum quibus demonstrantur
742
A. cuininunia. Amplius, princiijia non inullo mi-
piii'
nora suntconclusionibus,principiaenim propositio-
nes sunt, propositiones tiuteina9sumptiteririini,aut
immissi iPrinini sunt. Adliucconclusiones suntinli-
nilse, termini aulem liniti. Amplius.principiu hac
quidein ex nocessitate, illa contingentia. Sic igitur
considerantibusimpossibllccsteadcmprincipiaesse,
aut (inita, cum infinita; sunt conclusiones. Si vcro
aliter quodammodo dicat quis, quod hacc quidem
numerorum.illa autem nitdi-
geometri.ne, illa vero
quod dicitur, nisi quod
cinae,quid utique erit aliud
suntprincipiascientiarumd:versa?sedeadenidicere
derisio est, quoniam eadem eisdem eadem erunt,
omni namquesic fiunt eadem. At vero neque quod
estex oinnibus demonstrare quodlibet,est qu;Erere
rj omnium esse eadem princijjia, multum eniin insi-
piensest.Neque enim in manifestisdoctrinis hoc fit,
neque in resolutione hoc est possibile, immediatae
enim propositiones suntprincipia,allereaulem con-
clusio fitaccepta propositionc immodiata.Si autem
dical aliquisprimasimraediatas propositioneseadem
esse principia, una in unoquoque genere est.Si vero
nequeex omnibus ut opus estdemonstrari contingit
quodlibet, neque sic exalterotanquamerunt unius-
cujusque scientiae altera, relinquitur quod proxima
sint principia omnium, et ex his quidem hac, ex
illis autemilla. Manifestum autem et hoc e?t, quo-
niamnoncontingit^monstralumestenitn quod allera
principia genere sunt differentium genere. Principia
enim duplicia sunt, ex quibus et circa quod.ex qui-
bus quidem igilur,communiasunt, quae autem sunt
^< circa quod, propriasunl, ut numerus, magniludo.
CAPUT XXVI.
Quodsclenlia et scibile ab opinatione et opinnbili
discrepent.
Scibile autem et scientia differunt ab opinabili et
opinione, quoniam scientiauniversalis et perneces-
saria est, necessarium autem non contingil aliter te
habere. Sunt autem qugedain vera, quae contingil
aliter se habere, manifestum est igitur quod circa
haec scientianon est, essent enim utique impossi-
bilia aliter se habcre. At vero neque intellectus,
dico enim inteliectum principium esse scientiae, ue-
quescientia indemonstrabilis, haec auteni est acce-
ptio immediat;_B propositionis,verus eniin esl intel-
lectus.et scientia,et opinio,et quid per haec dicitur.
[) Quare relinquituropinionem esse circa verum qui-
dem, aut falsum, contingens autemest et aliter se
habere. Hoc autem est acceptio immediat;e proposi-
tionis, et non necessariae. Certuni autem est sic ap-
parentibus, opinio ci incertum est.et natura hujus-
modi est. Adhuc autem nullus arbitratur opinari,
cum opinetur iinpossibile aliterse habere,9ed scire,
sed quando esse quidem sic, sed tamen aliter, nihil
prohibet et tunc opinari, tanquam hujusmodi qui-
demopinionem esse, necessariam autem scientiam.
Quomodo estigiturnon idem opinari, eL scire ? et
quare non eritopinio scientia, si quis posueritomne
quod scit contingere opinari ? consequilur enim hic
743 AN. MANL. SEV. BOETII 744
quidem sciens, ille vero opinans per media, quo- ^ autem sicut non idem. Manifestura autem ex his esl
usque ad immediata veniat, quare si ille quidem quod neque opinai-i sirnul idem, et scire conlingil,
scivit, etopinans scivit, sicut enim et quia opinari, simulenimhaberetuliqueopinionemaliterhabendi,
et propterquid,hocautemmedium est.An si quis sic et non aiiter idem, quod iiuidem non contingit, in
arbilrabitur non contigentia aliter se habere, sicut alioenim unumquodque csse contingit ejusdem,
sehabent definitiones per quas sunt demoustratio- sicut dictum cst, sed in eodem nihil sic potest
nes,non opinabitursed sciet ?Si autem vera quidem esse, haberetenim opinioneiii simul. Ut quod homo
esse, non tamen hsc ipsis inesse secundum sub- essetsecundum quod est animal, hoc eniro fuerit
stantiam, et sccundura spcciem opiuabitur, et non non conlingere esse non animal, et non secundum
sciet vere, et quia et propter quid, si quidem per quod animal, hoc enim sicut contingere. Reliqua
imraediata opinabitur, si vero non per immediala autera quomodo oportet distribuere in rationem, et
opinabitur, solum ipsum quiaopinubitur. Ejusdem intellcclum, et scientiara, et artem,et prudentiam,
autem opinio, ct scientia non penitus est,sed sicut et sapientiam, hacc quidem physicag cst, illa vero
vera,et falsa ejusdem quodam modo est,sic et scien- ethicae speculationis magis.
tia et opinio ejusdem, et opinionem ei veram, el CAPUT XXVII.
falsam (sicut dicuntquidam)ejusdemesse,inconve- _ De soleriia.
nientia accidunt appetere aliaque, et non opinari Solertiaautem estsubtilitas quaedam, in non per-
quaj opinantur Quoniara autem idem multi-
faisae. specto tempore medii. Ut si aliquis videns quod
plicitcr dicitur, estautem sicut contingit, est autem lunasplcndorem semper habet ad solem.statira in-
ut non,comraensuratam enim diametrum essevere, tellexerit propter quid huc sit, quia propter id quod
opinari inconvenicns est, sed quod diameter (circa illustratur a sole, aul disputantem cum divite, co-
quam sunt opiniones)idem sic ejusdem est.sed quod gnovit quoniam commodatum est, aul propter id
quid erat esse, unicuique secundum rationera non quod amici sunt, quiainimici ejusdem sunt.Omnes
est idem. Simililer autem et scientia, et opinio ejus- onini causas medias videns, cognovit et ultima.
dera est, haec enim si animalis est quod nonest con- Splendidum esse ad solem sit, in quo a lucere a
tingere non esse animal, sed illa quidem quse est sole, b luna, c, inest igitur lunae quidem ipsic b,
:

contiogere, utsi haec quidem quod hominis quidem quod quidem est lucere a sole, ipsi autem b a, quod
est, illa vero hominis quidem, non autem quod qui- estad hoc esse splendidum, a quo splendet, quare
dem hominis est, idem enim est, quia homo, hoc et ipsi c, inesl a per h.

LIBEU SEGUNDUS.
GAPUT PRIIVIUM. C nius, aut quid est, et tunc quaerimus quid sit mc-
Qnot quxri solcnt disciplinis. diura. Dico autem quia est,aut si est, aut in parte,
Quaesliones aequales sunt nuraero iis quaecunque aut simpliciter. In parte quidem, ut utrum delicit
vere scimus. Qu^rimus autera quatuor, quia prop- luna, aut augetur, si enim est aliquid, aut non est
tcr quid,si est, et quid est. Cum enim utrum hoc aliquidjinhujusmodi quajrimus simpliciterautem
;

authoc quaerimus, in numerum ponentes ut

insit, aut non est luna, aul nox. Contingit itaque
si est,

utrum sol deficiat aut non, ipsura quia quaerimus. in omnibus quaeslionibus quaerere, aut si est me-
Signum autem hujus, invenientes enim quiadeficit, dium, aut quiJ est medium, Causa enim est rae-
pausamus,et siin principio sciremus quiadeliceret, dium, in omnibus aulem haec quaerilur, ut utrum
non quaereremusutrum.Cumautem sciaraus ipsum, deficitluna, utrum estaliqua causa,aut non, post
quia ipsura propter quid quaeriraus,ut scientes quia hffic scientes quia est aliqua, quid igitur haec sit,

deQoit sol, et quia movetur terra, et propter quid quaerimus. Causa enim ipsius esse non hoc,aut hoc,
deficit,et propter quid terra raovetur.quasrimushasc sedsimpliciter substantiam,aut non simpliciter,sed
quidein sic.Qu;pdaiTi autem alio modo quajrimus,ut aliquid eorura quaj sunt per se, aut secundum acci-
si est, aut non est centaurus, aut r)eus,hoc autern dcns, medium cst. Dico autem simpliciter quidera
si est aut non, sirapiicite, dico, sed non si albus esl, pv subjectura ut lunani, aut terrara, aut solem, aut
aut non. Cognoscentes autem quoniam est, quid cst triangulum, quid autcm esse defectum, aequali-
quaerimuSjUt quid igiturestDeus,aut quid esthomo. tatem aut inajqualitatem, si in medio eit, aut
Quffi quidem igitur quaerimus, ct quae invenientes non.In omnibus enim his manifestumestquodidem
scimus, ha3c et tot sunt. sit quod quid est, et propter quid cst. Ut quid est

CAPUT II. defectus ? privatio luminis a luna terra^ objeclu.

Omnem cjuxslionem medii essc. Propter quid est defectus, aut propler quid deficit
Quaerimus autem, cumquaerimus quia est, aut si luna? propter defectura luminisobjecta tcrra.Quid
est simpliciter, utrum sit medium ipsius, aut non ;
estconsonanlia ?ratio numerorum in acutoetgravi.
cum autcm cognosccntcs aut quia est,autsiest, aut el propler quid consonat acutum gravi ?proptcr id

in parte,aut simpliciter.iterum propterquidquajri- quodrationemhabetnumerorum ctgraveetaculum.

 ;

745 PftlORUM ANALYTICORUM AR1ST0TELI8 INTERPRBTATlO. 746

Utrum estconsonare acuium est grave?Utrum sitin ^ erunt indemonstrabiles. Sed utrum si non oranis
numeris ralio eoruin ? Accipientes autein quia est, ejusdem, sed alicujus ejuedem sit delinitio ct de-
quid igitur est rnlio qua;rimu8.Qiiod autem ait me- monslratio, an impossibile sit ; non enim ejusdem
dii quaestio, oslenditur quandocunque medium est demonstratio cujus est definilio, definilio quidem
sensibile.Quajrinius enim nonsentientesutde defec- ipsius quid est,et subslanliaj est,sed demonstratio-
tu si est.aut non.Si vero esseinus super Junain, non nes omnes videntur supponere,et accipientes quod
utique quaerereiuus neque si fit.neque propter quid quid est,ut mathematicajquid unitas.et quid impar,
tit,sed simul maniiestum utique esset utrumque,ex Amplius,omnis demonstratio ali-
et similiter aliae.

60 enim quod sontimus et universale factum est no- quid de aliquo monstrat.ut quia ost,aut non est; in
bis notum.Sensus enim quod nunc objicitur, etma- definiiioneautem nihil alterumdealteropraedicatur,
nifestum est quod nunc delicit,ex his autem univer- ut neque quod animal de bipede, neque hoc de ani-
sale utique factiim est. Sicut igitur duximus quod mali,neque de plano ligura.neque enim est planum
quid est scire idem esf. et propter quid est, hoc au- figura.neque figura planum.Amplius,aiterum quod
tem aut est simpiiciter, et non eorura quae insunt quid est.et quia monstrare,definitio enim quid est
aliquid est, aut quae insunt, utquoniam duo recti ostendit, sed demon&lratio quia est hoc de hoc, aut
8unt,aut quoniam niajus aut minus ost. Quod igi- non est.AJterius autem altera demonstratio est,nisi
*.._ :„ ..._ *:„ „:„* ^^ D oit
sit tQr.niio,r,
tanquam pars j- .
tur omniaqua3 qu^eruntur i:;
medii quaestio sint,ma-
^.r.-»
quaedam i„i;.... ,i .
totius (hoc aufem dico
1 ._ i

nifestum est. quod ostensum est duobus rectis aequales haberede

isoscele,siomnisostensusesttriangulus^parsenim
CAPUT III.

Discrepatio qiiod demonstratio etdefinitio non ejusdem hoc totum) haec autem ad invicem non
est, illad ;

sint. sese habent sic,etquia est,et quid est,non enimal-

Quomodo autem quod quid est demonstratnr, et terumest alteriuspars.Manifestum ilaque quoniam
quismodus introductionis.et quid est definitio, et nequecujus definitio.omnis hujusdemonstratio,ne-
quorum, dicemus, primum opponentes de ipsis. que cujus omnis sit demonstratio, et hujus omnis
Principium antem sit futurorum. quod quidem sit
sit omninoejusdem nullius contin
definilio.Quare

maxime proprium habitis rationibus Dubitabit au-

git utraque habere.Manifestum est itaque quod ne-
tem aliquis ulrum sit idem,et secundum idem defi-
que definitio et demoiistratio neque idem erunt,
iiitione scire et demonstratione scire, aul sit ini- neque alterum in altero,et namque subjecta sirai-
liter se haberent. Uaec ergo usque huc addubitata
possibile. Definitio enim ip=ius quod quid est esse
sunt.
videtur ;
quod autem quid est omne universale et
praidicalivuin est ; syllogismi autem sunt,alii qui- GAPUT IV.
dem privativi, alii vero non universales, sicut in ^ Syllogismo duplante non demonstrari quid est de eo
secunda fiKura privativi omnes sunt, in tertia vero cujus est.

non universales.Postea neque eorum quae in prima Ipsius autem quid est utrum syllogismus sit, et
figura praedicativorum omnium est definitio,ut quo- demonstratio aut non, sicut nunc ratio supposuit.
niam nmnis triangulnsduobusrectis habet aequales. Syllogismus enim aliquid de aliquo monstrat per
Hujus autem ratio est, quoniam scire demonstra- medium,sed quid est,proprium quidem est.et in eo
bile est demonstrationem habere.quare si in talibusquod quid est praedicatur, hoc autem necesse est
est demonstratio,est manitestum quod non utique converti.Sienim ipsic proprium est a, manifestum
quoque et ipsi b, et hoc ipsi c,quare omnia sunl ad
erit eorum definitio.Sciet enim utique aliquis et se-

cundumdefinitionem,nonhabensdemonstrationem, invicem at vero et si a in eo quod quid est omni b

;

nihil enim prohibet non simulhabere.Sufficitautcm inest, et universaliter b de omni c in eo quod quid
lides et ex inductione, nihil enim definientes ali-est dicitur, necesse est a in eo quod quid est de c
quando cognoscemus.nequeeorum quaeper sesunt, dici si vero non sic accipitaliquis duplicans, non
;

neqne quae secundum accidens.AmpIius,si definitio necesse erit a in eo quod quid est praedicari de c,
substanliajquaedamcofinitio est,huJusmodimanife- sed si a de in eo quod quid est,non autem b da
i&

stum est quod non sintsubstantiae^quoniam quidem D quocunque in eo quod quid est.ipsum auiem quid
igiturnon estdefinitioomniscujusestdemonstratio, estutraque habebunt, de hoc erit utique et de c i^

manifestum est.Quid autem cujus est detinitio,nun- m eo quod quid est.Si igitur quod quid est etquid
quid omnis demonstratio est.aut non ? una quidem eratesseutraque habent,in medio terminoeritprius
jam ratio et de hoc eadem est^unius enim inquan- quod quid erat esse, et omnino si est monstrare
tum unum est una scientia, quare si utique scire quid est homo, sit c homo, a vero quod quid est,
demonstrabile est demonstralionem habere,accidit sive animal bipes,sive al'quid aliud. Si ergo syllo-
quoddam impossibile, definitionem enim habens gizatur a de c, necessc est a de omni b praedicari
sinedemonstrationesciet.Amplius.principiademon* hujus autera erit alia media ratio.quare et hoc eri-
strationum sunt definitiones.quorum non esse de- quod quid est homo, accipit igitur quod oportet
monslraliones monstratum est prius:autenimerunt 03tendere,etenim i& est quod quid esthominis.Opor-
principia demonslrabilia,ctpiincipiorum principia, tet autem in duabus propositionibus, et primis, et
et hoc ia infinitum abibit; aut primae definiliones immediatis considerare maxime enim mauifestiira
Patrol. LXIV. 24
747 AN. MANL. SEV. BOETII. 748
quod dicitur,fit. Per conversionem quidem igitur A. omnis non est definitio ;
quare quavis divisione
monstrantes quid est anima, aut quid est homo.aut monstravit,3cd tamen definitio,non syllogismus (it.

aliud quodlibet eorurn quae sunt,quod est ex princi- CAPUT VI.

pio petunt,ut si quis putet animam esse eamdeni sibi
ipsi causain vivendi,hoc autem numerum eumdem
seipsum moventem, necesse est enim petere ani-
mam hoc esse quod numerum esse se ipsum mo-
ventem sic sicut idem.Non enim si consequitur a b,
et hoc c, erit in ipso c a qnod erat esse, sed vernm
erit dicere c solum.Neque si est a quod quid e8t,et
de h pr;edicatur omni, et naraque aniraalis esse
prasdicatur de hominis esse, verum enim est de
omni hominis esse animalis esse, sicut et de omni
homine animal,sed non sic sicnt unum esse.Si qui-
dem igitur non sic accipiat,non syllogizatur quod a
sit ia c quod quid erat esse et substantia; si vero B
sit accipiat, prius erit accipiens in c, quoniam est
quod quid eratesse 6,quare non demonstratum est,
quod enim erat in principio accepit.
GAPUT V.
Neque idem ef^ci posse per divisionem syllogismo.
At vero neque per divisionem via est syllogizare
sicut in resolutione circa figuras dictum est.Nequa-
quam enim necesse fit rera illam esse, eum
Non mnnstrari definilionem sumen'h defxnitionem
definttionibus; neque definitioae contrurii.
Sed utruin sit demonslrare quod quid est seeun-
dum substantiam ex conditione accipientem quod
quid erat esse, quod est ex iis quae sunt in eo quod
quid est propriis. Haec autem in eo quod quid est
sola, et proprium est omne, hoc enim est esse illi.
An iterum accepit quod quid erat esse et in hoc ?
necesseest enim per medium monstrare. Amplius,
sicut neque quod quid est
in syllogismo accipitur
syllogizare, semper enira tota aut pars est propo-
sitio,exquibus estsyllogismus,sic neque quod quid
est esse oportet esse in syllogismo, sed seorsum
hoc a positisesse.Et ad dubitantem an syllogizatum
est,an non est hoc ? obviandum,quonianr;,hoc enim
erat syllogismus, et adhuc quod nec quod quid
erat syllogizatum est, quoniam utique, hoc enim
positum est nobis quod quid erat esse. quare ne-
cesseet sine eo quod quid est, sit syllogismus, aut
quod quid erat esse syllogizare aliquid.Et si ex con-
ditione monstret, ut si malo inest divisibile esse,
haec in contrario est contrarium esse, in quibuscunque

sint,seu sicut neque inducensdemonstrat.Non enim est aliquid contrarium,bonum autein raalo contra-

oportet conclusionem interrogare, neque in conce- riura est, et indivisibile divisibili est itaque boni ;

deudo esse,sed necesse est esse cum sint illa, et si et indivisibile esse.Etenim hic accipiens quod erat

non dicat respondens,utrum homo animal est, aut esse, monairat. Accipitur autem ad monstrandum

inanimatum ? postea accipit animal,non syllogizat; quod quid erat esse, alterum tamen sit. Etenira in
iterum omne animal,aut gressibilc,aut aquaticum, demonstraiionibus est hoc quidera de hoc, sed non
r
accepit gressibile, et hominem esse totum animal ^ ipsum.neque cujus esteadem ratio, et convertitur.
gressibile, non necesse erit ex dictis, sed accipit Ad utrosque autem,et secundum divisionem demon-
et hoc. Differl autem nihil in multis, aut in paucis strantem,et ad sic syllogisraum,est eadem dubitatio
sic dicere, idem enim est.Nou syllogisticus quidem propter quid est horao animal gressibile bipes, sed
igitur et usus fit sic procedentibus et de contingen- non animal et bif.es, ex aeeeptis enim neque una
tibus syllogizari.Quid enim prohibet et hoc verum necessitas esl unum fieri quod praedicatur.sed uli-
quidem omne esse de homine, non tamen quid est, qce sicut idemhomo eritet musicusetgrainmaticus.
neque qaod quid erat esse ostendens. Amplius, quid GAPUT VII.
prohibet aut apponere aliquid, aut auferre, aut Contendit quid est non po.sse monstrari.
excelleresubstantiaSjhaecquideTnifjiturdimittuntur. Qualiter igitur definiens demonstrabit substan-
Gontingit autem solvere in accipiendo in eo quod tiam,aut quod quid est?neque enim sicut demon-
quid est omnia,et quod est consequenter divisionem strans ex certis manifestum esse faciet quod ne-
facere quaisitum prius,et nibil relinquere hoc au- ; cesse est cum sint illa alterum aliquid esse. De-
tem necessarium est,si omne in divisione cadit, et monstratio enim hoc est,neque sicut inducens per
nihilreiinquit,individuumenim specie oportetesse. singularia,cum manifesta sint, quoniam omne sic
Sed syllogismus tamen non inest,sed siquidem alio D est, eo quod nibil aliter est. Non enim quid est
modo cognoscere facit,hoc quidem non fuit incon- demonslrat, sed quoniam est, aut non est. Quis
veniens,neque enim inducens fortedemonstrat, sed igitur est alius modus reliquus ? non enim demon-
tamen ostendit aiiquid.Syllogismum autem non di- Amplius, quomodomon-
strabit sensu, aut dijiito.
cit,ex divisione eligens definitionem, sicutenim in strabitquod quid est homo ? necesse est enim scien-
conclusionibus,qua3 3inemediissunt,si aliquisdicat tem quid est homo, aut aliud quodcunque, scire
quoniara his e.xistentibus necesseest hoc esse, con- quia est. Quod enira non est.nullus scit quod quid
tingitinterrogare propterquid sit,sic etin divisister- est,sed quid significat oratio quidera,aut pomen
:

minis? quid est horno ? aniraal morlale, pedes

ul, cura dico tragelaphus.quid autem est tragelaphus,
habens,bipes,sine pennis. Propter quid scitunam- irapossibile est scire. At vero si demonstrabit
quaraque appo3itionem,et dicit enim, et monstra- quid est,et quia est, et qualiter eadem ratione de-
bit divisione, sicut opinatur quod omne animal aut monstrabit,definito enim unum aliquid.et demon-
mortale,aut immortale sit; hujusmodi autem oratio stratio, id autem quod est quid est homo, et esse
 ,;

749 P-RIORUM ANALYTICORUM ARI8T0TELIS INTERPRETATIO. 750

hominem, aliud est. Postea per demonstrationem A centes exprincipio. Sicutenim propterquid quaeri-
dicimus necessarium esse deinonslrare omne quia mus, habcntes quia est, aliquando autem et simul
est, nisi substantia autem non subslantia
sit, esse manifesla fiunt, sed neque prius proptc- quid possi-
ulla est, non enim est genus, quod est, demonslra- lJ'le est cognocere, quam quia, maniJestum est quod

tio itaqueerit quia est, quod quidemetnunc faciunt simililer etquod quid erat esse non sine quia est
scienli;c quid cnim significat triangulus, accipit 'mpossibile est enim scirequid est,ignorantes siest.
;

geoinotra, quia aulcm est, demonstrat. Quid igitur Hoc autem si quidem, sed secundum
est aliquando
nionstratiit definiens, quid est triangulus? sciens accidens habemus, aliquando vero habentes quid
itaque aliquis dilinitione quid est, si est non sciet, ipsius rei.ut tonitruum.quoniam sonus quidam est

sert impossibile. Manifestum est et secundum nunc nebularum, et defectum, quoniam privatio quaedam
modos terminorum, quod non monstrant definientes luminis,ethominem, quoniamanimal quoddam est,
quia est. Si enim el est ex medio aliquod aequale, et animam, idem seipsum movens. Sed quajcunque

sed propter quid est quud definitur, et propter quid quidemsecundun^ accidensscimusquia sunt necesse
est circulus quairitur, esset enim ulique et montis estillanullo modo.sehabere adquid est,nequeenim
aenei dicere ipsum, neque enim quia possibile sit quia sunt scimuB, quaerere aut quid est, non haben-
esse quod dicitur assignant termini, neque quod il- g tes quia est, nihil quaerere est, secundum quaecun-
lud est cujus dicunt esse definilionem, sed semper que autem hahemusquid facile est: quare quemad-
licet dicere et propter quid. Si ergodefiniens mon- niodum habemus quia est, sichabemuset ad quid
strabit aut quid est, aut quid si{,'nificat nomen, sed est. Quorura igitur habemus aliquid, quod quid est,

non est ullo modo

quod quid est, eril utique
ejus primum quidem sitdefectus in quo a, luna in quo c,

definitio ratio nominis, idem significans, sed non oppositio terroe in quo 6. Utrum quidem deficit, an
conveniens est. Primura quidem quia et non sub- non, b quaerere est,nunquid est, an non. Hoc autem
stantiarum esset definilio, et eorum quas non sunt, nihil ditfert quaerere, quam si est ratio ipsius, etsi
significare enim est et quae non sunt. Amplius, om- sithoc,etilluddicimus esse, aututriuscontradictio-
nes orationes dilinitiones erunt ;essetenim utique nis est ratio, utrum habendi duos reclos, aut non
nomen ponere cuilibet orationi, quare terminis uti- habendi?Cum autem inveniamussimul ipsum quia,
que disputabimusomnes, et Ilias definitio erit. Am- et propter quid scimus, si per media sit, si vero non

plius, neque una scientia demontrat utique quia hoc quia scimus, propter quid autem non. Sit ergo luna
nomen ejus quod quid est esse ostendit, nequeigitur e, defectus a, lunam plenam, umbram non posse fa-

definitiones hoc asssignant. Ex his igitur neque defl- cere,nullo nostrumin medio existente manifesto,in
nitio et syllogismus idem videtur esse, nequeejus- quo b, si ergo in c est b, quod est non posse facere
dem syllogismus et definitio. Adhuc autem quod ^ umbram, cum nullus nostrum in medio sit, in hoc
neque definitio nihil demonstrat, neque monstrat, quidem a, quod est deficere, quia deficit raanifestum
neque quod quid est, neque definitione, nequede- est, sed propter quid, nondum, sed quia defectus

monstratione cognoscere est. quidem est scimus, quid autera est, nescimus. Cum
CAPUT VIII. autem manifeslumest quiaaincfit, sed propterquid
Quid est, monstrari per aliud quid est. est ? quaerere b quidem est, utrum objectio, aut cou-
Iterumautem speculandumestquideorumdicilur versiolunaeautaulexstinctioluminis;hocautemratio
bene,et quid non bene, et quid est definitio, et ejus alterius termini, utin his, ipsiusa,estenim defectus,
quod quid nunquid quodammodoestdemonstra-
est, objectio terrae. Quid autem est tonitruus? ignis ex-
t'.o, aut definitio, aut nullo modo. Quoniam (sicut stinctioin nube. Propter quid tonat ? propterexstin-
diximus) idem est scire quod quid est, et scire cau- gui ignem in nube. Sit nubes c, tonitruum a, exstin-
sam ipsius si est, ratio autem hujus est quoniam est clio ignis b, in c igitur nube esti, exstinguitur enira
aliqua causa, et haec, aut eadem aut alia est, et si in ipsa ignis, huic autera inest a, et est ratio b, ipsius
utiquealiaest, autdemonstrabilisest,aut indemon- a primi termini; si autem iterum hujus aiiud me-
sLrabilis. Si igitur est alia, etcontingit demonstrari, diumsit, ex reliquiserit rationibus. Ut igitur accipi-
necesse cst mediam causam prima D tur quid est,et fit notum, dictum est. Quaresyllo-
esse, etin figura
monstrari;universale enim et gismus quidem ipsius quod quid est non fit, neque
praedicativumestquod
dcmonstratur.Unus quidem modus nunc exquisitus demonstratioraanirLstumtamenestpersyllogisraum
est per aliudquod quid estest monstrarehorumenim deraonstrationera, quare neque sine demonstra-
quod quid est necesse est medium esse quid est, et tione esl cognocere quid est, cujus est causa alia,
propriorum proprium. Qoare hoc quidem monstra- nequeest demonstratio ipsius, sicut et in dubitatio-

bit, illud vero non eorum quod quid erat esse ejus- nibus diximus.
dem rei. Hic quidem igilur modus quod non sit de- CAPUT X.
monstratio dictum estprius, sed est syliogismus lo- De definitione quid est, et propter quid.
gicus ipsius quid e^t. Est autem quorumdara quaedara causa altera, quo-
CAPUT IX. rumdam autem nonest:quaremanifestum quoniam
de quid est, el quod est. eorum quae suntquid est, alia quidem sine media,
Quo autem modo contingat dicemus, iterum di- ut principia sunt, quae quia sunt et quae quid sunt,
 ;

751 AN. MANL. SBV. BOHTII 752

supponere oportet aut alio modo facere raanifesta, A dia duorum rectorum in quo
qui est in semi.
b,
quofJ quidemarithmeticus facit.Et namquequid est, circulo in quo c, ipsius a
rectum esse in c,
igitur
unilatem supponit, et quia est, sed habentium me- qui est ia semicirculo, causa est b, hoc enim ipsi
diumetquorum estquaedam alteracdusasubstantiae, a aequale est, qui vero est c, ipsi b. Duorum
et ipsius esse, est per demonstralioncm (sicut dixi- enim rectorum dimidium est, existeute igitur di-
mus) ostendere, non demonstrare. Definitio aulem midio duorum rectorum, a in c est, hoc autem
quoniam quidem dicitur ratio ipsius quod quid est, erat in semicirculo rectum esse. Hoc autem idem
manifeslumetquoniamaliqua eritratio ipsius quod est ei quod quid erat esse,
hoc significaret cum
quidem nomen, aut ratlo altera, nomina
signifioat oratione, at vero et ipsiua quod
quid erat esse
ponens: utquii significat quod quid est secundum causa monstrata est media. Hoc autem propter quid
quod triangulus est, quod quidem habentes qui est, Medorum belium factum est Alheniensibus quae .-*

quaeriiuus propter quid est. Dilficile autem sic est
accipere quaj nescimus quia sunt, causa autem dicta
est prius difficultatis, quia noquesi est, neque si non
est scimus, sed aut hoc secundura accidens. Oratio
autemuuaestdupliciterrhaecquidem conjunctione,
ut Ilias alia vero unum de uno ostendens non se-
; in b, debellaverunt enim priusinjuslos,est itaque in
cundum accidens, una quidem i;.'itur terminus est
termini, quae dicla est. Alius vero terminus est oratio
demonstrans propterquid est, quare priorsignificat
quidem, demonstrat autem non. Quae vero posterior
est, manifestum et quoniam erit ut demonslratio
ejus quod quid est, positione differens ademonstra-
tione.Differt enim dicere propter quid tonat, et quid
est tonitruus, dicel enim sic quidem propler id quod
exstinguitur ignis in nubibus Quid est tonitruus ?
:
sonus exstinclionis ignis in nube. Quare eadem ora-
tio alio modo, et alio dicitur, et sic quidem demon-
tratio continua, sic autem definitio. Amplius, est
terminus tonitrui, sonus in nubibus, hsc autem est
quae est ipsius quid est, demonstrationis conclusio,
quaj autem est immediatorum definitio, positio est C ^st sanativum, quae igitur causa est, in c quod a sit.
ipsius quid est, et inderaonstrabilis estergo defini-
;
tio una quidem oratio ejus quod quid est, indemon-
strabilis unaverosyllogismus ipsius quid est, casu
;
difTerens a deraonstratione terlia vero est quas est
;
ipsiusquid est, demonstrationis conclusio. Munife-
stum igitur ex dictis est, et dualiter est ipsius quod
causa est praeliari Athenienses ? quoniam in Sardes
cum Erethriis commiserunt, propter hoc enim mo-
tum est. Primum si bellum inquo a, priores com-
mittentes in alios b, Athenienses c, est igitur b in c,
priusenim est commilterre,Atheniensibu3,a autem
^
autem in c, sive in
b a, debellari prius incipientes, b
Atheniensibus, priores enim inceperunt, medium
itaque hic causa primum movens. Quorumcunque
vero causaest cu jus gratia, ut propterquid ambulat?
ut sanus fiat. Propter quid domus est? ut salventur
Hoc quidem gratia hujusquod est sanari, illud
vasa.
vero graliahujus quod est salvari, et propterquld
oportet post coenam ambulare, et cujus gralia opor-
tet, nihildilfert. Sit ambulare post ccenam,in quoc,
non eminere cibos, in quo b, sanari in quo a. Sit
igitur in eo quod est post ccenam ambulal, esse fa-
cere non supereminere cibosjuxta os ventris,et hoc
esse sanum, videturenim inesse ipsiambularequod
est c, b non eminere cibos. In b autem a, hoc quod
quod est gralia cujus ? b non eminere, hoc autem est
sicul illius ratio,a enim sic reddetur, propter quid b
inest c ? quoniam hoc est sanari, hoc sic habere.
Oportet autem commulare rationes, et sic singula
magis apparebunt. Generationes autem econtrario
hic et in causis secundum motum ibi enimmedium :

quid est demonstratio, et quomodo non est, et quo- oportet primum fieri, hic autem ipsum c extremum,
rumest,etquorum non est. Ampliusautem, definitio ultimumautemgratiacujus.Contingitautemidemet
quot modis dicitur, et qualiterquod quid est mon- gratiacujus esse et ex necessitate, ut per lucernae
strut, et quomodo non, et quorum est, etquorum pellem lumen egredi ; etenira ex necessitate disgre-
non, adhuc autem et ad demontrationem quomodo ditur, quod in parva est partibilius, et per majores
se habet, et quomodo contingit ejusdem esse, et poros, si quidemlumen fit disgrediendo,etgratiacu-
qualiter non contingit. ju,sutnon ofiFendamus.Nonne igitursi esse contin-
CAPUT XI. git, et fieri contigit ? sicut si tonat exstincto igne,
Per quodlibct genus causx demonslrariposse. D necesse est sizire et sonare, et(quemadmodum Py-
Quoniamaulemscireopinamur cum sciamus cau- thagorici dicunt) minaru m causa iis qui sunt in tar-
sam causaeautem qualuor sunt: una quidem quod taro,quatenus timeant. Plurima autem hujusmodi
quid erat esse ; una vero cum hoc sit, neccsse est sunt, etmaximein iisquae natura subsistunl, et in
hoc esse;altera autem quaj aliquid primo movit constanlibus haecquidem propter hoc natura facit,
quartaverocujusgratiaomnes haepermedium mon- autem est duplex,
illavero ex necessitate. Necessitas
strant. Et hocenim quod cum sit hoc, necesse eat haecquidemsecundura naturam elaptitudinem,haic
esse, unaquidem accepta propositione nonest, dua- vero violenta et conlra aptitudinem, sicul lapis ex
bus autem ad minus, hoc aiitem est, cum unum me- necessitate et sursum et deorsum fertur, sed non
dium habeant, hoc ergouno acceplo, conclusionem propter eamdem necessitatera. Sed in iis quae sunt
nocesse est esse. Manifestum est autem et sic, ab intelligentia,alia quidera nequaquam suntab eo
propter quid semicirculo? aut quo
est rectus in qnod perse frustraest, ut donius aut effigies neque
exisleiUe roctus cst ? Sit ergo rectus in quo a, me- propler hoc. Alia vero a
ex necessitate sunt, sed
753 PRIGRUM ANALYTICORUM ARISTOTELIS INTERPRETATIO. 754

fortuna sunt,ut sanita3,et salus,maxime in quibus- A posterius autemcfactum.nautem prius.Principium

cunque contingii,et sic et aliter.cum non afortuna quod proximum esl ipsi nunc,
igitur estc,propterid
geueratio Quare finid bonus alicujus gratia fit,
sit. quod estprincipium temporiSjSed c factum est.si d
aut natura.aut arte;a fortuna autem nihil propter factum est.cum igitur rf factura est.necesse csteta
aliquid flt. Eadem Hutem causaestetet in iis quaj factum essc: causa autcm est c, d enim facto, ne-
fiunt, et in factis, et fiituris, quae vere esl iis quae cesse estc factum esse.c autem facto, necesseesta
sunt, medium enim causa est;verumlamen in iis autem accipiens aliqiiod medium
prius fuipse. Si
quaj sunt quae est, in iis autem quae fiunt quae
fit, immediatum, an semper extra cadet
stabit aiicui

faotisautem facta,et futuris futura.Ut propter quid propter infinilum?nonenimcontinuumfactum cum

factus est defectu9,propterid quod inmeiJiofactaest faclo,quemadmodiim dictumest,sed inciperetamen
terra, fit enim propter id quod fit, erit autem et est necesse a medio,etabipsonuncprimo Similiter

propter id quod erit in medio,et est autem propter autom est et in eo quod er!t;si enim verum cpl di-
id quod est. Ut quid est crystallus,accipiatur quo- cere quoniam eril d.necesseest prius verum dicere
niam aqua congelata est. Aqua in quo c, congelata quoniam a erit,hujus autem causa est c, siquidem
in quo rtjCausa media in quo fc,defectus calorispe- enim d erit, prius c erit, si vero c erit,priu8 a erit.
nitus.est igitur in c quidem *,in hoc autem conge- Similiterautem et infinita est decisio et in his;non
jg
latum esse,quod est in quo est a,fit autem crystal- enim erunt quac erunt continua ad invicem,princi-
Iu9, cum fiat b, facius est autem faclo, erit autem pium autem et in his sine medioaccipiendum est.
fiituro /j.Sic quidein igitur causa,etcujuscau8aest, Habent autem sic sein operibus.Sifaclaest domus,
simul fit cum fit, et est cum est, et in eo quod fa- necesse est decisos esse lapides,etfactum esse hoc
ctum est, et futuro eodem modo. propter quid est.quoniam necesse est fundamentum
CAHUT XII. factum cpse, si quidem et domus facta est, si vero

De fieri et facto esse. fundamentum est,prius lapides esse factos necesse

In iis autem quae non simul sunt, nunquid sit in est;iterum si erit domus, similiter prius erunl pa-
continuo tempore? sicut videtur nobis alia eorum rietes(demonstratur autem per medium similiter),
causa esse,ut facti essealtera facta,etfuiurifutura, erit enim fundamentum prius.
et ejus quod fit.sialiquid antea facturaest.Est igi- CAPUT XIII.
tur a posterius facto syllogismus.principium autem In iis qux circulo gignuntur demonstrationem esse
et horum quas factasunt,unde etin iis quae fiuntsi- circularem.
miiiter, a priori autem non est,ut quoniam hoc fa- Quoniaro autem videmus iniis quse fiunt.circuio
ctum est,quod
,^ hoc posteriusfactumcst,etin
, ^..V,V. fuluro quamdam
^V-« generationem esse.et t;ontingithoc esse,
V-"- o V,

similiter est,neque enim infinito autfinito eril tem- ^ si quidem consequanturad invicem medium et ter
pore. quare quoniam hoc verum est dicere factum mini, in his enim converti est,ostensum autemest
esse,hoc verum estdicere factum esse posterius.In hociaipricEisquodconvertunlurconclusionescirculo
medio autem falsum esset dicere boc jam altero autem hocest.Inoperibusautnm videtursic.depluta
facto, eadem autem ratio est et in futuro. Neque terra, necesse est vaporem fieri, hoc autem facto,
quoniam boc factum est.hoc erit;medium enimsi- nubem,hac autem facta,aquam, hac vero facta,ne-
mul genitum oportet esre^factorum factum,futuro cesseestterram deplutam esse. Hoc autem eratex
rum futurum, cum iis qua fiunt fieri, cum iis quae principio, quare circulo circuivit, cum enim unum
sunt esse, sed futuruni esse,etes3e, non contingit horumquodlibetestalterumest,etcumilludalterum
simul esse genitum.Amplius,neque infinitumcon- etcum hoc primum.Sunt autein quaedam quaefiunt
tingit esse tempus medium,neque finitum; falsum universaliter,8emper enim et in omniaut sicseha-
enim erit dicere in medio. Speculandum ergo quid bent, aut fiunt; alia vero quidem semper non, sed
est continens? ul post id quod factum est, sit fieri sicut frequenter sunt,ut non omnishomo masculus
in rebus? an manifestum est quod non continuum habetbarbam,sedestsicutfrequenter.Taliura igitur
cum facto esse, quod fit? neqne factum cum post necesse est et medium sicutlrequenteresse.Sienim
facto esse?Termini enim suntatomi,sicut igitur ne- D a de fepraedicaturuniversaliter.el hocde cuniversa-
liter necesse est, et a de c semper,et de omni
que sunt puncta ad invicem copulata, neque quae prae-

facta sunt, utraque enim indivisihilia sunt. Neque dicari.hoc enim est universaliter.etde omni.et sem-
igitur quod fii cumeoquod factumestpropter idem per.sedsuppositum estsicutfrequenteresse^neceste
est ergo medium sicut frequenter esse quod est
quod enim fit, divisibile est; quod autem factum in

est,indivisibile est.Sicut igitur lineaad punctum se quo t. Erunt ergo et eorum principia frequenter
habet, sic quod fit ad quod factum est, sunt enim sine medio, quaecunque ut plurimum sic sunl,
aut
infinita facta in eo quod fit.manifestum autem magis fiunt.
est in universalibus.De motuoportet dicerede his. CAPUT XIV.
De eo igitur quomodo cumeoquodconsequenterfit Quo pacto dcfinilio vcstiganda sit.
generatione se habeatmedia causa,intantum acce- Quoraodo quidem sit quod quid est in terminos
ptum sit,n"cesse enim et in his mediam,et primam assignandum.et qualiter demonstratio.autdefinitio
immediata esse.ut a factum.quoQiam c factum est sit ipsius, aut non, dictum
est prius.Quomodo au-
755 AN. MANL. SEV. BOKTII 756

tem oportet venari in eoquodquidestpraedicantia, A
nunc dicemus.Eorumigiturquaeinsuntsemper uni-
cuique, quaedam se exlendunt in plus, non tamen
extra genus. Dico autem in plus esse quaecunque
insuntquidem unicuique universaliter,at non vero
et aiii, utest aliquid quod omni trinilati inest,sed
et non trinitati;sicut quod est, inest trinitati,sed et
non numero, sed impar inestomni trinitati, et in
plus est, et namque non ex-
ipsi quinario inest,sed
tra genus, quinarius quidem numerus nullum est,
autem extra numerum, imparest.Hujusmodiigitur
accipiendasuntusnueadhoc.quousquetotaccipian-
tur primum quorum unuinquodquein plussit.om-
niii autem non in plus,hanc enim necesse est sub-
slantiam rei esse. Ut trinitati inest omni, numerus
imparprimusutrobique,etsicut quodestnon men-
surari numero,et sicut non componi ex numeris.Hoc
itaque jam trinitas est, numerus impar primus,et
sic primus.Horum enim unumquodque illa quidem
imparibus omnibus insunt,ultimum autem etdua-
litati,omnia autem nulli.Quoniamautemostensum
a nobis in superioribus, quod necessaria quidem
plius, nihil relinquendum in eo quod quid est,sic
solumraodo contingit,cum enim prirriuin accipiatur
genus,si quidemalicujus inleriorum aliquara divi-
sionumaccipiat,nonincidetomneinhoc,utnonomne
animal,autlotum pennatum est,aut divisum pennis,
sed pennatum,animal omne.Hujusenim differentia
haec est. Prima autem difTerenlia est animalis, in
quam omne animal incidit. Similiter autem et in
unoquoque aliorum, et in iis quae extra genera, et
qua; sub ipsis sunt, utinave,in quaestomnis avis,
quo omnis est piscis. Sic igiturva-
et in pisce, in
denti promptumestscirequoniamnihii relictumest,
aliter autem relinquere necesse cst, et non scire.
Nihil autera oportel definienlem etdividentem om-
nia scire quae sunt.et tamen impossibiie dicunt esse
-n quidam,difrerentiascognoscere,qu3e auntad unum-
quodque non cognoscentem unumquodque,sine au-
tem differentiis non esseunumquodqu3scire,a quo
enim non difFert,idemesse huic.a quoautem differt,
alterum ab hoc. Primum quidem hoc falsuni est,
non enim secundum omnem differentiam alterum
est; multae enim sunt differentiaein eisdem specie,

suntin eoquodquid estpraedicantia,universaliaau- sed nonn secundum substantiam,neque per se.Po-

tem necessaria sunt, trinitati autem,et cuilibet alii stea cura accipiantur oppositaetdiffcrentia,etquod
sic accipiuntur in eo quod quid est accepta, sic ex omne incidit hinc aut inde, et accipiat in altero
necessitate quidem erit trinitas haec. Quod autem quod quaerilur essc, et hoc cognoscat, nihil dilTert
substantia sit, ex his manifestum est, necesse est scire aut non scirc de quibuscunque praedicantur
enira nisi hoc sit trinitatis esse, ut genus aliquod aliis differentiae. Manifestum enim est quod si sic

esse;hoc autem nominatumest,autnon nominatum vadens veniat in haec quorum non est amplius dif-
plus quam trinitati inexistens.Gonces-
erit igitur in ferentia,habebit rationem substantia3,omne autera
sum enim hujusmodi sit esse genus, ut quod insit incidere in divisionem, sisint opposita quibus ni-
quidem secundum potentiamin plus,si igitur nulli '-'
hil interest,non est petitio; necesse estenim omne
inest alii quam atorais trinitatibus,hac utique erit in altero ipsorum esse, si quidem illius differentia
trinitatise3se;supponaturenimhocsubstanliaunius est.Ad probandum autem terminum per divisiones,
cujusque esse, quaj in atomis ultimum praedica- tria oportet conjecturare, ut accipiantur praedicata
tum, quare similileret alii cuilibet,sic denionstra- in eo quod quid est, et haec ordinate quid primum
torum quidem, illi esse erit. Congruum autem est est, aut secundum.et quoniamhaec omnia sint.Est
cum totum aliquod negotietur aliquis departiri ge- autem unum horum et primum per id quod possu-
nus in atoma specie prima,ut numerum in trinita- mus sicut ad accidens syllogizare, quoniam est et
tem, et dualilatem, postea sic illorura defmitiones per genus probare. Ordinare aulera sicut oportet,
accipere tentare, utrectae lineae, el circuli, et recti erit, si primum accipiat, hoc autem erit si accipia-
anguli.Post hsec autem accipienlemquod genussit, tur quod otnnibus sequitur,illi autem non omnia,
ututrum quantitatum,autqualitatum,proprias pas- necesse est enim aliquod esse hujusmodi, accepto
siones speculari per coraraunia prima, compositis autem hoc,jamidcra inferioribusmodu9,secundum
enim exalomisconvenientia,exdefinitionibuserunt enim,aliorum primum erit, etterlium continuorura
manifesta,propterea quod principium est omnium remoto enim quod cst sursura,conlinuum aliorum
definitio,et quod simplex est, et simplicibus per se D primum erit,similiteraulemet in aliis.Quod autem
inesse convenientia solis,aliis autem secundum illa. omnia hacc sint,manitestum ex hocquod recipimus,
Sed divisiones quaesunt secundumdillerentias,uti- primum quidem secundum divisioncra, quoniam
les sunl ad hoc adeundum, ut tamen monstrant, omne aut hoc.aut illud est.esl aulemhoc,'etiteruni
dictum est prius.Utiles aulem erunt sic utique so- hujustolius(iifferentiam,extremiautemnonampliu3
lura ad colligendum quod quid est,et videbitur uti- esse dillerentiam.vel etiam statimcumultimadifTe-
que nihil monslrare, sed mox decipere omnia,tan- rentia a toto non differre specie. Hoc manifestura
quamsiex principioacceperit aliquissinedivisione. enim est, quoniam neque plus hoc opponitur. Om-
Dilfcrt autom aliquid primum et posterius pra?dica- nia enim in eoquodquiii est accipiunturhorum,ne-
mentorum prsedicari,ut est dicereanimal mansue- que deficit nihil,aut enim genus.aut dilTerentia uti-
tum bipcs, vel bipes animal mansuelum si enim ;que erit, f,'enu3 quidem igilurest primum, et cum
orane ex duobus e8l,et unum quld sit animalman- differentils hocacccptumest, differenliaBautemom-
suetum,iterum ex hoc et ditferentiahomo aut quod- nes habentur,non enim ampliua est posterior.Rpe-
libet unum sit, necesse est dividentem petere.Am- cie enim ulique dilTerret,el ultimum,hocautem di-
 757 PRIORmt-ANALYTICORUM AR1ST0TELI3 INTERPRETATIO. 758
ctum est non difFerre.Quaerere autera oportetinten- A. quidem secundum ea quae assignantur communia
dentem in siinilia.el indifTerentia.primum quid om- nomina, dicimus. Oportet autem non polum in his
nia idem habeant, postea iterum in aitera, quae in considerare.sed etsialiud aliquid videtur romrimne
eodem quidem genere sunt cum illis, sunt autem existens accipientem,posteaquibii3 hoc inh.-creat^ct
ipsis quidem idem specie,ab illis aulem altera,cum qualia huic sequantur,ut cornua hahenlibus babere
autem in his accipiatur quid omnino ideni, et in vcntres, et non utrobique dentes esse,item habere
aliis similiter,in acceptis iterum intendendum est si cornua quibus sequitur, manifeslum enirn propter
idem sit, quousque in unam conveniant ralionem. quid in illis est quod dicitur, proplorid onim quod
H«c enim erit definilio.Si vero non vadit in unam, cornua habnnt, inest. Ampliu8,a!ius moilus est se-
sed in duas, aut plures, manifestum est quod uti- cundum analoguin eli)»ere,unurn enimaccipere non
que non est unum aliquod quod praedicatur, sed est idem, quod oportet vocare seipsum, ei spinam,
plura.Ut ilico,si quid est magnanimitas quajrimus, et o?,sunt autemquaesequuntur,ethi3,tanquamna-
intendendum est in quosdam magnanimos.quossci- tura una hujusmodiexistente.Eadem autpm propo-
mus quid h.ibeantunumomnesinquantumsunt hu- sita sunt,qua3 quidemidem rnedium habent.ut quo-

jusmodi.Ut si.-^lcibiadesmagnanimus,aut Acbilles, niam omniacontrarii status,horumautem quacdam

et Ajax, quid unum omnes habent? non tolerare ^ genere eadem sunt,quaecun(jue habent diircrentias,
iojuriati.Hic enimdimicavit,illcinsanivit,hic autem ex quo aliorum aut aliter sunt, ut propter quid re-
interfeciLseipsum.IterumidemeslinalterisutLysan- sonat, aut propter quid apparct, et proptcr quod
dro, et Sot;rate,sijam indifferentesesse.et fortunati, iris omnia enim haeo quidem unum propositum
;

etinfortunali; haec duoaccipiens intendasquid idem sunt genere, omnia enim repercussio sunl,8cd spe-
habont, aut impassibilitas quae est circa fortunas, cie altera. Alia autem ex eo qu'od medium quidem
aut non tolerantia cum injuriantur; si vero nullum subalternum mediumest,differunt propositorum,ut
sit comraune.duaespecieserunt utique magnanimi- propter quid Nilus finiente mense magisfluit? pro-
tatis.Semperenimcstomnisdefiiitiouniversalis,non pter id quod hibernior est finiens mensis. Propter
enim in quodam oculo dicit sanabile medicus, sed quid autem hibernior est finiens mensis Ppropterid
aut in omni, aut in specie determinans. quod lunadeficit.IJsecenimsicsehabent adinvicem.
CAPUT XV. CAPUT XVII.
Speties facilius quam genera definiri. De causis et effedis, et an unius plures sint cnusx.
Facile autem est magis singulare definire, quam De causa autem,et cujuscausa est dubitabit ali-
universale,unde oportel a singularibus inuniversa- quis, nunquid cum causatum est,et causa est.ut si
lia ascendere.Et namque aequivocationes magisla folia fluunt, aut deficit luna, et causa deficiendi,vel

tent in universalibus quamin indifferentibus.Sicut '-'

folia cadendi erit,ufc si hujus est lata habere folia,

autem in demonslrationibusoportelsyllogizari inesse deficiendi autem terram in medioesse.Sienim non,

sic et in terminis clarum : hoc autem erit, si per ea aliqua alia erit causa ipsorum, si vero causa sit,et
quaesecundum unumquodque dicuntur,sit in uno- causatum simul,ut si in medioestterra,deficit,aut,
quoque jjenere definiri separatim, ut simile non si lalum est folium, folia fluiint si autem sic est,
;

omne, sed in coloribus et figuris, et acutum,quod simul utiqueerunt,etdemonstrabuntur perinvicenr.

est in voce,et sic in commune erit ire,timentem ne Sil enim folium fluerc in quo a,lalum autem folium

aequivocatio contingat.Si autem non oportet dispu- in quo &,vitis vero in quo j.si igiturin est a,om-
/>

tare in methaphoris,manifestura est neque definire
metaphoris,nequequaecunquedicuntur inmetapho-
disputare enim erit necesse in metaphoris.
ris,
ne enim latum foHum habens folio fluit, c autem
inest 6,omni3 enimvitishabet latafolia,et ain c est,
omnis vitis folio fluit causa est b medium. Sed et
:

CAPUT XVI. quoniam latis foliis vitis sit,est propter id quod fo-
Anatomen el analogiam terminandis problemalis lio fluit demonstrare. Sit enim d latum quidem fo-
momentum habere. lium, e autem tolio fluere, vitis vero in quo f. In /
Ut habeamus proposita,eligere oportet decisiones igitur est «,etenim folio Unit cmnisviti3,in e autem
et divisiones,sicautemeligeresecundumsubjectum
d d est, omne enim fluens folio,latum est folium ha-
genus commune omnium.Ut si animalia sint quee bens omnis itaque vitis latum est folium habens,
;

considerantur qualia omni animaliinsunt.Acceptis
autem his,reliquorum primoqualiaomniscquantur,
utsihocestavis.qualiaomnisequanturavietsicsem-
proxima.Manifestumenimestquoniam habe-
perilli
biiDUsjam dicerepropter quid insunt sequentia iis
quaasunt sub communi,ut propter quidhomini aut
equoinsunt. Silautemanimalin quo a, b autera se-
quentia omni animali,in quibusautem sunt (?rf c,si-
cutquaedam animalia,manitestum igilur est propter
causa autem est folio fluere.Siautem non contingit
casus esse ad invicem, causa enim prius est eo cu-
jus est causa,etdeficiendiquidem est causa,terram
esse in medio,ejus autem quod est in medio terram
esse, non esl causa deficere. Si igitur per causam
demonstratio est, propterquid est, si vero non per
causara ipsius,quia,quoniam quidem terrain medio
est cognovit.propter quid autem non.Quod autem
non, deficere causa sit in medio esse, sed hoc, de-

quod est b in d, propter a enira, similiter autem et ficiendimanifestum est;in rationeenim deficiendi,
Ib aliis, et semper in aliis eadem est ratio. Nunc inest quod est in medio,quaremanifestumestquod
759 AN. MANL. SEV. BOETH 760
per boc illud cognuscetur, sed, non hoc per illud. A. convertitur, primura autem universale, cui unum-
Ancontingit unius pluresesse causas?et namqufcsi quodque qiiidem non convertitur, omnia au-
est idemde pluribusnrimispraedicari primo,sit a in tem convertuntur, et non excedunt, ipsis d
b primo existens, et in c alio prirao, ct hoc sit in d, igitur cansa ipsius a est h. Oportet ifaque a
hoc voro sil in e, erit itaque a in rf et in e, causa in plns quam h extendi; si vero non, quid magia
autem quod a sit in fiquidem ^,in e autem c;quaro causa erit hoc illius? Si igiturin omniljus e est a,
cum causa sit,necesse est rem omnem esse,sed. res erunt aliquid illa unum omnia aliud quam ^.Si enim
cum sit, non necesse estespeomne quodcunque sit non, qunmodo erit dicere quoniam in quo est e sit
causa, sed causam quidem necesse est esse,non ta- a, omni ? in quo autem a non omni sit ? e? propter
men omnem.An semper universale propositum,
si quid enim non eritcausa aliqua ut a sit in omnibus
et causa totum quiddam est,etcujus est causa uni- rf? sed nunquid et quae snnt e erunt aliquod unum?
versale?ut foliofluere intoto quodamdeterminatum considerare oportet hoc.et sit^.contingit igitur cjus-
est, et species ipsius sint. Universaliter igitur aut dem plures causas esse, sed non eisdem specie. Ut
plantis,aut hujusmodi plantis.quare et medium ae- longfe vitae quadrupedia,non habere choleram causa
quale oportet esse in his et cujus est causa.et (;on- est, volatilia autem, sicca esse aut altera aliqua, si
verti, ut propler quiri arbores folio fluunt, si ergo aiomum non statim veniunt,et non solum
g autem in
propterdensitatem humidi,sivefoliofluitarbor,opor- unum medium, sed plura, et cau?ae plures sunt.
tet esse densitatem, sive densitas est non in quali- Utrum autera causa mediorum,quod ad universale
bet, sed in arbore, est folio fluere. Utrura autem primum est, aut quod ad singulare singularibus ?
contingatnoneamdemessecausamejusderainomni- Manifestum igiturest ea esse, quae proxima uni-
bus, sed alteram, an non? an siquidem per se de- cuiquecuicausaept.primumenimsub universalies-
monstretur,aut non secundum signum autaccidens? se,haec est causa,ut in rf,sit quod est a,causa pst c,
non potesl esse. Ratio enim extremi, medium si ; in d quidem igitur essea,caus.i est c,in c autem b, in
vero non sic contingit, est autem et cujus causaet hoc autem, eadem est. De syllogisn^o igitur, et de
cui, considerare secundum accidens, non tamen vi- demonstralione, quidque unumquoqueest, et quo-
denturproposita esse.Si autemnon,similiter se ha- modo fit,manifestum est,simul aulem et de scientia
bebit medium,siquidera sunt aBquivoca,aequivocura demonstrativa, idem enim est.
raedium est,si vero sicut in genere,similiter se ha-
GAPUT XVIIl.
bebit, ut propter quid comrautabiliter, analogum,
Quomodo principia cognoscanlur,et quis principio-
aliaenimest causa innunDeris,et in lineis,et eadem rum sit habitus.
quidem inquantum lineae,alia,inquantum autemha- De principiis autem qualiter fiunt cognlta.etquis
p
bens augmentum huju8modi,eadem,sicin omnibus, e3t cognoscens habitus, hinc est manifestum,dubi-
Similem autem esse colorem colori.etfiguram figu- tantibus primum.Quod quidem igiturnon contingit
rae,aliam esse causam alii,aequivocum enim estsi- scireper demonstrationem,noncognoscentem prinia
mile in his.hic quidemest fortassissecundum ana- principiaimmediata, dictum est prius, immediato-
logiara hnbere latera etaequales angulos,in colori- rum autem cognitionem utrum eadem est, an non
bus autem unumsensum esse,autaliquid aliud hu- eadera,dubilabit utique aliquis.Et utrumscicntia in
jusmodi,quae autem secundum analogiam suntea- utroque cst,an non,anhujus quidem scicntia.illius
dem,etmedium habent secundum analogiam.Habet autenr. alterutn aliquod genus sit. Et utrum cum non
autem sic conaequi causa ad invioem, et cujus est insint habitus, fiant, an cum insint, lateanl. Siqul-
causa,etcuiestcau=<aunumquodque quidemaccipien- dcra igitur habemu:» ipsos.inconveniens eat^contin-
ti,etcuju3estcau?ain plusPst,utqiiatuor<iequalesqui gitenim cprtiores habere coumitiones deraonstra-
suntextra,in plus sunt quam triangulus,aut qua- tione, ot lalere.si autcm accipiamus non habentes
drangulup,in omnibus autem ut in aequalibus est, prius.qualiterutiquecof?noscamiis,etaddiscamusex
quaecunque pnim,quator aequales qui sunt pxtra,et non praepxisfenti cogTitione? irapossibile enira est,
medium similiterest.Estautem medium ratio primi sicutin domonstratione diximus. Manifestum igitur
extremi.ex quoomnpss.-sienti.-Bperdefinitionem fiunt D estquonianinequn habere possihile Pst(nequeigno-
utfolioflueresimiIitersequiturviti,ptexceIlit,etficui rantibus)etncquo nonhabontibus habitum lieri.Ne-
ptexcellitjsed nonomnia,sed aeqnaliasunt^si veroac- cesseestitaquehaberequamdamquidempotentiam,
cipiasprimum medium, ratiofluendi foliisest,eril non hujusmodi autem habere quae est his honor.i-
enim primum quidem in aitpra, medium, quoniam bilior secundum certiludinem. Videtur autcm haec
hujusmodi sunt omnia.deinde hujus medium.quo- omnibu<ino3seaninialibiis,habent onim connatura-
niamsuccusdsnsatur^aul.quiddiimaliud hujusmodi. lem potentiim judioativam,quam vocani sensum.
Quid uitpmestfolioflui^re^dpnsari in contaclu semi- Cum inf^it auterasensus,iniisqiiidem animalium (It
nis s-iceum.In figurisaulem sicassignabitqu.rrenti- manfiosensibiliSjinaliisautem non fit,inquibuscun-
busconspcutioncm causae,etcujusestcausa,sitri qui- queigiturnon fit,aut omnino.aut circa quae nonfit,
dem in h omni, b autem in unoquoquc eorum qu.-c nec estin hiscognitioextra quod scnliunt;in quibus
sunt d,in plus autem, b igitur universale utiqiie ip- autemincst scnlicntibus hiibere unum quiddaMi in
sis inerlt d; hoc autem dico universale, quod non
animaraultisquidcmfactishujusmodijamdjfferentia
761 PRiORUM ANALYTICORUM ARISTOTKLIS INTERPRETATIO. 762

quaedam fit, utinhisquamdam sit nerirationem ex A. "t hujusmodi animal, quousque animal, hoc et in

laliuin niemoria.in aliis v^ro non F,x sensu igilur fit similiter.Manifestumipiturestquoniamnobisprima
memoria, sicut dicimus. Ex memoria aulem niulto- inductione cnf^noHcere necessarium est, etnHmqiie
tie-i ejuaiipm laota, e.xpe:"imentum. MulUe eniin me- et sensus sic universale facit Quoniam autem circa
moriae numero o.xperimentum unum,exexperi-
est intelligentiam habituum quibus verum d;cimu3,alii
mento aut ex omni quiescente univer.sali in animi, quidein seinper veri sunt, alii recipiunt falsitatem,
uno praeter multa (qund cum in omnibus unum sit ntopinio et ratin, veraaiitem semper sunt scientia
:

illud idem)arti9 pnncipium, et scientine.si quidem ctintellectus.et nihil estscientiacertius aliud genus
igitur circa generationem artis est.si voro circa ens, quamintellectiis, principia autem dcmnnstraiioni-
scientiae. Neque igitur insunt determinati habitus, bus noliora sunt, scientia autem omnis cum ratione
ncque abaliishabitibus fiunt nolioribus,sedasensu. est, principinrum scientia quidem non uti(|ue erit.

Ut in pugna eversione facta, uno stanle,alterstetit, Quoniam autcm nihil verius contingit efse scientia
postea alter,quousque in principium veniant,anima quam intellectum, intellectus utiqueerit principio-
autem hujnsmodi. cum sit quali? possit pati hoc, rum.Ex hisconsiderantibuset quoniam demonstra-
Quod autem dictuni ost, aate, sed non clare dicLum tionis principium non demonstralio, quare neijne
est,iterum dicamus;stanteenimunoindifrerentium, n scientine scientia, si igitur nullum aiind prr-eter

primum quidem anima universaleest.eE namque

in scientiam habemus genus verum,inielleclus utique
sentire quidem singulare, sensusautem universalis eritscientiaeprincipium,et principium quidem prin-
est, uthoniinis non Calliae hominis. Iterum in his cipii erit utiqiie: omne autem similiter se habet
statur.quousqueuti impartibilia stentet universalia, ad rem omnem.

AN. MANL. SEV. BOETII

INTRODUGTIO AD SYLLOGISMOS GATEGORIGOS.

Multa veteres philosophiae duces posteriorum stu-
diis contulcrunt, in quibus priusquam ad rcs pro-
funda mersas caligine pervenirentqundam qnasiin-
telligentiaeluctatiooepraeluderent:hincinstitutionuro
brevior compendii facilitate doctrina, hinc per ea
quaeilli TrpoXeYoiJi^^^^o^*'^'''*'^ intelligentiam prom-
ptior via mnnitur. Hujusiirituraemulus providentiai
staluiobscurarum aditusdoctrinarumpraeanissaeins-
titutionis lucc reserare.etpraesentem operam syllo-
gismi? quorumconnexionibusomnis ratiocontinetur,
addicere, raodumqueeum custodiredicpndi,utfaci-
htati atque intelligenliae servientes.astringam.us
veteribusdictalatius,enuntiata breviusporrigamus,
obFSL-urata improprii novilatesermonisconsueti vo-
cabuli proprietate pandamus. Sed qui ad hoc opus
lcctor accedit, ab eo priraitus petilum velimus ne
in hid qua; nunquara alias attigeritstatira audeatju-
dicare,nevesiquid in ludo puerilium disciplinarum
rudis a'!huc et nondura firmus acceperit, id am-
plexandum alquo etiarn colendura putet; alia enira
teneris atque imbuendis adhuc auribus accomoda-
prehendii discendi vetus ac longi, segnities,ut at
arreptissemel opinionibiisnnn recedanl,ne in sene-
ctute discendo, nihil usqiiein senectutem didicisse
videantur},si,inquam,malunt vindic.ire quara ver-
tere qnae vulgatis semel studiis imbiberunt, nemo
expetit ut priora condemnent, sed ntmajora quae-
C dam construant atque altioraconjungant Non enim
una atque eadem diversarum ratio discipiinarum,
cum sit diversissimis disciplinis unaatque eadem
substantia materies.Aliter enim de qualibet oratio-
nis parte grammatico,aliter dialectico disserendum
a est.ncceodem modo lineam vel superficiemmathe-
maticus ac physicustractant. Quo fit ut altcra alte-
ram nonimpedi itdisciplina.sed muUorum conside-
ratiimeconjunctafiat veranaturaeatqueex omnibus
explicatacognitio.Sed de hishactenus ;nunc de pro-
positis ordin imur. Qiioniam igitur nobis hoc opus
est in categoricos syllngismo3,syllogismorum vero
compagn propositinnibustexitur.propositionum vero
partes sunt nomen et verbum,pars autem ab eo cu-
jus pars est, prior est de nomine et verbo, quae
;

ta, alia lirmis ac robustioribus doctrinaraentibus, r. prima sunt, disputatio priina ponatur, dehinc de
reservatur.Qiiaresiquidestquod discrepet.nestatira propositione ad ultimum de syllngismorum con-
obstrepat,sed rationeconsulta.quid iyse sentiatquid nexione tractibitnr. Nomen est vox significativa sc-
nos afferamus, veriorementis acuminoetsubtiliore cundum placitura siac tempore,cujus nulla pars si-
copsideratione dijudicet. Idem namque eveniet, ut gnificativa estseparat;t; qua> diffinitio paiilo ennda-
quaein primo stalimstudendi aditu didiceriinl.pers- Nomen enim vocem esse dici-
tius explicanda est.
pecla pcnilus ac pntius deprehensa conteranant.At m:is, quoniam vox nominum gcnus est omne ;

si jam quisqie 5uae sciectiae defensor esse cupidus autem genus de sua specio praedicatnr, omnisque
malit (habent hoc quoque vitii homines quos com- dilflnitio a genere sumitur, ut si ditfinias hominera
763 AN. MANL. 8EV. BOETII 764
prius animal dicas,quod est genus. Post vero diffe- A q"od vir fortis cum unius
accentus intentione pro-
rpntias jungHS quae sunt rationale et morlale. Ita latum non est oratio, sed nomen, cujus partes no-
igitur nos quoque in nominis difinilione vocem qui- mina esse nonpoterunt,ac8i nominanon aunt, cum
dem utgenus sumimiis.caetera autem voci quasi dif- nequenaturalesalTectus neque actus,utverba signi-
ferentiasaggregamus.velutquod nomen designativa ficenl, omnino non nihil designant. Quare conclu-

vox dicitur. Sunt enim voops quae nihil designant,
utsyllabffi,nomen vero designativa vox est.quoniam
nomen designatidsempercujusnomenest.Secundum
placitumveroadjunctumest.quoniamnuUumnomec
natura significat, sed secundum placitumponentis
constituentisquevoluntatem. Iliudenim unaquaeque
dendum est,cumquaelibet voces propriam significa-
tionem tenent, non partes nominum, sed ipsa «sse
nomina,cum vero uniusformam nominis copulave-
vint.eo considerantur ut partes vim propriaesigni-
ficationis amittere.Sed de his in commentario libri
riEpt 6p[jLrjvia<; Aristotelis satisdictum est, etmajor

res dicitur quod ei placuitqui primusrei nomen im- ejus rei tractatus fst quam ut nunc tolus valcat ex-
pressit.Aliaeenimsuntvocesnaturalitersignificantes, pediri.Sed quoniam sunt quaedam vocesquae et de-
ut canumlalratus, irascanum significat, et aliaejus signativae sunt et secundum placitum,et sine tem-
quaedam vox blandimenta gemitus etiamdesignant
;
pore,quarumque partes nihil extra significant, ne-
dolorera,sed nonsuntnomina,quianondesignantse- n que tamen proprietatesnominisnaturamque obser-
cundum placUum, sed secundum naturam. Sine vent,diecernendae prius sunt,additisque differentiis
temporevero.quodetverba voces sunt significativae a nomine scgregandap,ut quae sit vis nominis evi-
et secundum placitum.sed dislantanominibus,quia denter appareat.Adjecta enim semper negalio no-
nomina quidem sine tempore sunl, verba vero cum mini, vocem dubiam facit, quae neque verbo neque
tempore.Cujus nuUapara significativaest separata, oraUoni,etsi interius consideratum sit,nequenomi-
nomina aborationedisjungit.Orationamquevoxest homo,vox est
ni possit annecti,ut si quis dicat,non
significativasecundum placitum et aliquoties sine significativa. Designatenim quidquid homo non
tempore,ut hicversus : NerineGalathea thymo mihi fuerit.secundum placitum. Easenim omnino partes
dulciorHyblffi.Sed oralionis partes, separatse a tota habet quis ad significationem vel nej^ationis vel ho-
oralione,designant :nominum vero nihil extra de- minis placitum vocabula ponentis assumpsit. Sine
signat,atque in illisquidem nonjinibus quae figurae tcmpore,quae res eam vocem quae dicit non bomo
Bunt simplicis nihil pars omnino significrire manife- separat ac sejungit a verbo,cujus partes nihil extra
stum est, ut in eo quod est Cicero.nulla pars sepa- significant, ne oratio esse videatur.Non homo enim
rata designat neque ci, neque ce, neque ro. At si vox sejuncta est ex negativa particula ethomine,
nomencompositum fiat^significarealiquid separatae
p quae in eodem nomine separata nihil designant,si-
partes videntur;sed in eodem nomincquod exutris- gnificatenim non homo, vel equum,vel canem,vel
que compositum est,separata3 nihildesignant, ut si quidquid (ut dictum est) non homo non fuerit.Sed
dicam magister^parles ejus nominissunt magis at- quae est negativa,neque hominis,nequeequi,neque
que ter, quae sumpta extrinsecus et a nominis parte ulius substantiae significatiouem tenel. Item homo
separatas significatione non carent,utraque enim ad neque canem, neque quidr;uid homo non fuerit,si-
verbihlitersignificatquHnlitatem ;sed cum raagister gnificare potest; quocirca in ea voce quae est non
quod cst compositum nomeu alicujus artis peritum homo partesnihil separatae significantejusreiquam
doctoremque significet, magi.t nequepartem docto- lota vocis compositio designabat.Atque ideo nec in
ris.neque totum doctorem poteritdesignare.Eodem oralione quidc^m poni potest.Si quis enim eam vo-
quoquc modo ter,ne(\ne in toto significat, nequein cem quaeestnon honio oralionem concedat, nihil
parte doctorem,id est,rem illam quae magistri vo- aliud eam esse fatebiturquam negationem. Negatio
cabulo subjecta est nuUa ralionedesignat.Composi- autem omnis vera veltalsa est.Quiautem dicit non
torum ergo nominum partesnihil ejus rei quam in homo,neque veritatem nuntiat, neque mcndacium.
unum convenientes vocabulum designabantdisjun- Praeterea ab omni negationesi quis negativum sejun-
ctae distractaeque significant; alia vero significare gat adverbium, affirmatio relinquetur ; ab ea autem
possuntjsed tunc non partes nominis,sedipsa sunt D voce quae est non homo, si quis aufert id quod est
nomina Quod enim conjuncta significant,id divisa negativum adverbium,homo relinquetur,quod non-
atque seposita non designant. Juncta autem wa^ts dum est affirmatio.Quocirca si non homo hcec vox
et ler doctoris significationem tenebant, separata negatio esse non potest,nihil autem aliud esse vide-
igitur omnem significationem doctoris amitunt.
Sed retur si esset oratio,concludendum estnegationem
ne quis superius posiLo calumnietur exemplo, nec junctam cum nomine orationcm esse non posse.No-
magister compositum nomen esseconcedat, virfor- men enim omne certum aliquid definitum(|uesigni-
tis e«sc compositum nomen,si uno prnferatnr ac- ficat, ut homo, equus, canis et caetera non hoiiio ;

cenlu nullus negabit, cujus partesvir atque fortis autem voxautertquidemquod significaiur anomine,
quod in eo quod est vir tortis significaredicantur, nec praescribitquid ipsesignificet.Quocircaquoniam
non jam nominis partes,sed ipsa sunt nomina,nec significatquidem aliquid, scd non finitum Degatio
vir fortis unius erit nomen, sed potius oraLio, quae juncta cum homine,infinitum nomen vocetur. Ad-
duorumnominumcollatasignificalioDeconviDcitur, denda est ergo diffiDitioni nomiDisdiiTereDtiayScili-
765 -fift^f^t^ f AMM VTTmUTTM
. AfiTSTnTRI.TS TNTRT^ PRRTATIO. 766

cet utnomen sit quod cum caeteris qua3 dicta sunt A vocabulamanifestum est.recte dicis verbumsemper
sit dpfinitaBsignilicalionis.JamverocHsus nominum signilicationis temporis habere prajsenlis, ut currit
non altius intuentibus nomina videantur.Quid enim aut vincit.Curret autem autvincet, etcucurreritaut
Caloni3,etCaloni,atque hujusmodi voces quaj rectis vieerit,non sunl verba,scd verborum casus.scilicet
nominibus mflectuntur, nomina esse non existi- quiaapracsentis temporis significatione flectuntur ;

met? Sed h.-cquoque voces a nominc quadam difTo- est ergo vcrbi plcna dillinilio sic Verbum est vox
;

rentia discrepabunf. Omne enim noraen junctum
cum est verbo,enuntiationem redditacsuscipitmen-
dacii veritatisque naturam,ut Cato est,vel dies est,
at si est verbum casibus adjungatur,neque enuntia-
tio sit, neque plena senlenlia oralionis absolvitur,
ut Catonis est,nec scntentiam habet absolutam, nec
veri aliquid potesl notare nec falsi,
non nomina.sed casus nominum nuncupantur.Nam
cum id a quo quidquam flectitur primum sit,illud
vero quodabinflexioneprimi nascitursitsecundum,
neque idemprimum ac secundum esscpossit,mani-
festumestcasusnominumnon idemessequodnomi-
na: idcirco caeteros quidem genitivum,dalivum,ac-
cusativum,casusappellantgrammatici,primum ve-
significativa secundum placitum cum significatione
temporis,cuju3 nulla pars significativa estseparata,
aliquidfinitumdcsignansetpraesens.Restatigitur ut
deoralionedicamus,sed prius videluresscmonstran-
dum utrumnc nomen el verbum sola in partibusora-
tionis ponantur,an ut gramniatici volunt et reliquaj
atque idcirco oralionis partibus debeant aggrtgari. Grammatici
cnimconsideranlesvocumfiguras,octoorationispar-
tes annumerant.Philosophi vero, quorum omnis de
n noraine verboquc tractatus in significationeest con-
8tituta,dua3 tantum orationispartesesse docuerurit,
quidquidplenan: significationemtenet,siquidemsine
tempore significat, nomen vocantes, verbum vero
si cum tempore atque ideo adverbia quidem alque
:

rorectumacnominattvumquodhiclocumprincipem pronomina nominibus jungunl,sine tempore enim

in significatione possederit.Faciemla est igitur no- quiddam constitutum dolinitumque significant,nec
minis plena neque ullo diininuta dilfinilio sic : No- interest quod flecti casibusnequeunt,nonest hoc no'
men est vox significativa secundum placitum sme minum proprium ul casibus inflectanlur.Suntenim
tempore,cujus nulla parssignificativaest separata, nominaquaj a grammaticisraonoptota nominantur,
aliquid finitum designans,cum est verbo conjuncta participium vero quia temporis significationem tra-
faciens enuntiationem. Separat igitur nomen vox hit,etsi casibus efTertur^verbo tamen recte conjun-
quidemabarticulisatqueinanimatissonis; designa- gitur.Interjeclionesaulem siquidem,naturaliter si-
tiva vero a vocibus quee nihil signific.int secundum , gnificent, nec verbo. nec nomini copulandae sunt;
placitum a vocibus aliquid natura significantibus, verbi enim ac nominis diffinitiones non habent esse
sine tempore a verboquodatemporis significalione naturalia,sed ad ponentisplacitum conslituta,atquo
non recedit,cujus nulla pars separata significat,ab C ideo nec in orationis partibus numenibuniur.Oratio
oralione,cujus quemadmodum partes extra signifi- enim positione signilicU.nam si naturaliter signifi-
cent, paulo posterius disseram; aliquid deOnitum caret oratio,non diversa genles orationes loqueren-
designans.ab his vocibus quae nomen negationem- tur.Si quaevero intcrjectionem posilione significant,
que conjungunt et nomina faciunt infinita,cum cst quoniamfinitamsinelemporeatrectionemdesignant,
verbo facians enuntiationem,a casibus quicumest recte nominibus annumerantur.Quae vero ipsae qui-
copulati non possunt plenam perficere atque expli- dem nulla propria sii.'nificaLione niluntur.cum aliis
care sententiam.In verbo quo lue eadem lere cun- vero juncta^ designant,ut conjunctiones atque prae-
cta conveniunt^nisi quod in significatione temporis positioues,illae ne partes quidem orationis esse di-
a nomiue separatur. Omne enim verbum actionem cendee sunt; oralio enim ex significativis partibus
passionemve designat,quae fieri sine temporis nota- juncta est. Quocirca recte nomen ac verbum solae
tionenon polest. Est itaque verbi diffinitio haec .•
orationis partes esse dicuntur.Oratio est vox signifi-
verbum est vox significativa secundum placitum cativasecundum placitum,cujuspartes aliquidextra
cum tempore.cujus nulla pars significativaestsepa- significant utdictio,non ut affirmalio. Oratio igitur
rata.ul currit, vincit; sed si verbis negativa copu- habet simul cum verbo et nomine coramune,quod
lentur adverbia, fiunt infinita verba.sicut fieri no- D voxest.quod significaliva est,quodsecundum plac
mina diximus inlinila, ut cum currit, aut vincit, tum est.Seoaralim vero cum nomine illi commune,
certumaliquid finitumvedesignet,additanegatione, estquod aliquandosine tempore est, ut Virgilianus
id quidem quod a verbo designatur intercipit,quid quem supradiximus versus: NerineGalathea lhym,o
veroaliud fieri dicattalisignificatione non terminat; mihi dulcior Hyb]ae,et qui seguitur: Candidior cy-
prajterea negatio juncta cum verbo sive in eo quod gnis,hedera formosiur alba.Cum verbo aulem quod
est, sive in eo quod non est, recte dici potest, ut interdum cum temporis significatione profertur.ut:
homo non currit. Non
autem orationem aul
esse Si qua tui Goridonis habet te cura, venito. Diifert
enunliationem negalivam illa prorsus argumenta autem ab utroque quod partes oralionis a tota sepa-
mon3trabunt,qu3e infinitum nomen aboratione aut ratae oratione significant.Sunt enim partes orationis
negatione div;debant. Sed quoniam principaliter nomen et verbumquaj sij;nificativaessedumdeodif-
praesentiaquaeque sentimus, his autem rebus quas finiremus ostendimus.Significant igitur partes ora-
praeaenti sensu concipimua indiiaesse a mortalibus tionis ut diclio,non ut alfirmatio.quanquam aliquo«
 :

767 AN. MANL. SEV. EOETII 768

ties quifJem ut affirmatio, sed non semper tamen, A. negando ambi-

lares vero quae vel affirmando vel
semperautem ut dictio Esl enimdiciiosimplexverlji tum partem redigunt,ut qui-
subjecti universalis in
ac no;ninis niincnpalio. Nam cum dicimus, si dies dam homo sapiens est,quidam homoeapiens non est,
est, lux cst, hanc totam orationem si dividere in hic enira universalitas hominis,adjecta particulari
partes velimus, scilicet dies est, lux est, utraque determinatione minuta est,atquein partem rcdacta.
pars ut affirmatio significabit.dies est,lux est,af(ir- Indefinitae vero sunt quae absque universalitatis et
mationes cssc manifestum est.At minulatim tota
ai particularitatisdeterminationedicuntur,utestbonf",o
orationis membra carparaus, usque in nomina ac sapiens.non esl homo sapiens.Singulares vero sunt
verba postrema fiot resolutio.Dicemus enim partes quae de singulari aliquid et de individuo affirmando
esse suporius positae orationis, dies etluxetest.quoe negandove proponunt,ut Socrates sapiens est, So-
per 90 prolata non sunt affirmationes, sed t:intum crates sapiens non est. DilFert autera particularis
dictiones.Omnis vero oratio,quoniam cx verbis no- propositioasinfiulari.quod particularisquidemunun:
minibusque consistit.in nominaet verba solvi potest. aliquem subj'cit,nec quis sit iste designat, ut qui-
Non enim omnem orationemin affirmationem cedi dam homo sapiens est,quis iste bomo sit.proposilio
possibile est, veluti si quis dical lux est, hujus par- non declarat.Singularis vero unumaliquem sumit,
tes suntjlux atque est, quas non esse affirmationes, n et quis isle sit significat, ut Socrates sapiens est,
sed simplices dictiones nullus ignorat. Cum igitur unumenimethuncSocratemsapientem esse propo-
oratioquidem non semper in affirmationem solvi suit.AmpIiusparticuIarisomnisuniversalemquidem
queat semperautem in simplices dictiones, jure di- terminum ponit,sedei detrahituniversalitatem,dum
ctum estorationispartes extraaliquiddesignarenon qualitatcnparticularilasadjungit.utin propositione,
ut affirmationes, sed potius ut dicliones. Orationis quidam homo sapiens est.Homo universalis est ter-
autem spccies(ul arctissime dividamus) sunt quin- miinus, multos enim propria pra;dicatione conclu-
que, interrogativa, ut Quo te, Meri, pedes ? an quo dit.Sed quia dicitur quidam,ad unum homo redigi-
via ducit in urbem ? Imperativa, ut Suggere tela tur, qui universale persisteret, nisi particularitas
mihi. Invocativa, utDii maris et terrae, tempesta- fuis8etadjuncta;insingularibusveropropositioaibu3
tumque potentes.Deprecativa,Ferte viam.venti, fa- praedicato termino semper indlviduum supponitur,
cilem.et spirate secundi.Enuntiativa,Est, mihi dis- ut Socrates sapiens est.Socratesenim singularisest,
paribus septem compacta cicutis Fistula. Quarum atque individuus; idcirco igitur illaparticularispro-
quidem praeter enuntiationem nullavelessealiquid, positio quae partem ex universalitatem detrahit,haec
vel non rsse designat. Gaeteraenamque vel interro- singularis quae in singularis alqueindividui praedi-
gant, vel invocant, vel imperant, vel precantur. catione consistit. Simplicium vero enuntiationum
Enuntialiovero semper esse aliquid aut non esse si- partcssuntsubiectumatquepraedicatum.Subjectum
gnificat.Atqueideo sola enuntiatio estjn qua veritas est quod praedicati suscipit dictionem,ut in ea pro-
vel falsitasinveniriqueant.Undectiam cnuntiationis positione quae est,Plato philosophus est.Plato sub-
nascitur ditfinitio,est enim enuntiatioquasverumfal- jectura est, de ipso enim philosophus praedicatur,
sumve denuntiat.Hancetiam proloquium vel propo- et in eo philo.-ophi suscipit dictionem.Pr.fdicatum
sitionem Tullius vocat, quaequidem partim simplex, vero est quod dicitur desubjecto,ul in eadem propo-
partim composita. Simplex est quae conditione se- sitione, philosophus dicitur de Platone subjecto,
posita esse aliquid velnoncsseproponit.utPlatophi- sem.per enim quod sut)jeclum est vel minus est,vel
losopbusPst.Composita vero qiiae exduabus simpli- aequalopraedicato: minusquidem ut in ea propositio-
cifjuscopulanteconditioneconsistitutPlatosidoctus ne de qua paulo anle tractavimus.Plato cnim philo-
est,philosophusest.Simpliciumveroenuntiationum sopbinonen non potestaequarenequesolusPlatophi*
alias in qualitalesitas,alids inquantitateditferentias losopbusest;eequalisveroestsubj'.ctustermiriUppraD-
inveniraus. In qualitatequidem quod alia affirmati- dicato, ut si quis dicat, homo risibilis est, homo
va.alia negativaest.Enuntiatio affirmativaestenun- enim qui subjectus osl terminus praedicato risibili

tiatio aliquid de aliquo significans.ut Plato pbiloso- coaequatur.Unde fit ut possit reddi reciproca praedi-

phus est,philosophum de Platone praedicamus. Ne- *^ subjectum praedicatumque

catio, scilicet, ut vices
gativa "ero est enuntiatio ali(|uid ab aliquo pra?dica- permutentjsubjectumquefiatquo pratanteapraedi- I

tionesejungens, ut Plato philosophus non es^, phi- catum,versoqueordineprff;dicetur quod fuerat ante
losophum enim a Platone tali praedicatione sejunxi- subjectum.ul si dicatur quod risibileest homo est;
mus Secundum quantitatem vero differentiae enun- omnia enim quae sunt aequalia de se invicem praedi-
tiationum sunt,quod aliae quiilem universales aliae cantur.Ut vero id quod subjectura est majus possit
particulares sliae indefinitae, alio singulares. Uni- esse praedicato,nullaprorsusenuntiatione continsit,
versales sunt quae siveaffirmcnt,sive negent,univer- ipsa enim praedicata naturaminoraesse non patitur.
saliter tamct; enuntiant universale subjectum,ul Sed quod aequale vel majus est.id semper de aequali
omnis homo sapiens esl^nullus homo sapiens est, vel minore praedicatur. Has vero enuntiHtionum
homo universale quiddam est. Multos enira sub se partes, id est pra;dic.itum atque subjoclum ter-
individuoscoercetetcontinet.quiuniversalilerenun- minos appellamus. Termini vero dicuntur quod
tiantur,dum eiomnis vel nullusadjungitur.Particu- in eos postrema sit resolutio : itaque in singu-
 E

769 — RIORTTM ANAJ ^yTir ORTIM AHT R TOTrU-ia TNTRirnivgT * T fr>

.
779
laribuH vel indefinilia propositionibus duos ter- A enim propositio hominem subjicit.et praedicat sa-
minos semper invenimus, et verbum quod pro- picntium, et cum ulroque lermino congruani.sunt
positionis determinet qualitatem,ut in propositione tamen diversiB,quoniam hspc affirmatio est, illa ne-
qua diciraiis.Socrates sapiens est, SocratCK quidem gatio.Et hoc quidem exempli gratia dictum sil, p!e-
ac sapiens terniinos esse manifestum est. Est vero nius vero fiet de tali parlicipatione tractatus buc
verbum non esl terminus.sod designalio qiialitatis, modo.Cunctarum simplicium proposilionum diffe-
negativaan affirmatio signi-
el qualis proposilio sit rentias,velinqualitate,vel.inquantitatesitasesseo3-
flcat,etnuncquidem soloest verbo propositioni ac- tenrlimus;in quanlitatecum universaliterpronuntiat
commodato factiest affirmalio.At si nnn,qund est [F.pronnntiantur] vel particularilervel indefinile,vel
abverbium neg.itivum ossetadjunctum itadicorelur: singulariter proferuntur, in qualitale vero cum haj
Socrates sapiens non est, atque hoc modo mututa quidemaffirmativ.-csunt.ill.-i; vpronegativ.e.Si igitur
qualitate fierit de affirmatione negatio.Est igitur et duasaffirmativasagi^regamus fiunt mixtcEcumutris»
non es(,non sunt termini, sed.ut dictum est,signi- queoctoditrerentiaj,quae simul qualitateinquantila-
ficatio qualilatis. Eadem omnia etiara in indefinita temquecontineant.Suntuulem mi.xtae haj,affirmatio
propositioneconveniunt;quodsisinttale3orationes, universalis.negalio universalis, affimatio particu-
vi gomina fungitur.scilicet n laris, nej^atio particularis, affirmatio indefinita,nc-
Socrates est.dies est.est
enim verbum de Socrate et die pra3-
praedicati, est gatioindefinita,arfirmatio singularis,negatiosingu-
dicatum,etsigni qualitatis,idem namque est solum laris. Quarumquidem ind('finitas singularesquese-

positum atfirmationem efficit,cum negativo adver- gregemus, et de universaiibus ac parlicularibuB

bio negationem. At si siut propositiones quae dilTe- disseramus. Describatur ergo universalis priraum
secum habeant quantitatum,ut sunt univer-
rentias affirmatio,omnis homo justus est, cujus adversum
permanet termino-
sales ac particulares.eadem vis tenet locum negativa propositio universalis.nullus
rum;omnisenimacnullLis,etquidam, terminis non horao justus est, itom sub uiiiversali affirmatione
annumcr,inlur,sed enuntiationem significant quali- ponatur parlicalaris affirmalio.quidam homojustus
tatera. Alqueideorectequodsubjicituracpraedicatur est, hanc adver.sa fronte respiciat,sitque universali

termini nuncupati sunt, quoniam in eostantumre- negativae 3uppo3itaparticularisnegatio,quidam ho-

solvitur propositio. Gaetera enim quae simplicibus rno juslus non est.
enuntationibus adjunguntur,aut qualit.item propo- Univorsalis affirmalio : Universalis negatio :

sitionum retinent,aut quanlitatem significant.Pro- Omnis homo justus Nullus horao justus est.
est.
positionum vero siniplicium aliae sunt qua3 in nulla Quidamhomojustusest,Quidamliomojuslusnonest,
parteconveniunt,ut Plato philosophus est,etvirtus particularis arfimatio. parlicularis negatio.
bonaest;utraqueenimaliud quidamde alio praedi- ^ Flarum igitur atfirmatio atque negalio universalis
catur,nec habent aliquid in proponendi rationecom- qnalitate quidem discrepant, sed quantitateconcor-
mune. Illa enira Platonera philosopbura dicit, illa danf;nam quod haec quidcm affirmatio est, illa vero
virtulem bonam esse pronuntiat.Aliae vero sunt quae negativa est, sunl in qualitute divers;p, quia vero
aliqua terminoriim participatione junguntur.Id au- ulraqueunvorsalisestquantitateconveniunt.Harnra
tem duobus fieri modis pote3t,aut enim ordine eo- igitur vel utrasque falsas.vel unam veram, alteram
(lera, aut per ordinis commutationem.Eodem vero falsam recipere possibile est,utr<e'iue aulem siraul
ordine duplici modo, si vel simplices terminos in verae neqneunt inveniri, nara in proposita descri-
utriusque constituas vel si per oppositionera fiat par- ptionealfirmatio quae est,omni3 homo justus est, ct
ticipatio terminorum qnod Iribus neque amplius
: ncgatio qua3 est,nullus homo justusest, cura utraj-
continget rao.lis, nam vel praedicato, vel subjecto, que sint universales.neutra taraen est vera. At si sit
vel utriusque terminis negalio copulalur. Ordinis affirmatio,oraais horao aniraal est, atque universa-
etiam commutatione conveniunt duobus modis,aut liter denegetur ita,nullus homo aniraal est, vel ita,
enim persiinplicem terminorura prapdicationem,aut omnis homo lapis est,nullu3 homo lapis est, unam
per eorumdem terminorum oppositionera Haec quo-
veram, alteram falsam esse necesse est. Atque ideo
queoppositioterminorumtriplicemrecipitraodura, D quoties ea praBdicanturqu* et convenire subjecto et
cumnegatiovel praedicato,velsubjecto, vel utrisque abeovaleantsegregariet universaliter illaconfirraat
conjungitur; illae vcro quae altero termino particl- haec denegat,utrasque falsas contingit, el superius
pant et tribus raodis,vel cum
una propositione
in positis declaratur exerapIis.Justitia enira cum csse
quod praedicatur ia altera suhjectum est, vel cum in hominibusp03sit,non lamen ita hominibus inbee-
idem in utriusqueproedicatur,vel cum idem in utris- sit,ut ab eis separari nullo modo queat, atque ideo
que subjeclus est. El quoniara omnium sibimet ne<iue omnis homo justus esl, neque omnis horao
convenientium propositionnmordinatissimam feci- justus non est,contingit utrasque raentiri; al si tale
mus divisione'n,nunc desingulis quibusque tracte- sit quod a subjecto abstrahi sepurarique non possit,
mus, acprimumdeeapropositionura coDvenientia, vel quod numiuam possit evenire subjecto, et quae
quae cum ulrisque parlicipet terminis, participandi vniversaliter affirmativa est universaliter abnualur,
tamen ordinem servent, ea est hujusmodi, omnis evenil uni veritatem, altari semper adesse menda-
homo3apiensest,nullus homo sapiensest. Utraque cium, sed ita ut si asubjectoquod praedicatur non
 ;

771 AN. MANL. SEV. BOETII. 772

potest segregari, vera sit semper affirmatio, falsa A. siquis rnuntiet, quidamhomo animal est, et alius
negatio; at quod evtioire non polest praedicatur,
si neget,quidam homo animal non est,vel ita,quidam
affirmatio quidem falsasit.sed vera sit negatio.Nam homo lapis est,quidam homo lapis non erat,uiraque
quoniam animalnon ab homine potest segregari.quae affirmationumnegationumqueoppositioveruminter
hominem animal esse confirmat vera est, faisa vero falsumquepartitur.yed in prioribus quidemalfirma-
illae quae denegat;item si quod non potest fieri prae- tio,in posterioribus autem vera negatio est. At si

dicelur, fiatque alfirmalio, omnein hominem esse quad evenire quadem possit, sed a subjecto tamen
lapidera,idque adversa propositio neget.nuUuraque aliquando valeat segregari, affirmalio particularis,
hominem lapidem esscconcedat,negatioquidem ve- negaticque pronuntietur, utrasque veras esse ne-
ritaii,a(firmatio autem juncta est mendacio : simui cesse est,ut quidam homo juslus est,quidam homo
autem veras esse afflrmationem universalem univer- justus nonest; ut vero utraeque falsae sint, nulla
salemque negationem nulla poterunt exempla mon- potuerunt exerapla congruere.Quocircaneistaqui-
strare. Atque ideo universalis quidem affirmatio, dem quas subconlrarias appellamus semper sese in-

universalisque negatio contrariadicuntur,namut in perimunt.quandoquidem aliquoties in verita-

vicein
contrariis aliquid medium continentilius potest neu- teconcordant.At si omnibus differentiis dissidentes
trum inesse subjecto, ut corpus neque nigrum sit n ac invicem destruentes invenire conemur, respi-
neque album.quoniam est quod praeter ea esse pos- ciendaJsuntangulares;haeverosunt universalisaffir-
sit, utrubrum, itemque in contrariis medietate ca- malio etnegatio particularis.vel universalisnegatio
rentibus necesseest alterum semper inesse subjecto et affirmatio particularis his enim tanta inter se ;

ut omneanimal aut doraiitautvigilat,quoniaminter discordia manifesta est, ut neque in falsitate un-

dormireacvigilare nihil mediumest autem simul quam,nequein veritate conveniant,semperque ne-
;

atque in eodem utraque contraria reperiantur fieri cesse est cum affirraatio sit vera, negationem esse
nequit.Ita etiam in universalibusaHirmationeacne- mendacem,cura negationi adsit veritas,affirmationi
gatione: ut utraeque falsae sint, exemplo contrario- esse propriam falsitatem. At primum cum geminas
rum aliquid medium claudiunt; velaltera vera,l'alsa esse propositionum differentiasdixerinusin qualitate
veroaltera,sicut in contrariis quae mediocarent fieri scilicet et quantilate,harum et qualitas divisa esse

possemanifestumestsed impossibileestututriusque probatur et quantitas:nam quod haec atfirmatio est,

sententia in veritate conveniat.sicut nuUa contraria illa negatio,in qualitate dissentiunt;quod vero haec
simul esse patiuntur. Atque ideo universalis aflirraa- universalis, in particularis quantitate discordcmt.
lio universalisque negatio conlrariae nominantur. Item neque in falsitate, neque in veritate unquam
Hae igitur non eam vim ipsasemper p poteruntconvenire.Siveenim de his quae a subjecto
adversitate con-
servantjUt eis sit perpetuaatque inconciliatadiscor- abesse aon possuntunam. semper veramessenecesse
dia.nec se semper invicem perimunt, quae cum sen- est,alteram falsara, nam si talis terminus praedica-
tentia dissideant communi tamen falsitate concor- tur,ut cum vel adesse subjecto vel non adesse con-
danl.Siigiturearumunasubmotasit.non necesse est tingat, universales semper falsae sunt, particulares
ut esse altera consequatur:fieri enim potest ut neu- verae sunt, si quis enim ita proponat, omnis homo

tra sit, velut si omnem juslum esse hominem de- justus est,at lue alius neget, quidara homo justus
struat, non est consequens ut nullus homo sit ju- non estjUniversalis atfirmatio falsa est, particularis
stus.Quaeautemsub hisproposilionibuscollocantur, est vero negatio.similiterautem si quis ita pronun-
id est particularis affirmativa atque negatio, sub- tiet,nullus homo justus est, universalis nejiationis
contrarias nomen habent,idcirco quod universalilati falsa,particularis alfirmationis vera sententia est ;

particulare commune subjectum est;cum igituruni- ita in his quae vel adesse subjecto, vel abesse cou-
versales intelliguntur essecontrari3e,subcontraria3 tingant,universales falsitati conjunctffi hunt, parti-
esse necesse et quae sub universalibus contrariis culares obtinent veritatem.At si tales termini sint,
collocantur. Horum quoque quantitas est eadam, quiseparari atque a subjecto dividi nequeant, sive
quoniam utra;que sunt particulares diversa qua- ;
illa sit universalis,sive particularis.ha-rebit seniper
quoniam affirmatio hajc est, illa D
litas iutelligitur, affirmationi veritas, negationi mendacium, ut si

vero negatio ; sed quanquam contrariis videantur quis universaliter enuntiel omnera hominem esse
esse subjectaj, converso tamen modo particulares animal,aliusque particulariter neget,quemdam ho-
in veritate sibiinet,non in falsitate consentiunt.Nam minem non esseaniraal affirmatio universalis verum
ut ha;c verum.falsum illa pronuntiet,atque ulraeque loquitur, parlicularis negaliv* lalsa senlentia est.
sint verae facile propc^itis declaratur exemplis ; ut Item si quis universaliter negando proponat nullum
vero utraRque faisae sint,non potest inveniri. Nam si hominem esse animal.parlicularem aifirmationem
quod neque separari,neque possit adesse subjecto, veritas sequitur,haeret universalis negatio falsitati
alterutra enuntiet propositio,una est veritati, altera quod si sint quae prcedicantur ut nunquam possint
cof^nata mendacio.Et siquidem quoil a subjectose- adesse 8ubjecto,seu illae universaliter seu parlicula-
parari non potest pra3dicetur,affirmatio sola verita- riter proponantur, negationes ornat vcritas, alfir-

tiscalculum tenet at si quodsubjecto impossibile

; mationes falsitas decoIorat.Si quis enim couUrmat
adesse dicatur, sola obtinet negatio veritatem, ut dicens omnem hominem lapidem esse, aliusque
773 T>frrrtj**ui ^^i.^Tir.n^rm_XR \^Tnrm \V IMTP-RPBWTATIO. 774

quemdam hominpm non esse lapidem respondeat, A esse lapidem.At si universaiis negatio falsa propo

univt^rsalera aflirmationem faisitas, particularera natur. nullura hominem esse aniraal non idcirco
negationem veritas tenet; quod si ila quis universa- particulariseritverancgatio,si pronuntietqucmdam
nullus hotno lapis est, et particulariter
liter neget, homiuem non esseanimal, atque ideo universalibus

aHirmet, quidara homo lapis est, universali constat (juidera in veritate manentibus.particularesnecpssc

negatione veritas, particularis affirmatio non caret est universalium consentire ventati, at si uuiversa-

falsitate.Quoquo igitur modo praedicala vel subjecla libus falsitas inhuBrebit, particulares tum veras.tum
mutaveris, si tamen universalem affirnuativam pur- etiam falsas esse possibile est, veras quidem si
ticulari negativae, vel universalem negativam parti- quidtale prajdicetur quod adesse subjecto possil, ct
culari affirmativa} cousertam a singulari considera- a subjecto valeat separari, falsas esse uirasque,af-
tione committas, siha;c falsa illam veram essecon- firmationemquidem particularem.si in eosituniver-
tingit, et si haec vera est illam falpara niicesse est salis falsa aflirmatio quod subjectonon potcstcon-

inveniri.atqueidcirco has inter se oppositas et coii- venire.negationem particuiarem.si in eo universalis

tradictorias nuncupamus. l^lthactenus quidem ailir- nogatio mcnliaturquod a subjeclo non potest segre-
mationes et negationesaversis intentionibus confe- exempla declarant.Quod si
gari, ut posita superius

rentes.quidin eis discordiae ac diversitatisesset os- g ad veritatis conscquentiam particulareg

et falsitatis

iendimus; nuncuniversalemaffirmationem partiou propositioneslocumprincipemsortiantur,conlrarui

lari affinnativa^, et universalera negationem parti- eis universalis propositionis ratione conveniunl.
culari negativae ad veritatis falsitalisque convenien- Nam si sint falsffi, particulares falsas esse necesse
tiam comparemus. Harum namque inter se nulla est; sin vero particulares veraj sint, tum universales
discordia e.^^t, atque ideo non de earum dissensu, verae sunt.tum etiam falsa}. Nam si particularis af-

sed de consensu potius videtur esse qu£erendi;m. firmatio est falsa, quae dicit aUquem horainera esse
Primum igitur universalis affirmatio et particularis lapidera,universalis quoqueaffirmatio falsaest quae
affirmatiosubalternae dicuiitur, quoniamalterasub- proponitomnem liorainenc esselapidem.Itemsi par-
jacet alteri, id est particularis alfirmatio universali ticularls est falsa negatio quae decernit quemdam
affirmationi supposita estatquesubjocta,veluti pars hominem non esse animal, falsaerit universalis ne-
intra totius semper ambitum latet; idemque de uni- gatio quae nullum horainera animal esse contendit.
versalietparticulari negativadicendumest^subalter- At si particularis affirmatio vel negatio verae sunt,
na? enira vocantur, quod superior atqueamplioruni- idque praedicaturquodasubjectodividi ac segregari
versalis negatio intra se particularem negationem queat, affirmationera negationemque universales
claudit et continet. Haec igitur talinon estdubiura posse mentiri, utquoniam verae sint
ratione consen
tiunt, si enim universales in veritate prajcedant, C particularesquaeproponuntquemuamhominemesse
particulares veras esse necesse est, ut si quisuni- justum,etquemdam hominem non esse justum,his
versaliteratfirmandoproponat,omnemhorainemani- suppositasuniversales falsas essemanifestum est,ut
mal, ea cum sit, vera, particularis sibi affirmationis ea quae dicit,omnishomo justus est, et nullus homo
veritalem coraitem trahit,ea vero e^t,quidam homo justus est.At si quid taleaffirmalio particularispro-
animal est. Nam si verum est omnem hominem esse nuntiet quo subjectum carere non possit, vera erit
animal, verura est esse aliqiiem; item siquis univer- superposita affirmatio universalis, ul cum aliquis
saliter enuntiet nullum hominem esse lapidem, et enuntiat quemdam hominera esse animal, huic uni-
verumdixerit, subjectaei particularis negatio idem versalis affirmatio in veritate consentit,qua?estom-
retinet, nec mentiturquidixeritquemdamhominem nishomo animal est. At si quid particularis negatio
lapidem non esse; ita igitur universalibus alfirma- tale proponat,quod subjecto nequeat inhaerere.vcri-
tione ac negatione vera dicentibus, parlicularis af- tatera particularis ne^ationis universalis negativae
firmatio et negalio verara universalium sententiam veritas necesse est consequatur, utcuraaliquisdicit
consequuntur.At si universales falsae sint, non ne- quemdamhominemlapidem non esse,consonat uni-
cesse est parliculares universalium consensu prae- quainullum hominem
versalis veritas propositionis
bere mendacium, velut in his universalibus quae [) lapidem essepronuntiat: quo fit ut praecedentibus
proponunt omnemhorainem esse justum, vel nul- quidem universalibus veris, particulares veras esse
lum hominem esse justum, quae cum una sit affir- necesse sit; praecedentibus vero in falsitate particu-
matio, altera negalio, utrsque sunt falsifi sed eas ;
laribus, universalium veritas non subsequatur ;

particularium falsitas non ex necessitate consequi- raanentibus vero universalibus falsis, particulares
tur, namet quemdam hominera esse justum, quae raendacium dicere non sit necesse, sicut ne vera
particularis est affimatio, vere quis dixerit, atque quidem particularibus proponentibus, veram uni-
ideofalsis universalibus,particularesvera3esse non versalium necesse est esse sententiara. Et hoc qui-
necesse est. Quod enim universalis affirmatio falsa dem exempla docuerunl ; ut autem firma demons-
dicatur omnem hominem esse lapidem, errat parti- tratione clarescat, utilis ad evidentiam rerum des-
cularis affirmdtio quae proponitquemdamhominem criptio proponatur.
775 AN. MANL. SEV. BOETII 776

A lari naraque negatione vera, universalis affirmatio

mentietur,- eadem falsa,verum universalis aifirmatio
Universalia affirraatio. Contrariae. Universalis negatio.
Hae tum dividunt verum et fal?am, pronuntiat: quo fit ut falsa universali negatione pro-
lum faisae suut utraeque, verae nunqnam. posila, affirmationem uaiversalem tuni veram, lum
falsam raiionis denionstret eventus, quod irapossi-
bile non esl.Rursus si particulares falsae sunt, uni-
..^
•5 s ^^. ' versalis quoquefalsitassequitur.Namsiparticularis
^
i» 5.
^ g2 S.
.— co ^ — • CB ^
aifirmativapronuntietmend&cium.universaliquoque
CO t. I C»

affirmationi falsitas inhajrebit, nam si haec vera est,

_2 o: i) B <j
falsaeritei apposita ne^alio particularis; sed affir-
a 2 te
o * ^ 2
._r
fc.
2 mationem particularemconstituimusessemandacem,
03 2 D ^" °
9 o) —
^ simul igitur particularis affirmatio et negatio falsa
sunt, quod esse inconveniens praecedens traclatus
»^^ ^^. «s «r c f*

^^ ? 3-.
declaravit.ltem,si particularis negatio falsadicatur,
^<b
V* universalis quoque negationis falbitas consonabit:
nam si negaiiouniversalis veraest, falsa est oppo-
Hse tum dividunt verum et falsum, B sita,quae est affirmatio particularis,quomodo ulras-
Inm verae sunt, utraeqne falsae nunquam
que particulares,affirmationem scilicet ac negatio-
Particularis in affirmatio. Subcontrariae. Particularis
negatio. nem,simul falsas essecontingit,quod fieri non posse
praedixlmus.At si vera sit affirmatio particularis,
Ex his ergo quee superius dicta suntintelligi potest falsa vel vera universalis affirmatio esse potest: sed

conLrarias quidem vel verum inler se falsumque di- si falsa sit particularis,negationem veram esse ne-
videre,velsimul posse inentiri, veras simul esse non cesse est; si vera sit, habebit particularis negativa
posse; subconlrarias vero vel utrasque veras esse, raend;icium.Sed cum verasitalfirmatioparticularis,
vel;ilteramveram,alteram falsam.nunquam tameu negationem particularemvel falsam esse, vel veram
simul proferre mendacium; angulares autem nequo nihil est impossibile. Rursus si negatio particularis

in veritale unquam, neque in mendacio consonare, teneat veritatem, universalis negalio vel verila»era
sed uni semper veram, alteri semper falsam esse tenere potest, vel proferre mendacium. Nam si vera
senlentiam: nuncdemonstrandum estuniversalibus est,oppositam affirmationem particularem falsam
veris particulares non posse mentiri, falsis autem esse raanifestumest; si falsa est, veritatem particu-
universalibus posse particulares non falsa proferre. laris alfirmativa custodiet: quo fit ut si particularis

Dico enim siuniversalisalfirmatio sit vera,particu- C negalio teneat veritatem,affirmatioparticularis vera

Jarem quoqueatfirmationem veram fuluram; nam si vel falsa sit, quorum neutrum impossibilenon esse
oppo-
lalsaest.erit ver>i quae particulari alfirmationi praemissa docuerunt, atque haec quidem deuniver-
nitur universalisnegatio,spd positaest veraaffirma- salibus dictasulficiant. Nunc deinfinitis ac singula-
tio universaiis; hoc igiturmodo utrasque simul ve- ribus disseraraus, quarum quidem indefinitae sunt,
rasessecontingit.affirniationerascilicetuniversalem quibusnuUa significatio delerminationisadjungitur,

universulemque negationera, quod evenirenon posse sed praeler universaliset parlicularis intelligentiam
monstratumest; non igitur fieri potesl utaffirrraliva quantitatis proteruntur, ut horao justus est, homo
universali vera proposita, parlicularis affirmatio justus non est, quibus tamelsi ut, diclum est.nulla
mentiatur. Rureus si vera est universalis negalio, significatio determinaliouis adjungitur, vim tamen
parlicularemquoquenegationem veraransseconcedo, obtinent particularium propositionum Namque ut
nci.m si falsara quis dixerit universalem affirmatio- quas subcontrarias in prioredescriptione signa-
iilae

nem, quae est ei opposita veram necessarioessefa- vimus.aliasquidem inter seveiumfalsumquedistri-

tebilur. At si universalis negatio vera esse proposita buunt, alias quidem invictm veritate conspirant,
estjSimul igitur universalesnegationera el aifirma- nunquara tamen siuiul videntur posse mentiri, ita

tioneiii veras eese contingit ;

quod fieii non poste D siquidem tale est quod enuntiat
etlara indefinitae,

superius positaexempla docuerunt. At si falsa est quod subjecto semper inesse necessesit, atfitmatio
universHlisalfirraatio,particularisvel falsum poterit est vera, falsa negatio, ut in bis propositionibus :

enuntiare vel verum : quo posito nihil irapossibile homo animal est, homo anirnal non est. At si id in

comitatur, siveenira lalsa sit, erit vera negatio uni- indefinitis propositionibus elleralur quod subjecti
versalis, seu vera illa sit, universalem negationem nalura non suscipit, negatio quidem vera esl, sed
falsitas obtiriebit.Quod fit ut lalsa universali alfima- atfimatio junctaest falsitati, ut si quis dicat: homo
tione, univer.^alis negalio, tum ei falsitateconsonet, homo lapis non est, ut vero ulr»que in
lapis est,
tum iib ea veiitate didcordet, quod non esse impos- pronuntianda lalsitate consentiant,non polest inve-
superiuribusdoceturexemplis.Eodem quoque
sibiie niri.Eadem tamen ab universalibus alfirmalivis at-
modoelsi universalis negaliofalsa sit, particularem que negaiivis. iia quoquo modo sup-
dissenliunl,ut
negalioncm, vcl veram, vel ral£;im osse pussibileest, sit sem-
jpc'a permute9,unaseniper veritatis, altera
nequeidcirco aliquid sequilurincongruuu;.Partiou- per plenamendacii.Exemplunivero hujusmodipras-

J
777 *>N¥RenucTio A[ nm.i .o a i flMQa cATOe^ucos. 778
dicati,quod subjocto semper inha;reat, hoc est, A Hujusuniversalis negatio mentietur,cum quis dixe-
omnis homo aniiiial est,homo animal non est,nul- rit nullum hominem esse jiistura. At ei id allirma-

lua hoiuoanimal esl.homoanima! est.Hicindefiniti-E bitur indefinite quod a subjecto divelli secernique
vi eadeiu fungunlur qua et particularis.hujus vcro non posait, vera nihilominus erit alTirmativa quae
quod nunquam inhasret.hoc est, omnis homo lapis proponil omnem hominem esse animal. At si id
est,homo lapis non est.Nullus homo lapis est,horno quodsubjecti naluram non recipilproponitindefinita
lapis est, in hisquoque indelinita? universalibus negatio.veluii si dical hominem lapidom non essc
oppositi-epor unainquamqueoppositionemunam ve- nihilabejus veritale universalis negativa dissentiet,
ram,falsam alteram reddiderunt, item quod suaci- ut eaqua; nullum animal esse proponit. Nihil igitur
pere subjecti naturam valeat et possit amittere. dubiumestindefinitasparticularibusesseconsimiles
Omnishomo justu3est,homo juftusnonest. Nullus eamdeinque vim veritatis ac falsatis significationi-
homojustus est,homo justus est,in his etiam inde- bus obtinere :dequibussuf'ficicnterdictumest.Nunc
finitae particularibus immutalaj sunt.qua? universa- de singularibus explicemus,quffi nihil superioribus
libus objectaper unamquamque propositionum ad- similesexstaot.Illae namquequoniam constituebant
versitatem,uni semper verura.alteri divisere men- universale subjectum^dequopraedicatum terminum
dacium.Pragtereaquoquemodoterminorumexeinpla p dicerent, idcirco suscipiebant etiam difTerentias
ponantur, si alfirmationes, affirmationibus, nega- quantitatis.Namquod universaleestetuniversaliter
tionesnegationibuscomparenius,universalibusveris et particulariter et indefinite poterit pronuntiari.At
indefinitarum veritas provenit, ut cum verae sunt, hae quae unumaliquid ponunt,singulariter atquein-
omnem hominem esse anima!,et nulluui hominem dlvidue difTerentias quantitatishabere non possunt,
esse lapidem,constat veritas indefinilis quae propo- atque ideo sola io eis relinquiturdiscrepantia qua!i-
nunl,et hominem anima! esse,el hominem lapidem tatis,quod haec quidem atfirmatio.ilia vero negatio.
non esse.At si universalium falsitasantecedat^inde- Semper igitur inter se affirmatio et negalio singu-
mendacium variabit, hoc
finitarum vel vcritas, vel laris verum falsumque distribuent, si non caelera
modo.Falsaeniinest universalisenuntiatio quae pro- impediant quae sensum in alias atque in alias signi-
ponitomnem hominem esse justum sed eaquae di- ; ficationes solent defleclere ac detorquere.Cum vero
hominem esse juslum, tenet in humanae naturae
cit unum atqueidem praedicatum atquesubjectum in af-
parte veritatem.Namsi non habetomnisbomojusti- firmatione et negalione constiterit, uno eodemque
tiam,cum tamen aliquis habeat,vere dici potest ho- sumplum tempore,uno eodemque prolatum modo,
minem esse justum.Item,curn proponitur universa- ad unuin atque idein relatum,de una atque eadera
nullus homo justus est, falsum est, at si id
liter, parte propositum,necesse est ex his unam semper
IndelinitaB denegetur,a veritate non discrepat.Nam esse veram,a!teram semper esse falsara. Nam sive
cum sit aliquis homo non justus, non mentietur qui aequivocos terminos sumant.sive non ad idem tem-
pronuntiaverit hominemesse nonjustum.Item cum pus procedant,,sive alius utrisque insit modus.sive
sit falsa quae universaliter affirmat dicens omnem ad alias partes vel ad aiiquid aliud rel'erantur,vera3
hominem esse iapi(!em,ralsa estquaeidemindefinita ulrasque ease contingit.Age eniui aequivocum ter-
enuntiatiorse confirmat dicens hominem esse lapi- minum sumat alfirmatio, dicatque, Calo Ulicae se
dem. Rursus cum sit falsa negatio per quam pro- peremit, negetque negatio, Cato se Uticae non per-
ponitur nullnmhominem esseanimal,falsaestinde- emit. Hic igitur utraeque suntverae, quoniara Cato
finita negatio quae pronuntiat hominem non esse aequivocura est.Namque Cato praetorius Uticae sibi
animal.Ilic quoque particulariura similitudoservata raanus intulit, Cato vero censorius minime. Item
est.Nam in subalternis vera universaiilas veritatera proponatur affirmativa hoc modo,Nocte !ucet,nega-
particularitatis trahebat. Falsa vero universalitas tio respondeat, Nocte non lucet. Hic igiturlucere
nec veritatis.nec mendacii necessitatem particula- aequivocum est.Atque ideo nihil impedit quorainus
ribus alfereliat. Eadem omnia universaliuin atque utraeque in veritate permaneant.Affirmatio namque
indefinitorum collatione proveniunt.Rursus indefi- cum dicit lucere nocte,!uiiae loquiturlucem.Illavero
nitasprimum fa!sasconslet,universaIesquoquene- D cum negat.de solis luce significat.Hic igitur sequi-
cesse est esse mendaces,ut si falsum sit esse homi- vocum praedicatum utrasque verura conservare per-
nom justum.falsum erit omnem hominem esseju- misit. Item si quis de Socrale propon&t dicens,So-
stum.quandoquidem non capit veritatem, si justus crates sedet,atque alius neget, Socrales non sedet,
vel unus homo non fuefit.Ilera,si indefinita negatio utraeque verae esse queunt,si ad diversa tempora
raentiatur, verum non habebit,
uiversalis negatio referantur. Potest enim nunc quidem Socrates se-
veluti si falsa sit ea quae dicit hominem non esse dere,alio vero tempore non sedere. Rureus si quis
justum, quandoquidem non potest universaliter ab humani oculi colorem iiigrum esse confirmet,a!ius-
homine denegari, si vel uni hominum probabitur que nigrum non esse contendaf.utrique verum lo-
adessc justitia At si indefinitae sententiam veritatis quentur,si ad singulas oculi partes affirmatio nega-
obtineant,universalestum veras, tura eveniet esse tioque referantur. Nam quod circa orbem est qui
mendaces: velutcum dicimushominemeBsejustum medius popuiam tenet, album est. Ipse vero orbis
verum est, esl enim homo qui justitia non carcat. nigfer visitur.Rursus si de Socrate inter duos locato
Patrol. LXIV. 23
 779 AN. MANL. BEV. BOETII 786

quis dixerit : Socrates dexter est,aliusque respon- A ad alium negatio referatur.una semper veritati con-
deat, Socrates dexler non est, ulnsque constare juncta est, retinet semper altera falsitatem. Quo-
veritaspotest.Ad euni quicumsinistra Socratisest, niam de ea convenientia propositioniim quae utris-
dexter est.Ad eum vero cujus laevo lateris parsSo- quesimplicibusterTiniseodemqueordinccaptaretur
cratis dextra conjungitur, dexter non est. Item, si explicui,nuncde ea participalionedicendumestquae
qnis ovum animal esse constituat, aliusque ovum etutrosque terminos et eumdem ordinem servat;
animal esse neget, utraeque a veritate non dis- hoc autem (ut dicium est) tribus contingere modis
sonant namque ovum potestatc aniinal est, actu
: enim praedicatus tantum, aut subjectus
potest, aut
animal non est. Ita igitur inter se singulariara terminu9,aut uterque cum negatione proponitur.At
subjectorum propositionesverum falsumque distri- tum enuntiatio vel ab infinito subjecto.vel ab infi-
buent, ut unam veritatem necesse sit habere, alte- nito praedicato, vel ab infinitis utrisque consistit.
ram mendacium,si neque quod subjectum esl,ne- Quoties enim nomini negatio subjungitur, nomen
que quod praedicatum,aliqua sit aequivocatione con- redditur infinitum. Atque ideo per oppositionem
fusum ad idem tempus,ad easdem partes.ad eum- participatio fieri dicitur.Nomini enim simplici sem-
dem modum, eademque rem ad quani afQrmatio nomen opponitur,ut homo,non homo.
perinfinitum
retulit ea quae proponuntur in negatione afferatur, p animal,non animal,et caetera: quae cum ita sint,dis
ut si quis deSocrate pronuntiet.Socratescalvusest, ponanlur simplices,atque ex earum natura caeteras
Socrates calvus non est.Si igitur de Socrateeodem colligamus. Primo igitur propositionura series de-
affirmatio negatioque proponant.si eamdem calvitii scribatur, ea scilicetquae utrisque jungitur finitis,
significalionem affirmatio sumpserit et negatio, si propositisquesimplicibusitaexinfiiiitisomnibusco-
eamdem utraeque capitis partem loquantur, si vel pulatarum propositionumordojungatur.ut affirma-
actum utrasque potestatemve significent, si nulla di- tiones arfirmationibus,negationes negationibus,ad-
ver8itatetemporiserretur,si nonadaliumaffirmatio, versis frontibus coUocentur.

Omnis homo rationalis est. Omnis non homo non rationalis est.
Nullushomo rationalis est. Nullus non homo non rationalis est.
Quidam homo rationalis est. Quidam non homo non rationalis est.
Quidam homo rationalis non est. Quidam non homo non rationalis non est.

Omnis homo grammaticus est. Omnis non homo non grammaticus est.

NuUus homo grammaticus est. Nullus nonbomo non grammaticus est.

Quidam homo grammaticus est, Quidam non homo non grammaticns est.
Quidam homo grammaticus non est. Quidam non homo non grammaticus non est.

Omnis homo lapis est. Omnis non homo non lapis est.
NuUus homo lapis est. Nullus non horao non lapis esl.

Quidam homo lapis est. Quidam non homo non lapis est.
Quidam homo lapis non est. Quidara non horao non lapis non est.

Omnis homo justus est. Omnis non homo non justus est.
Nullus homo justus est. NuUus non homo non justus est.
Quidam homo justus est. Quidam non homo non justus est-
Quidam homo justus non esl. Quidam. non homo non justus non est.

Omnis homo risibilis est. Omnis non homo non risibilis est.

NuUus homo risibilis est. Nullus non homo non risibilis esl.
Quidam homo risibilis est. Quidam non bomo non risibilis est.
Quidam homo risibilis non est. Quidam noa homo non risibilis non est.

Harum igitur talis est consocianda falsitate vel ve- pronuntiet, omnis homo grammaticus. est falsum
ritate proprietas, ut affirmationes quidem inter se D non horao nongram-
dixerit.At qui proponit,omnis
universales particularesque negationes vel in veri- malicus est,verum dixerit.Nam qui homo non est,
tate vel in mendacio consentire queant, vel verum grammaticus esse non potest. At si id de subjecto
inler se falsumque dividere. Si quid enim de sub- praedicelur quod vel nunquam subjecto valeat con-
jecto tale praediretur quod vel de subjecto nequeat venire.ut lapis homini,vel conveniens ab eo possit
segregari.ut ab homine rationabilitas.vel a subjeoto abscedere, cum sit majus atque universalius sub-
quidem recedere queat, sed subjecti naturam non jecto.ut justitia homini,simul utrisque falsiias '^^0-
possit aequare,uthominis gramraaticus, unam ve- venit.Nam si quis dicit, omnis homo lapis est,
ram.alteram falsam esse proveniet.Nam qui dicit, falsam fecerit propositionem.Eodem quoque modo
omnis honio rationalis est, verum loquitur, et qui qui dixerit, omnis non homo non lapis esl, cum
dixerit.omnis non homo non rationalis e.st mentie- silex homo non sit, sed lapis. Item propositio,
tur. Divinaj nainnue subslanliie rationis quidem umnis homo justus est, fulsa est, cujus soquitur
compotes sunt,sed homines noa suat. Item si quis falsitatem, omais aoa homo non justus est. Nam
781 INTRODUCTIO AD 8YLLOGISM0S CATEG0RIC08. 782

divinissubstantiisadest scmper justitia.cumnonsit A igitur quidem in affirmationibus universalibus et

humanitas. At si quid talc de subjecto praedicetur particularibus negativis veritas falsitasque et simul
quod et semper ei copuletur, neque tamen subje- aliquoties invenitur, et inter iitrasque dividitur.
clum possit excodero, nt risihile homini, utrinque Negationes vero universaleset particulares affirma-
sentenlia in significandi veritale concurrit, omnis tiones non siniili respondent modo. Sed negationes
homo risibiiis est, vera est, omnis non homo non quidem universales, unam verum dicere, alteram
risibiiis est, haec relinet veritatem. Nam quia risi- fal8am,sin)ul utrasque faisas esse possibile ost. Si-
bile hominis proprium est, recte dicitur non esse mul autem veras nunquam esse contingit. Nam si

risibiie quidquid hnmo non fuerit. Eadem omnia in id quod adesse subjecto non potest, praidicelur, ut
pariiculari negatione redduntur.Namsive quaesunt lapis homini, unam veram faciunt,alteram falsara,
majora aul),jecto atque ab eo discederc nequeunt,ut ut est,nullus homo iapis est, vera e8t,falsa est quae
ralionabilitasab homine.vel quaidisceduntquidem, proponit, nullus non homo non lapis est, omnia
sed sunt majora subjeclo, ut grammalicus homine, quippeanimalia praeter hominem ita non suntlapi-
de subjccto pr«pdicenlur,unam veram, alteram fal- deSjSicut ab hominum natura sejuncta sunt.Quid-
satn faciunt.Nam qui dicit, quidara homo rationalis quid vero aliud de subjecto praedicetur,neutri con-
non est,falsum proposuit qui vero respondet.qui-
;
-n stare veritas potest : ut si quis proponat, nullus
dam non bonio non rationalis non est, verum lo- homo falsum dixerit
rationalis est, aliusque re- ;

quitur. Divina quippe substantia non est quidam
homo, sed carere non potest humanae ralione na-
turae. Itera, quidam homo grammaticus non est,
vera est, sed falsa est si dicam, quidam non homo
spondeat, nullus non homo non rationalis est, hanc
quoque convincit ratio mentiri, equus quippe non
homo est, nec eum quis dixerit rationis esse parti-
cipem ut autem simul verae sint,nullus polerit ter-
;

non grammaticus non est. Cum illud sit verius, minus approbare.Pafliculares autem affirmativae in
quoniam qui homo non fuerit,non potest esse gram- dilTerentiam veritatis falsilatisque discedunt, quo-
malicus.At si quae vel nunquam de subjeclo possunt ties aliquid tale de subjecto dicitur,quod nunquam
vere praedicari, ut lapis de homine, vel praedican- possit adesse subjecto,ut lapis : nam si quis enun-
tur quidem et sunt majora subjecto, sed ab eo dis- tiet, quidam homo lapis est, falsa propositio est :

cedere separarique patiuntur, ut justitia ab ho-
mine,veras prolinus utrasque cons^^rvant. Nam qui
dicit, quidani liomo lapis non est, verum dixe-
rit. At si quis respondeat, quidam non homo non
lapis non est, is quoque verum dixcrit si quidem
de siiice vel de hujusmodi caeteris velit intelligi, ^ lis est, vera est, quidam non homo non rationalis
quae cum non sint homines, non lapides non sunt.
Item.quidam homo justus non est,propositio veri-
tatemtenet. Sed ne illa quidem falsa est quae pro-
respondeat,quidam non homo non lapis
at si quis
est, tenet contrariam veritatem, equus quippe non
homo est, nec lapis esse dicetur. Quidquid vero
aliud de subjecto pra?dicabitur, est eas in veritatis
: significationem convenire,ut,quidam homo rationa-
est,huic quoque verilas constai, equus quippe non
homo est,nec ratione subsistit;ut verosimul falsae
sint, nullis reperietur exemplis. Ad hunc igitur

ponit quemdam nonhominem nonjustum non esse; modum ei de caeteris quaj vel subjectum vel prae-
hocenim, uldictum est,divinis substantiis inveni- dicatum retinentinfinitum,ad veritatis falsitatisque
tur,ut justitiam teneant, quamvis ab hominis diffi- consensum enuntiationum proprietas consideranda
nitione sejunctac sunt. Item, si id quod abesse non est, de quibus modo breviter quid eveniat tetigisse
potest, el sit a?quale subjecto, de eodem subjecto sufficiatjsingulavero lectorisexplorandadiligentiae,
prffidicetur, ut risibile homini, incurrit utrisque etper convenientesterminos rimanda permittimus.
mendacium. Nam quidem homo risibilis non est, Uisponantur igitur propositiones quae ex utrisque
aemulam praestat quee
falsa est, cujus lalsitati sese simplicibus terminis constant,easque quarum sub-
proponit,quidam non homo non risibile non est, jectum tantum abnuatur ex adversa parte respi-
quasi qui homo non sit possit esse risibilis. Ita ciant.

Simplices. Ex subjectis finitis.

Omnis homo rationalis est. Omnis non homo rationalis est.

Nullus homo rationalis est. Nullus non homo rationalis est.
Quidam homo rationalis est. Quidam non homo rationalis est.
Quidam homo ralionalis non est. Quidam non homo rationalis non est.

Omnis horao risibilis est. Omnis non homo risibilis est.

Nullus homo risibilis est. Nullus non homo risibilis est.
Quidam homo risibilis est. Quidam non homo risibilis est.
Quidam homo risibilis non esl. Quidam non homo risibilis non est.

Omnis homo justus est. Omnis non homo jusius est.

NuUus homo justus est. Nullus nonhomo justus est.
Quidam homo justus est. Quidam non homo justus est.
Quidam homo justut non est. Qdidam non homo justus non est.
 783 AN. MANL. SEV. BOKTII 784

0~inis homo grammaticus est. A.Oranis non homo grammaticus est.

NuUus liomo grammaticus est. Nullus non homo graramaticus est.
Quidam horao grammaticus est. Quidam non homo graramaticua est.
Quidam homo grammaticus non est. Quidam non homo graramaticus non est.

Oranis homo lapis est. Omnis non horao lapis est.

Nullus homo lapis est. Nullus non horao lapis est.
Quidam homo lapis est. homo lapis est.
Quidara non
Quidam homo lapis non est. Quidam non homo lapis non est.

In harum igitur affirmationibus quidera unaversali- loquiturutraque verasententia.Quidquid vero pra)-

busveritaself'alsita3distribuitur,siquistaledesub- ter ea fuerit praedicatum, unara veritas, alteram
jecto praedicetur quod abesse non possit,sive illud falsitas tenet falsas vero simul nequeunt inveuiri.
;

raajussit,ut aniiual homine,sive aequale, ut risibile Negationes vero particularessiquidem id praedicent

horaini. In his enim unam veram, alteram falsara quod a subjecto non possit abscedere,8ive illud ma-
esse necesse est, quidquid vero praeter ea fuerit jus sit.ut rationale homine.seu aequale, ul risibile
pra3dicatura,unam semper veritas,alteram semper homini, uni constabit veritas, altera raentietur. Si
falsitas non sequilur ut autem simul verfe sint ne- B quid vero praeter ei fuerit praedicatum,veras semper
,

quit oslendi.Particularium vero in affirmationibus utrasque constat, ut ineas communis falsitasnun-

quidem,siquidera eo praedicentur quaevaleanttrans-
ire subjectum, sive ab eo separari nequeunt,ut ani-
mal ab horaine,seu possint, ut justitia ab homine,
Simplices.
Omnis homo lapis est.
NuUus horao lapis est.
Quidam hotno lapis est.
Quidem horao lapis non
Oranis homo anima! est.
Nullus homo animal est.
Quidam homo animal est.
Quidara horao animal non
Omnis homo risibilis est.
Nullus homo risibilis est.
Quidam homo risibilis est.
Quidam homo risibilis non
Omnis homo justus est.
Nullus horao justus est.
Quidam homo justus est.
Quidam horao justus non est,
Omnis homo grammaticus est.
Nullus homo grammaticus est.
Quidam homo gramraaticus est.
Quidamhomogrammaticusnon est.
quam possit incidere.Itera disponaotur in ordinera
primura quidem sim.plices.has e regione respiciant
quae subjecto simplici denegantur praedicato.
Ex infinito praedicato.
Omnis homo non lapis est.
NuIIus homo non lapis est.
Quidam horao non lapis est.
est. Quidam homo non lapis non est.
homo non animal est.
Oranis
NuIIus homo non animal est.
Quidam homo non aniraal est.
est. Quidara horao non animal non est.
homo non risibiiis est.
Oranis
C Nullus homo non risibilis est.
Quidam homo non risibiiis est.
est. Quidam homo non risibilis non est.
Omnis homo non justus est.
Nullus homo non justus est.
Quidam homo non justus est.
Quidam homo ncn justus non est.
Oranis homo non graramaticus est.
Nulliis homo non grararaaticus est.
Quidara homo non gramraaticus est.
Quidara horao non grararaalicus non est.

Harum igitur alfirmationes universales, siquidem vel abesse praedicetur.sive illud majus sit.ut justi*
praedicent quod subjecto nequeat convenire, ut ia- tia horaine, seu rainus,ut graramaticus ab homine.
pis homini, vel a subjecto, cum sit aequale vel sit Si quid vero aliud fuerit prffidicatura,veritas ineas
majus,non possit abscedere, ut aniraal vel risibile ac falsitas distribuitur,ila ut nunquam comraunem
ab homine,unara semper necesse est veritatcra.al- D consonent falsitatera. Parliculares quoque negativae
tcrara proferremendacium quidquidvero praeterea
: in sirailibus terrainis veritate concordant. Nam si
fuerit pr3edicatura,utrisque lalsitas invenitur.ut ad quod adesse vel abesse potest, sive illud majus sit
veritatem convenire non possint. Negationes vero ut justus ab homine, sive minus, ut gramraaticus
universales siquidem id do subjectopraedicent quod abhoraine,de subjecto praedicetur.veritas utrisque
subjecto adesse possit et abesse, ita ut excedat, ut constabit. In aliis vero cunctispraedicationibus uni
virtus hominera.vel id quod adesse quidora queat, verilas,aUeri falsitas cedit. Nunquara taraen utraj-
sed non possitadaequaresubjectuii.utgrammalicus que prodenda falsitale consentient. Praeterhanc
in
hominem.utragque in falsitate communicant.Quid- auteminterseconvenientiara propositionum.habent
quid vero aliud fuerit praedicatum,unam,voritas,ul- aiiquid hx proprium quoe praedicatum adjecla nega-
teramfalsitasconsequeturiutaulemsimulverfBsint, tione pronuntiant, quod cajteris inesse non possit.
np(|uit'5stcniliPdrticularium ViToainrinationes qui- AMirmationes namque negalionibus,nrgaliorcsque
dem eimul veraesunt, si id quod vel adesse possil affirmationibus, quarum universalis estproposilio,
785 INTRODUCTIO AD SYLLOGISMOS CATBGORICOS. 786

iteraqueparticularesaffirmationesnegationibus.ne- A. venientium autem ordinem seriemque describimua

gationpsaffirmationibu9itaoonveniunt,utnuni|uam quas ei quis in superius posita respexerit; videbit
neque In fulsitale, neque in vcritate discordent. Con- angulariter conversas.
Omnis homo rationaiis est Conveniunt homo non rationalis est.
Nullus
Omnis homo non rationaiis est Conveniunt homo ralionaiis est,
Nullus
Quidam homo non rationalis est Conveniunt Quidam homo ralionalis non est.
Quidam homo rationalis est Conveniunt Quidam homo non ralionalis non est.
Quod idcirco in his tantum videtur evenire, quod ponat quemdam hominem esse lapidem, eamque
de eodem subjecto uterque intelligitur ordo opposi- convertat dicens quemdam lapidem esse hominem,
tionis. Nam quae dicit, omnis homo rationalis esl, mansit in utrisque mendacium. Hoc igitur modo
de homine rationale pra;dicavil item qufB proponit,
; afUrmatio particularis sui recipit conversionem.
omnis homo non rationalis est, de eodem homine Item negatio universalis converti potest, ut si

rationale sejunxil.ut merilo simplicesaffirmationes quis enuntiet nullum hominem esse lapidem, earii-
negationiconsentiant.Atnoninaliisintelligituridem demque conversis terminis dicat nullum lapidem
esse subjectum. Nam et illa quae proponit omnem esse hominem, simul veritatem tuentur. Atsi quis
non hominem esse rationalem, et illa quaj enunliat „ dicat nuUum hominem esse animal, atque eamdem
1- ••L.lJU--Dl.-
omnemnoa hominemesse non risibilem,de homine subterminorumconversioneproponatdicensnullum IJ- 11-
non loquuntur, sed quolibet alio quod hominis ne- animal esse hominera; ncutra suam perdidit falsita-
gationerclimiuitur. Atqueideovelutexlraneae atque tem. Hoc igitur modo univcrsalis quoque negalio
a semet alienae, nec in veritate possidet aliquam sibiipsaconvertitur, universalisvero atfirmatio non
nec in falsitate concordiam. Indefinitas autem pro- tenetperpetuam conversionem quamvis enim quo- :

positiones, quoniain particularibus similes esse ties de speciebus propria prapdicentur convertiuni-
monstravimus, adjungendassuperioribusnonputa- versalesaffirmationes queant, ut si quisdicatomnis

vi. Idenimindefinitisnecesse estevenire.quod parti- homo risibilisest, poteritterminorum ordineinper-

cularibus solet incurrere. Expeditis igitur his pro- mutare, omne risibile esse hominera, tamen non
communicant terminis
positionibus qua; ex ulrisque esthaec aequalis atque in omnibus lerminis fida con-
atque eodem ordinecoUocatis, nunceam propositio- Quid enim cum quis ita proponit, omnis
versio.
num convenientiam vel participationem loquaraur, homo animal est? nunquid convertere vere potest,
quae in utrisque quidera terminis convenientia, sed ut omne animal hominem esse pronuntiel? Quare
ordiniscommutationeconsistunt, cujus disceptatio- cura aliquoties universalis affirmalio conversa pro-
nis hic finis est, de propositionum conversione do- priam non teneat veritatem, dicitur conversionis
cuisse, quid enim est aliud propositiones mutato C naturara non posse suscipere. Negatioquoque par-
ordine convenire utrisque terminis, nisi propositio- ticularis interdum videtur posse converti, veluti si
nes converti ? Converti aufem vel sibi vel aliis pro- quis enuntietquemdamhominem lapidem nonesse,
positiones dicuntur, quoties, mutato ordine termi- verum loquetur, cum dixeritquemdara lapidera ho-
norura, id est quod subjectum fuerat praedicato et minem non esse eed est ; instabilis et incerta con-
quod pra^dicabatur ante subjecto, veritalem simul versionam cum quidam
: horao graramaticus non
obtinent vel falsitatera. De quibus plenissirae hic sit, falsum estdicerequeradamgrammaticumhomi-
disputandisumerausexordiura. Quatuor propositio- nera non esse. Itaigitur haec quoque conversio pro-
nesesse praedixiraus, quae habeant diflerenlias quan- tinus a sua veritate deficit. Superius igitur proposi-
litatura el ulrisqueterminis absqueordinis perrau- tarum quatuorenuntiationern duae quidemoppositae,
taliooe participant. Hae vero sunt affirmatio uni- id est particularis alfirmalioetuniversalis negatio,
versalis, negatio universalis, affirmatio particu- conversionem Buifirraam perpetuamquesuscipiunl;
laris, nefiatioparticuIaris.Htiruraigiturparticularis duae vero opposilac, id est affirmatio universalis et
affirraatio particulariter quidem sibi ipsa conver- negatio particularis, conversionis non tenenlfirrai-
titur, universali autera affirmationi per accidens, et tatem, sed quia universalis affirraatio, quae in sui
rursus universalis negatio, loco principe sui recipil j) conversione videtur instabilis, si vera est, particu-
conversionem, ad parlicularera vero negationera per larem quoque affirmationem veram esse necesse
accidens converti potest. Affirmationis vero univer- est. Si autem particularis alfirmatio couversa non
aalis ad se ipsam perpetua non potest esse conver- amittit propriam veritatem, universalis quoque af-
sio,ad particularem veroaffirmationem peraccidens firraatio conversa particulari affirmationi earadem
potest. Nec vero negalionis particularis ad se ipsam veritatem sonabit, velut bisexemplis probabitur. Si
p."incipaliter stabilis ac firina conversio est, sed quis enim proponat omnera horainera esse aniraal,
uegationi universali secundo loco atque accidenta- veruradixerit,hujussubalternaparticularisaffirraa-
liter. Quae omnia facilius declarantur exemplis. tio quemdam hominem essennimal, ea quoque vera
Affirmatio enim particularis, ut ea quae proponit, est, quoniam universalisaniimationis veritasante-
quidam homo albus esl, faeile sibi ipsa converti- cessit Sed eamdem converti sibi verissime potest,
tur, sidicamus, quoddara album homo est, atque dicitur enim quoddam animal esse hominera. Quo-
in utrisque simul veritas constat. At si quis pro- circa affirraatio universalia quae proponit omnem
787 AN. MANL. SBV. BOETII 788

bominemesse animal, etconversaparlicularisaffir- A contingit.juam pauloanteinsimplicibushabebatur-

matio quse pronuntiat quoddam animal essehomi- Atque in his enunliationibus converti termini per

nem, utraeque gimul a veritatis signilicatione non appositionem dicuntur, unusque enim terminorum
deficiunt. Ita igitur universalis aftirmatio, quae sui negatione praepositaterminis simpliciter pronuntia-
conversionem perpetuam ferre noa poterat, per tis videlur oppositus. Hujus vero participationis est

accidens particulari affirmationi conversa est. Per triplex modus: aut enira praedicato tantum termi
accidensautemideraquoniamparticularisaffirmatio no, negatio jungitur, aut subjecto, aut utrique ter-
principe sibi ipsa loco convertitur, conversae autem mini denegantur. Primumigitur supposita descrip-
particulari affirmationi universalisaflirmatio eam- tionepandanturexempla.Postautemquemadmoduoj
dem relinet in veritate sententiam. Eadem ideo se habentad veritatis falsitatisve consensum conse-

est etiam universalis negationis, quse quoniam ipsa quentisordinedisputetur. Ac primutn quidem de hac
principaliter converti potest, conversaeque negatio- disserimus cujus subjectum praedicatumque nega-
ni universali ilia quae subalterna esteamdem. veri- tur. Postvero cujus subjcctum solum, postremo cu-
tatis refert sententiam. Particularis negatio con- jusquipra?dicaturterminuscumnegatione;profertur,
versa ad veritalis significalionera poterit conveni- Atqueearumquidemnaturamatque ordinem ex sim-
re, ut si quis nullura hominem esse lapidem con- p pHcibus intormabimus. Simplicesautem,inquanti-
firmet, et hujus conversio est, nullum lapidera esse tatum diirerentiisconstitutas,quatuoressemonstra-
"

hominem, quae cum verapraecedat, subalternae par- vimus.Sitigiturprimaquidemalfirmaliouniversaiis,

ticularis negativae perficit veritatem : ea vero esl, quffi proponat omnem hominem esseanimal ; adver*
quidam lapis homo non comparata uni-
est, quae sum hanc collocetur affirmatio universalis, quaenon
versali negationi quae dicit nullum hominera esse solum conversis terminis enuntietur, verum in uno
lapidem, quamvis terminis discrepans,tamen simi- quoijue termino negativura adverbium habeat ad-
lis veritate proponitur. Igitur particularis negatio, junctum hocmodo, omne non animal non homo est.
quae sibi ipsi converti non polerit, universali nega- Rursus proponatur universalis negatio, ea quae est,
tioni per accidens converti potest.Per accidensau- nullushomo animalest; huicadversum teneal locum
lem idcirco quoniam universalis negatio in se ipsam universalis negatio terminis cum negatione conver-
priore ioco converti potest. Per conversionem au- sis, idnullum non animal non homo est. Item sit

tem sai cum particulari negatione similem verita- particularisaftirmatiosimplex,quidam homoanimal

tis videtur obtinere sententiam. Itaque concluden- est ; huic terminus atque exadverso referatur parti-
dum particularem quoque atfirmationem uni-
est cularis affirmatio, quae, commutatisinordinem ter-
versalemque negationem conversionem suifirraam minis, ne^'ationes utrisque gestet oppositas, ut eat
ac stabilem custodire. Atfirmationem autem univer- quaddam non animal non homo est. Item sit parti-

salem particuiaremque negationem in convertendo cularis simplex negatio quae proponat quemdam
firmasesse non posse, sed hanc atfirmationi parli- hominem animal non esse ; hanc ex adverso respi-
cularijiliam universali negationi per accidens, pos- ciatparticularisnegatio,quae,permutatisadordinera
se converti. Restat nunc de ea propositionum con- terminis, adverbium negationis adjecerit, ut est,
venientiavel participatione disserere, in qua utrin- quoddam non animal non homo noa est.

que terminorum ordine permutato, uni velulrique

eorum negativum copuiatur adverbiura. Conversae utrisque infinitis.
Simplices. Omne non animal non homo est.
Omnis homo animal est. Nullum non aniraal non homo est.
homo animal est.
Nullus Quoddam non animal non homo est
Quidam homo animal est. Quoddam animal non
horao non est.
Quidam homo animal non est. enim affirmatio universalis particularisque
In illis

Sed quanquam hujusmodi participationispluresesse negatio conversionem stabilem non tenebant. Atfir-
differentias noverimus,ad instructionem tamenCa- m.atio autem particularis atque universalis negatio
tegoricorum Syilogismorum de hactantum propo- D conversae ccrlissime tuebantur vel in veritate, vel
suisse sufficiat, quarum quidem propositionum pars in talsitate consensura. Hic omne diversum est.
exsimplicibus nominibus constat, pars vero ex infi- Universiilis namque affirmatio et particularis nega-
nitis. Nam propositio universalis, quae est oranis tio peroppositionem sibiipsaconvertitur.universalis
homo animalest, exutrisquenominibusfinitis con- aulem ncgatinnis et parlicularis affirmationis non
stat. Namque et homo et animalfinita nominaesse consensum fida conver-
est ad verltatis falsitatisve
raanifeslum Ea vero attirraatio quae proponit
est. sio.Ac primura de universali attirmatio tractemus,
orane non aniraal non hominem esse infinitonim quae cum in siraplicibus vera sit, veritatem quoque
terminorum positione conjuncta est. Non animal per oppositionem conversa custodit, ut ea qu.T dicit
enim et non homo nominaesse infinita, in nominis omnem hominem esse animal,vera est,atqueilli per
uitlinitione praediximus, qua?quidem sese ad verita- oppositionem convertilur, id est, omne non animal
rationem sic habenl, ut enira nega-
tis falsitatisve iion homo est, e.imquoque veram esse necesse est.

tionibusadjunctisinfinitanominasimplicibusoppo- Propositionisautemhujusislasententiaest,quoniam
nuntur, itaetiamconversio propositionumcontrario nonesthomo.quidquid animal non est, quod verum
 789 INTRODUCTIO AD SYLLOGISMOS CATEGORICOS. 790

ease nullus ignorat. Item sisillalsa universalisaffir- A. minum natura sejunctasunt, ut equus, arbor atquo
matio in simplicibus terminis constituta, falsa quo- alia plurima. Si igitur negatio universalis per op-
que cjus per oppositionem probabitur csse conver- positionem propriae conversioni in lalsitate quidem
sio nam cum dicimus, omnis lapis animal est, fal-
: convcnit, ncc tamen in veritate consenlit, recte pro-
sa est, atque illi per oppositionem convertilur, id nuntiatur conversionem perpetuam atque squabi-
est, omnc non animal non lapis esl, eam quoque fal- lem non hal)ere. Eadem quoqiie ralio est in atfir-
B&m csse necesse est. Id enim ex tali enuntiatione matione simplici pariiculari. Nam inhocquoque
sentitur, quoniam quidquid animal non (uerit, id saepe error deprehenditur, ut certiE propositionum
lapis non est, quod apertissime falsum est, cura la- conversiones pulentur, si quis non ad ialsitutis
pis ipse animal non sit quod si universalis affir-
: quoque, sed ad solam convenientiam veritatis aspi-
matio terminoium oppositionem conserva sibi- ciat. Nam cum affirmatio simplexparticularis vera
met in veritate convenit et in falsitate, non est du- sit, ut est quidam homo animal est, si hujus ter-
bium quin universalis simplex affirmatio stabili per raini cum oppositione convertantur, fiatque propo-
oppositionen" conversione inonstretur. Idem de sim- sitio, quoddam non animal non homo est, a veritate
plici etiara particulari negatione dicemus. Nam cum nondiscrepat. Quid enim aliud enuntiatio ista do-
haec falsa est, ut ea quie dicit, quidamhnmo animal signat quam esseremaliquam qua^cum animal non
non est, illa quoque falsitatem tenebit,qua;huic ter- sit, ne homo quidem sit, ut lapis simul et animalis
minorum oppositione convertitur, ut ea quse propo- et hominisnaturadeficiat.Sedhicin veritateconsen-
nit,quoddara non animal non homo non est. Id sus ad falsitatem usque non tendit. Quid enim si sit
enim ex hac enuntiatione colligilur, quod res quas falsa simplex affirniatio particularis, ut est, quidam
nonsit animal,sit hemo. Etenim hoc essehominem, homo lapis est ? nonerit ejus peroppositionera falsa
quod non esse non hominera. At si vera sit negatio conversio, quidam non non homo est ? Atqui
lapis
particularis ex simplicibus terminis juncta, ul est haec firma veritato consistit, id
enim ex hac proposi-
quidam lapis animal non est, non deerit veritas tione datur intelligi quod sit quidam quod cum la-
cum terminorum oppositione conversae quae propo- pis non sit, ne homo quidem sit, ut equus atque ar-
nit, quoddara non animal non lapidera non esse. bor, quae neque horainis, neque lapidis ditfinitione
Id enim conversio ita significat, quod res quEEdara clauduntur. Quod si particularis affirmatio, dum per
quae animal non sit lapis sit, hoc est enim esse oppositionem convertitur, in veritate quidem tenel
lapidem quod non es?e non lapidem ; quod si par- secumip8amconcordiam,infalsit^ite autem sibimet
ticularis siraplex negatio per oppositiones proprias ipsa dissentit, rectura est pronuntiare quod termini
conversioni et in veritatis et in talsitatis significa
negatione conjunctaconversionem firmam stabilera-
tione non est dubium particularem C que non teneant. Quarecum in simplicibus, ac prae
concordat,
simplicem negationem certo sibi ac stabili modo ter oppositionera conversionibus, universalis qui-
per oppositionem terminorum posse converti. In dem negatio particularisque affirmatio perpetua fi-
negatione vero universali non est perpetua neque daqueterminorum permutatione vertaatur,affirma-
fida conversio. Quod quidem fallere polerit, si quis matio vero universalis particularisque negatio rai-
ad solara respiciat convenieniiam falsitatis. Nara nime, dura per terminorura oppositionem simplex
cura sit falsa siraplex universalis negatio quae pro- proposilio sibi ipsa convertitur, omnia, ut dictum
ponit nullura hominem esse animal, falsa est quae est, adversa ratione contingunt, universalia nam-
ei per oppositionem convertit-jr, utest, nullum non que affirmatioetparticularis negatiofirmam negata-
animal non homo est. Id enim ex haec propositione rura parlium retinent conversionem. Universalis au-
monstratur, qnoniam omne quod animal non est, tem negatio quidem recte sibi ipsa con-
in falsiiate
id homo est, hominera esse significat, quidquid autem sibi ipsa discordat. Por-
vertitur. In veritate
animal ncn sit, quae proponit, nullum esse non ho- ticularis autem affinnatio in veritate quidem sibi
minem, qui animal nonsit.Sed hic in falsitate con- convenit, sed in falsitate dissentit. Similis autem
sensus ad veritatera usque non pervenit. Age enim contemplatio est in his quae, ccnverso ordine ter-
sit vera simplex universalis negatio, nullus homo minorura, pr^dicato tantum vel subjecto sibi copu-
£)
lapis esl, non vera polestesse, nullus non lapis non lant negationem in quibus, ut in superioribusquo-
:

homoest.Idnamquedesignatistacunversio,quoniara que fecimus, propositionum tantum ordinem des-

quidquid lapis non fuerit, id homo est hominem ; cribemus, et quid eveniat sub brevilate monstra-
namque esse designat quod
non sit, qui pro-
lapis bimus,perquirendaatqueexaininandasingulalocto-
nuntiat nullum esse non hominem quod lapis non ris diligentiae derelinquentes. Descriptis ergo sim-
est, quod apertissime falsum est quamvis enim mul-
; plicibus ex adversaparte,quae,conversoordineprae-
ta proferam quae cum lapides non sint, tamen ab ho- dicatum cura negatione prcmuntiant, conferantur.
Simplices. Conversae de praedicato infinito
Omnis horaoanimal est, Omne animal non homo est.
NuUus homo animal est. Nullum animal non homo est.
Quidam homo aniraal est. Quoddam animal non homo est.
Quidam homo aniraal Don est. Quoddam animal non homo non eet.
791 AN. MANL. 8EV. BOETII 792
Omnis homo justus est. k Omnis justus non homo est.
NuUus homo justus est. Nullus jiistus non homo est.
Quidarahomo justus est. Quidam justus non homo est.
Quidam homo justus non est. Quidam justus non homo non esl.

Omnis homo grammaticus est. Omnis grammaticus non homo est.

Nullushomo grammaticus est. Nullus grammaticus non homo est.
Quidam homo grammalicus est. Quidiim graramaticus non homo est.
Quidam homo grammaticus non est. Quidam grammaticus non horao non est.

Omnis homo lapis est. Omnis lapis non homo est.

Nullus homo lapis est. Nuilus lapis non homo est.
Quidam homo lapis est. Quiilam iapis non homo est.
Quidam homo lapis non est. Quidam lapis non homos non est.

Omnis homo risibilis est. Omnerisibile non homo est.

Nullushomo risibiliis est. Nullum non homo est.
risible
Quidam homo risibiiis est. B Ouoddara risibile non homo est.
Quidam homo risibilis non est. Quoddam risibile non bomo non est.

Harum igitur in affirmationibus quidera univer- cum separari possint.tum vel majora sunt.ut justus
salibus si ea de subjecto preedicentur qufe et adesse homine, vel minora, ut grammaticus homine, com-
et abesse continj^aat, sive illud subjecto majussit, munisaffirmationesveritalesobtinebit.Aliaveroquae-
ut justitia homine, sive minus, ut grammaticus ho- unam veram, alteram semper faciet
libet pPcBdicatio
mine, vel si ea quae omnino adesse non possunt, ut essemendacem,sednunquamcommunitermen'.ien-
lapishomini, simui semper falsas esse necesse est. tur. In negalionibus vero particularibus hic modus
Si quid vero prseter haec fuerit praedicatum, unam esl, ut sive ea quae adesse non possunt, ut lapis
veram, falsam alleram esse proveniet, nunquara homini, sive quae possunt ac poterunt segregari,
vero utrique veritas ronsonabit.In negationibus vero cum tamen eorumaliud majus sit, ut justilia ho-
universalibus siquidem ea desubjecto prnedicentur mine, aliud minus, ut grammaticus boraine, praedi-
quffi illa majora
a subjecto valeant segregari, sive centur, veritas uirisque constabit. Quidquid vero
homine, sive minora ut eodem ho-
sint, ut justitia absquehic praedicabitur,veritatem uni,alteridividet
mine grammaticus, utrisque aderit falsa seotentia. falsitatem,simul tamen falsas esse non evenit. Item
Quidquidveroreliquorumfueritpraedicatum uni ve- C descriptio supponatur qu« priore parte simplicibus
rum,alteri facietadessemendaciura.Nunquam vero collocaiis, eas quae converso ordine subiectum cura
in his concors veritas invenitur. In particularibus negatione proponunt contraria fronte constituat.
vero afflrmationibus siquidem ea praedicentur, qu»

Simplices. Conversae de subjecto inGnito.

Omnis homo animal est. Omne non animal homo est.

Nullushomo animal est. Nullum non animal homo est.
Quidam homo animal est. Quoddam non aminal horao est.
Quidam homo animal non est. Quoddam non animal homo non est.

Omnis homo risibilis est. Omne non risibile horao est.

Nullushomo risibilis est. Nullum non risibile homo est.
Quidam homo risibilis. Quoddara non risibile homo est.
Quidam homo risibilis non est. Quoddam non risibile homo non est.

Omnis homo lapis est. D Omnis non lapis homo est.

Nnllus homo lapis est. Nullus non lapis homo est.

Quidara homo lapis est. Quidam non lapis horao est.

Quidam homo lapis non est. Quidam non lapis homo non est.

Oinnis homo justus est. Omnis non justus homo est.

NuUus homo jiistus est. Nullus non justushomo est.
Quidara homo juslus est. Quidam non justus homo eat.
Quidam. horao justus non est. Quidam non justus homo non est.

Omnis homo grammaticus est. Omnis non grammaticus homo est.

Nullus homo gramraaticus est. NuUus non grammaticus homo est.
Quidam homo gramraaticus est. Quidam non grammaticus est.
Quidam homo grammaticus non est. Quidam non grammaticus homo non est.

J
 DE SYLLOGISMO CATKQORICO. 79?
793

Superiusigiturdescriptarumenuntialionumarfirma. A.pr8edicalione9veritatempropositionibu3fal3itatemve
tiones quiilem universales.siea de subjecto proedi distnbuunt in commune participantibusralsitalem.
cenlurquajabeonunquamvaleaatamoveri.siveillud Parlicularesveroncgationes^siquidemea praedicent
quaepossintasLbjectoseparari, siveiilud majussit,
majus sit, ut animal horaino,seua5quale, ut risibile

hoinini, seu tale subjecto nulio raodo possit

quod ut justitia homine, seu minus ut graramaticus ho-
veritatera dispar- mine, veras utrasque esse recesse est. bi quid vero
obtingere, ut lapis homini, uni
lient.alteri faisitulem. At si quodabsquehisprgedi- extrapraedicabitur, unioportet verum.alteri adesse
cabitur, utrasquefalsitasobtinebitjConimuni autem mendacium,ut8imul falsajnequeant inveniri. Atque
propositionum veritati locus esse non poterit. Atin haec quidem dehis^jropositionibus quaecum delcr-
negationibus quidem universalia et niajora praedi- minalione proferuntur dicta sunt Quae vero inde-
centur, seu eaqua; relinquere subjectumnequeant, finitae sunt, quoniam particularium proprietatibus

utanimalhominem,seuquae possint, ut justiliaho- adaequantur,eadem oraniacoraparatae universalibu3

minem, utrisque falsitas inhaeredit. Alia3 quaelibet
prjfidicamenlaunara veram faciunt,alterarafalsam,
ita ut coraraunisutr«que veritatis non possintesse
participes.Atiuparticularibusaffirmationibus qui-
dem,siquidemmajoradesubjecto praedicentur.quae
obtinebunt quae in superiore descriptione particu-
larium propositionum ordo scrvavit. Restarent sub-
jectorurasingulariurapropo3itione3,dequibup,quo-
g niam et longum est dicere, et nihil ad operis pro
positi affert utilitatem, et sibi ipse exemplo oarum

vel nunquam subjecti conjunclione discedant, ut quas superiusproposuiraus easdem lectorinveniet,

aniraal bomine,veletiam segref^entur,ut justitia ab praetoreundum videtur.
homine,respondebit utraque veritatem ;
caeleraevero

HE\. isoirne
AH. iii.iHL.
DE SYLLOGISxMO CATEGOlilCO
LIBRI DUO.

LIBER PRIMUS.
MultaGraeciveteresposterissuisin consultissimis C subtiliore pertractata ratione dijudicent.Et hi qui-
reliquere tractatibus, in quihus prius^juam ad res dem sic. ut arbilror, suffecimus eos
Nos enim,
densacaligantesobscurilate venirent, quasi quadam comraentarios, de quibus haec nos protulimus,
intelligentiasluctatiome praeludunt hinc per intro- : degustent blando fortasse sapore subtilitatis elici-
ductionen est facilior discibiliorque doctrina, hinc ti, quamvis infrenis et indomiti creatores sint, ta-
per ea quae illi Tzpo\t^(6yizv(x vocant, nos praedicta men veterum virorum inexpugnnbilibus auctorita-
vel praedicenda possumus dicere,ad intelligentiam tibus acquiescent ;* si quisvero Graecae orationis
promptior via munitur. Hanc igitur providentiam expers est, in his, vel si ^iua aliorum sunt simi-
non exosus, statui ego quoque in res obscuris- hujus prnoemii lex erit, ut
lia.desuilahit. Itaquehcec
simasaliquemquodammodopontem ponere,medio- forum nostrum nemo non intellecturus, et ob id
criterquidquedelibans.ita utsi quidbreviusdictum culpaturus inspiciat. Sed neprocemiisnihil afferen-
sit, idnos dilationead intelligentiam porrigaraus ;
tibus tempus teratur, inchoandum nobis est illo
siquidsuomore Aristoteles nominum verboruraque prius depulso periculo, ne a quoquam steriliscul-
mutatione turbavit, nos intelligentiae servientes ad petur oratio. Non enim eloquentias compositiones,
consuetumvocabulum reducamus si quid veroul ; sed planitiem consectamur :qua in resi hoc elfici-
ad doctosscribenssumma tantum tangensdesigna- ij mus,quaralibetinC')mpteloquentes,intentioquoque
tione monstravit, nosid introductionis modo aliqiia nostra nobis perfenta Sed quoniam syllogisrao-
ost.
in eas res tractatione disposita
perquiramus. Sed rum structura nobis est hoc opere explicanda,
si qui ad hoc opus legendum ac cesserint, ab his syllogisrais autem prior est propositio, de proposi-
petitum 8it ne in his quae nunquam attigerint tionibus hoc libello tractatushabebitur. Et quoniam
statimaudeant judicare; nevesi quid in puerilibus propositionis partes sunt nomen et verburo, pars
disciplinis acceperint, id
sacrosanctum judicent, autem ab eo cujup pars est prior est, de nomine
quando quidem res teneris auribus accommodatas etverbo.quae priraasunt,di3putatiopriraa ponntur.
saepe philosophiae severior tractatus elirainat. Si Nomen est vox designativa ad placitura sine tem-
quid vero in his non videbitur, ne statim obslre- pore, cujus nulla pars extra designaliva est : vox
pant, sed, ratiome consulta, quid ipsi opinentur, autem dictum est, quia vox nominum genus est.
quidve no3 ponimus, veriore mentis acumine et Omnis autera diffinitio a genere lrahitur,ut sidifi-
* Nos.... acquiescent. Phraais lurbata, vel etiammanca videtur.
 ;

795 AN. MANL. SEV. BOETII 796

nias hominem, animal dicis, idestgenus; poalvero A verum neque falsum efficies. Et merlto dictum vi-
rationale, id est differentia. Designativa voro dicta detur. Quod enim primo vocabulum nomina rebus
est, quia suntvoces quaedam quae nihilsigniticant.ut imponentes dixerunt, id solum nomen vocabitur
sunt eyllabai. Nomen vero, designat id cujus est merito. Qui eniin primus circocircum nomen im-
nomen. Ad placitum vero, quia nullum nomen ali- posuit, ita dixisse videtur, Dicatur boc circus.
quid per se significat, sed ad ponentis placitum. Atque ideo primus hic casus nominalivus vocatur,
Illud enim unaquaque res dicitur quod ei placuit quod nomen sil. Aliis vero nominibus uon nominia
qui primus rei nomen illud impressit. Sunt enim caeteros casus appellavere. Ergo a capile revolven-

voces naturaliter signiflcanles, ut canum iatratus dum est, vocem dictura quod voxnominum genus
iras canum significat, et alia ejus quaedam vox sit; designativam vero, quod sunt qu.idam voces

biandimenta; sed non sunt nomina non sunt quae nihil designant, ut ad his vocibus separelur
ad placitum significantes, sed natura.Sine tempore ad placitura, ut ab his voci-
quae nihil significant ;

vero, quod verba quidem voces sunt designativae bus separetur quae naturaliter significant, ut sunt
et secundum plaeitum, sed distant, quod nomina pecudura. Sine tempore vero dictum est, ad divisio-
sine temporesunt, verbacum tempore. Gnjus nulla vem verbi quod cum tempore est cujus nuUa ;

pars exlra designativa est nomen ab oratione dis- n pars extra signilicat, ut divideretur ab oratione,
:

jungit, quod oratioet ipsa vox est, et desiguativa, cujus partes nomina sunt etverba, qus significant;

et secundum placilum, aliquoties sine tempore finita vero, ut ab inflnitis separetur ; recta, ut

est, sed oralionis partessignificant, nominum vero a casibus dislinguerelur. Et in verbo eadem omnia
minime. InGiceronisenimnomine nulla extra pars fere ccnveniunt.Est enimverbum vox signiflcativa
designativa est, neque ci neque ce neque ro. ad placitum cum tempore, cujus nulla pars extra
Neque si ex duobus integris nomina sint. Quod signiflcativa esL ; et quia est quaedam vox .significa-

enim in uno consignifical, id extra non significat. tiva etad piacitum cum tempore, cujus pars nihil
Innomineenimmagister, ma^w etierconsignificant, significat, ut non albet ( Albet enim, quod cum non

quia est magistcr. SuLdatum vero ter et magis non junctumconsignificatjSolumnon significat),et quia
erit alicujus significatio, nisi tibi hoc alii nomen
nihil definitum monstrat (quod enim non albet,

dare placuerit. Omnia enim nomina non naturaliter potest et rubere, potest et nigrescere, potest et

sunt, sed adplacilum ponuntur. Seddehoc in com- pallere, et quidquid non albet(, ideo iuflnitum ver-

mentario librii^epi 'Ep^jirjVeiaijAristotelisdictum est bum vocatum est. Faciebat autem et tacturus, ut
et majorejus rei tractatus est, quam ut nuncqueat superius in nomine, non verba, sed casus vert'orum
expediri. Revertamur igiturad nomen.Sedquoniara sunt. Repetendum est igitur ab inilio verbum esse

sunt quaedam voces qus et designativge sunt, et se- ^ vocem dictum, a genere significativam, ut a non ;

cundum placitum etsine tempore,quarum dubia sit signiflcativis vocibus dividatur ad placitum, ut ab ;

natura, utestnonhomo[leg. non-homo], hocenim si- illisquaenaturasuntsignificativaevocibusseparetur:

gnificatquiddamet secundum placitum, impositum cura terapore, ut a noraine divideretur; praesens
estenim seddubiumestcuisubdipossit,nominienim aliquid signiflcare,ut a verbi casibusdisjungeretur;

non potest, omne enim nomen significat aliquid flnita, ut ab infinitis disterminaretur. Restat ergo

definitum, non homo autem quod definitum est nunc quid sit oratio dicere. Haec enim ex nomine
perimit oratio vero dici non potest, omnis enim
,
et vcrbocomponi videtur sed priusutrum noinen :

oratio ex nominibus et verbis constat, non homo etverbum solae partes orationis sintconsideremus,
autem, neque ex nominibus conslat, neque ex ver- an etiam aliae sex, ut grammuticorum opiniofert,
bis, sed multo magis esse non potest verbum, an aliquae exhisinverbi etnorainis juraverlantur
oniue enim verbum cum tempore est, non homo quod nisi priusconstituturasit, lota propositionum
verosine tempore est quid sit ergo ita videndum
:
ac deinceps ea ipsaquae ex propusitionibus compo-
est; et quoniam non horao vox siunificat quiddam, nitur syllogismoruiii ratiotitubabit. Namsi exquo
quidautem signiticet inhomine ipso non continetur sintgenere termini nesciatur, totum ignorabitur.
(potest enim non homo et equus esse et lapis et I) Nomenet verbura duae solae partes sunt putandaj,
domus, et quidquid homo non Cuerit, quoniam ea caeterae eniranon partes, sed orationis suppiementa
quassignificarepotestinfinitasunt, infinitumnomen sunt utenim quadrigarum frena vel lora non par-
:

vocaturi;et quoniam sunt qujedam voces et de-
signativae et ad placitum, et definitae, et quarura
partes extra nihil significant, utsuiitcasus nomi-
num, ut Giceronis et Cicerone et caetera, haec no-
mina non erunt. Omne enim nomen junctum cum
esl verbo, aut verum aut falsum demonstrat. Ul si
dicrts, dies est, hoc vero aut verum aut falsum est.
bi vero casum jungas, neque verum nequo lalsum
efficis. Sienim dicas, diei est, nihil quod sit, aut
non sit, demoustrasti. Itaque nihil ex hoc neque
tes, sedquaedam quodamiiiodo ligaturae suntet,ut
dictumest, sujiplementa non etiam partes,sic con-
junctiones et prcepositiones et alia hujusniodi non
partes orationis sunt, sed quaedam ccdligainenta.
Participium vero quod vocatur, verbiloco ponetur,
quoniam temporis demonstrativum est. Adverbium
vero nomenest,;cujusdum enim definitaesignificatio-
nis estsinetempore.quod si percasusnon flectitur,
nihil iinpedit. Noneniiii est proprium nominisflecti
per casus. bunt enira quaedam nomina.quae flecti
 ;

797 DE SYLL0GI8M0 CATEGORICO. 798

non possunt.qure a grammaticis monoptota nomi- A nantiir. Quos diffinirans sic : Termini sunt parles
nanlur, sed hoc grammaticffi magis quam hujus simplicis propositionis in quibusdividiturprincipa-
considerationis est. Oratio est vox designativa ad liter propositio. Est enim simplicis propositionis
placitum, cujus parles aliquid e.\tra significanf ,ut univcrsalis secunda divisin, ut sit in propositione,
diclio,non ut affirmatio. Et esl orationi comrnuue oinnis horno animalost,omnishomc uiius terininus,
cum nomine et verbo quod vox est.et designativa, alius vero, animal est. Sed hoc secundo loco, illud
etad placitum.Gujusenim partes ad placitum sunt, veroprincipaiiter.N.tm primi terminisuntsuhjccluTi
ea quoque ipsa ad placitum est. Orationis autem enim et non est, non maf^is ter-
et praeiJicatum.Est

partes sunt nomen et verbum.Sed haeo ad placitum, mini suntquamaflirmationis velnegationisdesigna-

oratio igiturad placitum est.Termini vero orationis tiva sunt.et omnis vel nullus vel aliquis non magis
a dialecticis nominantur nomiiia et verba.Termini sunttermini quam dilfinilionum,utrum particulari-
vero dicti siint, quod usque ad verbiim et nomen teran universaliterdictumsil,designativasunt.Divi-
resolutio partium orationis fiat, ne quis orationem
ditur ergo,ut dictum est.propositio in id quod sub-
usque ad syllabas nominura vel verborum tentet jectum est^et in id quod praedicatur. Dico autem
resolvere, quae jam designativa? non sunt. Distat subjectum,utinomnishomo anirnal estpropositione
autem a nomine vel verbo oratio quod illis partes n hominem, iil vero quod praedicatur dico animal, et
extra significant.verbi et nominis partes nihil extra semper quod praedicatur, aut abundat et superest
°-esignant.Est autem dictiounius simplex vocabuli subjecto, aut aequatur. Minus autem praedicatum a
nuncupatio, vel simplex affirmatio. Atque ideo subjecto nunquam reperietur.Sed id quod diximus
dicturn est orationis partes significare nt dictionem diversis demonstremus exemplis.Subjeclo praedica-
id est ut simplicis vocabuli nuncupationem.In ora- tnm abundat quoties genusaliquod de aliquo prae-
tioue enim,Socrate3 ambulat, utraque exlra signi- dicatur, ut si dicas, omnis horao animalest. Non
ficat tantura quantum simplex vocabuli nuncupatio enim potes crinvertere,ut dicas,omne animal horao
designare queat.Quomodo autem ut affirmatio sim- est, quia animal ab homine plus est et abundat.
plex non signilicet, in commentario Perihermenias ^Equatur autem prsdicatum subjecto quoties pro-
explicui.Quid antem sit affirmatio et negatio paulo prium qnoddam cuipiam praedicatur,utomnishomo
post pxplicabimus. Sunt vero species orationis in risibile est,potes convertere,onine risibile hoino est
angustissima divisione quinque. Interrogativa, ut ut autem minus sit id quod praedicatur.fieri nequit.
pulasne anima immortaiis est?Imperativa,ut accipe Dicitur etiam prsecedere praedicatum, sequi quod
codicem. Optativa vel deprecativa, ut faciat Dens. subjpctum est. [donior est enim praedicatio consti-
Vocativa, ut adesto Deus. Enuntiativa, ut Socrates tuere propositionem,quam id quod subjectura est.
ambulat:sed in illis quatuor nuUa neque veritas est, C Simplicium autem propositionum aliaesuntin nullo
neque falsistas Enuntialiva vero sola aut verum aut sibi participantes ut sunt, omnis hnmo animal est,
falsum continet.Atque hinc propositiones oriuntur. et,virtus bona est,et aliae hujusmodi propositiones,
Enuntiatio autem in duaspartes secabitur,in affir- aliae vcro quae participant.Participantium alia? sunt
mationem et ne^ationera.Affirmatio est enuntiatio quae in utroque termino parlicipHnt, aliae quae in
alicujus ad aliquid.Negatio est enuntiatio alicujus altero,et qufe altero termino parf icipant tribus mo-
ab aliquo.Et est affirmatio, ut puta Plato philoso- dis,utroque veroduobus.Ostendamus ergoexemplis
phus est.Negatio, Plato philosophus non est.Affir- quomndoaltero tribus modisparticipanl.Communis
malio enim ad Platonera philosophiam enuntiat enim terminusest,cum in unasubjeclussit,in altera
aliquam,id esl Platonem esse philosophura.Negatio praedicatus, ut est omnis homo animal est.et omne
vero ab aliquo Platone aliquam philosophiam enun animal animatum.In priore enim propositione ani-
tiando tollit, id est enuntiat Platonem non esse mal praedicatur ad hominem, in posteriore praedi-
philosophum.Enuntiativarum igiturorationum aliae caturad animal animatum,et fit aniraal subjectiim.
sunt simplices, aliae non simpIices.SimpIices sunt, Et est hic primus modus de eis quae altero termino
ut si dictts, dies est, lux est. Non simplices, ut, si participant. Secundus vero modus est in quo in
dies Pst lux est.Affirmationes vero simplices et ne- utrisque comrnunis terminus praedicatur,ut si quis
J)
gationes.aliae sunt universales,aliae sunt particula- dicat.omnis nix candida,et omnis margarita can-
res,aliae indefinitae.Universales sunt quae aut omne dida.Etenim in prima et secunda propositione can-
affirmant,ut omnis horao animal est,aut omne ne- dida praedicatur,in prima ad nivem, in secunda ad
gant^utnullushoirioaniaialestiparticularesveroqu e margaritam. Et est hic secundus modus altero ter-
aliquem atfiraiantvelaliquemnegant,utaIiquishoa o mino participantium.Tertius vero rnodusest.quoties
animal est,aliquis homo animal non est; indefinitae in utrisque propositionibus comnmnis terminussub-
vero quae neque universaliter atfirmant aut negant, jectus est,ut si dicas, virtus bonum est,virtus jus-
neque particulariter,ut homo animal est,homo ani- tum est.In utrisque enira ad justum et ad bonura
mal non est.Dividitur aufem simplex propositio in virtus subjpctum est.Sunt igitur participantes a!te-
duas partes in subiectum et praedicatum,ut homo
:
rum terminum his trihus modis, aut cum in iina
aniraal est, homo subjectum est, animal vero de communisterminus praedicatur,inillasubjectusest;
homine praedicalur;h8B autera partes termini norai- aut cum in utrisque praedicatur;autcum in utrisque
799 AN. MANL. SEV. EOETH 800

subjectus est.Earuni vero quee ad utrosque parlici-

pant terrainos duo sunt modi.Aliseenim adeumdem
ordinem.aliffi ad ordinis con)mutationem.Ad eum-
dem sunt quae de eodein idemdemonstrant,velaffir-
mative vel negative, vel aliter,vel parliculariter,
omnis voluptas bonum est, nulla voluptas bonum
quaedam voluptas bo-
est;et rursu?? particulariter,
num est, quaedam voluptas bonuiii non est.Ad or-
dinis vero commutationem suntquoties quiin altera
subjeclus est terminus,in alia prsedicatur,ut omne
bonum justum est.et omne justum bonum.Nani in
priore bonum subjectum est,justum pr3edicatum,in
secundajuslum subjectum est,bonum praedicatum.
Nunc ergo quoniam alia3 ad eumdem ordinem,aliae
ad ordinis commutationein sunt, prius dicemus de
his quae ad eumdem ordinem utroque termino parti-
B
cipant,et quoniarn sunt propositiones,aliae alfirma-
In superinri igitur descriptione universalis affir-
tivae,aliae negativae,aliae universales,alife particula-
mativa et universalis negtttiva contrariae sunt,sub -

res.aliae indefinilae, duae sunt ex his quae qualitate

contrariaeveroparticularisaffirmativaet particularis
difl'erunt,tresquae quantitate.Et sunt quae qualitate
negativa, subalternae vero dicuntur universalis af
differu nt affirmativaet negativa; ad quantitatem quae
flrmativa et particularis affirraativa.et item univer-
vero differutit, sunt universalis, particularis et in-
salisnegativaetparticularisnegativa.Contrajacentes
definita In affirmativis enim et negativis quale quid
sunt angulares,id esl universalis alfirmativa et par-
sit aut non sit ostenditur. In universali particulari
ticularis negativa.Et ilem universalis negativa et
et indefinita de omnium vel nullorum vel nonnullo-
particularisatfirmativa, ut,omnis homo justus est,
rura quantitate monstratur. Ex his ergo quinque
quidam homo justus non est,nullus homo jusius est,
differenliis,id est universali, particulari, indefinila,
quidam homo justus est,et sunt ut hoc modo diffi-
affirmativa,negativa,sex conjunctiones fiunt,ita ut
niri possint.Gontrariaesunt quae universaliter eidem
tribus quae ad quantitatem dicuntur duae qum ad
idem haec affirmat, haec negat. Subcontrariae sunt
qualitatem dicuntur aptentur,etfit universalisaffir-
quae particulariter eidem idem haec affirmat, haec
mativa, et universalis negativa, ut omnis homo ju-
(j
negat.Subalternae sunt quaeeidem idemaffirmanl vel
stus est,nullushomo justus est;et particularia affir-
negantjhaec particulariter,illa universaliter.Contra-
mativa, et particularis negHliva, ut quidam homo
jacentes sunt quando eidem eamdem rem haec affir-
justus est,quidam homo justus non est;et indefinita
mat, haec negat, vel haec negat, haec affirmat, illa
alfirmativa ct negativa, ul homo justus est, homo
generaliter,haBcparticulariler,ptvocanturcontrariae,
juslus non est fiunt ergo ex duabus quae sunt ad
:

quia quod affirmatiouniversaliterponitnegatiouni-

qualitatem tribus quaesunt ad quantiiatem junctis,
versaliter tollit. Subalternae vero, quoniam quod
sexconjunctiones,de quibus indeDnilas,affirmativas
illa universaliter ponit, etiam haec particulariter
et negativas separemu3,et de solis universHlibus et
ponit. Subconlraria* vero dictae sunt,vel quod natu-
particularibus tractatus habeatur. Subscribantur
raliter sub ipsis confrariis posita?sunt,ut descriptio
etiam earum participantium quae ad eumdem ordi-
docet, vel quod a contrariis diversae sunt, et ipsis
nem utroque termino participant, duae universales
contrariis quodammodo contrariffi. Nam contrariae
propositione3,una affirmativa,et altera negativa, et
non potest, ut utraeque
ut utrapque simul sint fieri
sit affirmativa universalis,omnis homo justus est et
omnino non sint fieri potest, contrariam vim obti-
contraipsaniuniversalisnogativa nuUushomojustus
nebunt subcontrariae. Nam ut utraeque omnino non
est.Item sub his ponantur parlicularis affirmatio et
sint fieri non potest.ut utrasque siraul sint fieri po-
parlicularis negatio,itaut sub universaliaffirmativa
^ test,quod in sequentibus melius explicabitur.Con-
ponalur particularis affirmativa, et sub universali
trajacentes dicuntur,quoniara universalis affirmatio
negativa pouatur particularisn('gativa,etsilparticu-
vel neiratio, particularem affirmationem vel nega-
laris affirmativa,quidain homo justus est,et contra
tionem angniariter respiciiint. Cum autem singu!»
ipsam parlicularis negativa, quidam homo justus
propositiones habeant duas difTerentias, unam ad
non est,quod demonslrat sequens descriptio.
qualitatem,alterara ad quantitatem,ut quae univer-
salis,affirmativa est,habeat ditferentiam ad quanti-
tatem qiiod universalis est.et aliam ail qualilatem
quod affirmativa e3t;eodem modo caeteraj proposi-
tiones binas habeant differentias, unam secundum
qualitatem,alteram secundum quantitatera. Subai-
terna) quae sunt, una tantum differenlia dislant
quantltatis, quod baec particularis,illa universalis
801 DK SYLLOGISMO CATEGORICO. 802

est. Nam qualitatis differentiam nullam retinent. A. homo juitus e.ot, falaa fuerit, non necesse erit qui-
Utrajque enim affirmativac sunt. Illae vero aliiB, id dam homo non cst justus falsam esse. Nam si falsa
est contrariiB et subcontr.irife ad qualitatem, quod est nullus homo justus est, verum estesse nliqnns
illa aflirmativa, illa negativa est, nain ad quantita- juslos, vera est etiam quaedicit quidam homo justua
tem nihil dilferunt. Utraique enim contraria) univcr- non est, quod sint quidam eliam non justi. Repe-
sales, utraeque subcontrariae particulares sunt, illiB tens igitur a capitc dicat quod in subalternis. Si
autem quae contrajacentes dicuntur ulrisque ditfe- nniversales verae fuerint, vcrae erunt etiam particu-
Nan et ilia universalia affircnatio
rentiis diflerunt. lares. Sed non convertilur. Itemsi particularesfalsaa
est, haec particularis negalio, et lllauniversalis nc- fuerint, falsaeeruntetiam universales, sed non con-
galio, est.haec particularisaffimatio. Nuncqiioniam vertitur, contrariaj vero simul esse verac nunquam
quaesecundumqualitatem veisecundumqoanlitalem possunt. Potest autcm fieri ut alias utrffique falsae
etquomododifferantdictum est.earum proprictates, sint.alias una vera, altera falsa. Utrajque falsae sunt,
que secundum verum falsumque sunt, explicemus. ut si quis dicat, omnis homo grammaticus est, falsa

Igiturearum quae subalternae sunt,si fueritverauni- e3t,nam nonomnis;etnullushomo grammaticusest,

versalis affirmatio vera erit particularisairirmatio. falsa est, nam non nullus estaiitem una vera.altera
;

Si enim omnis homo justus est, vera est, veraerit ^. falsa, utrii quis dicat, omnis homo bipes est, ha'C
etiam qua.'dicit,Aliquishomojustu3est.Nam siomnis atfirmaliva vera est ; niillus homo bipes est, haec ne-
homo justus est, et quidam. Eodem modo negativae gativa falsa est. Etitem nmnis homoquadrupcs, est,

subalternaB nam si universalis negativa vera fue- haecarfirmativafalsaest.NuIlushomoquadruppsept,

rit, eriletiam veranegativa particularis, utsi nuilus haec negaliva vera est Suntergocontrariipaliquoties
homo justus est vera fueril, etiam erit vera, quidam utraeque falsae, aliquoties inter se verum falsumque
homojustus non est. Nam si nullus homo justus dividentes ; ut utraeque autem veris sintfierinun-
est,nec quidam. Gonverti autem non potest, nam quani potcst,subcontrariae verocontrariapatiuntur.
si particularis vera fuerit, non necesse erit veram Nam falsae nunquam reperiri queunt. Sed alias verae
esse etiam universalem. Ut quidam homo justus
si utraequesunt, ut est quidam homo Krammaticusest,
est, vera fuerit, non necesse veramesse, omnis
erit vera est, et quiddam homo graminaticus non est,
homo justus est. Possunt enim esse non omnes Et etiam haec veraest. Potest enim alius essegramma-
eodem modo de negativa. Nam si particularis nega- ticus et alius non esse. Alias una vera est, altera
tiva verafuerit, ut est, quidam homo non est justus, falsa. Vera est enim atfirmatio, quidam homo hipes
non necesse erit universalem, nullus homo justus est, falsaestautemnegatio, quidamhomobipps non
est, veram esse. Poiest enim fieri ut quidam justi est. Ilem falsa est affirmatio.quidam homo quadru-
sint. Ergodicamus in subalternis propositionibus si C pes est vera est negatio, quidara homo quadrupes ;

universales verae sint,veras essenecesse est particu- non est ut vero utraeque falsae sint fieri nunquara :

lares, sed non convertitur. Nam si particulares verae potesL Restatigitur utdecontrajacentibusdicamus,
fuerint non necesse est veras etiam universaies esse. quae iieque falsaesimul aliquando esse possunt ne-
particulares vero ad universales contrariam conver- que verae, sed semper una vera est, altera falsa,
sionem habent.Nam utsuperius si universales verae quod facilius liquet, si quis sibi quaecunque fingat
essent, etiamparticulares veraeessent;et si particu- exempla. Res admonet ut quaedam de indefinitis
lares verae esseni, non omnino verae essent etiam propositionibusconsideremus.Indefinitaeetenimpro-
universales in particularibus; si particulares falsae posttiones aequam vira retinent particularibus pro-
fuerint, falsae erunt etiam universales. Nam si parti- positionibiis. Dictum est enim quod si universales
cularis quidam homo justus est falsa fuerit, univer- vel affimativae vel negativae in subalternis proposi-
salis etiam omnis homo justus est falsa erit. Nam tionibus essent verfe, essentquoque veroe particu-
pi quidam homo justus est falsa est, vera est nul- lares. Nunc vero diciraus quod si univeraalis propo-
lus homo justus esl. Si vera est nullus homo justus sitiones verae fuerint, verae erunt etiam indefinitae.
esl, falsa est omnis homo jastus est. Falsa igitur Nam si^era est omnis homo bipes est, vera est
particulari, falsa erit universalis. Item si negativa n etiam quidam homo bipes est, vera erit etiam in-
particularis falsa fuerit, quae est, quidem homo ju- definita <|u;b dicit homo bipesest. Jtem dictum est
stusnonest,falsa erit etiarii, nullus homojustusest. quod si particulares falsae essent, falsae essent eliara
Nam si falsum estquia quidam homojustus nonest, universales, nunc vero dicendum est quod si inde-
vera est quia omnis homo justus est. Si vera est finita falsa fuerit, falsa eritetiam universalis. Nara
ha?c, falsaest nullus homo justus est ; falsa igitur si falsa est quae dicit homo quadrupes est, falsa erit
parliculari, falaa erit etiain universalis. Sed non etiam quae dicit quidam homo quadrupes est etom-
convertitur, ut si universales falsae sint, falsas ne- nis homo quadrupes est. Alque idern hoc etiam in
cesse sitesse particulares : nam si universalis.omnis negativis convenire videtur. Unde constat quod om-
homo justus est falsa fuerit, non necesse est parti- nesindefinitaeparticularibuspropositionibusaequam
cularem, quidara homo justus est, falsam esse. Po- vimcontinent.Rursusdictum estquodsubcontrariae,
test enim fieri utsiomnishomojustus non fuerit, sit quae parliculares afUrmativae et negativae sunt, simul
quidara justus, et item si uni versalis negativa, nullus verae esse possunt, dividere etiam verum falsumquo
803 AN. MANL. SEV. BOETII 804

valent, simul vero falsae esse non posse. Hoc idem A omnishomo justus est, non omnishomojustus est,
inindefinilispropositionibusexspeciandurnept.Nam et rursus nullus horao justus est, et quidam homo

dividunt inter severum falsumque, ut si quis dicat justusest, in hisenim universalisdeterminatiotolli-

homo bipcs est, vera est, homo bipes non est, tur, sed de his alias Etquoniam dictum est de his
falsa est, et item horao quadrupes est, falsa est, quae eodem ordine participant, dicamus nunc de his
hoiiio quadrupes non est, vera est ; verae autem commutatione participant.Harum quo-
quae ordinis
simuliuveniri possunt, ul si quis dicat homogram- que propositionum quae ad commuiationem ordinis
maticus est, si quis hoc dicat de Donato, verum participant duplexmodus est. Est er.im per contra-
est. Ilem homo grammaticus non est, si quis hocdi- positionem conversio, ut si omnis homo ani-
dicas,
cat de Calone, verum est, ut simul faisae sint nun- rnalest, omne non aniinal non homo est simplex ;

quamreperie.nus.Hincquoqueostenditurindefinitas conversio est, ut si dicas, omnis homo risibile, et

cum particularibus aequali esso potenlia. Amplius homo sed in illistermino-
convertas, omnelrisibile :

quod dictum est, contrajacentes, id est universalein rum tantum commulatio conversionem facit,in qui-
affirmativametparticularem negativam,etitem uni- bus neque praedictum subjecto, neque subjectum
versalemnegativamet particularemalfirmativam ne- praedicato abundat. In hac enim propositione qua;
que veras simul esse neque falsas, sed inter se divi- dicit,omnis homorisibile, homosubjectum, risibile
dere verum falsumque, hoc idem evenit in indefini- ^ praedicatum, aequam vim babet, et ideo converti
tis. Nam universalis affirmativa etindefinita nega- potest ut si subjectum et homo praedicalum,
risibile

tiva, vel universalis negaliva et indefinita affirma- et dicatur omne homo. In quibus vero unus
risibile

liva, neque verae simul esse possunt, neque simul terminus alio abundaverit, converti propositio non
falssi.Dividuntur autcm inter se verum falsumque : potesl. Nam si dicas, omnis homo animal est, vera
nam si dixeris, omnis homo bipes est, vera est, et est ;non tamen potest fieri utconversa hsc propo-
si dicashomo bipes non est, falsa est. Ilem si dixeris sitio terminis commutatis vera sit falsum est enim :

homo quadrupes est, falsa est, si dixeris, nullus dicere, omne animal homo est. Sed hoc cur evenit ?
homo quadrupes est,veraest undehincquoquecol-
: quia homine animal abundat. Illa vero conversio,
ligere licet oinnesindefinilas potestate et vi aequales quae per contrapositionem fit hoc modo fit quoties
esse particularibus Sunt eliam quajdam propositio- in allirmaliva subjectum fuerit, iiiem mutatum et
nes quaedividunt quidem et ipsae verum et falsum. factum praedicatum ad negativam particulam poni-
ul Deus fulminat, Deus non iulminat. Sed istae tunc tur, utestomnishomo animal est. Hic homo subje-
dividunt inter severumetfaisum.cumidem tempus, ctum est et ad hoc animal praedicatur. Si vero quis
idem subjectum, idem praedicatura sit. Quod autem per contrapositionem convertat,et faciatanimal sub-
dico tale est, si aequivocum subjeclum fuerit, non C jeclum hominem praedicatum, etad hominem. par-
dividunt verum et falsum. Si quis enim dicat, ticulara negativam ponat, hoc modo faciet omne :

Cato se Uticse occidil, et respondeatur, Cato se non animal non homo est, et erit ista conversio,
Uticae non occidit, utra;que verae sunt. Nani etCato omnis homo animal est,omne nonanimal non homo
Minor se peremit, et Cato Censorius se Uticae non est sed de his posterius tractabimus, nunc ad sim-
;

occidit. Sed hoc idcirco evenit, quod Catonis nomea plices revertamur. Cum sint igiturquatuor proposi-
ajquivoce dicitur, dicitur enim et Major CatoGenso- tiones quarum quae universales sunt, id estaffirma-
rius, et Minor Uticensis. Ilem si «quivoca fueritin tiva et negativa, duae vero parliculares, id esl alfir-
propositionc praedicatio, verum inter se alfirmatio mativa et negativa, particularis affirmativa, et
negatioque non dividunt. Si quis enim sic dicat, in universalis negativa commutatis terminis sibiipsa
nocle lucet, et respondealur, in nocte non lucet, convertitur. Convertuntur auteni illae (iil dictum esl)
fieri potest ut utraeque verae sint. Nam in nocte lu- quoties, commutatis terminis, vel simul verae sunt,
cerna lucere potest, et sol lucere non potest: hoc vel simul falsae. Nam si quis dicat, quidam homo
ideo evenit quia lucere aequivoce et ad lucernae lu- animal est, vera est. Convcrsio vero ejus quoddam
men et ad solis dicitur. Amplius si aliud esl aliud animal homo est, vera est. Item quidam homo lapis
in subjectis et praedicatis tempusverum fal-foerit, r» est, falsaest, quemadmodum et ejus conversio, qui-
sumqueinter seaffirmatio negalioque non dividunt. dam lapis homo est,nam et ista falsa est. Est igitur
Nain si quis dicat. Socrates ambulat, et respondea- particularisaffirmativaquaecommulatis terminiasibi
tur, Socrates non ambulat, possunt utrreque verae ipsaconvertitur. Idem vere palitur universalis nega-
esse, potesl enim fieri utSocratesaliotempore am- tio. Si quis enim dicat, nullushomo lapis est, vera

bulet, alio tempore non ambulet sed aut stet aut

; est, et potest converti nullus lapis homo est, nam et

sedeal, autquodlibel aliud : in talibus ergo proposi- ista vera est. Item nullus homo rhelorest, falsaest,
tionihusqua essunt. Socrates ambulat.Socrates non et ejus conversio, niillus rhctor homo est, falsa est.

ainbulat, ills inter se verum lalsumque dividunt In qualuor igitur his propositionihus quae tantum
quic ad idem subjeclum, ad idem pracdicatum, ad contrajacentt s sibi ipsae convertuntur, id est parti-

idem teinpu^ dicuntur. Suntetiamalin; quaj conlra- cularis, alfirmatio et universalis negatio. Aliaevero
dictoriae vocantur, que sunt hujusmodi, quoties af- duffi sibi ipsis non convertuntur. Nam nequeuniver-
firmationem univfcrsalem tollit negalio particularis, salis alfiraiatio, neque particularis negatiosibi ipsa
 805 DE SYLLOOJSMO CATfiQORICO. 806
converlilur.Siquigenimdicalomnishomoanimalest A In hia ergo 3olae converti
possunt.In aliisve ro con-
vera est.Si quis vero convertat,omne animal homo verti non possunt.Atqueideounivprsaliter non
con-
estfAlsura est.Non igitur sibi ipsi converti potesl.quo- vertuntur;remanet ergo ut in aliis rebus omnibus,
niam conversa prioris veritnlem non recipit.Neque ut puperius diclum est.non convertantur. Hoc vero
vero particnlaris nejjiatio sibi convertitur. Nam si perpiciendum Pst,quod particularis a^firmatio quaj
quis dicat, quidam hoinogrammaticusnonest,vera sibi ipsi convertitur,universaIi affirmaiioni.quae
sibi
est; si vero convertat, quidam grammaticus homo non convertitiir, per accidens converli potest. Et
non est, falsa est: omnis enim grammaticus homo itemcontrajacensuniversaliaffirmationiparticuiaris
est.Repetendum est igitur a capite quod cum qua- negatio, qu?e sibi ipsi non convertitur.converti po-
tuor proposilinnes sint.affirmalio universalis, nega- test per accifiens negationi universali,quae
sibi ipsi
tio universalis,afnrmatio particularis,negalio parti- convertitur.Sed quomodo particularis affirmatio et
cularisjparticularisaflirraatio etuniver3alis,negutio universalis negatio sibi ipsis convertantur ostendi-
qu£econtrajacentes,sunt,sibi ipsisconverti possunt, miis. Niinc vero quomodo particularis
affirmatio
Universalis vero affirmatio et particularis negatio. universali affirmatmni per accidens, vel
quumodo
quaeipsa3Contrajacentessunt,nunquara possuntsibi particularis negatiouniversali negatiuni peruccidens
ipsis converti. Nec hoc nos lurbet quod quaedum p covertantur, demonstrandum est. Dictum est supe-
affirmationes universales et quaedam partlculares rius quod si veraestuniversalis affirmatio
vera est
negationes converti possunt.Potest enim dici omnis etiam particularis,et s<,'querelur particularis univer-
homorisibili3est,omnerisibilehomo est,et utraeque salem.Nam si vera est oinnis homo animal est vera
verae sunt.Et item omnis homo hinnibilis est,falsa estetiamquidamhomo animal est.Sienim omnis ct
est,et omne hinnibile homo esl,etha;c quoque falsa quidam;sedparticularisaffirmatiosibiipsiconverti-
est.Item in particuiari negatione,quidam homo non tur,convertituretiam universali affirmationi.Nam si
est lapis, vera est, et quidam lapis non est homo, omnis homoanimalest,et quidain homoanimal est.
vera est, Item quidam homo non est risibile, falsa Sed ista sibi convertitur hoc modo,sidicas,quidam
e3t,quoddam risibile homo non est.et hajc quoque ho"^oanimalest.Potest igiturconvertiadomnishono
falsa est.Ergovidenturposseuniversalesaffirmatio- animalest universalemaffirmationemparticularisaf-
nes et particulares ncf^ationes converti, et conver- firmatio, quae est quidam homo animal est et con-
tuntur quidem ,
sed non universaliter. Generaliter titur,ut si dicasquoddam animal homo est;utraeque
autera dico propositiones posse converti, quoties enim verae sunt, et quae dicit, oranis homo animal
universaliter, id est in omnibus convertuntur. Istae est,et quae dicit quoddamanimal homo est: perac-
autem duabussolis materiebusconverti possunt.
in cidensautem convertidicitur particularis affirmatio
enim propriura cujuslibet speciei ad ipsam C universali affirmationi, qui purticularis affirmatio
Si quis
speciemcujusestpropriumvelutadsubjeclum prae- sibi ipsi principaliter convertitur,secundo
veroloco
dicet,potest convertere.Nam quia risibileproprium universali affirmationi convertitur.Restal i^^itur ut
est homini, si praedices risibile, et subjicias homi- hoc monstremus,quomodo particularis negatio quae
nem, ut est omnis homo risibile est, potes iterum sibi non convertitur universali negationi
quse sibi
subjicere risibile et hominem praedicare,ut si dicas convertitur per accidens convertatur, et hic eadera
oinne risibile est homo. In illis vero simul falsae ratio est. Nam quoniam universalis negatio si vera
suntgeneraliumaffirmationumconversiones,inqui- esl,vera est etiam particularis,universalis vero ne-
bus quod praedicaturadsubjectumnuilo tempore
id ^atiosibiipsacunvertitur potestuniversalinegationi
vere dici potPst,ut si quis dicat, omnis homo lapis conversae particularis converti negatio. Ase enim
est, falsa est. Et ilerum, omnis lapis homo est, universalem negationem,id est nullus homo hinni-
falsa est haec, quoniam nuHo temporeneque homo bilisest,convertamus,ut sit nullum hinnibile homo
lapis est, neque lapis homo vere praedicabitur. In est.Sed istam propositiunem,id est universalemne-
particularibusnegativiscontrariumesl;naraautfalsa3 gativamquaeest,nuilushomohinnibilisest,sequitur
sunt.cum proprium subjectum est aut praedicatum,
particularis negatio quae est,quidam homo non est
ut si quis dicat, quidam homo non est,fal- D hinnibilis.Converte igitur universalemquae est.nul-
risibile
sum est. Item quoddam risibile homo non est, et lushomohinnibilisest,etfac,nullumhinnibilehomo
haec quoque lalsa est. In illis verae sunt, quandoid est,convertehuic particularem negationem quae est,
quod affirmandonullotemporeverepraedicari potest quidam horao non est hinnibilis, et fac, quoddam
ad subjectum praedicant, ut si dicas,quidam homo hinnibile non est homo,utraeque verae sunt.Nam et
lapis non est, vera est. Iterura quidam lapis homo nullum hinnibile homoest,qua?est universalis con-
non est,vera est.Ergo universales atfirmationes tum versio negationis,vera est,etquoddamhinnibilenon
sibi cenvertuntur ut verae sintcum proprium prae- esi homo,quae conversiu particuiarisnegationis est.

dicant, tum sit)i convertuntur ut falsae sint cum id
quod nullo tempore adsubjectum vere dici poterit
praedicatur. Item in pariicularibus negativis, tum
falsac sunl,cum proprium praedicant,tum verae,cum
id quod nullo teuipore vere dici poterit praedicant.
Cur autem per accidens converli dicatur, superius
dictum est.Liquet ergo talis per accidensconversio:
quod igitur habet universalis affirmatio, hoc habet
etiamcontrajaceusparticularisnegaiio.utraequeenim
sibi converti non possunt; quod autem habet uni-
 807 AN. MANL. SEV. BOETII 808

versalis negatio, boc habet et ei contrajacens af- ^ nishomoanimalest conversiopercontrapositionem

firmatio particularis, utrseque enim sibi converli est quae dicit,omne non animal nonhomo est.Item
possunt. Junctae ergoquae sibi converti possunt.et generaiis negationis quae dicit,nullus homo animal
quae sibi converti non possunt,ut qusesibi converti est,conversio per contrapositionem est,nullum non
potest jungatur ei quae sibi converti non potest.et animal non homoest.Item particularis afDrn^iationis
quas sibi converti non potest jungatur ei quae sibi quidam homo animal est, conversio per
quae dicit,
converti potest, faciunt per accidens conversiones contrapi)sitionemestquaedicit,quoddamnonanimal
quae suporius demonstratae sunt. Restat ut de his nonhomoesl.Item particularia negalionisquae dicit,
conversionibus dicamus quaeper contrapositionem quidam homo animal non e?t,conversio per contra-
fiunt,et primum earumsitdispositioindescriptione dicit, quoddam non animal non
positionemest quae
subjecta,generalisenim affirmationisquae dicit,om- homo
quod demonstrat subjecta descriptio:
est,

Omnis homo animal est Omne non animal non homo est
Nullus horao aniroal est Nullum non animal non homo est
Quidam homo animal est Quoddam oon animal non homo est
Quidam homo animal non est Quoddam non animal non homo non est
Uis ergoitapositis,quomododictum est superiusin ^ estduhium quin particularis negatio possit per con-
simplici terminorum conversione,quud particularis trapositionem sibi ipsa converti. Nunc quoniam
affirmatio et generalis negatio sibi ipsis converte- ostensumgeneralemaffirmativametparticularemne-
rsntnr, genoralis vero affirmatio et particularis galivaiT, per contrapositionem sibi posse converti,

negatio sibi ipsis non convorterentur.hicin percon- ostendamus generalem negativam et particularem
trapositionem conversionibus contra est Nam gene- affirmativam per contrapositionem sibi non posse
ralis affirmatio per contrapositionem sibi ipsa con- converti. Et prius de generali negatione dicen-
vertitur,et particul iris negatio sibi ipsi convertitur. dum est. Nam si generalis negatio vera est, non
Generalis vero negatio et parlicularit-affirraatio per necesse erit per contrapositionem sibi conversam
contrapositionem non convertuntur. Quod ita
sibi veram esse. Sed si falsa fuerit et per contrapo-
esse his exemplis probaiiimus. Sienim vera sit af- sitionem sibi conversam falsam esse necesse est.
firmatiogencralisqusedicit.omnis homoanimalest, Nam si falsa esl quae dicil.nullus homo animal esl,
vera erit ejus per contrapositionem conversio quae falsa erit forlasse ejus per contrapositionem conver-
dicit, Omne non animal non homo est. Quod enim sio, quae dicil, nullura non animal non homo est.
animal non fuerit.id homo non erit.Et si falsa fue- vEquale est enim ac
si dicat, nulla res estquaenon

rit generalisaffirmatioquae dicit.omneanimal homo non homo.quod est omnis res quae
sitanimal et sit

est.falsa eritetiam ejus per contrapositionera con- ^ ar.imam non habethoraoest,quodapertefalsumest

versio ijuae dicit.omnis non homo non animal est, Itom si vera fuerit gencralisnegatio.falsa erit ejus
potest enim fieri utquod horao non est,animal sit. per contrapositionem conversio.Nam si vera est quae
Illa enim negat esse animal quodhomonon fuerit. dicit, nullus homo est lapis,falsaeritejus per con-

Quod si cum vera estgeneralis affirmativa,veraest trapositionem conversio quae dicit,nullus non lapis
ejus per contrapositionem conversio,et si cum falsa non homo est ;^qualeest enim ac si dicat.nulla res
est generalis affirmatio.falsa est ejusper contrapo- est quae cum non sit lapis non homosit, quod est
sitionem conversio,non esl dubium quin generalis omnis resquaecunquelapis nonfuerithomoest,quod
affirmatio possit ibiipsaconverli.ltem nunc osten- falsura est. Innuraerabilia enim invenies, quae non
dendumestquomodoparticularisnegatiosibiipsiper sunt Iapides,etnon homines non sunt;ergo quoniara
coiitrapositionem convertitnr.Nam si falsaest quae si generalis negatio falsa fuerit.falsa est ejus per con -

dicit, quidatn hoino animal non est, falsaejus erit trapositionem conversio, vcl si eadem vera fuerit,
etiara per contrapositionera conversio quae dicit, falsa erit ejus pcr contraposilionem conversio,non
quoddam non animal non homo est.Hocenim vide- cst dubium generalem negationem sibi non posse

lur haec propositio dicere,ac diceresquaedam res

si converti.quodeniminaliquo fallit,genaralitercolligi
quae animal non est homo enim dicit, non
est, qui D non potest.Restatigiturutid quod reliquumeslmon-
homo non est,hominem esse significat quod animal stremus,particularem affirmationem per contrapo-
non sit.Hoc vero aperte falsum est.omnisenim homo sitionera sibi non posse converti. Cum enim fuerit
animal est.et si vera fuerit particularis negatio quae particularis affirraatio vera,veraerit ejus etiam per
dicit, quoddam animal homo non est, vera erit et contrapositionem conversio. Nam si vera est quse
ejus per contraposilionem conversio qua? dicit,qui- dicit, quidam homo animal est, vera est ejus per
dam nonhomo non animal non est..^quale enim est contrapositionem conversio, quoddam non animal
ac si diceref, res quae homo non est non non est non homo est^quale est cnira ac si dieat quaedatr
animal.sedestanimal.ut equus etboshoraonon est, res quaeanimam non habet homo non est,quod ve-
et non est non aniraal.Ergo si cum particularis ne- rum est. Lapis enim animaiu non habpt,ct tamen
gatio falsa est.falsa est etiaraejus per compositio- homo non est. Item si parlicularis affirmatio quas
nem cnnverain.et sicum pj\rticularis negalio veraesl, dicit,quldam lapis homoest,faIsa est,vera erit ejus
vera est ejus per conlraposilionem conversio, non por conlrapositionem conversio qua? dicit, quidam
 809 DM SYLLOaiSMO CATEOORICO. 810
non homo non lapis esl.iEquale estenim ac si di- ^ Ropetenduin estigiluraauperioribug et confirman-
ceret, (lUfBdHm res quae homo nou fuerit lapis non duniquodinsimpljcibusterminorumconversionibus
est,quod verum est. Kquus enim homo non est, et particularis affirmatio et generalid negatio sibi con-
tamen lapis noii est.ErKO si cuinin quibusdam pur- verti possunt. Generales vero alfimatio et particula-
ticularis alTirmatio vera fuerit, vera erit ejus per ris negatio sibi converti non possunt. In his vero
contrapositionem conversio^et sicum in quibusdam conversionibusquae percontraprsitionem fiunt,con-
falsa fuerit parlicularis aflirmatio, vera erit ejus per namgeneralis alfirniatioetparticularisnega*
tra est;
contraposilionem conversio, non est dubium parti- tio per conirapositionem sibi ipsis converli possunt,

lares affirmationes per contrapositionera sibi non gPneralis vero negatio, et particul<iri8 affirmatio per
posseconverti.Generalisenim negalioetparlicularis contrapositionemsibi ipsis converti non possunt, et
affirmatio, quae contrajacemes sunt, in per contra- generalis negatio et particularisaffirmatioquffi sunt
positionem conversionibuscontraria patiunlur.Nam contrajacentes in veri falsique distantia (ut demon-
ingeneralibus negativissivegeneralesnegalivseverae stratum invicem contraria patiuntur.
est), sibi ipsis

fuerint sive falsfle per contrapositionem conversio- Haec de Gategoricorum Syllogismorum categoricis
nessemperfalsa3sunt; in particularibus autem affir- propositionibus dicta sufficiant. Si qua vero in his
mativis, sive particularis affirmatio vera fueritsive praetermissa sunt,in Perihermenias Aristotelis com-
falsa,6jusper contrapositionem conversio vera est. B mentario diligentius subtiliusque tractata sunt.

LIBER SECUNDUS.

Superiorisseries voluminis quod ad Categorico- inveniri aliquid subjecti adquod illud quod praedi-
rumSyllogismoruiipropositionesattinebatexplicuit. catur dici non possit. Namquenihil hominis inveni-
Nuncautem,quantum introductionispatilurtempe- tur ad quod animal dici non possit. In toto veronon
ramentum, de ipsa Categoricorum Syllogismorum esse, vel dc nullo prasdicari dicitur, quoties nihil
ratione tractabitur; et quoniara omnium composito- subjecli poterit inveniri ad quod illud quod praedi-
rum firmitudo vel vitium, aut in his maxime repe- catur dici possit. Nihil enim lapidis inveniri potest
compositum, aut penes bonam
ritur ex quibus est de quopossitanimalpraedicari.Ulud.sanenotandum
malamve compositionem ejus laus vituperatioque est,quod esse in toto versavicedicitur. Nam si ali-
tenetur: namque domus si fortibus lapidibus de- quid de omni aliquo praedicatur, illud de quo illud
bilibusve constructa, ipsa quoque est fortis aut de- praedicatur in tolo illo esse dicitur quodpraedicatur,
bilis; porro aulera si artificiscompositionemaequa- ut animal de
omni honiine dicitur. Homo vero in
bilerasolertemque fuerit nacta,ipsaquoqueconstru- totoest, id est velut quaedam pars intra totumani-
clio,merito stabilitatiserit laudabilefundamentum; C mal latet. Et si quid in alio omni fuerit, in eo toto
si vero insolertiorcompositiofiat,totaquoque quam- res illa de quo superius dicebatur esse dicitur, ut
vis ex bonis ordinata lapidibus, nulla sese gerens idem animal cum in omnisit homine, et de eo omni
fabrica stabilitate nutabit;nosquoquehanceamdem praedicelur, homo in toto est animali. His igitur ita
imagincm secuti,prius de hisquibus ipse syllogis- posiLis, quotiescunque ita dicimus, ut litteras pro
mus constai, id est proposilionibus explicuiraus. terminis disponamus, pro brevitate hoc et compen-
Nunc vero deipsa inter se syllogismorura conjun- dio facimus, id quod per litteras demonstrare volu-
ctione compositionequetractabimus. Illud vero me- mus universaliter demonstramus. Nam fortasse in
minisse debebis, introducendis hic me praestitisse terminis aliquibus falsum ingerendum necesse sit.
docendis,non inlroductis. El prius quid sit esse in In litteris vero nunquam fallimur, quoniam ad hoc
omni vel non esse, paucis ostendam. Si qua enim utimur litteris quasi terminos poneremus. In litteris
res alterius generis fuerit, omnem intra se speciem vero ipsis, nisi terminorumconjunctioper se firraa
continebit, et in toto species genere illa esse di- valensque fuerit, ulla neque veritas, neque falsitas
cetur. Sit enim genus animal, homo vero species. reperietur. Quoties igitur aliud de alio omni prae-
Homo ergo qunniam minusest quam animal,in toto dicari volumus ostendere, sic ponimus. Sitprimus
animali esse dicetur. Omnisenim homo animal est. r» terminus a, secundus b, et praedicetur a deomni
Si quis ergo sic dicat aliquam rem de omni alia re b. Hoc autem ita accipito tanquam si posuerimns a

praedicari, conversa vice nihil intorest. Nam sicut aninial, b hominem. Eodem modo et de negativis.
in toto animali homo etiam animal de omni
est, sic Nam si dicamus,o de nullo b praedicatur, tale est
homine praedicatur.In toto vero non esse est^quoties ac si dicamus, a, quod estanimal, de nullo lapide
alia resabaliare omni disjunctaest: utsi dicas,ani- praedicatur, quode^t t, et alia quacunque eis fuerint
mal nullum enim animal lapis
in nullo lapide est, consimilia.Omnis aufemsyllogismus simplex tribus
de ullo lap-de praedicatur,
est; et si dicas, aniraal terrainis demonstratur atque concluditur.Sed prius
de nulloenim lapideanimal dicitur. Diffinimus ergo ipsorum svllogismorum figuras aspiciarous, post
in toto esse, vel in toto non esse sic : in toto esse, vero de modis ordinibusque eorum tractabimus.
velde omni prajdicari dicitui', quoties non potest Tribus igitur lerrainis ita positis, utprope se et sib
Pathol. LXIV. 26
811 AN. MANL. SEV. BOETII 812
connexi non ultra fieri complexiones ne-
sint, tres A quod videtur universalis affirmatio conversa. Nam
cesseest hoc modo: sit enim a, sit b, sit c; aut enim de hoc quoque superius dictum esl. Modo vero hoc
a de b praedicatar, et b de c, aut certe a et de b solura monstrare volumus, quod quae sunt in toto
praedicabitur et de c, vel iisdetn ipsis a et b e ter- paria sola convertnntur. Hoctamen prodest ad os-
minus videbitur esse subjectus. Sit enim a bonum, tensionem syllogismorum quae fit in circulo, qu<im
sit justum, sit c virtns, aut enim a, id est bonura
fi
inAnalyticis diximus. Acdeprima Syllogismorura
erit in omni b, id est justo, et dicetur,omne justum Categoricorum figura expeditum est. Secunda vero
bonum est, item justum in omni c, id est vir-
ft figura est quoties a terminus de utrisque b et c ter-
tute, et dicetur, omnis virtus justa est. Et erunt minis pr«dicatur hoc modo Si enira dicas a bonura
:

hujusmodi propositiones :omne justura bonura est, de omni b justo, ut sil hoc modo proposilio, omne
et omnis virtus justa est, aut a, id est bonum, de b, justum bonum est, et inde a bonura de omni c vir-
quod justum est, el de c, quod virtus est, praedica- tute, ut dicas, omnis virtus bonum est, solum a de
bitur, ut si omnejustuni bonum est, omnis virtus utrisque b et c terminis prsdicasti, et erit haec se-
bona est, aut corte a bonum, b justo, et c virtuti cunda figura. Medius autem terrainus in hac figura
subjacebit, ut dicatur, omne bonum justum e&t, et erit qui de utrisque praedicatur, id estExtremi-
a.
omne bonum virtus est. In hac enim complexione p. tates vero ea quaesubjectasunt, id est b etc. Major
b ei c de sola a terraino praedicatur. Ubi vero a de vero extremitas est de qua primo a terminus appel-
omni b termino, et b item praedicatur de omni c. latur,id estb justum; vel si ad c primo praedicabi-
IJancfiguram voco primum quaediffinitursic: Prima tur, c ierminus major extremitasinvenitur. Idcirco
figura est in qua is qui subjectus est dealio praedi- quod ea extremitasde qua medius terminus primo
catur. Namque b, quod a terminosubjectum est,ad praedicatur, m conclusione ipsa quoque praedicabi-
terminum praedicatur.Extremitates vero dico
c iterr. tur, ut posterius demonstrandura est. Minor vero
hujus figurae quod prtedicatur et quod subjectum extremitas erit,ad quoJ modius terrainus posterius
est, id est a c. Namque a proedicatur de b termino, praedicabitur. Tertia vero figura est, quoties a et b
c vero terminus b termino subjaeet. Medium autem termini de unoc praedicantur. Si quis enim piaedi-
iliud voco quod alii subjacet, et de alio praedicatur, cet a, id est bonum, de c, id est virtute, ut sit hu-
id est b. Nam
terminus a termino subjacet, de c
b jusmodi propositio, omnis virtus bonura est;ilem b
vero terminopraedicatur. Major vero extremitasesl, praedicetur de c, ul sit, oranis virtus justura est,ter-
quae prima praedicatur, id est a.Namque idera a de tiara figuram facit. In hac vero figura raedius termi-
fc termino prsedicatur. Minor vero quae medio ter- nus erit qui utrisque subjeclus est, id est c. Namque
mino subjicitur, idestc, naiiiquec terrainus medio de c termino aetb termini praedicantur. Major vero
termiuo, id est b, subjectus est de co enim b me- ^ extremitas est quae primo praedicatur, id est a; rai-
;

dius terminus dicitur. Major vero terminuso voca- nor vero quae postea, id est b; vel si quera libuerit
tus est, id est qui praedicatur, quoniam omne prae- b prius, a posterius praedicare secundum priorem
dicatura ab eo dequo praedicatur majus est. Et in posterioremque proedicationem, major minorve ex-
conclusione, sicut iu prima propositione, semper a tremitas invenielur, et hic quoque niajor extreraitas
terminus praedicatur, a euim bonum praedicatur de in conlusionibus, sicut insuperioribus aliis Qguris,
b justo, et dicitur, omne justum bonum est, b vero de minor praedicatur. Expeditis igitur tribussyllo-
medius terminus praedicaturde c,et dicitur, omnis gisraoruni figuris, dicendum eslquiaperfectus syl-
virtus justa est. Ex his igitur concluditur in syjlo- logismus est cui ad integram probatamque con-
gismo, omnis virtus bonum est, et a bonum nomi- clusionera ex superius suraptis et propositis nihil
nabitur de c virtute, atque ideo raajor a nobis ex- deest. Sed modo atque ordine facta conclusio nibil
trcmitas appcllatur. Id vero meminisse debemus, dehabens, per ea quae antea proposuit terminatur.
quod ea quae paria sunt retorqueri possunt, et ad se Imperfi;ctus vero syllogisraus est cui nihil aequead
invicem praedicari, et sicutid quod prcedicaturin eo perfectioncra deest, verumtaraen in his quas in pro-
quod subjectumest,omni est, ita rursusconversum positionibus surapta suntaliqua desunt, curita esse
quod fuerit subjectum, in eo quod antea praedicaba- D videtur. Sed et hae dilfinitlones omnes posterius
tur omnierit.Nam si f el g duo termini ila sibi sint liquebunt. Nunc aulera unde hae figurae nascanlur
aequales,utneuterneutro majorsit,curr. praedicaveris breviter explicandum est.Quoniam unde nascuntur,
/"deomnigiiCrit/^terminusinomnigrterraino. Si vero in eadera iteruraresolvuntur. Sedsecunda et tertia
converlas et prajdices terrainum de/^termino, erit
(/ figura de prima figura nasci et procreari videntur.
iterumj/terminus inomni/Hermino.Sitenim/^risibiie, Sit enim a terminus in omni b terraino, et de omni
g homo.Ergo si praedices/^risibiie.et^ hominem sub- eo praedicetur, b vero terminus de omnic lermino
jicias./^risibiieinomnit/invenitur.Omnisenirahorao prajdicatur. Hajc, utdictura est, primH syllogismo-
risibilis est Si vero pr;cdiccs g hominera ad /risi- rum fif,'ura est. Siquisigiiurmajorera extreraitatem
bile, g homo in omni / risibile reperitur. Omne propositionemque convertat, et quod fuerat antea
eniin risibile homo est. Quid autem termini sint,vel pra^dicatum faciatessesubjeclum, secundam faciet
quid pr.iKlicalio, aut subjectio, priori de propositio- fignram.Namqucmadmodumalerminuspraedicatur
nibus libro salis dictum est. Scd ne forte erremus de b termino,ita b de c. Si ergo convertatur, et fiat
 :

8i3 DE SYLL0GI8M0 CATEGORICO. 814

ut b termimis de a termino praedicetur, invenitur b \ secunda universali affirmativa conclusio univcrsali

terminus qui anteumedium fuerat.et atermino sub-
jeclus,de cvero termino praedicatur ad utrosque ter-
minos prffidicavimus .Age enim quoniam a bonum
de 6 juslo praciJicabatur, vcro justum de cvirtute
/>
negatione colligitur.Si enim sita malum,6 bonum,
c .ju8tiim,o terminus denullo 6 termino praedicabi-
tur.Nullum enim bonum malnm est, b vero termi-
nus de omni c lermino prsedicabitur omne enim ;

praedicabalur.erat propositio onine juslum bonum

: justum bonum esl. Quare colligilur,nullum juslum
est, omnis virlus justa esl, manente propositione n)akim est.ut cst hoc modo Si a terminus denullo :

quffi est, omnis virtus jusla est, prima propositio b tcrmino pra;dicatur, b vero terminus de omni c

id est omne justum bonum est, contravertatur, el fuerit pra;dicatur,a terrainus de nuUo c praedicabi-
fiat,omnebonum juslum est.Inveniunlur igiturpro- tuPjUt e8t,nullum bonum malum est,omnejuslum
positiones sio,omne bonum justum est,omnis virtus bonumest; nullum igiturjustum raalum est.Tertius
justa est, et juslum, id est b de a etc terminis prae- vero modus primae figurae est, quoties ex universali
dicabitur.Converta igitur majore prioris figura ex- affirmativa, et particulari affirmaliva, particularis
tremitate.secunda syllogismorum figura procreatur. atfirraativa colligitur.Nam si avirtus de omni b,id
Tertia vero figura na3citur,minori propositione con- est bono, praedicetur,et b bonum de quodam c, id
versa. Nam bonum praedicatur de justo, ut
si a /» est .justo,fueritpraedicatum particulariter,erit quo-
dicatur, omne justum bonum est, b vero justum queconclusio parlicularis,hoc modo,ut a virtus de
praedicatur de c virtuto, ut dicatur, omnis virlus quodam c justo parliculariter praedicetur.Si igitur
juste est, si, manente, id est,
priore propositione fuerit a terminus in omni b,Glb terrainus in aliquo
omne justum bonum est, secunda quae est, omnis c particulariter,erit a terminus in aliquo c particu-
virtus justa est.convertatur, et fiat, omne justum lariter,ut sit
virtus est,invenietur omnes propositiones sic : omne Omne bonum virtus est.
justum bonum est,omne jusium virtus est, et de Quoddam justum bonum est.
/>justo a et c termini praedicantur^et fit tertiae figurae Quoddam igitur justum virtus est.
connexio. Conversis igitur prirais posterisque ex- Quartus modus prim;G figurae est talis, quoties ex
Iremitatibus priraae figurae.tertiavelsecunda figura universali negatione et particulari affirmatione par-
nascunlur.At vero unaquaeque horum trium figura- ticularis negativa colligitur. Nam si a terminus de
rum habet sub se plures syllogismorum modos, ut nullo fc termino praedicetur,/> vero terminus de quo-
modi sub figuris ita sint ut sunt species sub suis dam c terraino praedicetur, o terminus de quo-
generibus. Habet enim prima figura sub st',Aristo- dam c termino non praedicabitur, quod monstrat
tele auctore, modos quatuor sed Theophrastus ; subjecta descriptio. Nam sunt hujusmodi proposi-
vel Eudemus super hos quatuor quinque alios mo- C liones :

dos addunt,Aristotele dante principiura in secundo Nullum bonum malum est.

priorum Analyticorum volumine,quod melius post- Quoddam justum bonum est.

modum explicabiiur.Secunda vero figura habet sub Quoddara igitur.justum raalum nonest.
se qualuor modos ; tertia vero, auctore Arisfotele, Hos ergo quatuor in prima iigura modos in Analyti-
sex ; addunt eliam alii unum,sicut ipse Porphyrius, cis suis Aristoteles posuit. Caeteros vero quinque
superioresscilicet sequens. Et fiuoniam (ut su[)erio- modos Theophrastus et Eudemus addiderunt, qui-
re libro dictum estjaliae propositionesaffirraativae bu3Porphyrius,gravissiraaevirauctoritatis,visusest
sunt, aliae ne<;ativse, et earum ali.ne universales, aliae consensisse^qui sunt hujusmodi.Nam quoniam par-
vero particulares,secundu(n eas ipsaSjpropositiones ticularis affirmativa sibi ipsi convertitur, quisquis
syllogismorumconclusionesquejunguntur. Namque oslenderit in conclusione a terrainus de quodam c
primus modus esl qui fit ex duabus
priraae figurae terraino particulariter praedicari,in eadera ipsa con-
universalibus atfirraativi?,universalem collijiens af- clusione monstravit quod c terminus de o termino
firn.ativam.Si enim a tcrminus fuerit in omni b ter- rursus particulariter praedicelur.Nam si sibi parti-
minOjCt terminus de omni c termino fuerit prae-
si b cularis propositio in conciusione convertitur, si a
dicatus,rt terminus de omni c terraino praedicabitur. n terminus in quodam a terraino fuerit,c terminusde
Naraquc a bonura si praedicetur de omni justo.ut quoiiam a termino praedicabitur.Item quisquis uni-
/;

9it,orane justura bonumest, b vero justum, si de c versalem negalivam in conclusione probaverit, ne-
praedicetur virtute, ut sit,omnis virtus justum est, cesse est eum ipsius quoque conversionera in eadem
necessarioconcluditurextremitalibusad se invicem conclusioneprobasse.Universalis enim negatiosem-
praedicatis, id est a et c,ut sit omnis virtus bonum per sibi convertitur. Nam si quis probavit quod a
est.Sunt igitur hujusmodi propositiones atiiue con- terminus de nullo c termino pia3dicetur,non est du-
chisio ? Si a in orani b fueril,et b in orani c fuerit a biura quininhacconclusioneilludquoque probatum
terminus de omni c praedicabitur, id est, omne ju- sic,quod c terminus de nullo a termino praedicetur.
stum bonum Pst,omnis virtusjustaest ;et conclusio, Semper enim, ut dictum est. universalis negativa
omnis igitur virtus bonum est,et hic prima? figurae sibi ipsi convertitur.Univcrsalis quoque affirmativa
primus modus est.Secundus vero modus primffifi- duplici conclusionecontinetur;namquisquisosten-
gurae est, quoties ex prima universali negativa et dit a terminum de omni c termino pr«dicari,illud
 : ; :

815 AN. MANL. SEV. BOETII 816

quoque ostendit quod c terminus de quodam a ter- A. nemparticularera colligitaffirraativam.Si enim fue-
mino particulariter praedicetur.Si quis enim proba- rit terminus in orani b, et b terrainus de quodam
vcrit animalde omni homine pr8edicari,ita dicens, c termino praedicetur,potest a terminus de quodam

oranis homo aniraal est, illud quoque necessario c termino praedicari.Sed quoniam particularis affir-

monstravitparticulariter.quoniamquoddamanimal matiosibi ipsi convertitur,perconversionera fitcon-

homo est.Ita semper universaiis negalio, et univer- clusio.et dicitur c terminus de quodam o termino
salisaffirmatio, velparticularisaffirmaliva duplici- praedicari,ut sit sic : omne bonum virtus est,quod-
ter conciuduntur.Aliae enimsibiipsisconvertuntur, dam justura bonura est. Posset equidera concludi,
quae particularis est particulariter.quse universalis quoniam quoddara justum virtus est.sed quia par-
universaliter. Alia vero.cum ipsa universalis affir- ticularis affirmatio convertilur, dicimus quoniam
mativa sit, particulariter sibi ipsi converlitur. Par- quaedara virtus justa est. Octavus modus priraaj fi-

ticularis autem negatio nunquamsibi ipsi converti- gurae est, quoties ex universali affirraatione et uni-

tur,atqueideosimplicem inseretinetconclusionem. versali negatione particulariter coUigitur.Sienim o

Hoc autem quod nuper diximus, in secundo prio-
rum Analyticorum libro ab Aristotele monstratur,
quod scilicet Theophrastus etEudemus principium n
capientes adaliosin primafigura syllogismosadji-
ciendos animum adjecere,qui sunt hujusmodi qui
xax^ avixXaatv vocantur, id est per
quamdam conversionemque propositionis. Et est
quintus modus exduabus universalibus affirmalio-
nibus, particularemcolligens affirmativamhocmo-
terminus deomni b terminopraedicatusfuerit,^ vero
terminus de nullo c terraino praedicetur,non posset
colligi quoniara oterminus de nullo c terminopras-
dicatur.Gur autem non possit,in resolutoriisdictum
est.Sed quoniara universalis tiegativasibi ipsacon-
refractionem vertitur,potest dici et converti,quoniara c terminus
de nullo ;& termino praedicatur, bvero terminus de
quodam o termino dicitur,quoniam universalis af-
firmativa particulariter sibiipsa convertitur quare :

do : omni b,et b fuerit in omni 6',posset

Si u fuerit in c terminus de quodara a terraino non praedicabilur,
equidem concludi quod a terminrm esset in omni c ut sit sic : orane bonum justura est,nullura raalura
termino.Sed quoniam ista universalis propositio,ut bonum est,non posset colligi,quoniam nullura raa-
dictum est, particulariler convertitur, praetermisso lum justura est.sed convertitur sic ;
eo quod o terminus de orani c termino praedicatur, Nullum bonum malum est.
conclusio esse dicitur quod c terminus de quodam Quoddam justum bonum est.
o termino praedicatur,quod hocexemplo monstran- Quoddam i^itur justum roalura non eet.
dum est.Si enim sint propositiones sic,omne justum Nonus modus priraae figurae est,qui ex particulari
bonum est,omni3 virtus justa est, posset concludi affirraativaetuniversalinegalivaparticulareracoUi-
equidem quoniara omnis virlus bonum est.Sed quo- ^ git negativara per conversionem. Si enim o termi-
niam ila propositio sibi convertitur,ut sit,quoddam nus de quodam b terraino, 6 vero terrainus de nullo
bonum virtus est particulariter, particularis syllo- ctermino praedicetur, non potest quidera dici quo-
gisraus condusioque colligitur ex duabus univer- niara o terroinus de quodam c termino non praedica-
salibus affirmativis. Ejus vero forma talis est, a bitur.Cur autem non possit,hoc quoque in resolato-
terminus in omni b, b terminus in omni c igitur c riis dixiraus sed quoniara universalisnegatio con-
,*

terrainus in quodara o, ut est verti polest.dicitur quoniara c termmus de nullo b

Omne justum bonum est. termino praedicatur,etiterminus dequodara aprae-
Omnis virtus justa est. dicatur c igiturterminusde quodara o non praedi-
;

QuodJara bonum justus est. cabitur, ut sit sic :

Perconversionera refractionemque dicitur,quoniam Quoddara bonum justum est.

quod universaliter colligebatur conversura,particu- Nullum malum bonum est.

lariter collectum est. Sextus modus est primae figu- Quoddam igitur justura malura non est.

rae qui fit ex universali negativa et universali affir- novem primae figurae modis,ad se-
Expeditis igitur
mativauniversaiemconclusionem perconversionem cundaefigurae quatuormodos veniamus.Illud tantum
colligens.Nam si a terminus in nullo b fuerit, b vero D constet, quod quemadmodura in priraa figura per
terminusin omnicterraino fuerit, posset equidem novem supradictos modos et affirraatio universalis,
colligi quoniam a terminus in nullo c termino est: et negatio universali3,et arfirmalio particularis, et

se quoniam universalis negativa converlitur, dici- regatio particularis,in conclusione coIIigitur,in se-
mus quoniam c terminus in nullo a termiao est, ut cunda figura affirmativara neque generalem neque
sic hoc modo :
particularem posse coIligi,sedtantum vel particula-
Nullum bonura malura est, riter, vel universaliter solas colligi negativas. Est

Oiine justum bonura e3t,posset coUigi autem secundae figurae primusmodus hic,quotiesex
Nullum justum malum est sed ex his per
; univcrsali negatione,et universali affirmatione.uni-
conversionem colligiraus : enim o terminus de
versalis negativa colligitur. Si
NuUura malura justura est. nullo b termino et de omni
termino praedicetur, b
c

Septiraus modus priraae figurae est.qui ex universali terminusdenullocterraino praedicabitur.Sitenira a

affirmativa et particulari affirmativa per conversio- bonum,8it b malum,c justum.Si quis igitureic dicat
 : : : :

817 DE SYLLOGISMO CATEQORICO. 818

Nullum malum bonum est. A. termino fnerit, b terminus de quodam c termino non
Omne justum bonum est, concludit prajdicabitur. Sit enim a bonum, malum, cju-
ft

Nullum justum malum est. stura. Si quis igitur sic dicat

Liquet igitur majorem extremitatem de minore in Nullum malum bonum est.

conclusione praedicari. Sed omnes secundae figurae Quoddamjustumbonucrest.concludatneceaseest:

8yllogismisquamvisverisint,verumtamenexseipsis Quoddam justum raalum est,
non probatur, sed ex primae figurae modis implen- Hic quoque syllogismus per conversionemhocmodo
tur.Namque si a terminos de nullo b termino prae- probatur. Nam a terminus de nullo b termino
si

dicetur,et in omni c termino sit,nondum probatum praedicatur,et b terminus de nullo o termino praedi-
est quoniam omnino b terminus de nulloctermino cabitur.Sed a terminus de quodam c termino prae-
praedicetur.Sed si quis ex isto secundae figurae primo dicatur.Redit igitur primae figurae modus quartus,
modo primae figuraj secundum modura faciat, per qui cst ex universali negatione est particuiari afflr-
conversionemtolussyllogismusconclusioqueproba- matione.particularem scilicet colligens negativam,
taest.Si quis enim m hoc syllogismo qui est a terrai- ut in hoc quoque syllogismo.Nam hic quoque par-
nus in nullo ^,et idem o terminus de omni c praedi ticularem ncgativam colligit,id est b terminum de
termino non prcedicari. Quartus modus
cetur.et a b propositionem convertat,ut faciat esse g quodam c

b a, nara omnis universalis negativa convertitur ; si secundae figurae est, qui ex universali affimatione et
quis igitur dicat quoniam a terminus de nullo b ter- parliculari negatione particularem coUigil negati-

mino praedicatur,et b igitur de nullo a termino prae- vam,Nam si a terminus in orani b terraino sit,et de
dicabitur.sed a lerminus de omnic termino praedi- quodam c termino non praedicetur, h terrainus de
cabitur.Fit igitur primaefis^urae secundus modus ex quodara c terraino non praedicabitur. Sit enim c bo-
universali negativa et universali affirmativa uni- num, />justum, c malura. Si quis igitur dicat:
versalem colligens negativam, ut sit conclusio.De Omne justura bonum est.
nuUoigiturcterrainoi praedicabitur. Hisigiturcon- Quoddam malum bonum non est, concludit;
versionibus omnis secundae et tertiae figurae syllo- Quoddam igitur malum justum non est.

gisraus conclusioque coUigitur et probatur. Atque Haec vero complexio atque ordo propositionum per
ideo quoniara ex seipsis non sunt probati nisi ex conversionem non potest approbari. Generalis enim
Buperioribus comprobentur, id est, primae figurae alfirmativa sibl ipsa converti non potest.Monslratur
modis, quicunque in secunda vel tertia figura in- igitur iste syllogismus ex prima figura non per con-
ventus fuerit,imperfectus vocatur syllogismus. Se- versionem, sed per impossibilitatem, quoniam si
cundus vero modus secundae figurae est quoties ex particularis conclusio negativa in hoc syllogismo
universaliaffirmativaet universalinegativacommu- ^ non concluditur,aliquod inconveniensimpossibile-
tatis ordinibus universalibus rursus negativa con- que contingit. Sed haec impossibilitas per primam
cluditur.Si enim c terminus in omni b termino fue- figuram demonstrabitur. Dico enim quoniam si a
rit,et de nullo c termino praedicetur,^ terminus de terminus de omni b termino praedicetur,etin aliquo
nullo c terraino praedic»bitur.Sit enim c bonum, b c termino non sit,talem colligi conclusionem, ut b
justum, c malum. Si quis igitur sic dicat terminus de aliquo ctermino non praedicetur.Nam
Omnejustum bonum est, si hoc falsum est,huic contrajacens propositio
vera
Nullumroalura bonum est, concludit erit.Particularibus autem negativis universales af-

Nullum malura justum est.

igitur firraativ<e contrajacentes sunt,ut in superiore libro
Sed haec complexio conjunctioque propositionum docuimus.Si igilur hic particularis negatio non est

duplicem conversionem habet. Ostenditur enim de conclusio, erit geueralis afflrmatio. Sit enim affir-
secundo primae figurae modo sic.Nam si cterminus matio generalis, terminus de omni c termino
et h

in orani h termino est,et de nuUo c terraino praedi- praedicetur ; omni b termino prae-
sed a terminus de
catur,hic universalis negativa convertitur, Erit igi- dicatur,^ vero terminus de omni c termino praedi-
tur ut c terminus de nullo a termino praedicetur. cari dicitur a igitur terminus de orani c termino
;

Quod si ita est, erit hujusraodi syllogismus c ter- : praedicatur,quod fieri non potest.Ita enim c c pro-
J)
minus de nullo cterroino praedicatur,a terminusin positionem posuimus prius,ut diceremus a termi-
orani b termino est,cigitur terminus de nullo b ter- num de quodam c termino non praedicari.Hoc igitur
mino praedicabitur. Ecce una conversio facta est ostensum est per priraum modum primae figurae.
propositionis negativae.Sed quoniam diximuscon- Quare in secunda figura omnis syllogismus imperfe-
cludi non c in nuUo 6,sed b in nuUo c termino,hic ctus est,et ejus probatio aut per conversionem in
universalis conclusio negativaconvertitur : etsicut priraam figuram reducitur.aut ex hypotheticadis-
conclusum est c terminum de nullo 6 termino prae- positione per impossibilitatem,et primam figuram
dicari, ita concluditur de nullo c termino b termi- aliter fieri non posse monstratur, et alii quidem

num praedicari.Tertius modus secundae figuraeest, omnes per impossibile probantur,quod paulo post
quotiesexuniversali negaiivaetparticulari affirma- demonstrabitur.Restat ut tertiaefiguraemodosalque
tiva particularis negativa colligitur.Si enim o termi- ordines explicemus.Sed antea quam id faciamus,il-
QU8 de nullo b termino praedicetur,et in quodam c lud prius videudum est,quod in tertiae figuraj modis
 : : : : :

819 AN. MA.NL. SBV. BOETII 820

nunquam conclusio colligitur universalia.Sed si vel A. terrnino praedicari.Atqueita parlicularisaffirmativa

negalivae vel allirmalivae fuerint collect.one3,parti- convertitur,et a terminus de quodam ttermino proe-
culares seraper erunt.nunquam eliam generales.Est dioabitur,eruntque duplices conversiones, una pro-
autera terlise figurie primus modus hic,quiex dua- positionis, alia conclusionis. Sit enim « justum, 6
bub universalibus affirmationibus particularem col- virtus, c bonum. Si quis igitur sic dicat
ligit atfirmationem.Nam si a el b termini de omni c Quoddiim bonum justum est.
termino prae(iicentur,a terminus de quodam b ter- Omne bonum virtus est, concludat necesse est
mino praedicabitur per conversionem.Nam si b ter- Quaedam virtusjusta est.
minus de omni c termino praedicatur,et univeroalis Qnartus modus lertiae ligurae estquoties ex univer-
affirmatio particulariler sibi convertitur,c terraiiius gali arfirmutioneetparticulari affirmationealfirffiatio
de quodam /) termino praedicatur.Quod si ita est, fit particularis colligitur.Nam si a terrninus de omni c
tertius primaj figuree modus,qui est cx universali et termino prasdicetur, b vcro terminus in quodam c
particulari affirmativa, et coliigit a terminum de termino sit, concludilur a terminum de quodam b
qnodam b termino preedicari.Sit enim a justum, b terraino pratdicari per conversionem. Si enim b ter-
virtus, c bonum. enim sic dicat
Si quis minus de quodam c termino praedicetur,etc termi-
Omne bonum justum est. T> nus dequodam /> termino preedicatur,quonium par-
Omne bonum virtus est, fit conclusio : ticularis affirmativa sibi ipsi convertitur, et fit

Quaedam virtus justa est. syllogisraae in primae figurae tertio modo, qui fit ex
Mutant alii terminos, et volunt facere secundum universali affirmativaet parliculariaffirraativa,par-
modum,ut sit a virtus,^ justum,c bonum, ut si ta- sit syllogismus
ticularem colligens affirraativam,ut
lis syllogismus : hoc modo a terminus in omni c, et c terminus
:

Omne bonum virtus est. in quodura b.lg\\.uv b lerminus in quodam A.Sit a

Omne bonum justum est, et concludutur : virtus, b justum,c bonum.Si quis igitur sic dicat:
Quoddam justum virtus est. Omne bonum virtus est,
Sed tiunc Aristoteles a superiore non dividit.ethos Quoddam bonum justumest,concIudetquoniam :

duos unura modum putat, et idcirco nos septen ter- Quoddam justum virtus est.
tiae figurffi esse diximus modos dubitantes sed ; raa- Quintus modus tertiae figurae est quoties ex particu-
gis Aristoteles sequendus est,atque ideo alium rno- lari negatione etuniversali affirmationeparticularis
dum dicamus esse qui possit integre videri secun- coUigilur negativa.Sed hic modus perconversionem
dus.Secundus vero modus tertiae figuraB est,quoties probari non potest,sed per inipossibilitatem, sicut
ex universali negatione et universali affirmatione quartus secundae figurae probatua est modus. Si
negatio colligilur particularis.Si enim aterminusde ^ enim aterminus de quodamc termino non praedice-
nullo c termino,/) terminus verode omni
c termino tur,/> vero terrainus de ornni c termino preedicetur,
prcedicetur, a terminus de quodam termino non
h aterminus de quodam b termino non praedicabitur ;

praedicabitur.Nam si a terminus de nulloc termino nam si non ita est,erit illud verum.a terminum de
praedicatur,6 vero de omni c,et c terminusde quo- omni b lermino praedicari; sedfcterminusdeomni c
dam /'lerminopraedicabitur.Particulariterenim sibi termino praedicatur,a igitur terminus de omni c ter-
universalisaffirmativa convertitur.Goncluditur igi- raino pracdicabitur,quod fieri non potest.Prius enira
tur in quarto priraae figurae modo, a terminum de ita positus est a terminus,ut de quodara e termino
quodam /' terraino non prsdicari.Sit enim a malum non praedicaretur. Quod si generalis affirmatio in
b c bonum. Si quis sic dicat
justum, : conclusione syllogismi non est,ut sitaterminus in
Nullum bonum malum est, omni b termino,erit huic contrajacens particularis
Omne bonum justum est,noncludat necesse est negatio, ut a terminos de quodam b termino non
Quoddam igitur justum malum non est. praedicetur.Sit enim a malum,6 justum, c bonum.
Ex quo coneiderandum est majorem extremitatem Si quis if,'itur sic dicat
in conclusione praedicari.Tertius modustertiae figu- Quoddam bonum malum non est,
rae est,quoties ex particulari et universali afiTirma- D Qnme bonum justum est,concIudat necesse est
tiva particularia alfirmatio concluditur. Si enim a Quoddam igitur malum non est.
terrainus de quodam c,et b terminus de omni c ter- Sextus modus tertiae figurae est quoties ex universali
mino prajdicetur, concluditur a terminum de qua- negalivactparticulari affirmativaparticularisnega-
dam b ter:iiino praedicari per duplicera conversio- tio colligitur per conversionem.Nam si a terminus
nem.Quoniara enlm b terminus de omni c lermino in nullo c lermino sit,/» vero termiiius de quodam c
praedicatur,e*a terminus de quodam c termino prae- terminopra2dicetur,fitconc!usio a lerminus de quo-
dicatur, et particularis arfirmaliva sempersibi ipsi dam b termioo non praedicari.Nam si a terminus de
convertitur, c terniinus dequodama
termino pras- nulio c termino praedicatur,6 vero terminus de quo-
dicabitur.Sunt igitur prnpositiones sic h terminus : dam clerminoprapdicabitur,etcterniinusdpquodHm
de omni c tcrmino, c vero terminus dc quodam a b lermino praedicabitur,quoniam particuiaris affir-
termino pra;dicatur quod si ita est, colligitur in
, mativa potest converti.Fit igitur talis sylloitismus,
primae figur» modo tertio //terminum de quodam a ut a terminus de nullo c termino pracdicetur,cter-
 :

821 DB SYLLOGISMO CATEGORICO. 822

minusdequodam 5 terminoprffldicetur, eta termi- A in superioribua omnibus syllogismis quos
nus lie qundam b termino r.on pracdicctur. Sit a ma- trium figurarum modis et demonstralione posui-
lum, ^jiisturn, c bonum. Si quis igitur dicat : mus. Tales vero syllogismi quales nunc dicli sunt
Nullum bonum malum est, perridiculi sunt, quod id quod ante concessum
Quoddam bonum justum est, concludit est quasi dubiurii quiddam inconclusionecolligilur.
Ouoddam justum malum non est. Nam quod positum est, necessario contingere, ad
His i^'ilurexpeditis, (juid ipse syllogismus sit diffi- hoc pertinet^ quoniam frequenter ad induclionem
niendum est. Diffinitur autem sic syllogismus est
: verx quaedam propositiones sunt quarum conclusio
orhtio in qua positis quibusdam atque concessis, nullo modo vera est, ut si quis sic dicat: Qui mu-
aliud quiddam quam sintea quae positaet concessa sicam novit musicus est, et concedatur et qui ;

sunt, necessaria contingit per ipsa quo3 concessa arithmeticam arilhmeticus est, et qui medicinam
sunt. Orationem diximus esse syllogismum idcirco medicus est, et qui bonum bonus est. Cum igitur
quoniam omnisdininitio a generali trahitur, genus omnia concessasunt, dicat, et qui malum,ma-
haec
autem syllogismi est oratio. Quod autem dictum,in quod quasi superioribus simile videtur, sed
lus est,
quaposilisquibusuametconcessis.itaintelligendum omni modoFalsumest: boni eoim homines non aliter
est, quasi sic dictum esset, secundum quam positis
g cavent, nisi mala noverint. Atque ideo propter eas
et concessis ut enim syllogismus liat, anle aliquid
; conclusiones qua? sunt per eas propositiones quae
a proponente dicitur, quod audiens concedat quod per inductionem dicuntur, additum est conclusio-
,

si ille concesberit, concluditetperficitsyllogismum, nes in syllogismis necessarias contingere, id est

idcirco, quia dubiaa res perquaedam concessa et ex necessitate contingere. Est etiam alia exposiiio,
probata monstrantur.conceditur autem aequaliter et sed in Analyticis nostris jam dicta est. Illud vero
negatio vera. Caetera vero in syllogismi diffinitione quod dictum est, per ipsa posita sunt, boo
quae
taliasunt quie non integre dispositos syllogismos proptereos dictum est qui tales faciunt syllogis-
a syllogismorum diffinitione verorum discernant. mos, in quibus aut minus aliquid, aut plus, aut
Nam quod dictum est, in qua positis quibusdam,
aliud propositum estquam proponi debuerat, Fiunt
sumptorum propositionum multitudo
scilicet et enim hujusmodi syllogismi. Si quis enim ita di-
monstratur.Suntenira qui putanturesse hujusmodi cat Socrates homo est, omnis homo animal est,
:

syllogismi, in q'iibus tantum una propositio est et et concludat, Socrales igitur animatus est, minus
una conclusio. Qualis est hic, vides, vivis igitur proposuit, quod non dixit omne animal esse ani-
;

homo es, animal igitnr es, et alia hujusmodi, quos matum. Nunc si sic proposuisset, recle Socrates
scilicet veteres in syllogismis non acceperunt, sji- animatum esse concluderet, ita dicendo Socrates :

logismus eoim est aliquorum collectio. At vero col- ^ homo est, omnis homo aniraal est, et omne animal
lectio non nisi plurimorum est, et quicunque unam animatum est, Socrates igitur animatus est. Plus
posuit propositionem, ille non coUigit. NuIIum autem proponere hoc est, ut si quis sic dicat: Om-
igitur faciet syllogismum. Debet enim syllogismus, nis homo animal est, omne animal animatum est,
ut angustissimus 8it,duabus propositionibus com- sed et sol in Ariete est, omnis igitur homo anima-
probari. Quodautera dictum est,aliud quiddam ne- tus est hic vero superfluum est quod solem in
;

cessario evenire quam sint ipsa quae concessa sunt, Ariete esse interposuit. Aliud autem quam necesse
quoniam frequenter tales ab aliquibus fiunt syllo- est quidara proponunt hoc modo, ut si quis sic di-
gismi, ut ea qaae proposuerunt, ipsa etiam in con- cat Omne homo animal est, virtus autem bonum
.•

clusione concludant, ut est hic Si homo es, homo

: est, omnis igitur horao animatum est. Nulla igitur

es homo autem es, homo igitur es. Idein enim

; harum propositionum ad rem pertinet quod con-
conclusit quo dante proposuit. Atqueideo, ad isto- cluderecupiebat. Expedita igitur syllogismi diffini-
rum discretionem, aliud quiddamcontingere debe- tione,adpriorum modorum naturam resolutionem-
re dictum est quam sint ea quae concessa sunt, ut queveniamus,etpriusomnesinordinemdisponatur.
Primae figurx modi.
Primus Orane justum bonum est. Omnis virlusjusta est.
Omnis igitur virtus bona est.
Secundus Nullum bonum malum est. Omne justum bonum est.
Nullum igitur justum malum est.
Tertius Omne bonura virtus est. Quoddara justum bonum est.
Quoddam igitur justum virtus est.
Quartus Nullum bonum malum est. Quoddam justura bonum est.
Quoddam igitur justum malum non est.
Quintus Omne justum bonum est. Oranis virtus justa est.
Quoddam igitur bonum virtus est.
Sextus NuIIum bonum malum est. Omne justum bonum est.
NuIIum igitur malum justum est.
Septimus Omne bonum virtus est. Quoddam justum bonum est.
Quffldam igitur virtus justa est.
823 AN MANL. 8EV. BOETII 824
Octavus Omne bonum justunii est. Nullum malum bonum est.
Quoddam igitur justum malum non est.
Nonus Quoddam bonuni justum est. Nullum malum bonum est.
Quoddim igitur justum malum non est.
Secundse figurce modl.
Primus NuUum malum bonum est. Omne justum bonum est.
Nullum igiturjustum malura est.
Secuadus Omne justum bonum est. Nullum malum bonura est.
Nullum igitur malum justum est.
Tertius Nullum malum bonum est. Quoddam justum bonum est.
Quoddam igitur justum malum non est.
Quartus Omnejustum bonum est. Quoddam malum bonum non est.
Quoddam igitur malum Justum non est.
Terlise figurx modi.
Primus Omne bonum justum est. Omne bonum virtus est.
Qusedam igitur virtus justa est.
Secundus Omne bonura virtus est. Omne bonum justum est.
Quoddam igitur justum virtus est.
Tertius Nullum bonuoi malum est. Orane bonum justum est.
Quoddam igitur justum malum non est-
Quartua Quoddam bonum justum est. Omne bonum virtus est.
Quaedam igitur virtus justa est.
Quintus Omne bonum virtus est. Quoddam bonum justum est.
Quoddam igitur justum virtus est.
Sextus Quoddam bonum malum non est. Omne bonum justum est.
Quoddam igilur justum malum non est.
Septimus Nullum bonum malum est. Quoddam bonum justum est.
Quoddam igitur justum malum non est.
Hi suntigitur omnes trium figurarum modi quorum A. bantur, namque in ipsos resolvuntur : ut eos per
primae figurae quatuor prima; indemonstrabiles no- conversionem resolvamu3,et per impossibilitatem,
minantur et directi, id est sine aliqua conversione ut duo ilii superius demonstrati sunt, considere-
monstrati; indemonstrabiles autem quoniam non per mus igitur eorum principia, quoniam unde nas-
alios demoustrantur, et perfecti dicuntur, quoniam cuntur in idipsum resolvuntur. Quintus igitur pri-
per seipsos comprobantur. Et primi quoniam posi- mse figurae modus de primae primo figurae modo
tione et natura primi sunt, et in eos omnes cfeteri procreatur. Binis enim propositionibus prioribus
resolvuntur.Illi quoquequinque primne figuras modi manentibus, conclusio primi modi parliculariter
imperfecti et per conversionem sunt. Secundae vero conversa quintum efficit syllogismum, quod in
figurae, vel tertise, omnes imperfecti sunt, quoniam subjecta declaratur descriptione :

per primos primae figurae modos quatucr compro-

Omne justum bonum est eadem Omne justum bonum est.
Omnis virtus justa est eadem Omnis virtus justa est.
Omnis virtus bona est versa Quoddam bonum virtus est.

Sextus veroprimae figurae modus de secundo primae B versali conclusione universaliter conversa, sextus
figurae modo capit principium. Manentibus enim nascitur syllogismus, ut subjecta docet descriplio :

duabusprioribusproposilionibussecundimodijuni-
Nullum bonum malum est eadem Nullum bonum malum est.

Omne justum bonum est eadem Omne juslum bonum est.

Nullum justum malum est versa Nullum malum justum est.
Septimus modus primae figurae detertio prima; figu- tionibus prioribus, particulariaffirmativa inconclu-
rae nascitur modo. Manbntibus enim binis proposi- sione conversa, septimi modi collocatio procreatur_
Orane bonum virtus est eadem Omne bonum virtus est.
Quoddamjustum bonum est eadem Quoddam justum bonum est.
Quoddam justum virtus est vertitur Quaedam virtus justa est.
Octavus vero et nonus pritnaj figurae modus in quar- versaliter conversa, et prima propositione octavi
tum primic figurae modum resolvunlur, non etiam niodi particulariter in secur.dum quarti modi con-
initium sumunt. Oclavus resolvitur in quartum hoo versa, eadem conclusio colligitur, id est iieg<itio

modo : primaenira quarti in secuadam octavi uni- patiicularis.

825 DE S"yLL0GI8M0 CATEGORICO. 826

Nallum bonum malura est, negatio universalis.

Quoddain juslura bonum est, parlicuiaris atfirmatio*
Universaliler conversa, Omne bonum justum est.
Universaliter conversa, Nulium malum bonura est.
Quoddam justura malum non est, eadem couclusio,
Quodain justum raalum non est.
Nonugveroraodusinquarluraraodumresolvitursic, A riter in primam noni, et eadem coaclusio maaeat
primaquarti in secundam noni propositionem uni- negatio particularis.
versaliter convertatur, etsecunda quarti particula-
Nullum bonum maium est, universalis negativa.
Quoddam juslum bonum est, parlicularis atfirmativa.
Particulariter conversa. Quoddam bonura justura est.
Uaiversaliter conversa, Nullura malum bonum est.
Quoddam justum malura non est, eadem conclusio :

Quoddam justum malum non est.

Resolutis igiturquinque primae figurae modis in qua- dae figurae secundus modus in aecundum prioris figu-

tuorsuperioribus, secundasfiguraequatuormodosin raodum resolvuntur, et resolvitur priraus sic.

rae

prioris figurae modos quatuor resolvamus, quorum Gonversa enim priraa universali negatione univer-
tres per conversionera probantur. Quartus vero per saliter, et manente secunda universali affirraatione,

solam impossibilitatem. At vero primus et secun- B eadera conclusio ulrorumque nascitur.

Primus secundas.
Nullum bonum malum est conversa Nullum malum bonum est.
Omne justum bonura est eadem Omnejustum bonum est.
Nullum justum malum est eadem Nullum justum malum est.
Secundae figurae secundus modus in primae figurae se- propositione, et secunda prima manente, universa-
cundum modum resolvitur sic : conversa secunda liter fit conversa conclusio.
Nulllum bonura malum est „ net Orane justum bonum est.
Omne justum bonum est ma- conversa Nullum malum bonum est.
Niillum justum malum est conversa Nullum malum justum est.
Tertius vero secundee figurae modus, de quartopri- tur, et secundae proposiliones maneantidera syllo-
mae figurae procreatur. Ut enim universaliter negalio gismi terminus propositioque colligitur hoc modo :

in priraam propositionem universaliter converta-

Nullum bonum malum est conversa Nullum malum bonum est.
Quoddam justum bonum est similis Quoddam.justum bonum est.
Quoddara justum malura non est eadem Quoddam justum malam non est.
Quartus modussecundae figuraequooiam jara prirao, G omne bonum virtus est. Ex his igitur concludat,
cum tactusest per conversionem, in superioris pri- omne igitur justura virtus est. Sed prius concessit
mae figuree modum retorqueri non poterat, sed per quarti modisecundum propositionem,quaeest,quud-
irapossibile demonstratum est, hicquo|ue perim- dam justura virtusnon est.Nunc vero concedit ora-
possibileadsuperiores reduciturmodos, etquoniam ne justum virtus est, duassibi contrajacentessim')!
omnes secundae figurae modi per impossibile mon- conclusurus est, quod fleri Hoc autem
non potest.
strantur, idcirco nos quoque inchoantes a quarto idcirco evenit, quia conclusio quartimodi in primi
oranesper impossibileresolvamus. Nam quartusse- modi secundampropositionemconversaest:quodsi
cundae Ggurae modus in primum primae figurae re- secundapropositio primimodiin quarti coQclusiooe
solviturper impos3ibilitalem,tertius in secundum, noo coUigitur, quarti conclusio, id est particularis
secundus in tertiura,primus inquartum, quod hoc negatio, permanebit. Sed ne forte nos conlurbet
modo liquebit. Si quis ergo duas istas concesseril quod alios terminos in resolvendo modo posuimus,
propositiones, id est, omne bonura virtus est, et quam superius in disponendo ; non enirn modo in
quoddam justum virtusnonest, necesse est quoque terminis laboramus, sed in figuris et modis etcora-
conclusionera concedat quaj est, quoddam igitur plexionibus construendis atque resolvendisoperara
justum bonura non est. Nara si baec falsa est, erit ei ^ consuraimus. Eodera modo et caeteri secundae figu-
contrajacens vera quaeest, omnejustum bonum est, in priraos quatuor resolvuntur.
sedillara concessitquaeest priraaquartimodi, idest,

Omne bonum virtus est eadem Omne bonum virtus est.

Quoddam justum virtus non est Omne justum bonum est.
Quoddam igitur justum bonum non est Omne igitur justum virtus est.
Tertus secundae flgurae raodussecundo primae figu- modi concesserit, particularem quoquenegationem
rae modo sic resolvitur : si quis duas primas tertii concludet, quae est, quoddam igitur justum bonum
827 AN. MANL. 8EV. BOBTII 8^8

non C9t. Nam sihaecfalsaestveraerlt contrajacena. ^ nunc vero nullum justum malum duas sibiest,
quse est, omnejustU!i! bonum est.Sed etiamillacon- contrajacentes.unotemporeconcedit, quod fieri non
cessa est, quae est, nullum bonum malum est. Ex polest. Sublata igitur universali conciusione, quae
hisergo colligitur, nulium igiturjustum malum est. est, omnejustum bonumest,remanebit particularis
Sedprius concessaerat,quoddamjustum maiumest, quoddam justum bonum non est.
negatio, quse est,
Nullum bonum malum esl concessae Nullum bonura malum est.
Quoddam jjstum malum est contrajac. Omne justum bonum est.
Quoddamigiturjustumbonum nonest,permut. contrajac. Nulium ergo juslum malum est.

Secundus secundae figurae in tertio primae figurae cesait iilam quae est, omne bonum virtus est, con-
modo sic resolvitur: si quis duas secundae figurae cludat necesse est, quoddam justum virtus est, qui
propositionesconcesserit,conclusionemquoque con- jam ante concesserat secundam secundi modi quae
cedit,qu8e est, igiturjustum bonum est.Nam sihcEC est, nullum justum virtus est, duascontrajacentes
falsaest, erit vera contrajacens ei particularisalfir- uno tempore concedit, quod fieri non potest.
raatio, quoddam juslum bonum est. Sed idem con-
Omne bonum virtusest concessse Omne bonum virtus est
Nullum justum virtus est, contra- Quoddam justum bonum est.
-^ contrajacen.
Nulium juslum bonum est, permut. jacen. Quoddam justum virtus est.
Primusitem secundaefiguraeinquartumprimae figu- B igilur justum malum non esl, qui ante concesserat
rae sicresolvitur qui concedilduasprimi modipro-
:
illam quae est, omnejustum malum est. Uno tem-
positiones, concedat necesse est et conclusionera. pore duas contrajacentes concedit, quod fieri non
Nara si illa falsaest, eritveracontrajacensei parti- potest. Sublata igitur parliculari affirmatione quae
est,quiddamjusLum bonum
cularis affirmativaquae esl, quoddam juslum bonum esl, remanetilla quae
Sed idem concesjit illam quae est, nullum bo-
est. est, nullum justum bonum est.
num malum est, concludat necesse est, quoddam
Nullum bonuin malum est similes Nullum bonura malum est.
Omne justum malum est, contra, y contrajacen. Quoddam justura bonum est.
Nullum justum bonum est, permut. jacen. Quoddaraigiturjust.malumnnnest
Sequiturut tertiae figurae modos ad primos quatuor Si enim prima propositio terlii modi primae figurae
reducamus, quorum quinque per conversionem et maneal, etsecunda propositioparticularistertii mo-
per impossibilitatera ad primosquatuor resolvuntur di primae figurae universaliter convertalur, et sit se-
unus vero solus, idestquintus, per solam impossi- cunda propositio primi modi tertiae figurae, eadem
bilitatemin priora resolvitur. Primus tertiaeraodus conclusio colligitur, id est affirmatio particularis.
figuraeintertiumprimae figuraehocmodoresolvitur :

Omne bonura justum esl manet Omne bonum justum est.

Quaedam virtus bona est conversa Omne bonum virtus est.
Quaedam virtus jusla est manet Quaedara virtus justa est.
Velcertesic, quiasuperiustalem syHogismum dixi- C lem non putat.
rcus terrainiscommututis, quem Aristotelesdissimi
Orane bonum virtus est similes Omne bonum virtus est.
Quoddam justum bonum est conversa Omne bonum juslura est.
Quoddara justum virtus est raanet Quoddara justum virtus est.
Secundus raodus tertiae figurae in quartum modum mae figurae secuuda propositio universaliter con-
primae figuras hoc modo resolvitur. Si enim primae vertatur, et secunda sit proposilio secundi raodi
propositiones secundi tertiae figurs modi, et quarti tertiae figurae, eadem conclusio procrealur.
modi primae figurae maneant, quarti vero modi pri-
Nullum bonum malum est manet Nullum bonum maluraest.
Quoddam justum bonura est versa universaliter Omne bonum justum est.
Quoddam justum malum non est manet Quidam justum malum non est.
Tertius modustertiae figurae in tertium modum pri- J) tertii modi primae figurae particularis particulariter
mae figurae resolvitur. Si enira propositio prima ter- convertatur, et sit prima tertiimodi tertiae figurae,

tii primae figurae modi, et secunda propositio tertii conversa particulariter conclusio nascitur.
modi tertiae figura; maneat, et secunda propositio
Omne bonum virtus est „ Quoddam bonum justum est.
Quoddam justum bonum est Omne bonum virtus est.
Quoddam justum virtus est, versa partic. Quaedam virtus justa est.
Quartus raodus tertiaefigurae in tertium raodura pri- ticulariter coDverlantur, easdem conclusiones na-
mae figurae resolvitur si enim utrorumque priuias
: scuntur.
maneantproposiliones.etsecundaeparticularespar-
829 DB SYLLOaiSMO CATBGORICO 830

Omne bonum virtus est manet A Omne bonum virtus est.

Quoddam justum bonum est vertitur Quoddam bonumjuslum est.
QiioiJdam justum virtiis cat manRl Quoddam justum virtus est.
Reliquus sextus syllogismus tertiae figurae de primae miseorum propositionibusatfiuosecundisparticulari-
figurKquartomodoprocredtur;manentibusenimpri- terimniutatispariiculisinutroquemanebitconcluso.

Nullum bonum malum est eadem Nullum bonum malum est.

Qiioddam juslum bonum est mutata Quoddam bonum justum est.
Quoddam juslu;n nialum non est manet Quoddam bonum justum est.
Quintus autem qui restat, sicut ante per impossibilo figurae modusin primae figuraj moduin tertium hoc
probatur.itaetiam nunc perimpossibilitatemresol- raodo : quis igitur duas proportiones sexti modi
si

vitur. Sed quemadmodum unus fuerit resulutus, tertiae figurae concesserit, concedat etiam necesse
eodem ordineomnes n^solvcndi sunt. Resolvitur au- est coticiusionem quae est, quoddam justum malum
tem sextus terliaj figuras modus in tertium primic non est. Nam si ha;c falsaest.eritveracontrajacens
figuraemodum. Quintus autem tertiye figura? mo- ei priina3 figurae terlii modi prima propositio quae

du3 resolvitur in primum primae Qgura;. Quar est, omne justum malum est. Sed etiam concessit
tus tertiae figurae modus resoivitur in quartum B propo9itionemsecundam,qureest, quoddambonum
primae figurae modum. Tertius tertiae figurae mo- justura est. Ex his igitur concedat necesse est,
dus resolvitur in secundum prima3 figurae mo- quoddam bonum malum est, qui ante concesserat
dum. Secundus tertiae figuroe modus resolvitur in primam propositionem sexti modi tertiae figurte quae
primum primae figarae modum. Prima; tertiee figur® est, nullura bonum malura est. Uno terapore duas
modi resolvunturin secundos primae figurae modos. sibi contrajacentes concedit, quod fieri non posse
Resolvitur autem per impossibilitatem sextus tertiae descriptio declarat.

Nullum bonum malum est contra- contrajac. Omne justum malum est.
Quoddam bonum justum est concessae X Quoddam bonum justum est.
Quoddam justum malum est permut. jacen. Quoddam bonum malum est.
Hoc modo omnes caeteri modi tertiae figurae in pri- conversionem resolvi non potuit, per irapossibilita-
mos modos primae fi^jurae referuntur, quod suhjeota tem resolutus est.

descriptio deciarat, in quia prior quintus, qui per

Quoddam bonuin malum non est, contra- contrajac. Omnejustum malum est.
Omne bonum justum est concessas X in Omne bonum justum est.
utrisque
Quoddam justum malum non est permut. C jacen. Omne bonum raalura est.
Omne bonum virtus est contra- contrajac. Nullum justum virtus est.
Quoddam bonum justum est concessae X in utrisque. Quoddam bonum justum est.

Quoddam justum virtus est perraut. jacen Nullum bonum virtus est.
Quoddam bonura justum est contra- contrajac. Nulia virtusjusta est.
Orane bonum virtus est concessae X in utrisque. Omne bonura virlus est.

Quaedam virtus just. est permut. jacen. Nullum bonum justum est.

Inresoiutionemodi secundi tertiae figuraein priraum fierinequit.NumqiiamenimduKcontrariaeunotem-

raodum primae figurae, haec irapossibilitas evenit, pore simul verae iuveniuntur.
quod duas contrarias uno terapore concedit, quod
Nullum bonum raalum est contra- contrajac. Omne justum raalum est.
Omne bonum justum est concessae in utrisque. Omne bonum justum est.
Quoddam justum malura non est pcrraut. riae. Nullum bonum justura est.

Et in sequenti quoque syllogisrao duas concedit, quod impossibile est

Omne bonum justura est contra- D contrajac. Nulla virtus justus est
Omne bonura virtus est concessae X in utrisque. Omne bonum virtus est.
Quiedara virtus justa est perraut. riae. Nullura bonum justura est.
Nec nos illud turbet, quod in quibusdara contraria contrajacentes.Nam quo modo contrajacentes uno
propositioetconclusioinveniiur, in quibusdam vero tempore verae esse non possunt unquam, sic etiam
contrajacens. Namque aequaliter peccavit tara qui contrariae.
utrasque contrarias concesseril, quain si utrasque
Omne bonum virtus est contra- contrajac. NuUum justum virtus est.
Omne bonum justura est concessae in utrisque. Omne bonum justura est.
Quoddam justuin virtus est perraut. riae. Nullum bonum virtus est.
HaBcdeGategoricorumSyllogismorunintroductione, in Analyticisnostriscalcatiusexprimemus.Nunc ve-
Aristotelem plurimum sequens, etaliquade Theo- ro quanlura ad soIamCategoricoruraSyllogisraorum
phrasto et Porphyrio mutuatus, quantura parcitas formam spectabat, perfectum hic nobis est, et ad
introducendi permisit, expressi. Siquavero desint cumuIumintroductioniselaboratum.Nechocnosper
831 AN. MANL. SEV. BOKTIl 832

turbet, siquaehicpropositionesetconclusionesfalsae A. studium logicae disciplinae disputationis subtibilitas

sunt, quandoquidem non veritates rerum, sed con- traxerit, prius de ambiguis disputalionibus dis-
nexionessyllogismorumfigurasetmodossuscepimus cant, post ab his veritas in rebus mendaciumque
disserendos. Namhis cognitis, si quos ad perfectum meditabitur.

BOETII
AX, M.4I1L. «EV.
DE SYLLOGISMO HYPOTHETIGO
LIBRI DUO.

LIBER PRIMUS.

Cuminoiinibusphilosophiaedisciplinisediscendis certis et convenienter positis propositionibus con-

atque tractandis summum vitae positum solamen tinetur.Propositio veroomnisautcategoricaest quae
existimem, tum jocundius, et veluti cura quodam praedicativa dicitur, authypotheticaquaeconditiona-
fructu etiam laboris arripio quae tecum communi- lis vocatur ;
praedicativa est in qua aliud praedicatur
canda compono. Nam et si ipsa speculatio veritatis de aiio, hoc modo : homo auimal esl, hic enim ani-

sua quidam specie sectandaest, fit tamen amabilior mal dehoraine praedicatum est; hypothetica estquae
cumincommunededucitur. Nullumenimbonumest cum quadam conditione denuntiat esse aliquid si

quodnon pulchriuselucescat, si plurimorum notitia t> fuerit aliud, veluti cum ita dicimus .'si dies est, lux
comprobetur. Namquodaliastaciturnitatecompres- esl. Hypotheticae autem propositiones ex categoricis
sura, jamjamquesilentioperiturum,latius efdores- constant, ut pauloposterius apperebit.quofil ul syl-
cit,etoblivionisinteritu scientium participationede- logismus qui ex categoricis propositionibus junctus
fenditur, fit quoque jocundior disciplina, cum inter est categoricus appelletur, id est praedicativus qui-
ejusdera sapientiae conscios jubet esse sapientem : dem, qui vero ex hypolheticis propositionibus con-
quod si accedat (ut tecum mihi nunc res est) eaquae stat, dicatur hypotheticus, id est conditionalis. Ut
sponte jocunda sunt in amicitiae participationem de- ergo horum syilogisraorum differentiapervideatur,
duci, necesse est studii suavitatem quodam veluti spectanda prius esleorum in propositionum natura
dulcissimo caritatis sapore condiri. Nam cum id in discretio videtur enimin aliquibuspropositionibus
;

se obtinet amicitia propriura munus, ut nolit ha- nihil differre praedicativa propositio a conditionali,
bere solitariascogitationes.tuncquodhoneste quis- nisi tantura quodam orationisraodo ; velutsi quisita
que nuUi promptius, nisi quem diligit, con-
cogitat, proponat, horao aniraal est, id itasirursus enuntiet,
fitetur. Quo factum estut etiam si immensus labor si homo esl, aniraal est: haec propositionesorationis
cojpto operi viam negabat, animus tamen ad effi- quodaramodo diversae sunt, rera vero non videntur
ciendum quod aggressus fuerat tui contemplatione signilicasse diversara. Primura igitur dicendum est
sufficeret. Quid enim magnum studiosus tui amor
^ quod praedicativa propositio virasuara non in condi-
efficeret, si intra facUitalis terminos constitisset ? tione,sed insolapraedicaiioneconstituit,in conditio-
Quod igiturapudscriptoresquidem Graecosperquam nali vero consequentiae ratio ex conditionesuscipitur.

rarissimos slrictim atqueconfuse,apud Latinos vero Rursus praedicativasimplexest propositio,conditio-

nuUos reperi, id tuae scientiae dedicatum, noster et- nalis vero esse non poterit, nisi ex praedicativis pro-
si diuturnus, coepti taraen efflcax labor excoluit. positionibus conjungatur, ut cum diciraus : si dies
Nam cum categoricorum syllogismorura araplissime est, lux est ; dies est, atque lux est, duae sunt pro-
notitiam percepisses, de hypotheticis syllogismis positiones praedicativae, id estsimplices ;ad hoc illud
saepe quaerebas, inquibusab Aristotelenihil eslcon- est, quo raaxime declaratur utroruraque proprietas,

scriptum. Teophrastus vero, vir omnisdoctrinae ca-
pax,rerum tantnm suramasexsequitur.Eudorausla-
tiorem docendi graditur viam, sed ita ut veluti quae-
dam seminaria sparsisse, nullum tamen frugis vi-
deatur exlulisse proventum.Vos igitur,quantum in-
genii viribus et amicitiae tuae studiosuffeciraus, quaj
quod praedicativa quidem propositio habet unum
subjeclum terrainum, alterum praedicatum. Et id
quod in praedicativa propositione subjicitur, illius
suscipere videturnomen quodineadem propositione
praedicatur hoc modo, ut cura dicimus,horaoania:al
est, homo subjectum est, animal praedicatum, et ho-

ab illis vel dicta breviter, vel funditus omissa sunt, o mo animalis suscipit noraen, cum ip!?e homo animal
elucidandadiligenteretsubliliterpersequendasusce- esse proponitur. At in his propositionibus qua; con-
piraus, in qua re superatae dilficullatis pra;raium ditionales dicuntur non idem praedirationis esl mo-
vero, si tibi munus implesse videar amicitiaj, etsi dus! Neque enim oranino alterura de altero prcedica-
non videar satisfecisse doctrinae. Omnis syllogismus tur, sed id tantum dicitur esse alterum, si aiterum
 : ;

833 DE SYLLOGISMO HYPOTHETICO. 834

fuerit,veluti cum dicimusrsi peperit,cum virocon- A. autin conditionepositaconsequentia vi conjunctionis

cubuit, non enim tunc dicilur ipsum peperisse id vel disjunctionis ostendilur.Ac prioris quidempro-
esse quod est cum
concumbere,sed id tantiim
viro positionis exemplum est,veluti cum resomnes cor-
proponiturquod partusnunquamessepotuissetnisi porales materiae forra.-pqueconcursu subsisterede-
fuisset cum viro concubitusiquod si quando in una monstrarernus.Tuncenim.quod per rerum naturam
eademque propositionura proprietas incurrerit,tunc fieri non potest,ponimu3 idomnera formae naturam

secundum modum enuntiataB propositionis intelli-
gendi ratiovariabitur hoc inodo.Namcum dicimus,
homo animal est.propositionem facimus prajdicati-
vam ac si ita proponamus.si homo est.aoimaest,
;
in conditionalem vertitur enuntiationem. In praedi-
cativoigitur id spectabimus quod ipse homo animal
sit, id est nomen animalis in se suscipiat. In condi-
tionaii vero iiiud intelligiraus,quod
asubjecta materia, si non re.saltem cogitationesc-
paramu3;et quoniara nihil ex rebus corporeis reli-
quum fit, demonstratum atque ostensum putamus
eisdem convenientibus corporalium rerum substan-
tiam confici,quibu3 a sedisjunctisacdiscedentibus
interimalur. In hoc igitur exemplo posita consen-
tiendi conditione, ut id paulisper fieri intelligatur
si fuerit aliqua quod non potest, ut formae a maleria separen-
fieri

resquaa homo esse dicatur,necesse sit aliquam rem tur, quid consequatur intendimus, perire scilicet

esse quae aniraal nuncupetur.Ilaque propositio prae- „ corpora, ut eadem ex iisdem consistere comprobe-
dicativa rem quam subjicit praedicatae rei suscipere mus. Nam quoniam interitus corporalium rerum
nomen declarat. Conditionalis vero propositionis sequitur, jure dicimus res omnes corporeas forma
haec sententia.est.ut itademum sit aliquid.si fuerit materiaqueconsistere.Sed hujusmodi propositiones
alterum.etiamsi neutrum alterius nomen suscipiat. quae ex consentientum conditione proveniunt,nihil
Ita igitur propositionibus disgregatis e.^enuntiatio- his difTerunt quassimplicescategoricaeinstitutionis
num proprietatesyllogismiquoquevocabulum perce- primi iibri tractatusoslendit;quaeveroasimplicibu3
perunt,utalii dicantur praedicativi alii conditionales. differunt illae sunt, quando aliquid dicitur esse vel
Nam in quibus propositiones praedicativae sunt,eo3 non esse, si quid fuerit vel non fuerit. Hae semper
praedicativos syllogismos vocamus. In quibus vero cumconjunclionibus proponuntur,ut cumdicimus,
hypothetica propositio priraa est (potest namque et si homo est, animal est.si ternarius est, imparest,

assumptio et conclusio esse praedicativa),hi tantum vel caetera hujusmodi haec enimita proponuntur,
;

per unius hypotheticae propotionis naturam hypo- utsi quodlibet illud fuerit, aliud consequatur vel ;

thetici et conditioaales dicuntur.Acde simplicibus cum dicimus, si homo est, equus non est, rursus
quidem, id est de prajdicativis syllogismis duobus hic eodem modo proponitLir in negatione,quo supe-
explicuimus, qiios de eorum constitutione
libellis rius in affirmatione proponebalur;hic enim dicitur,
confecimus. Post vero simplicium, syllogismorum C si hoc est,illud non est;et ad huac modum caeterae.
disputationem ordo est ut de non simplicibusdisse- Possuntautem aliquandoetiam hocenuntiari modo,
ramus.Nonsimplices vero syllogismi suntquihypo- cura hoc sit,illud est.veluli cum dicimus,cumhomo
thetici dicunlur, quosLatino nomine conditionales est, animal est, vel cum homo est, equus non est;

vocamus. Non siraplices autera dicuntur, quoniam quae enuntiatio propositionisejusdem potestatisest
ex siraplicibus constaat, atque in eosdem ultiraos cujus ea quae hoc modoproponitur.si homo est,ani.
resolvuntur, cum praesertim primae eorum propo- mal e3t,si homo est.equus non est. Fiunt veropro-
sitiones vim propriaeconsequentiaeex categoricis,id positiones hypotheticaeetiara per disjunctionemita,
est ex 3implicibus,capiant syllogismis.nHraque pri- aut hoc est, aut illud est. Nec eadem videri debet
ma propositiohypothetici syllogismi.sidubitetur an haec proposilio quae superius sic enuntiatur.si hoc
verasit, praedicativa conclusione demonstrabitur. non est.Haec enim non est per disjunctio-
est,illud
Assumptioveroinpluribusmodistaliumsyllogismo- nem,£ed per negationem.Negatio vero omnis inde-
rum praedicativa esse perspicitur, itemque conclu- finita est,atqueideoet incontrariis, et in contrario-
sio,veluti cum dicimus,si dies est, lucet;Atquidies rum medietatibus,et in disperatis fieri potest.Dispe-
est, haec assuraptio praedicativa est, si quaeratur, rata autem ea voco quae tantum a se diversasunt,
praedicativo probabitur syllogismo, lucet; igitur n nulla contrarietate pu^'nantia, veluti terra, vestis,
consecuta est rursus praedicativa conclusio: super igni3,et caetera.Nam si album est,nigrum non est
haec omnis conditionalis propositio ex praedicativis sialbum est,rubrum nonest;si di?ciplinaest,homo
(ut dictum est) jungitur. Quod si ex his et fidem non est.At in ea quae perdisjunctionem fit.alteram
capiunt,et ordinem partium sortiuntur.necesseest semper poninecesse esthocmodo.aut dies,autnox;
categoricos syllogismos hypotheticis vim conclusio- quod si ea cuncta quae per negalionem dici convenit
nis ministrare. Sed quoni im de hypotheticisloqui- ad disjunctionem transferamu3,ratio oon procedil.
mur, quid significet hypothesis praedicendura est Quid enim si quis dicat.aut album est,aut nigrum,
hypothesis uamque,unde hypothetici syllogismiac- aul album est,aul rubrum, aul disciplina esl, aut
cepere vocabulum,duobus(utEudemo placet) modis homo? fieri enim potest ut nihil sit horura.lgitur
dicitur:autenimtaleacquirituraliquid perquamdam quoniam per disjunclionem propositio in certis tan-
interseconsentiendum conditionem,quodfieriaullo tum rebus in quibus alterum eorum evenire necesse
modo possitulad suumterminum ratioperducatur: esl ponitur,hoc autem pernegationem separatioia
 835 AN. MANL. SEV. BOETII
0mnibusetiamhisqtia3suametiaminvicem naturam A cundam veroconsequentem,ut inhac,sidie8est,lux
non reriiuunt poni potest, aperta ratione discreta est,praecedentem dicimus eam quae dicit, si dies
est. Omnis igitur hypothetica propositio vel per est, consequentem vero partem, lux est. In disjun-
conncxionem fit (perconnexionem vero illum quo- ctivig vero propositionibus ordo enuntiandi praece-
que modumqui per negationem fit esse pronuntio), dentem vel consequentem facit,ut aut dies est,aut
vel per disjunctionem;uterque enim modus exsim- nox est.Nam quae prima proponitur praecpdens.quae
plicibus proposilionibus comparatur. Simplices poslerior consequensappellatur.Ac de partibus qui-
autempropositiones suntquas praedicativas primo detn hypotheticarum propositionum ista siilficiunt.
iDstitutionisCategoricaelibrodiximus.Haecverosunt Hlud nunc expediendum videtur.quod etiam ab Ari-
cum aliquid de aliquopraedicatur,velaffirmando,vel stolete dicitur.Idem cum sit et non «it,non necesse

negando,ut dies est, lux est.At si his mediacondi- est idera esse, veluti cum a, si idcirco necesse est
tio interveniat, tiet, si dies est, iux est, fitque una esse b idem a si non sit, non necesse est esse b,
;

hypotheticapropositio exduabus categoricisjuncta. idcirco quoniam non est a. Ad hujusmodi vero rei

Sed quoniam omnissimplex propositio vel atfirma- demonstratiunera inipossibilitatis diffinitio praemit*

tiva, vel negativa e3l,quatuor modis per connexio- tenda est, quae est hujusraodi. Impossibile estquo
nem fieri hypotheticae propositionea possunt, aut T» posito aliquid falsum atqueimpossibilecommitiatur
enim ex duabus affirmativis,aut ex duabus negati- eonominequodimpossibileprimituspropositumfuit.
vis,aul ex affirmativael negativa,aut ex negativaet iSit igitur positumcum siia esse/>,id est hanc inter

affirmaliva.Harum omnium exemplasubdendasunt, a et b esse conse^iuentiam, ul si concessum luerit

quod id quod dicimusclarius innotescat.Exduabus esse a,necesse sitconcedere esse ft.Ilaque propona-
affirmativis.si dies est,lux e3t;exduabus negativis, tur si a est, b est, dico quia si o non fuerit,non ne-
si non non est homo ex affirmativa et
est animal, ; cesse est esse b.Ac primum quae sit proposilionun:
negativa, si dies est, nox non est. Ex negativa et consequentia considcremus.Si enim fuerittale con-
atfirmativii, si dies non est, nox est. Sed quoniam junctum, ut si sit a, etiam b esse necesse sit si b ;

dictum est idem signilicari si conjunctione ot cum, non fuerit,etiam a nonesse necesse esl;quod ex tali
quandoinhypotheticisproposilionibus ponitur,duo- demonstratione cognoscitur,si sit a,necesse sitesse
bus modis conditionalesfierit possunt uno secun- : 6, dico quia si 6 non sit, a non erit.Ponitur enim
dum habeant aliquam naturae
accidens, altero ut non esse b,et sit si fieri potest a. Sed dictum est.si
consequentiam. Secundum accidens hoc modo, ut sit a, necessario concedi esse b. Cum sit igitur, b,

cum dicimus, cum ignis calidus sit, coelum rotun- non erit b. Nam quia ponimus non esse 6,non erit

dum est. Non enim quia igniscalidus est, coelum b, quia vero ponimus esse
ac a, eritb; erit igitur b

rotundum sed id haec proposilio designat,quia ^ non erit,quod fierinon potesl.Impossibileest igilur
est,
quotemporeigniscalidusest,eodemtemporeccelum non esse b etesse a.Et demonstrationequidem firma
quoque rotundum est.Suntautem aliae quae habent sic utimur.Exemplo vero id clariusinnotescetinam
ad se contequentiam natur8e;harumt)uoque duplex si homo,est animal si non est animal.non est
est ;

modus est.unuscum necesseest consequi,eatamen homo.Non verosihomo non fuerit,animal non est,
ipsa consequentia non per lerminorum positionem inulta enim sunt animalia quae homines non sunt.
fltjalius verocumfit consequenlia per tcrminorum Itaque in consequentia propositionis conjunctae.si
positionem.Ac prioris quidem modi exempluraest, est primum, secundum esse necesse est, si secun-
ut ita dicainus,cuni hotiio sit,animal est, haecenim dum primum;at verosi primum
non f'uerit,non erit

consequentia inconcussa veritate est subnixa. Sed non fuerit,non necesseest ut non sitsecundura,nec
non idcirco animal est quia homo est.non enim id- vero necesseest utsit,id enim demonstrandum esse
circo genusestquiaspeciesest,sed forlasse agenere dudum nobis propositumfuit.Sit enima,idque cum
principium ducitur^magisqueessentiajcausa ex uni- fit necesse sit esse b, dico quia si non fuerit a,non

versalibus trahi potest,ut idcirco sit homo quiaani- necesse est esse /6,neciddico quoniam sinon fuerit
mal est. Causa enim speciei genus est.at qui dicit: a, necesse est non esse b, sed tantum non necesse

cum homo sit, animai est, rectam ac necessariam D est esse b nam quiapaulo antedemonstratum est,
;

consequentium facit ;per terminorum vero positio- si b non luerit, necessario nonessea, si eumdem,

nem talis consequentia non procedit. Sunt autem Z^,terminum non esse conlingerit,non erit a Sed si
aliae h.vpotheticcc propositiones in quibus et conse- cum non sita,necesse est esse b,\der[\b ex necessi-
quentia necessaria reperietur,eti|isius consequentiae tate erit,ac non eril.Nam quiai& terminum nonesse
causam terminorum positio facit hoo modo:si terrse contingit,non erit Quia vero si a non fuerit,fc esse
fuerit objectus,defectio lun.T consequitur^ha^c enim necesse erit.idemigitur filerminus erit ac nonerit,
conse^iuentia rara est,et idcirco defectio lunae con- quod est impossibile. Ex his igitur deraonstratum
sequitur.quia terrae interviniit objectus. tstae igitur esse aibitror,in consfquentia hypoihetica proposi-
sunt propusitiones certa2 atque utiles ad demonstra- tionp, si sit primuin consequi ut sit secundum ; si

tionem.Partimur autem propositiones hypothetic;is non secundum, consequi ut non sit primum; ai
sit

induasacsimplicespropositiones.etprimamquidem vero non sit primum, non consequi ul si vel non

cui conjunctioproponitur prsecedentem dicimus,8e- sit secundum.Naraetillud apparet.si sit secundum
837 DE 8YLL0QISM0 HYPOTUSTICO. 838

non consequi ut sit vel non sit primum, ut iu ea A. quein locuminhispropositionibushypotheticis quse
propositione qu<B est, si homo unimal est, si
est, exsimplicibusconstantipsajsiinplices propositiones
animal sit,non consequitur ut si homo vel non sit: lenor)t,eumdera in his propositionibus qude sunt hy-
quod si primum non sit.non consequitur ut neces- potheticae ex bypolheticis conslantes.illae conditio-
sario sit vel non sit secundura; veiul in eadem pro- nes lenent quibus ille propositiones inter se junctiB
positione.si homo non ruerit,non necesse est utaut et copulatae esae dicuotur.Nam in hac propositione
silanimal,aut non sit.Ex omnibus igitur solae du» quaj dicit.si est a,est 6, et in ea quae dicit, si cuui
consequeutiiestabilessuntetimmutabililerconstant: sit a,est 6,cura sit c, est d, quem locum in ea pro-
primum, ut consequatur ut sit secundum si
si sit ;
positione quae ex duabus simplicibus continetur te-
secundum non ('uerit,nece3sario consequi ut non sit net,ea quae prior est,si est a,eumdem locura tenet
primum.His itaque determinatis, illud adjungam, in ea propositione quae ex duabus hypotheticis pro-
quoniara cura oranis hypothetica proposilio sirnpiex positionibus copulatur,ea quae prior est,si cum est
non sit,at |ue ex aliis proposilioiiibusconjungatur, a,est i^.Hic namque duaruni inter se prop('silionum
sunt tamen hypothoticae quaedam quae, si reliquis conjunclionis conditione lacta est consequentia.
conJitionalibuscomparentursimplicesexistimentur. Itemquequam vira obtinetexutrisque propositioni-
Omnisenimconditionalis propositioaut connexaest r» buscopulalae hypotheticaesequens portio quae infer-
aut disjuncta;haec vero quoniara ex praedicativisco- tur,id est esse 6,eamdera vim obtinet propositione
pulantur,in connexis propositionibus quatuor fieri esl hypotheticis juncta ea quae sequitur,id est cujn
necesse est hujus copulutionis modos.Namque hy- sit c, esse d; atque id tantum differt, quia cum in

pothetica proposilio aut ex duabus simplicibus con- prima propositione ex simplicibus juncta propositio
juncta est,et vocatur simplex hypothetica, ut haec ;
propositiotiem sequatur.in secunda propositione ex
si a estjZ» est,veluti cum dicimus,si homo est, ani- hypolheticis juncta conditioconsequentiae conditio-
mal est, horao enim est, et animal est, duae sunt nisconsequentiamcomilatur.Nihilenimestaliuddi-
simplices propositiones;aul ex duabus hypothelicis ceresi ae3t,/>esl,quam eipropositioni per quamdici-
copulatur,et dicitur composita,veluli cum diciraus, mus esse aillamessecomite perquam 6esse ;pra-di«
si cum a est, b est, cura sit c,est rf,veluti cum tali camus ; et in ea propositione quaeexhyputheticis in-
propositione enuntiamus,si cum homo est, animal ducta est cum dicimus, si cum situ, est b, cum sit c

cum sit corpus erit substantia. Eltenim si cum

est, esse d,illud dicitur, ei consequentice quffi inter u etb
homo est,animal est,una est hypothetioa;alia vero, est, eam esse consequentiam comitem quae est inter
curasitcorpus substantia est.exquibus conjungitur c et d,ita ut si sequetur, posito a esse b, consequatur
una propositio quae composita nuncupatur. Aut ex sine dubio c posito esse d.At in his proposilionibus
uua simplici et ex una hypolhetica copulatur,velut '-' quae ex simplici et hypothetica consistunt, illa ra-
tiajc : si u est cura sit b^ est c, veluti cum dicimus, tio est ut vel proposltionem conditio consequentiae
sihomo est cum sit animal,est substanlia.Namque sequatur, vel conditionem consequentiae proposito
homo est sirnplex propositio, cum sit animal esse comitetur. Nam cum dicimus, si est a, cura sit b,
substantiam,hypothetica ex ipsa consequentia con- esse c,id intelligi volumus,ei propositioni perquam
ditionis ostenditur. Aut ex priore hypothelica et dicimus, si est a, conseiiui eam conditionem per
simplici posteriore committitur, ut cum dicimus:si quam dicimus, cum sit b, es^e c, id est ut si est a,
cum sit a,est b, erit et c, veluti hoc modo, si cum necesse sit b termino comitem esse c terminum :

sit homo.animal est et corpu3,hypothetica namque cum vero dicimus,si cum est a,b est, c esse, nihil
est ea quae proponit, si cum sit homo, animal est; aliud intelligi volumu3,nisi duarum inter se conse-
simplex posterior quae hanc hypotheticam proposi- quentiam propositionum alterius propositioniscon«
tionem sequitur,id est corpus e3se:haec quoque quo- sequi veritatem, ut si habeant inter se consequen-
niam non ex simplicibus copulatae sunt,compositaB tiara a atque b, necesse sit hanc conditionem con-
dicuntur. Sed priores quidem quae ex simplicibus sequentiae propositionis ejus per quam dicimus esse
propositionibus constant, etsimplices hypotheticae c consequi veritalem, id esl, si necesse est o po-
nuncupantur, in duobus terrainis constitutae sunt. D sito esse b, necesse sit etiam c esse. Similes igitur
Terminos autem nuncparlespropositionissimplices syllogismi fient earum propositionum quae ex sim-
quibus junguntur appelio.Quae vero compositae hy_ plicibus et earum quae non ex sjmplicibus utrisque
potheticae 3unt,illae quidera quae exduabushypothe- junguntur. Earum vero quse ex una simplici et ex
licis constant,quatuor terminis copulatae sunt; illa? altera hypothetica copulantur.diversi quidem a su-
vero quae ex hypothetica et simplici.vel ex simplici perioribuSjipsi tamen inter se similea fiunt;necio-
atguehypotheticaconjunctaesunt haetribusterminis terestutrura primahypothelica,secunda sitsimplex,
conjunctae sunt.Harum igilur quae sunt hypotheticae anteconverso primasimplexsecunda hypotheticaad
simplices velcompositaedifferentiaesimilitudinesque syllogismorum modos,nisi forsitan ad ipsiustantum
dicendae sunt.Nam quae exsimplicibus copulantur, ordiaiscora iiutationem cuinigiturdemonstratafue-
si ad eas quae ex hypotheticis duabus junctae sunt rilearura propositionuraqu«exsimplicibusconstat,
comparentur, consequentia quidem eadera est, et ratiosyllogisraorurademonstrata videturesseearum
proportio manet,tantum termini duplicantur.Nam quoquepropositionumquaBhypotheticiscommittun-
839 AN. MANL. SEV, BOETII. 840

tur;et cum quarumlibetearura propositionum quae A cesse est Socratem sedere, dum sedet. Haec enim
ex simplici et hypotlietica constant syliogismorum eamdera vim obtmet ei qui dicit, Socrates sedet.
natiira perspecta sit,etiam conversi ordinis proposi- Alia veronecessitatissignificatio est,cum hoc modo
tionumnaluraqualesfaciatsymllogismosostenditur. proponimus, hominem necesse est cor habere dum
Est etiamaliaspecies propositionum in connexione cst atque vivit:hoc enim signilicare videtur haec di-

positarum,quse media quodammodo sit earum pro- ctio, quoniam tandiu necesse sit habere quandiu
positionum quaeex hypotheticissimplicibusqupjun- habet,sed quoniam eum necesse esttandiu habere
guntur,et earum quae ex duabus hypolhelicis copu- quardiu fuerit ille qui babel.Alia vero necessitatis
iantur.Nam si ad numerum respicias terminorum, significatio est universalis et propria,quo absolule
quasi ex tribus terminis constant;el si ad conditio- praedicat necessitatem, ut cum dicimus, necesse
nales animum referas,quasiexduabus conditionali- est Deum esse immortalem,nulla conditionedeter-
bus videntur esse compositaeiquae medietas evenit id- minationis opposita. Possibile autem idem tribus
circo quoniam unus inhisterminis communisutris- dicitur modis : autenim quod est possibile essedi-
que conditionalibus invenitur.Proponuntur vero hae estSocratem sedere, dum sedet;
citur,ut possibile
vel per primara figuram,vel per secundam,vel per autquod omni tempore contingere potest, dum ea
tertiam. Per primara hoc modo si est a, est 6, et n res permanetcui aliquid contingere posse proponi-
:

si est 6,est c,igitur b in utrisque numeratur,et sunt tur,ut possibile est Socratem legere,quandiu enira
quidera tres termini hi, a est, 5 est, c est, duoe Socrales est,potest legere; item possibiie est quod
vero conditionales hoc modo si est a, est b, si est
: absolute orani tempere contingere potest, ut avem
b,esi c,namque b utrisquecommunis est: atque ideo volare.Ex bis igitur apparet alias propositiones esse
inter propositiones quee ex tribus terminis, et eas inesse significantes, alias necessarias, alias con-
quaeexquatuorcomponunturmedisesunthujusmodi quarum necessariarum
tingentes atque possibiles,
propositiones.Per secundam vero tiguram proponi- conlingentiumque cum sittrinapartitio,singulae ex
tur hoc raodo si est a, est b, si non est a, est c.
: iisdem partitionibus ad eas quae inesse significant
Per tertiara vero figuram sic est : b, est a, si est referuntur. Restant igitur duae necessariae et duae
c,non est a.Ac de coonexis quidem ista sufficiant. conting(>ntes,quae cum eaquae inesse significat enu-
Disjunctivae propositiones semper ex contrariis meratae,quinque omnes propositionum faciuntdif-
constant, ut hoc:aut est aut b est, altero enim
n, ferenliasOmnium vero harum propositionum aliae
posito alterum tollitur,et interempto altero ponitur sunt affirmativae, aliaenegativae. Affirmativa inesse
alterum. Nam si est o, non est b.Si non csl a, est significans est quae dicit,Socrales est.Negativaquae
b Eodera modo etiam si sit h,nonerit a, si non proponit, Socrates non est. Necessarium vero pro-
est b,er\t a.His igitur expeditis,ad connexas rever- ^ positionum affirmativarum duee videnturesse nega-
tamur, in illis enim vel propositio propositionem, tiones, una contraria, altera vero opposita. Ejus
velconditioconditionem,velpropositioconditionem, namque,quse dicit neces.= e esse o,quolibet modo ex
vel conditio propositionem sequitur. Dicendum est utrisque qui dicit, sunt, aut ea est negotio quae di-
igitur quae propositiones quarum propositionum con- cit, necesse est non esse n, aut ea quae dicit, non
sequentes esse videantur, qus contrarietatis modo necesse est esse a. Quarum quidem ea quoe dicit,

quam longissime a se differant,qua3 vero oppositio- necesse est non esse a, contraria est ei quae dicit,
nis contradictionedissentiant.Simplicium namque, necesse est esse rt.Ulraequeenim falsaepoterunt in-
id est praedieativarum proposilionum, aliae praeter veniri, veluti cum dicimus, necesse est Socratem
m()dum proponuntur, cum modo praeter mo-
alijB ;
legere, necesse est Socratem non legere, utraque
dum sunt quaecunque purum esse significant hoc raentitur.Nam et cum legit,non ex necessitate legit,
raodo, dies est, Socrates philosophus est, et quae et cum non legit, nulla ne legat necessitate con-
similiter proponuntur.Quaevero cum modosunt,ita stringitur, sed est utrumque possibile. At vero ea
proponuntur Socrales vere philosophus est. Hic
: quae dicit, non necesse esse a,opposita est ei qua
enim vere modus est proposilionis sed maximas : proponit.necesse cst esse «;una enim seniper vera
syllogismorum faciunt dilTerentias haec propositio- JQ
est,semper falsa altera reperitur.In contingentibus
nes cum modo enuntiat*, quibus necessitatis aut vero atque possibilibus eadem ratio est.huic enim
possibilitatisnomenadjungiturnecessitatishocmo- quae dicii,contingit esse a,tum ea videtur objecta
do,cum dicimus ignem neces?e est calere; possibi- quae dicit,contingit non esse o,tum ea quae propo-
litatis.utcumita pr(>ponimu?,possibile est aGraecis nit,non contingit esse o. Alque ea quidem quae di-
superari Trojanos. Quo fit ut ornnis proposilio aut cit, contingit non esse a, contingens nei:atio. nun-
inesse significet,aut inesse necessario.aut cum non cupatur, veraqne esse potest cum ea affirmatione
sit aliquid, tamen enuntiet posse contingere; qua- quae dicit, contingit esse a, veluti cum dicimus,
rum quidem ea quac inesse significat simplex est, contingit sedere Socratpm,contingit non sedereSo-
neque in nullas partes alias deduci potest. Ea vero cratem.Et haecquidem non dicuntur essecontrariap,
quae ex necessitatc aliquid inesse designat, tribus quoniam siraul verae esse possunt.At vero oppositae
dicitur modis:uno quidem quo ei similis est propo- sunt quoties ipsum contingens negatur,ut si adver-
sitioni quae inesse significat, ut cum dicimus, nc- sus eam quae dicit, contingit esse a, ea opponalur
841 DE SYLLOGISMO HYPOTHETICO. 842

quae dicit.non conliDgit esse a; id enim ista signi- A decemaffirmativocacnegfitivsepropositionesomnibus

ficat omnino non posse contingere. Quae cum ita decemaffirmativisnegativisque propositionibus ap-
sint,cumque inesse signilicantcs propositiones pvx- plicabuntur. Itaque complexae centum omnes effi-

tcr ullum dicuntur nio(lum,his ad esse, juncto ad- ciunt propositiones,h3e qua? connexaee.\ simplicibus
vcrbio negativo,nef,'ul.io plcna perficitur, Quae vero copjunguntur.Secundum hunc vero raodum potest
cum modo proponuntur si necessarisesint etad esse propositionum numerusinvenirietiam in his propo-
ncgatio jungatur,ut ea quae dicil, necesse est non sitionibus quacex categoricarthypolhetica copulan-

esse.fit ncccssarianegatio. Si vero ipsi nccessario tur,vel quae ex duabus conditionalibus fiunt. Nam
ncgatio pr.vponatur, fit ncessarii negatio alfirma- quse cx conditionali et categorica constant.vel quae
tioni vehementcr oppopita,ut ea quae dicit non ne- e (Jiverso ex tribus categoricis junctse sunt, quod
cesse esse.Item in contin^'enlibussi ad esse ncgatio si duarum intersepra;dicativarum alfirmalionevel
praBponatur,fit contingens negatio,ut ea quae dicit, negatione complcxio vel esse, vel ncccssario vel
contingitnon esse a.Si vero ij^si contingenti negatio contingenter quinque modos centum efficit
esse,
jungaturfitcontingentisnegatiocontingentiaffirma- complexiones,quoniam tertia propositio affirmativa
tioni vehementcr opposita,ul ea qiiae dicit,non con- eritvel negaliva, et si affirmativa quinc|ue modis,
tipgit esse.Sed quoniam omnis propositio,aut uni- g vel inesse significans,vel necessario inessc duplici-
versalisautparticularisautindefinilaaut singularis ter,vel contingenter inesse dupliciler. Itemque to-

proponitur universalis hoc modo; Omnis homo legit, tidem negabiturmodissimul non amplius quamde-
particularis sic:Quidam homo legit,singularis sic : cies proponetur. Quo fit ut tertia propositio cum
Socrates legit.indcfinita sic:Horao legit,necesse est duabus superioribus,centum inter se modis copula-
utsicutinCategoricorumSyllogisT.oriiminstitutione tis atque complexis, juncta atque comraissa mille

monstratumestjillaesibi maxime videanturoppositae omnes faciatcomplexiones.Centura namqueduarum

qucTBCunquevel universaleaffirmant,siparticulariter propositionum modicumdecem modis tertiaepropo-
denegatur.vel universale denegant,?iparticulariter sitionis complicati mille perficiunt.Deciesenim cen-
affirmatur,e't quae singulares 9unt,si illa quidem in tum mille sunt. Rursus quoniam ex duabus hypo-
affirmatione posita,illa vero in negatione.Quae cum theticis juncta conditionalis quatuor calegoricisco-
ita sint.sihoeceadem ratioad contingenteset neces- pulatur, et dua; inter se priraai categoricae centum
sarias referatur, idem in necessariis et contingen- coraplexionibus jungebantur, necesse est ut poste-
tibus invenitur,ut ?i quis dicat,omnem a terniinum quoque duae centum complexionibus conne-
riores
esse necesse est,aliusque negat dicens,non necesse si cenlum superiorum proposilionum
ctantur;quod
est omnema terminum esse.fecit oppositam nega- C calegoricarum modi, centum posteriorum catego
tionem.Kt si dicat aliquis, contingit omnem a ter- ricarum mcdis complicentur,fient decemmilia com-
minum esse, idque aliquis neget, non contingit plexiones.In illis autem propositionibus qufe tribus
omnem a terminum esse, fecit oppositam neg itio- variantur figuris,siquidem medius terminussimili-
nem;in uirisque enim negatio et modumremovet, ter et in prima el in secunda hypothetica propona-
significationem universalitatis exstinguit. Atque
et tur,mille erunt complexiones.ad earum sirailitudi-

hoc quidem in simplicibus et categoricis proposi- nem quae ex tribus categoricis connectantur; tunc
tionibusevenirenecesse est,de quarum naturadili- enim unus atque idem terrainusinutrisque tresne-
gentius persecuti sumus inhis vo!uminibus,quaB in que amplius faciet enuntiationes. Similiter vero in
secundae editionis expositionellepl kpixri-nla:; inscri- utrisque proponitur hoc modo:si est a,est b, si est
psimus.Siquisigiturpropositionumomniumcondi- 6,est c,hicenim Z> terminus, et ad a terminum,et
tionalium numerum inquirat,quae eratexcategoricis ad c positus est,inesse significans.Idem in necessa-
poterit invenire;ac primura in connexis ex contingcntibus intelligendum.At si ita propo-
duabus riis et
si necesse est esse b, est vel
simplicibus inquirendus est hoc modo. Nam quo- natur:si est a,est ^,et
niam propositio simplex hypothetica ex categoricis non est c, duae propositiones conditionales, id est
duabus jungitur,una earum vel inesse significabit, p.
quatuor praedicativae fiunt.Quo fit ut secundumeas
vel contingere esse simpliciter,vel necesseesse du- quae ex praedicativis quatuor connectuntur, decem
pliciter;quod si sunt affirmativae,quinquies,affirma- millia faciant complexiones,atque hi numeri
tam in
tertiafigura sunt inspi-
tiva enuntiatione proponuntur.Sed quoniam omnis prima quam in secunda vel
ciendi.Et nos quidem quantus esse propositionum
al'firmaliohabetoppositamnegationem,rursusquin-
quies nogativa enuntiatio poteril pronuntiari.Erunt numerusposset,ascripsiraus,nunquamtamendissi-
ut fiat
igitur in prima propositione, quae una pars est hy- militer terminus medius enuntiatur;namque
conclusio,medius terminus intercedit,
potheticae propositionis,in negatione etaffirmatione extremorum
constitutae raodorum propositiones decem.Secunda cujuscommunitasextremaconjungit.Quodeiroedius
etiam propositio.quae pars est hypotheticae,totidem diversis modis in utraque
propositione dicalur,nec
syllogismus
affirmationibusetnegationibusproponipotest;erunt co.inectuntur extrema, atque ideo ne
potesi, cum praesertim ne una
i-litur cjus quoque enuntationes decem. Sed cum quidem fieri ullus
primapropositio secunda^propositioni quadam con- quidem propositio qua mediustermi-
dici possit in
multiplex
sequentia copuletur.utuna hypothetica fiat,omues nus dissimiliter enuntiatur.Longe autem
27
Patrol. LXIV.
843 AN. MANL. SEV. BOETII 844

numerus propositionum existeret.si inesse signifi- A. nibus talium partes syllogismorura appellentur os-

cantes et necessarias et contingentcs affirmativas tendero.Quoniamenimomnis syllogismus ex propo-

negativasque proposiliones per universales etparti- sitionibus texilur, prim.a vel propositio, vel sum-
cularesjvel oppositas.vel subHlternas variaremus ;
ptum secundavero dicitur assumplio ex
vocfitur; ;

sed id non convenil, quia conditionalium termini his quaj infertur, conclusio nuncupatur. Cura
propositionura infinito maxime enuntiantur modo. enim ita dicimus, si homo est, animai est, homo
Atque ideo supervacuum judicavi deteraiinatarum autem est, animal igitur est, ea quidem enuntiatio
secundumquantitatempropositionumqueereremul- per quam dicimus, si homo est, animal est, pro-
titudinem, cum determinatc conditionales proponi positio vel sumptum vocatur, ea vero quam huic
non autem hypotheticaj propositiones
soleant; fcre adjunximus,estautem homo,assumptio dicilur,ter-
nec per necessitatem quidem vel per contingens tia conclusio nominatur,per quam osiendimus esse

enuntiantur,sed illae maxime in usum collocutionis animal qui fuerit homo. Sed quoniara saepe evenit
ducuntur,quae inesse significant.Omnes vero neces- ut proposilionesenunlialae consequentia non sitve-

sariam consequentiam tenere volunt,et quae inesse risimilis,propositioni saepe adjOngitur approbalio,
significant, et quibus necessitas additur.et quibus per quam id quod est propositum verum esse mon-
praedicatio possibilitalis aptatur, etenim terminus n stretnr.Assumplio quoquesaepead fidem per se non
applicatur.Necessitas vero hypothfiticae propositio- videturidonea,huicqunquejuvamen probationisad-
nis et raliocarum propositionum ex quibusjun- jungitur, ut vera esse videatur. Quo fit ut saepe
guntur inter seconnexiones,consequentiamquoerit, quinque partes,saepe quatuor, iiiterdum tres hypo-
ut cum dico:Si Socrat.is •edet et vivit,neque sedere theticossyllogismos haberecontingat.Nara quinque
eum,neque vivere necesse est;sed si sedet, necesse constabit partibus si et propositio et assumptiopro-

est vivore. Item cum dicimus, sol movetur, neces- bationibus indigebunl;quod si sive propositio,sive
occasura,lantumdem significat quan-
sario venit ad assumptio probationeindigebit, quadripartitus est
tum, sisol movelur, venit ad occasum, Necessitas syllogismus,quod si neutraestapprobanda,triparti-
enim propositionis inconsequentiae smmutabilitate tus esse relinquitur.ln hac vero sentenlia etiam M.
consistit.Item cum dicinius,si possibile est legi li- TuUius esse deprehenditur. In Rhetoricis enim syl-
brum, possibile est ad terlium versum pervenire, logisniosquosdamquinquep-irlilos esse, quadripar-
rursus necessitas consequentias servata est;nam si titos alios confirmat. Quibus vero lalium syllogis-

possibileesilegiUbrura,oecesseestidpossibileesse, morum non placet partes utraternarium numerum

ut ad tertium versum perveniatur.Opponuntur au- prop3gari,hi proposilionum probationes atque as-
tem hypotheticis propositionibus, illae solae quae sumptionura nou putantinsyllogismi partibus esse
earum su bstantiam perimunt.Substanlia vero pro- ^ poncndas. Neque enim propositionem esse, de qua
positionum hypotheticarum in co ost,utearura con- syllogi^raus polest existcre,cui non sentit auditor.
sequentias necessitas valeat permanere.Si quis ergo Quod si per se dubia est ea probatio quae proposi-
recteconditionali propositioni repugnabit,id efflciel tioni dubitB adjungitar,faciens fidemeidem cui ad-

ut earum destruat consequentiam, veluti
dicimus.si est a,est t,non in ea repugnabit
stret,aut non essc a,aut non esse b,sed posito qui-
dema, ostendit non statim consequi esse h, sed
possea, etiamsi b terminus non sit sed si ne-
gatio sit, conditionaliseodem destruetur modo, ut
cum dicimus,siest a,i non est. Non ostendendura
est,aut non esse a,aut b esse; sed cum sit a, posse
esse b terminura.Sunt autem hypolheticas proposi-
tiones,aliae quidem affirmativae,alia3 negativae sed
de his nunc loquor qus in consequenlia positae in
cum ita jungitur propositioni^facit utsit idonea syllogisrao,
si mon- ac per hoc tunc incipit esse syllogismi propositio,
cum talis per probationemredditur,ut exeaaliquid
colligi possil;tunc vero aliquid ex ea colligi potest,
; cum probationis auxilio poteritab auditore concedi.
Quocircamerabrura quoddam,et quasifulciraentura
dubiae propositionis vel assumptionis probalio esse
videtur,non pars etiam syllogisrai; sed nostra sen-
tentia his potius accedit qui tribus parlibus cum
; constare pronuntiant.Etenim quaelibetprobatioquae
vel probationi vel assuraptioni copulatur, proposi-

connexione esse dicuntur ; affirraativa quidem, ut D tionisessevelassumpt'onis probationis dicilur.Cum

cum dicimus,si est a,est/),si a non est,non est b ;
igitur nonad .=yllogismura,sed ad propositionem vel
negativa, si non est b si non est a, non est
est a, ; assumptioneni refcratur, cujus est probatio, non
fi.Ad consequentem enim propositionem respicien- oportet eam syllogisrai proprie partera videri.Nam
dum est,ut an aHirnialivaan nogativa sit proposilio illud quodobjici potc3t,nullusignorat quin partiura

judicetur.Idem de compositis propositionibus con- partcs etiura totius esse partes dicantur.Sed pluri-
ditionalibus iutelligi oporlebit.Da his autcm propo- mura refcrt utrum ipsaesintprimitus partes totius,

sitionibus quae in disjunctioric sunt positae,rura de autin secundarum partium postremitate ponantur.
earumsyllogisraistractaverocoramodius atque ube- Araplius,si sit per se nota probabilis propositio,to-
rius dicam. llypothcticos syllogismos, quos Latine tus fyllogismus probatione non iudiget.Quod si per
conditionales vocamus, alii quinque, alii quatuor, sc proposilionis nulla fides e&l,necesse estut eapro-
alii tribus constare partibus arbitranlur, quorum positio quoddain velut teslimonio probationis indi-
moxconlroversiaradijudicabo,si priusquibus nouii- geat.Noa igitur syllogismus probationeineo quod
845 DE SYLLOGISMO UYPOTHETICO.
syllogismus esl indigebit,sed propositio.si fidepro- A. ex conditione propositionia evenit, id
priu fuerit destiluta. Memde ussumptione
eliam
dici potest.Quaro manifestum est eorum esse sen-
lcnlihinipr.opouend.im, qu.x-assoritsyilogismum tri-
bus partibus tantuiu jungi.Prselerea si
sitio probationis indigeat,ut eam vera
tur.aliquo demonstrabitur syllogismo.Quocirca qui
fieri potest utrectesyilogismusparssyilogismisim-
plicis csse dicatur?Ipsamenim probationem propo-
sitionis syliogismum vel ex syilogismoessenecesse
est.llisita determinatis.de his prolinussyliogismis
quorum propositioues in connexionepositajduobus
terminis constant,expiicandum videlur.IIorum au-
teui duplex forma est,quatuor enim sunt per prae-
cedentis propositionisuftirmalionem,quisuntprimi
hypothetici atque perfecti,quatuorveropersequen
tis negationem,qui cumdemonstrationeindigeant,
non videntur esse perfecti. Prioiis vero
etsequentis positionenullusomninosyilogismus
ficitur.Omniumif^iturtaliumpropositionumprimum
numerus explicetur, ut qui fiant ex his syllogismi,
facilis acquiratur agnitio. Sunt autem quatuor;
est a, est b; si est a, non est b; si non
si non quidemsyl-
est fl,non est fi.Ac ue prioribus
logismis atque perfectis primo loco dicendum est.
Horum enim primus modusest hic a prima veniens
propositione, si est a,est b. Atqui est a,est igitur b;
cumenimprimapropositiotantura conditionempro-
ponat, ul si sit a, necesse sit consequi essentiam b
lerminum, id assumptio quod prajcedit assumit ac
ponit, dicitque: Atqui est a, consequitur igitur
sit b,id enim cx consequentia prlinae propositionis
effectum est.At si idquod sequitur assumendo po-
n.imus, nullus efficitur syllogismus. Age enim sit
hujusmodi consequentia,ut si sit a,sit /'^assumatur-
que quod sequitur hoc modo: at est b, non conse-
quiturutsi vel non sit a.Id vcro clarius fiet exem-
plo: sit enim propositio, si homo est, animal est,
assumaturque esse animal, scilicet quod sequitur,
non necesse erit hominem vel esse vel non esse,
potest enim cum sit aliashoc vel esse vel non esse.
Secundusvero modus est eorum in quibuspriorpro-
positionis pars in assumptione repetitur.qui venit
exsecundapropositionesuperiusdigesta,hoc modo,
si est a, non est b; atqui est a, non est igitur ^;id
enim propositum fuerat,si esset a,non esse ^.Sum-
pto igitur praecedente, consequentis est facta con-
clusio; quod consequens sumas, nullus videtur
si
(ieri syllogismus,quianecconsequitur uHanecessi-
las hoc modo, si esl o, non est b; atqui non est b,
non necesse cst esse a, vel non esse. Age enim ita
sit propositio, si est nigrura, non est album, et id
quod sequitur assumatur,atqui non estalbum,non
necesse erit esse nigrum velnones3e,quiacum non
sit album,poteritaliquod esse medium. Tertiusvero
modus est talium syllogismorum qui venitextertia
propositione, iiuorum assumpfione ponitur id
in
quod priecedit hoc modo,si non est a, est b; atqui
non est a, est igitur b; igitur haec conclusiorursus
846
enim fuerat
propositum, ut non esset a esset b; quod si con-
si
vertas et sumas essc b,id est quod conscquitur.noQ
necesse erit esse vel non esse id quod prfficedit.Sed
qu;c propo- hujus exemplum non potest inveniri eo quod si ita
fides sequa- proponatur, ut cum non sita, sit i6,nihil esse me-
dium videatur a atque b.Sed in his si alterum non
fuerit.statim necesse est esse alterum,fct si alterum
fuerit,statim necesse estalterum non esse; videtur
ergo quodammodopxconsequenli posito in hisfieri
s^llogismos. Sed quantum ad rei naturam ila est,
quantum vero ad propositionisipsiuspertinet con-
ditionem,minime consequitur.Quod quidem ex his
patet quffi superius dictasuntjin utrisqueenim su-
perioribus modis,consequeriti positonihilex neces-
n sitate colIectumest,hicvcrolertiusmodus,quantum
ad complexionem propositionum pertinet, in quosi
negatione idponendoquodsequebatur assumitur,nullum effi-
ef- cit syllogismum.Quantum vero ad rerum naturam,
in quibus solishoepropositiones enuntiari possunt,
videluresse necessaria consequentia hoc modo,ut si
si dies non est, nox sit,si nox sit, dies non sit exne-
est a, esl b; cessitateconsequitur,similesquesunt bi syllogismi
his qui in disjunctione sunt constituti, de quibua
paulo posterius commemorabo,quorumque ad iilos
et differentiaset similitudines dabo.Quartus modus
est ex quarta propositione,cum ita proponitur,sia
non est,6 non est,atqui non est a,non est igitur 5.
Rursus enim id quoque consequi ex propositione
monstratur, quae proposuit non fore b, si a prior
ut terminus non fuisset.At si id quodsequitur assuraa-
'-'
mus,nulla videtur fieriposse necessitas,veluti si ita
dicamu8,non est autem b,non neccsse eril esse vel
non esse a.Age enim proponatur,si animalnonest,
non essehominem,assumaturque,at non est homo,
non necesse est ut vel sit, vel non sit animal. De-
monstratum igitur est in huj usmodi syllogismis si id
quod praecedit ponendo assumitur,perfectos atque
ex ipsis propositionibus probabiles, et necessarios
fierisyllogismosjsi vero idquod sequitur ponendo
assumatur,nullam fieri necessitatem praeter in ter-
tio modo qui cumsit similishissyllogismis quiper
disjunclionen prupositisenuntiationibusfiunt,vide-
tur in rebus de quibus proponi potest servare ne-
cessitatem,cum in complexione non servet,quod ex
caeteris tribus modis arguitur primo,secundo atque
D quarto,in quibus sumpta sequente ponendae propo-
sitionis parte, nihil ex necessitate conficitur.Ac de
his quidemsyllogismis,quiduobus terminisjungun-
tur,quorum priraa pars propositionisponendoassu-
miturqur.ntum ad institutionis pertinet modum,suf-
ficienter expressimus. Nunc vero dicendum est de
hisquorumconsequenspropositionisitasumitur,ut
perimatur. Ex his quoque quatuor fiunt modi,cum
prior propositionis pars in assumptiocenon possit
interimi ut,ulla syllogismi necessitasconsequalur.
Est igitur primus modus talium syllogismorum a
prima propositione veniens sic, si est a, est fc, at
non est h,non est igitur a;hic igitur b terminus,qui
847 AN. MANL. SEV. BOETII 848

in prima propositione consequens fuerat,in assum- A. cum non sit Z>,non sit a.Gonsequitur igitur.ut cura
ptioneest interemptus,ut a terminus qui propositio- non sit b,s\i a:quod si prior pars propositionis quae
nis prima pars fucrat interimetur,eaque necessitas praBcedens est auferatur.nullus est syllogismus.boc
tali rationeprobabitur,propositura namque est.si a modo: cum enim dicemus, si a non est, esse b, si
sit, b esse; et consequens
assumptio facta est ut assumamus: atqui est a, nihil evenit necessarium
pars propositionis interimeretur,id est non esse fc. ut vei sit b, non sit secundum ipsius complexio-
Dico quia consequitur non esse a,nam si potest esse nis naturam.Nam hic quoque,ut in his in quibus in
a,cum non sit i,[rustra erit prima propositio quce assumptione secundus terminus ponebatur,dicen-
ait, si asit, /; esse. Atqui ea propositio valet, cum dumestjSecundumipsiusiuidenr, complexionisnatu-
igitur sit a, est j!i.Quod si cum non sit b,s\t fl,quod ram,nullum fieri syllogismum;tecundum terminos
scilicet ex assumptione proponitur, idem b erit et vero in quibus solis dici potest, necesse est si a
non erit: non erit,quia h non esse proponit assum- fuerit, h non esse, in contrariis enim tantum et in
ptio; erit autem, quia si est a,erit A.quod fleri non his immediatisjid est medium non habentibus,ha2C
potcst;non igilur si b non fuerit,eril a.Iiic est ergo sola propositio vere poterit praedicari, velut cum
primus n^odus talium syllogismorum,qui ex inter- dicimus, si dies non est, nox est, sive non fuerit

empta parte,consequentipropositionis fiunt.quinon -n dies, nox non fuerit nox, dies erit, sive
erit, sive

sunt perfecti neque ex se cogniti, sed indigent vel dies fuerit, nox non erit, sive nox fuerit, dies non
ejus quam superius proposui,vela]teriuscujuslibet erit. Quartusmodus est horum syllogismorum ex

probalionis,ut veri essemonstrentur.Quod si prima quarla propositione descendens, cujus hdpc prima
[pars]proposilionisinterimatur,noneritsyllogismus; propositio est, si non est a, non est b, est autem b,
age enim ita dicamus, est b; atqui non
si est a, erit igitur a/hic quoque secunda par? propositionis

est a,non sequitur ut sit velnon sit h; ut etiam de-
monstratur exemplo. Sit enim propositio, si horao
est,animal est; sed horao non est, non necesse erit
vel esse animal,vel non esse. Secundus modus pcr
contrudictionemassumptionis,quiasecundapropo-
sitione descendit,ille est cura ita proponimus,si est
a,nonest i&;atqui^est,igitur anonest.Uic enimrur-
sussecundaparspropositionisinterempta,nam cum
secunda pars prcpositionis b non esse diceret, si a
fuisset assumptio,^ esse pronuntiat. Aifirmatio au-
assumpta est, et quoniam eadem negatione fuerat
posita,affirmatione est interemptajalfirmatio enim
vira negationis interimit. Hic quoque eodem modo
syllogismi necessitas coatinetur,nam si posito,cura
non sit «, non esse b, sumatur esse b, dico quia
consequens est etiam aesse.Nam si potest,cum sit
b,non essea,frustra est prima propositio, quae,cum
a non sit,b non esse pronuntiat;fiet igitur rursus ut
idem 6 sit ac non sit.Ex assumptione namque erit
b, ita enim dicitur, atqui b est. Si vcro hoc posito

temperimitnegationem.quamperassuinptionenicon- possitnon esse a,rursus b non erit.quia prima pro-

sequitur, ut a non sit hoc modo.Sit enim proposi- positio ait, si non sit a.non est b, quod est impos-

tio, si a est, b non est, et sit b. Dico quia non erit sibile; quod si ea portio proposilionis quaj prjcce-

0, nam cum sit fc,idem b erit et non erit;

si erit a, dens est auferatur, nihil eveait necessarium. Ago
non erit quidem ex prima propositione qus dicit,si enim ita dicamus, si non est a,non est b, assu.raa-
est a, non est t;oritautem per assuraptionem,qua musque, atqui est a,non consequitur ut b vel esse
dicimus essc b. At si prascedens pars propositionis vel non esse necessario concludatur.ut in hoc syllo-

auferatur,non fiet uUa necessitas, Age enim in hu- gisrao: si non cst animal, noa est homo, atqui est

jusmodi propositione, si a est, 6 non est, ita dica- aniraai, non necesse est vel esse hotninem vel non

mus: atqui non est a,non consequitur utsit vel non esse.Hi igitur quatuor syllogismi imperfecti dicun-
vero taliarguitur exemplo.Dicamus enimsi
sit /».Id tur,idcirco quoniam per se non habent apertam at-
nigrum est,albumnon est,assumumusque non esse que perspicuam consequentia! necessitatem, eaque
nigrum, noa statim consequitur ut vel albura sit, illis ex piobationeconficilur.Ut igitur brevitcr con-
vel non sil,potGst enim esse aliquod mediorum.Ter- cludendum sit,in hypotheticis simplicibus syllogis-
tius modus estex tertia propositione deductus.
ille mis connexas habenlibus propcsitiones, quoquo
cum ita proponimus, si a non est, be?t, b autem, D modo faclis,si quidem prima pars propositionis as-
non est, a igitur est. Ilic quoque consequens pars sumitur,si ea ponatur, fient quatuor syllogismi per
propositionis assumpta est, et cura in propositione se noti alque perfecti, si vero id quod consequitur

affirraaretur,in assumptione negata est, etestrata assuraatur, nulli est syllogismo necessitas, nisi in

consequentia,et perficiens syllogismum hoc modo: tertiotantummodo,qui non propter complexionis

nam si vcrum cst, cum non sit a, csse b, dico quia naturam, sed propter terminorum contrarietatem,
si b non sit, est a: nam si poterit, cum b non sit, in quibus solis dici potest.videtur conclusionisne-
non esse a, frustra est prima propositio.quffi dicit, cessitatem tenere.Itaquo siquid in assumptione ex
cum non sit a esse b, eritque b &c non erit non : his quas in propositione sunt pronuntiata ponantur,
crit quideni cx ea assumptione quae proponit non quutuor vel quinque fierj nccesse est syllogismos
esse b; erit aulem, quia, si a tcrminus essc negu- perfectos: quaUior, ubiprima pars propositionis,
bitur,posilo non esse b termino,cum nonsita,erit quinque vero, ubi secunda pars propositionis po-
b, quod est impossibile. Non igitur polest fieri ut nendo assumitur,si non ad complexionis naturam,
849 DB 8YLL0GISM0 HYPOTHETICO. 850

sed ad terminos aspiciamus. Si quid vero ex his in A animatum sitanimal.Item secundam propositionem,
assumptione qux prima propositioenuntiat, aufera- quae ait, si est a cum non est c, hujusmodi
sit b,

lur, si (lu.ne est conscquens pars propositionis auCe- esse oportebit, ut b quidem prater a csse possit,
rutur, fientimpertecti et probationeindigentes qua- sed cum fuerit a, necesse sit esse etiam b. At vcro
tuor syllogismi ; vero prior propositionis pars au- c talc sit ut simui quidem cum a esse non possit,
feralur, nulla erit necessitas syllogismi, in tertio cum b vero esse possit, et non esse, sed tunc tan-
tantum modo ubi non facit necessitatem complexio, tum cum b esse non possit, quando b terminus a
sed terminorum natura. Quocirca hic qiioque qua- tcrminum sequitur, ut sit a homo, b animatum, c
tuor vel quinque sunt syllogismi : quatuor quidem, insensibile. Namqueanimatum praeter homineni ese
si secunda pars propositionis fuerit inlerempta ;
potest ; at si homo sit, ut sit animatum necesseest,

quintus vero, si eum non

complexionis natura, sed insensibile vero potestesseanimatum et non esse.
terminorum proprietas metiatur.Quocircasiex duo- Hed tunc insensibile et animatura non convcniunt,
busterminispropositio primaconstat, octo suntvel cum idcirco est aniraatum, quia homo esse prajdi-
decem, nec amplius syilogismi. Ac de his quidem ctus cst. Tertia vero propositio a quidem terminum
conditionalibus svHof,'ismi3, quorum propositiones debet habere, qui nunquam simulessepossit cum b
connext-e sunt, etex duabuspraedicativissimplicibus termino, c vero terminum talem esse oportebit, ut
p
constant, sufficienter expeditum est, nunc de his possit esse quidem et non esse, si non fucrit b, sed
syllogismis dicendumest, qui ex praedicativaet hy- tunc tantum necesse sitessecter.minum,siitermi-
pothetica, vel ex hypotheticapraedicativaqueconne- nus non sit, si idcirco non esib, quoniam a termi-
ctuntur. Ilorum autcm facile com.plexiones oranium nus esse praediclus est, ut sisita homo, 6 inanima-
syilogismoruai apparebunt, si priusearum numerus tum,c sensibilc. Nam si est homo, non est inanima-
exponatur. Sunt igitur priores quidem quteexproe- tum, sensibile vero esse potest simul et non esse,
dicativa atque hypothetica connectuntur hae : cum inanimatum non sit. Possunt enim esse quae-
Si sit a, cum sit 6, esl c. dam quae nec inanimata sunt, nec sensibilia,ut ar-
Si sit a, cum sit b, non est c. bores. Idem tamensensibile necesse est esse, cum
Si sit a, cum non sit b, est c. non sit inanimatum, si idcircoinanimatum non est,
Si sit a, cum non sit b, non est c. quiahomoessepraedictus est.Rursus quartapropo-
Si non sit a, cum sit h, est c. sitio hujusessedebet proprietatis, ut iquidemter-

Si non sit a, cum sil b, non est c. minus nullo modo esse possit, si fuerit a, at vero c
Si non sit a, cum non sit b, est c. non esse, si non fuerit b. Sed tunc tan-
possit esse et
Si non sit a, cum non sit b, non estc. tura c cum non fuerit b, non esse necesse sit, si b
r terminus non sit, quia
Ac primum quaesitearum natura, videtur esse tra- atern^inus prius esse propo-
ctandum. Neque enira quoque modo conditio pona- situs est, ut si sit a horao,*inanimatum, cinsensi-

tur, conditionalis propositio fiet, sed si illa conse- bile animatura enim non erit si fueril homo ia-
; ;

quentia propter positam evenit conditionem nam si sensibile vero potest esse et non esse, si non sit
;

quis ita dicat, si homo est, cum sit animal, anima-
tum est, non videtur facere apposita conditiocon-
sequentiae necessitatem nam etiam sinon sithomo,
;
nihilorainus tamen, cura sitamima],animatumest:
at si ita ponatur, si sit homo, cum sit animatum,
est animal, .videtur consequentiae ratio in condi-
tione consistere. Nequeenim necesse est, cum ani-
inanimalum. Tunc tantum insibile non esse ne-
cesse est, cum inanimalum non sit, cum idcirco in-
animatum non est, quia homo esse praedictus est.
Quinta quoque propositio tales habere terminos
debet, ut a quidem si non sit, necesse sit esse b, si b
terminus sit, possit et esse et non esse c. Tunctan-
tum c esse necesse sit, cumfueriti, cura idcirco est

matum sit, nisi homo vel aliquid tale

animal esse, q,quia a terminus esse negatus est, ut si sit a qui-
fuerit, quod animatum esse proponitur tunc ,
dem aniraatum, b vero insensibile, c invitale. Igitur
enim quod anii.iatum est, animal esse necesse non sitanimatum, statim consequitur ut sit in-
si

est.homo namque velquodlibetaliudtaleanimatLim autem potest esse,si sit insensi-

sensibile, invitale
est. Per singulas igitur propositiones eundum est, D bile, ut lapis, potest vero non esse invitale, si sit in-
etspectanda cst earumsingularumnaturabocmodo: sensile, ut sunt arbores. Sed tunc tantum, posito
Prima propositio per quara enunliatur, siest a cum insensibili, consequitur ut invitale esse necesse sit,
sit 6, est c, talis esse debet, ut b quidem possit cum idcirco est insensibile,quia nonestanimatum.
esse etiam praeter a, si tamen a fuerit,; b non esse Sextavero propositiotales habereternEinosdesiderat,
non possit. Rursus idem 6terminuspossitesseetiara nt b quidem esse necesse sit, si non fuerit a, at vero
cum non est c, necsit necesse ut b posito sit etiam c terrainus si sit b, vel esse vel non essc possit ;

c, sed tunc tantum necesse sit esse c, quando b ter- tunc tamen c non esse necesse sit, cum sit b, quando
niinus a terminum senuitur, ut si sit ahomo, b ani- idcircoest^,quiaa terminusnonessepropositusest,
matum, canimai aniraatum enimet prajter homi-
:
veluti si sit a aniraatum, b insensibile, c vitale.
nem et praeter animal esse potest. Si vero sit homo, Nam necesse est esse insensibile, si non fuerit ani-
animatum essenecesse est, et cum animatum homi- matum, cum vero sitinscnsibile, fieri quidem polest
nis cssenliam consequatur, consequitur in ipsum ut non vivat, veluti lapis, fieri autem potest ut vival,
851 AN. MANL. SEV. BOBTH 852
veluli arbor ; tunc tamen necesse est non vivere, A. syllogisnoi fiunt.si non est a cum si b, eat c ; atqui
cum sit insensibile,quando idcirco est insensibile, non est a, cum igitur sit b, est c; vel ita atqui est
quia animatum non essepropositumest. Septimus a,cum igitur sit b, non est c;vel ita : atqui cum sit
modua talibus terminis debet esse contextus, ut b b,T\on est c, est igitur a •
vel sic ; atqui cum sit b,
quidem sine a esse non possit, c autem si non sit, est c, non igitur a. Quod idcirco evenit ut hujus-

6 esse et nnn esse possit; tunc tamen necesse sit c modi propositio quatuor colligat sj^llogismos, quia
tcrminum esse, si non ait b cum idcirco b non esse in his tantum si non sit aliquid,e8se aliud proponi
positum sit,quoniamafueratdenegatum. Sitenima potest,in quibus contraria medietatibus carent; in
quidem animatum,!» vero sensibile,c invitale sen- ; his enim vel interempto altero alterura ponitur,vol
sibile igitur esse non potest nisi fuerit animatum. posito altero.allerum necesse est periinatur.Exsexta
Si igitur non sit animatum, non erit sensibile, si si non sit a, cum
sit h, non estc atqui non est a,
;

vero non sit sensibiie, potestesse invitale, velutin cum non est c;vel itaratqui cum sit b,
igitur sit b,
lapidibus ;idem potest non esse, velut in arboribus ;
est c,igitur est a.Ex septima,si non est a,cum non
tunc tamen sensibili denegatio invitale necesse est sit b, est c atqui non est a, cum igitur non sit 6,
;

esse, cum idcirco non sitsensibile, quia animatum est c;vel ita;atqui est a, cum igitur non sit b, non
non essepositum est. Octavapropositio his terminis g est c vel ita
; atqui cum non sit b, non est c, est
:

connectenda terminus esse non possit, si

esl, ut b igitur a;vel ita:atqui cura non sit b, est e, non est
non fuerit a, cum vero non sit b, terminus e et non igitur a.In hacquoquecomplexione proptereamdem
esse et esse possit. Sed tunc necesse sit c terminum causam quatuor collectiones fiunt.Ex octava,si non
non esse, cum non fuerit b, cum idcirco non sit b, est a, cum sit b, non est c atqui non est a,
;

quiaa terminus prius esse negatus est, ut si sit a cum igitur non s\t,b, non est c;vel ita atqui cum :

quidem animatum, b vero sensibile, c vitale, sensi- non sit b, est c,e8t igitur a.In his quatuor quoque
bile igitur esse non potest nisi fuerit animatum ;
propositionibus,si quidemonon estesseassumatur,
idem tamen si non sit, et esse et non psse
sensibile c terminus vel esse vel nonesse concluditur.Si vero
vitale potesl, non esse, ut lapides, esse vitale, ut c cum est non esse.vel cum non estesse assumatur,

arbores tunc tamen necesse est vitale non esse,

; a terminus semperesse concluditur,nisi inquinto et
si non sit sensibile, cum idcirco sensibile non est, septimo tantum modis,ubicum c esse assumatur.a
quiapriusanimatum esse negatum est.Exhisigitur non esse monstratur. Omnium vero communis est
constatcterminum,quoquo modo fueriti, in condi- ratio.praeter quintum ac septimum modum,ut si a
tionalibus propositionibus, quffiintota enuntiatione terminus ita assumatur,quomodo in prinia enuntia-
post praedicativas iocantur, posse tam loco affirma- tione propositus est,conditio quae sequitur.in coq-
tionis quam negationis assumi, ex quibus assum- clusione firmelur. Si vero conditio quae sequitur
ptionibus fiuntcomplexiones variae syllogismorum. contrario modo atque in enuntiatione proposita est,
His igiturita expeditis, de omnibus in commune assumatur, categorica nroposilio, quae prima est,
praecipiendumvidetur;namcumsintoctopropositio- interimatur. In septimo vero vel quinto modo qua-
nes quaeex praedicativa hypothelicaque nectuntur, que ratione assumptum aUerum,in utrisque parti-
que superius ascriptae sunt, earum quatuor ita fa- bus faciet conclusionem Itaque fiunt sedecim vel
ciuntconsequentiam,siaterminussit; quatuorvero viginti potius syllogismi:octo quidem,8i a terminus,
itacondilionem proponunt, ut a terminus non sit. ut est propositus, assuraatur;octo vero, si c termi-
Fiunt vero ex his syllogismi hoc modo. Ex prima nus,converso raodo atque in propositione est posi-
propositione, si est a, cum sit b, est c ; atqui est a, lus, asFumatur. Quatuor vero ex septimo et quinto
cum igitur sit h, est c, vel cum sit b,
sic :modisutrobique facienlibusconclusionem. Reliquis
atqui
non est c, non cst igitur a. Posse autem hujusmodi vero complexionibus nulla est consequentia necessi-
esseassumptionemexsuperiusdescriptapropositio- tatis.Ut autem planior intellectus fieret, ipsas pro-
num natura cognoscitur. Exsecunda propositione, positiones cura suis terrainis positas annotavi,ut se-
si esta cura si b, non est c atqui est a cum igitur
; cundumpraedictosassumptionum raodosnonratione
sit b, non estc vel ita
; alquicum sit b, est c, non " solum demonstratio fieret,verum etiam per exem
:

est igitur a. Ex tertia, si esta, cum non sit b, estc plum currentibus doctrina clarior elucesceret.
;

atqui et^t a, cum igitur non sit b, non est c vel ita Si est a homo, cum sit b animatum, est c aniraal
; :

atqui cum non sit b, noii est c, non est igituru.Ex Si est a homo, cum sit b animatum, non estc in-
quarta, si est a, cum non sit 6, non estc atqui est sensible. ;

a, cum igitur non sil b, est c vel ita atqui cura

; Si est a hoino, cum non sit b animatum, estc sen-
:

non s\ib, est c, non est igitur a. In his igitur quatuor sibile.
propositionibus, in (|uihus alerminusesseproponi- Si est a homo, cum non sit animatum, non est c /;

tur, si assumptura fueriteumdem aterminura esse insensibile.

c terminus vel esse vel non essc monstratur. Idcra Si non est a animatum, cum sit b insensibile,est e
verosi cterrainus assumatur, siquidera cum estnon invitale.
es3e,vel cum non estesseassuraatur,aterrainusnon Si non est a animatum, cum sit b insensibile, non
esse raonstrabitur. Exquintaetiampropositione ita est c vivens.
858 DE SYLLOGISMO HYPOTHETICO. 851

Si non est a animalum, ciim non sit b sensibile, A. Sextan» vero propositioncm talia debent membra

est c invitale. conjungcre, ut si non sit a terminus, b alque c vel

Si non est a animatum, cum non sit h 8ensil»iie,non esse vcl non esse possint ; tunc vero denegato rt

est c vitale. tcrmino, c non esse nccesse sit, cum nejraiionem a

Expeditis igitur liis syilogismis quiex talibusi)ropo- tcrmini, b termini affirmatiocomitabitur, ut si sita
sitionibus fiunt,quJBprimapraedicativa,sccunda hy- invitale, bhomo,c equus. Namquod non estinvitale,

polhetica copulantur, nunc ad eos transitum facia- potest vel homo vel equus esse vel non esse, sed

mus, qui ex prima conditionali, secnndavero prae- necesse est non esse equum invitali denegato, si

dicativa nectuntur, quarum omnium numerus nef^ationem invitalis hominia positio subsequatur.
ponendus est, ut dc quibus loquamur lector agno- ScptimjE propositionis hos esse terminos oportebit,
scat. ut si non sit a, termini b atque c et esse etnon
esse possint ; sed tunc necesse sitesse cterminum
Si cum ait a, est b, est c.
si negationem a termini, b termini negalio subse-
Si cum sit rt, est 6, non est c.
quatur, ut a animal, b animatum, c invitale,
si sit
Si cum sit a, non est b, est c.
animal quidem si non sit, animatum et invitaleesse
Si cum sit a, cst b, non est c.
non
n etnon esse possit. Tunc vero necessc est, si animal
Si cum non sit a, est b, est c.
non sit, invitile esse, quatido, si animal non 8it,non
Si cum non sita, est b, non est c.
eritanimatum.Octava propositio est cum, negaloa
Si cum non sit a, non est b, est c.
tormino,possuntetcssfietnon esse/zatquectermini.
Si cum non sit a, non cst b, non c.
Sed tunc necesseeslsia terminusabnuatur.nonesse
Prima igitur propositio tales habere terminos debet, c terminum,cura negationem atermini negatio6 ter-
ut a quidem possit esse pneter b et c; sed tnnc si a mini subsequetur, ut 8itainvitale,/;animal, c homo.
fuerit, cesse necesse sit, cum aterminumft termi- Si igilur non sit invitale, potestet esse etnon esse
nus subsequstur, ut si sit a quidem animatura, b animal et homo. liis igitur ita expeditis, illud in
homo, c animal animatun\ namque et praeter homi- coinmune dicendum est, quod superioros quatuor
nem et praeleranimaleese potest.Tunc vero id quod propositiones ita faciunt conditionem, si fuerit a,
animatum esl, esse animal necesse est, si id quod posteriores vero si non
quibus oranibus
fuerit, ex

Gstanimatum, homoest.Secundapropositio talibus syllogismi tali ratione nascuntur. Ex prima proposi-

terminis contexendaest, uta quidempraeterft atque tione, si cum sita,e3t b est c; atqui cum sit a, est

c, et cumeisdem essepossit; tunc taraen necessesit b, est igitnr c, vel ita : atqui non est c, cum igitur
non esse ccum esl a, si a posito b subsequatur, ut sit a, non est /).Posse vero fieri talcs conclusiones.

si n sit animatum, i homo, c equus. Animatum ^ ex suporiusdescnptarum propositionum natura co

quippe, ut et homo, vel equus sit fieri potest. Tunc gnoscimuspoteratenim a terminusesse; etnon esse
vero necesse est id quod animatum est, non esse cum b. Item ex secunda, si cum sit a, est b non est
eiiuum,siid ipsum quodaniniatum est,homo fuerit. c; atqui cum sit a, est b, non est igitur c ; vel ita ;

Tertia propositiohisterminis copulatur.ut «quidem atqui est c, cum igitur sit a, non est b. Ex tertia
cum 6 et c vel essevel non essepossit, tunc tamen veroutrobiqueassumptisterminis collectiones fiunt,
necesse sit simul csse cum c, si posito a termino, ut si cum est a, non est b, est c atqui cum sit a, :

h terminus abnuatur, ut si sit a animal, b animal, non est b, est igitur c vel ita atqui cum sit a, est, ; :

c insensibile. Nam quod animatum est, vel animal 6, non est igitur « vel ita atqui non est c, cum ; :

vel nnn animai, vel insensibile, vel non insensibile igitur sit a, est b vel sic atqui est c, cum igitur sit ; :

esse potest, sed tunc necesse esl id quod animatum a, non est b. Oufe idcirco facta estutrobique colle-
est esse insensibile si animato posito anira.il ab- ctio,quoniam in his tcrminis hae propositiones pote-
nuatur. Quartae propositionis hi terraini sunt, nt a rant poni,in quibus immediatacontraria reprioban-
quidem cum b et cum c esse et non esse possit, tur. In illis enim alteriuspositioalterutrum perime-
tunc vero ab eo c modis omnibus separetur, s; po- bat, et alterius interemptio ponebat alterum. Ex
sito a termino, /^terminus abnuatur, ut si a quidem D quarta, si cum sit a, non est /»,non est c; atqui cum
animatum, b animal, c homo. Nam quod animalum sit a, non est b, non esl igitur c; vel ita atqui e^jt :

est et animal esse et nonesse, itemque homo esse c, cum igitur sit a, esl b. Ex quiata, si cum nonsit

et non esse polest, tunc tamen necesse est ut, cum a, est h, est c: atijui cum non sit a, est b, est igitur
sit animatum, non sit homo, cum posito animato c; vel sic: atqui nonest c, cum igitur non sita,non

esse animal denegetur. Quinta vero propositio his est b. Ex sexta, sicum non sit a, est b, non est c;
tcrminis connectitur, ut si non sit a, possit et esse atqui cum non sit a, est b, non est igitur c; vel sic:
et non esse 6 atque c; tunc tamen cura non sil a, atqni est c, cum igitur non sit a, non est b. Ex se-
terminum c esse necessesit, si posito non esse a, ptiraa utrobique colligiturhoc raodo, si cum non sit
esse terminum consequalur, ut si sit a quidera in-
/' a, non est b, est c; atqui cum non sita, non est b,
vitale, b homo, c aniraal. Nara si non sit invitale, est igitur c; vel ita atqui cura non sit a. est b,uon :

lunc possunt homo alqueaniraal esse vel non esse at esl igitur c; vel ita: alqui non est c, cura igitur non
tunc necesse esse est aniraai negato invitali,sicum sit a, est b:vc\ sic : atqui c est, cum igilurnon sita,
invitale denegabitur, esse hominera subsequatur. non est b. Hic quoque propter camdem causamin
 : ;

855 AN. MANL. SEV. BOETII 856

alterutra assumptione syllogismus fiet nam esse ;
A Si est n, non est b, et si non est b, est c.
aliquid cuna aliud non sitin immediatis tanlumcon- Si est a, non est b, et si non esl b, non est c.

trariis dicebatur. Ex octava, si cum non sit a, non Si non est a, est b, et si est b, est c.
esl b, non est c; atqui cum non sit a, non est b,Qon Si non esi a, est b, et si est b, non est c.
est igitur c, vel ita: atqui est c, cum igitur non sit Si non est a, et si non est b, est c.
a, est i. In omnibus igitur superius descriptis syilo-
gismiSjhcEC ratio est, ut si b terminus assumatur,ita Si non est a, non cst b, et si non est b, non estc.
ut in propositione est positus, ita c terminum con- Ergo bi ratio colligentiae talis sit, ut constituat et
cludat, ut in eadem propositione fuerat collocatus, conllrmet asumplio quod enuntiatio primapronun-
At si c terminus contrario modo assumatur quam in tiat, sexdecim necesse est fieri compiexiones, ex

propositione fuerit positus. contrario modo b termi- quibusocto tantum servant consequentiajnecessita-
nus in conclusione monslrabitur,praeter tertium et tem, reliquae vero octo nihii idoneum videnturha-
septimum modum, in quibus etiamsi terminus i/ bere ad fldem..Rursus si id quod prima propositio
contrario modo atque in propositione est positus constituit, evertat assumptio, sicquoque sexdecira
assumatur.cterminumcontrariomodoatquepositus necesse est fieri complexiones, quarum octo firma
est colligit, vel si c terminus, itautin propositione r» necessitas tcnet, octo vero reliquas infida sajpius
est positus assumatur, simili modot lerminumcon- varietas tenet. Fiunt vero syllogismi, tum in prima
eadem propositione fuerat collocatus.
cludit, ut in figura, tum in secunda, tum vero in tertia. Omnes
Quare sedecim quidem vel viginti fiunt syilogismi igitur trium figurarum modos a primaordientes,ul
assumptis namque primis hypotheticis propositio- nihil subterfugiat explicemus. Est enim primae fi-

nibus, fiunt octo; octo vero si secundse prsedicativae gura; primus modus a prima veniens propositione,
assumantur; quatuor autem his adjunguntur ex ter- cum ita proponimus, si est a, est b, et si est b, ne-
tio atque septimo modo utrobique colligentibus,ut cesse est esse c. Tunc enim si est a, etiam c esse
omnes etiam in his propositionum complexionibus necesse cst, cujushaec demonstratio est; nam si est
fiant sedecim vel viginti syllogismi. Quoquo autem a^ consequitur ut sit /^, idem enim quod proponit
alio modo assumptiones verteris, nihil evenit neces- prima propositio, si sit a, esse b, at si b fuerit est
sarium.Ut autem omnis propositionum et syllogis- c, id est enim quod secunda pars propositionis pro-

morum ratio coilucescat, exempla subjecimus, qui- nuntiat, si sit 6, consequi necessario utcQuibus ita
busfaciliusid quod superiusdocuimuscolliquescat: concessis, evenit ut cum sit a, etiam c esse necesse
si cum sit rt,animatum est,6 homo est, c aniraal; si sit; imperfectum vero hunc dicimus syllogismum,

cumesta,animatum esl, 6 horao, non estcequus quia testimonio probationis indiguit. Probatiovero
;

si cum sita,animatum non est,A animal, est, c in- C ea fuit per syllogismum demonstratio, ita namque

sensibile; si cum sit a,animatum non est, animal firmamustalisconsequentiaenecessitatem.Cumenira

Z»

non esl, c homo; si cum non sit a invitale est b ita proponeretur si est a, est b, et si est b, necesse :

homo, est c animal; si cum non sit a, invilale est, est ut sitc,poneretqueassuraptio idquod affirmatio
ihomOy non est c equus si cura non sita,aniraal
: constitueratessea, eamquesequi assumptionem ta-
non est, b animalum, est c invitale; si cumnon sit lis conclusio diceretur, quod necessario essetc,ne-
a invitale, non est b, animal noa est, c horao.Ac de que ex ipsius syllogismi natura et proprie-
id esset

his quidem syllogismis qui talibusproposilionibua tate perspicuum, addita est probatio per syllogis-
connectuntur,-qu3e ex hypotheca praedicativaque mum hoc modo : si est a, est 6; at si est b, est c :

consistunt, sufficienter dictum est. Nunc de his di- si igitur est a, necesse est ut sit c. Et in reliquis
cendum est syllogismis, quorum propositiones ita quideineamdemrationera exspectari.oporteremani-
tribus terminis continentur, ut mediae sint earura festum est.Et haec quidem complexio ea est, quae id
quac ex hypothetica praedicativaque texuntur, et quod primo in propositione positum fuerat,assumit
earum duabus hypotheticis connectuntur,
quae ex atqueconstituit,quodsi id ponendoquisquodsequc-
quas idcirco hoc loco proponimus, quia ut superio- batur assumat, nulla est necessilas syllogismi, ve-
res, ita haec quoque tribus terminis continentur,et D luti cum dicimus si est a, esl b, et si est b, ne- :

a similibusad similia lacilior tractaius fiet. Harum cesse est esse c; atqui est c, non necesse est esse
vero sunt multiplices syllogismi, quorum nullus b vel non esse sed cum non sit necesse b esse vel ;

poterit esseperfectus, cum necper se perspicuisint non esse, non erit necessea esse vel non esse idem ;

et ut his fides debeat accommodari, adjumento ex quoque talefirmabitexemplum,si est homo, animal
•

trinsecus posits probationis indigcant. Est autem est, et si est animal, erit corpus animatum atqui ;

probatio talium syllogismorum alio constitutus or- est corpus animatum, non necesse erit animal esse,
dine syllogismus; fiunt autem, ut dictumest, tum quocirca nehominemquidem.Secundusquoquemo-
per primam, tum per secundam, tum vero perter- dusest hic prim® figuroe, cum proponimus, si
ila

liam figuram. Suntautem primoe figurae propositio- est a, est b, et si est 6, necesse est non esse c, at
nes hae vero est a, non est igitur c. Hujus demonstratio talis
est, nam si cst a, est b, id enim prima condilio
Si est a, est b, et si est b, estc. monstrabat, quae est, si sita esse b, cum vero sit b,

Si esl a, est b, et si est 6, noiiest c. necesse est non esse c. Id enim consequentia pra;-
857 DE 8YLL0GISM0 HYPOTHETICO. 858

ferebat,in qua pronunliabatur,8i esset b, consequi non est b, necesse est non csse c ;
atqui nonest a,
A.

ex necpssilate ut non esset etiam c, si igilur sit a, non quod si c assumatur.nulia erit ne-
est igitiir c ;

non quod si id quud propositio ullimum con-

cril, cessitas.Age enim iia proponamus si non estani- :

ponat assumplio.id est non esse c,nullu3 est

sliluit matum.non estanimal,et si non est animal.necesse
syllogismus.Nam si de aliqua re ita proponatur,si est non esse sensibile at non est sensibile.non ne- ;

bomo sit, est animal, et si est animal, non esi la-
pis, at non est lapis, non necesse erit aut esse aut
nonesse animal; eodem modo nec hominem.potest
enim si lapsis non sit csse lignum,vel cstera qua)
nec aninialia sunt,r,ec inter homines numerantur.
Tcrtius vero modus est primn^ figurae,
sumplio consiituit.quod propositio prima ponebat,
cujus px tcrtia propositione principium est cum ila
cesse erit non esse animatum,ut arbores,herbas, et
quidquidvitali tantumanima,nonetiamsensibilive-
gctatur.In prima igiturfiguraextribusterministiant
hypotheticEsexdecimcocrplexioneSjitautid quod po-
situm est in propo3itione,id in assumptione quoque
cum id as- ponatur;octo,siaterminusinassumptione ponatur;
oclo verOjSi c. Quod si a terminus ponendo assuma-
tur,erunt octo necessarii syllogismi ;
si vero c ter-

proponimus si est a, non est b, et si non est b,

: minus ponendo assumatur,nullus efficitur syllogis-
ncccsse est csse c. ilic enim rursus, si a terminus mus. Eodem quoque modo syllogismorum complc-
assumatur.ita utin primaest enuntiatione positus, p xionumque ordo constabit, si id in assumptione,
" - -•
ila dicetur, atqui estigitur a,est igitur c. Probatio •
quod inpropositionepositumfueratjauferatur.Fient
vero similis est superioribus, nam quia est a, non quippe sexdecim complexiones, quarum octo
est b, et quia non est b, est c, quia igitur est a, quidem ubi id quod sequitur aufertur, integra ne-
est c. Quod si c terminus assumatur, nihil neces- cessitate perdurant, octo vero in quibus id quod
sarium fiet, ut si ita proponamus : si homo est, priecedit aufertur, necessitalem in eadem ralione
non est insensibile, non est insensibile, animal
si conservant.Horum vero omnium subdantur exem-
est, est aulem animal, non est necesse esse homi- pla.Primus igitur modus hic est si est a,est b, et :

nem.Quartus modus est qui exquarta proposilione si est b, etiam c esse necesse est at non est c, igi- :

principium capit,qui extali propositione formalur tur non est quod si assumamus, at non est a, : ;

si est a,non est b, et si non e?t b, non est etiam c nihil eveniet necessarium.Sit enim propositio hajc
;
;

hic enim si u est, necesse est non esse c. Demon- si homo est,animal est^et si animal est,animatum

stratio vero eadem est quae in prioribus modis.Quod esse necesse est atqui non est homo, non igitur :

si non esse c assumatur,nulla erit necessitascom- necessse erit ut si vel non sit animatum.Secundus
plexionis hoc modo. Age enini proponatur, si est modus est si est a, esl b, et si est b, non esse c :

homo,ncn est irrationale, et si irrationale non est, neccsse est atqui est c, igitur a non eiit quod si : ;

non est inanimatum alqui non est inanimalum, ^ assumamus ita atqui non est a,non necesse erit c
: :

non necesse esl esse hominem.Quintus modus est esse vel non esse.nam si sit propositio talis,si homo
ex quintaenuutiationedescendens,cujusprimatalis est, animal est, et si animal est, lapis non est, si
esl propositio, si non est a, est 6, si est b, etiam c assumamus, atqui non est homo, non necesse erit
necesse est esse atqui non est a, c igitur necesse
: lapidem esse vel non esse. Tertius modus est si ;

est esse.Hic quoque prius dicta conditio facit conse- est a, non est b, et si non est ft,necesse est esse c ;

quentiam necessitatis,al si id quod est c assumatur, atqui non est c, necesse est igitur non esse a;
nulla necessilas eveniet.Sitenim propositio sinon quod si a terminum tollatassumptio,nihilevenitne-
:

est irrationale rationale est,et si ralionale est, ani- cessarium. Age enim sit propositio si homo est, :

mal est, et si assumamus, sed est animal, non ne- non est inanimatus, et si inanimatus non est, ani-
cesse erit vel esse,vel non esse irrationale. Sextus matum esse necesse est atqui non est homo, non ;

modus est quem sexta propositio facit si non necesse est esse vel non esse animatum. Quartus
;

est a, est b, et si est b, non est c, atqui non est a, modus si est a, non est b, et si non est 6,necesse :

non est igitur c. Similis vero superioribus est de- est non esse c at est c, igitur a non erit quod si ; ;

mon.stralio at si c assumatur, eodem modo nul-

:
assumamus non esse a,nuila complexionis necessi-
lus est syllogismus, nam si sit proposilio, si ani- Q tas invenilur, nam si sit propositio, si homo est,
matum non cst, inanimatum e=t,et si inanimatum nonestirrationale,siirrationalenonest,inanimatum
est,sensibilenon est si assuraarnus, atqui non est
; eum non esse necesse est ; atqui non est homo,noa
sensibi!e,non necesse erit vel esse vel non esse ani- necesse est eum esse vel non esse inanimatum.
matum.beplimus uiodus est,qui ex septima propo- Quinlus,8i a non est, b est,et si b est, etiam c esse
silione est, si a non
non est, et si b non est,
est, b necesse est ; atqui non est c, igitur a esse necesse
necesse est esse c atqui non est a.necesse est igi-
, est quod si a terminus assumalur,nullus fiet syllo-
;

tur esse c quod si c assumatur, nihil fit necessa-

; gisraus : sit enim propositio.si irrationale non est,
rium,nam si proponamus,si non est anirnatum.non rationale est, et si rationale est, animal est ; atqui
esl animal,el si animal non est,insensibile est as- ; irrationale est, non necesse erit esse vel non esse
3umamusque,atqui est insensibile, non necesse est animal. Sextus, si non est a, est 6, et si est b, ne-
vel esse vel non esse animatum.Octavus modus est cesse est c non esse atqui est c, igitur a esbe ne-
;

qui ila propunilur ; si non est a, non est b, et si cesseest; quod si a terminum sumam,nulla necessi-
 ;;

859 AN. MANL. SEV. BOETII 860

las invenitur enim propositio talis,si animatum

: sit A. cesse est vel esse irrationale,vel non esse. Octavus
non sit,inanimatum est,et si inanimatum est,sen- modus est qui hac propositione formatur,si non est
sibile non est; atqui animatum est, non eril ne- a,non est b,ei si b non e3l,c non esse necesse est
cesse vel esse vel non esse sensibile. Septimus, si atqui est c,igitur a esse nccesse est. Quod si a ter-
non esta,non est b,ei si non est 6,necesse est esse minum sumpserisjooa fiet ulla necessilas : sit enim
c atqui c non est,igitur o esse necesse est ; quod si
;
propositio, si non est animal, non est homo, et si

a terminum sumpserin)US,complexio nuUam faciet non est homo, necesse est non esse risibile; atqui
necessitalem sitenim propositiotali3,sianimal non
: est animal,non necesse erit esse vel non esse risibi-
sit, non est rationale, si rationale non est, irratio- le.Ac de prima quidem figura satis dictus est, se-
nale est, et assumamus, atqui animal est, non ne- quenti vero volumine de secunda Iractabitur.

LIBER SECUNDUS.
Coiidit;onaliumproposilionura,quaj tribus termi- B idem b esse ponatur,nihil evenit
necessarlum.Age
nis constant, secunda figura estquoties cum aliquid enim sit b, non necesse
non csse a. est esse vcl

dicitur, vel esse vel non esse consequitur, ut duo Nihil igitur sequitur neccssarium,ut sitvel non sit
quaedam vel esse vel non esse dicantur. Variantur c,ut si sit a animal,6 animatum,c insensibile nam :

autem in ipsis propositionibus vel etiam in conclu- si est animal, est animalum ; si vero non est ani-
sionibus secundum assumptionis ordinem multis mal, insensibile est ; atqui si sit animatum, non
modis quod ut facilius innotescat, primum cunctse necesse est esse animal,vcl non esscnon est igitur
;

propositiones in ordine digerantur, in quibus ilkid necesse esse insensibile vel non esse quod si e ter- ;

est praedicendum,quod seepeaBquimodsepropositio- minus assumatur,siquidem non esse ponatur, erit

necessario b si vcro esse, nuUus erit syllogisuius,
nes ponuntur, ssepe vero non. Ac de aequimodis qui- ;

dem nullusestsyllogismus ;aequimodaenimpropo- nam si non est r.est a,at si est a,est b,si igilur non
est c,est /?,quod si est c,non necesse est esse a.aut
sitio est si ita dicamus,si aest, ^est,et sie3ta,non
atsi sintinffiquimodae,faciuntsyllogismuin.In
non esse.Haec enim propositio,
fortasse necesse sit
estc ;

c, in talibus tantum evenit,

idem si non est a, est
ajquimoda vero secundee figurae propositio est in his
in quibus alterum eoruni esse necesse sit quod si
syllogismishypotheticis quorum enuntialiones tri- ;

est c, non erit a, si non est a, nihil ad b, veluti si

bus terminis com,ponuntur, veluticum itaproponi- p
mus:si estajest^^siautemnonesta^estc.Hujuspro-
positionis tale inteliigaiur exemplum,
animatum est, si animal non est, insensibile est, hic
esl insensibile,non erit animal,at si tjon sit animal,
nihil animatum vel esse vel non esse necesse erit.
si aniinalest,
Ex secunda rursus propositione flt sylloiiismus cum
ita proponimus si est a,est ^,si non est a,non est
:

igitur animal quod est, a non est uno modo propo- ;

c; dico quia si non est h, non est c, propositum

situm in utrisque, sed ad b quidem affirmative, ad
quippe est,'si est a, est b ; ordo vero consequentiae
c vero negative conjungitur, et id vocatur non aequi-
est, si non a,quod si non est a, non
est i&,non est
mode praedicari. Quod si in utrisque a esse vel non
est c, si igitur non est c quod si fuerit
non est b, ;
esse poneretur, aequimoda praedicatio diceretur.
b, non necesse est esse c, sit enim a animal,^ ani-
Disponantur igilur (ut dictum est) omnes non asqui-
matum,c rationale,et proponatur,si animal est,ani-
modae propositiones hoc modo, si est a, est b, si
matum est, si animal non est, rationale non est :

non est a, est c, si est a, est b, si non est a, non est

atqui est, animatum non necosse est esse
c, si non est b, si non est a, est c, si est a,
est a,
animal, quo fit ut ne rationale quidcm quod ;

non non est.n, non est c. Nunc igilur a qui-

est b, si
si c terminum dicat assumptio, si quidem c
dem esse posilum est cum b, non esseverocum c. terminus affirmatus fuerit, erit b ;
quod si idem
Rursus a non esse ponamus cum b, esse vero cum c terramus abnuatur, nullus cst sylloi;ismus
si non est a, est b, si est a, est c, si non est a, est
c ;
nam quoniam si est a,erit b,s\ non est a, eril c, sl
b, si est a, non est c, si non est a, non est b, b, si est at cum est a, esl igitur
est c, erit rt ; b, si c,

a, esl c, si non est a, non est b, si est b, non cst c. nece.osarium, nam
erit 6,quod si non sit c.nihil sit
Si igitur non sit aequimoda propositio, assumpto in hac proposilione qnae dicit,si animal est,Hnima-
quidemfe fiuntscxdecimcomplexiones,quarum tan- tum est, sianimal non non est, as- est, rationale
tunfi octosuntsyllogipmi. Rursussi assumaturr, sic sumamus.alqui non osl ralionalc.non necessc erit
quoque sexdecim complexiones fiunt, sed in octo vel esse vel non esse animal,quocirca ne animiitum
tantum sylloj.'ismorum deprehenditur firma neces- quidem.Ilem exterlia propositionelalisfst ?yllogis-
sitas. Sit igitur primus modus secundae figuraj hic iTius si esta, non est b, et si non est o.est c;dico

ex prima veniens propositione, si est a, est/),siau- quia si b est, est c, nam quoni«ra ita propositum
tem non est a, est c dico quoniam si non est, b, est
; est, si est a, non est b, necesse est consequi, ul si
c, quoniam enim si esta est /;, secundum ordinem sit at si non s:t a.erit c si igilur b sit,
/?,non sit a ; ;

consequentitc si non e.st /;, non erit a ;alqui si non erit c; quod
non sit i,nihil esl neccssariuni sit
si ;

esset a, esset c, si igilur non sit b erit c quod si ; ;

enira a animal,/) inanimatum.r insensibile in hac ;
861 DE SYLLOGISMO HYPOTHBTICO.
propositione quae dicit,si est animal, non est in- A sensibilc, necesse est non esse aniraal, Sed non
animutuiTi, non est animul.est insensibiie.si as-
si amimatumquidem velessevel non esse necesse est,
sumamiis, non est inanimatum, non necesse erit quod si c tetminus assumatur, si quidem negative,
animal essc vel non esse, quare ne insensibiie qui- faciet syllogismum, aCnrinative vero, nullo modo,
dem. Si vero a c termino fial assumptio, si quidem num si non est c, non esta. Quod si non esta, est

non sit (.', non erit d ; si vero c sit, nulla necessitas b, si igitur c,non est b, quod si sit c, non necesse
erit conclusionis, naraquoniam ita proposilum est, est esse non esse a, quo fit ut neZ» quidera
vel

ut si sit,a, non sit /), si vero non sit a, c, ea re- esse vel nonesse necesse sit.nam si est animatum,
rnm cst consequentia, ut si non sit c, sit a ; in his non necesse estessevel non esse animal.cum vero
enimtanlum terminisdici potcsl,qiiiamedietatepri- animal non sit,non necessc est insensibile vel esse
vati sunt ; at si sit a, non est b. Si igitur non sit c, vrl non esse. Propositio vero eadem est quae supe-

non crit b ;
quod si sit c, nullus est syllogismus ;
rioribus. Rursus ex sexta propositione fit syllogis-
nam hac propositione quae dicit, si est animai,
in mus hoc modo si non est o, est b, et si est a, non
:

non cst inanimatum, si vero non est animal, inscn- est c dico quia si non est 5, non critc, si enim
;

sibile est,a3sumat aliquis esse insensibile^sequilur non est b, est a, at si est a,non est c, si igitur non
quidem ut nonsit animal.sed nonsequitur utvel sit r» est b^ non erit c,quod si b terminum ponat assura-
vel non sit aniraatum. Ex quarta propositione est ptio,nulla est necessitas conclusionis,3i enimestiS,
syllogismus ita si esta,non est b,a\ non est a,non
: enim ex superioribus manifestumest, non est a,id
est c dico quoniam si est b, non est c, nam quo-
;
ad c, tunc enim c non erat, si
at si non est a, nihil

niam ita propositum est, si est a, non est /),eo re- esset a exeraplum vero hoc est, ut si sil a animal, ;

rum consequentia est, ut si sit b, non sit a atqui insensibile,c inanimatum.Si igitur sit propositio
;
i&

cum non sit a, positum fuerat non esse c. Si igitur talis, si non est animal, est insensibile, si est ani-

sit b,non est c;quod &\b non esse assumatur,nullu3
erit syllogismus. Age enim sit a quidem animal, /;
inanimatum, c rationale, et sit haec propositio, si
est animal, non estinanimalum,si non est animal,
non cst rationale;assumarausigitur non esse inani-
mal,non est inanimatum. Atqui est insensibile,non
est igitur animal, sed non consequitur ut sil vel
non sit inanimatura, quod si c terrainum sumpse-
rimus,si quidem affirmes,facies syllogismum, nam
si est c,npn erit a, quod si a non sit,erit i.Si igitur

matum, non necesse erit esse animal.quocirca noc c fuerit, eril 6. At si negaverisc, nihil est neces-

rationale.Rursus si c terminus assumatur, si qui- sarium. Si enim assumamus, atqui non est c, non
dem esse ponatur,necesse erit non esse b.Al si non necesse erit esse vel non esse a, quocirca ne b
est c, nullus est syllogismus^nam quoniam propo- quidera.Nam si inanimatum negaveri8,non necesse
situm est, si a sit,non esse b, si a non sit, non ^ est esse vel non esse animal, quocirca ne insensi-
esse c, necesse est ut.cum sit c, sit etiam a, at si bile (juidem esse vel non esse. Ex septima propo-

sit a, non sit b, si igitur sit c, non erit b quod si c sitione conclusio est cum ita proponimus, si non
;

non esse ponatur, nnllus est syllogismus,veluti in est a, non est b, sit est a, est c dico quia si est b, ;

hac propositione, si est animal non est inanima- erit c,nim quoniam ita propositum est,si non esset

tum, si non est animal, non est rationale. Si quis a, non esse^, erit a, si sit b. Atqui si sit a,eril c.

igitur assumat non esse rationale, non necesse erit Si igitur sit b, erit c, quod si b terminum neget as-
esse vel non esse animal, quocirca ne inanimatura sumptio, nulla erit in conclusione necessitas nam :

quidem esse vel non esse. Atque in his quidem si non sit 5,nihil erit necessariumessevel non esse

quatuor propositionibus.ita o terminus positus est, a, quocirca ne c quidera velut in his terminis, si

ut ad b quidem esse diceretur, ad c vero non esse enim sit a animatum, b animal, c vivere, si sic
;

quod si ordo mutetur.rursus quatuor erunt alii syl- enuntiemus,si non est animatum, non estanimal,
logismi,si /> terminus assumalur,quatuoretiam alii, si est animatum vivit, si igitur assumamus, atqui

si c;ex utraque autem partequaternaR complexiones non est animal, non necesse est esse vel non esse
erunt, quae nullos faciunt syllogismos. Si enim animatum,quocirca nec vivere,quod si assumamus
quinla propositio, si non est, a, est b,si est a, estc D c terrainum,si quidemnegemus.erit syllogismi per-
;

dico quia si non est b, orit c assumantur enim, fecta necessitas; si vero affirmemus,nulla est con-
;

atqui non est b,er'\t igitura,hic enim consequentiae
ratus esse constabat. Sed cum est a, est c,s\ igitur
non est i&, erit r, quod si 6 esse ponatur, nihil sit
necessarium, si enimestfi, non erit a, quod si a
non es/,nihil ad c,quocirca nulius est syllogismus.
clusio. Nam si non est c, eril a, si non est a, non
erit b, si igitur non sit c, non crit b, quod si affir-
motur c, nihil est necessarium, sive enim necesse
est esse, sive uon necesse est esse a, nihil ad b, ut
in superioribus terminis poterit ostendi si enira :

Non esse autem a, si b sit, ea propositio demon- vivit, et si necesse est esse animalura, non ne-
strat,per quamdicimus,si non est a.est /i.Hocenim cesse est tantum esse animal vel non esse quod ;

in immediatis tantum contrariisevenit.Age enimsit si non est necesse esse animatum, non necesse est

a quidem animal,^ vero insensibile,c vero anima- esse vel non esse animal, ut vero necesse sit non
tum, et proponalur, si aniraal non est, insensibile esse animatum, fieri non potest. Ex octava propo-
ost, si animal est,animatura est,et ponatur essein- sitiooe conclusio talis est, cum ita proponitur si :
863 AN. MANL. SEV. BOETII
non est a, non est fi, et si «, non est c dico A syllogismus.Exponamusigitiiroranes figurae terliaein
:

quoniam si esL i6,non est r,nam si est i,est a,quod aequimodas propositiones si est 6, esl a, si est c,
:

si est a, non est c, si igitur est b, non erit c; non est a, si est b, est a, si non est c, non est a,
quod si b terminum neget assumptio, nihil est ne- si non est b, esl a, si est c, non cst a,si non est h,

cessarium, si enim non sit b, non necesse erit a
esse vel non esse, quo fit ut ne c quidem, velutin
his terminis, si sit a animatum, b animal, c inani-
matum.Si igiturproponamus,si nonest animatum,
non est animal, si est animatum.non est inanima-
tum, etassumamus, sed non est animal, non ne-
cesse et esse vel non esse animatum, quocirca ne
inanimatum quidem, at si cterminus assumatur,
si quidem cumaffirmatione ponatur,eritnecessita3
syllogismi, nam si estc, non esta, quod si non est
o, non est b, si igitur est c, non est i^ at si r ter-
; esse dicebantur. Nunc vero si 6 vel c fuerint, a vel
mimun negetassumptio,nihil estnecessarium.nam n esse ve! non esseproponitur..^quimodae autem pro-
si non est c, non necesse erit esse vel non esse a.
Quo fit ut ne b quidem,nam si nonest inanimatum,
fortasse quidem sit necesse esse animatum,sed non
necesse est animal esse.Invenientur autem termini
in quibus non necesse sit esse a,veiuti si ponamus
c nigrum, a album.negatio nigro non consequitur
ut affirmetur album.Et secund* quidem figuraein
aequimodas complexionesomnes(ut arbitror) expli-
est a, si non est c, non est a Et nunc quidenc a,
cura b, esse, cum c.vero non esse propositum est.
Rursus vero a quidem b non esse, cum c vero
esse proponatur, si est b, non est a,si est c, est a, si
est b, non est a, si non est c, est a, si non est b,
non est a, si est c, est a, si non est b, non est a, si
non est c, non est a. Tertiae igitur figurae primus
modus est hujusmodi, si est h, est a si est c, non
est a, quiquidem diversusesta secundaefigune pri-
mo raodo. Illic enim si c essetvel non esset, b tic
positiones non sunt,quae in alia parte aesse,inalia
non esspconstituunljvelut in superiuscomprehensa
propositione. Nam si est fc,est a,si est c,non est u.
Quibus ita positis,dico quoniam siest b, non essec
nccesse est. Si enim est b, est a, quod si esto,non
est c, si igitur est i&,non est c;quod si b terminus
abnuatur, nullus est syllogismus.est enira,si finon
sit, non necesse erit esse vel non esse a.Nec c igi-

cuimus, si vero sequimodas sint, nullus omnino fit tur necesse erit vel esse vel non esse, velut in hoc
syllogismus.iEquiraodae vero fiunt hoc modo: quo- exemplo, si sit b aniraal, a animatura,c mortuum,
tiescunque enim a terminus ad be,i ad csimul esse et proponatur, si animal est, aniraatum est,si mor-
vel non esse ponitur,quoquomodo b atque f lermini tuum est,animatum non est.Atqui non estanimal,
varientur.Harum igitur quae «quimodaeesse dicun- non necesse est esse. vel non esse animatum.Quae
tur complexiones.nuUa est complectibilis.Suntau- enim non sunt animalia, possunt esse animata.ut
tem omnes aequimodae complexiones hae : arbores ;possunt esse non animata,ut lapides.Quo-
G circasi animai non fuerit,neraortuum quideraesse
Si est a, est b, si est a,est c, si est a, est /;, siest
vel non esse necesse est. Plura enira non suntani-
a, non est c.
malia, quae mortua non sunt, ut lapides.illa enim
Si est a, non est b, si esta, est c, si est a, non est
mortua dicuntur quae aliquando vixerunt. Ab as-
b, si est a, non est c.
sumptione vero c terminiaffirmatiofaciet syllogis,
Si non est a, est b, si non est a,est c, si non esta,
mum.Namsi c est,i& nonerit,si eniracest,non est a.
est b.
At si non sit a,non erit />,si igitur c est,fi noncrit.
Si non est a, non est, c, si non est a, non est ^,si
Negatio vero c nihil explicat neccssitatis. Nam si
non est a,est c.
non esl c,non necesse est esse vel non csse «.Quo
Si non est a, non est b, si non est a, non est c.
fitut ne b quidem, nam si non sit mortuum, non
Quarum imhecillamconclusionem atqueomnica- est necesse esse animatura vel non esse Quaedam
rentemnecessitate,exassumptionibusquoquo modo enim quae non sunt mortua,animata sunt,ut arbo-
factis inveniamus, nec non secundum superius de- res. Quaedara vero cum mortua non sint, non sunt

scriptos modosetiamterminosfacillimereperire po- aniraata,ut lapides,quo fitmortuum destruatur.Ex

tcrimus, per quos demonstretur nullam. in talibus secunda propositione hic modus est colligendi, si
complexioDibus inveniri posse constantiam. Ac de n est b, est a si non est c, non est o dico quidem si
;

secunda quidem figura, quanti sint et quot modis est b, erit c. Nam si est i,est a.quod si est a,estc.
fiantsyllogismidiligenterostendimus.Fiunt autem, Ita enira convertitur talispropositio,quae ait,sinon

si inaequimodff! quidem complexiones fuerint,^ter- est c, non est a, si igitur est, est c. Quod si b ter-
mino assumpto.syllogismi octo,totidemquecsi ter- mimus negetur, nulla fit neccitas syllogisnii.Nam
minus assumatur;sunt igitur secundac figura; sede- si non est b, non necesse est esse vel non esse o.
cimsyllogisini,tolidem vero 6atquectermino,nonita Quocirca ne ad c quidem ulla necessitas perveniet,
utoportetassumptiscomplexionesfiunt.quibusnihil ut in his terminis patet, nam si sit b anin)al,aani-
admadumcolligatur.Nuncigiturde terlia figuradi- matum. c corporeum, et proponatur si est animal,
cendumest.In qua quidem totidem complexiones est animatum,si non est corporeum, non est ani-
fiuntettotidem syllogismi,sedita ut non inquimodaj matum, et assumatur, alqui non est animal, non
propositiones ponantur;quod si aequimodae fuerint, necesse est esse vel non esse corporeum, c vero
nullus oninioo (ut insecunda figuradictum est)fiet terminus,si negetur,erilnecessilas syllogismi. Nam
 ;

865 DK SYLL0GI8M0 HYPOTUETICO. 866

si non estc,non esta. Quod si non est a, non esst b. A cst proposilio, si est b, non est a, ai est c, est a ;

Ita enim converti potest. Si igitur non est c, non dico quia, sit est b, non est c, nam si est b, non
orit 6. Si atlirmetur, c nulla est necessitas, nam si est a. Si vero non sit a, non est c, Id igitur talem

non nccesse e?t animatum esse vel

est corporeuin, propositionem consequeljatur, quse si esset c ter.

non esse.Quocirca nec animal quidem esse vcl non minus a quoque esse dicebat, si est igitur b, non
csse neccsse est.Tcrtia proposilio talem recipitcon- est c. At si negelur b, nullus est syllogismus, si

clusionem, si non est b, est a, ai est c, non cst a ;

enim non sit b, non neccsse est esse a. Quo fit ut
dieo quia si non est b,non erit c, si enim non sit, nec ad c quidem necessilas ulla perveniat,et id ter-
est b, est a. Quod si sit a, non erit c, ita enim po- minis idem patet, nam si sit b ([uidem mortuum,
terat converti ea pars propositionis, quae, si esse c a animatuin, c animal, et sit ita propositio, si est

terminus.a terminum non esse dicebat.Fit igitur ut mortuum,non esl animatum,9i aninial est,auima-
si non sil 6,non sit c.quod si affirment essc b ter- tum est,et assumamus non esse mortuum,non ne*
minum, nulla est necessitas conciusionis. Nam si cesse est esse vel non esse animalum.nam et quae
sit b, necessc est quidem non esse a, sed non ne- adhuc animata sunt,et sua2 nunquam luerunt, non
ccsse est essec,ut in liis terminis,si sit ^ animalum, sunt mortua, quocirca non sequitur ut sit vel noa
a animatum, c aniraal. Si quis igitur sic proponat, p sit animal.Quod enira mortuum non est, potest esse

sinon estunimatum.inaminatura est,si est aniraal, animal, ut canis vivens, et non esse ut lapis. At

non est inarainatum.Si igitur ponamus esse anima- si cterminus affirmetur,erit perfecla conclusio non
tum,sequiturquidemutnon sit inaminatum,sed non esseb nam si sit c, cst a, si vero sit a, non eril b.
;

necesse est ut sit animal. Si c vero terminus afflrme- Ideniraconsequitur superiuspositura propositionis
tur,riet necessaria conciusio hoc raodo.Nam si est c, modura si igitur sit c, non erit b, at si negetur c,
;

non est a, si non est a, est b. Id enira sequebatur neque ad a neque ad b necessitas ulla perducitur,

eam proposilionem, quae ; si non essut b terrainus, velut in his terminis,nara si non est animal, neque
a tcrminum esse dicebat. Si igitur sit c,est b ;
quod animatura, neque morluura vel esse vei non esse
siidemcterrainu3abnuatur,nullus estsyllogismus. nccGSse est. Sextae propositionis hajc conclusio
Narn si non sit c,non necesse est esse vel non esse a. est, si est b, non est a, si non est c, est a
Quo fit ut ne b quidem.Nam si non est animal,non dico quia si est b, erit c, nam si est b, non est a,

necesse est esse vel non esse inarainatum.Quocirca si non sit a, erit c. Talis enira in hac parte pro-
ne animatum »juidem. Ex quarta propotitione talis positionis est consequentia. Si igitur sit b, erit c,

est syllogismus, si non est b, est a, si non est c, quod si bterminusabnuatur,nihilnecessariura fiet,
non est a dico quia si non est b,est c. Nam si non
; nam si non sitZ^jUecrt nec c terminos vel adesse
est b, est a, si vero a fuerit, neeesse est esse c. Id C vel non adesse sequitur ulla necessitas, ut in terrai-
enim consequituream propositionispartem quaeait, nis patet, nam si sit b mortuura, a aniraatura,c in-
si non est c, non est a. Si igitur non sit fe,est c. At aniraatum, et proponatur, si mortum est, non est
si b terminus affirmetur.nullus est syllogismus. Se- animatum.si inaniraatura non est,esse aniraatum,
quitur enim ut non sit a.sed non sequitur ut sit \'el si non 3itmortuum,non necesseest esse vel nonesse

non sit c, velut in his terminis.Nam si sit b quidera animatum.Quocirca neinaniraatura quidem atsi c ;

insensibile, a animal, c aniraatum, ct proponatur, terminusassuraatur,siquiderain negatione sitposi-

si non est insensibile.est animal,si nonestaniraa- tus, fiet rata conclusio non esse 5 terrainura, nam
tum, non est animal, sl sit insensibile, non est quoniam non est c, est a, at si sit a, non est b, si

animal, sed non necesse est esse vcl non esse igiturnon sitc,non eritfi. Quod si affirmeturc ter-
animatum,c vero terminus si negetur,[iet protinus minus, nihil est necessariura, neque enim si sit c,
syllogismus. Nam si non est c, non est a, si non quamvis a non esse necesse sii, ad b terminum ne-
est a,erit b. Id enim consequilur eam propositionis cessitas nulla perveniet,ut etiam in terminis patet,
partem quw non est b esta. Si igitur non
dicit, si nara si sit inaniraatum,necesse est non esse aniraa-
sit c, erit b. quod si sit c, non necesse est essc vel tura, sed non necesse est esse mortuum. Septimaj
non esse o.Quo fitutnei quidem.Nam si est ani- J)
propositionistalis estsyllogisraus. Enuntieturenira
raalum, non necesse est esse animal vel non esse. sinon est b, non est a, si est c, est a dico quia si ;

Quo fit ut ne insensibile quidcra esse vel non esse non est b, non est c, si enira non sit b, non erit a,
necesse sit.Et hactenus quidera quatuor raodos ita quod si a non fuerit,non erit c.Idera enira sequeba-
di3posuiraus,ut ad b terrainura.quoquo semodo ha- tur eam propositionem qua dicebalur, si esset c ter-
bet,a terminus esse poneretur, ad c vero non esse. minus.a quoque consequi ut esset si igitur nod sit ;

Nunc ita statuamus, ut a terminus ad o terminura i,non eritc quod si affirmetur i^,nihil estnecessa-
;

non esse dicatur, ad c vero esse, ordine scilicet rium, nequeenim si sit i, vel a.vel c, esse aut non
commutato. Omnes vero esse non asquimodas pro- esse necesee est, ut in terrainis patet, nam si sit b
positiones illud ostendit quod a quideraaffirraative animatura,aanimal,csensibile, et sit propositio, si
ad b est, ad c negative proponitur, aut si negative animatura non est, non est aniraal.si sensibile est,
ad6,affirmativam ad c retinetenuntiationera.Quinta animal est,siassumaturesse animatum, nequeani-
i^'itur propositio talera facit syllogi3raura,cura talis mal necesse est esse, neque sensibile. At si per c
967
terminura flatassumptio.si quidem afrirraabitur,erit
firraa conclusio sinegetur,nullu3 est syllogismus,
: nibusquae ex duabuscategericis acsimplicibuseffi-
nam si esl c, est a, si sit a, erit b. Id enim conse-
quebatuream propositionem quae ait, si non sit b,
non esse a si igitur sit c,erit h.M si idem c termi-
; partem,si vero in conclusione aliquid est destruen-
nus abnuatur,nihil est neces5arium,nam si non sit
c,neque ad a neque ad b terminum necessitas ulla
constringit,veIut si non sit sensibile,non sit forsitan
animaljSed non necesse est esse animatura. Repe-
rientur vero termini in quibus ne aquidem nonesse
necesse est.Octavus modus est in quo
tur,si non non est a, et si
est b, non
est c, est a
dico quia non est 6,uon est c, si enira non sit b,
si
non erit a.Quod si uon sit a.erit c, id enim conye-
quebatur eam partem propositionis,quae dicebat^si
non est c,est a.Si igitur non sit b,Qv\tc\ quod si b n earum exerapla necesse est revertatur,quse ex sim
terminus affirmetur, nihil est necesscirium,nam si
sit i&,neque esse neque non esse necesse est a termi-
num, quo fit ut ne c quidem. Id vero tali liquet
exemplo,si sit b animatum,a animal,c insensibile,
et proponatur,si non sit animatum.non est animal,
sinonsitinsensibile,est animal.Si igituraffirmemus
in sssumptione /^terminura, et dicaraus, atqui est
animatum,non necesse est esse vel non esse animal
vel insensibile.QuocircanuUusest syllogismus,at si
c terminus abnuatur,fiet protinus syllogisraus,nam
si non est c, est a,si vero est a, erit /),si igitur non
sit c,erit b quod si c terminus afflrmetur,nihil est
;
necessarium, nam et si a terroinum non esse ne-
cesseest,quantuiu ad ^lerminura nihil necessarium
cadit id vero tali demonstratur exemplo si sit in-
; :
sensibiie, non est aniraal, quod si non est animal,
non necesse est esse vel non esse aniraatum.In non
sequiraodisigitur propositionibus sive /;sivec termi-
nusassum<itur,octonecesseestex utraquepartefleri
syllogismos.Reliquae vero ex utraque parte octcnse
complexiones necessitale privatse sunt. At si sint
sequimodae, nullos omnino est syllogisraus. /Equi-
modae vero dicuntur quoties a terminus ad ntros-
que vel esse vel non esse proponitur.Omnes autem
aequimodffi propositiones sunt hujusmodi
Si est b, est a, si est c, est a.
Pi est b, est a, si non est c, est a.
Si non esl b, est a, si est c, est a.
Si non est b, est a, si non est c. ost a.
Si est b, non est a, si est c, non est a.
Si est b, non est a, si non est c, non est a.
Si non est b, non est «, si est c, non est a.
Si non esl b, non esl a, si non est c, non cst a.
In quibus etper consequentiam propositionum supe-
riusdpsignatam,et perexempla currentes possumus
lucide et constanter agnoscerc, nullum ornnino in
syllogismis fleri necessitat''m. Quocircacum tribus
terminis texitur propositio, et ex prima quidem fi-
gura fiunt syllogismisedecim,exsccundasyllogisrai
sedecira,ex tertia etiam tolidera colliguntur,omne9
ex tribus lerminis syllogismi quadraj:inta oclosunt.
Restat vero ut de his syllogismis nuncdicamusqui
duabuB hypothetlcis connectuntur,quorum quidem
AN. MANL. SEV. BOETII
A. consequentiae sirailis modus est,ut in his propositio-
ciebantur. In omnibus enim si quidem velimus
astruere, priraam totius j)ropositionis assumemus
dum.secunda negabitur.Sive autemprima denege-
tur, sive posterior alfirmelur, nulla fit oranino ne-
cessitas, nisi in quinta, septima tertia decima et
quinta decimaproposiliones.In quibus non comple-
xionis natura, sed terminorum proprietas conse-
ita proponi- quentiam hissyllogismis fieri docuimus
t'acit,sicut in
quiin his propositionibus coostant.quaeduabussira-
;
plicibus continentur horum autera oraniura qui ex:
duabushypotheticis constant, propositiones appo-
sui, quarura differentias cura lector agnoverit, ad
plicibus et categoricis junctae sunt. Sunt autem
omnes propositionum difTerentiae, qua; ex duabus
hypotheticis copulantur hujusmodi :
Si cum est a, est 6, cura ait c, est d.
Si cum eat a, est b, cum sit c, non est d.
Si cum est a, est b, cum non sit c, est d.
Si cum est a, est b, cura non sit c, non est d.
Si cum sit a, est non 6, cum sit c, est d.
Si cum sit a, non est b, cum sit c, non est d.
Si cum sit a, non est b, cum non ait c, est d.
Si cum sit a, non est h, cura non sit c, non est d.
Si cum non sit a, est 6, cum sit c, est d.
Si cum non sit a, est b, cum sit c, non est d.
Si cum non sit a, est b, cum non sit c, est d.
C Si cura nou sil a, non est b, cum sit c. est d.
Si cum non sit a, non est b, cura sit c, non est d.
Si cum non sit a, non est b, cum non sit c, est d,
Si cum non sit a, non est /),cum non sit c,non est d.
Inhisquoquepropositionibus illudinspiciendumest
quod cum sedecirn sint,oc(o quidem ita variantur,
ut tamen in omnibus a terminus esse ponatur,octo
vero ita,ut idem a terminus non esse dicatur. Non
vero quoquo modo positsefuerinthabebuntvira con-
dilionalium propositionura ex duabus hypotheticis
:
constantium. Narasi quis sic dicat,si cum homoest,
animal est, cum sit animatum, corpusest,non fecit
eam propositionem quae ex duabus conditionalibus
constat.Nequeenim idcircoquod animatumest,ani-
mal est,quia qui homo est, animal est.nec conditio
D sequitur condilionem ;sedsiea3 separes, perseque
pronuntieSjUtraquehabe: in terminorum consequen-
tia necessilatem.Nara et qui horao est aniraal est,et
quod aniraatura est corpus est,et per se istas propo-
sitionesvera;sunt,necconditionejiinguntur.Utigitur
singulariuPin;ituraclarescat.deunaquaquee5tdisse-
rendum.Primaigitur propositiotalis essedebet,ut si
sit tipositura,ft terrainus non continuo subsequatur,
itemquesi cponatur,non necessesit rfterminumcfin-
sequi,sed posiloquidematermino,tcrminumc,posi-
tovero /),tcrminumrfpssencccssesit.Tuncenimeve-
niet ut si,posilo r/, fueril/', necesse sit c posilo sub-
sequi d, ut si sint termini a horao,6 medicus, c ani-
869 DE SYLLOQISMO HYPOTHETICO. 870

matum, d arlifox. Poaito enim hominenon neces80, A sunt,uta quidem praeter fteesepossit, c vcro neque
est uLmedicuasit, etcum sit animuturn, non nocesse cum d ne lue cum o esse possit,^ etiam
simul cum c
est ut artilex sit. At si homo sit, necosso est ut sit cssenon possit,ilanamqueeveait ut si,posito aesse,
aniraatum, ot si medicu8 est, necesse est ut arlifex b denegetur,negato c termino,dsequatur,utsi «qui-

sit. IIoc ilaquo posito, eveniet ut si cum hoino sit, dem sitaniinatum,6sanum,c inanimatum.(/a3grum.
meilicusest, cum sit animatum, Socunda sitarlifex. Animatumquidem prajter sanilatemetessectnon ese
propnsitio ilacssc dehet, ut a atque b, item catque polest.Inanimatum voro noque cumanimato neque
(/ prffiter so esse possint, scd a prasler c esse non cura ajgro convenire polesl. Quo lil ul si cura ani-
possit, b aulem iitquo (/ simul esse non possint. malum esl, sanura non est^cura non sit inaniraa-
Tunc enim eveniet ut si posito a termino, b fue- lum,a3^'rum sil.Iiera ociava propositio his lerminis
rit conseoulum, posito c non esse d necessesit, ul copulanda est, ul «quidera prajter b terminum et
si sit a homo, b niger, unimuturn, (/album homo
6*
; esseelnonesse possit,^^ vero nequecura aneciuecura
nami|uo prajter nigrum, et animatum pra^ler album d esse possit,sed d prajter b esso non possit. Hoc
et esse et non esse potest, homo vero praeler anima- enini paclo eveniet ul si a po3ito,ftdenegetur,dene-
tum nigrumautcumalboesse non possit,evenitque gatoclerraino,d terrainusnonsit,uts: yit aniraatura,
ut sicumsithomo.nigor e8t,cum sitanimatumnon r» b artifex,c inaniraatum, d racdicu?. Aniraatuni enim
sitalbus.Ilemtertiaeproposilionistalesterminosesse elnon esse potcst. Inani-
praeler arlificium el esse
oportebit, ut a pnieter b esse possit, c vero vel eum uiatum vero nequecnm aniraalo,nequecum medico
a vpl cum d esse non possil, quocirca evenit ut si conveait. Medicus vero pra^ter artilicium esse non
posito u termino fuerit b, negato c termino d esse potost,undeevenit ulsi cura animatura est, non sit
necesse sit, ut sit a quidem animatum, h medicus, artifex, cum non sit inanimatura,non sit raedicus.
c inanimatum,rfartifex,animatum enim prasterme- Nona propositio fiet,si a quidemalquefi simul esse
dicum esse polest, inanimatum veroneque cumani- non possintjC vero possit esssepraeter (/, cura a vero
malo nequecum artifici jungi poiest itaque si cum ; esse non possit.Tunc enim eveniet ut si a denegato,
animatum est, medicus est, cum inanimatum non b esse consequilur, c posito, d sequatur, ut si sita
sit, artifex est. Quarta propositio his terminiscon- quidera inuniraatum, b medicus,c animalum.darti-
texenda est, ut a quidem cura b termino, c autera fox.lnanimatum quippe medicus esse non potest,
cum d vel esse vel non esse possit. Neque vero a animatura vero potest non esse artifex, inarainatu.Ti
cum c, neque b cum d, ullo modo esse possibile sit, veroutqueanimatU!U simulesse non potest. Quo fit
Tunc enim evenit ut si a posito, b subsequatur, c ut si cum non est inanimatum,medicus sit, cum sit
negato, negetur etiararf, ut si sita homo, b, niger c animatum sit artifex.Decimam propositionera tales
inanimatum,rfalbum,homo quidem proeter nigrum, ^ termini copulabunt,ut a quidem prster b, at vero
inanimatum vero preeter album et esseet non esse c praeter d esse possit, sed a cum c, et b cum d esse
polest; neque tamen homocum inanimato, neque non possit, ita enira proveniet ut si negato a esse,
nigrum cum aibo esse possibile est si tamen cum b con3equatur,posilo c lermino,a! non esse necesse
;

homo sit, niger est, sequitur ut cum non sit inani-
matum, non sit albuna. Quinlfe propositionis hcec
merabra sunt, ut a praster /;, et c prseterrf esse et
non esse possint, sed a preeter c esse non possit, h
atque(inunquara3imulessepossint,itautsialterum
non sit, alterum esse necesse sit, tunc enimeveniet
ut si a posito b negetur, c posito d subsequatur, ut
si sit o quidem homo, 6 a3irer, c animatum, rfsanus,
homo quidem praeler ajgritudinem, animatum vero
praeter sanitatem etesse et non esse potest sed si
sil, ul si a inaminatum, b iiigrum, c aniraalura,
d album.Inanimatum quippepraeternigrum,et ani-
matura praeter album et esse et non esse possunt.
Sed inanimatum cum animato,et nigrum cum albo
simulesse non possunl.Sedsi negatum fuerit inani-
matum et conseculura sit nigrum, posito animato
album esse negabitur.Ilem undeciraa propositio ea
sit, ul ueque a cum 6,neque c cura d, simul esse
possil,a vero sine c, et b sine b esse non possil, ita
enira si cum a sit negatum, b sequalur,cum a nega-
;

homo sit, animatum esse necesse est, et si non sit bitur,(i esse necesse est,ut si sit a inanimatum,
a;ger, sanura esse necesse est itaque fiet ut si cum rv b medicus,c invitale,
:
arlifex,inanimatum quidem (/

homo sit, non sit ?eger, cum sit animatum, sit medicus esse non potest, quocirca ne invitale qui-
sanus sexta propositio hos terminos haftcre deside- dem artifex sed quod inanimatum est, non poiest :

rat, ut a prieter b, et c pr£eter rf et esse et non esse non esse invitale,ilemquequi medicus est non po-
possit. Idoni vero « praeter c, etd prster b, esse non test non esseartifex. Si igiturinanimatum negetur
possii. Tunc enim eveniet ut si a posito non est b, et medicum esse consequatur, cura negabitur esse
posito c non sit d, ut si sit a homo, b artifex, c ani- invitale,artifex esse consequitur.Duodecima propo-
matum, d medicus.homoquidem praeter artificium, sitio est quara talibus terrainis constare oportebit,ut
et animatumvero prajtermedicinamesse etnon esse a quidem pra^ter, 6, at vero c praster rf vel esse vel
potest, neque vero horao praeter animatura, neque non esse possit/avero sine c, el b cura d esse non
medicus prajf.erartificium esse potest. Quofit ut si possint, ita enim cadet ut si a negato, b sequatur,
cum homo cst, artifex non est, cum sit animatum, c negato, (/etiam negelur,ut si fuerita inanimatum,
non sit medicus. Septimae propositionis hi terraini b album,c invitale, anigrum, iranimatum quidem
871 AN. MANL. SEV. BOETII 872

prseteralbum,invitaleautem praeternigrum velesse ^ bus constet, idcirco quia prior cnnditio noneslse-
vel non esse potest.Si lamen inanimatura iiomo sit, cundae causa condilionis, hoc igitur superius pdsi-
et sit album,cum invitale non sit,non erit nigrum. tarum propositionum ratio demonstrat,quemadmo-
Tertia decima propositio his lerminis connectenda dura fit, ut conditionem conditio consequatur. Quae
est,ut a quidem praeter b, at vero c praeter d esse cum ita sint de earura dicendura est syllogismis.
«imul esse
pocsit, a vero atque c, ot b atque, d, ita Fit igitur ex priraa propositione syllogisraus hoc
non possinl, utsi alterumeorura non fuerit alterum raodo : si cuui est a, est b, cura sit c, est d. At-
esse necesse sit, ita namque fiet ut sicum a nega- qui cum sit a, est b, cum igitur sit c, erit d ; vel

tum s\t,b negetur.cum caffirmatum fuerit, daffir- non est d, cum igilur sita, non
ita, at(|ui cum sit c,

metur,ut si sita irrationabile,6 aegrura, c rationa- est b. Posse vero hanc esseassumptionem superius

bile, d sanura.Irrationabile namque prseteraegrum, descriptapropositionumnaturademonstrat. Ilera ex

et rationabiie praetersanitatem esse potest,irraliona- secunda propositione, si cura est a, est b, cura sit c,
bile vero atque rationabile, et aegrura atque sanum non est d. Atqui cum sit a, est b, cum igitur sit c,
siraul esse non possunt; si taraen alterum eorura non non est d vel ita, atqui cum sit c,est d, cum igitur ;

fuerit,allerum esse necesse est,itaque fit ul si irra- sit u, non est b. Ex tola, si cura sit a, est h, cum

tionabili denegaloaegruradenegetur,rationali posilo „ non sitc, est d. Atqui cum sit a est b, cum igitur
sanuraponatur.Quartadeciraapropositiohistexenda non sit c, est d ;vel ita, atquicumnon sitc, nonest
raembris est,ut a quidem pra^ter b,et c praeter rfesse d, cumigitursita, non est t.Item ex quarta,si cum

possint,sed a alque c simul esse non possint, ita ut sit a, est b, cura non sitc, non est d. Sed cum sit a,

curaalterum non fuerit, alterura esse necesse sil, est /;, cura igilur non sil c, non d vel ita, atqui ;

d vero praeter b esse non possit.Fit igitur ut si cum cum non sit c,esl d, cum igitur sit a, non est t. Ex
sil a denegatum,^ denegetur.cum sit c,non sit d, ut quinta propositione fiunt qualuor collectiones, ita
sisil a inaniraatura,^ artifex, c aniraatnm,d mcui- namquetermini proponuntur, ut utrobiquc fiat rata
cus.Inanimaturaquidera praeterartificeraanimatura conclusio hoc modo si cum est a, non est b, cum :

vero praeter medicum esse potest, inanimatum vero sit c,est rf. Atqui cumsita, non esti&, cum igitur, sit

cum animato non convenit, el raedicus ab artifice c, est d ; vel ita, atqui cum sit a, est b, cum igitur
nullo raodo separatur.Fit igilur ul si cum non est sit c, non est d ; vel ita, atqui cum sit c, non est d,
inaniraalum,non sit artifex,cura sil animatura non cum igitur sit a, est b : vel ita, atqui eum sit c, est d,

fiit raedicus. Quinta decima propositio hos terminos cum igitur sit a, non est b. Ex sexta, si cum esla,
habere debel,ut a quidem si non sit, c non esse ne- non est b, cum sit c, non est d. Atqui cum sit a, non
cesse sit, b eorum
vero atque d talia sint, ut altero est b, cum
igitur sit c,nonest d velita, atqui cura ;

negato, alterum eorum esse necesse sit.Ita namque C sit c, non est d. Gura igitur sit a, est b. Ex seplima
fiet ut si cum sit a denegatum b negetur, cura nega- itero fiunt quatuor syilogismi hoc modo, si cum est

bitur f,affirmeturd,ut si sit a quidem irrationale, a, non est b, cura non sit c, est d. Atqui cum est a,

ft sanura, c inaniraatura,dajgrura, irrationale qui- non eslb, cum igitur nonsit c, esid; vel ita, atqui
dera si non sit, nonest inanimatum, sanum etiam oum sit a, est b, cura igitur non sit c, non est d vel ,

atque a?grumsiraul esse non possunt,et qui sanum ita, atqui cum non siic, non esl d, cura igitur sit a,

negaverit fflgrum necesse est affirmet,itemi|ue e di- est b vel ita, atqui cum non sit c, est d, cum igitur
;

verso est igitur ut si negato irrationabili negetur

;
a sit, non est b. Ex oclava propositione, si cum est
sanura,negato inaninialo aegrum ponatur. Sexta de- 0, non est b, cuni non sitc, non est d. Atqui cura sit

cima propositio est quae his terminis constat, ut a a, nonesti&,cum igiturnon sitc,est d ; vel ita, atqui

quidem praeter <;,at vero d praeter b esse non possit, cumnonsitc,estd,cum igitur sitc, est b. liactenus
a vero cum b, et c cu.m d, essc nullo modo queant. quidem ex hujusmodi propositionibus, quce a esse
Evenitigitur ut si a quidem negato,negabilur 6,de- proponebant, atqucilacffiteros terminos affirmando
negatoclerminusdabnuatur,utsi sitaananimatum, negandoquevariabant, ostendimus quifierent syllo-
i artifex, c invitale, d raedicus ; inaniraatura igitur gismi.Nunc ex his proposilionibus quinam syllojri-

praeter invitaleelmedicus praeterartificeraesse non j) srai fiantdicendumest,quaeitaca?teros terrainos va-

potest,inanimatum vero cura artifice et invitale cum riant,ut a quidera non esse proponant.Exnona enim
modico essenon poterit.Si igitur, negatoinanimato propo-itione ita, si cum non est a,
fit syllogismus
negetur artifex, negato invitali nej,'etur medicus. est b. cum sit c, est d. Atqui cura non sil a, est b,

Atque haec quidem ratio propositionura,quarum su- cura igitur sit, c, est d vel ila, atqui cum sit c, non
;

perius exempla descripsimus,idcirco intelligatur as- est d, cum non sit a, non est b, Item ex
igitur

sumpla,ut earura natura claresceret, non quo aliler decima, si cum non est a, est b, cum sit c, nonest
inesse termini esse non possint. Nam, ut superius d. Atqui cum non est a, est b, cum igitur c, non

dictura est, non sufficitquolibet raodo jungere ter- est rf; vel ita, atqui cum sit c, est d, cum igitur non
minos,ut exduabus
fiant hypothetica; propositiones sit a, non est b. Ex undecima, si cum non est a. est

conditionalibus conjugataj.Non enim si quis dicat, b, cura non sil c, esl d. Atqui cura non sit a, est b,

si cum homo est, animal est, cum dies est, lucet, cum igitur non sit c, est d; vel ita, at cum non sit
talem fecerit propositionem qua) duabus conditioni- c, non est d, cura igitur non sit a, non est b. Ex
873 DE SYLLOGISMO HYPOTHETICO. 874

duoJccima, si cum non sit a, est b, cum non sit c, \ c, est d, cum igitur non sit, o, est c
non vel ita, ;

non est </,atqui cum non 3ita,est b, cum ii^Mtur non at:)ui cum non sit c.esl </,cum igitur non sit a, non
sit c, non est d-,vel ita, atqui cum non sit c, est d, esl b. Ex sextadecima proposiUone;si cum non sit

cum igiturnon sit «, non est b. E.x tertia deciiua, a.non est b, cum non c, non est d. Atqui cum non
qua; ijuatuor colligit syllogismos hoc modo ; si cum sit a, non cst b, cum igitur r.on sit c, non est d\ vel

non est a, non est b, cum sil c, est d. Atqui cum it atqui cum non sit c, est d. Cura igitur non sit a,
i

non sit a, non est b, cum sit c, estd; vel ita, atqui est /;.Ex quibus omnibus quadraginlaconclusiones
cum nonsit a,est b, cum igilur c, non est d ;
vel fiunt.8edecim quidem assumpta prima conditiono,
ila.atqui cun^i sit c, est (i,cum igiturnon sit a, non ilautin prima propositione est posita.Sedecim vero
est fc; vel ila,atquicum cum igitur
sit c, non est d, assumpta secunda conditionecontrario modo atque
non sit ti, est fe.Itcm e.K quarta decima, si cum non in propositione est collocata. Octo vero ex quinta,
est a, non est b, cum sit c, non est d. Atqui cum septima,tertia decima et quinta decima propositio-
noii est a,non est b,c\im igitur sit c, non estf/; vel nibus fiunt assumptisprimisquidem condilioriibus
ita,alquicum sit c,est d,cum igitur nonsit a, est b. contrario modo,alquein propositioneproferebantur
Quinta decima rursusquatuor coUigit syllogismos. secundis verocondilionibuseodem modoassumptis,
hoc modo si cum non est a,non est 6, cura non sit
:
^ ut in propositione fuerant collocatffl.Ut iyitur om-
c, est d.Atqui cum non 3ita,non est &, cum igitur nium propositionuraconclusionumque ratio clares-
non sit e, est d\ vel ita, atqui cum non sit a, est b, cat,oinncs hujusmodi enuntiationes cum propriia
cum igitur non sit c,estd;vel ita, cum non sit
atqui proposuimus exemplis.
Si cum sit a homo, est b medicus, cum sit c animatum, est d artifex.
Si cum sit a homo, est b niger, cura sit c animatus, non est d albus.
Si cum sit a animatum, est b medicus, cum non sit c inanimatum, est d artifex.
Si cum sit ahomo, est 6 niger, cum non sit c inaniraatus, non est d albus.
Si cum sit a homo, non est b aeger, cum sit c animatus, est d sanus.
Si cum sit a homo, non est b artifex, cum sit c animatus,non est d medicus.
Si cum sit a animai, non est b sanus, cum non sit c inanimatum, est d aegrum.
Si cum sit a animatum, noa est b artifex, cum non sit c inauimatum, non est d medicus.
Si cum non sit a inanimatum, est 6 medicus, cura sit c animatura, est d artifex.
Si cum non sit a inanimatum, est b niger, cura sit c inanimatum, non esl d album.
Si cum non sit a inanimatum, est b medicus, cum non sit c invitale, est d artifex.
Si cum non sit a inanimatum, est h album, cura sit c invitale, non est d nigrum.
Si cum non sit a irrationale, non est aegrum, cum sit c rationale, est d sanum.
/;

Si cum non sit a inanimatum, non est b artiCex, cum sit c animatum, non est d medicus.
Si cum non sit a irrationale, non est b sanum, cum non sit c inanimaturo, est d aegrum.
Si cura non sit a inanimatum, non est b artifex, cum non sit c invitale, non est d modicus.

Ac dehis quidem qui per connexionem fiunthaec C iri contrariis medietatecarentibus, similisqueest ei
dicta sint. Hi vero qui in disjunctione sunt posili propositioni quae dicit : si non est a, est b. Quae
illis videntur adjuncti,eorumque modos formasque enim proponit aut est a, aut est b, id inlelligit,
suscipiunt,quos superius in connexione positos ex nequesiraulutraequeesse posse,et si unum non fue-
his propositionibus fieri diximus quae duabus sim- rit,consequi ut sit alterum. Itaque non sit a, erit
si

plicibusjungerer.tur.Siigiturindisjunctionepropo- /?,sed hsec una est earum propositionum quas in his

sitarum propositionum adcausarum similitudinem
monstravero quae in connexione positae ex simpli-
cibuscopulatae sunt, quot modi.qualescunque con-
clusiones sunt in unaquaque illarum, quae per con-
nexionemfiunt propositionum, totetiam in his esse
necesse est quae per disjunctionem pronuntiatae
eamdemvimconnexionis habere monstratur. Qua-
tuor igitur superius differentias per connexionem
enuntiatarum propositionum esse diximus, si ex
simplicibuspropositionibus copularentur,hocmodo
eI est a, est b\ si non
a non est /?; si non est a,est 6. Per disjunctionem
quoque propositiones quatuor tenent differentias
hoc modo aut est a, aut est b: aut non est a,
:
aut non est i;aut est a, aut non est b; aut non est
a,aut est b. Quarum quidem ea quae prima est et
quaj per connexionem fiunt superius numeraviraus.
Quicunqueigitursyllogismiineapropositionefiunt,
quae est.si non est a, est b, hi etiara in ea faciendi
sunt quae per disjunctionem propouetur, ut cum
dicimus,aut est a, aut est /^ Fiunt igitur in supe-
riore quatuor raodis.Quamlibetenim partem propo-
sitionis assumpseris, sive praecedentem, sive etiam
consequentem,sive negativo modo,sive affirmativo,
faciet syllogismum.Nam si haec propositio sit,si non
est a, est b, sive non sit n, erit b; sive sit a,non erit
jj
est a, non est 6; si est b; sive non sit />, erit a; sive sit b, non erit a. In
propositione quoque disjunctiva idem est. Nam cum
dicitur,aut est a,aut est />,siquidem a fuerit, b non
erit;quod si a non fuerit, erit b; et si b non sit, erit
a;si ^non fuerit,non erit ald quoque tali declara-
tur exerapIo;nam si sit propositio,aut aeger est, aut

proponit,aut est a,aut est b.ln his tantum dici po- sanus,quidquid borum in assumptione assuraptum
test inquibusalterumeorumessenecesse est, velut fuerit,vel negatum,altera pars vel affirraabitur, vel

Patuol. LXIV. 28
875 AN. MANL. 8BV. BOETII 876

negabiturhocmodo:Nam si sanus est,none8t a3ger: A nihil estnecessarium.Id veroin his terminis appro-

si non est sanu3,est aegerjsi asger est.non est sanus; babimur, si quis ita proponat, aut animal est, aut
si non ceger est, est sanus. Item ea propositio dis- non homo, si igilur animal non sit, non erit homo ;

junctiva quae proponit, aut a non est, aut b non si homo sit, animal est sive autern aniraal sit, non
;

est, fit quidem de his quoe quolibet modo simul necesse estesse hominem, sive homo non sit, noa
esse non possunt, etiamsi non alterum eorum necesse est animal interire.Ea vero propositio qu®
essenecesse sit,similisque est si propositioni con- dicit,aut non eat a, aut est b, in his qua; adhae-
nexa? per quam ita proponitur, si est a, non est b. rent proponi potest,el a minoribus ad majora con-
QucB enim sic enimtiat,aut non est tt,aut non est b, tendi, et es!, similis ei propositioni connexae qudB
id nimirum quod si a sit, b esse non possit,
sentit, dicit : si est a, est b. Nam cum itaquis enuntiet,si«
id ita probabitur.Gum enim proponitur hoc modo, qtiidem assumaturesse a,statim consequitur ut sitft.
aut non est a, aut non est 6,cum si assumaturesse Sed inhacpropositionesiquidemaffirmareturessea,
a,non erit i. Quocirca ei propositioni connexas si- sequebatur ut esset />. Quod si negaretur b, seque-
milis est quae ita enuntiat, si sit a, non esse b. In batur ut non esset a.Sive autem negaretur o, aive
hac vero propositione, duas tantum complexiones aflirmaretur t,nihil necessarium videbituraccidere.
syllogismos procreabant.Nam si esset a, non erat b n Et in ea igiturpropositione disjuncta,qua8 dicit, aut
et si esset b, non erat a. Si cum non
non esset a, non est a,aui. est ^,siquidem fuerit a, erit 6; si non
necesse erat esse vel non esse b. Sive autem non fuerit b, non eritaSive autem non sit a, sive sit b,

esset 6, non necesseerat esse vel non esse a. Quo- puUa hoc declaratur
est necessitas syllogismi,ut in
clrca et in disjunctiva propositicnes totidem syllo- exemp]o,aut non est homo,aut animalest.Si igilur
gismos esse necesse e^t, totidem vero in collectibi- asRumamus,Htquiest homo,erit animal.Si negemus
les complexiones; nam cum ita proponitur,aut non esscanimal,non erit homo si autem hominem ne- ;

estn,aut non est non erit b:

h, ita dicilur, si sit a, gemus,vel animal affirmemus.nihil necessariumca-
et si sit a,non erit b. Sive autem non sit a, non ne- det. Quocircu ex his quag superius dicta punt decla-

ccsse erit esse vel non esse b. Sive non sit b, non ratur quot disjuncfarum propositionum syllogismi
necesse erit csse vel non esse a,velut in his apparet sint, vel quibus ab his quae connexae sunt differen-
exemplis. Si enim quis dicat, aul non est album, tiis segregentur.Quaeenira connexae sunt quamdam

aut non est nigrum, sed assumat,atqui est album, in eo quod est esse vel non esse consequentiara
non eril nigrum; vel rursus, atqui est nigrum,non monstrant; quae vero per disjunctionem proponun •

erit album. Sive album non esse assumpserit, non tur ita sunt,ut sibimet consentire non possint. In-
necesse eril esse vel non esse nigrum; sive nigrum venias quoque perconnexionem propositiones,quae
non esse assumpserit, ut si vel non sit album,nul- G id intelligi volunt,uta se nequeant separari,ut cum
lam facietnecessitatera.Itemea propositio per quam ita proponimus,si est a, est 6.1d nimirum haec pro-
ita proponitur, aut est a.aut non est i&,dicitur qui- positiointelligit,quodsi esse potuerit a,3tatim con-
dem de sibimct adhaerentibus proponiturque in his sequilur ut sit etiam b. Nulla vero earura quae in
propositionibus qu.Te de majoribus ad rainora ten- disjunctione sunt ita proponitur, ut siraul esse vi-
dunt, similisque estei propositioni connexs quae deantur. Cum enim dicimus,aut est a.aut b esl,aut
a, non est A.Nam si quis dicit,
enuntiat,si noti est eaadem propositiones quolibet alio modo variamu?,
aut est a, aut non b, si assumat, atqui non est a, id aut conjuncto quas disjunctiva ponitur, sentit si-
modis omnibus non erit b. Si igitur non sit a, non mul eas cum lateearum pateat
esse non posse. Et
erit b. Id enim haec disjunctio pra^mittebat, in hac nunc de eisdem pauca subjunxi-
differentia,idcirco
vero siquidem o negaretur,vel affirmareturfi^fiebat mu8, quoniam totidem syllogismos fieri dicebamus
aliquis syllogismus.Sive autem a afflrmaretur^sivefi in his propositionibua quae per disjunclionem fle-

negaretur,nulla eratin conclusione necessitas:idem rent quot etiam fuerunt in connexis. Et quoniam
provenit in disjunctiva. Nam cum proponitur, aut de omnibus qui quoquo modo possint fieri hypolhe-
esta, aut noniest 6, siquidem non sil a,non erit b. ticis syllogismis sufficlenter dictum est. Hic operis
Si vero sit b, erit a: quod si sit a, vel non sit b, longitudinem terminemus.

LIBER DE DIVISIONE.
Quam magnos studiosis afferat fructus scientia D probatus,et inlibri Platonis.qui Sophisles inscribi-

dividendi,quaTnqueapud peripateticamdisciplinam, tur,commcntariis a Porphyrio repetitus, ct ab eo-

semper hacc fuerit in honore nolitia,docct et Andro- dem per hanc,introduclionis laudata in Categoriaa
nici, diligentissimi senis, de divisione liber edilus, utilitas.Dicit enim fore nccessarium generi3,epeciei
et hic idem a Plotino gravissimo philosopho com- differenticB proprii, accidentiaque peritiam, cum
 877 LIBBR DK DIVI8I0NE. 878

propter alia rauUa,lum proplcr ulilitatcm qnyeesl A. lur.Bed hujus divisionigduplexmodueest.Autenlra

maximapurtiendi.QuarequoniammttximususiiBCst unum noraen rauUa gigni(icat,aut oratio jam nomi-
faciilimaquo doctrina.ego quoque id^sicutpleraquo nibua verbisque corapo8ita;et nomen quidem multa
oiiinia,IlomaRi3auribu3 Iradens.introduntionismo- significat, ut id quod supra proposui. Oratio vero

do,habilaque in eamdemrcm,et competeiitisubtili- multa designat,ut aio te, iEacida,Homano9 vincere

que traclationc,el inoderata brevilute,per3crip8i,ut posso. Et nominis quidem per significationes pro-
ncc anxietas dccisa orationia, el non perlectae sen- prias divisio ajquivocationis parlitio nuncupatur,
mentibus ingeratur;nec putetsu-
tentiffi,legentium orationia veroin significaliones proprius distributio
pervacuaiii lo.|uacitatemharumrerum inexperiens, ambiguilatis discretio est quara GrEeci a;j.(f'.6oXiav
rudis, insolensque novi, audicntiuiu mentcs ha- vocantjita ut nomen multasignificans ajquivocum:
bere ; ncc ulius livor,id (]uod et arduum est natura, oratio vero multa designans amphibola atque am-
et ignotum nostris ; nobis autem magno et labore,et bigua praedicetur.Eorum autem qua? secunduraac-
legentium utilitate digestum^obliquismorsibusob- cidens dividunlur,8Ubjectl in acoidentia divisio eet,
trectationis obfuscet jdeulque potius viani studiis, utcuui diciraus omnium hominura alii sunt nigri,
nunc ignoscendo, nunc etiam comprobando,(iuam alii candidi.alii medii coloris.H.TC enim accidentia
frena bonis artibus 8tringant,dum quidquidnovum sunt horainibus,non horainuin species.et homohis
B
estimpudentiobstinatione repudiant.Quis enim.non subJGctum, non horum gcnus est. Accidentis vcro
videatplurimum ad bonarumartiumvaleredefectura in subjecta sectio evenit,ut est omnium quaj expe-
Bi apud raentes hominum nunquam sit desperatio tuhtur, alia in anima, alia in corporibus sitasunt.
displicendi? Sed hfec hactonus. Nuno divisionis Animas namque atque corpori id quod expetitur
ipsius nomen dividendnm e9t,et secundum unum- accidens.non genus,est,et boni quod in animaetin
quodque vocabulum uninscujusque propositi pro- corpore est situm non sunt hsecspecieSjSed subje-
prietate partesque tradendce sunt. Divisio narnque accidentia divisio est, ut
cta. Accidentis vero in
multis modis dioitur. Est enim diviaio generis in
omnium candidorum, alia suntdura,ut margarita,
species.Est rursus divisiocumtotuinin propriasdi-
alia liquentia,ut lac.Liquornaraqueet albedo atque
viditur partes. EhI alia, cum vox multa significans
durities hicsuntaccidenlia.Sed album in duraalque
in significationespropriasrecipit seotionem. Prceter
liquida scparatura est. Gura ergo sic dicimus.acci-
has tros.estaliadivisioqu.Tjsecundura aocidens fieri
dens, in alia accidentia separamus,sed hujusraodi
dicitur.Hujus autem cst triplex modus,unus cum
divisiovicissira seraperinalterutrapermutalur.Pos-
subjectum in accidentia separamus,alius cum acci-
sumus enira dicere eorura quae dura sunt,alia sunt
dens in subjecta dividimus.tertius cum accidens in
p nigra, alia alba, et rursus eoruni qua? liqulda,alia
accidcntiu secamus hoc ita flt, si utraque eidom
:
sunt alba,alianigra.bed haic rursus conversa
divi-
Bulijeotoinesse videantur.Sed harumomniumexem- diraus eoruin quae sunt nigra, alia sunt hquentia,
p!a subdenda sunt,quatenu3totiushujus divisionis
aiia vero dura. Differt autem hujusmodi divisio ab
ratio elucescat.Genus dividiraus in species cumdi-
omnibus quae supra dictee sunt.Nam nequesignifi-
ciraus animaliura aliu ratlonalia, alia irrationalia;
cationera partiri possuraus in voccs, cum vox in
rationalium alia mortalia, immortalia. Vel cum
pruprias signilicaliones discernatur. Nec partes in
dicimus colorum alia alba, alia nigra, alia media.
totura dividuntur,quaravi8 totura separetur in par-
Oportet autem omncm iivisionem generis in spe-
tes, nec speciessecantur in genera, licet genus in
cies, autin duas fieri parte3,aut in plures.Sed ne-
speciea dividatur. Quod vero superius dictum est
que infinila? species esse generispossunt,nec rainus
hanc divisionem ita (ieri, si utraque contingerent
duabus. Hoc autem cur eveniat, posterius demon
eideminessesubjecto,si attentiusperspicitur liquet.
standum est. Totumin pnrtes divididur quotiesin
Nam cum dicimus eorum quae dura sunt aliaesse
ea ex quibus est corapositum unuraquodque resol-
alba, alia nigra,ut lapig atque ebenus,raanifestum
vimus, ut cum dico, domus aliud esse tectum,
est ebenoutraque inesse et duritiem ct nigredinem.
alind paries,aliudfundamnntum,el hominem con-
jungi anima et corpore.Gumque hominis dicimus n In caeteris quoqueiddiligenslector inveniet.Quibus
partes esse Catonem, Virgilium, Ciceronem et sin- autera sumraaoperatio veritalis inquiritur,his prius

gulos qui cura particulares sint, vira tamen totius intelligendum eat quae sit horum oranium simul

horainis jungunt atqiic componunt.Neque enim ho- proprietas,quibusque inter se sigillatim differentiia
mo genus, necsinguli homines species, sed partes segregentur. Omnis enim vocis et generis et totius
quibus totushomo conjungitur. Vocis autera iiisi- divisio, secundura se divisio nuncupatur. Reliquae

gnificationi^s proprias divisio

fit, quoties una vox vero tres in accidentis distribulione ponuntur. Se-
multasignificans aperitur.etejua pluralitas signifi- cundum se autera divisionis hujusraodi differentia
cationis ostenditur.ut cum dico canis quod est no- est. Differt enim divisio generia a vocis divisione,

men,et hunc quadrupcdemlatrabilemque designat, quod vox quidem in proprias significationeB separa-
etcoelestura quid adOrionis [ledern morbiduinraicat, tur. Genus vero non in significationes.sed inquas-
Est quoquealius marinu9canis,qui in immoderatam dam a sequodammodoprocreationesdipjungitur,et
corporis magnitudinemcrescetis,ca;ruleu3 appella- genus semper speciei proprife totum est,ut univer-

K
879 AN. MANL. SEV. BOETII 880

salins in natura. yEquivocatio vero universalior si- A. falso, fortasse enim idem sunt partes hujusmodi
gnificata re dicitur totuir in voce,non etia-ntolum substantia, non etiam quanlitate. Restat autera vo-
in natura. Illo quoque modo a vocis distributione ciset totiusdistributionis differentiasdare.DifTerunt
dividitur.quod nihilhabentcommune praeter solura aulem quod tolum quidem constat partibus, vox
nomen quae siib ea voce sunt.Qusevero sub genere vero non constat ex his quae significat;et fit totius
collocantur,etnomen generis etdiffinitionemsusci- divisio quidera in partes,vocisautemnon fitinpar-
piunt.Amplius quoquenoneademapud omnesvocis tes, sed in eas res quas ipsa vox sienificat:undefit
est distributio. Quod enim apud nos dicitur canis, ut sublata parte una totum pereat, sublata unare
cum ejus multae significationes in lingua Romana quam vox significat raulta designans,vox illa per-
sint,simpliciterfortasse praedicaturin barbara;cura maneat.Nunc ergo quoniam secundum se divisio-
ea qufe apud nos uno nominenuncupantur,illiplu- nis differentiae dictae sunt, generis distribulio per-
ribus fortasse significent nominibus.Generis apud tractetur.Priraum quid genus sil diffiniendum est.
omnes eadem divisio distributioque permanet.Unde Genusest quod praedicaturde pluribusspecie diffe-
flt ut vocis quidem divisioad positionem consuetu- rentibus in eo quod est.species vero est quamsub
dinemque pertineat,generis vero ad naturam.Nam genere collocamus. Differentia, quia aliud ab alio
quod apud omnes idem est, naturae esl.Gonsuetu- D distare proponimus.Etesl quidemgenus quod inter-
dinis vero est, quod apud aliquos permutatur.Et roganti quid quseque res sit convenit responderi,
hae quidem suntdilTerentiaegeneris,distributioniset differcntia quae ad qualispercunctationem rectissi-
vocis. Generis quoque sectio a totius distributione me respondetur. Nam cum quis interrogat,quid est
sejungitur.quod totius divisio secundum quantita- homo ?recte animal.Qualis est homo ? convenienter
tem fit.Partesenim totarasubstantiamconjungentes rationalia respondetur.Dividitur aulem genus alias
actu, aut ratione animi et cogitatione separantur. in species, alias in differentias, si species quibus
Generis vero distributio qualitate perficitur. Nam oportet genus dividi norainibus carent,ut cumdico
cum hominem sub animali locavero,tunc qualitpte aniraalium alia rationaliasunt,alia irrationalia.Ra-
divisio facta est. Quale namque animal est homo, tionaleet irrationale differentiae sunt.Sed quoniam
idcirco quoniam qualitate forraatur.Unde qualesit speciei hujus quaeestanimalrationalenomen unum
animal homorespondens,autrationale respondebit, non est,idcirco pro speciedifferentiam ponimus,eam-
aut certe mortale.Amplius genus omne naturaliter quesuperiorigenericopularaus,omnisenimdifferen-
prius est propriis speciebus,lotura autera propriis tia in proprium genus veniens speciem facit.Unde
partibus posterius est. Partes quae totum jungunt fit ut quaedam materia genus sit,forma differentia.
compositisuiperfectionem aliasnaturatantum,alias Cura autem propriis nominibus species appellatur,
ratione quoquetemporis antecedunt.Unde fit utge- ^ non in differentias, sed in species fitrecta generis
nus in posteriora, totum vero in priora solvamus. divisio, unde est ut ex pluribus terminis diffinilio
Hinc quoqueillud veredicitur,si genusinterimatur, colligatur. Sienim omnes species suis nominibus
statim species deperire. Si species interempta sit, appellarentur,ex duobus solis terminis omnis fieret
non pcremptum genus in naturaconsistere.Contra ditfinitio, ut cum dico, Quid est homo? quid mihi
evenit in toto. Nam si pars totius perit, totum non necesse esset dicere animal rationale raorlale, si
erii, cujus pars una sit interempta. Sed si totum animalrationale esset proprio nominenuncupaturn,
pereat,partes remanent distributae,ut si de integra cum reliqua quoque differentia,id est mortali,jun-
dorao quis abstulerit tectura,totum quod ante fuit ctum diffinitionem hominis verissima ralioneelin-
interrupit. Sedperempto tecto, parietes et funda- tegra conclusione perficeret?Nunc autem ad dilfini-
mentaconst;\bunt.Ampliusquoquegenusspeciebus tiones integras .specierum divisio nccessaria est,ct
niateria est.Nam sicut ses accepta forma transitin forte ineodemdivisionis diffinitionisqueratio versa-
statuam,ita genus accepta differentia transit inspe- tur.Nam divisionibus junctis una componitur diffi-
ciein. mulliludo materia est,
Totius vero partiura nitio.Sed quoniam alia sunt aBquivocii,aliaunivoca,
forma vero earumdem partium compositio. Nam et quae suntunivoca, ipsa in generum suscipimus
sicut species px genereconstat et differentia.ita to- D secliones, quae vero sunt ajquivoca, in his divisio
tum constat ex partibu9,unde fit ut totuin ab una- sola significationis est,videndum prius est quid sit
quaque parteEua,partium ipsacompositionedifferat, jequivocum,quid univocum,ne cum ista fefellerint,
species vcro a gcncre.difTerentiaeconjunctione.Am- aequivocum nomen quasi in species,ita in significa-
plius quoque species idem semper quod genusest, tivas resolvamus.unde fit ut rursus ad divisionera
ut homo idem est quod animal, et virtus idem est necessaria sit dilfinitio.Quid enim sit aequivocum.
quod habitus.Pars vero non semper idem est quod quid univocum dilfinitionc colligimus.Sunt autem
totum.Ncque enim idem cstmanus quod homo,nec differentiae aliae per se.aliae vero per accidens;et ha-
idcra paries quoddomus.Et inhis (|uidera quajdis- rum aliae sunt consequenlcsstatira,aIiae relinquen-
similes partes habent.hoc clarum est. Sed non eo- tes etatim. Relinquentes hujusmodi sunt, ut dor-
dem modo in his qus similes, ut in aeris virgula, mire, sedere, stare, vigilare ; conscquentes vero.ul
cujuspartes quia sunt continuae, ejusdem sunt
et capilli crigpi, si non admissi sunt calamistro, et
aeri3,vidcntur idem esse partes quod lotum est, sed glauci oculi, si non sint quadam extrinsecus debili-
881 LIBER DB DIVISIONE. 882

late turl.ati.Sedhaeciidgenerisdivisioncrasumenda A gationem, ut Socrales vivit, Socrates non vivit.

non sunt. Neque ad dilTinitiones sunt coaimoda, Quarta secundum relationem,ut pater,rilius,domi-
omneenim quod ad divisionem generis aplum est, nuSjServus.Secundum quasigilur harum oppositio-
idem ad dilfinitiones rectissime congregamus.Illa num quatuor divisio generis sit,rcctissima ratione
vero quae per se sunt sola ad divisionem generis monstrandumest.Manifestumestenimet oppositio-
apta sunt.Haec enim informant et perficiunt unius- nes esse quatuor,et genera etspecies per opposita
cujusque substantiam, ut hominis rationabilitas et scparari.Nunc ergodicendum est secundum quam
mortalitiis. Sed has quemadmodum probare possi- oppositionem harum quatuor vel quemadmodum
mus,utrumexeosintgenere statim reiinquentium, speciesa gencredisjungi convoniat,ct prima quidem
anconsequentium,an in substantia permanentium, sit contradictionis oppositio.Vocoautem contradic-
hocmodo est videndum. Nequeenim sufficit scire tionis oppositionem quae affirmatione et negalione
quas indivisione sumamu3,nisiillud quoquecogni- proponitur.In hac igitur negatioper senullamspe-
tum sit.quemadmodum easdemipsasquaesumendas cicm facit. Nam cum dico,homo,vel equus, vel ali-
sunl et quoerejiciendae rectissime cognoscamus.Vi- quid hujusmodi.species sunt.Quidquid aulemquis
dendum ergo primum est utrum proposiladifTerentia negatione non declarat. Non
protulerit speciem
omni pcssit et semper inesse subjecto;quod si ipsa n enim esse hominem, species omnis enim spe
est ;

vel actu vel ratione sejungitur, haec a divisione cies constituit esse.Negatio vero quidquid proponit

generis separanda est. Si enim saepe et actu et ra-
tione sejunguntur, ex eo sunt genere quae statira
relinquunt,ut sedere quod 1'requcnlius quidem so
paratur,et actu ipso a subjecto dividitur.Quae vero
ratione sola a subjecto dividuntur, ea sunt conse-
quentium difTerentiarum, ut glaucis oculis esse a
subjecto ratione sejungimus, ut cum dico,est ani-
mal luminibus glaucis,utquilibethomo;quod sihic
non essethujusmodi,non eum res aliquaessehomi-
ab eo quod est esse disjungit, ut cum dico, homo,
quasisit quiddam locutus sum .Cum verononhomo,
- substantiam hominis negatione destruxi.Sic igitur
per se caret divisiogeneris in species negatione.
Necesse est autem saepespeciem negatione compo-
nere,cumeaquamsimplicinominespeciemvolumus
assignare nuUo vocabulo nuncupalur,ut cum dico,
impariunu numerorum alii primi,ut tres, qninque,
septem ; non primi, ut novem :et rursus figura-
alii

nem prohiberet.Aliud rursusestquod ratione sepa- rum aliae sunt rectissiraae.et coiorum alii suntalbi,
rari non possit quod si separatum sit,species inte- alii nigri, alii nec albi, nec nigri. Ergo quando no-

riuiatur, ut cum dicimus inesse homini ut solus men unum speciebus positum non est,eas negatione
numerare possit, vel geometriam discere quod si ;
proferre necesse est.Hoc igitur cogit interdumne-
haec possibilitas ab homine sejungitur, homo ipse cessitas,non natura.ldeoque quoties negatione faci-
non permanet.Sed hae nonstatimearum differentia- C mus sectionera, prius aut affirmatio, aut simplex
rum sunt quas in substantia insunt. Nam non id- dicendum est nonem, ut est numerorum, alii sunt
circo homo est, quoniam haec facere potest, sed primi,alii nonprimi.Nam siprius negatio dicta sit,
quoniam rationalis est, atque mortalis. Hae igitur tardior fit ejus rei quam proponimus, intellectus.
differentiae per quas species consistit, ipsae et in Nam cum primura dicis esse aliquos primos nume-
diflinitione speciei, ut hominis, et in generis ejus ros,cum quales sint primi exemplo vel diffinitione
divisione, quod continet speciem, ut ipsum homi- docucis, quales nen sint primi,mox auditor intel-
nem,collocantur;et universaliterdicendumest,quae- ligit. Sin vero econtrario feceris, aut neutrum su-

cunque differentiae hujusmodi sunt, ut non modo bito, aut tardius utrumque cognosces. Divisio vero
prceter has specieg esse nonpossil.sedper eassolas quae propter apertissimam generis naturara reperta
sit, hae vel in divisione generis,vel in speciei diffi- esl, debet potius ad intelligibiliora deducere.Am-
nitione sumendae sunt.Quoniam vero quaedam sunt plius quoque prior est affirmatio, posterior vero
qua3 differunt, quce contra se in divisionibus poni negatio.Quod aulem primum est, in divisione quo-
non debent,ut in animali rationale et bipes, nuUus que primitus oportet ordinari. Necesse est quoque
enimdicitanimalium alia sunt rationalia, alia duos semper finita infinitis esse priora, ut aequale inae-
pedes habentia,idcirco quod rationale et bipeslicet Q quali,virtutem viliis.certum incerto,stabileet fixum
differant^nulla tamen aseoppositione sejunguntur. instabili et mutabili. Sed omnia quae aut definita
Constutqufficunqueasealiquaoppositionedifferunl, parte orationis aut affirmatione proferuntur, plus
eas solasdifferentiassutigenere positasgenusipsum finita sunt quam aut nomen cum particulanegativa,
posse disjungere.Sunt autemoppositiones quatuor, aut tota negatio. Quare finito potius quam infinito
aut ut contraria, ut bonura malo ;aut ut habituset est facienda divisio.Sedsi cui per haec quasdam pa-

privatiOjUt visus et caecitas.Quanquara sintetquae-
dam res in quibus discernere ditficullas sit utrum
in contrariis an in privalioneet habitu easoporteat
coUocari, ut suntmotus, quies, sanitas, aegritudo,
vigilatio,somnus, lux,tenebrae. Sed haec alias,nunc
de reliquis oppositionibusdicendum est.Tertia op-
positio est quae est secundum affirmationcm et ne-
retur anxietas autobscuriora sintfortasse quam ipse
desiderat,nihil adme cognitionem facilem pollicen-
tem. Neijue enim rudibus haec totius arti3,sedim-
butiset ulteriore pene loco progressis legenda et
disjenda proponimus. Qui vero hujus operis,i(l est
dialeclici ordosit.cum de ordine peripatetice disci-
plinae mihi dicendum esset,diligenter exposui. Haec
883 AN. MANL. SEV. BOETII 884

quidem dicta suot de oppositione quam afnrmatio A. rentiaecum deest nomenimponat,ut cum dicimus:
et negatio constituit.lllaveroquae secundum habi- Figurarum quaedam sunt trilaterae,aliae sunt aequi-
tura privationemque lit.ipsa quoquesuperiori vide- laterfe, aliae duo latera habentes asqualia, alite tolaa

tur esse consimilis.Negat enim quodammodo priva- inaequales sunt.Trinaigitur divisio ista si proferre-
tio habitum,sed differt.quod semperquidem potest tur, fleret duplex. Figurarum quae sunt trilaterae,

esse negatio, privatio vero non semper, sed tunc alise sunt wquales, aiiaa inaequales.Inaequaliumaliae
quando habere habitum possibile est;hoc vero nos suntduo latera tantum aequa habentes, aliae tria
jam prsedicamenta docuere. Quare forma quaedam inaequalia,id est omnia,et cum dicimus rerumom-
intelligitur esse privatio.Non enim tantum prival, nium,aliasunt bona.alia sunt mala^alia indifferen-
sedetiamcircaseipsam privalum quemquedisponit. tia, quae scilicet neque bona neque mala sunt,etsi
Nequeenim cxcitasoculumsolum privatlumine,sed ita diceretur gemina divisio proveniret.Rerum om-
ipsa quoque secundum se privatum luce disponit; nium alia sunt differentia, alia indifferentia. Diffe-
caecus enim dicitur ad privationem quodammodo rentium alia sunt bona, alia mala. Ita ergo divisio
quasi dispositus et affectus.hoc quoque Aristoletes omnis gemina secaretur,si specicbuset differen-
in
testaturin Physicis.Unde fit utprivationisdifTeren- tiisvocabula non deessent. Quartam vero opposi-
tia ad generis divisionem frequenter utamur.Sed hic tionem diximus, quae est secundum ad aliquid, ut
g
quoque oodem modosicutin contradictione facien- paler, filius, dominus,servus,duplex,medium,sen-
dum est.Prius enim ponendus est habitus qui est sibile,sensus.HaBC igiturnullam hahent substantia-
affirmationiconsimilis,po3t vero privatio qua3 nega-
lem differentiam, qua a se discrepent, imo potius
tioni.Aliquoties tamen privationesquaedam habitus habent hujusmodi cognationem qua ad se invicem
vocabulo proferuntur, ut orbus, caecus, viduus.
referuntur,ac sine se essenon possint.Non estergo
Aliquoties cum particula privationis, ut cum di-
generis in relativas partesfacienda divisio, sed tota
cimus flnitum infinitum, aeqnale inaequale. S?d in hujusmodi sectio a genere separanda est. Neque
his asquale et finitum in divisione ponenda sunt
enira hominis estspecies servus aut dominus, nec
prima, privationes vero secundae.Ac de oppositione
numerimediumautduplum.Cumigiturquatuoraunt
quidem privationis et habitus haec dicta sulficiant. differentiaeopposilionumaffirmationisetnegationis,
Contrariorum vero oppositio dubitatur fortasse an
si non necesse est, seraper tamen relationis reji-
secundum privationem ethabitum esse videatur.ut
cienda est divisio, privationis et habitus, et contra-
album et nigrura, an album quidem privatio nigri
riorum sumendee. Maxime autem contrarietas ia
sit, nigrum vero albi. Sed hsec alias. Nunc autem
differentiis ponenda est,nec non etiam privatio, id-
ita tractandum esltanquam sisitaliud oppositionis
n circo quoniam quiddamcontrahabilumcontrarium
genus, sicut est in pr«dicamentis ab ipso quoque
videtur opponi, ut est finitum et inlinitum. Quan-
Aristotele dispositum.In contrariis autem generum
quam enim privatio sit infinitum, tamen contrarii
multa enimcunclas dillerentias in
divisio est. Fere
iraaginatione formatur.Est quaedamnamque (utdi-
cootrariadeducimus.Sedquoni.ixcontrariorumalia
ctum estjforma. Dignum vero inquisitu est ulrum
sunt rnedio carentia, alia mediata, ita quoquedivi-
in species an indifferentias rectegeneradividantur.
sio facienda est, ut colorum, alia sunt nigra, alia
Diffinitio namque divisionis est generia in species
sunt alba.alia neutra.Fieret autemomnis diffinitio,
proxiraasdistributio.Oportetigitur secundum natu-
omnisque divisio duabusterminis,nisi (utsupradi-
ram divisionis et secundum diffinitionem. Sed hoc
ctuni est)indigentia quae saepeexistit in nomine pro-
hiberet.Quo autem modoutraeque duohus terminis
interdum fiori nequit propter eamquam supra red-
fierent,erit manifestum hoc modo : cum enim dici-
dimus causam.Multi enim speciebus non sunt no-
mus animalium alia ration^ilia sunt, alia irrationa •
mina.Atque Ideo quoniamquajdam sunt prima ge-
lia.animalralionalead houiinis diffinitionem tendit.
nera,quaedam ultima,quaedara media, primum qui-

Sed quoniam animaiis ralionalis unumnomennon dem ut substantia, ulliraura ut animal,mcdiura ut

estiponaraus ei noraen a lilteram.Rursus a lilterae corpus,corpusnamqueanimalis genus est,?ubstan-
tia corporis. Sed quemadmodum neque supersub-
quod est animal rationale, alia nrortalia sunt, alia j)

immortalia. Volentes igitur diflinilionem hominis staniiam quidquaminveniripotest,quodgenerisloce

reddere dicemus, homo est a littera mortalis. Nam valeat collocari, sic neque sub animali,homo nam-
sihominis diffinitio est animal, rationale mortale, quc species, non genus est.Quare antiquior videbi-
animal vero rationale pera litleram significatur, turspeciei divisio, si indigentia ncminum non sit,

idem sentit a mortale tanquam si diceretur animal quod si his omnibus nonabundamus.prima genera
rationale mortale, a enim (ut dictum est) animal usque ad nltima convenit in differeutias separare.
rationale significat.Sicergo a liltera et mortaliduo- Hoc autem hoc modo,ut priraum genus in suas
fit

bus teiminis facta est hominisdiflinitio.Quod si re- differentiasdisgregemus,non in posterioris; et rur-

perirontur in omnibus quoque nomina,duobus ter- sus posterius in suas,sed non in postcrioris.Noque
minis sempertota ficret diffinitio. Divisio quoque, enim eacdemsuntdifferentiae corporisqua? animalis.
nominibus positis,quoniam semper in duostermi- Si quis enim dicat :substantia3 aliud est corporalc,
nos secatur,manifestum est,si quis generi et diffe- aliud incorporale,recte divisionemfecerit, hsenam-
885 LIBBR DE DIVISIONE. 886

(jue differentiffl propriffl substantiaG sunt. Si quis A. milia comploctitur, idcirco quod earum superiora
vero sic dicut, aubstuntiarum aliasunt animatu, alia genera inveniri non possunt, Porro autem infe-
inanimata.hic non roctesubstantias differentias se- riores ut sunt individua, ipea quoque specificis
gregavit. Gorporis namque (lifTerentia) hiK sunt, non dilferentiis carent. Quocirca ipsa quoque a diffini-
sub-stantiae.id est secundi generis,non prirai. Quare tionc eeclusa sunt. Mediaj igitur quse et habent
manilestum secunduin proprias differentias,non
est gcncra, Pt de aliis, vel generibus, vel de epocie-
eecundumposteriorisgeneris, priorum generumdi- bus, vel de individuis praedicantur sub dillinilio-

visionem essefaciendam.Quotieeautem gonus autin
difrerentias,aut in species solvilur, post divisioncm
faclam mox exempla subdenda
diffinitiones, nut
sunt. Sod si quis diflinitionibus non abundat, satis
est exempla subjicere, ut cum dicimus, corporum
alia sunt animata, subjiciamus, ut homines vel fe-
rae; alia inanimata,ul lapides. Oportet autem divi-
nem cadere possunt. Data igitur hujusraodi spocie
quffi et genu3habeat,et de postcrioribus priTRdicetur,
primo ejus sumo genu8,etillius gencris dilTerentias
divido, et adjungo differcntiam generi, et video
num illa difTerentiajuncta cum gpnere aequalis pos-
sifesse cum ea specie quara circumscribendam dif-
finitione suscepi quod si minor fuerit species, il- ;

sionem quoque,sicut terminum,neque diminutam lam rursus differentiam quam dudum cum genere
esse, neque superfluam. Nam neque plures species n posueramus quasi genus ponimus,eamque in alias
quam qua) sub genere sunt oportet apponi, neque su^s differentias.separamus, ct rurfius hasduas dif-
pauciorea, ul in seipsam divisio, sicut terminus, ferentias superiori generi conjungimus ;elsi ajqua-
convertatur.Gonvertitur enim terminus sic virtus vit speciem^diffinitio specieieasedicetur sin minus
: ;

est mentis habitus optimus rursus, mentis habitus

; fuerit aecundaradifrerenliamrursus in aliascpara-
oplimus virtus est. Sic etiam divisio, omnes genus mus. Quas omnes conjungimus cum gonere,et rur-
aliquid eorum erit quae sunt, species propriuui ge- sus speculamur si omnes differenlicecumgenoreilli
nus est rursus, quaelibet spcciss proprium genus
; aequales sint speciei quae diffinitur,et poslremo lo-
est. Fitautem generis ejusdemdivisiomultipliciter, tiesdifTerentias differentiisdistribuimususquedLim
ut omnium corporum,et qufecunque suntalicujus omnesjunctsegeneri speciem ffiquali dilfinitionede-
magnituiJinis. Sicul enim circulum insemiciroulos, scribant. Hujus autem rei clariorem facient exem-
et in eo8 quos Grseci vocant TOfjteTi;, nos divisiones pla notitiam hoc modo ; Si est nobis propositum
possumus dicere,distribuimus, et tetragonum alias diffinirenomen,vocabu'um nominisde pluribus no-
ducta per angulum, diametro in triangul;!,alias in minibus praediculur.et quodam modo species con-
parallelograramata, alias in tetragona separamus. tinens sub se individua. Ditfiuio ergo nomen sic :

Ita quoque genus, ut cumdicimus.numerorum alii Q sumo ejus genus quod est vox, et divido: vocum
sunt pares, alii impares, et rursus alii primi,alii alias sunt significativce^aliae vero minime ; vox non
non primi : et triangulorum alia sunt aequilatera, significativa nihil ad nomen,etenim nomen signifi-
alia duo sola latera aequalia habentia, aliatotis inae- cat.Sumo ergo differentiam quae est significativa,
qualia lateribus, et rursus triangulorum alia sunt etjungo cum genere, id est cum voce,et dico vox
recti angula,alia acutos habentia tres angulos.alia significativa, et tunc respicioutrum genus hoc et
obtusi unius. Sic igitur generis unius sit divisio differentia nomini sint aequalia. Sed nondum sunt
muitiplex. Illud autem scire perutile est,quoniam aequalia, polest enim vox significativa esse, el non
genusunaquodammodomultarum specierum simi- esse nomen.Sunt enim quaedam voces quae dolorem
quajearum omnium convenientiam sub-
litudo est, designant,aliae quae animipassionesnatura]iter,quae
stantialem monstret,atqueideocolIectivumplurima- norainanon sunt,ut interjectiones.Rursus ipsara vo-
rum specierum genus est. Disjunctivae vero unius cemsignificativara inaliasdifTerentiasdivido.-vocura
generis specios sunl quac,quoniam differentiis in- significativarum aliaesuntsecundum positionemho-
formantur (ut dictum est), idcirco sub uno gonere minum, aliae naturaliter,et vox quidem significans
minus duabus speciobus osse non possunt,-omni3 naturaliter nihil ad nomcn, vox vero significans se-
enim differenliain difforentium plurtilitateconsistit. p.
cuniium positionem hominum nominicongruit.Quo-
Sed de divisione goneris ct specici perplura dicta circa has duas differenLias significativam etsecun-
sunt. Hanc igitur insistentibus viam proinptior per dura positionem jungo cum voce,id est cum genere,
divisionem"i.'eneris ad speciei diffinitionera facultas et diconomenest vox significativasecundum placi-
:

apcritur. Oportetautem non solumquasad diffini- tum. Sed rursus raihi non aequatur ad nomon. Sunt
tionem sumamus differentias addiscere,sed ipsius namqueet verba vocessignificativae etsecundum po-
diffinitionisartemdiligentissiraacognitionecomple- sitionem.Ncm igitursolius nominisdiflinitioest.Dis-
cti.Et illud quidcin,an ulla possit diffinitio demon- tribur»iterum difTerentiam quae est secundura posi-
strari, et quemadraodum per deraonstrationem va- tionem,et dico secundum positionem vocum signi-
:

leat inveniri, quaecunque de ea subtilius in

et ficativarum aliae cum tempore, aliae sine terapore,
poslremis Analyticis ab Aristotele tractata sunt et differentiaquidem cum tempore nomini non con-
prietermittam. Solam tanlum exsequar diffiniendi jungitur, idcirco nuod verborura est consignificare
regulam. Rerura enim aliae sunt superiores, aliae tempora, nominum vero minime. fieslat ergo ut
inferi res,iili«e media;. Superiores quidem diffinitio congruat illa differentiaquae eatsinelempore.Jungo
887 AN. MANL. SEV. BOETII 888

igiturhas tres differentias generi, et dico nomen : A dicimus.Dicitur quoquetotum quod ex quibusdam
estvox significativa ad placitum sine tempore. Sed virtutibusconstat,ut animae aliaest potentiasapien-
rursus mihi non plena conclusio dilfinitionis occur- di,alia sentiendi.alia vegetandi;partessunt,sed non
rit,potest enim vox et signiflcativa,et secundum po- specics.Tot igiturmodiscum totum dicatur, facien-
sitionem et sine tempore esse, et nomen non esse da est totius divisio, primo quidem si continuum
unum,sed nomina juncla qufe est oratio, ut Socra- fuerit in eas partes ex quibus ipsum totum constare
tes cum Platone eldiscipulis,sed quanquam imper- perspicitur. Aiiter enim divisio non fit. Hominis
fecta quidemsit hsec oratio,tamen est oratio. Quo- enim corpus ita in partes suas divides,in caput,ma-
circa ultima differentia quae est sine tempore aliis nus,thoracem et pedes.et si quo alio modo secua-

item differentiis dividenda est,et dicemus, vocum dura proprias partes fit recta divisio.Quorum autem
significativarumsecundunr. positionera sinetempore multiplexestcompositio,multiplexetiamestdivisio,
aliae suntquarum pars extra aliquid signiMcat.hoc ut animal separatur quidom in partes eas quaj sibi

pertinet ad orationem,ali3i quarum parsextra nihil similes habent partes, in carnes,et ossa, rursus in
signiflcat, hoc pertinet ad nomen. Nominis enim eas quae similes sibi non habent partes,in raanus et
pars nihil extra designat. Fit ergo diffinitio sic : pedes. Eodem quoque modo et navis et domus. Li-
Nomenestvoxsignificativasecundum placitum sine T> brum quoque in versus,atque hos in sermones,ho3
tempore,cujus nulla pars extra significat separata. autem in syllabas,syllabas in litteras solvimus.Ita
Videsne igitur quam recta difiinitio constituta sit? fitut syllubae et litterae,et nomina, et versus, parles
Nam quod dixi vocem,a coeteris sonis nomen disjun- quaedam totius libri esse videantur,al:o tamen modo
xi quod significativam apposui,nomen ab non signi-
:
acceptse non partes totius,sed partes partium sunt.
ficativis vocibus separavi quod secundum placitum
: Oportet autem non omnia speculari quasi aclu divi-
etsine lerapore, abnaturalitersignificativisvocibus dant,sed quasi animo et ratione,ut vinum aqua mi-
et a verbis proprietas nominis disjuncta est ; quod sLum dividimus in vina aquae mista, haec actu divi- ;

ejus partes extra nihil sigiiiflcare proposui, ab ora- dimus etiam in vinum et aquam,ex quibus mistum
tione disjunxi, cujus partes aliquid separats extra esl, haec ratione, haec enim jara mista actu separari

significant.-undefltutquodcunque nomen fuerit,illa non possunt. Fit autem totius divisio in materiam
ditfinitione claudatur,et ubicunque hsec oratio diffi- atque formam.Aliterenim con&tat statuaexpartibus
nitionis aptabitur,iilud esse nomen non dubites. II- suis,aliterex materia et forraa.id est ex aere et spe-
lud quoque dicendum est,quod genus in divisione cie.Similiter aulemetiam illa tota dividenda sunt,
totum estin diffinitione pars,et sicest diffinitio qua- quae continua non sunt, eodem quoquemodo et ea
si partes totum quoddam conjungant,et sic estdivi- qucfisunt universalia, ut hominum alii sunt in Eu-
sio quasi totum solvatur in partes,et esl similis di-
'-'
ropa, alii in Afiica,alii in Asia.Ejus quoque lolius
visio generis totius divisioni, diffinitio tolius com- quod ex virtutibus constat, hoc modo facienda est
positioni.Namqueindivisionegeneris animal totum divisio.Animae alia pars est in virgultis,alia in ani-
eslhominis. Intra se enim complectitur hominem. malibus,et rursus ejus quas est in animalibus, aiia
In diffinitione vero pars est, specie namque genus est rationalis,alia sensibilis est. Et rursus haec aliis
cum aliisdiflerentiis junctum componit,ulcum dico sub divisionibus dissipantur.Sed non est anima ho-
animaiium sunt rationalia,alia irrationalia, el
alia rum genus,sed totum,partes enim hae animaesunt,
rursus rationalium aliasunt mortalia, alia inimor- sed noa ut in quantitate,sed ut in aliqua potestate
taiia.animal rationalis totum est,et rursus rationale et virtute. Ex his enim potentiis substanlia animae

mortale,et haec tria sunt hominis.Si vero in diffini- jungitur ; unde fit,utquiddam simile habeat hujus-
tione dicam, bomo est animal rationale mortale, modi divisionis. Nara
divisio, et generis, et totius

tria h.iec unum hominem conjungunt.Qiiocirca pars quod parscujus fueritejus animae pradi-
qu;» libet

ipsius hominis,et genus.et differentia reperitur. Sic catio eara sequitur,ad generis divisionem refertur,
ergoindivisionegenusestlotum,speciespars.Eodem cujus ubicunque species fuerit, ipsum mox conse-
quoque modo differentiae totum sunt,species in quas quiturgenus;(iuod autem nonomnisanimaomnibus
illae dividuntur partes sunt. In diffinitione vero et IJ parlibus jungitur,sed aliis alia,hoc ad lotius natu-
genus et differentiae parles sunt.Diffinita vero spe- ram referri necesse est. Restat igilur ut de vocis in

cies totum sed haec hactenus. Nunc de ea divisione

;
significationesdivisiones tractemus.Fit autem vocis
dicamus, quae est totius in partes. Haec enim erat divisiotribusu.odis.Dividiturenim insignilicationes
secunda divisio post generis divisionem.Quod enim plures, ul ffiquivoca vel ambigua. Plures enim res
dicimus totum, multipliciter significamus. Tolum unum noinen significat.ut canis.Plures rursus una
namqueestquodcontinuum est.utcorpus vel linea, oratio, ut cum dico Graecos vicisse Trojanos. Alio
vel aliquidhujusmodi.Dicimus quoque lotum quod autem modosecundum modum^ha^cenim pluranon
continuum non est, ut lotum gregem.vel totum po- significant,sed multis modis.utcuni dicimus infini-
pulum,vel totum exercitum.Dicimus quoque totum tum,unam rem quidem s'gnificat,cujus terminusin-
quod universaie est,ut hominem vel equum.lli enim veniri nok possit.dicimus aut secundum
Sed lioc

sunt toti hominum vei equo-

suarum partium,id est mGnsuram,aut secundum multitudincm.autsecun-
rum,undeelparticularcm unumquemque hominem dum speciem secundum mensuraiu,ut est infini-
:
 889 LIBER Dfi DIVISIONE. 890

tum esse mundum,magnitudine enim dicimus infi- A. vero amphibola oratio est.id est ambigua evenit,ut
nitum;secundum multitudinem,uteslinfinitame8se aliquoties utroiiue modo possibilia sint quae signi-
C()rporumdivisionem,infinitamnamque divisionum ficantur,ut id quod superius dixi, poluit enim fieri

multitudinem significamus.Rursus secundumspe- ut Grseci vincerent Trojanos,et Trojani Graecos su-

cifim,ut inlinitasdicimus figurasjnfinitae enim sunt perarent : sunt vero alia quae impossibilia sunt, ut
speeies figurarum.Dicimus etiam infinjtum aliquid cum dico hominera comedere panem,significal qui-
sccundum tempus.ut infinitum dicimus mundum, dem quod homo comedat panem.rursus quod panis
cujus terminus secundum tempusinveniri non pos- hominem, sed boc impossibile est ergo (juoties ad ;

sit.Eodem quoque modo infinitum dicimus Deum, contenlioneravenitur,dividendapo8sibiliaetimpo8-

cujus supernre vitae terminus inveniri secundum sibiliasunt.Quoties ad veritatem.sola possibilia di-
tempus non possit. Sic igilur hii'C vox non jplura cenda,impossibiliarelinquenda sunt.Quoniam plu-
secundum sc.sed multimode de singulis
signiiicat res sunt species plura significantium vocum, ergo
pr*dicatur,unum tamen ipsa significans,aliu3 vero dicendum est quod aliae in particula niultiplicitatis
modus secundum determinationem. Quoties enim significationem habent, alije in tuta oratione. Et
sine determinatione dicitur vox ulla, facit in intel- earum quae in particula habent,parsipsa aequivoca
lcctu dubitationem, ut est homo, haec enim vox n dicitur.Tota vero ipsa oratio secundum aequivoca-
multa significat.Nullaenim dirfinitioneconclusa au- tionem multiplex est.Illa vero quae in oratione lola
dicntisintelligentiamullis raptatur fluctibus,errori- significationis multiplicitatem retinet (ut supra dic-
busque traducitur.Quod enim quisque auditor intel- tum est) ambigua nuncupatur. Dividitur autem sig-
ligat.ubi id quod dicens loquitur nulla determina- nificationes aequivocorum vel secundum aequivoca-
T tioneconcludit ? Nisi enim quis itaditfiniat dicens tionemorationum autdiffinitione,utcumdico,homo
:

*-^ Omnis homo ambupat,aut certequidam homoam- vivit,intelligitur et verus et pictus.Dividitur autem
bulat,et hoc nomine si ita contingit designel, intel- hoc modo,animal rationale mortale vivit, quod vo-
lectus audientis quod ralionabiliter intelligat non rumest;animalis,rationalis,mortalis,5iraulatiovivit,
I habet.Sunt etiara aliffi determinationes, ut si quis quod falsum est.Dividitur etiam qualibet adjectione
dicat.det mihi.quod dare debet nuUus intelligit nisi quae determinet,vel generis, vel casus, vel alicujus
intellectus et certa ratio determinalionis addatur, articuli,ut cum dico : Canna Romanorum sanguine
vel si quis dicat,ad me veni,quo veniat vel quando sorduit,et calamum demonstrat
et fluvium sed di- ;

veniat nisi determinatione non cognoscitur.Est au- vidimus sic,articulo quidem,ut dicainus,hic Canna
tem omne quidenc^ambiguum dubitabile,non omne R(jmanorum sanguinesorduit ; velgenere,ut Canna
tamendubitabile estambiguum.IIiecenim quse dicta Romanorum plenus sanguine fuit velcHSU,vel nu- ;

sunt dubitabilia quidem sunt,non tamen ambigua. C mero.In illo enim singularis tantum est,in illo plu-
In ambiguis enim utraque auditor rationabiliter ralis,et de aliis quidem eodem modo. Sunt autera

seipsum intellexisse arbitratur, ut cum quis dicil, alia secundura accentum,alia secundum orthogra-

audio GraecosvicisscTrojanoSjUnus putat quod Grae- phiam.Secundura accentum quideni ut pone.pone.

ci Trojanos vicerint,alius quod Trojani Graecos, et Secundum orthographiam,ut queror et quaror, ab
haec uterque dicentis ipsius sermonibus rationabili- inquisitione et querela. Et rursus haec secundum
ter intelligit.Cura autem da raihi, quod dare
dico, orthographiamipsamdividuntur,vel secundumactio-
debeas nullus ex ipsis sermonibusrationabiliter au- nemetpassionem:quodquaerorabinquisitionepassi-
ditor intelligit. Quod enim ego non dixi,ille polius vum est,queror autem a querela agentis est.Ambi-
suspicabitur quam aliqua ralione quod ante pro-
id guarum vero orationum facienda est divisio,aut per
lalum non est perspicaciter videat.Tot igitur modis adjf^ctionem, ut audio Trojanos vinci, Graecos vi-
cum vocis divisio fiat.aut per significantias,aut per cisse;autperdiminutionem,utaudioGrffiCosvicisse;
modum significationum, aut per delerminationes, aut per divisionem,ut Graeei vicerunt, Trojani victi
in his quee secundura significantiam dividuntur,non sunt; aut per aliquamtransrautationem,utcum dici-
soluin dividendae sunt significationes,sed etiam di- tur,Audio Trojanos vicisse Graecos, ita dicaraus,
versas res esse quae significanlur, dilfinitione de- J)
Audio quod Gra^ci vicerint Trojanos. Haec enim
monstrandum est. Aristoteles enim haec in Topicis ambiguitas quolibet eoruin modo solvitur. Non ta-
diligenter praecepit, ut in his quse dicuntur bona, meu ita dividenda est omnisvocura significatio tan-
alia sunt bona,ut ea quae boni retinent qualitatem, qurtm generis. In genere enira omnes species enu-
alia quse ipsa quidem nulla qualitale dicuntur,sed merantur. Jn ambiguitate vero tanta^ sufficiunt,

quod bonam rem faciunt, idcircu bona dicuntur. quantae ad eum sermonem possuntesse utiles quem
Oportet autem n^axime exercere hanc arlem,ut ipse alterulra nectit oratio.Ac de vocis quidem divisione
Aristoteles ait,contra sophisticas importunitates.Si sufficienter dictum est.Esl autem et de generis to-
enim nulla subjecta sit res quam significat vox,de- tiusque divisione propositum atque expeditum.
signativaessenon dicitur sin vero una res
; sit quam Quare de omnibus secundum se partitionibus dili-
signilicat vox,tiicitursimplex; quod si plures,multi- gentissime pertractatum est.Nunc de hisdivisionibus
plex,id est mulla signilicans. Dividenda igiturhaec diccmus qua3 per accidens fiunt. Harum autera
recte sunt, ne in aliquo syllogismo capiamur. Sin communepra:ceptumest,quidquidipsorumdividitur
891 AN. MANL. 8EV. BOETII 892
in opposita disgregari, ut cum subjectum in acci- A, quidem peripaletici«8ectaprudentiae differentias di-
dentia dividimu8,non dicimus corpornin alia sunt visionum diligentissima ratione perspftxit,et per sg
alba,alia duicia.quse opposila non sunt,sed corpo- divisionem ab ea qure est secundum accidens ipsas-
ruin alia sunt alba, aiia nigra, alia neulra. Eodem que inter se disjunxit ac distribuit.Antiquiores au-
quoquemodoinaliissecundumaccidensdivisionibus tem indifferenter, et accidente pro genere, et acci-
dividendum est,atque illud maxime perspiciendum dentibus pro speciebus aut difFerentiis utebantur.
est,ne quid ultra dicatur,aut minus, siout flt in ge- Unde nobis peropportuna utilitas visa est, et com-
Non enim oportet relinqui aliquod
neris divisione. muniones harum divisionum prodere, et eas pro-
accidens ex eadem oppositione quod subjecto illi priis differentiis disgregare.Ac de divisione quidem
inest quod non in divisione dicatur, neque vero addi omni quantum introductionis brevitas patiebalur,
aliquid quod subjecto inesse non possit. Posterior diligenter expressimus.

4ML. »E\. BSOETii

LIBER DE DIFFINITIONE.
Dicendi ac disputandi prima semper oratio est, singulare atque unicum aliud quara oratio. Ergo de-
B
et jam dialecticis auctoribus etipsoM.Tulliosaepius finitio non facti vox est,non rei alicujus aut corpora-
admonente,quae diciturdiffinitio.Quippecum in cer- lis, aul incorporalis, Elenim talis
sed est oratio.
tamen contentionemque nihil possit (quod tamen in exprimitquid sitid de quo quajritur,sine
dictio quae
diclione consistat) aliquando di^duci, nisi de quo dubio appellatur oratio, ut oratio est exordium, et
futura pugna est prius tuerit in difflnitione ita de- narratiOjetcaeteraquaepartesorationiseasedicimus.
flxum,ut possitinter utrumque qui inituri sunt eam Itaergoetdeflnitio oratioest.Sed quoniam hocgene-
litem esse manifestum quid sit illud de quo in fu- rale nomen est quod, uti diximus, convenit eliam
tura quffistione tractabitur : unde non solum com- expositioni, narrationi, invocationi, precationi, cae-
moditatis genere perspicienda est virtus definiendi, tcrisque sinj/ulisquae utiqueorationesessedicuntur,
qiiia per hanc orationem res seniper ut id quod generaliter appositum est, possit ad id
evolvitur, et
quod illa sit quo quaeritur explicat,
quae illud de deduci de quo quaeritur,adjecta est species.Quaere-
verum etiam quod principalis semper adhibita ma- bamus enim quidessetdefinitio^adquamrem decla-
ximum lumenet manifestum parit rei quse in con- randam M.Tullius adjecit, quae id quod definit ex-
trarium deducta habetqua;stionem.Etenim si veiba plicat quid sit,talis oratio non nisi definitio est.Nam
aut nola omnibus exstitissent,aut unam significan- narratio oratio quidem est quae non explicat quod
tiam sui semper tenerent.et non ambiguo vel obscu ^ definit, sed quod gestum est, et item aliae singulae
ro dicto audientes fallerent,elloquentes sub diversa orationes in suis officiis actionibusque constitutcB
interpretatione deciperent,omnino definitio neces- aliud sunt quam ista oratio quae id quod definitex-
saria minime crederelur.At cum noraina rebus im- plicatquid sit,ita adjecta est specie3,ut cum genus
positavocesquesingulaeper existimationem ejus qui supra sit oratio, speeies sit quae id quod deflnit.
it res appellandas esse censuit ita sint institulae, et
1 Postremo tamen adjunctum sit quo certius id et quo
itaartecompositaj.utnotaquadam in rerumroignifi- magis proprium declaret quod dictum est.expiicat
catione,nonapertadeclaratione,ducerontaudientes, quid sit. Sunt enim aliae orationes quae explicanl
necessariumadmodum arbitrornossequidsitdefini- magis quale quid sit.aut quantum sit. At vero h*c
lio, quibusque speciebus ac partibus compleatur,ut nihil horum,8ed tantum quid sil explicat, diversa
facillimeeteamreniquan declaratpossitostend(;re,et est etiim in isla partitione cognitio, quippe cum
tollat cognitis rnodis in dicendo sua \arietate lasli- aliud est scire quale sit, et quid sit explicare, hoc
dium.Acpriusejusdemipsius,utordineinper pra^ce- enim in percipienda rei substantiacontinelur.illud
ptaservarevideamur.deflnitionisadhibendaestdefi- in qualitate nosoenda, et haec quidem Ciceronis

nitio Definilio est(ut M.Tullius in Topicis ait)oratio sit adhibita definitio. Nos tamen apertius idipsum

quaeidquod definitexplicatquid sit ; hoc itapatet et D quid sit definitio nostra explanatione taciamus.
itaintelliginecesseest,utetinquogeneresitdefinitio Omne quod demouslratur oratione, aut an sil, aut
declarandum esse videatur.et quid comprehendat, quid sit.aut ([uale sitostenditur,quod cum adhibe-
etquemadmodum perfectae eadem definitio definita tur,oratio ad declarationem rei alicujus an sitnon

est. Nomina vel voces interdum res significant,in- est definitio. Item cum quale sit aliquid oratione
terdum factH,interdum singula dicta,interdum ora- monstratur,pari irodo deflnitio non erit.Cum vero
tiones,et quanquam his omnibus factis ac dictiset quid sil ostenditur.quod medium est interan sit, et
orationibus genus videatur esse quod dicimus, res quale sit,ita scilicet niedium ut an sit nulla jam sit

tamen pioprio nomineet certa si^nificatione aliud dubitatio, item quale sit,non ejus qui requirit, sed
esse videtur quam factum est,aliud quam dictum, qui definit ait in scientia coUocatum : medium.in-
 893 LIBER DB DIFFINITIONB. 804

quam.hoo genuBquod oetendit idipsum de quo qu8B- A. jusmodi difnniliones conlentioni oratorum maxime
ritup quid sit,de(lnilionunoupalur. Omnis deflnitio convenire, longe tamen a virtute diffinitionis egse
in quiJDstione rem habetincertam. Omnisres.si certa discretas; sed hae diffinitiones quae oratoribus uptas
est, definitione non eget ; si incerta est, neque res Bunt et poutis 8ui explicatione in oratione certum

est, etiiuaeritdefinitionemonstrari. Omnig enimres ordinemcontinent.Dequure praecepta in Rhetoricis

si modo jam res est, (|uemadinodum dixinius,cerla 8unt a M. Tuljio constitula, ita ul omnis diffinitio,
est. Guin vero jam certa est, et qualitatcs suas ha- hoc est oratio, quae explicat de quo queeritur quid
beat quibus cum facile comprehendilur, tacile quid sit, his membris partibusque tenetur: primum uti
sit agnoscitur. Nunquam enim quid sit intelligi po- breviter id de quo quaeritur quid sit oratio nostra
tcst, nisi qualesit fuerit coraprchensum. Omnis dif- contineat, et haec appellatur diffinitio ; deinde ejus
finitioautprobandaireicausa,aut,8i resinquaeatione diKinitionis supponaturapprobatio.quaillud osten-
si vel apud adversarium vel
versatur, augendaa, aut dimus utidipsum ijuod breviterindiffinitione posui-
apud auditorem quaslibet jam nota res est, confir- mus id ita esse argumcntorum rationibus approbe-
mandio assumitur. Nihilominus tamen diffinitiOjUt mus; deinde, tertio loco, inducimas dnductionem
res eadem quae nota est, et certa et fixa, teneatur, ejusdem^diffinitionisin eam speciem de quaquajstio
adhibetur.Omnis difiinitio, aut rhetorica est oratio, n est, et de quajudicium est constitutum, ut cumge
aut dialectica. Si est rhetorica, originem ex conten- neraliter rem diffinierimus,etitaesse de quo quaeri-
tione suscipiens per rei de qua quaeritur partes in tur dixerimus, et postea per approbationem consti-
suas se dividet,necin uniustractaluasuis rebus tota tueririius verum esse quod ditfinimus, tertio loco
consistet, ut cuiii uniuscujusque rei plena et certa osfenderimus hoc esse quod gestum est, vcl idesse
perfectio nota sit, cunctas per partes sibi eamdem de quo quaeritur, quae orationis pars appellatur de-
distribuant dicta certantium.SepulturaB violationcm ductio generis ad speciem ;* quarto loco in oratione
rem etiam cortara plenamquc et perfectam relinemus nostraponemusdestrucliouem liiffinilionis adversae
cum in eruto sepulcro est etiam animus et factum parlis, hoc est, uti quemadmodum adversarii diffi-
violaiitis,ut studio eruendiet profanandi manes hoc nierint idipsum de quo supra diffinitionem consti-
quispiam videatur aggresaua.Ergo, uti dixim.us,vio- tuimus proponamus,eamque adversariorum diffini-
I latio eepulturae constat et animoet facto, plenaque tionem vitiosam esse doceamus, quemadmodum
ipso res estviolati sepulcri ex his duobus, aperuit vitiosa sit postea declarabimus. Habet enim partes
sepulcrura quidam ut auferretornamenta. Idem se- suas cerlas, integras, de quibus nunc dicere .^uper-
pulcri violatireus injudicium devocatur, sinedubio sedemus. Est diffinitio inimicitiarum apud M. Tul-
diffinitivaraorationemetcontentionemexprimentem lium brevis,ita collocata. An tu majoresinimicitias
quidsitviolatiosepulturffinccessariocausadesiderat; ^ putas essequam conlrarias hominum voIuntate3,et
sed hingulis partibus totius facti ac pleni utuntur dissimilia sludia? hasc, ut diximus, diffinitio rheto-
oratores, ut sepulturae violationem ponatunus quod rica est, el breviter oratio conclusa quid sintinimi-
apertum sit sepulcruin,contraalius sepuiturffi viola- Postquamdifrinitionemadhibeturapprobatio.
citiae.

tionemdicat in aniri:o contineri:itaexistitdiffinitivae Fidem ac religionemsanctissimamin vilaquiputat,

orationis iste traclatus, ut cum totum quod agnosci- potestne ei non iniraicus esse qui fana spoliaverit
tur in sepulturae violatione, per partes suas fuerit omnia?Deincep3reliquaquaesequuntur, in quoqui-
distributum, easque partes oratores singuli tenue- dem animadvertere illud licet,posse conjungietap-
rintjConlendendi generedifflnitione uli videntur.Sed probationemdiffiniiionis,eldeductionemdiffinitionis
Bon hujuBmodi diffinitio, cum non .sit
recte dicitur inspecirm.NaiiiquehicMarcusTulliusinimiciliasesse
certa, non plena, non integra, nisicumtotum quid- contrariastudiaetdissimiles voluntates approbatita
quid ipsius rei est de qua quaeritur exprimens quid ut speoiem ipsam de qua quaerebatur factam verbis
sit oratiodeclararit, verum haec captiosaet falsaest, includat: potuit enim approbatiofieri, illas esseini-
non certa rhetorum diffinitio. Est alia etiam quae micitias qusi contrarias continent voluntates, et in
rhetoribus accommodata cognosoitur, quae longea rationibus supponendis talls diclio componi,cum fi-

virtutedilfiniendi plenissimeseparatur,quae percol- D dem alius servet,infidelis sit alius. Nulla dubitatio
lationem non quidsitostendit,sed haecessea simili, est quin tali animo prout inter se affecli inimiciesse
cum aliud sit, oralione concludit, ut cum quaeritur credanlur. Item religioso viro irreligiosus inimicus
quid sit accipere utique re propria, vera,certa,nihii est. Aliaergo si ex diversis studiis et voluntatibus
aliudestnisi propriamanu aliquid ab aliquooblatum supposita dicerentur, sola esset approbatio, non
sumere. Per collationem M. Tullius definit pecunias etiam deductio generis in speciem; at cum nunc ita

accepisse Verrem, cum comites, socii miuistrique
pecunias acceperint. Comites illi, inquit, tui manus
orant tuae.Item in alio exemplocum quaeritur quid
8itinimicu9,dicimus inimicura esseeum quialiquid
mali molitussit acCicero collatione utens dicit
; :
Inimicus est qui facit contra omnium rem,volunta-
tem,honorem,dignitatem.Ex quibus colligimus hu-
nectitur dictio, fidem sanctissimam in vita qui pu-
tat, religionem colendam esse existimatis, sine du-
bio inimicus est ei quifanaspoliavit, omnia templa
violavit,delubra polluit. Hicetiam Verris idem fa-
ctum de quo (]ua3ritur ita specialiter continetur et
includitur, utsiraul cumapprobationeet deductione
generis in speciemclausum teneatur; postadjungi-
895 AN. MANL. SEV. BOETII 896
tur, uldiximup,destructio diffioitionisadverssepar- A. color genus est ad hoc de quo quaero, albura vel
tis, sed per concessionem, id est simiiium, an si nigrum,jam substantialis eritdiffinitio quae incipit
contra rem meam fecisset injuriam aliquis, jure ei a genere, et siccaetera connectit. Haec substantialis
me inimicura esse profiterer ? Ponamus igilur ad- esse dicetur, et haec propria, et
liaec integra.Haec a

versaj parlis diffinitionem talem Inimicitiis sunt,

: philosophis probata,itautaliomodo facta diffinitio
cum contra rem meam aut fecit aliquis, aut dixil nunquam esse dicatur; verum a quibusdam hoc no-
injuriara.Haac diffinitionem sic deslruit M. Tullius, men eliam ad alia quae alio modo diffiniunlur.saipe
ut concesso eo quod ita estdiffinitum, nihiiominus transferlur.ErgohaecsubstantialisdiffinitioaM.Tul-
modo sint inimicitiae,cum aliquis
et alio faciat con- lio sic explicatur. Oportere nos posilo genere ejus
traomnium rem,honorem. etdignitatem. Talis igitur rei de qua quaeritur, subjungere species,ut alia quae
semper circa rhetoricam diffinilionem per membra vicina esse possint discretis communionibus sepa-
quatuor testetur oratio ut sit diffinitio, approbatio
: remus,
interponamus differentias, quan-
et tandiu
diffinitiones,deductiodefinilionisadspeciem,deinde diu ad proprium ejus de quo quaeritur signata ejus
postremadestructio dilfinitlonis partis adversae; sed expressioneveniamus. IpseinTopicis exempla sub-
hsec apta rhetoricis, nonetiam philosophis esse vi- jecit. Nos vero ne fiat in exemplis lectori ex jure
detur. Illa autera quae philosophorum propria est, n confusio, hoc proponamus exemplum homo est :

etiam oratoribus convenit eamquesibi, et ad mate- animal rationale, mortale, terrenum, bipes, risus
riam suam, et ad propriae oriiamentum dictionis, capax. Animal cum dictum est substantia hominis
adjungit orator. Omnia enim recte oratorexprimit declarata est. Est enim,ut supradiximuSjad homi-
quae sunt in dicendo philosophorum. Nam et vero nem genus animal, omne autem genus speciei suaj
utitur argumento, quod est philosophorum pro- substantialis est declaratio; sed hicaniinal quia lale
prium, utitur etiam necessario. At contra phiioso- palebat, abjecta species est terrenum,jam exclusum
phus in disputationibus propriis rhelorum cuncta est, quod aut aereum est, aut humidum. Bipes vero
condemnat>neqiieen)madjungitaliquandosignum, propter alia animalia positura est quae plurimis
neque quod credibile dicitur, et omneprobabile pe- pedibus innituntur. Item rationale propter illa quae
nitus a virtutesui sermonisexcIudit.Ergo diffinitio ratione egent. Mortale autem propter id quod Deus
quee est philosophorum propria in rebus expri- est. Quibus omnibus animalibus quae convenire
mendis quffi explicat quid sit, quale sit, quemad- poterant ad superiora in oratione posita discretis
modum membris suis constare debeat, exponemus. atque seclusis, adjectum est propriumin partepo-
Diffinitiones esse principia disputandi et supradi- strema, est enim solum hominis quod ridet. Sic
ximus, M. Tullius ^probat, tum in dialogis
et
.
' ^ — —
omni n ^perfecta orani ex rparte diffinitio est ad hominem
bus, tum etiam in eo libro qui Topica inscribitur, ^ declarandum, cum, positogenere, exclusis omnibus
in quo docet primura argumentorum locum e&se per differentias qu® poterant convenire, ad pro-
diffinitionem, hoc est, a toto, cui loco qui appella- prietatera ejus de quo quaerebatur pervenit oratio.
tur a toto necessario adhibenda est diffinitio, ut ita Atque hoc prsceptum Tullianura est, eousque eum
argumentilocus atoto sit diffinitio.Porro, ut supra qui diffiniat oratione interponere et adjicere diffe-
diximus, explicandi argumenti quod a toto est di- rentias oportere, quousque ad proprietatem quae
citur diffinilio. Ergo praeceptis diaiecticorum phi-
et jam communis esse non possit sermo perveniat.
losophorumque omnium illud tenere debemus, non VerumAristotelesdiffinitionem perfectam etplenara
esse diffinilionem, nisi solam quae in ea re quam ait consistere ex genere et differentiis. Ex genere
definire volumus, prius quam ejus rei esse intelli- etiam et differentiis hoc idemnos supradocuimus,
gimus, declaretatque ostendat substantiam. Hoc ut cum iaterposita species differentia sua alia quae
apertius fiat, docebimus nullam esse diffinitionem possunt esse consimilia separaret. Quidam tamen
ci^rtam, integram,approbandam, nisi eam quam di- cautiores plenioresque in docendo dilGnitionis ip-
cunt philosophi substantialem, Graeceoujiwofjc; ap- sius quasi quaedam membraconstituunt, dicuntque
pellatur. Quid autem substantiale sit, alibi expli- eam perfectara diffinitionem istam quam appello
candum. Ad cognitionem interim illud accedat, D subslantialem ex quinque partibus, id est, genere,
quoties de aliquo quaeritur quid sit, tunc posseesse specie, differentia, accidenti, proprio, deberc con-
certam ac substantialem diffinitionem, quoties ejus sistere.Sed accidens in diffinitione rainimum,
rei de qua quaeritur, ut dixiraus, genus ponimus,et proprium plurimum valet. Etrecte quidera ac vcre
inde caetera per differentias in oratione subjungi- ista corameraorant, nec aliena, aut aprincipe ha-
mus. Non alienurn videtur exemplum ponere, et rum artium Aristotele, aut a M. Tullio qui de islis
sic ad reliqua quaj sunt obscura transire. Quaeritur praeceplatradiderunt judicanda sunt. Gonstat euim
homo quid sit, huic utique genus est animal. Gum hisquinque partibus veluti membris suis integra
igitur in diffinitione quae explicabo quid sit homo, diffinitio;verum et Arisloteles, in librisiiuosTopica
animal dixero, ac deinde reliqua connectara, erit appellavit, docuit quid genus sit, quid species,
substantialis diffinitio. Substantiam enim hominis quid differentia, quid proprium, et quid accidens.
declaravi cum dixi animal. Item cum quajro quid sil Etplurinii prailerea philosophi libris suiscomplexi
album aut nigrum, si dixero album est color, quia harum vlm rerum et potentiam declararunt. Nos
897 LIBER DE DIFFINITIONE. 8P8

quia jam uno libro et de his quinque rei:)us plcnis- ^ Cuna autem ultra quod debitum cst facimus, prae-

sime disputavimus.ne res rei interposita obcurita- standi benevolentia et benignitate tribuendi, hac
tem parial,aut dicta repetamu3,lectorem adlibrum merita nuncupantur. Conclusit igitur utriimfiuc
qui jam scriptus est, si adest ei indigentia, ire vo- gfjnus praestandi cum dixit, illuslris et pervagata
lumus, nunc sibi non esse im[)edimento qiiod hic fama factorum etpra;magnorum,cum inrempubli-
praelcrmissum est, animadvertat. Id enim etiam cam,tum inomnescivesfamameritorum.Exhisom-
illis omnibus cognitis ex praeceptorumneccessitate nibusarbitror apertam esse eam diffinitionem, qua3
retinebit.Fn oratione ista substantiali tandiu inter- substantialisessedebet,sicessedicendam,utpropo-
ponerc debemus species et differentias quandiu se- sito e.jus rei de qua quaeritur genere, et adjunctis
clusis omnil)US qua3 hocidem esse possunt,eo per- speciebus cum differentia usque ad ejus proprium,
voniatur,ut proprietasjam certa teneatur. M. Tul- disclusa omnino communione,veniamus.Ac si veii-

lius in Topicis jus civiie voluit diffinire, et, ut mus judicium veri philosophis auctoribue sequi,
oportuit, coepit a genere : dixil enim in principio, nulla dicetur alia definilio.Etenim reliquie intelle-
Jus civile est ffiquitas^hoc juris ctum potius rei tribuunt.non plenissime quid sitea
genus esl.Sed quo-
niam eadem nunc constituta est,nunc na-
ajquitas res adhibita oratione declarant verumtamen quo- ;

turalis, jus autem civile aequitas est ab hominibus p niam translata nomine etiam caiterae orationes hoc
instituta, ideo adjecit, Jus civile est aequitas con idem imaginaria dictione retinenles pari nominc
stituta.Posito genere.adjecta specie speciera aliam nuncupatur,ut diffinitiones dioantur, poncndasar-
separavit, scilicet naturalem. Sed quoniam etiam bitror reliquas species, quo facilius et quod cajteri
jus gentiumaequitasconstituta est.et nonest tamen dicantnosse po3simu3,et diffinitionis cognito raul-
civile,adjectum id quod sepurarepoluisset jus gen- tiplici modo facile, uti supra dictum est, diffi-

tium: his, inquit M. Tullius, qui ejusdem civitatis niendi veritas reseretur. M. Tullius in Topicis de
sunt. Qua specie interposita, jus civile descripsit. tribuslocis primis tractansa toto,apartibusa nota,
Est eliamnum quodcum altero possit esse commu- cum a toto arguraentumest, ut supra docuimus,

ne, hocipsum quod supra dictum est universum.
Etenim religionum juri et sacrorum omnium con-
vcnit.Naraque jus religionum aequitas est,et consli-
tula aequitas,et his oranibus qui ejusdem suntcivi-
talis.Sed illud jus non appellaraus esse civile,quod
est pontificum, hoc igitur ut posset excluiiere, et
ju9 civile usquead proprium diffinire,adjecit:ad res
suas obtinendas.Demus aliud exemplura in oratio-
nibus positum,quo facilius resetraanifestius expli-
cetur.Dilfinit M. Tullius quid sit gioria.his ut opi-
nor verbis: Gloria, inquit, est illustris et pervagata
recte factorum et praeraagnorura,vel in suos cives,
vel in rempublicam, vel in omnegenus hominum,
famameritorunr.Gloriaigitursubstantialiter
ta est,cura fama.Est enimglorise genus
dictum est
diffinitioneraesseadhibendam dicit,illicenira poni-
tur genus quo quid res ipsasit de qua quoeritur ex-
plicetur.At a partibus cura argumentura est,etiam
ipsa quidem dicitur diffinitio,verum translato no-
mine cum e numeratis omnibus totus partibus,sic
quod totum est recognoscItur,hac pene renihil in-
terest utrum diffinitione quae esse a toto cunctas
partes totius ex difflnitione noscaraus, an collectis
omnibus partibusquodtotum estexpartium enume-
ratione capiaraus. Cicero talera diffinitionera par-
tium enuraerationem appellat, sed eam diffinitioni
tribuens, quoniam et enumeratio partium idipsum
de quo queeritur quid sit ostendit,et hoc idem agit
diffini- supra posita diffinitio,cum oratio quae quid sit os-
tendit dicitur diffinitio.unde nuUidubium est quin

faina,qu3B quianunc rerum raalarum est, nuncbo- etiam ista diffinitio, esse dicatur posuit igiturM.
;

narum,idcirco genusest,cui speciesaddita est,illu- TuUius explicansquid sitliber,vel in contrario quid

stris,quod laus est^famaenim qua^bonarum rerum sitnon!iber.Quoniamlibertascensudatur,daturvin-
est, laus est, et illustris. Hac igilur re exclusa est dicta,datur testamento,et hae partes dandae libertatis
fama deterior:etquoniam haecfamalaudatrix potest sunt; si neque, inquit,censu.neque vindicta.neque
nunc pro merito,nunc ultra raeritura esse,frequen- tesiamento liber est,non est igitur liber.b^ic positis
tcr enim aliter quam res gestaest.opinio de aliquo partibusquibu3liberetficitur,sequiturnegatioliber-
jmanavit, idcirco inquit faraa meritorura, ea sunt D tatis,si nullaharura partiumindandalibertateprae-
enim merito quae cum praestamus raereri nos glo- cessit. Nec vos raoveat quod quid non sit liber in-
riara faciunt.Ergo Cicero,qui volebat tunc gloriam diffinitione est constitutum, non quid sit. Par enim
Cffisari dare cura reipublicae praefuisset,idcirco ista ratio est et eadem diffiniendi vis, et cura quid non
facla vel merita generaliler posita divisit in species, sit ostenditur,et cum quid sit adhibita diffinitione
et adjunxit,cura in suoscive3,tura in rempublicam nudatur.Quanquam M.Tullius aliterin eodeiu libro
vel in orane genus hominum,quaescilicet factorum Topicorum ait esse duo genera diffiuitionura pri- :

usqueadproprietatem gloriae
recte species subjectae mumenira cura id quod est diffinitur, secundum
convenire. Habet enim nunc certam et veram pro- cum id quod sui substantiam non habet diffinitur,
prietatem in partibus gloria.Nam omne quod pree- hoc est quod non est,el hoc partitionis genus in his
8taraus,aut quasi debitum damus,aut quasi non de- quae supra dixi clausit et extenuavit. Sed alia esse
bitum, cum recte faciamus, si sola facta sunt quae voluit quae esse dicebat, alia quae non esse. Esse
quasi debita sunt, dicitur illustris fama faclorum. enim dicit eaquorum subjacet corpus,utcum diffi-
899 AN. MANL. SEV. BOKTII 900

nimus quid ait aqiia,quid ignis.Non autem esse illa A tum est, quippe cum sit, etin senatusconsultis, et
intelligi voluit quibus nuUa corporalis videtur esae plebiscitis, sit in edictis, et prinoipnm jussis sit,
subslantia, ut sunt pietas, virtus, libertas.Sed nos fortasse adhuc et in aliis. Sed cum enumeratis cx
omnia istavel quae sunt cum corpore, vel quaesunt infinitis aliquibus partibus notio data fuerit jurig,
seilicet in corpore, si in eo accipiunt, ut aut per se quid jus civile sit insimilibus existimabimus.Ergo
e3se,aut in aliquo esse videantur.in uno generenu- divisione vel partitione efficitur ista de qua loqui-
meranda ducimus, ut ista omnia ease intelligantur murdiffinitio,8icenimetiam ipsadiffinitione eadem-
quibus omnibus sua potest esse substantia, sive que partitionp, enumeratis vel omnibus, si paucaa
illae corporale9,sive,ut certissimum est et recto no- sunt.vel multiSjSi infinitae^aut speciebus,aut parli-
mineappellari possunt^quaiitates.Verum praeterhsec bus,ad cognitionem rei de qua quaeriturnotionem'

difflnitio est, cum aliquid quod non
Diffinitione enim opus est ut possimus docere quid
non Ergo si partitione, enumeratis partibus,
sit.
quid libertas sit dicimus, quid non sit libertas ea-
dem partitione monstrabimus. Fiet igitur etiam a
partibus dilfinitio,ul si dicam, si nec masculusest,
nec femina, homo non est. Item si nec servus est,
nec liber,homonone3t.Sane hic admonendum puto
parles saepe ab ipso de quo qua^ritur toto accipi ad
ejus diffinitionem, saepe non ab eodem ipso, sed ab
eo quod ei accidit,utaccidentisenumeratio partium
possit diffinire quod lotum est.Namque cum totum
sit homode quo queeritur quid sit,non ejus partes
suntservus ac liber.sed accidentia homini.Quorum
enumeratio cum fuerit constituta, homo quid sit
sit ostenditur. que deducimur. Sciamus autem deflnitionera a ge*
nereesse,cumspeciesenumprantur,partitionemcum
parles.Quapropter animaldiffiniamuSjhuiccumsint
specios numero infi.TitaB,ut homo,bori,equu3 leopi*
scis,itemc«?tera,pauci8enumeratisspeciebu8po8su-
B mus quidaitanimal.declarare.Atsiillasspeciesteti-
gero quae differentiae magis sunt,qua3 ipsaetres esse
possunr,humidum,terrenum,ccele3te,enumeratione
harum rerum omniuro animal diffinitum sit. Hoc
idcm etinpartiumenumorationeservabis,ut si dica-
mus,mundus est,mare,terra, coclum, enumeratione
partium.sed non lamen omniura,quid mundus sit,
explicatumest. Acsihocidem per pnrtes alias infini-
tas,voluerimu3adhibitaenumerationequid mundus
sit definire,quoniam, ut M.Tullius ait,enumeratio

ostenditur.Sane etiam illud admonendum hic arbi- partiumsaepee3tinfinitior,praeceptum nobisilludest

tror, cum a partibusflt difflnitio, posse co.itingere ne aliquod vitium in enumeratione,credamus,cum
ut modo totum ab omnibus partibus coUigatur, ut aliquid pra3terimus,ea duntaxatin re.ubi pat-tes sunt
supra ostendimus,modo ita partes enumerenturin inflnitffi,ergo poterirau3dicere:Mundusest3ol,luna,
definitione, ut in singulis totum sit, sicut illud in astra, aer, et cuncta quae in eo sunt, id est terraet
cnntroversiis est, auxilium ferre est decernere,mit- n cajtera.quae etsi non enumeratis parlibus enuntiata
tendo profici3ci,venire etiam si non pugnavcris,ho- profefimus, ex dictis partium simiiitudine compre-
stes ne dimicent terrere. Sic M. Tullius multis in hensa omnibus quid sit mundus ostendimus. Uoc
locis, et ipse pro Cornelio, ubi quaeritur quid sit igiturmodo diffinitio etiam parlium enumeratione
majestalem minuere,tracl=it,quod malam legem tu- tractabitur, partes pro speciehus poni rationalis
lit quod legcndo codicem intercessionem sustulit,
; liccntia est, ut tolum pro genere, nunquam ta-
quod seditionem fecit.In quibus omnibus diffinilur men genus pro toto, aut pro parte species nomi-
lcesa majestas.Sed ita singula sunt, ut in ipsis sin- natur. Omne cujusque genus suas ad gpecies est
gulis totum,id est laesamajestaspossitostendi. Hoc quasi totum, unde totum pro genet-e jure dici-
etiam pro M. Coelio tenet, ubi per enumerationem mus.Eodemque modo partes pro specie nominabi-
malorum per quos flt dolus mnlus definitio ita fit, mus.Nam si ad id genuset vocabulum quod dicitur
ut singulis speciebus dolus malus possit agnosci. totum jure sociatur,par ratio est pro speciebus par-

Hoc cum aperte positum intelligamus,tum illud quo- tes quasi sub toti appellatione enumerare. Illudta-
que manifestum est,notionemquamdarainistadiffi- men probe admonitum volo,cum duo genera rerum
nitione, non rem plenissimam, contineri, et longe sint,corporalia et incorporalia,in utroque et genus
illam prsstarediffinitionem quam supraposuimus, et totum accipi, ac pari modopartea et species no-
cum genere collocato ad declarationem reiquae dif- minari, sed separata rationis propriaj sectione, ut
flnitur substantiam ejus indiciins affertur oratio. cum genus qualitatis modo fueritnominatum,ei spe-
Sane adjiciendum arbitror nonessequamdam neces- debeamus. Cum vero to-
cies suppositas intelliirere
silatem in ista partium enumeratione,ubi est quo- tum.non quo qualitasejus animadvertatur quae si-
dammodo difflnitio, si inflnitaj ['partes fuerint, vel gnificatur scmper in genere, sed quasi quoddam
plurima? specie3,quarutn partitionefaciendaenume- substanliale corpus, ut id sectum in partessuasat-
ratioest ;non inquam,arbitror in ista enumeralione que distribulum quasi cujusdam quantitdtis recepe-
universa quae infinita sunt non debere concludere. rit sectionem.Sive illud corpus ?it,sive (ut diximus)
Sufflcltenim velplurimorumefflci enumerationem, incorporale.aniraadvcrsione ufriusque cognationis,
cum in infinitis non sitaliquid praetermittere vitio- qutc aut inqualitate autin quantitate est Si quali-
sum hoc Cicero in Topicis collocavit, non nos ju3
: tate rom appellatam vclimus,genus essedicamus.et
civileenumcratione dilflnire. Quod inlegibus more huic spocies esse aupposilas.Si quanlitatem quam-
aequitate consistit, non aulem totum jus enumera- dam in eo quod lotum est comprehendimus, merilo
901 LIBER DE DIFFINITIONE. 902
ac jure p»rte3 in seclione eesc diciinus. Conceaan \ rontia dici poteat.SeptimaestxaTi [i.ita'popiv, id est
illo ad usum et licenter accepto.ut species parliuni per translationem. Ootava est xa-ca afpalpsTiv tovi

nomine nuncupemus, genusquc ipsum quod circa evavTto'j, id eat per privantiam contrarii ejus.Nona
qualitatem diximus tolius appellutione sine vitio xaxi uicoTiiittudiv.idest perquanjduinimaginalionem.
proferamus, nunquam tamen quod qualitatisest ubi Decima est o); tjtto;, Latine veluli. Undecima eat
toturadicendum e3t,genu3prot'eramu8,nec3ubtoto y.axi evSeiav TrX/pou; Ix toj autovi Yivou;, id est per
aliquando spccies, sed ecmperparlesnominabimus. indigentiam pleiii ex eodem genere. Duodecimaest
Tertia dilllnitio et quae a nota dicitur,curavi3verbi y.ata eTtaivov, id est per laudera. Tertia deciraa est
compositione«itae3t,rem suam
vel nominis,qu(B in xata avaAoYtav, id est juxta rationeni,qUie proportio
factaquadamseparatione dcsignat. [''idesest, inquit dicitur.Quarta decimaest xatato ttoi^; ti,hoo e.?t per
M.Tuilius, cum ntquod dicitur. Hic itaque prospici id quod ad aliquid est.Quinta decima e.?t alttu)8rjc,

licet, veluti simplex nomcn sit (ictum «tque compo- causam tribuens.Ue prima ditfinitione plenus in su-
situm, ut in rss suus obscura licet compositione perioribus sermo confectus est,cum substantialis
re3onet,pene enira ex iisdem syllabis rem suam di- quse sit diffinitio quibusque partibus compleatur
centibus verbum composilum ad id quod significat ostendimus.Secunda dicitur £vvor,fjtatixT), qiiarii no-
ex discretione cogno3cimu3,sed s.cpe verbum sim- -p tionem rion proprio nornine sed communi possumus
plt»x et purum nullacompositione connexum in dif- dicere.Inomnibuseuimreliquisditllnitionibusnotio
finilione a nota diicetur,ubi est vie ejus quam Graeci rei profertur,non substantialisexplicatiodeclaratur,
appollant etu|jtoXoYtav, at Cicero veriloquium. Sed verum haec quae secunda eat,hoc modo semper effl*
non potest ex discretione, quae nulla est, composi- citur,cumpropositioeoquod diffiniendum est,neque
lionis ostendi,3ed adhibita declaratione ac denomi- dicto ejus genere, verbis in rei sensum ducentibus
natione quodammodo quid sit id de quo quseritur audientem,quid illud sit de quoqu;eriturexplicatur.
explicari.ut a bonitate bonus, et a malitia malu8,et Estquehuicpene familiare res propositasper supcr-
a sapientia sapiens. Etenim cum in alio nomine res jecta nomina ditfinire,ut si dicam, homo est quod
cojinita est, fucile hoc quod ab eo est derivatuni et rationali conceptione et exercitio praeest animalibus
quodammododenominatiimadcognilionemdeducit, cunctisjhicnon quidem ipsum quod sit dixi,seddi-
ut quid sit 03tendat,utin Pisonem Cicero consulem cendo quid agat,quasi quodam signo in notitiaai de-
a consulcndo ait dictum.maximeque, inquit, quod vocavi. Alia sunt apud M. Tullium in Rhetoricis
vis ejus nominis ipsa piccscribit reipublic;e consu- niulta,ut honestum causae genus est,cui statim sine
lendo,et hoc ditlinitionis genus essedicendum est. oratione nostra favet auditoris aniraus,et item ad-
Quanquam M. Tullius in Topicis argumenti locum nairabile,a quo alienatus estanimus eorumquiau-
feceritquemnominavit conjugatum,quiestfinitimu9 dituii sunt.Sic reliquas cum insecundolibroadhibet
ioco qui a nota est,nos tamen non aliter nequecon- diftinitiones in virtutibus declarandis.Primum cum
tra, sed cum pari praeceptione detinitionem jure dicitquid sit ipsa virtus,ponitqueejus diffinitionem
diccmus,servantes prfleceptum uti cumcompositum habitusnaturaemodoatque rationiconscntiineu5;hic
nomen divisione in res suas quas sonnt accepta id quoniam genus posuit ut habitum diceret^substan-
quod gignificat intelligdmuSjfitdiffinitioanola.Gum tialis diffinitio est. At cum dicit, memoria est per

autem sirriplex verbum undesitdenominatum acci- quam animusrepetit illaquae fuerant,et item intel-
pere ccepimus, argumenlum a conjugato accepimus ligentia est per quam illa respicit quae sunt,ac par
ut M. Tullius posuit, diffinitionem tamen csse dica- modo providentia est per quam futurum aliquid vi-
mus.quia quid sit ostendil, quod proprium est diffi- detur,satis clarum est non substantialem istam dif-
nitionis.Hae sunt tres nunc a mepositas principales finitionem, sed, queraadmodum diximus, ea quae
diffinitiones subslantiales, quse a toto est,a partium £vvor,[AatiKT^ Graece dicitur,cum rei notio non Bub-
enumeratione,et not.i, itautilla quae prior est,9ola stantiali ratione percepta,sed actu res cognita pro-
vere dillinitio nuncupetur,istae autem dueenominis feratur. Terlia diffinitionis species est quaj Tiotdtr];
honore et honestate, quia id de quo quaeritur quid dicitur, haec dicendo quod quale sit ostendit.et ut
silostendunt.non vere,sed tamen diffinitiones esse D supra nostrum proponemus exemplum,ul facile ap-
dicentur.Nunc ad illam quae a toto estdiffinitionem pareat de eodem uno plure& diffinitiones confici
revertamur, quia ipsain se recipere formas polest posseliominem primum substantialiter diffinivimus.
plurimas. Sed ex his eas quas colligere potuimus, Deinde secundse dilfinitionis modo notionem ejus
partiemur (sunt enim etalire fortasse),deinde ratio- expressiraus. Nunc per tcrtiam diffinitionem quid
nes ac dilferentias et exemfila dicemus.Est igitur homo sil explicabimus.Homo est ubi pietas, ubi ju-
prima quffi Gr8ereouTtw8Tii;,Latino substantialis ap- stitia,ubi 8equitas,ubi continentia.ubi rursusmali-
pellari potest. Secunda est lvvo7i[i.attxTi, quae aolam tia, versutia, caeteraque vitia versantur.qui ingenio
notionem subjicit. Terlia 7toi6tr,<;, quiE a qualitate valet, artibus pollet, et cognitione rerura aut quod
nomen accipit.Quarta ^TroYpatotxTi, qiiae aM. Tullio ageredebeat diligit.aut animadversione quod inutile
descriptio nominatur.Quinta xata avttXe^tv, Latine sit conlemnit, repudiat,re.jicit.His qualitatibus ex-
ad vtrbum possunius dicere. Scxla xaxa Stateopav, pressus est hamo,non eni/n ullura aliud animal his
Latini de eodem et de altero nominanl, qu« diffe- motibus mentis qualitatera designantibus exigit vi-
 ;

903 AN. MANL. SEV. BOETII 904

tam,sed solum hoc animal,quod esl homo,qualita- A. dec!aramu3,haec erit quinta de qua loquimur diffi -

tibus in mente positis et conslitutis, fjuasi quidam nitio. M. Tullius h;ic usus esl in Topicis, cum, lo-
vel naturalis arfifex vel vitae gubernator, impletur. cum argumenti dilfiniens, dixil esse 3edem,ita lo-
quidem tertia et secundaillapossuntvideriqui-
Ha3C cum nomine uno cujus rem qnajrebat alia appella-
busdam esse communes:nam saepe sutficit in quali- tione ad verbum posita per diffinitionera quid esset,
bet harum ad diffinitionem ejus dequaquasritur
rei ostendit, sedem dicendo, hanc Graeci xaT' dv-tXc;tv
solum ejus proprium nomiiiari, ut si dicam, homo appellant,ut avTjp lazh 6 avOpcoTro^.Sextay.axa ota'io-
est quod ridet, hoc enim proprium hominis neque pav, species diffinitionis est.hanc
nos per differen-
ullius animalis est;qiio dicto tacitisque aliis omni- tiam dicimus. Scriptores vero artiura de eodem et
bus quibus homopossitostendi, solotamen sui pro- altero nominant,ut cum quaeriturquid inter regem
prio declaratus est.Et hoc Gicero de proprietate dixit tyrannum udjecta di£ferentia,quiduterque sit
sit et
genus essedilfinitionisquodnotioniapplicari potest, omnis quidem diffinitio, sicuti docui-
dirfinitur,et
ut quibusdam videtur,potest etiara huic difflnitioni mus supra, non nisi appositis differentiis compre-
quae qualitatis sortita est nomen.Unde quidam has hensoque suo proprio quid sit de quo quferitur ex-
duas inter se nullo fine discretasunam esse potius primit non tamen hoc idem videbitur esse modus
;

censent,cum satisappareat illam nullis positis qua- g iste de quonuncloquimur,siquidem soladifferentia

litatibus notionem,ut supra docuimus,posse com- cum posita fuerit inter duos, de quibus quaerilur
pleri, hanc positis qualitatibus quse res sit, tacito quid sit,utrumque cognoscitur etenim in superio- :

etiam eius proprio posse, ostendere. Quartam nos ribus sola quseque definitur, hic duo quasi co-
diffinitionem uTtoYpacptxrjv diximus, non numerum gnita, sed quadara inter se communion.3 confusa,
quasi proprium collocantes,sed instituto ordine ad adjecta differentia secernuntur, per quam quid sit
facilioremcognitionen) vocabulumexhibitaenuncra- utrumque cognoscitur,ut rex est modestus et tem-
tioni sociantes:non enim quarta, quae est u7roYpa©-f), peratus,tyrannus vero crudelis.Ex hoc illud estTe-
quae a nobis descriptio dicta est,quarta dicenda est. rentii,pudore ac liberalitate liberos retinere satius
Sed quia ordo propositionis exegerat, ideo nomen esse puto quam metu, hoc pater ac dominus in-
numeri collocavimus hoc loco.Namque qui quartus terest.ltem M. Tullius pro Sexto Roscio Atquein- :

est,Gicero de eodem et altero diffinitionem posuit,et ter hanc vitam perpolitam humanitate et illam im-
sic uTCoypatpixT.v quintam constituit;sed nos,omissa manem nihil interest quam jus atque vis.Septiaia
numerositate,quid uTroYpatpixri sit,qu8eaM.Tulliode- est xaxa [j.£xacpopav, id est per translationem, ut
scriptio nominatur,proposita ratione docebimus, et Cicero in Topicis,Littus est quod fluctus eluit.Item
per exemplum,quBe oratio non quid sitpotius dicit, adolescentiaest flos aetatis,senectus occasus aetatis
sed adhibita circuitione dictorum factorumque id haec varie tractari potest. Modo enim ut moneat,
qusequeressitdescriptionedeclnrat. Descriptiva ista modo ut designet, raodo ut vituperet,aut laudet :ut
dicitur esse diffinitio,ut cum quseriturquid avarus raoneat,nobilitas est virtus majorum apud posteros
sit,quid crudelis, quid luxuriosus. et universa sarcina ; ut designet,caput est arx corporis ; ut vi-
avari, luxuriosi, crudelis, natura describitur. Quae tuperet,divitiaB sunt brevis vitae longum viaticum;
diffinitionis species diciturexhortationis genere de- ut laudet,adolescentia est fios aetatis.His itaque et
scriptio,ut luxuriosus est victusnon necessarii,sed aliis modis proferri potest ista dilfinilio,in quo ge-
sumptuosi et onerosi appetens,in delicias affluens, nere tamen illud cavend um est, ne aut longe sit pe-
iu libidinem pronus.Haec et alia diffiniunt luxurio- tita Iranslatio, aut turpis. Longe petita translatio
Bum, et descriptione diffiniunt, haic dilfinitio apta esl,ut tuaba reipublicae, chaos legum, quod Tul-
semperest oratori. Uuic enim laus dicendi per cir- lius pro Sexto Roscio temperavit.Quasi sempiterna
cuitum tribuitur propter honestatem,non illeaptior nox esset, inquit, in quo etiam si sit quasi ut per
etdeterminatus sermo qui veluti familiaris estdifli- similitudinem sit,ditfinitio accipi potest, tempera-
nitioni quam suprasubstantialemessepraecepimus. mentum accipiens exparticula similitudinis.Turpis
Idcirco multis in locis M.Tullius,cum diffiniendum translatio fit duobus modis,cum honesta turpibus
ali(]uid dicit,non substantialiter praecepit esse dilfi- D diffinimus,aut turpia honestis, ut si quis patratio-
niendum,sed potius describendum, hoc nomine
et nem diffiniens, lacrymas dicat veneris fatigalse
utitur,ut cum quaeritur,inquit, quid sit fur.et quid quem sudorem mellusnominaret.Autcontraaliquis
sit sacrilegus, sua descriptione monstrandum est. dicat,lacryn:ae sunt doloris patratio, huic vilio nec
Quinta species diffinitionis est quam xax' avtfXe^tv superior parlicula tcmperamentum tribuit. Ergo
diximus, Latine ad verbum possumus dicere. Haec magnopere islud vitare debemus. Octava species
vocem illam de cujus requaeritur alio sermonede- diffinitionis xax' acpatpsdiv xoii Ivavxtou, id est per
signat uno ac singulari.et quodammodo quid illud privantiam contrarii ejus quod diffinitur,ut bonum
sit uno vcrbo positum uno verbo alio declarat, ut estquod malura nonest; hoc genere diffinitionis uti
conticescere tacere est, item latus haurit apertum, debemus cum contrarium notiim est.Nam ha?c duo
id est percutit,item cum terminum dicimus Gnem, cum itainteliigentur ul alterum sine alteroesse non
aut populatas interpretaraur esse vastatas, et om- possit, alterius cognitio quoraodo liet, nisi fuerit
nino cum unius verbi rem verbo manifestiore alio utrumquecomprehensum?Cum igituralterumquae-

i
905 LIBER DB DIFFINITIONE. 906

ritur quid sit.utique hcec diffinitione comprehendi \ consequentia sunt ex hoc quod dixi munere con-
non potcst.cum utruinque nescitur.quod se ila na- sulatus, unde hoc
swoyjjaaTixr^, ha;c erit iliflinitio ;

turuliler ligat, utnecessariam cugnitioneni sibiunius «pertius ut dabo aliud exemplum. M. Tullius
fiat,

comprehensione connectat. Periclitatur ergo talis in eadem Quid est aliuil furere quara noa cogno-
:

ditlinitio,unde an contrarium ejus notum sit.scire scere homine3,non cognoscere leges,non senalum,
debemus,ut hoc sublato fiat ejus cognitio quod dif- non civitatem, cruentare corpus suum ? Ergo oon-
finitur. Quare melius sajpe fil si qua;rentes aiiqiiid sequentia accidentia coUigerediffinitionis estewoT]-
quod diifiniendun". sit,contrarium ejusdiffiniamus, f;Lax'.xY)(;,ejus vero quod diffinies contrarium tollere,
quo sublato illud quod quaeriturdcclarabimus,ut si hosc est illa quamoctavam supradiximuadiffinitio.
bonura estquoJ prodestcum honestate.id quodtale Nona species dilfinitionis est xaxa 6iT0T'jitajTiv,id cst
non est malum est. Gicero in Rhetoricis Neces- : per quamdam imaginationem, ul .^nea? est filius
sarie demonstrantur ea quaealiter ac debenturnec Veneris et Anchise;haecsemper in individuis versa-
fieri nec probari possunt. Ponamus enim necessa- tur, (|uaB Graeci axojjia vocant. Desideralur autem
rium et non necessarium contraria, ut omnia con- ista diffinitio circa nomina quae omonyma sunt,
traria hic nos ponere intelligas quorum sublatione individua duntaxat, ut Ajax et Oileus el Thelamo-
id quod quaeritur diffiniatur.Ergo quod non est g nius. Item subvenit in eo genere dictionis, ubi
necessarium ita diffiniri potest,quod alilerac dici- aliquera pudor aut metus est nominare;Me videli-
tur et fieri et probari potest : hoc cum tollo.neces- cet, inquit M. TuUius, sicarii illi describebant ;de
sarii diffinitionem constituo. Ergo recte fieri po- dorao sua sic. At pro Fundanio ita, descripsisli ne
test hujusmodi diffinitio,3ed hocmodoquemadmo- ejus necessarium nostrum competitorem istum ip-
dum docui. Et hoc est quod M. Tulliusin Partitio- sum ejus nunc studio, et gratia, tota accusatio
;

nibu3praecepit,saepeexcontrariisessediffiniendum. isla munita est. In metu fuerat nominare, idco

Sub hanc diffinitionem caduntetiam notiones,cum ergo descriptus est. Item pro Gornelio Majestatis :

accidentiatolluntur,et aliaomniaquae diversa sunt, ipsa sunt,legite ut legebatis,hinc intelligetis nuUa

et cum contrarium accidentis vel consequentis ac- tenuissimasuspiuionedescribiautsignificariGorre-
si quis esse substantiam dicat,
cidentis tollitur, ut liura. Haec tantum de propriis nominibus : alia illa
quod nequequalitas,nequequantitas,neque reliqua sit quam LnroYpacfiixr^vdiximus superior diffinitio.
accidentia sit,cumalia quaediversa sunt tolluntur; Ergo a genere, patria, corpore, factis, dictis, sive
talis est diffinitio, ut si quis hominem diffiniens ca3ibus,atque abanimo unumilluraquem nolumus
toUat omnia animalia,vel generaliter, vel speciali- diffinitionis genere declaramus.Decima spccies est
ter. Quo gencre diffinitionis Deus dilfiniri potest. (jk xutio;, hanc veluti diximus,ut si quaeratur quid
Etenim cum quid sit Deus nullo modo scire possi- sit aniraal, respondeatur ut homo. Sic Aristoteles
mus, sublatione omniura existentium quag Graeci dicit ouata w; avGpcoTroi;, rem enim quacsitam
sux'.

ovxa appellant,cognitionem Dei,nobiscircumscripta subjunctumdeclarat exemplum,et hocestproprium

et ablaia notarum rerumcognitione,supponit.Deus diffinitionis,quid sit illud quod quaeritur declarare.
est neque corpus, neque ullum elementura, neque Undecima species diffinitionis est xax' IvOiiav xo5
anima, neque mens, neque sensus, neque intelle- TxXrjpou; 6; aiixoij ^^'''^'-"^jid est per indigentiam pleni
ctus,neque aliquid quod ex his capi potest.His ta- exeodem genere,ut si quaeratur quid sit quadrans,
libus sublatis, quid sit Dcus poterit diffiniri,magi3 respondeatur cui dodrans deest,ut sit assis.Duode-
si addas quod etiam diltiniri non potest id Deum cima species diffinitionis est xax' eTratvov.id est per
esse. Gontrarium accidentis vel consequentis cum laudem,uc M. TuUius pro Cluentio Lex est mens, :

tollitur talis esl diffinitio:Vigilare est uti sensibus, et animus, et consilium, et scientia civitatis ;etnos
dormire est non uli sensibus ; naturaliter possunl quidem, ul diffinitionem ostenderemus, ita posui-
videri hujusmodi diffinitiones convcnireilli dilfini- musexemplum. Nam hocidem M. Tullius dicens
tioni quam supra ivvor,[jiaxixrJv diximus. Verum illa non adhibita oralionediffinitioniSjSimplicitercoUo-
ex accidentibus ejusrei quam diffinivimus constat, cavit^Mens^inquit^etanimu.'^ civitatis et consilium,
vel consequentibus ;haec ex contrariis,itaque exilla D etscienlia posita est in legibus et, ut nos supra ;

qu« £vvorj|i.ax'.xr5 est ex accidcntibus fit, ut docct docuimuSjdiffinitionemnihil aliud voluit quam ora-
M. Tullius Pisonera non fuisse consulem ita An : tionem esse.Ergo diverso modo M.Tullius protulit
vero reliquo tempore consulem tequisquam duxit? quod a novis conversimoratione sua formadiffini-
quisquam tibi venientiin curiam assurrexit, ouis- hoc longe ab illo modo distat qui
tionis accepit, et
quam consulenli respondendum putavit ? Atque fit per metaphoram, non enim translatio esl, cum

hujus locisuperiororatioetconsequensin hacdiffi- lex mens dicitur civitatis, nec tamen genus est ut
nitione consistit,quavariis modis explicat eum non substantialishabeaturoujtcoSr^iCConsequensenini est
fuisse con3ulcm,docensetiam per eaquae repngnant ut et per vituperationem, sed sine Iranslatione po-
consuli adictis,factis,cogitatis;a consequentibus sic natur:sic videri potest a Tullio diffinitum:Servitus
diffinit consulem :animo esse oportet consilio,fide, est postremum malorum,non modo bello,sed morte
gravitate, vigilantia, denique munere
cura, toto etiam repellendum.Quanquam enim ita sitcxorsus,
consulatuSjhucusqueaconsequentibus.Omniaenim pax est tranquillaliberlas.sed inter pacem et servi-
"*
Patrol. L.XIV. 29
 907 AN. MANL. SEV. BOETII

tutera plurimuminterestjUtperdifTcrentiam difllni- A. rationale, mortale, bipes, risua capax,fiat recta re-
tio esse videalur; tamen quia non articulum illum sponsio,homo est.At si ita diffinias, bomo est sub-
breviter quo distaiet ostendit, sed uuamquamque staatiaanimata sensibili8,cst quidem declaratio bo-
reiu suo genere diitinivit, collatione magis quo di - rainis, nam haec omnia homo est:; verum si conver-

starent ostendit,non genere diffinilionis per difle- tas, non valebit. Non enim substantia animata

rentiam.Eritigitur prior pacis ditfinitio evv^T^jxanxY^ sensibiIis,homo tantum est^peccat igitur diitinitio
a consequentibusejus reiquam difflniebat Paxest : per abundantiam,quia amplius continet quam quas -
tranquillalibertas.Haecsecunda magisper vitupera- rebatur. Et omnino peccat genuspo- diffinilio quas

tionem non enim aut consequens ejus est,autali-

: nitquod ultra se est;dicirau3 enim,quod supra est
quid horumqua3£vvor,|ji.atLx?) diffinitioni dedimussed genus magis declarat.Item peccat minus conlinena
sola vituperatioest quae servitutem malorum om- quam neccsse est,ut cupiditasest aliena appetendi
nium postremum.Necaccipitur rurs'js
dicitur esse desiderium, quod simiiiterconversura non raanet,
malum quasi genus ad servilutem,nam malum qua- quia minus comprehensivura ditfinitione quam res
litas est.servilus ad aliquid ;unde cum diversa^sint nominis postulabat. Lale enim cupiditas patet,nec
res, raalum genus esse non polest ad servitutein. sola avaritia est ; ergo vitiosa est diffinitio minus
Jure igitur per vituperationem facta dicitur servi- p complexa quam quoerabatur,ac si diceret,cupidita3
tutis supraposita dilfinitio. Tertia decima species est avaritia : quae si exemplura daret et auditorem
diffinitionis estxaxa avaXoyiaVjid est juxtarationeiu, transrailteret in totumquod cupiditas est similitu-
quae proportio dicitur, cum aliquidquod disputari dinis propositione, ut avaritiae, essetque illa diffi-
licet cum altero id esse dicitur quod illud est alte- niendi species quara deciraam collocaviraus wc
ruii) propter rationem sinulitudinis;sed hoc contin- xuTtoc.Nunc non ad totura transmisit exemplum,8ed
gitcum majoris rei nomine diffinitur inferior, et quasi totum continens multa a toto prastereundo
quod hoc additur quid sit inferior.Graeci sic dilfi- peccavit,unde non poterat fieri adnomen ex diffini-
niunt:"Av6ptJi)ir(5(; eaxt [xr/cp(5xoa{j,6(; Ti!;,id est liorao cst lione conversio. Haec duo vitia si vitentur, integra

minor mundui.Cicero hoc usus est sic Qui pluri- : diffinilio est,neque haec sola quae substantialisest,
mumtribuunledicto,praeteredictum legem animara sed etiam reliquae species. Nunc haec de vitiis. Ci-
dicuntesse. Quarta decima speciesest diffinitionis cfcro cum in Rhetoricis tria esse vilia docuil, mala,
xaxa TTp6<; xi, id est ad aliquid, ut Paterest,cui est inquit, diffinitio fit cum aut coramunia describit
filius.Cicero in RhetoricisrSic genus est quod plu- hoc modo
is qui malus est, atque : Seditiosus est
res partes amplectitur.Item p?rs est quae subest ge- hoc non raagis seditiosi, quara
inutilis civis. Nam
neri. Quinta decima species est alxtwovi^.Latini se- ambitiosi,quam calumniatoris,quaraalicujushorai-
cundura rei rationem vocant, ut dies est sol super ^ nis improbi v\ra describit: hanc diffinitionera dixi-
terras nox, sol sub terris
;
ut enim aut dies aut
: mus abundantiaesse vitiosam.Aliud vitium adjun-
nox sil,causa est aut supra terras sol aut sub ter- git,ila ut falsum quiddam dicat hocpacto,sapientia

ris.Sunt et aliaj fortasse species diffinitionis,verum est pecuniae quaerendae intelligentia ;hoc vitium Gi-

si quis invenerit, adjiciat ad numerum, modo illud cero adjecit prster illa duoqua» dixi.Tertiumenim
diligenter attendat,ne forteharum allcui specierum ipseposuitquoda nobis secundumest constitutum.
illud quod invenerit possit adjungi.Nec nos rursus Ita enim aitutaliquid non grave nec magnum conti-

frustra aliquis existimet totspecies separasse,quod nens sit Stultitia est immensae cupiditas glorias.
:

possunt sibi aliquae convenire.Gonsideratione enim Hoc ideo peccat, quia minus coraprehendit quod
plenius commodata, omnes inter se magno cernet sic exprimit M. Tullius. Est haec quidera stultitia,

discrimine separatas;teneat modo quod suprassepe sed ex parle quadam,non ex omni genere diffinita.
prajcepi, solam vero iliam appellari diffinitionem, Praeter haec idem M.Tulliusin secundo Rhetorico-
quae a genere exordium sumens ad proprium rei rura adjecit duo vitia, si aut lurpis sit aut inutilis
quae diffinitur,separando per differentias quae com- diffinitiOjid autem (ut ipseait)ex honestatis et uti-

munia poterant esse, descendit.Nunc jam de viliis litatis partibus approbatur.Ac de turpi dilfinitione
tliffinitionis, utpromissum est,explicemus.Diffini- J) nos in superioribus diximus cum diffinitionera per
tio subslantialisquara priraam docuimus,quamso- franslationemtractaremus,sedillud vitiuminverbo
lamdixirausdiffinitionem.duovitiarecipitprincipa- est ; fieri autem potest ut omnis oratio inhonrsta
iia. Si ea oratio quce diffinit, aut amplius complexa ista contineat vel inutilia corapreliendat.In Philip-
!ueril,aut niinus (luam res plcnasitdeclaravit.Opor- picis M.Tullius in oratione prima docebatab Anto-
tet enim ut oratio diffinitiva ita componatur ad no- nio Cassaris actasubverti,etiddenegabat..\ntonius.
men cujus rem definit, ut parem potentiam expri- Attulit uter,]uedilfFnitionem,ut ostenderet quid sit
mendae atqueipsum vocabulumpra3stet,conversira- actumejus quitogatuscum potestateincivitate ver-
que nomenet diflinitiose invicemcoUatadeclarent. setur.Docui in superioribus asserendcB diffinitionis
Ut si quaerasquidhomoest,recte i-espondeatur ani- partes esse quatuor:primam esse diffinitionem.se-
mal terrcnum, rationalc, mortale, bipes, risus ca- cundam approbationem diffinitionis.tertiam dedu-
pax. iloc rursus si converias, homo sit optima de- ctiontMn diffinitionis ad speciem, (luartam destru-
claratio.Quacrenti enim quid est animal terrenum, ctionem diffiDitionis adversse partis. Cicero actum
909 TOPICORUM ARISTOTELIS INTERPRETATIO. 910

ejus qui aitinropublica cum potestatedegcntis dif- A. qiJJim leges, advertcndum quod Antoniua dixeral
finit Antonius, chirographa. Ergo sua
legC3 esse ;
chirogrnpha e8SO,consequerilia ditigenter advertens
oratione Gicero et dillJnit,etapprobat,ei deducit ad falsam docetditfinitionem sic:lsqui estinpotestate,
speciem, et destruit dilOnitionem adversoe partis. est in republica ; cum egerit aliquid,Hctura mutare
Difiinitio Ciceronis esl h;cc : quod tam
Et quid est non hoc competit legi.ut cum lata sit nun-
polest,
proprie dici possit actum ejus qui togalus in rem- quam a latore mutetur. Al vero chirographa,
pubiicam cum polestate et imperio versatus sit, quia domesticus actus est,hanc consequentiam ha-
quam lex ? deinde sulijungilur ejusdiinnitionis ap- bent,el ut mutentur,et saepe non proferantur. Ergo
probatio hoc modo: Quaereacla Gracchi,leges Sem- M. Tullius ita reprehendit chirographa actum non
proniae proCerentur. Quare Sylloe, Cornelioe, quid esse,quia consequenter non habent actus, dicens :

Ch.Pompeii tertius consulalus.in quibus actis con- Chirographa vcro aut mutaret.aut non daret ; aut si
nempe inlegibus; hac approbatio est.Deinde
sistit ? dedisset,non istas res in actis suis diceret : sed quia
adjungitur deductio diliinitionis ad speciem.A de- per concessionem reprehensi, sed ea ipsaconcedo,
sare ipso si quaeres quodnHmegisset inUrbeet in ac quibusdam etiam in rebus conniveo ; in maximig
toga,leges multas respondet se el praeclaras tulisse vero rebus, id est in legibus, acta Caesarisdissolvi
Sequitur reprchonso diflinitionis adversae partis, „ ferendum non puto.Adjungit post hgoc reprehensio-
eaque fit bipartito autenim ex illisomnibus vitiis
:
nem similiterduplicem,unam ex vitiis ut et turpem
aliqnid in ea reprehcnsione conctuditur, aut con- diffinitionem dicat, et inutiJem. Deinde concedat
ccsso eo quod adversarii dicuntper comparationem, conclusurus ex comparationesuam potiorem,dicen8
magis hoc esse quod nos dicimus approbaraus. Hic esseturpem etinutilem in hujusmodi dictoquodest,
utrumque IVI. Tullius facit.Nam et de vitiis illa po- nisi sorte,si quid memoriae causa retutitin libeltum,

nit ut falsam dilfinitionem doceat, et turpem, et id numerabitur in actis.Et quamvis iniquum et inu-

inutilem. Ac deiiide corcedensmagis suam confir- tile sit^defenditur: yEquitas virtus est; virtus autem
met diffinitionem, dicatque potiorem.Falsam diffi- ipsa honestum,ergo iniquitas turpis est,quia turpi-
nitionem sic Cicero probat excutiendo quod conse- tudo contraria est honestali. Si igitur turpem et

quenssit; his enim probatur fatsadiffinitio,si suum inutilemipsisverbisreprehenditdiffinitionem.Dein-

proprium non habeat, si magis contrarium h^beat, de adjecit postremum iltud per concessionem hoc
si consequens suum non tencat, si aliter dicta sit modo: quod ad populum centuriatis comitiis tulit,
at(|ue in vulgi est opinione. Hic ergo quoniam (luae- id in actis Caesaris non habebitur. Hsec acuto quo-
ritur quidsit actum togati civis in rempublicam cum que satis esse duxi.

potestale degentis, dictumque est nihil aliud esse G

TOPICORUM ARISTOTELIS
LIBRI OGTO,

AN. MANL. SEV. BOETIO INTERPRETE

LIBER PBIMUS.

CAPUT PRIMGM. Dialecticusaulemsylogismusestquiexprobabilibu

Primi lopicorum libri Aristotelis qux intentio, et est collectus. Sunt autem vera et prima quai non
qux ratiucinandi species. per alia,9ed per se ipsa fidem habent. Non enira
Propositum quidem negotii et methodum inve- oportet in disciptinaribus principiis inquirere pro
nire per quam poterimus syllogizare de omni pro- ^ pter quod, sed secundum unumquodqueprincipio-
posito problemateex probabilibus, et ipsi disputa- rum ipsam per se esse fidem.Probabitia autem sunt
tionemsustinentesnihildicemusrepugnansPrimum quae videntur omnibus, aut pturimis, aut sapienti-
igitur dicendum quid est sytlogismus, et quae ejus bus, et his vel omnibus, vel plurimis, vei maxime
quomodo sumaturdialecticus sytlogis-
differentiae, familiaribuset probalis.Litigiosus autem est syllo-
mus bunc enim quairimus secundum propositum
; gismus ex iis quae videotur probabilia, non sunt
negotium.Est ilaque syllogismus oratioin qua po- autem. Et qui ex probabilibus quidem, aut ex iis
Bitis quibusdam aliquid aliud a positisex necessitate quae videntur probabilia, esl apparens. Non enim
accidit per ea quae posita sunt. Demonstratio vero omne quod videtur probabile etiara est probabile,
est quando ex veris et primis sytlogismus erit, aut nihil enim eorum quae dicunturprobabilia in super-
ex tatibus quae per aliqua prima et vera ejus quae ficie habet omnino phanlasiam, velutcirca litigio-
circa ipsa eet cognitionis principium sumpserunt. sarum disputationum principia aceidit se habere ;
911 AN. MANL. SEV. BOETII 912

statim enira saepius etiara eis qui parva videre pos- A CAPUTIII.
sunt manifesta est in his falsitatia natura. Ergo Ex quibus e quot disceplatio dialectica constet.
priorquidem eorum(qui dicti suntlitigiosi syllogis- Primum igitur considerandum ex quibusest me-
mi) etiara syllogismus dicatur,reliquu3vero litigio- thodus, siquidem surapserimusad quot, el quae ex
sus quidem syllogismus,syllogismus autem non,eo quibus orationes et de quibus syllogismi, et quo-
quod videturquidem ratiocinari,ratiocinaturautem .nodohis abundemus.habebimussufficienler propo-
minirae. Amplius autem praeter omnes (qui dicti situm.Suntautem iiumero aequalia, et eadem ea ex

sunt) syllogismus, ex iis quse sunt circa aliquas di- quibus orationes et de quibus syllogismirfiunt cnim
sciplinas pecularia fiunt paralogiami, quemadmo- orationes ex propositionibus;dequibu3 autera syllo-
dum io geometria et huic cognatis accidit se ha- gisrai fiunt,probleraata sunt.Oranis autem proposi-
bere.Videtur autem hic modus differre a dictis syl- tio, et omneproblema, aut prnpriura autgenus,aut
logismis,nam neque ex veris et primis colligit pseu- accidens indicat; etenim dilferenlia cum est genera-
dographus,neque ex probabilibus, nam sub defini- lis, cum genereordinanda est.Quoniara autem pro"
tionenon cadit,neque enim quse omnibus videntur prium hocquidem quid est esse significat.illud autem
sumit,nequequaepluribus,nequesapienlibus,ethis, non significat,dividatur proprium in utrasqueprae-
neque oranibus.neque plurimis, noque probalissi- g dictas partes, et vocetur illud quod quid erat esso
mis;sed ex peculiaribusquidem disciplineesumptis, significatjterminus; reliquum vero,secundum com-
non veris autem, syllogismum facit, nam eo quod muneradeipsis assignatam nominationem,nuncu-
aut seraicirculos describit non ut oportet, aut li- petur proprium. Manifestum igiturex iis quae dicta
neasaliquas ducitnon ut ducendae sunt, paralogis- suntquodsecundum praesentem divisionem quatuor
mum facit.Species igitur syllogismorum, ut figura- omnia accidit fieri, aut proprium, aut terminum,
liter sit complecti.dictae sint. Summatim autem di- aut genus, aut accidens. Nemo autem nosopinetur
cendo de omnibus praedictis et de his quae postea dicere quod unumquodquehorum secundum se di-

sunt dicendajn tantum nobis determinalum sit, eo ctum propositio vel problema est, sed quod ab his
quod de nuUo eorurn exactam rationem assignare et probleraata et propositiones fiunt.Differunt autem

deligimu3,sed aliquantulum figuraliter de his volu- problema et propositio modo,nara cum sicdicitur :

mus pertran8ire,omnino sufficiens arbitrantes esse putasneanimalgressibilebipes?diffinitioesthomini

sccundura propositam methodum posse cognoscere et putasne animalgenusesthominis? propositiofit,
quoquomodo unumquodque illorum. Si autem utrura animal gressibilebipes definitio est
GAPUT II.
hominis, an non, problema fit.Similiter autem et in
Ad p aliis. Quare merito aequalia numero probleraata et
quotutilis dialeclica diaserendique discijilina.
Consequensautemeritexiis quaedictasuntdicere propositiones sunt, nam ab orani propositione pro-

ad quot et quae utile sit hoc negotium.Est autem ad blema efficies, mutans modum.
tria, ad exercitationes,ad colloquia.ad eas quae se- CAPUT IV.
cundum philosophiam sunt disciplinas.Quod 'gitur De termino, proprio, genere, et accidente.
ad exercitationem sit utile,ex his perspicuum est, Dicendum autem quid terminus,quid propriura,
methodura enim habentes.facile depropositio argu- quid genus,quid accidens.Estautem terminus qui-
mentari poterimus.Ad coUoquia vero eo quod mul- dem oratio quid erat esse significans. Assignatur
torum annumerantes opiniones, non ex extraneis autem autoratio pro nomine,autoratiopro oratione;
sed ex propriis doctrinis sermocinabimur ad eos, possibile est enim et eorum quae sub ratione signifi-
transmutantesquidquidnonbenevidenturmodisdi. cantur quaedam definiri.Quicunqueautem quolibet
cere.Adsecundum philosophiamautem disciplinas, modo nomine assignationem faciunt, manifestum
quod potentes ad utraquedubitare,facileinsingulis quoniam non assignant ii rei definilionem, eo quod
intuebimur verum et falsum, praeterea autem ad omnis definitio oralio quasdam est,accomraodatum
priraaeorum quaein unaquaquedisciplinasuntpria- tamen terraino,ethujusrao li ponendura est,utquod
cipia.Nam ex propriis secundum propositam disci- honestum est.decens.Similiter autemetutrumidera
plinam principiis impossibile est dicere aliquid de ^ sensus,et discipiina vel diversura;etcnira circa dif-
ipsis,eo quod prima principia sunt omniura, per ea finitiones,utrum idem,vel diversum,pluriraa fit im-
vcro (qua5 sunt circa singula) probabilia necesseest moratio. Simpliciter autera ucconiodato termino
de illis transigere. Id autem proprium, maximeve omnia dicantur qua) subeadem disciplina cum defi-
peculiare dialectica^ est.nam cum sit inquisitiva, ad nitionibus continentur.Quodautemomniaquaenunc
omnium methodorum principiaviamhabet.Uabebi- dicta sunthujusmodi sunt,manifestum ex his. Po-
mus autem perfecte methodum.quando perinde ha- quod idem et quod diversura disputare,
tentes enira
bebimus ac in rhetorica.et medicina, et hujusmodi eodem modo et ad definitiones argumentari facile
facultaLibus,hocautem exiis quae continguntfacere poterimus; nam ostendentesquod non idem est, in-
quae eligimus. Nara neque rhetor orani ex modo terimenteserimusdefinitionem: nontamen conver-
persuadcbit, neque medicus sanabit ; sed si ex iis titur quod nunc diclum est.non enim sufficiens est

quae contingunt nihil omiserit, sufficienter eum di- ad astrucndura definitionera ostendere idem esse,
sciplinam habere dixerimus. altaraen ad destruendura sufficiens est ostendere

i
 913 TOPICORUM ARI8T0TELI8 INTERPRETATIO. 914
qiiod non idcm Proprium autem est quod non
est. A. et genus, accidens omnia dicuntur, et ad defini-
et
indicat quid est esse, soii autem inest, etconversim tiones conveniet dici. Ostendentes enim quoniam
praedicatur de re ut proprium est hominis gramma- non ei soli inest qnodest sub definitione'(quemad-
tices esse susceptivum. Nam si homo est, et gram- modum et in propri»), autquoniam non genus quod
matices susceptibilis est, si grammatices suscepti- assignatum est in definitione, aut quoniam non
vum est, et homo est. Nemo enim proprium dicit eorum qufe in definitione dicta sunt
inest, aliquid
quod contingit alii inesse, ut homini dormire, ne (quod quidcmetinaccidente dici potest), interimen-
quidem si forsitan per aliquod tempus inest soli. Si tes erimus definitionem. Quare secundum prius as-
autem forte dicatur aliquid talium proprium, non signatam ralionem, omnia erunt quodammodo defi-
simpliciter, nliquando, vel ad aliquid dicetur, nam nitioni accommodanda quae numerata sunt. Sed non
ex dextris quidem esse, aliquando proprium est. propter hoc unamin omnibus universalem metho-
Bipesautem ad aiiquid proprium ostdicliim, ut ho- dum quaerendum, neque enim facile invenire hanc
mini ad equum et canem. Quod auiem eoruni quae esl, et si inveniatur, omnino obscura et insuavis
conlinguntaliiinesscnullumconversimpraedicatur, plane fuerit ad propositum negotium. Propria vero
manifestum non enim necessarium estsi quid
est ; in unoquoque determinatorum generum assignata
dormit, hominem esse. Genus autem est, quod de p. methodo, facile ex iis quae circa unumquodque pro-
pluribus et differentibus specie in eoquod quid est pria sunt decursus propositi fieri possit. Quare uni-
praedicatur. In eo quod quid esl praedicari ea dicun- vcrsaliterfigura quidem(quemadmodumdictum est
tur, quaecunque convenit eum qui interrogatus est prius) dividendum eit, reliquorum autem ea quae
reddere quid est quod propositum est, quemadmo- maxime suutsingulis
peculiaria, annectendum de- ;

dum de homine, convenileum qui interrogatus est finitioni et accomodata ea nuncupantes,

generi
quid id estquod propositura est, dicere quod ani- peneaulemadjunctasunt quaedicta suntad singula.
mal. Generi autem accommodatum est utrum in
eodem genere aliud alii, an in ultero sit. Nam et
CAPUT VI.
De eodem.
hujusmodi sub eadera methodo cadit cum genere ;

disputantes enim quod animal genus hominis simi- Primumautemomniumdeeodemdeterminandura

liter et bonus, disputantes erimus quoniam haec in quoties dicitur. Videbitur autem idem ut figuraliter
eodem sunt genere.sit autem alteriusquidemosten- sit sumere,lripliciterdividi.Numeroen)m, aut spc-

damus quod genus est,alteriiis autem qiiod non est, cie, aut genere, ideni solemus appellare. Numero

disputantes erimus quoniam non in eodem genere quidem, quorum nomina plura, res autem una, ut
haec sunt. Accidens autem estquod nihil horum est, indumentum etvestis.Specie aulem quae cum sint
neque definitio,neque propriura, neque genus,inest C plura, indifferentia suntsecundum speciem, ut ho
autem rei et quod contingit inesse cuivis uni et
;
mo homini, equus equo nam hujusmodi specie di- ;

eidem,et non inesse,utsedere contingitinesse alicui cuntur, quaecunque subeademspecie sunt. Similiter
eidem, et non inesse. Similiter autem et album^ autem et genere eadem, quaecunque sub eodem ge-
nam et eidem nihil prohibet quandoque album, nere sunt, ut equus homini. Videbitur autem ab eo-
quandoque non album esse. Est autem accidentis dem fonte aqua,qu;eeadem dicitur,habere aliquam
definitionum secunda melior nam cumdiciturpri-:
differentiam praeter dictosmodos.Non tamen,sedet

ma, necessarium est si debet quisintelligere, prae- hujusmodi in eodem ordinetur iis quae secundum
scire quid est terminus, et genus, et propriurn unam speciemquoquomododictasunt :omnia snim
;

secunda autem perfecta est ad cognoscendum (quid talia cognata et affinia sibi invicem videntur esse :

est quod Anneclantur autem acci-

dicitur) per se. nam omnis aqua omoi aquae eadera specie dicitur,
denti et quae ad se invicem suntcomparationes quo- eo quod habeat quamdam similitudinem ab eodem ;

libet modo ab accidente dictas, ut utrum honestum, autem fonte aqua qua eadem dicilur nullo alio dif-
an quod confert, expetibilius, et utrum quae est se- fert,quameoquod vehementiorsitsimilitudo: quare
cundum virtutem, an quae secundum voluptatera non separamus idem ab iis qiiae secundum unam
suavior vita, et si quid aliud simililer his est di- D speciem quoquo rnodo dicuntur. Maxime autem in-
ctum, in omnibus enim talibus utri magispraedica- dubilanter quod unum estnumero,idem ab omnibus
tum accidit, quaestio fit. Manifestum est autem ex vidctur dici. Soletautem ethoc assignari niuitiplici-
his quoniam accidens nihil prohibet, et quando, et ter, propriissime autem et primo, quando nomine

udaliquid propriumfieri,utsederecumsit accidens, vel termino idem assignatum fuerit.ut vestis indu-

quando quis solus sedet, tunc aliquando proprium
erit solo vero sedente, ad non sedentes proprium
;
mento,et animalgressibiiebipes homini.Secundum
autem, quando proprio, ut disciplincc susceptibilis
:

quareet ad aliquid,et aliquando nihil prohibet ac-
cidens proprium fieri, simpliciter autem proprium
non erit.
CAPUT V.
Quod cxiera prsedicata aliquii claudanl eorum qux
definilio continet.
Non lateatautemnosquoniam quae adpropriura,
homini, et quod natura sursum fertur igni.Tertium
vero, quando ab accidente, ut sedens, vel musicum
Socrati, omnia enim haec unum nuraero volunt si-
gnificare. Quod autera verura sit quod nunc dictum
est, extranssumentibusnuncupationesraaximequis
discat; saepe enim prfficipientes nomine vocare ali-
quemsedentium,transsumimus,quandoforteisnon
915 AN. MANL. SKV. BOETII
intelligitcui praeceptum facimus, tanquam ab acci-
dente ipso magis intelligente, et jubemus sedentem
vel disputantem vocare ad nos, manifestum quod
uteumdem opinantes, et secundum nomen, et se-
cundumaccidenssignincare.Ergoidem,quemadmo-
dum dictum est, tripliciter dividatur.
CAPUT VII.
Omnem disputalionem dialeclicam esseex termino,pro-
prio, genere, auL acciUente, et ubi illa reperianlur.
Quoniam autem ex prius dictissuntorationes, et
perha3cet ad haec una quidem fidesest per indu-
ctionem.Sienim quisconsidereiunamquamque pro-
positionumetproblematum,apparebitautatermino,
auta proprio, aut a genere, aut ab accidente facta.
Aliaautem fides per syllogismum.Necesseest enim
omne quod de aliquo prffidicatur, aut conversim de n tes inventas. Si enim probabileest eadem esse con-
re prsedicari, aut non ; et si conversim prasdicatur,
tertninus erit, vel proprium. Nam sisignificat quid
est esse, esl terminus ; si autem non significet,pro-
prium. Hoc enim erat proprium, quod conversim
praedicalur, non significans quid est esse. Si autem
non conversira prsedicatur de re, aut ex iigquaein
definitionissnbjecti dicuntur, est, aut non, et si est
ex.iisquaeindefinitionedicuntur,autgenus,autdiire-
rentia erit, eo quod definitio ex genere et differentiis quod non oporLet amicis maleface probabile esl
est. Si vero ex iis non est qus in definitione dicun-
tur, palam est quoniam accidens erit, nam accidens
dicebaturquod nequelerminus,neque genus,neque
proprium, inost autem rei. Post heec autem oportet
determinaregeneraprajdicamentoruminquibussunt
dictee quatuor differentiae. Sunt haec autem numero p riorum, nam contrarium est quod oportet ininiicis
decem, quod est, quantum, quale, ad aliquid, ubi,
quando, situm esse, habere, facere, pati. Semper
enim accidens, et genus, et proprium, et definitio
in uno praedicamentorumhorum erit,nam omnes ab
his propositiones, aut quid est, aut quale est, aut
quantum,aut aliorum aliquod praedicamentorum si-
gnificant. Manifestum est autem exeisdemquoniam
quodquidestsignificansquandoquequidemsubstan-
tiam significat, quandoque autem quale,quandoque
veroaiiquod aiiorum praedicamentorum ; nam quan-
do, posito homine, dixerit quod positum est
nem esse, vel animai, et quid est dicit et significat
substantiam ;quando,coiorealboposito,dixeritquod
positum est album esse, vel colorem, quid est dicit,
et quale significal. Similiter autem et si, cubitali
miigniludine posita, dixerit quod positura est cubi-
talem esse magnitudinem, et quid est dicitet quan-
tum significat. Siiuiiiter autem ct in aliis. Uoum-
quodqueenim talium sive idem de eodera dicatur,
eive genus dehoc, quid estsignificat quanioautem
;
de alio, non quid est significat, scd quanlum,aut
quale, aul aliquod aliorum pr;cdicamentorum.Qua-
re de quibus sunt disputationes, et ox quibus, hasc
ettantasunt.Quomodo autem sumemus,et per quae
copioso erimus, post haec dioendum.
CAPUT VIII.
De propositione dialectica.
Primum igilur determinetur quid est propositio
916
A dialectica, et qnidproblema dialecticum. Nonenira
omnem propositioneu;,nec omne problema dialecti-
cum ponendum. Nullus enim offeret, qui mentera
habeat, quod nulli videlur.nec proponetquod omni-
busest manifestum, vel plurimis: nam hffcquidera
non habent dubitationem, illa autem nemo ponet.
Est aulem propositio dialectica inlerrogatio proba-
bilis aut omnibus, aut plurimis,aut sapientibus, et
his vel omnibus, vel plurimis, vel maxime familiari-
bus non inopinabilis.Ponetenim aliquis quod vide-
lursapientibus, nisiid contrariumsilmultorumopi-
nionibus. Sunt autem propositiones dialecticae, et
ea quae probalibus sunt eimilia, el contraria iisquae
videnturesse probabiliasecundum contradictionem
protensa,etquaecunqueopiniones suntsecundum ar-
trariorum disciplinam,etsensura eumdem esse con-
trariorum probabile apparebit, et si unam numcro
gramraaticenesse,ettibicinariamunam;siautemplu-
res grammsticas, ei plures tibicinarias, omnia enim
sirailiaetcognata haecvidentur esse.Similiter autem
etea quae probabilibussunt contrariasecundum con-
tradictionem protensa probabilia videntur. Si cnim
probabile est quod oportet amicis benefacere, et
;
est autem contrarium quidem quod opoitet malefa-
cere amicis, socundum contradictionem autem quod
non oportetamicis malefacere. Similiter autem et
si oportet amicis benefacere, inimicis non oporlet;
est autem ethocsecundum contradictionem contra-
benefacere. Similiter autem et in aliis. Probabile
autemetinsimilitudineapparetetiamcontrarium de
contrario, utsi oportet amicis benefacere, et inimi-
cis oportet male, apparebitet contrarium hoc quod
esl araicis benefacerc, et quod inimicis male.Ulrum
autem secundum veritalem sehabeat, vel non, in iis
quae de contrario dicentur ostendetur. Palam autem
quoniamet quaecunque opiniones secundura artes
sunt, dialecticae propositiones sunt.Ponetenim ali-
quis ea quae videntur iis qui in eis probati sunt, ut
homi- de his quidera quae in geometria.ut geometer, de illis
auteni quae in medicina, ut medicus.
CAPUT IX.
De problemale dialectico et positione dialcclica.
Problema autem dialecticum est speculatio inten-
^ dens vel ad elecLionem, et fugam, vel ad veritatera
et 3cientiam, aut per se, aut ut adminiculans ad ali-
quid aliud talium, de quo aut neutro modo opinan-
tur, aut contrarie plerique sapientibus, aut sapien-
tes plerisque, aut utrisque iidem eisdem. Quaedara
eniniproblematum utileestscirelanlumeligendum,
vel lugiendum, ut utrum voluptas sit eligenda, an
non.Qucxdam^autem ad sciendum tantum,ut utrura
mundus a;ternus sit, an non. Qusedjim voro ipsa por
sequidemadneutrumhorum,adminiculantiaautem
sunt ad aliqua talium. Pleraque enim ipsa quidera
per se non volumus cognoscere, sed aliorum gratia,
utperillaaliudquidpiamcognoscamus. Sunt autem
917 TOPICORUM ARISTOTELIS INTERPRETATIO. 918

problemata et de quibus contrarii sunt syllogismi: A CAPUT XI.

dubitationcm cnim habent utrum sic sc hai)ont<Tn De instrumenlis quibus sijllo^jismorum copiam nobis
non sic, eoquod utrisque sunt rationessuasiJMlcs. ad disserendum suppeditamus.
Etdequibus rationem non habemus, cum sintma- Instrumenta aulem per qua? abundemus syllogis-
gna, difficilearbitrantesessepropterquodassignare; mis sunt quatuor. Unum quidem, propositiones su-
ut utrum mundus sit ffiternus, an non, nam hujus- rnere. Secundum autem, quolupliciter unumquod-

niodi quaeret aliquis. Problemata ergo et propositio- que dicitur posse distinguere. Tertium, differentias
nes (ul dictum cst) derminata sint. Positio est invenire. Quartum autem, similitudinis considc-

opinio admirabilis alicujus familiarium secundum ratio. Sunt autem el modo quodani etiam tria ho-

philosophiam,utquod nonestct)nlradicere,quemad- rum propositiones. Est enim unumquodquc eorum

modum dixit Antistlienes, et quod orania moven-
tur, secundum Heraclitum, aut quod unum est ena,
quemadmodum Melissus dixit(nam dequoviscon-
traria opinionibusprijferenle curam habere slultum
est), aut de quibus orationem habemuscontrariam
opinionibus, ut quoniam non omne quod est, vel fa-
ctumest.vel aeternum,quemadmodumsophista;di-
propositionem facere, ut quod cligendum est ho-
nestum, vel delectabile, vel utiie, et quod differt
sensus a disciplina, eo quod amittenti eam possi-
bile est rursum sunicre, illum autem impossibile.
Etquoniam simililer sc habel sulubre ad sanitalem,
p ^^ habile ad Ijonain habiludineni. Est autem prima
propositioab iis qute multipliciter dicuntur,secun-

cunt. Nam musicum, grammaticum esse, neque fa- da a diHerentiis, tertia vero a similibus.

ctum, neque esseaeternum. Hocenim etsialicuinon CAPUT XII.

videatur, videbitur utique eo quod rationem habeat
suasibilem. Estigitur et positio quidem problcma,
non autemomne problema positio,eoquod queedam
problematum taliasunt,dcquibus neutromodoopi-
namur. Quod autem est positio problema manife-
stum esl necesse est enim ex iis quee dicla sunt,
:
aut plures sapientibus circa positionem dubitare,
aut utroslibet sibimet, eo quod opinio queedam ad-
mirandapositio est. Pene autem nunc omnia diale-
ciicaproblematapositionesvacantur.Differat autem
nihil quomodolibet dictum : non enim nomen
gere volentes divisimus sic ea, sed ut non lateant
nos,cuni qunedameorum suntdifferentiae.
lctautem omne problema, nec omnem positionem
considerare,8edquam dubitabit aliqui» eorum, qui
ratione egent, et non poena vel sensu. Nam qui du-
bitant utrum oporteatdeos honorare, et
ligere, an non, poDnaindigent utrum nix
;
qui vero
alba an non.sensu. Neque vero quorum propinqua
est demonstratio, neque quorum valde longe: nara
illa quidem non habent dubitationem, haecautera
magis quam secundum falcultatem exercitativam.
CAPUT X.
De speciebus disscrendi
dialect icseque disputa-
,
De sumplione propositionum.
Ergo propositiones quidem cligendum quotquot
raodisdeterminatum est in propositione, autom-
nium opiniones proponenti,aut plurium aut sapien-
tum, et horum vel omnium, velpluriraorum, vel no-
tissimorum. Aut etiam contrarias apparentibus, et
qu8ecunqueopinionessecundumartemsunt;«topor-
tetprotendere contrariasapparentibusprobabilibus,
secundum contradictionem, quemadmodum dictum
autem etfacere eas in oligendonon
est prius. Utile
effin- solura quae sunt probabiles, scd et similes eis, ut
p quod contrariorum idem est sensus,nam et scientia
Non opor- contrariorumesteadem.Etquodvidemussuscipien-
tes aliquid,non emittentes, namet in aliis sensibus
sic est, nam audimus suscipientes aliquid, non
et
emittentes, etolfacimus eodem modo, similiter au-
parentes di- tem et in aliis. Amplius :qua5Cunqueinomnibusvel
plurimis videntur, sumendum ut principium et ap-
parentem positionem, namponuntqui non conspi-
ciunt, in aliquo non sic habel. Eligere autem oportet
ctexscriptis disceptationibus. Descriptionesautem
facere in unoquoque genere supponentes seorsum
(ut de bono,'aut de animali, et de bono omni) inci-
pientema quid est. Adnotare autem etsingulorum
opiniones, ut quod Empedocles quatuor dixitele-

tionis. menta corporum esse. Ponet enimaliquis quod ab

aliquo probato dictum est. Sunt autem (ut figurali-
Detemiinatis autem his, oportet dividere quot ^ ter sit complecti) propositionum et problematum
dialecticarum disputationum sunt specios. Est au- partes tres nam aliae sunt morales propositiones,
;

tem inductio quidem haec, illa autem syllogismus. alise naturales, aliae rationales. IVl>)rales quidembu-
Et syllogismus quidem quid est, dictum est prius. jusmodi, ut utrum oporteat parentibus magis an le-
Inductio vero est a singularibus ad universalia ac- gibus obedire. si dissentiant. Rationales vero, ut
cessio, utsi est gubernator eruditus, optimus, el utrum conlrariorum eadem disciplina, annon. Na-
auriga. et omnis qui est erudilus in unoquoque, turales autem, ut utrum mundussitaeternus, necne.
optimus. Est autem inductio verisimilior, et clarior Similiter autem et problemata. At vero quales sint
etst^cundum sensum notior, et pluribus commu- singula; earum quffi dictae sunt, definilicne quidem
nis syllogismus autem valentior, et ad contradi- non facile assignare est de ipsis. EstauleTn eafquae
centes efficacior. Ergo genera de quibus disputa- per inductionom est) assuetudine tentandum co-
tiones, et ex quibus, quemadmodum anle dictum gnoEcereunamquaraqueearum,secundum prsedicta
est, determinata sint. exempla consideranti. Ad philosophiam igitur, se-
 ,

919 AN. MANL. 8EV. EOETII 920

cundum veritatem de his negotiandum, dialeclico A. corporalem actum, nihil; manifestumergo quoniam
autera modo ad opinionem. Sumenda? autemquam amare aequivocum. Praeterca in mediis, Si huicqui-
maximeuniversales propositiones omnes,et una fa- dem est aliquid medium, illi autera nihil, autsi
ciendamultae,utquod oppositorura eadera discipli- utrisque quidera est, non idera autera, ut olari et
na, deinde quod contrariorum et quod et aliquid. obscuri , in coloribus quidem aliquid est mcdium,
Eodera modoet ipsae rursum dividendae, quousque fuscum, in voce autem nihil, aut si forte rau-
contingere potest divisio, ut quod boni, et mali,et cum, quemadmodura quidam dicuntraucam voccm
albi, et nigri, et frigidi, et calidi ; similiter autem medium esse, quare squivocum clarum, simili-
et in aliis. De propositionibus igitur sufficiantpraj- ter et obscurum. Insuper si horura quidem plura
dicta. media, illorum autemunum, ut in claro et obscuro.
CAPUT XIII. Nam in coloribua plura media, in voce autem unum
De multivlicis distinclione. raucura.Rursura in eo quod secundumcontradictio-
Ipsum autem. quotupliciter negotiandum est, non nera opponitur.considerandumsimullipliciter dici-
solum quaecunque dicuntur secundum alium mo- tur. Nam si hoc multipliciter dicitur, et quodhuic

dura, sed et rationes eorura tentandum assignare, ut opponilur multipliciter dicetur. Ut non videre mul-
non solum quod bonura alio quidem modo dicitur g tipliciter dicitur, unum quidem non habere visum,
justitiaet fortitudo, habile autera et salubre, sed alterum autemnon operarivisu. Si autem hoc mul-
quodetillaquidemeoquodipsaqualiaquaedamsunt, tipliciterdicitur, necessariumestetvidere multipli-

haec autera eo quod effectiva alicujus,et non eoquod citer dici utrique enim non videre opponitur, ut ei
:

qualia quaedam sunt similiter autera et in aliis.

;
quidem quodest non habere visura, habere illiau- ;

Ulrum autem multipliciter, aut uno modo specie tcm quod uon est operarivisu, operari. Arapliusin
dicitur, per hsec considerandum. Primura quidem hisquaesccundum privalionem et habitum dicunlur
in contrario perspiciendum si multipliciter di- perspiciendum. Si enim alterum mulliplicitf,rdici-
citur, sive specie, sive nomine dissonet. Quaedara tur, el reliquura utsi sensibilemultipliciterdicitur :

enim statim et nominibus alia sunt, ut acuto in et secundum aniraara etcorpus, et insensibilemul-

voce contrarium est grave, in magnitudine autem tipliciter dicetur et secundum animara et corpus.
obtusum patet igitur quod contrarium acuto
;
Quod autem secundumprivationein et habituraop-
raultipliciter dicitur, si autem 'hoc, et acutum. ponunturquae dictasunt,manife3tum, eoquodnata
Nam secundum utrumque horum aliud erat con- sintutrumquesensumhabereanimalia,etsecundura
trariura, non enira idera acutum erit obluso et aniraura et secundum corpus. Amplius autera in
gravi contrarium utriqae autem acutum contra- „ casibus considerandum. Nara si juste multipliciter
;

rium.Rursum graviin vocequidemcontrariumacu- dicitur, etjustum multipliciter dicelur, secundum

tum, magnitudine autem leve quare multipliciter
;
gravcdicitur,eo quod etcontrarium. Simililerautera
et pulchro,ei quidem quod inanimali turpe,eivero
quod est in domo, perniciosum; quare aequivocum
utruraque enim justorum est justura, utsi juste ili-
citur et secundura sui cognitionem judicare et ut
oportet, similiter et justura. Eodem autem modo ct
si salubre multipliciter dicitur, et salubritermulli-

pulchrum. In quibusdan aulem nominibus quidera pliciter dicelur,utsi salubredicitur hoc quidem sa-

nullo raodo dissonat, specie autera manifesta in eis nitatisefTectivum,iliud autemconservativum, quod-
statira differentia est, ut in claro et obscuro ; vox dara vero significativura, et salubriter vel efTectivc,
eniraclara et obscura dicitur. Sirailiterautemetco- vel conservative, vel significative dicetur. Similiter
lor. Ergonominibusquidem nihil dissonanl.,specie autera et in aliis quando ipsum multipliciter dictum
autem raanifesta in eis statim difTerentia est non ;
fuerit, et casus ab eo multipliciter dicetur ; et si ca-

enim similiteret color clarus dicitur, et vox clara. sus, etipsum. Consideranda ar.iem etgenera secun-
Manifestum auteni id est et per sensum, nameorum dum nomen praedicationum, si easdera sint nomiui-
quajeadem suntspecie,i(.lem sensus;at clarumquod bus. Nam si non esdera, manifestum est quoniam
in voce et in colore non eodera sensu judicamus, a^quivocumest quod dicitur, ut bonum in cibisqui-
sed hoc quidem visu,illud autemauditu.Sirailiter dem efFeclivura est voluptatis, in niedicina autera
autera et acutumetobtusum inhumoribus et ir ma- effectivum sanilatis, inanimavero qualem esse.ut
gniiudinibus, sed hoc quidera tactu, ijlud autem castam,vel fortem, vel justam. Similiter aulem etin
gustu. Namnequehaecdissonant nominibus,neque homine aliquoties autem etquando ut in lempore
;

in seipsis, neque in contrariis, obtusum enira est bonum (bonumcnim diciturin terapore), plerumque
contrariurautrique. Ampliussi huicquidem estali- autemquantuminmcdiocri(dicilurenimetraediocre
quid contrarium, illi autem simpliciter nihil, utei bonura) ;
quareaequivocura bonura. Similiter auleiu
quffi est a potu delectalioni, ea quae est a siti tristi- et candidum, in corpore quidem color, in voceau-
tia, contrarium ; ei autem quae est ab eo quod est tera bene audile. Similiter. autem et acutum, non
considerare quod diameter est costae incommensu- enim similitcr idera in omnibus dicitur. Nam vox
Quare multipliciter deleclatiodicitur.
ral)ilis, nihil. quisecundum nu-
acula quidera velox (sicut dicunt,
Et ei est sccundum mentera araare,
quidem quae meros harraonici sunt), angubis autem acutus, qui
odire contrarium est ; ei autem quai est secundum minor est recto, gladius vero qui estanguli acuti.
 921 TOPICORUM ARISTOTELIS INTERPllETATIO. 922
Consideranda etiarn et 1,'enera eorum quce sunt sub \ tet ai eorum eodem sunt nomine, hoc qui-
quaa sub
eodem noniine, si diversaetnon subalterna sunt,ul dem aulem differentia, utclarum,
species esi, illud
equus, hoc autem animal, et hoc vas. Oiversa enira quod in corporequidem, speciescoIoris;quod autem
quae socundum nomen est horuui ratio.g nam hoc in voce, differentia. Uiffert cnim vox a voce eo quod
quidemanimal.quid significat, illud vero vas, quale clarasit. Deeo igitur quod multipliciter dicitur,per
quid. Si autem sul^alterna sintgenera, non necessa- hdec et hujusmodi porspiciendum.
rium diversas csse rationes, ut cotvi aniaial, et avia
genusest;quandoaulemcorvum,dicimu3autemesse CAPUT XIV.
et animal.quiddicimuseumdem esse ;quareutraque De differentiarum ini>entione,similium consideratione,
ei uliliiatibus inslrumenlorum.
genera de eodem pra?dicatur. Similiter autem et
quando animal volatile bipes corvum dicimus, avem Differentiasautem inipsisgeneribusad seinvicem
dicimuseumdemesse, etsicergo utraquegenera de perspiciendum, ut quo differt justitia a fortitudine,
corvo praedicantur.etratioeorum. In non subalter- et prudentia a temperantia: haec enim omniaex eo-
nisgeneribusnonaccidithoc;nequeenimquandova3 dem genere sunt ex virtute. Et ex alioad aliud, ut
dicimus,animaldicimus,nequequandoanimalvas. in iis quae non nimium differunt, ut in quo differt
Gonsidcraniiumautemnonsolumsi in propositodi- g sensus ascientia; nam in iis quaj multum differunt,
versa sunt genera, et non subalterna. sed et in con- manifestaj sunt omnino differentiae. Similitudinem
trario. feienimcontrarium multipliciterdicitur, ma- autem considerandum in iis quae suntin diversis ge-
nifcstum quoniam et propositum. Utile autem ad neribus, ut sicut alterum ad alterum quidem, sic
definitionem inspicere quae de composito fil: ut can- aliud ad aliud, ut sicut scientia ad scibile, sic sensus
didicorporiset candidae vocis, nam sublato proprio, adsensibile : etut alterumin altero aliquo, sic aliud
eamdem ralionem oportet relin^jui. Hoc autem non in alio, ut quemadmodum visus in oculo, mens ia
accidit in aequivocis, ut in iis qu® nunc dicta sunt, anima.etut tranquillitas in mari, serenitas in aere,
nam hoc quidemerit corpus habens talem colorem, utrumqueenim quies.Maxime autem iniisquaemul-
illudautem vox bene audibilis. Sublato igitur cor- tum distant exercerioportet, facileenimin reliquis
porc, et voce, non idem in utraque relinquitur, at poterimus similia inspicere. Gonsiderandum autem
oportetsi univocumessetcandidum,quod in utraque et ea quae sub eodem sunt genere, si quid inest
I dicitur esseidem. Saepeauteai et in ipsis definitioni-
bus latet assequens aequivocum, quapropter et in
omnibus idem, ut hoinini, et equo, et cani ; nam si
inestaliquid eis idem in eo sunt similia. Utile autera
delinitioneconsiderandum.Ut siquissignificalivum ipsum quidem, quod quotupliciter, dicitur, conside-
vel effectivum sanitatis quod moderate se habet ad rasseaddiiuciditatem;maximeauteraquissciet quid
sanitatem dicat esse, non refutandum sed inspi- C ponatur, manifesto facto quotupliciterdicitur.Etad
;

ciendumquidnioderatequidemsecundumutrumque fieri secundum rem eamdem, et non ad noraen syl-

dixit, ut si hoc quidem talesignificat ut facerc sani- logismos sieniminmanifestum sit quotupliciter di-
:

latem, illud autem tale ut significare qualis quidem citur, contingit non ad idem etiam qui respondet et
sit habilus. Adhucjsijion comparabilia sunt secun- qui interrogat ferre intellectum ;manifestato autem
dum magis, et minus, vel similiter, ut clara vox, quotupliciter dicilur, et ad quid ferens ponat, ridi-
clara vestis, et acutus humor, et acula vox haec culus videbitur interrogans esse, si non ad hoe ser-
:

cnim nequesimiliter dicuntur ciara vel acuta, neque monem faciat. Utile etiam, et ut non falsa ratione
magisakerum quareaequivocum clarum etacutum,
: decipiamur, sed decipiamus potius nam scientes :

nam univocum omne co.mparabile, aut enim siini- quotupIiciterdicitur,nonaIlucinabimur,sedsciea}U3

litcr dicetur aut magis alterum. Quoniam autemdi- si non ad idem sermonem faciat is qui interrogat, et

versorumgenerum, etnon subalternatim positorum ipsiinterroganteapoterimusapparenti ratiocinatione

diversae species sunt et diflerentiae, ut animalis et fallere, nisi is quirespondet agnoscat quotupliciter
scientiae (diver&;e enim horum differentiae), con- Hoc non in omnibus semper possibile, sed
dicitur.
sidcrandum si qua? sub eodem sunt nomine di- quando fuerint eorum quae multipliciter dicuntur,
versorum generum, et non subalternorum diver- D aliaquidem vera.aliaautem falsa. Estautera proprie
sae differentiae sint, ut aculura vocis et raagnitu- nonconveniens modus hicdialeoticae, quare oranino
dinis ; dilFert enini vox a voce eo quod acuta sit, vitanda dialecticishujusniodi ad noraen disputatio,
similiteret magnitudo a magnitudine: quareasqui- nisi quis aliter non possit de proposito disserere.
vocum acutum, diversorum enim generum, et non Differentias autetn invenireutile, et ad syllogismos
subalternorum divrrsae differentiaB sunt. Rursum si de eodem, et diverso, et ad cognoscendum quid est
eorutndem quae sunt sub eodem nomine diversaa unuraquodque.Quodauteraad syllogismosdeeodem
differenliae sunt, ut coloris qui est in corporibus el et diverso utile, manifestum ; invenientes enim dif-
in melodiis. Nam ejus qui est in corporibus congre- ferentiam propositorum quamIibet,Obtendenteseri-
gativum et disgregativura visus, ejus vero qui in mus quoniara non idem. Ad cognoscendum autem
melodiis non eaedem differentias ; quare asquivocum quidestunumquodque,eo quodpropriam substantiae
color,namPorumdem eaedem differentiae. Amplius, cujusquerationem,iisquae(circaunutriquodquesunt)
quoniair.speciesnuliusestdifferentiainspicereopor- accommodatis ditferentiissepararesolemus. Simil
923 AN. MANL. SEV. BOETII 924
tudinis autem consideratio utilis est ad inductivas A. niemus propositum) collocare, nam communium
rationes, et ad syllogismos ex suppositione, et ad quod maxime in eo quod quid praedicatur' genus
assignationem definitionum. Ad indoctivas quidem erit.Similiter autem et in multum distantibus utilis
rationes, eoquod ciroa singula in similibus indu- ad definitiones similitudinis consideratio, ut quod
ctione universale existimamus iniiucere, non enim idem tranquillitas in mari, et serenitas in aere,
facileest inducereignoranlessimilia.Adsyllagismos utrumqueenim quiea, etquoniam punctum in jinea,
ex suppositione, eo quod probabile est quemadmo- et unitas in numero, ulrumque enim principium.
dum in uno similium se habet, sic et in reliquis. Quarecommuneinomnibusgenu8assignantes,arbi-
Quaread quodcunqueeorumfacultatem habebimus trabitur non extranee definire. Pene autem et de-
disputandi, profitebimur quGmadmodum in liis se finientes sic solent assignare, nam et unitatem
habet, sic et in proposito habere. Id enim osten- principium numeri dicunt esse ; et punclutn prin-
dentes, et propositura ex suppositione ostendentes cipium Manifestum igitur quoniam ad com-
linese.

erimus : supponentesenimquomodoin hissehabet, mune utrorumque genus collocant. Instrumcnta

sic et in proposito se habere demonstrationem fa- itaque per quae sunt syllogismi, haec sunt loci au- ;

ciemus. Ad definitionem autem assignationem, eo temad quos utilia suntpraedicta, ii sunt qui dicendi
quod potentes conspicere quid in unoquoque idem, D sunt.
non dubitabiraus ad quid oporteat genus (cum defl-

LIBER SECUNDUS,

CAPUT PRIMUM. dicunt, vel in eo quod transgrediuntur positam lo-

De problemalis uuiversalibus et in quibus prssdicatis cutionem. Falsum etenim dicentes, et qui quod non
inesse et esseconvertuntur. inest inesse alicui dicunt, peccant, et quiextraneis
Sunt autem problematum haecquidemuniversalia, nominibus res appellant (ut Platanum homincm),
illavero particularia universalia quidem, ut omnis
: transgrediuntur positam nominationem.
voluptas bonum est, et nulla voluptas bonum ;
CAPUT II.

particularia vero, ut aliqua voluptas bonum, et Loci probleinatum quod quidquam insilvel non insit.
aliqua voluptas non bonura. Sunt autem ad utraque Unus aulem locus est inspicere si quid secundum
genera problematum communia universalia, et con- aliquem aliummodum inest, utaccidens assignavit.
structiva, Ostendentes enim quod
et destrucliva. Peccatur autem maxime id circa genera, utsiquis
omniinest, quod alicui incst ostendentes erimus
et ;
albo dicat accidere colorem esse, non enim albo
similiter autem et si nuod nulli inest ostenderimus, colorera esse accidit, sed genus ejus color est.
et quod non omni inest ostendentes erimus. Pri- Contingit autera et secundum nominationem deter-
mum ergo de universalibus destruclivis dicendura, minare eum qui ponit, ut quod accidit justitiae vir-
co quod communia sinthujusmodi ad universalia et tutem esse. Scepe autem et cum non determinet,
particularia, et quia magis positiones afferantin eo manifestum quod genus ut accidens assignavit, nt
quod inest, quam non,disputantesautemdestruant. si quis albedinem colorari dixerit,vel ambulationem

Est autem ditficillimum converti ab accidente moveri. A nuilo enim genere denominative praedica-
propriam nomitationem. Nam aliquo modo et non tio de specie dicitur, sed omnia univoce genera de
universaliter in solis contingit accidentibus, adefi- speciebus praedicantur, nam et nomen et rationem
nitioneenim, et proprio.etgenere necessarium est generura suscipiunt species ;
qui igitur colora-
converti, ut si inest alicui animal gre?sibile bipes tum dixitalbum, neque genus assignavit, quoniam
esse, convertentem verum erit dicere, quoniam illud neque ut proprium vel utdcfi-
denominative dixit,

animal gressibile bipes est. niLionem, nam definitioct proprium nulli alii inest;:
Similiter autcm a go-
nere, nam si animal inest alicui, animal est. Eodem sunt autem colorat-iet pleraque aliorum. utlignum,
auteti modo et proprio est si enim alicui inest D lapie, homo, equus. Manifestum igitur quoniam ut
;

grammaticessusceptivum esse, grammatices susce-
ptivura erit. Nam nihil horum conlingit secundura
quid inesse, vei non esse, sed simpliciter vel inesse, etconsiderare secundura species:, et non in infinilis.
vel noninesse. In accidentibus autem nihil prohibet
secundum quid inesse, ut a'bc'dinera, vel justitiam.
Quare non sufficit ostendere quoniam inest albedo,
vel justitia, ad ostendendum quod albus, vel
justus est, nam habet dubitationem, quoniam
secundum quid albus, vel juslus
non neccssarium est in accidentibus converti. De-
tertninare aulem oportet et peccata quae snnt in
accidens assignavit. Alius locus est inspicere ea
quibus inesse aut omnibus aut nulli dictum est,
Nam trausilu magis ct in paucioribu-- consideratio,
oporlet autcm considerare et incipcre a priniis,
deinde consequenler usque ad individua, ut si op-
positorum eamdem disciplinam quis dixerit esse,
persfdciendum si eorum qure sunt ad aliquid, ei
cst : quaproptor contrariorum, ctquae secundum privationem et ha-
bilum etquffi secundum contradiotionem diountur,
eadera fit disciplinaet si in his nonduni manifestum

problemalibus, nam suntduo vel in eo quod lalsum est, rursum ea dividendum usque ad individua, ut
925 TOPICORDM ARI8T0TELI8 INTERPRETATIO. 926

si justi vel injusti, vel dupli vel dimidii, vel cocci-
tatis vel visus, vel esse vel non esse. Nam
aliquoostendaturqiiodnon eadem,interimente3
irus problema.simililer auli-m et si nulli inest.Iste
auten-locusoonvertituradcnnstruendumeldestruen-
duin. Si enim in omnibus videatur cum divisionem
proferimus.nihil in pluribus, poslulandum est au-
tem universaliterponero,aut instantiamferrein ali-
quo non sic esse;nam si neutrum horum faciat,ab-
surdus apparebit, qui non ponet. Alius est, defini-
X incst quodcunque id sit, intcrimcntcs crimus omni
si in inesse;similiterautemet siuni ostenderimus inesse,
cri- intcriinemusnulliinesse.Construentibusautf^mprae-
confitcndum quod cuivis inest omni inest, si veri-
simile sit postulatum.Non sulficit enim, ad oslcn-
dendum qucd omni inest, in uno dispulassf, ut si
hominis anima immorlalis est, propter hoc anima
omnis immortalis; quare prajconfitendum quod si
quaecunque anima immort-alis, omnis immorlalis.
lloc autem non semper faciendum.sed quando non

tiones faccrc acridcntis, ct ejus cui accidit, aut fucilc possumus comm.unetn in omnibus unam ratio-

utriusqne de utroque.aut alterius,deindo considc- nem dicere, quemadmodum geometcr, quod trian-
rare si quid non verum in definitionibusperinde ac gulus duobus rectis aequos habet tres augulos. Si
verum sumptum sit. Ut si est Deum injuslitiam autemnon lateatquod multipliciterdicitiir divisum,

1'acere, quid injustitiam facere. Si enim nocere quotupliciterdicitur etinterimendum et construen-

sponte.manifestum qiioniam non eslDeum injusti- g dum. Ut si dicens est utile, aut honeslum, ten-
tiam facere.non enim contingit nocere Dcum;et si tanduin ambo construere, vel intrimerede propo-
invidus sit studiosus, quis invidus,etqua3 invidia. sito, ut quod honestum et quod utile, vel quod ne-

Nam siinvidia est tristitiainapparentiprosperitate
alicujus proborum,manifestum est quod studiosus
non pravus enim esset;et si indignans
est invidus,
invidus,quis uterque eorum; sic enim manifestum
erit utrum verum an falsum. !>it,quod dictum est,ut
si invidus quidem sit qui tristatur in bonorum pro>
speritatibu3,indignans autem qui in malorum pro-
speritatibus tri5tutur,mHnifestum quod non erit in-
vidus indignans.Sumere autem etpro iis(quae in dc-
filionibua sunt) nominibus definitiones, et nou
desistcre donec ad nolum deventum sit;nam saepe
cum tota quidem definitio assignata sit,non mani-
festum est quod quaeritur,pro aliquo autem eorum
(qu.-eindefinitionesunt^nominum definitione dicta,
raanifestumfit. Araplius,probIe!napropositionemsibi
facientem instare. Nam instantia erit
ad positionem. Est autem locus
quoconsiderarequibusinesse,vel omnibus,vel nuUi
dictum est,difFert autem modo. Amplius, determi-
nare quae oportet dicere ut plures,et quae non.Utile Dividereautem quotupliciter,utile,utsi voluerimus
enim et ad construendum, et ad destruendum, ut
quod nominationibus quidem res nuncupandum ut
plures,qu<e autem sunt, taliane, an non talia, non
amplius attendendum ad plures:ut salubre quidem
dicendum effectivum sanitatis, ceu plures dicunt.
Utrum aulem propositumefrectivumsilsanitatis,an
non,non amplius ut plures dicendum,sed ut medi-
cus.Amplius,simultipIiciterdicatur,positumautem
sit quoniam inest,aul quoniam non inest, alterum D aut ut eorum qua; sunt secundumaccidens.vel rur-
que honestum neque utile.Si autem non contingat
utraque, alterum ostendendum.adnotato quod hoc
quidem est, illud autem non, eadem autem ratio,
etiam si plurasint in quae dividitur.Rursum quae-
cunque non secundum aequivocationem dicuntur
multipliciter,sed alio modo.Ut disciplina una plu-
rium, aut ut finis, aut ejus quod ad finem, ut rae-
dicina ejus quod samitatem facit.ut quod cibat,aut
ut amborum finium velutcontrariorum eademdisci-
plina (nihil enira magis finis alterum altero)aut ut
3Jusquod per se est, et ejus quod per accidens. Ut
persequidemquodtriangulusduobusrectisaequales
habet tres angulos,per accidens autem quod aequi-
^ laterus, quoniam enim accidit triangulo aequilate-
rum triangulum esse, per hoc cognoscimus quod
arguraentum duobus rectis aequales habet. Si ergo nullo modo
hic pene idem ei contingileadem esse plurium disciplinam, mani-
festum quoniam omnino non contingit esse, aut si
modo contingit,manifestum quod conlingit.
aliquo
construere:taliapraestatuendasunt quaecunque con-
tingunt, et dividendum in ea tantum quascunque
utilia sunt ad construendum. Si autem destruere
quaecunque non conlingunt,reIiquaveroomittenda.
Id autem facienduminiiscumlatuerit quotupliciter
dicuntur,et esse hoc quidem hujus aut non esse ex
eisdem locis astruendum,ut discipli!iam,hujusqui-
dem aut ut finis, aut eorum quae sunt ad finem,

monstrare eorum quae multipliciler dicuntur.si non sum non esse aliquid secundum aliquem dictorum
utraque continiiat.Utendum autem in iis quae latent, modorum.eademautemratio,et indesiderio,etquae-
nam si non lateatmultipliciterdictum instabit,quo- cunque alia dicunturplurium.Est enim desideriura
niam non monstralum est id quod ipse dubitabat, hujusantutfinis.ut sanitatis.aututeorum quaesunt
sed alterum. Hic autem iocus convertitur et ad ad finem,utmedicinaeconficiendae,aututeorum quaj
construendum et ad destruendum,nam construere sunt secundum accidens,ut in vino amicum dulce,
volentps ostendemus quoniam alterum inest,si non non quia vinum, sed quia dulce est, nam per se
ambo poterimus destruentes autem quoniam non
: dulce desideratjVinum autem per accidens;si enim
inest alterum ostenderaus, si ambo non poterimus: austerum fit, non amplius dcsiderat, per accidens
verumtamen destruenti quidcm nihil oportetex con- ergo desiderabal. Utilis autem locus hic et in iis
cessione disputare, neque si omni, neque si nulli quae suntad aliquid,pene enim talia ea quae ad ali-
dictum sitine3se;nam siostenderimus quoniamnon quid sunt.Amplius,transferre adevidentius nomen.
927 AN. MANL. SEV. BOETII 928
Ut pro exacto in opinione clarum,et pro curiositate A nam ostenderimus consequens propositum non
si

cupiditassuperfluarunn rerum,evidentiorienim facto esse,interimenles erimu? propositum.Amplius, ad

quod dictum est.bene argumentabilis est positio.
Estautem hic locus adutrumquecommunis,ad con-
struendumet ad destruendum.Ad ostendendum au-
tem contraria circaidem inesse.considerandum in
genere.Ut si volumus ostendere quod estcircasen-
sum rectitudo et peccatum,sentire quidem judicare
tempus inspiciendum si alicubi dissonat.Ut siquod
nutritur dixerit quis ex necessitale augeri;nutriun-
enim semperanimalia,augenturautem non sem-
tur
autem et si scire dixerit quis rerai-
per. Similiter
nisci, hoc enim praeteriti temporis esl, illud autcm
praesentis,et futuri scire enim dicimur prasentia,
;

est;judicare autem est recte et non recte, et circa et futura, ut quoniam erit solis defectus, reminisci
sensum erit rectitudo et peccatum. Nunc ergo et autem non contingit aliud quam preeterilum. Am-
genere circa speciem demonstratio fit^nam judicare plius.sophisticus modus ducere ad id ad quod plu-
est genus sentire;qui namque sentit, aliquo modo rimum habemusargumentorumfacultatem.Uocau-
judicat.Rursum ex specie generi: qusecunque enirn tcraeritquandoquequidemnecessarium quandoque
speciei insunt,et generi. Ut si disciplina prava est, autemapparens necessarium,quandoque autem ne-
et studiosa, et dispositio prava, et studiosa, nam que apparens neque necessarium,necessariumqui-
dispositio disciplina? genus.Primus autem locus fal- g dem,quando negante eo qui respondet aliquid uti-
susestad construendurr.,secundusautem verus;non lium ad positionem.ad illud rationesfacit,contingit
enim necessarium qua^cunque generi insunt,etspe- autem id talium esse ad quae copiosam argumento-
ciei inesse,nam animal est volatileetquadrupes,ho- rumfacultatem habemus.Similiter autemetquando
mo autem non.Queecunque vero speciei insunt, ne- inductionem ad aliquid per positum faciens.interi-
cessario etgeneri:si enim homo studio8us,et animal mere conatur, hoc enim inlerempto, et propositum
studiosum est. Ad destruendum autem et primus interinr.itur.Apparensautemneces3ariumestquando
quidera verus, secundus autem falsus, quaecunque videtur quidem utile^et accommodum positionijnon
enini generi non insunt.neque speciei, quscunque est autem ad id ad quod fiunt dispulationes, sive
vero speciei non insunt,non necesse est generi non negante eo qui disputationem sustinet, sive ab in-
inesse.Quoniamautemnecessariumdequibusgenus ductione probabili,per positionem ad idem factara,
praidioatur, et specierurn aliquam praedicari, et interimere conetur idipsum; reliquum vero quando
qucECunquehabentgenus,veldenominativedicuntur nec necessariura est nec apparens ad id ad quod
a genere,et specierum aliquam habere necesse est, liunt disputationes,etsine causa accidit redargnere
vel denominativa ab aliqua specierum dici.Ut si de respondentem. Oportet autem devitare postremum
aliquo disciplina praedicatur, et grammatica, vel dictorum modum, oranino enira seraolus et extra-
musica,vel aliqua disciplinarum aliarum prajdica- neus videtur esse a dialectica.Quare oportetet re-
bitur,etsi aliquis habet disciplinam,vel denomina- spondentem non graviter ferre, sed ponenda quae
grammaticam habebit,
tive a disciplina dicitur, et non utiliasuntad positionem significare quaecunque
autmusicam, aut aliquam aliarum disciplinarum, non videantur:rponit tameo, nara magis perplexos
vel denominative ab aliqua earum dicitur.ut gram- esse ut plurimura contingit eos qui interrogant,
maticus,vel musicus;si igitur aliquid dictum a ge- quando omnia hujusmodi ab eis posita fuerint, si
nere quoquo modo utanimam moveri,consideran- non concludunt. Araplius, oranis qui dixit unum-
dum est secunduin aliquam specierum motus quodvis, quodam raodo multa dixit, eo quod plura
oontingit animam moveri, ut augeri, vel minui, unicuique ex necessitate consequentia 6unt(ut qui
vel corrumpi, vel generari, aut quaecunque hominem dixit esse, et quod animal est dixit, et
ali.T? motus species nam ai secundum quod animatura,et quod hipes, et quod mentis, et
sunt :

nullam, manifestum quod non

est movetur. disciplinae susceptivura) quare quovis uno conse- ;

Hic autem locus communis ad utrumque,etad con- quentium interempto, interimitur et quod in prin-
struendum.et ad destruendura, si enim secundum cipio estjCavere autem oportetin hujusmodi diffi-
aliquam speciem movetur,perspicuum estquoniam cilioris assumptionem facere nam quandoque fa- :

movetur, et si secundum nullam specierum move- ^ cile est consequens interimere.quandoqueid ipsum
tur,manirestum quod non movetur.Cum autem fa- propositum.Quibuscunque autem nccesseest nlte-
cultas nonadsit argumentationis ad positionemin- rum tantum inesse, vel non inesse.ut houiini aegri-
tendendum ex dermitionibusautquaesunt propositaf» tudinem,ve] sanitatem,si ad alterum facile potori-

rei, vei quaj videantur, et si non ab una, etiam a mus disputare quod non inest,et ad rcli-
inesl, vel
pluribus.Facileanimdcfinientibusargumentarierit, quum facile poterimus. Uoc autem convertitur ad
nam ed definiliones facilis argumentatio. Conside- utrunique. Ostendentes enim quod inest alterum,
randum autem in proposito, quoniam existente ne- quod non inest roliquum ostendentes erimu9;si au-
cesse est positum esse,aut quid est ex necessitatp, tem quod non inest ostendaraus, reliquum inesse
si propositum est. Construere quidem volenti quo ostendentes erimus manifestum igitur quod ad
•

exi3tentepropositumeritexnecessitate,nam si illud utrumque ulilishie locus est Amplius argumentari

ostendatur esse, et propositum ostensum erit, de- transforendo nomen in orationem.cum longe magis
struere autoni volenti quid est si propositum est, conscnlaneuinvisurafuerittranssumere quam ulpo-
929 TOPICORUM ARISTOTELIS INTERPRETATIO. 930

nilurnomen.Ut magnanimum non fortern (utponi- A eecundum superabundantiam. autem secunIllud

tur)sed magnum animumhal)entera,quemadmodum dum defectum dictuiu sit.Namsuperabundantiafu-

fidenlem, bona sperantem. Similiter autem et inge- giendorum videturesse, siruiliter autemetdefectus.
nio8um,cujus /uerit genius studiosus. Quemadmo- lieliqua vero quatuoromnia faciunt contrarielatem,

dum Xenocrates incjuit ingeniosum eum esse qui nam id quod est amicis benetacere, ei quod est ami-
animam sortitus est stutliosam.ipsam enim unicui- cis male contrarium, nam a contrario more sunt,

queessegonium. Quoniamautem renimaliajquidem et iliudquidemeligendum, boc autem spernendum.

sunt ex necessitate, alise autem utin pluribus, alia3 Simililerautem et in aliis. Nam in unaquaquecon-
vero utrumlibet, si quod ex necessitate est, ut in jugatione unum eligendum et alterum fugiendum,
pluribus ponatur,uut(iuodutinpluribus,exnecessi- illud quidem boni moris, hoc autem pravi. Manife-

tate, autipsumautcontrariumeiquodestutinpluri- stum igiturex iis quae dicla sunt quod eidem plura
bussemperdatlocum argumentationis.Nam ai quod contraria accidunt fieri, nam ei quod est amicis
ex necessitate est ut in pluribus ponatur, manifc- benefacere, id quod est inimicis benefacere, et id
stumquoniamnonomnidicitine3se,cum insitomni; quod est amicis male, contrarium est.
quare quod ut in pluribus dicitur
peccavit, sive Similiter autetn et aliorum singulis quibusqueeo-

omni dixit inesse, cum non in-

ex necessitate dixit, g dem rnodo consideraniibus duo contraria appare
sit omni similiter autem et si contrarium ei quod
:
bunt, accipere igitur contrariorum quodcunqueerit
in pluribus est ex necessitate dixit, semper enim ad positionem utile. Amplius si est aliquid contra-
in paucioribus dicitur contrarium ei quod est ut in rium accidenti, considerandum est si inest ei cui
pluribus, ut si ut in pluribus pravi homines, boni dictum est accidens inesse. Nam si hoc inest, illud
in paucioribus ;
quare rnulto magis peccavit, si bo- non erit, impossibile enim simul contraria eidem
nos ex necessitate dixit esse similiter autem el si
:
incsse. Aul si quid tale dictum est de aliquo, quod

quodutrumlibetestex necessitatedixit,velutinplu- cum sit necesse est contraria inesse, ut si ideas in

ribus, nequeenim ex necessitate utrumlibet, neque nobis quis dixeritesse. Nam et moveri et quiescere

ut in pluribus contingit autem et si non determi-

;
easdem accidet, et etiarn sensibiles et inseneibiles

nans dixerit utrum ut in pluribus, an ex necessitate esse. Nam videntur idese quiescere, immobiles et
dixit, si autem res ut in pluribus, disputare ut ex ponunt ideas esse Attamen
inlelligibiles esse iis qui

neccssitate Ut si pravos exhwreditandos

ia dixerit. cum immobiles esse.
sint in nobis, impossibile est

dixit esse, non determinans.tanquam ex necessitate Nam motis nobis, necessarium cst et quae in nobis
is dixerit, disputare. Amplius,etsi idem sibi acci- suntomniasimulmoveri.Manifestumautemquoniam
dcns posuerit ut alterum, eo quod alterum sit no nobis sunt, nam per sensum qui
et sensibiles, si in

raen.Quemadmodum Prodicusdividebatvoluptates ^ circa visum eam quae in unoquoque est formam

est

in gaudium, etjucunditatem, et laetitiam, hoec enim cognoscimus. Rursum si positum est accidens cui
omnia ejusdem (id est voluptatis) nomina sunt; si estaliquidcontr-ariumjconsiderandumsietcontrarii
ergoaliquis gaudere ei quod est laetari ponat acci- susceptivum quod et accidentis est. Nam idem con-
dere, idem utique sibi dicel accidere. trariorum susceptivum,ut si odium haerere irae quis
CAPUT III. dixerit, erit odium in furoris specie, illic enim ira ;

De eisdem terminandis problematis loci alii. inspiciendum igitursietcontrariuminfurorisspecie

Ouoniam autem contraria connectuntur quidem an in concupiscentia> nam si non, sed in concupis-
sibi invicem sex modis.contrarietatem autem faciunt cibili est, non cohaeret odium irae. Similiterautemet

quadrupliciter complexa,oportet accipere contraria si concupiscibile, ignorare dixerit, nam eritetdis-

quocunque modo utile fuerit et destruenti et con- ciplinsesusceptivum, siquidem et ignorantiae; quod
struenti. Quod autem sex modis complectuntur, quidem non videtur, concupiscibile susceptivum
manifestum nam aut utrumque contrariorurn utri-
:
esse disciplinse. Destruenti ergo quemadmodum
quecontrariorura connectitur,hoc autem dupliciter, utendum, astruenti vero quod inest qui-
dictutn est
ut amicis benefacere et inimicis male, vel econverso dem accidens non utilis locua,quod autem contingit
ainicis male et inimicis bene aut quando utraque D inesse utilis. Ostendentes enim quod non suscepti-
:

de uno, dupliciter autem et hoc,ut amicis benefa
corc et amicis male, vel inimicis benefacere et ini- inest accidens, neque contingit inesse. Si autem
rnicis maie aut unum de utrisque, et hoc quoque
:
dupliciter, ut amicis bene et inimicis bene, vel
amicis male et inimicis male. Prirnas autem duae
dictaecomplexiones non faciunt contrarietatem,nam
id quod est amicis benefacere ei quod est inimicis
malefacere non est contrarium, utraque enim eli-
gendasuntetejusdem moris; nequeid quod est ami-
cis maleei quod est inimicia bene,namet haecutra-
vum est contrarii, ostendentes erimus quod neque
ostenderimus quod inest contrarium, aut quod sus-
ceptivum estcontrarii, nondum ostendentes erimus
quod et accidens inest, sed quod contingil inesse in
tanturn aolum ostensum erit.Quoniam autem oppoar-
tionessuntquatuor, considerandum excontradictio-
nibus, econverso ex consequentia, et interimenti e
construenti.Sumereautenaestexinductione^utsiho-
raoanimal.nonanimalnon homo similiterautemet ;

que fugicndaetejusdem moria. Non videlur autem inalii3.Hicenimeconuersoconsequentia,namhomi-

fugrcndum fugiendocontrariumesse,nisi hocquidem nem animal sequitur, non hominem autem, non ani-
931 AN. MANL. SEV. BOETII 932

mal nequaquam; sod econverso, non animal, nonho- \ eamdem conjugalionem oinnia, ut justitia, justus,
mo.Inomnibusigiturtaleestexistimandum,utsibo- justum,juste;manifesturaigiturquoniamunoquovi8
num,suave, etnonsuave, nonbonum; siautemnon ostensoeorum quae secundum eamdem conjugatio-
hocnecillud,simililer autemetsinonsuave, non bo- nem dicuntur, ut bono, vel laudabili, el reliqua
num, bonum suave. Manifeslum igiturquodulrum- omniaostensa sunl, utsijustitia est laudabilium, et

que convertitur, quae secundum contradictionem est jusle,justus,justumlaudabilium;diceturautemjuste

consequentia econverso facta. In conlrariis autem el laudabiliter secundum eumdem casu.u (nam a
considerandum si contrarium contrariumsequatur, laudabili) quemadmodum juste a justitia. Conside-
an contra seipsa consequentia, an econverso, et randum autem non solum in co quod dictum esl,sed
interimentiet construenti. Sumereautemettalia est et in contrario contrariam. Ut quod bonum non ex
exinductione quanlum utile esl, contra ipsum con- nece3sitatesuave,npqueenimmalum triste,ut si boc
sequentia est, ut in fortitudine et timiditate ; nam et illud,etsijustitia scientid,el injustitiaignorantia,

illam quidem sequitur virtus, hanc autem vitium,et et si quod justeest, scienler et experienterest, quod
illam quidemsequitureligendumhancautemfugien. si autem
injuste est, ignoranter et experienter est,
dum : igitur contra seipsa et horum consequentia,
non nec illa, velut in hoc quod nunc dictum,
haac
contrariurn enim eligendum fugiendo, similiter au- ^ nam magis utique apparebit, quod injusteexperien-
tem et in aliis. Econverso autem consequentia, ut ter quam inexperienter. Hic autem locus dicLus est
bonamquidem habiludinemsanitassequitur,malam priusincontrariorumconsequentiis.nihilenimaliud
autem habitudinem aegi-itudo nequaquam.sed aegri- nunc ostendimus quam contrarium sequi contra-
tudinem malahabitudo.manifestum igiturquoniani rium.Ampliusingeneratioaibus,etcorruptionibus,et
econverso in his consequentiafit. Raro autcm econ- efTeclivis, et corruptivis,et interimenti, etastruenli.

verso accidit in contrariis, sed in pluribus in seipsa Quorum enim generationes bonae sunt, et ipsa bona
consequentia si ergo neque contra seipsa contra-
;
sunt, et si ipsa bond sunt, et generationes bonaj si ;

rium sequitur contrarium, nt;que econverso, mani- autem generationes malae, et ipsa mala. In corrup-
festumquoniamnequeeorumquaedictasunt allerum tionibusautem econtrario.namsicorruptionesbonce,
sequitur alterum, si autem in contrariis, et in iis ipsa mala si autem corruptiones mal.e, ipsa sunt
;

quae dicta sunt necesse alterum sequi alterum. Si- bona.Eadem ratio et in cfTectivis, et corruptivis :

militerautem conirariis,et in privationibus,et habi- quorum enim efTectiva bona, et Ipsa bona; quorum
tibus respiciendum. Verumtamen non est in priva- vero eorruptiva bona, ipsa mala.
tionibus econverso, sed conlraseipsa eonsequentiam
CAPUT IV.
necessarium est semperfierijveluti visumsequisen-
sum, caecitatem autem insensibilitatem opponitur G Ex similibus, appositione, magis, miiius, simpliciter,
;

et secundum quid loci.

enim sensus insensibilitati, ut habitus et privatio^
nam illud horum quidem habitus, hoc autem priva- Rursum in similibus si similiter se habenl. Ut si
tio est. Similiter autem habitui et privationi, et in disciplina una plurium,etopinio,et si visum habere
iisquaesuntadaliquid,utendura,contraseipsaenim^ est videre, et auditum habere et audire, similiter
et horum consequentia,ut si triplum multiplum.et autem et in aliis, et in his quae sunt, et in iis quae
subtriplum subraultiplum dicitur: diciturenim tri- videntur. Utilis auteai hio locus ad utrumque, nam
plum quidem ad subtriplum, raultiplum autem ad si in aliquo similium sic se habet, et injaliis simili-

submultiplum. Rursus, si scientia opinio,et scibile bus, si autem in aliquo non, nec in aliis similibus.
opinabile, et si visus sensus, et visibile sensibile. Considcrandum autem et in uno, et in pluribus si
Instantia, quod non necesse estin iis quas sunt ad similiter se habet. Aliquoties enim dissonat, ut si

aliquid consequenliam fieri quemadmodum diotum scire est cogitare, et multa scire est multa cogitare,

est,nam sensibile scibile est,sensus autem non est
scientia.Non taraen verainstantiavideturesse.multi
enim non dicunt sensibilium esse scientiam.Insuper
autem ad contrarium non minus utile quod dictum
est, ut quod sensibile non est scibile, neque enim
Bcnsus scienlia Rursus in conjugatis et in casibus,
etinterimenti et construenti.Dicunturautem conju-
hoc autem non verum. Contingit enim plura scire,
cogitare autem noa; si autem non hoc, nec illud
quod in uno quod scire est cogitare. Amplius, ex
J) magis et minus. Suntautemejusquodest magis loci
quatuor. Unus quidem si magis sequitur magis, ut
sivoluptas l)onum,et magis voluptas,magis bonum;
et si injuriam facere malum, et magis injuriam fa-

gata hujusmodi, ut jusla,et;uslu3 justitiae,et fortia, cere, magis uialum. Utilis autem ad utrumque hic
el lorlis fortitudini. Siniiliter autcm effectivaetcon- locus, nam si sequatur ad subjocti incrementum,
servativa, conjugata illi cujus sunt effecliva et con- accidenlisincrementum.quemadmodumdictumest,
servativa,utsanativasanitatis,habituativa habitudi- mauifestum quodaccidit;siaulemnonsequatur,non
nis, eodem autem modo etin aliis : conjugata igitur accidit,hoc autem inductione sumendum.Aliu9,uno
talia solent dici.Casus autem, ut juste, et fortiter, de duobu3 dicto, si cui magis videtur inesse non
et sanative, habitalive, et qua^cunque eodem modo inest, nec cui minus, et si cui minus videtur inesse
dicuntur. Vidcnlur autem et quiu sunl secundum inest, el cui magis. Rursuiu, duobusde unodictis. si
casus, conjugata esse, ut jusle justiliae, et fortiter quod magisvidetur alii inesse non inest,nequequod
fortitudini. Conjugata aulem dicuntur sccundum minus.autsiquodminusvidetur inesseinest,et quod
933 TOPICORUM ARISTOTELIS INTERPRETATIO. 934

magis.Ampliiis,duobu3 de duobus diclis.si quod al- A. quae non dicuntur magis, simpliciter insunt nam ;

terimagiavideturinesse non inest,necreliquum re- homo non dicitur magiset rainus.sed non propter
liquo,aut si quod minus videtur alteri inesse inest, hoc non est homo.Eodem autem modo consideran-
et reliquum rcliquo. Amplius, ex eo quoii simililer dumet in iis quaesecundum q;iid,et quando,et ubi.
inest, vel videlur inesse tripliciler,quemadmodum Namsi sccundum quid contingit,et simpliciler con-
ineoquod.iiagis,ut in posterioribustribusdictisiocis tingit,similiter aulem et quando,et ubi: oam quod
dicebiitur. Sive enim unum quoddam duobus si- siaipliciter est impossibile, neque sccundum quid,
militer inest,aut videlur inesse, si alteri non insit, nequesecundum ubi,neque secundura quando con-
nec alteri; si autem alteri inest.et reliquo.Sive duo lingit. Itistanlia, quoniam secundum quid quidem
eidcm similiter.si aUerum non insit,nec reliquum; sunt natura studiosi (ut liberale3,vel casli), simpli-
si autem allcruin,et reiiquum.Eodem aulem modo autom non sunt natura studiosi, nainnulliua
citer
et si duobus duo similiter insunt, num si alterum natura prudcns.Simiiiter autem etquando contingit
alleri non inest.nec relicjuum reliquo;si autem inest corruptibilium aliquid non corrumpi, simpliciter
alterum alteri,etreliquum reliquo.Exeo igitur quod autem non contingit noncorrumpi. Eodem autem
est magis et minus,cl quod est similiter, tot modis modo et ubiexpedit quidem tali observantia victus
conlingitargumcntari.Ampliusautemexapiiosilione, uti,ut in morbosis locis.rnmpliciter autem non ex-
si alteruin ad alterum apposilum faciat bonum,vel
" pedit adhuc autem, alicubi quidem unum tantum
album,cum non fuerit prius album,vel bonuni,quod possibile est esse, simpliciter autcm non possibile
appositumesterit album,vel bonum, quale reveraet unumtantura esse. Eodera aulera modo el alicubi
totura 1'acit.Amplius auterasi id ad quod est appo- bonum est quidera patrera signifioare^ut in Tribalis,
situm aliquid facit magis tale quale erat,et ipsum simpliciterautem nonbonum.An inhoc quidem non
erit ejusmodi, similiter autem et in aliis. Ulilis au- ubi significat,sed quibusdam,nihil enim refert ubi-
tcm non in omnibus hiclocus,sed in quibus ipsius cunque sint,ubiqueenim eriteis bonum inTribalis.
raagis crementum accidit fieri. Iste vero locus non Rursusquidera expedit medicari,ut quandoajgrotat,
convertitur ad destruendum,nara si nonfacitquod simpliciter autem non.An neque hoc quando signi-
appositumest,bonura,nonduni raanifestum,siipsum ficat,sed in eo quod afficitur aliquo modo.nihil enim
non bonum. Nam bonum malo appositum, non ex refertquandocunque,dummodo sic affeclus sit.Sim-
necessilate bonura totum facit,necalbura nigro,nec pliciterauteraestquodnulloaddito dicisquodbonum
dulceamaro. Rursura.si quid magis etminusdicitur, est.aut contrariura,ut patrem sacrificare non dicis
et simplicitcrinest.Quod enim bonum vcl album non bonum esse, sed quibusdam bonum esse; non ergo
est,nequcmagis etminusbonumvel album dicetur; simpliciter bonum,sed deos honorare bonum dictis
nara malum de nuUo magis.vel minus bonum.sed Q, nihil addens, simpliciter enim bonura est. Quare
magis malum vel rainusdicetur.Nonconvertitur au- quod nullo addito videturesse honestum,vel turpe,
tera hic locus ad dcstruendum,multa enim eorum vel aliquid taliura, simpliciter dicetur.

LIBEH TEiniUS.
GAPUT PRIMUM. plures,vel omnes,vel omnia,ut bonura.Omniaenim
De meliorum eligibiUorumque problematum bonum appetunt.Oportet autera duceread id quod
locis. fueritulile, quod dicendura est. Estautera simpli-
Utrura aulera eligibilius aut melius duorum plu- citer quidem melius.ac eligibilius,quod secundum
riumve ex his perspiciendum.Primum autem deter- meliorera disciplinam,alicuiautem quod secundum
minetur quod considerationem facimusnon de plu- propriam.Deinde quod idipsum quod est (eo quod
rimura distantibus,et magnam ad invicem ditleren- non) in genereest,utjustiam .justo.Nam illa quidem
tiamhabentibus(nullvisenimdubitatutrumfelicita3, in genere bono,hoc autem non,et illa idipsura quod
an de iisquae propinqua
divitiae expetibiliores),sed est bonura est, hoc autem non. Nam nihil dicitur
sunt,et de quibusdubitamus utro oporteat apponere " idipsura quod genus est,quod non est in genere.Ut
magis eo quod nullam videmus allerius ad allerum albus homo non est id quod color.Similiter aulem et
proeeminentiam?Manifeslum igitur in his quod os- in aliis. Et quod proptcr se eligendum.eo eligendo
tensa una praaeminentia, vel pluribus.constituetur quod propteraliud eligibilius.Ut saiium esse quam
intelligentia.quod id eligibilius est quod eorum est exercitari;illud enim propter se eligendum,hoc au-
pr;peminens.Priraura igitur quod diuturnius stabi- tem propter aliud.Et quod per se,eo quod per acci-
liusve,eligibilius eo quod rainus hujusraodi.Et quod dens. Ut amicos justos esse,eo quod inimicos;iIlud
raagis eligit pruden3,vel bonus vir,vel lex recta,vel enim per se eligendura, hoc autem peraccidens eli-
studiosi circasingula .Jelecti quatenus tales sunt,vel gimus.Nam inimicos justosesse secundum accidens
in unoquoque genere periti.vel quaecunque plures, eligimus, ut nihil nol)is noceant. Est aut hocidem
vel omnes (utin medicina veIaedificatoria,quge plu- ei quod ante hoc;diffe)t autem modo.nara araicoa
res medicorum vel omnes) vel quaecunque omnino quidera juslos esse propter se eligimus, et si nihil
935 AN. MANL. 8EV. BOETII 936

nobisdebeatforo.,quamvisapud Indos sint.inimicos p^ mala,cui consequens minus malum,hoc eligibiiius.

autem propter alterum.ut nihil nobis noceant, Et Nam cum utraque sint eligendo,nihil prohibet mo-
quod causa boni per se,eo quod per accidens causa. lestum aliquid sequi, dupliciter autem ab eo quod
Quemadmodum virtus,fortuna;nam illa quidem per sequitur consideratio, nam et prius, et posterius
se,haec autem per accidens est causa bonorum,etsi sequitur,utaddiscentem ignorare prius,scire autem
quid aliud hujusmodi.Similiter autem et in contra- posterius, melius autem ut plurimum,quod postc-
rio.Nam quod perse estcausa mali,fugibilius esteo rius,sumendum igitur eorum quoe sequuntur quod-
quod per accidens,utvitium quam fortuna,nam illud cunque fuerit utile. Amplius, plura bona pauciori-
quidem perse raalum,fortuna autem per accidens. buSjVel simpliciter,vel quando altera alteris insunt,
Etquod simplir.iter bonum,eo quod alicui eligibi- ut pauciora in pluribus.lnstantia,si alicubi alterum
lius: ut sanum Oeri,quam incidi. Nam hoc quidem alterius gratia:nihil enim eligibiliora utraque quani
simpiiciter bonum,illud autem alicui indigentium unum, ut sanum fieri, et sanitas, quam sanitas.eo
incisione. Et quod natura est,eo quodnon natura; quod sanum Qeri propter sanitatem eligimus.Et non
ut justitia justo, illud enim natura, hoc autem ac- bona, bonis nihil prohibet eligibiliora es3e,ut feli-

quisitivum. Et quod meliori et honorabiliori inest, citatem,et aliud aliquid quod non est bonum,justi-
eligibilius, ut Deo quam homini,animse quam cor- tia et fortitudine. Et eadem cum voluptate magis

pori.Et quod irelioris proprium,melius quam quod quam sine voluptate, et eadem cum indolentia
pejoris: ul quod Dei.quam quod hominis, nam se- quam cum tristitia.Etunumquodque inquotempore
cundum communia utrisque,nihil differunt ab invi- magisvaletjin hoceteliam eligibilius.Utcarentiatri-
cem,propriisautem alterum alteridifTerentiissuper- stitiae in senectute magis quam in juventute,magis
eminet. Et quod in melioribus, vel prioribus, vel enim in seneclute valet. Secundum haec autem,et
honorabilioribus, est melius: ut sanitas robore et prudentia in senectute eligilior,nemo enim juvenes
pulchritudine,nam illa quidemin humidiset siccis, eligit duces,eo quod non constut eos prudentes esse.
et (ut simpliciter dicatur) ex quibus prius coustitu- Fortitudo autem e contrario,in juventute eniro ma-
tum est animal. Haec vero posterioribus, nam ro- gis necessaria secuodum fortitudinem operatio; si-
burinnervis etossibus, pulchritudo autem mem- militer autem temperantia,magis enim juvenes
et in

brorum quaedara commensuratio videtur esse. Et quam senes concupiscentiis molestantur.Etquod in

fmis iis quas sunl ad finem eligibilior videtur esse. omni lempore,vel in pluribus utilius.Ut jusiilia,et

Etduorum, quod propinquius est fini. Et oranino temperantia,fortitudine, nam illce semper, haecau-
quod ad vilaefinem expetibiliusquam quod ad aliud temaliquandoutilis.Etquodcumomneshaberemus,
uliquid.ut quodad felicitatera contendilquam quod nihil altero indigeremus, quam quod cumhabere-

ad prudentiam,nam quod ad felicitatem contendit, C mus, indigeremus reliquo.Ut in justitia,et fortitu-

eligibilius. Et possibile impossibili. Amplius.cum dine,namsiomnesessentjusti,n;hilutilis fortitudo;
duo sintefrectivacujusfinismelior,et;ip3ummelius. si vero omnes essent fortes,utili8 justitia.Amplius

Cum autem sit effectivum, et finis ex proportione, ex corruptionibus et adjectionibus, et generationi-

quandoplurisuperatfinisfinem,quamilleproprium bus, et sumptionibus, et oontrariis. Quorum enim
effectivum: utfelicitasplurisuperatsanitatemquam corruptiones malae,ipsa eligibiliora,similiter autem
sanitas salubre; quare effeclivum felicitatis melius et in abjectionibus,etincontrariis,nam si abjeclio,
sanitate,nam quantum felicitas superat sanitatem, vel contrarium fugibilius est, ipsum eligibilius; in
tantum et effectivum felicitatis salubresuperat;sa- generationibus autem et sumptionibuse contrario.
nitas aulem salubre minus superabat,quare plus su- Quoruin enim sumptiones,et generationes et eligi-
perat effectivum felicitatis salubre quam sanitas biliores, et ipsa quoque autem
eligibiliora. Alius

salubre;quapropler effectivum felicitatis meliussa- locus est.Quod propinquius boncmelius atque eli-
nitate;manifestum igitur quod eligibilius effcctivum quod similius est bono,ut justitiajusto.
gibilius.Et
felicitatisquam sanitas.namidem plussuperat.Am- eorum est similius.quemadmodum
Et quod meliori
plius,melius est quod propter se et honorabilius et Ajacem Ulysse dicunt aliqui meliorem esse,eo quod
laudabilius: ut amicifia divitiis etjustitia sanitate D siuiilior est Achilli. Instantia hujus est, quod non
et robore,nam illa quidem propter se honorabilium, verum sit,nihil enim prohibet non qua ratione opti-
hcec vero non propter se, sed propler aliud. Nullus nius est Achilles, eadem similiorcm esse Ajacem :

enim honorat divitias propter se,sed propter aliud;
araicitiam vero propter se, et si nihil nobis debeat
aliud ab ea esse.
GAPUT II.
Alii pro eisdem problematis loci.
cum erit alter quidem bonus.non similiter autem.
Considerandum autem si et in ridiculosioribus sit
simile,ut simia homini quam equo,cum non sil si-
milis:non enim est simia melior,similior tamenest
homiiii. Rursum ia duobus:si hoc quidem meliori,

Amplius,quando duo aliqua fuerint valde sibimet- illud autem pejori est similius, erit melius quod

ipsis similia,et non poterimus prseeminenliam ali- meliori eslsimJlius.Habet aulem et hoc instanliam,
quam conspicere alterius ad alterum videndum ex nihil enim prohibethoc quidemmelioriparumsimile
iis qua; sequuntur.Nam cum consequens est majus esse, illud autem pejori valde, ut si Ajax quidem

bonum,hoc eligibilius; si aulem sint consequenlia Achiln parum, Ulysses autem Nestori valde, ut si
937 TOPICORUM ARISTOTELia INTERPRETATIO. 938

hoc quidem meliori in pcjoribus,illud aulem pejori A. hoc quidem majus bonum est, illud autem minus
in melioribus.ut equus asino, et simia hominis. Et magis cli^endum majus,aut si majore majus fuerit
quod maxime insigne,eo ([uod minus tale. Etquod alteruni.Sed et si duo quaedam uno aliquo sinteli-
dirricilius,magisenim amamus cum habemus.quod gibiliora,quod longe eligibilius eo quod minus est

non est facile adipisci.Et quod magis proprium eo
quodcommunius.Etquod magis incommunius,nam
magiseligendumquod nullamolestiasequitur,quarn
quod sequilur.Amplius,sihoc illo melius,etomnino
optimum eorum quaR in hoc,melius eo quod in al-
eligendum.eligibilius.Ampliuscujus est superabun-
dantia eligibilior,et ipsum eligibilius. Ut amicitia,
pecuniis,nam eligibilior superabundantia axicitiae
quam pecuniarum.Et id cujus magis elig^^.t quis ut
ipse sibi causa sit, quam cujus alter. Ut amicos

tero optimum. Ut si melior est homo quam equus, pecuniis.Amplius,exappositionesieidem appi^situm

el optimus homo, optimo equo melior. Etsi opii- aliquid,quod totum eligibilius lacit. Cavere aulem

mum optimo meliu3,et simpliciter hoc illo melius, oportet extendere ad ea in quibus altera quidem
ul si optimus homo,optimo equo melior,et simpli- appositorumutitur commune.vel alio quolibel modo
citer homo,simpliciterequo melior.Amplius,eaquse cooperativum est reliquo autem non utitur,neque
;

volumus amicos parlicipare, eligibilioraquam quee cooperativum est,ut serra et falce cum arte fabrili.
non. Et quJE ad amicum agere malumus quam quae t> nam eligibilior serra consociata, simpliciter autem

ad quemlibet.illa eligibiliora.Ut juste agere et be non eligibilior.Rursumsiminori appositum aliquid,

nefacere,magis quam videri,nara amicis benefacere quod totum majus facit.Similiter autera etexabla-
volurausmagisquamvideri,quibuslibetautemecon- tione: quo enira ablalo ab eodem quod restat est

verso.Et quae sunt ex circumslaiitia necessariis me • minus, illud majus erit quod ablatum reliquum
liora.aliquando autem et eligibiliora. Melius enim minus facit.Et si hoc quidem propter se, illud au-
quam vivere, bene vivere,bene autem vivere est ex tem propter gloriam eligendum.Ut sanitas pulchri-
circum9tantia,ipsumautem viverenecessarium.Ali- tudine, terminus autem ejus quod est ad gloriam,

quando autem meliora non etiam eligibiliora, non quod nullo conscio, non studeret inesse. Et si hoc
enim si meliora.necessariaquodeligibiliora : philo- quidem propter se et propter gloriam eligendum,
sophari siquidem melius quam Iucrari,sed nonma- illud autem propter alterum tantum. Et utrumvis

gis eligendum indigenti necessariis. Ex circumstan- magis propter se honorandum,hoc et melius et eli-
tia auteinest quando, existentibus necessariis, alia gibilius. Honorabilius utique fuerit secundum sc,

quffidam adjiciuntur bonorum. Fere autem fortasse quod nihil aliud debeat esse, propter se eligimus
eligibilius quod necessarium est,meliu8 autem quod raagis.AmpliuSjdividendumquotiesquodeligendum
ex circumstantia. Et quod non est ab alio exquirere est dicitur,et quorum gratia, ut utilis, vel honesti,

quam quod Quale sustinet justitia ad ^ vel delectabilis. Nara quod ad omnia vel ad plura
est et ab alio.
fortitudinem.Et si hoc quidem sine illo eligendum, est utile,eligibilius fueriteo quod non sic. Si autem

illud autem sine hoc non.Ut potestas sine prudentia eadem utrisque insunt,utrimagi3insintconsideran-
non oligenda,prudentiaverosinepotestate oligenda. dum Ut utrum delectabile an honestum, an utile
Et duorum,si alterum negamus,ut reliquum videa- magis. Rursura quod propter raelius, eligibilius.
turnobisinessejillud eligibilius ijuod volumusnobis Ut quod propter virtutem quam quod propter dele-
videri inesse.Ul iaborem diligere non negamus, ut ctionem. Similiter aulem et in fugiendis.Nam ma-
ingeniosiessevideamur.Amplius,pro cujusabsentia gis est fugiendum quod magis impetit virtutes, ut

minus increpandi suntmoleste ferentes,hoc magis jegritudo turpitudine,nam etvoluptatis etejusquod

eligendum.Et pro cujus absentia non moieste feren- est studiosum esse,prohibentior est aegritudo.Am-
tem magis increpandum, id eligibilius. plius,ex similitudine monstrari potest fugiendura et

CAPUT III. eligendura quodproposituraest. Naraminuseligen-

meliorum eligilnliorumque loci.
Alii dum hujusmodi,quod seque et eligeret aliquis etfu-
Amplius, eorum quae sunt sub eadem specie, geret.altero quod eligendum est tantum ; ad se in-
quod habet propriam virtutem,eoquod non habet, vicem igitur comparationes (quemadmodum dic-
ulrisque autem habentibus.quod magis habet, eli- D tum est) faciendum.
gibilius. Amplius,si hoc quidem facitbonum illud CAPUT IV.
cui adest, illud autem non facit,quod facit eligibi- De eligendis et fugiendis documenta,locicommunes.
lius. Quemadmodum est calidiusquod calefacit,eo Idem autem loci utiles, et ad demonstrandum
quod non.Si autera utrumque facit,quod magis fa- quodvis eligendum fugiendum. Nam auferre so-
et
cit,aut quod melius,el principalius facit bonum,ut lum eam oportet (quae ad alterum est)praeeminen-
sihocquidem animam,illud autemcorpus.Amplius tiara si enim quod bonorabilius,eligibilius,et ho-
;

autem a casibus,et usibus, et actionibus, et operi- norabile eligendum, et si quod utilius,eligibilius et

bus, et haec ab illis. Sequuntur enim sese invicem, utile eligendum,similiterautem et in aliis quaecun-
ul si quod juste esl eligibilius quam quod fortiter,el que hujusmodi habent coraparationem.In aliquibus
justitiafortiludineeligibiIior,etsi juslitiaquam for- autem statim secundum eam quae ad alterura est
titudo eligibilior,et quod justequam quod fortiter. comparationem, et quod eligendum utrumque vel
Similiter autem et in aliis. Amplius,si aliquqeodem alterum dicimus.Ut quando hoc quidem natura bo-
Patrol. LXIV. 30
939
num,illud autem non natura bonum dicimus nam A
quodnaturabonum,manife8tuQ:;quoniameligendura
est. Sumendum autem quam maxime universales
locos de eo quoci est raagis et minus,
sumpti ad plura utiles erunt. Fieri autem potest ut
eorumquidictisunt quosdan universalesmagisquis
J'aciat,parum transmutanssecundumappellationea;.
Ut quod natura tale, eo quod non natura tale,magis
tale. Et si hoc quidem facit, illud autem non facit
quod habet tale cuicunque insit,magis tale quod in-
terdum facit, tale quam quud non facit. Si autem
ulrumque facit, quod magis facit tale. Amplius, si
eodem aliquo,hoc quidem magis, illud autem minus
tale. Et si hoc tali magis tale, illud vero non tali
tale,manifestum quoniam primum magis tale.Am-
plius ex auditione,si eidem additum,aliquod totum
magis tale facit,aut si ei quodminus est tale addi-
tum, totum magis tale facil. Similiter autem et ex
abhtione,nam quo ablato reliquis,reliquun) miaus
tale,ip3um magis tale. Et quas contrariis sunt im-
permixiiora, magis talia. Ut iilbius quidem nigro
impermixtius. Amplius, praeter ea qua dicta sunt
prius,qi!od magis suscipit propriam propositi ratio-
nem. Ut si albi est ratio color disgregalivus visus,
albioris est,color magis disgregativus visus. Si au-
tem particulariter, et non universaliter problema
ponatur, primum quidem dicti univcrsaliter cons-
omnes utiles. Universali-
trutivi vel destructivi loci
terenim interimontes vel construentes,et parLicula-
riter monstramus ; nam
omni inest,et alicui,et si
si
nuUi inest, nec alicui.Maxime autem opportuni et
communes loci,qui sunt ex opposilis.et conjugatis,
et casibus. Nam similiter probabile est existimare,
si omnis voluptas bonum,et trislitam omnem ma-
lum e3se,et si aliqua voluptas bonum,Gt trislitiam
aliquam esse malum.Itera si aliquis sensus non est
poteslas,et insensibilitas quasdam non est irnpoten-
tia,et sl quoddam opinatum disciplinatum, opinio
qua^dam disciplina; rursum si aliquod injustorum
borium, et justorum aliquod malum, et aliquod eo-
rum quse injuste malum, et aliiiuod eorum quoe in-
juste bouum,et si quoddam deleclabile fugiendunr,
et delectatio quaeiiam fugienda, secundum haec au-
tem et si aliquod delectabile utile, delectatio quaj-
dam utilis. Et in corruptivis autem, et generatio-
nibus, et corruptionibus simililer. Nam si aiiquod
rorruptivum delectationisvel disciplinae bonum est, D oslenderimus quod nulla bonum,vel quod quaedara
erit queedam delectatio vel disciplina malorum; si-
militer autem et si corruptio quaedam disciplinae
bonorum,velgeneraliomalorum,eritquaedam disci-
plina maloruin.Ut si oblivisc: quaeijuis lurpia egit
bonorum est.vel reminisci tnalorum,erit scire quie
quisturpiaegit,malorum.Similiterautem etinHliis,
in omnibus enim similiter probalile.Amplius exeo
quod est magis et rainus,et similiter ; si enim magis
quidem eorum quae sunt ex alio genorealiquid tale,
illorum autern nihil est,ncque quod diclum esterit
tale.Ut si magis quidem disciplina quaedam bonum
quam voluptas,nulla aulem disciplina bonum, nec
AN. MANL. SEV. BOETII 940
: voluptasbonum erit, et cx eo quod est similiter
quidem et minuseodem modo. Naru erit et inleri-
mere et construere ; verumtamen ex eo quod est
nam sic similiter,utraijue ; ex minus auLera construere ao-
lum.deslruereautemnon ; si enira similiier potestas
quasdant bonum et disciplina, est autem qua^dam
potestas bonumetdisciplina^siautem nulla poli^stas
bonum nec disciplina,si autem minus quaedam po-
testas bonum quam disciplina, cst autem quaedam
potesLas bonum et disciplina at vero hi nulia po- ;
tcsLas bonum,non necesseestet disciplinam nullam
essebonura: manifestumigiturquoniam construere
solum ex eo quod minus est.Non solum autem ex
alio genere est destruere, verum et ex eadem.dura
sumit quis quod maxime tale est. Ut si positum est
g disciplinaquaedam bonum, ostendatur autem quo-
niam prudentia non bonum.nec alia ulla erit, quia
nec (luaemaxime videtur. Amplius, ex supposiLione
similiter postulantem si uni etorani inessevelnon
inesse.Ut hominis anima irnmortalis,et aiias si
si ;
autem haec non,nec alias. Si igitur inessealicui po-
situra est, ostendendum quoniam alicui non inest,
nam consequatur per hypothesin nuUi inesse;si au-
teni alicui non inessepositum e3t,ostendendum quo-
niam inest alicui,nam et sic consequetur omnibus
inesse.Manitestum igilur estquod quihypothesi uli-
tur, facit problema universale particulariter posi-
tum ; nam parLiculariter confitentem universaliter
quod uni et orani similiter
postulabit confiteri, eo
postuiaveril inesse.Gumautem indefinitum estpro-
p blema,unomododestruerecontingit.Ut8i dixeritvo-
luptatem bonum esse,vel non bonum,et nihil aliud
quidquam delerminaverit, nam si aliquam volup-
tatera dixerit bouum esse,ostendendum universaii-
tcr quod nulla.si debeat interimi propositum; simi-
literautem et sialiquam dixerit voluptatemnonesse
bonum,osiendendumuniversaliterquodomnis;alitcr
vero non conlingit interimere.nam si ostenderimus
quoniam est quaedam voluptas bonum vel non bo-
num,nondum interimilur propositum .ManilesLum
igiturquoniaminterimerequidemuno mododicitur,
construercautem dupliciter ; siveenira universaliter
ostenderimus quod omnis voluptas bonura, sive
quod est quaedam voluptas bonum, oslensum erit
quod propositum est.Similiterautera ctsi oporteat
disserere quod est quaed.im voluptas non bonum, si
nonbonumostendenteserirausutrumque.et univer-
saliter et particulariter,quod est quaedam voluptas
non bonum.Cum autera delerminata fuerit posilio,
dupliriter interimere erit.Utsi ponaturalicui (]uidem
bonum esse,alicui aulem non inesse
inesse voluptati
nam omnis ostendatur volnptas bonum, bive
sive
nulla,inLeremptumerit propositum; si autem unara
solam voluptatem posuerit bonum esse, tripliciter
conlingit interimere nam oslendonlee quodomnis
;
vel nulla,vel qiiod plurcs quam una bonum, interi-
menteserimusquod propositumcst.ln pluribusvero
positione determinata (utquod prudentia sola est
m TOPICORUM ARIST0TBLI9 INTKRPRETATIO. 942

virtutum3cientia),quadruplicitercstinterimere.Nam A. tiun in uliquo non 3ic.Ampliu8,in quibus possibile

osten^o (luod omnis virtus scientia,vel quod nulla, numero determinare accidcns,
est aut speoie, aut
vel quod ct uli;i aliqua ut justitiu, vel quod eadcm inspiciendumsinullumhorumiiiest.Utquod tempua
prudentia, non scientia.interemptum erit proposi- non mov8tur,neo est motU3,annumeranti quodsunt
tum.Utile autemetinspicerein sinf^ularibus.inqui- speoies motus nam si nulla earum inest lempori,
;

businessealiquid velnon,dictume3t,quemadmodum manifeslum quoniara non raovetur.nec est motus.

inuniversalibusproblematibus.Arapliusauteraetin Similiter autem et quodanimanon eat nuraerus,di-
gencribusinspicicndum,dividentisecundum species videnti quoniamomnis numerus autimpiir autpar;
usque ad individut;,3icut prius dictum est.Nam si nam si anima neque imparneqUH par, rnanilestum
omni appareat inesse, sive nulli multa proferenti, quod non est numerus, ad accidens igitur pertalia
postulandumuniversaliterconfiteri.autferreinstan- ct hoc modo argumentandura.

LIBEU QUARTUS.
CAPUT PRIMUM. B nus, et si quale quidpiam species est,genu3 qualc
quidpiam, ut si album quale quidpiam et color.Si-
De quo discutiendum, et problemaliim generis loci
decem. railiter autem et in aliis. Riirsum si necesse fuerit,
vel si conlingerit genus participare, quod positnm
Pnst haec antcm de iis qucc ad genus et proprium, estin genere. Terminus autem ejus quod est parti-
inspiciendum;sunt autem hscc elementa eorum qua; cipare, est susciperc participati rationem , manife-
sunt ad terminos, et his ipsis raro considerationes stum quoniam species quidera participant
igitur
fiunt disputantibus.Siergo ponatur genus alicujus genera,genera autem species non,nam species susci-
existentium.primumquidera inspiciendum adorania pit generis rationem,genus autem speciei non;con-
qu33 cognata sunt ei quod dicitur, si de alio non sidftrandumigitursiparticipat,velcontingita3signa-
pncdicatur, quemadmodum est in accidente.Ut si tum genus participare speciem, ut si quis entisvel
voluptutis bonum ponaturgenus,si aliqua voluptas unius genus quidpiam assignaverit acoidet cnim ;

non bonura. Nara si hoc raanifestura est quoniam genus participare speciera, nara de omnibus qnae
non genus bonum volu['tatis,nam genusde omnibus sunt ens et unum praedicantur, quare et ratio eo-
quffi suntsubipso speciebus proedicatur deinde s[ ;
ru-'^ Araplius, si de aliquo assignata species vera
non in eo quod quid estpra3dicatur,sed ut accidens, n est, genus autem non. Ut si ens,aut scibile.opina
quemadmodum albuai, de nive,de anima, a seipso bilis genus ponatur,nam de nonenteopinabileprse-

agit^itum.-neque enimnixidipsura quod est^albura, dicabitur.-multa enim non entia opinabilia sunt, at
quapropter non est genusalbura nivis;neque aniraa quod ens vel scibile non praedicatur de non ente,
idipsum quod est,agitatum, namaccidit ei moveri, manifestum;quare non est genusens.neque scibile,
quomadmodum et animali frequenter et ambulare opinabilis, nam de quibus species prsdicatur, et
et ambulans esse. Amplius,agitalum non quid est, genus oportet praidicari.Rursum si nullam specie-
sed quid faciens vel patiens significare videtur; si- rum oontingit participnre quod positum est in ge-
militer autem et album,non enim quid est nix,sed nere. Nam impossibile est participare genus, quod
quale quid est indicat quare neutrum horum in eo
;
nullam specierum participat, nisi aliqua socundum
quodquid estpraedicatur. Maximeautem inacciden- primam divisionem specierum sit,illae autemgenus
tis definitione inspiciendum, si aptatur ad dictum solum participant :si igitur motus genus voluptatis
genus, ut ad quea nunc dicta sunt; contingit enim ponatur, considerandum si neque corruptio, neque
quidpiam movere seipsum, et non,sirailiter autera alteratic voluptas, neque ullus reliquorura (quias-
et album esse,et non;quare neutrum horumgenus, signarisolent) motuum;manife3tura enim quoniam
sed accidens, eo quod accidens dicimus,quod con- ^. nullam specierum participabit,quare neque genus,
tingitidem inesse alicui, et non. Amplius, si non eo quod necessarium est quod genus participat.et
in eadem divisione est genus, et spscios, sed hgec specierura aiiquam participare;quare iion eritspe-
quidem subatantia.illud autemquaie.Lltnix quidem cies, motus, voluptas, neque individuorum, neque
et cygnus subslantia.album autem non substantia, eorum quidquam quae sub specie motus sunt nara :

sed quale ;quare non est genus album nivis.neque et individua participantspeciem ctgenus,ut quidam
cygni. Rursum tlisciplina quidem aliquid, honum homo,et hominem participat et animal. Amplius,Bi
autem, et pulchrum quale quare non est genus
;
de pluribus dicitur quam
genus, quod in genere
pulchrum,vel bonumdisciplinae,nara genera eorum positum est. Ut opinabile quam ens, nam et en3,et
quae sunt ad aliquid,et ipsa adaliquidoportetesse, non ens, opinabile,quare non erit opinabile species
ut in duplici :etenim multiplex est genus duplicis, entis;de pluribus enim semper genus quam species
et ipsum eorum quse sunt adaliquidest.Ut univer- praedicatur. Rursus, si de aequalibus genus et spe-

saliter autem dicatur, in cadom divisione oportet cies dicuntur.Ul si eorum quae omnia consequuntur,
genus esse speciei,nam si species subslantia,etge- hoc quidem species, illud autem genus ponatur.
 943
quemadmodura ens et unum, omne enim ens et
unum, quare neutrum neutrius genus, eo quod de
aequalibus dicuntur. Simiiiter autem et si primum
et principium aJ se invicem ponantur,nam et prin-
cipium primum, et primum principium, quare aut
utraque quae dicta sunt idem sunt, aut neutrum
neulrius genus. Eiementum autem est ad omnia
hujusmodi,quod de pluribus genus quamspecieset
differentia dicitur;de paucioribus enim etiamdiffe-
rentia dicitur quam genus. Videndum autem
alicujus \n difTerentium specie non
genus quod
sit
dictum estgenus,vel non videatur.Construentiau-
tem si estalicujus, idem enim omnium indifferen-
tiura specfe genus;si igitur unius monstretur,ma-
nifestum quoniam omniura, et si unius non,mani-
festum quoniam nullius ut si quis in secabiles
: t»
ponens lineas indivisibile genus earum dicat esse,
nam linearum habentium divisionem non est quod
dictum est genus.cum sint indifferenles secundum
speciem, indifferentes enim sibi invicem secun-
dum speciem, rectae lineae omnes.
CAPUT II.
De genere loci alii.
Considerandum autem etsiquod aliud genus est
assignatae speciei,quod neque continet assignatum
genus,neque sub illo est.Ut si quis justitiae scien-
tiam ponat genus,est enim virtusgenus,et neutrum
generum reliquum continet,quare non erat scientia
geiius justitiffi. Videtur enim, quando species una
sub duobus generibus est, alterum ab altero conti-
neri.Habet autemdubitationem in quibusdamquod
^ -,
hujusmodi est, nam videtur quibusdam pru-
dentia et virtus et scientia esse,et neutrum genusa
neutro contineri ; non tamen ab omnibus conce-
ditur prudentiam scienliam esse.Si igitur quis ad-
mittat quod dictum est verura esse, attamen sub-
alterna, vel sub eodem ambo fieri quse ejusdem
sunt genera, necessarium videbitur esse, qucmad-
modum etin virtute et in scientia accidit utraque
enim sub eodemgenere sunt,nam utrumqueeorum
habitus et dispositio est. Gonsiderandum igitur si
neutrum est inassignatogeaere.Sienim nequesub-
alterna sunt genera, neque sub eodem arabo, non
erit quodassignatum est genus.Considerandumau-
tem et genus assignati generis,el sic sempersupe-
rius genus, si omnia preedicantur de specie, et si in
eo quodquid est prsedicantur.Nam omne superius D alia mortalia, alia immortalia. Manifestuni igitur
genus praedicari oportet de specie in eo quod quid
est si ergo alicubi dissonet, manifestum quoniara
; Quod autem hoc verum, manifestum, nulla enim
non estgenus quod assignatura est.Rursum,8i ge-
nus participat speciem, vel ipsum, vel aliquod su-
periorum generum.Nam nulium superiorum parti-
cipat quod inierius est. Destruenti igitur quemad-
modum dictum est utendum, astruenti autem si
confileatur quidem inesse speciei quod diclum est
genus, at ut genus inest dubitetur, sufficit osten-
dcre aliquid superiorum generum in eo quod quid
est dc specie nraedicari. Uno enim in eo quod quid
est praedicato omnia et superioraillius,et inferiora
AN. MANL. SEV. BOETII 944
A. s' praedioantur de specie, in eo quod quid est prae-
dicabuDtur;quare et assignatura genus in eo quod
quid est prcedicabitur ;quod autem uno in eo quod
quid est praedicato, omniaetiam reliqua (si praedi-
cantur) in eo quod qaid est pragdicabundurjper in-
ductionem sumendum. Si autera simpliciter inesse
dubitetur assignatum genus.non sufficit ostendere
aliquod superiorum generum in eo quod quid est de
specie praedicari,ut si ambulationis genus quispiam
et si assignavit lationem, non sufficit ostendere quod
motus est ambulatio, ad ostendendum quod latio
est eo quod et alii motus sunt, sed ostendendum
quod nullum participat ambulalio eorum quae sunt
secundum earodem divisionem, nisi iationem nara ;
necesse est quod genus participat, et specierum
aliquam participaresecundumprimamdivisionem;
si enim ambulatio neque augmentalionem, ne(jue
diminutionem,neque alios motus participet,mani-
festum quoniam lationem participabit quare erit
;
genus latio ambulationis. Rursum, de quibus spe-
cies qute positaestut genuspraedicatur,consideran-
dum assignatum genus in eo quod quid est de
si et
ipsis eisdempraedicatur dequibuset epecies sirai- ;
liter autemetsiomniaquae supragenus sunt,namsi
alicubi dissonat,manife3luraquoniamnoncst genus
quod assignatum est;si enim esset genus.omniact
superiora illius,et ipsum,in eo quod quid est prae-
dicarentur de iis de quibus et species in eo quod
quid est praedicatur. Destruenti igitur utile si non
praedicetur genus in eo quod quid est de quibus et
j. ;
,
—
species praedicatur astruenti aulom si pnedicetur
_, ^
^ in eo quod quid est utile, accidet enim genus et
speciem de eodem in eo quod quid est pra^dicari,
quare et idem sub duobus generibus fit,nccesseesl
igitur subalterna genera esse. Si igitur ostcndatur
quod volumus genus astruere non esse sub specie,
manifestura quoniam species sub hoc erit, quare
ostensum erit quoniam genus boc Consideranda;
: autem et rationes generum,si aptautur ad assigna-
tam speciem.et ad parlicipantia speciem. Necesse
est enim generum rationes praedicari de specie et
de iis quae participant speciem si igitur in aliquo
;
dissonet, dilucidum quoniara non est genus quod
assignatum est. Rursus, si differentiam ul genus
assignavit, ut si immortale genus Dei, nam diffe-
lentia est animalis immortale, eo quod animalium
quoniam peccant,nulliu3enim differentia estgenus.
differentia significat quid est.sed raagis quaie quid,
utgressibiieetbipes.Etsi differentiamin genere po-
suit tanquara speciem, ut iraparem quidem nume-
rum (differentiam enira numeri impar.et non species
est), neque videtur participare differentia genus.
Nam oinne quod participat genus, vel species, vel
individuum est:differentiaautemnequeindividuum,
neque species;manifestum igitur quoniam non par-
ticipat genus differentia,quareneque imparspecies
eril.sed differentia, quoniam non parlicipat genus.
 945 TOPICORUM ARISTOTELIS INTBRPRETATIO.
Amplius.si gonus in specie posuit.ut contiguitutcm A "on est manifostum quoniam non erit genus om-
idipsum quod est continuitatem, aut mixturam id- nino,quod dictura est. Considerandum etiam estsi
ipsum quod est tcmperamentum,aut (ut Plato de- quod translatitie dictum est, ut genus assignavit:
finivit) lationem secundum locum mutalionem : ut temperantiam consonantiam ; nam omne genus
non enim necessariumconliguitatemcontinuitatem proprie de speciebus praedicatur, consonantia vero
esse, sed e converso ccntinnitatem contiguitatem, de temperuntia non proprie.sed translatitie,omnis
non enim omnc contiguum continuatur, sed quod enim consonantia in sonis. Amplius, si sit contra-
continuatur contiguumest. Similiter autem et in rium speciei aliquid, considerandum, Est autem
aliis,nam neque mixtura omnis temperamentum, multipliciter consideratio.Primura quidera si in eo-
nam siccorum mixtura non est temperamentum, dera genere contrariura speciei, cura non sit con-
neque serundura locum mutatio omnis, latio,nam trariura generi ; oporlet enim contraria in eodem
ambulatio non videUir latio e&se. Pene eniin in iis genere esse, si contrarium gcneri. Cum
nihil sit
qun» invohmtarie locum ex loco permutant,dicilur autem est contrarium generi, considerandura si
lalio.quemadmodura inanimatis accidit manifes- ; contrariura in contrarium.Necesse estenim contra-
tum autem quoniam et do pluribus species dicitur rium in contrario esse,si sit contrarium quidem ge-
quam genus in a8signatis,cum oporteat e contrario n neri manifestumjautem ; unuraquodque eorum,
est
fieri. Rursum, si difTerentiam in specie posuit, ut per inductionem.Rursus omnino in nullo genere
si

immortale idipsum quod est Deum,nam accidit de quod speciei est contrarium, sed ipsum genus ut :

aequalibus aut pluribus quam speciem dici diffe-

; bonum nam ipsi hoc non in genere, nec contra-
;

rentia enim sempcr de a^qualibus aut de pluribus rium hujus in genere erit,sed ipsura genus.quem-
quam species dicitur.Amplius,si in differentia ge- admodum in bono et malo accidit neutrum enira :

nus posuit,ut colorem idipsum quod estcongrega- horum in genere,8ed utrumqueeorum genus.Dein-
tivura, aut numerum quod impar; et si genus ut de considerandum si contrarium est alicui et ge-

differentiam dixit possibile estenim aliquemtalem

: nus etspecies, ethorumquideraestaliquid medium,
suscipere posilionem,ut lemperantiee mixturam dif-
ferentiara, aut lationis secundum locum rautatio-
nem. Inspiciendum autem omnia quae sunt hujus
rnodi per eadem, communicant enim loci, de plu-
ribus enim genus quam differentiam oportet dici,et
non participare differentiam. Si autem assignato,
neutrum eorum qua3 dicta sunt possibile est acci-
dere,nara et de paucioribus dicetur,et participabit
genus differentiam. Rursura, si nulla differentia
generis proedicatur de assignata specie, nec genus
preedicabitur.ut de aniraa, neque impar neque par
praedicatur, quare nec numerus. Amplius, si prius
est natura species, et simul interirait genus. Vide-
tur enim contrarium. Amplius, si contingit relin-
quere dictorum genusvel differentiam (utanimam
moveri, opinionera, verura et falsum),neutrum erit
dictorum genus vel differentia.Videtur enimgenus
et dilTerentia sequi quamdiu fuerit species.
GAPUT III.
De genere loci alii.
Inspiciendum autem et si quod in genere positum
illorum autem non.Nam si generum est aliquid me-
diura,et specierum : et si specierum, et generum,
ut in virtute et vitio, et justitia et injustitia, utro-
rumque enim est aliquid medium.Instantia hujus,
quoniam sanitatis et aegritudinis nihil est medium,
mali autem et boni aliquod medium.Ampiius, si est
^ quidem aliquid utrisque raedium, et speciebus et
generibus, non similiter autem,sed horum quidem
secundum negationem.illorum vero ut subjectura.
Probabile enim simililer et in utrisque, utin vir-
tute et in vitio,justitia et injustitia, utrisque enim
secundum negationem roedium. Amplius, quando
non est contrarium generi,considerandum non so-
lum si contrariumin eodem genere,sedet medium.
In quo enim extrema, et medium, ut in albo et ni-
gro, nam color genus et horum el mediorum co-
lorumomnium.Instantia,quoniamdefectusquidera,
et superabundantia in eodem genere (in maloenim
ambo), raediocre autem cum sit raediura horum,
non in malo, sed in bono est. Considerandum etiara
si genus quidem contrarium est alicui, species au-

est parlicipat aliquid contrarium generi, aut si
contingit participarc. Nara idem contraria siraul " species, quemadmodura virlus et vitium, et justitia
participabil,eoquod ipsum genus quidemnunquara
relinquil.participat autem et contrarium, aut con-
tingitparticipare.Amplius.siquidpiamcommunical
species,quod impossibile est omninoinesseiis quae
sunt sub genere,ut anima communicat,numero-
si
rura autem nullum possibile est vivere, non erit
species numeri anima.Considerandum autera et si
tem nulli. Nam si genus est contrariura alicui, et
et injustitia, sirailitcr autem etin aliis consideranti
manifestum videtur esse. Instantia, in sanilate et
jpgritudine, simpliciterenim sanitas aegritudini con-
traria ; aliquaautem aegritudo, cum sit species aegri-
tudinis, nulli contrarium, ut febrisetophthalmia, et
unumquoque aliorum. Interimenti igitur tot raodis
inspiciendum si enira non insint quae dicta sunt,
:

sequivoca sit species generi elementis utenti, iis manifestura autera non esse genusquod assignatum
qua; dicta sunt ad ffiquivocum.Univocum enira ge- est. Gonstruenti vero tripliciter, priraum quidem si
nus, et species. Quoniara inspiciendum autera om- contrarium speciei sit in dicto genere, cum non sit
nis generis plures species, inspiciendura si non contrarium generi. Nam si contrariumiu hoc, ma-
contingitalterara speciera esse dicti generis.nam si nifestum quoniam et quod propositum est. Araplius
947 AN. MANL. SEV. BOETII 948

Bi medium in dicto genere,nam in quo medium,et \ grammstica autem non. An nec quod prius dictum
extrema. Rursum si sit et contrarium quidem ge- estverumvidebilurPnamvirtusipsumquod bonum,
neri,considerandum est,etsi contrarium in conlra- el ipsum quod honestum, et virtus quidem ad ali-

rio.Nam si sit, manifestum quod et propositum in
proposito.
GAPUT IV.
De genere loci alii.
Rursum in casibus et conjugatis, si similiter se-
quuntur, et interimenti et construenti.Simul enim
uni et omnibus insunt vel non insunt,ut sijustitia
quid,bonum vero et honestum non ad aliquid,sed
qualia. Rursum si non ad idem dicitur species, et
secundum se,el secundum genus.Ut si duplum di-
midi dicitur duplum, et multiplum dimidii oportet
dici ;si autem non,non erit multiplum genus dupli.
AmpliuSjSinon au idem et secundum genus dicitur,
et secundum omnia genera.Nam si dupluni dimidii

scienlia qua3dam,ct juste 8cienter,et justus sciens; multiplum est,et abundans dimidii dicelur,et sira-
si autem horum aliquid non ine6t,nec reliquorurc pliciter sccundum omnia superiora genera ad dimi-
ullum.Rursum in iis quae similiter se habent ad in- dium dicetur.Inslantia,quod non necesse est secun-
vicem,ut delectabile similiter se ad voluptatem, et dum se, et secundum genus ad idem dici nam ;

ulileadbonura,utrumqueenim utriusqueeffectivum. scientia scibilis dicitur,habitus autcm etdispositio

Si igitur voluptas quiddara bonum, et delectabile D non scibilis,sed animae.Rursum sisimiliter dicilur
quiddam utile erit manifestura enim quoniam boni
; genus.et species secundum casus. Ut si alicui, aut
erit effectivum,eo quod voluptas bonum. Similiter alicujus autquolibet modo aliter dicitur nam ut :

autem et in generationibus et corruptionibus,ut si species et genus,velut in duplo et in superioribus,

ffidificare gst operari,3ediflcasse operatum esse,et si alicujus,enim et duplum el multiplum; similiter au-
discere est reminisci, et didisse recordatum esse, tem ei in scienlia, olicujus enim et haecet genera,
et si dissolvi est corrumpi,et dissolutum esse corru- ut dispositio et habitus. Instantia autem.quod ali-
ptum esse, et dissolutio corruptio quaedam. Et in quotiesnon sic, nam diirerens.etcontrarium alicui,
generalivis vero et in corruptivis,similiter el in po- diversumautem cumsitgenushorum,nonalicui,sed
tentiis et usibus, et omnino secundum quamlibet ab aliquo,diversum enim dicilur ab aliquo.Rursum
similitudinem et interimenti et construenti inspi- si similiter ad aliquid secundum casus dicta,non si-
ciendum, quemadmodum in generationeet corru- militer convertuntur. Quemadmodum in dupio et
ptione diximus. Nam corruptivum dissolutivum
si multiplo, utrumque enim horum alicujus,et idem
et corrumpi dissolvi,et si generativum est effecti- etiamsecundumconversionemdicitur,alicujusenira
vum,et generari fieri, et generatio factio, similiter et dimidium et submultiplum. Simililer aulem et
et in potentiis et usibus,etomnino si potentiadispo- „ in disciplina et opinione,nara et hse alicuju3,et con-
sitio,et posse disponi, et si alicujus usus estactus, vertitur,3imilitereldisciplinatum etopinabileaiicu-
et uti agere.etusum esse egisse. Si autem sit pri- jus ;siigitur inaliquo non similiterconvertilur,ma-
vatio id quod opponitur speciei, duobus modis est nifestum est non esse genus alterum alterius.Rur-
inlerimere.Primum quidem si assignato genereest sum, si non ad aequaliae species, et genus dicitur.
oppositum.Aut enira simpliciter in nullo genereeo- Sirailiter enim,et aequalitcr ulrumque videturdici,
dem privatio,aut non in ultimo,ut si visus in ultimo quemadraodum in domo et datione,nam et donum
genere est,sensus,C8ecita8 non erit sensus.Secundo alicujusalicui dicitur,et datio alicujusetalicuidici-
autam,si et generi et speciei opponitur privatio,non tur est autem datio genus doni,nam donum datio
;

est autem oppositum in opposito,nec quod assigna-
tum est in assignato erit.Interiraenti igitur,quem-
admodum dictum est,utendum. Construenti autem
uno inodo,nam si oppositum in opposito,et propo-
situm in proposito erit, ut si caecitas insensibilitas
quaedam, et visus sensus. Rursum in negationibus
considerandum e converso,quemadmodum in acci-
dente dicebatur,ul si delectabile quod bonum,quod
non bonum non deleotabile.Nam si non ita se habet,
crit contra, non bonum delectabile. At impossibile
est irreddibilis. In aliquibus autem ncn acciditad
aequalia dici, nani duplum alicujus duplum,abun-
dans autem et majus alicujus et aliquo.omne enim
abundans,etmajusaliquoabundat,et alicujusabun-
eat,qu;ire non sunt genera quae dicta sunl dupli,eo
quod non ad aequalia dicunturspeciei.aut non uni-
versnliter verum,ad asqualia speciem et genus dici.
U Videndum autera et si oppositi est oppositum genus.
Ulsidupli multiplum,etdim.idiisubmuitiplun),opor-
tet enin: oppositum oppositi genus esse. Si igitur

bonum genusest delectabilis,esse quidquam

est,si
non bonum delectabile. Nam de quibus genus non
prcedicatur,nec specierum ulla.Et construentieliam
similiter inspiciendum.Nam si non bonum,non de-
lectabile, delectabilebonum, quare genus bonum
delectabilis. Si autem si ad aliquid species, consi-
derandum si et genus ad aliquid.Nam si species ad
aliquid,et genus,ut in duplici et multiplici,utrum-
que enim ad aliquid.Si autem genus ad aIiquifl,non
necessario cstspecies. Nam disciplina ad aliquid,
ponat aliquis scientiam idipsumquod est sensum,
oportebit et scibile id quod est sensibile esse ; sed
non non enim orane scibile sensibile, nara in-
est,
telligibilium quaedam scibilia. Quarc non cst gcnus
sensibile scibilis, si autem hoc non, neque sensus
scientiae.Quoniam autem eorum quae ad aliquid di-
cuntur, alia quidem ex necessitale in eis aut circa
ea sunt ad qu<e dicuntur (ut dispo8itio,ct habilus,et
Gommensuratio; in alioenim nullopossibileestesse
qusB dicta sunt,quam in eis ad qua) dicunturi, alia
949 TOPICORUM ARISTOTELIS INTERPRETATIO. 950

autem non necesae egt quidem in eiscsse ad quae di- A. concnpi^cibili, nam in hoc et voluptis, ira antem
cuntur.contingit autem (quemadmodum sciliilc cst in irascibili;quare non sunt genera qua) assignata
in anima,nihil enim prohibet sui scienliam hahcre sunt eo quod non in eodem cum speciebus nata
animam,non necessarium autem.possibile est enim sunt fieri. Similiter autem et si aniicitia in concu-
et in alio esse hanc eamdem), alia vero simplioiter piscibili.non erit voluntas quajdam.omnis enim vo-
non conlingit in eis csse ad qucc dicuntur (ul contra- luntas in rationali.Ulilis autem hic locus et ad acci-
rium in conlrario,neque scienliam scibili,nisi sit eodem enim acci.lens et
dens, et id cui accidit, in
scibile aiiima,vel homo),con3idcrarc igitur oportet eodem videatur, manife-
cui accidit ;'quare nisi in
si quis in genere ponat quod tale est,in non tali.Ut stumijuoniamnonaccidit.Rursumsisecundum quid
si memoriam immansionem seientiae dicat,nam om- species dictum genus participat, non enim videtur
nis immansio in mente,ct circa illud,quareetscien- secundum quid participari genus.Nam nonesthomo
tiiE im.: ansioin scienlia.Memoriaigitur in scientia, secundumquidanimal,neque grair.riialica sccunduin
80 quod immansio scicntia! est.Hoc autem non con- quid disciplina.J^imiliLer autcm et in aiiis.Conside-
tingit,memoria enim omnis in anima.Estautem qui randum igitur si in aliquibus secundum quid par-
dictus est locus et accidenscommunis nihilenim ticipatur genus,ut si animal quod sensibils vel visi-
;

refert, memoriae genus immansionem dicere.aut ac- g biie dicitur;nam secundum quid sensibile vel visi-
cidcre dicereilli hoc nam si quovis modo est me-
: biledicitur;nam secundum quid sciisibilevel visibi-
moria immansis scientia5,eadem aptabitur de ipsa leanimal,secundum corfiusenim scnsibileet visibi-
ratio. le,secundum animam autem nonrquare non erit ge-
CAPUT V. nuSjCorpus visibile.et sensibile,animalis.Latentau-
tem quandoque et totum in partem ponentes, ut
De re eadem loci alii.
animal,corpus animatum;nullo enim modo pars de
Rursum si habitum in actu posuit,aut actum in toto prajdicatur quare non erit genus corpus ani-
;

habitu,non est genus quod tale est. Ut si sensum, malis,eoquod pars cst.
motum per corpus,nam sensus habitus,motus au- Videndum autem si quid vituperandorum aut fu-
tem aclus.Similiter autera et si memoriamhabitum gicndorum in potestate aut potente posuit, ut eo~
continentivumopinionisdixerit,namnul!amemoria phistum,vel calumniatorem,vel furemeum qui pos-
habitus,sed magis actus. Peccant autem et qui ha- sit aliena latenter surripere nemo enim praedi-
:

bilum in consequentein potentiam ordinat,ut man- ctoium in eo quod possit,aliquid horum taiis dici-
suetudinem, continentiam irae, et fortitudinem, et tur.Potest enim et Deus,et studiosus, prava agere;
justiliam,timorum ct lucrorum continentiam, nam « non sunt aulem hujusmodi,namomnes pravi secun-
fortis et raansuetus perturbatione vacans dicitur, dumelectioneradicuntur.Amplius,omnespolcstate3
continens autem qui pcrturbatur,sed non ducitur eorum sunt quae sunt eligenda,nain pruvorum po-
;

fortasse igilurtalispotentiasequiturutrumque, utsi testates eligendae,eo quod Deum et studiosum ha-

perturbctur,non ducatur vcrum continere non hoc
; bere dicimus eas. Potentes enim dicimus eos esse
est.hunc quidem fortem,illum autem mansuetuin prava agere, quare nullius vituperabilis erit genus
es3e,sed oranino perturbari ab hujusmodi nihil. potestas. Si autem non, accidet vituperandorum
Aliquolies aulem ct quod sequitur,quovi3 modu ut quiddameligendum esse,naraerit quaedam potestas
genus ponunt: tristitiara irae, et opinionem fidci, vituperabilis.Et siquid propter se honorabilium vel
utraquoenimprfedietasequunturquidein quodammo- eligibilium, in potestate, vcl potente, vel effectivo
do assignatas species.Neulrum autem eorum genus posuit.Nara oranis potestas,et omne potens aut ef-
est nam quiirascitur,conslnstatur,prioreineotristi- fectivum,propter aliud eligendum;autsiquid eorum
tiafacla.non enim ira causa
tristitiffi,sed tristitiairae quae sunt in duobus generibus vel pluribus,in altero
est; quaresimpliciter ira non esttristitia.Secundum posuit.Quaedam enim non est in uno genere ponere,
autem ha;c,neque fides opinio :contingit enim eam- ut fraudulentum aut calumniatorem, neque enim
dera opinionem etiarn non credentem habere non ; qui eligit,impotens autem,neque qui potest, atnon
contingere autem hoc,si fides esset species opinio- D eligens,c.ilumniator aut fraudulentus,spd qui utra-
nisnon enim contingit idem araplius permanere,si que haec habet;quare non ponenda suntin uno ge-
omnino permutatura sit quemadraodum
ex specio nere,sed in utroque eorum quae dicta sunt.Amplius,
nec idemanimal quandoquehominem esse,etquan- aliquoties e converso,genus quidem utdifTerentiam,
doquenon.Si quis autem div-.at ex necessitate opi- differentiam autem ul genus assignant,ut sluporera
nantera etiam fidern habcre,deaequalibus opinio et superabundantiam admirationis,et fidem vehemen-
ndes dicetur,quare neque sic erit genus,de pluribus tiara opinionis:nam neque superabundantia,nequ6
enira oportet dici genus. Videndura autem et si in vehementia,genus,sed differenlia videturenim stu-
aliquo eurum nalasint uiraque fieri. In quo enim por admiratio esse superabundans, et fides opinio
gpecies et genus, ut in quo albura et color, et in vehemens;quaregenus admiratioetopinioest, supe-
quo granjrnaticaet disciplina.Si iiiitur verecundiam rabundantia autem et vehemenlia differentia. Am-
tiinorem dixit, aut iram tristitiam, non accidit in plius,si quis superabundantiamet veheraentiam ut
eodem speciem et genus esso,nam verecundiaqui- genera&spignet,inanimatafidem facientetstupefaci-
dem in rationali, tiinor in irascibili, at tristitia in ent:namcujusquevehementiaetsupcrabundantiailli
951 AN. MANL. SEV. BOETII 952
adestcujusestsuperabundantia etvehementlaSi er- A. ens et unum
de omnibus simpliciter praedicantur,
gostupor siiperabundantia est adrnirationis, aderit oportet aulem de paucioribus speciem praedicari. Si
admiralioni,quare admiratio stupefaciet ; simiiiter autem quod omnia sequilur,difierentiam dixit,per-
autem et fides aderit opir.ioni,si vehementia quidem spicuumquoniamdeajquaiibus veldepluribusdiffe-
opinionis est,quare opinio fidem faciet.Ainplius,ac- rentia quam genus dicetur.Nam si et genus omnia
cidet sic assignanti vehementiam vehementem di- sequitur de aequalibus,sin vero non omnia sequa-
cere, et superabundantiam superabundantem esl : tur genas de pluribus differentia dicetur quam
enim quaedam fides vehemens si ergo fides vehe-
;
ipsumgenus. Araplius,siinsubjectaspecieest,quod
mentia est,vehementia erit vehemens.Similiier au- assignatum genus dicitur,ut album in nive, quare
tem etstupor quidem et superabundans;si ergo stu- manifestum quoniam non erit genus, de subjecta
por est superabundantia, superabundantia erit su- enim specie solum genus dicitur. Considerandum
perabundans.Videturautem neutrumhorum,quem- autem etiam esl si non univocum sitgenusspeciei.
admodum nec disciplina disciplinatum, nec motus Nara de oranibus speciebus univoce genus praedi-
motum. Quandoque autem peccant, et passionem catur.Araplius,quando existenle et speciei et generi
ingenere ejus quod passum est ponentes,utimmor- contrario, si quod melius contrariorum est, in
talilatem vitam sempiternam dicentes esse, passio n pejori genere ponit.
enim vitje et accidens immortalitas videtur esse Nara accidet reliquum in reliquo esse, eo quod
;

quod autem verum sit quod dicitur, manifestum contrariaincontrariisgeneribus,quarequoddeteriu3

fiet,si quis admittat aliquem ex mortali fieri immor- est, in meliorierit; at videtur raelioris, et genus
talem. Nulius enim dicit aliam vitam eum sumere, melius esso. Et si eodera sirailiier ad utraque se
sed accidens aliquod,vel passionem huic eidem ad- habente, in pejore.et non in raeliore genere ponit,
venire;quare non genus vitaimmortalitatis.Rursum ut aniraam ipsum quod est agitionem, aut agita-
si passionem cujus est passio, illius genus dicit, ut tura nam pari modo eadem stativa et agitativa esse
:

spiritum aerem motum, magis enim motus aeris, videtur; quare si melius statio,in hoc oportet ge-
spiritus,nam aer idem permanet, et quando move- nere ponere. Araplius, ex magis et rainus. De-
lur,et quando stat;quarenon est omnino aer spiri- struenti quidem si genus suscipit magis species au-
tus:est etenim et non moto aerespiritus, siquidem tem non suscipit,neque ipsa,neque quod ab ipsa
idem aer permanet,qui quidem erat spiritus.Simili- dicitur,ut si virtus suscipit magis,et justiiia et ju-
ter Kutem et in aliis hujusmodi.Si igitur et in hoc stus.dicitur enira justus raagis alter altero.Si igitur
oportet admitfere quod aer motus est spiritus, non assignatum quidem genus magis suscipit, species
tamen de omnibus hujusmodi est assignandum,de autem non suscipit,neque ipsa neque quod ab ipsa
quibus non verificatur genus.sed de quibuscunque ^ dicitur,non erit quidem assignatura genus.Rursum
vere prfedicatur assignatum genus,nam in quibus- quod magis videtur, vel similiter, non est genus,
dam non videtur verificari, ut in lutoetnive, nam manifestum quoniam nec quod assignatum est.Uti-
nivem dicuntesseaquam coagulatam,lutum autem lis autcra hic locus in talibus maxime in quibus

terram humido temperalam est autem neque nix

: plura videntur de specie in eo quod quid est prae-
aqua,neque lutum terra,quare neutrum assignato- dicata,cum non determinatum est noque prom-
rum generum erit genusOportet enira genus verifi- ptum nobis est dicere, quodnam eorum genus, ut
cari scmperde omnibus speciebus.Similiter autem de ira, tristitia, et opinio parvipendentiae, in eo
nequevinum est aqua putref'acta(sicut Empedocles quod quid estpraediciiri videnlur contrislatur enim :

dicit:In ligno putruitunda),nam simpliciter non est
aq\ia.
CAPUT VI.
De qenere loci alii.
Amplius,si omnino quod assignatum est, nullius
est genus. Manifestiim enim quoniam neque ejus
quod dictum est.Gonsiderandum autem ex eo quod D
nihil eorum difTert specie,qu8e participant
tum genus. Ut nihil aJba difTerunt specio, ipsaa se
invicom.Omnis autem generis sunt species difleren-
tes,quare nullius erit album genus.Rursum si quod
omnia sequitur genus vel differentiam dixit.Plura
enim sunt quae omnia sequuntur, ut ens,et unum,
eorum sunt qua3 «mnia sequunlur;si igitur ens ge-
nus assignaveriraus,manifestum quoniam omnium
iratus,et opinalur parvipendi. Eadem autem con-
sideratio et in specie ad aliud aliquid coraparanti.
Nara si quod mhgis aut similiter videtur esse in
assignato genere, non est in genere manifestum
quod nequeassignata oranino species erit in genere.
Interimenti igilurquemadmodum dictum est,uten-
dum..-\struenti vero,si quidem suscipil magis quod
assigna- assignatuni est genus,et species, non utilis locus,
nihil euiraprohibetutrorumque suscipientium non
esbe alterum altoriu? genus,nam lionum et album
suscipil magis.et neutrum neulrius genus Gcnerum
autera et specieruui ad se invicem comparatio uti-
lis utsi similiter hoc,et hoc genus ;si allerum ge-
nus et ullerum.Simililer autem et si quod niinus,
et quod magis ut st continentiae, magis poteslas
:

erit gonus,eo quod praedicatur de eis.De nullo enira quara virtus genus ;virtus autera genus.et potestas.
gonusquam despeciebu3prtTdicatur,quare et unum Eademaulcmet despecie convenitdici;namsi simili-
species erit eiitis;accidit ergode oranibus dequibua ter hoc,et hoc propositi species,si alterum species,
genus prajdicutur, et speciem praedicuri, co quod et reliquum, et quod minus videtur species est et
953 TOPICORUM AR1ST0TBL13 INTERPRETATIO. 954

tia quaedum est, et si ambulans, eo quod ambulat

. . ...
quod magis. Amplius, ad conslruendum, perspi-
.

cienduin si de (|uibus assignauim est genus, in eo

\ , , 1 ,• 1 :j 1.„^„„;^„„„„
movetur,ambulatio motus quidam est, consideran-
quod quidest proedicatur.cum non sit una assignata dum in i|uo genere vult quidpiam construere se-
species,sed pluresot diirerenles. Nam manifestum cundumdictum moduin.Ut si scientiam ipsumquod
quoniam eritgenus. Si aulem in assignato species cst fidem.si scicnsquatenusscit, fidit manitestum
:

est, considerandumet side aliis spcciebusgenus in enim quoniara scientia fides quaedam erit, eodem
60 quod quid est praediuatur. Nam rursus accidet autem modo et inaliis hujusmodi. Amplius, quo-
de pluribus et difTerenlibus idcm praedicari. Quo niam quod sequitur aliquid semper et non converti-
niam autem videlur in quibusdam etdifferentia in tur, diificile est separare quod non sit genus, si
eo quod quid est de speciebus praedicari, sep.iran- hoc quidem illud sequitur omne,illud vero hoc non
dum est genus et differentia, utenti iis quae dicen- omne. Ut tranquillitatem qui, et numerum divisi-
tur elementis, primum quidem quoniam genus de bile, e converso autem non ; nam divisibile non
pluribus dicitur quam diirerentia, deindequoniam omne, numerus, neque quies omnis, tranquillitas,
secunduni ejus (quod quid est) assignationem.ma- ipso quidem est utendum ut genere quod est sem-
gis convonit genus quam differentiam dicere. Nam per consequens,cum non convertatur alterum; cum
qui animal dicit hominem, magis indicat quid cst autem alterum se extendit non in omnibus, obse»
homo quam quoniam diflerentia " quendum. Instantia autem hujus.quoniam non ens
qui gressibile. Et
quidem qualitatem generis semper significat.genus sequitur omne quod fit (nam quod fit non est) et
autera ditferentiae, non nam qui dicit gressibile,
: non convertitur (non enira omne quod non est
quiddam animal dicit qui vero animal dicit, non
;
fit) dttamen non est genusnon ens ejus quod fit,
;

dicit quale quiddam gressibile differentia igitur a

: simpliciter enim non sunt non enlis species. De
gcnere sicseparanda.Quoniam autem videtur musi- genere igitur quemadmodum dictum est, trans-
cum,qua musicum est,sciens esse,et musica scien- eundum.

LIBEH QUmTUS.
CAPUT PRIMUM. quod secundum omne tempus verificalur, et nun-
De moclis proprii. quamrelinquitur(quemadmodumanimalisexanima
Utrum autem proprium an non proprium est etcorpore compositum esse); aliquando vero, quod
quod dictum est,per haec considerandum.Assigna- secundum aliquod terapus verificatur,et non ex ne-
tur aulem proprium aut per se et semper, aut ad r cessilate semper consequitur, ut alicujus hominis
aliud aut aliquando. Per se quidem, ut hominis, ambularein foro. Est autem ad alterum propriura
animalmansuetumnatura;adaliudautem,utanimae assignare, differentiam dicere, aut in omnibus et
ad corpus,quoniam illaquidem iraperare nata, hoc semper, aut in multum et in plurimis. Etin om-
autera parere semper autem, ul Dei, animal im-
; nibus quidem et semper, quemadmodum hominis
mortale; aliquando vero,ut alicujus hominis ambu- proprium ad equum quoniam bipes,nam homo qui-
lare in gymnasio. Sunt aulem proprii, quod ad al- dera et omnis, et semper esl bipes equus autem
;

terum assignatum est, aut duo problemata, aut nullus est bipes, et nunquam. Ut multum autera et
quatuor.Nam sidehocquidemassignatum quidpiam in plurimis, quemadmodum rationalis proprium
fueril,de illo vero negatum idipsum, duo duntaxat principare ad concupiscibile, et irascibile, eo quod
problemata fiunt quemadmodum hominis ad equum llhid quidem imperat,haec autem parent ; nam ne-
proprium est (juod bipes est.Nam est quod homo que rationale semper imperal, sed quandoque illi
non bipes est argumentabitur quispiam, et quod imperatur,nequeconcupiscibili et irascibili semper
equusbipes: utrinque autem removetur proprium. imperatur,sed imperant quandoque,cum fuerit ho-
Si autem de ulroque utrumque assignatum fueril,et minis anima flagitiosa. Propriura autem ea ma-
de utroque negatum, quatuor probleraata erunt,ut xime logica sunt, quae per so et semper, et quae ad
hominis proprium ad equum,quod ille quidem bi- ^ aliud.Namejus quod ad aliud est proprium, plura
pes, hic autem quadrupes est nam et quod homo
: problemata sunt, quemadmodum diximus et prius,
non bipes est, et quod esse quadrupes natus est, nam aut duo,aut quatuor,ex necessitate flunt pro-
argumentari est;et quod equus bipes, et quod non blemata.Plures autem oraliones fiunt ad haec,quod
quadrupes,possibile est argumenlari. Quolibet igi- autem per se est et seraper, ad multa est argu-
tur mi)do ostenso.inlerimilur (juod propositum est. mentari,et ad plura tempora observare quod per ;

Est autem per se(|uidem proprium,quod ad omnia se quidem ad multa, nam ad ununiquodque eorura
assignatur.et ab omni separat (quemadmodum ho- quae sunt, ut pole cui oportet inesse proprium,
minis animal mortale disciplinae susceptivum): ad quare si non ab omni separat, non erit bene assi-
aliud autem,quod non ab omni,sed ab aliquo sta- gnatum proprium; quod autem semper, ad plura
tuto determinat(ut virtutis addisciplinam,quoniam tempora est observare, et sive non inest, sive non
illa quidem in pluribus, iiaec 'm rationali solo,etin infuerit, sive non inerit, non erit proprium. Quod
habentibus rationem nata est fieri); semperautem. vero aliquando.ad illud (quod nuncdicitur)tempus,
955 AN. MANL. SEV. BOETII 956

con.sideramus. Non igitur sunt raliones ad ipsum A. conficietsyllogismum,de 00 quod multipliciter dici-
plures. Logicum autem est problema, ad quod ra- tur. Conatruenti autem,3inon plurasignificatneque
tiones flunt, et crebrae quidem, et bonjB. Ad aliud nominum quidpiam, neque Erit enim
tota oralio.
igitur proprium dictum, ex iis quae sunt de acci- secundum hoc bene positum proprium quianeque
ut
dente locis inspiciendum, si huic (|uidem accidit, corpusplurasignificit,nequemobilissimumin supe-
illi vero non.De iisautem quae semper, et quse per riorem locum,neque totum quodexhis compositum
se, per hsec considerandum. est,erit bene positum secundum hocignis proprium
CAPUT II. corpus mobilissimum in superiorem locum.Deinde
De locis proprii. destruentilquidem siimuUipliciler dicilur illud cujus
Primum quidem an non bene assignatum estpro- proprium assignatur,non detern)inatur autem cujus
prium, an bene. Ejus autem quod est non bene,aut corum ponatur proprium.Non enim bene eril assi-
bpne,est unum quidem.si non per notiora, aut per gnatum proprium,ob quas autem causas non imma-
notiora positum est proprium. Destruenti quidem, nifestum estexiis quas prius dicta 8unt,nam eadem
si non per notiora; at construendi, si per notiora. accidere necessariurn est; ut quia scire hoc plura
Ejus autem quod non per notiora est, hoc quidem significat(unum enimscientiamhaberehoc,alterum
si omnino ignotius positum estpropriumquodassi- D autemscienliauti,hoc,aliud vero scientiaai esse hu-

gnavit.illocujusproprium dixit. Nonenimerit bene jus, aliud autem scientia uti hujus), non eril ejus
positum proprium,nam propter notitiam proprium quodestscirehoCjbeneassignatum proprium uUum,
facimus.Discendi enim causa,et proprium, et defi- non determinato cujus horum ponitur proprium.
nitiones facimus. Per notiora igitur accipiendum : Gonslruenti vero, si non dicitur multipliciter hoc
sic enim magis erit sufficientercogno8cere,ut puta cujus proprium ponitur,sed est unura et simplex.
qui ponit ignis proprium esse simillimum animae, Eritenira bene positura secundum hoc propriura,
ignotiore quam ignis utitur anima (magis enim sci- ut quia horao simpliciter dicitur, erit bene positum
mus quid estignisquara quid anima),nonigiturerit sccundum',hochominispropriumanima!mansuetum
bene positum proprium ignis, simillimum animee. natura.Deinde destruenti quidem,si frequenter di-
Aliud autem,si non notius est hoc huic inesse. idem in proprio (sfflpe enim latent hoc fa-
ctum est
Oportet enim non solum notius esse re,sed huic in- cientes et in propriis,quemadraodum etin terminis),
esse,notius esse;nam qui non scit huic inest, neque non erit bene positum quod hoc sustinet,proprium.
siilli soli notiusinest cognoscit. Quarecum quodvis Conturbat enira audientem,quod frequenter dicitur,
horum accideril,obscurum flt proprium,ul quiaqui obscurum igitur necessarium est fieri, et praeter id
ponit iguis proprium,in quo primo anima nata est nugari videnlur. Eveniet aulem frequenter idem
esse,ignoliore utitur quam sit ignis, eo quod igno- ^ dicere duobus modis unoquidemquando noraina-
:

tius estjSi in hoc est anima,et si in hoc primo est verit frequenter idem,ut si quis proprium atsignet
;

non erititaque bene positum proprium ignis,in quo
primo anima nata est esse. Construenti autem, si
per notiora positum est proprium,et si per noliora
secundum utrumque modum.Eritenim benesecun-
dura hoc positum proprium, namconstructivorum
locorum ejus quod bene, alii quidem secundum hoc
solum, alii autem simpliciter monstrabunt quod
bene, ut quia qui dixit animalis proprium,sensum
ignis; corpus tenuissimum corporum,hic enira fre-
quenter dixit corpus. Secundo autem, si quis assu-
mat oralionespro nominibus,ut si quis reddat terrae
proprium, substantiara quae maxime corporum se-
cundum naturam fertur ininfericrem locum.deinde
aasumat pro corporibus, hujusmodi substantias,
unum enim etidem eslcorpus,ethiijusmodisubslan-
tia erit ergo hoc niodo substantia frequenler dicla,
;

habere, per notiora, et notius assignavit proprium
secundum utrumquemodum quarecrit bene as-
;
signatumisecundumhoc,ani(nalisproprium,sensum
habere.Deinde destruenti quidem,si quod nominum
qu.E in proprio sunt assignata multipiiciter dicitur,
vcl etiam tota oratio plura signiflcat. Non enim erit
bene positum proprium, ut quoniam sentiremulta
unum quidem sensum habere allerum
significat,
autem sensum uti,non erit animalis proprium bene
positum quod natum est sentire. Quapropter non
utendumest,neque nomine,quod multipliciter dici-
tur,ne(iueoratione,qu;u plura signiflcet, quia quod
multipliciter.diciturobscurumfacitquoddictumest,
dubitante so qui debet argumentari.quodnam dicit
eorum quae multipliciter dicuntur, nam proprium
discendi gralia assignatur. Araplius autem ad hoc
necessarium estredargutioncm aiiquani lieri cum sic
assignant propriMm,quando in dissidcnle quispiam
quare neutrum erit bene positura proprium. Con-
struenti vero,si nullo utitur frequenter noraine eo-
dcm. Erit enim secundum hocbeneassignatum pro-
prium,utquia qui dixit hominis propriura, animal
disciplinoB susceptivum, non usus est frequenter
D eodem nomine,er:t ulique secundum hoc bene as-
signatum hominis proprium.Deindedestruenti qui-
dc'm,si tale aliquid assignavit in proprio nomen,
quod omnibus insit. Inutile enim erit, quod nou
separat ab aliquo, quod autera in propriis dicilur,
separare oportet.queraadmodura et quaj in terminis
non igitur erit bene positum fropriuui, utqnia qui
posuit scientiaeproprium opinionem indissuasibilem
a ratione.unum existens.lali aliquo ususestproprio
(uno, inquam) quod omnibus inest, non erit ulique
bene positura scientiaiproprium.Astruonti autem.si
nullo usu3estcommi!ni,sed quod ab aliquo separat,
erit bene positum secundum hoc proprium, ut quia
957 TOPICORUM ARIBTOTELIS INTKRPRKTATIO. 958

qui dixit animalis proprium anirnarn haborc, nullo A dicftur nomcn, quare non erit bene positurn pro-
ususest communi, erit secundumhoc beno positum priiiin. Arnplius autem ad hffic, neque quando quis-

prnpriuiianimiilis,ani,namhabere.Doindedestruenli quam a83ignaverilproprium,erit manifcstum si in-

quidem, si plura propriaassignat ejusdem, non de- estsiquideuitale est, ut quod ipsum reiinquere pos-
terminans quod plura ponit. Non enim erit bene po- sit: nonigilureritclarume3seproprium,ut quiaqui
situm proprium nam ([uemadmodum ncc intermi-
;
posuit animalis proprium moveri quandoque, vel
nis oportet proetcr eam (quee indicat substantiam) quod fitquandoque
staretale, assi^inaveritpropriurn
orationem adjungere quidpiam plusculum, sic nec non proprium, nequaquatri erit bene positum pro-
in propriis prt-Bter eam (quae facit proprlum quod prium. Astruenti vero, si quod ex necessitatesem-
dictum est) orationem quidquatn coassignandum per est, proprium assignaverit. Eritenim bene po-
Inulile enim filejusmodi, utquia quidixitproprium silum secundum hoc proprium, ut quia qui posuit
ignis, tenuissimum et ievissimum, pluraassi!j;navit virtutis proprium quod habenlern facit sludiosum,
propria (utrumque enirn de soio igne verum est quodsempersequitur,proprium assignavit ;erituti-
dicere), non erit bene positum proprium ignis, cor- que secundum hoc bene assignalum virlutis pro-
pus subtilissimum et levissimum. Astruenti verosi prium.Deindedestrucnti quidem,siquod nuncpro-
non plura ejusdem propria assignavit, sed unum. g prium est assignans, non determinaverit quod non
Erit enim secundum hocbenepositum proprium,ut proprium assignat. Non enim erit bene positum pro-
quia qui dixit huinidi proprium, corpus quod in prium,prirnumquidera quia quod praeter consuetu-
omnem figuram ducltur,unum assignavit proprium dinem fitorane, semper determinatione indiget, so-
el noa plura, erit secundum hoc bene positum hu- lent autem ut plurimumomnes, quodseraper sequi-
midi proprium. Deinde destruentiquidem,sieodem turpropriumassignare;secundoautem, quiaimma-
USU3 est cujus proprium assignavit, aut eorum qu» nifestumest quianon determinaverit, si quod nunc
sunt illius aliquo. Non enim erit benepositum pro- est proprium voluerit ponere. Non igitur danda est
prium, nam discendi gratia assifinatur proprium, objurgationis occasio, utquiaqui posuitalicujus ho-
idem autem eidem similiter ignotum est, id autera rainis pronrium sedere curn aliquo homine, quod
quod aliquid eorum est quae sunt ejus, posterius, nunc proprium est posuit, non bene proprium assi-
non igitur est notius, quare non fit ut per hoc qnis- gnabit, si non determinans dixerit quod nunc. Con-
quam magis quidpiam discat, ut quia qui dixit ani- struentiautera,si nunc propriumassignansdetermi-
malisproprium, substantiamcujus speciesest homo nando posuit, quod nunc proprium posuerit. Erit
aliquo usus est eorum quae sunt animalis, non erit enim benepositum secundumhocpropriura, utquia
benepositum propinum.Construentiautem,si neque qui dixit cujusdara hominis proprium ambulare
eodem, neque eorum quae sunt ipsius aliquo utitur. nuncalicubi, distinguensposuithoc, bene erit posi-
Eritenirabene secundum hoc positum proprium, ut tura propriura.Deinde destruentiquidem, sitaleas-
quiaqui posuit animalis proprium exanimaet cor- signavit proprium, quod manifestum non est aliter

pore compositumesse, nequeeorum qua; suntipsius Non enimerit benepositum pro-

inesse quara sensu.
aliquo usus est erit utique benesecundum hoc as-
: prium, nam omne sensibile extra sensum factum
signatumanimalis proprium. Eodemautem modo et immanifestum est, latens enira est si adhuc inest.
in aliis considerandum estquaenam non Caciunt aut eo quod sensu solum cognoscitur. Erit autem verum
faciuntnotius. Destruenti quidem, si aliquo usus est, hoc in iis quae non ex necessitate semper conse-
aut opposito, aut omnino simul natura, autposte- quuntur, ut quia qui posuit solis proprium; astrum
riore aliquo. Non enim bene pnsitum proprium, quod fertur supcr terra*m lucidissimum,tali ususest
nam oppositumsimulnatura, quod,autemsimulna- in proprio (super terrara, inquara, ferri) quod sonsu

tura, et posterius, non efficit notius, ut quia qui cognoscitur, non utique erit bene solis assignatura
dixit boni proprium quod malo maxime opponitur, proprium immanifestum enimerit cumoccidetsol,
;

opposito esl usus boni, non erit profecto bene assi- si adhuc feratur super terram, eo quod nos tunc de-

gnatum boni proprium. Construenti autem, si nullo seruimussensum. Gonstruentivero, sitaleassigna-

usus est neque opposito, neque omnino siraul na- D vit propriura, quod non sensu est manifestum, aut
tura, neque postetiore. Eritenim secundum hoc be- cura sit sensibile, ex necessitate inesse tnanifes^ura
ne assignatum propriura, ut quia qui posuitdisci- est. Eritenimsecundurahocbenepositumpropriura
plinaepropriura,opinionemraaxiraefacienterafidem, ut quiaqui posuitsuperliciei proprium,quod priraum
nullo usus est neque opposito, neque omninosimul coloratum est, sensibili quidera aliquo ususest(co-
nalura, neque posteriore, erit secundum hoc bene loratuni esse,inquara), tali quidem quod manifestum
positum disciplinae proprium. Deinde destruenti est inesse semper erit secundum hocbeneassigna-
:

quidem, sinon quod semper sequitur proprium as- turasuperficieiproprium.Deindedestruentiquidera,

signavit, sed id quod fit quandoque non proprium. si terminuraut propriura assignavit. Non enim erit

Non enim erit bene pronuntiatura propriura, nam benepositum propriura, nara non oportet indicare
neque in quo deprehendimus inesse ipsum, dehoc quodquidestesseproprium,utquiaquidixithorainis
et nomen ex necessitate verificatur, neque in quo propriura anirajil gressibilebipes.quodquid estesse
deprehenditur non inesse, de hoc ex necessitate non significans assignavit hominis proprium, non uti-
959 AN. MANL. SEV. BOETII 960
que erithominis proprium bene assignatum. Con- A si de quo nomenet oratio praedicatur. Erit enim
struenli autem, siquodconversim quideni prasdica- proprium quod positum estesse proprium, ut quia
tur assignavit proprium, non autem quod quid est de quo animam habere verificatur animal, et de
esse indicans. Erit eniin secundum hoc bene assi- quo animal animam habere, erit animam habere
gnatum proprium, ut quia qui posuii hominis pro- animalis proprium. Deinde destruendi quidem, si
prium animal mansuelum natura, quod conversim subjectum proprium assignavit ejus quod in sub.je-
quidem praedicatur, assignavit proprium, non quod cto esse dicitur. Non enim erit proprium quod po-
quid est quidem indicans erit secundum hoc
; situm est esse proprium, ut quia qui posuit pro-
bene assignatum proprium hominis. Deinde des- j)rium subtilissimi corpori6,ignem,subjectumassi-
truentiquidem,si nonquidpiam in quid est ponens, gnavit praedicati proprium, non erit ignis corporis
assignavit proprium.Oportet enim in propriis,quein- subtillissimiproprium. Propter hoc autem non erit
admodum in terminis, primum adsignari genus, subjectum, ejus quod in subjecto essedicilur pro-
deinde jam addere reliqua el separare. Quare
sic prium, eo quodidem essetplurium et difierentium
quod non hoc modo positum estproprium, non erit specieproprium, nam eidera plura quasdam discre-
bene assignatum, ut quia qui dixit animaiis 'pro- pantia specie insunt, de solo dicta, quorum erit
prium animam habere,nonposuitquidquam in quo p omnium proprium quodt-;ul)jectum est, si quis bunc
autinquid estanimai.noneritbenepositumanimaJis in modura ponatproprium. Conslruentivero,si quod
proprium.Construentivero,siquisquidpiamquodin in subjecto,est, assignavit proprium subjicti. Erit
quid estponens ejus cujus proprium assignavit, re- enimproprium quodpositum estnonesseproprium,
liqua adjungit. Erit enim secundum hoc bene assi- siquidem de solo praedicatur (ut dictum est) pro-
gnatum proprium, ut quia qui posuit hominis pro- prium, ut quia qui dixit terrae proprium corpus
prium animal disciplinae susceptibile, quidpiam gravissimum specie, subjecli assignavit proprium,
quod in quid esfponens, assignavit proprium erit quod do sola diciturre, et utproprium praedicatur,
:

secundum hoc bene positum proprium hominis. eritterrae proprium rectepositum. Deinde destruenti
Utrumigiturbenean nonbene assigneturpropriura, quidem,sisecunduraparticipalionemassignavitpro-
per hsec inspiciendum. prium Non enim erit proprium, quod positum est
CAPUT III. esse proprium,nam quod secundum participationem
De proprio loci alii. inest,ad quod quid est esse conducit' erit autem hu-
Utrum vero proprium est omnino quod dictum jusmodidifTerentiaquasdam de aliqua specie dicta,
est, an non proprium, ex his considerandum. Nam utquia qui dixit hominis propriumgressibile bipes,
simpliciterconstruentes proprium quod bene posi- secundumparticipationemassignavitpropriura,non
tum est, loci iidem erunt iis qui proprium omnino ^ erit utiquepropriumhominis gressibile bipes. Con-
faciunt ; in iliis igitur dicentur. Primum ergo de- struenti autem, si non secundum participationom

slruenti quidem inspiciendum ad unumquodque eo-
rum cujus proprium assignavit. Ut si nulli inest,
aut non de hoc quidem verificatur, aut si non est
si
propriumcujusqueeorum secundumillud cujuspro-
priumassignavit, Nonenim erit proprium, quod po-
situm est esse proprium, ut quia de geometra non
verificatur indeceplibilem esse ab oratione (nam de-
cipitur geometer cum pseudographiam facit), non
erit hoc scienlis proprium, non decipi ab oratione.
Construenti autem si de omni verificatur, etquade
hoc verificatur. Erit enim proprium, quod positum
est esse proprium, ut quia animal discipiinse susce-
ptivum de omni homine verificatur, et qua homo,
erit hominis proprium animal disciplinffi suscepti-
vum. Est autem locus hicdestruenti quidem, si non
de quo nomen et oratio verificatur, etsinon dequo
oratio et nomen verificatur. Construenti autem, si
assignavit proprium, nec quod qui est esse indi-
cans, conversim prasdicata re. Erit enim proprium
quod positum estesse proprium, ut quiaqui posuit
animalis proprium quod natum est sentire, neque
secundum participationem assignavitproprium.ne-
que quod quid esse indicans, conversim repraedi-
cata, erit utique quod sentire natum est, animalis
proprium.Deinde destruenti quidem, si non contin-
git simul inesse proprium, sed vel posterius, vel
priusquamiiiipsum nomen. Nonenimerit proprium
quod positum est esse proprium aut nunquam, aut
non semper.ut quoniam contingit alicui prius fore,
et posterius ambulare per forum quam quod homo,
D nonerit ambulare per forum hominis proprium,aut
nunquam autnon semper. Construenti autem, sisi-
mul ex necessitate semper iuest, cum neque termi-
nus, neque differentia sit. Erit enim proprium.quod

dc quo nomen et oratio.etsidequo oratio et nomen
prcedicalur. Deindo destrucnti quidem, si non de
quo ofxtio et nomen verificcitur, et si non de quo
nomenetoratioverificatur Non enimeritproprium.
quod positumest essepropriura ,utquia animalqui-
dem disciplina; susceptivum verificalur de Deo
homo autem non prcedicatur, non erit hominis pro-
prium, animal disciplinae susceplivura. Construenti
autem, si de quo oratio et nomen pr<«dicatur, et
positum estlorsitan nonesse proprium,ut quiaani-
mal disciplinae susci-ptivum, sirau! ex necessitato
somperest.et id quod est homo, cum ncque difTeron-
tiasitnecterminus erit aniujal discipliuae suscepti-
vuoihominis proprium. Deindedestruentiquidem.si
;
eorumdem quaeadem sunt, nonest idem proprium.
Non enim erit proprium, quod positum est essepro-
priura.ut quia noii est proprium prosequendi, appa-
rerequibusdambonum,nequeeligendi fuerit utique

i
061 TOPICORUM ARISTOTELIS INTERPRETATIO. 962

proprium apparere quibusdam bonum; idem enim A. esse.ut quiaqui dtxithominis proprium bipes.vult
prosequendumeteligendum.Gonstruenti.siejus-
est quidom quod nalura inest assignare significat
:

dem quatenus idem proprium. Erit enim proprium
quod positum est non esse proprium, ut quoniam
horaini3,quahomodiciturpropriumtripartitamani-
raam habere, et terrijienae quatenus terrigena est,
eritproprium tripartilam animam habcre. Utilis
autem locus hic et in accidente, nam iisdem in eo
quod eadem sunt eadem oportet inesse vel non in-
esse.Deinde destruenti quidem,si eorum quae sunt
autem locutione, quod semper inest, non erit ho-
minis proprium bipes, non enim omnis homo est
duos pedes habens.Construenti,autem si vult quod
naturainest proprium assignare, et locutione hoc
modo significat.-non enim movebitursecundum hoc
proprium.utquia qui hominis proprium assignavit,
animal disciplinae susceptivum, et vult.et dictione
significat quod natura inest proprium,Don movebi-

eadem specie.non idem semper specie proprium est.
Neque enim ejus quod dictum erit proprium.quod
positum est esse proprium,ut quia idem estspecie
homoet equus,non semperautemequi estproprium
stere a se.nec hominis erit proprium raoveri a se.
Idem enim est specie moveri, et stare a se, quate- g
nus utrique eorum ut animal est, accidit. Con-
struenti vero,si eorum quse sunteadem specie.idem
semper spocie sit proprium. Erit enim proprium
quod positum est non esse proprium,ut quia homi-
nis est proprium esse gressibile bipes, et avis erit
propriura esse volatile bipes.utrumqueenim horum
est idem quatenus illa quidem sub eodem sunt ge-
nere species, cum sint sub animali, haec autem ut
generis differentiie animalis.Hicautem locus falsus
est,quandoallerumquidemeorumquae dicunturuni
alicui soli inestspeciei,alterum vero inest pluribus,
quemadmodura gressibile quadrupes.
Qiioniam autem idem et diversum multiplioiter
tur,secundum hoc quod non sitproprium hotninis,
animaldisciplinaesusceptivum.Ampliusquaecunque
dicuntur utsecundumaliud aliquod priD\um,aut ut
priraum ipsum^laborestassignaretaliumproprium.
Nam si ejusquod est secundum aliud aliquid pro-
priumassignavit,et deprimo verificabitur, siautem
primi posuerit, et de eo quod est secundum aliud
praedicabitur,utsi quisassignetsuperficiei proprium
coloratum esse, etdecorpore verificalur coloratum
esse,si autem corporis,et de superficie, prajdicabi-
tur,quare non de quo oratio et nomen verificabi-
tur.Acciditautem in quibusdam propriis plerum(|ue
fierialiquod peccalum,propterhoc quod non deter-
minetur quomodo et quorum ponit quis proprium;
oinnes enim conanlur assignare proprium,aut quod
natura inest,ut hominis bipes,aut quod nunc inest,
ut hominis alicujusqualuor digitos habere,autspe-
cie,utignissubtilissimum,autsimpliciter,utanima-
lis vivere, aut secundum aliud,ut animae prudens,

dicitur, labor est sophistice assumenti unius assi- aut ut primum,quemadmodum rationalis prudens.
gnare.et solius alicujus proprium,nam quod inest p autin eo quod habet,utscientis indissuasibile a ra
alicui cui accidit aliquid,et accidenti inerit sumpto tione (nihil enim aliud quam habemlo aliquid erit
cum eo cui accidit, ul quod inest homini, et albo indissuasibile a ratione), autin eo quod habeatur,
homini inerit, si fuerit albus homo, el quod albo ho- ut scientiae indissuasibile a ratione,ant in eo quod
niini inest,inerit et homini.Calummniabitur autem participalur,utanimalissentire(8entit enimetaliud
aliquismultapropriorumquodsubjectumidaliudest quid ut homo, sed participans jam hoc,sentit),aut
quod secundum se facit,aliudautem cum accidente, in eo quod participat, ut alicujus animalis vivere.
ut aliud quidetu hominem esse dicet,aliud vero al- Qui non addit ig:tur,naLura peccat,eo quod contin-
bum hominem.Amplius autem diversumfaciensha- git quod naturae inest,non inesseilli cui nutura in-
bitum etquodsecundumhabitum dicitur,namquod est,ut homini duos pedes habere,qui vero non de-
habitui inest,etei quod secundum habitum dicitnr terminat,quoniam quod inestassignat quod non erit
inerit,et quod ei quod secundum habitum dicitur tale quale nunc inest id,ceu quatuor digitos babere
inest.et habituiinerit,utquoniam sciens secundum hominem,nonindicans quoquequodut primum.aut
scientiam dicitur africi,non erit scientiae proprium, utsecundum aliud ponit,quod nondequo oratio et
indissuasibile a ratione, nam et sciens indissuasi- nomen verificabitur,ut coloratumessesive superfi-
bilis erit a ratione. Gonstruenti autem dicendum
^ ciei,sive corporis assignaverit proprium, non prae
quoniam non est diversumsimpliciter id cui accidit, dicens eliam quodaut in eo ^uod est habere aut in
et accidenscum eo cui accidit sumptum, sed aliud eo quod haberi proprium assignavit. Ideo non erit
dicitur.eo quod diversum sit ipsis, esse non enim
; proprium quod assignatum est, nam inerit(si in eo
idem est homini esse.quod sit homo.et albo homini quod habetur assignavit proprium) etiam habenti,
esse.quod sit albus homo.Praeterea autem conside- si autem habenti, et ei quod habetur, ut indis-
randumest ad casus dicenti,quod neque sciens est suasibile a ratione, scientias vel scientis positum
indissuasibilearatione,sedindis3uasibilisaratione, proprium,non praesignificansetiam ineoquod parti-
nequescientia indissuasibile, sed indissuasibilis a cipat vel participatur,eo quod et in aliis quibusdam
ratione.nam ei qui omnino in3tat,omninoestadver- inerit proprium. Si enim in eo quidem quod partici-
sandum.Deinde deslruenli quidem, si quod natura patur assignavit, participantibus inerit,si vero in eo
inest volens assignare, hoc modo ponit secundum quod participat,iis quae participantur,ut si alicujus
locutionem,ut quod semper inest significel.Videbi- animaiis posuerit vivere proprium, non dividens
tur enim moveri posse quod positnm est proprium etiam specie quod uni soli inerit eorum quK sub eo
 963 AN. MANL. SEV. BOETII
proprium ponit,nam,'quod est secundum
sutit,cu,jus A. universu9aerrespirabili8},non eritutique aeris pro«
superabundantiam, uni soli inest, ut ignis levissi- prium respirabile. Astruenti autem, si verificatur
mum. Aliquoties autem et specie addens peccat. de unaquaque similium partim quod est proprium
Nam oportebit unam speciem essoeorum quae di- earum secundum totum.Erit enim proprium, quod
cuntur, quando specie addiderit:hoc autem in qui- positum est non esse proprium, ut quia verificatur
busdam non accidit, ut nec in igne, non enim est deomni terradeorsum ferri secundum naturam;est
una species ignis, nam diversum esl carbo et flara- aulem et hoc proprium aiicujus terraesecundum to-
ma, et lux specie, cum unumquodque horum sit tum;nam secundum terram, et id quod est terram
ignis;propter hoc autem non oportet,quanflo specie esse,erit terraj proprium deorsum ferri secundum
additur, diversam esse speciem ejus quod dicitur, naturam. Deinde ex oppositis considerandum est,
quoniam his quidem magi9,illis autem minus inerit primum quidem ex contrariis, destruenti quidem,
quod dictum est proprium,ut inigne subtilissimum, si contrarii non est contrarium.Neque enim contra-

subtilior enim estlux carbone et flamma. Hoc au- rii eritcontrariumproprium,ut quiacontrarium est

•tem non oportet fieri quando non, et nomen magis justitiae quidem inju3titia,optimoautem pessimum,

praedicatur de quo oratio magis verificatur.Si autem non est autem justiticB proprium optimum,non erit
non,non eril de quo oratio raagis,et nomen magis. g injuslitiae propriura pessimum. Construenti autera
Amplius autem ad haec idem esse accidit proprium si contrarii contrarium proprium est, et contrarii
ejusquodsimpliciter,etejusquod maximeinsimpli- contrarium proprium erit. Ut quia contrarium esrt
citer tali, utin igne se habet subtilissimum, nam bono quidem raalum,eligendo aulem fugiendura,e8t
et simpliciter et ignis etlucis erit hoc ipsum pro- aulem boni propriumeligendum.eritmali propriura
prium,subtilissimaenim estlux;cum igituralius sio fugiendura.Secundura autem, ex iis quae ad aliquid
absignatproprium,argumentandum,sibiaulem non 6unt,destruenti quiiiem,si hoc quod ad aliquid est
dandahaecinstantia,sed statim cumponit proprium ejusquod est ad aliquid non est proprium. Neque
determinandum est quomodoponit proprium. enlm hoc quod ad aliquid est,ejus quod ad aliquid
GAPUT IV. est erit proprium, ut quia dicitur duplum quidera
De proprio loci alii. addimidium,superans autem ad superalum, nonest
Deinde destruenti quidem,si idem ejusdem pro- autem dupli proprium superans, non eril dimidii
prium posuit.Non cnim erit proprium, quod posi- proprium superatum.Construentiautera siejusquod
tum est esse proprium,nam idem eidem omne,quid est ad aliquid,hoc quod ad aliquid e^t propriura,et

est csse indicat; quod autem esse indicat,non pro-
prium, sed terminus est, ut quia qui dixit honesti
proprium decens esse idem ejusdem propriumassi-
gnavit(idem enim est honestumet decens),non uti-
que erit decens honesti propriura.Construenti au-
tem,sinon ejusdem proprium assignavit,cum con-
vcrsira praedicatum posuit.Nam erit proprium quod
positum estnonesse proprium,ut quia qui posuit
animalispropriumid quod substantia animata,non
idem quidem ejusdem proprium posuit,et conver-
sim praedicatum as9ignavit,erit animalis proprium
ejusquod est aliquid,id quod est adaliquid erit pro-
prium.Utquiadiciturduplumquidemaddim.idlunrid
essequod duo ad unum,e3tautem dupli proprium ut
duo ad unum, erit dimidii proprium, ut unura ad
duo.Tertium autem destruenti quidem,si babitup,id
quod secundum habitum dicitur non estpropriumj
neque profecto privationis id quod secundura priva-
tionem dioitur, erit proprium, et si privalionis, id
quod cundum privationem dieiiurnon estproprium,
neque habitus, id ([uod secundum habitum dicitur
erit proprium. Ut quia non dicitur surditatis pro-

substantiaanimata.Deindeetiarainhisquaesimilium prium in9ensibililatemesse,nequeauditus erit pro-

partium suntconsiderandum est,destruenti quidem,
si quod totius estproprium,non verificatur de parte,
aut quod partis, non dicitur de toto.Non enira erit
propriura,([uod positum est esse proprium, accidit
autera in aliquibus hoc fieri. Assignabit enira ali-
quis iniisqu.-ssimiliumpartiura sunt proprium,ali-
quoties quidem in toto respiciens,aliquoties autem
in eo quod secundum partem dicitur ipse seipsum
prium sensum esse.Construenti vero,si quod secun-
dumhabitum dicitur^esthabitus proprium,etpri?a-
tionis, idquod secundum privationem dicitur erit
proprium,et si privationis,id quod secundum pri-
vationem dicitur,est propriun),et habitus,quod se-
D cundurahabituradicitureril propriura.Utquiavisus
estpropriumvideresecunduraquodhaberausvisum,
proprium non videre,secundum quod
erit caecitatis

intelligens,at erit neutnim recte assignatum, ut in non habemus visum.nati habere.Deindeex affirma-
toto quidem.qiiia quidixit marisproprium^plurima tionibus et negationibus, primum quidem ex ipsis
aqua salsa, alicujus similium purtium posuit pro- quae praedicantur. Est auteni locus hic utilis de-
prium,ettaleassignavitquodnonverificaturdeparte struenti tantura,ut si atfirmatio.vel quod secundura
(non enim erit quiddam raaris plurima atqua salsa), aflirmationera dicitur, ejus est proprium, non erit
non utiqueeril marisproprium,plurima aquasalsa. profectoejus negatio.neque quod secundura nega-
In parteautem.ut quiaqui posueril aeris proprium, lionera dicitur, propriura, si autcm si negatio, aut
respiraltilOjSimilium quidem partium alicujus dixit quod secundumnegationetn dicitur proprium,ejug-
proprium,tale aulem assignavit quod de quo aore dem non erit affirnjalio, neque quod secundura af-
verum est,de toto autem non (1ioitur(non enim erit firraationeradicitur proprium,utqui proprium ani-
965 TOPICORUM ARI8T0TBLIS INTERPRETATIO.
raalis ostanimatum, non erit animalis proprium,
non animatum. Secundum autem ex praediculig.vel
etiam non praGdicatis, et de quibus prsedicatur vel
non prffidicatuPjdestruenti quidem,si anirmationis
affirmationon estpropriura.Nequeenim negatio ne-
gationis erit propriuiii.et ?i negatio negationis non
estproprinm,neqneaf(irmalionisatTirmatioeritpro-
prium,ut quiannn estproprium homini8animul,ne-
que non hominis nonanimal;3i autem nonhominis
non vidctur proprium non animal, neque hominis
eritproprium animal.Construenti autem,8i afOrma-
tionis ainrmalioestproprium. Nam et ncgatio nega-
tioniserit proprium,siaulem negationis negatioest
proprium,et ariirmatio affirmationiserit proprium,
ut quia non animalis est proprium non vivere,erit
animalis propriura vivere, etsi animalis proprium
vidctur vivere, non animalis proprium videbitur
el
non vivere. Tertium autem ex ipsis sulsjectis, de-
struenti quidem,si quod assignalum est proprium,
affirmationis est proprium. Non erit enim idem et
nogationis proprium; si autem negationis est pro-
priumquod assignatum est, non erit aCfirmationis
proprium,utquia animalispropriumest aniraatum,
non animalis non erit proprium animatum. Gon-
slruenti vero,si assignatumproprium non estafrir-
mationis proprium.erit negationis.At hic locus de-
ficit, nam affirinatio negationis.et negatio affirma-
tionis non est propriuin,quandoquidem affirmatio
ncg.itioni omnino non inest, negatio autem affir-
mationi inest quidem, at non ut nroprium inest.
D(!inde ex iis qua* ex opposito dividuntur,destruen
ti quidem,sieorumqu?eexoppositodividuntur,nul-
lum uiiins reliquorum ex opposito divisorum est
proprium. Neque enim quod positura est erit pro-
prium cjus cujus posilumest proprium,ut quia ani-
malsnnsibile nuHius alioruin mortalium animalium
cst propriura, non erit aniraal intelligibiie Dei
proprium. Construcnti autem, si ciBterorum qu.ne
ex opposlto dividuntur quodvis est proprium ta-
lium quorumcunque eorum qua? ex opposito
dividuntur. Nam reliquura erit ejus proprium
cujus positum est non esse proprium, ut quia
prudentiaj est proprium, per se natum esse ra-
tionalis virtutem esse, et aliarura virtutum eic
uniuscujusque sumptae, erit temperantise pro-
prium per se natum esae concupiscibilis virtutem
esse.Deinde ex casibus.destruenti quidem,si casus
non est casus proprium.Neque enim casus erit pro-
prius casus,ut quia non est ejusquodestjuste pro-
prium id quod bene,neque justi proprium erit bo-
num. Construenti autem,si casus est proprium ca-
sus.Nam et casus erit casus proprium,ut quia ho-
minis est proprium grersibile hipes, ethorainierit
proprium gressibiiebipedi dici.Non solumautem in
eo quod dictumestsecundumcasnsest consideran-
dum,sed et in oppositis.quemadniodum etio prio-
ribus locis dictumesl,destruenti quidcm,6i oppositi
casus.non est proprium oppositi casus.Neque enim
oppositicasus erit proprium opposili casu8,utquia
966
A. ^on est ejus quodestjuste proprium quod bene,ne-
que injuste erit propriura quod male. Gonstruenti
vero,si oppoaiti casus esl proprium oppositi casus.
Nam et oppositicasus eril proprium oppositi casus,
ut quia honesti estproprium optimum,et inhonesti
erit proprium pessimum.Deindeex iisquacsimiiiter
se habcnt, destruenti quidem, si quod similiter se
habet, ejus quod similiter se h:ibet non est pro-
prium. Neque enim quod similiter se habot, cjus
quod similiter SGhabeteritproprium,utquiasimili-
ter se habetad exslruendumaedificiumffidincator,et
medicus ad efficiendum sanitatem, non est autem
propriumraediciefliceresanitatem.nequeaadificato-
proprium exstruere -oedificium. Gonstruenti
ris erit
autem,si quod similiter se habeterit projjrium ejus
t» quod sehabet.Namet quodsimiliterseha-
similiter
bet, ejus quodsirailiter se habet erit proprium,ut
quoniam simijiter se habet medicusad idquodest
esse efToctivum sanitatis,et liuiimagisterad idquod
est esseeffectivum bona; hahitudinis,e8t autem pro-
priura magistri ludi esseeffeclivum boneehabitudi-
nis,eritproprium et medici efTectivumesae sanita-
tis.Deinde ex iis quae sic se hubent,destruentiqui-
dem, si quod sic se habet, ejusquod sic se habet
non est proprium. Neque enim quod sic se habet,
ejusquod sic sehabet eritproprium.Si autem ejus
quoii sic se habet,id quodsicsehabelest proprium,
ejus non eritpropriura cujuspositum est essepro-
prium.Ut quiasic se habet prudentia ad honestum
el tiirpe, eo quod disciplina utriusque eorum est,
nonesl autem prudentiae propriumdisciplinam esse
^ honesti, non utiquR erit proprium prudenlia^ disci
plinam esse turpis;si vero est proprium prudentiae
disciplinara essehonesti,noneritpropriumejusdem
disciplinam esse turpis,impos3ibile est enim ejus-
dom plura essepropria.Gonslruenti vero nihillocus
istc utilis, nam quod sic se habet, unum ad plura
comparatur. Deinde destruenti quidem,si quodse-
cundum esse dicitur, non est ejus quod secundum
esse dicitur proprium. N^m neque generari ejus
quod est secundumcorrumpi,neque corrumpi ejus
quod secundum generari dicitur, erit proprium. Ut
quia est hominis proprium esseanimal,neque ejus
quod est horainem generari.^erit propriumgenerari
animal.neque ejus quod est hominem corrumpi erit
proprium corrumpi animal.Eodera autem modoac-
D cipiendum est etex generari adesse et corrumpi,et
excorrumpi ad esse et gonerari,quemadraodumdi-
ctumestnunc ex esso ad generari, et corrumpi.
Gonstruenti autem,si ejus quod est secundumesse
ordinatura est. Est autem per se, ordinalum pro-
prium,nan: etejusquodsecundura generari dicitur,
erit hoc quod secundum generari diciturproprium,
et ejusquod secundum corrumpi,hoc quod secun-
dumcorrurapi est as8ignatum,ut quia hominis est
proprium esse mortaiem, et ejus quod estgenerari
hominem.erit proprium generari mortaIem,et ejus
quod est corrumpi hominera, corrumpi mortalera.
Eodem autem modo accipiendumest ex generariet
967 AN. MANL. 8EV. BOETII
corrurapi,et ad esseetad ipsa ex ipsis fieri.qoem-
admodum et in destruenti dictura est. Deindo inspi-
ciendum ad idem suppositi, destruenti quidem, si
idesenon inest, aut si non qua id dicitur, cujus est
proprium assignatum.Nonenim erit propriumquod
positum est esse proprium,ut quoniam ipsi homini
non inest quiescere quahorao est,sed quaidea,non
erit hominis proprium quiescere. Construenti au-
tem,si ideae inest,etsecundum hocinestqua dicitur
de illo ipso cujus positum est non esse proprium.
Eritenim proprium quod positum est non inesse
propriura,utquoniara inest ipsi aniraali ex aniraaet
corpore corapositum esse, et qua animal est ipsi
inest id,erit proprium animalis ex corpore et
compositum esse.
CAPUT V.
De proprio loci alii.
Deindeex magis et rainus. Primura quidera de-
struenti.si quod magis est,ejus quod raagisnonest
proprium. Neque enim quod minus est, ejus quod
minus erit propriura,nequequod rainiraeejus quod
minime,neque quod maximeejus quodraaxime,ne-
que quod simpliciter ejus quod simpliciter,ut quia
non est magiscolorari magiscorporisproprium.ne-
que minus colorari minus corporis proprium erit,
neque coloraricorporis omnino.Construenti autem,
si quod magis estejusquodmagisest,estproprium.
Nam quod rainus est, ejus quod minus est eritpro-
prium, et quod minime,ejus quod minime,et quod
maxime, ejus quod maxime, et quod sirapliciter.
ejus quod sirapliciter,ut quiamagis viventis magis „
sentire est proprium,et minus viventis minussen
tire erit proprium, et ejus quod maxime id quod
raaxime, et ejus quod rainime id quod minime, et
ejus quod simpliciter id quoque quod simpliciter.
Et ex eo autem quod sirapliciter,adeadera conside-
randura.destruenti quidem,si quod simpliciter non
est propriura.Neque enira quod raagis est ejus quod
magis, neque quod rainus ejus quodrainus, neque
quodraaxirae ejusquod raaxirae,nequequodrainime
ejus quod minime erit proprium, ut quia non est
hominis propriumstudiosum.nequeraagishominis,
magis studiosum erit proprium.Construentiautem,
si quod simpliciter est, ejus quod simpliciter est
proprium.Nam et hoc quod raagis ejus quod magis,
et quod rainus ejus quod rainus, et quod minime
ejus quod minime, et quod maxime ejus quod D
maxime erit propriura, ut quia esl ignis propriura
sursum ferri secundumnaturam,et raagis igniserit
magis proprium sursura ferri secundum naturam
eodem autem raodo considerandum est et ex aliis
hujusmodi.Secundura autera.destruenli quidera,si
quod magis est, non est ejus quod raagis est pro-
prium.Nequeenim quodminusest ejus quod minus
erit proprium,ut quoniam magis est proprium ani-
malis sentire quam horainis scire non est autera
;
animalia propriura senlire,quare non erit hominis
proprium scire. Construenti aulem,si quod minus,
ejus quod minusest proprium.Nam et quod magis
968
A ojus quod magis erit ptoprium; ut qua minus est
propriumhominismansuetum naturaquamanin:alis
vivere,est autem hominisproprium mansuetum na-
tura, eritproprium animalis vivere. Tertiuni vcro,
destruenti quidem,si cujus magis est,proprium non
est.Neque enim cujus est minusproprium.eritejua
proprium.si autem illius estproprium,non erithu-
jusproprium,utquiacolorarimagissuperficieiquam
corporis est proprium, non est autem superficiei
proprium, non erit corporis propriura, colorari, si
vero est superliciei propriura,nonerit corporispro-
prium. Gonstruenti autem hic locus non est utilis,
nam impossibiie est idera plurium proprium esse.
anima Quartum, destruenti quidem, si quod magis est
ejus propriura,non est proprium, neque profecto
g quod minus est ejus proprium, erit proprium. Ut
quia magis est propriura animalis sensibiie quara
partibile,non estauteraanimalissensibileproprium,
quarenon erit animalis partibile proprium. Con-
struenti autem,si quod minusest ejus proprium,est
proprium. Nam quod raagis estejus proprium,
et
erit propriura,ut quoniam minusest propriumani-
malis sentire quam vivere,est autem animalis pro-
priura sentire,erit aniraalispropriura vivere.Deinde
ex his quae similiter insunt, primum quidem de-
struenti, si quod estproprium, non est
similiter
proprium ejus cujus similiter est proprium.Neque
enim quod sirailiter est proprium, erit propriura
ejus cujus sirailiter est proprium,ut quia similiter
est propriumconcupiscibilisconcupiscere,et ratio-
nalis ratiocinari.non est autem proprium eoncupi
scibilis concupiscere, non erit rationalis proprium
ratiocinari. Construenli vero, si quod sirailiter est
pr()priura,ejus est proprium cujus estsimiliter pro-
prium.Nara et quod similiter est proprium,eritejus
proprium cuju9sirailiterestpropriura,ut quiasimi-
liter est rationalis proprium primum prudens, el
concupiscibilisproprium primura temperans.est au-
tera rationalis primura prudens:eritigitur concupi-
scibilis propriura priraura temperans.
Secundum autem, destruenti quidem,si quod si-
militerestpropriumnonestpropriumejus.Namneque
quod similiter est proprium.erit proprium ejus,ut
quiasimiliter estproprium hominisvidereet audire,
I
non est hominis proprium videre,non utique homi-
nis proprium audire.Construenti vero,si quod simi-
liter est ejus propriura, est proprium. Nam quodei-
militer est ejus propriuni,proprium erit,ut quia si-
militer est propriura anima?, aliquid partium ejus
;
primo esse concupiscibile, et ralionale primo est ;
autem propriumanima3,quidpiaraparliuraejus esse
concupiscibile primo,erit ulique proprium animae,
quidpiam partiumejus esserationaleprimo.Tertium
vero dcstruenti quidem, si cujus similiter est pro-
priuranon estproprium.Neque enim cujus similiter
proprium,eritproprium,siauleniilliuscst propriura,
non erit allerius proprium, ut quia urere similiter
estproprium nammas et carbonis, non est aulem
fiamma! proprium urere,nonerit carbonis proprium
069 T0P1C0UUN£ ARISTOTKIJS INTEUPRKTATiO. 970

autem C3tflaminae proprium, nou eril car- A ens, cum conlingat potentia non enti incsse. Erit
iirere, si

boiiis propriura urere.Construenti autem hiclocus eniin propriumquod positumestnoiiesseproprium,

non esl ulilis.differt aulem quod est ex simililer se ut quiaqui assignavit proprium.entis possibilepati,
habentibu3,ab eo quod ex iis est quae simiiiter in- aut facere polenlia assignans propriura,ac ens assi-
9unt,quoniam iiludquidomsecundum proportionem gnavit proprium (naru cum ens est.et possibilepati
sumitur non in eo quod inest aliquid coHiparatuni, ouid.aut laccre eril), quare pruprium erit entis pos-
hoc autemex eo quodinest,alicui comparalur.Dcin- sibile pati quid, aul lacere. Dcinde destruenli qui-
dedestruenti quidem.si potentiapropriumassignans dein, si per superaliundantiam posuit proprium.
etnon adensassignavit propriuin potentia,cum non Non enim proprium quod positum est essc pro-
erii

contingalei potentia inesse cura ens non est. Non prium,accidil enim sic assignantibua proprium,non
enira erit proprium quod positum est essepropriura, de quo orationera et noraen veriQcari,nam corrupta
ut'quia qui dixitaeris proprium respirabile,potcntia re, nihil minus erit oratio, nam eorura qua3 sunt,

quidera assignavit proprium (nam tale propriumut
respirari possit,respirabile esl),assignavit autera et
ad non esse propriura,nam et cum non est animal
quod spirare nalum ex aere, contingit aerem esse,
nontamen cum nonest animaI,possibilG est spirare,
quarenequeaeririerit proprium hujusmodipossibile
respirari tunc, quia animal non erit quod tale est ut
respirare possit,non erga erit aeris proprium respi-
rabile.Gonstruenti autem,si potentia assignans pro-
priura,tam ad ensassignavit propriura quamadnon
alicui maxirae inest, ut si quis ussignet ignis pro-
priura,corpu3 levis3imum,corruptio enim igne,erit
aliquod corporum quod levissimum erit,quare non
erit ignisproprium,corpus levissimum.Gonstruenti
autem, si non per superabundantiam posuit pro-
prium.Erit enim secunduin hoc bene positum pro-
prium, ut quia qui posuit homiais proprium ani-
nial mansuetum natura, non superabundantia as-
signavit proprium, erit utique hoc bene positum
proprium.

LIBEU SEXIUS.

GAPUT PRIMUM. scura interpretatione uti. Oportet enim definienlem

De locis definilionis. (ut contingil) quam clarissiina interpretatione uti,
Ejusautem quodestcirca terminos negotii, par- eo quod cugnoscendi gratia assignatur definitio.Se-
tes sunt quinque.Nam ant quod omnino non verum cunda autem siampliusdixitindefinitionequara par
est dicere de quo nomen et orationem (oportetenim sit.nam omne quod superadjectum estin detinitio-
hominis detinitionemde omnihomineverificari),aut ne,superfluum est.
quod cum sit gsnus non posuit in genere,vel non in GAPUT II.

accomraodato genere posuit (oportet enim eum qui ri be definilione loci alii.

delinit in genere ponentera difTerentias adjungere,
nara maxirae eorum quae sunt in definitione, genus
videturdefiniti3ubstantiamsignificare),autquodnon
propria est definitio (oportet enim definitionem pro-
priara esse,quemadmodura priusdictura est),aut si
omnia quae dicta sunt is qui fecit,non definivit, ne-
que dixitquidest esse rei definite,reliquumaulem
praeter ea quse dicta sunt, si definivit quidem, at
Rursus autem utrumque quod dictum est,in plu-
res partes dividitur,unus autem locus ejus quod ob-
scure est, si sit aequivocum alicui,quod dictum est.
Ut quod generatio est ductioad 8ubstantiatn,etquod
sanitascommensuratiocalidorumetf'rigidorum,nam
aequivoca est ductio, etcommensuratio ;immaaife-
stum igitur utruni vult dicere eorumquee significan-
tur ab eo.quod multipliciter dicilur simililer autem
;

non bene definivit. Si igitur non verificatur de quo
noiuen et oratio,ex iis quae dicta sunt in accidente
locis considerandum. Nam verum vel
et illic utrura
non verura,omnisconsideratiofit;quando enim quod
inest accidensdisputamus,quod verura esl dicimus,
quando autem quod non inest,quod noa verum. Sin
vero non in accommodato genere posuit, autsi non
.° .
•" '
T)
propria est assignataoratio,ex iisqui suntadgenus ^ gnatumest, syllogismum facere ;namsi secundum
etpropriura dictis locis, prospiciendum. Reliquum
vero si non definivit,aut si non bene definivit, ali-
quo modo aggrediendura dicere.Primum igilur in-
veniendum si non bene definivil. Nam lacilius est
quodlibet fecisse, quam bene fecisse, nianifestum
igitur quoniam peccatura circa hoc plusculum, eo
quod laboriosius. Quare arguraentatio facilior quae
circa hoc quam quae circa illud fit. Sunt autem ejus
quod non est bene, partes dua;. Una quidem, ob-
et si cum definitum multipliciter dicitur, dividens
non dixit, nam manifeetum utrius definitionein
assignavit,contingitque calumniariveiutnon conve-
omnia quorum definitionem assi-
niente oratione ad
gnavit.Maximeautem contingittalequidpiamfacere,
cumlatct aequivocatio. Contingit etiam et eum qui
quoties diciturid quod
dividit,'^
1
in definitione assi-
—
nullum niodorum sulficienter diclum est, manifes-
tunKjuod nondefinierit illomodo.Alius sisccundum
metaphoram dixit;ut scientiam indeciduain,terrara
autem nutricum.aut temperantiam consonantiam,
nam omne obscurum,quod secundutn metaphoram
dicitur,contingit et etiam metaphora loquentem ca-
lumniari,tanquain non proprie diceotem, non enim
congruet dictadclinitio, utin teraperantia,nara om-
nis consonantia iii sanis.Amplius,si estgenuscon-

Patrol. LXIV. 31
971 AN. MANL. SEV. BOETII 972
sonanlia'teraperantiae,ioduobusgeneribu9eriliclem, \ dum est indigeslum, nam illo quidem modo dicta,
non continentibus se invice(n,tiam nequeconsonan- non vera erit definitio, siquidem non omnium pri-
tia virtutem, neque virtus continet consonantiam. mum est.Amplius, si quidpiam eorum quae sunt in
Amplius, si non positis nominibus utitur, ut Plato oratione non omnibus sub eadem
inest, quae sunt
ciliumbre oculum, aut araneum putrimordax, aut specie.Nam talis pejus definivit.i^uam (jui usi sunt
meduliam ossigenium dixit, nam omne obscurum, eo quod inest omnibus quaj sunt. Nam illic,si reli-
quodinsuetum est.Quaedamautem nequesecundum qua propria delinitio, et tota propria erit.simpliciter
aequivocationem,nequesecundum metaphoram,ne- enim ad proprium quolibet addito vero, tota oratio
que proprie dicuntur, ut lex, mensura, vel imago propria fit ; at vero si aliquid eorum quae sunt ia
eorura quaenaturajustasunt;suntautemhujusmodi oratione, non omnibus insit quae sunt sub eadena
deteriora metaphora,nam mctaphora facit quodam- specie, impossibile est lotani orationem propriam
modonotumquoddesignatum est per similitudinem esse,non enim conversim praedicabitur de re, ut

(omnesenim metaphora utentes,secundum aliquara animal gressibile bipes quadricubitale nam hujus- ;

similitudinem ea utuntur), at quod taie est,non fa- modi oratio non conversim praedicabitur de re, eo
citnotum,nam neque similitudoestsecundumquara quod non omnibus inest (quae sub eadem specie
mensura,vel imago lex est,neque dici solet proprie; n sunt)quadricubitale. Rursura si idem frequenier di-
quapropter si proprie mensuram vel im;iginem le- xit.Ut qui concupiscentiam appetilum delectationis
gem dicit esse, veritatis est expers ; nam imago id dixit, nam oranis concupiscentia delectationis est,
estcujus generatio per imitationem est, hoc autem quare et idem concupiscentiae delectationis erit.Fit
non inestlegi si autem non proprie, manifestum
; igitui terminus concupiscentiae appetitus delecta-
quod obscure dixit, atque deterius quolibet eorum lionis (nihilenim differt concupiscentiam dicere.aut

quae secundum metaphoram dicuntur. Amplius,si appetitum delectationis.^quare utrumqueeorumde-

non manifesla est contrarii oratio ex hoc quod diei- lectationis erit. An hoc quidera nihil absurdum?
tur.Nam quae bene assignantur, contrarias comma- nam et homo bipes est. Quare et idem homioi, bi-
nifestant. Aut si per se dicta, non si manifestum pes erit ; est autem idem homini,animal gressibile
cujus est defln.tio,sed quemadmodum ea quas sunt bipes, quare animal gressibile bipes.bipes est ; sed
antiquorumscriptorum,nisiquissupercripsissetnon non propterhocabsurdurn aliquid accipit.Non enim
cognoscebaturquid unumquodque:siigiturnon cla- de animali solum gressibile bis bipes prHedicatur;
re,ex hujusmodi est inspiciendum. Si igitur super- sic enim de eodem bis bipes praedicatur, si de ani-

fluum in termino dixit,primum quidem consideran-
dura si alicjuo usus estquod omnibus insit,vel sim-
pliciter iis quae sunt, vel iis quae sub eodem genere
'-'
suntdefinitorum.Nam superfluum dicinecessariura
mali bipede, gressibile bipes dicitur, quare semel
tantum bipes praedicatur.Simililer autem et in con-
cupiscentia, non enim de appetitu id quod est dele-
ctationis esse praedicatur, sed de toto, quare semel

id est.Oportetenim genusabaliis separare.differen- el hic praidicatio fit. Non est autem bis dicere idera

tiam autem ab aliquo eorum quae sunt in eodem gene- noraen,aliquid absurdum,sed frequenter de aliquo
re; atqui quod omnibus (juideni inest simpliciter, a idem Xenocrates prudentiam defi-
praedicari, sicut

nullo separat, quod autem omnibus quae sub eodem nitivam contemplativam eorura quae sunt, dicit
et

sunt genere inest.non separat ab iis quae sunt in eo- esse, nam definitiva, contemplativa quasdam est.

dem genere,quaresupervacaneum hujusmodi oppo- Quare bis idem dicens,addcns rursum etcontempla-
silum.Aut si est quidem proprium quod apposilum tivam.Sirailiterautemetquicunquerefrigerationem,
est,ablato autem ilio.et reliqua definitio propria est, privationem ejus quidem caloris,qui secundum na-
et indical substantiara.Ut in hominis orationescien- tuiam est, dicunt esse nam omnis privatio ejus
:

tiae susceplivum appositam, superfluum nam et eo : est quod secundum naturamest quare superfluum ;

ablato,reliqua oralio propria est, et indicat substan- est addere secundum naturam, sed sufQcil fortasse
tiam, simpliciterauiemdicendo,omnessuperfluum, dicere privationem caloris, eo quod ipsa privatio
quo ablato,reliquum raanifestum facit id quod de- notam facit quod ejus sitquod secundum naturam
finitur. Talis autem est et aaimae terminus, si est D dicitur. Rursum si universali dicto addidit et parti-
numerusipse seipsum movens, nam quod seipsum culare,ut clementiam imminutionem, expedien-
si

movot est anima, ceu Piato definivit, an proprium tiam et justorum, nam justum expediensquidpiam
quidemquod dicitur,non indicatautem substantiam est,quare continetur in expedienle, superfluum igi-
interempto nuraero ? modo sc habeat,
Utrnvis igiiur tur justum : nam qui dixit universale,addidit etpar-

difficile est ut explicet. Utendum ergo in omnil)US medicinaui disciplinam sanativorum

ticulare, et si
talibus ad id quod expedit.ut est phlpgraatis termi- animali ethomini.autlegcni imaginem eorum quaena
nus, humidum primum a cibo,indigeslum .•
unum turasunthona,etjusta,namjustum bonumquidpiam
enim primnm,non mult;i,quare superfluum indige- qu..relrequenteridcmdicit.Utrumigiturbeneannon
slum appositum, iiam hoc ablalo, reliqua erit pro- benedefinivit,perheecethujusmodi perspiciendura.
pria definitio: non enim contingit acibo et aliud CAPUT III.

quiddam primum esse. An non sirapliciler a cibo De definitione loci alii.

phlograa,sed indigestorum primum? quare adden- Utrum vero dennivit,et dixit quid est esse.an non
073 TOPICORUM ARISTOTELIS INTKRPRSTATIO. 97 i

cx hia. Primum ergo si non per priora et notiora A aiiamagis nola, nam aprincipio quidem sensibilia,
confecit definitioncm.Nam tcrminua aasignalur ejus inslrnctioribus autem factis, contra quarc nequc ;

cognoscendigratiaquod dicitur;cogno3ciinus autem ad eumdem semper ad eadem definitio assignanda,

non ex quibuslibet, st^d ex prioribus notioribusquc, iis qui per ea qusc sin^uilis quibusque sunt notiora

queraadmodunnndemonstralionibui;(sicenim o nnis definitionrm falenturassignandaraesse.Manifestum

doctrina ct omnia disciplina se habct) ;inanilcstum igitur quo non definicndum per ea quaj hujusmodi
I

igiturquodqui non per hujusmodi definivit, non de- sunt, sed pcr simpliciter notiora, nam solo modo
finivit si enim definivit, piurcs erunt ejusdem defi-
; sicunaet eadem dcfinitio semper fiet. Fortasseau-
nitiones. Nam manifestum quod et qui per priora lem et quod simplicilcr notum, non est id quod
ac noliora, itcrum mclius dclinivit, quarc utrorjque omnil)us nolum, sed quod hene dispositis intellertu ;

erunt dednitioncs cjusdem. Talo autcin non vide- quemadmodutn et simplicitor salubre iis qui hene
tur, nam unicuique eorum quaj sunt, unum est esse affectum habontcorpus ;oportetprgo unumquodque
idipsum quod est; quare si plureseruntejusdemde- talium diligenter pervestigare, uti autem disputantes
finitiones, idem erit definitio esse, quod quideni se- ad id 'luod expedit.Maxime autem sine dis«ensione
cuadum utramque definitionem significalur ; h.-ec inlerimere contingit definitionem, si ne^iueex sim-

autem non eadcm siint, eo quod delinilioncs divcr- i^ pliciter notioribus,nequeex iis quae nobis,'contingit
sae. Manifestum igitur quoninm non dcfiiiivit, (]ui definitionem lieri. Unus igitur locus est ejus quod
non per priora atque notiora definivit. Igitur per non per notiora,quod per posleriora priora indicat,
non notiora quidcm terminuni dici, dupliciter est quemadmodum prius diximus.Aliua aulem, si ejus
accipere. Aut enimsi simpliciter ex ignotioribus, aut quod est in quiete et definitione, per indefinitum,
si nobis ignotioribus, contingit enim utroque niodo. et quod in motu est assignata est oratio nobis.Prius

Simplicitcr igitur notius quod prius est postcriore, enim est et notius quod manens est, et definitum,
ut punctum iinea, et linea superficie, et superficies eo quod indefinitum etin motu cst.Ejus autem quod
solido, quomadmodum et unitas numerorpriusenim est non ex prioribus,lres sunt loci. Primus quidem,
et principium omnis numeri, similiter autem et ele- si peroppositum oppositum definivit, ut si perma-

mentum Nobis autem e converso quando-

syllabii. lum, bonum. Simul enim natura opposita, et non-
que accidit nam maxime solidum magis sub sensu nullisetiara eadem disciplina utrorumque videtur
cadit quam supcrficies, superficies autem magis esse'; quarenonnotiusalterum altero.Oportet autem
quam linea, linea autora signo magis quare multi- : non latere quaedam fortasse aliterdeliniri non posse,
tudo magis hujusmodi cognoscit, nam illa quidem ut duplum sine dimidio, el quaecunque per se ad
quoniodulibet, haec autem sublili et fecundo intel aliquiddicuntur: nam omnibus hujusmodiest idem
lcctucomprehendereoportet simpliciterigitur me- C esse eiquod estad aliquid quodam modosehabere
;
;

lius per priora, posteriora tentare cognoscere, nara quare non est possibile sine altero alterum cogno-
magis scientificutn tale est. Verum ad eos qui im- scere, eo quod necessarium est in alterius oratione
potentessuntcognocere per falia, necessarium forte coassumi et alterum.Ergo cognoscere quidem opor-
per ea quaj iliis cognila sunt facere orationem sunt ; tethujusmodiomnia^utiautemeisinhisutvidebitur
autem talium definitiones quae et puncti, et lineae, expedire. Alius, si eodem usus est ei quod definitur.
et superficiei, omnesenim per posteriora priora in- Latet autem, cum non eodemdeliniti nomineutitur,
dicant : nam illud quidem lineae, istam autem su- utsi eolem stellam in die apparentem definivit.nam
perficiei, hanc vero solidi Non
fines dicunt esse. qui die utitur, sole utitur, et par est ad deprehen-
oportet autem latere quoniam sic definieutes non dendatalia sumere pro nomine orationem, ut quod
contingit quod quid est esse definitio, indicare nisi dies est, solis latio super terrara nara tunc mani-:

contingat idem nobis notius esse, et simpliciter no- festum quod qui solis lationem super terram dixit,
tius,siquidem oportet per genus et difTerentias de- solera dixit quare utitur sole, qui die utitur. Rur-
;

finirceum qui benc definit:hoec autem sirapliciLer
noliora et priora sunt specie, interimit enim genus
etdilTorenliaspeciem,quare priora ha?c specie. Sunt
autem notiora, namspecie quidera nota necesseesl
gonusetdiffcrcntias cognosci;qui
j;nocit, et animal gressibile cognoscit:
difrerentianotis,nonneceGseestetspeciem cognosci,
quare ignotior species. Araplius, illis qui secundum
veritatemhujusmodidefinitionesdicuntessequaesunt
ex iis quoe unicuique sunt nota, plures ejusdem ac-
cidit dicere definitiones esse,
omnibus eodem contingit notiora esse
sum si eo quod e diverso dividitur, id quod e di-
verso dividitur definivit. Ul impar est, qui unitate
D niajor est pare, simu! enim natura, quae ex eodem
genere e diverso dividuntur, irapar autem et par
hominem enim co- e diverso dividuntur,nam ambo numeri difrerentiae.
at genere et Sirailiter autem etsi per inferiora, superiora defini-
vit.Ut parem numerum, qui biparlite sccalur, aut
bonum habitum virtutis:nara et bipartite sumplum
est a duobus quae paria sunt, et virtus bonum quod
dam est, quare infcriora haec quam illa sunt. Est
nam alia aliis, et non autem nccesseeum qui inferioribus ulitur, et illis
;
quare ad uti nam et qui virtute utitur, bono utitur.eo quod
:

unumquemque erit definitio assignanda, si quidem bonum quoddara virtus, similiterautemetquibipar-

'\x iis qu.Tj singulis quibusquc sunt notiora, dellni-
tite utifur, et pnre ulitur, eo quod in duo secari
tioncm oportslfacere.Aiupliuaeisdemaliainterdum significat biparlite secari, duo autem pariasunt.
975 AN. MANL. 8BV. BOETII 976
Universaliter igitur dicendo, unusest locus non per A bipedi. Aut si est quidera e diverso divisa difTeren-
priora et notiora fecisse orationem, partes autenti tia, non verificalur autera de genere. Nam si non,
ejus ea quae dicta sunt.Secundus autem, si res cum manifestum quoniam neutra eritgenerisdifferentia,
silnonponituringenere.Ndminoranibushujusmodi omnes enim quae e diverso dividuntur differentiae,
peccatum estjin quibus non prius ponitur in oratione verificantur de proprio genere. Similiter autem ft
quid est, ut corporis dePinitio, quod habet Ires di- si verificatur quidera,at non facit apposita generi,

mensiones, aut si quishominem deflnivit, quod est speciem. Nara raanifestura, quod non erit hsc spe-
sciens numerare, non enim dictura est quid est ha- cifica differentia generis, nam omnis specifica diffe-

bere tres dimensiones, vel quid est scit numerare. rentia cum generespeciem facit si autera haecnon ,

Genus autem vult quid est significare, et prirnum est differentia, nec quae dicta est, quia haec e di-
apponitur eorum quae in defmitione dicuntur. Am- verso dividitur. Amplius.si negationedividatgenus,
plius, si ad plura cumdioatur id quod definitur, non ut quilineara definiuntlongitudinera sine latitudine
adorania assignavit, ut si grammaticen, scientiam esse:nam nihilaliudsifinifical, sinelatitudine,quam
scribendi quod proferlur, nam indiget el quod
quod non habet latitudinem accidet igitur genus
le- :

gendi, nihilo enim magis scribendi quam legendi participare speciem. Nara omnis longitudo sinelati-
assignatqui definit.Quare non alius,sed qui utraque n tudine aut lalitudinera habens est, quia de omni
haec dicit, eo quod plures non contingit ejusdem affirraatio vel negatio vera l:t, quare genus lineae
definitiones esse, in quibusdara profeclo secundum cum longitudo sit, sine latitudine aut latitudinem
veritaterasehabet, ut dictum est, in quibusdam au- habens erit : at longitudo sine latitudine speciei est
tem non,utin quibuscunque non per se dicitur ad ratio, similiter autem et longitudo lalitudinem ha-
utruraque, ut medicinara, scientiara, sanitalem et bens, nam sine latitudine, et latitudinera habens,
segritudinem efficiendi nam de illa quidera per se
: differentiae sunt : ex differentia autem et genere est
dicitur, de hacautera per accidens, simpliciter enim speciei oratio, quare genus suscipiet speciei oratio-
alienum a medicina aegritudinem efiicere. Quare nem. Similiter autem et differentiae, eo quod altera

nihii magis definivit qui ad utrumque assignavit, dictarum differenliarum ex necessilate praedicatur
quam qui ad alterura, verum fortasse et deterius, eo de genere. Est autem dictus locus utilis ad eos qui
quod et reliquorura quilibet potest aegritudinera ponunt ideas esse, nam si non est ipsa longitudo»
efficere. Araplius, si non ad raelius,|^sed ad pejus quodara raodo'praedicabitur de generequodlatitudi-
assignavit, cum sint ptura ad quae dicitur quod de- nera habet, aut sine latitudineestoportet enira de :

finitur. Nam oranis disciplina et potestas, optimi oranilongitudinealterum eorum verificari,siquidera

videtur esse. Rursumnon positum est in proprio
si de genere verificari debeat. Hoc autera non accidit,
genere quod dictura considerandum ex iis (quae ^ sunt autem et sine latitudine, el latitudinera haben-
est,

ad genera sunt) elementis, queraadraodura est di- tes longitudines,quare ad illos solos utilis hic locus,
ctura prius. Rursura si transiliens dicit genera, ut quicunque genus unum nuraero dicunt esse, hoc
qui justitiara, aequalitatis habitum effectivura, vel autem faciunt qui ideas ponunt. Nam ipsam longi-
distributivum aequi, nara transilit (qui sic definit) tudinem etipsum anim.al, genus dicunt esse. For-
virtutera. Relinquensigitur justitia^ genus, non dicit tasse autem in quibusdam etiam necessarium est
quid 6st esse (nam substantia unicuiqueest in ge- negatione uti definientera, ut in privationibus:nam
nere) ;estauterahocidemei quod estnon in proximo caecuraestquod non habet visura, quandonatura est
genere pooere. Nam omnia
qui in proximo posuit, habere. Differtautemnihilnegationedivideregenus,
superioria dixit, eo quod omnia superiora genera de authujusmodi affirmationequa negationem necesse
inferioribus praedicantur. Quare aut in proximoge- est ediversodiviiii, ut si longitudinem, habens lati-
nereponendumautotrnesdilTerentiassuperiorigene- tudinemdefinivit.nam habente latitudinem ediverso
riaddendum per quas definitur proxiraumgenus.sic dividiturnonhabens latitudinem, neque aliud quiJ-
enim eritnihil praetermissum,sed pro nomine.inora- quam;quarenegatione rursumdividiturgenus. Rur-
tionedictuiuerilinferiusgenus;quiveroipsumsupe- sum si speciem ut differentiam assignavit, ut qui
riusgeuus dicit, nondicitet inferius genus, nam qui D conviciurninjuriara curairrisionedefinivit.nam irri-
plantamdicitnondicitarborem.Rursumindifferenliis sio injuria quadamest; quare non differentia. sed
sin.ililerconsiderandum,siet differentias dixitgene- speciesesl irrisio. Araplius, si genus ut differentiam
ris.Nam si rei nonspecialibusdefinivitdilferentiis^aut bonum vel studiosura,
dixit, ut virtutera habitura

sietiamomnino aliquidhujusmodidixitquod nullius narabonum est genus virtulis. An non genusest bo*
contingit diirerentiam esse (utanimal, aut substan- num, sed differentia?si quidemverum estquod non
tiam), manifestura quoniam non definivit : nuUius contingat idem in duobus gencribus esse non con-
enim dilTereiitiae, qua; dicta sunt. Videndura autem tinenlibus seinvicem (nam neque bonum continet
et si est aliquid quod e diverso dividitur dictae dif- habilum, neque habiius bonum non enim omnis :

ferenliae. Nam si non est, perspicuum quoniam non habitus bonum, ne(|ue orane bonura habitus), non
erit quaj dicta est generis differentia, nam omne ge- eruiit profocto genera ambo. Si igitur habitus genus
nusii3(quae e diverso dividuntur) dilferenliis divi- estvirtulis,perspicuum bonum non genus,3ed magia
ditur, ut animal gressibili.et volatili, et aquatili.et dilierentiam esse. Amplius, habitus quideni quid est
977 TOPICORUM ARISTOTELIS INTERPRETATIO. 978

virtus signilicat, bonum autem non quid est, sed A. viduntanimalincrepant,tanquamgres8ibileetaqua

quale quid est, videtur autein difFerentiuquale quid tile alicubi significet. An in iisquidem non recte
significare. Videndum aulem el si non quale quid, increpant ? non eiiim in aliquo, neque aiicubi signi-
sed ipsum quid signilicat assignatadiirerenlia.Nam ficat aqualile et lerrestre, sed ([uale quid : nam et
videturqualequidomnisdifferentiasignilicare.Con- si in sicco sit, similiter aquatile, simiiiter autem et
siderandum autem et si secundum accidens inest terrestre, ttsi in bumido sit, similiter terrestre, sed
definito differentia.Nam nulla differentia est corum non aquatileerit ; altamen si quandoque significat
quaesecundum accidens insunt, sicut neque genus, in aliquo differentia.manifestum quoniam peccabit.
non enim continf.'itdifferentiam inesse aiicuiel non Rursum si affectum differenliam assignavit. Nam
inesse. Ampiius, si praedicatur de genere differenlia omnisaffectus, cum magis fit, detrahit a substantia,
vel specics, aut inferioruin aliquid speciei,non erit differentia autem non hujusmodi est, nam magis
definien3.Namnullumeorumquaedictasunl,contin- videtur salvare differentia id cujusest differentia.et
git de genere pr<Bdicari, eo quod genus de qusmplu- simpliciter impossibile est singulum quodque esse
rimis omnium dicitur. Rursum si pr.-edicalur genus sine propria differenlia, nam cum non est gressible,
de differentia.Nam non de differentia,sed de|quibus non erit homo, et (utsiinpliciterdicamus)secundum
differentia, genus videlur praedicari, ut animal de n qusRcunque alteraturhabeiis,nihileorum differentia
homine,et bove,et de aliisgressibilibusanimalibus, illius est. Nam omnia hujusmodi cum magis fiuut,

non autem de ea differentia quae de specie dicitur, detrahuntasubstantia;quaresi aliquamhujusmodi

nam si de unaquaque differentiarum animal praedi- differentiam quispiam assignavit, peccavit : simpli-
cabitur, multa animalia de specie praedicabuntur, citer enira non aiteramur secundumdifferentias.Et
nam de specie praedicantur. Amplius,
differentiae si alicujus eorum quae sunt ad aliquid, non aliud
omne9,aut species, aiit individua erunt,
differentiae quid, differentiam assignavit.Nam eorum quae sunt
siquidem sunt animalia, nam unuraquodqueanima- ad aliquid,el differentiff; ad aliquid, ut et in disci-
lium autspecies,autindividuumest.Similiterautem plina; contemplativa enim, el activa et effectiva di-
inspiciendum et si species, aut inferiorum speoiei citur,unumquodqueautbm horumadaliquidsignifi-
aliquod,dedilIerentiapraedicatur.lmpossibileenim, cat : contemplativaenim alicujus, et activa alicujus,
eo quod de pluribus differentia quam species dici- et effectiva alicujus.Considerandum autem et si ad
tur.Itemaccidetdifferentiamspecieniesse,siquidem quod nalum cst unumquodque eorum quae sunt ad
praedicabitur de ea aliqua specierum nam si de aliquid, assignavil definiens.Nam in quiijusdam qui-
:

differentia praedicatur homo, manifestum quoniam dera, ad quod natum est singulum quodque eorum
differentia est homo. Hursum si non prior est diffe- quae sunt ad aliquid, solum est uU, ad aliud autem
rentia specie.Nam generequidem posleriorest, spe- ^ nibil, ut visnad videndum solum ;quibusdam autem
cie autem prioremdifferentiam esse oporlet.Consi- et ad aliquid aliud, ut dolio sanehauriat aliquis, at-

derandum autem et si alterius generis est dicta tamen si quis definivit dolium, instrumentum ad
differentia, neque contenti, neque continentis. Nam hauriendum,peccavit,nom enim ad hoc natum est:
Donvidetureadem differentiaduorum generum esse terminus autem est, ad quod natum est, ad quod
non continentium se invicem si autem non accidet;
saneulitur prudens,qua prudens, etquae circasin-
etspeciem eamdem in duobus gcneribus esse non gulum quodque propria est disciplina. Amplius, si
continentibus se invicem (infert enira unaquac- non pnimi assignavit, quando conlingit ad plura di-
quedifferentiarumpropriumgenus), ut gressibile et ctum esse, utprudentiam virtutem hominis,autani-
bipes animalcoinferunt quareside quo differentia
;
mae, et non rationalis, primuni enim rationalis vir-
et generum utrumque,manifestum utique quoniam tus, prudentia, namsecundnra hocet animaet homo
species in duobus eral generibus non continentibus dicitur prudens. Amplius, si non susceptivum est
se invicem. Annonirapossibileeamdemdifferentiam ejus cujusdicituraffectus, vel dispositio, velquodvis
duorum generum essenoncontinenliumse invicem, aliud, peccavit. Nam oranis disposilio vel affectus in
sed addendum neque utroque suh eodem existente ? illo natus est fieri cujus est dispositio vel affectus,
namgressibileanimal et volatile animalgenerasunt I^ ut et scientia in anima, disposilio existens
non continentia se invicem, et utriusque eorumest Aliquindo aulem peccant in talibus, ut quicunque
bipes differeiitia quare addendum est, neque sub
;
dicunt quod somnus est impotentia sensus, et dubi-
eodem utroque existente ; nam baec ambosubani- tatio cequalitas contrariarum ratiocinationuni,el do-
mali sunt, manifestum etiam quoniam non necesse lorseparatio naturalium partiumcum violentia,narn
est differentiam omnem proprium genus inferre, eo nequesoranus inest sensui,oporteret autem inesse
quod contingit eamdem duorum generum esse non siimpotentia sensus est.Similiter aulera nequedu-
continentium se invicem, sed alterum tantum ne- bitatiocontrariis ratiocinationibusinest,nequedoIor
cesseest inferre, et superiora orania,uibipes,gres- naturalibus partibus, dolebunt enira inanimata, si
sibile, vel volatileinfert aniraal. Videndumautera et dolor eisinest. Talis autem et sanitatisdelinitio, si-
si locura differentiam assignavit substanliae. Nam quidera commensuratiocalidoruni etfrigidorum est:
videtur dilTerre substantia a substantia in co quod necesse est enim sana csse calida et frigida, nam
alicubi est, quare et eos qui gressibili et aquatili di- cujusquecommensuratioillisinestquorumest com-
979 AN. MANL. SEV. BOETII 980

mensuratio, quare sanitas inerit utique ipsis. Item A delectabile,iclerabono erit; quare quod non delecta-
idquod fitin eirectivura, aut econverso, accidit po bile est per audilum, non bono idem, riam eisdem et
nere sic definientibus, non enim estdolor separalio opposila eadem erunt opponitur autem bono qui-
:

naturalium partium, sed effectivum doloris, nec dem non bonum,perauditum autem deleclabili,per
soninus impotentia sensus, sed affectivum alterum auditum nondelectabile;manifestumigiturquoniam
alterius; aut enimpropter impotentiam dormimus, idem non delectabilo per auditum, non bono.Si igi-
aut proptor somnum impotcntes sumus. Similiter tur aliquid est per visum quidem delectabile, per
autem etdubitationisvidebitur efiectivum esse, con- auditum autem non, et bonum etnon bonum erit.
trariarum3equalilasraliocinationum;quandocunque Simiiiler autem ostendemus quoniam idem ens, et
enim ad ulraque ratiocinantibus nobis similiter vi- nonensest. Amplius, et generibus, et ditferentiis, et
denturomniasecundumutrutnquefieri,dubitabimus aliis omnibus qufE in definitionibus sunt assignatis
utrum agamus.Amplius,secundum tempora omnia eis qui orationes pro nominibus faciunt, conside-
considerandum sicubi dissonet.ut si immortale dell- randum si quidquam dissonet.
nivit, animal nunc incorruptibile esse. Nam nunc GAPUT IV
incorruptibile animal, An in
nunc immortale erit. be defmitione loci alii.

hoc quidem non accidit?nam ancepssecundum am- ^. Si"autem sit ad aliquid quod definitur, aut per se,

phiboliam est nunc i.icorruplibile esse, aut enim aut secundum genus,considerandum si non dictum
quoniam noncorrumpitur nunc, significat, aut quo- est in definitione ad quod dicitur, aut secundum
niamnon possibilecorrumpinunc, aut quoniam hu- ipsum, aut secundum genus. Ut si scientiam defini-
jusmodi est nunc, ut nunquam possit corrumpi. vit opinionem indissuasibilem, aut etiara volunta-

Quando igiturdicimus quod incorruptibile nunc est tem,appetitum sinetristitia :omnis enim ejus quod
animal,nonhocdicimus, quodnunc tale estanimal, est ad'aliquid, substantia ad alternm, eo quod idem
sed ut nunquam possit corrumpi hoc autem im- ; sit unicuique eorum quaesunt ad aliquid esse, idip-

mortali idem erat, quare non accidit, nunc idem sum quod est ad aliquid quodam modo se habere.
immortale esse.Sed tamen sicubi accidit quod se- Oportebat igitur scientiam dicere opinionem scibi-
cundum definitionem quidem assignatum est inesse, lis, et voluntalem appelitum boni. Simililer autem

nunc vel prius, quod vero secundum nomen non et si grammaticen definivit scientiam litterarum,

inest, non erit idem, utendum ergo hoc loco quem- oportebat enim aut ad ipsum dicitur, aut ad quod
admodum dictum est. Inspiciendum autem et si se- forte genus dicitur.in definitione assignari. Aut si
cundum aliud quidpiara magis dicitur quod defi- cum quidpiam ad aliquid dicitur, non assignavit ad
nitur, quam secundum assignatam orutionem, ut fmem. Finisautem in unoquoqueest quodoplimum
si juslitia potestas aequi distributiva est : justus '^ dicendum igitur aut
est,aut cujus gratia alia sunt ;

enim magis est qui eligit aequum distribuere, eo optimum, aut ultimum, ut concupiscentianon de-
qui potest; quare non erit justitia potestas eequi lectabilis, sed ^delectationis, nam propter hanc, et
distributiva,nam et justus esset maxime qui pos- delcctabile eligimus. Gonsiderandum et si generu-
set aequum distribuere. Amplius, si res quidem tio est ad quod assignavit, vel actus. Nihil enim la-
suscipit magis, quod autem secundum orationem lium finis,nam njagis (juod est egisse et generasse
assignalur non suscipit, aut contra, quod secundum finis, quam fieri et agere. Annon
omnibus verura in

orationem ei assignatur suscipit, res autem non. hujusmodi ? pene enim plurimi delectari magis vo-
Oportet enim aut utraque suscipere, aut neutrum, lunt quam destitisse delectari quare agere magis ;

siquidem es rei quod secundum orationem assi- finem quis statuat quam egisse. Rursum in qui-
gnatur. Amplius, si suscipiunt utraque quidem ma- busdam si non determinavit quanti,vel qualis,vel
gis,nonsimul aulem utraque augmentura sumunt: ubi,vel secundum alias differentias : ut ambitiosus,

ut amor concupiscentia conventionis est Nam

si et qualis, et quanti appetens est honoris, nam ora-
magis amans non magis concupiscitconventionem ; nes appetunt honorem quare non sufficit ambi-
;

quare nonsimul utraquesuscipiunt magis,at opor- tiosum dicere qui appetit honorem, sed aiidere
idem essent. Amplius,si duobusquibusdam
terct, si J) oportet dictas differeotias.Similiter autem et ava-
propositis, de quo res magis dicitur, id quod est se- rus, quantas appetit pecunias ; aut intemperans,
cuudum orationem minus dicitur: ut si ignis est circaquales voluptates : non enira qui a qualibet
corpus sublilissimum, ignis enim magis flunma voluptate tenctur, intemperans dicitur.sed qui ab
quamlux,corpu8 autem subtilissimum minus flam- aliqua. Autrursum, qui noctem umbram
definivil

raa quam lux oportet autem ntraque magis inesse

;
terrae, aul succussionem motum terrae, aut nubem
eidein,siquidem eadem sint.Rursum, sihoc quidera densilatein aeris, aut ventuni motum aeris, adden-
siiniliterutrisqueine^t projiosilis, aliud autem non dum eniin quanti ct qualis, ubi et a quo.Simililer
similiter utrisque, scl alteri magis. Amplius, si ad aut(>m et in caiteris hujusmodi, nam omittens dif-

duo dcfiniiionem assignaverit secundum utrum-
que: ut bonum quod por visum aut per audilum de-
lcctaliile, et ens quod possibile est pali aut facere,
simul enim idem et bonum et non bonum est, si-
forentiam quamlibet, nondicit quid est esse^^^opor-
tctautem scmper ad id quo indiget artrumentari.
Non enira quolibet modo terra mcta, neque quan-
taciinque successio erit sirailiier autem neque
;

militerautem et ens et non ens nam per auditum

: aerequolibet raodo, neque quantocunque moto,
981 TOPlCOaUM ARISTOTELIS 1NTERI'RETATI0. 982

ventui eril.Amplius in appctitibus, si non apponi- i^ Amplius.sic deniiinienlem neoesse est eo quoddefi-
tur quod apparet.el in quibuslibet aliis congruit.ut nilur uti.Putct autem hoc,si accipiatur pro nomine
quoniam volunlas appetitus boni,concupiscentia,au- oralio;nam quia nil refort dicere inaequalitatem pri-
tem appetitus deieclalionis.sed non apparentis boni vationem a;qualitalis,eritae(]ualitas contrarium pri-
vel delectationis,pleiumque enim latel appetentes, vatioui .'Bqualitatip, quare eodora erit usus.Si autem
quoniam bonumaut (iploclabileest,quaren(jnnece8- neutrumcontrariorum secundum privalionemdica-
sarium bonum vel deleciabile esse, sed apparens tur, assignetur aulem oratio similiter, ut bonum
8olum;oportebat ergo sic et assignationem lacere. Si contrariummalo,manilestum quoniam malum con-
autemet assignavit quoddictum est.in ipsasspecies trarium bonoerit:nam sic contrariorum similiter
ducendum eum qui ponit ideas esse. Non enim est oratio assignanda quarerursum eoquod definitur
;

idea ullius apparenlis,ipsa aulem species ad ipsam accidit uti, inest enim in mali orationehonum.Quo-
speciein vidolur dici,ut ipsa concupiscenlia ipsius circa quoniam bonum est malo contrarium,miilum
delectationis,et ipsavoluntas ipsius boni.Apparen- autem nihil difTert, vel quod est bono contrarium,
tis igitur boni non erit ipsa voluntas, nequc ;ippa- erit bonum contrarium,boni contrario. Perspicuum

renlis delectationis ipsa concupisoentia : absurdum igitur quoniam eodem usus est.Amplius, siquod se-
enim est esse ipsuin apparens bonum vel delecla- „ cundum privationomdicilurassignans,non assigna
bile.Amplius,si sit (luidem habilus definitio,consi vit cujus est privatio. Ut hahilus, aut contrarii, aut
derandum in habente, si quidem habenlis, in ha- cujuscunque nonin quo nalumest
ost privalio.Et si
bitu. Similiter autem et in caeteris talibus : ut si fieri inquo primonatum
addidit,vel simpli(;iter,vel
delectatio est juvantia, et delectabile juvabile. estfieri.Ut si ignorantiam dicens privationem, non
Universaliter autom dicendo.in hujusmodidefini- scienlise privationom dixit.aut si non addidit in quo
tionibus,quodammodo, uno plura accidit eum qui niitum est fieri,aut addens non in quo primo assi-
definit definire. Nam qui scientiam definivit, quo- gnavit,ut quod non in ratinnali, sed in homine vel
dammodo et i^noranliam definivit similiter autem; in anima:nani'si qucdlibethorum omittat,peccavit-

et scium el inscium, et scire et ignorare, nam Sirailiter autem et si caecitatem non visus privatio-
primo dilucido tacto, et reliquaquodammodo dilu- nem in oculo dixit;oportetautem bene assignantera,
cida fiunt.Inspiciandum igitur in omnibus talibus, quid est,et cujus cst privatio assignare.et quidnam
ne quidquam dissonet, utendo elementis ex con- estquod privatum est. Videndum autem et si non
ad aliquid
trariis et conjugatis.Amplius, in his quae secundum privatiunem dictum,privatione definivit.
sunt,considerandum si ad quod genusassignatur,et Ut et in ignorantia videbilur cssehujusmodi pecca-
species ad illud quod(.lam assignetur : ut si secundum negationom ignorantiam
opinio ad tum,iis qui non
opinatum,et qutedam opinio ad quoddam opinatum, C dicunt nam quod non habet scientiam non videtur:

et si multiplex ad multiplox,et quoddam multiplex ignorare,sed magis quod deceptum esl,propter quod
ad quoddam submultiplex; si autem nonsicassigna- neque inanimala, neque pueros dicimus ignor.ire ;

lur,manifestum, quoniam peccatur. Videndum au- quarenon secundum privationemscientiae ignorantia

tem et si oppositi opposita definitio : ut si dimidii ea dicitur. Amplius, si similibus nominis casibus si-
sit quae opposita est ei qua; est duplicis,nam si du- miles orationis casus aptantur.ut si adjutivum est
plex est quod in aequali superat dimidium, et dimi- eilectivum sanitatis,adjutive est sanitatis effoctive,
dium quod in cequali superatur.In contrariis autem et^adjuvansefficiens sanitatem.Considerandumiet in
siaiiliter.Nam contraria contrarii oratio erit,secun- idea,si aptabitur dictus terminus. Nam in qnibus-
dum unamquamdam complexionem contrariorum, dam non accidit,ut quernadmodum Plato definivit,
ut siadjutivumquidem effectivum boni est,nocivum mortale addens in animalium definitionibus, idea
effectivum mali, aut corruptivum boni ; alterum enim non erit mortalis, ut ipse homo quare non ;

enimhorumnecessariumestcontrariumesseeiquod aptabitur ad ideam definitio. Simpliciter autem in

ex principio dictum est. Si igitur neutrum contra- quibus apponitur efFcctiviim aut passivum,necesse
riumestei quod ex principiodiclum est,manifestum lerminura,nam irapassibiles et
est dissonare in idea
quoniam neutraeritearun.(qua2 uosteriusassignatoe) J) iramobiles videntur esse idere iis qui dicunt ideas
contrarii oratio; quare nequequas ex principio assi- esse ; adversura hos autem et tales orationes utiles
gnataestdefinilio.recteassignataest.Quoniamautem sunt.
quaedam contrariorura privatione alterius dicuntur, CAPUT V.
utinajqualitas privatio aequalitatis videtur essc (in- De definitione loci alii.
sequalia enira, quae non aiqualia sunt, dicuntur), Amplius,?iporumquapsecundum8equivocationem
perspicuum quoniara quod secundum privationem dicunlur, unam definitionem oranium coramunem
quidem dicitur contrarium,nece=sarium estdelinire assignavit.Univoca onim,(iUori)m una estsecuudum
per alterum, reliquum vero nonjam oportet.per id nomen oratio;quaie nullius eorum quff; eub nomine
quod secundum privationem dicitur.Nonenimaccidit sunt,assignatus est tPrminus,eo quod similiter ad
allerutrum peralterutrumcognosci.Considerandum oninc,a!quivoci:m adaplatur. Passus autem hoc est,
igitur iu contrariis hujusmudi peccaliim,ut si quis cl Dionvsii vitae motus est
terminus, siquidem ea
definivit gpqualitatoni contrariiim in.Tqunlitati.nHm generi nulriendi naturaliter inserviens, nihil enim
perbocquodsecundumprivationemdicitur^delinivil. hoc magis animtilibus quam plantis inest^vita autem
98^ AN. MANL. SEV. BOETII 984

non secundum unara speciem"videturdici,sed altera A. si el per ignotiora nomina commutationem fecerit
quidcm animalibus, altera piantis inest.Gontingit ut pro horaine albo.terrigenara candentera neque ;

igitur et secundum electionem sic assignare ternii- enim delinivit,cum minus clarum quod sic dici-
sit

num, ac si univoca, et secundum unam speciem tur.Consideranduraautem et si per commutationera

omnis vita diceretur. Nitiil autem prohibet et eum
qui conspicit aequivocationem,et olter'us vuU defi-
nitionem assignare,latere non propriam, sed com-
munem ulrisque orationem assignare, sed nihil
norainum, non idem jam significat. Ut nui contem-
plativam scientiam, opinionem contemplativam
dixit ;nam opinio scientiae non idem (at oportet,si
debet, el totum idem esse) nam contemplativum
;

minus si utrovis modo fecerit, peccavit. Postquam quidem coraraune in ulrisque orationibus est,reli-
autera quaedam latent aef]uivocorum, interroganti quum vero difTerens.Amplius.si alterius nominum
quidem ut univocis utendum.Nam non adaptabitur commutationera faciens,non differentiae,sedgeneris
alterius terminus ad alterum, quare videbitur non commutationem|fecit; ut ineo quod nuperdictum
distinguendum hoc pacto, oportet enim in omne est, ignotius enira contemplaliva quam scientia :

univocum adaptari.eidera autem respondenti, dis- nara hoc quidera genus, illud autem differentia,
tinguendum est. Qnoniam autem quidam respon- omnibus autera notius genus,nara coraraunis;quare
dentium univocum quidcm dicunt esseeequivocum, •n non generis, sed differentiae oportebat commutatio-
quandononaccommodaturadomneassignataoratio, nem fieri, eo quod ignolior est. An haec quidem
ffiquivocum autera univocum,et!amsi ad utrumque ridiculareprehensio ? nihil enim prohibel differen-
accommodetur,praeconfessioneutendumprotalibu8, tiam quidem notissimo nomine dici, genus autem
aut preecolligendum quod sequivocum, vei univo- non. Sic autem rebus se habentibus manifestum
cum, aut ulrumque fuerit. Magis enim concedunt quoniam generis, et non differentiai secundum no-
non praevidentes, quod futurum est ut accidat. Si men corarautatiofacienda; si autera non noraenpro
autem non facta confessione dixerit aliquis univo- noraine,sed orationera pro nomine coraraulat, raa-
cura aeqnivocum esse.eo quod non accommodetur et nifestum quoniara difTerentiae magis quam generis
inhocassignata oratio,considerandum si hujus ora- definitio assignandaest, eo quod cognoscendi gratia
tioaccommodatur etad reliqua. Nam manifestum definitioassignalur, nam minusdifferentiaquamge-
quoniara univocumeritreliquis;siauteranon,plures nus nota Si autem dillerentiae terrainura assignavit,
eruntdelinitionesreliquis nara duae secundurano-
: considerandum si et alicujus alius cqmmunis est
men orationes accomraodabuntur ad earadera, quae assignatus terrainus: ut cum imparera numerum,
prior assignalaest,etquae posterior.Rursum sinuraerum medium habentem dixerit,delerminandura
quis
definiens aliquid eorum quae raultipliciter dicuntur, est quo pacto medium habentem nam nuraerus :

et oratio non accommodatur ad orania,et quia aequi- ^ quidem communis in utrisque orationibus est.Im-
vocum esse non concedat, noraen etiam dicat non paris autem coassurapta est oratio; habent autem
ad omniaaccoramodari,quoniam nec oratio, dicen- et linea et corpus raedium, cum non sint imparia,

dura adejusmodi,quodnominatione quidera oportet quarenon utiqueeritdefinitiohaecimparis. Si autem

uti quae tradita est, et quae sequilur, et non dirao- multipliciterdiciturraediumhabens,determinandura
verequaj talia sunt, tametsi nonnulla dicenda non quoraodo medium haben?,alioqui reprehensio erit,
sint similiter multiludini. Si autem alicujus com- aut syllogismus, quod non definivit. Rursum si id
plexorum assignetur terminus, considerandum est cujus quidem orationem assignavit est eorum quae
auferendo alterius eorura quaecomplectunturoratio- sunt, quod autera sub oratione, non eorum quae
nem,si est et reliqua reliqui. Nara si non, manife- sunt utsi album quispiara definivit colorera igni
:

stum quoniara neque tota totius ut si quispiam

: perraixtura, iiiipossibile enim incorporeum corpori
definivitlineam finalem rectam,finem planihabentis permisceri quarenon erit color igni permixtu3,at-
;

fines.cujus raediura superadditur finibus,si finalis tamen album est.Amp!ius,quicunquenon dividunt

lineae oratio est, finis plani habentis fines, rectai in iis quae sunt ad aliquid ad quod dicitur, sed in

oportet esse reliquura,cu.jus raediura superadditur pluribus coraprehendentes dicunt,aut omnino, aut
finibus; sed infinita neque raediura neque fines D in aliquo falsum dicunt ut si quis medicinam disci-
:

habet, recta autemest; quare non est reliqua plinara entis dixit. Nara si nullius entiura medicina
reliqui oratio.Amplius,si cura sit compositura quod est disciplina,manifeslum quoniam totaoratio men-
definitur, oequimembris oratio assignetur definitio. dax est si autera alicujus quidem, alicujus aulem
;

iEquimerabrisaulera dicituroratioesse quandoquot non, in aliquo mendax nara oportet de omni, si- ;

fuerint coiiipo3ita,tot et in oratione nomina et verba quidem per se, et non secundum accidens enlis
fuerinf:neceFsecstenimintalibusipporumnominura esse dicitur, quemadrnodura in aliis se habent ea
commutationem fieri aut onmium aut aliquorum,eo Quae ad aliquid sunl, nara omne disciplinatuni
quod nihilpluranunc quam priusnominadictasunt; ad disciplinara dicilur. Sirailiter autem et in aliis,

verum oportct eum qui di!linit,orationem pro nomi- co quod convertuntur omnia ad aliquid.Omne enim
nibus asbignaie.maxime quidem oranibus, quod si disciplinatum, ad aliquid. Caelerum si is (qui non
non, nt aaltom in plurimis. Sic enim ct in simplici- pcr se, secundum accidens assignationem
sed
bus qui nomen commulat, uou deliniturus est ut : fcrit) rcctc assignavit, non ad unum, sed ad plura

pro tuuica veslem.Amplius autem majus peccalum, unumquodquo oorum quae ad aliquid dicuDtur,assi-
985 TOPICORUM ARIST0TELI8 INTRRPRniTATlO. 986

gnavit.nihil enim prohibet idern, et ens, etalbum, A seil quod ex hia est.dixil ii) quod dofinitur,
esse
et bonum quure qui ad quodlibet horum assi-
esse ;
primum quidem considerandum non natum est
si

gnavil,recte assignavit, siquidem is qui secundum quidpiam unum fieri ex iis quae dicta sunt.Quaedam
accidens assignavit, recte assignavit. Pr.-elerea au- enim sic se habentad invicem.ut nihil exeis unum
tem impossiltile osi hujusmo li orationem'propriam quidpiam fiat.ut lineaet numerus.Amplius, si de-
assignati esse,nam non solum medicina.sed plures finitiim quidem in uno aliquo natum estprimo fieri,

aliarum disciplinarum ad ens dicuntur quare una : ex quibus autem dixit ipsutn esse,non in uno primo
quaequeentisdisciplinaerit; manifestum igitur quo- nata sunt fieri,sed utrumque in ulroque.Nam ma-
niam talis nuliius est disciplinaj definitio,propriam nifestum quoniam non ent ex iis illud in quibus ;

enim et non communem nportet definitionem esse. enim parles^et totum necesseest inesse;quare non
Quandoque autem definiunt non rem.sed rem benc in uno totum primo esse, sed in pluribus.

se habentem aut perfectam.Talis autem etrhetoris Si aulem et partes et totum in uno aliquo primo,

et furi3terminus,sisit rhetorquidpm,qui[potcstquod considerandum si non in eodem,aed inallerototum,

in unoquoque est verisimile considerare, et nihil et in altero partes. Nam in quo totum, in illo et
prajtermittere autem qui clam sumit perspi
; fur : parles esse videntur.Rursum,si cum toto corrum-
enim quoniam cum talis uterque,hic quidem j^ puntur partes. E converso enim oportet accidere
boaus rhetor,ille autem bonus fur erit: non enim partibus corniptis,totum corrumpi toto vero cor- ;

quiclam sumit, sed qui vult clam sumere fur est- rupto,non necesse est et partes corrumpi.Aut si

Rursumsiquod propterseeligendumest.ut activum totum quidem bonumvel malum,partesautemneu-

quolibetjmodo propter aliud eli-
vel eireclivum,vel trae aut e converso,parte3 quidem bon.-e vel malae,
;

gendumassignavit:ut quijustitiamlegum conserva" totum autem neutrum.Nam ne;|ue ex neutris possi-

tivaradixit,aut sapientiameffectivam felicitatis: nam bilebonumquidpiam velmalum fieri,npqueex bonis
conservativumet effectivum eorum sunt quae propte^ vel malis neutrum. Aut si raagis quidem alterum

aliud eliguntur. An nihil quidem prohibet quod bonum quani alterum raalura.quod autem ex his,
propter se eligendum est,et propter aliud esse eli- non magisbonum quam malum,ut si imprudentia
gendum attamen nihil minus peccavitqui siodefi-
;
ex fortitudine et falsa opinione magis enira bonum ;

nivit quodpropter se esl eligendura :nam unicuiiiue fortitudo quam malum fafsa opinio.Oportet ergo et
optimum, in substantia maxinie, melius autem quod ex hisest sequi illud quod magis est, et esse
quod propter se eligend um, quam quod propter vel simpliciterbonum,vel magis bonum quam ma-
aliud quare id et dcfinitionem oportebitmagis si-
;
lum.Anhocquidem nonnecessarium,nisi utruraque
gnificare. _ sit per se bonura velmalum ? multaenim eflectivo-

CAPUT VI. C rum persequidem nonsunt bona, mixla autemqui-

Ve definilione loci alii. busdam bona,auteconverso utruraque quidera
fiunt

Considerandum autera est et si is qui alicujus de-

bonura,raixta autem raalura vel neutrura. Maxime

finitionem assignavit, aut h3ec,aul quod est ex his,

autem manirestumquoii nuncdicturnesl in salubri-
authoc cum illo definivit.Nara si ha3c quidem.acci- busetmorbificis,nam quaedam medicamentorum sio
det utrisque el neutri inesse,ut si justitiam,tempe- se habent,ut utrumque quidemsit bonum,3i autem

rantiamet fortitudiiiem definiveril;nam sisintduo, utraque dentur mixta, malum.Rursum,si quod ex

uterque autera alterum habeat,utrique justi erunl, meliore et pejore est, nonest totum pejore quidem
et neuter,eo quod utrique quidem habent justitiam, meliiis.meliore autem pejus.An nequehocnecessa-
uterque autem non habet.Si autem nondura quod rium, nisi per se sinl ex quibus coraponitur, bona?

diclum est adraodum absurdum videtur,eo quod et nam in iis quae non per se sunt bona, nihil prohi-

inaliisaccidathujusmodi(nihiIenim prohibetulros- bet totum non fieri bonum,utin iis quae mododicla
que habere unam, cum neuter habeat), attamen sunt.AmpliuSjSi cognoraine est totum alteri. Non
conlraria inessecidem,omninoabsurdura videbitur oportet enira.ut neque in syllabis ; nuUi enira ele-
esse.Accidet autem hoc si hic quidem ipsorum lem mentorum ex quibus componitur syllaba cognorainis
perantiam et timiditatera habet.ille autera fortitu- est.Araplius, si non dixit raodura corapositionis

dinem et prodigalitatera,nam. utrique et justitiara Nonenirasufficiens ostad cognoscendura quod dic.it

et iiijustitiam babent. Nara si justitia, temperantia cx his : nara non quod ex his, sed quod sic ex his,
etfortitudoesl, elinjustitia timiditaset prodigalitas est cujusque compositorumsubstantia,ut in domo:

erit.et oranino quaBcunqueadarguraentandumido- non enim modo componantur haec, do-

si quolibet
ne.i quod non idem sunt et partes et lotum, omnia rnus est.Si autem hoc cum illo assignavit, primuin
utilia ad id quod dictura est videtur autem qui sic
; quidem dicendumquod cum hocilloaut boc et illud
definit partes,toli casdem dicere esse.Maxime au- dicitur, aut quod ex illis. Nam qui dicit mel cum
teuiaccomraodatae fiunt orationes, in quibuscunque aqua ; vel rael et aquara dicit,vel quod ex melle et
manifestapartiumestcorapositio,quemadmodurain aqua, quare si cuilibet eoruraquae dicta suntidera
domo et in caeteris talibus manifestum enim quo-; confitebitur esse hoccum illo,eadem conveniet di-
niam cunt sint partes, nihil prohibet totura non cere quae quidera ad utrumque horum prius dicta
esse, quare non idem partes toti.Si autera non haec, sunt.AmpIius.dividentiquotiesdicituralterumcum
987 AN. MANL. SBV. BOETII 988

alterOjConsiderandum si nullo modo hoc cum ilio :

A plius, si similiter est verisiraile omne compositum
ut si dicitur alterum cura altero, aut ut in aliquo compositionera e3se,vel nuUura ;aniraalium autem
eodem susceptivo.ut justitiaet fortitudo in anima, unumquodque cura sit compositum,non est compo-
aut eodem, aut in tempore eodem, nullo
in loco sitio,neque profecto aliorum compositorum ullura
autem modo verum sit quod dictum est in his,ma- compositio erit.Rursum,sisimiliter in aliquo nata
nifestum est quoniara nulliuseritassignatadefinilio, sunt esse contraria, dcfinivit autem per alterura,
eo quod nullo modo hoc cum illoest.Siautem diviso manifestuiii quoniam nondefinivit. Si autem non ita
quoties dicilur alterum cum altero, verum erit iii est, plures accidet ejusdem definitiones esse quid ;

eodera tempore ulruraque esse, considerandura si enim magis qui per hoc quara qui per alterum defi-
contingit non ad eunjdem utrumque dici finem : ut niensdixit? eo quod similiter utraque nata sunt
si fortitudinem defiuivitaudaciam cum recta intelii- fieri in eodera.Talis aulera animae est definitio, si-
gentia,contingit enim audaciam quidem haberespo- quidem estisubstantia discipliiiae susceptiva, nam
liandi,rectam autem intelligentiam circa salubria, similiter et ignorantiae est susceptiva. Oportet au-
sed nondum fortis qui in eodem tempore,cum illo tera si non ad totara habeat aliquis argumentari de-
hoc habet.Amplius, si et ad idem ambo dicuntur, finitionem, eo quod non tota sit tota, ad aliquam
ut ad medicativa.Nihil eniin prohibet et audaciam D partiura arguraentari si sit nota,et non bene assi-
quaradam,et rectam intelligentiam habere ad medi- gnataappareat,namparteinterempta,ettotadefinitio
cativa, attamen nec sic fortis quihoccum illo ha- interimitur.Quaecunque aulem obscurae sunt dcfini-
bet neque enim ad alterum eorura utrumque opor-
; tionum emendantietconformanti ad manifestandum
tet dici,neque ad idem quodcunque sit,sed ad for- aliquid el babendum argumentum, sic conside-
titudinis finem, ut ad praeliorura pericula, aut si randum.Necesse est enim respondentem aut susci-
quid magis est illius finis.Quiedani aulemsic assi- pere quod sumptum est ab interrogante, aut eum-
gnatorum oullo modosubdictamcaduntdivisionem, dera declaiare quid temere est ostensum adefini-
ut si ira tristitia est cum opinione parvipendendi : tione.Amplius,queiiiadmodum in congregationibus
nara quod propter hujusmodiopinionem tristitialit, solent legem inducere,et si sit melior quae inducitur,
hoc vult indicare; propter hoc autem Oeri aliquid, interimit anteriorera,sic et in definitionibus facien-
non est idem ei quod est hoc quidem cum illo esse dum,et definitio aliaferenda.Nara si apparetmelior,
secundura ullura dictorum,raodorum, Rursura, si et magis manifestum quod definilur, perspicuum
horum compositionem dixit totum ut animae et :
quoniam interempta erit quse posita est, eo quod
corporis compositionem animal. Primum quidem non sunt ejusdem plures defioitiones. Ad omnes
considerandum si non dixit qualis compositio ut si ; autem definitiones non minimuni elementum ad
carnera definiens, aut os, ignis et aeris et terrae ^ seipsum,solerter definire propositum, aut apte di-
dixit compositionem.Non enim suflicit compositio- ctumterrninum assumere.Necesseestenira veluti ad
nera dicere,sed quai et qualis determinandura.Non exeraplar considerantera,et quod minuSjest.iis quae
enim quolibel modo compositis bis caro tit,sed sic oportet habere definitionem,et quod oppositum est
quidem compositis caro,sic vero os.Videtur autem superflue,inspicere,ut magis argumentis abunde-
neque esse omnino compositioni idem neutrum eo- mus.Quae igitur circa definitiones sunt, in tanlum
rum quae dicta sunt,nam compositioniomni disso- dicta sint.
lutio contraria,dictorum autem neutri, nihil. Am-

LTBEU SEPTIMUS.
CAPUTPRIMUM. autem quorura alterum maxime diciturquodvis
et

De eodem et diverao loci. esse,si etalterum ipsorum secundum idemmaxiine

Utrum autem diversum secundum pro-
idera an dicitur.Sicut Xenocrates beatam vitam et studiosam
priissimum eorum (qui suntde eodem) modo- D
dicti assignavit eaindem,eo quod oraniura vilaruminaxime
rum,dioendum (dicebatur autem propriissimeidem, eligenda sludiosa et beata,unura enim maxirae eli-
quod numero unum),considerandura autera ex ca- gendum et maximum. Similiter el in aliis hnjus-
sibus, et conjugatis, et oppositis. Nam si justilia modi.Oportet autem utrumque unura nuraero esse,
idem est fortitudini,et justus forti,etjuste fortiter, quod dicitur maximum et maxiiue eligendum si ;

sirailiter autemetin oppositis.Nam si hasc eadem, autem non,noa erit ostensum quod idem. Non no-
etoppositahi3,eadpmsecunduraquamlibctdictarum cessarium enim,si fortissinii Graecorum suntPelo-
oppositionum. Nihil enim differthoc vel hoc modo ponnPsii,et Lacedaeraonii, eosdem esse Peloponne-
oppositura sumere, eo quod idera est. Rursum ex sios Laceda;moniis,eo quod non unus numero Pelo-
etVectivis et corruptivis,et generalionilius et corru- ponnesius et Lncedaemonius. sed contineri quidem
ptionibus,et omninoex iisquae similiter se habent alterum abaltero necessarium,ut Lacedaemonii a Pe^
alterum ad alterum. Nam quaecunque simpliciter loponnesiis; si autem non,accidet seipsis invicem
eadem, etiam generationes eorum et corruptiones psse meliores si non continontur alteri ab altcris :

eaedem, eteffectiva et corruptiva. Considerandum neccsse esl enim Pcloponnesios meliores esscquam

1
989 TOPICORUM ARISTOTELIS INTERPRETATIO. 990

Laced<'nmonio3,si non nontinentur altcri ab alteris, A. potest altcrum sine altero esse.non erit enim idem
nam omnibus reliquis sunt meliorcs.Similitcrautein ad idem. Igitur loci tot dicuatur.
et Lucedajmonios necesse est meliores esse Polopon- CAFUT II.

nesiia, nam et isti omnibus caeteris sunt moliores, De eadcm definiiione loci alii.

quare se invicem incliorcs fiunl. Manifcstum ergo Pal.tmuulem cx iis qua) dicta sunt, quoniam
quoniani unum numcro csse oportet,quod optimum omncs qui ad idem sunt dcstruclivi loci.el ad ter-
et maximum dicitur, si debeat quod idom sint ininum utiiessunt.qnernadiiiodum priusdictum esl.
ostendi.Propterquod X.enocrate3 nonidem assigna- Nam si non idem indicet et nomen et oratio, ma-
vit non enim uno numero beata et studiosa vita,
: nifestum quoniam non erit delinitioassignataoratio.
quapropter non necessarium eamdem osse,eo quod Constructivorum autcm locorum nullus utilis ad
amb;c maxim-^ eligendae, sed allera sub altera. terminum. Non enim sufficit ostendcre idem (luod
Rursum considerandum si cui alterum idem,etal- suborationeetnoniinecst adconstrucridumquoniam
terum.Nam si non sunt ambo eidem eadeir.,maniro- definitio, sed et alia oportet omnia habere (quaj
stum quoniam nec sibi invicem.AmpIius autem ex praecepta sunt) definilionem;interimere igitur defi-
iis quae his accidunt,et quibus haecaccidunt.consi- nilionem sic et per haec semper tentandura.Si autem
derandum.Nam qufleounquealteri accidunt,et alteri i» construere volumus, primum quidem scire oporlet
oportet accidere,et quibus alteruin eorum accidit, quoniam nullus vel pauci di?putantium terminum
et alterum eorum oportet accidere;si autem aliquid syllogismo coUigunt, sed omnes principium quod
eorum dissonet, dilucidum quouiani non eadem. lale est accipiunt, ut qui circa geometriam, et nu-
Videndum autem et si non in uno genere prtedica- mero3,et alias hujusraodi disciplinas. Deinde quo-
mcnti utraque, sed hoc quidem quale, illud autem niam cxacte quidem alterius est negotii assi-
quantum, vel ad aliquid indicet. Rursum si gonus gnare, et quid est terminus, et quomodo definire
utrisque non idem, sed hoc quidem bonura, illud oportet. Nunc autem, quantura sufficitad praesen-
autem malum, aut hoc quidem virtus, illud autem tein utililatem, tantuni solura diceniium (juoniam
scientia.Aut si genus quidem idem, difTcrentiee au- possibile fieri definitionis, et ejus quod quid est,
tem non eaedem de utroque proQdicanlur,sed de hoc esse syllogismum. Nam si terminus est oralio
quidem quoniam contemplativa scientia, de illo quse quid est esse rei indicat, et oportel ea quae
autem quoniam activa similiter autem et in aliis.
; in termino ponuntur, in eo quod quid est de re sola
Amplius autern ex ma^is,si hoc quidein suscipit ma- praedicari,pra)dicantur aulem sola in eo quod quid
gis.illud autem oon,aut si ambo sriscipiunt quidem, est.generaetdiircrcntice.Manircstumquoniamsiquis
non sirnui autem. Ul qui magis ainat, non magis
n sumat ea
° — quae
T solum de re in eo quod
T quid
T ~
est prae — • i^

concupiscit venerem,quare non idem ^ dicari oportet, quod haec habens oratio, terminus
amor et con-
cupiscentia veneris. Amplius ex appositione, si ex necessitate erit.non enim contingit aliud esseter-
eidem utrumque appositum,non facit idem totum. minum,eo quod nihil aliud in po quod quid estde
Aut si eodem ab utroque sublato,quod relinquitur re pra3dicatur;quod igitur possibile est ex termino
est alterum.Ut si duplum dimidii et multiplum di- syllogismum fierimanifestum.Exquibusauterr opoi'-
midii idem dixerit esse sublato enim ab utroque
: tet construere, determinatum est quidem in aliis
dimidio.reliqua idem oporteret indicare; non indi- diligentius,ad proposilam autem methodum iidem
cant autem,nam duplum et multiplum non eadem loci utiles.Inspiciendumenimincontrariis etin aliis
significant. oppositis,et totas orationes, et secundum partem
Considerandum autem non solum si jam aliquid consideranti.Nam si opposita oppositae,et eam (qua3
accidil impossibile per positionem,3ed et si possi- dicta est)propositi nocesse est esse.Quoniam autem
bile sit ex supposilione existere.Quemadinodum iis contrariorum plures complexiones,sumenda estex
qui vacuum et plenum aere idem dicunt esse;nam contrariisqualiscunquemaximeapparebit contraria
manifestum quoniam si exeal aer,vacuum quidem definitio;totasigiturdefinitiones,quemadmodumdi-
non minus,3ed magis eril,plenum autem aere non clum est,considerandum.Secundum partem autem
amplius erit;quare supposito aliquo sive vero,sivc j) hoc pacto,primum quidem quoniam assignatum gc-
falso (nihil enim refert), si alterum interimitur, nus recte assignatum psl.Nam si contrarium incon-
alterum autem non, profecto non idem sunt. Uni- trario, propositum autem non est in eodera, mani-
versaliler autem dicendo ex iis quae quovis modo de festum quoniam in contrario erit,eo quod necesso
utroque praedicantur,et de quibus haec prsedicantur, est contraria in eodem genere vel in contrariis ge-
cousiderandumsialicubidissonent.Namquaecunque neribus esse. Et differi-ntias qindera conlrarias de
de allero prajdicantur, et de allero praedicari opor- contrariis arbitraniur pra3dicari,ut dealbo et nigro:
tet, et de quibus alterum praedicaliir, et alterura nam illud qui-^ern disgregativum,hocautemcongre-
praedicari oporlet.Amplius,quia multipliciter idem gativum visus;quare si dc contraiio contrariae pra -

dicitur,considcrandum si secundum alium aliquem dicantur,dc proposito quoe assignatae sunt praedica-
modnm eadom sunt. Nam Fpecie vel gencre eadera, huntur ;
quapropter quia ct genus et diffcrentias
non necessc est numero eadera esse;consideramuT recte aFsignata sunt.manifestum quoniam definitio
autem utrum sic eudcm, an non sic.Amplius, si erit quae assignata est. An non necessarium est de
991 AN. MANL. SKV. BOETII 992

contrariia differentias praedicari, nisi in eodem ge- A ponuntideas e6se,quemadmodum priua dictura est.
nere sint contrariaVquorum autem genera sunt con- Amplius,8i per metaphoram dixit nomen,vel idem
traria,nihil prohibet eamdem differentiam de utris- de eodem praedicavit ut diversum, et si quis alius
quedici,ut de justitia et inju8titia:nara illa quidem communis et efficax locorum,illo utendum.
virtusjhajc autem vitium animae.Quare quod est
id
CAPUT III.
anima, differentia de utrisque dicitur, eo quod et
De consiructione et dedructione prcp.dicatorum loci.
corporis est virtus et vitium ;8ed hoc verum quod
contrariorum,aut contrariaB,aut eaedem differentiae Quoniam autem difficilius est construere quara
8unt; si ergo de contrario contraria praedicatur,de destruere terminum,ex iis quae postea dicentur,ma-
hoc autem non,manifestum quoniam quae dicta est nifestum. Nam
nosse ipsum, et suraere ab interro-
de hoc praedicabitur. Universaliter autem dicendo, gantibushujusraodi proposilionesnon facile,utquod
si definitio estex genere et differentiis,si sit contra- eorum qua? sunt in assignata oratione hoc quidem
rii definitio manifesta, et quae propositi definitio genuSjillud autem diflerentia,et quod in eo quid est,
manifesta erit.Nam quoniam contrarium in eodem genus vero im-
et differentiae praedicantur.Sine his
genere,vei in contrario.similiter autem et differen- syllogismum fieri, nam si
possibile est definitionis
tiae aut contrariae de contrariis, aut eaedem prsedi- n quaedam et alia in eo quod quid est de re praedicant,

cantur, dilucidum quoniam de proposito,aut idem incertura utrumne, quaj dicta est,an alia ejus defi-
genus praedicabitur quod de contrario differentiae ; nitio est, eo quod deUnitio est oratio quod est in-
autem contrariae, vel omnes, vel aliquae reliquae dicans. Manifestum aulera et etiam ex his, nam
;

autem eaedem autcontra,differentiaequidem eaedem, facilius unum concludere quara multa,interimenti

genera vero contraria,aut ambo contraria,et'genera quidemsufficitadunumdisserere.Unumenimquod-
et differentiae:nam eadem esse arabo non contingit; cumque sit,destruentes,interempturi suraus terrai-
si autem secu8,definitio eadem contrariorum erit. num at construenti,omnia necesse esl construere
;

Amplius,ex casibus et conjugatis. Necesse est enim quod insint, quae in termino sunt. Amplius, con-
consequi genera generibus,et terminos terminis,ut struenti quidem universaliter slatuendum syllogis-
si oblivio est scientiae amissio,et oblivisci amittere raum (nam oportet de omni, de quo nomen^praedi-
scientiam erit,et oblitum esse amisisse scientiam. cari et terminum, et etiara adhuc converti de quo
Uno igitur quolibet eorum quae dicta sunt confesso, orationem et nomen,sidebeatproprius esseassigna-
necesse est et reliqua confiteri.Similiter autem et si tus terminus),destruenti veronon necesse ostendere
corruptio dissolutio substantiae,et corrumpere dis- universaliter: sufficit enim ostendere quod de quo-
solvere substantiam, et corruptive dissolutive, si piam eorum quae sub noraine sunt oratio non ve-
corruptivum dissolutivum substantiae,et corruptio rificatur, et tametsi universale oporteat destruere,
substantiae dissolutio. Similiter autem et in aliis. non tamen converti necessarium et in destruendo;
Quare uno quovis sumpto, et reliqua omnia confi- nam sufficit destruenti universale, ostendere quod
teantur oportet. Et ex similiter se habentibus ad de aliquo eorum de quibus nomen praedicatur oratio
invicem.Nam si salubre est effectivum sanitatis, et non praedicatur, at e converso non necessarium ut
habile effectivum bonaehabitudinis erit^etadjutivum ostendatur.quod de quibus orationon praedicatnr,
effectivum boni:nam similiter uoumquodque eorum neque nomen praedicetur.Amplius etiam,si omni ei
quae dicta sunt ad suum finem se habet ;
quare si quod sub nomine
est,at non soli, interempta
inest
unius eorum definitio est effeclivum esse finis, et autem et circa proprium et
est definitio : similiter
reliquorum cujusque sic erit definitio.Amplius, ex genus se habet. In utrisque enim destruere quam
eo quod est magis et similiter, quod est similiter, construere facilius est. De proprio quidem manife-
quoties contingit construereduas adduo comparan- stum, ex iis quae dicta sunl, nam ut plurimum in
tem, Ut si magis haec hujus quam ista istius defini- complexione proprium assignatur, quare destruere
tio,ista autem quae minus,definitio est, et haec quse quidem est,unum interimenti, construenti autem,
magis, et si similiter haec hujus, et ista istius, si omnia ratiocinatione colligere necesse est.Pene au-
altera alterius, et reliqua reliqoffi. Una autem defi- D tem et reliqua omnia quscunque ad definitionem et
nitio adduo comparata,aut duabusdofinitionihusad ad proprium conveniet dici, nam ct omni oportet
unum,neutiquamutilisea quajex magisest conside- quod sub noraine esl, construenti monstrare quo-
ratio.Nam neque unam duorum, neque duas ejus- niara inest.destruenti autem sufficit ostendere uni
demdefinitionespossibileestesse.Suntautemoppor- non inesse; si vero et omni inest, at non soli,etiam
tunissirai locorura,et qni nunc dicti 8unt,et qui ex si dcstructuni fit,perinde ac et in definitione dice-
casibus, et qui ex conjugatis, quocirca et oportet batur.De genere autem,quoniaraconstrnerequidem
maxime detinere et promptos habere hos.Utilissimi necesse est unoraodo,qui omni ostendit inesse,de-
enim ad plurima.Aliorum autcmhi qui maximesunt strucnti autem dupliciter.nam sive nulli.sive alicui
communes. Nam illi maxime reliqunrum efficacis- ostensura sit noninesse, interemptum est quod in
simi, ut inspicere in singularibus, et in speciebus principio.ltera cons^ruenti quidem non sufficit quo-
con9iderare,si conveniat dpfinitio,eo quod univoca niam inest ostendere,6ed et quoniara ut genus inest
species est est auiera utilis hic locus ad eos qui
; ostcndendum, destruenti autem sufficit ostendere
993 TOPICORUM ARISTOTKLIS INTERPRBTATIO. 994

non inesse, vel alicui, vel nulli, Videtur aulera, \ tantum ;

quare non possibilo cx aliia ad alia argu-
quemadmodum in aliis^corrumperequam facere la- mentari, nisi in dclinitione solum. Manifestum igi-
ciiius, sic et in his, destruere quam turquoniam facillimum omnium est, lerminuni inte-
construere. In
accidente vero univcrsalo quidem tacilius destruere aulem dif(icillimum,nam et illa
rimere, construere
quamconstruere.Narr conslruentiquidemostenden- oportet omnia raliocinatione colligere, et quod in-
dum quoniamomui,destruentiautem sufficit osten- suntqua;dictasunt,et quod genus quod assignatum
f!ere uni noa inesse. P.irticulare vero e converso, est,quodque propria definitio,et adhuc praster haec
nam faciiiusconstrucrequam destruere.Construenti quod indicat quid est esse oratio,et ha;c probe opor-
enim sat est ostendere alicui inesse, destruenti au- tet fecissc.Aliorum autem proprium maxime hujus-

tem ostendendum quoniam nulli inest.Manifestum modi.Nam interimere quidem facilius, eo quod ex
autem qua decausa omnium facillimum esttermi- pluribus plerumque fit.Construere autem difficilli-
nura dcstruere.Piurima enim sunt ipso data multo- mum, quoniam mulla oportel astruere, et adhuc
rum dictorum,ex pluribus autem citius fit syllogis- quoniam soii inest,et quoniam conversim praedica-
mus.aam verisimilein mullis magis quamin paucis tur de re. Facillimura autem omnium construere
peccatum fieri.Amplius, ad terminum quidemcon- accidens.Nam in aliis quidern non solum inesse,sed
tingit.et per alia argumentari (sive enim non pro- „ et quoniam sic inest ostenden^luin, in accidente
pria sit definitio, sive non genus qiiod assignatur, vero quoniam inest duntaxat,suf(icit ostendere. De-
sive non inest aliquodeorumquaesuntindefinitione, struere autem difficillimum estaccidens,quiaquam
interemptafit definitio),ad aliaautem neque ea qusc paucissimain eodata sunt,nonenimconsignificatin
ex terminis,nequealia contingitomniaarguraentari, accidente quomodo inest.Quare inaliisquidemdu-
sola enim ea quae ad accidens.communia suntomni- pliciter inlerimere contingit, vel ostendendo quod
bus prsedictis. Inesse enim oportet unumquodque non inest,vel quod non sic inest; in accidente vero
eorum quaedicta sunt; si autem non ut propriumioest non contingit interimere nisi ostendendo quod non
genus, nondum interemptum est genus. Similiter inest.Loci per quos copiosi erimus ad singula quae-
autem et proprium non necessarium u t genus inesse, que problematum arguraentari.fere sulficienter an-
neque accidens ut genus aut proprium, sed inesse numerati sunt.

LIBER OC TAVUS.
CAPUT PRIMUM. C terura est.necesse est etillis uti.Necessarias igilur,
Lociad instruendum inierrogantem. perqua3fitsyllogi3mus,nonstalimpraeordinandum,
Post haec autem de ordine et quonam pacto opor- sed abeundum ad suprema ut non postulet quis
:

tet interrogare, dicendum. Oportel autem primura contrariorum eamdera disciplinara, si hoc voluerit
quidem eum qui interrogare debet locura invenire suraere,sed oppositorura; posito enim hoc,etquo-
undesitargumentandum;8ecundum auteminterro- niam contrariorum eademdisciplinasyllogisraocol-
gare et ordinare singula apud seipsum reliquum ;
liget,eo quod ex oppositis sunt contraria. Si vero
vero et tertium dicere jara eadera ad alterum.Quod illam non ponat per inductionem,'sumendura pro-
autem inveniat locum.similiter philosophi et diale- ponenli in particularibuscontrariis.Nam autpersyl-
ctici consideratio,subinde vero illa ordinare et in- logismum.aut perinductionem nece.esarias sumen-
terrogare, proprium dialectici ; ad alterum enim dum,aut hac quidera inductione,illas autem syllo-
omne quod tale est. Philosopho autem et quaerenti gismo.Quaecunqueautem valdemanitest« sunt,illas
psr seipsum nihil curae esl si vera quidem sint et quoque oportet praeponere, nam immanifestius est
nota per quae syllogismus,et non ponat ea quae re- semper in ab.Tcessu et inductione quod seculurum
spondet, eo quod propinqua sint illis qua sunt ex est,et simul ipsas necessarias proponere,et qui non
principio, et praevideat quod subsecutum est, sed p. potestillo modo.sumere esse paratum, quae vero ad

lortasse et studiose aget,quoniara maxime notae et hassumptaesunt,accipiendaequidem illaruragratia.

propinquae sunt dignitates,ex illis enira scientifici Unaquaeque autera earum hoc modo utendum indu-
syllogismi. Loci igitur inde oporteat sumere dicli centem quidem a singularibus ad universalia,et a
sunt prius.De ordine autera et interrogatione dicen- notis ad ignota, nota autem magis quae secundum
dum dividendo propositiones quaecunque sumendae sensum,vel simpliciter.vel multipliciter, vel multi-
sunt ad necessarias.necessariae autem dicuntur per tudini.Occultantera vero ratiocinatione praecolligere
quas syllogismus fit.Quae autem ab hissumuntur, oportet ea per quae syllogisraus ejus quod ex princi-
quatuor sunt.Aut enim gratia inductionis,ut vide- pio est debet fieri,et haec ut plurimum. Erit autem
tur universale,aut ad magnitudinem orationis, aut hoc, si quis non solum necessarias, sed et earum
ad occultationem conclusionis,aut dilucidior fitora- uliles) aliquam syllogizaverit.
(quae ad illas sunt
tio ;
praeter has autem nulla est assumenda proposi- Amplins,conclnsiones non dicere,sed postea ratio-
tio, sed per hac augere et interrogare tentandura. cinatione colligere subitarias, sic enim longissirae
Suntautemquaeadoccultationem.certaminisgratia, abscedet ab ea (quae ex principio) positione ; univer-
sed quia omne(quod hujusmodi est) negotium ad al- saliter autem dicendo, sic oporlet eum interrogare
 995 A.N. MANL. SEV. BOETII 996

qui occulte inlerrogttt,ut interrogata omni ratione, A Bimiliter exhoc manifeatum sitquod consecuturum
et eo dicoate conclusionem.quaeratur propter quid; est.et sunipto hoc, sumplum est et iliud. Et id ul-

id autem erit maxime per antediclum modum nam ;

sola ultima dicta conclusione, imraanifestum quo-
modo accidit, eo quod non prasvidit respondons ex
quibus accidit, non per membra digestis prioribua
syllogismis; rainime autem per membra digeritur
Hyllogismus conclusione,cum non ejussumptiones
ponuntur.sed cum illa surauntur a quibus syllogis-
mus fit.Utile aulem et non continua poslulata su-
mere,ex quibus syllogismi.sed vicissim ad aliam et
ad aliam conclusionera.Nam positis convenientibus
timo interrogare quod maxime vult sumere. Nam
maximeprimarenuunt,eoquod plurimi interrogan-
tium prima interrogant,circa qucE vel maxiraestu-
dent.Ad quosdam auteri! prima quae utilia sunt pro-
ponere.Nara protervi maxime prima admittunt^nisi
omnino manifeslum sit quod secuturura est, in fine
autem proterviunt.Similiter autemetquicunquear-
bitrantur acuti essein respondendo,ponentcs enim
prima.in fine recantant,tanquam nihil accideritex
iis quae posita sunt ponunl autem prorapte^confi-
;

juxta se invicem,magis quod accidit exipsis mani- dentes habitui.et arbitrantes nihil se esse passuros.
festum. Oportet autem et definitione sumerein qui- Araplius, prolongare et interponere quae nihilsunt

bus possibile est) universalem propO£itionem,non in U3ui ad orationera, quemadmodum pseudographia

ipsis, sed in conjugatis.Nam decipiunt falsa ratio- g utentes.Nam cum sint plura.immanifestum in quo,
cinatione seipsos (quandoin conjugalo sumitur defi- falsura sit, quare et occultant quandoque interro-
non universaleconcedunt utsi oportetsu-
nitioj,si : gantes.in absconso proponentes ea quae per se pro-
mere quod qui irascitur appetit pcenam, suniatur posita non ponerentur ; ad occultationem igilur
autem ira appetitus esse poenee propter apparentera dictis est ulendura.
parvipensionem, manifestum autem quoniam hoc
CAPUT 11.
sumpto habebimus universaleqnod prseelcgimus;at
Pro inslruclione respondentis loci atii.
proponunt seepe accidit ut abnuat
eis qui in ipsis
respondens, eo quod magis se habeat in ea re in- Adornatumvero inductioneetdivisioneeorun quae
slantia,utquod non omnis qui irascitur appetit poe- affiniasunt.Induclioigiturqualequidestmanifestum
nam,nam parentibus irascimur quidem,non autem dividereautem huju3modi,utscientiamscientiaesse
pcenam appetimus.Fortasse autem non vera instan- meliorem,auteoquodexactiorest,autquodmeliorum,
tia est, nam a quibusdam sutficiens poena est tri- etquod scientiarum aliae quidem sunt coDtemplativae,

stari solum,et facere poenilere, verumlamen habet autem activae,ali8e porro effectiva?,nam unum-
aliae

aliquid verisimile, ut non videatur irrationabiliter quodque talium coornat quidera orationcm, at non
negare propositum,in autem delinitione^non si- n necessarium estutdicaturad conciusionera.Addilu
irae

militer facile instantiam invenire.Praeterea propo ciditatemautemexeraplaetsirailitudinesafferendum.

nere par est, non ut propter ipsum, sed alterius Exempla autem accommodata,etex quibus scimus,
gratid eum qui proponit. Nam devitant ea quae ad qualia Homerus,non qualia Gherilus sic enim cla- ;

positionom sunt utiiia.autem dicendo,

Simpliciter rius eritquod proponitur.Utendum autem in disse-
quam maxime facere dubium utrum quod proponi- rendo.syllogismoquidein ad dialeclicos magisquam
tur,an oppositum sumere vult.Nam dubio existente admultitudinem; inductione vero contraad multitu-
quidnam ad positionem est utile,magisquodsibi vi- dinem magis.Dictum estautem eldehiset prius.Est
detur ponunt. Amplius per similitudinera interro- autem in aliquibusquidem inducenti possibileioter-
gare. Nam et verisimile, et lalet magis universale, rogare universale,in aliquibus vero non facile, eo
ut quod queraadmoduui scienlia et ignorantia con- quod ntm positura sit similitudinibus nomen orani-
trariorum eadem, sic et census contrariorum idem, l>uscommune,sed quandooportetuniversulesumere,
auteconverso,postquamsensusidem contrariorum, sic in omnibus talibus esse dicunt. Id autem deter-
et scientia hoc autem est simile inductioni,non ta-
;
minare sunt eaquae profe-
difficilliraum est,qualia
men idem nam illic quideni a singularibus univer-
;
runtur hujusmodi,et qualianon,et propter hoc sae-
5alesumitur,insia)ilibusauteTnnonestquodsumitur penumero dissident in disputationibus,aliiquidem
universale^subquoomniasimiliasunt.Oporletauten: " dicenles similia esse quae non sunt similia.alii vero
elipsura sibimetquandoqueinstantianD ferre.Narain"dubilanles quae sunt sirailia non esse similia.Quare
suspectese habent respondentes adeo$qui videntur tentandum in omnibus talibus ipsum nominaeffin-
justeargumentari. Utile autem dicere quod consue- gere,ut neque respondenti liceat dubitare quod non
tum,et quod dicitur tale.Nam pigrescunt quod so- similiter quod infertur, dicitur neque interroganti
litum est dimovere,in3tantiam non habentes.simul calumniari.ut similiter diclo,eo quod pluraeorum
autem et quia utantur et ipsi talibus.cavent ea di- quae non similiter dic\intur,similiter videntur dici.

movere. Amplius, non sedule ugere, etsi omnino Quando aulem inducenti in pluribus non dederit uni-
utile sit.Nam advorsus sedule agcntes. niagis rcni- versale,tunc justum est elflagitare instantiam, non
tuntur. Et ut in similitudine proponere quod pro- dicente autem ipso in aliquibus sic,non justum est
pter aliud aliquid proponitur, et non propier se- etflagitare,in aliquibus non sic. Oportetenim indu-
ipsum.utilepononlraagis Amplius,non id prnponcre ccntom priu9sicinst.?ntiura elflagitare.Efnagitandum
quod oportet sumere,sed cui conscquens, id csl ex autem instantias non in eo quod propunilur ferre,
nocc"3.^itate.N<im ct magis concedunt, co quod non nisi unum taDturaaithu.jusuiodi,ut dualilas pariuni
 997 TOPICORUM ARISTOTULIS INTEnPRETATIO. 998
numcrorum aolns prinniis. Nam opnrtcleteuin (jui A quiriom accidere, inlerrogabit, autem npgabit,
illo

instatin ailero instantium rerre,autdicere quodhoc omnmo non videtur fieri syllogismus. Non aulem
soiuin lalo est. Ad eos aulem qui instant universali, oninc universalc dialectica propositio esse ut quid
non in eodem auteru instuntiam ferunt.sedin ;equi- est homo ? aut quot modis dicitur bonum '/estenim
voco(utquod habeit aliquis non suum colorem, vel dialectica propositio, ad quam est responderc, sic
pedem, vel manum, hahebit enim pictornon suuin vcl non ; ad dictas autem non est quare non sunt
;

colorem,etcocu3 podera non suum),dividendo revcra
in talibusinterrof^andumost.Nam iatente<eiiuivoca-
tione,benc vidoronturinstaro propositioni. Si autcn»
non in aequivoco, sed in eodem instans prajpodiat
interrogationem,oportet auferentem id in quo in-
stantiaest, proponerereiiquum,un;versalef-tciendo,
donec sumat quod utile est. Ut in obiivione, et in
oblitum esse, non enim concedunteum qui amisit
disciplinam, oblitum esse, eo quod transeunte re
amisit quidem disciplinam, oblitusautem non est ;
j^
dicendum autera auferenti id in quo instantia cst,
reliquura ut sipermanentere amisit disciplinam,
: terrogat.aut Irequentereasdem ;quareaut nugalur,
idcirco oblitum esse. Similiter autera et contrain-
stantes.quoniammajori bono majus opponitur ma-
lum, proferunt enim quoniam sanitati minori bono
quambonahabitudo,majusmalum opponitur. nam
aegritudineramajus esse malum mala habitudine.
Auferenduraigituretinhocin quo instantiaest,nara
ablato.magis ponct, ut quoniam majori bono majus
malum opponitur, nisiconferatalterum adalterum,
queraadmodum bona habiludoad sanitatem. Non so-
lum autera eo instante hoc faciendum,sed et si sino
instantia negat, eoquod prgevideat aliquid taliura. ultima delinire autem nihili ducunt respondenles,
dialecticae hujusmodi interrogationos, nisi ipse de-
terminans veldividens dicat,ul,putasne bonumsic
vel non sicdicitur? nam ad talia laciiis rcsponsio,
veluflirmando.vel negando; quaproptertentandum
sic f)roponerehujusmodi propositionum.Simul au-
tem etjustumfortasse ab illo interrofrare,quot mo-
Ai^ dicitur bonura.quando hoc dividente et propo-
nente,nullo modo concesserit. Quisquis autem nnam
orationemmultotemporeinterrogat,nia!einttrrogat.
Namsi respondeatquidcmeiinterrogatio quod inter-
rogalur,manifestumquodmultasinterrogationesin-
autnon habet syllogismum.nam expaucisomnissyi-
logismus. Si vero non respondeat, quid aut non in-
crepat,autdiscedit?Estautem argumentari difficile,
et sustinere facile ipsas suppositiones. Sunt autem
talia,etqu8e natura sunt prima.et quae postrema.
Nara prima quidemHerminoegent.poslrema veroper
multa terminantur volenti continuum sumere a pri-
mis,aut sophistica» videntur argumentationes: im-
possibileenimdemonstrarequidpiamesleumquinon
incipit a propriis principiis, et
connectit usquead
:

Nam ablatoeo inquo instantia cst,compelletur po- nequesiinterrogansdefinieril.advertunt; atqui non

nere, eo quod non praevideat in reiiquo, in aliquo facto manifesto quidnam est quod propositum est,
non sic esse Si autem non ponat, efflagitatus in- ^ non facile est argumenlari. Maxime autem quod tale
stantiam,non habebitassignare.Suntautem hujus- nam alia quidem perhaec
estcirca principia accidit :

modi propositionum quae in aliquo falss sunt, monstrantur, ipsa vero non conlingit per alia, sed
in aliquo autem verae, in his enim par est au- necesseestdefinitionetalium unumquodque cogrio-
ferre, reliquura autem verum relinquere. Si au- scere. Sunt autem difncile ar;.'umentabilia, ei quae
tem in multis proponenti noa ferat instantiam, valde propinqua sunt principio. Non enim contingit
postulandum est ponere. Namdialectica est propo- plures ad haec rationes invenire,cum sint pauca me-
sitio ad quam sic in pluribus se habentem nonest dia,horumqueetprincipiorura,per quae necesseest
instantia. Quando aulom contingit idemetsine im- monsirareeaquaj post illasunt. Terminorum autem
possibili et per impossibile syllogizare, demon- difficileargumentabilesiiomniumraaximesunt,qui-
strantiquiiiem et non disserenti, nihil refert vel sic cunqueutunturtalibusnominibus, quaeprimura qui-
vel illo modo syllogismo colligere, differenliautem dein immanifesla sunt, simplicitcrne dicantur, an
non utendum per impossibile syllogismo. Nam
est multipliciter, adhuc autem quae neque nota utrum
si sine impossibili quidem syllogismo colligat.mi- proprie, an secundura rnetaphorara de definito di-
nimelietutdubitent;at quando per impossibilesyl- cantur. Nam
obsciTa sunt, non habet argu-
quia
logizant (nisi valde manifesturasitfalsumesse),non D menta,quia vero ignorantur si absque metaphora
impossibile dicuntesse, quare non fitinterroganti- dicitur quod tale est,non habet quod inciepet. Om-
bu3 quodvolunt. Oportetautem proponerequaecun- nino autem omne problema quando difficile argu-
que in pluribus(]uidemsic se habent. Instantiaau- mentabile,vel termino indigere arbitrandum est,vel
tem aut omnino non est.aul non in superficie esl est eorum quae multipliciter,vel eorum quae secun-
conspiceie, nara quinon possunt conspicere inqui- dum metaphoram de definito esse dicantur,vel non
bus non sic, tanquara verum quidem sit, ponunt. longe a principii3,vel quianon manifeslum estpri-
Nonoportetaulemconclusioneminterrogationerafa- mum nobis hoc idem, secundum quem dictorum
cere. Alioquin autera, eorenuente.non videturlieri modorum estquod dubitatiouem praestat. Nam cum
syllogismus, nara et saepe cura noninterrogat, sed est manifestus modus,manifestum quoniam autde-
ut sequens infert, negant.et hoc facienles non vi- finire oporlebit,autdividere,aut medias propositio-
dentur redarguiiis qui nonconspiciunl quod accidit nes invenire. Nam perhaBC monstrantur ultima. In
ex iis qua; positasunt. Quando igitur non dicens multis autem positionibus(nonbeneassignata defi-
999 AN. MANL. 8EV. BOETII 1000

nitione) non facile disputare ac argumentari, ut A pacto oportat conjectare respondentera, et qualia
utrumunicontrarium,auplura?Definitisautemcon- dare, ct qualia non, ad bene aut non bene servan-
trariis aliijuo modo,facile estostendere utrum con- dara positionera quoniain, inquam,nihil habemus
;

tingit plura eidera esse contraria, an non. Eodem
autem modoet in aliis definitione indigentibus. Vi-
denturauLemetindisciplinisquaedamobdefinitionis
defectum non facilc describi, ut et quoniam quaead
latus secat planumlinea,similiter dividitet lineain
el|locum,de(initioneaulemdicta,statim manifestum
est quod dicitur. Nam eamdem ablationem habent
locaetlineae estautem definitioejusorationis haec.
; erit bene
Simpliciter autem prima elementorum, positisqui-
traditum ab aliis,ip3i aliquid dicere tentemus. Ne-
cesseestautem respondentem sustinere orationem,
ponendo aut probabilem,autimprobabilem positio-
nem.aut neutram,et aut simpliciter probabilem,
aut improbabilem,autindeterminate,uthuic alicui,
vel alii. Nihilautera refert quoniodocunque,duin ea
probabilis aut iraprobabilis sit ;nam idem modus
respondendi,vel dandi,vel non dandi
quod interrogatura est uam cura improbabiliseat
:

dem definitionibus (ut quid linea vel quid circulus ), posilio,necesse estetconclusionera probabilera fieri,

facilliraum ostendere.verum non multis ad unum- cura veroprobabiIis,improbabilem.Nam oppositum

quodque eorum est argumentari,eo quod nonsunt seraper positionis interrogans concludet si autem ;

muitamedia si autemnon ponantur principiorum

;
P neque probabiie.neque improbabile quod positum
definitiones,difficile, fortasse autemomninoimpos- est,et conclusio erittalis. Quoniamautera benesyl-
sibile. Similiter autcm his et in iis quae sunt circa logizans,ex probabilioribus et notioribus, propo-
orationessehabet. Non igiturlatere oportet,quando situni deraonstrat, manifestum est quod, quando
difficile argumentabilis est positio, quodpassa est simpliciler est improbabile quod proponitur, non
aliquid eorum quaj dictasunt.quando autem eril ad dandura est respondenti.ncc quod nonvidetursim-
dignitatem et propositioem, major labor disputare pliciter,nec quod videtur quidem, rainus autem
quamadpositionem.Dubitareautempossitquispiam conclusione videtur. Namcura improbabilisest 'po-
utrum poaendasinltalia,an non namsi nonponat,
: sitio, probabilis est conclusio. Quare oportet quae
sed poscat et ad illa disputare, majus pra3cipiet sumunturprobabiliaesseomniaetmagis probabilia
quam quod in principiopositum est si veroponat,
;
quam quod proponitur, si debet per notiora quod
credet exminus credibilibus. Si igitur oportet non minus notum est concludi. Quare si neque tale est
diIficiliusproblemafacere,ponendum si autemper ; quidpiameorura quae interrogantur,non ponendum
notiora syllogizare, non ponendum. An discenti qui- est respondenti. Sirapliciter autem si est probabilis
dem non ponendum.nisi notius sit, exercilalo vero positio,dilucidura est.quoniam conclusio simpliciter
ponendum,si verum solum videatur? Quare mani- improbabilis.ponendum igituretquae videnturom-
festum quoniamnon similiter et interroganti et do- C nia.et eorura qua? non videntur,quaecunque minus
centiexislimandumesHeponendum.Quopactoigitur sunt iraprobabilia concIusione.Nara sutficientersic
interrogare et ordinare oportet, penesufficiunt quae videbitur disceptatumesse. Similiter autem erit,et
dicta sunt. si neque improbabilis,neque probabilis eslpositio.
GAPUT III. Nam sic et quae videntur omnia dandum, eteorum
Loci pro respondente. quae non videntur,qua!cunque rainus sunt impro-
Deresponsione autem primum quidem dctermi- babilia conclusione, sic enim probabiliores accidit
nandumquodnam estopusbenerespondentis.quem- orationes fieri.Si igitur simpliciler quidem proba-
admodum bene interroganlis.EstauteminterrogHn- bile vel improbabile quod ponitur, ad ea (|uae vi-
tis quidemsicdeducere orationem.ut faciatrespon- dentur simpliciter coraparatio lacienda. Si autem
dentem dicereinopinabiliora quam ea quaj propter non simpliciter probabilevel improbabilj sit quod
positionem sunt necessaria; respondentis veronon ponitur,sed respondenti,ad seipsum,quod vidctur,
propter se apparere,accidere impossibile.aut quod et quod non videtur judicando, ponendum, vel
praeter opinionem est, sed propter positionem nam non ponendura. Si vero alteriusopinionera lutetur
:

alterura fortasse peccatum, ponere primum quod respondens,manifestum quoniam ad illius intelli-
non oportet, et positum non servare aliquo modo. £) gentiam aspiciendo,poneresinguia debetet negare;
Quia autem suntindeterminata iis quipropter exer- quare et qui curantextraneas opiniones(ul bonum
citationera et experientiam orationes faciunt (nara et malura esse idem,quemadmodum Hpraclilus in-
noneaedera considerationes et discentibus,et do •
quit,) non dant non adesse simul contraria eidem,
centibus,et concertantibus, neque his et iis qui non videntureis haec.sed quia secundum Heracli-
exercent se invicera inspectionis gralia : nam dis- tum sic dicendum.Faciunt hoc autem et quisusci-
centiquidem ponendasuntseraperea quaevidentur; piuntab invicera positiones ;conjectant enim ac siis
neque enira conatur falsum ullus doccre, cnncer- dicat qui ponit. Wanifestum igitur qua; conjectan-
tantiura vero interrogantem quidera videri aliquid dum respondcuti, sive simpliciter probabile, sive
facere oportet omnino, respondentem aulem nihil alicui est. Quoniam autem esl necesse omne
positum
videri pati),etin dialecticiscongressionibus quae non quod interrogalur aut probabile aut iraprobabile
concerlationis gratia.scd cxperimenliet inspectio- t'Sso,aut neutrum, et ad orationcm aut non ad
nis orationes faciunt, nondum enucleulumest quo oralionem attinere quod interrogalur.si sit quidcm
1001 TOPICORUM ARISTOTELIS INTBRPRETATIO. 1002

quod vidctur, et non ad orationem.dandiim ost di- ^ contrarias habemus.quas difficileest solvere, veiut
cendo quod vidctur. Nnn cnirn interimiLur (posito Zcnoni'-<,quod non contingit moveri,ncque stadium
eo) quod in principio. Si vero non videlur, et non porlransire, sed non propter id quff; sunt opposita
ad orationem.dandum quidem,et consignificandum his non ponendum.Si igiturqui neque contra argu-
quod non videtur, ad devitationem absurditalis. Si mentari habet,neque instare.non ponit dilucidum,
vero sit ad orationeiu, et videalur, dicendnm quo- quoniam protcrvit.Eslenim in disputationibus pro-
niam videtur quidem.sed valde propinquumei quod tervia responsio pra:ter dictos n'odos, syllogismi
in principio est.et interimitur (eo poyito)quod pro- dcBtructio.Sustinerc autem et positionem et defini-
positum est. Si autem ad orationem quidem, valdo tionem, ipsum sihi ipsi oportet prieargumcntando.
autem probabile postulatum,dicendum quod acci- INain exquibus interimunt interrogantes quod pro-
dit hoc posito, at valde absurdum esse quod pro- ponitur.manifestumquoniam iis adversandum.Ino-
ponitur.Si vero neque probabile.neque improbabile, pinabilem verosuppositionem cavendum sustinore,
si nihil quidem ad oralionem, dandum nihil deter- Eritauteminopinabilisraultipliciternameteaexqua
minando.Si autem ad orationem.consignificandum absona contingit diccre (ut si omnia dicat aliquis
quod interimilur (posilo eo) quod in principio est. moveri, aut nihil), et quaecunque pejoris majoris
N am sic rospondet nihil videbitur propter p esse eligenda, et quae contraria, consiliis, ut quod
et qui
hoc pati,siquidem prajvidens singula, posuerit, et voluptas bonum,et injuriam facere melius quam in-
qui interrogat assequitur syllogismum positis ab eo juriam pati, nam non utorationis gratia sustinen-
omnibus probabilioribus conclusione. Quicunque tem, sed ut ea quae vidcantur
dicenlem oderunt.
vcro non ex probabilioribus conclusione conantur Qunecunque vero orationum falsum syllogizant,soI-
syllogizare,perspicuum quoniam non bene syllogi- vcndum interimendo id propter quod fil falsum.
zant, quare cum sic inlerrogant, non ponendum. Nam non is qui quodvis interimit solvit,ne quidem
Similiter autem et in iisquie obscureet multiplici- si falsum est quod interimitur;habere enim potost

ter dicuntur occurrendum est.Nam quia datum est
respondenti^non discenti,dicere non disco, et mul-
tipliciter dictum, non ex necessilate confiteri vel
negnre,manifestum quoniara primum quidem nisi
planum sit quod dicitur,non cunctandum ut dicat
plura falsa oratio,ut si quis sumat sedentem scri-
bere. Socratera vero sedere, accidit enim ex his,
Socratem scribere; interempto igitur Socratem se-
dere.nihil raagis soluta est oratio,quamvis falsum
sit postulatum,sed non propterid oratio falsa.Nam

haud intelligo, nam saepe ex eo quod non clare in- eiquis sit sedens,non scribens autem,non amplius
terrogantibus dant, occurritaliquid difficile. Si au- in tali apte accommodabitur eadem solutio; quare
tem notum quidem sit,multipliciter autein dictum; non id interimendum, sed sedentem scribere, non
si inomnibus quideraverum vel falsum sitquoddi- C enim omnis qui sedet scribit. Solvit igilur omnino.

citur.dandum simpliciter quod dicitur, vel negan
dum;8i vero in aliquo quidem sit verum, in aliquo
autem falsum,significandum estquod multipliciter
dicitur,et quia hoc quidem falsum.illud autem ve-
rum.Nam cum posteriusdistinguitur,immanifestum
si et in principio ambiguum animadverterit.Si au-
qui interimit id propter quod fitfalsum,novit autem
solutionem qui scit quod propter id falsa oratio,
quemadmodum in iis quae falso desoribuntur; non
enim sufficit instare,ne quidem si falsum sit quod
interimitur,sed etid propterquod falsum,assignan-
dum sic enim erit raanifestum utrum praevidens
:

tem ncn prajviderit dubiura, sed in alterum aspi- aliquid, an non, facit instantiam.
ciens posuerit,dicendum ad eum quiin alterum du-
cit,quoniam non ad id aspiciens dedi, sed ad alte-
CAPUT IV.
rum eorum. Nam pluribus existentibus quae sub Loci communes pro interrogante et respondenle.
eodem nomine,vel eadem oratione sunt, facilis est Est autem orationem prohibere concludi quadru-
ambiguitas.Siveroet dilucidum sit et simplex quod pliciter.Nam aut interimendo id propter quod fit
interrogatur,aut aut non respondendum. Quo-
sic, falsum,autad interrogantem instantiam dicendo :

niam autem omnis propositio syllogistica,aut earum
aliqua est ex quibus syllogismus, aut propter ali- J)
quam illarum.manifestum quodquandoque alterius
gratia sumetur exeoquoil plurasimiliainterrogant.
Nam aut per inductionera, aut per similitudinem,
plerumque universale sumunt;singularis igiturom-
nia ponendura,2i sint veraet probabilia.Ad univer-
salc aut tentandum instantiam ferre. Nam sine
instantia vel quae sit, vel quae videatur, prohibere
orationem,protervire est; si igitur multis apparen-
tibus non dederit universale qui non habetinstaa-
tiam,manilcstum est quoniam prot^irvit. Amplius,
si neque contra argumentari habeat quod non ve-
rum,multo magis videbitur protervire.quamvis nec
hoc sufiiciat; nam complureso rationes opinionibus
Patkol. LXIV.
saepe enim non solvit quidem,qui tamen inlerrogat
non potest longius producere. Tertiura autem ad
interrogata,accidit enim oxinterrogatisquidem non
fieri quod volumus, eo quod non bene interrogata
sint,additoautemaliquo,fieri conclusionem.Siigitur
non amplius potest producereinterrogans,ad inter-
rogantem erit instantia, si autem potest, ad inter-
rogata. Quartum autem, pessima est instantiarum
quae est ad tempus,nam quidam talibus instant ad
quae disputare pluris est lemporig,quam pracsentis
dictum est prius,
exercitationis;instaniiae igitur, ut
quatuor raodis fiunt. Solutio autem estearum quae
dictns sunt, prima tantum, reliquae autem prohibi-
tiones quaedam et iinpedimenta conclusionum. In-
culpatio vero oralionis et secundum ipsam oralio-
32
 ;
1003 AN. MANL. SEV. BOBTII
nem,et quandointerrogafur non eadem.Plerumque
enim quod non bene disputalur oralio,is qui interro-
gaturestcausaeo quod nonconcedatexquibusprobe
erat disputare ad positionem.nam non est in altero
solo bene absolvere commune opus. Necessarium
igitur quandoque ad dicentem.etnonadpositionera
argumentari,quando is qui respondet contraria in-
terrogantiobservat corroborans;protervientesigitur
non dialecticas faciunt exercitatio-
altercatorias, et
nes. Amplius autem, quia exercitationis et experi-
menti gratia,et non doctrinae hujusmodi sunt ora-
tiones,perspicuum quoniam non soium vera syllo-
gizandum, verum etiam falsum, necpervera sem- fieri potest, maxime probabilibus.conjectu-
per, sed quandoque et per falsa'; sajpe enim vero ram fecerit,disputatura bene est.Manifestum igitur
posito, interimere necesse est disputantem quare quoniam orationis non eadem inculpatio,etad pro-
:
proponenda falsa,quandoque autemet falsoposito, g blema,et secundum se.Namnihil secundum se qui-
interimendum per falsa, nihil enim prohibet alicui
videri quae non sunt magis quam vera; quapropter
ex iis quae illi videntur oratione facta, magis erit
suasus quam adjutus.Oporlet autem eum qui bene
transfert,dialectice et non contentiose transfcrre
;
ut geometram geometrice, sive falsum,sive verura
sit quod concludendum est;quales autem dialectici
syllogismi,dictum est prius.Quoniam autem malus
particeps.qui impedit communeopus,patet quodet
in orationibus,nam commune quidpiam quod pro-
ponitur et in illis est,praeterquam in concertantibus
his autem non est eumdem utrisquefinemassequi,
nampluresunoimpossibileestvincere.DifTertaulem
nihil sive in respondendo,sive in interrogando fiat,
nam
iiaui ei
et qui uuuicuiiusB Jiuerrui^cii, prave
contentiose interrogat, uruve uisuuiat
disputat
p
...
et qui in respondendo jij-jt
jj non dat quod videtur,neque
,
suscipitquicquaroquod vultinterrogansinterrogare.
Manifestum igitur exiisquae dicta quod nonsimili-
terinculpandum et secundum seipsam orationcm et
interrogantem. Nam nihil prohibet orationem qui-
dem pravam esse, interrogantem vero, ut possibile
esl, optime contra respondentem ditceptare, nam
contraprotervosnonpossibilefortassestatimsumere
qualesquis vult, sed quales fieri possibile faciendi
syllogismi. Quoniam autem est indeterminalum
quando contraria,et quando eaquse sunt in princi-
pio suraunt homines (nam plerumqueper scipsos
dicentes contraria dicunt,et abnuentcs prius, dant
posterius.eo quod interroganti et contraria et quae
in principio plerumque obediunt), necesse est pra-
vas fieri disputationes;causaautera est qui respou"
delhacc quidera non dans,illa autem talia dans;ma-
nifestura igitur quoniam non similiterinculpandum
et interrogantes et orationes. Oraliones autem se-
cundum seipsas quinque sunt inculpationes.Prima
quidem quando ex interrogatis non concluditur,
nequequodpropositumestnequeon^ninoquidquara,
cum sintvel falsa.vel inopinabilia, quo omnia, aut
plurima, in quibus consistere debet conclusio, et
nequc ablalis quibusdam,neque additis, ncque his
quidcm ablatis, lllis vcro additis, fit conciusio. Se-
cundaautem,siad positioncm non natsyllogisraus,
et ex lalibus,et eo raodo quo dictum est prius.Ter-
1004
A. tia vero si additis quibusdam fiit syllogismus, haec
autera sintdeteriora iisquae inlerrogantur,etminu3
probabilia conclusione,etiamsi ablatis quibusdam,
nam quandoque suraunt plura necessariis, quare
non eo quod haec sunt, fit syliogismus. Amplius, si
ex inopinabilioribus, et minus credibilibus conclu-
sione, autsi ex veris, sed majore opera indigenti-
bus demonstrari.quam probiema non oportel au- ;
tem ex omnibus problematis syilogismos existimare
similiter probabiles esse et suasibiles;naturaenim
statim sunt aliqua quidem faciliora,alia vero dif fici-
liora eorum quae interrogantur, quaresi ex aliqui-
bus,ut
demorationem prohibetesse viluperabilem, ad pro-
blema autem laudabilem, et rursum diverso, se-
cundum se quidemlaudabilem,ad problema autem
vituperabilem, quando ex pluribus est facile cum
probabilibus tum verisconcludere.Erit autem quan-
doqueoratioetiam conciudensquamnonconcludens
delerior.quando illaquidemex absurdis concludit,
cum non sit tale problema,haec autem indigeat ta-
libus quae sunt probabilia et vera, et nondum ex
assumptis sit oratio.Eos autem qui per lalsa verum
concludunt,non justum est inculpare. Nam falsum
quidem semper necesse estper falsa syllogizare,ve-
rum autem estquandoqueper falsa syllogizare,ma-
nifestumautem idex Analyticis.Cumautem demon-
stratio sit alicujus dicta oratio, si aliquid est aliud
*-*
.,,,,.
:
quodadconclusionemnullomodosehabetnoneritex
. ,.,
,
.
, 7
iUo syllogismus;si autemappareat, sophisma erit,
non demonstratio.Est autem philosophema quidem
syllogismusdemonstrativus.epichiremaautem syl-
logismus dialecticus, sophisma vero syllogisraus
contentiosus, aporema autem syllogismus dialecti-
cuscontradictiouis.Si vero ex utrisque quae videan-
turaliquid ostendatur,non autem similiter videan-
lur, nihil prohibet quod ostenditur magis altero vi-
deri.
Sed hoc quidem videatur, illud autem neutra
si
parte.aut si hoc quidem videatur, illud autem non
videatur;si similiter quidem, sirailiter utique erit,
etnon;si autera raagis alterum, sequetur quod est
magis. Est autem quoddam et idem ad syllogismos
peccatum,quando ostenditur per longioraquodcon-
jq
tingit per breviora,et quae orationi assunt. Ut quod
est opinio magis altera quam altera, si quis petat
ipsum quodque maxime esse,e3se autem opinabile,
ipsum quod vere est;quare quorumdara magis esae
ipsum; ad quod autem raagis, raagis dicitur esse,
esseaulera et ipsara opinionem veram, an erit ac-
curatius,quara par sit exij?ens quaedam?Petitum est
autem ct ipsam opinionera veram esse, et ipsura
quodque maxime csse.ac si ipsa opinio vi.Ta,certior
sit ; sed qu;c nequitia major, (juam quai facit circa
id cujus esl oratio latere causara? Oratio autcm est
manitesta uno quidem modo,et publicissimo.si 8it
concludeus sic, ut nihil oporteat interrogare, uao
i
1005 TOPICORUM ARISTOTELIS INTERPRETATIO. i006

autem et qui maximc dicitur,cum suinpta quidem A Ilursus, si quis dividens petat problema, ut si

sint ex quibus necessarium est conclusionem esse,
quae quidcm sint per conclusione» conciusa,etiamsi
id miltitur quod valde probabile est.
CAPUT V.
Pro opponeide et respondente loci communcs.
Falsa autem oraiio vocatur quadrupliciter. Uno
quidem modo.quando apparetconcludere
concludit,vocatur autem apparen3,liligiosus syllo-
oportel ostendere medicinam sani et a?gri, exlra
utruinque postulet,aut si qui eorum qu.Tesequuntur
se invicem ex necessitate alterum petat, ut latus
incommrnsurabile essedianietro,sioporteat osten-
dere quod diameter lateri. ^lilqualiter autem et con-
traria petunt ei quoil ex principio est. Nam primo
quae non quidem siquisopposita petat secundum affirmatio-
nem et negationcm secundo autem contraria se-
;

gismus. Alio modo,quando concludit quidem, non cundum oppositioncm,ut bonum ct malum idem ;

lamen ad propositum,quod accidit niaximein iis qua3 tcrtio vero si quis universaliter postulans, parti-
ad impossibile ducunt. Aut ad propositum quidem cularitcr petierit contradictionem.Ut si quis sumens
concludit,non tamen secundum propriamdiscipli- contrariorumunamdiscii)linam,sanieta3grialteram
nam hoc autcm e3t,si ea quoe non est medicinalis
: esse petat ; aut si hoc petens in universali opposi-
videatur esse medicinalis,aut geometrica quaj non tionem tentet sumere.Rursum si quis petat contra-
est geometrica,uutdialcctica qua3 nonestdialectica, p rium ei quod ex necessitate accidit per ea quae
sive verum,sive falsum sitquod accidit.Alio autem posita suntjCt si quis ea quidem non sumat quae op-
modOjSi per falsa non concludit, hujus autem erit po8ita,at aliajpetat duo,ex quibuserit opposita con-
quandoquequidemcouclusiolalsa,quandoqueautem tradictio.Differtautemcoctrariasuraeretantillumab
vera;nam falsum quidem semper per falsaconcludit, eoquod est in principio,quoniam hujus quidem est
verum^autem possibileest et non per vera,utdictum peccatum ad conclusionem (nam adillamaspicien-
est prius. Quod autem falsa sit ofatio^dicentis pec- tes,quod in principio est dicimus petere); contraria
catum potius est quam orationis at ne quid dicen- ; autemsunt ia propositionibus eoquod ipsos aliquo

tis semper, sed cum lateat ipsum quod falsam modo se habent ad invicem. Adgymnasiam autem
orationemdixit aliquam,eoquod ab ipsosuscipimus et exercitationemtaliumorationura primuraquidem
cum pluribus veri quidpiam amplius, si ex iis quae convertere assuescere oportet oraliones. Sic enim
maximevidenlurinterimitaliquid verorum(taliseni(n et ad id quod dicitur copiosius nos habebimus,
existens verorum demonstratio est), oportet sane et in paucis plures sciemus orationes ; nam conver-
positorum aliquid non esseomnino.quare erithujus esttranssumentem conclusionem cumreliquia
tere
demonstratio. Siautcmverum concludat per falsa, interrogationibusinterimereunum.quidpiameorum
et valde absurda, compluribus deterior erit quae quae dicta sunt.Necesse est enim, si conclusio non
falsum syllogizant erit autem talis,et quse falsum C est, unum aliquam interimere propositionum, si
;

concludit. Quare manifestum quod prima quidem quidem omnibus positis necesse erat conclusionem
consideralio orationis secundum se ipsam est, si esse. Ad omnem autem posilionem et quod sic,
concludit secunda autem,utrum verum an falsum
; et quod nonsicargumentumconsiderandum,etcum
;

tertia vero ex qualibus quibusdam.Nam si ex falsis inveneriSjSolutionem statim quaerendum. Sic enim
quidera, opinabilibus autem.rationabilis; si autem siraul acoidetet ad interrogandum,et ad responden-
exislentibus quidem,sed inopinabilibus, prava si dum exerceri,el si ad nuUum alium habemus, apud
;

vero ct falsa et valde inopinabilia sint, dilucidum nos ipsos sensim comparanda sunt quae attinent ad
quod prava, aut simpliciter, aut ad rem. Id autom ipsam positionem argumenla nam id ad cogendum :

quod in principio etcontraria quonam pactopeteret multam copiara pra^bet, el ad redarguendum ma-
interrogans.secundum veritatem quidem in Analy- gnumhabet adjumentum, quando quispiam prom-
ticis dictum est,secundura opinionem vero nunc di- ptus est argumentari,et quod sic et quod non sic,
ceudum est. Petere autem videntur id quod (estin nam ad contraria accidit facere observationem, et
principio quinque modis. Manifestissirao quidem ad cognitionem,etea(quae secundumphilosophiam
et primo,si quis idipsum quod monstrari oporteat est) peritiam posse conspicere, et conspexisse quae
petat,hoc aulera ia eo ipso quidem non facile latere D ab utraque accidunt suppositione.non parvum in-
potest, in synonimis autera, et in quibuscunque strumentum reliquum enim horura, recte eligere :

nomen cl oratio idem significat, magis. Secundo alterura oportet autem ad id quod tale est esse
;

autem,quando quod particulariter oporteat deraon- bono ingenio,et hoc est secundum veritatcm,bonum
strare universaliter quis petat,ut qui argumentatur ingenium, posse bene eligere verum, et diCfugere
quod contrariorum una disciplina,omniura opposi- falsum, quod qui nati sunt bene possunt probe fa-
torum postulaverit unam esse,nam videtur id quod cere, nam qui amant etqui odiunt, quod profertur
oportebat secundum se ostendere cum aliis petere facilediscernunt optiraura.Et ad ea quae saepissime
pluribus. Tertio, si quid quod universaliter est incidunt problemata, scire oportet orationes, et id
ostcndere propo£,itum parliculariter petit, ut si de maxime de primis positionibus. Nam in his fasti-
omnibus contrariis propositum est, de aliquibus diunt sappe qui respondent. Amplius, terminorum
postulet : videtur enira hic quod cum pluribus copiosos esseoportet, et probabiliura, et primorum
oporlebat ostendere secundum se extra petere. se habere promptos nam per: haec fiunt syllogismi.
 ;

1007 AN. MANL. SEV. BOETII 1C08

Tentandum autem et ea(in qusesacpissime incidunt X versali. autem facienda, inductivarum

Exercitatio
disputationes) tenere. .Nam quemadmcdurn in geo- quidemad rudem,syllogisticarum autem ad exper-
metria ante opus ebt circa elementa exercitatum tum. Et lentandum accipere ab iis quidem qui in
es3e,et innumeris oirca capitales prompte se ha- Syllogismistritisuntpropositiones,abiisvero quiin
bere, et muitum refert ad hoc et aUum numerum inductionibus similitudines, in hoc enim utrique
cognoscere multiplicatum, similiter quoque et in exercitati sunl.Omnino autem exercitationis gratia
orationibus promptum esse ad principia,et propo- disceptantibustentandumafferreautsyllogisniumde
sitiones memoria scire oportet : nam perinde ac in aliquo,aut propositionem, aut solutionera, aut in-
memoriee sensorio solum loci positi statim faciunt stantiara, sive recte quis dicat, sive perperani, vel
ipsas res memorare, et hac faciunt ad raliocinan- ipse,vel a)ter,et ad quidpiam uterque. Ex his enim
dumpromptiorem,eo quod ad delerminatas illas in- facultas,exercilatio autem facultatis gratia, et ma-
spiciatsecundumnumerum.Propositionemquecom- xime oirca propositiones et instantias. Est enim
munem magisquam positionem in memoriaponen- (ut simpliciterdicam) dialecticus,propositivuset in-
dum.Nam principiorum et suppositionum copiosum stantivus.Estautcmproponere quidem.uuumfacere
esse mediocriter,difficiie.Amplius,orationem unam quse sunt plura.Oportet enim unum omnino sumere
pluresfacereassuescendum.velut ii qui occultissime ad quod esl oratio. Instare autem quod unum est,
abscondunt.Tale autera erit si quis quam plurimum facere plura. Nam aut dividit, aut interimit, hoc
abscedat ab affmitate eorum de quibus est oratio; quidera dans, illud autem non dans, eorum quse
eruntautempotioresorationum|universalesmaxime, proposita sunt. Non estautera cura omni disputan-
quae id pati possint.ul quoniam non est una plurium dum, neque contra quemlibet exercitandum. Nam
disciplina : sic enim et in iis quae sunt ad aliquid, necesse ad aliquos pravas fieri orationes, ab eo
et in contrariis, et conjugatis est. Oportet antem enim qui omnino tenlat apparere, diffugiendum,
et reminisci universales facere orationes, tametsi juslum autem omnino ten tare syllogi3rr.o concludere,
fuerit disputans particulariter. Sic enim et plures verumtamen non pulchrum, eo quod non oportet
licebit unara facere, similiter autem^et apud retho- adversus quoslibet facile consistere.Quandoquidem
resin enthymematibus.Euradem autem quam ma- nocesse est parviloquium inde emergere, nam qui
xime fugere, contra universale ferre non possunt abstmere adisputatione
syllogismo?. exercitati suiit
Et semper oportet considerare orationes, si in autem et factas habere
sine altercatione. Oportet
pluribus communibusdisputantur Namomnespar- orationes ad hujusmodi problemata, inquibus cum
ticulares in universali disputatae sunt, et inest in paucissimorum copia eas ad quam plurima utiles
particularibus ejus quod estuniversale deraonstra- habeamus.IUse vero sunt universales, et ad quas in
tio,eo quod non est syllogizare qnidquam sine uni- C proraptu quidpiam adinvenire difficile est.

ELENGHORUM SOPHISTICORUM ARISTOTELIS

LIBRI DUO
AN. MANL. SEV. BOETIO INTERPRETE.

LIBER PniMUS.

CAPUT PftlMUM. sensura,ut lithargyrina et stannea,argentea, et felle

Quod intendit, et aliquem syllogismum sophisticum tincta,aurea. Eodem autem modo et syllogismua,
esse. non est,
et redargutio : haec quidera est, illa vero
De sophisticis autem redargutionibus, et imperitiam nam imperiti
de iis apparet autem propter ;

quae videnturredargiitiones(suntautera captiosaera- D velut distanles, a longe speculantur.Nam syilogia-

tiocinationes.at non redargutiones)(1icarau.s oportet, raus quidem ex quiltusdam estpositis,ut colligamus
incipientes secunduranaturam a prirais.Quodigilur aliquid aliud ex necessitate ab iis quae posita sunt
hi quidera syllogisrai, illi autem (cum non sint) vi- per ea quss posita sunt ; redargutio autem syilogis-
dentur, manifestum est.Nam quemadmodum et ia mus est,cum contradictione conclusionis ; illi vero
aliis id fit per quamdam similitudinem,sic et inora- id quidem non faciunt. Videntur autem ob multas
tionibussehabet ; etenim hi quidem habitura probe causas,quarum unus locus aptissimus et publicissi-
habent, illi vero videntur, ex tumentes, et
tribu mus per noraina. Nara quia fieri non potest ut res
coraponentes seipsos ; et pulchri hi quideui ob pul- ipsasferentee disputemus,sed nominibusprorebua,
chritudinem, ilii autem videntur, seipsos fucanles. utimur signis.et quod accidit in nominibus,inrebus
Et in inanimatis quoque simililer, nam et illorum quoque arbitramur accidere,quen\admodum iis qui
hfficquidem argentum,istaveroaurumrevera sunt calculis supputant.Id autem non est simile,nam no-
illa non sunt quidem, apparent autem sccundum mina quidemfinita sunt, et orationum multitudo;
1009 ELENCHORUM SOPHISTICORUM ARISTOTBLIS INTERPRETATIO. 4010

res vero niimero infinitae sunt. Necesse est igitur A. q"if^ monstrare; tcrtium vero,acl hoc quod estino-
pluraeamdomorationemetnomenunumsignificaro; pir.abile ducerc; quartum^soloecismo uti facere;hoc

quemadmoduu» igitur et illic qui non sunt prompti autem est facere secundum locutionem barbari-
calculos suslincrc.a scicntibus decipiuntur, eodcm zare ex oratione respondentem. Ultimum autem,
quo>iuc modo et in orationibus qui nominum viitu- idem frequenter dicere. Modi autem redarguendi
tia 8unt ignari perfacile captionibus nllucinantur.ct sunt duo^nara aliiquidem sunt proptcr dictionem,
ipsi disputantes, ctalios audientes. Ob lianc igitur alii vero extradictionem.Suntautera ea quidemquae
causam, et eas quae dicendae sunt^est syllogismus, propler dictionem faciunt phantasiam ex numero ;

etredargutio apparcns, atque non existens. hopc quidem suntaequivocatio, amphibolia, compo-
sitio, divisio, accentus, et figura dictionis. Hujus
GAPUTir.
autem fides.etea quaj est per inductionem,et syllo-
De generibus dispulationum.
gismus,etsi qua sumatur alia, et quod totidem mo-
Quoniam autera (luibusdam magis operae pretium
dis,si eisdem nominibus et eisdem orationibus non
est videri esse sapientes, quam
et non videri esso idemsignificamus.Sunt autem propter aequivocatio-
(est cnimsophisticeapparenssapientia,non existens
nem hujusmodi orationes,ut quod discunt scientes:
autem,el sophista pecuniarum aucupator ab appa
T» nam ea qua3 memoriae prodita sunt,discunt gram-
rente sapientia,et non existente), manifestum pro
matici. Disccre enim aequivocum est,ad intelligere
fecto estquoniam necessarium estillis et sapientis
eumq'.iiutiturdisciplina,ftt ad acciperedisciplinam.
opus videri facere magis quam facere,et non videri.
Ea rursus quod mala bonasunt,nam quae expediunt
Est autem (ut unuin ad unum dicamus) in unoquo-
bona sunt, mala autem expediuut.Duplexenim ex-
que opus sapientis, non mentiri quidem ipsum de
pediensestet necessarium quod accidit plerumque
quibus novit.mentienlemauteramanifeslare posse.
in malis (estcnim quoddam malum,necessarium)et
Haec autem sunt,hoc quidem in eo quod potest dare
bona quoque expedientiadicimuscsse.AmpIius au-
orationem, illud autem in eo quod sumere.Necesse
tem eumdem sedcre,et stare,et aegrotare,et sanum
estigitur illos qui volunt sopbistice agere,dictarum
esse: nam qui surgebat 3tat,etqui sanabalur,sanu8
orationum genus quaerere.Operae enira pretiumest
est; surgcbat autem sedens,et senabaturaegrotans.
ei8,nam hujusmodi potestas faciet videri sapientes
iEgrotantem enim aut sedentem quidlibet facere
cujus sunt desiderium habentes. Quod autem tale
aut pati nonunumsignificatjScd quandoque quidem
orationum genus e3t,et quod talem appetunt pote-
qui nunc aegrotat aut sedet, quandoque autem qui
statem,illiquos vocamus sophistas,manifestum est.
Bpgrotabai prius ; verumtamen sanabatur quidem
Quotautem sunt species sophisticarum oralionura,
aegrotans cum a3grotans,sanus est autem non cum
et ex quo numero potestas ea constat, et quot par- C
aegrotans,sed aegrotans non nunc,sed prius.Propter
tescontingilesscnegotii,et dealiisquae suffragantur
autem amphibolismsuntorationestales^vellecapere
ad hanc artem,nunc dicamus.Sunt igiturad dispu-
me pugnantes. Et putasne quod quis cognoscit, id
tandum orationum genera quatuor:doctrinales,dia-
cognoscit? nam et cognoscentem et cognitum con-
lecticse, tentativai, contentiosas.Et doclrinalcs qui-
tingit, ut cognoscentem significarehac oratione.Et
dem sunt qu^e expropriisprincipiiscujusque disci-
putasne quod quis videt, id videt?videt autem co-
plinaj, el non ex his quae videntur respondenti,
lumnam.quare coIumnavidet.Et putasquod tu dicis
colligunl : nam oportet credere eum qui dicit.
esse, id tu dicis esse? dicis autem lapidem esse,
autem, quse ex probabilibus collectivee
Dialeoticae
quare tu lapis, dicis esse. Et putas est silentia di-
sunt contradictionum. Tentativae vero, quae ex iis
cere? duplex enim silentia dicere, hoc
est et id,
colligunt quaj videnlurrespondenti,et quae necessa-
quidem eos qui dicunt silere, illud autem ea quae
rium est eum scire qui simulatsehaberescientiam,
dicuntur.Sunt autcm tres modi secundum aequivo-
quomodo determinandum cst in aliis;porroconten-
cationem et amphiboIiam.Unus quidem quando no-
tiosoe,quae sunt ex iis quas apparentprobabilia, ap-
men veIoralioplurasignificatprincipaliter,utaquila
parentes syllogistice. De demonstrativis autem ia
Analyticis
x:..:- ;_
Ai^i
A„oi.,+;„;„ dictura
.i::. i^
j j-
.
™
, .
De altercatoriis autem
tivisjin aliis.
I

.
X I
esl; dedialecticis vero et tenta-
*•

.
•
< ,

n
'-'
0, ,• ^ .,,..„,
velcanis.AIiusautemquandosolitisumussicdicere.
1 erlius vcro quaudo compositum plura significat,
et contenliosis
separatum vero simpliciter, ut scire litteras: nam
nunc dicendum.
utrumque fortasse unum quidem significat,et scire,
GAPUT III.
et Iittera3;ambo autem plura,autlitterasipsasscien-
Fines sophistae, et loci sophistici in dietione.
tiam habere,autlitterarum alium.AuiphiboIia igitur
Primum igitur sumendum cst quotconjectantqui et aequivocalio propter hos modos sunt. Propter
in orationibus decerlant et coultercantur. Suntau- compositionem verohujusniodi sunt,ut possibileest
tem haecquinque numero, redargutior falsum,in- sedentem ambulare, et non scribenlem scribere :

opinabile, sola'cismiis, ct quintum.quod est faccre
nugari eum qui condisputal.Hocauteni estfrcquen-
tercogere idcm diccre, aut quod non cst,setl (;uod
apparet quodque esse hurum. Nam maximevolunt
apparere redarguere; secundum autem,falsum ali-
non enim idem significal si uividens quis dicut, et
componcns,quod posslbile est sedentcm ambulare,
et non scribente.ai scribcre.Et hoc identidem si quis
componat non scribentcmscriberc.Significabit pro-
feclo quod habet potestatem, utnon scribcnsscri-
1011 AN. MANL. SEV. BOETIl 1012

bat, si quis autem hon oomponal, quoniam habet A. praecipue, quando quodinpartedicitur, utsimplici-
potestatem quando non scribit,ut scribat.Et discit ter dictum sumitur, ut si non ens est opinabile
nunc littera3,si quisdidicitquasscit.Amplius,quod quod non ens est; non enim est idem esse quidvis,
unum solum potestferre,plura pctest ferre.Propter et esse simpliciter. Aut rursum quoniam quod est

vero divisionem quod quinquesunl duo,ettriaparia non est, si corum quae sunt quidpiam non e&t,utsi
et imparia.Et quod majus aequale,tantumdem enim non est horao: nam non idem est non esse quidvis,
estmajusetadhucamplius;nameadem oratio divisa et non esse simpliciter,apparet autem,eo quod per-
etcompositanonidem semper videbitur significare. quam propinquum estdictione, et parum differat
Ut ego posui te servura,existeDtem liberum.Ethoc, esse quidvis quod est esse,et non esse,quid-
ati eo
quinquaginta virum, centum heros liquit Acbille.s. visab eo quod est non esse.Similiter aulem propler
Propter accentum autem, in iis quoe sunt slne scri- id quod est aliquo modo,et simpliciter,ut si Indua

ptura, non facile dialecticis facero orationem in
scripturisautem etpoematibus magis.Utet poetam
defendunt nonnuUi adversusredarguentesquasihtc
absurde locutum. Nec gemere aeria cessabit turtur
ab ulmo,quod pentemimeri usus sit,etlurture femi-
nino: solvimt enim id accentu,dicentes quod acria
; cum si totus niger, albus est dentibus,albus igitur
etnon albus est.Aut si ambo aliquo modo,quodsi-
mulcontraria inerunt,taleautem inquibusdam qui-
dera, cuilibet facile est considerare. Ut si suniens
•n ^lhiopem nigrum esse,dentibus dicat quod albus;
si ergo ibi albus, quod niger, et non niger,pulabit

accentum finalem longum habet, et non ad turtur, disputasse syllogistice,cumperfeceritinterrogatio-

sed ad ulmo, ut epithetum debet referri
Nisa etEurialOjCumRutulos vino somnoque sepul-
tos inlellexisset.Csetera per terras omneis animalia
somno laxabant curas,et corda oblita laborum.Ta-
liaigitur propter accentum sunt.Quasautem propter
figuram dictionis sunt,acciduntquandononidemut
idem interpretatur, ut masculinum, femininum,vei
femininum, masculinum, vel quod inter hsec est,
ulterum horum,vel rursus quale quantum,lel quan-
tumquale,vel facienspatiens,vel dispositum facere,
et alia ceu divisum prius. Nam est aliquid quod non
est eorum quac sunt facere, ut eorum
; et id de nem.In quibusdam vero latet frequenter,in quibus-
cunquecumaliquomododicatur,simpliciter videtur
sequi,et in quibuscunquenonfacile est considerare
utrum eorum praecipue sitassignandum.Fit autem
tale, in quibuscunque similiter sunt oppcsita: nam
videntur aut ambo,aut neutrum dandum esse sim-
pliciter prsedicari, ut si dimidium quidem album,
dimidium vero nigrum, utrum album, an nigrum?
Quce autem sunt propter id quod non determinatur
quid est syllogismus,aut quid redargutio.fiunt pro-
pler omissionem orationis.mam redargutio est con-
quae suntfa- tradictio unius etejusdem, non nominis, sed rei,et

cere aliquid dictione significare; ut vaiere similiter p nominis non synonymi,sed ejusdem,exiis quaedata
figura dictionis dicitur ei quod est secare,vel aedifi sunt ex necessitate.nonconnumerato eo quoderat
care, quamvis illud quidem quale quid,et affectum in principio,secundum idem, et ad idera,et simili-
quodam modo significet, haec vero facere aliquid. ter, et in eodem tempore. Hoc autem modo fieri
Eoderaautem modo et in caeteris.Propter igiturdi- potest utquisfalsum dicat dealiquo,quidam autem
ctionem redargutiones ex his existunt. omittentes aliquid eorum quae dicta sunt,a|>parent
GAPUT IV. redarguere ut quod idera duplum et non duplum,
De locis 7'edargulionumsophislicarumexfm dictionem. nara duo uniusquidem dupla,lria autem non dupla.
Earum vero quae extra dictionem sunt captionum Aut si ejosdem idera duplura et non duplum, sed
species sunt septem.Una quidem propter accidcns; non secundum idem,nam secundura longitudinem
secunda autem propter quod simpliciter,vel non
id duplum,secundum latitudinem non duplum.Aut si
simpliciter, sed aliquo modo, aut ubi, autquando, ejusdem, et secundum idem, et simililer, sed non
autad aliquiddicitur;tertia autem propterredargu- simul,quare estapparens redargutio.Trahat auiera
tionis ignorantiam;quartaveropropterconsequens; aliquis hanc et in eas qua3 sunt propter dictionem.
quinta autem propter id quod est in principio su- Quae autem proptcr id quod in principio erat sumun-
mere; sexta propter id quod non est causa,ut cau tur, fiunt quidem sic et tot modis quot modis con-
sam ponere;septima vero propter plures interroga- D tingit,quod in principio est petere;videntur autem
tionesunam facerc. Propter igitur accidensc.iptio- redargiif;re,eo quod non possit quis inspicereidem
nes 3unt,quando similiter quodcunque existimabi- et diversum. Quae vero propter consequens est re-
turrei et accidenti inessc: nam quia mulla eidem dargutio,ideo est quod putent converti consequen-
accidunt, non est necesse omnibus praedicatis el ei tiam, nam si cumhoc est ex nccessitate, illud sil,

de quo praedicantur, illa orania inessc. Nam orania et cura illud cst.pulant et alterura esse ex necessi-
sicerunt eadem,quemadmo(]um sophistae dicunt:ut tate;unde ct(qu8e ob opinionemex sensu sunt)de-
si Coriscus estalter ab horaine,ipse est alter a se, ceptiones fiunl, nam saepe esse mel fel suspicati
estenira horao; aut si a Socrale alter,Socratesau- sunt, eo qnod sequitur flavus color mel. Et quia ac-
tera homo ab homine alterum dicunt esse confes- cidit terram pluvia madidam fieri, etiamsi sit ma-

sum, eo quod accidit (a quo dixit alterum esse) dida, opinantur pluisse,id autem non necessarium
hunc esse hominera.Propter id aulera quod hoc (]ui- est. In rheloricis quidem quae sccundum signura
dem simpliciter, illud autcm aliquo modo, et non fiunt demonstratione8,ex consequentibus sunt,nam

i
 ;

ms ELBNCHORUM 80PHISTIC0RDM ARI8T0TBLI8 INTKRPRETATIO. 1014

volentcs ostendere quod adulter, quod consequons A CAPUT V.

eat accipiunt,quod comptus.aut quod vidctur noctu Omnes sophiilicas redargutiones in ignorantiam
errabundus;pluribu3auteraha!cquidennin3unt,pra5- redargulionis revocatum iri.

dicatum tamon non autom ct in ra-

incsl. Simiiiter Aut igitur sic dividendum apparentes syllogismos
tiocinativis.ut cst Melissi oratio,quod inlinitum eat et redargutioncs,aut omnes reduccndum ad redar-
univcrsum, sumcns autcm universum ingenitum gutionis ignorantiam, iis qui hanc principium fa-
(nam exnihilo nihil (icri quod autem factum est
)
ciunt: licri enim potcst ut omnes resolvamus dictos
ex principio fieri.Si igitur non factum est, princi- modos ad redargutionis definitioncm. Primum qui-
pium non habet universum, quare infinitum non ;
dem si incoliectiles fuerint,oportot enim ex iis quae
necesse est autem hoc accidere.non enim si omne posita sunt accidcrcconclusionem,et (ut ita dicam)
quod factum est.principium habct,'etiam quidquid ex necessitate,atque non apparere : deindc et se-
principium habot,factum est,qucmadmodum neque cundum partes definilionis.nam earum quae sunt in
si febriens calidus, etiara calidunn necesse est fc- dictione, hse quidcm sunt proptcr duplex, ut aequi-
brire.Quffi vero proptcrnon causam,ut causam,cum vocatio et oratio,et similis figura, consuetum enim
assumilur quod noncausaest.tanquam propter illud id omnia ut et illud quidpiam significare. Corapo-

Cat redargutio. Accidit autem tale, ad impossibile ^ sitio autem, et divisio, et accentus, eo qnod non

syllogismis necessarium enim estinhis aliquid in-

:
eadem est oralio, aut nomen quod differens, opor-
terimere ex iis quaj posita sint. Si ergo enuincretur tebatautemet id esse quemadraodum et remeam-
in necessariis interrogationibus ad id ad quod accidit dem, si debebat redargutio vcl syllogismus esse,
impossibile.videbitur propterid saepe fieri redargu- ut si tunica, non vestis syllogizetur, sed tunica,
tio.ut quod non est anima,et vita idem: nara si ge- nara veruraestet iliud, sed non syllogizatum est
neratio corruptioni est contrarium, et alicui corru- sed adhuc interrogatione indiget, quod idem signi-
ptionieritquaedam generatiocontrarium morsautera ficat ad eum qui qucerit propter quod. Quae vero
corruptioquaedam contrarium vitae;quiirevita gc-
et secundum accidens definito syliogismo manifestae
neratio et vivere generari hoc autem impossibile,
: fiunt,nam eamdem definitioncm oportet syllogismi
non ergo idem animaet vita.Nequaquara collectum et redargutionis fieri,attamen et adjungere contra-

esl,nam accidit (tametsi quispiam non idera dicat dictionem,nam redargutio syllogismus estcontradi-
vilam et animam) impossibile, sed solum, contra- ctionis; si igitur non est syllogisraus accidentis, non
riumvitam quidem morti, cura sit corruptio, cor- fit redargutio non enim si cum hffic sint, necesse
:

ruptioni autem generationem. IncoJlectiles igitur est illud esse,id autem est album esse propter syl-
simpliciter non sunt hujusmodi orationes, sed ad logismura neque si triangulus duobus rectis tres
;

propositum incollecliles, et latet pleruraque non C augulos habet aequales, et accidit ei figuram esse,
minus ipsos interroganlesquod tale est.Propterigi- vel primum, vel principium, quod figura, vel pri-
tur consequens, et propter non causam orationes mum,vel principium tale est nam non quatenus :

hujusmodi sunt. Ouae autem propter id quod esl figura, vel priraum, vel principiura, sed quatenus
duas interrogationes unam facere, quando latet triangulus deraonstratio.Similiter et in aliis. Quare
plures esse, et perinde ac una sit, assignatur re- si rcdargutio syllogismus quidam, non erit quae sc-

sponsio una. In aliquibus autem facile est videre cundum accidens redargutio.Verum propter hoc et
quod plures, et quod non danda una responsio, ut artifices et omnino scientes ab insciisredarguuntur,
utrum terra mare est an coelum ? In aliquibus vero nam secundum accidens syllogismos faciunt contra
minus, et quasi una sit, aut confitetur (eo quod sapientes qui vero non possunt dividere, aut inter-
;

nequeunt respondere ad interrogatum) aut redar- rogati concedunt, aut cum non dant, arbitrantur
gui vidcntur,ut putas hic et hic est hcmo ? Quare dedisse. Quae vero propter id quod aliquo modo et
cum aliquis percusserit hunc et hunc,percutiet ho- simpliciter, quoniam non de eodem affirmatio et
minem,et non homines.Aut rursum quorum haec negatio est, nam aliquo modo albi, aliquo modo
suntquidem bona,illa autem non bona, omnia ha^c non albura, et simpliciter albi, simpliciter non
bona,an non bona ?Namutrumvis dixerit, est qui- J) album, negatio est si igilur cum datur aliquo ;

dem ut aut redargutioncm, aut falsura apparens modo essealbum, quis ut simpliciter dictum acci-
videatur facere, nara dicere eorum quae non sunt pit, non facit redargutionem apparet autem pro- :

bonaaliquid esse bonum.aut eorura quae bona sunt pter ignorantiam ipsius,quid est redargutio. Mani-
non bonum, falsum. Quandoque autem assumptis festissime autem omnium qua^ prius dictae sunt
quibusdam, redargutio etiara fiet vera. ut si quis propter redargutionis deflnitionem, quare et sic
concedat similiter etunum et plura dici alba, at nuncupataj sunt,nam propter orationis omissionem
nuda, et caeca nam si caeoum est quod non habet
: phanlasia fit.et divisis hoc pacto, commune in om-

visum, natum tamen habere, et cajca erunt quae
non habent visum, nata autem habere quando
igitur hoc quidem habtt visum, illud autem non
habet, amboeruutvel videntia, vel caeca, quod est
impossibile.
nibus his ponendum est orationis omissio.Quae vero
;
propterid quod sumitur quod crat ia principio, et
non causaul causa ponitur,manifestae sunt per de-
finitionem,nam oportet conclusionem accidere eo
quod haec sunt, quod non erat in non causis, et

->£^.
 ;

1015 AN. MANL. 8EV. BOETII 1016

rursum non connumeratoeo quod erat in principio, A ribus. Earum vero quae sunt propter |figuram, ob
quod non habent eae quae sunt propter petitionem similitudinem dictionis : enim dividere
difficiie est

ejus quod in principio.Quae vero proptercousequens quae similiter et quae aliter dicuntur (nam ferme
particula sunt accidentis^nam conaequens accidit qui hoc potest facere in procintu est ut videat
differtautem ab accidente, quoniam accidens qui- verum, maxime autem seiet innuere), quod omne
demeslin uno solo sumere, ut iJem esse flavum, quod de aliquo praedicatur,arbitramuridipsum ali-
etmel, et album, et cygnum, quod autem propter quid esse, et ul unum intelligimus, nam unum,
con.sequens, semper in pluribus ; nam quae uni et et substantiam maxime videtur sequi id quod e?t
eidem sunt eadem,et sibi invicem postulantur eese aliquid, et ens. Quare in iis quaj sunt propter di-
eadem,propter quod flt ea qus propter consequens ctionem hic locus ponendus,primura quidem magis
redargutio.Est autem non omnino verum, ut si eit deceptio gignitur in iis qui cum aliis considerant,
album secundum accidens, nam et nix et cygnus quam qui per seipsos : nam ea quaj cum alio est
albo idem, aut rursum in Melissi oratione idera consideratio, per orationem est : quae autem per
esse accipit facLum esse, etprincipium habere, aut seipsos.non minusper ipsam rem. Deinde et per
cequalia tieri, et eamdem magnitudinera accipere. seipsos decipi accidit, quando in oratione facit
Quoniamenim principiumhabetquod factum est, et p considerationem ; praeterea deceptio quidem ex si
quod habet principium,factom esse postulat, tan- militudine, similitudo autem ex dictione. In iis
quamamboeademsint, eo quodprincipium habent autem quae sunt propter accidens, eo quod non
factum esse et finitum.Similiter autemtetin iis qufle potest dijudicare idem et diversum, et unum et
aequalia facta sunt, si eamdem magnitudinem, et multa, neque quibus praedicatorura omnia haec et
unam sumentia aequalia flunt,et quee gequalia facta rei accidunt.Similiter autem et in iis quce propter
sunt, eamdem et unam maguitudinera sumunt, consequens sunt, pars enim quaedara accidentis,
quare consequens sumit quod igitur propter acci-
,
estconsequens. Amplius, et in multis apparet, et
dens redargutio, in ignorantia redargutionis est, postulatur hoc pacto,si hoc ab illo non separatur,
manifestum, et quod ea quaeest, est propter con- nec ab altero separatur alterum. In iis vero quae
sequens.Inspiciendum autem estid et alias melius. sunt propter omissionem orationis, et in iis quae
Quae vero propter id quod est plures interrogationes sunt propterid quodaliquo modo et simpliciter, eo
ut unam facere,in eo sunt quod non enucleamus, quod propter parum,deceplio est, Nam quasi nihil
sivenondividimuspropositionisorationcm.nampro- consigniflcftt quid aut aliquo modo, aut simpliciter,
posilio unum de uno est.Nara idem terminus unius aut alicubi, aut nunc, universaliter concedimus.
solius hominis. Simihter autem et in aliis.Si igilnr Similiter autem et in iis quae quod in principio est
una propositio est quae unum de uno postulat, et sumunt, et in non causis, et quaecunque plures in-
simpliciter erit propositio talis interrogatio. Atqui terrogationes ut unam faciunt: in omnibus enira his
quoniam syllogismus ex propositionibus est, re- est deceptio, ob id quod propler parum, nam non
dargutio autem syllogismus, et redargutio erit cx exacte discernimus neque propositionis neque syl-
propositionibus. Si igitur propositio unum de uno, logismi terminum, propter praedictam causam.
manifeslura quoniam et ha3C in redargutionis igno- CAPUT VII.
rantia, nam apparet esse propositio quae non est Ex quibus locis captiones falsx.
propositio. Si itaque dedit responsionem ut ad Quoniamantemhabemuspropterquaecunquefiunt
unam interrogationem, erit redargutio si autem ;apparentes syllogismi,habemus et propter quaecun-
non dederit, sed apparet, apparens redargutio. que fiunt sophistici syllogismi et redargutiones.
Quare onines loci cadunt in redargutionis ignoran- Dico autem sophislicam redarguLionem et syllogi-
tiam, qui quidem dicti sunt propter dictionem, smum, nonsolum apparentem syllogismum aut re-
quia est apparens contradictio.quod erat proprium dargutionem nonexistentemquidem; sedet exiaten-
redargutionis, aiii aulem propter syllogismi ter- tem quidem, at apparenter accommodatara rei.
minum. Sunt autemilliE,qu8enonsecundumrem redarguunt,
CAPUT VI. D et quae monstrant ignorantes, quod quidem erat
proprium tenlativaj.Est autem tentativa, pars dia-
Causx deceplionem captionum sophi&ticarum.
,

lecticae;illa autem potestsyllogizarefalsum, propter

Deceptio autem fit in iis quidem quae propter
aequivocationem et orationem, eo quod non potest
quis dividere id quod multipliciter dicitur, nam
quacdam non est promptum dividere, ut unum, et
ens,et idem. In iisautetn quae sunt propler com-
posilionem ct divisionem, eo quod nihil putalur
diffcrre composita et divisa oralio, ceu
plurimis. Similiterautem et in iis quae sunt pro-
pter accentum,non enim aliud videtur signiflcare
intenea,etremissaoratio inaliquo, aut non in plu-
ignoranliam ejus qui dat orationem. Sophisticie au-
temredargutiones tanr-etsicolligant contradictionem,
non faciunt manifestum, si ignorat, nam et scien-
tem impediunt hisce orationibus. Quod autem illas
habeamus, hac via raanifestum est, nam propter
quircunque apparetaudicntibusutinterrogatasyllo-
cvenit in gizare,propter haec et reapondenti ulique videatur :
quarc erunt syllogismi falsi per haec aut omnia, aut
aliqua, nam quod non interrogatus arbilratur de-
dispp, et interrogatus quoque ponet. Verumin qui-

i
 1017 ELENCHORUM 80PHISTIC0UUM ARIST0TBLI8 INTERPRKTATIO.
basdam simul accidit et interrogare quod deest.et
apparere falsum,ut in iis qun? sunt secundum di-
ctionem et solcccismum.Si ergo syllogismi contra-
diclionis propter apparentem redargiilionem sunt,
manifestum est quod propter tot erunt ot ralsorum
8yllogismi,proplor quot et apparens redargutio.ap-
parens autem proptcr particulaa veri
quodcunquo defuerit.apparebit redargutio,ut quod
propter non accidens, propter oralionem, qure ad
impossibile, et quae duas interrogationes ut
facit, proptor propositionem.et pro eo quod per se,
quod propter accidens, et hu.jus particula, quod
propter consequens.Amplius, noa in re,sed in ora-
tione accidere.deinde pro universali contradictione,
et secundum idem.et ad idem,et simililer, propter
id quod in aiiquo.vel propter unumquodque horum g
peccat.Amplius,propter id quod est non connume-
raloeo quod in principio, quod in principio sumere.
Quarohabemussecundum quodfiuntcaptiosae ratio-
cinationes,nam secundum plura non erunt,secun-
dum autem ea quas dicta sunt erunt omnes.Est au-
temsophisticaredargutiononsimpliciterredargutio,
sed ad aliquem,et syllogismus similiter.Nam si non
sumatid quidem quodeslpropter aequivocum unum
significare.et quod propter similitudinisfiguram so-
lum hoc quidem et in aliis simiiiter,neque syllogi-
;
smi.neque redargutiones erunt, neque siinpliciter,
neque ad eura qui intcrrogatur.Si autem sumant,ad
\ eum qui interrogatur erunt,simpliciter autem non
erunt; non enim unura significatumsumpserunt.sed
apparens, et apud illum quidem.
GAPUT VIII.
De veris et falsis redargutionibus.
Propter quaecunque autem redarguunt qui redar-
gutionibus utuntur,non oportet tentaresumere sine
oraniumquaBsuntscientia.Id autem nonunius
nam infinitae fortasse sunt scientioe ;
quare manife-
stum quoniam et demonslrationes, redargutiones
quidem sunt et ve.-ie. Nam quaecunque est demon-
redarguereeum qui ponetcontradictio-
strare.est et
numveri,utsicommensurabilem diametruraposue-
rit,redarguetquisdemonstratione,quod incommen-
surabilis ;
quare omnium oportebitessescium nam
aliae quidemsequuntur propterea qu* in geometria
sunt principia, et eorum conclusiones aliae autem
propter ea quae sunt in medicina aliae denique pro
;
pter illa quae sunt aliarura disciplinarum.Sed et fal- D ciler,horum aliqui sunl secundura nomen. Nam ab-
saeredargutionessimiliterinfinitaeerunt.Namsecun-
dum uaamquamque artem et falsus syIlogismus,ut propter dictionem sed sunt quaedam captiones noa
secundum geometriam geometricus, et secundum
medicinam medicinolis. Dico autem secundum ar-
tem,secundumilliusprincipia.Manifestumestigitur
quod non omnium redargutionura.sed earum quae
sunt secundum dialecticam,sumeadi sunt loci.Nam
ii comraunes sunt ad omnem artem et potentiam,et
eam quidem quoeestsecundum unamquamquedisci-
plinam,redargutionem scienlia est considerare sive
cum non ost, apparot, sive cum est, et quare est;
eam autem quae ex comraunibus est,
1018
A arte cadens.dialecticorum. Nam sihabomusex qui-
bus probabiles syllogismi in quolibet, habcbimus ex
quibus redargutiones rcdurgutio aamqueestsyllo-
:
gismus contradictionis; quarc autunu3,autduosyl-
logismiconlradictionis^rcdargutio est.Habemus igi-
tur propter qu.ecunque omnes hujusmodi sunt si ;
: nam cum autem hajc habemus, habemus, nara
et solutionea
illarum instaatiae,8olutioaes sunt.Habemus autem
propter quojcunque et apparcnles fiunt,apparente3
unam aulem non cuilibet,sed talibus infinitaenim sunt, ;
siquisconsideretillasecundum (lu.-ccunqueapparent
quibuslibet.Quaremanifestumestquoniamdialestici
est posse sumere propterquoecunque fitper comrau-
nia,vel quae est redargutio, vel quae apparet redar-
gutiojvel dialeclica,vel apparens dialectica, vel tea-
tativa
CAPUT IX.
Orationes ad nomen et ad intellectum non bene diduci.
Non est autem difTerentia orationum quam quidam
dicunl esse,has quidem ad nomen, illas vero ad in-
telleclum.Inconveniens enim est opinari alias qui-
dem esse ad nomen orationes, diversas vero ad in-
tellectum et non easdem.Quid enim est non ad in-
tellectum.nisi quando non utilur nomine (qui putat
interrogare) eo et ad quod is qui interrogatus dedit?
Idem autem id esl et ad nomen. Et ad intellectum
autem,quando ad quod dedit intelligens. Si autem
aliquis (plurasigniflcantenomine)unumputetsigni-
ficare, et interrogans, et interrogatus (ut forte ens
et unum plura significat,sed et respondens et inter-
rogansZeno unum putans esse interrogavit, et est
oratio quod unum, omnia), haec ad nomen est, aut
adintellectuminterrogantisdisputata.Siveroaliquis
multaputet significare, manifestumquod oratio illa
non est ad intellectum.Primum igitur circa hujus-
artis, modi orationes, est ad nomen, et ad inteilectum,
quaecunque plura significant; deindecircaquamliLet
est, non in oratione est ad intellectum esse,sed in
eo quod respondens se habet aliquo modo ad ea quae
dantur deinde ad nomen contingit omnes eas esse,
;
nam esse ad nomem, hoc in ioco, est esse non ad
intollectum suum si enim non omnes,erunt qua3-
;
dainaliaequaenequeadnomenneque ad intellectum,
:
illi vero dicunt omnes,et dividiint vel ad nomen,vel
; ad intellectum esseonme3,aIiasautem non.Attamen
quicunque suntsyllogismi propter id quod multipli-
surdedicatursecundum nouien esseomnes qui sunt
;
in eo quod respondens ad easse habeataliquomodo,
sed quia tamen interrogationem oralio ipsahabeat
quae plura significet.Et omnino inconveniens est de
redargutione disserere,et non prius de syllogismo :
nam redargutio syllogismus est ; quare oporlet et
de syllogismo prius qnara de falsa rodargutione,
namtalisredargutioapparenssyliogismusconlradi-
cticnis. Quare aut in syllogismo erit causa, aut in
contradictione(nam adjungere oportetcontradictio-
et sub nuUa nem).quandoque aulem in utroque erit apparens re-
 1019 AN MANL. SBV. BOETII 1020
dargutio ;
est autem de eo qnod est silentia dicere, ^ quae sub arte sunt, captios» sunt ratrocinationes)
in contradictione,non s^^liogismo.De eo autem quod neque si aliqua est pseudographia circa verum,ut
est quod nori habet aliquis dare, in utrisque ; de eo Hippocratis quadratura quae per lunulas sed ut ;

vero quod est quod Homeri poema est figuraper cir- Brysso quadravit circulum,et tametsi quadraretur
culum in syllogismo qufe autemin neutroest,verus
; circulus,(juia tamen non secundura rem,ideo sophi-
est syllogismus.Verum unde sermo provenit rever- sticus quare et qui de his quidem apparens syllo-
;

tamur.Utrum quae in disciplinis sunt orationes ad gismus, contentiosa est oratio nam apparcos est
:

intellectura sint^an non ? Et si
gnificare triangulus, et dedit non ut eam figuram de
qua concludebat quoniam duo recti,utrum ad intel-
lectum illius disputavit hic, an non ? Amplius, si
pluraquidem significat nomen,ilIeautem non intel-
ligit, neque putat quomodo is non ad intellectum
disputat,aut quomodo oportetinterrogare eum, qui
non dat divisionem ? sive interroget aliquis si est
silentia dicere an non ?;an est quidem ut non,an est
g qua3 in divitiis est,sophistici sunt nam sophistice
cui videtur plura si- secundum rem,quare fallax et injusta.Quemadmo-
dum enim ea (quae in cerlamineest) injuria quam-
dam speciem habet et est quaedara injusta pugna,
sic in contradictione injusta pugna contentiosa est,
nam et illic qui omnino vincere volunt,omnia ten-
tant, et hic qui contentiosi sunt. Qui igitur victoriae
ipsius gratia tales sunt, contentiosi homines et li-
tium amatoresvidenturesse,quiautemgloriaegratia
;

ut sic?Si autem dat aliquis nullo modo, ille autem
disputat.utrum non ad intellectum disputat, quam-
vis oratio videatur earum esse quae ad nomen sunt.
Non igitur est genus aliquod orationum ad intelle-
ctum,sed illae quidem ad nomen sunt,et hujusmodi
est (ut diximus) pecuniarum qusedam aucupativa ab
apparente sapientia, quapropter demonstrationem
apparentem appetunt.Et in eisdem orationibus qui-
dem sunt lilium amatores et sophistae, sed non
propter eadem et oratio qnidem eadem erit snphi- ;

non omnes,non quod redargutiones,sed nequeap- stica et contenliosa,sed non propter idem,sed qua-
parentes redargutiones ; nam sunt et non propter tenus quidem est ob victoriam apparentem, conten-
dictionem apparentes redargutiones,ut quae propter tiosa; qualenus vcro est ob sapientiam sophistica,
accidens,et reliquae.Si autem poslulet dividendum, nam sophistice estquaedam apparenssapientio,non
quod dico quidem silentia dicere,hajc aulem sic,illa autem existens. Contentiosa vero quodammodo
vero non sic,id profecto prinium,absurdum postu- sicse habens ad dialecticara, ut pseudographa ad
lare : nam quandoque non videtur interrogatum
geometricam nara ex eisdem contentiosa, disse- :

multipliciter se habere,atqui impossibile est divi- rendi modo, captiose decipil, ut et pseudographa
dere,qui non putat.Deinde docere, quid aliud erit? geomelrice.Sed haec quidem non contentiosa, quia
manifestum enim faciet quonam pacto se habet.ei
p ex principiis et conclusionibus quae sunt sub arte
qui neque considerat, neque scit, neque opinatur pseudographiam facil quas autem ex iis est quae ;

quod aliter dicitur, quiaet in non duplicibus quid sunt sub dialectica,circa alia quidem contentiosam
prohibet hoc facere ut putas asquales suntunitates
:
esse, manifestum est: ut quadratura quidem quae
binariis,in quaternariis?Sunt autem hi binarii qui- per lunulas,non contentioEa,Bryssonis autem con-
dem inexistentes,illi autem non sic et putas con- tentiosa.Et illam quidem non est transferre nisi ad
;

trariorum una est disciplina an non ? Sunt autem geometriam, solum co quod ex propriis fit princi-
contraria haec quidem nota,illa autem ignota quare piis; hancautem ad plures quicunque nesciunt quid
:

videtur ignorare qui hocposlulat,quod aliudest do- est possibile in unoquoque, et quid impossibile,
cere quam disputare,et quod oportet quidem docen- nam acommodabitur, aut ut Antiphon quadravit,
tem noninterrogare,sedeum manifestafacere,illum vel si quis non dicat melius esse post coenam deam-
autem interrogare. bulareperZenonis ralionem, non raed;cinalis,com-
CAPUT X. munis enira est. Si ergo oranino similiter se ha-
De inlerrogatione tentativcB, et quid inter contentio- beat contentiosa ad dialecticam, ut pseudographa
sum sojihisticumque iniersit. ad geometriam, non ex illis utique erit conten-
Amplius.affirmare vel negare qui postulat,id non tiosa.
monstrantis est, sed experimentum sumentis, nam OAPUT XI.
tentativadialecticaqua?damest,quapropterdeomni- Orationes dialecticorum tentativorumque non esse ai
businspicit,etexplorat;nonscientem,sedignoranlera dete7'minalum genus.
atque siraulantem.Qui igitur secundum rem consi- Nunc autem non est dialecticus circa genus ali-

derat communia, dialecticus est ;

qui autem id ap- quid determinatum, neque deraonstrntivus ullius,
parenter facit, sophisticus. El syllogismus conten- neque talis qualisuniversalis,nara nequeomniasunt
tiosus et sophisticus, unus quidem est apparens in uno aliquo genere, ncque si sint, possibile est
syllogismus, circaea de quibus dialecticatentativa sub eisdem principiis esse ea quae sunt. Quare et
est,quamvis vera sit conclusio : nam ejusquod est nulla ars earum quae aliquam naturam monstrant,
propterquid,haIlucinatoriuscst,et quc-ecunque^cum interrogativa est, nam non posslbile est utramvls
non sint( secundum cujusque disciplinam captios.ij partium daro.Syllogismus cnim non fit ex utrisque,
ratiocinationes^videnturessesecundum artem.Nam dialecticaauteminterrogativaest(siautemmon3tra-
pBeudographiaj non contentiosae (secundum enim ea ret, quid illud,ni8i et omnia ? ), verumtamen prima
i02i ELENCHORUM SOPHISTJCORUM ARISTOTELIS INTERPRETATIO. 1022

peculiariaque principia non intcrrogat, nam si non
daret, non jam haberet ex quibua araplius dispu-
taretad instantiara. Talis autem est tentativa,nam
lentativa non talis csl qualis est gcometria.scd qua-
lem uliqiic liabcret, non scicns aliquis. Fieri
potestut periculum sumat, ct is qui nescit rcm de
eo qui siquidcm et dat non cx quibus scit,
ne^rcit,
neque ex propriis, sed exconsequentibus, quaeom-
nia talia sunt quae scieatem quidcm nihil prohibet
nesciro arlem, ncscientem autemnecesse est igno-
rare.Quaremanifcslura quoniaranulliusdetcrminati
A. *d talia ad quaj abundatorationibua, est autera be-
ne et non beneid faccre, qucraadmodura diolum est
prius. Rursum utadinopinabiliaducat.considerare
cx quo genere est qui disputat, dcinde interrogare
enim qnod pluribus illi dicunt inopinabile, estenira sin-
gulis quibusque aliquid tale. Elementum autem ho-
ruaisumeresingulorumqucquorumquepositionesin
propositionibus. Solutio vero et hornm competens
fcrtur ostenderequod non propterorationemiiccidit
inopinabilp, sera|)cr autem id quoquc vult qui con-
lf-.nd!t. Amplius autem exvoluntalibuset manifestis

tentativa disoiplina est, co quod de omnibus est, opinionibus, nam non cadem volunt etdicunt, sed
nam oinnes artes ulunturquibusdam communibus. dicunt quidem decoratissiraas orationes, volunt au-
Ideoque omues iilitteraliquodam raodoutuntur dia- tera ca qua2 videntur prodesse ut benc mori magis
:

lectica ei tentaliva. Nam omnesusque ad alifiuid quam voluptuose vivere dicunt oportere, et agere
conanturdijudicarccos qni pronuntiantihffic aulem n juste magis quam divitis affluere prave; voluntau-
sunt communia, nara illa nihil minus sciunt ipsi, tem contraria.Eumigiturquidicit sccundura volun-
quamvis vidcantur ionge oxtra dicere. Rcdarguunt tales, ad has manifestas opiniones duce!jdura,eura
igilur omnes, nara sine artequidera eo participant, vero qui dicit secundum has, ad absconsas; utrovis
cujus artificialiter est dialcctica,et arte syllogistica, eniramodo necessarium estinopinabiliadicere.nara
tentativus, dialecticus. Quoniara autera sunt multa autad manifestasautimmanifestasopiniones dicunt
quidera haec et de omnibus, non talia autera ut na- aulem est locus faciendi inopi-
contraria. Plurimus
tura quffidam sint ct genus, sed ut negationes ; aliaquemailraodum Callicles in Gorgia
nabilia dicere,
autera non talia, sed propria sunt. Ex iilis de omni- scriptus est dicens: Et veteres autem omnes arbi-
bus experimentum possibile estsuraere, et artem trati suntaccidere propterid quod secundumnatu-
essc quamdam, et non talem esse quales quae de- ram et secundum legom contraria contraria enim ;

monstrant, eo quod contentiosus non est omnino sic essenaturam etlegem dicunt, etjuslitiam secundum
se habens, ut pseudogrHphus namnoneritcaptio-
: legcm quidemesse bonum, sccundum autem natu-
susex determinati cujuspiam gcneris principiis,sed ram non bonum. Oportet igitur ad eum quidem qui
circa omne genus erit is quicontcnliosus. Loci igi- dicit secundura naturara, secundura legem obviare,
tur sophisticarura redargutionum hi sunt, et quod ad eum vero qui secundnm legem, ad naturam du-
dialectici est considerare de his, et res eas posse ^ cere;nam utroquemododicere contingit inopinabi
facere, non difficile videre nam quae circa propo'» lia, erit autem quod secundurn naturara quidemip-
:

sitiones est disciplina, omnera habet hanc specula- sisverura,secundura autera legem quod raultitudini
tionem, et de redargutionibus quidem apparenti- videtur. Quare manifesturaquodetiili, quemadmo-
bus dictum est. dum et qui nunc, aut redarguere, aut inopinabilia
CAPUT XH. dicere respondentem, conabantur efficere. Quaedain
Loci sophistici interrogantium ad fahum aut auteainterrogationumhabentulrinqueinopinabilem
inopinabile. responsionem,ututrumsapientibusanpatrioporteat
De aliquo est falsum quidpiam ostendere, et ora- obedire,et expedientia facere an justa, et an inju-
tione ad inopinabile ducere. IIoc autem fuit secun- riam pati eligibilius quam nocere. Oportet autem
dum propositura sophisticai Primum
intentionis. ducere ad ea quae multitudini et sapientibus suut
quidom ex eo quod interrogat quodammodo, etper conlraria: nam si dicataliquis ut ii qui circa oratio-
interrogationem accidit maxirae,nara id ad nullum nes ad ea quae multitudini, si autem ut inulti ad ea
determinatum interrogare propositura, venativum quoB qui in oratione; dicunt enim hi quidem ex
iis
est illorura.Temere namque dicentespeccantmagis; necessitate beatum justum esse, multitudini autem
temere autera dicunt, quando nihil habent proposi-
D inopinabile est regem infelicem esse. Est autem ad
tura.Et id interrogarerauIta(quamvis id determina-
ea qua3 sic sunt, inopinabilia ducere idem ei quod
tura sit ad quod disputant) et id ea quae videntur,
esl ad eam quse est secundura naturara et secun-
dicere se postulare, facit quaradara idoneitatem,ut
dura legem contrarietatem ducere; nam lex opinio
ad inopinabile ducat aut falsum. Et si interrogatus
multitudinis,sapientes autera secunduin naturara et
affirmetaut negetillorura aliquid ducere ad ea ad
veritatem dicunt, et inopinabilia quidem ex his
quae promptus est arguraentari, potesttamen nunc
oportet qucerere locis.
minus nocere per haeo quam prius, nara repetunt
aliquid ad id quod in principio. Eleraentum autem C.4PUT XIII.

deveniendiadfalsumaliquodautinopinabile.nullam De captionibus nugalionis et solsecismi.

statim interrogare positionem, sed affirmarc ob id De eo quidemquodestfacerenugari, quidnamdi-

se inlerrogare quod discere velit, nara locum argu- cimusnugari,jam raonstraviraus.Oranesautera tales
raentationisconsideralio facit.Ad falsumdutera os- orationes id volunt efficere, si nihil referat nomen
tendendum proprius locus sophisticus est ducere et orationem dicere. Duplum autem,et duplum di-
 ;

1023 AN. MANL. SBV, UOETII 1024

midii idem f.st.Sl igiturduplum estdimidii duplum, A GAPUT XIV.
eritdimidii dimidii duplum, el rursum si pro duplo De occultatione sophisiica, etcontra molcste respon-
dupliimdinidiiponatur,tereritdictumdiir)idiidiraidii dentet.
dimidiidiplum.Etputas, estconcupiscentiadelecla- Diffcrt autem non parura si ordinentur quodam
tionis?haecautemestappetitus delectationis, estigi- modo ea quffi ad interrogationem sunt, ut lateat
turconcupiscentiaappetitusdelecLationisdelectalio- quemadmodum in dialecticis. Dienceps igitur ex iis
nis.Sunt autem omnes hujusmodi oralionum in iis quae dicta sunt, haec primum dicenda. Kst autem ad
qua9 sunt ad aliquid, quaecunque non solum genera, redargueudum, unum quidem prolixitas,nam diffi-
Bed et ipsa ad aliquid dicuntur, et ad idera et unum cile simul multa conspicere. Ad prolixitatem vero
assignatur,ut appetitus alicujus appetitus,et concu- quas adducunlur elementis, utendum.Unum quidem
piscentiaa)icujusconcupi3centia,et duplum alicujus festinatio, nam tardioresminus praevident; ampliua
duplum, etduplumdimidii,etinquibuscunque quas autem ira et contentio, nara cunturbati minus pos-
(cum substanlia non sint) ad aliquidomninoeorum sunt observare omnPs.Elementa autem irae. Mani-
Bunt quorum sunt habitus, aut affectus autaliquid festum quoque eum facere qui vult juste agere, et
hujusmodi, in oratione ipsorum de illis praedicato-
circa omnia impudentem esse.Araplius.permutatim
rum utimpar est numerus medium ha- n interrogationes ponere, sive ad idem plures habeat
declaratur,
bens, estautem numerus, impar est igitur numerus aliquis orationes, sive et quod sic, et quod non sic :

numerus medium habens. Et si simum cavitas naris simul enim accidit aut ad plura,aut ad contraria fa-
est, est autem nari£sima,erit ergonaris nariscava. cere observationem. Omnino autem omnia quse ad
Apparent autem facere non facientes quandoque,eo occultandum dicta sunt prius,utilia etiam ad con-
quod non inlerrogant (sieignificetaliquidper sedic- tentiosas orationes : nam occultatio latendi gratia
tum duplum,an nihil, etsialiquid significat, utrum est, latere autem deceptionis. Ad eos autera qui
idem an diversum),sed conclusionem dicunt statim, renuunt quaecunque opinantur csse ad orationem,
et apparet propter noraen idem, esse idem, et signi- ex negatione interrogandum ceu contrarium velit,
ficare.Soloecisiiius autem quale quidest, dictum est aut etiam ex aequo interrogationem facere.nam cum
prius. Est autem et hoc facere, et non facientem vi- dubium est quod vull sumere, minus insolescunt.
deri,etfacientem non videri, quemadmodum Levi- Et quando in purtibus dederit quispiam singulain
nus dixit si Venus masculinum est nam qui dicit : ducenti, universale sape non interrogandum est,
almam,solaecismum quidem facitsecundum illum, sed ut dato utendum,nam quandoque putant et ipsi
non apparet autcm aliis; quiautem almum, apparet dedisse, et audientibusquoque apparet propler in-
autem,sed non facit soloecismum.MaDilestum igitur ductionis memoriara, veluti perinde ptque non in-
quoniam et ars queedam hoc potest facere, eoquod ^ terrogavit vane. El in quibus non nomine significa-
multaeorationesnoncolligentes.soloecismumviden- tur universale,similitudine tamen utendura est ad
tur colligere, ut et in redargutionibus. Suntautem id quod expedit, nam plerumque.
latet similitudo
oranes pene apparentes solcecismi propter hoc, et Et ad sumendum propositioncm,confrarium,opor-
quando casus neque masculinum,neque femininum let comparando interrogare, ut fi dcl cat sumere
signincat,sedneutrum:namhicquidemmasculinufn quoniam oportet per omniapatri obedire,utrum per
significat, hsc autem femininum hoc vero neutum ; omnia oporteat obedire parcntibus, an per orania
vult significare, saepe autem significat et illa utra- non obedire? et sacpe id,utrum multa concedendum,
que, ut quid est hoc? Calliope, lignura, Goriscus. an paucaV magis enim si necesse,videbuntur csse
Masculini jgitur et feminini differunt caaus omnes, mulla? Appositis enim juxta se contrariis.minora et
neutri hi quidem, illi autem non. Gum datur igitur majora apparent, et pejora et meliora hominibus.
hoc saepe colligunt quasi dictum si hunc. Similiter Valde autem et saepe facit videri redargui.maxime
autem et alium casura pro alio ponunt.Gaptiosa an- sophisticacaluraniainterrogantium,cum nihilcoUi-
tem ratiocinatio fit eo quoii hoc communesil plu- gentes non interrogationem faciunl id quod est ulti-
rium casuum, nam hoc significat quandoque hic, mum, sed concludenter dicunt veluti colligentes :

quandoqueautemhunc.Oportetautemvicissimsig- D non igilur hoc et hoc.Sopliisticum autem esi et cum

nificare, cum estquidem hic, cum esseautem hunc, ponitur inop:nabile,quod apparct postulare respon-
ut est Coriscus, esse Coriscum. Et in femininis no- dere,proposito eo quod videtur ex principio, et in-
miiiibussimiliter, naminomnibussimiliter.etestet terrogationem talium sic facere utrum tibi videtur?
esse facientdifferentiaT::i. Etquodammodo in his si- nam necesse esl si sit interrogatio ex quibussyllo-
milis est soloccismus iisredargutionibus quae prop- gismus, aut redargutionem, aut ino,iinabile ficri
tcr id quod non similiaaut propter figuram similitrr cum datquidem,redargutionem,cum autera non dat
dicuntur.Namquemadmodum illic in rebus,sichic nequc dare videtur, fatelur inopinabile, cum vero
in nominibusacciditsolmoismum facero:nam homo, non dat,videri antem fatetur, redargutionis simile.
et album,etres,etnomene9t;manifcstumigiturquo- Amplius,quemadmodum inrhetoricis,etinredargu-
niam soloecismumtentandumesteidictiscasibuscol- tionibussimililer contrariclatesconsiderandum,aut
ligere.Speciesigitursunthae contentiosarum oratio- nd eas quae ab eodem sunt dictaBaut adeos quoscon-
num, et partes specierum, et modi qui dicti sunt. ntetur bene dicere aut agere. Amplius, ad cos qui
 1025 ELENCHORUM SOPHISTICORUM ARISTOTELIS INTERPRBTATIO. 1026

videntiir talo3,autadsitnile3,autad tjlurinios,aulad \ commendare. Ad eos autem qui exigunt ad aliquid

omnes. Quemadmoduin autera respondentes sacpe argumentari,poslquara videtur oportcre assignare
cum redarguunlur faciuntdupleXjSi debeataccidere causam.Dictisautemquibusdamobscrvaliilibusquod
redargutiootinLerrogalionibusutendumquandoiiue univcrsaliter accidit in redargutionibus, ut dicat
illo,contra instantes.si sicquidem accidat.sicautem contradictioncm, quod affirmavit negare, aut
ut
non, quoniam si sumpserit, ut (acit Cleophon in quod nogavit alfirmare;sed non quod contrariorum
Mandrobulo, oportet etiam absistentes ab oratione est eadem disciplina, vel non eadem. Non oportet
reliqua argumentorum dividere, et respondent (si autem conclusionom ut proposilioriem interrogare;
Argumen-
praesenserit) prius instare et prajdicere. quffidam autem neque interrogandum est, eed ut
tandum autcm quandoque etad aliudabeoquod di- concessisutendum.Ex quibus igiturinterrogationoa
ctum est, illud sumentibus^si non ad id quod pro- et quomodo intorrogandum.inconcertatoriisexerci-
positum est habeataliqui3argumentari,quod Lyco- tationibus dictum est.
phron fecit dum propositum esset ex arte lyram

LIBEU SECUNDUS.

CAPUT PRIMUM. g oportere.sic adsolvendumquandoquemagisopina-

De utilitate cognoscendi sophisticas orationes et ap- biliter quam nam omnino adversus
ad veritatem ;

paraiu ad eas dituendas. contentiosos est reluctandum, non ut ad eos qui

De responsione autem, et quomodo oportet sol- redarj^uunt, sed qui redarguereapparent.Non enim
vere, et quid, et ad quam utilitatem orationes hu- dicimus eos syllogizare, quare ut non videantur,
jusmodi prosunt, post haec dicendum. Utiles ergo einendandi sunt;nam siredargutio est contradiclio
sunt ad philosophiampropterduo.Primumquidem, non aequivoca exquibusdam,nlhilopu3 est dividere
quiaea quae ut plurimum propter dictionem fiunt, ud amphibola, et aequivocationem (non enim facit
melius se habere faciuntad id, quotupliciter quod- syllogismum),sednulliusalteriu3Kratia dividendum
que dicitur, et ea qusB similiter et quae aliter inre- est,nisi quia conclusio videturredargutionisimilis.
bus accidunt et in nominibus.Secundum aulem,ad Non ergo radargui, sed videri redargui cavendum
eas qua? perseipsum inqui8itionesfiunt,nam (juiab est, eo quod interrogat amphibola, propter et quae
alio facile captiose fallitur,et id non sentit, et ipse aequivocationemsunt,etquaecunquealia3 hujusmodi
quoque a se id patilur persaepe. Tertium vero, et caviliationes quae et veram redargutionem adum-
reliquuni adhuc, ad gloriam, eo quod circa omnia brant,et redarguentem atquenonredarguenterain-
exercitatus esse videbitur, et in nuUo se inexperte certum reddunt. Nam (quia licet in fine cum con-
habere ; nam si is qui in orationibus est consocius, C clusumfueritdicere non idipsumquod affirmavit
se
orationes vituperat,cum nihilhabeat quod delermi- negare, sed aequivoce aut amphibolice, quamvis
netdevitiositaleearum,datsu3picionemquod videri quam maxime contingit in idein ferat) incertum si
velit insolescere, non quiaverum sit, sed propter redargutus est ; incertum enim si vera nuncdicit.
iraperitiam. Respondentibus autem,quomodoobsi- Si vero dividens interrogasset aequivocum aut am-
stendum sit adversumhujusmodiorationes,manife- phibolum, non certa es&etredargutio, quoniamre-
stum,siquidem recte dicimus prius ex quibus sunt quirunt(nuncquidemminus,priusautem magis)con-
captiosae ratiocinatione3,etsi(queeinquirendaesuat) tentiosi,sic vel non respondereeum qui interrogaut
Buperabundantias sufficienter divisimus. Non est ei Qeri potest.Nuncautem quianonbeneinterrogant

autem idem sumentemorationem videre.et solvere
vitiositalem,et interroganti posse occurrere celeri-
ter,nara quod scimus, s^pe transpositum ignora-
mus.Amplius aulemquemadmodurainaliis,id quod
citius et tardiu3,ex exercitatione sit magi3,sic etin
orationibus se habet ;quare si manifestum quidem
sit nobis,immediati autem simus.privamur oppor-
D redarguatur
tunitatibusfrequenter.Acciditautemquandoquesic-
ut in linearum descriptionibus(namet illic solven-
tes quandoque componere verum non possumus),
sicet in redargutionibus, nam scientes propter
quid orationera accidit connectere; solvere tamen
orationem impotes sumus.
CAPUT II.
De apparenli solutione respondentis.
Primum igilur quemadmodum syllogizare dici-
musopinabiliterquandnquemagisquamvereeligere
inquirentes, necesse est ut respondeat aliquid
is qui interrogatus est,emendans vitium interroga-
tionis, quia divisio sufficienler, vel 8ic,vel non,ne-
cesse est diccre respondentein. Si autem aliquis
puletsecundum aequivocationemredargutionem esse
quodammodo non erit respondenlem effugere,quin
nam
; in iis quae oculis subjecta sunt,
necessarium quod affirmavilnegare nomen,et quod
negavit affirmare. Enim vero ut diluunt quidam,
nihil prodest,nam non Coriscum aiunt esse musi-
cum et nonmusicum,sed hunc Coriscum rausicum,
el huncCoriscum non musicum.Eadem namque erit
hunc Coriscum musi-
oratio Coriscura, ei quae est
cum esse.vel non musicum.quodsimul affirmantet
negant.Sed fortasse non idem significant, namnec
iilic nomen, quare in aliquo differt. Si autem hoo
quidem simpliciter dicendo Coriscum as5ignet,illi
1027 AN. MANL. SEV. BOETII 1028

autem addut aliquem,aut hunc^absurdumest.Nihil A. sumitur, sed similitudino, dicendum quod non sic
enim magis quam allerura,ulrolibet enim nihildif- datum est, neque ut proposuit,sumit,nam propter
fert. Non sic igilur, sed quia incertus quidem cst id fit saepe redargutio. Cum autem prohibetur his,

quiriondeterminavitambiguitatcm,utrum redargu- ad id quod non bene ostensum est redeundum,ob-

tus est vcl non redargutus,datumautem est inora- sistendum autem secundum dictam determinatio-
lionibus dividere, manifestum quod non detcrmi- nem.In iis igitur quae proprie dicuntur nominibus,
nando dare interrogationem,et quidem simpliciter, necesse est respondere, vel simpliciter, vel divi-
peccatum est,quoniam elsi non ipse, tamen oratio dendo. Quae autem subintelligentes,proponimus,ut
redargut» simiiis est.Accidit autem saepe videntes quaecunque non plane,sedtruncatiminterroganlur,
amphiboliam torpescere dividere, eo quod crebra propter id accidit redargutio, ut putasne quidquid
talia proponantur, ne ad orone videantur molesli est Atheniensium,possessio est Athenlensium^sic.
esse,deinde non pulantibus propter id fieri oratio- Similiter autem et in aliis ? atqui homo est anima-
nem,s3epe profecto occurritinopinabile,quapropter lium, sic. Possessio igitur animalium, homo.Nam
quia datum est, dividere haud cunclandum, quem- hominem animalium essedicimus,quiaanimal est,
admodum dictum est prius.Si autem duas interro- etLysandrum Lacedaimoniorum, quia LacedKmo-
gationesnonunamfacit quisquam interrogationem, niusest. Manifestum igitur quoniam in quibusob-

non propter oequivocationem vel amphiboliam fiel scurum est quod proponitur,nonsimpliciterconce-
ceptiosa coUectio, nonne redargutio au non ? Quid dendum. Quando vero duobusexistentibus cumhoc
cnim diifert interrogare si Callias et Themistocles quidem est.ex necessitate alterumes3evidetur;cum
musici sint, quam si ambobus unum nomen esset vero alterum est.hoc nonexnecessitatc,interrogato
existentibus diversis?nam siplura significat quam utroque, oportet quod minusest dare.Nam diffici-
unum, plura interrogavit ; nonrcctumest
si igitur lius est colligere de pluribus.Si autem argumente-
ad duas interrogationes unam-responsionem censere tur quod huic quidera est contrarium, illi autem
sumere simpliciter,manifestum quoniam nullieo- non est, si oratio vera sit, contrarium esse est di-
rum qua3 aaquivoca sunt, convenit respondere sim- cendum; at nomen alterius positum nonesse.Quo-
pliciter,nec si de omnibus quidem verumsit.veluti niam autem qusdam quidem eorum quae dicuntur
censent quidam, nihil enim differt hoc,quam siin- plures eum qui non concedil falsum dicere aiunt,
terrogasset iCoriscus et Callias utrum domi sint,an quaedamautem non,utqua3Cunqueambigunt (utrum
non sint domi ? sive adsint ainbo, sive non adsint, enim corruptibilis vel immortalis sitanima anima-
utrinque enim plures propositiones. Non enim si lium, non exploratum est multis), in quibus igitur
verum est dicere,interrogalio proplerid una.possi- incertum est utromodosoleatdici quodproponitur;
bile est enim ad decies millenasinterrogatas quae- C utrum in iis qus sunt ut sententis, vocant enim
stiones, omnes sic vel non verum est dicere, atta- sententias, et veras opiniones, et totas negaliones,
men non est respondendum una responsione :inte- ut diameter incommensurabilis est. Amplius, de
rimitur cnim dispulatio.Id autem simileac si idem quo verum dubitatur^transferensquispiamnomina
nomen imponatur diversis.Si igiturnon oportetad maxime latebit in illis,nam quiaincertum estutro
duas interrogationes unam responsionem dare.ma- modo se habet verum, non videbitur sophistice
nifeslum quoniam nec in aequivocis sic vel non di- agere propter id autem quod dubium,non videbi-
;

cendum., neque enim qui dixit respondet, tametsi lur falsum dicere,nam metaphora facietorationem
dixit;sed id amittunt quodammodoin disputationi- sine redargutione videri. Amplius, quascunque in-
bus, eo quod lateat quod accidit. Quemadmodum terrogalionumpraesenseritaliquis,proeinstandumest
igitur diximus quod redarj^utiones qua^dam videntur et praedicendum, nam sic maxime interrogantem
esse cum non sunt,eodem quoque modo etsolutio- prohibebit.
nes qusedam videntur esse, quse non sunt, quas CAPUT III.
dicimus quandoque operas pretium magis afferre De recta solutione loci.
quam verasin contentiosisorationibus,et in ea (quae Quoniam autem recta solutio est manifestatio
ad duplex est) occursione. Respondendum autem ^ falsi syllogismi, ob quamcunque interrogationera
in iis quae videntur, esto dicendo, nam et sic mi- accidat falsum(falsusautem syllogismusdicitur du-
nime fict redargutio.Si vero aliquid quod inopina- pliciter,nam aut si coUectumest falsum.aut sicum
bile sit cogatur dicere, hic maxime addendum vi- non est syllogismus, videtur esse syllogimus), erit
deri, sic enim ncque redarf^utio neque inopinabile ct quae nunc dicta est solutio, et apparentis syllo-
videbitur fieri. Quia autem quo pacto petitur quod gismi, ob quam videtur esse interrogationum cor-
est in principio,manifestum putantomnino (si sint rectio ;quare contingit orationes syllogizantes qui-
propinquae) interimcndum,et non concedenda esse dem interimere,apparentes autem dividentem sol-
uUa, perinde ac si quod in principio est petat. Et vere. Rursum autem quoniam syllogizanlium ora-
quando aliquid talepostulaverit quispiam quodne- tionum,hae quidem veram,illa2autcm falsamhabent
cessarium quidcm est accidere ex positione,sit au- conclusioncm, eas quidem qua; secundum conclu-
tem faisum vci inopinabile, idcm dicendum, nam sioncm sunt falsa!,duobus modis contingit solvere:
quae cx necessitate accidunt,i'jusdera videnturesse nam ct eo quod interimitur aliquid eorum quE in-
positionis.Amplius,quando universale non nomine tertrogata suQt,et eo quod oslenditur conclusio oon
1029 ELBNCHORUM SOPHISTICORUM ARISTOTELIS INTERPRETATIO. 1030

sic se habere. Eas vero quae accundurn propositio- A vidcQdum igitur etqui rcspondet,non idcnfi eatenina
nes, eo quod interimitur quiddam soium,nani con- dicere videre oculis percussum.et dicere oculis per-
clusio vera est.Quare volenlibus solverc oralionem, cussum Euthydemi oratio Pulasne vi-
videre. Et :

primumquidem inspiciendum si syllogizat,an non disti tu nunc e.xistenles in Pyrfco naves,cum in Si-
syllogizat;dcinde utrum vera si conclusio, an non ciliasi3?etrursum,puta3mema1umsutorcmbonum
vera.quatenus vel dividentes,vel interimentcs sol- esse? sit autem quisbonus.sutor malua quare sn-;

vamus, et iterum interimentes hoc modo, vel illo, tor malus. Putasne quorum scientiae bonae, bonas
quemadmodum dictumest prius.Differl autem plu- esse disciplinas; mali autem bona disciplin.i.igitur
rimum, et inlerrogantem, ct non, solvero oratio- bona disciplina raaluin,altamen et malum,et disci-
nem nam; praevidere quidom diflicilc ost,per olium plina raalum,quaremaladisciplina,malum.Putasne
autem temporis videre, facile. Earum igitur qua; verum dicere nunc quoniam tu factus es? factus ergo
propter ajquivocationem et amphiboliam redargu- nunc.An aliudsignificabatdivisum ? verura eniradi-
tionem, aliiB quidem habenl aliquam interrogatio- ccrenunc,quod lu faotus es sed non,nunc tu factua
;

nein plura signi[icantem,aliae autem conclusionem es. Putasne ut polcs, et quae potes, sic et ipsa fa-

multipliciter diclam : ut in ea
lentia dicere,conclusio est duplex
eat Don conscire scientem, una interrogationum
amphibolia est. Et duplex quidem quandoque est
ens, quandoque non est ens, et quancloque signi-
ficat duplex; hoc quidem cns, illud vero non ens.
Quibuscunque igitur in fine est raultiplex, nisi
prius sumpserit contradictionera,non
ut in eo quod est caecura videre,
dictione non fit redargutio. Qiiibuscutiquc vero in
interrogalionibu3,non necesse est praenegare quod
duplex est, natn non ad hoo, sed
quidem quse est si- cies? non citharizans autem habcs potestatemcitha-
; in ea vero quae g rizandi, cilharizabis igitur non citharizans. An non
hujus habet potestatem,ut non citharizans cithari-
zetPsed cum non facit hoc, ut faciat. Solvunt au-
tem quidara id et aliter, nam si dedit ut polestfa-
cere.non dicunt accidere non citharizantem citha-
rizare.Nom enira omnino ut potest faceredatura est
(it redargutio, facere,non idemautem esseut potest, etoranino ut
nam sine conlra- potestfacere.Sedmanifesturaquoniara nonbenesol-
vunt, uara orationem omnium quae propter idem,
eaderasolutioieademauteranonaccommodabiturad
omnes,nec omnino adinterrogatas.sed est ad inter-
propler hoc fit

oratio. In principio igiLur ad duplex et nomen et rogantem, et non ad orationera. Propter accentum
orationem sic respondendum, quod est ut sic, est autem orationesnon sunt, neque in iis quaescribun-
autera ut non ut de eo quod est silentia dicere,
: tur,neque in iis quae dicuntur, praeterquam si quae
quod est ut sic est autem ut non, et quee expe-
; paucae fiunt, ut hic: putasne est quod habitas do-
diunt,agendum sunt aulem quas sic, sunt autem p raus? s^ic.Nunquid.neest quod habitas,negatio ejus
;

qua3 non, nam expedienlia dicuntur raultipliciter.Si
autem lateat, in fine addendo interrogationi corri-
gendum,estnesilentiadicere? non tameneos quisi-
lent.Et in iis autem quae se habent quidera multi-
pliciter in propositionibus, similiter. Nonne putus
consciunt, quod sciunt? sic. Sed non sic scientes,
non enim est idein,quod non est conscire,atquesio
quidera non esse scientes.Et omnino obluctandum
est, tametsi simpliciter colligatur, quod non rera
quam dixit negavil,sed noraen,quare id non est re-
dargutio. Manifesturaautem eleasquffisunt propter
corapositionerael divisionem, quoraodo solvendum,
nam si divisa et coraposita oratio aliud significat contingit idem simul facere etfieri ? non at vero vi-
est quod habitas ? sic.Dicebat autem.ne esse quod
habitas domum. Negas igitur te habitare domura.
Quoraodo autem solvendura est, palara. Non enim
idera significat graviter et acute prolatum.Manife-
stum autera ut in iis quaj fiunt propter id quod ut
eadem dicunturea quae non sunt eadem,quo pacto
obsistendum,eo quod babemus genera pra>dicamen-
torura ;nam hic quidemdedit interrogatus non esse
aliquid eorum quse quid est significant, ille vero
ostendit quidemessealiquid eorum quae sunt adali-
quid vel quantitatis.Videntur autem quid est signi-
ficare propler dictionem,utin hac oralione.Putasne
;

cura concluditur,contrariumdicendum.Suntautem dere simulet videri idemet secundum idemcontin'

hujusmodi oranes orationes secundumcorapositio* git.Putasne est aliquideoruraquaesunt patifacere?
nera et divisionera. Putasne quo vidisti tu hunc non, Nonneigitur secatur,uritur,operatur similiter
percu3sum,illo percussusest hic et quo percussus dicuntur,et orania quidem pati significant?rursum
.-'

est,ilio tu vidi3ti?Habet quidem aliquid etiam du-
biarum qusestionum,quaravis sit propter composi-
tionem, naranon est duplex ob id quod est secun-
dura divisionem,non enim eadem oratio fit divisa,
etcoraposita.Siquidemoraet hora secundumuccen-
tura prolata significant aliud.sed in scriptisquidem
autem currere, videre similitersibi invicem dicun-
tur,verumtamen videre, operari aliquid est, quare
et parti aliquid,siraul etiam et facere.Si autemali*
quis illicdans contingere simul idem facere,etpali,
videre,et videridicat possibile,nondum redargutua
est si non dicat videre facere aliquid,et videripati :

idem nomen,curaex eisdem elementisscriptum sit, indiget enim hac interrogatione, sed ab audiente
et siuiiliter.et illic autem jam signa faciunt, prolata opinatur datura esse,eura et secare facere aliquid,
non eadem.Quare non duplex quod propter divisio- et secari tierialiquid dedit; etquaecunque aliasirai-
nem est.Manifestum autem quoniam non omnes re- liter dicuntur.Nam reliquum ipse addit qui audit,

dargutiones propterduplex,sicul quidam dicunt.Di- veluti sirailiter dictura.illud autem diciturquidem

 ;

1031 AN. MANL. SBV. BOBTII 1032

non similiter.vjdetur autem propterdictionem.Idem A dixit. Nec cum

scyphum quis bibat, quod bi-
autem accidit hic quod in aBquivocationibus, putat bit, sed exquo? Et putas quod quis scivit in-

enim in aequivocis inscius orationem,quam dixil ne- veniens, vel discens scivit? quorum autem boc
gare rem,non nomen,ideoqueadhucindigetinterro- quidem invenit, illud autem didicit, ambo hasc
gatione si ad unam aspiciens dicat ajquivocum.Sic neutrum. An haec quidem omne, quod autem non
enim dante, erit redargutio. Similes aulem et hae omne ? Et quoniam. est quis tertius homo a se, el ab
orationes quod quis habens, postea non ha-
iliis.si unoquoque.Nam homo et omne commune,non hoc
bet,araisit; nam unum solum amitlens calculum, aliquid, sed quale quid, vel ad aliquid, vel aliquo
non habebit decem calculos.An quod non habetqui- modo,vel hujusmodi aliquid significat.Similiterau-
dem,prius habens, amisit." quantum autem habet tem et in hoc, Goriscuset Coriscus musicus, rtrum
aliquot, non necesse est tot araittere. Interrogans idem an alteram? Nam hoc quidemhocaliquid.illud
igitur quod habet, coiiigit in eo quot, nam decem autem quale quid significat, quare non est idera ex-
aliquot. Si igitur dixisset a principio, si quot quis ponere.Exponere autera non facit tertium hominem,
non habet prius habens, putasne amisittot ? nullus sed idipsum quid est concedere,non enim erit hoc
utique dedisset, sed aut tot,aut horum aliquid. Et aliquid esse id quod Callias et id quod homo est

quoniam dabit aliquis quod non habet, non enim r» neque si expositum non id quidem quod hoc
quis
habetunum solum calculum.An non deditquod non aliquid esse dicat, sed idem quod quale, nihil refe-
habuit,sed ut non habuit ? nam solum, non quod rel,nam erit a multis unum quiddam,ut homo ma- ;

significat, neque quale, neque quantum, sed ut se nifestumergoquoniamnon dandum hocaliquidesse

habet ad aliquidjUtquod noncum alio.Quemadmo- quid quod communiter praedicatur de omnibus.sed
dum si dicat,putasnequod non aliquis habetdabit? aut quantum, aut quale,aut ad aliquid, aut aliquid
non annuente autem.interroget. Si dabit quis ali- talium significare.Oranino autem in quae propterdi-
quid cito,quod non habet cito ? astruentem autem ctionem sunt orationibus,semperperoppositumerit
colligat quod dabit quis quod non habet,et manife- solutio quam propter quod est oratio,ut si propter
stum quoniam non syllogizavit, nam cilo non est compositionem oratio, solutio dividendo, si autem
quod dare, sed hoc modo d^re. Quo autem modo propter divisionem,componendo.Rursum sipropter
non habet,dabit aliquis, ut quod delectabililer ha- accentum acutum,graviseritsolutio; sivero propter
bet.m.Teste dabit. Similes autem et hujusmodi ora- gravem, acutus. Si autem propter aequivocationem
tiones. Putasne quara non habet, manu percutiet est,oportet oppositum nomen dicendo solvere, ut si
quis?autquem non habet, oculo videbit? non enim animatum accidit dicere, negando non esse,manife-
habet unum solum oculum.Solvunt autera quidam stnraquodestinanimatum;siveroinanimatumdixit,
dicentee, et quod habet unum solum oculum, et ^ hic autem aniraatura colligat, dicendum quod est
aliud quidlibet qui plura habet, quidam autem inanimatura. Sirailiter autem et in amphibolia. Si
et ut quod habet accepit. Dedit enim unum so- autem secundum similitudinemdictionis,oppositura
lum hic calculum, et hic habet (dicunt) unum so- erit solutio,putasque quod non habet dabitaliquis?
lum ab hoc calculum, accepit enim ab hoc, ergo An non quod non habet, sed ut non habet? ut unurn
unum solum habet hic calculum.Alii autem statim solum calculum. Putasne quod scit discens,vel in-
interrogationem interimentes, quia conlingit quod veniens scit ? attamen non quae scit, et si quod am-
non accepit habere,ut vinum accipientem suave, si bulat pessundat,non tamen quando.Similiter autem
corrumpatur in acceptione, habere acre. Sed quod et in aliis.
dictum est prius, hi omnes non ad orationem, sed GAPUT IV.
ad hominem solvunt,nam si esset haec solutio,dan- De diluendis arguiiis accidentis.
tem oppositum non possibile esset solvere, quem- Ad illas vero quae propter accidens, una quidera
admodum et in aliis : ut si est quidem quod
solutio est ad oranes.Nam quiaindeterminatumest
est, est

etiam quod non est solutio.Si simpliciter det quando dicendum de re,cum quidpiam accidentiin-
dici,

concludit; si autem non concludit,non erit solutio. est (et in quibusdara quidem videtur, et dicunt, in
Jn pracdictisautem (omnibus datis) nondicirausfieri D aliquibus aulera non dicunt necessarium esse), di-
syllogismum. Amplius autcmet hae sunt exhujus- cenduraigiturconforraantessimiliterad omnesquod
modi orationibus.Pulasne quod scriptum est,scrip- non est necessarium habere autem oportetquore- ;

sit quis ? scriptum est auteni nunc quod tu sedes, fellat dicendo id quod perinde est. Sunt autem om-

falsaoratin ;cratautom vera cura scribebatur.igitur nes hujusraodi orationes propter accidens, ut pu-
simul scribebatur falsa vera.Nam falsamvelve-
et tasne id scis, quod debeo te interrogare ? Age, co-
ram orationem.vel opinionera esse, non quod, sed gnocisne venientem, aut coopertum ? Statuane
tale significat, nam cadem ratio et in opinione. Et tuum opus est ? An tuus canis pater ? Suntne pau-
putas quod discit discens,hoc est quod discit? discit cies pauca,pauca ? Manifestura enim est in omnibus
aulem aliquisquod est tarde, celeriter. Non igitur hisquoniam non necesse est quod de accidente di-
quod discit, sed ut discit dixit. Et putas quod am- citur,et de re verum esse; solis enim iis quae sccun-
bulat aliquis, pessundat ? amlmlat aulcm totam dum substantiam sunt indifferenti:i, ct quee unum
dieui. An non quod ambulat, sed quando ambulat sunl,omnia Tideotur eadem inesse.boQO autem qoq
 ;

1033 ELENCHORUM SOPHISTICORUM ARISTOTELIS INTERPRETATIO. 1031

idem est bonum case, et vcnlurum esse intorrogare,
nequc venienti, aut cooperlo, et venionlcm csae et
Coriscuni. Quurcnon si cognosco Coriscuin, ignoro
autem venicntem,cumdcmcognoscoetignoro,ncque
sihocest meum, est autem opus, meum est opua
sed possessio, vcl rcs, velaliquid quidpiam.Eodcm
autem moJo Solvunt autem quidem in
et in aliis.
A. propter id malorum est, sed non malorum, propter
id igitur quod ali(iuo modo etiam simpliciter ajtpa-
rei,quanqua:ncontingitfortassebonumespealiquid
maloruni du;;licitcr, non tamen in oralione hac, sed
mas^issi quod mancipium sit bonum mali. Fortasse
aulcm nequo sic.Non enira si bonum est et hujus,
•
bonum hujus simul verum neque hominem dicere
,

terimontes interrogationcni,dicunlcnim conlingere animalium esse, dicitur mullipliciter non enim si ;

eamdem rein cognoscere, ct ignorare, seJ non se- aliquid significamus auferentcs,id dicitur multipli-
cundum idcm venientem igitur non noscentes, Co-
; nam el dimidium dicentes versus da mihi,
citer,

riscum autem nosccntes, eumdem quidcm cogno- Hiada significamus, Iram pandc, dea.
scereet ignorarc dicunt, sed non secundum idem. CAPUT V.
AttHraenpriinum quidem (quemadmodum jam dixi- De solutione sex uUimorum locorum extra
mus)oportet earum qua3 propter idem sunt oralio- diciionem.
num eamdem csse solutioncm id autem noneritsi ; Eas vero quaj sunt proptcr id quod prsecipuc, il-
quis non in cognoscere, sed inquodest esse,aut ali-
quo modo J_ _„ U-l ™.,„J „„„.,„ K.,„* r,.,.^«*
se habereipsum quod approbant,sumat
; .
„
"
lud autem, vel qua, vcl ubi, vel aliquomodo, vel ad
-!•...• J J'-l . 1!,•, •

aliquid dicitur, et non simplicitcr, solvendum est

(ut si hic cst pater, est autcm tuus) nam tametsi
in quibusdam id verum est,el contingit idem cogno-
acere et ignorare, tamcn hic nihil commune habet
quod dictum est.Nihil autem prohibet earadem ora-
tionem plures vitiositates habere, sed non omnis
peccati manifestio solutio est.
Nam
possibileestostenderequempiam, quod fal-
sum quidem s^^llogizavit, propter quod autem non
ostendere(ut Zenonis orationem quod non est mo-
veri) ;
quare et si quis conetur colligcre ut ad^impos-
sibile, peccal, el si millies syllogizet,
hajc solutio,nam erat solutio manifestatio syllogismi
falsipropter quod falsus. Si igitur nou syllogizavit,
1 11
: considerando conclusionem ad coritradictionem,si
contingit horum aliquid passas esse.Nam contraria
et opposita, et affirraationem, et negationem, sim-
plicitcr quidemimpossibile inesseeidem.quaautem
utrumque,vel ad aliquid, vel aliquo modo, vel hoc
quidem qua,illud autem sin.pliciter nihilprohibet
quare si hoc quidem simpliciter, illud autem qua,
nondum est redargutio. Hoc autem in conclusione
considerandum ad contradictionera.Sunt autem hu-
jusmodi orationes omnes id habentes,putasne con-
nonenim. est tingit quod non est esse ? attaraen non estaliquid
id quod non est. Simililer autem et quod est non
erit, nam non erit aliquid cura sunt. Nunquid con-

quamvis aut verum,aut falsum coneiurcollij.;ere, il tingit euradem simul bene jurare et pejerare ?Nun-
lius manifestalio solutio est. Forlasse autem et id '-' quid possibile est simul eidem suadere et dissua-
in quibusdara nihil prohibet accidere, verum in his dere ? An neque esse quid, et esse, idem ? quod au-
nec hoc videbitur,nam et Goriscum quod Coriscus, tem non est, non si est quid, etiam est simpliciter.
cognoscit, et venientem quod veniens. Contingere Neque si benejurat id quidem,et qua, necesse est
aulemidem cognoscere et non, ut quod aibum qui- et bene jurare,nam qui jurat se pejeraturum,bene

dem cognoscere, quod autem musicum, non cogno- jurat perjurans hoc solum, at nonbenejurat. Nequc
scere: sic enim idem cognoscit et non cognoscit, qui dissuadel, suadet, sed secundum quid suadet.
sed non secundum idem, venientem autem etCori- Similis autem ratio est et de eo quod est mentiri
scum, quod veniens,etquod Coriscus, cognoscit,
et eumdem simul verum dicere,sed propter id quod
et
Similiter autem peccant et qui solvunt quoniara non est facile inspicere utrum quis assignet simpli-
omnis numerus paucus,ut ii qucs diximus, utpole citer veracem esse,vel mendacem difucile apparct.
qui cum non conclusurn est, id oinittentes, verum Prohibet autem eumdem quidemnihil simpliciler
conclusum esse dicunt (omnia enim esse et multum esse mendacem, qua autem veracem, vel alicujus
et paucum dicentes),peccaut. Quidam autemetdu- esse veracem aliquem, veracem autem non. Simili-
plici solvunt syllogismos.ut quoniam tuus est pater, ter autem et in ad aliquid, et ubi,et quando.omnes
aut filius,autservus. Attamenmanifestum quoniam ]) enim hujusmcdi orationes propter id accidunt.Pu-
si eo quod multipliciterdiciturapparet redargutio, tasnesanitas.vel divitiae bonum?attamen insipienti,
oportet nomen vel orationem proprie esse plurium, et non recte utenti non bonum,ergo bonum, et non
hunc autem esse hujus filium, nemo dicit proprie, tonum. Estne sanum esse, vel potestatem habere
si dominus est filii,sedpropter accidens compositio in civitate bouum ? verumtamen est quandoque non
est(putasne est hoc tuum ? sic; est autem hoc filius, bonum idem igitur eidem bonum, et nonbonum.
;

tuus igilur filius), quia accidit esse ct tuum, et fi- An nihilprohibet quod simpliciter estbonum, huic
lium, sed non tuum filium. Et esse aliquid malo- non esse bonum ? authuic quidem bonum, atnon
rumbonum,aam prudentia estdisciplinamalorum. nunc, vel non hoc in loco bonum. Putasne quod
Hoc autem horumesse nondicitur mnltipliciter,sed non vult sapiens,malum ; amittere autem non vult
possessio siquidem fortasse multipliciter (nam et
: bonum, malum igitur bonum. Non enim idera est
hominem animalium dicimus esse),sed non posses- dicere malum est bonum,et amittere bonum.Simi-
sionem, et si quid ad mala dicitur ut aliquorum liter autem etquas de lure est oratio, non enira si

Patrol. LXIV. 33
1035
malum est fur, etiam capere est malum.ergo vult
malum, sed polius bonum,nam capere bonura est,
Et aegritudo malum est,sed non amitlereeegriludi-
nem malum. Putasne justum injusto, et quod juste
eo quod injuste magis eligendum est? sed mori in-
juste magis est eligendum.Putasne justum estsiia
haberequemque?quaeautem aliquis adjudicabitse-
cundum opinionem suam el si sit falsa,
lege,idera igitur injustum.El utrumopor-
justum et
tetjudicare euni qui justa dicit, an qui injusta? at
vero eum quiinjuriam passus est^justum estabunde
dicere quaepassus est, eaautem eranlinjusta. Non
enimetsi pati aliquid injusle eligendum, id quod
estinjuste eligibiliusquam quod juste.sed simplici-
ter quidem quod juste, hoc autem nihil prohibetsi
njuste, an juste et habere sua quemque juslum, r»
: est. Quare cum non simplex esl interrogalio, sim
aliena auteranonjustum.Judiciumvero hoc justum
essenihil prohibet,utquod sitsecundumopinionem
judicantis, non enim si justum est hoc modo vel
huic, et simpliciter justum est. Sirailiter autem et
quaj injusta sunt, nihil prohibet dicere ea
esse. Non enim si dicerejustum est,
justa esse, sicut nec si est utile dicere,utiIia.Simi-
liter autem et in justis. Quare non si
turinjusta qui dicit injustaconvincitur, dicitenim
quae dicere est justa, simpliciter autem
injusta. autem quas propter deQnitionem fiunt
lis
redargutiones,quemadmodumdicLum est prius,ob-
sistendumconsiderantibus conclusionemad contra-
dictionem, ut sit idem, et secundum idem, et ad
idem, et similiter, et in eodem tempore. Si vero in
principio interroget,non confitendum (quoniamin-
possibile estidem esse et duplum et non duplum),
sed dicendum, non sic ut forte sit redarguere con-
fitentem. Sunt autem omnes ha3 orationes propter
hoc. Putas qui novit quidque, quod quamque co-
gnovit rem,et qui ignorat siraiIiter?cognoscens au-
tem quis Goriscum quod Goriscus, ignorabit quod
musicus quare idem cognoscit et ignorat. Putasne
;
quadricubitum tricubito majus ? fieri enim polest
extricubitoquadricubitumsecundumlongitudineo?,
majus autem minoremajus, idem igitur eodem se-
cundum idem majus et rainus. Illa vero quae fiunt
propter id quod petunt,atque sumuntquod in prin-
cipio, si inlerroganti quidem maniiestum sit, non
dandum neque si probabiiesit dicentem esse vera-
cem. Si autemlateant, ignorantiam ob vitiositatem D praedicationes, ut duplum, sice eo quod estdimidii
talium orationum ad interrogantem retorquendum.
tanquam non redarguentem, nara redargutio sine
eo est quod est in principio, deinde datum est non
ut eo uteretur,sed ut ad illud colligeret contrarium, non esse album,dicit idem album esse, duplum au-
ut in non semotis redargutionibus.El eas quae pro-
pter consequens sunt conjectantes,in ipsa oratione
monstrandum. Est auteraduplex sequentiura con-
sequcnlia, aut enim ut particularescquitur univer-
sale, ut hominem animal (postulant enim si hoc
cum illo, et illud esse cum hoc),aut secundum op-
positiones.Nara si huic est illud consequens,cl op-
posito oppositum, propter quod et Melissi oralio.
AN. MANL. SEV. BOETII 1036
A. Nam genitum est, habet principium, ingenitura
si
postulat non habereprincipium.Quare si ingenitum
est caelum, et inQnilum. Id aulem non est, e con-
versoenimconsequentia.Quaecunqueautem propter
id quod addituraliquid colligunt,considerandum si
(eo sublato) accidit nihil minus impossibile deinde ;
id manifestandumet dicendumquod deditnontan-
sua sunt ex quara videretur,sed ut adoralionera,quo vero usus
est, nihil ad orationem. Ad eas autem quae plures
interrogationes unam faciunt, statim in principio
deterrainandum cst. Nam interrogatio una est, ad
quam una responsio est.Quare neque plura de uno,
neque unum de pluribus, sed unum de uno affir-
mandum negandum. Sicut autem in aequivocls
vel
quandoque quidem ambobus, quandoque neutri in-
pliciter respondentibus nihil accidit pali.Similiter
et inhis,quando igitur plurauni,velunum pluribus
inest, vel non inest, simpliciter danti,elhoc peccato
peccanti, nihil contrarium accidit. Quandoque au-
justum tem huic quidem inest, illiautem non, aut plura de
necesse esl pluribus,et est ut insint ambobus,est autcm ut non
insint rursum,quare id cavendum.Ut in his oratio-
quae dicun- nibus,Sihoc quidem estbonum,iIlud autemmalum,
quod verum estdicere quoniam haec bonum et ma-
et quae pati lum et rursum neque bonura neque malum non ;
enim inest utrumque ulique quare idem bonum et
;
malum, et nequebonum nequemalum. Et si unum
quodque ipsumsibiidem estet aliis diversum, quo-
niam non aliis eadem, sed sibi, et diversa eisdem,
ipsa sibimet diversa et eadem. Amplius, si bonum
quidem malum sit,malumaulem bonum,duo utique
fient.Etduorumetinaequaliumutrumqueipsum sibi
esse eequale ;
quare squalia et inaequaliaipsa sibi.
Incidunt autem hae orationes et in alias solutiones,
nam ambo et omna plura significant; non igitur
idem praeter nomen accidit atfirmare et negare. Id
autera noneratredargutio,sedmanifcstum,quoniara
si non una interrogatio plures fiant, sed uuum de
uno affirmet aut neget, id non erit impossibile.
CAPUT VI.
Dilationes negationis et solcecismi.
In illis autem quaededucunt adidem frequenter
diccre,manifestum quod nondandum eorum quaaad
aliquid dicuntursignificare,aliquidseparatas perse
quid inesse apparet,nam et decem in deficientibus
uno ad decem, et facere in non facere, et omnino in
negatione aCfirmatio non tamen si quis dicathoc ;
teranequesignificataliquidfortasse,quemadmodum
neque quod in dimidio. Quod si forte significat, al-
tamea non idem et conjunctum, neque scientia in
specie, ut si est medicina scientia,ipsum quod com-
mune,illudaulemeratscientiascibilis. In iia autem
qua3 pcr se ostenduntur praedicatis, id dicendum,
quod nonidemcstseorsum etinorationequodoslen-
ditur,num cavum communiter quidemidem signifl-
1037 KLENCHORUM SOPHISTICORUM ARISTOTELIS INTEBPRETATIO. 1038

catinsimoot curvo,additurn autcm, nihil prohibet ^ cipiunt audientem,cum frequenteresedem illis exi-
hocquidem naso.illud autcm cruri significare.et ni slant,nam eamdem orationem oporlet vocare,qu8e
pimu9,et nasus cavus.Am-
hil ditfert dii'ere,na3us proptcr idem fil. Eadem autem oratio aliis quidem
plius,nondundae3tdicLiosecundum rcclum.li^iilsum propterdiclionem, aliisaulempropter accidens,alii8
enim est,nam non est simum nasus cavus,sed nasi veropropteraliudvidebitures3e,quiaunumquodque
hoc ut passio,quare nihil esl absonum,3i nasussi- translatitium non similiter est manifestum.Quem-
mus est nasus habcnscavilatcmnasi.DesoicEcismis admodum igitur in iis quae sunt propter aequivoca-
autempropterquidapparentaccidere.dixi.nusprius, tionem (qui modus vidctur esse ineptissimus) ca-
quomodo aulein solvendum, in ipsis orationibus erit ptiosarum raliocinationum,hajc quidem etquibusli-
manifeslura. Omnes enim hujusmodi volunt con- bet sunt mani['esta(nam etorationespeneridiculosaa
struere.Putas quod dicis quidpiam vere esse,etiam sunlomnespropterdictionem:Utvirferebaturcurru
est illud vere ? dicisautem quidpiamiapidem esse, in scalas, ubi venit servus, apud Ceream ? Et Bo-
est igitur quidpiam lapidem.Andicere lapidemnon reas purusne? non certe,perdil enim pauperem, et
est dicero quod, scd quem, non hoc, sed hunc ? si ementcm. Et utra bonum ante pariet? neutra, sed
igiturdicat aliquis,putasquem vcre dicis estislutu ? retro ambae. Putasne est Evarchus ? non certe,sed
non videtur Romane loqui.Quemadmodunineque si ApoUonides. Eodem autem modo ot aliarum fere
dicat.putas quam dicis e3se,est iste?iignum autem quara p!urimae),illa aulem et peritissimosvidcntur
dicere i3le,vel qua^cunque neque masculinum, ne- latere. Signum autem horum quoniam contendunt
quefeminiaumsignificant,nihil refert; quare etiam saepe de nominibus, et utrum idem significent de
non fit 3oloecismus,si quod dicis esse,eHt istud ;
li- omnibus ens et unum, an aliud aliis enim videtur
;

gnumautem dicisesse,estigiturlignum istud ;

lapis significare ens et unum alii autem Zenonisoratio-
;

autem etiste.masculioi habentdeclinationem.Quod nem et Parmenidis solvunt, eo quod multipliciter

siquis dicat,putasne i3te,illa est? deinde rursum, dicantunum dici,et ens. Similiterautem et propter
quid autem nonne isle est Coriscus? ita dicat. Est accidens et aliorum singulumquodque,alia; quidem
igiturilIa,noncollegit6olcBcismum,siCoriscusetiam orationes erunt faciles videri, alise vero difficiliores.
non significet idemquodilla, non dat autemquire- Et sumere in quo genere, et utrum redargutio, an
spondet, sed oportet hoc proeinterrogare, si autem non redargutio,non facile simililer in omnibusest.
neque est,neque dat non coUegit, neque in eo quod Est autem acuta oratio,qua3 dubitare facit maxime,
est esse aliquid,neque ad eum qui interrogatus est. mordet enim hajc maxime,dubitatio autem estdu-
Similiter igitur oportet,et lapidem signiUcare
illic plex, haec quidem in syllogizantibus, quam eligat
iste ; autem neque est, neque datur,non dicenda
si quisinterrogationum^illaautem in contenliosesus-
conclusio,apparet autem eo quod dissimilis casus C tinenlibus, quomodo dicat quis propositum. Qua-
nominis similis appareat.Putasne verum estdicere propter in iis quae syllogizant, acutiores orationes
quoniam ista est id quod esse ai9,eam esse autem inquirere magis faciunt. Est autem ea quae s;^ llogizat
ais aspidem,e3t igitur ista aspidem. An non necesse quidem,oratio acutissima, si ex quam maxime ap-
estjSi non istaaspidemsignificat,sedaspis,aspidem parentibus quam maxime'probabileinterimitetcon-
autem istam neque si quem dicis esse istum, est
; struit.Nam cum una oratio sit (transposita conlra-
iste,dici3 autem istum esse Cleonem,est ij^itur iste dictione)omnes similiter habebit syllogismos sem- :

Cleonem non enim est iste Cleonem. Dictum est

; per enim ex probabilibus sirailiter prohabile inleri-
enim quoniam quem dico istum esse, est iste, non metautconstruet quapropter dubitare necessarium ;

istum,neque enim Romanedicetur quo pacto inler- est.Maxime igitur talis acuta, quse ex a?quo conclu-
rogatio dicta.Putas,islud scis? istud autem est la- sionem facit interrogalionibus secunda autem quae ;

piSjScis igitur lapis.An non idemsignificat istud in ex omnibus sirailibus.Hsec enim similiter facietdu-
eo quod est.putas istud scis,et in hoc,istud autem bitare, quae interrogationum interimenda est id ;

lapis,sed in primo quidem hunc,in posteriore autem autem difficile est? nam interin>endam quidem,
hic.Putasne cujusscientiamhabe3,scisillud ?scien- quid autera interimendum,dubium.Contentiosarura
tiam autem habeslapidis^scisigitur lapidis.An hu- n autem acutissima, quae primum statim dubia est,
jus quidem lapidis dicis,hunc autem lapidera ?da utrum syllogizat,an non,vel utrum propter falsura,
tura est autem cujus scientiahabes illud scis,non il- an divisionem solutio.Secundaaulem aliarum, quae
liu3,sed illud quarc non lapidis,sedlapidem.Quod
; manifestaquidemquodpropterdivisionemvelinter-
igiturhujusmodiorationesnoncolliguntsolaicisraum emptionem est, non tamen est explorata per cujus
sed apparent,et propter quid apparent,et quomodo interrogationum interemptionem, vel divisionem,
esl obsisteadum illis, est manifestum ex iis quae solvenda est,3cilicet utrum propter conclusionem,
dicta sunt. an propter aliquam interrogationura id est. Quan-
CAPUT VII. doque igitur non syllogizans oratio facilis est, si
De oralione facili, difficili et acuta. sint valde inopinabilia, vel falsa quae sumuntur,
Oportet autem intelligere quoniara omnium ora- quandoque autem non digna despici. Nam quando
tionum aliaequidemsunt facilesconspici.aliaeaulem deest aliqua talium interrogationem, de qua oralio
difficiliores,propter id quod etinaliquosubdole de- et propter quam est, et qui nonsumit illam.et col-
 ,

1039 AN. MANL. 8EV. BOETII 1040

ligit, inepta est ratiocinatio quando autem eorum

; A CAPUT IX.

quae extrinsecus non despicienda uUo modo, sed Peroratio.

oratio quidem justa, interrogans autem non probe Operae pretium autem estnosnon laterequidnam
interrogavit. Et est sane solvendum quandoque qui- accidit circa hoc negotium. Nam eorum quae inve-
dem ad orationem,quandoque autem ad iaterrogan- niunturomnium,quae quidem ab aliis sumptasunt
tem,etinterrogationem,quandoquevero adneutrum prius,elaborata paulatim incrementum sumuntab
horum;similiteretinterrogandumetsyllogizandum illis qui poslmodum accipiunt; quae autemabinitio
est et ad positionera.et ad re3pondenlem,et ad tem- comperiuntur,parvum in primis sumere solent in-
pus, quando fuerit pluris temporis egens solutio, crementum,attamen utilius multo eo (quod postea
quam prsesentis temporis (quo disputantur)ad solu- ab aliis fil) accremento. Maximum enim fortasse
tionem. principium omnium, ut dicitur, quare et difficilli-
mum. Quanto enim potestate validissimum, tanto
CAPUT VIII.
mole minimum, difficillimum est videri.Eo autem
Epilogus 0cto prcecedendum et .duorum prcesentium comperto,facile esl adjicere,coaptareque reliquum.
librorum. Quod etcirca rhetoricas orationes accidit,pene au-
Ex quot igitur, et ex quibus hunt iis qui dispu- g omnes ; nam qui principia
tera et circa alias artes

tant captiosse ratiocinationes,et quomodo ostende invenere,omnino ad eixguum quid perduxerunt;

mus,falsum et inopinabilia dicerefaciemus,aniplius qui autem nunc celebriores habentur, viudicantes a
autem ex quibus accidit syllogismus, et quomodo multiSjVelutexsuccessione particulatim colligentes,
interrogandum,et quis ordo interrogationum.,insu- sic auxerunt. Tisiaa quidem post priores, Thrasy-
per autem ad quid suntutiles hujusmodi omnesora- machus vero post Tisium., Theodorus autem post
tiones,et de responsione simpliciler omni, et quo- hunc, et multi mullas coadunavere partcs. Qua-
modo solvendum estorationes et syllogismos, dicta propter nihil mirum si in amplum quidem creverit
sint de omnibus a nobis haec. Reliquum autem est ars.Hujus autem negotii non hoc quidem eratexplo-
de eo quod a principio eratpropositum ad memo- ratum, illud autem non erat, verum ailiil ipsius
riam revocantes, quidpiam de ea re sub brevitate prorsus eral, nam eorum qui circa litigiosas ora*
dicere,et finem imponere dictis.Praemisimus igitur, tiones erant mercenarii, sirailis quidem doctrina,
inveniendi facultatem quamdam ratiocinativam de Gorgiee negotio. Orationes enim hi quidem rhetori-
proposito de iis quaj sunt quam probabilissiraa ; id cas,illi autem interrogalivas docebant ediscere, in
enim opus est dialectices secundum se,ettentativa3. quasssepius incidere solebant alternatim utrorum-
Quia autem preeinslruitur quis ab ea propler sophi- que ad invicem orationes.Quapropter velox quidem
stice vlcinitatem, utnonsolum experimentum pos- '-'
ut pote quae sine arte,erat doctrina discentibus ab
sit sumere dialectico more,sed etiam quasiscienti- iliis : non enim artem, sed quae ab arte sunt dantes,
fico, propter id non solum dictum negotii oiiicium arbitrati sunt loqui erudile. Perinde ac si quls di-
posuimus orationem posse sumere, sed etiam ut, sciplinam dicat se tradere ut non doleant pedes,
orationemsustinenteSjtutemurpositionemperquam deinde sutoriam quidem non doceat, usque unde
probabilissimasiraili modo.Causam autemdixiraus possint comparari talia, detautem quam plurima
hujus,quia et propter id Socrates interrogabal,sed genera omnimodorum calceorum. Hic profecto pro-
non respondebat confitebatur enim se non scire.
: fuit ad usum,artera autem non tradidit.Et derhe-
Manifestum autem est in prioribus ex quot et ad toricis quidem eranl multa et antiqua dicta, de syl-
quod id erit, et unde idonei erimus horum. Adhuc logismis autem omnino n^hil habuimus priusaliud
aulem quoniodointerrogandavelordiuandaqu;estio quidquam quod diceremus,quam mora perquiren-
omnis, etde responsionibus quae sunt ad syllogis- tes,multo terapore insudaverimus.Si autem videtur
mos. Patefaclura estautemetdealiisquaecunquehu- ex consideralionibus nostris (ut ex iis quae suntex
jusce disciplinae sunt orationes. Praeter haecautem principio) haec habere,disciplina sufficienler supra
et de captiosis ratiocinationibus pertractavimus alia negoti;i quae ex traditione inducta sunt, reli-
quemadmoduradiximusjamprius.Quod igiturnacta D quumerit omnium vestrum,vel eorum quiaudierint
suntfinemsufficienter eaquae proposuiraus, raani- hoc opus, omissa quidem artis, venia dignari,
festum. inventa autem, multa prosequi gratia.

AM. MAIVr. ISEVo BOETII

IN TOPICA CIGERONIS COMMENTARIORUM
LIBRI SEX.

LIBER PBIMUS.
Exhortatione tua, Patrici rhetorum peritissime, uiilitali conjuncta est, nihil antiquius existimavi.
quae honostati prffisentis propositi et futurse ajlatls Cui muncri libentiusacquievi.nonquod adinstruen-
 1041 m TOPICA CICKR0NJ8 COMMBNTARIA. LIB. I. 10i2

dum te.commcntarios in M. Tullii Topica laborare A pertractem,prooemium,quoaclTrebatium M.Tuliius

me credi(li(rifiicuius quippe forem si Minervam,ut paucis absolvam. Ait enim
utitiir, :

aiunt,littora3docerevellcm),8ed ute.xdisciplinarum Majores nos res scribere ivgressos, C. Trehati, ct iis

libcralium sumptum penu, nostra; apud te sempcr hbris qiios brevi tempore satismuUos edidimus,dignio-
pignus amicitiae permaneret.Quod enim munus ex res, e cursu ipso revocavit voluntas tun. Cum enim
animo diligentibiis jnciindius inveniri polest,qnam niecum in Tusculario esses,it in bibliotheca separulim
quod ipsiiis animi partes Ibrmat et instruit ? Nam uterque nostrum ad suum studium lihello.^,quoi vellet,

caetera fere caduca, imbecilla, labantia, et si ad evolveret,inridisli in Aristotelis Topica quoedam, qua;
fortun.Ti vicem spectes.pcne semper aliena sunt.At sunt ab illo pluribus libris explicata.Qua inscriptxone
vero opulentiam litterarum, nec prajsens imminuit commotus ,con tinuo a me eorum librorum senlentiam
aetas,earuniqiie auctoritatem ipsa eliam cunctacon- requisisti. Quam tibi cum exposuissem disciplinam
ficiens, aufjel potius et conOrmat velustas. Accipe inveniendorum argumentorum, ut sineullo errore ad
igitur o[tus,non efficienticB securitate,sed amicitiae eam ralionem via perveniremus ab Arisfotele inventa,
pr<e3umptione susceptum, apud quam nescio quo- ilUs libris coutineri, verecunde tu quidem tit omnia,
nam pacto garrire non dedecet, simul quia proslalo sed tamen ut facile cernerem te ardere studio, mecum
a nobis munere cum tuorum aliquid operum postu- t> autem ego te non tam
ut tibi illa traderem egisti.Cum
lavero, injurius fueris, si ncf^abis. Sod cum in vitandi laboris mei causa,quam quod tua id interesse
M.Tullii Topica Marcus Victorinus rhelor plurimae arhilrarer, velut eos per le ipse legeres, vel ut tolam.

in disserendi arte notiti.nc commenta conscripserit, raiionem a doctissimo quodam rhetore acciperesjior-
non me oportuisset melioribus forsitan attemptata tatus essem.Vtrumque ut ex te audiebam cs expertus,

contingere,nisi esset aliquid quo se nosler quoqu>^ sed a libris te obscuritas rejecil. lihetor aulem itle

labor exercere atqueparere potuisset.Quatuor enim magnus h(jec,ut opinor ,Aristotelica se ignorare respon-
voluminibus VictorinusinTopica conscriptis,eorum dit. Quod quidem minime sum, admirutus eum pfiilo-

primo declaramiistantum libri principiiaocciipatur. sophum rfietori non esse cognitum,quiab ipsis philo-
Additetiaraet si qua in eodem volumineprajdicenda sopliis prceter admodum paucos ignoretur. Quibu^ eo
fuissent perpendit.ut ab exordio voluminis Topico- minus igiioscendum esl.quod nonmodo rebus fiis,qux

rum, quod est, Majores nos res scribere ingressos, ab illo dictx et invenlx sunt,aUici debuerunt,sed di-

C. Trebali, usque ad eum locum qui est, Sed jam cendi quoque incredibili quadam cum copia, tum etiam
iempus est ad id quod inslituimus accedere, primi suavitate.Non polui igitur tibi soepius fioc roganti, et

voluminis Victorini expositin terminetur. Secundo tamen verenti ne mihi gravis csses [facile enim id cer-
voluinine de ,judicandi,atque inveniendi dialecticoe nebam), debere diutius, ne ipsijuris interpreti fieri
partibns,etde loco atque argumentidiffinitioneper- ^' vidcretur injuria.Elenim cum tu mifii meisque multa
tractat, ut ab eo loco Topicorum, qui est, Cum om- soepe cavisses,veritus sum,ne si ego gravarer, aut in-

nis ratio diligens disserendi duas habeat partes ;unam gratum id aut superbum videretur. Sed dum {uimus
inveniendi,alteram judicandi, vsqne ad eum Incum, una, tu optimus es teslis quam fuerim occupatus. Ut

qui est, Itaque licct diffinire locum esse argumenti autem a ie discessi in Grceciam proficiscens,cum opera

sedem. Argumentum autem rationem, quae rei du- mea nec respublica, necamici utereniur, nec honeste
biae faciat ridem,secundi libri expianatio subsistat. inter arma versari possem, ne si tuto id quidem mihi
Tertius vero atque quartus discretionem locorum licerct,ut veni Veliam tanquam et iuos vidi.admoni-

interseeorumqueexemplamultiformiterpersequun- tus fiujus oiris alieni, nolui deesse ne tacitx quidem

tur.Ita ut tertius quidem Tulliana sibi de jure pro- flagitationi lux. Itaque hcec, cum mecuvi librosnon
ponat exempla.Quartus vero eosdeiri locos peralias fiaberem,memoria repetita in ipsanavigatione conscri-
rursus similitudines monstretex Virgilio et Terentio psi,tibique ex itlnere misi,ut mea diligentia manda-
p.oetis,oratoribus Gicerone et Catone,ut quod prae- torum tuorum, te quoque, et si admonitore non eges,
ccptisostenditur.exemplis multipliciter collucesc;it, ad memoriam nosirarum rerum excitarem. Sed jam
neque ab eo ioco qui est in Topicis, sed ex his locis tempus estquod instituimus accedere.
ad id

in quibus argumenta inclusa sunt, exposilio pro- ^ Omneprocemium,quod ad componendumintendit

gressa eura transcendit lociim qui eBt,Valeotcequi- auditorcm, ut in rhetoricis discitur.aut benevolen-
tas, qux paribus in cuusis pariajura desiderat.Quania. tiam captat, aut attentionem prajparat, aut efficit
vero pars reliquaTopicorum ipsius voluminis
si docilitaterahis tribus partibus sibi Cicero Treba-
:

raagnitudo demonstrat,quam Victorinus,neque at-
tigit,neque atlingerepotuissetjta estrebusminimis
immoratus, opus
multa librorum pluralitate
nisi
distenderet. Nos vero et hanc ipsam parliculam,
quam Victorinus attigit diligenter (ut possumus)
aggrediamur,ct longius expositione progressi,cum
Topicorura debemus fine consisterc.Quare hinc de
tota operis propositionc conveniens sumamus exor-
dium. Sed antequam de topicae facullatis ratione
tium format.Nam quod se a magnarum rerum in-
choatione revocalum ad amici contulit voluntatem,
favorem Trebatii velut judicis, benevolenliae parti-
bus meretur.Majoresaulem ressunt.a qu".rum scri-
ptione ad amici studium versus est.moralis philoso-
phiae tractatus.Major estenini morum ratio quam
peritiadisserendi.IdautemlempusfuissecoDJicimus,
quopropterturbulentareipublicaelemporain otium
disciplinas. Sed
se contulit, atque ad philosophia»
1043 AN. MANL. SEV. BOETII 1044

quianobisaudientium mentes veritatis quoque opi- A. exsequitur,id vero est quod vel ipsi vel iis quo3 ipsa
nio praesumpta concilial, in eo etiam praeparandae defenderit,plura cavisset.Fuit igitur, ut ait, veren-
benevolentiaspartibusutitur.Quod in commemoran- dum,ne,sirestitueregraliamnoluisset,autingratum
dis veraciter iis qua! Trebatius noveral, facit illis id aut superbum esse viderelur.Ingratum quidem,
fidem quae posterius evenire et Trebatio po- si magna Trebatii merita quibus ipse usus fuerat,
tuerunt esse ignota. Haec autem sunt, quod in parvo aestimare videretur,cum nuUam ei gratiam
Tusculano ad suum studium uterque libros evol- restituendam putaret, superbum vero,si sperneret.
verit, Quodque Trebatius casu in Aristotelis To- Ad idem ca;tera revertuntur, id est ad benevolen-
pica inciderit, et quod tilulum operis admiralus, a tiam.Quod ejusdem lestimonio nititur dum fuerit in
M.Tullio inscriptionis scntentiam perquisierit.IHud urbe,se ne debitam redderet gratiam occupationum
etiam quod ei Gicero se exposuisse commemorat,in- necessitate constrictum. Quod ut venerit Veliam,
veniendorum argumentorum illis libris scientiam amicorum Trebatii conventione commonitus,ne ta-
contineri,ut sine ullo errore ad argumentorum in- citaequidem ejus flagilationideessevoIuisset,etquod
ventionem via quadam et recto filo atque artificio licet librorum copia nulla suppeteret, de memoria;
veniretur,quae res breviter cnuntiata,velut intentio- tamen repetitffipromptuariisinipsanavigationecon-
nem operis monstrat,eldocilem perficit auditorera. g scripserit, eique ex itinerc miserit, ut beneficii cu-
In hoc namque videtur esse comprehensum quae sit raulo parendi etiam celeritas adderetur. Quae cum
intenlioTopicorum,quoniam Cicero ait disciplinam omnia benignum captare Trebatii videantur assen-
esseinveniendorumargumentorum,nonutinvenian- sum, quffidam tamen brevitas Topicorum roemoria
tur(id enim natura suppeditat).Sed ut sine ullo la- repetita,attentionis necesse est animadversione fun-
borOjac sine uUa confusione non casu ad eamens, gatur, ipsanamque memoriae repetitio breve mon-
sed quadam via et ratione perveniat,post hanc be- strat essequod colligit.Quodque diligentiae sibi fue-
nevolenti.Te captationem,Trebatiilaudem subjungit, rint mandata Trebatii, et quod ad excitandam sui
cum ejus verecundiam in his commemoratexpeten- memoriam quasi pignus amico aliquod atque moni-
dis, quae si postulanti amico Cicero praestitisset et mentum voluisset exstare. Cui adjicitillud.etsi ad-
gloriae praemium ferret et gratiae, sed quod petenti monitione non eges,ne ofTendat animura amici se-
TrebatiOjUt ei Topica traderet minirae concessit.Id dulilate si quem commonendum credit, oblivionis

non proprii laboris fuga, sed Trebatii potius causa videatur arguere.IIaec omnia, ut dixi ,benevolentiae
factum esse contendit,ut in eo quoque Trebatii ve- partibus plena sunt. Sed de proojnuo satis dictum
lutituncrepulsi subiratus forsitananimus,nuncnon est.Nunc ad sequentia transeamus,nec si quis haec
sit alienus. Intererat vero Trebatio ut vel per se apud Victorinum latius tractata repererit, nos ne-
ipse illa legens exercitatior fieret, vel ei perfectius glecti integrilatisstringat invidia.Nam nec insingu-
siqua dubitaret rhetor doctior expediret.Utrumque lis(ut ille facit) verbis haerere volumus, et ad ara-
vero a Trebatio se narrat audisse.Nam et experlum pliora hujus operis festinamus.
cum,ut per se ipse legeret,sed obscuritate rejectum, Cum omnis ralio diligens disserendi duns habeat
et illum rhetorem a quo Topicorum explanationem partes, unum inveniendi,alleram judicandi,utriusque

petiisset,illa sese Aristotelica ignorare confessum. princeps,utmihi quidem videtu7 ,Aristoteles fuit .Stoici
Quae res, propter operis difricultatem, necesse est autem in altera elaboraverunl. Judicandi enim viam
auditorem reddat attentum.Ea quippe non negligen- diligenter perseculi sunt, cam scientiam ,quam diale-
tes inspicimus,quae non facilis esse intelligentiae su- cticen appellant.Inveniendi vero artem qux Topicx
spicamur,in quo etiam Cicero minime se miratum dicitur, quse ad usum polior erat, el ordine naturx
esse commemorat, quod is philosophus a rhetore certe prior, totam reliquerunt. Nos auiem, quoniam
nesciretur, qui multis etiam philosophis videretur in utraque summa utilitas est, et utramque, si erit

incognitus. Quorum etiam jure culpat ignaviam, otium,persequicogitamus,ab ea quxpriore&t ordiemur.

quod ad Aristotelicae philosophiac disciplinara non Cum philosophia miiximis in rebus operam suam
inventorura utilitas,non orationis nitor illexerit. In studiumque consumat,cumque et in naturalibus in-
quo etiammajoris perspicaciaecrescit attentio,quia D spectionem,specu]a(ionemque adhibeat,et in mora-
facile ad studium mentes,aliorum segnitics culpata libus actiouem,et sic forniare gestiat mores ut vera
convGrtGrit,quocunque vero attentio fuerit,non po- vitae ratio persuaserit,evenire necesse est, ut secun-
terit abesse docilitas. In his etiam laus quaedam dum quod ratio tenendum,omittendumve,facien-
id

Trebatii latenter inducitur. Magnura est enim phi- dumquid,aut non faciendum esse decreverit,velju-
losophis in suo quasi munere cessantibus huncne dicium constiluatur, ascensus vel exercendae vitsa

proprio quidem studio pra3peditum,aliena3 scicntia; dirigatur intentio.Erit igitur nccessarium,vel in na-
secreta rimari.Jam vero sequentia multo etiam cla- turali spcculatione,vel inmoralium actionum cogi-
rius benevolcntiam pclunt,vclut hoc quod elegan- tatione.ut cerla ratio, velquod in rebus epeculan-
tissime dictum est, veritum se esse ne, si modcste dum cst,inveniat, vel quod in actum vivcndi duci
postulanlis verecundiae pernegasset, ipsi quodam- oporteat, ante perpendat. Haec aulem ratio nisi via
modo juris interpreti fieri videreturinjuria,et quod quadam processerit,s8epe in multos necesse estla-
prajcedens Trebatii meritum percepti beneficii memor balur erroros.Quod ne passim fieret,atque ut certis
 1045 IN TOPICA CICERONIS COMMENTARIA. LIB. I. 10'.6

regulia tractatu3insisterct,visumest antiqunephilo- A. quodque genorum vcl difTerontiarnm inventionc.vel

sophiaj ducibus,ut ipsarurn ratiocinationum.quibus specicrum collcctione, aut dividimus,aut etiam de-
aliquidinquirendumesset.nalurampenitusantedis- linimus.Jam vero si absil invcntio, nequit esse col-
cuterent, ut his purgatis atque compositis, vel in lectio. Non erit igitur necessaria, nec verisimilis,

speculatione vcritatis, vel in exerccndis virlutibus nec sophistica argumentatio hcBC enim triainven-
:

utereiiuir.Hacc est igilurdisciplina,quasi disserendi tioni superveniunt,utvol necessarium,vel probabile,

quaedammagistra,quam logicenPeripatelioi veteres vel cavillatorium sitargumentum.Necessitas enim-
appellaverunt,hanc Gicero definiens,disserendi di- vero, et probabililas, et cavillatio formae quaedam
ligentem rationom vocavit.Hajc vario modo a pleris» sunt,qu;e dum inventionibus assislunt, necessaria
quelractataPst,varioqueeliam vooabulonuncupata. vel probabilia vel cavillatoria faciunt argumcnta.
Ut enim dictum est, a Peripateticis haec ratio dili- Eademquoqucratiopfirtitionesdefinitionesquecom»
gens disserendi logice vocati]r,conlinens in se inve- plectitur. Indiscreta namque inventionis potestas,
niendi judicandique peritiam.Stoici vero hanc eam- cum dir(initiva,tum divisibilis appellari potest,cum
dem rationera dissercndi paulo angustius tractavere, definiendis partiendisve rebus adhibetur. Quae hoc
nihil enim de inventione laborantes, in sola tantum modo ex inventionis materia et differentiarum supra
judicatione consislunt.deque ea praecepta multipli- r> positarum formacompositarursusjudicationimate
citerdantes,dialecticam nuncupaverunt.Platoeliam riiP liunt ; nam prior illa parlitio,logice trihus par-
dialecticam vocat lacultatem qurc id quod unum est tibus segregata,ila partesexplicat.ut habeat inven-
possitin plura partiri.velutisoletgenus perproprias tionem materiam singularum.ipsa vero judicationi
differentiasusquead ultimas speciesseparari,atque materiam prajstat. Etenim cum definit aliquis, vel
ea quae multa sunt, in unum generum ratione colli- rei propositne divisionem facit, invenit quidem divi-

gere.Hanc igitur Plato dialeclicam dicit; Aristotelcs sioni definitionique difTerentias accommodata3,sed
vero logicam vocat, quam (utdictum est) Cicero de- an recte vcl diffiniat, vel dividat, judicatione per-
finivit diligentem disserendirationem.Et hujus uno pendit.ltu priores logicae partes secundae divisionis
quidem modo trina partitio est : omnis namque vis membra conjungunt, ut materiam quidem sui ha-
logicaj disciplinae aut definit aliquid, aut partitur, beant inventionem,judicationi vero fiant ipsae ma-
aut colligit. Golligendi autem facultas triplici diver- teria. Quod in reliqua etiam colligendi parte contin-
sitate tractaturaut enim veris ac necessariis argu-
: git,nam et ea quae de probabilibus tractat,habet et
mentationibus disputalio decurrit,et disciplina vel invcniendi suppositam materiam, quae verisimilia
demonstratio nuncupatur; auttantum probabilibus, argumenta,etdehujusmodiargument9 judi-
reperit
etdialectica dicitur ; aut apertissime falsis,et sophi enim judicium hocipsum inter-
catio perpendit.Est
stica, id e8t,cavillatoria perhibetur. Logica igitur, ^ noscendi, quod non necessaria inventio est, sed
quae estperitia disserendi,vel de diffinitione, vel de verisimilitudinem tenet. Illa quoque pars quae de
partitione, vel de collectione, id esl,vel de veris ac necessariisargumentationibus aptalur.habetsubje-
necessariis.vel de probabilibus,id est verisimilibus, ctam materiam necessariae inventionis,ejusque est
vel de sophisticis,id est, caviilatoriis argumentatio- judicium,ut cum necessaria sunt quae invenit, ne-
nibus tractat, has enira collectionis partes esse pra3- cessaria quoque esse perpendat.Nec noncavillandi
dixiraus.Atque haec est una logicae partitio, in qua pars utraque in se continet,quandoquidem etinve-
dialecticam Aristoteles vocat facultatem per proba- niri falsa possunt,et falsa esse judicatione discerni,
bilia colligendi.Rursus ejusdemlogicaealteradivisio Quo fit ut prior logices divisio secundum etiam con-
est.per quam diducitur tota diligensratiodisserendi tinerevideatur: namdeQnitio,partitioatquecollectio
induas partes,unaminveniendi,etalteramjudicandi. inventionein continent et judicium,quia neque exi-
Id autem videtur etiam ipsa logices definitio mon- stere praeter inventionem,neque agno^ci praeter ju-
strare,namquialogicaratiodisserendiest,nonpotest dicium possunt.Sed cum omnis inventiojudicationi
ab inventione esse separata. Gum enim nemo praeter subjecta sit, cumque prioris divisionis partes sine
invenlionemdissererepossit, disserendiratioinven- utroque esse non possinl, evenit ut prima partitio
tionisestratio. Rursus quoniam logice diligensest D inventioneni judiciumque conjungat.Secunda vero
ratiodisserendi,abea,judiciutn nonpotestabesse,ipsa haec divisio,qua Cicero etiam partilur logicara, se-
enimdiligentiarationisindisserendopositajudicium gregat hujusmodi facultates,etinveniendimateriam
Neque enim potest quisquam diligenter disse-
est. a judicationis parte secernit.Judicium vero,in col-
quod in disputaiio-
rere,nisi quale sit judicaverit id ligendi ratione proprias partes habet, nam oranis
nem sumitur. Quod si ad disserendi ordinem dili- argun:entatio,omnisquesyllogismuspropositionibus
gentia rationis adhibetur,non est dubium quiu hoc struitur,omnemque compositum duo in se quaedam
judicium ad inventionum varietatem sit accoramo- retinet, quaespeculanda esse videantur.Et quidem
datum. His igitur ita expeditis, videndum est, hae continet unum quae illa sint.exquibus id qaod com-
divisiones,quanam se cognationecontingant.Inven- positum est intelligatur esse conncxum, aliud vero
tio quippe caeteris omnibus, veluti materia3 loco, quanara sit suarum partium conjunctione composi-
supponitur,hoc modo.Nisi enim inventiofuerit.non tum : ut in pariete siquidera lapides ipsos quibus
potest esse vel defmilio,vel parlitio,quoniam unum- pariesstructusestinspicias,quasimateriamspecies:
1047 AN. MANL. SEV. BOETII 1048

sivero ordinem compositioneraque juncturae consi- A ne.quamtopicen appellari diximus.ordiendum putal.

deres,tanquam dc iormis ratione perpendas. Ita in Ut igitur earum rerum quse abscondilx sunt de-
argumentationibusquasproposilionibuscorapagina- monstralo et notato loco facilis inventio est, sic cum
riatqueconjungisupraretuliraus,geminaerit9pecu- pervesligare argumenlum aUquodvolumus, locos nosse
lationis et judicandi via. Una qua3 propositionum debemus. Sic enim appellaiy sunt ab Arislotele hse
ipsarum naturam discernitac judicat utrum verseac quasi sedes, e quibus argumenlu promuntur Itaque .

necessariae sint,an verisimiles,an sophisticis appli- licetde/inirelocumesse argumenli sedem,argumenlum

centur.et ha3C quasi materias spcculalio est. AUera autem rationcm ,qux rei dubige faciat fidem.
vero judicii pars est quae inter se propositionum Post divisionem logicae disciplinae.quam diligen-
juncturas compositionesque perpendit haec quasi ; tem disserendi rationem esse definivit, de topice,
formam judicat argumentorum.Quse cum ita sint, quae inveniendi ars esse prajdicta est, e.^ipedire con-
hoc modo fit in continuum ducta partitio, ut ratio tendit.Ac primura quid sint loci, terraino definitio-
diligens disserendi,unamhabeatinveniendi partem, nis includit, ejusque artis quae topice dicitur exem-
alteram vero judicaniii.Tiim de ipsainvenlione.tum pli quadam clarilate designat intenlionem.Est enim
de inventionis collocatione.quae forraa estarguraen- topices intentio.arguraentorum facilis invcntio.Non
tationis. Atque ea quidem pars quae de inventione ^ igitur inveniredocettopice quod e&t naturalisinge
docet,quaedam inventionibus instrumenta suppedi- nii,sed facilius invenire omnis quippe ars iraitatur :

tat,et vocalur topice cur aulem hoc nomine nun-

: naturam,atqueabhacmateriasuscepta,rationesipsa
cupata sit, posterius dicara. Illa v&ro pars quae in viamqueconformat, utcum faciliusid quodarsquae-
indicando posita est, quasdam discernendi regulas que promittit, tum elcgantius fiat, velut parietera
subministrat,et vocatur analytice et si de proposi-
; struerenaturalis ingenii est,sed arte fit raelius. Ar-
tionum junctura coDsideret,analytic0 prior; sin vero guraentum autem ratio est quae rei dubiae faciat fidem.
de ipsis inventior.ibus tractet, ea quidem pars ubi Multaenim suntquae faciuntfidem,sed quiarationes
dediscerncndis no.oessariis argumentis dicitur,ana- non sunt,neargumentaquide3Jessepossunt,utvisu3
lytice posterior nuncupatur; ea vero quas de falsis facit fidem his quae videntur.sed quia ratio non est
atque cavillatoriis.id est de sophisticis^elenchi. De visus,ne argumentum quidem esse potest. Differen-
verisimiliura vero argumentationum judicio nihil vi- tiam vero unamsumpsit,eam quae faciatfidem,omne
detur csse tractatum,idcirco quoniara plana cst at- enira arguraentum facit fidem.Si igitur junxerimus
queexpcdita ratio judicandi de mediGtate,cum quis genusacdifferenliara,etide3searguraenturadicamus,
extrema cognoverit.Si enim quis dijudicare neces- quod rationeraquaefaciat fidera,numtotaargumenti
saria sciat,idemque falsorum argumenturum possit p natura monstrata sit ? Minirae. Quid si ejus rei,
habere judicium,verisimilia,qu» in medio collocata de qua nerao dubitat, aliqua ratione facere quis
sunt,discernere non laborat. Expeditum i^itur est, fidera vclit, num idcirco illa, quod fidem faciat,
ut arbitror,quid sit quod ait Cicero, rationem dili- vocabitur arguraentum ? NuUo modo argumenlum :

gentem disserendi duas habere partes, inveniendi namque est quod rem arguit, id est probat, nihil
unam,alterara judicandi.Illud etiam diligentius ex- vero probari, nisi dubium, potest. Nisi ergo sit res
positum est, quae sit ratio quam Stoici dialecticen ambigua, et ad eara ratio fidem faciens afferatur,
vocant.Eaesl enim quae judicandi peritiara tenet, et argumentura esse non poterit. Addita igitur alia
quam eodem nominc Plato partiendi per differentias, diflerentia quae est rei dubiae,facta est integra defi-
atque ad genus revocandi facultatem vocat.Quam- niiio arguraenti, ex genere et duabus differentiis
queeodem nomine Aristotcles,non toiam disserendi constans, gpnere quidem, ratione: una vero diffe-

artem,ut Stoici,sed eam tantum nuncupetquaj de rentia, quod faciat fidem ; alleravero,quod rei du-
proposila quaestioneverisimilibuscoUigatargumen- bia3 est, ut sit tota definitio, id esse arguraentum
tis,atqueideo perfoctius Aristotclesdelogicalracta- quod sit ratio,rei dublae faciens fidera. Quae cum ita

vit.quoniam de duobus,ultra qua? nihil est, tertium sint, necesse est ut ubi dubitatur aliquid, ibi sil

— _- inveniendo scilicet et judicando,

disseruit, de ^ ,
cura
m- "
quaestio.
-, Quod
^ si argumentum
-
„ praeter rem dubiam
Stoici,inventione neglecta, judicationis tantura esse non poterit, nullo modo esse pra;ter quaestio
slrurnenta tradiderint.Atque ideo jure eos increpat nem potost.Quaestio vero esl dubitabilis propositio.
Tulliup, quoniara id maxime relinquere quod otno- Propositio vero est ratio verum falsumve designans.
tura prius et usu potius erat : natura quidem, quia Omnis igitur propositio sive constanter atque pro- 1
fieri non potest utde inventione judicetur, nisi ipsa nunliative ^'oferatur^ut si quis dicat : Omnis homo
inventio prius exsliterit. Ad usum vero,quia longe animal csi ; sivo ad interrogationem dirigatur,ut si

artom prolata naUirali

utilius est nuda, et praetcr quis interroget Putasne omnis homo animal est?
:

invcnlionc susceptum sa^pe negotium luori, quam retiiiPt proprium nompn,et propositio nuncupatur.
invonientealiomutumipsuminermcmquoettacilum At si oadcm,veliit dubitabilis proforatur,fit quocstio,
versare judiciura.Dat vero Tullius de utroqnc sen- ut si quisquaeratanomnishomoanimalsit.Quotau-
tentiam,ctailsuramarapariter utilitatem inotroque temmodisquansliodividalur, nuno explicandi locus
consistere, et se de utraque, si otium fuorit, volle non vidotur accommodus,scd in iis lihris dicemus
disserere.Ab ea autem qua? prior est,id estinventio- quos de topicis differentiis formarc molimur. Ad
 1049 IN TOPICA CICERONIS COMMENTARIA. LIB. I. 1050
quaBslioncm igitnr, id est ad dubilubilem' proposi- A. omnis homoanimal est, Terminos vero voco sim-
tionem, omnis intontio argumpnti, non
dirif^iliir plicpsorationi3partes,qua;contincntpropositionem,
vero ul totam comprobetquaestionem,pcd utpartem ut animal et homo. Hi vero sunt praedicatus atque
ejus ratione conlirmet; neque enim tota qiiaestio suhjectus.Pra;dicatus estin propositione major ter-
defenditur.sefl una ejus qufplibet pars nrgumpnta- iriiniis collocattis; subjectus vero minor.Major vero

tione firmatur: nomo enim defendit crclum rolun- terminus de subjecto dioitur, minor aulcm de ma-
duin oaso et non osse; si enim ita quis defendoret, jore nullo modo pradicatur, ut animal quoniam
totam qnajstionem viderctur probare. Sed cum ila majusestquam homo,de homine prsdicatur: dici-
consideratur, utrum rotundum sit coelum, an non turcnim, omnis homo animal est Homo vero do
sit,in una tantum consistit quaestionis partedefen- animali non dicitur, nemo enim vere dicit, omne
sio, sive quae affirmat, sive qu i* negat.Omnis enim animal homo est. Hoc igitur ratione internoscere
quffi.stio coiitradictionibus constat. Nam si qua res possumus qui terminus in proposilione major, qui
ab altero affirmetur, negctur ahnltcro, totum hoc verosit minor.Omnisautem quajstio^uldiclum est,
contradictio nuncupatur, ut si quisdioat Coelum :
quoniam dubitabiles partes habet, et ad easdem
rotundum est,aUer negct dicens;Cceliim rotundum comprobandas argumenta sumuntur,necesse estut
nonest. Ccelum rotundum esse, et noii esse, con- quidquidinquaestionibuscom[»robatur,idargumen-
jj
tradictio prohibetur. Dubit.ibilis vero propositio, torum ratione firmetur. Argumentura vero nisi sit
quamqucTRstionemesse praediximus,etaffirmationem oratione prolatum, et propositionum contexione
in se continet et negationem, hoc enim ipso quo dispositum, fidem facere dubitationi non poterit.
dubitabilis est, contradictionem videtur includere. Ergo illa per propositionea prolatio ac dispo?itio
Cum enim dubitatquisutrumquecoelumrotundum argumenti, argumentatio nuncupatur,quae dicitur
sit, an non sil, sive reticeat, ipsa
sivo adjungat, enthymema vel syllogismus, cujus definitionem in
dubitatio partem secum alteram trahit. Si enim Topicis difTcrentiis apertius explanabimus. Omnis
unam partem propositio tueatur^dubitabilisnonest, verosyllogismus velenthymemapropositionibuscon-
atque idcirconecqusestio.Gum igituromnisqusestio stat;omneigitur argumenlumsyllogismo vel enthy-
duas habeat partes.affirmalionis unam,alteram ne- memate profertur.Enthymemavero est imperfectus
galionis,necesseest ut sitsemperex alterutra parte syllogismus,cujnsaliquaepartes,vel propterbrevita-
defensio, ut unus quidem affirmationis partem, tem,velpropt(Tnotitiam,prEetermis5aesunt.Itaquehaec
neu'ationis alter defendat,et hic quidem ad astruen- quoque argumentcitio a syllogisnii genere non recedit.
dam affirmationem, ille vero ad destruendam^quoe Quoniam igitur syllogismus omnis propositionibus
potuerit argumenta perquirat. Nihil vero interest constat,propositionesveroterminis,terminiqueinter
utrum quis affirmationem ponat,an destruat nega- C se difFerunt,coquod unusmajorest,aItcrminor,fieri
tionem, aut negationem defendat, an oppugnet af- non potest utexproposilionibusconclusionascatur,
iirmationem. Age enim, sit quaestio, utrnm ccelum nisi perlerminos progressas propositiones extremos
nolundum sit. Si quis eam sibi qu.^estionis partem terrainos alicujus tertii medietate conjunxerint: id
assumpserit.quam essedefendit,ad eam constituen- facillimo demonstratur exemplo. Sit enim quaestio
dam cuncta necesse est sibi comparet argumenta, utrum homo substantia sit an rainime. Sumo mihi
atqueinhoc affirmationem quidem ponit, sed de- quffistionispartem alterara comprobandara, ea est,
struit nogationem. Si quis vero neget id, ac dicat hominem esse substantiam; in hacigitur duo sunt
non esse coelum rotundum, suscipit sibi psrtem terraini,subslant!a atque homo,quorum major sub-
alteram quaestionis quae fuerat reliqua, id est nega- stanlia, minor homo, quod ex eo quoque poterit
tionem,in eaque consistit,et ad hancapprobandam, Ootcndi,quoniam posterius substanlia inprolatione
perquisilisnititurargumentis;itaquequinegationem profertur, vel ut in hoc ipso quod dicirnus homo
ponit, labefactat affirmationem. Quae cum ita sint, substantia est, prius hominem, posterius substan-
demonstratum arbitror,non tolam qufBstionem,sed tiam nominamus. Ut igitur substantiam atqueho-
ejus aliquam partem ad defensionem venire. Sed minem jungam,nocesse est mcdium terminum re-
quod quisque defendet, ad hoc quoque argumenta D periri,qui utrosquecopulet terminos,hic sit animal.
perquirit. Ad partem igitur quaestionis astruendam fiatque una propositio, omnis homo animal est in ;

deslruendamve argumonta sumuntur, atque haec hae igitur propositione animal praedicalur, homo
quidem si quis minus intelligit.ne a nobis obscure subjicitur. Rursus adjungo, omne autem animal
dictaesse causetur.Si enim quae in dialectica,vel a substantia est; in hac rursus aniraal supponitur,
nobis dicta Latina oratione, vel a Graecis scripta substantiapraidicatur.Itaque concludo,onmisigitur
sunt, ignorabit, rairum est si qnam partem eorum homo substantia ost; acperhoc homo quidem sera-
qua> dicimus a''verterc valeat, ne dum stupeamus per subjectus est.Animal vero ad hominem quidein
quod non omnia comprehendat.Sed quoniam dubi- pra^dicatum est, ad subslantiam vero subjectum,
tabilem propositionem quaestionem esse prffidixi- Substantia vero ipsa semper praedicata persistit,
mus,ovenitutquas parteshabeat propositio,easdem unde fit ut minorquidem homo, major veroho-
.'iit

etiam quaestio retinere videatur.Omnis autcm sim- mine substantia, medius autem terminus animal.
plex propositio duas habet partes in terminis con- Quoniamigitur exlremitermini mediiinlerpositione
slitutas. Simplex vero propositio est hujusmodi, copulanlur,eoque modo quaeationisinlersemembra
I05i AN. MANL. SSV. BOETII 1052

conveniunt,adhibitaque probationesolviturdubita- ^ est quamconsulatus-.orane veroquod estdiuturnius

tio, nihilest aliud argumentum quam medietatis bonum, meliusest eo quod parvi est teroporis :

inventio, bfflc enim vel conjungere,
defendatur, vel disjungere, si negatio vindicotur,
poterit exlremos. Quae cum itasint, duarum propo-
sitionum et tertiaeconclusioni3,major quidem pro-
positio diciturea quae majorem terminum continet,
id est in qua majorquidem prsedicatur;medius vero
supponitur, ut omne animal substantia est; minor
vero propositio estquae medium quidem terminum
praedicat, subjicit autem rainorem, ut omnis homo
si affirmatio regnum igilur melius est consulatu.Hic igiturma-
xima propositio atqueuniversalis et per se cognita,
neque indigens probatione, argumentationi inserta
est.Ea vero cst, omnia quae diuturniora sunt bona,
meliora esse his quae sunt teraporis brevitate con-
stricta. At si velimus ostendere non esse invidum
qui sapiens sit, dicamus: Invidus est qui moeret
aliena felicilate; nonautem sapiens est quem feli-
citas aliena contristat non est igitur invidus sa-
:

piens. Hic raaxima propositio argumentationi non

animal est. Sed quoniam a majoribus necesse est
minoradescendere,ejusconclusionis,quaeexduabus videtur inclusa, sed extrinsecus posita, syllogismo
tamen vires ministrat.Hsec vero est, quorum di-
propositionibus nascitur,illa quasi efTectrix et pro-
versse sunt definitiones, diversas esse substantias
pria propositio videtur esse, quae prima est; haec
autemest.omnishomosubstantiaest. Quod qui p ""^"'"^ ^'^- '^'^^'^"'^ 'S'*"^ ^^' Aristotelis Graeca
vel nostra ab Aristotele translata prospexerit, has
priores posterioresque nostros Analyticos, quos ab
illic propositiones locos inveniet nuncupari, quae
Aristotele transtulimus,legit, minime dubitat. Sed
sunt maximae atque universales etvel per se neces-
et si quis quae illic scripla sunt nesciens, ad haec
sariae, vel per se probabiles ac notae. Sed quoniHm
legenda proruperit,etiam si rationem rerum quas
haspropositiones pluresac pene innumerabilesesse
non intelligit minime comprehendit, ita tamen ut
necesse est,reslat adhucquo ampliusratio specula-
dictum est esseconfidat, seque in Aristotelis Ana-
tionis ascendat. Possumus enim, diligenti tractatu
lyticisuberiusinventurumesse,silegerit,arbitretur.
considerationis adhibito,omnium maximarum atque
Natura igitur rerum fert utubiquid majusac minus
universaliumpropositionumdifFerentiasperpendere,
est,ibi maximum quoque aliquidinesse neccssesit.
atque innuraerabilem raaximarum propusitionum ac
Quo fitutsintquaedam maximae propositiones,quo-
per se notarum multitudinem in paucasatque uni-
niam minores majoresque esse monstravimus,qua-
versales colligere difTerentias^utetalias dicamusin
rum natura exsimplicium propositionum partitione
definitione consistere, alias in genere, atque alias
sumenda est. Omnis enim simplex propositio vel
modo quod paulo post apertius demonstrabo.
alio
affirmativa est, vel negativa. Earumque alis sunt
Omnesigiturmaximaepropositiones,qua3cunquesub
universales.ut omnis homo justus
'_ "
_
est.nullus homo r
_
, ... , , .,.,.,.
„
dennitionis verbi gratia rationem cadunt,uno defi
'
_
*-"
, ,

justus est;aliae particulares,ut quidamhomojustus nilionis nomine continebuntur. Et sicut illae reli-
est;aliae indefinitae.ut homo justus est,homo justus
quarum propositionum loci esse dicebantur, quod
non est; aliae singulares aliquid atque individuum
eas intra suum ambilum continerent, ita ipsarum
continentes,ut Gato justus est,Cato justus non est. maximaruin atque universalium propositionum,quas
Haruraqueomnium aliae sunt dubitabiles,aliaeindu- minorum propositionum locosessepraediximus.illae
bitatae. Supremas igitur ac maximas propositiones differentiae, et si non vere, tamen quadam veluti
vocamus,quae et universales sunt,etita notas atque imagine loci esse videbuntur,in quas fuerint conve-
manifestae, ut probatione non egeant, eaque potius Sed istae locorum, id est
nienti ratione reductee.
quffiindubitationesuntprobent.Namquae indubitata propositionum maximarum,differentiae, quas etiam
sunt,ambiguorum demonstrationi solentesse prin- ipsos locos nominamus, possunt subjectarum pro-
cipia, qualis est, omnem numerum vel parem esse positionum etiam generanuncupari.Nam difTerentiae
vel imparem,et aequalia relinqui,si aequalibus aequa- continenles etiam genera communiter possuntvi-
lia detrahuntur;caeteraeque de qnarum nota veritate dcri, ut irrationale cum a ration^li velut divisibili
non quaeritur. Maximas igitur,id est universalesac differentia dissideat;tamen equi velcanis.ditferenlia
notissimas propositiones,exquibus syllogismorum j) specifica est,et ad eoslocum generis tenet. Namque
conclusio descendit, in Topicis ab Aristotele con- animal irrationabile equi genus est. Ita etiam in
Bcriptislocos appellatos esse perspeximus quod ; maximis propositionibus. Nam quod aliae sunt ex
enim maximae sunt,id estuniversalespropositiones, toto,ali£E ex partibus,hae inter se comparatae diffe-
reliquas in se velut loci corpora complectuntur, rentiae divisibiles sunt,ad ipsas vero maximas pro-
quod vero notissimae atquc manifestae sunt, fidem positiones differentiarumcontinentiae velut generis
qufflstionibus prffistant eoque modo ambigua-
, loco sunt.Nampropositionisex tolo venientis genus
rum rerum continent probationes. Has autem ali- est idipsum quodvocaturextoto.Itempropositiones
quoties quideminipsis syliogismis atque argumen- a partibusduclae,quamvis notaesintatquemanifestae
tationibus inhaercre conspicimus,aIiae vero in ipsis genus cst, quod a partibiis, et cffiterae difTcrenliae

quidom argumentationibus minimecontinentur,vim earum propositionum quae cum sintmaximaj.tamen

tamen argumentationibussubministrant:ut si vcli- eisdem videntur includi,velut qua^damgencra sint.

mus ostenderc regnum melius esse quam consula- Qua3 vero sint hae dilTerentiae paulo posterius disse-
tum, diceruui: Regnumcumsit bonum,diulurnius ram.Ue his igilur nunclocis tractare TuUius insli-
 1053 IN TOPICA CICBR0NI3 COMMENTARIA. LIB. I. 1054

tuit qui maximas propositiones quas superiusdixi-
mu?,id est per sc notas alquo universales,conlinent
atqueincludunt.n.c vero sunt maximarum diirercn-
tiae proposilionum.De universalium igiturcnunlia-
tionum per seque nolarum diirerenliis disserit.ut fit
inlcger locus argumenti sedes.Nam si argumentum
omne perproposiliones ad conclusionem usque per-
ducitur,omnes vero reliqucC propositiones in prima
maximaquepropositionecontinentur,ipsaqueprima
A velargumcnto vires ministrct^nonost dubiumquin
ea toti argumcnto locus ease vidcatur, qtiod lotum
inlra maximae propositionis ambitum claudit. De-
monstratum igitur est qua; sint argumentorum se-
des,id est,ubi argumenta ciauduntur (ha3 sunt au-
tem maximarum propositionum difrercntiae;, quae
vocantur loci,quid etiam argumentum,quoniam est
reidubia; faciens fidoin, qua; sit vero res dubia, id
est pars altera qua;stionis, quid sit qusstio, id est

ac maxima propositio,tum pars est argumentatio- dubitabilis propojitio, quid sit simplex propositio,
nis, id est syllogismi, tum extr.aposita argumcnta- id estenuntiatio,qua;praedicalo ac sui:)jecto lcrmino
tionivires ministrat,ututroque modo quoniam per- coutineatur,verum faisumve dosignans.quaj omnia
ficitargumentum, pars argumcntalionis qugedam meminisseoportet.Maximarum enim propositionura
esse videatur,non est dubium quin haj di)forcnlia3, differcntiaj quas locos esse praidiximus, abhis di-

qucTG propositiones maximascontinent,c3edcm omnes cuntur terminis qui prius in propositione sunt,po-
etiam contineanl argumentationes, ut maxiinarum n steriusinqugcstioneconsiderantur,pra3dicatoscilicet
propositionum differentia3 jure loci argumentorum atque subjecto. Ex his etiam qua) superius dicta
et quasi quredam ultimaj sedes esse videantur. Nam sunt quid distent Topica Ciceronis atque Aristoteiis
ex his quatuor significationibusappellationumdua- apparuit. Aristoteles namque de maximis proposi-
rum,argumentationisscilicet at(iuearguraenti,unain tionibus disserit,has eniralocosargumentorum esse
quamlibet esse necesse est. Aut enira elocutio et posuit.ut nos quoque supra relulimus.Tullius vero
contexlio ipsa propositionem cum maximisproposi- locos non maximas propGsitiones,sed earura conti-
eodem
tionibus.vel extra syllogisraum positis,vel in nentes differentias vocat,ac de his docere conlendit.
inclusis, argumentatio vocatur. Argumentura vero Sed ex his locis in quihus argumcnla inclusa sunt,
mens et scntentia 5yllogismi,aut elocutio ratiocina- alii in eo ipsode quo agitur hserent,alii sumunlur cx-
tionis cum maximis propositionibus et sententia tum ex toto, tum ex partibus ejus,
trinsecus, in ipso,
argumentum esse dicetur, ut idem sit
syllogismi ium ex nola,tum. ex his rebus qux quodammodo afje-
argumentum quod argumentatio.Aut argumentatio ctx sunt ad iddequo quxritur.Extrinsecus autem ea
quidem vocabitur tota contextio syllogismi cum sen- dicuntur quse absiinl longequc disjuncta sunt.
tentia.sed argumentum maxime propositio,aut in- Post diffinitionera loci atque arguraenti facitple-
teger ratiocinationis ordoprc-etermaximas proposi- p nissimam divisionem locorura.Ao priraum quoniam
4.; .„i: i: i «„i;__:_ Vj j;, :„ „• c„ j„k„«. _™.,i--i:
„•
tiones arguraentatio,sententiavero argumentationis omnis divisio cuncta debet amplecti, neque super-
argumentum. Reliqua vero mfixima propositio,lo- fluumquidquara interponere, nec oraittere quid sit
cus. Sed cum ha;c ita sint, sive quis ipsarum pro- necessarium,id M. Tullius proposita divisionepate-
positionum contextionem,etusque ad conclusionem facit dicens Ex hislocis in quibus argumenta in-
:

continuum duclum cum maxima propositione, vel clusa sunt, alios in eo ipso de quo agitur hserere,
extra posita.vel proposilionibus ratiocinationis in- alios extrinsecus assumi.Nihil enira huic divisiori
clusa, arguraentalionera vocare velit, argumentum posse videtur addi vel minui,quandoquiderabreviter
vero sententiam mentemque ratiocinationis,nihilo- cuncta coraplectitur. Argumentorumenim lociqui-
minuslocosintelligimus maximarumpropositionum cunque sumuntur, aui in ipso dc quo agiturhaerenl,
difTerentias;sivequis ratiocinationistotius viiTjatque autminime. Id autem minime extrinsecus positos
sententiam totam cura maxima propositione, vel esse designat,quod si inter id quoddiciraus in ipso
intra.vel extra posita, arguraentura vocet, non est de quo agitur hserere arguraenlorum locos, et non
dubiura quin totius ratiocinationis locus llle silqui haerere nihil est medium.Inter affirmationeraenim
est maximae propositionis differentia,continetenim atque negationem nulla est medietas. Curaque in
maximam propositionem, in qua propositiones ca;- ipso dc quo agitur non inhserere locum argumenli.
terae continentur sive argumentationera quidem D id sit extrinsecus assumi,dubium non est quin nihil
:

tolam ratiocinationis contextionera vocari placeat, intersit mediura inter oa arguraenla quorura in hoc
arguraenlum vero maxiraam propositionera, recte ipso haerent loci de quo igitur, et ea quorura extrin-
rursus locus putabiturraaxime propositionis diffe- secus assumuntur, extrinsecus autera ea dicuntur
rentia,quae arguraentura claudit et continet. Quod quae absunt longeque disjunctasunt.Sed quid ipsum
si arguraentura quidera sensus ipse totius ratiocina- sit de quo agitur facilior explanatio est, si eorum
tionis intelligatur,argumentatiovero integra ratio- qua; prius dicta sunt raeraineriraus. Nam cum de
cinationis prolatio,extra vero et ab utrisque diver- qucestione loquereraur,eamdem diximus esse quae-
sura valens,velut locus quidam raaxima propositio stinnem qucie esset dubitabilis propositio. Sed quo-
considerelur, sic quoque maximarura differentiae niam propositio subjecto praedicatoque constaret,
propositionum loci esse videbuntur.Nara cum diffe- qua3stionera quoque diximus subjecta praedicatoque
rentiaipsaraaxiraam propositionera contineat,ejus- conjungi.PrcTedicatum igitur vel subjectum est hoc
quesitlocus,maximaveropropositioargumentationi ipsum de quo agitur. Nam cum do alterutra quae-
1055 AN. MANL. SEV. BOETII 1056

stionis parte dubitetur,in hac ambiguitatpqugeritur A. ipsum de quo agilur nihil est aliud niai quilibet in

utrum praedicatus terminus inesse subjecto videa- quaestione terminus collocatus. Hi argumenta esse
tur,an minime.Nam cum omnis quaestio in affirma- non possunt,neque ah his trahi aliquod argumen-
tionem negationemque dividatur.si prsedicalus sub- tum. Quo fit ul termini ipsi qui in quaestione sunt
jecto inest, fit ex eo vera alfirmatio ; si non inest, positi,nec argumenta, nec loci sint,sedtantum res.
lit vera negatio. S-jd in quaestionilius disceptandis, RursuB ea quae in his haerent dc quibus agitur,ipsa
alter affirm'itionem,alter negalionem tuetur,idest, quidem res esse raanifestum est,sed claudunt in ee
alter praedicatum inesse subjecto, alter non inesse argumentorura copiara,ut cura ex his surai aliquod
defendit. Quod vero ex allerutra parte defenditur, oporteal arguraentum,locorum vice fungantur.Ita-
hoc est ipsum de quo agitur.Ipsum igitur est prae- que si quis per se ea speculetur, res sunt si quis ;

dicatus terrainus vel subjeclus, de quibus agilur. ab his aliquod arguraentum quaerat educere, loci
Atqueut id exemplo clarius fiat, sit quaestio, an fiunt. Et haec communiter quidera deprincipalibus

Verres furtum subjectum est,

fecerit. Hic Verres ac maxirais locis dicta sint. Hi vero sunt qui in
furtum facere praedicatum quod si furtiim Verri ;
ipsis de quibus agitur haerent, vel qui assumuntur
conjungitur,idqueargumentationibuscomprobatur, extrinsecus.Ut igitur faciat plenara locorurn divisio-
quaestionis affirmatio demonstrata est.Si furtum a n nem,quossimpliciter ac maxiraos posuit locos.eos-
Verre sejungitur, quaestionis rursus negatio com- dem velut in quaesdam species resecat, dicens In :

probatur. Ipsum itaque de quo agitur nihil est,nisi ipso tum ex toto,tura ex partibus ejus,tura ex nola,
uterlibet eorum terminus qui in quaestione proponi- tum ex his rebus quae quodammodo affecta sunt ad

tur, sive praedicatus.sive etiam subjectus. Qui qui- id de quo quaerimus.El locorum quin in ipso suntde
dem termini perse argumenta essenon pos3unt,ne- quae agitur constituti quatuor partium facta divisio
que vero per se argumenta praestare. Si enim ipsi est.Hi quippe qui in ipso de quo agitur haerent, vel
simplices ut sunt argumenta esse possunt,velargu- ex toto eo de quo agitur termino, vel ex partium
mentorum praestare materiam,nuUam in quaestione ejusenuraeraiione, vel exnota,vel exalTectis intel-
relinquerent dubitationera sed quoniam de ipsis ad-
;
liguntur existere.Id ita esse brevi ratione firmabi-
huc in quaeslione dubitatur an eorum possit esse tur.Necesse est enim quemlibet eorumterminorum
rata conjunctio,ipsi quidem neque perse argumenta qui in quaestione sunt collocati,et definitiones ha-
e8se,neque per se argumenta praestare poterunt, ea bere proprias, et partes, et nomina, et ad res alias
vero quaeinipsis insunt, vel extrinsecus posita quadam relatione conjungi ac referri. Ergo locus
sunt, argumentorum copiam subministrant. Nam qui dicitur ex toto,is est, quoties argumentum ex
quod Viclorinus quaerit, et explicat latius, ne com- alicujus diffinitione terminiquiest in quaestionetra-
raemoratione quidem mihi dignum videtur.Quaerit ^ ctatur,sive subjecti,sive praedicati. Ex partiumenu-
enim quaestio ipsadequo agitur an habeat locum, meratione,quoties ab ejus termini partibus,qui in
quod minime oportuit,ut dictum est.Locus de quo quaestionepositus est^duciturarguraentum. Anota,
nunc agimus non cujuslibet rei locus est,sed argu- quoties ab ejusdem termini vocabulo nascitur argu-
menti, argumentum vero rei dubiae faciens fidem, mentum. Ab affectis vero, quoties ab his quae ad
res vero dubia pars quaestionis. Quod si argumen- propositum terrainum relatlone allqua reducuntur
tum essenon potest, lo-
quaestio vel pars quaestionis argumentatio proficiscitur. Quorum siniilitudines

cus vero de quo agimus argumenti est locus, non oninium posterius explicabo.quando ea quae super
est dubium quinlocus quaestionis esse non possit. his rebus declarandis Cicero posuit exempla tracta-
Amplius,omnisquaestiodubitabilisest,argumentum vero.Nunc illud est considerandum, ait enira Tul-
vero omne quajsLionis purgat ambiguum. Non est lius ex his locis,in quibus argumenta inclusasunt,

igitur idem argumentum quod quaestio.sed loci, ar- alios in eo ipso de quo agUur hffirere, alios extrinse-

gumenlorum sunt loci,non sunt igitur quaestionis. cus assumi,quod ita dictum videtur,tanquam diversi
Hocigitur praemisso inlelligamusipsum de quoagi- sint lociqui in his dc quibusagilur ha;rent, etipsura
tur quemlibetterminum in quaestione propositum, illud de quo agitur. Nihil enim in se ipso haerere po-
sive prffidicatum, sive subjectum, qui cum per se D test, ac perhoc quod in aliquo ha;ret ab eo in quo
arguraentum esse non possunt,
res sint,ipsi qui Jem hajrel diversumest.Quodsi loci sunt aliquiqui in his
habere autem in se quaedam possunt,in quibusar- haereant dequibusagitur,nonestdubium quinhiloci
gumenta sint coUocata, et quae sedes argumcnto- ab his de iiuibusagitur sint diversi.Rursus curadi-
rum esse intelligantur. Quaj quidem cura terminis ex toto,tum cx partibus ejus, tan-
cit in ipso, tucn

his de quibus agitur inhaererc vidcantur, nondum quiira non dc diversis loqualur,ila ait,in ipso locos

laraen sunt argumenta, sed quasi jam arguraenta esse tura ex toto.tum ex partibus,tum ex nota,quasi
complectentes loci,et,velut naturali sede condenles. vero aliud sitipsum quam totum, aul aliud ipsum
Idem de his locis qui extrinsecus assumunlur di- quam onines undique ejus parles. Unatjuaeque enim
cendum est, ipsi namque positi sunt exterius et residem ost quod totura. Idera namque est Roma
quodammodo a propositionum terminis ablegati.et quod tota civitas. Rursus idcm est unaqua;que res
res quaedam sunt, sed intra se argumentorum co- quod ejus singulae parles in unura reducls velut ;

piam claudunt atque,ut brevi senteutia colligam,

; idem est homo quod caput, thorax, venter, ac pe-
1057 IN TOPICA CICER0NI8 COMMKNTARIA. LIB. I. 1058

des, Cfeteracque io unutn partes conjunctae atque A relationesunt consliluta, atque idco hac extrinse-
copulatffl.Quoinodo igitur tanquam de diversia pri- cus solum. IUa vero affccta sunt nuncupala, habet
mura locutus est, cum locos haererein hia torminis enim aliquam quodammodo cognaiionem ad id ad
dequibud agitur dixit, post autemvclut de eisdera quod reJucitur,id quod refortur adaiiquid.Sed om-
lotjuitur, cuni in ipso locos, tum ex toto, tum ex nes fere hos locos quos nunc simpliccsatque indivi-
parlibusease proponat? Nihil eiiim dilTert dicere in 803 ponit,posteriore tractatu dividit, ut nunc quoque
ipso, tum ex toto, tum ex parlibus quam si ita di- eos locos qui in ipso sunt, distribuit, cum alios ex
xisset.in ipso,tumex ipso. Nam si idem est ipsum toto fieri proponit, alios ex partibua, alios ex nota,
quod totumac p<irtos,ideme3tdicereiii ipso haerere alios ex afTectis, afTectaque ipsa suis partibus secat.
locum,ex toto, aut e.x partibus, quod in ipso hae- Extrinsecus vero locum in testiraonio positum esse
rerelocum,'|uie3t ex ipso.quod ne intelligi quidem confirraat,testimonii vero vim in auctoritate consti-
pctest, quemadmodum in ipso haercre possit, quod tuit, auctoritatem vcro deducit in proprias partes,
ipsum est.cum nihil sibi haereal,utsuperius expe- 6cd hoc posleriore tractatu liqucbit.Nunc vero eos
divi.Sed, quemadmodum paulo anle exposui, una- simplices atque indivisos locos proponit, et veluti
quaequores cumet diffinitionemhabeatet partes, si simpIicibussubditexerapla.Restatautemnuncunum
pernoscamns quaesitdiffinitionis viseLquaepartium, „ quod videtur esse quaerenduni, an hi loci qui in lo
1 u i-i.-
•
!.-_
•
i..:i i.i„i -„: j :» "
.. I :__ j:..: j i._.- .• •
i
cunctus ambiguitatisnodusabsoIvitur.Estenim
.

dif-
i

cos alios dividuntur,eorum quos intra se conlinent

finilio coaclaj in se atque complicatee rei explicatio, locorum loci esse possint,ut eorum qui sunt ex toto,
velut cum dicimushominem esse animal rationale, ex partibu3,ex nota,ex alfectls^is unusquidam quasi
mortale.Nam id quod breviter nomen,atque anguste locus sit,qui estin ipso.Nihil quidera prorsus offi-
designabat, id cxplicavit ac prolulit, et per sub- ceret locorura locos putare, fieri enim potest ut lo-
stanliales quodammodo partes definitio patefecit. cus ampliorintrasemetangustiores contineatlocos,
Alium igitur necesse esl esso intelleclura rci, quae velutin provinciacivilate3,sed nunch«c similitudo
coraplicata est, in eo quod sibimet coactaatque in nonconvenit. Locus enim est ex quo ducitur id in
unumredaclaest,aliuraejusderareiexplicata) atque quo arguraentum positum.Quod si loci locus esse
est
quod expedita atque difiusa est nara
dissertaB,in eo : possct,et is qui estin ipso de quo agitur, eos qui
idem rei diffinitio quod nomen significat, illud
et si sunt ex toto, vel ex partibus, vel ex nota, vel ex
tamen ipsum quod nomeo anguste confusequedesi- afTecti3,veIut quidam locus includeret, non essent,
gnat,apertius diffinitio disserit ac patefacit. Recte ex tolo, ex partibus, ex nota, vel ex afFectis loci,
igitur aliud quiddam estipsum,aiiurl ejusdiffinitio, sed argumentaquouiam in eo haererent loco, qui in
etiam si unum idemquc est utrisque subjectum. Ut eo ipso de quo agilur terraino esse praedictus est ;

enimdictumest,ipsumsinguIumest,diffinitioipsius C nonigitur locus essepoteritloci, sedvelutgenera in

singuli perpartes distributioatque enumeratio.Par- species.Ita nunc sit divisio Iocorum,nec hoc supe-
tes autem nunc substantiales dico,non quae magni- rius dictis videatur esse contrarium, cum et maxi-
tudinemjungunt,sedqufepropnetatemrationeraque mas propo9itiones,et earum difTerentias continentes
substantiae. Sed quod in definitione dictum est se- communi nomine appellavimus locos.Nam maximae
cundum eas partes quoe substantiam jungunt, id in propositiones,licet eo ipso quo maxiraae sint inclu-
partibusintelligendumestquaeraagnitudinemcopu- dant caeteras et vocentur loci,tamen quia sunt no-
lant.velut domus quae fundHmento,parielibus tecto- tissimae possunt rebus dubiis esse arguraenta.Jure
queconjungitur.Nam cum ea nihilsitaliud nisiquod igitur earum differentiajloci nominantur,quodinlo-
parLibus copulatur,ipsa tamen una quaedam est,at- corum speciebus, aliter sese habct, quae prorsus
que conjuncta,parLitio veroejus per quaedam raera- argumenta esse non possunt: nara in ipso locus vel-
bra distributioe3t,aLque ideo licet unura sit, quod ut in species quasdam dividiturin eos qui sunt ex
ipsum est totum, et quot sunt partes undique con- toto, ex partibuSjCx nota; ex alfectis. Unusquisquo
fluentes.non taraeneumdem necesse est habere in- enim horura locorura primi loci integrum videtur
tellectum,cura ipsumintegrumconsideratur^ut cum ferrevocabuIum,nara ut hominera aniraal dicimus,
in partes ipsasquibus junctura estdistribuitur. Ex j) itemque equum atque bovem animalia nuncupa-
nota verolocus apertissime al) eo termino diversus mus,sic is locus qui ex toto est in ipso esse dicitur,
e3t,qui in quaestioneconstitutus est. Quis enim di- iteraque qui ex partibus ac notji,atque ex affectis in
vocabulura quod ipsa res
cat id esse cujuslibet rei ipso sunt.Sed ex his locis argumenta quidem duci
e3t,quam designat? Ea vero quae ad id dequoagitur possibile est,ipsa vero argumenta utsint, fieri ne-
affecta sunt, et si extra posita videntur, terminum quit.
tamen propositum velut e rcgione re-
in quaestione
Sed ad id tofum de quo disseritur, cum definitio
spiciunt, quae in multas secari necesse est partes.
adhibetur, quasi involutum evolvii id de quo quaeri-
Omnis enim res, id quod est, unum est, multa vero
tur. Ejus argumenti talis est formuta : Jus eivile est
sibimet retinet adjuncta, quae hoc ab his quae om-
gequitas constituta his aut ejusdem civitatis sunt ad
nino extrinsecus sunt differre intelliguntur, quod
res suas obtinendas. Ejus autem xquitatisutilis cogni-
ea quoe affecta sunt, in relatione sunt posita, ul
tio est. Utilis ergo est juris civilis scientia.
post et ipsarum propositio, et exemplorum ratio
moustrabit.Ea vero quae sunt extrinsecus, in nulla Post locorum bifariam divisionem,in ipso scilicet
 1059 AN. MANL. SEV. BOETII 1060

de quo agitur,et extrinsccus positorum,partitus est A jus civile et rursus scientia utilis quaedam sunt ora-

eum locum qui est in ipso in quatuor membra, id tionesquasinterterminos collocaraus.Non enimom-
est a toto, a partium enumeratione, a nota, ab al- nis terminus simplici orationis parte profertur,sed
fectis. Nunc igitur aateaquam dividat eum locum aliquoties orationes inlegrae in terminis constituun-
quem ab affeclis esse proposuit,superiorum trium tur.In hac igitur argumentatione maxiraa ac per se
quos inprimointerimtractalu minimedivisurusest, nota propositio est eaper quam intelligimus orania
sed individuos relicturus,exempla supponit.Hi vero quaediffinitioni alicujus conjunguntur,ipsa quoque
sunt a toto a partibus, a nota ac de eo quidem
; illis quorum definitio est, necessitate copulari. Se-
locoquiestatotoitadisseruitac disputavit.Tum in- quitur enim cum diffinitio juris civilisutili scientiae
locum argumenti quando totum
quit, diciraus a toto possit adjungi, juri quoquecivili utilem scientiara
illud quod positum est diffinitione
in quaestione posse copulari ; est igitur hoc argumentum tractum
complectimur, quaedilfmitio reidubieede qua agi- ab eo loco qui est Omnis enim diffinitio in
in ipso.
tur facit fidem.Sed diffinitio^omnis,ut superius quo- eo terraino est quem eodem autera locoqui
diffinit,

que dictura est,id quod nomineinvolute designatur in ipso est, et a toto. Omnis enim diffinitio tolum
evolvil et explicat, atqueideo non terminus qui in monstrat atque aperit. Maxima propositio hccc. Qui-
diffmitione ponitur, sed quaa in ipso sunt, possunt n bus aiiquorum diffinitio jungitur, eisdem necessario
argumentis prcestare niateriam.Sunt autem in uno- ea quae diffiniuntur aptantur.
quoque propriajjdiffinitiones.Diffinitio enim estora- Tum partium enumeratio, quce tractalur hoc modo •

tio substantiam uniuscujusque significans; quod si Si nequc censu, neque vindicta, tieque testamento, li-

ab unaquaque repropria substantiam non recedit,ne ber factus est, non est liber : nec ulla esl earum rerum :

ditfinitio quidemrecedit, est ergo diffinitio in ipso non est igitur liber.

termino dequoagitur^quae definitiototumterminum Sit quaestioutrum aliquis quera servum esse con-
necesseestcomprehendat, nequeenim partem sub- Quoniam faciendi liberi Ires sunt
sliterit, sit liber.

stantiae,sedtotiusterminisubstantiammonsti'at.Sed partes. Una quidem ul censu liber fiat,censebantur

quoniam ex ea diffinitione fuies fit rei dubiae, trahi- enim anliquitussoli cives Romani. Si quisergocon-
tur exdiffinitioneargumenlum.quaediffinitio inipso sentiente vel jubenteMomino, nomen detulisset in
termino est de quo agitur, etejus termini totum est. censum, civis Romauus fiebat et servitutis vinculo
Ilaque argumentum quod a diffinitione ducitur, ab solvebatur,atque hoc erat censu fieri liberum, per
eo ducitur locoquiin ipsoterraino est, qui in qusB- consensumdomininomenincensuradeferre eteffici
stione est collocatus.Sed quoniam raulti loci sunt in civemRomanum.Eratetiam parsaltera adipiscendae
ipso,hic totus a toto est. Diffinilio enim totum ter- libertalis.quae vindicta vocabatur: vindicta vero est
minumcomprehendit,atqueidquodinvolutenomine ^ virgula quaedam quara iictor manumitlendi servica-
significabitur, evolvit atque aperit, ejus argumenti piti iraponens,euradem servum inlibertatemvindi-

talis est formula.Juscivileest sequitasconstituta his cabat, dicens quaedam verba solerania, utque ideo
qui ejusdem civilatis sunt ad res suas obtinendas, illa virgula vindicta vocabatur, Illa etiara pars fa-

ejus autem «quitatisutilisestcognitio^utilisestergo ciendi liberiest,si quis suprema voluntate in testa-

juris civilisscientia.Est enim quasstio, an juris ci- menti serie servum suum libernm scripserit. Quaj
vilis scientia sit utilis,hic igitur jus civile supponi- quoniam partes sunt liberi faciendi,siquis aliquem,
tur, utilis scientia praedicatur. Quaeritur ergo an id quem servura fuisse constiterit,monstrare velit non
quod praedicatur, vere possit adhasrere subjecto. Ip- esse liberum factum, dicet, si neque censu, neque
sum igitur jus civile non poteroad arguraentum vo- vindicta,noque testamenlo,liber factus est, non est
care, de eo enim quaestio constituta est respicio
; liber. At nuUa earuia parte liber faclus est,non est
igitur quidei sit insitum,video quoniara omnis dif- igitur liber.Si enira omnes partes aqualibet illa re
finitio ab eo non sejungitur,cujus est dilfinitio, ne a abjunxeris,totum necessario separasli.Nam cum to-
jure civili quidem propriam diffinitionem posse ab- tum in suis partibus constet,si quid nuUa cujuslibet
jungi.Diffinitio igilur jus civile,acdico,Jus civileest partc conjungatur, a toto etiara segregalur. Partes
aequitas constituta his qui ejuadem civitatis sunt,ad D autemduobus dicimusmodis,vel species, vel mem-
res suas obtinendas ;
post hoc considero r.um haec bra. Species est quae nomen totius integrum capit,
definitio reliquo termino, utili scientiae, possitesse veluthomo atqueequus animali3,utraque enim per
conjuncta, id est anaequitas constituta his quiejus- se integro nomine animalianuncupantur. Est enim
dem civitatis sunt, ad res suas obtinendas, utilis homo animal,etrur3us equus aniraal.Item membra
scientia sit, video esse utilem scientiam dictae supe- sunt quae cum totum efficiant,conjuncta totius ca-
rius aequitatis.Goncludo itaquc, Juris igitur civilis piunt nomen,singula vero nullo modo, ut cum fun-
scientia utilis est ; hoc igitur arj,'umenturaest ex eo damentum, parietes et tecta doraus merabra sint,
loco qui est in ipso, hoc estinjure civili, qui ter- simul omnia domus dicuntur,fundamentavero sola
minus in quaestione est constilutus, hic vocatur a domus vocabulo minirae nuncupantur,neque parie-
diffinilione, qua; diffinitio quaestionum totum cst, tes,neque tecta.In his igitur quae species sunt, quo-
argumentum est a toto. Omnis autem locus a toto niam nonien totius integrum capiunt,nisi sigillatira
in ipso est. Nec nos uUa dubitatio perturbet, quod omnes parteaab eo dequo dubitaturabjunxeris,noa
1061 IN TOPICA CICERONIS COMMENTARIA. LIB. I. 10G2

possis totum abesso monstrare. Dictum est eniin A. omnes partos totum faciant, si conjungantur. Sed
unamquamquc partem totius vocabulum integrum respondcbitur,cumsitargumentumabenumeratione
capcre.Ut quoniam faciendiliberi tressunt species, partium,totumdividitur,nonconjungitur,dividendo
census,viniiicla,te3lamentum, si quaslibct duasre- enim argumentalio procedit. Nam quisquis partem
moveri3,una tamen permanscrit.liberum necessario cuju3libctsumpserit,eo ipso,quo partem sumpserit,
oonlitebere. Sive enim censu tantum,sive vindicta, rera videtur esse partitus.Qui vero rem dividit.dis-
give testameniositliberfactusjliberum esseconstat. sipat potius quam totum,scd restareadhuc
conficil
Ergo omnesspecies semoveris,non potes
in his nisi ambiguitas potest,aam diffinitio quoque involutam
destruere quod in quajstione proposilura est. At si nominissignificationem explicat.perquamdam sub-
affirmare velis alque astruere,sulficittantumunam stanlialium partium enumerationem. Enumeratio
quamlibet speciern demonstrare^ut si velis ostendere vero partiumqu<Bdamipsarum a separtiumdissipa-
liberum,sat est,ut monslres^aut vindicta,autcensu, tio est.Sed aliud estejusdem reipartes enumerare,
testamentove iiberum factum ;
quod si destruere aliud diffinitionis.Nam reipartesea recujus partes
velis,non sufficit 03tendere,aut censu,aut vindiciu, sunl semper minores sunt, ut caput,vel thorax,vel
aut testamento liberum non esse factum.sed nullo cactera membratoto homine;partes vero definitionis
eorum raodo ad libertatem venisso.Itaque his par- y. tota re quae diffinitur,sisubstantialessunt,proban
tibus quse spccies sunt, si destruere velis, cunctis tur esse majores,ulanimal homine majus cst.Item-
utendura est ; si aslruere, una sufficiet.At verohae que rationale, mortalc, eumdem hominem, velut
partes qua3 sunl menbra, contrario modo sunt : si majoracontinent.etsunt singuiffipartesdiffinitionis
destruere veli8,sat erit unara sejungas^si astruere, ejusdem quae est animal,rationale,raortale.Partitio
cuncta adesse necessario coraprobabis.Namsi velis igitur sumit partes rei quam partitur minoressera-
ostendere non essedomum,3ufficitutautfuudamen- per. Qua3 vero sumit definitio, universalia sunt per
ta non esse dicas, aut parietes, aut tecta ; nam si se totaque et continentia diffiniri,quamvispositain
quid horum defuerit, doruus non potest appellari. diffinitionepartesfiant,ut in hisquaesuperius excm-
At si velis ostendere domum esse, nisi cuncta in pla proposuifacileintelligipotest.Undemanifestum
unum astruere non
conjunxeris, id quoii proponis estlocum a toto,quidiffinitionisest,et locumapar-
valebis. Omnes hi loci a enumeratione
partiura tium enumeralione. esse diversos.
ducuntur,quia inhispartibusquaespeciessuntjCun- Tum notalio,(um ex vi verbi argumentum aliquod
ctae partes enumerantur, ut destruas in his vero ; elicitur hoc modo : cum lex JEliasanclia assiduo vin-
qua3 membra sunt cuncta3 partes euumerantur, ut dicem assiduumesse jubeal,locupletem jubel locupleti,

astruas. Quaestio est igitur in proposito Ciceronis is est assiduus, ut ail JElius, appellatus ab aere
exemploargumentiapartiumenuraerationededucti: C dando.
An is quem servum fuisse constitit, liber sit is ; Tertius eorum qui in ipso suntlocus a notatione
quem servum fuisse, subjectus estterminus, liber est constitutus. Notatio vero est quaedam nominis
vero prajdicatus neutrum igitur eorum terminum
; interpretatio. Nomen vero semper in ipso est. Ut
ad arguraentura ducere poteriraus.De quibusenira enim dilfinitio id quod in nomine involutura estde-
dubitatur,ip3i fidera dubitationi facere non possunt. clarat, expedit atque diffundU, ita etiam nomen id

Video igitur qui in altero eorum sil.Quoniam vero quod a diffinitionedicilurevolute,involuteconfuse-

partes omaes ineosuntcujus partessunt.quoniam- que designat. Quod si definitio in ipso est,nomea
quc libertas data, habet proprias partes, sumo eas quoque in ipso esse de quoagitur,non potest dubi-
atque dinumero,et requiro an ulla earum parLiura lari. Ex notatione autera locus vocatus est,quiano-

videatur inessesubjecto.sed nullainest.Goncludara men omnera rera notat atque significat.Vindex est
igilur non esse liberum.Unde manifestius demon- igitur qui alterius causam suscipit vindicandam,
stratur,non solura ab eo terrainoqui subjectus est, veluti quos nunc procuratores vocaraus. Lexigitur
argutnenta surai posso.verum etiam ab eo qui est ^liasanctia assiduo.vindicem assiduum essejubet.
praedicatus.Nampriusexemplumquo denionstrabat Quajritur utrum cum leXiEliasanctiavindicem velit
quod Q esseassiduo assiduum,locupletemvelitlocupleti.I]ic
juris civilis scientiam esse utilem, jus civile
subjectuai eratdiffinivit.ductumqueinde argumen- igitursubjectusquidemterrainusest,lexyEliasanctia
tum rei dubiae fecit fidera.Hicvero libertatis partes vindicem volens assiduo assiduum.praedicalus vero
enuraerantur, qui est terminus praedicalus.Est igi- locupletem locupleti, ipsos igitur terminosnon po-
tur, ut dictum est, quaestio an quem servum esse tero ad fidem quajstionisadducere.De ipsisenimde
constileritjliber sit.Terminus is quidem quemser- quibus ambigitur,nullaelfici fides potest.Quaero igi-
vum esse constiterit,subjeclus est,praidicatus vero lur quid in ipsorum allerosit,ac videounum eorum
liber, ia ipso,id est ia praedicato,partes sunt, quae terminua\esse,legem^liam5anctiam,quajassiduura
enumerantur,a qua enumeratione dum trahitur ar- assiduo vindicem esse decernat, id est subjectum,
gumeatum,fitargumentuminipso,ex partium,enu- hujus oratiouis interpretor partera, quae est assi-
meratione. Maxima propositio,cujus partium nihil duus.Quid enimestassiduusaliudnisi assem dans?
rei propositae copulatum est, ei oe totum quidem assera vero dare nisi locuples non potest,assiduu9
esse potest conjuailum. Hic videtur esse dubitan- igiturlocuples est.Cum igitur lex iEliasanctia assi-
dum nura locusatotoatque a partibus idem sit,cura duo vindicem assiduum esse coastituat, locupletem
 :

1063 AN. MANL. SEV. BOETII 1064

jubet locupleti,a3sifiuus quippeestlocuples,a(Jando A. locupleti et caetera.Subjunxit,ut ostenderetur locu-
aere nominatus. Argumentum igiturhoc traclura est ples esse asttiduuuhoc autem tanlumdem valet,
;

ex eo loco qui est in ipso,idest a nominisinterpre- quod legem .^liamsanctiam assiduo assiduum
ait,

tatione, nomen enim in ipso illo est cujus nomen vindicemcumjuberetesse,locupletemlocupletie83e

est, cujus interpretatio notatio nuncupatur.Sedab
hujus interprctatione factum est argumentum.Igitur
hoc argumenlum ex eo loco est, qui esl in ipso,id
est a nomiue,et eorum qui inipsosunt.anotaliooe,
id cst anominis interpretatione.Maxima propositio
estjinterprelationem nomina idem valere quod no-
men.Sedpaulo coniusius aCiceronedictaargumen-
tatio maximum praestat erroreui. Ita enim dici opor-
tuit,a3siduu3 est quiassemdat,qui veroassem dat,
locuples est,assiduus igitur locuplesest.Lexaulem
iEliasanctia assiduum assiduoesse vindicem jubet,
locupletem igitur locupleti vindicenaessepraescripsit.
Quod siitadictum esset,aperLiorargumentatiofuis-
set.Nunc vero ita dixit : Gum lex yEliasanctia assi-
duo vindicemassiduumessejubeatjlocupletemjubet
praecepisse, tanquam si diceret, qui assiduus eat,
locuples est.Nisi enira is qui assiduus est locuples
sit,non consequiturutcumlexjEliasanctia assiduum
assiduo viadicem esse ju3serit,locupletem jusserit
locupleti,etarguraenticon(;]usioncmpriorem posuit
subjecit vera probationem. Conclusio namque est,
cum lex Jiliasanctiaassiduum assiduo vindicem velit
e8se,Iocupletem jubetlocupleli,atque hanc prserai-
sit; probatio vero est rationis assiduum esselocu-
pletem ab aeredando numinatum, et hanc intulit
conclusionem. Restat is locus eorum qui in ipso
p sunt, qui ducitur ab affectis. Cujus expositionem,
quoniam varia est multiplexquedivisio^differamus,
ac primi voluroinis terminum,hucusque siatamus.

LIBER SECUNDUS.
In tam difficillimiopcris cursu nonsumncscius, genus in plures parles dislributum est.Nam altacon-
raiPatrici,quin labor hicnoster quemte adhorlante jugata appellamus,alia ex genere,alia ex jormn^alia
suscepimus,dum judicio multitudinis imperitae aut ex similitudine,alia ex differentia,alia ex contrario^
elevatur, aut premitur,facile variis reprehensioni- aliaex conjunctisMliacx antecedentibus .ali^ ex con-
bus mordeatur.Nam et ilJiquibus hoctotum disse- sequentibus,alia ex reyugnanlibus ,alia ex causis,alia
rendidisplicetgenus.velutsupervacaneumstudium, ex efleclis, alia ex comparatione majorum,aut pa-
familiari pravis mentibuscavillatione despiciunt,et rium, aut minorum.
qui maximum hujus scientiae fructum putant, sua Postquam locos eos exquibus argumenta ducun-
caeteros segnitie mentientes,tantonosoperam pares n tur gemina partiiionedistribuit,alios in ipso de quo
esse non existimant,quorum quidera priores si non agitur haerere dicendo, alios extrinsecus assumi,
invidia laboris alieni aestimationem premunt, sed cumque locum qui in ipso de quo agitur haeret in
reprehensioni judicioque consentiunt, nullo modo quatuor species secuit, id est a loto, a partibus, a
ferendos esse puto.Multo quoqueinmelibentiusde- nota,ab affectis,superioribus quidem tribus exem-
torserim pravee opinionis invidiam, ac noelris eos pla subjecit.quae nos primo volumine quantum dili-
diffldere viribus facillime patiar,potiusquamtantae genter fieri potuitexplicavimus.Restatislocus quem
disciplinae calcarerationem.Sedprohdivinam atque posuit quartum,id est ab afTectis^hujus cummultae
hurnanam fidem, quae est haec hominum pravitas, sint species, integri atque indivisi proponere non
quae tantae est imprudentia csecitatis, ut pene sua potuitexemplum.Nam quorumfacienda partitioest,
sese ipsi confessione condemnenl ! Nullus estenim melius per singul.i membra dispositis aperiuntur
qui sese videri nolit peritissimura disserendi,quin- exemplis. Hunc igitur locum dividit hoc modo :Lo-
etiam objectare ipsi aliquid, et resolvere objecla CU8 quiex affectis est, partim ex conjugatis,partim
conantur,etsi facileidfactuesset,cunctiadscientiam exgenere, parlira ex forraa descendit, ex similitu-
logicae disciplinae velut ad communia quffidara sa- dine etiam, vel ex differentia, vel ex contrario.nec-
pientiaelucra concurrerent.Jam veroquid absurdius r, non etiam ex conjunctis,ex antecedentibus,et con-
fingipotest,quam quod probabilibus.ul ipsi existi- sequentibus,etrepugnantibus,excausis etiam atque
mant,argumentis inutile studium dialecticaj nitun- cx elTectis causarum,et comparatione majorura.aul
lur astruere? Quid enim convenit disserendiartera parium,vel minorum.quae omniaTullius paulo post
disserendo pervertere, ut cujus opinionem affectes, convenientibusrerumsimilitudinibusillustrat.Nunc
ejusdem despicias veritatem ? Sed ut cantor illedi- illud nobis dicendumestquaesit affectorum natura,
scipulum sibi ac Musis canere jubebat, ita et ego et quid haheant proprietatis.Sunt enira affecla quae
quoque mihi ac tibi,nonMusap,sed tanquam Musa- quodammodo aliquid referripossunt,ad id ad quod
rum praesidi cecinerim,atque id quod multolabore referuntur.Omniaveroquaesealiquarelationerespi-
studioque collegi, non rhetorica tantum facultale, ciunt,autamicainterse,autdis3identia confcruntur.
verura etiam dialectica subtilitate deponam. Quae Si amica, vel substantialiter, ut genus,forma,ante-
vero sequuntur hujusraodi sunt cedentia, consequenlia.causa^effectus ; vel in qua-
Ducunlar eliiiin argitmenla ex kis rcbus quae quo- litate, ut conjugatum, simile, conjunclura , vel in

dammfldo affectx suni. ad id de quo quxritur. Sed hoc quantitate, utparia.Qufie vero sibi dissidentia con-
1065 IN TOPICA CICERONIS COMMENTARIA. LIB. II. 10G6

fcruntur,parlim a se differer.tiasunt tanlum,parlini A quae unicuiqua; rei Qnilimamnaturamlencnl, velut

adversa ; scd adversa, partim in qualitatc, ut con- timoripalloradjunclus esl. Ha;ctaliasunt utsajpius
traria.vel repugnantia.partim in quantitate, ut ma- quidem adjunctis sibi cohffirescant.nequc tamen ex
jus ac minus. Qua3 cum ita sint, manifcsluni efct, et neccssitate his qnibus vicina sunt,ades3e cogantur.
amica sii)i cognationis relutione conjungi, ct dissi- Nam sa?pe timori pallor assistit, non tamcn sem-
denlia hoc ipso quo sibi adversa sint, ad se invicem per,veluti cum dissimulatiune premitur metus, at-
comparari.Nam qua; amica sunt.-jmicis amica sunt, queideo veri similiacxadjunclisargumenlanascun-
et dissidentia a dissidenlibus dissident.Itaigiluret tur.Nam quajcunque conjuncta suntexhis quibus
gcnus forma; genus est, ct forina generis forma, et adhaerent,indicio esse solcnl. Scd de hisin poste-
anlcccdonlia con£equentium,et consequentia.ante- riore disputatione diligentius disseram. Antecedcn-
cedentium, etcausaeffpctuum causa,et effecluscau- liavcro sunt quibus positis aliud necesse est conse-
sarum efTectus, et conjugata conjugatis conjugata quatur, ut quia bellum est, esse inimicitias ne-
sunt,ctsimile simili simile,etconjunctum conjuncto cesae est.HffiC ordinis necessitatem tenent. Gonsc-
conjunctum,et pariaparibusparia.etdifferentiadif- quentia enira ah antccedentibus separari nequennt,
ferentibus differentia, et raajoraminoribusmajora, consequens vero est quidquid id quod anteccdit in-
et minora majoribus minora sunt.et conlraria con- g sequilur,ut inimicitiac bellumconsequuntur.Nam si
Irariiscontraria.etrepugnantiareiuignantibusrepu- bellum est,inimicitiasesse necesse est,habelquelo-
gnantia sunt. Alfecta igitur sunt qua} cum a se invi- cushic illudnotabilcetspectan lum,quod saepe qua;
cem diversa sint, ad se invicem tamen referuntur. naturaliter priora sunt,tamen ipsasunt consequen-
Sed quo ordineTuUius superius descripsit locos,no3 tia.Sajpe quae naturaliter anteccdunt, et in proposi-
diffinitiones omnibus apponemus.Eorum igilurquaj tionepriora sunt namque inimicitia) prius existcre
;

ad se invicem alTecta dicuntur,in M. Tullii disputa- quam belia solent, Sed non possumus proponere
tione prima suntconjugata: conjugala vocoqua;cun> inimicitias,utbellumsequalur. Non enimpossumus
que ab uno nomine varia prolatione flectuntur, ut a veredicere, si inimicitiae sunt, bellumest, sed prae-
justitia justus,justum,juste. Hsec inter secum ipsa ponimus bellum, et inimicitiae quae natura priores
eorum vocabulum fluxit,conjugata di-
justitia,unde sunt,subsequuntur,ita,sibellumest,inimicitiaesunt.
cunlur.Genus vero [est] quod de multis specie diffe- Nunc igitur inimicitiae qua? naturaliter bellum prae-
rentibusin eo quodquid estprsedicatur.velut animal cedunt,ha3 eadem bellain propositione comitantur;
diciturde homineatquo equo,quaespcciedifferunt,et atsidicam:Sisuperbus est,odiosus est,superbia et
in coquodquid sitprsedicatur.Interrogantibusenim odium prajcedit; prius
naturaliteret in propositione
nobisquid sithomo vel equus, respondeturanimal. enim superbia consuevitexistere, postveroatqueex
Quod genus licet necesse sit ab eo esse diversunr. cu- eadem superbia veniens odium sequi. Nec interest
jus genus est,cognatumtamenest ei,quiaad id sub- utrumnaturaliterqua;libelantecedat res aliquando,
stantiae relatione conjungitur. Species etiam e=t. an vero consequelur, dum id in propositione adno-
de qua genus superiuspraedicatur, quam Cicero for- temus, eam esse rem antecedentem, quo; sive natu-
mam vocavit, velul homo aniraalis. Similitudo est raliter prior sit, sive poslerior, alteram tamen rem
unitas qualitatis. Nam duo quae sibi similia sunt, secum necessario trahat. Repugnantia verointelh-
eamdem necesse est haberequalitatem,et quoniam guntur quoties id quod alicui contrariorum natura-
ipsum non potest,aliud necesse est
sibi simile esse literjunctum est, rellquo contrario comparatur, ut
simile consideretur.Sed aliud esse non poterit, nisi quoniam amicitise atqueinimicitiae contraria sunt.
fueril in aliqua parle divcrsum. Ergo similia, a se Inimicitias vero consequiturnocendi voluntas.arai-
in alia quidem re diversa sunt, in alia vero con- citiaetnocendi voluntas,repugnantiasunt,hsecquo-
gruunt. Ineavero requassecundum qualitatemcon- queadsecontrarietatis similitudine referuntur.Cau-
gruunt, in ca esse similia intelliguntur, quee ad se sa est qua praecedente aliquid efficitur, ul causa diei
similitudinis illius copulatione referuntur. Diffc- estsolis ortus. EfTectum est quod praecedens causa
rontiaestqua unumquodque differl abalio,ul homo perficit, ut dies quem solis ortus emittit.Majorum
ab cquo rationabililatis differentia discrepat. Ha;c D vero comparatio est quoties ei quod minus est, id
i.Lcilur pnedicatione quidem propria; naturae ad ea quod majus estcomparatur, ut si nemo innocens
quorum est differentia.ut rationabilitas ad
refertur pelli in exsiliura debet, multo magis ne Tullius qui-
hominem ;dissimilitudinis vero rationc ad eaaqui- dem, qui non innocens solum,verum etiam patriae
bus discrepat id cujus est differen(ia,ut rationabi- plus est enim patriae esse liberatorem
fuitliberator ;

litas ad bovem. Contraria vero sunt quae in eodem
posita gcncrelongissime a se discrepant, ut album
atque nigrum,quae licetin unoqualitatis genere po-
nantur, a se lamen quam longissime recedunt, ea
quoque ad se referrinullus ignorat.Aliud estenim
quod sunl, aliud quod contraria sunt. Quod enim
nigrum est,quale est. Quod vero contrarium est,ab
albo plurimum discrepan? est.Conjuncta vero sunt
quaminnocentem.Parium vero quoties inter se pa-
riacomparantur,ut si hic civis innocens pelli in ex-
silium non debet, quia innocens est,nec ille quidem
quiest innocens carere patria juste potest.Minorum
yeroquoties minoramajoribus conferuntur,ut si Gi-
ceroncm liberatorem palriaj pra;mio nemo dignum
putavit, nemo eum putet praemio dignum quicum
tantuminnocens fuerit.nulla in rempublicaru con-

Patrol. LXIV. 34
 1067 AN. MANL. SEV. BOfiTII 1068
tulit meritii. Haec itaqucomnia cognala sibiesse.et A. 'Hud dicere, cur quce affecta sunt in ipso, de quo
ad se referri invicem, el se velut e regione conspi- agitur esse dicantur.Etenim in ipso de quo agitur
cere nullus ignorat. Nam iit de conjugatis primum termino.quatuor locos esse significavit Cicero, id est
loquamur, et juslitia ad id quod justura est,velid ex toto, ex partibus, ex nota, ex afTectis. Quorum
quod jusle fieri potest,speclat,et cum qui justus est triaquidem superiora manifestum est in eo haerere
pcrficit.Ceetera quoquehabent ad se non modovo- dc quo agitur termino. Diffinitio enim cijuslibet rei
cabuli cognationem.verum etiam cujusdum naturae quodtotum est, in illo ipso est quod diffinit.Parles
congruentiam, tamen ut a se diversa sint.Neque
iLa etiam in ipsoillo sunt,quod coilectione conjungunt.
idem quod justus. Omne enim quidquid
estjustitia, Nota etiam in illo est quod appellatione significal ;

ab aliquo inflectilur, ab eo a quo inCectitur est di- affecta vero extrinsecus posita videntur, quippe quic
versum, eidemque cognatum, a quo etiam probatur referuntur ad id ad quod affecta sunt, ad id de quo
inflexum. Genus eliam cognatum esse rei cujus ge- agilur quae non referuntur, nisi extrinsecus posila
nu9 est,id est speciei,quam Cicero formam vocavit,
intelligerentur. Cur igitur ea etiam quae affecla
dubium non est. Genus enim
genus est, et sunt, ad id de quo agitur, inter nos numeravit lo-
speciei
speciesgeneris species itaque ad se invicem refe-
:
cos, qui ipsi de quo quasritur termino cohaerent.
runtur.licet idem genus ac species non sint. Illud g dicendum est. Quoniam id quod adhsrere dicitur,
sanevidendum est,quoniam quasnosspeciesnunou- non idem est ei cuiadha.'rereprsedicatur. Quae cum
pamus, eas Cicero formasvocat. Cui quidem, dum diversa sint.cognatione lamenquajdam intelligun-

quod dicit inteliigam, concedam libenter quibus vo- turesseconjuncta,veluti nonidcmcstdiffinitioquod

luerit uli nominibus mihi vero non idem concedi
,
ipsa res quae diffinitione describilur.Si enim diffini-

potest. Nam qui explanationis lucem professusest, tio clarius efficit id quod diffinit, nihil vero ipsum e
sese[F.esse]clariusquamesterficerepotest,manifes-
in his verbis debet quae sunt in usu posita versari.Id
tumestidquoddiffinituradilfinilioneessediversum.
autemquodsupponiturgeneriutspecies,quamforn'.a
Sed idcirco haerere diffinitionem in eo quod diffi-
potiusnuncupetur,ususoblinuit.Jamverosimilenisi
nitur dicimus,quia est ei cognata atque conjuncta,
simili simileessenon pntest,etquoddiffert nisiadis-
quippe quae dura ejus proprietatem significet, ab
simili differre non potest.Gontrariaetiam contrariis
ejus subslantia non recedit. Partes eliam ac notae di-
intelligunturessecontraria,conjunctaetiamconjun-
versa sunt ab eo quod vel copulant, vel designant.
ctis adhaerescunt.Etquae sunt antecedentia,aliquid
quod potest consequi antecedunt.Id Sed quia propositum terminum jungunt,illae si-
illae
etiara ([uod est
gnificanl, habentes aliquam cum proposito termino
consequensillud quod antecessit insequitur. Omne
cognationem,in ipso de quo agitur haerere perhiben-
etiamrepugnansrepugnanti sibimetintelligiturini- (J
tur.Itaeliam in affectis,Iicet exlrinsecus sint, neque
micum.Causaetiameffectussuicausaest.Quodenim
enim idem sunt quod ea sunt ad quse intelliguntur
quaeviscausaefficit,ejus reiquamefficitcausaest;ef-
affecta,necessario tamen,quia aliquam cognationem
fectus quoque causae alicujus effectus est. Compa-
cum his habere considerantur, in ipsis haerere di-
ratio vero majorum minora respicit, minorum vero
cuntur ad quae ad effecta sunt. Qui vero eorum na-
majora, parium paria, atque in omnibus eanatura
turalis ordo sit, vel quae differentia, vel sit alia,
esse deprehenditur, ut cum perse res qusedam sint
locorum partitio, licet in topicis diffcrenliis oppor-
diversae ab his ad quae referuntur, affectatainenes-
turiius expediendiim sit, lamen cum exempla Cice-
se dum comparantur, appareant; diversa veroesse
his explicandis exposuero,
ronis quae in attulit
ab his quae referantur, illa res approbat, quoniam
subjungam.
nihil ad se ipsum referri potest. Quae cum ita sint,

jureaffectiisunt nuncupata. Quaeomnia ejus lociqui Conjugata dicuntur,qux sunt exverbis generis ejus-
ex affeclis ducitur, species vel formas sunt, ipso dem. Ejusdem autem generis verba sunt qux orta ab
etiam testante Cicerone, qui ait Seil hoc genus in :
uno variecommutanlur, utsapiens, sapicnter, sapien-
pluresparlesdistributum est.Gumenimgenusdixit, tia; hsec verborum conjugalio au^uYta dicitur,ex qua

quasscindit a genere species esse signavit.Prffiterea /^"./"^"'odi est argumentum : Si compascuus ager esl,
[)
-/"^ ^*' compascere.
omnia haec et nomen gcneris suscipiunt et diffini-
tionem.Affecta enim sunt ad aliquid, quae ad id ad Diffinitio conjugalorum a Cicerone prolala talis
quod affecta sunt.referri qucunt ; conjugata veroet est.Gonjugata dicuntur quae suntexverbis generis
genus, et forma, et caetera, ad ea semper ad quae ejusdem,id esl quae abuno verbovariis inflectuntur
suntaffecta,referuntur.Sed,ut in superioribus locis modis.Ex eodem quippc genere verba sunt, justitia,
dictum est, qui inipso de quo agitur haerebant, id justus, jusle,justum,et quaecunque alia in diversas
est ex toto,ex partibus,ex nota,utex toto eoinlelli- possunt vocabulorum specics inflecli. Quaecun^jue
gatur lermino qui fuisset in quaestione propositus, eniin ab uno quolibet orta varie conmiutantur,ha;c
ilemquo cxejus partibus atque cxejusnota. Eodem a Graecis quidcm au^jyia dicunlur, apud Latinos
modo eliam in iis quoe affectu sunt dicemus ad eum vero conjugata .'nam quod Gracciao^uYta dicunt,nos
terminumaffectaconsidorari,qui subjcctivel praedi- conjugalionem appellamus. Ilasc aulem sunt,ut sa-
cnti locoposituscontinetquajstionem.Superestnunc piens, sapienter, sapientia,et qusecunque in varias
 .

1069 IN TOPICA CICER0N13 COMMENTARIA. LIB II. 1070

partes oralionis,variasqiie inncxione8,ab uno quo- A argumentum rcquiram.Vidcosubjeclum lcrmiiium,

dam ductacernuntur.ExcorijugatisigiUirargumeuli qui est numerata pecunia.habcrc argcntuin gcnus,
nasccnlis hoc c.\criiplum csl: sit cniiu dubitubile an quod aircctum est.scilicet ad specicm suam ad quam
in aliquo agromihi atque vicinosimul pasccreliceat re!crtur. Quaeenim ad se invicem releruntur, affe-
pecs.id cst an jus sit compascere: subjticluraigitur cla sunt ergo quoniam argentum omnelegatum est,
;

cst ager, compasccre vero pra^dicatum. Faciemus et genus speciem propriam non relinjuit, necesse
itaquc argumcntum hoc modo Hicde quoquajritur : est ut numerala quoque pecunia sit legata. Nam
agercompascuus est,in compascuo aulem licetcom- cum omne nomen generis legatum sit,nihil dc spe-
pascere, in hoc igitur agro Hcet compasccro. Hic cicbus vidctur exce[)tum,velut si quis dicat, omne
igitur compascendijurisargumentume.xcompascuo animal vivere,non ut arbitror tantum bominem vei
sumptum est, cx conjugalo videlicet. Gompascere bovem,vel equum,ve) sigillatim caetera, vel unum,
eniinet conipascuum conjugatasunt.Sumplum vero vcl plura vivere dicit,ut tamen aliqua cum sint ani-
est argunientum,jus esse compascere.quoniam sit maliu, vita; uiunere carere contendat, sed omne
ager compasciiU3,sed conjugatum est compascuiim prorsus quidquid fuerit animal, vivere proponit.
ei quod conipascere. A conjugatis igitur sumptum Gum igitur omnegenus, id est omne argentum le-
est argumentum, quod conjugatum in ipso est de j. gatum sit,nulla species excipitur. At numcrata
quo agitur.id cst in compascendo omniaenim ex ; pocunia argentum est,fit igilur ut numerataquoque
eodem fluunt, et sui sunt continentia utque se re- pecunia iegati vocabulo pussit includi. Est igilur
spicientia. Factum est igitur argumentum ex eo quaeslio quidein,ut dictum est, an numcrata pccu-
quod est in ipso, ab allectis, id est a conjugatis. nia lcgata sit; argumentum ab eo quod in ipso c.^^t^id
Maxima vero propositio est, conjugatorum in eo est a genere quod inest propriffl speciei, id est ab
quod conjugata sunt,unam alque eamdem esse na- afrectis,quod est ita ut ad id releratur ; hocautem
turam,vcl sic,cui convenit uliquid,huic etiam con- cst argentum, ab afTectis,in est a genere. Praedica-
jugatum ejus posse sociari. tur enim ut genus argentum dc numerala pecunia.
/1 generesic ducilu?- : Quoniam argcnlum omne mu laterrogantibus enim nobis quid sit numerata pccu-
iierilegatum est,non polesL ea pccunia quae numerala nia jurerespondemus,aruenLum. Maximapropositio
domi relicla est,noa esselegata; jorma enim a qencrc Ci^t, cui convenit omne genus, eidem unamquaiiuc

quoad suum nomen relinel nunquam sejungilur, nu- speciem convenire. Quam Marcus quoque Tullius
merata aulem pecunin nomen argcnti retinet; legaia diversis quidera verbis, sed eadcm significatione
igitur videtur. proposuitdicens: Formaenim a genere quoad suum
Genus quod de qualibet specie in eo quod quid
est nomen retinet,nunquam scjungitur,aunicrata au-
est prffidicatur. In eo quod <iuid est praedicari dici- ^ tcin pecunia nomen argenti retinet; legata igitur
tur, quod de qualibet specie interrogantibus quid videlur.
8it,rcsponderi convenit,et ejus de qua respondetur A forma gencris,quam intcrdum, quo jdanius acci-
speciei subst^mtiam monstrat. Semper vero genus piatur.pariem licet novnnare.hoc niodo Si ita Fabiae :

propria specie majus est, eamque intra ambitum pecunia legataest a viro,si ei viromatcrfamitias essct
suse praedicationis includit. Quo fit ut, quamvis in Si ea in manum non convenerat,nihit dibetur. Gcnus
aiia quoque dispartiri gcnus possic,speciem tan.en enim est uxor,ejus dux lormx:una matrunifamilias,
suam nullo modo derelinquat,velut aaimal quidem ha^ sunt qux in manum convenere ; altera earum qucC
praedicatur dehomine,ethomini3 substantiainmon- ianlummodo uxores habentur,qua in parte cum fueril
Btrat interrogantibus enim modis quid est homo,
; Fabia, legatum ei non videtur.
animal respondetur. Idem tamcn deduci in alia Species est, quaj proprii.- differentiis informata
potest, velut in cquum atque bovera,qua? animalia sub prffidicatione gcneris coliocatur. Differentiai
nuncupantur.Sed ita deducitur in diversa,ut unam- vero propriaj a ceeteris ea.m speciebus separant atquc
quamque earum specierum quas continet, non re- sejungunt,velut homo cura sit animalis species.dif-
linquat. Ubicunque enim fuerit homo, necesse est ferentiisinformaturrationabilitatisatquemortalitatis,
ut sit animal, homo enim animal est. Ideraque de D et sejungitur ab his animalibus qu<E aeterna sunt.
bovc ac de caeteris. Ergo liquido deraonstratum est vglut sol a Platonicis creditur,et ab iis animalibus
nomcn generis a specie nullo modo separari.Quod quffisunt ralionis expertia.Gura igilur omnesspecies
si uliquando generis vocabulum universaliter enun- inter se propriis differentiis distent, necessc est
tietur, neccsse est omnes species designari, ut si quod de altera specie dicitur,id in aliam non posse
quia dicat omne
animal, et hominera designabit et transferrijvelut quod de hominedicilurspecialiter,
bovem, et CKteras omnes species sub animalis no- idem deequo alque bove non possit intelligi.Duci-
mine collocatas. Quae cum ita sint, quidam testa- tur autem a specie quoties genus ipsum veluti in
raento mulieri argentum omne legaverat.Quaeritur quamdam contrahitur portionem.Velut si quis dicat
an cliam numerata pecuuia sit legata numerala
ei : illud animal sibi adduci deberc, quod sit rationale
igiturpecuniain hacqua;stionesubjectumest,legata et mortale, non utique de equo, vel bove, aut de
vcro prffidicutum. Considero igitur in alterutro eo- cajteris, nisi tantum de horaine dictum essc intelli-
rum quidnam in&it,ut ex eoquod in ipso est aliquod gitur.Ut igiturgcneraliter dictum genusomnesspe-
 ;

1071 AN. MANL. SEV. BOETII 1072

cics claudit,curri quis dicil omne animal, sic quod- ^ haeres reslituere non debcl.nfc reficere, non marjis
libet animal designatum speciem facit quae cum ;
qiiam serviiin reslilucre,si iscujus ususfruclus lcgalm
ita sint,a forma generis,id est a specie generistale ed deperisset.

fit,argumentum, quam formam generis Cicero par- Similia dicuntur,quac ojusdem sunt qualitatis^.ex
tem sjepe nominat,quo id quod dicitur planius fiat. quibus hoc modo sumitur argumcntum :Quir]amte-
Notius enim nomen partis est quamformaj ;quo au- stamento aedium usumfructum legavit, id est con-
tem distet formaapartibus,etnos strictim superius cessit aedes, ut his alius dum viveret uteretur : hae
diximus,et paulo post a Cicerone ipso latius expli- coeperunt vel vitium facere, id est ruinam minari,
cabitur. Nunc de proposito videamus exemplo. vcl etiam corruerunt. Petit igiturab haerede is cui
Uxoris species sunt duae, unamatrumfamilias, oediura ususfructus logalus est,utearum sibiacdium

aitera usu sed communi

;
generis nomine uxores quae a testatore legata sunl damna compensct, et

vocantur.Fit vero id ssepe^ut species iisdem nonii- aedes quaj vitium fecerunt vel corruerunl rcstituat.

nibus nuncupentur, quibus et genera mater vero ;

Qua?rituranearumaBdiumquarumususfructuslega-
familias esse non poterat, nisi qua convenisset in tus sit, vitium vel ruinam haeres rcstituere co-
rnanum heec autem certa crat species nuptiarum.
;
gatur.Hic igitur subjecta quidem oratio est, veluti
Tribus enim modis uxorhabebatur,usu,farreatione, P quidara terrainus,aedium quarum ususfructus loga-
coeraptione sed confarreatio solis pontificibus con-
;
tus sit, ruinam vel vitium. Praedicata ve.^-o oratio,

veniebat. Quae autem in manum per coemptionem loco termini constituta,ab haerede reslitutio. Surao

convenerant, hse matresfamilias vocabantur. Quae igitur a simili argumentum,hoc raodo: Quoniam si

vero usu vel farreatione, minime. Goemptio vero quisservi usurrifructumIegaverit,isqueservusaliquo

certis solemnilatibus peragebatur, et sese in co- modo deperierit, non cogitur restituere ha-res ser-
emendo invicem interrogabant, vir ita, an mulier vum,nenuncquidem cogetur haeres restituereaedes,
sibi materfamilias esse vellet.Iliarespondebatvelle. quae in usurafructura legatae,ruinam vitiumve fece-

Item mulier interrogabat an vir sibi paterfarailias runt. Similes est enim servi ususfructus legatio

esse vellet, ilie respondebat velle.
viriconveniebatin manum,et vocabanturhffi nuptia?
per coemptionem.et erat mulier matcrfamilias viro,
loco filiae. Quam
solemnitatem in suis Institutis Ul-
pianus exponit.Quidam igitur extremojudicio omne
FabicC uxori legavit argentum, si quidem Fabia ei
non tantum uxor,verum etiam cerla spccies uxoris,
id est materfamiiias esset, quaeritur
legatura argentum. Uxor Fabia, subjectum est
sit
lcgatum argentum,praedicatum.Quoero igitur quod-
Itaque mulier, aedium ususfructus legationi. Simile est etiara ser-
vura in usumfructum legatum si deperierit, ab hae
redenonrestitui,etaediuminusumfructumlegatarum
vitium ruinarave ab haerede non refici. Est igilur
quaestioquideraanaediuminusumfructuralegatarum
vitium vel ruinam hffires reslituere cogatur.Termi-
nus vero subjectus quidem,aedium in usumfructum
an uxori Fabise ^ legatarum vitium vel ruinam,pra3dicatus autem ob
haerede reslitutio.Argumentum vero ab co quod in
ipso estjid est ab eo quod inesl,ve! ruina;, vcl vitio

nara ex his argumentum sumere possim, quse in .neiiura in usurafructum legatarum.Id autem est af-

quaestione snnt posila, ac video uxori duas inesse fectura, id est sim.ilitudo.Oranis enim similitudo ei

forraas,quarum una tantum uxor est,altera mater- inesse perpenditur quod est simile, simililudo vcro

familias, quae in manum convcntione perficitur. estservi ususfructus legati pereuntis, quem resti-

Quod si Fabia in manura non convenit, nec mater- tuere ha^rcs non cogitur. Maxima vero propositio,
familias fuit, id est, non fuit easpecies uxoris, cui similibus rebus cadem convenire.
argentum omne legatum cst. Quocirca quoniam id A difjerentia. Non si u.xori vir legavit argenlum
quod de alia specie dicitur, in aliara dici non con- omne quod suum esset, idcirco quce in nominibus
venitjCumque Fabia pra^ter eara speciem sit, quae in fuerunt, legata suJtl. MuUum enim difjert in arcn ne
manum convenerit.id est qune materfamilias sit, et positum sil argentum., an in tabulis c/ebeatur.

vir matrifamiliag legaverit argentum, non videtur In rebus plurimum difTerentibus quod de altera

Fabiaj esse legatum.Quaestio igitur, ut dictum est, earura dicitur non videtur in alterara convenirc.Id

an uxori Fabiae orane argentum legatum sit subje- D cura itasit, quidam argentum suura orane legavit
:

ctum,uxor Fabia praedicatiim vero.legalum argen- uxori.Illa pecuniam quoque quae in nominibusde- ,

tum. Argumentum ab eo quod cst in ipso de quo bebatur, suam esse dicebat, quod omnis pecun:a
qufErilur,id estab eo quod est in uxore de qua quae- nomine vocaretur argenli. Quasritur an id quoque U
ritur. Est autem in uxore de qua qusritur species
argenluraquod innominibusdebebatur,lcgatum sit. f

uxoris,ea scilicet quae in manum non convenitqua3 Hic igitursubjectus est terminus.argcntum quod in

ad eam affecla est. Oranis enim species ad suum nominibus debebatur, legatum vero pradicatur. A
genus refertur,id est forma factum esl igitur argu-
;
dilTerentia igitur faciemus argumentationcm hoc

menlum ab eo quod cst in ipso,ab alfeclis.a forma modo Idem deplurimum diffcrentibus rcbusintel-
:

gencris.Maxima propositio est, quod de una specie ligi non polest. Plurimum vero differt argcnlum in

dicitur, id in alteram non convenire. arca nc sit positum,an in nominibus deboalur.Nam

A simililudine,hoc modo : Si xdes exesx corruerunt quffi posita in arca pccunia esl juris est nostri, in

viliumie fecerunt, quurum ususfrurtus legatus esf nciiiinibus voro dobita non est nostra ; nwn quod
 ;

1073 IN TOPICA CICERONIS COMMBNTARIA. LIB. II. lO':

inutuum datur, ex meo fit accipionlis, atquc ideo A sunt,id est qualitates, sed hoc ipsum quod contra-
non cogitur eamdemipsam pecuniam debitorresli- ria sunt, in contrariis esse dicuntur, quia non se-
tuere creditori,sed aliam tantam. In arca voro po- cundum qualitatem propriam, scd secundum di-
sita pecunia, et in nominibus debila, non sunt ar- stantiam plurimam sibi invicem conferuntur. Ma-

genti vei pecuniae species, sed difrerentiae ; nam xima propositio est, quod alicui convenit, id ejus

argenti speciessignatum acnonsignatumessedictae contrario non convenire.

sunt. Qualitas vero pecunitB in posscssione positae Ab adjunctis. Sica mulier teslanientum fecit, qux
vol non posila3,sed non modis omnibusaiicna;,in his secapile nunquam diminuit,nonvidetur exedicto proe-
dilTerentiis constat,ut alia sit in arca posita,reliqua toris seciindum eas labulas possessio duri\ adjunyitur
in nominibusdebeatur; atquohocidcircodictumest enim ul secundum servorum, secundum exsulum, se-

ne quis non a di(Terentiis,scd a specie argumenla- cundum pucrulorum tabulas possessio videalur ex
tionemductam putaret. Qualitasenim substantialis edicto dari.

non siieciebus, sed diHorentiis annumeralur. Cum A^ljunctasunt^quqjproximumacflnitimum locum

igilur suum omne quod fuerit argentum vir uxori si unum eorum quolibetexstiterit modo,
tenent, ut
legaverit, cumque manifestum sit id ad eam perti- alterum quoque vel exstitisse, vel exstare, vel ex-
nere quod fucrit suum legantis, id est quod in arca g staturum esse videatur haec enim sibi quasi vicina
:

fuerit conditiim,non potest idem intelligi dceoquod sunt. Qua; vero in existendo sibi sunt proxima,
in nominibus debcbatur, quoniam,sicut dictum est, hajcvel antecedere rem volunt, ut amor sa?pe con-
id quod in noniinibus debetur ab eo quod in arca cubitum, vel simul esse, ut pallor et timor, vel
positumest p!urimumdifTeret.Facta:ei^t igilurargu- evenire posterius, ul post iracundiam caedes. Eaque
menlatio ab eo quod inerat, de quo quaerebatur. esladjunctorumnatura,ut separari quidem possint,
Qucerebatur vero dc argento in nominibusdebito.In lamen sese invicem monstrent.Nam neque qui ama-
hoc vero inerat propria differentia.qua ab alio dif- vit,necessario potitus est, et sdepe qui potitus est,
quod in arca poritum
ferebat argento, eo scilicet non araavit. Nec qui pallet, necessario timet, et
fuerit.Id vero est affectum,id estdiirarentia.Maxima scepe nontimens pallet.Nec ex necessitate iratus
vero propositio, de rebus plurimum differentibus, occidit, et occidit saepe aliquis non iratus. Sed ta-
idem intelligi non posse. men si de singulis inquiratur,eum concubuissequi
Ex contrario aulem sicNon debet ca mulier cui
. amavit, el pallere qui timet,et occidisse qui fuerit
vir bonorum ituorum ususfructus tegavit,celis vinariis iralus, verisimile est, non quod ita necesse sit, sed
el oleariis plenis reliclis pulare id ad se perlinere. quiaexvicinisvicinacolligimus. Namquod adexem-
Usus enim noii abusus legaliis est : ea sunt inler se n plum attinet hujus argumenti, ha3c similitudo est.

contraria. Capitis dimioutio est prioris status permutatio. Id

Quod de aliqua re dicitur,id in ejus contrarium multis fierit modis sole(,veI maxima,vel media, vel
non potest conveniro- Idem enim de duobus con- minima.MaximaestjCum et libertas et civitasamit-
trariis inteliigi nullo modo potest. Quidam igitur titur,ut deportatio. Media vero, in quo civitas amit-
supremaevoluntatis arbilriouxori bonorum suorura titur,retinetur libertas,utin Latinas colonias trans-
usumfructum legavit, migratio. Minima, cum nec civitas nec libertas
mulier cellas vinarias oleas-
que pjenas ad usumfructum proprium devocabat. amittitur.sed status prioris qualitatis imminuitui,
Quaeritur an penus quo jue ususfructuslegatus sit vel adoptalio, aut quibuslibet aliis modis prior
penus igitur ususfructus est subjectum, legatus status,retenta civitate,poluerit immutari. Mulieres
pra;dicatum.Aconlrarioigitursumiturargumentum vero antiquojure tutcla perpetua continebat.Rece-
hoc modo Utimur his qupe nobis utentibus perma-
; debant vero a tutoris potestate quae in manumviri
nent, his vero abutimur quas nobis utentibus pe- conveaissentjitaque fiebat eis prioris.status permu-
r8unt;ergo,cum permanere ac perirecontrariasinl, tatio, et erat capite diminuta, quae viri convenisset
USU3 quoque et abusus conlraria necesse est judi- in manum.Quasdam igitur quae se nunquam capite
centur. Quod si cajtera quidem utendo permanent, diminuisset,id est quae in manum viri minime con-
cellffi autem vinarise atque oleariae utendo con- D veni3set,sine tuloris auctoritatetestamentum fecit.
sumunlur,aliarum quidem rerum ususfructus esse Quaeritur an secundumejus tabulas ex edicto prae-
ponest; penus veronon potestusus esse,sedpolius torisdebeat daripossessio.Hicsubjectus quidem ter-
abusus.Ergo cum vir uxori usumfructum bonorum minus,mulieris nunquam capite diminutaetabulae,
suorum legaverit, non poluit legare contrarium, praedicalus vero possessionisconcessio.Sumiturergo
quod cst abusus est voro abusus vini atque olei,
; ab adjuncli3argumontum,hocmodo.Nam sisecun-
vinum igitur atqueoleum ad usumfructum mulieris dummulieris;tubulasnunquamcapitediminutaepos-
non polest pertinere.Arguinentum abeoquod in ipso non sccundum puc-
sessio detur,nihil causae est cur
es! do quo agitur, id est ab ususlructus legalione, rulorum quoque et servorum tabuias ex edicto
atque ab alTecto, id est contrario contraria vero ; praeloris possessio permittatur. Quid enim officere
in contrariis non ita sont, tanquam definilio in eo potest, ne secundum mulicris nunquam capite di-
quo definitur, sed tanquam relatio. Oranis enim minutaj labulas possessio deferatur? Id scilicet
relatio in relativis.omniaiiue contraria non id quod quod oa qu;B tostaraentum confecerat, sui non fuit
1075 AN. MANL. SEV. BOETII 1076

quod idem et de pueris et de servis dici po- A. usque ad mediam partem duntaxat dotis Quare
juris,
conditio, iu allerius quoniam quod ex dote conquiritur liberorum est,
test Illorum enira eetas, illorum
sita est potestate. Adjungitur
ergo : Si secundum qui iiberi in patria potestate sunt, id apud virum

quae in suo jure non esset. tabulas, pos- necesse est permanere. Facto igitur divortio, con-
mulieris,
detur,secundum puerulorum quoqueetser- tenditur an dotis pars pro liberis apud virum de-
sessio
beat permanere.Hic subjectum quidera est,factum
vorumtabulas possessioncm dari.qui sui jurismi-
nimesint,quoniam quidemilli sub lutoris.ilii sunt divortium a muliere nuntiatum ;
pra^dicatum vero,
apud virum sextjB partis dotis post divortium per-
Bub domini potestate. Proxima namque est rei
de
quasritur, quod ejus est consequens, ct postea mansio. Quaestio anpost divortium factum,muliere
qua
existens, ut secundum servorum puerorumque ta- nuntium remittente,sextam dotis partem apud virum
bulasbonorumpossessio detur,si iilud quod estin mancre oporteat. Qusero igitur,si ab auteccdentibus
quaestione conceditur. Quteritur enim an secundum argumentumfaciendumest,quidantecedat,quidcon-
mulieris tabulasnunquam capite diminutae posses- sequatur.At si viri eulpa factum est divortium, vi-

sio detur. Quam rem consequitur ut, si id fiat, se- deo,mu!ierem dotis parte non posse multari,etiam
si primarepudii nuntium misit.Quod enim anteces-
cundum servorurnquoque puerorumque tabulasde-
quod quia fieri non oportet,ne rei quidem T» sit, ut viri culpa fieret divortiura, id non permittit
feratur,
prsecedentis existere debebit exemplum. Nec tamen ut dotis pars mulieri pereat,quamvisprima repudii

necessaria est consecutio, sed vicina.Nam fieri po- nuntiummiltat.Nonenim quiaprius libellumrepu-
mulieristabu- dii nuntiavit dotis parte multanda est, sed absol-
lest utid recipiatursolum secundum
las possessionem dari, non vero id ut secundum venda potius damno,quod non sua factum est, sed
viri culpadivortiura.Igitur antecedens estviriculpa
tabuias servorum velpuerorum possessio^conceda-
tur. Sed proximum est ut qui nunc hoc
recepit, factum divorlium, consequens vero dotis partem
posterius illud admittat. Est igitur argumentura non retineri.Nam si hoc est,illud est. Argumenta-
tionem vero faciam hoc modo Si viri culpa factum
ab adjunctis, id est ab eo quod in ipso haeret de
:

est divortium,etiamsi mulier repudii nuntiummi-

quo quffiritur.Est autem quaestio de m.ulieris nun-
sit, nullo modo taraen dotis parte multabitur. Sed
quam diminuta; tabulis, ab affectis scilicet ab ab-
adjuncta viri culpa divortiumfactum est.Non igiturjuremu-
junctis. Maxima propositio, ex adjunctis
lier dotis parte multabitur.Quod si nonmultabitur
perpendi.
antecedentibus autem, et comequentibus et re~ dotis partc, nihil in viri domo liberorum causa,
Ab
modo Ab antecedenlibus, si viri dolis nomine relinquetur, sed non multabitur do-
pugnantibus, hoc :

divorlium,et si mulier nuntium re- tis parte; nihil igitur apuJ virum dotis relinque-
culpa factum est
manere nihil oportet. C tur pro liberis.Utriusquc vero conclusio syllogismi
misit, tamen pro libhris
haec est Sl igitur viri culpa factura est divortium,
Antecedentia sunt,quibus positis, aliud necessa- :

rio consequatur, licet illud quod anteeedit,

minus pro liberis manere nihil oportet. Ar{J!umentum, ab

sit atque posterius. Minus quidem,iit si

homo est, eo quod in ipso est de quo agitur versatur quippe
:

animalest;homoenim minusestanimali, et tamen intentio de dotisparte,ejusque apud virum,post di-

positohomine, consequitur ut animal sit.Posterius vortiura quod prima nuntiaverit, retentione ; hoc
vero, ut si peperit, cum viro concubuit posterius ;
vero antecessit, viri culpa, quod quia praecedens

enim est peperisse quam cumviro concubuisse. Ali- est, afTeclum est, omne enim quid praecedit, ad id

quod aequale.et quod simul.ct quod

qiioties vero et
quod sequitur necesse est utreferatur.Maximapro-
Ubi est antecedens, ibi erit et conse-
prius est ponitur ul antecedens. Mquale quidem, positio est :

ut si homo est,risibilis est. Simul vero, ut si terra quens; at in hac qua?stione est antecedens, id est
viri culpa factum divortium ibi igitur consequens
oijjectaest, luna deficit. Et haec sibi convertuntur, ;

utconsequentiafiant antecedcntia,utsi risibilisost, erit,sextas non retineri. Gur autem ita superius ar-

homo cst,et si lur.a defecerit, terrae adsit objeciio. gumentum conclusionibus intexuerim,cum de his,
est, ut si arrogans est,odio- M. Tullio latius exsequente, tractavero, cvidentius
Antecedens vero prius
sus est.Prius enim est arrogans.posterius odiosus. D apparebit.
IUud tamen in omnibus manet, positis anteccden- A consequenlibus : St mulier cum fuisset jiuptacum
tibus necessario consequentia trahi. Exempli vero eo cui connubii jus nonesset,nuntiumremisit,quoniam
talis est explanatio : Civitatis Romanse jure, liheri quinati sunt patremnon $equunlur,pro liberis mancre
retinentur in patrum arbitrio, usque dum terlia nihi oportet.
emancipalione solvantur; ergo si quandodivortiura Consequentia sunl.qua; cum fuerinl anlecedcntia
intercessisset culpa muiieris, parte quadam dotis posita,consequuntur, veluti si dicamus Si homo :

pro liberorum numcro multabatur.De qua rePau- cst.animal e?t,animal cst consequens. Sed in pro-
lus, Institutionum libri secundi tilulo de Dotibus, posito exemplo non salis apparet a consequentibus

ita disseruit Si divortium est matrimonii, et hoc

:
sine culpa mulieris factura est,dos inlegra rcpete-
tur;quod si culpa mulicris factum esl divortium,in
singulos libcrosscxta parsdotis a marito retinctur,
argumentum, sed ab antecedentibus potius, quod
paulo postliquebit.Filii non juresusceptiin palrura
non erant potestate, sed matres potiussequebantur.
Non autcmomnibuserat connubium cum Ronianis,
1077 IN TOPICA CICBR0NI8 COMMENTARIA. LIB. II. 1078

necerant nuptia; jure contractffl, quae aut non inter A seribatque.si h iilius intrapubertatem decesserit,
civem romanumcivomque roinanam inibantur.aut nopotem vel q-iemlibet alium haeredem esse opor-
cui princeps populusve civilatem vel connubium tcre;nopos igitur vcl quilibct alius.secundus ha;res
non permisisset, eo scilicet modo ut in poteetatem dicitur.Repugna:itiasuntquie(utdictumest)contra-
parentum liberi redigerentur. Illud quuque viden- ria sequuntur,3i ipsis contrariis comparentur.Qui-
dum, quod ex impari malrimonio suscepti.non pa- dain igiturhiBredemtestamentoscripsitfilium.eique
trem.sed matremsequuntur.Ergoquicdam Romana secundumsubstituithaeredem.uxoriqucsuffiuncilla-
velcum Latino, vel cum perogrino, vel cum servo, rum usum fructum legavit a filio,dixitque utuxori
cum quo connubii jus non erat,nupt.ia8 fecit,dotem filius ejus usumfructumancillarum perraitteret.nc-

contulit, factoque inlereos divortio,contenditur an que illud adjecit,ut etiam secundus hicrcs eumdem
nuptae mulieris cum eo cum quo connubii jus non usumfructum muliericoncederet.Successit filiu3,ac

erat, npud virum dotis pars post divortium debeat mulieri ancillarum contulit usumfructum.Illo mor-
pcrmav.ere.Hic subjectum quidem est,nuptamulier tuo intra pubertatem,agitsecundushoeres,et usum-
cumquoconnubiumnonerat,priEd!calumverodotis fructum ancillarum mulieriextorquereconatur, di-
partisapud virum post divortium retcntionis jure cens usumfructum ei a filio legatum, a severomi-

permansio. Sumitur ergo a consequetitibus argu- g nime.Quseriturutrum eamulierlegatum quod testa

nicntum hoc modo. Nam quia nuptias fecit cum eo mento acceperat invita possit amittere. Ilic igitur

cum quo connubii jus nullumest,idconsequitur ut subjectum est legatura quod teslamenti jure recte

liberi patrem non sequantur.Siautemliberipatrcm accepit. Prsedicatum vero, invitam posse amittere.
non sequuntur,ne in patris quidem sunt potestate, Sumo igitur a repugnanlibus.Repug-
argumentum
at si in patris potestate non sunt, matrique appli- nans veroest, quod contrario consequens est
si id

cantur.apud virum dotis pars non poteritpermane- alteri contrario comparetur,velut in hoc ipso quod

re. Hic igitur antecedens est,cum quo connubiijus tractamus exemplo, recte accipere, et non recte ac-
non erat, nuptiiB consequens vero,nihilproliberis
; cipere, contraria sunt,sed nonrecte accipere comi-
dotis nomine manere oportere. Concludalur argu- tatur invitum reddere. Jure enim invitus reddit,
mentatio Quoniam, non permisso connubio,libcri
: quod non recte accepit.Repugnat igiturinvitum red-
qui procreantur patrem non sequunlur, ne dotis dere ei quod est recte accipere. Faciemus igitur ar-

quidem pars apud patrem pro liberismaneredebet, gumentumsic :Quitestamentoaccepit,recte accepit;

quandoquidem non patrem filii, sed matrem se- quod aulem recte accipitur,invito e o qui semel recte
quuntur.Probatum ost igitur pro liberis manereni- accepit, auferri non potest at mulier testamento
;

hil oportere.ex hoc quod cura eo muliernuptiasfe- usumfructum ancillarum accepit;id igitur ei invitae
cit cum quo connubii jus non erat ; hoc vero erat non poterit auferri.Argumcntum.ab eoquod ir. ipso
antecedens.Non ergo a consequenti,sed ab antece- estde quo agitur,id est de eo quod rcctajacceplum
denti potius factum deprehenditur argumentum. est. In ipso vero est velut afTectum contrarietatis
Quod si perquod nihil dotis nomine manere opor- modo,ut superius dictum est.Est autem argumen-
teret, probaretur eam nuptias cum eo fecisse qui- tuma repugoanti.Maxima propositio, repugnantia
cum connubii jus non esset,rectea consequentibus convenire non posse.
argumentum factum esse dicerctur. Fieret vero a Ab efficientibus causiSy hoc modo : Dmnibus est jus
consequentibus argumentura, si ita poneretur Si : parieiem directumad parietem communem adjungere,
quid exdote pro liberismanereoporteret,probatur, vcl solidum, vel fornicidum. At si quis pariete com-
quiapatremliberisequuntur,cumeonupta essemu- muni demoliendo damni infecli promiserit,nondebcblt
lier, cum quo connubii jus erat. Assumo quod est -prxslare quod jornix viiii fecerit.Non enim ejus vilio
consequens ;Sed muliercam eo nupta non est cum qui demolilus est damnum facium est,sed ejus operis
quo connubii jus erat. Concludo antecedens Nihil vitio quoditaoedificatum est,ut suspendi non possii.
:

igilurdotis proliberis manere oporlebitquiapatrem Causarum quidem raulta sunt genera quac Gicero
liberi non sequuntur. >irgumentum, ab eo quod in paulo posterius dividit. Sed nunc de efficientium
ipso est de quo quaeritur. Qua;ritur enim de his D causarum disserit arguraento. Efficiens vero ciusa
nuptiis, quarum nullum fuerit jure connubium.Ex est qua praecedenie aliquod efTectum est, non tem-
affectisiomne enim conscquons ad idquod praecedit pore, sed proprietate naturae, velut in hoc quod
refertur.Maxima propositio estrUbi consequensnon nunc declaramus exemplo.Damniinfecti promissio
est, ibi ne antecedens quidom esse potest.Ac de his est quolies quis promittit, si quod damnum ejus
erit alius uberius disserendi locus. opera contigerit.sua restitutione esse pensandum.
A rcpugnantibus:Si putcrfamilias uxori ancillnrum Jus autem est parieti communi parielem alium vel
usum fruclum lefiuvit a filio, neque a secundo hxrede fornicatum, id est arcum habentem, vel directum
legavil ,mortuo filiOymulierusumfructum non amittet. continuumqueconjungere.QuidHmigituradpariete.o
Quod enim semel testamcnto alicui dntum est,id ab eo communem alium extrinsecus parietem junxit,de-
invilo cui dalum est auferrinon potesl;repugnat enim ditque satis damni infecti. Communis autem parics
recle arcipere etinvilum reddere. fornicatns fuit, id est, arcum habens vel signinam
Secundus haeresdicitur qui hacredi instituto sub- fabricam sustinens ;adjungente igitur eo qui satis
stituitur, voluti si quis filium instituat haeredem. dederaf, et ul adjungoretdemolientc partem parie-
1079 AN. MANL. SEV. BOETII 1080

tis, quo junctura cohaeresceret, vitium communis A nomine.Sed dicat quis.ex eo quod ea quae mulieris
paries fecit quaerilur
;
an damni infecti promissio fuerant, viri fiunt dotis nomine, id est approbare

cogateum qui promiserit damnum restiluere.Sub- quod defunctae bona ad virum debeant periinere.
iectusterminusdamni infecti,promissio;praedicatus Sed quse mulieris sunt,ea viri fieridotis non::ine,et

vero vitii.restitutio.Sumimus igitur argumentuma bcna ad virum perlinere,vel idem est.vel neutrum
causis hoc raodo.Si enim is qui damni promisitin- altericausa est ;vel si quis dicai eam esse causam,
fectirestitutionem ejus vitii causafuil, restituere ut bona mulieris viro debeant cedere, quod per in
debet vitium quod ejus accidit culpa quod si ea ;
manus conventionem viri facta sunt dolis nomine,
naturaparietis fuit ut suspendi sustinerique non a causa rursus,ac non ab effcctisfactum esse argu-
possct (fornicati enim parietis non ea natura est ut mentum ab effectis vero non
putabit,id est a dote ;

suspcndi queat),parictis potius forma quam|demo- oportet aliud nisi causam probari. Esset vero cx
lientis culpa vitium fecisse videbitur.atque ita non etTectis argumentum,ut ex eo causa probaretur hcc
cogitur restaurare vitium quise damni infecti pro- modo : Si quaestio esset an mulier in manum viri

missione obsLrinxerit.Fiet igitur argumentatio hoc convenisset, et indubitatum haberelur, omnia quae
raodo:Si penes parietis formam constituit ut eo ad- fuissent mulieris.viri facta dotis nomine, diceretur

ungente parietem qui damniinfecti promiserat,vi- g ita : Si omnia quae fuere mulieris, viri facta sunt
tium fieret, id vitiura, qui promisit, praeslare non doLis nomine, mulier in manura viri convenit;sed

cogitur.Fuit autemcausa;pariesutvitium fleret.qui omnia qufs fuere raulieris, viri facta sunt dotis no-
ea fuit natura utsuspendi sustineriquenon posset. raine,mulierigitur in manumviri convenit.Maxima
fornixvitiura fecerit,praestaredebet propositio, causasab effectis suis non separari.
Non igiturquod
quidamnipromisit infecti.Argumentum ab eoquod Ex comparatione autern omnia valent, quce sunt
hujustnodi.Quod inremajore valet, valeai in minore,
in ipso est de quo agitur,id cst in vitii restitutione,
ul si in urbe fines non reguntur,nec aqua in urbe ar-
ex effecto, id est ex causa. Causa enim vitii forma
ceatur. llem conira. Qiiodinre minori
est parietis,non culpaconjungentis parietem.Itaque valet, valeat

factumestut fornix vitium facerel,quae causavitii, i7i majore,licel idem exempliim converlere,item. Quod
cum absit ab eo qui parietem junxit, abest etiam in re pari valet,valeat in huc,qxia: par est,ut quoniam
ejusdem vitii restitutio. Maxim.a propositio,unam- usus auctoritas funrli biennium esl.sit etiam oedium.
quamque rem ex causis spectari oportere. At in lege cedes non appellanlur, ei sunt cceierarum.
Ab effeciis rebus,hoc modo:Cum mulier viro in ma- omnium quarum annuus eslusus,valeat (rquilas,quoe

num convenil, omnia qux mulieris fuerunt viri fmnt paribus in causis para jura desideral.
doiis nomine. A comparatione locus qui dicitur, tripartito scin-
p
Effecta sunt quae aliquibus efficiuntur causi3,non ditur;aut enim acomparationemajorum,aut a com-
tempore prcEcedentibus,sed natura,velut si quaerat, paratione minurura.aut a comparatione parium na-
uxore defuncta quae in manum viriconvenit,an ejus scitur.A comparatione igitur majorura est,quotie3
bona ad virum pertineant.In qua quaestione, bona majorc minoribus comparantur,hoc modo, utquod
uxoris defunctae quae in manum viri convenerit, in re majore valet, valeat in minore.Sit enim quae-
subjectum est,ad virjm autem pertinere,praedica- slio an in urbe aquara liceat arceri. In hac igitur

tum.Quaero igitur argumentum ab effecto^dispicio- subjeclus est terminus, in urbe aqua, praedicatus
quequid perfecerit ipsainmanum conventio,atque ve."o,jus arcendi.Regi fines dicuntur quotiesunus-

ex eo argumentum traho; id autem est, omnia viri quisque ager propriisfinibusterminatur..Arcet vero
dotis nomine quaecunque mulieris fuere.Ipsa
fieri, aquam qui eam per sua spatia raeare nonpatitur.
igitur in manus viri conventio,omnia quae mulieris Faciaraus igiturargumentum sic.Quoniam plusest
fuere, viri fecit dotis nomine, non praecedenstem- regi fines,;_minus vero arceriaquam, si in civitate
pore,sedstatim propria vinaturae.Nam utinraanum fines nonreguntur, quod majus est, ne id quidem

quaecunque convcnerit,mox ejusbonadotis nomine quod tninus est, fiet, ut aqur* in civitate arceatur.
virum sequuntur. Facio igitur argumentum sic: Si Hic ii,'ilur sumptura esl argumentum ab eo quod in
mulierquae defuncta est inmanumconvenit,in ma- D ipso hffirct de quo quaeritnr. Quaeritur vero de ar-

num vero convenientis mulierisbonavirifiuntdotis
nomine,h8ecquoquebona dequibus;igitur,viri sunt.
Argumentum ex eo quod in ipsoest,de quo agitur,
conlinetur.Agiturenim de bonisejusquae in manum
convenerit, scilicet ab efTectis, id est a causaj efTe-
clis. ElTectum namque est, in manutn conventione
otnniaquae mulieris sunt viri fieri,
quanquam hic quoquenonabeffeclis dotis nomine,
f.ictuinargumentura esseraonslretur.Ostensum est
enim fieri viri dotis nomine,quidquid mulierisfue-
cendae aqua3jure,ab affecto scilicet,id est a majori,
quod reiertur ad id quod rainusest.Notandum vero
quod Tullius maximam propositionetii arguraenta-
tioni inclusit hoc modo : Quod in ro majori valet,
valeat in minori, ct deinceps ea nixus.argumenta-
tionem expedivit, ut raanifestius appare.at id quod
sed a causa in primo volumine commemoratum est, has maxi-
mas propositionesaliquotiesquidem argumentatio-
nibus includi, ut in praesenti monstralur cxemplo,
alias vero vires argumentationibus dare.ut in srupe-

rit, ex eo quod mulierin manum convencrit. Sed rioribiis exom[)lis locorum.Qund si idom converla-
haec causa est ul quK mulieris erant,viri liant dolis raus exemplum,dicomus Quod : in re minorivalct,

^
1081 IN TOPICA CICERONIS COMMENTARIA. LIB. II. 1082

valcat etiam in majori. At in urbe aqua arcetur.re- A. Bcientiamque eruditis,ulquod medico in mcdicina.
gantur igitur fines. Hic tamen qujBstio permutatur geometrae in geometria.caeterisque in propria stu-
hoc modo Qu;eritur enim an in urbe llncs oporteat
: diorum Cacultate veritalis. De quo extrinsecus loco
rcgi. Sed a minore sumilur argumentuni.id est ab sic loquitur :

arcenda aqu;i,ut sit hic quoque argumenlum ab eo Qiix uulem assumunlur extrinsecus, ea maxine ex
quod in ipso est, id eslab eo quod est in regendis auctorilate dicuntur. Itaque Grxci tules anjumenlci'
enim
finibus.ab affecto scilicet, id esta minori. Id tiones aTi^rvou; vocant, id ed artisexpertes.
quod minus est affcctum e^t.illud namque respicit Aliaquippeargumentasunt,qua;ipseelicilorator,
ai id quod comparatur. Hicquoquomaximapropo- atque ipsoquodam modo ex designatis iocis sibi com-
sitio a Tullio posita est.eaqueest :Quod enim inre parat,et propria facultate conquirit. Alia quac ex-
miuori valet, valetetiam in majuri.A paribus vero trinsecus posita non ipse invenit,sed prffiscntibus
fit similiter comparHtio. Necesse estenim utvaleut utilur et paratis,veiuli testimonia, Iabula2,rama,cae-
sequitas.quae paribiis inrebus paria jura desiderat. teraque de (juibus M. Tullius latius traclaturus est,
Plurimarum igiturrerum usucapio aiinua est,ut si Non enim sibi ipse testimonia parat orator,sed pa-
qnis eis anno continuo rueril usus, eas (irinajuris ratis utitur,nec ipse judicium racit,sed jam posilo
auctoritate pospideat,velutrcra mobilem. l^^undi vero r» ac spontaneo rumore vcniente utitur ad causam
usucapio, bionnii temporis spatio conlinetur, de Atque idcirco hos Incos Graeci a-=;/vo'j(; vocant, id
aedibus in lcge nihil ascriptum est. Quceritur ergo, TuUius dixit.artis exper-
est inarti(iciales,atque,ut
usus aedium unone anno,an biennio capiatur. Fa- tes. Quag eniin non proprio oratoris artificio com-

ciemusa paribus argumentationem,et quoniamim- parantur,sedseextrinsecusvenientia8ubministrant,

mobilium aqua possessio est,a;de3 vcro immobiles haecjure artisexpertia sunt appellata. Hujus exem-
sunt,ut biennio rundususucapiatur,ita etiamopor- pUim est;
nsucapcre biennio po?sidentem. /EquiLas
tet aedcs Ul si ila respondeas : QuouiamF. Scaevolaid solum
enim paribus in rebus paria jura desiderat. Quae esse ambiius sediumdixerit,quanlumparietis commu-
etiam maxima propositio aTullio chrissime posita nis tegendi causa tectum projiceretur, ex quo in le-
est,sedexemplum rcstriclius posiLum est,necprom- clum ejusxdes qui protexissdt aqua deflueret,idtibi
ptissirae ad intelligendum. Itanamque ait.ut quo- jus videri.
niamususauctoritasfundiperbienniua. est,sitetiam Solum ambitus scdium est, quantum soli aedium
ffidium. Hic igitur a;dium ususauctorilatembiennio ambitus claudit. Scaevol aigitur dixitid esse ambi-
fierisentit,sed adjungit: At in legeaedes non appcl- tus aedium solum, quod ttcti diirusione tegeretur.
lantur.et sunt caeterarumomnium quarum annuus Manifestum est enimtecta latius fundi,nec parieti-
est usus.Hicrursusaedes in his videtur ponere quae ^ bus adaBquari,ut stillicidium longuscadat.Quae cum
annuo usucapiuntur, et concludit nihil definiens, ita sint.quidum parietem communemtegere niteba-

nisi valeat aequitas.quaeparibus in causis pariujura tur,quaeritur an sitaliquodjus tegendi. Respondeas

desiderat. Sed v^detur dictum.quoniam immo-
ita tUjinquit, Trebati, id jus esse angendi parietis
biles sunt aedesut fundus,biennio verofundus usu- comrnunis,ul in ejus qui tegit non aliud quodlibet
capitur, ades quoquebiennio usucapiantur,et sibi teclura stillicidii aquafundatur,alias non esse juris
ipse rursus opponit, sed in lege duodecim tabula- uttegat quis parietera,stillicidio in vicini tecia de-
rum, de aedibus nihil ascriptum est, et inter eas fluenle. Haec enimstillicidii servitus nova.nisi con-
reliclaesunt res,taciturnitate iegis,quarum est usus sentiente vicino, nihil juris habet. Sed si huic re-
annuus.Namcumde fundo praescriberet lexbiennii sponso opponatur,ne sicquidem ut tegatesse juris,
usucapionem, tacuil aedes,et iis potius hac tacitur- quandoquidem aedium solum lantum est,quantum
nitate eas junxit quaruni annuus estusus. Sed sol- cujusque|parietes claudunt.qui vero tegit, lectum
vit objectionem ita, sed aquitas parihus in rebus longius mittit,tu inquit, responsum tuumScaevolae
paria jura desiderat. Ita(|ue quoniam aeque fundus anctoritate firmabis, dicens Scaevolam respondisse
atqueaede3immobilessunt,aE!quebienniousucapien- hoce&3e8olumambitusa?dium,quantumtectum pro-
lur.Factum est igilur hic quoque arj.'umentum ab eo D jiceretur, non quantum parietes ambirent. Jus est
quod in ipsoest de qno quaeritur, id est ab affeclo, igitur projicere leotum, qui inlra ambitura adhuc
puri.Nam cum agaturde aedium possessione,
id est auarumaedium tegit,sedilaut in suumteclum aqua
argumentuo) sumptumestab usucapionefundorum. defluat, nec vicino Dova noceat servitute. In qua
Expeditis igilur his locis qui in ipso dequo agitur qu«stione neque a subjectnneque a praedicatoter-
inh«rcbant,nunc jurn loci ejus queni dixit esse ex- mino ductum est arguraentum, quod in his locis
trinsecus.ponit exomplum. Hicveroest qui sumi- considerari morisest^qui in ipsis haerent de quibus
tur ab auctoritate judicii locus valde probabilis, agitur terminis,ut inomnibus exemplisest diligen-
eliamsi non maximae necessitatis. QuiC enimneces- tissime declaraturii.Sedquia sumitur arguinentum
saria sunt.haec ex propria considerantur natura. extrinsecus,dubitationijudiciumcujuslibetopponi-
Qua; vero probabilia sunl,plurimorum judicium ex- tur,ut nunc Scrt'volae,cujus auc'oritate responsum
spcctant. Ea naraquesuntpr-obabilia,qua2 videntur est,atque ideo ex loco qui vocaturcxtrinsecussum-
vel omnibup.vel pluribus,vel maxime lamosis at- ptum dicitur argumenlun).
quepraecipuisjvel secundumunamquamque artem Uis igilur locisquisuntexposili, ad omne argumen-
1083 AN. MANL SEV. BOETII 1084

tum reperiendum lanquamelcmeniisquibusdamsigni- A quod ex elementiscfOcilur.parles invicem conjun-

ficalio et demonstratio datur. Utrum igilur haclenus git,ut litterffi orationcm. At vero iocus, non pars

satis est,tibi quidem tamacuto eltamoccupalo lpulo\
sed quoniam avidumhominemadhas discendi epulas
recepiySic accipiam,ul reliquiarum sitpdius aliquid,
quam te hinc patiar non satiatum discedere.
Omneelementum priiicipinm est eju3 rci cujus
elementuni esse perpenditur.Namejus quod exele-
mentisfit^ipsa elementa necesse estloco esse prin-
cipii ergo quoniam hi loci superius designati argu-
;
mentorum quasi qua?dam principiasunt (ipsi enim
sunt qui continentargumenta; omne aulem quod
continet,ejus quod continetur principium
circo ait Giceroveluti quoedam elementa argumen-
torum videri locos hos quos superius posuit, Cautis-
simequeadjecii,quasiqucedamelementa non enim
integreelementa,sed quasi in similitudine elemeu-
torumsunt hiloci qui in argumcntis elficiendissu-
muntur. Idcirco quoniam argumentorura quaedam
videntur csse principia, alioqui elemenlum omne,
minima pars ejus est cujus elementum
argumenti.sftd totumest. Estenim significalio quae-
dam,etd(;monstralioad repcriendum argumentum
data,ut si locuai respexeris, noveris ubi conditur,
unde duci debeatargumentum.Sedreliqua ad Trc-
batium expeditissime dicta sunt, blanditurque ei
etiam breviaposse sulfieere acuminis pra3ro;.'ativa,
praeserlim cum sit juris occupalione districLus, et
tempus legendi plura non habeat. Sedquoniam, ut
inquit,avidissimum sludiiad has doclrinarum cpu-
las reccpit,non vult dcgustatum, sed satiatum re-
est), id- linquere,ut non desit aliquid, sed de plcno etiam
rclinquatur,factaqueesta convivando translatio ju-
cundissima.Declaratis igitur locis oranibu3,eorum-
; T» que exemplisdiligenter expositis^paucaquajdam de
locorum vi atqueordine disputabo, quibus plenis-
sima disputatione expeditis.ad ea quae restant ex-
plananda transgrediar.Sed id tertio jam volumine
faciendura est,quoniara secundus liber habet pro-
est, et id prium modum.

LTBER TEIITIUS.
Antequara latiorera M. Tullii divisionem de enu- intelligitur,ut horao,in eo inesttotum suum, quod
meratis superius locis aggrediar,pauca,utsum pol- est definitio ipsius ; quod ipsum
igilur tolum,ab eo

Iicitus,de vi atque ordine locorura mihi videntur est,intelligentia[separatur,quod illud quidem singu-
esse tractanda,ut eorum nalura diligentius cognita, lariter intelligitur,hocvero sub generis acdifferen-

facilior se argumentorum copia subministret. Pri- tiarum enumeratione monstralur. Dividit enimdefi-
mum igitur quoniam loci omnesdivisi sunt in eos nitio atque dispertit.toturaque patefacit quod in re

qui in ipso hferent de quo qu;£ritur, et in eos qui ipsa singulariterinteiligebatur; departibusquoque
extrinsecus assumerentur videndumest quinamsint eadem ratio est. Si enim ad membrorura multitudi-
hi loci qui in ipso hajrent de quo quceritnr,et quid r.em,vel specierumomniumenumerationem.singu-
ab ipsis rebus dilTerunt in quibushaerere dicuntur, laris termini referas intellectum, statim ipsius ac
atque illud quidem planissime expeditum est,ipsos ^ partiumdifferentias comprchendas.Notaeliam ab eo
dici terminos illosqui in qusestione versantur, cujus nota est facile distat,quia illud vox et signifi-
horum alterum praedicatum, alterum vero
esse catio estjillud res significalioni supposita, eorum
subjectum, superior expeditio patefecit. Ab eo vero quae affectasuntnon sunt dubiaedifferentiae ab
igitur termino de quo agitur, quid differt locus hisquoruraaffectaessemonstrantur.Quisenimidem
atoto ?quandoquidem idem estipsumesse quod to- dicat esse conjiigatum,quod est id cui conjugatum
tum,neque enim est aliud essequemlibetterminum cst?Qiiis idem dicatessejuste,quod justilia ? Quis
inqu8estionepropositun:,quamtoturaesse terminum gonus idcm quod tbrma ?quis contraria? quis simi-
eumdemqui in quss tioneest constitutu8;dcparibu3 lia?Quandoquidem nequecontrarium,sibi ipsi con-
quoqueidem dicimus.Namsi omnespartes efficiunt trarium esse polest ,nec simile,sibi ipsi siinile ;nec
id cujuspartes sunt,terminumqueinqufEstione pro- genus, sibimetipsi genus;etde caeteris eadem ratio
positum suse partes efficiunt,non estdubium quin Nunc illud dicendum est,propterquod ista prae
esl.
•

partes quoque omnes convenientes idemessequod misimup;quandocunqueenimab illis tnbuslocisqui

ipsumest,in qu.Tstione propositum rectissimeintel- primi proposili sunt,argumenta sumuntur,id esl a 1
ligantur. Notatio vero,eodcm modo illud ipsum est toto, a paribus.a noti,fit ut ipse quidem terminus
quod inqusestioneproponitur.Reraenimunamquam- D ad cujus fidem quaeriturargumentum,intra quam-
que omne vocabulum designatin quoestione ac de- libet earum rerum contineatur, quae cum ad argu-
notat. Fit i^'itur ut totum,partes ao nota,idem quod mentumducta) fuerint,loci essemonstrantur.Velut
est ipsiim de quo quderituresse videantur. In tanta cum lit argumentum a toto,ipse (juidem terrainua
igitur similitudine rerumdanda est dilTerentia.Ne- cuilidesan'ertur,intratotU(i'. comprehenditur;lolum
queenim,ut dictum est,8i locus haeret in eo ipso vero ipsum quod estdefinitio,res cst siquidcm ora-
dcquo quajritur.atque abipso de quo (luneriturcapi tioncm.rem vocari placet. .\t si cx ea sumiturargu-
non pnte3t,argumentum fieri potost, tulocus idem mentum,fit locus Itaqueipsumquidem de quoagi-
esse possitquod ipsum est de quo quiT3ritur.Spdhaec tur,intra lotum clauditur, a quo toto cum fitargu-
differentia ipsum est quod confuse ac singulariter mentura.fit ipsum totum, locus quod totum.quo- ;

1
1085 IN TOPICA CICERONIS COMMBNTARIA. Llli. III. 1086

niam claudil terminutn qui in quaestione versatur A sed qua:rebaturanjuse8setcompa3cere,tractumvero

ei<iem termino videlur inhairere. Quo fit, ut Jocus cstargumentumacompascuo;itaqueterminu8 quidem
quoque ((ui a lolo est, eidcm inhaereat termino, de dequo fuit quae3tio,in jlteroconjngalo positus de-
quo in quijeatiune duhitatur. Partium quoque enu- prchenditur, compascendo ;locu8vero unde
id estin
meratio euindem lcrminum cluudit.quem partium argumentum tractum est, in altero e.st, id estin com-
collectione conjungil. Ipsaque partiuiii enunieratio pascuo. Item quoties a genere ducitur argumentum,
res quajdam est, ei oratlo rebus annumeranda est. id de quo quaeritur in forma, haerere necesse est, ut
Sed ab ea ducitur argumentum, fil locus. Sed
si cum ostenditur legala csse numerata pecunia, quo-
quoniam parlium muititudo in eodem terminoest, niam fuerit argentum omne legatum. Quaeritur
quem conventus parlium jungit, necesse est eum enim do numorata pecunia, quae csl species argenti,
quoque locum qui esl a conjunctione partium ipsi et argumentum tractum est ab argento, id est a ge-
illi termino de quo quaeritur inh^rere.Nola etiam nere. Itaque ipsum de quo quaerebatur, in forma
remdesignal,et significatione aliquo modo compre- fuit,id est in specie. Argumentum vero tractum eat
hendit, a qua si ducitur argumentum, fit locus, et ab affecto, id est a genere.Quod si a forma generis
quoniam nomen ornne si videtur adesse,cujus inlel- argumentum fiat, converso modo est, id quidem
ligentiam sijinat, locus quoque qui est a nolatione,
g quodquaeriluringenereessemonstratur, ipsumvero
in ipso iia^ret de quo versatur intentio. At in aflectis unde sum.ptum estargumentum, in forma esse per-
qua; in tredecim partes divisa sunt, non idem cst. penditur. Nam cum quferaturan legatum sit uxori
Nam quoniam respicientia quodaramodo terminum argcntum, ostenditur non esse legatum, quia non
sunt, etquasi e.xtrinsecus constituta, non videntur fuerituxoritanturr, legatum.sed matrifamiliasuxori.
eodem modo conjuncta esse cum termino quo con- Uxor vero genus est matrifamilias uxoris. Quaeritur
juncti sunt hi loci, qui a toto,a partium enumera- igitur de uxore,id est de genere. Argumentum fa-
tione,a nota esse prasdicti sunt sed tamen id quod
; ctum est a matrefamilias, in est a forma. Quoties
afFectum est, ad aliquid dicitur. Id vero aliquid vero a similitudine trahitur argumentum, quoniam
junctum est illisemperquod ad ejus ducitur rela- id quod simile est, non sibi, sed alteri sir.ile esse
tionem, ac sine eo esse nunquam potest, quia cum perpenditur, res siquidem de qno quaerilur.in uno
ipso nascitur,et quodammodo aitero dicto intelligi- eorum quae sunt similia, posita est at vero locus, in ;

tur alterum.Nam si id de quo qua;ritur,ejusqueaf-
fecla perpendas, ca qua; perhibentur aifecta, extra
id de quo ambigilur, posita esse consideres,
enim eorum quae sunt ad aliquid,ex se ipso esse po- p
test, sed est semper ex altero ut enim in praedica-
:
mentis ostenditur.omnia quae ad aliquid dicuntur,
opposila sant, non tamen ita disjuncta snnt ut om-
nino sint distributa.sed qjoniam relativa prcedica-
tione junguntur, necesse est aliquo modo in ipso
sintadquod videnturaffecta.Omnequippe affectum,
ex eo ad quod affeclum estsuscipit formam,et .sine
eo esse non potest,et dicto altero, aiterius se statim
subjicit intellectus,utcuradixerodimidium,duplum
intclligitur,et cum patrem nominavero,filius ad in-
telligentiam venit.Et omnia quaecunque ad aliquid
sunt.exsese pendent,nec a se invicem deseruntur.
Igitur omneaffectum,et ad ipsum respicit ad quod
refertur, et in ipso est. Ad ipsum quidera respicit,
quoniam ad adectum suum velul ad aliquid relative
morepra'dicationis refertur;in ipso vero est, quod
ea est aiTectorumnaturaut allerum existatabaltcro,
sequeipsa possideant, quandoquidem etidquod af-
fectum vocatur,ejusest termini ad quemconsidera-
turaffectum,ettcrminusinqna;stionepropositusaffe-
clo 8U0 inlelligitur esse connexus.Quae cum
cumargumentumsumitur a conjugalis,quoniamid
quod conjugatumest,ail'ectoiuestad idquod eiexal-
teraparlee.-t conjugalum.idquidemdequaquaeritur
in altrinsecus posito conjugato haeret. Is vero locus
undeargumGntumtrahiiur,abalterod(iciturconjuga-
to,velutisicompascuus agerest, jus estcompascere.
Igiturcompascereatquccompascuumconjugatasunt;
altero est, velut cum quasritur an haeres rcstituero
vitium ruinamve cogatur sedium in usumtructum
nihil relictarum.Inhocigiturquaestioestjlocusveroasimi-
litudine, quia non oportet haeredem aedes restituere,
sicut nec mancipium, si id aliqua ratione depereat.
Cum igitur siinilissitaediumususfructusatqueman-
cipii, quod quaeritur, in ccdium usufructu positum
est, locus vero, in usufructu mancipii. Indiffercntia
quoque idem est : eorum namque quae differuntin
altero positum est id quod quaeritup, in altero vero
illud a quo id quod est ambiguum coraprobatur, ut
cum quaeritur anid quoque argentumquod in nomi-
nibus debeatur legatumsit. Hic igitur illud estquod
dubitatur. In eo vero quod ab hoc diflGrt, locus est a
quoostenditurminimelegatumesse argentum quod
in nominibus debeatur, quia multum differt in arca
nesitpositum,anin nominibus scriptum.Acontrario
quoque idem est, ut in eo quod quaerituran usiis-
frnctus penuslegatus sit.In usnfructu igiturquaestio
^ est, sed probatur minimeesse legatus, quia non po-
test esse usus earum rerum quae utendo pereunt,
sed potiusabsusus ;in abusuigiturlocus est.scilicet
in altero contrariorum, cum fuerit in usu quaestio.
Ab adjunctis etiam locus in eodem modo ab eo quod
ita sint, quaeritnr segregatus est,ut inunoadjuncto qnaeslio,
in altero vero sit locus. Nam cum quaeraturan se-
cundum mulieristabulasnunquamcapite diminutae
possessio delur, in hoc quaestio est an delup, at in
ejus adjuncto, locus. Ostenditur enim minime dari
debere possessionem, quia sit proximum ut secun-
dum puerorum quoqueatque servorum tabulas bo-
norum possessio concedatur. Ab antecedentibus
1087 AN. MANL. SEV. BOETII 1088

vero itaestlocus, ut quaestio sit in consequentibus. A. num viri convenerit.Argumentuni vero ab effectu
Nam cum quaeritur analiquiddotisnominepro libe- causae, id est in manura convenlionis. Hoc vero e=t

rismanereoporteat sumiturargumcntumnullomodo quod ea quee fuere mulieris, vir nomine dotis acqui-
nianere oportere ex antecedentibus,quod viri culpa rit, quo fit ul quod quaeritur,in causa, locus vero sit

factum est divortium; locus itaque in antecedenti, in effectis. A comparalione vero majorum si fuerit

qucEstio vero in consequenti. Consecutura est viri argumentum, quaestio erit in minoribus, ut si quae-
culpa iactum csse divortium, nihilapud patrem pro ratur an in urbe aqua debeat arceri, defendaturque
liberis permanere, cum viri culpa praecesserit. A minimedebere, neque enim fines reguntur; ita in
consequentibus vero si sit argumentum, res qu;e aqua arcenda, quod minus est, quoestio est, locus
dubia estinantecedentibuse3sedeprehenditur,velut vero in Qnibus regendis, quod majus est. Contrariaj
cum quo^ritur an divortio facto, cum eo nupta esset vero, si a minore argumentum ducatur, erit id quod
mulier quicum connubii jus non esset, dotis nomine dubitaturin re majori, ut si dubitotur an fincs in
aliquid proliberismanereoporteat.Fitargumentum respondeamus minime, quoniam
civitate regantur,

sic Si quidex dote pro liberis manere oporteret,

: ne aqua quidera arcetur.Ita id quod dubitatur, in re
quia patrem liberi scquerentur, cuui eo nupta esset majoro consistit,illud vero unde argumentum su-
inulier, quicum connubii jus esset, hic antecedens ^ mitur, in minori. El in comparatione parium similis
-•
est, si quid de dotepro liberis manere oporteret, et ratio est: in uno enim eorum quae sunt paria,qua?-
•

in eo quasstio an aliquid manere oporteat. Conse- stio consistit ,in altero locus intelligitur argumenti,

quens vero, cum eo mulier nupta, quicum connubii veluticumquaerituranagdium ususbienniocapiatur,

jus essct, a quo sumitur argumentum, id est a con-
sequenti. Nam cum manifestum sit, non cum eonu-
pta esse cum quoconnubii jus erat, ostenditurquod
minirae patrem liberisequantur,atque idcirco nihil
pro liberis manere oportere. Hicigitur res quidem
id approbamus, quoniam fundorum quoque. Cum
ergo pariasint fundus atque aedes^quBestio quidem
dewdibus Rst,argumentum vero duciturafundo. Ac
de vi quidem locorum, quoque a se non quaestiones
et loci argumentorum separentur, haec dicta sint.

quee dubitatur in antecedenti est, in eo scilicet an Nunc eorum ordinembrevissimecommemorabo.Ex

exdoteproliberismanere aliquidoporteat,argumen- hoc itaque oritur omne judicium, qui locus prior,
tumvero consequentibus, id
in eo loco qui est in qui sit posterior, existimandus, si eos terminos con-
est in muliere quae nupta est cum eocum quo nulla sideremus qui proposita quaestione versantur. Quae-
erant juraconnubii. A repugnantibus etiam quoties cunque enim his terminis propinquiora sunt, haec
argumenta sumuntur, resquidem dubiainaltero re- rectissime prioranumerantur.Posleriora veroquan-
pugnanti, in adverso vero locus est urgumenti, ut tum a propositis longissimo quaeque recesserint. Id
cum quaerilur an possit invita mulier reddere lega- ^ autemtali ratione clarescet.Primum namque, loco-
tum, quod recte testamento semel accepit. Locus a rum est divisa pluralitas in eos qui in ipso sunt de
repugnanti, minime posse invitam reddere quod re- quo agitur,et in eos qui assumuntur extrinsecus,in
cte accepit. Quaestio igiturest in eoquodintelligitur quo praepositosesso intelligimuseoslocos qui inipso
invitam reddere, arguraentum vero in altero repu- sunt, his locis qui trahuntur extrinsecus. Hic vcro
gnanti, id est in eo quod intelligitur recte accipere. locusqui in ipso est,in primas quatuor distribuitur
Pugnateniminvitam reddere et recte accipere, sed partes, quarum prima estdefinitio, qui locus atoto
quaestio in uno eorum est, locus in altero. Quoties est nuncupatus. Idcirco autem primus a toto locus
veroacausisefficientibusduciturargumentum,quae- ponitur, quoniam nihil est alicui tam proximum,
stionem in elTectis esse necesse est, ut exemplo quo quam propria definitio. Consequitur cnumeratio
quaeritur an qui satis dederit damni infecti, vitium partium, quia post defmitionem proximum locum
parietis praeslare cogatur. In hoc igitur, id est vitio partes tenere debent, quae totum id cujus partcs di-
parietis,qu8estioest,sed de causatrahiturargumen- cuntur esse, conjungunt. His apponitur nola, qure
tum. Dicitur enim non oportere praestare, quoniam quasi converso modo definitioest. Nara sicut defini-
natura parietis causa fuerit vitii, non is qui de prffi- tio explicat quod implicite nota designat, ila nota
standovitio satis dedisset.Effectum ergocausae, vi- involvit et confuseindicatquod patefacitatquee.\pe-
tium parietis fuit. Itaquequffistio quidem in effecto, dit definitio. Notavero tertia ideo est, quia definitio
locus vero esseconsideratur excausa. At si ab etfe- substantiam tenet partiumenuraeratioea dinume-
;

ctis aliquid approbntur, locus in elTecto, ijuaestio in rat quas totum compositura jungunt, nota vero nihil
causa esl constituta, veluti cnm quaeritur an muiier efficit, sed tantum designat, Post ha-c quae in ipsis

quaedam cujusbonaviri facta sint, dotis nomine iu terminis principaliter haerent, illa quae sunt dffecla
manum convenerit. Quoniamergo in manura ex
\'iri numerantur.quffi jamnon ipsis insunt terminis^sed
conventione perficitur, ut bona mulieris post ejus eosdem velut exterius posita consequunlur, atque
mortem vir adipiscatur, argumentum duciturab ef- idcircosolum in ipsis esse dicu.ntur, quoniam sine
fectis.Efticitur enim per in manum conventionem, his esse non possunt quorum priinasunt ccnjugata.
ut quajcunquesuntmulieris, virifiantdotisnomine; Nihil enim inter affecta sic proximum est, quam id
ergo cum ea quaj mulieris fuere, vir nomine dotis quod et re et nomineparlicipat, nisi quod parva no-
adipiscatur, mulierem in manum viri necesse est minisinfiexionesejuugilur.Nam id quodjustumest.
convenire. Qutestio itaquo est de mulicre, an in ma- et justitia participat,el inllexo juslitiaj nomine nun-
i089 IN TOPICA CICKRONIS COMMENTARIA. LIIJ. (IF. 1090

ciipaUir, ct in c.xteris quidem conjugatis idem est, ^ esse dicunlur afTpcta.quia suntad aiiquid.et propo-
Post bs)2 nnnumcratum est gcnus. Gcnus vero est siti lcrmini relaliono, nccluntur.Nam ct definilioali.
quodcnjuslibclunivcrsalilersuijstantiam monslrat, ciijtis cst definilio, ct lotum parlium totum cst, ct

etquod multorum spccie divcrsorum, substanlialis nota significati nota cst.Sed in;picicndanati)ra est
est similitudo. Quod a prcpositis terminis longius singulorum,et vidondum num similitor ha;c ad ali-
qu< m conjugatasojungitur,quialameteisubstantiait quid referantur ut co^tera.Nam dofinitio rem quam
moustrat, tamen ne inflexo quidem vocabulo cum definit quodammodocxplicat atqucconformat.Item
tormini nomine copulatur, sed longe lateque diver- partes rem cujus partes sunt propria conjunctione
so. Huic adjunclacst spccies, quam formam Tul- perficiunt. Nota vero,ojus intellcctum communitcr
lius appellavil,quia niliilest tam proximum genori tenet, etcum hiec cetera qua; vocantur afTocta non
quam species. Species vero cst substantialis indivi- faciant, jure haec non inter alfecta ponuntur, scd in
duorum similitudo, et quod sub gencre ponitur. eo ipso quod veluti conficiunt atque conforinant.in-
Post hanc, similitudo est constituta. Etenim post esse dicuntur.Sed quoniam de vi alque ordine loco-
illudidem quod insubstantiis intclligiturillud idem rumsulficienter dictumest,nuncad sequentiatrans-
recte ponilur quod in qualilate esse perpenditur. omnia enim qua3 superius dictasunt,
eamu3.Pr<Teter
Paulatim vero res incipit a similitudine recedere, g illudanimadvertendura maximeest,quia non siquid
nec statim adcontrarium venit,sed prius adiirercn- in argumentis fuerit sumptum, illud eorum argu-
tialocumstatuit.Namremotasimilitudinenihilaliud mentorutn locus dicendus est, nisi non solum insit
occurrit prius,nisi dilferentia. Post hanc,a contra- argumentis,verum etiam ab eo argumenta nascan-
rio locum ducit.id est a maxiraa dilferentia.Rursus quod dico.jplaniore liquebit exemplo.Si quod
tur.Id
ad amica sibi affecta converlitur. Sed non eo modo enim fuerit arguiTientum in quo sumatur genus vel
amica quo sunt similia, adjuncta enim proponit, species,non statim illud argumentura cx genere vei
quae non sunl integr<B simililudini8,sed inter se ju- specie tractum esse dicitur.nisi ei argumento vires
dicii, et veluti cujus'lam rerum sibi coha;rentium generis vel speciei qualitas subministret.Age enim,
propinquitatis.Post adjuncta vero antecedentia Tul- sit qua^stio an idem sit animali esse quod vivere, et

lius posuit. Post id enim quod aliquo modojunctum fiatargumentatiosic: nonidem estanimaliessequod
est, aliquid necesse est aut antocodens aut conse- vivere,quiane inanimato quidem idemest esscquod
quens intclligatur. Piius ilaque antecedens, post mori,piurima quippesunt inanimata,nequemoriun-
consequens collocatum est. Post ha?c repugantia tur. Nam qua; nunquam vixere, ne mori quidem
dixit,utquodammododuplexordocontrarietatumac posse manifestum esl.Elocigiturinaniroatum genus
similitudinutTi nasceretur. Prius enim proposuit a est lapidum,acfusilium nietallorum,etsumptum est
siraili,a differentia,a contrario,atque hic univorsus ^ inargumentum, scd non ex genere factumestargu -

ordo est similium et contrariorum. Rursus ab ad- mentum, licet in eodem genus videatur inclusum,
junctis,ab antecedentibus, a consequentibus,a re- sed polius a coutrario.Nam contrarium est vitae qui-
pugnantibus.Hic rursus secundusordo similium et dem mors, animalium inanimatum sed mori non ;

contrariorum esse deprehenditur.Sed primusvalde sequiturinanimatura,igiturneanimalquidemvivere.

evidentiorquamsecundus; plus est enim simileesse Non ergo ex genere locus iste ducendus est,3ed po-
quamadjunctum.plusestdilTerrequanQantecedcrevel tius ex contrario,quamvis genus hujusmodi conti-
consequi.piusetiamestcontrariumquamrepugnans. neat argumentum; tunc enim locus essot a genere,
Et in suo queeque ordine plenam relinent formam, si ab animalisvel a vivendi genere argumentiratio

velut quia similitude propinquitatem quamdam traheretur,velut si ita fieret argumentum animali :

tenere debct propinquius estenim id quod est si-

: esse,substantiae est esse; ipsum vero viveresubstan-
mile ei cui simile esse consideratur,(iuam id quod ad- tia non est, sed in substantiam venit. Non est igi-
junctum est ei cui nalurali vicinitate conjungitur. idem vivere quod animali esse.A substantiaigi-
tur
Rursus quoniam dinerentlasimilitudinis auctorest, argumentum,a genere videlicelani-
lur tractum est
dissimiliusestidquod abaliquodin'ert,quamidquod malis. Hoc igitur argumentura, ct genus continet,
consequitur vel antecedit. Rursusquoniam contra- D et ex genereductum esl in priore vero, etsi genus ;

riuuilongissimeabeoquicontrarium est oportetabs- continet, a conlrario tamen ductum esse perpendi-

cedere,longiusabsceditcontrariumquamrepugnans. tur.Illud enim seinperspeculandum est^non (luidin
Post hiec quid aliud restare poterat quam effecto- argumento sit,SGdex quoducitur arguraentumet ia
rum causas qua^rerc aut post elfectorum causas
l''
caeteris quidem eadem ratio tenenda est, neque est
quid aliudquam ipsarumcausarumperquirereeffe- enim in singulis immorandum.Siquisenim diligen-
ctus? Praetereaacomparatione loci, poslremum or- tiam decursae superius expositionis exercuit, facile
dinera tenent,quiasivesimilitudinem,sivedissimili- in reliquis colliget, quod uno declaralur exemplo.
tudinem insolaoblinent quantitate.Ac de locorum Quando eryo unus(/nisque eorum locorumquosexposui,
ordine satis diclumest. lilud praeterea consideran- suaquxdam memhra habet ea qnam sublitissime pcrse-
dum puto.nuin hi quoque argumcntorum lociquiin quamur,el primum de ipsa definilione dicclur .Definitio
ipso hfflrent de quo quaeritur, inter aflecta jure nu- esl orcdioqux id quoddefinitur explical quid sit.
merentur.Quandoquidera quae affecta sunl, idcirco Propositis igitur breviter argumentorum locis eos«
1091 AN. MANL. SfiV. BOETII 1092

demsubtiliusatqucenodatius3tatuitpersua3partc3 A. tionemdeterminat,dicen?.Definitioestoratioquide8t
et convenientia membra parliri. Ita enim locorum essesignificans. Hanc M. Tulliuspartiturhocraodo:
omniam diligentius natura considerabilur, si non Definilionum aulem duo siinl gencra prima, unum
confuse solum,verum etiam distribulim,et in sua- earumrerum quni suni ,alterum earumquae intelligun-
rum partium proprietate noscanlur. Dat vero hoc lur. Esse ea dico quse cerni tungive possunt, ut fun-
m.ultam invenicndorum copiam argumentorum: ut dum, sedem, parietem, slillicidium, ynancipium, pe-

enim de definilione dicamus,si cunctas aliquisde- cudem, supeUeclilem, penus, et cxtera. Quo ex ge-
finitionum parles agnoverit.ex omnibussibipolerit nere quxdam interdum nobis definicnda sunt. Non
argumenta conquirere^erilque in inveniendis copio- esse rursus ea dico qux taniji demonslralive nonpos-
sior argumentis eoqui quot sint definitionis species sunt,cerni lamen animo atque intelligi possunt,ul si
ignorat. Ex tot enim definitionum partibus argu- usucapionem,si tulelam, si gentem,si agnationem de~
raenta producet, quantas quis definitionum partes finias,'^uarum rerum nullum subest quasi corpus:est
esse cogaoverit. Is vero habebit piurimam lalium tamen qugedam confirmatio insignita, el impressa in
locorum facultaLem, quem definitionum diversitas leiligentia,quam noiioneni voco,ea sxpe in argumen-
non latebit. Ob hoc igitur M. Tullius.quos confuse iando (fefinilione explicanda est.
atque indigeste posuit locos,nunc eosdem diiigen- P Omnem dtfinitioncm manileslum est ad aliquid
tiore ratione partitur.Ac priiuum illud propensiore dici,alicujus cstenim semper definitio.Quae vero ad
consideratione tractindum est,quod,ut dictum est, aliquid dicuntur,quamdam proprietalem exhissu-
etiam loci ipsi res quaedam sunt,sed tunc esse in- mant necesse est, ad quae referuntur.Quo fit ut ex
teliiguntur loci,cum ab liis trahilur argumenlum. his rebus quas determinat definitio,in ipsasdefini-
Ergo nunc Gicero nun principaliter locos, sed res tiones quffidam proprietas transferalur ; sed quia
ipsas dividit, quaj adargumentum ductae, speciem quod ad aliquid referlur,id non poLest esse idem ei
suraunt locorum.Definitio namque,et pars,el nota, ad quod dicitur,propriam quoqueipsuni quod refer-
res qusedam sunt,sed cum abhis argumentum dtici- turad aliud formam necesseestpossidere.Eoquefit,
tur,loci fiunt. Cum igitur M. Tullius rcs ipsas ita ut in definilionibus, et sua insit forma,et ea quam
ut suntnaturaliterpartiatur,simulcum rebusdividit ab his accipiunt,qua3 definiunt considerelur. Quod
enim res una est a qua duci
locos. Si polerit argu- M.Tullius videns,primumdividildefinitionessecun-
mentum, unus estetiam locusjat si illadividitur, dum ea quae definiuntur, quaruiu genera duo esse
quot parles ejus rei fuerint,tot erunt etiam locige- proponit, unum earum rerum quse sunt, alterum
neris ejusdem de quo argumenta nascuntur. Quae earumquaeintelliguntur.Hasigiturdefinitionum iif-

cum ita sint,cumque prius omniumlocus a totosit, ferenlias exhis videtur sumpsisse qua^indefinitione

id esta definitione, prius quid sitdefinitiodefinitio- C< monstranlur. Omnia enim quc-e definiuntur aut cor-
ne declarat, ut patefacla rei nalura, species ejus poralia sunt, aut incorporalia. Res enim omnes in

vel membra convenienti ordine partiatur. Defi- haec primitus dividuntur. Ea vero qu;e corporalia
nitio, inquit, est oralio qute id quod definitur sunt,esse dicit ; ea quae sunt incorporalia,non esse,
explicat quid sit, sicut definitio est hominis, ani- non quodomnino eaquae incorporalia sunt nonsint,
mal rationrile,mortale.Dictuni verocautissimeexpli- alioqui necdefinitionem suscipercnt.Nam si defini-

cat.Nam quod nomen confu£edenuntiat,id definitio tioest qua explicaturid quod definitur quid sit,ejus

per quaedam subslanlialia rnembra diffundit.Quod rei, qua omnino non est, nec quid sit, explicatio

enim confuse nomine hominis declaratur,id aperit
atque explicat definitio, dicens hoaiinem esse ani-
malrationaleet mortale. Nam nisi ita dixisset,
tuerat esse commi3*fiis definitio generi quoque,velut
hoemodo: Oefinitioest quaedesignatquideslidquod
definit.Sed genus quoque designat quidest id de
quo praedicatur,sed non explicatquid sit.Solaenim
definitioexplicatquidsitquodorationeperficitur;ge-
nus vero et cajtera quae sin.gulis plerumquc nomini-
ulla esse potest.Sed quia humanum genus sensibus
degit,id inaxime esse arbitralur,quod sensuum con-
po- prehensioni subjicitur. Quis enim sibi non magis
lapidem scire videatur, aut hominem quam justi-
tiam, vel haereditatem, vel quidquid aliud non scn-
sibus, sed intelligentia comprehendit ? Unde fit ut
propterevidentiamcognition'seamagiscssevidean-
D tur quae subjecta sunt sensibus,ea minime quae in-
teliigenLiae ratione sciendum est,
capiuntur.Sed id

bus proferuntur, minime. Explicat autem definitio M. Tullium ad hominum protulisse opinionem,non
id quoddefinitur, nnn quoquo modo, id cst non in ad vcritatcm. Nam ut inter optime phiiosophanles
60 quod quale vcl quantum est,non in quolibet a!io- constitit,illa maxime sunl
qua; longe a scnsibus se-
rum praedicamenlorum, sed quid sit, id est ejus gregata sunt, minus, qua; opiniones scnsibus
illa

quod definit, substantiam monstrat.Ea vero defini- subministrant. Unde etiam idcra Cicero in Timajo
tiosubstantiamdieerit,qua"exgeneredifFerenlii8que Platonis ail Quid est quod semper Eit, nec ullum
:

consistit;haec namqueuniuscujuslibetsubstantiam habcat ortum, et quod gignatur, nec unquam sil?

significant, sicut in his dictum est, ubi de genere, Quorum altcrum,intelligoutia! ratione comprehen-
specie,dilTerenlia, proprio, accidentique Iraclatum dUur,altcrum afTorl opinionom sensiii rationis ex-
esl. Ergo ornnis definitio explicat quid sit id quod pors. HicigiLur id quod semper sit.rationi adjecit,
definitur.Aristoteles vero eodem pone modo dcfini- id veroquod nunquam sit,3ensibus conjunxit. Sed,
1093 IN TOPICA CICERONIS COMMENTAIIIA. LIB. III. 1091

ut dictum est,corporea esse.etincorpereanonesse, X. poliiis ipsa substantia. Ac dc hac quidem re salis

non uU communcni quorumlibcl
veriliilcm, sed a dictuin esl. Idem vcro dc partibus dici potcst. Nam
homiuum opinioncm locutus c?l.I*onit i|^Mlur exem- conjunclaipartestotum idelficiunlcujuspartessuiit.
pla earum quidLMu rcrum qucesunt,formas qiiasdam Nolaquoquctotumsignincatid quod designatjUtque
corporalium rcrum, ut fundum, ajdcs,parietes,slil- omnia coaequanlur^etdefinituin de(lnitioni,etpiirtes
licidium, alque id genus, quae corporalia esse hac toti,et notareiquamsignificalionedcclaratsinonsit
ratione ostendit, quoniam cerni tangique possunl; 3equivoca,velsiresquo3dosignalurnon9itmultivoca.
earuui vero rerum qua3 non sunt, excnipla posuit, Sanciilud dubitarirectepotcst,cur cum dixisselduo
usucapionem, tutelain, gentem,caeteraqueqU(C sunt genera esse definitionum,non ipsasdcfinitioncspar-
incorporca;quLD ox hoc incorporca esse monstravit, titus est.sed quffi deliniuntur.id est corporale atijue
quod ait, ea tangi demonstrative non posse, sed in- incorporale.Quodidcircodictum videtur,quiadenni-
telligentia atque animo comprehendi. Curvero ea tio cum sitadaliquid.ut dictum est.quatndair. capit

non esse dixerit, supposuit ralionem dicens,nullum exhis.quorumsubstantiam detcrminat.qualitatcm.

quHbi corpusearum rcrum esse,ncc uiolem aliquam Alqueetiam definillones,alix sunl jjarlilionum^alix
Quod enim corpus esse potest
quae fcriat sonsum. divisionum. Parlilionum, cum res ea qux proposita
usucapionis?Namipsaquae usucapiuntur, corporea ^ est, quasiin membradiscerfilur. Visi quis jus civile
sunt, ipsa verousiicapiocorporeanon est. Ipsaenim dical id esse quod in tcgibus, senatusconsuUis, rebus
peruteudiconsuetudinempossidcndi firmitudoquod- judicalis, iurisperilorum aucluritate,ediclis macjistra-
nam corpus habere potest? Ilem, quod, quis tutela tuum, more, wquitate consistal. Divisiunum autem de-
rcgil, corporalecst, homo namqueest. Ipsavcrocura fimtio fonnas omncs comptectitur qux sub eo genere
tutelaj, atque ipsum jus aliura tuendi, nihil omnino sunt quod definitur,hoc modo:Abaltenatio esl ejus rei
corporis haberc potest. Homines quoque qui in ea- qux mancipi est, aul traditio alteri nexu, aut in jure
dem gentilitale sunt, corporei sunt.Ipsa vero genti- cessio, inter quos ea jure civili fieri possunt.
lilas, id est coiuinunis nominis liberorum societas, Quoniam definitioita exsubjecta re quam definit,
utScipionum,Valeriorum et Brutorum, certe incor- proprietatein capit, ut tamen formam propriara non
poroa esl sed quaedam eorum rcrum incorporalis
; relinqual,idcirco post eas diffcrentias definitionura,
animi conccplio est, atque intclligentia,quamnolio- quae ab his rebus tractai sunt quae definiebantur,
nem vocavit. Ipsa enim imaginatio usucapionis vel nuncapropriaformadefinitionumdifferentiastradit.
tutela; atque intellectus incorporalis rei notio dici- Propria vero forraa uniuscujusquc compositi in suis
tur, quam Graeci ewoiav vocant. Divisit igitur dcfi- pailibusconstatitaqueexpirtibusdefinitionumtales
nitionem in has duas partes scilicet sccundum sub- diffcrenlias docet, quod alia; definitioncsperdivisio-
jccti dilTerentias, utalias quidem esse dicerel defi- C ncm, aliffi per partitionem fiunt. Definitur enim rea
nitionesearum rerura quae sunt, id est corporalium, quielibet dum autejus speciesoranes enuraerantur,
aliasveroearum quaj non sunt,id estincorporulium. aut partes.Partes vero a speciequo differant,pauIo
Hinc quwri potest,quod etiam superius breviter com- postcriusdicam.Nunccxponenda arbitror Ciceronis
mcmoravi, quonam modo dcfinito non inter aflecta exempla dat enim partilionis exemplura hoc Sit
; :

numeretur, cum oinnis definilio ad aliquid esse vi- enim propositum definire quid sitjus civile,dicemus
deatur ? Idcirco eniin atrecla esse dicta sunt simili- ita :Jus civile estquod in legibus, senatusconsuitis,
tudo,contrarium,et caetera, quoniam semper ad ali- rebus judicatis, jurisperilorum aucloritale, edictis
quid referuntur. Quod si etiara definitio refertur ad magistratuum, more, aequitate consistit. Lex igitur
aliquid,necest absolutaj ac propriae considerationis, cst quam populus centuriatis coraitiis civerit.Sena-
ea quoqueinter affecta ponenda est.Sed occurritur, tusconsulta sunt (juae fuerint senatus auctoritatede-
quoniam ea qua; affecta sunt tanquam umbra? quaa- creta.Res judicata; sunt quae inter eos qui super
dam corpus, ita extra posita non possunt id relin-
aliqua re arabigunl, sententia judicum fuerint con-
qoere ad quod probantur omnino
affecta, et aut
stitutae,quarumexemplocaeterae quoque judicantur.
subslaatiam eorum ad quae affectasunt, non signi- Jurisperitorumauctoritasesteorumquiexduodecira
ficantutcontrariura,siniileetca3tera.Aut si quando D tabulis.vel exedictis m&gistratuum,jus civile inter
designant, una quaedam pars intelligitur essesub- pretati sunt, probat* civium judiciis, creditceque
stanliae, velut genus, species, differentia. Nonenim sententia?. Edicta magistratuura sunt quae praetores
genustotasubstanliaest speciei,quando |uidera non urbani vel peregrini, vel aediles curulcs jura dixere.
soluin genusspeciera forraat,seddifferontiaequoque; ]\Ios est quod in civitatera soliura est fleri. /Equitas
necdifferentiaetotara substantiae continent forraam, est quod naturalis ratio persuasit. Haec igitur om-
quandoquidem non soladifferentiaspeciemperficit, nia unara formam juris efficiunl, tanquam partes,
scd eliara genus.Ipsa vero species quaedara generis velut hominera, caput, brachia, thorax, venter,
pars est, at vero definitio, etsi ad aliquid est, tamen crura atque pedes. Partitio est enim ut ipse ait,
totam substantiam monstrat, atque exaequatur ei rei qua; unamquamque rempropositam, quasi in mem-
quamdefinit, etsubstantiam perficit.utnequeextra- bra discerpit. Ateram vero partem definitionis,
posita sit, sicul similitudo et contraria, neque pars quae per divisionem sit specierum, tali raonstrat
ejus substantiae sit quara definitione determinat,sed exemplo. Definit enira quid sit abalienatio ejus rei
1095 AN. MANL. SEV. BOETII 1096

quae mancipi est, dicens : Abalienatio est ejus rei A. 'ione fieret, alteram quae pcr parlium divisionem,
qu;e mancipi est, aul traditio altera nexu, aut ulraque vero definitio partes enumerat.Sed hoc in-
cessio in jure, inter quos ea jure civili fieri pos- terest, quia haecquidem species,i!Ia vero memLra
sunt. Nam jure civili fieri aliquid uon inter alios, partitur.Hic suboritur quaestio vaide difficilis. Nam
ni?i inter cives Romanos fieri potest, quorum est si definitio est eliam partitio, mirum videri po-
etiam jus civile, quod duodecim tabulis continetur. test quemadmcdum alter sit a definitione locus, al-

Omnes vero res quee abalienari possunt, id est quae ter apartium enumeratione. Qu.ne res maximam
a nostro ad alterius transiredominium possunt.aut confusionem praeatat.Nam cum superiu? in locorum
mancipi sunt,aut non mancipi. Mancipi res veteres enumeratione alter a definitione locus, alter sit a
appellabant,quse ita abalienabantur,ut ea abaliena- partium enuraeratione propositus, cumque nunc
tio per quamdam nexus fieret solemnitatem. Nexus enumerationem partium,vel divisionem.definitionis
vero est quaedam juris solemnitas, qua3 fiebat eo specics esse confirmet, non est dubium quin cum
modo quo Gaius exponit.Ejusdem
in Institutionibus idem sit partium enumeralio quod definilio (idem
autem primo Institutionem de nexu fa-
Caii libro namque est species quod genus),idem sit locus a
ciendo, haec verba sunt: Est autem mancipatio, ut definitione, qui est a partium enuraeratione.Cujus
upraquoqueindicavimus,imaginariaqu?edam ven- n quasstionis valde difficilis, facilior absolutio est, si
ditio, quod ipsum jus proprium Roraanorum est ci- definitionuti) ipsarum forraas ac distanlias colliga-

vium,eaquere3ita agitur.adhibilisnon minusquam mus.Multis namque modis fieri definitio potcst.In-

quinquetestibusRomaniscivibuspuberibus,etprae- ler quos unus est verus atque integer definitionis

terea alio ejusdem conditionis qui libram aeneam te- modus qui etiam substantialis dicitur reliqui per ;

neat,qui appellatur libripens. Is qui mancipium ac- abusionera definiliones vocanlur. De quibus omni-
cipit, aes tenens, ita dicit Hunc ergo hominem ex
: l)U3 paulo posterius inlegram faciam divisionem.

jure Quiritiummeumesse aio,isque mihi emptusest Nuncincommune sicdisseram:*nam quiaomnisde-

hoc aere aeneaque libra.Deinde aere percutit libram, finilio explicat quid sit id quod definitur.Explicatio

indeque aes dat ei a quo mancipium accipit, quasi autem fit duobus modis uno quidem cum pro rc :

prelii loco.Quaecunque igiturres,lege duodecim ta- minime cognita planius aliquid afPertur alio vero ;

bularum, aliter nisi per hanc solemnitatero abalie- cum fit quaedam parlium enumeratio. Ac de priore
nari nou poterat. Sui juris aulem caeterae res nec quidem modo, posterius. Nunc vero de enumera-
mancipi vocabantur, eaedem vero etiam injure ce- tione partiura itadicendura est.quod omnis defini-
debantur. Cessio vero tali fiebal modo ut secundo tio.qua? per partium enumerationcm fit, quasi quae-

commentario idem Caius exposuit. In jure autera dam partitio recte intelligitur. Dictum est, id quod
ccssio fil hoc modo:apud magistratum populi Ro- in nomine confuse significaretur,in definitione quae
mani, vel apud praetorem, vel apud praesidem pro- fit enumerationeparitura, aperiri txt\ue explicari.
vinciae, is cui res in jure ceditur rera tenens ita vin- Quod non potest, nisi per quaruradam partium
fieri

dical : Hunc ego hominera ex jure.Quiritiura meum nuncupationem;nihilenira dum explicalur orationc,
esse aio. Deinde postquara hic vindicaverit, praetor totura simul dici potesl.Quae cum ita sint, cumque
interrogat eura qui cedit an contravindicet;i]UO ne- omnis hujusmodi definitio quaedam sit partium di-
gante,aut lacente, tunc ei qui vindicaverit,eani rem slributio, quatuor his modis fieri potcst.Aut enim

addicit, idque legis actio vocabatur.Res igitur quae substantiales partes explicantur, aut proprietatis
mancipi sunt, aul nexu, ul dictum est,abalienaban- partes dicuntur, aut quasi totius membraenume-
tur, aut in jure cessione. Has autem solemnitates rantur,aut tanquam species dividuntur. Substantia-
quasdara esse juris, ex superioribus Caii verbis les [lartes cxplicantur, cum ex genere ac differentiis
ostenditur. At si res ea quae raancipi est nulia so- definilio conslituitur.Genus enim quod singulariter
lemnitate interposita tradatur,abalienari non pote- praedicatur, speciei totum est. Id genus sumptum iu
rit, nisi ab eo cui traditur, usucapiatur. Quac cum definitione, pars quaedam fit.Non enim solum ?pe-
ita sint.recte definita estsecundum divisionem ab- ciem complet, nisi adjicianturetiam differentia;, in
alienatio rei mancipi, scilicetquoe aut nexus tradi- D quibus eadem genere est. Nam cum
ratio quae in

tione, aut injure ccssione perficitur.Nam pura Ira •

ipsae singulariter diclaetotam speciem claudant,in
ditione,abalienaliorei raancipi noii explicatur. Spe- definitione surapta^, partes speciei fiunt, quia non
cics vero has esse,non partes,hinc inteliigitur,quia soluraspeciem quidem essedesignant,scd etiamge-
si quis nexu abalienet rera mancipi, id quod suum nu3. Ilujus exemplum est ; Homo est animal ratio-
fuit, in alterius potestatem pleno jure transtulit. nale, mortale. Cum ergo tota definitio homiiii co-
Quid si etiam in jure cedat, plenum abalienationis aequetur, totiusque definilionis partes sint,tura ani-
jus erat. Ubi autemplenum nomenejus, quod divi- raa, tum rationale, tum mortale, ipsius hominis
dunt, partes suscipiunt, illud genus,et has species partes esse videnlursingula,quaeejusdem definilio-
esse paululumquoquedialecticacognitioneirabutua nis partes snnt.Ha^c igitur proprio nominedefinilio
intelligit. Quas cum ita sint, divisit Gicero dcfinitio- nuncupatur. Item est iila definitio.quando in unum
nem in duas partes, unara qua partium enumera- accidentia colliguntur, atquo unum aliquid ex his
*
Ha3c verba, nam quia, redundare videntur.
1097 IN TOPICA CICURONIS COMMENTARIA. LIB. III. 1098

efficilur,et est veluti quaedarn partium enunieralio, A blicis usibus destinata.potesl item aliud quodlibef,
non in substantia.sed in quadam accidcnlium col- ul Ihoatrumquod proptcramplioressonilusexhibon-
lcctionc posita; hujus excmplum Animal
: est quod dos tegi solet. Scd id nunc intelligero nos oportet,

moveri propria volunlate po3sit.AnimalinanM|uc ct posse pcr partilionom aliquid s;jepe dofiniri, cum
motus est accidens, et voluntas, et possibilitas, partium illacoUectiounam rem tantum possiteffi-
sed liacc juncta perficiuntanimal,non substantiuli- cere, ut si nihilesset aliud quod fundamenta, pa-
ter constituentia.sed per qua;dam accidentia desi- rietes atque tectuin possct habere,nisi domus, jure
j^nantia quod animulis quasiqueedam partessunt,et vidcretur,domum essequarafun-
definilio factaesse
h«Tec descriptionuncupatur.Atsi non accidentia rei, damenta,parietes tectumque perficiunt.
sed quasi membra qua^dain dicamus.exquibus com- Sunt eliam alia genern de/initionum, sed ad hujus
poniluratque conjungitur,atque inde deOnitionem Hbri inslilutum illa non perlinent, tantum est diceu'
facere tentemus.hoc modo dicimus:Domus esl quae dum qui sil definitionis modus.
fundumcnto.parietibus tectoque con3istit,hic mem- Hunc locum Victorinus unius voluminis sorie
bra quffidam sumpta sunt ad dennitionem, quibus aggressusexponereelomnes definitionum differcn-
rcs tota conjungitur,etha5c vocatur pcr enumeratio- tias enumerare, mullas inlerserit, quae definitionca
nem partium diffinitio.At si quis ita defiaiat,ut non _ esse pene ab omnibus reclaraantur.Inter definitio-
in definitione ponat membra, sed species, a divi- nes enira ponitet nomina, quod specialiter Aristote-
sione specierum definitio nuncupatur:velut si quis li in omni doctrinarum genere perilissimo non vi-

hoc modo pronuntiet Animal est substantia, quae

: detur; pernegatque in Topicis nomine fieri dcfini-
vel sensu tantum,vel sensu et ratione nitatur. Haec tionem, veluti si quis dicat Quid est conticescere :

igitur qualuor a se difTerre manifestum est. In ea et respondeatur,Tacere,hse nullo modo definitiones

namquedefinitionequas per substantiales parles cf- habendae sunt.Quod etiam ex ipsius M.Tullii defi-
ficitur,singulae partes majoresesse videntur,el sub- nitione approbari potest, per quam definitio quid
stantialiter universaliores ab ea requam definiunt, esset ostendit;dixit enim esse definitionem oratio-
ut animal majus est ab homine. Morlale etiam at- nem quae id quod definitur explicat quid sit. Sed
que rationale,3ingula hoministransgrediuntur na- cum nomen non sit oratio, manifostum est nomine
turam,quaeinunumconvenientia, eidemquo sigilla- definitionemnon posseconstitui,cum praesertim nc
latim majorasuntcosequantur.Accidentia veroquae otimiaquidemquaBorationepromuaturatquealiquid
in dclinitione ponuntur, omnino a substantia ra- ostendunt, proprio definitionisnominedesignentur,
tione disjuncta sunt. In ea vero definitione quaj exveluti descriptiones,omnisque alia oratioquae non
partiumenuraeralione perficitur,taiia'suntquaeenu- ex substantialibus partibus, sed ex quolibet alio
merantur, ut singula totius definiti nomen capere C modo conjunctis efficitur,quod ne ipse quidem Vi-
non possinl, atque idcirco eodem minora sunt, ut ctorinus ignorat. Sed videtur id definitionis loco
fundamenta non possint domus vocabulo nuncu- Victorinusaddisserendi sumpsisse propo-
ipso, sibi

pari:fundaraentaenim dorao rainora sunt,itemque situm, quod quoquo modo rem subjpctam posset
At vero in ea definitione quae per
caetera) partes. ostendere. Idcirco enim nomen quoque in definitio-
divisionem fil,singulaequidem partestota ea re quae num numerum recepit,quoniam saepe notiore voca-
dcfinitur minores sunt, totum tamen definits rei bulo lit clarius quod ignotioreantea prolatum late-
nomen nomen capit anima-
suscipiunt.Utrationaie bat.Idcirco etiam nos supt-rius diximus explicatio-
lis, eodem modo irrationale. Quibus ita discretis, nem fieri _duobu3 modis .•
uno quidera cum pro re
quotiescunqueabeadefinitione quae per substantia- minime cognita planius aliquid afferatur; alio vero
les partes efficitur, vel ab ea quae per accidentium cura fitperquamdam partiura enumerationem:utea
enumerationem colligitur, argumentatio fit,a defi- quidem explicatio in qua notius aliquid affertur,
nitione,id est a toto Iractum dicitur argumentura. nominis 3it;ea vero quae fit per partium enumera-
Quoties vero ab ea definitione quae vel per membro- tionera orationis,quanquaraetiaminipsis orationi-
rum enumerationem,vel per specierum|divi3ionem
bu3 semperplanius aliquid afieralur quo notiusfiat
argumentatio fit, ab enumeratione par- Q illud de quo disseritur.Ut igitur nihil expositio no-
pcrficitur,
tium argumentura duclum esse perhibetur.Sed M. straprietermittat,etdefinitionisprf'prietasapparcat,
Tullius quia jam partitionem definitioais ingressus itaque omnia in notitiam deducantur, ut nec vera
est, eliam hanc interposuit, quas non ad definitio- definitio nesciatur, et qnaenon sit proprie vereque
nom.sed ad enumerationis parlium locum pertine- definitiosub scientiara cadat,talis definitionum dif-
bat.Hujus vero rei argumentura est.quiacum post, ferentia facienda est. Definitionum enim aliae pro-
de eisdera locis latius tractans,de enumeratione par- prie definitiones sunt, aliae abusivo nuncupantur
tium loqueretur,nullam aliam enumerationem par- modo.Ac propriae quidem definitiones suntqiiasex
tium posuit, nisi eam quamnunc definitionis spe- genere differentiisque consistunt, veluthsc: Ilonio
ciem dixit.Nec tamen est arbitrandura omnem par- est animal rationale,mortaIe hic enim animal ge-
:

titionemdefinitionis locum po3seobtinere,utsi quis nus est;rat;onale veroetmortale differentiae.Earum

sie dicat,fundamenta,parietesettectum domusest, vero definitionum quae non proprie, sed abutendo
id non est necesse.Potest naraqueesse porticus pu- definitiones vocantur,aliae sunt quae singulis nomi»
Patrol. LXIV. 35
1099 AN. MANL. SEV. EOETII HOO
nibus denotantur,anaevero quasexplicat ac depro- A illam qnoquequae per quamdamlaudem fieripotest,
mit oratio.Alque iliarum quidem definitionum quK ut Lex est mens,et animus,et consilium, et senten-
tantum nominc designantur,alia3 suntqua; •/.ax' av- tia civitatis. Quod maxime ratione caret.Non enim
TiXe^iVjid cstadverbum fiunt,cum pro nominc red- laudismodus illi facietdifferentiam.IIIa enin:, consi-
ditur nomen.velut si Quid est conti-
dicat aliquis : derandasunt quae in definitioneponuntur,non quo
cere ? et respondeatur, Tacere Quid est haurit ?
; animo constituta sunt.Quod si recipienda fuit lau-
Percutit; aliae vero, quae exempli gratia ponuntur, dandi voluntas inter dilTerentias definitionum, cur
ut cum volumus designare quid est subslantia, non vituperandiquoque voluntas aliamdifTerentiam
exempli gratia dicimus, Ut homo ; hozc vocatur definitionis efficiat ? Sed hoc apcrlissime inconvc-
Grffice TUTToc qua? idcirco, ut dictum est,inter defi- niens et veritati videturessecontrarium.Fiunt etiam
niliones ponitur,quoniam id quolibet modo aliquid definitiones per proportionura, ut si quis dicat,
designat ejus quod designatur, et si non propric, Homoestminorraundus.Sicutetiam mundusratione
tamen aliquo modo videtur esse definitio. Earum regitur,ita quoque quoniam homo multis partibus
verodefinitionum qua3 inorationo consistunt,neque junrtus, habet tarnen in omnibus rationem ducem,
tamen sunt propriae,multa? sunt diversitates. Qua- minormundus dici potest.Fiunt eliam definilioncs
rum est omnium nomen coinmunis descriptio. Ha- g a relati()nibus,cura dicitur;Quid est pater? respon-
rura alise fiunt partitione,ali3e divisione, de quibus detur. Cui est filius. Causa quoque solet efficere
superius, ut dictum est. Aliae vero substanliales definilionem,ut cum dicimus Quid est dies ? re- :

quidemdilferentiassumuntjSedgenusnonadjiciunt, spondetur,Sol super terram causam enim, id est :

atque haec quidem a Victorino £vvorj[jiaTr/.r( dicitur, Eolem, pro re ipsa cujus causa est ioterposuimus,
quasi quamdam communem continens notionem, atqueita diero definitionem monstravimus.Hac sunt
velutisi quis dicat Homo estquod rationali con-
: definitionum differentiae quas in eo libro quera de
ceptione vigetmortalitatiquesubjectum est.Hicigi- definitionibus Victorinus edidit,annumeravit, quas
tur genus positumnonest,se(l differentiae substan- M. Tullius pra;terraittiteonomine,quod easminime
tiales.Aliaeverosuntquee pluribus quidem qualita- necessarias existiraaverit.Nos vero ne quid perfeclio
tibus designantur accidentibustamen ita ut singula^ deessct operi, etiam quae sunt a Cicerone pra;ter-
qualitatcs,etiamsi non conjungantur,possint tamcn raissa subjeciraus.
quod demonstratur elficere^ut homo est ubi pietas Sic igitur veteres prxcipiunt, cum sumpseris ea
est, ubi aequitas, et rursus ubi malilia et versutia qugs suntei rci quam deflnire velis cum aliis commu'
esse possunt ; nam et si caelera nullus adjungat, nia^usque eo persequi, dum proprium
quod efficiatur

ad ostendendum hominem dicere.ubi pietas

sufficit nullamin aliam rem Hxre-
transferri possit.Ut lioc :

incsse potest, vel ubi justitia, vel caetera hasc :

^ ditus est perunia commune adliuc, multa enim ge-
;

vocatur TToi(I)oe?. Alise vero sunt quae pluribus in nera sunt pecunix. Adde quod sequitur Qux morte :

unum accidentibusconjunclis efficiuntur,ut siquis alicujus ad quempiam pervenit- nondum esl definilio,

luxuriosum definire velit, dicens Luxuriosus est

: mullis enim modis sine hxreditate tcncri mortuorum
qui pluribusetnonnecessariissumptibusin dclicias pecunix possuut. Unum adde verbum Jure jam a :
;

affluit,et in libidinem fertur cffusior ; omnia enim communitate rcs disjuncta videbitur, ut si exjdicafa
conjuncta luxuriosum videnturefficere,singula vero definitiu sic.Flxredilns est pecunia quse morte alicujus
minime:haec vocatur uTioYpacpixY^. Aliae quoque fiunt ad quempiam pervcnitjure. Nondum est satis, adde :

eomodo,utad signandam^difTerentiamproponantur Nec ea aul legata teslamcnto ,aut possessione rctenta.

in his rebus quae in discreto fine conjuncta? sunt, Confectum est.ltemque ut illud:Genlilessunt quiinier
ut si dubitet quis, Nero imperatorne an tyrannus se eodem nomine sunl;non est satis Qui ab ingenuis :

fuerit,diciteum tyrannum fuisse,quoniam crudolis oriundi sunt.Ne id quidem salisest Quornm majo- :

fuerit atque intemperans. Haec enim adjuncta dif- rum nemo servitutem scrvivit.Abest etiam nunc
Qui ;

ferentia tyrannum ab imperatore sejungit. Aut cnpitenonsunl ditninuU.Hoc fortasse satis esl. Nihil
etiamsi de eodem tyrannoalqueregedubiteturquid enim video Sceoolam pontificem ad hanc definilionem
uterque sit,juncta difierentia utrosque designat, ut D addidisse. Atque hspc ratio valel in utroque genere

si temperantia quidem regi vel pietas,tyranno vero definilionum,sive id quodest,siveid quod intelligitur,

et intemperantiaetcrudelitasconveniredicatur:hffiC definiendum est.

vocatur xaTa Siacpopav. Alia quaj per translationem Definitionis ratione proposita divisaque per sin-

dicitur, ut Adolesctntia est flos setatis.Illa quoque gulas partes tum materiae,tum etiara forma;;raate-

definitioessediciturquajfit ex privatione contrarii, riaj quidera,cum definitionum esse dixit,vel earum

ut bonum est quod malum non est.llla quoque Vi- rerum quae corporeae essent, vel earum quis incor-
ctorinus definitionem ponit, quae tantum propriis pore;c; forraae vero cum aut jtartilionibus aut divi-
nominibus aptari pote3t,quae etiani uTioTJUwat; ap- sionibus definitiones fieri docuit ;
praitermissisque
pellatur, ut iEnas est Veneris et Anchisaj filius. casterisquaecunquead propositumopus rainime per-
Pr.eter has etiam illa est quas fit per indigentiam tinerent,nunc quod utilissimura est,raaximeque lo-
pleni, ut quadrans est cui dodrans deest ut sit as. tara definitionem inlelligentiam significare potest,
PonitetiamVictorinusinterdifferentiasdefinitionum cxscquitur.Id aulem csl:Qui sit in omnibus, qua^-
1101 IN TOPICA CICKRONIS COMMBNTARIA. LIB. III. 1102

cunque quomodolibet fiunt, dplinitionis morlus. Esl A collectisoommiinitalil)us,inunumquccopulali3,cum

autem una utque omnibus coinuiunis dclinicndi ra- nocossc sit illu copululionc qux communia sunt
tio.utex communilatibus inter semetjunctis atquc contrabi atque in minorem cohiberi modum,eiquc
compositis in unam proprietatcm rei definitio coili- qiiod definitur cxcommunitalibus junctis aliquid
gatur.Omniaenim qune communia atqueunivcrsalia proprium alque a!(inale conponilur. Moc est igilur
8unl,?i quid cis fueriladjectiim,detcrminationc mi- quod ait Cicero,hunc cssc licfinitionis modum,cum
nuuntur, et ad parlicuiaritatem redeunt, atque eo sumpscris ea quaj sint ei rei quam dc.'inire velis
ambitu quo concludcbunt cuncta,cohibentur,veliiti cum aliis communia, usque co persequi, ut pro-
cum geiieri adjicitur di[rerentia,et (it species.Nam priuin efficiatur,quod in nullam aliam rcm Irans-
cum genus per se proprio ambitu multas species ferri possit, ut his verbis et hac sententia brcviter
contineat,ei si propriam adjicias differentiam, mi- hanc esse definitionem qii3e,ex
significare videatur
nuitur,otin quamdam qundaiiimodo particularita- substantialibuscommunitatibusjunctaatqucinmi-
tem rcdit, veluti cum dicimus animal, hoc nomen norem modum redacta,fitei reiquse definilur cr.qua-
multa concludit. At si ei ralionale adjicias, facias- lis.Excmpla vero quae ponit hnjusmodi sunt.unum
que animal rationale, minus erit a simplici. Minus definiendas hfereditatis.altcruin gentilitatis : H<ore-
namque est animal rationale a simpliciter animuli. n quidem hoc modo Ha;reditas cst pccunia.
dilatis
" • :

*
•"
Itaaddilio difrercnlia3 quod majusfuit in particula
" •
(lommune hoc et mullis aliisconvcniensqi cB lia^rc-
ritatem (luamdam rcdegit atque cohibuit. Quoties riitates iion sunt,ut donationi!ius,ut lurti?,vel qui-
igitur aliqua res dcfinienda est,sumitur id quod ei huslihet aliis pecuniariis rcbus qiia} minimc sunt
cum pluribus aliis coinmune est, huic adjioiuntur h.iTcditates.Iiuic igitur pecuniae addendum aiiiiuid
differentiae^statimque nccesse est minuatur id quod luit,id esl: Quae morte alicujus ad qucmpiain pcr-
pluribus fuerat antc commune,et si hac difTerenliic venit.llaereditasenim pecunia est ad quenifiiarn ali-
addilionc in tantum niodum dccreverit, ut rei quac cujus inorte perveniens. Sed nc id quidem pionum
definitur fiat a3qualis,alias ditFerentias colligere at- haercditatisexplicat intellectum.Coramnne namque
que aptare non necesse erit.sed id ipsum quod ita est. Et pecuniae mortuorum pkiribus teneri modis
decrevit,ut ^quale sit ei quod deflnitur, definilio- possunt, velut si bello quis victus est ac spoliHtus.
nem esse necesse est.At si adhuc amplius sit ab ea Addcndum igitur est aliquid : Jure,ut sit, Hccredi-
re quffi definitur,quaeran:!us necesse est aliam diffe- tas est pecunia qufe niorte alicujus ad quempiam
rentiam,qua adjuncta numerus quidem cresoat,vis jure pervenit.ILtrcditates enim jure capiuntur.Vi-
autem communitalum differentiarum additione de- deatur forsitan hoc loco definitionem posseconsis-
crcscat,atque id hactenus faciendum, quutenus, ut tere.sed niinime;quid enim ? si lej^ata pecunia est,
dictura cst, ea quae ad definitionera sumunlur ei ^ hiicrcditas quidem dici non potest, capta tamen
quod definiendum pst adaequentur.Uligitur id non rnorte alicujus jurc pecunia est.Nuin si t( sfamenta
ratione solum.verum convenienti quoque clariusfiat jure !iunt,pecunia etiam jure legatur, adjicicnrlurri
exemplo,sumatur res notissima ad definilionem,id est aliquid, id scilicet quo ab ha^reditatibus legaUi
sit homo.Hujus igitur ila quaerimus deiinitionem : separentur,ut dicamus^haereditatem esse pecuniam
suinimus quod ei cum pluribus aliis comniune est, morte alicujus ad quempiam pervenientera jure,
id est animal.Dicimus igitur hominem esse animal, quae legata non sil. Num satis pst dofinitioni ? l\Ii-

nondum est definitio,primum quia, ut dictum est, nime. Quid enim si moum quidem dorninium sit
solo nomine definitio rediii non potest;dehinc quia fundi,vel alicujus pecuniariae rei,alterius vcro usus-
animal majus est homine. Ut igitur minuatur ani- fruclus.Nam morte ejus cui ususfructus competit,
mal et homini coaequetur,addimusdifferentiam,qua ad me res illa revertitur,qua3 in meodominio pro-
adjuncta,rGrum quidem numerus crescit,vis autem prietalis possessione jure tencbatur? neque tamen
rei atque amplitudo minuitur.Addo igitur rationale, haercditas esse potest, adjiciendum igitur est, mi-
efficioquG animal rationale.Minus est igituranimal nime possessione esse relentam,id est, ul proprie-
rationale quam proprie animal. Dico autem homi- possessione id quod ex morte alicujus jurenon
tatis
ncm esac aniinal rationale.Sed id nondum coaequa- D legatum pervenit non retineatur. Hoc autera modo
tur ad hominem,pos8unt enim esse animalia ratio- possessione retineri polest,si sit nostra propricta?,
nabilia, sicut Platoniquoque de astris placet, quaj et ejus qui decesserit ususfructus.Conjuncta igitur
honiines non sunl. Addo igitur rursus aliara dilfe- omniain unum facicnt hajreditatis definilioncin hoc
reDtiam,si quoquo modo iteruiu definitio contraha- modo IK-ereditas est pecunia quaj niorte alicujus
:

tur,ut fiat homini quod definitur aiquale adjungo ; ad quempiam pervenit jure,non legata,nequc pos-
igitur mortale.ac dico hominem esse animal ralio- sessione retenta.Ha^c definitio est aequalis hnprcdi-
nale mortale,id aequatur ad bominem. Nam et qui tati.Nam ut haereditas pecunia est morte alicujus ad
homo e3t,animal rationale mortnle est. Dico igitur quempiam perveniensjure,neque legata,neque pos-
hominis hanc esse definitionem quee ex pluribus sessioneretenta,iiaquaecunquepecuniaalicujusmor-
communibus junctis unum tamen quiddam homini teadaliquem.jure pervenerit.nequelegata sit,ncque
proprium atque aequale conficit. Atque in caeteris de- retenta,hanc ha^reditatem psse nocpsse est.Scd cur.o
finitionibus eadem ratio cst, ut definitiones fiant M.Tullius ad eum usquclocum definiendo vcnisset,
 1103 AN. MANL. SEV. BOETII 1104
ut dicerel haereditatem esse pecunijm qufe morle A ,)'^fedictumest,Jaraacommunitateresdi8Junctavide-
alicujus ad qucmpiam pervcnisset,jure ait : Jani a lur.ut sit explicala definiLio:Hoereditas est pccunia
coiiimunitate res disjuncta videbitur,ut sit explioata quae morte alicujus ad quempiam pervenitjure.Sed
definitio sic: Heereditas est pecunia qua; raorte ali- quoniam rursus hic intellectus ad plura intra se po-
cujus ad quempiam jure pervenit.Idque ita dictum sita poterat convenire,non immerito additum est :

est, quasi jam plena facta sit definitio. Quid enim Non estsatis^et caetera,qua3 lcgalum et po.ssessionis
est aliud explicatam esse definitionem,et a ccmmu- retentionem ab haereditatis definitionesejungunt:ac
nitate disjunctam,nisi perfectam,et cui desitnihil ? de priore quidem haereditalis exemplo ha;c dicta
Sed rursus quasi non sit explicata definitio, nec a sint.Ad hujus vero similitudinem etiara secundum
coraraunitate disjunctam,adjicit:Nondum estsatis; tractatexemplum,quoddedefinitionegentilitatisest
adde:Nec ea aut legata testamento aut possessione positum.Gentiles enim suntqui eodem nomine in-
retenta.Cujus adjectionis haec ralio est,fecit enim tcr sc sunt, ut Scipiones, Bruli et c«teri. Quid si
definitionem aliis ad.junctis, aliis separatis. Itaque servi sunt ? num ullagentilitas servorum esse po
id quod definiebat,vel his quae adjunxil,vel his quae test?Minime. Adjiciendum igitur Qui ab ingcnuis :

separavit, a caeteroruin omnium communitate se- oriundi sunt. Quid si libertinorum nepotes civium
gregavit. Hasreditatem enim dixit esse pecuniam, n Romanorum eodem nomine nuncupcntur?num pcn-
huic addidit,morte alicujus ad aliquem pervenien- tilitas ulla est?Ne id quidem, quoniam ab anliqui-
tem. Separavitque eara ab iis pecuniis, quae non tate ingenuorum gentilitas ducitur;addalur igilur:
morte alicujus ad aliquem,sed contractu viventium Quorum majorum nerao servitutern servivit.Quid si
pervenirent, addidit jure, ut ab his pecuniis se- per adoptionem in alterius familiam transeat.^tunc
pararet quse per vim morte alterius ad quempiam eliamsi ejus genlis ad quam migravit nomine nun-
pervenirent. Uis igitur duobus, morte atque jure, cupetur,licet ab ingenuis et ab iis ortus parentibus
ea pecunia effecta est, quae a caeleris ita separetur, sit qui nunquam servitutem servierint,tamen quo-
ut tamen perlegitimum acquirendi modum,non in- niain in familia gentis suae non manet,ne in gentili-
tcr utrosque vivoSjSedinter unum vivum atque alte- tate quidem manere potesl; addendum igitur est :

rnm mortuumfieret.lJaecigiturunaseparatioaca^te- Neque capite sunt diminuti.Hoc fortasse,inquit,sa-

ris facta est, atque ideo ait explicatam esse defini- tis est secundum Scevohe pontificis definitionem,
tionem et acommunitate disjunctam.Sed quoniam nihil enim ulterius adjecit,ut sitdefinitio gentilium
ineaipsapecuniaquae m.orteetjure ad aliqucmper- ha?c Genliles sunt, qui intcr se ecdem sunt no-
:

venit incrant quaedam quae haereditates non essent, mine,ab ingenuis oriundi, quorum majorum neino
harum separatione plena effecta est haereditatis de- servitutem servivit,et ubi gentilitatem nulla capitis
finitio. Nam cum dicerel pecuniam
haereditatem C*
(jirr.inutio doslruxit.Haec quoque definitio facta est
esse,iteraque-quse morte alicujus ad aliquem perve- ex pluribus comraunitatibus in unura confluentibus
nisset, itemque et quae jure, haec omnia efficientia atque unam proprietatem ejus rei quae definiebalur,
substantiamhaereditatisappositasunt.Sedquoniam id est gentilitatiSjfacientibus.Hic igitur definitionis
crant in hac collectione quaedam ad quaa hujus col- modusin utroquegenerererum valet.sive (juae sunt,
lectionis intellectiR transferri posset,nec taraen es- sive quae non sunt, id est sive corporalium, sive in-
sent haereditates,veluti legatum aut possessionis re- corporalium^n-imiUt superius ostensum est,id esse
tentio,hissubstractis reliqua fuit haercditas,de qua Cicero dicit quod corporale sit,id non esse quod cst
intelligi possit pecunia alicujus morte ad quempiara incorporale.Ac postremo omnium definitionum mo-
jure perveniens.Non igitur legatura,aut possessio- dus utex pluribus comraunitatibus aliqua
hic est,
nis retentiosubstantiam h«reditatise[ficiunt,quippe proprietas fial. Sed distant a se definitiones, quod
quae impedirent ad ejus substantiam deraonstran- ha3 quae proprie definitiones vocantur ex his com-
dara, nisi reraoverentur. At vero nec negatio qui- munitatibus conjunguntur quae substantiales sunt.
dem cujusquara substantiam pcrficit, sed tanlum vero quae non verae sed abutendo definitionea
llla)

quid non sit ostendit.Quod si legatum et possessio- dicuntur,ex accidentibus communitatibus congrc-
modo non
nis retentio hffireditatis substantiam non
J) gantur.
coraplent,verumeliamimpediiintatquecorrumpunt,
nisi fuerintdisjuncta atqueseposita;cumque harum
PartUioniim autem et divisionum genus guale esset,
ostcndimus,sed quidinter se differant, planius diccn-
i
negatio niliil ex haereditatis subslanlia monstret,sed dum est.In partilione quasi membra sunt, ut corpo-
tantum quid non sit ostendat; relinquitur pars su -
ris, caput, humcri, manus, latera, crura, pedes el
perior, id cst pecunia morte alicujus ad quempiara CcXtera.In divisionc formx sunt quas Gneci Etoia;;
jure perveniens,quoe substantiam haireditalis osten- vocanl, nostri,si qui hxc fortetractdnt.spccies appel-
dat,ea qusi sit explicata delinitioa caiterisque dis- lant,non pessime idquidem, sed inutiliter ad mutan-
.juncta.Sed (luoniam rursu3,ut dictum est, qusdam dos casus in dicendo.Nolim cnim,ne si Latinc quidem
sunt ad quae derivari hujus definilionis inlelligentia dici possit, specienim etspeciebus sxpe his
dicere, el
possit,idcirco ad discrctionem integram designan- casibus utendum est, at formis et formarum vclim,
dam reliqua pars additur.Itaque quoniam ista de- Cum aulem utroque verho idem signij\celur,commodi'
monstrant haeredilatem, elficiuntque substantiam tatem in dicendo non arbiiror negligendam. Genus et
1105 IN TOPICA CICERONIS COMMENTARIA- LIB. III. 1106

formam defimxinl lioc modo : Genus esl nolio adpliires A. Propriia igitur nominibus M. Tullius partes quidem
di/fcrentius pertinens. Forma esl nolio ciijusdifferenlia veluti totius membra appellat, species vero for-
ad caput generis, quasi fonlenijeferri polest. Nolio- mas. Iilcirco,quoniam non satis ei apta videtur
nem appello quod Grxci lum ewotav lum Ttp6X-ir)'}/tv inflexio casum ab eo noniine quod est species. Et
dicunt.Ea est insila elanlepercrpla cujusque formx licet plures,inquit,u3urpaverint hoc nomen, lamcn
cognilio enodntionis indvjens. Formx igitur sunl hx quoniam duraesthujus nominis per casus inflexio,
in quas genua sine ullius prietermissione dividilur, ut cuiu dicitur speciei, specierum, speciebus, idcirco
si quis jus inlegcm,morem,xquitatem dividat. Formas conimoditatern indicendo,ut ipseait,nonarbitratus
qui pulat idem csse quod purtcs, confundit artem, et est negligendum,ut formas vocaret in cujus nomi-
similitudine quadam conlurbatus non satis acule qux nis casibus nulla senlitur asperitas. Et quoniam
sunt secernenda distinguit. Siepii etiam defmiunt ct forma prajtcrgenus essenonpotest^nihiienim praj-
oratores et poetxper translalionem verbi ex similitu- ter suum potest esse principium),ulrorumqueappo-

dine cum aliqua suavitate. Scd ego a vestris exemplis suit definitioneSjdicens genus esse notionem ad

nisi necessario non recedam. Solebat igitur Aquiiius plures differentias perlinentem. Notio vero intel-
collega et famiiiaris meiis,cum de littoribus ageretur. lectus esl quidam et simplex mentis conceplio,quae
omnia publica ad quos id n ad res piures pertineat a se invicem differentes. Id
esse vutiis,qnxrentibus iis
pertinebat, quidesset tittus, ita definire, qua fluctus vero genus esse manifestum est, quodapertissimo
eludeiet.IJoc est quasi qui adolescentiam florem aita- liquet exemplo.Animalis quippe intellectus ad plu-
lis, seneclulem occasum vitse velit definire. Transla- res differentias pertinet, ad rationale scilicet atque
tione enimutens,discedehat averbispropriis rerum,ac irrationale, ad mortale eliam atque immorlale, ad
suis.Quod ad definifiones attinet .hactemis ; reliqua ambulabile, reptibile, volalile, natabile, et est eo-
videimus.j rum omnium quaesub his differentiis sita sunt,ge-
Quoniam definitionum formas in parlilionem di- nus.ldem vero significat haec definitio quod etium
visionemque,dislribuit nequaquam rerum auditor vetus.hffic est hujusmodi : Genus est quod de plu-
similitudineturbarctur,divisionis ac partilionis dif- ribus specie differentibus in eo quod quid est prae-

ferontias prodit.ac primum aliud partes,aliud spe- dicalur, velutanimal, genus ad plures res specie
cies essedemonstrat.Species enim saepe partes,par- differentes.id est ad hominem atque equum,in eo
tos vero nunquam species appellantur, DifForiint quod quid estpra^dicatur.Nam interrogantibusquid
vero hffic a se.quoniam partes tolius membra con- est homo vel equus,animal dicitur.Item formaede-
junpunt,species vero genusdividit atqne dispertit. finitionem talem dedit.Foma est notio cujus difle-
Nam.utsuperius qnoquediclum est.partesejusquod rentia ad caput generis,quasi fonlem,referri polest.
copulant non suscipiunt noraen totius.Neque enim est recte.NamsiforniEc a generededucuntur,species
fundamenta veltectumdoinus essedici possunt.nam necesse est referanturadgonus.Si igiturprincipium
nisi omniaquaequid efficiuntjunctasint,totius voca- quoddam el fons forma? gcnus est,necesseestutin-
bulumsingula non hnbebunt at verospecies etiam; lellectus formae ad primordium suum.id estnotio-
singulaegenerissuscipiuntnomen.uthomoanimalis. nem enim hominis
generis, revertatur. Intellectus
Quo fit,ut in his illa quoque differentia possitagno- refertur ad animal, itemque equi et caeterorura
.^ci^quod partes quidem,totius partes, specics vero Nolionem vero appellat quod Graeci 4'vvoiav dicunt,
non totius,scilicetuniversalisrei,idestgeneris, spe- hujus hfficest definitio Notioest insita etante per-
:

totum agenere,quod
cieg esse dieuntur. DifFert vero ceptacujusqueformcecognitioenodationisindigens.
genus quidem universale est totum vero minime, Haec vero definitio binc tracta est quod Platoideas
quod probatur hoc modo. Si cnim id quod totum quasdam esse ponebat, id est species incorporeas
dicitur,ut domus. nniversale esset, partes quoque substantiasque constantes,et per se ab aliisnatura;
ejus tolius susciperent nomen at non suscipiunt, ; raiione separatas.ut hoc ipsum homo quibus par-
ut saepe rnoiistratum est quod igitur totum est,
; licipantes caeterae res homines vel animalia fierent.
universale non est.Genus vero universale esse ma- AtveroAristoteles nullas putat extra essesubstan-
uifestum e3t,quoniam ejus nomen deducla? ab eo D tias.sedintellectamsimilitudinemplurimoruminter
formae suscipiunt.Item alia dilTerentia.Genus sem- sc differentium substantialem genus putatesse.vel
per speciebus suis prius est.totum vero suis parti- speciem.Nam cum homo atque equus differant ra-
bus posterius invenitur.Nisi enim partes fuerint,to- tionabilitate atqueirralionabilitate.horum intellecta
tum non potest conjungi.Quo fit ut si genus pereat, effioit genus.Namsimilitudo equi et ho-
similitudo
species quoque perimantur si species intereat,ma-
; minis substanlialis in eoest,quod uterque substan-
neatgenns quod in partibustotoque contrariumest. tia est, uterque animatus, uterque sensibilis, quae
Naiii si pars quajlibeluna pereat,lotnm necesseest juncta efficiunlanimal,estunimal namque substan-
inlerire; vero totum,quod parles jnnxerant,dis-
si tia animata sensibilis.Igitur hominis aique equi
sipetur,partes maneantdistributae veluti sidomus, : similitudo est animaI,quod est genus. Rursus cum
lijctaetparietes.etfundamentaasemetipsisoxtriusc- Plato alque Giccro numero accidentibusque dista-
cus posita inteIliganlur,domus quidem non erit quia rent, horum similitudo, quae est humanitas intel-
conjunctio destructa cst, parles taraen manebunt. lecta alque animo formata, spccies est. Ergo com-
1107 AN. MANL. 8EV. BOETII 1108
munitas quffidam et pluritnorum inter se difTe- A. doris atque ornatus raHone perficitur, quod poeta-
renlium similitudo notio est,cujus notionis aliud rum atqueoratorumesse autumat,quibu3luculenta
genus est, aliud forma.Sed quoniara similium in- oralio curce est.Hujus definiiionis exemplum a jure
telligentia est oninis nolio.in rebusvero simiiibus civili Tullius pctit.ailque se non aliter ab exemplis
necessaria est differentiaruin discretio, idcirco in- notioribus Trebatiorecessurum quam bi necessitas
digct adhuc notio quadam enodationeac divisione, cogiit. Per translationem vero definitio est, veluti
veiut ipse intellectus animalis sibi ipse nonsufficit. cum Aquilius, littus definire volens, dicebat littua
Nam mox animus ad aliquod animal, id est vel esse quo fluctus eluderet.Hoc eludere ab iistrans-
hominem equum,deducitur inquirendum,et ho-
vel latum est qui agitatione aliqua, causalusus, mo-
minis notio vel ad Tullium.vel ad Platonem, vel venlur. Itemque adolescentia est flosaetatis, id ab
ad quemlibetsingulariumpersonarumrefertur.Quae ari)oribu8 ductum eat, quarum fructus flores prae-
cum ita sint, quoties genus dividitur in formas, ccdunt.Et senectus.vita} occasus.id a die ductura
nullam praetermitti oportebit. Est enim vitium vel est.qui desinit esse cum sol occiderit: quae transla-
maximum.si qua dividentem forma praeten-at, vel- tiones aproprietate discedunt,et quadam eimilitu-
uti siquis jus dividere velit, in legem, morem
dine subjecta signant. Est enim iransiatio quoties
at-
que ffiquitatem necesse est pai-tiatur.Nam et lex.et „ habentisrei nomen,propter alterius rei similitudi-
mos.et aequitas, et singula, et in commune, juris nem,a re simili nomen imponitur, ut molus ha-
vocabulo subjecta sunt. Culpat vero illorum insci- bet proprium noraen,ilem lusus suovocabulonun-
tiam qui idera species vel formas putant essequoJ cupatur.Sed qui dicit,qua fluctus eluderet,a simi-
partcs,conturbarique eos inscitia dicit, quod res a litudine agitalionis ad fluctuura molum vocabulum
se pluriinum differentes imperite atque improvide Iransrert.Acdedefinitionibusquidemdisputalionom
distinguere pc segregare non curant.Sed quoniam terminans,ad partitiones transitum facit.Sed nunc
de definitioue loquebatur,addit aliam speciem defi- volumini
tertio satis est reliqua in posterum dilfc-
nilionis, quam ncs superiusenumeravimus.quaeper ramus.
translationemnonproprietatisveritatisque,sedsplen»

LIBER QUARTUS-
Explicare non possum,mi Patrici, quantas saepe
C superiore tractatu.Nunc vero de partium enumera-
indifficillimi operiscursu viresafferatamicitiaBCon-
tionedicere instituit, rectam ordinis viara scilicet
templatio,cum et iis studiosius componamus,quo3 insistens,ut nonsolumexemplo qiialisesset partium
reposito penitus amorediligiraus.el placere cupien- enumeratio perdoceret, verum ratione quoque os-
tibus multa sese rerum copia subministret.Hucac- tenderet quomodo partium enumeratione in argu-
cedit quod ut qusque in mentem venerint inju- raentationibus esset utondum.
dicata atque etiam incastigatapromuntur,quando- Pariitione aulem sic ulendum esl,nultam ut partem
quidem apud cari pectoris secretum nihil estpericuli relinquas,ut si parliri velis tulelatn,inscienter facias,
proferrequod sentias. Est igitur mihi, cum tuam si ullam pTaelermittas. At si stipulationum, aul judi-
benevolentiam specto,pronum omne atque,ut ita ciorum fonnutam partiare,nonest vitium in re infi-
dicam,voluptarium, quod in tuae praescriplum ju- nita prxtermittere atiqutd.Quod idem in divisione vi-
cundilatis impenditur. Sed cum memet ipse per- tiosum est.Formarum euim certus est numems, qux
pendo,v8reor ne imparatomiineri paressenon pos- cuique generi subjiciantur. Partium distriindio sxpe
3im,et deficientis culpain adhortantis cedat inju- estinfinilior, tanquam rivorum a fontededuclio. lla-
riam.Quo fit ut tibi etiam atque etiam providen- que in oratoriis artibus quxslionis genere proposito,
dum sit, ne, luis ipse moribus emendatus, nostri n quotejus formac sint subjungitur absolute ; at eum
alicujus erroris sarcinam feras. Nosti obiatrantis deornamenlis verborum sentenliarumque prxcipitur,
morsus invidiiB,nosti quam facillime in difficillimis qux vocantur (lyY^jjLaTa no7i fil idem. lies enim est
causis livor judicium ferat.Quajso igitur exlremam infinitior ,ut e.x hoc quoque intelligatur quod velimus
nostro operi manum comniunis negotii studiosus inter partitionem et divisionem inieresse. Quanquam
imponas.abundantia reseces, hiantia suppleas, er- enim vocabula prope idem valcre videanlur, tamcn,
rata reprehendas,sis postremo nostri laboris tua)- quiares diflerebant,nomina etiam disiare voluerunt.
que adhortationisas.^ertor, cum praesertimme secu- Sensus hujusmodi est.Rerum quae partibus con-
rumporactum reddatofficium.teamicipudordigiuis junguntur,aliae quidem paucas,sed facile intelliiji-

possit convenire, si displicet. Sed haec

nunc alias, biies comprehensibilesque parles habent^ali.-e veio
operis suscepti traniitem persequamur.Quoniam lo- plures intcllectuque difticilcs. In hisigilur partibus
corum in ipsis de quibus quaeritur terminis inhae- quaj sunt pauc;B ac facile sub inteliigentiani cadunt,
rentium.alii sunt a loto,alii a partibus,alii a nota, velmaximura vitium est, si partiendo aliquid relin-
alii ox af[ecti8,do eo quidera loco qui a toto est, et quarum, ut ipae ait, infinitiop
quatur. In his vero
in definitione cst constitutus, sufficientcr disscruit numcrus estet conlusior perspectio, minus vitio-
 1109 IN TOPICA CICERONIS COMMBNTARIA. LIB. IV. 1110

sum est, si qua dividentem pars in enumeralione A. cupatur; in divisione enim vitiosum est uliquid
praetereat. Fit autom hoc non solum per eas res piflQtermittere, in parlitione mpiiibrorum minime.
quffl aliquibus partibus constant.verumetiam s.-npe Ita e.vcmplumde tulelis.ei partitioni accommodalum
per partes ipsas quas in distributione partimur,ut dcdit, qux' est divisionis. At si divisionem facias,
Bi hominis corpus velimus intellectuac rationeper id est (ormarum agenereparlitionem,summume8t
propriu membra disjungere, faciemus ita, capiit, viliura aliquid praetermittere,quoniam cum sii fini-

hunicros, manus, thoracem, ventrem, suras atque
pedes. Et quoniam majores partes
dividendura.idcirco nihil prietermissum esse vide-
tur;at minutissimas particulaspersequamur.tum
si
oculi quoque, et labia,et nHres,atf|ue aures,earum-
que partes pcrsequcndce 8unt,idque intoto corpore
faciondum est,eo(lcmquemodo difficilior erit parti-
tio.cum sit partium numerus infinitior.Saepe etiam,
ut dictum est, res ipsae his partibus junctaj sunt.
quarum non sit facilisinspeciio, ut si quisstipula- B ita videntur accipi pos8e,quemadmodum totius.sed
tionemetjudiciorum formulnspartiatur,veletiam si
tus formarum numeru8,8i quid omiesum sit.insci-
sumpsimus aJ tia praeteritur .ut si oratorias quaestiones in formas
dividere velimu3,dicemu3 omnem rhetoricam quae-
stionem.aut de factoesse.aut de qualitate facli,aut
de nomine.At si locutionum figuras sentenliarum-
que distribuam, non erit, ut dictum est, vitium,
transire aliquid, quandoquidem sententiarum inter
se atque locutionum figuraeet multiplices, et varia
ratione diversae. Hic quoque figurarum partes non
ut spccies generis unaquajque enim figurarum ;

liguras loquendi, quoe (T)(^rj [jiaTa Grr-eci vocant, dividi V quae infinitae sunt.velut figurse'generalis spcciesest,
necesse sit.Hic igitur si quid prffitermissum sit,non quod possumus intelligere ex hia verbis rhetorum,
erit vitium partienti3,quiapartium naturamultiplex ubi de elocutione tractatur. NuUa? nuraque sunlfi-
saepius obtendit errorem. At si quis genus dividat, gurarum partes quae figurasjungant.ita ut singulaj
perniciosumestaliquamprseterireformam,quoniam figurae nomen univcrsalis figurae non possint admit-
formarum finita quantitas est.Nam quia semperin tere. Sed objici nobis poteit ; Et quomodo infinit»
contrarium dividuntur,autduae sunt semper species sunt speciessunt?Sed respondebo leviter,
figurae,si
generis, aut tres, et tunc tres, cum ea tertia, quae Elocutione mutata, figuram quoque mutari, atque
8umitur,excontrariorum permistione perficitur.utsi idcirco in potestate esse dicentis figura? facere,
coloremdividamus,dicendum estita.Colorisaliud est quas isqui tractat difficile, antequam fiaot, potest
album,alii]d nigrum,aliud mcdium.Idqne medium agnoscere ;hae vero non substantialibus quibusdam
exalbi coloris ac nigri commistione cnnjuiictum est, dilTcrentiis conslituuntur, sed potius accidentibus
quamvis in quamiibet aliam coloris speciem trans- explicantur. Unde fit ut tum communis nominisin
feratur, seu purpurei, seu rubri, seu viridis. Itaque ^ significationes partitio fieri vidcatur,cura figuradi-
_:i-i»»„i. A Ai..:A:„ *„l„„^ « 1 —t«„
si tale est quod dividis, talesque sunt partes quas
u ..: a:i
viditur, potius
»;.,_
quam :.. :_
generisin :._
species ;omniavero
:

ad divisionemsumis.quasnon difficulter intelligen- significata cujusque nominis divisione includere,

tia comprehendas, vitium erit, si quid omiseris, dilficile est, quia nova plerumque finguntur, sed

velutsi tutelas partiaris.Tutela quippo quatuorfere neidquidem rerum ratio permittit.Nam unaqunnque
modisest,aulenim perconsanguinitatis gradum est, figurageneralis figurae nomine et definitione com-
aut patronatus jure defertur, aut testamento patris prehenditur.Quocunque enimmodofiguradefinitur,
tutor eligitur,aut urbani praetoris jurisdictione for- eadem erit definitio etiam uniuscujusque figurae.
matur, etsunt forsitan plures, sed nunc istae suffi- Quae res unamquamque figuram universalisfigurae
ciunt. Hic igitur et paucaj partes, et facile compre- speciem esse declarat. Univoca enim sunt species
hensibile3..\l si stipulationum formulas et judicio- etgenus.Sed estillud verius,partitionem figurarum
rum comprehcndcre velis, quoniam multie in his ad elocutionem ipsam Tullium retulisse,cujus pare
partos sunt, non erit vitiosum si quid omiseris; in quaedam est figura, non species.Variis enim multi-
promptu vero estexemplum partium,quod de tutelis plicibusque figuris elocutio luculenla contexitur.
est dictum, magis enim utgenus in formas, quam Si quis igitur elocutionem partiri velit in figuras,
ut totum in partes, tutcla divisaest. Nara sive per non genus
totum secabit in partes.
in species, sed
consan^'uinitaternsittutor,sivepatronatusjure ,sive D Qaee cum ita sint, ex hoc quoque apparet quid in-
ca)terij> modis, integrum tutelasjus habet,quod in tersit inter divisionem partitionemque,cum partitio
singulis partibus non solet evenire, ut totiusinle- interdum talis sit,utsiquidin ea praetermissumsit,
grum capiant nomen. Sed ut conveniens videatur nihil aCferat vitii. Divisio vero formarura talis est,
exemplum, requirendae sunt tales tutelarum partes ut in ea non queat aliquid sine culpa prfeteriri.
quae junctae tutelasefficere pos8int,nonquaesingulae Quod factura est, ut quia res differebant, diversa
tutelaenomine designentur, quod nescio an quis- etiani vocabula rebus inter se distantibus videren-
qiiam jurisperiti;e professor tales tutels partesedi- tur.
derit.Merobaudes vero rhetor ita intelligendumpu- MuUa eliam ex notatione sumuninr, ea esl autcm
quod ait, Partitione sic utendum est,ut
tavit, ut id cum ex vi nominis argumentum eliceiur, quam Grxci
null im partom praetermittas, de divisione dixerit, eT'j[i.oXoY''av appellant, id est verbumcx verbo verilo-
id est de una parte propositae partitionis. Nam et quium. Nosauiem novitatem verbi non salib apti fu-
divisio et per membra diatributio, partitio nun- gientes, genus hoc Jiotalionem appellamus, quia sunt
1111 AN. MANL. SEV. BOETII 1112

verbarerum notx.Ilaquehocidem Aristoteles Tj^j-^oXo^ \ pars medium significat.tullium veronihil.Et legiti-

appellat, quod Latine est nota. Sed cum inlelligitur mum et aeditimum similiter. In utrisque enim, lex
quid significet, minus laborandum est de nomine. ibi, sedes ibi, aliquid,timum vero nihil omninode-

Mul/a igilur in disputando nolatione eliciuntur ex signat. Id vero nomen quod est postliminium,
verho,utcum quseritur postliminiumquid sit,nondico Scevola P. filius ex adverbio postet limine putat
quse sint postliminii. Natn id caderet in divisionem, esse composilum, nam quia ad idem limen quod
qux talis est : Poslliminio redeunt hgec, homo,navis, prius reliquit revertitur is qui postliminio redit,

mulus clitellarius, equus, equa, quae frena recipere idcirco ex utrisque significalionibus arbitratur no-
Sed cum ipsius posltiminii,vis quasritur,etver-
solet. men esse compositum. Quaecunque enim a nobis
bum ipsum notutur,in quo Servius noster {ut opinor) abalienata ad hostem perveniunt, cum a nostro li-

nihil putat esse nolandum nisi post,et liminium illud mine idem limen revertantur,
exierint, si post ad

productionem esse ve^bi, vult ulin fimlimo, legitimo, postliminio rcdeunt.Quomodo etiam Mancini causa
xditimo non plus inesse timum quam in meditullio detendi potest,quem cum populus Romanus ob foe-

tuliium. Scecola aiUem P. filius junctum pulal esse dusmale dictumdedisset,hostes eum suscipere no-
verbum, nt sit in eo et post, et limen, ut quas a nobis luere? qui cum reversus esset, postliminio rediisse
alicnalasunt, cum ad hostempervenerint., el g.T 5uo t» videbalur. Idcirco quia si cum hostes recepissent
!•. -.-- ...•-i - -j .....•. .1 « ^ j..,i:«.,™ ., „;..:u.,» «*; i„ „u i:i
tanquam
-. _ .•

limine exierint, hinc ea cum redierint post

/.
deditum a civibus, etiamsi: quo modo ab hoslibus i

ad idcm limen, postliminio videanlur rediisse. Quo in efTugisset,nonvideretur postliminio regressus qui
genere etiam Mancini caasa defendi potesl, postliminio judicio civium omni libertalis jure fuisset exutus ;

1'ediisse, dedilum non esse, quoniam non sit recepfus. sed quoniam nec dedilio, nec datio, nec donatio,
Nam neque deditionem, neque donalionem sine exce- praeter acceptionemvidetur posse consistere,idcirco
plione intelligi posse. qui non sit susceptus, ne deditus quidem intelligi

Post enumerationem partium recto ordinede no- possit. Recte ergo*Mancinus qui non deditus in
tatione perpendit.Notatio igitur est quoties ex nola hnslium, si ea uti vellent, pervenerat potestatem,
aliqua rei,quae dubia est,capitur arf,'umentum.Nota iscum in patriam remeavit.jure postliminio rediisse
vero est quaerem quamque designat.Quofit utomne defensus est.

nomen nota sit, idcirco quod notam facit rem de Sequituris locus qui constat exhis rebu% qux quo-
qua prjodicatur, id Aristoteles ffu[J.6oXov nominavit. dammodo effectce sunt ad id de quo ambigitur, quem
Ex notatione aulem sumitur argumentum quoties modo dixi inplures partes distributum. Cujus primus
aliquid ex notatione.id est uominisinterpretatione, esl locus e.v conjugatione, quam Grceci G'j^'j-f'.oLy vo-
colligitur. Interpretatio vero nominis ltufi.oXoYta cant, finitimus notationi, dequa modo dictum esl, ul
Graece.Latine veriloquiuni nuncupalui;£xujj.ov enim ^ si aquam pluviam eammodo intelligeremus qunm imbri
verum significat, Xoyoc orationem.Sed quia id veri- collectam vidercmus,veniret Mulius, qui, quia,conju-
loquium minus in uso Latini sermonis habebatur, gala verba essent pluvia et pluendo, dico-et omnem
interpretationenon^inisnotationeQiTulliusappellat. aquam oportere arceri quas pluendo crevisset.
Eaest hujusmodi, ut si quaeras quid est postlimi- Cum locum qui ipsis de quibus quairitur inhae-
niura. In qua quaestione non illud videtur inquiri reret in quatuordiffcrentias supradistribuit,a toto,
quae res postliminio revertantur, hoc enim in divi- aL enumeratione partium, a nota, ab allectis, quo-
sioncm caderet.id estearum omnium rerum enume- niam diligenterde superioribus tribus paulo anto
rationemquaepostliminio redeunt poslularel.Velut tractavit.nunc quartum locum,id est affectaiperse-
si ita dicamus Po.^tliminio redeunt homo, navis,
: quitur. Et quoniam locus ab affectis in plurimas
mulus clitellHrius, equus,equa quae^frenosrecipere differentias solvebatur, quarum prima a conjugatis
solet, id est dornita, nunc enumeratae sunt res quae proposita est, primum ioquitur de conjugalis.quffi
postliminio revertantur. At ipsum cum quod sif: raultum a;notatione non differunt.Nam qui notatio
postliminii jus quajritur, potest ex ipsius nominis ex vi^nominis trahitur.itemqueconjugatio similitu-
interprctatione cognosci. Postlirainio enim redit dine vocabuli conti.Tetur, aliquod inter se veluti
quisquis captus ab hostibusad patriam remeaverit; D confinium tenent. Sed hoc interest, quia notatio
namquc dum captivitatemhostium [)atitur,juscivis expositione nominis, conjugatio similitudine voca-
amiltit ; omiiia vero jura recipit, si postliniinio re- buli ac derivalione porficitur. Et quoniam faciliset
vertalur.Ergo ex notationenominis itajus postlimi- intcllectu et tractdtu locus est, tantum ponere suf-
nii clarescere polcst.ut quiasemper post idsignifi- ficit exemplum, quod est hujusmodi Aqua pluvia :

catur quod retro relinquitur, postliminii vocabulo
qusedam reversio significatur,utServius probat,qui
cx adverbio post vim nominis interprelutur, reli-
quam vocabuli partem protr^ctionem esse confir-
mans;nam in eo quod est
postliminium.ex eo quod
estquae pluendo colligitur et crescit. Pluendo vero
atque pluvia conjugata sunl. In uno enim eodem-
que vocahulo diversusnoniinum terminus dilTeren-
tiam facit. Item:Jus est aquam pluviam arceri, id
est, ut si in alicujus agro pluvia aqua colligatur, el

post dictum est inlerpretationcm nominis sumit.li- in alterius agrum defluat^eaque vicini frugibusno-
minium vero supervacuo putat esse productum.Ad citura concrescut.arceat eam suis finibus ille quiid
horum uominum formam,meditullium; primaenim sua putat interesse ne (lefiuat.Si fluvius igitur plu-
1113 IN TOPICA CICERONIS COMMENTARIA. LIB. IV. 1114

via creverit, quoeritnr an debeat arceri, respondet, A. non nocens. Noccntisquoqucduplex species est, alia
iniiuit,Mutiu?,quonium aqua pluvia a pluendodicta manu,alia vitio. Sed aqua pluvia mana nocens est,

sit, fluvium quoque, qui pluendo crcverit, aquam quae ita loco aliquo excipitur, inde profluens vi-

ease piuvium, atquc arceri doberi. cino noceat, si locus is non sit naluraliter talis,?ed
Cum aulem a genere ducelur argumenlum, non erit manu hominis excipiendae aquae fuerit apparatus;
vecesse id nsque a rapile arcessere, svepe eliam cilra vitio vcro, quoties naluraliter ita sese locus habct,

licet, dummodo svpra si quod sumitur quam id ad quod ut excipere aquam jossit et nocere vicino Si igilur
sumilur, ut uqua pluvia ultimo genere ea est qux de ejus aqua^ quam quis arceri velit, ne sibi noccat, a
ccelo venicns crescit imbri, sed propiore loco in quo vicino genus velit exquirere, non necesse est ab ul-
quasi jus arcendi continelur. Genus est, aqua pluvia timo usque genere deducere, ut dicat aquae ejus
nocens, ejus generis formx,loci vilio,etmanu nocens, quam quis velit arcerigenus esse aquam pluviam,
quorum allera jubeiur ab arbitro cocrceri, allera non sed potest id quod inquirit genus paulo inferius in-
jubetur. venire, ut hiijus aquae quuni arceri desiderat id ge-
Talis generum specicrumque inteliigitur esse na- nus psse dicat, quod estaqua pluvia nocens.Quod si
lura, ut cum coliiguntur vel etiam dividuntur, ab genusproximumquairat, illud poteritadhiberequod
individuis per species et gonera usquc ad maxima jo est aqua pluvia manu nocens, hoc enim arceri quis

generapossitascendi, itemqueamaximis generibus cogitur quod manu fit noxium. Quod vero loci for-
pcr inlra posita genera usque ad individua valeat ma vel vitioincommodilatis aliquid apportut,arcere
esse dcsrensus. Id vero uno clarura fiet exemplo. non cogitur. Quod autern diximus, ejusaquae quara
Ciccro quippe individuum est,hujus species homo, arceri oporteat genus esse quam pluviam manu
hujus genus animal, hujus superius genus est cor- nocentem, ita inteliigendum est, si aquaquae arceri
pus animatum, et si longius ascendas, corpusalle- debet pliirima sub se hsbel individua et similia,
rius genus invenies, si prolixiusegrcdiare, substan- tunc enim demum ejus aquae quae arceri debet.aqua
tiaultimi loco generis occurrit. Cum ifj;itur multa pluvia manu nocens genus essepoterit. Quod siaqua
sintgenera,8i cujuslibetspeciei genusassignandum quaj arceri debctinnulla individua diducatur, ipsa
sit, non necesse erit.inquit, maxima et principalia est individua, nec est ejus genus aqua pluvia no-
genera semper exquircre, verum eorum quoque cens manu, sed species. Quod si cui paululum vide-
aliquid quse in medio locata sunt oporlebit adhi- tur obscurius hic si eos commentarios quos dege-
bere, tamen ratione servata, ut semper genus
illa nere, specie, differentia, proprio, atque aceidenti,
superius sit eo ad quod praedicatur ut genus. Ex- composuimus,
quinque digestos inspexerit, libris
trema quippe inscitia est, si dam genus semperna- nihil horum poterit incurrere quo caliget.
tura speciebus projiriis superponatur, loco generis ^ Commode etiam tractatur hxc argumentatio qux ex
id quod est inferius coliocetur. Quocirca vitiosum genere sumitur, cum ex lolo persequare partes lioc

est, si quis corporisgenusdicatessecorpus anima- modo : Si dolus malus est, cum aliud agittir, aliud
tum. Quo fit ut si ad speciem aptandum est genus, simulalur, enuinerare licetquibusidmodis fiut,deinde
eorum quse superiora sunt aliquid aptemus, et non in eorum aliquem id quod arguas dolo mulo factum
eritnccesseuitimum semper genus adhibere, ut si includere. Quud genus argumenti imprimis firmtim
homini genus proprium praeponere volimus, non videri solet.
necesse estutsubstantiampr8eponamus,sed vel cor- Dictum est quemadmodum genus ad speciem de-
pus, vel corpus animatum, vel quod maxime fieri beat aptari, atque in eo praescriptum est ut nisi id
oportet animal. Illa enim semper genera sumenda quod est superius adhiberi non debeat. Nunc illud
sunt, quaecunque proxima Cormisadhaerent, eaquein adjungitur, quemadmodum ejus Ifici, qui a genere
maxime rcquiruntur,sed in argumenta-
definitione ducitur, in argumentatione commodior usus esse
proximum eligas, an
tionibus nihil differt ulrum possit. Quoliescunque enim de re aliqua dubitatur,
superiusgenus.Namquoniam ex continenti fitiirgu- si, facla generis alicujus
divisione, subaliqua ejus
mentatio, pluscontinet id quod est superius genus. generis parte de quo ambigitur potuerimus inclu-
id
Quocirca si de liomine aiiquid umbigitur, et a gene- j) dere.tunc a genere tractum esse argumentuin vide-
re argumenttiudi sumiturlocus.quidquid deanimali tur hoc modo : Sit dolus maIus,quando aliud agitur,
dicetur, id etiam de homine prsedicabitur. Quo fit aliud simulatur.Hujus ergo si species dividantur,et
ut si qiiid etiam de aniniato corpore praedicetur, id quod factum esse arguimusalicui earum specie-
idcrn etiam dehominedici possit.Ut igiturarguraen- rum quae a dolo malo deductae sunt potuerimus
taliones ex proximis generibus liunt, ita etiam ex ad.jungere, quidquid de dolo malo existimabitur,
alterius constitutis. Sed in his omnibus illud est idom eliam de ea re quani arguiraus necesse est ju-
quod maxime considerandum videtur,neid quod est dioari, et factura est argumentumagenere. Namde
interius superiori praeponatur ut genus. Et sen- quo quaeritur species est, el id a quo sumitur argu-
tenlia quidem Quod vero ad exemplum
talis est. mentum genus est, scilicetutsi itu contingit dolus
attinct, declarabitur hoc modo Sitaqua pluviaea : malus locus vero hic ab eo qui est a partium enu-
;

quae dejecta de ccelo imbri colligitur, hujus species meratione diversusesl. Nec si enumeramus partes,
duplex esl; alia cnim aqua pluvia nocens est, alia id cst formas aut species, idcirco non a genere,sed
1115 AN. MANL. SKV. BOBTII 1116
abenumerationepartiumduciturargumentum.Quo- A Quemadmodum si irt urbede finibus controversia est,
ties enim ipsa partium enumeratione utimurad argu- quia fnes magis agrorum videnlur esse quam urbis,
mentationera,tuncabeadem partitioncargumentum finibus regendis adjicere arbitrum non possis; sic si
tractum esse dicimus, uthoc modo Si fundamenta, : uqua pluvia in urbem nocet, quoniam res tota magis
et parietes,et tectum habet,et liabilationi est desti- agrorum esl aqux pluvise. arcendae, adjicerenon possis
natuslocus,domu3 est.lpsaigitur partitioneutentcs, arbitrum. Exeodem similitudinis loco etiam exempla
domum esse probavimus. Quolies vero sub genere sumuniur, utCrassus inCuriana causa exemplispluri-
aliquid collocandum est, divisisque partibus alicui mis usus est, agens de eo qui testamento sichxrcdem
eorum quae a genere deducuntur id de quo quaeritur insiituisset, ui si filius nalus essetin decemmensibus,
aggregamuSjUt hoc modo: SiCiceronem animalesse isque morluus priusquam in suam tutelam venisset,
monstremus, dicemus ita Omne animal aut ratio-
: secundus hxres hxrediiatem obtinuisset; quae comme-
nale est, aut irrationale; sed Gicero rationalis est, moratio exemplorum valuit, eaque vos in respondendo
animal igitur non partitioneutimur principaii-
est: nti multum solelis. Ficta eiiam exempla simililudinis
teradargumentumconstituendum,8edidcircogenus habenl vim, sedca oratoria magis sunt quam vestra,
divisimus, ut in unaqualibet divisioneidiiuodnite- quanquam uti eliam vos soletis, sed hocmodo: Finge
bamur ostcndere posset includi, id est ut id de quo
B mancipio aliguem dedisse id quod mancipio dari non
dubitatur in assumpti continentia generis redigere- poiest, nuni idcirco id ejus fucium est qui accepiil Aut
tur, itaque de eo pergeneris naturam fides ficrel. num is qui mancipio dedit, ob eam rem se obligavit ?

Sic ergo a gencre facta argumentatio jure dicetur. In hoc genere oratoribus et philosophis concessum est
Amplius ita partiumenumeratiototius efficere sub- utmutaetiamloquantur, ul mortuiabinferis excii'.n-
stantiam solet, siveillud universale sit, ut genus. iur, ut aliquid quod fieri nullo modopossii, augendse.
sive partium conjunclione completur, ut totumAt rci gratia dicatur, ut minuendse, qux hyperbole dici-
verohtec divisio generis incujuspartes quailibetilla tur, et mulia mirabilia alia. Sed iatior cst campus
res de quacontenditurincludenda est,non id efficit, illorum, eisdem tamen ex locis {ut ante dixi) el in ma-
ut totius subslantia constituatur, sed utillud quod ximis minimis quxstionibus argumentaducunt.
et in
approbare quaarimus intra genus collocetur. Quem De similitudinis loco planeatque expcdite disse-
argumentationis m.odum imprimis M. Tullius vali- ruit, omnemque aperuit intelleclum,similitudinum
dum esse confirmat. Illaenim regula saiis vera est dividens formas, praescripsilqueapertipsime quibus
atque necessaria. Quae de generepreedicantur.eadem magisexsimiIitudineargumentacontingerent,idest
de specie modis omnibus praedicari. Illud veroquaeri philosophis atque oratoribus etenim similitudo ;

perutile est, cum aliquid de particularibus rebus

p persuasionibusvideturaptissima.Namquodinunam
probatur ex superposita proxima spccis, ut si So- vel plures extra eam de quaquaeriturcausam cadere
cratem rationalem esse approbemus, quoniam sit Bolet,racile credi potest in eam quoque de qua am-
homo, cum sit horao rationalis, utrum ex generc bigitur convenire. Idcirco ex similitudine tractae
an ex forma argumentum ductum esse arbitremur. argumentationes magnum oratoribus usum pra?-
Nam sidicamusexgenere, ultimaspeciesgenus esse stant, philosophisquoque,quoniam non in omnibus
non si exspecie,superpositum genussemper
potest; qu8estionibusdemonstrationeutuntur,8ed aliquoties
species probare desiderat. Socrales vcro cui fidem verisimiliacolligunt.quoid faciliuspersuadeantquod
praestathomo,quoniam rationaIisGst,genushominis nituntur ostendere, similitudo rerum siepe est in- _^M
non dicendum est quoniam velut a genere
est, sed quirenda atque idcirco locus a eimilitudine orato- ^M
tractum videbiturarguraentum.Namexgenerequasi ribus maxime philosophisque tamen conducit, non
ex continenti atque ampliori, et desubstantia fides solis.Omnesenim locicommunes suntcujusquema-
praedicati ducitur: quam sortem
ad sua individua teriae,sed in aliis uberiusincidunt, in aliis ungustius
speciem nomo dubitat obtinere, nam et conlinet ea, inveniuntur. Quocirca cognitis atqueante perceptis
el de eorum substantia pracdicatur. locis quaestiones ipsae quae tractabuntur quibus locis
Similiiudo sequitur, qux tale patet, sed orat07'Hius uti debeatsolertem animum poteruntadmonere.Om-
el pliilosophis magis quain vohis. Etsi enim onmes lo- D nisvero simililudo duplexrst: aut enim cx pluribus
ci sint omnium disputalionumadargumentasuppadi similitudo colligitur, et inductio nuncupatur,quod
tanda, tnmen aliis disputationibus abundantius occur- Graeci E-iraYtoYrivnominant.aut singuheres per simi-
runf, aliis nnyustius. Itaquegenera iibi nola sint,uhi litudinem comparantur.Acpriorquidem hujusmodi
auicm liis utare, cjua slionesipsxte admonebunt.Suni est: Si tutor fidem praestare debet, si socius, si cui
enim similitudines qu;e expluribus colialionibus per- mandaveris, qui flduciam acceperit, debel etiam

i
si

veniunt quo voluntjioc modo: Si iuior fidem prxsiare procurator. Nam cum in pluribus rebus fides prae-j
debet, sisocius, si cuimandaris, si qui fiduciam acce- stari dcbeat, una([uesimilitudo sitin fide prajstanda
perit, debet etiam procurator. Uasc ex plurihus perve- tam intutore(iuamsocio,alquccocuimandatura sit,

niens quovtilt appellafur induclio,qnx Grxcc ^7:^^10^^] eoque quifiduciam acceperit.dohcleadem simiiitudd
nominaiur, quuplurimn.m est usus insermonibus suis procuralori etiara convcnire. Fiduciam vero accepit
Socrates. Allerum siinilifudinis genus collalione sumi- cuicun^iue res aliqua mancipatur, ut eam manci-
lur. cum una res uni, par pari comparalur, hoc modo ;
panti rcmancipct, velut si quis tempusdubium li-
1117 IN TOPICA CICERONIS COMMENTARIA. LIB. IV. 1118

mensamico potentiorifundum muncipet, utei cum A.

lociquoqueargumentorumdiversarumartiumquaes-
tempus quod suspectumesl pr<fterierit reddat ; haec tionibus accomodentur.
mancipatio liduciuria nominatur, idoirco quodres- Seiiuitur simililudinem diljcrentiu, res maxune con-

tituendi fides interponitur.HiecsimilitudiniB coilec- Iraria superioriysed est ejuidem faculLalis di&simile ct
tione plurimum Socrates esse U3U8 dicilur, ut in simile invemre ; cjits ge»cris lixc su7il Non quemad-
:

Platonis aliorumque ejus sectatorum voluminibus modum (juod mulieri debeas recle ipsi mulieri sine tu-

invenitur.Quoties vero una res uni rei por simiiilu- tore awlore solvas, ila quod pupillo aut pupillae de-
dinemcoinparatur.hocmodocoiligilurargurnentum. beas rci.te possis codem moilo solvere.

Regendoruin finium arbilri essedicuntur.quifinalia Ejusdem facultatis est similitudines differenlias-

litigiadiscornunt,ut si fuerit de linibusorta conten- que cognoscere; qui enirn scit quid sit idern, nosse
tio, eorum dirimaturarbitrio.Sed iiues in agrorum poterit quidsitdiversum.On^.nisverosimilitudoidem
tanlum limilibusesse dicuntur,arbitri autem finiunj aliquid esse constiiuit, quod enim idem est secun-
regcndorum in civitate esse non possunt. Item ar- dum qualitatem, id simile esse necesse est. Omnia
ceri aquam in agris tantum dici solet, ubi si ex ali- quippe res autsubstantia eajdem sunt, aut qualitate,
quo locoaqua pluvia colligatur,et dcflucns in cam- aut caeteris praedicamentis. Quod si ita est, et ani-
pos vicini pascua frugesve corrumpat, arbitri ar- n mus intelligere hoc idem in pluribus pra;dicamentis
cendae aquo; a magistratibus statuebantur. Qua;rilur potest.Sed cum hoc ipsum idem in pra?i]icamenti8

ergoaninurbearcendsaquajarbitriurrpossimusadi- notat, eodem modo eisdem praedicamentis quod

in

gerc.Etargumcnlum capitur ex similitudine. Si re- diversum est intuelur;sed simile idem est, differen-
gendorum flnium.quia solius agrisunt,in urbe arbi- tia vcro diversum.Idem igituranimus eademquein-

trum adigere non possis.ne aquffi quidem arcondae, tclligentiaBiinilltudinemdifferenliamquecognoscit.

quia solorum essc videturagrorum, in urbe ar[)itrum Differentiarum vero multae sunt species,alia2quippe
possis adigere.nicigituruna res uni rei simiiitudine sunt substantiales, ut homini rationale, aliae non

conjunctaest.Ex eodem etiam similitudinis loco illa sul)Stanliales,6ed inseparabiles,ut nigrum .^thiopi
sumiCicero proponit quae vocantur exempla, veluti atque corvo; aliae vero mobiles neque constantes, ut
Crassus in causa Curiana,quae fuit hujusmodi; Qui- sedere, stare, et hujuscemodi caeterffi quibus ct ab
dam praegnantem uxorem relinquensscripsit hajre- aliis hominibus et a nobis ipsis saepe distamus. Item

dem po3thumum,eique alium substituit secundum, differentite aliaealiquo modo sunt generum divisibi-
quiCurius vocabatur,eaconditione,ut siposthumus, les,aliae aliquo modo specierum constitutivffi; sed si

qui intra mensos dccem proximos nasceretur, ante a constitutivis argumentumducatur, velut a genere
moreretur quam in suam tutelam pervenisset, idem p ducitur.Nam sicut genus continet speciem,ita diffe-
anteobirct diem.quam testamentum jurefacere pos- rentiffi conlinent species. Sane si differentiffl consli-

8et,secundu3 haeressuccederet quod si ad id tem-

;
tutivfflutgeneraintelligentur,fides ab his ad ea ap-
pus perveni?set quo.jam homo judicio in suam tute- tabitur quae constituunt. Haecenim telium diffei-en-
lam receptus, jure civili instituto posset haeredede- tiarum veluti formae quaedamsunt. Sinverosint di-
fungi,secun(lus haei^es, id estCurius, non succede- visibilea^siquidem ad ea probanda,idestgenera,quaB
ret quae vocatur substituto pupilJaris: quaesitum est dividunt,earum duciturndea.aforma argumentum
an valeret ita instituta ratio. Grassus, igitur mulla fieri nam tales diflerentiae eorum quae divi-
videtur,
protulit exempla, quibus ita institutis haeres obti- duntur formae (luaedam sunt.Quod si ad ea probanda
nuisse haereditalem.quae exemplorum commemora- referuntur quae in contrariam partem gcnus divi-
tio judices movit Dicit etiam ipsos quoquejuriscon- dunt, tunc proprie a differentia fieri argumentum
sultos uti saepius exemplis,veluti cum fingitur,ide8t videtur,quia contrariaeveluti liifferentiae comparan-
imaginalur.proposilio, ut casus de quo agitur per tur.Quod vero ad exemplum altinet TuUii hujus-
hoc modo Si quis enim
similitudine.il intelligalur, : modi est Mulieres anliquitus perpetua tutela tene-
:

jurispcritus adjiciat idquod non jure contractum bantur.pupilli item sub tutoribus agunt; sed mulie-
est nullius esse momenti, adhibeatque exemplum ribus8iquiddebitumfui8set,8ine tutoris auctoritate
talc.velut si quis rom non mancipi mancipaverit, ^ polerai. solvi,pupilli8 vero minime.Ergo si quaratur
num idcirco aut rem aiionavit, aut se reo facto po- an idquoddebeaturpupillocuilibet.renuentotutore,
tuit ob.igasse? rainime.quodenim non jure contrao- possitex9olvi,a(iifTerentiasumiturargume!)lum,sic:
tum est nil retinet firmitalis. Et alia hujusmodi Non sicut mulieri sine tutoria auctoritate debitum
apud jurispcritoa inveniuntnr, in quibus oratores possis exsolvere,eodem mo.lo^nisi auctoritas tutoris
maxinne valent.quibus etiam in tantum fingere li- acces8erit,pupillo solvere quod debeas possis illae ;

cet uteorum oralioneetiam mortui saspe ah inferis enim perpetua tutela,etiam provectajamaetate, con-
excitenlur,(iuod Tullius in ea facitoratione qua Coe- tinentur, illorum tutelae certus annorum numerus
lium defendit.Sed latior,inquit,est illorum campus lerminum facit; atqueidcirco solvi pupillo sine auc-
id cst oratorum, quibus ppatiari ac devagari licet toritatenon poterit.Differt enim personamulierum a
.•

nec idcirco minus caeteris quoque facultatibus si- per?onapupillorum,vel ineoquod pupilli nonperpe-
militudincs prosunt, quoniam eadem argumenla luaregunturtutela,muliere8veroperpetua; vcl quod
maximis minimisquecausis conveniunt; quo fit ut pupillusnullumsuajreimadtnistrandffiulilitatisjudi-
1H9 AN. MANL. 8EV. BOETII 1120
ciumhaberepolestcunisitaliquismulieribusetsinon A. quod praeterea inesse corporibus possit. At ea quae
rirraus,in explicandafamiiiaris rei utilitatedelectus. in privatione et habitu sunt, ut caecitas et visus,
Deinceps locus est quia contrario dicitur. Contra- distant quidem ab his contrariis quae claudunt ali-
riorum autem genera sunt plura; unum eorum qu3S in quam medietatem, quod ipsa medietatem non ha..
eodem genere plurin<um. differunl,ut sapienlia, stulti- bent; ab his vero contrariis dilferunt quae sunt im-
tia eodem autem (jenere dicuntur, quibus propositis
;
mediata, quoniam horum contrariorum alterura
occurrunt ,lanquain e regione qundam conlraria, ut ce- semper subjectoinesse est, ut corpori gravitalenr.
leritali tardilas,non debililas, ex quibus contrariisar- vel levitatem ;
privationem vero et habitum noq
gumenfalalia exislunt. Si stultiliam fugimus,sapien- semper,ut cum sit habitus quidem visus, privatio
tiam sequamur; elbonitalem,simalitiam hxcquxex : autem caecitas, non omne quod videri potest, aut
eodem genere contraria sunf,appellanlur adversa.Sunt vidct,aut caecum est : infans quippe nondum editug
alia co',itraria qugeprivantia licef appellemus Latine, neque videt, quia nonrium processit in luce, ne.jue
Grsece appellantur uzzpriXiyA.Pneposilioenim inprivat cascus est,quia nondum babuit visum.quem potuis-
verbumea viqunm haberet prxpositionon fuis-
si in sct amittere.Idem de catulis dici potest,
quistatim
set, ut dignita$,indignitas,hunianitas, inhumanitas, nequeunt intueri, nam tunceos nec caecos di»nati
et cxtera generis ejusdem,quorum tractatio est eadem n cerepossumus, nec videntes. Et postremo contra-

qucC superiorum, qugs adversa dixi. Nam atiaquo que riasemper in suis qualitatibus considerantur pri- ;

sunt contro.riorum gencra, velut ea qux cum aliquo vationes autetn,non quod ipSfC sint aliquid, sed ex
conferuntur ,ut duplum, simplum, multa, pauca, lon- habilus absentiacolligiiiitur neque enim caecitas est
gum, brcve, majus, minus.Sunl etiamaliavalde con- aliquid,sed a visusintelligitur abscessu tam vero :

traria qux appellaniurnegantia, ea b.Tzo^(tx\.v.i. Grseci privatio quam contrarietas differta relationis oppo-
contraria aienlibus, ut si hoc est, illudnonest. Quid sitione, eo quod neque contraria, neque privatoria
enimopusexemploesttantuminteUigalurin argumento simul esse possunt; idem enim in uno codemque
qutrrcndo conlrariis omnibus contrarianon convenire. temporOjUno eodemque in loco album et nigrum,
Divisio, differentifB loco, nunc de contrariis Ira- videns et caecum esse non poterit; sed relativa aso
clat. Quare uti rerum onlo clarius colliquescat, nequeunt separari, neque enira potest essa Glius
pauca rnihi ex Aristotele sumenda sunt quse ille sine patre, nec servus, si dominus non sit. Am-
vir omnium longe doctissimus dc hac divisione tra- plius, contraria ad se et privatoria non referuntur.
ctavit, quaoquarr; M. Tullius re quidem Aristoteli Nemo enim dicit album nigri, vel nigrum albi, vel
fere consentit, sed ab eo nominum interpretatione caecitatem visus, vel visum caecitatis. Quaa vero in
diversus est.Nam quse Aristoteles opposita, id est relationesunt posita in ipsa relationis praedicatione
avtiK£(p.£va, vocat, ea Tullius contraria nominat; ^ consistunt,utduplumdimidiidominusservi,etcaetera
sed ha;c paulo posterius. Nunc Aristotolis divisio adhuncmodum.Tamverocontraria quametiamrela.
considcretur.Oppositorum igitur secundum Aristo- tionesdifferuntacontradictionibus,quoniam contra-
telem alia sunt contraria, alia privatio et habitus, dictionesquidem seniperinorationeconsistunt,etin
alia relativa,alia contradictoria. Gontraria quidem, alteraearum parteveritas,inaltera falsitasinvonitur,
utalbum atque nigrum ; habitus vcio et privatio» contraria vero privatoria et relationes in simpli-
ut visuset caecitas, dignitas et indignitas ; relativa cibus partibus orationis invenitur [a«. inveniuntur?]
vero,ut pater,niius, dominus,servus ; contradictio- et in hisnequo veritas neque falsilas inest.Nam cuin
ria, ut est dies, non est dies : horum omnium taies dico album,nigrum,caecitas,visus, dominus,servus,
inter se difTerentiaeconsiderantur.Nam quee contra- aimplices orationis partes sunt,neque veruin,neque
ria sunt,partim mediata sunt, parlim vero medio mendaciumcontinentes;iosimplicibusenimpartibus
carent.Mediata sunt, utalbum, nigrum est enim ,
orationisveritas vel falsitasnuilaesl:cumaulemdico
horum medius quilibet aliuscolor,utrubeus vel pal- dies est, dies non est, utraeque propositiones, una
liduSjCthorum contrariorum non necesseestaiterum in affirmatione,altera in negatione posita,orationes
semper inesse corporibus.Neque enim omne corpus sunt.Sed M. Tullius non tam propriis nominibus
aut album aut nigrum est; sed aliquotics in horum J) quam notioribus utitur ; ait enim contrariorum alia
mpdietate est constitutum,ut sit rubrum vel palli- esse qua; adversa vocantur, alia qua^ privantia,alia
dum. Immediata vero contrariasunt quorum nihil quae in comparatione sunt,alia quae aientia et ne-
medium poterit inveniri, ut gravitas et levitas ho- : gantia nuncupantur. i?ed quae contraria nominat,
rumenim nihilest medium. Nam qu.-B levia sunt, opposita verius dicerentur ;
quae adversa dicit, con-
sursum feruntur.quae gravia,deorsum. Quod auteni trariorum melius susciperent nomen ;
qua? in colla-
sit corpus quod neque sursum ncque deorsum fe- tione nominat, ea reiativa vel ad aliquid certius
ratur.nihil poterit inveniri. Sed immediata conlra- vocarentur: sed ulatur nominibus ut volet, dum res
ria talia sunt,utaUerum eorum cui potest acciilere ipsae certa proprielatis sua3 ralione signenlur; nos
semper inhajreat,ut in propositio superiusexemplo. vero in caeteris quos edidiraus libris eo uuncupavi-
Necesse est enim omne corpus vel leve esse vel mus raodo.quo superius in Arislotclis diclum est
gravc,quia levitas et gravitas inediuni non habent, divisione.Secundum M.Tullium iuiturconlrariorura
* Legendumne, ea a.-KOd^o.xiY.i Grxcis aieulibus'/
1121 IN TOPICA C1CER0NI3 COMMENTARIA. LIB. IV. 1122

alia sunt advcrsa, ut sapienlia, stiiltilia ; alia pri- A firmalionibus et ncgationibus posita sunt,utsi hoc
vantia,ut flignilasct indignilas ; aliu qua; cum ali- cst, iihid non est, vi-luti si dics cst, nox non est,

quo contcruntur, ut duplum, simplum ; uiia qua; atque :.anc oppositioucm Gicero valde dicit esse
appellautur noganlia, e contrario aicnlibus consti- contrarium.Hxquiljusomriibussccundum superius
luta, ut si hoc est, iilud non cst. Adversa igitur dictum modum arguinentorumfacultas C3t,namex
sunt qua;, sub uno g«nere posita, plurimum diffe- rclativis contrariis ita sumimusargumentum:si pa-
runl, ut album, nigrum, qua^ a se plurimum di- tcr est.fieri non potest quin ei filius «it.Ex negan-
stant sub uno genere po9ito,id est sub colore. Itom libus autcin qua; aKo-i^axi/.a (ut ait) Gra;ci vocant,
ccleritati tarditas adversa est, posilis utrisque sub ita:si sol supra terram fuit, nox esse non potuit,

motu, neqiie enim celorit.ati debiiitas opponenda hajcenim affirmatio illam perimit negationem;cur
e3t,quia debilitati firma valetudo contrariaest,quod vero hffic negantiaesse constitueritmirandura est.

in divisione omisit Cicero, sed docuit exemplo;ilia Nam quae negantia sunt aientibus opponuntur, et
quoque dicuntur advcrsa, qua3, in diversis gene- simulesse non possunt, ut diem esse ac diein non
ribus sita,plurimum a se discrepare intelliguntur, esse, hoc vero consequens est cura ita dicalur, si
ut sapientiae stultitia.lila eniiu sub gcnere boni est, hoc est, illud non est,ut si dies est, nox non est.
hajcverosubmali.quamquamhujusmodicxcmplum Tv Atque atfirmationem negationeraque Tullius valdc
privationcm potius spectare videatur;nam stultitia dicitesse contrariam, sed ia hac consequentia ne-
privatio est sapienlia!,nec quidquam e^^t aliud stul- queunt esse contraria nam quod est consequens,
:

titia nisi sapicntiae et rationis absentia ; sed quae contrarium non est.
sint quaj privantia Cicero appeliat, posterius de- Ab (idjunciis aiitem posui equidem exemplum paulo
monstrabo.Ex his adversis hoc modo surniLur argu- ante,multa adjuncjiqux suscipienda esscnl,si statuis-
montum.Si stultitiam fugimus, sapientiam sequa- semusex edictosecunlumeastabulaspossessionem da-
niur; bonitatem appctimus, malitiam fugiamus,
si ri, quas is instituisset cui tcstamcntifactio nulla essel.
quanquam malitia quoque,secundura eumdem mo- magis ad conjecturnles causas quae ver-
Sed locus is

dum qui supoiius dictus est, privationibu? possit sanlur in judiciis vakt,cum quxrilur quidaut sit,aut
adjungi.Privantia vero secundum Ciceronem sunt, evenerit,aut (uturum sit,autquid omnino fieri possit.
quae Graece ax£py)Tixa appellantur,qui'e habent eam Ac loci quidtm ipsius formuta tatis est. Admonetau-
partem orationis praepositam,quee cum fuerit adje- tcm liic locus ut quxratur quid anle rem, quid cum
cta, semper fere aliquid demit ut ea(iii) praeposi- re,quid posl rem eveneri(;nihil hoc ad jus. AdCicero-
tio;hcec enira syllaba cui fuerit apposita,demit fere nem inquiebat Gallus noster,si quis ad eum quid tale
aliquid ex ea vi quam esset res quajlibet habitura, relulerat, ul de faclo quxrcrelur tu lamen patiare ;

si i» syllabam pra?positara non hiberet.ut humuni- C nullum a meartis inslitutx locum prxteriri,nesi nihil

tali inhumanitas in namque praeposita id de quo

: nisi quod ad te pertineat scribendum pularis,nimiuni
dicitur humanitate privavit, ut dignitas, indigni- te amare videar.Est igilur magna ex parte locus hic

tas;et Tulliusquidem ea tantum privantia esse con • oralorius,non modo non jurisconsultoricm,sed nephi-
firmat, in quibuscunque syllaba ista praeponitur :
tosophorum. quidem. Ante rem enim quxruntur qux
privantium quippe naturasecundumTullium hujus talia sunt, apparatus, colloquia, locus, constitutum

syllabae commemoratione finitur a Peripateticis ;

convivium cum re autem pelum crepitus, strepitus
;

vero accepimus privationes cum simplicibus nomi- hominum,corporum umbrx,et si quid ejusmodi est; at
nibuSjtum privatoriis syllabis efferri, cum simpli- post rem,pallor,rubor, titubalio, et si qua alia signa
cibus norninibus, ut caecitas,cum privantibus vero conturbationis et conscientix. Prxterea restinctus

syllubis, ut indignitas, inhumanitas. Quocirca, se- ignis, gladius cruentus, cxteraquc qux suspicionem
cundum M.Tuilium,ca2citas non erit privatio visus, facit possunt movere.
sed adversum, atque idcirco forsitan stultitiam
ei Qui sit ab adjunctis locus brevi superius mon-
inler adversa numeravit,quoniam non habet msyl- exemplo,eo scilicet quo dixit Si securidum
stravit :

labam ex qua privationes arbitrantur existere. Ex mulierisnunquamcapitediminutaetabulaspossessio

quibus eodem modo,utin superius positis adversis, T\ bonoruradaretur,consequensesseulsecunduraquo-
arguraonta ducunturilnhumanilalem aversemur,si que pucrorum etservorum tahulas possessio per-
huraanitas conscctanda est.Illa vero contraria, ut mitteretur. Sed nunc formam ipsam et quasi sub-
ait Tulliu3,quae cum aliquo conferuntur,taiia sunt, jectum loci monstrare proponit,quceest hujusraodi:
utduplumsimpli. Id tantumdem est tanquamsidi- Ab adjunctis enim locus est,cura cx eo quod pro-
ceretduplumdiraidiisimplumenimduplidimidium ponitur aliquid aliud vel esse, vel fuisse, vel futu-
est,et pater filii eaque sunt semper reciprocantia,
;
rura esse arguraentatione colligitur, ut in eo ipse
aliquoties quidem septimo casu.aliquoties vero ge- quod dudura posuit exemplo.Approbatur enim non
nitivo.nam filius patris est filiug et paler filii, hcec deberesecundumraulierisnunquamcapitediminutae
secundum genitivum conversio est,etduplura sim- tabulas bonorura possessionem dari,quia si id tuorit

plo duplum e3t,ha'c secundum septimura casum ;

positum, id futurum secundum puerorum
est, ul

sunt etiam quae accusativo, ut pauca ad multa, et quoqueacservorum tabulashonorum possessioper-

magnura ad parvum.Ilein negantia sunt quae in af- mitlatur.Talia vero sunt quae dicunturadjuncta,ut
 1123 AN. MANL. SEV. BOETII 1124

circarem fere quee quferilur invenianiur, ncque A consequitur, ut si ponas hominem statim animal
tamen necessesitei semper adhserere;etforma qui- esse necesse est,necante secundum tempus homo
dem hujusloci talis est, ul hanc quoque dirfinitio- dici potest,pGstvorosubsequi animal, ut unte ali-
nempossit admittere.AJj adjunctis locus est cum ex (juis apparatus est secundum tempus,poslerior ef-

aliquibus,quaesunt proximaeis de quibus quaeritur fectus.Itaqiie illic antecedentia;et consequenlia no-

rebus,id quod quaeritur vel fuisse, vel esse, vel fu- minantur, hic ante rem, cum re, ct posl rem. Id-
turum esse monstratur; qui locus est conjecturali- circo quod quidem.non secundum tempu3,scd
illud

bus causis maxima necessarius.Cum enim defacto sccundum principalitatem nuturac secum simul ali-
quasritur,tum si id factum est quod dubitalur, qui (juid trahentis antecedens dicitur, consequens id

vel fueritjVel sit,vel'futurum sit.considerari solet : quod unteccdens comitatur.Ea vero ({ua} secundum
multa enim suntquae unicuiqueadjuncta reivario- temporis priorem posterioremverationem conside-
rum eventu temporum colliguntur. Idcirco enim rantur,adjuncta, idclrco ante rem, cum re et post
quid ante rem,quid cum rc,quid post rem evenerit, rem coeperevocabulum.
in conjecturalibus causis inquiritur, quae ab orato- Deinceps esl locus dialecticonm proprius ex conse-
ribus tractanlursolis,nequejurisconsulli3 in hujus- quenlibusel antecedenlibnsei repvcjntmLibus nam con-
modinegotiiscutnrethoricafacultateullacomrnunio njuncta de quibus paulo ante diclum est, non semper
estjuris enim perilus de ficti qualitate, noneliam eveniunt. Comequentia autcw scmper. F.a enim dico
de ipsiusfactiveritale rcspondet. Idcirco quoties ad consequenlia qudS rem necessario consequunttir.Item-
Gillum peritum juiis facli qucestiodeferebalur,nihil que ct anfercilentia ct repuQnanlia. Quidquid enim
ad nos inquiebat,elad Ciceronem polius consulcn- aniecedit quamqne retn,idco!uerel cumre necesi^ario,

tes, id estad rhetorcm remillcbut. In quo TuUius et quidquid repugnat, id ejuf^mo li est, ut rolnerere
facere ad Trebatium locum miscuit dicens. Quun- nunqunm possit.

quam locus hic abadjunctis conjecturalibuscausis Kxpedito adjuncldrum loco, nunc de anlecoden-
maxime utilis, consultorum juris pruden-
nihil tibus et consequentibus et repugnantibus disserit.
liam juvet, patiere me tamen, inquit, nullam siis- sit unus in tria velut membru divisusest.
Qui locus
cepti operis partem praUerire, ne si in hoc H- M.quidem Tullius locihujus vocabulum tacuit,mihi
bro nihil praeter tUcB artis cxcmpla conscripsero, au(emtotusconditionalisappellandus videtur.Cujus
tuae taatum gratiae videatur addiclus, ab adjun- cum promplissime natura c1aruerit,nomenquoque
ctis vero locus qui non modo jurisconsultis, sed ei, quod nos posuimus, rectc Inditura manifestius
ne philosophis quidem praster oratores non patet, apparebit. Primum igitursingularum parlium diffi-

trium ssepe tomporum ralione tractandus cst. N:im nitio |)rodenda est. Itaque anlecedens est, (juo po-
de faclo si quaeritur, quid velantcid, vel cum. eo, sito aliud nccesse ost consequatur: item.quc conse-
vel post id fucrit necesse est vestigari. Ante rein quens alicujus est, quod esse neeosse est, si illud
quidem hoc modo, apparatus ; verisimile cst enim cujus est consequens praBccssissc consliteril.liepu-
effecisse aliquem quod ante efficiendum paravit, gnans estquod simul cum eo cui rcpugnare dicitur
colloquia fieri enim potuit ut amaverit, qui sacpe essenon possit.Antecedentium igitur, atque conse-
fuerit collocutus. Locus, velut cum ad aliquid fa. quentium,ot repugnantium,unum esse locum praj-
ciendumopportunuslocuseligitur.Constitulumcon- dixinius, qui quomodo sit unu?, paucis oslcndam.
vivium, velut si quis constitulo ante convivio in co Primurn igitur durn quaerereturquonam modo unus
fecissealiquidarguaturcapialurqueconjecturafacti, esset loeus a consequentibus, antecedentibus et re-
ex eo ipse quod convivium constitutum, atque
sit pugnantibus, dicebatur quoniam ejusdem menlis
horum omnium ante rem dc qua quseritur exempla essctatque intelligenliae tam consentanea sibimet
sunl.Cum re vero hoc modo Pedum crepilus, vel-
: quam dissidentia proevidere, idcirco hunc quoque
ut si isse in quempiam locum aliquis accusctur,pe- locum unum videri. Consentaneorum namque duae
dum crepitu deprehensus esse probabitur vel si ;
sunt partes,autecedensuna,a!tera consequens*Nara
fuisse adulter in cubiculo ex umbra corporis desi- cum altero pra3cedente coraitatur alterum,illa sibi
gnetur,h;RC cum ipsis de quibus quaeritur inspecta, D in ipsanatura) consequentiaconsentire necesseest,
eisdem tamen intelliguntur adjuncta.Postrem vero, Repugnantiura vero taraetsi duae partes sint.unura
si quaiconscientiae maculas pallor,rubor,titubalio- tamenost utriusque vocabuluuijUtraque enim repu-
que prodidcrit:restinctus ignis,velut siclam iactum gnantia nominantur. Duae vero esso, qua? sibimet
aliquid exstincto igni velimus oslendere, uttnlius repugnent, alt[uc a se dissentianl nullus ignorat ;

notitiam submoventibus lcnobris commitlcretur. scdeo distant,quod antecedentiumctconscquenlium

Item gladiua cruentus peractum facinus monstrat. duo sunt nomina, licet unug situtriusque conscn-
Ilaecomnia post rem factointelliguntur adjuncla.et sus; repugnanlibus vero unum nomcn csl, cum sit
sempcr anterem cum re,etpostrem,secundum rulio- unusin utrisquo disscnsus, ergo eadem mens, e.i-
nemtcmporum inlelligcndum csl, nt({ue ita ut in dom([ue intelligcnticTP ratio id ([uod pn^cedit et id
antecedentibusct consecjuentibus Illicenim naturac quod comitatiir,inteIligit.Nequoenim fiori potestut
ratio consideralur. Omnia quippe simul sunt:nam antecedens aliquid inteiligatur, nisi in eodem (juid
quod antecedit,si positum sit, statim est id quod sit consequens consideretur : eodem (juoque modo
H25 IN TOPICA CICERONIS COMMENTARIA. LIB. IV. 1126

ncc con3cqiiens,ni9i appareat quid praecedat; itcm A pcr conditionem mcdiam At si sit
efTecta cst una.
rcpugnans alii[uod intelligero nemo potest, nisi iii- ila,si dics cst,lux non ost, rcpugnat.Negatum enim

telligat cui repiignet:sed quoniam cadoin ratio po-
testsimiiiadisfcimiliaquc pcrspicercjatilecedenlium
vero etconsequcntium consensusquidainctperna-
tur;c simililudiiiein concordia estjdissensus vero in
repugnantibus di3similit,udo,necesse est ut una at-
quc eadem ratio anlecedentium consequentiumque
naturam ot repugnantium speclet; quo fit ut unus
quoquelocussiteorumqUt-Bunaintelligentiaconfipre-
hendit. 8ed huic opponebatur; Cur igitur alium ex
similitudine.alium ex contrario locum MarcusTul-
liu3suporiu3enumeravil?Namsecundumpropositare
rationem.quoniaiii siiiiilitudinem et contrarietatem
inlelligentiauna perpendit.unuelocussimiliuracon-
trariorumque esse dehuisset. Sed respondcbalur
quoniara non eodem modo sibi antecedentiaet con-
sequentia conscntire dicuntur,sicut ea quaj similia
nuncupantur. lii namque una lantuin (jualilas
his
invenitur,ct secundum eamdem qualitatcm similia
(luod 8rf[uitur rcpugnare neccsse est. Amplius, ar-
gumenliiniquodcxantcccdenlibusetconsequenlibus
fit cx unius propositionis connexac partibus nasci-
tur, naiii conditionalis propositionis conncxo; una
pars ost anleccdens, alia consc([uons. Quod si a re-
pugnantibus argumentum fiat,rursus ab unius pro-
positionismeinbris taleargumentum nascioportobit.
Igitur ex his propositionibus, dies est, luxest,una
csse non potest nisi conditione,copulentur,ut unum
sitanlecedens, aliud consequens, et ideo in his ex
antecedenti etconsequenti argumentum esse non po-
tcst,quoniam dua5 sunt cx illis quoque propositioni
bus quffi sunt, dies est, lux non est: una esse ncn
T> polerit, nisi conditionis adjunctione in unius quo-
dammodopropositionissententiamrcducanturcujus
proposition's partes sunt rcpugnantes. Nam, ut in
connexa propositione una pars anteccdens, aliaest
conscquens, ita in repugnanti utraque pars propo-

esse dicuntur;at in antecedentibuset consequenti- semet invicem repugnat ac dissidet.Am-

sitionis a
bus non qualilatis similitudo, sedquidam naturae plius.repugnans propositio connexae partem contra-
consensus cst.Et qure similia suntsine seesse pos- riam tenet,nam ut in illa quod anteccdit secumid
sunt, antectidenlia vcro et conseiiuentia sine se esse quod 8cquiturtrahit,ita iii hac propositione p.irtcs
non possunt.atqueidcirco non vidctur esse conse- simul esse non possunt. Contrariie vero difTcrentiae
qucntiurn et antecedentiuin cum similitudine ulla sub codera genere poni solent. Si igitur connexa
communionaturas.Quierationonvalde videnturido- proposilio in conditione est constituta, repugnans
nea.nec explicat quoddernonstrareconabatur:illud quoquc in ci)nditione]subsistit;quod3ietconsequen-
certe f]rmissimumcsseconstat,quod hujus loci Ira- tiam propositionumet repugnantiam conditio facit,
ctatus conditionalibus pcmpcr proposilionibus ac- non cst dubiumquin locushicjurecondilionalisvo-
comiTjodarctur.Conditionalis vcro propositioest qua; _ cctur,ac sit unus posiLus in conditione divisis par-
cum conditione pronuntiat esso aliquid, si aliud tibus, id est in antecedentem consequentemque et
fuerit, veluli cum dicimus. Si diesest, lucet. Haec repugnantem. Gonnexajque namque propositionis
igiturrerurrconsequentiafacileinrepugnantiamver- unaparsantecedensestjaliaconsequens.Repugnan-
titur.Nam si rebus consequcntibus negatio inlerpo- tis vero proposilionis utraque repugnatac dissidct.

natur, ex consequentibus repugnantia redduntur, Itaque connexiB propositlonis partes antecetlens et

hoc modo: Si dies est,lux est.Repugantia sunt ita:
Si dies est,Iux nonrcpugnant enim diemessc
cst;
etlucem non esse. Quse repugnanlia in conditione
consistit. Dicimus enira: Si dies est, lux non est,
nam dieicontrariumestnox.Consequensveronoctis,
lucem non esse,quare esse diem et non esse lucem
consequens sunt,repugnanlis vero repiignantes.Nec
illud intelligentiam turbct quod dies estellux est
quadam sibiratione consentiunt.Itemdiesest etlux
non est, quasi a se dissentiunt atque discordant,
nam connexaest propositio si cum aliud antecesse-
rit, aliud consequatur. Item repugnans,si uno po-

rcpugnat. Argumentum vero est, hanc repugnan- silo aliud inferatur.quod essenon potest nisi id ju3
tiain in conditione consistere, quiasiconditio defi- conditionis efficiat.Quocirca aperte demonstratum
ciat, nulla est repugnantia.hoc modo: dies e3t,lux esse arbitror conditionalem hunc locum vocari et
non est.utrsque enim disjunctaepropositiones suas recte unum esse a M. Tullioconstitutum.Quomodo
sententias gerunt.nec quidquam intclliguntur ha- D vero fiat et consequentibus etre-
ab anlecedentibus
bcre communc,alque ideo diversis acceptcetempo- pugnantibusargumentum,posteriusdicam.Sedquo-
ribus verae sunt, nec repugnant. Nam sicut in his niam nullius facultatis alterius est,quid vel quam-
propositionibus, dies est, lux est, nulla est conse- que rem consequitur,vel quid cuique repugnct in-
quentia,quoniam conditio deest,quaB propositionem spicere, nisi dialecticae tantum, qua? hujus quam
facit connexam, sed utraeque a se disjunstae suam m.ixime rei hunc
perititiam profitetur, idcirco ait
sententiam ciaudunt, ita inhisquibus proponitur, esse locum lotum dialecticorum, qui etiam ab ad-
dicsest, lux non est nulla est, repugnantia, quo- junctis longe lateque diversus est.Primum quod ad-
niam servat suam utraque separata sententiam. At juncta prodere sese atque ostendere invicem pos-
si his conditio interveniat superiorum quidem, ita sunt,non vero perficere atque adimplere naturam,
sententia copulatur, ul consequentes fiant, poste- velutiambulationempedumstrepitussignificarequi-
riorumvero ita ut modo: si dies
repugnantes, hoc dem ac denuntiare potest, efficere vero non potest.
estlux est. Haec consequens propositio ex duabus Neque etiam ambulationem efficitpedum strepitus,
H27 AN. MANL. SEV. BOETII 1128

nec vero px necessitate ambuIaLio utsit pedum stre-
pitus auctor est, sed ssepe ita ambulalur.ut nullus
pedum slrepitus exaudiatur^saepe non mulato loco
moveri pedes ac strepere praeter ambulationem
queunt;idcirco non semper inveniunt adjuncta:pro-
positoquetermino quem probarecontendimus,S8epe
ex adjunctis argumenta deficiunt,quiaipsa quoque
aliquoties deficere videntur adjuncta. Praecedentia
^ nereargumenlum,spcciesquideiri cstdequa aliquid
probare contendimus; genus vcro assuniimus non
quasi praecedens, sed quasi continens,ut quidquid
esse consideraluringenere.id formae quoquedebcat
aptari. Genus enim quoad permanet, a sua specic
non recediticum vero despeciesumimus argumen-
tum,gcnusquidem est de (juo aliquid qu<eritur;sed
id laborainu3,ut ({uoddegenereconamur ostendere,

veroetconsequentiaet repugnantianuijquam desunt id ex speciepossit facilius agnosci. Ut cum uxori

omne enim quidquid inrebusest, habet quod se Faljiaerelictumfuissetlegatum,si.naterfa.i]iliasesset,
aut sequatur naturaliter, aut praecedat. Est etiam quoniam non convenit in manum,scilicet,ab in ma-
a quo per naturae diversitatem!idissideat,velut ani- nus conventione, quae est species uxoris, uxorem
mal sequitur quidem hominem,praecedil vero sub- quod est matris famijiae genus a lej^ati juresejungi-
stantiam; dicimus enim, si homo est, aniraal est; mus, et legatum ad speciem,id est matremfamilias
substanliam veropraecedit,cum proponimus,siani- derivamus.Sed illudinteriusdispiciendum videtur,
mal est.subslantia est.Repugnat vero mortuo cum r» num locus ab antecedentibus et consequentibus to-
enuntiamus, si animal esl, mortuuranon est.Prae- tus supervacaneus esse videatur,cum quolibct modo
tereaquae suntadjunctatemporibus dislributa^sunt, fuerint ex eo argumeata coraposita, a cacteris locis

ut anle rem,cum re, post rem.Quaj vero sunt ante- quos superius descripsimus non recedant. Nam
cedentia, consequentia, et repugnantia, quomodo- quodcunque ab iiolecedenlibns el consequentibus
libet modo in temporibus sint, nihil refert. Nam ducitur argumeutum,id vel a toto,veI a parlibus,vel

priora saepe temporibus comitantur,et temporibus a conjugatis,vel ab aliquoreliquorum traclum esfe

posteriorapr3ecedunt,etquaesimuItcmporibus3unt, pcrpcnditur hoc modo:Si ulilis est aequitns consti-

alia3pr3ecedunt,aIiasveroconsequuntur,utsuperius tuta ad re.s suas obtinendas, ulile est jus civile,ad

quoque saepe diximus. Amplius, quae antecedentia id (juod praecedit, quod sequitur igitur, hoc est a
sunt et consequentia relinquere sese non possunt, dilfinitione argumentum, scilicet ab assumptione
nec sibi repugoantia cohcerere,et sunt repugnantia praecedenlis. At si ita dicam: Sed non est utile jus

necessario sibimet inconnexa;quae vero sunt adjun-
cta nibil obtinent necessitatis,quia et jungi sibimet,
et a se separari queunt. Quee cumita sint, qucestio
difficilis vehementer oboritur, videtur enim minus
intuentibus nihil hic locus differre his locis
dicti sunt vel agenere, vel a specie, vel a contra-
riis. Nam genus semper speciem sequitur,speciem
genus praecedit, contraria simul esse non possunt.
Quae solvendaesthoc modo;Primum quianonomne
consequens genus est, nec omnis species antece-
dens. Repugnantia vero ipsa contraria, sed con-
civile, non est igitur utilisa?quitasconstitutaad res
suas oblinendas, hic per consequentis assumptio-
nem a diffinitionis loco sumpturaest argumentum.
Item a partium enuraeratione,si noquo censu.ncquc
qui ^ caeteris non est liber, at censu vel caeteris, cst
igilur liber:at non est liber;neque censu igitur,ne-
quecceterismanumissusest. Sednotandumest quac
sitvis uniuscujusque argumenti, et quonam modo
proferatur.Sunt enim argumenta quae praedicativis
apta sint syllogismis uta diffinilione fiatsic jusci-
vile est cquitas constiluta his quiejusdem sunt ci-

trariorum sunt consequentia,utin locorum qui aM.
TuUio propositi sunt expositionemons travimus. De
hincquia cura agenerefit argumentum,ipsura genus
assumitur, eodem quoque modo el species,cuni ab
ea aliquid volumusapprobare.cum vero ab antece-
dentibus aliquid monstrarecontendimus,eo quod in
vitatisad ressuas obtinendas.Id vero utilc est,utile
est igitur jus civile.Itemapartibus:Quinequccensu
neque vindicta,neque testanjcnto est manumissus,
hic ex servitute liber factus non est; Slichus vero
neque testamento,neque censu.neque vindicta ma-
numissus est; Stichus igitur liber non est et in :

conditionalipropositionepraecessit utimurinassum- caeteris,eodem modo. Omniavero quaecunque per

ptione, etiamsi non fuerit genus. Item si a conse- categoricum syllogismum proferri possunt, eadem
quenti argumentum fiat, etiamsi species nonsit, a D per conditioniilera syllogismum dici (lueunt.Omnis
consequentiparteconditionalispropositionisducitur namque praedicativa propositio in conditionalem
arguraentum, veluti cum ita dicimus: Si ignis est, verti potest, hoc raodo: omnis horao aniraul est,
levis est, ignis antecedit, levitas sequitur;sed neu- praedicativaest; Iiaec facile vertilur in conditiona-
trum neutriest genusaulspecies.assumitur itaque, lera ita, si homo est, animal est. Non vero omnis
atqui ignis esl.Nuncigitur id quod antecedebat as- conditionalis in praedicativam verti potest, velut
sumpsi.ex quomonstraturconclusio.levis igiturest. haec: si peperit, cum viro concubuit. Ncmo enini

At si ita assumamus,sed non cst levis,id quod con- dicere potest ipsum peperisse, id essc (luod cum
sequebatur assumpsi.Goncluditur ergoatque mon- viro concumbere, (juo mododicimus hominem, id
stratur, non est igitur ignis. Vides igitur ut de his esse (juoil animal sit. Alia enim ratio csl in his pro-
prfficedentibus et consequentibus nunc loquamur posilionibus qu.Titadicuntur,quaepeperit, cumviro
quae in conditionali propositione posita, vel praece- concubuit. Haec cnim similis cst ei qua? dicit, si

dere vel consequi intelliguntur.Cum vero fit ex ge- peperit,cum viro concubuit,sed praedicativa propo-
 1129 IN TOPICA CICER0NI8 COMMENTARIA. LIB. V. 1130

sitio id esse subjoctuin dicit, quod fuerit pnedica- A leat,nisi oorum aliquem quos praediximusincludat:
tum.C^onditionalig vcro id ponil,ut si id quod ante- nam potest prajter eos etiam saepe reperiri, utcum
cedens fuerit neccssario comitelur quod subscqui- dicimus Si homo est, risibilis est
: si corvus est, ;

lur.Cum vero prajdicativa est propositio, si ea ver- niger est.Hicenim nec diffinitionem,nec partes,nec
tatur in conditionalem, alia nimirum reddilur pro- uiium aliiim locum superius enumeratum continet
posilio. Nam curr. dicilnr, omnis homo animalest, argumentum.Amplius, facile esl in singulis corum
ipsehomo animal esse proponiiur cum vero, si ; difrc'rentiaspra3videre:locus quippe atotoa substan-
homo est, animal est, non id sentitur, ut ille qui a partibus vero a rei compositione.Nam
tia trahitur,

homo est, animal sit, scd proposito esse hominem, insimplicibuaterministale argumentum non potest
consequi ut sil animal.Ergo conditionaiis syllogis- inveniri, a nota, ab interpretatione ; a conjugatis;
mus in antecessione et consecutione positus, licet ab eo quod ex eodem utrnmquededucilur;a genere,
per diffiiiitionem,et per partium enumerati()nem,et a continenti; a forma, ab eo quod continetur;adif-
perconjugationem,etquolibet alio fiat modo,tamen ferentia, ab eoquod discrepat; a 3imilibus,abeadem
in propria fornia se continet, et est conditionalis, qualitate; a contrariis, ab eo qiiod a se longe di-
idest utens propria potestate, ut quodammodo cae- versa sunt ; vim ha-
a causis, ab his qui efficiendi
tera argumenta suee veluti naturas videatur hobere t> benl ; ab ab his quae vim alterius efficien-
effectis,

subjecta. Ut cum sit a diffinilioneargumentum,si liae susceperunt;ab adjunctis, a vicinitate naturae;a

quidem pcr praedicativam formam factiis fueritsyllo- comparatione majorum, parium vel minorum;are-
gismus, a diffinitione duclum esse dicatur.Sin vero latione, ad aef|ualem vel inaequalem quantitatem.
per hypothesin facta fuerit argumentatio, conditio- Ab antecedentibus vero longe alius modus estrcon-
nalis fit syllogismus, quem discernat assumptio, stat enim quod si propositum quid fuerit,aliud
in eo
ulrum ab antecedentis, an aconsequentis parte pro- quiddam modis omnibus existet, quod consequens
mator. Quo fit ut etiamsi per Cceteros locos condi- appnllatur;hujus vero intelligentia consistit in eo
tionale argumentum proferatur,tamen suam quam- quod praecedente quolibet, aliud subsecutum;repu-
dam habeatformam,(iuandoquidem in antecessione gnantium verointelligentiaconsistit,non modo quod
et consecutioneestconstitutus.Tuncenim diffinitio, neque sequi, neque antecedere possunt, verum
partes, conjugatio, etcaeteraveiuti res ipsae fiunt ac etiam quod simul esse non possunt,quae in condi-
non locus, cum venerint in conditionem ; at si con- tione consistere dubium non est. His igitur ita ex-
ditio cesset, ex ipsis profectum videbitur argumen- peditis, quoniam M. Tullius proprietatcm loci suc-
tum.Quod si propositionemconditiocopuIaverit,ipsa cincte,ut in transcursu potuit, evidenter expressit,
quidem ea sunt quaein propositionibus continentur nuno quibus modis eodem loco uti conveniat, ad-
velutiquaedam argumenti partes,locus vero in con- C jungit. Quae Topicorum pars, quoniam diligentius
ditione est constitutus. Atque hsic ita dicta sunt, explananda est, finem quarto volumini faciam,
quasi aliter conditionalis hic locus tractari non va- quinto caelera redditurus.

LIBER QUmTUS.
De omnibus quidem hypotheticissyllogismis,Pa- enim omnem vim proposilionis nomen connectitet
rhetorum peritissime,plene abundanlerque di-
trici verbura.Omnis auterasiraplexpropositioexsubjecto
gessimus his libris, quos de eorum principaliter in- praedicatoque consistit.Subjectum est de quo dicitur
stitutione conscripsimus, a quibus integram per- id quod pra^dicatur. Praedicatum est quod de eo di-
fectamque doctrinam, cui resolvendi illa vacuum citur (|uod subjectum est.Verbum autem aliquoties
tempus est, lector accipiet. Sed quia nunc Ciceronis praedicato nomin;adjungitur,aliquoties ipsum prae-
Topicasumpsimusexponenda,atqueinhisaliquorum dicatur.Prcedicato nomini adjungitur,ut in hac pro-
M.Tulliusmodorummeminit,dicendum mihi brevi- positione qua; dicit,dies serenus est : dies enira sub-
ter existimo de his septem conditionalibus syllogis- jecfus est, serenus praedicatus;est vero verbum se-
mis, quseeorum natura sit, propositionumque con- reno adjunctum est,quoddiximusessepraedic<itum.
textio, utcum haec ad scientiam rite praflibata per- At si talis sit propositio,quae solonomine consletet
venerint,Tullianafaciliusnoscanturexempla. Omne verbo, veluti cum dicimus, dies est,tunc dies sub-
igitur quod inquaestionedubitatur,autverisimilibus jicitur,est verbum sine dubio praedicatur; sine verbo
autnecessariisprobabiturargumentis.Arfrumentum autem nulla est propositio omnis enim propositio
:

vero omne aut in syllogismi ordinem cadit, autex vel vera vel falsa est ; nisi autem verbura sit quod-
syllogismoviresaccipit.Syllogismus veroomnis pro- libet adjunctum,quo esse aliquidautnon esse dica-
positionibus constat.Propositionesautem velsimpli- tur, nullaveritas aut falsitasin propositionibus de-
cos sunt,velcompopita?.Simplices sunt quae simpli- prehenditur. Saepe autem propositiones etiam ex
cibusorationispartibusconjunguntur. Copulantau- totis orationibus constant;utsidicamus:Transirein
temincompositarapropositionemsimplicesorationis Africam utile est Romanis;hicenim subjectum qui-
partes,nomen etverbum, veluti cum dicimus, dies dem est transire in .Vfricam, ulile aute.m Romanis
est, vel dies vernus est, vel dies serenus est ; hic praedicatum, est vero praedicato conjuDgitur.Uujus

Patrol. LXIV. 36
1131 AN. MANL. SBV. BOETII 1132

modi igituromnes propositiones prffidicalivae dicun- A repugnantiam cadunt,hoc modo,si vigilat.non sler-
tur.Prffidicativse vcro appellantur, quia aliud de alio tit.Hicaffirmationem sequi'ur ncgatio.sed si postc-
praedicant.Omnesquequiexhispropositionibusfiunt riori parti, id est, non stertit, negatio dematur, fict,

syllogismi,secundum enuntiationum suarum formas si vigilat stertit, et erit repugnans ;sed in connexis
praedicativi appellantur. Ex his autem prsedicativis atque disjunclis propositionibus illud ir telligendum
propositionibus existunt compositffi propositiones, est,quod in earumpartibuset vis quffistioni« inclu-
quarumaliaquidemcopulativaconjunclionenectun- ditur et argumenti. Age enim dubitetur an lux sit,
tur, ut et dies est, ot lux est ; alia vero per condi- idque approbandum sit ex eo quod dies est.Si igitur
tionem fiunt,qu8e etiam conditionales enuntiationes lux est, ea quidem
ita fiat propositio, si dies ost,
vocantur. Hae vero sunt quae conjunctione quadam pars totiusproposilionisquae sequitur,idest,]uxest,
partibus interposita ad consequentiam conditioneiu- qu«stionis est. De ea namque quaeritur an lux sit.
que ducuatur.Age enim sint duae propositionesprae- Ea vero quae prior est, id est, dies est, vim continet
dicalivae una quidem, quae dicit, animal est alia
: ; argumenti.Exeo enim quod dies est, lux esse pro-
vero quae proponit, homo est. nis si conjunctis babitur, et in caeteris quidem vel connexis^veldis-
interveniat, faciet, si homo est, animal est. Vides junctis eaderaratioest.In omnibus verohisquoniam
duas praedicativas propositiones in unara
igitur ut g syllogismusatqueargumentatioHd demonstrandam
conditionem conjunctio copulaverit. Quae cura ita partem alteram quaestionis accommodatur quaestio
sint,omneshae propositioneshypotheticae,itiestcon- vero oranis dubitabilis est, oportet syllogismos qui
ditionales, vocantur, atque ex his syllogismi tales aconiimodanturanjbiguaequapstioniindubitabiles esse
existunt,quibushypotheticis velconditionalibus no- atque perspicuos, qui ut tales sint, ex claris atcjue
men est.Omnis autem hypotheticapropositio,vel per apertis et in veritate patentibus propositionibus ne-
connexionem fit, vel per disjunctionem. Per con- cesseestconstent ;propositione8 vero partim perse
nexionem hoc modo, si dies est, lux est. Per dis- nolsesunt^partimaliquibusprobationibusindigebunt.
junctionem ita,aut dies est, aut nox est. Earum vero Omnisverosyllogismusenuntiatione propositahabet
quaj per connexionem fiunt,aliae ex duabus affirnia- alicujuspartisassum}.'tionemutquodtjStinqua;stione
tivis copulalae sunt, ut si dies est, lux est, namque concludat, hoc modo : Si dies est, lux est, Ut igitur
dies est, et lux est,utraeque aliquid affirmant;;aliai lucemessedemonstrem,assumam unampartem pro-
ex duabus negativis,ut si lux non est,die.s nun est, positionis superius constitutae, dicamque, sed dies
nam lucem non esse, et diem nonesse,utraquene- esl, ac tunc demura id quod est in quaestionc con •

gatio est ;aliffi vero ex affirmativa negativaque con- cludam, lux est igitur,Ergo cum ad syllogismi con-
junctae sunt, ut si dies cst, nox non est ; aliae vero p clusionem,et tota enuntiatione in proponendo, et
exnegativa affirmativaquecopulantur,utsi diesnon in assumendo parte enunliationis utamur, necesse
est,nox est:omaes tamen in connexionepositaesunt. estuteaquibus utimur nil habeantdubitabile,si(iui.
Autenim affirmalioa(firmationem sequitur, aut ne- deraexhis ea qua; suntambigua capientfidem.Quod
gatio negationem, eiqueconnexa esl,autafflrmatio- si propositio aliquoties quidem per se nola est atque
nem negatio,aut negationem a('firmatio;sed ex con- perspicua, aliquoties vero probationis indigen? in-
nexisrepugnantes manilestumesl nasci,namque ubi venitur,assumptioqu(ique aliquotiesper se veraesse
affirmatiosequituraffirmationem,hissimedianega- notabituraliquotiesapprobationis indigetadjumen-
tio interposita sit, repugnantiam facit hoc modo:si tis. Quofitutsiet propositio etassumptio demon-
dies est, lux est. Hic affirmatio sequitur affirmatio- strandae sint, quinquepartitus (ut Cicero ctiam in
nem;atcum dico,si dies est, lux nonest,repugnant Rhetoricis auctor esl) syllogismus fiat, constans ex
inter separtespropositionisconnexa2,interpositane- propositione ejusque probalione,assumptione,ejus-
gatione. Item quoties negatio sequitur negationcm, demque probatione, etconclusione. Quod si neutra
si negativum dematur
posteriori propositionis parti sit approbanda,tripartitus sit, ex propositione sci-
adverbium, repugnantes fiunthoc niodo, si animal licet,assumptione et conclusione. Quod si altera
non est, homo non est; haecconnexio est exduabus earum demonstranda sit,fit quadripartitus, ex pro-
proposita negativis. At si posteriori parti, id est D posilione scilicet, et assumplione, atque unius ea-
homo nonest,negativum detrahaturadverbium,fiet, rum approbationeet conclusione.ConcIusionis vero
si animal non est, homo est,quod repugnat at si ;
ipsius probatio praecedente propositione atque as-
affirmatio negationem sequatur,siveposterioriparti sumptione perficitur. Qua; cum ita sint, cumque
negatio jungatur, sive prioriauferatur,repugnantes omnispropositiohypotheticainconnexionemdisjun-
fiunl,hoc modo, si diesnon est, nox est. Hic igitur ctionemque dividatur, in connexis propositionibus
affirmatiosequiturnegationem.Siveigiturposteriori aliud dicimus prajcedens, aliud consetjuens. Idera
parti,id est, noxest, negatio copuletur, utsitita, si autem consetiucns et connexum vocamus, velut in
dics non est, noxnon est,sivepriori auferatur,utsit hac propositione, s> dies est, lux est. Dies esl pra3-
ita, si dios est, nox non est, repugnantem fieri pro- cedit, annectitur lux est. In disjunctis autem non
posilionem necesse est.Quod si negatio affirmatio- esteademratio,(iuiacumea qua? proponuntur simul
nem sequatur, et posteriori parti negativum adver- esse non possint,nullo raododicunturesseconnexa.
bium subtrahatur, propositionis connexa3 partesin Prxcedens autem et subsequens inde judicatur,quia
 ;

H33 IN TOPICA CICERONIS COMMENTARIA. LIB. V. 1134

quod primumponifur,jureanteceflens vocatur,quod A tio uTcspaTrocpavtix/^ Graeco sermone appellatur,ut in

postcriiis,jure subscfiuons dicitur.I^x his igiturpro- hac ipsa quam superius proposuimus, si dics est,
posilionibus, qu.-e primus et so-
connexoe sunt, (it lux est;siintfer hujus propositionis partes negatio
cundushypothelicoruuisyllogisinorum modus.Addi- interveniat,fiet hoc modo, si dies est, lux non est ;

ta vcro negalione propositioni conne.xaeetoxduabus hanc si ulterius denegemus, erit ita, non si dies
affirmationibuscopulat.-E, alqueinsuper denegata, est, lux non est : cujus proposilionis ista sentenlia
tertiusacceditmodus. Exdisjunctis autem proposi- est, quia si dies est, fieri non potest ut lux non sit.

tiouibusdiver.so modoassumptionibus f'acti3,quarlus Quae propositio superabnegativaappellatur,lalesque

etquiatus.Utrisqueveropcrncgationemcompositis, sunt omnes in quibus negatio proponitur negalioni,
sextuset septimus.Atquehffi septem sunthypotheti- ut non est dics, Necnon Ausonii Troja
et rursus,
cx conclusiones, quarum M. Tullius in Topicis me- gens missa coloni. In hac igilursi priorem partem,

minit,quarumomniuin deincepsordo atqueexempla id est diem esse, in assumplione ponamus, conse-

subdenda sunt.Primusigitur modus esl,cumincon- quitur eliam lucem esse hoc modo,non si dies est,
ncxa propositione assumpto eo (luod prKcedit,vO' lux non est, atqui dics estjlux if<itur est. Qui mo-
lumus monstrare quod sequitur,itaque esse opor- dusasuperioribusplurimumdistat,quodineomodo
tcre, ut est in connexionc prolatum. In quo si id qui sit ab antecedentibus, ponitur antecedens, ut
g
quod connexum est ac sequitur, assumpserimus, id quod sequitur astruatur.In modo vero qui sit a
nuliusomninofit syllogismus. Hujus exemplum tale consequenlibus, perimitur consequens, ut id quod
est, si dies est,lucet si igiturlucere monstremus,
; prajcesserat, auferatur. In hoc vero neutrum est,
assumamus,necesse est diem esse,hoc modo,atqui nam neque antecedens ponitur, ut quod sequitur,
dics cst ;consequitur ergo ex necessitute, lucere. confirmetur,nec interimitur subsequens,ut idquod
Quod si lucere assumamus, itaque dicamus, atqui praecesserat, evertatur ; sed ponitur antecedens,
lucet, non necesse est diem esse, atque ideo nulla ul id quod sequitur,interimatur.Hic autem propo-
necessitas evenitconclusionis ; ubi vero nullaneces- sitionis modus partes inter se suas continet repu-
sitas est,ne syllogismus quidem intelligi potest.Est gnantes, adversura quippe est ac repugnat, si dies
igitur primus modus in hanc formam si dies cst : est, non esse lucem. Sed idcirco rata positio est,
lucel, diea autem est, lucet igitur. Inveniuntur ta- quia consequentium repugnantia facta per mediam
mcn in quibus sequo modo valet assumptio, sive negationem alianegatione destruitur,et ad vim af-
praBcedens, sive subsequens assumatur, ut in ho- firmationisomninorevocatur.Nam quiaconsequens
mine atque risibili. Si enim homo est, risibile esse intelligitur, ac verum, si dies est esse lucem,
est ; otqui homo est, risibile igitur est ; atqui repugnat,ac falsum est,sidies est,non esse lucem,
risibile est, homo igitur est. Sed in his haec cau- quae denegata rursusvera est ita,non si dies est,lux
sa est, qui i homo atque risibile aequi sunt termini, non est,et si consimilisaffirmationi,si dies est, lux
atque idcirco uno posito alterum comitari necesse est,quia facit affirmationera geminata negatio. Si-
est. Scd quia hoc in omnibus non est, idcirco dici- repugnantibus propositionis
militer vero fiunt ex
mus non esse universale, ut assumpto posteriore, partibusargumenta,vel si duabus negationibus,vel
quod prajcedebat probetur. Secundus vero modus si negatione et affirmatione, vel si affirmatione et
est quoties assumpto posteriore atque consequenti negatione jungatur.Quomodo vero fiant ex talibus
quod antecesserataufertur, hoc modo, si diefc est, connexis repugnantes,superius dictum est.Fit vero
lucet;hic siassumamus non lucere,contrariomodo exeapropositione quae duabus jungitur negativisex
atque in propositione prolatum est; assumamusdi- repugnantibus argumentum hoc modo sit proposi- :

centcs, atqui non lucet, in eo igitur sequilur non tio,si non est lux, dies non est fiat rcpugnans ita, ;

esse diem quod si diera negemus,id est quod an-

;
si non est lux,est dies; huicjungamus negationem

tecedit in assumptione contrario raodo atque posi- ut fiat vera ita, non si lux non est, dics est, atqui
tumestinpropoaitioneproferan;us,nontolliturquod lux non est, dies igitur non est. Item fit ex nega-
estconnexum, ut si dicamus, alqui non est dies, tione atque afflrmatione proposilio haec : si dies non
uon mox sequitur, non luccre, potest enim non D est,nox est ; huic additur ex posteriore parte nega-
esse dies;et tamen lucere. Est igitur secundi modi tio, et fit ita si dies non
: est, nox non est fit ;

forma hujusmodi; si dies est,lucet atqui non lucet,
non est igitur dies. Primus igitur modus assumit
quod praecessit, ut approbet quod connexum est
non potest vero assumere quod connexum est, ut
approbet quod prwcessit.Secundus autem assumit
econtrario quod sequitur,ut quod praecessitevertat;
; repugnans, haec nihilominus abnuaturut sit vera,
non si dies non est, nox non est, assumimusque,
atqui dies non est concludimus, nox igitur est.
Item ex eadem propositione, quae ex negativa affir-
mativaque conjungituret dicit ; sidies non cst.nox
est, si a priori parte negatio subtrahatur, lict re-

non potest autem econtrario assumere quod praeces- pugnans, hoc modo si dies est,nox est huic ap-
: ;

sitjUtidquod connexura est auferatur.Tertius rao- ponaturnegatio,ut vera esse possit,hoc modo non :

dus est.cum inter partes connexae atque ex duabus si dies est.nox esf, assuraamque, atqui dics est,

affirmationibuscopulalee propositionisnegatio inter- concluditur,nox igitur non est.At si sit ex affirma-

ponitur,eaque ipsa negatio denegatur,qu3e proposi- tione et negatione proposilioconjuncta, velut haec :
1135 AN. MANL. SEV. BOETII 1136

si vigilatnon sterlit.fJcmitiir posteriori parti nega A. propositione ]ocatur,assumi(ur,ut consequatur se-

tio,utrialita:si vigilat stertit sed haec repugnat.;
cundum, huc modo si dies e3t,lux est, atqui dies
:

Tota rursus propositio denegatur, ut fiat vera hoc est, lux igitur est. Secundus modus est quoties in

modo non si vigilalstertit assumimu9,atquivigi-

: ; connexa propositionesecundunn econtrario assumi-
lat concludamus necesse est, non slertit igilur.Sed
;
tur quam in propositione collocalum est,ut id quod
hffi quatuor ex repugnantibusconclusiones in tertio primum est auferatur,hocmodo si dies e&t,luxcst, :

modo consistere intelliguntur,(juarum quirem Tul- atqui non estlux,non est igiturdies. Terti js modus
lius tres commemoravit,unamque progcepto docuit, est cum conne\;e propositionis partesexalfirniatio-
eam quam propositio taliseificit,qua3 duabus jungi- nibus junclae,negationedividuntur,totiqueproposi-
tur affirmativis ; duas vero exemplo, scilicet eam tioni negatiorursusadjungitur,assumiturque,quod
quffi ex tali propositione nascitur, quam duse copulant prius est,s:c ut in proposilione est enuntiatum, ut
negationes,et eam quae ex propositione tali connexa econtrario concludatur secundum quod in propo-
procreatur,qu3e ex affirmatione negationeqne con- sitione prolatum est, hoc modo non si dies est, lux
:

sistit.Reliquam vero praeteriit,quod illarum simili- non est, atqui diesest, lux igiturest. Hic ergo po-
tudine etiamhaecin tertium conclusionismodumvi- sito quod prascedebat, id est esse diem, eversum
debatur incidere. Quartus modus in disjunctione Ti est quod sequebatur,id est, non esse lucem nega- ;

consistit,hoc modo : aut dies est, aut nox est ; sed tione quippe affirmatio omnis evertit,vel cum con-
dies est, nox igitur non est. Hujus hoec ratio est, nexa^ propositionis ex negationibus junctee, se-
quia disjunctiva enuntiatione proposila, prior pars cundae parti negatio detrahitur, totaque propo-
ejusassumituraffirmando.utsubsequensauferatur; sitio denogatur.positaque priore propositionis par-
ex ea enim proposilione qua; dicit,aut dies est,aut le, interimitur quod subsequebatur, hoc rao-
nox est, assumimus, atqui dies est, scilicet affir- do : nop si lux non est, dies est, atqui lux non est,
mantes esse diem, quam assumptionis affirmatio- dies igitur non est ; vel si connexae propositionis ex
nem consequitur non esse noctem.Quintus modus nogatione atque arfirmatione composita?, socundae
estjCum in eadem di^jnnctiva propositione, id quod parLi negatiojungatuPjOaque insuperdenegetur,po-
primum est,negando assumitur,ut id quod est po- nalurque quod prius est,ut id quod sequitur aufe-
sterius inferatur, hoc modo aut dies est, aut nox : r.jtur, hoc modo non si dies non est, nox non est,
:

est,atqui dies nonest,per negationem scilicet facla atqui dies nonest.noxigitur est vels' in eadem pro- ;

estassumpiio,consequitur esse noctem.Sesitus vero positione, quae ex negatione atque affirmatione co-
modus ac septJmus ex quarti et quinti modi disjun- pulata est, priori parti liogatio sublrahatur, eaque
ctivapropositionededucuntur,una negationevideli- p denegetur,ponaturque quod primum est,ut id quod
cet adjuncta, et disjunctiva propositione detracta, sequitur auCeratur, hoc modo non si dies est, nox :

additaque conjunctiva his propositionibus quse su- est, atiiui dies est, nox igitur non est ; vel si coo-
perius in disjunctione sunt positse,hoc modo non : nexag propositionis ex affirmatione et negatione co-
etdies est,et nox est. Dudum igiturin disjunctiva pulatae.posteriori parti denegatio dematur,tolaque
ita fuit, ut aut dies est, aut nox pst. Ex hac igi- insuper denegetur.positoque priore,id quod sequi-
tur propositione sublata, aut conjunclione,. quae tur interimalur, hoc modo non : si vigilat sterlit,at-

erat disjunctivaadjecimus, et quae copulativa qui vigilat, non stertit igitur. Atque haec omnia in
est, prJFposuimusque negationem. Itaque fecimus tertiomodo esse intelliguntur, atque ex ropugnanti-
ex partibus disjunctivas propositionis copulatis,ad- bus {iunt,etsempor id quod antecedil,ponitur,ut id
dita negatione, propositionem sexti atque septimi quod sequilur,auferatur.Namnonsicutnon proposi-
modi, qucB est, non et dies esl et nox est, in qua tioneconditionaliquia negata repugnantia partium
is assumatur esse diem, noctem non esse conse- fit vora.prior pars ponitur, sive iilfirmative,sivc ne-
quitur ita, atqui dies est,non est igitur nox.Septi- gative,ita eam reddit assumptio. Sed ut prior pars
mus vero modus est,cum prima pars proro&itionis fuerit assumpta,reliquacontrariaenuntiationecon-
negaudo assumitur, ut posterior subsequatur, hoc cluditur.Nam si assumptio fueritaffirmativa,eritne-
modo non et dies estet nox est; atqui dies non est,
: D gativa conclusio.Siassumptionegativa, erit conclu-
nox if^itur esl.Atque hicmodus propositionum inso- sioaffirmativa.Quartus moduseslcumindisjunctiva
lis his inveniri potesl, quorum alterum esse necesse propcsitioneprimumponitur,utauferatursecundum,
est,utdiem vel noctcm, aegritudinem vel salutem, hoc modo: aut dies est, autnoxest; atqui dies est,
et quidquid medium non habet. Quo autem modo nox igitur non est.Quintus raodus est quoties in dis-
omnium syllogismorumconditionaliumveritas sese junctiva propositione auferatur quod prius est, ut
habeat,hi3 diligentissimeexplicuimus librisquos dc ponalur secundum,hoc modo aut dies est,aut nox :

hypotheticis conscripsiiiius syllogismis.Nunc vcro,
non quod de his perfectiorconsideratio inveniripo-
test apposuimus, sed id quod ad exphmandum M.
Tullii sententiainpoterataccommodan.Ut igiturcun-
cta quaediximu3brevitercolligantur,primusmndus
est quoties in connexa propositione
est, non est autem dies, nox igitur est. Scxtus mo-
rius cum his rebus qua; in disjunctionom venire
possunt,id est contrariis vel repugnantihus mcdic-
tate carentibus, nogatio prarponitur, ct copulativa;
conjunctiones adjunguntur, poniturque quod pri-
primum ut in mum est, ut id quod est subsequens auferatur, hoc
 1137 IN TOPICA CICBR0NI8 COMMENTARIA. LIB. V. 1138

modo non ct
: nox est, dies autem est,
dies cst ct A. recla ralione concludimus, hoc modo : atqui homo
nox igitur non est. Septimus modo cst cuin in eu- C3t,anim;il igitur est,atque hic quidem modus ex
dom propositione aufertur id quod prtccedit, ea propositione connexa conversus est, quaj ex dua-
ut ponatur id quod consequitur, hoc modo non et : bus conjuncta est affirmativis. His igilur tribus mo-
dies est, ct noxest atqui dic8nonest,nox igitur est.
: dis Tuilius quihomoesset^animal quoque monstra-
His igitur itapraidictisadCiccronis verba veniaraus. tus esl esse nunc quidem dum id quod antecedit as-
:

sumimus, id est esse bominem nunc vero dum id ;

Cum triparlito igitur dislribuatur locus hic in con-
quod consequitur,in a^isumplione denegamus,id est
secutioncm, (nitecessionem, repugnnntinm, reperiemli
non esse animal nunc autem repugnantiam dene-
argumenu locus eslsimplex,lrnclundi iriplexinnmquid
gantes eorum quai sibi sunt consequentia, posito
inlcrestyCiim hoc sutnpseris ,p: cuninm niimeratum mn-
quod prfEcedebat, id quod sequebatur intulimus.
tieri det)cri, cuisitargenlum omne lcgatum,utrumho<^
Quibus ita praecognitis, nunc M. Tuliii tractemus
modo concludas argumentum Si peeunia signala :

exempla. Cum enim dixisset ioci in consecutione,

nrgentum est, legata est mulicri est autem pccunia ;

anlecessione et repugnantia positi, reperiendi qui-

signata argenlum, legata igilur. Au illo modo Si nu- :

dem argumentisimpiicem esse intellectum,tractan-

, , , , ,
mcratapecunianon est tennla.nonest numerata pe- ,. ,. ,....„ .,. . , •

, ,n di autem triplicem,ad|icit:Nam quid interest.cum

' . ,
cumanrqcnturn-.eslautemnumeratapecuninarqentum, d ,.,
. ,
. • , , ,
tibisumpserisaddemonstrandum.pecuniamnume-
,

... , ., , , .
,
legata igitnr est. AnitlomodoiNon et tegntum argen
ratam mulieri deberi, cui sit argentum omne lega-
tumest,etnon lcgaia estnumerata pecunia; legafumnu-
tum,utrum id ab antecedentibus,an a conquentibus,
tcmargentumest, legala igilurnumerata pecunia est.
an a repugnantibus probes? Namque eadem sen-
Eum locum quiex antecedentibus, consequenti- tentiain conclusione colligitur,et argumentationum
busetrepugnantibusesset, unum rectevideri, eum- diversitas non in re, sed iu antecedentium et con-
que in conditione esse positum, sed trina partitione sequentium et repugnantium tractatu est consti-
distribui, superius explicatum est idque M.Tullius tuta. Primum igitur ponatur quod testaraento ali-
;

evidentius notat dicens, intellectum quidem ejus quis omnesuum argentum mulieriiegaverit,quaera-
considerationemque in condilione positam unam turque an nuraerata quoque pecunia mulieri legata
esse.sed perargumentationis tractationem triparti- sit, concedaturque numeratam etiam pecuniam ar-

to dividi. Cujus rei per primum ac secundum et ter- gentum appellari ,argumentum igitur in primo modo
tium hypotheticorum syllogismorum modum,sicut ex antecedentibus tali proponi-
ratione contexitur :

puulo superius diximus,exempliisubjecit.Quae quo- musenim sic, si pecunia signata numerataque ar-
niamiinplicatioravidenturquani utprimostatimau- gentura est, eadem pecunia signata nuraerataque
(lilu comprehendantur, visum paulisper est apertio- legat.i raulieri est hic igitur praecedit numeratam
;

ribus exeraplis animura lectoris imbuere, ut in fa- atquesignatam pecuniam argenturaesse,sequiturle-

cilioribus primum exercitala intelligentia,sine ma- gatara esseraulieri ;id igiturquod praecessitassumi-
guo negotio, quae sunt difficiliora perpendat. Ab an- mus dicentes at est signata ac numerata pecunia
:

teoedentibus igilur argumantatio fit, quoties enun- argcntum concludimus numeratam signataraque
;

tiatapropositionisconditione sumiturid quod ante- pecuniam mulieri esse Iegatam,eritque totius argu-
cedit, ut id quod sequitur inferatur, hoc modo sit : mentationis hictextus Si pecunia signata numera- :

enim dubium an TuUius animal sit, concedalurque taqueargeatura est,legatamulieri est at est pecu- ;

eumdemCiceronem essehominem, etsit ratapropo- nia signata numerataque argentum, igitur legata est
sitio haec TuUius si honio est, animal est
: homo ; raulieri. In quo si ad saepius praeraissa plurimisque
antecedit,aniajalsequitur;siigitur pxantecedenti ve- exemplis superius e.iodata lectoris animus reverla-
lim facereargumentationem.assumam id quod prae- tur,haticargumentationemin primo raodo abantece-
ceilit, hoc modo : sed homo est Cicero, consequitur dentibus esse corapositatn non ignorabit a conse- ;

animal esse Ciceronem primus quem su- ; et est hic quentibus vero hoc modo:Si numerata pecunianon
pradiximusmodus. Rursus aconsequentiargumen- estlegatamulicricui sit argentumomnelegatum,nu-
tatio fit (juotiesin conditioneproposita id quod con- D merata pecunia non est argentum. Hic igilur praece-
sequitur tolIitassumptio,utid ijuod praecesserat in- dit numeratam pecuniaro non esse legatam, cum sit
teriniatur, hoc modo si hoiuo estCicero^animal est.
: argentumomneIegatura;sequiturnumeratam pecu-
Antecedit horao, sequitur animal.Siigilur exconse- niam argentura non esse. Si igitur id quodest poste-
quenti facere arguraentum velira, dicara,atqui non rius auferamus, id est nuraeratara pecuniara non
est animal,sequitur ne esse hominem quidem,sed id esse argentum, dicemus Atqui est numerata pecu- :

perspicue falsum est, esseenim hominera constat, nia argentura, alflrmatio naraquetollit negationem.
falsum est igituranimal nonesse.Tulliusigitur ani- Sequitur igitur ut pars prfficedens auferatur, eaquae
mal ost et hic dictorum superius secundus est mo-
; eratnonesselegatam mulieripecuniam nuraeratam,
dus.Quud si a repugnantibus fiat, in tertio seilicel cum argentura ei fuisset omne legatum. Sed cum
modo digestarum superius conclusionum, facieraus sit, omnisnegatioaffiruiationeconsumitur, dicimus-
ita :non si homo est Tullius, aniraal non est re- ; que in conclusione : Est igitur numerata ppcunia
pugnat enira esse hominem ot aniraal non esse hic : mulieri logala, cum ei sit argentum omne legatum ;

si assumamus esse hominera, animal quoque esse. eritque hujusmodi argumentatio :Sinonest mulieri
 : ::

1139 AN. MANL. SEV. BOETII 1140

legata pecunianumerala, cumeisit argentumomne A non sequuntur, pro liberis manere nihil opoitet,
legatum.nonest argentum numeiatapecunia; atqui et ita non est a consequentibus argumentum, quia

est argentum numerata pecunia, legata est igitur non id quod consequebalur assumptum est, sed id
mulierinumerata pecunia,cum ei fuerit argentum quod praecedebat. Erat quippe antecedens, nu{)ta
omne legatum. Sed quod Tullius brevitatis causa niulier praster connubii jus ; sequebatur, cum filii

prajteriit, id est, illam partem propositionis quee ait patrem non sequebantur, pro eis nihil ex dote reti-
Cum sil mulieri argentum omnelegatum, nosaper- neri. Sic igilur Tullius pro eo quod est a consequen-
tiorisinteiligentiaj causasubjunximus nec peitur- ; tibus argumentum, ab antecedentibus poliusdedit
bare lectoreni debet, quod cum in superioribus e.\emplum. Potest vero ita fieri a consequentibus
exemplis in secundo modo per negationem facta argumentum, si id de quo quaeritur prius ponatur,
fueritsemper assumptio, et per negationem rursus et id quod assumendum est posterius, hoc modo
; :

illata conclusio, nunc per affirmationem et assum- Si quid ex dote pro liberis manere oportebit, quia

ptio et conclusio facta est. Cujusrei evidentissima patrem liberi cum

eo nupta est mulier
sequuntur,
ratio est. Nara cum in superioribus exemplis prima quicum connubii jus Sumoigitur idquodcon-
esset.
propositioex affirmationibusfueritconstiluta.atque sequitur per negationem,ita :Sednon estnuptamu-
in secundo modo assumptioid quod sequebaturau- ^ lier cum eo quicum connubii jus erat, atque ideo
ferret,atqueinterimeretid quod praecedebat, neces qui nati sunt, patrem non sequuntur. Perimiturergo
sariumeratduplicemaffirmationem geminatanega- in conclusione idquod in proposilione praecesserat.
<ione consumi, hoc modo : Si dies est, lux est, utrae- Ita pro liberis igiturmaaere nihil oportet. Sed de
que ex affirmatione sunt constitutae. Ut igitur poste- secundo modo ista sufficiant,nihil namque,ut arbi-
rior pars, id est lux est, quae affirmalio est, interi- tror, praetermissum est. Tertius modus a repugnan-
matur, deneganda est. Dicamigitur: Atqui non est tibus longe perspicuus hoc modo est : Non et lega-
lux,quo flt ut praecedentem quoque partem, id est, tum omne argentum est, et non est legata mulieri
diesest,quam affirmationem esse manifesluai est, pecunia enumerata. IJic namque consequens erat
negationetollamus,concludentes,dies igitur non est. Siargentumesset omne legatum, pecuniam quoquc
At in hoc Giceronis exemplo utraque pars primaj numeratamfuisselegatam;utigiturfieretrepugGan?,
atque hypotheticae propositionisnegalionibus enun- huicconsequentiae interposita negatio esl, diclum-
tiata est, quae in assumptione vel conclusione non que est, si argentum omne legatum esset, numera-
ab aliis nisi ab affirmationibus auferuntur,hoc modo. tam pecuniam non esse legatam quod quia pugnat ;

Est enim tale Ciceronis exemplum : si legata non et falsum est, ad veritatem aiia negatione sic redu-
est mulieri numerata pecunia, non est numerata citur Non si legatum argentum est, non esl legata
:

pecunia argentum, vides ut sit utraque negatio ? C numerata pecunia, ut scilicet ei affirmationi conve-
Nam et non esse legatam mulieri pecuniam numera- niat, qu;E dicit, si legatum argentum est, legatam
tam, et non esse numeratam pecuniam argentum, esse pecuniam numeratam. Assumimus igitur huic
utraeque.in negatione sunt positae; quod si auferenda propositioni argentum omne esse legatum, et con-
est per assumptionem propositionis consequens pars, ssquilur omnem numeratam pecuniam mulieri esse
quoniarn negatioest, nonesse numeratam pecuniam legataiTij^ut sit forma argumentationis hujusmodi
argentum, dicendura est argentum esse pecuniam Non si legatum argentum est, non est legata nume-
numeratam ; quod si in conclusione auferenda est rata pccunia, atqui legatum argentuta est, legata
pars praecedens,eaquae negatio est, id est,non esse est igitur numerata pecunia. M. veroTullius propo-
legatam mulieri pecuniam numeratara, dicendum sitionern ita formavit Non et legatum argentum
:

est : Legata igitur mulieri numerala pecunia est.
secundus quidem modus rile a conspquentibus fac-
tus hujusmodiest.IIIud tamen estdiligentius adno-
tandum, quod superius M. Tullius, cum locorum
omnium breviter exempla disponeret, loci hujus,
qui aconsequentibus ducitur, inconvenienssecundo
conditionalium syllogismorum modo subjecitexem-
plum, potiusquo primo convenit aiodoquia non a
consequenlibusconclusionom,sedabantecedenlibus
Et est, et non est legata numerala pecunia. Sed nos id-
circocasualem conjunctionemapposuimuseam quae
est5i,ul exquo csset genere talis propositio mon-
straremus.Namque id ex consequenti connexo ne-
gatione addita fit repugnans. Connexura vero nulla
D asque ut sit conjunctio posset ostendere, quanquam
idera efficiate/copuIativaconjunctio.Namquae con-
nexa sunt, etiam conjuncta esse intelliguntur, ex
hoc quod pauloante diximus quod argumcntuiiiex
,

facit. Itaquippe posuita consequentibus, si ouilier ea propositione profectum est, quaj duabus affirma-
cum fuisset nupta cum eo quicum connubiijus tionibus copulahatur, el juncta ncgatione insuper
concessum non esset,nuntiumremisit, quoniamqui denegata est. Tn omnibus igitur illud est approba-
nati sunl patrem non sequuntur, pro liberis manere tum, pecuniam numeratam mulicri deberi, cum sit

nihiloportet. Hic igitur cum

quaeraturan dotis pars argcntumomnelegatum.Sed nuncquidem ox supra-
apud virum debcat permanere, id quod praecedit as- dictis propositioiiibus, id quod antecedebat, as-
sumitur, ut fiat rata conclusio hoc modo Sed mu- : sumpsimus nunc vero, id quod conscquebalur;
;

liercuineo nuptaest quicuin connubii jusnon luit, nunc autem, id quod repugiiub.it. .\c dc cxpla-
concludilur: Quoniam igitur qui nati sunt patrem nandis Ciceronis exemplis, ut arbitror, satis est.

i
 ;

1141 IN TOPICA CICHRONIS COMMENTARIA. LIB. V. 114^

Illud autein dubitationem movere potesl : nam A. sionihus quas supra scripsi, prwr quarlus, posterior
si quis minus callidus ud Ciceronis exempla re- modus appellatur.Deinde addunt
iiuinlus,a dialecticis
spiciat, eumdem locum arbitrabilur esso a ge- covjunclionem ne(jativam,sic, non et hoc est etillud,
nere, qneni ab antecedentibus, et coasequenti- hoc autem esl,non igilur illud; hic modus est sextus.
bus,et repugnantibus esse diximus ; illo lalsus er- Sepiimus autem, non et hoc el illud, non autem hoc,
rore, quod in utrisquc iocis eodem Ciccro utitur illud iijilur, Ex his modis conctusiones innumerubiles
excmpio, ar^renti videlicot ct numeriitac pecunicB. nascuntur, in quibus est tota fere dialeclica. Sed ne
Scd diligentius intuenti, in eisdera rebus divcrsus hx quidem quas exposui sunl ad hanc institutionem
argumentationum videbitur esse tractatus. Aliud necessarix.
quippe est dicere,cum argenti species sit numerata; Elsimultiplicitersuperius cuncta digessimus,nec
pecunia,si genus legatum sit.cl speciem esse lega- expositionis indigct repetita toties disputatio, erit
tam,quoniam nunquain species a genere separatur, tamen opcra) pretium,si quara brcvissime poteroM.
aliud est in conditione enumerationem proponere, iucem commentationis in-
Tullii veibis mediocris
eteisdem partibusassumptisarguraentationemvaria terseram.Septemigiturmodoshypotheticos enume-
ratiocinatione formare, ut superius demonstratum ransait, cum in connexis propositionibus id quod

est,cum prajsertim liujusmodi ex consequentibus, t> estprimum assumitur, ut ostendatur secundum.

anteccdentibus et repugnantibus, argumentationes primum a dialecticis modum vocari, hoc modo Si :

eliara praetcr genera ac spccies fieri possint, velut hoc est,illud est quod dicit hoc,primum est,quod
;

nos superius indicavimus in die atque luce. Nam vero ait ilJud,secundum.Assumatur ergo quod pri-
nequc dies lucis,neque lux diei species, aut genus mum est,alqui hoc est concluditur igitur id quod
;

esl.Sed id tantum in his consideraridebet,quia po- secundum est, illud igitur est, velut in his rursus
sito allero.alterura necossaria ratione subsequilur. exemplis : si homo est,animal e6t,assumitur,atqui
Differunt igilur loci a genere vel a specie ab eo ioco homo est,conc]uditur,animal igitur est. Secundum
qui in conditione est constitutus, quoniam illi ex vero modum ait esse Tullius connexis propositioni-
universalitatis specieiacpartis rationeducuntur.hic bus textum, in quo si secundum negatur, sequitur
autem ut id etiam quod primum est abnuatur hoc modo;
in consequentiae ac repugnantia? ordine tra-
ctatur.PosthaecigiturTulliushypotheticorum syllo- si hoc est,illud est:illud autem non est,igiturnehoc

gismorum modos couclusionesque dinumerat hoc quidera est. In exemplis ita si homo est, aniraal :

modo est aniraal autera non est,horao igitur nonest.Sed

;

Ajjpellant autem dialeclicieamcoiiclmionemargu- Tullius ita dixit,cura id quod annexum est negaris,
menti,in quacum primum assumpseris,consequitur id ut id quoque cui fuerit annexura negandum sit,se-
quod annexumest,primum conclusionis modum; cum ^ cundum esse modum, quasi connexa propositione
id quod annexum est negaris, ut id quoque cui fuerit affirraativispartibus juncta; universaliterautem re-
auncxum negandum sit, secundus appeltatur conclu- ctius diceretur, cum id quod annexum est, id est
dendi modus cum aulem aliqua conjuucta negaris,el
;
secundum, perimitur, perimi illud quoque cui an-
his alia negatio rursus adjungilur, et ex his primum nexura est,id est primura,ut si affirmativum est id
sumpseriSfUL quod relinquilur tollendum sit,is tertius quod annexum est, negatione perimatur; sin vero
appellatur conclusionis modus. Ex hoc illa rhetorum negativum affirmatione et de eo quoque cui au- ;

ex contrariis conclusa,quse ipsi enlhymemata appel- nexum est,id est primum,idera eslut si in connexa
lant,non quod omnis sentenliaproprio nomine enthy- proposiiione arfirmetur, in conclusione denegetur,
mema non dicatur, sed ut Homerus propter excellen- secundum nunc propositura Ciceronis exemplum;
tium, commune poetarum nomen efficit apud Grxcos si vero negativa sit propositionis prior pars,in con-
suum, sic cum omnis sentenlia enthymema dicafur, clusionecontrariaaffirmationetollatur.Tertiumvero
quia videtur ea quas ex contrariis conficiatur, acutis- modura ait esse Cicero cum ea quce conjuncta sunt,
sima,sola proprie nomen commune possciit.Ejusge- denegantur,et his alianegatio rursus adjungitur,ut
ncris hxc sunt, huncmctuere, alterum in metu non quia animal homini conjunctum est, ita dicamus :

ponere,eam quam nihil accusas, damnas. Bene quum D ^^" ^^ non aiiimal est,atque ex his unum
bomo et

meritam esse dicis, existimas male mereri. Id quod ponitur, ut quod relinquilur auferatur, hoc modo:
scis prodest,nihit id quod nescis,obest, Hoc disserendi Ponimus hominem esse,dicentes : Atqui homo est;

genus atiingit omnino vestras quoque in respondendo quod ergo relinquitur, non est animal, aufertur,
dispulationcs. Sed philosophornm magis, quibus cum atque concluditur,animal igitur est.Fitargumenta-
oratoribus illa ex repugnantibus sententiis communis tiohoc niodo Non et homo est,et non animal,atqui
:

conclusio ,qux a diatecticis lerlius modus, a rethori- homo animal igitur est. Ex his nasci dicit en-
est,
bus enthymema dicitur. Reliqui diulecticorum modi thymemataexcontrariisconclusa,quibusplurimum
plures sunt, qui ex disjunctionibus constant, ut aut rhetores uti solenl; atque haec enthymemata nuncu-
hoc, aul tllud, hor. autem non, igitur illud. Uemque pantur, non quod eodem nomine omnis inventio
aut hoc, aut illud, non aidem hoc, illud igitur. Qux nuncupari non possit (enthyraema namqueestmen-
conclusiones idcirco ratx sunt, quod in disjunctione tisconceptio.quod potest oocnibusinvenlionibuscon-
plus uno verum esse non potest, atque ex his conclu- venire),sed quia haic inventa,quae breviter ex con-
1143 AN. MANL. SEV. BOETII 1144

trariis colliguntur, maxime acula sunt, propter A enthymeniatis talis est collectio non et bene mcri-
:

excellentiam speciemque inventionis communeen- tam esse autumas,et male mereri,atqui bene meri-
thymematis nomen propriurn factum est, ut haec a tam esse autumas, non male igitur mereri. Quod
rhetoribus quasi proprio nomine enthymemata vo- enthymema ex ca proposilione connexa periicitur,
centnr. Sicut apud Graecos quoque poeta Homerus qu;e constat ex iitfirmalione et negaticne, ita : si

tantum dicitur,et quisquis ex Homero aliquid pro- bene meritam esse autumas, non raale mereri.Cu-
fert,itadicereconsuevit : Huncversumpoetalocutus jus ex posteriore parte dcmpta negatione, totaque
est,et tunc non alius intelligitur praeter Homerum, non si bcne
propositione denegata,fiet propositio :

non quod caeteri non sint poetae,sed quod excellen- meritam esse autumas.male mereri quodin inter- ;

tia hujus commune nomen vertitin proprium.Fiunt rogationem deductum facit enthymema bene quam :

vero hsec enthymemata hoc modo.ex contrariis vi- meritam esse autumas,male mereri. Item id quod
delicet texta, hunc metuere, alterum',in metu non scis prodest.nihil id quod nescis,obest ;hoc quoque

ponere, velut si ae Lentulo et Cethego, caeterisque enthymema tali nectitur syllogisnio: non id quod
diceretur Paucos cives interficere metuis, ne res-
: scis prodest.et id quod nescis non obest. Atid quod

publica intereat nihil laboras.Connexum quippe est scis prodest,obest igitur id quod nescis. Hoc argu-

ut quicunque noluit interirepaucoscives,rempubli- g mentum ex ea propositione compositum est, qnae

cam multo magis nolit exstingui.Quibus cuminter- duabus affirmationibusjunctaacceperitmediamne-
ponitur negatio,fit ex repugnantibus argumentum. gationem et insuper denegata est.Quod interroga-
Sed hoc breviter Tullius enuntiavit,nos vero argu- tum fit enthymema hoc modo id quod scisprodest, :

mentuminsyllogismumredigamus,arepugnantibus nihil id quod nescis obest. Omnium vero superius

scilicet,ex quo enthymemata nasci solent,hoc modo: exemplorum istasententiaest.Nam quara quisquam
Sit connexum,si quis metuitcives paucos interfici, nihil accusat, eam damnare recte non polest et ;

is metuitinterire rempublicam,hic interponitur ne- eam quam bene meritam esse autumat, mule mc-
gatio sic Si quis metuit cives paucos interfici, is
: reri de ea turpe est et si id quod scit quisque in
;

non metuit interire rempublicam,jungitur alia ne- causa proderit,oberit,si est contrarium id quod ne-
gatio Non si quis meluit paucos cives interflci.non
: scit. Hunc vero locum communem esse oraloribus

metuit interire rempublicam. Quae duae negationes ac philosophis dicit,sed apud illos tertium modum,
uni affirmationi parles sunt,quffi dicit Si quis me-
: apud rhetores vero enthymema nuncupari.Reliqui,
tuit hoc,metuit etillud,cujusquidemassumptioest, inquit, modi plures sunt, nam cum tres superius
at metuit hoc, conclusio sequitur, metuit igitur et enumerasset modo adjungens quatuor, plures
illud,qu«tantumdem valet,si negando int.errogetur ^ dixit.Hisuntindisjunctionibus constilutihoc modo
ila,hoc metuis,illud non metuis. Sed quia non totus aut hoc,aut illud, hoc autem, non igitur illud, qui
(utsupraposuimus)inhisargurrentationibusponitur est quartus modus a nobis quoque supra posilusita:
syllogismus,sed propositio,cujus assumptioet con- aut dies est,aut nox est. Dies autem ebt, non igitur
clusio notse sunt,idcirco enthymema dicitur, quasi nox est, et semper,quod ait Cicero hoc ad praece- ;

brevis animiconceptio.Et in caeteris exemplis idem dens speclat; quod vero ait illud, ad consequens,
modus est.Sed hsec quidem Giceronis similitudo non siveinconnexispropositionibus,sivedisjunctis,item
tam exrepugnantibus quam ex contrariisargumen- aut hoc,aut illud.non autem hoc, illud igitur. Hic
tum intelligitur continere. Metuere quippe et non quoque quintus modusest,veIut in hisexemplis.aut
metuere contraria sunt,nisi hoc ipsa verborum pro- dies est,aut r.ox est,non autem dies,nox igitur est.
latio acontrariis argumenlum ad repugnantiam retra- Quarum conclusionum]|necessitatem ex eo dicit eve-
hat.Nam quod dicithunc rretuere.alterum in metunon nire,quia quaj in disjunctione posita,medium non
ponere,taleestutrepugnantiavideantur.Etenimme- videntur admittere,ut esse aliud praeter eorum al-
tuere et non metuere contraria sunt. In metu autem terum possit,atque ideo uno sublato alterum esse,
non ponere, et metuere, prolatione ipsa tam con- unoque posito alterum non esse concluditur. Quod
traria quam repugnantia intelliguntur.licet eadem si sit medium,quod praeter alterutrum esse possit,

probetur esse sententia. His adjecit alia rursus D nec vera propositio,nec rala est conclusio, velut in
exempla Eam quam nihil accusas,daranas. Hujus
: his,aut album est, aut nigrura, id falsum est. Esse
enthymematis talis estinteger syllogismus non si : cnim pr*ter ea rubrum potest.Sed si pontimus esse
nihil accusas damna9,sed nihilaccusas,nondamnas album vel auferamus,non necesse erit non esse vel
igitur. Venit ergo hoc argumenlum ex ea proposi- esse nigrum, quia quod rubrum esl, medium esse
tione connexa, quae ex duabus componitur negati- potest. Deinde, inquit Tullius, addunt conjunctio
vis, ita si nihil accusas, non damnas; posleriori
: num negantiam^indisjunctivisscilicotpropositioni-
vero parti detracia negalioest, et insuper tota est buSjhoc raodo.non et hoc et iilud, hoc aulem, non
propositio denegata hoc modo.non si n'hil accusas, igitur illud ; idein est, non et nox et dies est, nox
damnas,et ex ea factum est argumentum.quod po- autem est,non igitur dies est hic igitur sextus mo-
:

situm in interrogationo efficit enthymema, hoc dus esse praedictus est. Septimus autenc estex ea-
modo quam nihil accusas, damnas, bene quam
: dom veniens propositione,hoc modo non ethocet :

meritam esse autumas,male mereri.IIujus (luoque illud,non autem hoc, illud igitur, velul si ita dica-

i
1145 IN TOPICA GICERONIS COMMBNTARIA. LIB. V. 1146

mii3, non ct nox et dles est, nox non autem est, A tur primam, quafjmovendi principium est secun-
: ;

dies igitur est. Qua3 proposilioncs nisi in disjunclis dam, cx qua fit aliquid, quam materiam vocat lcr- ;

medioque carctitibus rebus ratani conclusioncm ha- tiam rationcm ac speciem, qua unumquodque forma-
bere non i»oterunt. Age enim ita dicamus, non et tur ;quartaiD,nnem propterquemquudlibetefficitur,
album, et nigrum, ponamusque non essc album, atveroM. Tulliiis principalem causarum divisio-
non consequitur ut sit nifjrum, potest enim esse nem facit in ea quae efficiant aliquid et in ea sine
quod mcdiura est. Hnjusmodi igitur per negationem (luibus effici ne([ueanl, ut id fiuod efficit, ad eam
conjunctionum (ut Tulliud ait) propositio si ralas causam referatur in ([ua niotus principium consli-
factura cst conclusiones in disjunctis rebus, medio- tulum est, id vero sine quo non fit aiiquid, tum ad
que carentibus accommodetur, alias non erit rata inteiieclum raateriaj transferatur, vel eorum quae
conclusio. Oistat vero propositio tertii modi a pro- conjuncta materia; efficientis adjuvanl facultatem,
positione sexti etseptimi, quod tertii modi proposi- tum ad reliquas causas ducatur, ut paulo posterius
lio ex conjunctis vasciUir. H;ec vero sexti etseptimi apparebit. Ejus i>;itur causa;, <iua3 vi sua id quod
p.\ disjunctis lerminis existit, ut in superioribus pi- subjectum est efficit, tale proponit exemplum, ut
tct exemplis. Ex his igitur, inquit, modis conclusio- ignis acceridit nani accensionis ipsius causaignis :

ncs innumerabiles nascuntur, unus enim quilihet p est, et id efficere potesl, atque illud quod accendi
eoruni modus infinitis conclusionibus aptari potest, tur, movet atque permutat. Eam vero causam, sine
vcluti primus ac secundus inomnibusquJR sibi con- ([ua id quod faciendum est fieri nequit, ab unaejus
nox;t sunl, quorum nullus est numerus, si quis per- cum dicit ffis causam esse sta-
parte designat, veluti
su([ui velit; item([uerepugnantiuminfinitacsttnulti- tua3,quod sine eo stalua non possit cxistere hoc :

tudo, in quibus tertius modus esl utilis ; itcm plura enim, ut perfaciendarn divisionem clurescet, non ea
disjuncla sunt in quibus quartus, et quinlus, ct ipsaestcausasinequanoneffici(ur,sedpar3ejus esse
sexlus, et septimus pluriinum valent. Atque in his, monstrabitur. Eam vero causam sine qua id quod
iii([uit, omnis fere est dialectica, sed ad topicos lo- faciendum est, effici non potest, dividit hoc modo :

cos tresprimi modi sunt necessarii, qui anlecessio- alia enim sunt'|uieta, nihil agentia, scd stolida quo-
ncm, consecutionem et repugnantiam lenent. Re- dammodo, ac per se, nisi agendi extra motus acces-
liciui vero complenda3 disputalionis magis gratia serit.immobilia : horum exempla, ut locus,tempu3,
quam quod ad hanc instilutionem nei;essarii fuerint materia, instrumentum. Omne enim quod fit, lo-

videntur adjecti. cum necesse esthabere subjectum, in quo nisi ali-

Proximus rerum efficientium, quas causae
est locus quid fiat, locus ipse immobilis est, ad aliquid expli-
appellanttir, deinde rerum eflectarum ab effictenlibus candum. Itemque irateria et instrumenta, nisi manu
causis ; harum exempla ul reliquorum locorum paulo ^ moveanlur artificis, ipsa naturaliter nihil egerint.
anle posui, et quidem cx jure civili. Sed hxcpateni la- Tempusquoquooperationisubjeclumest,quaesi de-
tius caumrum enim genera duo sunt : unum quod vi sit, nihil ipsum propriae naturae ratione perfecerit,
:

sua id quod sub ea subjectum est, cerle efficit, ut ignis Atque haec quidem sunt quae nihil agentia, tamen
accendit ; alterum quod naturam efficiendi non habet, causaesunt, si hisefficiensoperatiosuperveniet. Alia
sed sine quo cffici non possit, ut si quis ass causam vero quaj in motu positapraecursionemquamdam ad
sldtux velit dic3re, quod sine eo non possit effici. Hujus efficientiamac praeparationpm videnturafferre, velut
generis causarum sine quo non ejficitur, alia sunt amoris causaestcongressio, quae praicessit, et amor
qniela nihil agentia, slolida quodammodo, ut locus, flagitii. Exhis,iuquil, causis Stoicadisputatio fatum

t'Tnpus, materia, ferramenta, et cstcra generis ejus- connectit. Eatum enim dicunt esse praecedentium
dem alia aulem prxcnrsionem quamddm adhibent a
; causarum subsequentiumque perpiexionem quam-
l

efficiendum, et quxdam afferunt per se adjumenta, et- dam et catenae more continentiam, hoc moJo Id:o :

si non necessarid, ut amori congressio causnm attule- profectusestperegre,quoniam parentum iracundiam

rat, amor flagitio. Ex hoc genere causarum ex xter- ferre non poterat idcircoparentum iracundiamsuc- ;

pendentium fatum a Stoicis nectitur, atque ut

nilate cessione non ferebat, quia amicae amore detinebatur.
earum causarum sine quibus effici non potest, genera D idcirco amabat, quod saepe fuerat ante congressus;
dividi, ,sic etiam efficientium dividi possunf. Sunt enim ideo congressus est, quia aliquid ut congrederetur
alvi' causae qux plane efficiant nulla ?-eadjuvante, alix praecessit. Itaque ordine praicedentium consequen-
qux adjuvari velinl, utsainentia efficit sapienles : an tiumque rerum fatum (utdicit) a Stoicis nectitur.
sota per se beatos efficiat, necne sola per se, quae- Itemdividiteamcausam ([uae vi sua efficitaliquid in
stio est. eam quae ad efflciendum sibi sufficit, eamque quae
Post eum locum qui in conditio ne est constitutus, extrinsecusadminiculaLionisindigeat.Sufficitigitur
consequcns erat is qui considerabatur ex causis ;
sibi ad efficiendum causa, ut sapientia efficere sa-
post hnnc enumeratus locus est qui, in efTectis
is pientes persenullo penitus adjuta solet. Sed haec
causarum positus, argumenta prastabat. Quorum ansola beatos efficere possit, quaeritur an ei sintex-
quidem superius M.TuIIiusexempia proposuit,ounc trinsecusaddenda quae juvent, vel fortunae bona,vel
rationem latius tractat. Cum igitur Aristoteles qua- corporis, itaqueea causaquae vi sua efficil aliquid,
tuor posuerit causas, quibus unumquodque confici- aut talis esl, ut ei nulla sint extriDsecus adjumenta
1147 AN. MANL. SEV. BOETII 1148

quaerenda, veluliartificiinstrumentaquaedam, qui- A ram trabes ^nisi enim cecidissent ablegnas ad terram
bus id quod eCficiendum estexplicet atqueconfor- trabbs, Argo illa facta non essct, nec tamen fuit in
met.Earura vero omnium quae Tullius statuit in al- liis irabibus efficiendi vis necessaria. At cum in Aja-
terutra divisione causarum,illa quidem quae vi sua cis navem crispisulcans igneum fulmen injectum est,

explicant ea quorum causae sunt,omnia tam per se inflammatur navis necessario.

ad efficiendum valentia, quam quaesiti extrinsecus
juvaminis indigentia, in ea Aristotelica3 divisionis Prima quidem causarum divisio,secundum Tul-
causa locabuntur,qu6e est principium motus.Quan- lium.fuit in ea quae elficerent aliquid,etea sine qui-
quam de sapientia tali causae non convenit exi-m- bus non posset,atque illud quidem quod effi-
effici

pium,sed potius ad rationem formamquecontendit. gemina item partitus est.scilicet in id quod

ceret,in
Naraque sapientia ratione quadamatque formaeffi- adefficiendum aliquid necessariam vim possideret,
cit sapientes.Ejus vero causae quam Tuliius refert,
neque ullius indigeretextrinsecusadjumenti,etin id
sine qua non fit aliquid,materia quidem, tempus et
quod nisi illis adjuvautibus operari atque efficere
locus,id est, ex quo flt, vel in quo fit, quae sunt ef- non posset. Acprimumdeea loquiturcausaquaeef-
ficienti substantia naturae ut uno intellectu com-
: ficiendi vim tenet, ejus enim ea pars cui efficicndi
prehendantur,vel materiasunt,velraateriaevicesup- g necessitas adest, statim secumconclusionem comi-
posita; instrumenta vero ei causae sunl quae ad finem tem trahit dicta enimcausa,qua3 necessarioaliquid ;

spectant, sed non ipsa finis, quia non finis instru- efflcit,eirectus etiam necesse est consequatur,veluti
menta respicit,bed hffic tinera.Instrumentanamque si solem adiuissequisdixerit,lucem quoqueadfuisse

propter aliquem finem parantur.Sed inirum videri monstrabit, aut cum alicuiadesse sapientiamdixe-
potest cur congressionem amoris causam non in- riraus, sapientem necesse est fateamur. At in his
terea enumeravit, quje habent efflciendi vim, sed causis efflcientibus quae extrapositis indigent adju-
inter eas posuerit causas,sine quibus efflci non po- mcntis, non eadem ratioest neque enimut quaeque
;

test,cum tamen agat aliquid atque moveat. Nam hujusmodioausa dicitur,ita necesseestafTectum, se-
ipsa congressio aliquid videtur efficere, similisque qui. Non enim hujusmedi causa necessario elflcit
est ei cai:sae quffi ipsa quidem habet efficiendi vim, quod vult,nisi extrapositis auxiliis adjuvetur ;idem
sed sine adminiculo non polest,veluti cum quaeritur est etiam in eacausa quaeipsa quidem efflciendi vim
de sapientia an sola beatum possit efficere.Sed Me- non habet,sed sine ea non provenit effectus. Nam ,ut
robaudes relhor ita disseruit, earum causarum,quae Tullius quoque coinmemorat, nuUam in efflciendis
vim haherent, eam esse facultatem, ut
efflciendi rebus adhibet necessitatem, atque ideo dicta causa
adjumenlis extrinsecus indigeant, eflectus
etiam.si non statimsequitur effectus.Nequeenimsicongres-
tamen earum ad id spectet quod efficiendum est. At sus est,mox amavit, nec si fuit aes, statuam quoque
inhiscausis quae suntpraecursoricTe,etiamsi eis an- fuisse necesse est,exquD aliarum causarum partitio
tecedentibus aliquid existit,non tamen id quod exi- nascitur. Aliae namqne causae sunt necessariaj, aliae

stere intelligitur praecui-sio principaliter operatur. minime.Nonnecessariarumaliaesuntefflcientes.aliae

Sed ista quidem veluti sub quadam occasione prae- sine quibus nonelficitur.Necessariarum verocausa-
currit, illa vero res quaeexisteret dicitur,aiiis ope- rum conclusio non solet conturbare : utenim haec
rantibus nascitur, velut in congressione solum [a/i causa fueritdicta, slatim in conclusione sequuntur
solitum ?] est fieri.Fortasse enim non propter amo- effectus. Non necessariarura vero, quae sunt partira
rem quisque congreditur, sed praecedenle congres- efficientes,quod nunc lacuit, sed paulo ante prae-
sione amor existit, queni non congressio principa- dixit,non habent subsequentem effectai rei conclu-
liter appetebat.Itaque quoniam praeter congressio- sionem.Neque cnim si liberi sine parentibus non
nem amor existere non potuit,recte intereas causas sunt,idcircoinparentibusefficiendicausanecessaria
congressio locata videtur sinequibus nonefficitur ; fuit,cum videamus in hominum esse potestate ne
quoniam vero non efficit vi sua,quandoquidem nec gignant.Ea verocausaquae ipsa quidem non efficit,
principaliter ut efficiat, spectat, sed tantum ea ante sed sine ipsaeffici non pote3t,hujusmodi est quem-
aliquid e.icistit,recte inter praecursorias, ac non inter D admodum Ennianoversu declaratur.Nisi enim ceci-
efficitmtes causas est collocata. dissent abiegnae trabes ad lerram, Argo ill.t facta
Quare cumindispufatiovrm incideritcausaefficiens^ nonesset.Ex trabibus namque Argo facta cst, sed
nliquidnecessariosincdubUationeliccbit,quodcf[icitur nulla inerat trabibus neces3itas,ut ex eis neretna-
ab ea causa concludere.Cumauiem taliscausa erit, ut vis ; at vero ea causa quae est efficiens, et quae in se
in ea non sit efficicndi necessitas,necessaria conclusio suam continel necessitatem, talis est.Quaie cum in
iion sequitur.Atque illud quidem genus cau$arum,quod Ajacisnavem igneumcrispisulcansfulmen injectum
hubet vim efficiendi necessuriam, errorem ufferre non est, statim enim accendi necesse est navim, quia
[cresolet.Hoc autem sine quo non efficilur, sxpe con- ignisaccendendinecessariacausaest ,et sensusqui- ^

ttirbut. Non enim si siiie parentibus filii esse non pos- dera est hujusmodi,ordo aulera paulo confusior esf,
sant, propterea causa fuit in parcntibus gigncndi nc- ait enim bocmodo Atque illud quidem genusc.iu-
:

cessaria ;/ioc rgilur sine quo non fit,ab eo in quo certe sarum.quod habetvira efficiendi necessariam, erro-
f\l,diligenter est separandum.Illud enim est tanquam : reni afferre non fcro solet hoc autera sine quo non
;

Utinam ne in nemore Pelio cecidissent abiegnse ad ter- efficitur, saepe conturbat.Quod cum dixisset, cum-
1149 IN TOPICA CICERONIS COMMENTARIA. LIB. V. 1150

que vel utriiis([ue vol alterius exemplum ponere de- A. litjrum legut, respoudebitur, quia lej^cndi voluntas
buisset, neutro convoniens cxeniplutn similitudine c.st.PerLurbatioricunimi,ut si quis timorepallescat,
dedil.Namquenum vel neccssariamcaus.imefllcien- aut urbcm fugiat, beliis civilibus conlurbatus. Ila-
tem.vel eam sine (jua non efiicitur, proposuisset, bitu, ut si idcirco Trebatius facile dejuris ratione

ejus causaj posuit exemplum, quae efliciat quidem respondcrit,quoniain multo usu constantem civiiis
aliquid, sed non sine extrapositis adjumentis, hoc scicnlia; habitum tQnet,vel si quisidcirco irascatur

modo Non enim

: si sine parentibus filii esse non
possunt.propterea causafuit inparentibusgignendi
necessaria.Parentcsenimetmaximcmasculinisexus
non sine femina, id est non
efficiens causa est, sed
sine materia ({uadam,et ea causa sine qua fieri non
possit, cum ipsa vim efliciendi non habeat. Itaque
neccausaj necessariie etefficientisposuit exemplum,
nec ejus sine qua lieri nihil possit, sed eflicientis
facile,quia ejusanimus per iracundiae habitum effe-
ratus est. Natura, ulaiquis idciico dicalur irasci,
quianDturalileri[acundusest,idqueoi in diesvitium
crescat.Arte,ut si idoirco benequisque pingat,quia
ejus artis peritus esse proponatur. Casu, ut quaein
nostra potcstate nullo modo sunt,fiunt tamen,velut
in cerlo praeserlim tempore,prosperitas navigandi.
Alqne horuin omnium nihil a causavacuum est,nec

quidom,non tamen riecessaria;,se(l videlur tacuisse quidquam esl in rebus (juod nonaliqua c.iusa perfi-

in proposilione id cujus posuit exemplura;itaenim ciat.Omnia enim quffifiunthabentaliquani rationem

p
apertius dici potiiisset : Atque quidem genus
illud cur facta sint, quam si quis reddere possit,causain
causarum,quodhabet vimefficiendinecessariam,er- quoque reddiderit.Id est enim causa propterquam
rorem atforre non fere solet hoc autea^ quod non
; unumquodque fit.Omnes vero causae quajvel ex vo-
habet efficicndi vim necessariam; vel hoc sinequo luntale, vel perturbatione aniiri inteliiguntur, ad
non eflicitur, saepe conturbat.Itaque sic intelligen- eamcausam pertinent.quffi est movcndi principium,
dum est, quasi ita sit dictum ; nam de necessaria ut in Aristotelica diximus divisione. Ha;c enim ut
causa nullum posuitexemplum.Quod verosubjecit, aliquidefficiatur, movendi principium sunt, at ia
utrisque causis convenit posterius enumeralis,tam arte, vel habitu, vel natura, illa causa est, quae ia

non necessariae, quam ejus sine qua nihil

efljcienti ratione consistit. Species enim ac ratio uniuscujus-
enicitur.Parcntesnamquelammasculinisexusquam que efficiendae rei in arte et habituet natura posita
feminini esse dicuntur, quorum quidem niasculini esl.Gisus vero exterior caiisa, necinter principales
scaus ea causa est qu» efficiat.sed non necessaria. annuraeratursecundumAristolelem.Secunduravero
Femininivero eaquae nonelficiat,sedsine quaeffici M. TuUium casus est latens effectae rei causa ;quod
non possit.Quae cum itasintjdiscernendae suntcau- quale sit paulo postsrius designabitur.
sae et pcrvidenda necessitas, nec omnis causa prae-
Omnium autem causarum in aliis inest comtantia,
mittcnda ut subsequatur effeclus.sed eatantumin '-'

in aliis non inesl. In natura el arle constantia est,in

qua est eniciendinecessitas.etiarasiextrinsecus ad-
cxteris nulla. Sed tamen earum causarum qui»: non
jumenta defuerint.
sunt constantcs,ali3S sunt perspicux,aUx latent.Per-
Atque etiam esf causarum dissimilitudo, quod atix spicux sunt quxappetitionemanimi judiciumqnetan-
snrit ut sine ulla appctitioneanimi,sinevoluntate,sine gunt; latcnt qux subjectx sunt lortunx. CAim enim
opinione,suum quasi opus elficiant^velut omne inter- nihilsine causnfiat,hoc ipsumforlunx evenlus obscura
eat quod ortum est.Alix autem autvoluntaie efficiunty causa et latenter efficitur. Atqae etiam ea qux fiunt
aut perturbatione animi, aut habiiu, aut natura,aut pariim sunt igno)'ata,partim valuntaria-.ignorataqux
arte, aut casu. Voluyitale, ut tu cum hunc tibetlum neccssitale fiunt, voluntaria qux consilio; qux autem
legis.l^erlurbatione,ut si quis eoenlumhorum tempo- foriuna,vel ignorala.vel votuntaria.Nam jacere telum
rum timcat. Habilu, ut qui facile et cito irascitur. voluntatis est; ferire quem volueriii, fortunse. Ex quo
lSutura,ul vilium in dies crescat,Arte,ut bene pingat. aries ilte subjicitur in vestris actionibus,si telumma-
Casu, ut prospere nuvigel. Niliit horum sine causa. nufuijit, magis quamjecit. Cadunt etiam in ignora-

Nec quidquam omnino, sed hujusmodi caus.TS non ne- tionematqueimprudentiamperturbationesanimiquan-

cessarix. quam sunt volunta>ix, objurgatione enim ctaimoni-
" time dejiciuntur; tamen habent tantos motus, ut ea
Facit aliam rursuscausarura divisionemita:Cau-
qiiae vcluntaria sunt, aut necessaria interdum, aut
saruiii enim aliae sunt quae sua quadam vi, sine
certe ignoratu videantur.
appctitione, sine voluntate,sine opinione.unum at-
que eumdem in efficiendis rebus ordinem tenent,ut Rursus causarum divisionem aliam claram ac per-
est interire Nam quia ortum
omnia quae ortasunt. spicuam prodit. Causarum namque aliae sunt con-
est, idcircoetiam necesse interire, nec tamen ipse stantes, aliaevero inconstantes. Constanles sunl,
ortus, ut caetera intcrcant, vel appetitu aIiquo,veI quarumnon ferevariatureffectus;inconstantcsvero,
voluntate, vel opinione efficit;3ed ila est ab aeterno quce huc atqueilluc facilioribus mutationibustrans-
rerumstatu,utquidquidortum est.quiaaccepit esse, feruntur. Omnia igitur quac ex natura atque arte
aliquando etiam esse desistat.Item aliaesunt causa3 descendunt, constantia sunt. Natura quippe atque
quae aut in voluntate,ant in pcrturbatione animi,aut ars suum semperopusefficiunt.nisisubjectae mate-
in habitu, aut in natura, ant in arle casuve consi- riceobstetincertum.Namquod unusidemqueartifex
stunt. VoIuntate,ut si quaerat aliquis cur Trebatius exeadem sa?pe materia non admodum similes sta-
 :

1151 AN. MANL. SEV. BOETII 1152

tuas format, non est haec in arte varietas, sed tum A quorum eventum causa sit, monstrat.Nec me8Jev<e
in artificis manu,quae integritateraartisassequinon hominum mentes arrogantiae notent,
quod velutaf-
potest, tum in ipsa materia, quae efficientiae alque fectata auctoritateTullianissententiispugnem,cum
formae non aequaliter cedit.Idem est in natura,ser- adversuseas si quid videbitur non nostra, sed ab
vatnamqueconstantiamsuam,curnliominemformat antiquissimis tractata compensem. Quod si nostra
ex homine. Itaque similia in cseteris ex similibus quoque diceremuSjOporteret tamen eos non persona-
gignitrat cum monstrosum aiiquideffertur,non na- rum velustatem,sed eorum quae opponuntur consi-
turae vitio, sed materiae potius applicatur,ex quaid derare rationem, nec odisse potius quae adversus
quod eificere contendebat,non
potuitnatura ex-
ita magni nominis viros dicuntur, quam contraria, si
plicare,sed inter constantescausas habitusquoque possent, argumentatione revincere. Nam si eia
debuit adjungi nam quod habitu cujusque fit, id
; M.Tullius rerum nimium placet,quae-
in dilfinitione
constans, nec mutabiie esse solet ;
quandoquidem nam est invidia nos quoque Aristotelicam rationem
idcirco habitus dicitur,quia diuturnitatehabendiin probare ? Quod si intomperanter molestissimi esse
naturae similitudinem vertitur. Sed forsan Tullius pergunt,audiant M.Tulliumsecuudo Tusculanarum
viditquod natura atque ars, non tam in effectibus disputationum libro adhortantein potius, alque ad
constantes quam in propriaratione esseintelligun- •n certamen vocantem, hoc modo :Sed tamen lantum
tur, intantumutquod ars acnaturadelinquit,raate- abest ut scribi contra nos nolimus, ut id etiam
riaesaepiusimputetur.habitusveroipseconsuetudine maxime optemus. Ipsa enim Graeciae philosopbia
quadam collectus est,qui nonrationealiquidetpro- nunquam in honore tantum fuisset.nisi doctissimo-
pria constantia,sed usu facit,atqueidcirco forsitan rum contentionibus, dissensionibusque crevisset;
habitum,qui inter caetera praeler artem et naturam quamobrem hortor omne3,qui facere id possunt,ut
videbatur esse constantior, a causis constantibus ejus quoque generis laudemjam languenti (Iraeciaj
segregavit. Ea vero quae non sunt constantia, in ea eripiant,et transferant m hanc urbem,sicutreliquas
dividit quae sunt perspicua,et in ea quae latent.Per- omnes, quae quidem erant expetend;e studio atque
spicua sunt quae ab animiquolibetmotu vel appeti- industria suamajores nostritranstulere. Et rursus,
tione,vel judicii ratione profecta sunt ; latent vero nosquisequimurprobabilianec, uilraquam quod ve-
quae fortunae subjacent. Nam quia non ignoratani- risimileoccurrit, progredi possumus, el refeili sine
mus in quam partem declinet,qui tametsi boniali- pertinaciaet refelleresine iracundiaparati sumus.
quando habet judicium, nunquani tamen ejus rei Quocircaquaemalum ratioestipsiusM.TuUii volun-
qaam efficitnotionem relinquit, praeter eos qui fun- tatemjudiciumqueconvellere, cum ejusdem contra
dilus mente capiuntur, et in quibus jam nulla vo- nos sententiis atque auctorilate nitantur.Sed si cui
luntas est, necesse est nota esse, quae ex voluntale ^ commentarios nostrosinspicere vacuumfaerit,sciat
vel animi judicio fiunt. Fortuna vero atque casus haecnosexAristolelissecundo Physicorura volumine
semper ignotus est.Gujus quidem natura aeque in- advertisse,quae tametsi altioris philosophiae disputa-
certa est,atqueeaquaecasibusipsisfiunt.Sed M.Tul- tiones tangunt, non est tamen studiis invidendura,
liusdiffinitesserasum.eventumcausislatentibusef- si rhetoricis quoque ac dialecticis disputationibus
fectum;quaenonvideturintegradiffinitio:quidenim, admisceamus,quae sunt profundiora naturae, neque
si adhuc lateret quibus causissolis dsfectuslunaeve pigrcscere ac dilassari animos dignum est,quosin-
contingeret,num idcirco casuatque fortuna Qerent, tentiores ac vegetosipsa rerum ambiguitus etyaria-
quaeconstantibusccelimotibus administralur?Anca- rum cognitio speculalionum deberet efficere, cura
sus quidem putaretur ab his quidefectus rationem praescrtira ea librorum natura sit,ut ad legendum

reperirenonpossent,perseautemconsideratus,nullo studiosos teneat,nullum cogat ignavum. Dicamus

quide.m modo esset casus.Sed M. Tullius non quod igiturquideventussitfortunae,velquarumsors causa
videretur esse casus,his qui ejus naturam minirae esse dicatur.Omnia igiliir fiunt vei immutabiliter aft

perspexissent,sed qui omnino fortunaeeventusesset semper,ut quod sol oritur;vel saepius,ut quod equus
diffinitionis rationem monstrabat. Eventum vero quadrupesnascitur;velraro,utsiequuscumquinque
latentibus causis Cicero casurnesseita concludit D vel trihu? pedibus procreetur;velaeque,utin quibus
Cum omnia certis de causis fiant, quorum ratio faciendarum rerum nihil interest,quo potiusvolun-
cognoscitur, eorum eventus casu non posso fieri
tatera vergamus. Atque illud quidcm ([uod semper

monstrantur, sed putantur aliqua fieri casu eorum fit, nihil habet oppositura, quod ullo modo aliter
quorum causa nulla ratione cognoscitur. Ex quo fiat: id vero quod sajpe contingit habet adversum,
evenit ut fortunae sit eventus.qui latentibus cnusis id quod rarius evenit, neque enim saepius fieret,ac
Hic igitur in rebus quidem ipsis conslan-
efficitur. non semper, nisi diversum raro quidem, sed ali-
tiam ponil, casum vero non re, sed opinione meti- quando coniingeret. Quod igitur ex fortuna lit, in
tur.Quo fit ut si aliter effcclae reinoveritcausam,id sempiternis non est quis enira casu solom dicat
;

quod accidit fortunae non sit eventus ; idem tamen oriii?Ne in his quidem quae frequentius fiuni;nul-
situlted fortunae eventus,si rationem altf^r ignoret. lus cnim casu equum dixerit essequadrupedem.Nec

Quod vero omnium rerum causas osse dicit, non vero in his quae fieri ffiqualilersolent;nam quifi vo-
determinat quales, atque ideo nec de fortuna ipsa, luntaria sunt non videnturesse fortuita.Restat igi-
 ,

1153 IN TOPICA CICERONIS COMxMENTARIA. LIB. V. 1154

tur ut in his fortun.T cvontus sit,qua3 rarius fiiint. A. ponitur, qua; judicio quoque conjuncla est, ut si
Eorum vero quae fiunt, partirn finem aliquem spe- naluraliter sano quisquejudiciocompositus est:ap-
euim finis esse potesl.si
ctant, parlim minime. Quis petitionietiam,utsi naturaliteraliquidanimuspetat.
manura extnndam,3igenuacomplicem,atiiuealiquid Ilis adjungit aliam causaruin divisionem ; ait enim
jacenshumi tollam,qnod nullisusibusapplicem ? At aliascausas esse voluntarias,alias ignoratas :volun-
veroea qutealiquem finem spectantparlim volunta- tarias,e;is qufficunqueexjudicio veniunlanimi ;igno-
tis sunt.partim naturae.Voluntatis, ut si quisidcirco ratas in qiiibus necessitas domina est, id est in
domoegrediatur.ut videat aniicum.Natura?,utquod quibusaut omnino non volumus, aut ne si velimus
cst in animalibus. Omnia quae ab ea iiunt certam quidem aliter facere possumus, ut in naturaatque
animalisrespiciunt ulilitatcno,atqueadejus salutem casu. Necessitate enim quadam nnturae graviadeor-
conservationemque omnium membrorummornenta sum feruntur, necessilate item '"actum dicimus, ut
sunt consiituta. Casum igitur ac fortuitos eventus aliquis ignorans jacto trans parietem lapidepraeter-
in bis esse ponimus, qUcT cum rarius fiant, in his euntem hominem peremerit. Kaque necessitastalis
taraen per accidens eveniunt, qua; propter aliquid est, non quod aliter fieri non potuisset,nisi ut lapide
fiunt : velutisi quis egressus domo ut amicum vide- jacto percuteret, sed quia voluntas defuit, et non
ret, practericns cadente dosuper lapide ictus est ; id T) idcirco,quia voluit, fecit.Prior vero necessitas jam
igitur quod poner.dum est
evenit, in rariore causa talis est, in qua nulla voluntas est, vel ea quae est,
accessit vero ei voluntati, quae certum respiciebat ne id quod cupit efliciat, validiore neccssitate con-
finem. Ea vero Cuit domo egredieiuii causa, ut ami- stringitiir. Nam cum lapsis deorsum propria gravi-
cum videret. [lursus,quoniainlapsisnaturalitergra- tate deponilur,nulla voluntas est,sed tanturn naturae

vis est, gravitas vero terram petit, casus quidem necessitas at si homo deorsum cadat,est quidem
;

lapidis propter aliquid naturaliter factus est ; ad id noncadendi voluntas, sed ferri quo non vult, vali-
cnim lapidis natura tendebat, utinsuum locum dior naturse causa compellit. Voluntatem vcro a
pondus veniens conquiesceret. Sed huic naturali in. fortuitis eventibus uno eodemque aptissimo secre-

tentioni accidit id quod mrius evenil scilicet ut vitexemplo, veluti si telum manu jaciat, nolensque
percuteret caput quo fit utsit secundum Aristote-
;
foriatprc^terPuntem.Nam jecisseex voluntatis prin-
lem forluna vel casus, causa per accidens rariua cipio nascitur. Idcirco enim jecit, quia voluit. Igno-
evenientum in his rebus quas propter aliquid fiunt. ravit vero quod perculeret nequeenim jecisset,sise
;

Quae cum ila sint, cumque diffinilio Aristotelica a percussurum praevidere potuisset. Neque jecit, quia
Tuliianaplurimumdiscrepet.illud tameninutrisque voluit percutere.Si autem non ignorasset,non percu-
constat, id quod fortunce subjeclum est, incertis torepotuisset.Undeetiam rnachinamentumquoddam
casibas semper esse suppositum. Nam licet in his '-'
atquedefensioinjurisperitorum responsionibusinve-
rebus saepe fortuna suos e.Kperiatur actus, qua; vo- nitur, hoc modo : Si telum manu fugit magis quam
luntute sunt, et ad aliquem finem referuntur, extra jecit; nam si quis caedisaccusetur,optimasolet esse
tamen accidit quod fortunic est,n3C ab eo tine venit, defensio,sialianonsuppetit,fugissemanutelum,ma-
quein sibi animus ante perspexerat. Sed cum Gicero gisquam voluerit jecisso,ut non voluntati,qu3e con-
divisisset causas in eas quae perspicuse sunt, et in demnatur in culpis,sed ignorantiae factum tribuatur.
eas quae laterent, cumque eas quae perspicuae sint De perturbationibus autemanimorum paulo contu-
diceret esse qua3 appetitionein animi judiciumque sius judicium est. Dubitari enim potest utrum ex
tangerent, manifeslum est eum vel artem, vel vo- voluntate, annecessitate, an exignoratione venerit,
luntatem, ve! perturbationem, vel habiturn in his quod perlurliatione poccatur videntur enim volun- :

causis ponere quee perspicuse sunt voluntas quippe ; taria esse poccata, quoniam qui perturhatus est ap-
atque animi perturbatioin appetitioneponilur,saepe petit aliquid, aut fugit. Sed in hoc perturbatio ejus
enim ex perturbalione aliquid appetimus, artem apparet, quod non fugienda vitat, et non appetenda
vero velhabitumin judicio ;artenainque judicamus, nimis exoptat. Porro autem quoniam in perturbatio-
habitus vero ad ulrumque pertinet : nam et volunta- nibus suntconfusa judicia inequeeniraaliteridquod
tes consuetado ministrat, multo usu peritiaque
et J)
fugiendum est saepe appetunt perturbati,nisi obcae-
fil quffidam constantiajudicandi. Casum innonper- cato obscuratoque judicio), quod vero fit animi
spicuis posuit. De natura incertum est utrum inter confusione,saepe tale est ut noUet admisisse qui fe-
porspicuas un inter latentes ipsam collocet nam : cit,el ever.it utnon inter voluntarias,sed interigno-
ai inter latenles causa?, ipsam naturam casum ratas vel neoessarias causas animorum perturbalio
videretur putare cujus opinionis nulla ratio est.
: sit; intantum vero qui perturbatus est, averadis-
Quod si inter perspicuas, qucBnam appetitio animi cretione discedit, utineam possit recta bene con-
vel judicium inNeque enim appetendo
natura est ? sulentium admonitione reduci.Quo fit uf animorum
quoniam
aliquid vel judicando facit natura.nisi forte perturbatiojure a causis voluntariis segregetur, et
ex ipsasaepe habilitas quaedam mentis et corporis aut in ignoratione, aut in necessilate ponatur.Nam
existit, quffihabilitasadunamquamque rem adjuvat quod ait Tamen habent lantos molus,ut ea quae vo-
:

voluntatem id enim maxime volumus ad quod ha-

; luntaria sunt, aut necessiria interdum, aut certe
biles sumus. Sed natura inter perspicuas causas ignorata videantur, ita intelligendum esl : quoniam
 1155 AN. MANL. SEV. BOETII 1156

omnis animi passio judicium conturbat, confundit y^ aut in necessariis causis poni, aut in ignoratis, id
vero rectam (iiscretionera, siacrior fuerit quara ut sinedubiosensisseintelligitur,perturbalionesanimi,
rationis retinacuiis temperetur, et fit quaedara ex autin his esse ignoratis in quibus ca necossitas est,

perturbationibusvelutivioIentanecessitaSjUtdubium utvoluntas obsistere non possit,!iut in his in quibus

situtrum is qui aliquid perturbatus animo facit, nulla voluntas est, sed sit delictum C3ec'tate judicii,
ignorans faciat veluti cumcasu ignoransdelinquit,
; velut in his qui immoderatius araoriscupiditati de-
cum futurum non providet casum, an sciens faciat, serviunt : aulenim confusojudicio ab honestaledia-
vel neccssilate ducatur. Quod igitur dixit: Aut ne- cedi-nt, ctdum quasi bonum appetunt, in malum
cessaria esse, aut ignorata, et divisit a necessariis decidunt i^'norantes,otquo ita in casu iiuodamatque
ignorata, non pugnat contra id quod superius dixit, errore ponitur amor immodicus aul novit quidem ;

ea quae ignorata sunt esse necessaria. quod Nam id quod appetit esse vitandum, sed mnjorisactu cupi-
estignoratura itaquodammododividit: ignoratorum ditatis impellitur,atque ita inter ea necessaria poni-
alia quadam necessitate fiunt, dum aut nulla volun- non babent voiuntatem, aut eam ita
tur, qua3 aut
tas est, aut ea quaj est, necessitati nequit obsistere ;
infirmam ac debilem, ut nullo modo validioribus
alia casu,cumin hisfaciendis, quee ignorantur,nulla passionibus obnitatur.
voluntas est:Quod igitur dixit,perlurbationesanimi.

LIBER SEXTUS.

Fore quosdam, Patrici rhetorum peritissime, non B sidemonstrentur lociin quibus argumenta sunt col-
dul)itaverim,quihunc in Topicis altiorem ex philo- locata.Etenim ut si qnis alitiuid qusrat, facilius id
sophia tractatum varia obtrectatione reprehendant, investigare possit atque invenire, si locus ei mon-
quia inter logicam disputationem physicam interpo- streturubi sit positum id quod inquirit ; ita etiam
suit. Hi vero sunt, vel quibus hoc totum philoso- cum quis argumentum invenire conatur, si ei locus
phari displiceat, vel quiin argumentorum locis na- ubi argumentum sit positum, declaretur,faciliusar-
turales admiscericausas oportuissenon existiment. gumentum quod quaerit valebit invenire. Ita enim
Sed contra priores quidem, et aM. TulUo, etab ipsa Aristoteles, et ita Tullius appellat eas sedes in qui-
quodammodohuraana ratione, quse in raotu posita bus arguraenta sunt collocata, id est locos,quiab
aliquidsemperinquirit,atqueamorescientiae neque Aristotele topica vocati sunt. Sed quoniara de sedi-
decipi patitur, nequeullo modo a veritatis ratione busarguraentorumloquimur,hicujusmodisintpaulo
traduci, saepe multumque responsum est. His vero altius expcdiamus locus enim non uno modo intel- ;

qui sequestrandas aboratorio facultatephilosophiae ligitur. Ac relinquamus quideraeos locosquosVicto-

disciplinas putant,respondendumbreviterexistimo. rinus fruslra atque inconvenienter interserit, velut

Ratione quidem reperiri quiddampotest,sed melius eosqui corpora concludunt,ac simpliciter inteliiga-
atque facilius artifex faciet.si in opere construendo n mus eos locosargumentorura esse qui intra se con-
artisfacultatem atque elegantiam comparet.In argu- linentargumentainquibusexponendisposteriusquid
mentis quoque idem esse manifestum est, vi nam- sitquod dicimus clarius apparebit.Nunc comrauni-
que naluralis ingenii argumenta promuntur.Sedars terde totalocorum ratione, deque argumentatione,
facultateraimitatanaturaeviam quamdam rationem- acdequaeslionibusetpropositionibusearumqueter-
que reperit,quaid effici facilius ac melius possit. In minisvideturessetraclandum.Ac primum quoniam
quareillorum necesseest reprehendatur error, qui locus qui tractatur inTopicis, noncujuslibet rei,sed
rhetoricam facultatera naturalera esse dixerunt,quo- tantum locus est argumenti, exposito prius argu-

niam quilibet totius artis alienus et intendere in al- menti intellectu, deinceps de loci ralione tractabi-
terum crimen,et sesepurgare solet, et argumento mus. Diffinit igiturTullius argumentum hoc raodo:
aliquid probarecontendit.Reprehendendietiara sunt Argumentum est ratio quae rci dubiae faciat fidem.
qui eamdem facultatem in sola arte positam esse di- Sumpsit igiturrationem utgenus.Omnes enim inju-
xerunt : oportuit enim eos animadvertere, omnem riosi sunt qui orationis virtutem a sapientiae ratio-
quidem materiam effectus ex natura susci-
artera sui nesejungunt, aliamque esse dicendi artem velint,
pere,sed in ea lamen ratione propriara facultatera aliam intelligendi. Nam si nihil orationes aliud agi-
elegantiamque experiri.Haecitaque quae artium ra- raus, nisi interius cugitata vulgamus, quae malum
tio perficit, ab imperitis etiara fieri, utcunque con-
^ ratio est, orationis elegantiam usententiarumgravi-
tigerit, possunt. Bene autera ac fanile nerao efticit, late seponere ?Quaeporrosenlentiarum gravitas esse

nisi artis ralione fuerit instructus.Gum igitur totius potest,sine earum rerum de quibus dicendum est
operis haec sit intentio, ut argumenta quap confusa comprehensione ? Quae vero aliadisciplinanaturam
etveluti clausa natura suppeditat, artificialiler ve- proprietatemque rerum oranium docet, velquaeom-
stigcntur, quid sit per quod efficercidquod promit- ninoeorum (juaiintelligi possunt, sciontiam profite-
tit ars vale;it,sub exempli notationedemonstrat : ut tur,nisi h;i?c tantum ex qua nos pauca pra^sumpsi-
enim faciliusargumentareperiantur,iUares efficiet, mus philosophia ? quae longe aliter de bisipsis in
 ;

1157 IN TOPICA CICBRONIS COMMENTARIA. LIB. VI. H58

propriosapienlium tr.ictatii disputaic solct. Nt^que A. certe atque acutius pro ipsius artis natura tractari
ita cursim ut nos^quoe si ut in illorum librissolet, potest; scilicet ubertatem quaj deeral, subtilitate
prolixiua disaerenda sumpsissem, quis ferret inso- quaj poterat inessecompensans.Habent enim etiam
lentium hominum temeritatem provectus suos cul- ipsi proprium campum in quo eorum virtus possit

pare volcntiuin quibus provectibus proOcerent, si enitere. Est enim jurisconsultorum prudentias pri-
sludiosi potius quam ijueriii esse malient ?Sed his vatarumqu;esliocau3arum,maximeque in illis ne-
contenlionibus ncque antiqua caruit uitas, nec nos gotiis hic causarum locus examinabitur, in quibus
;

sumus, utquibus patientia doctissimo-

ita delicati bon^ iidei judicia nectuntur. In his enirn qui fuerit
rum horainum saepiu8obstitit,rere noiimus, dumet aniinus contralientium qua;ri solet, qui deprehendi
pluribus prodesse possumus,et sapicntium judicia \ix poterit, nisi praecedenlibus causis intelligatur.
consequamur. Ad quem finem hic noster labor et Inhisigilurjudiciisinquibusadditurutexbonafide
totius operis summa contendit. Scd hasc haotcnus. judiccnt, id esl ubi ita judices dantur, ut non stri-
Nunc susceptaj expositionis ordincm persequainur. ctas inter iitigantes stipulationes, sed bonam fidem
Toto igitur loco causarum explicato, ex cartim dif- qua;rant, pluribus causarum usus est : additur ut
ferentia in magnis quidem causis vel oratorum vel phi' interbonos bene agi oportet, considerantur mores,
losopliorum magna argumentorum. suppetit copia, in inquirunlur consiiia statuitur quibus, quidque de
;
I»
vesirisaiUem si non tiherior,at fortasse subtilior pri- causis administratura sit. In primisque in judicio
;

vata enim judicia maximarum quidem rerum in juris- uxoriae rei uberrimus causarum traclalus est. Est
consullorum mihi videniur esse prudentia.Nam et ad- autem judiciura uxoriae rei, quoties post divortiunn

sunt multum,el adhibentur in consilia, et patronis di- de dote contentio est. Dos enim licet matrimonio
ligentibus ad eorum prwlentiamconfugientihus hastas constunteinbonis viri sit.est tamen in uxorisjure,
minislrant.Inomnibus igitur jndiciis inquibus ex fide et post divortium veiut res uxoria poti potest. Qua?

bona esl additum, primus cuusarum usus est, ut inl^r quidera dos interdum his conditionibusdari soiebat,
bonos bene agi oportet. In primisque in arbitrio rei ut si inter virum uxoremque divortium contigisset,

uxorix.in quo est quidmelius,xquius parati esse de- quod ineiius aequius esset,apud virum remaneret,
hent.llli dolum malum, illi fidem bonam, illi a;quum reliquum dotis restitueretur uxori.idestutquod ex
bonum, ilii quid socium socio. Quid eum qui negotia dotejudicatum fuisset meliusaequius esse ut apud
alienacurasset,ei cujus ea negotia fuissent.Quid eurn virum maneret, id vir sibi retineret quod vero non
;

qui mandasset ,eumve cui mandatum esset,alterum al- esset meliussequius apudvirum manere,id uxor post
teri prxslare oporteret .Quid virumuxori ,quid uxorem divortium reciperet. In quo judicionon tantuui boni
viro tradiderunt. Licebit igitur,diligenier cognitis ur- natura speclari solet, verum etiara comparatio bo-
gumentorum locis,non modo oratorihus et pfiitosophis, G- norura fit, ut non tam quod £equura, sed meiius
sed juris etiam peritis copiose de consultationibu.i suis aequiusque est id sequendura sit.Quae omnia ex prae-
disputare. cedentibus causis investigari solent. Nam si viri

Uiviso causarum loco atque ordine suis partibus cuipa divortium factum est,ffiquiusmelius est nihil
distributOjdelociejusdem facultate.quibusquo ube- apud virum manere. Si mulieris est culpa, oequius
rius,quibusque anguslius accommodetur, uti sajpe meliusest sextansretineri.In hisque omnibus peri-
Giceroni mos est, disserit, Primum enim,inqnit, tissimi jurisconsulti esse debent quofit ut Treba-
;

oratoribus ac philosophis, quorum
bus larga materia est,multa ex causarumloco argu-
mentorum suppetit copia.Communis quippeorato-
ribus ac philosophis hiclocus esse prospicitur qui
est a causiSjhis naturas rerum quodest philosophise
proprium, illis quod oratoriae facultatis est, facta
in disputationi- tium quoquehortetur ad studium. Muita enim esse
dicit, quae eorum operam exspectant. Illi enim,in'
quit, dolum malum, illi bonam fidera,illi aequum et
bonum.illi etiam quid socius socio pra;stare debeat,
quid is qui alienum in sg gcrendum sponte negotium
suscepisset,ei cujus id negotium fuerat, quid is qui

probantibus. Nam et cum res quselibet qnaeritur, mandaverit ei cui mandaverit suorum negotiorum
ejus causae a philosophis vestigari solent. Quibus acliones, quid vir uxori, quid uxor viro tradiderit
prfemissis,ut superius diclum est, comitatur statim D quae omnia ad posteriora causae sunt, alque exinde
quod concludendum est,etoratore3 ad suspicionem judicia sumuntur.ldcirco enim, verbi gratia, quod-
movendara detergendamve factorum causas requi- libet iliud judex pronuntiare debet in uxoris ac viri

runt. Hoc quippe stabilein hominum mentibus ma-
net, quod neque factum, neque res ulla praeter il-
lamomniumprincipemnaturam,sinepropriiscausi3
possit existere.Quo fit ut uberrimus causarum usus
sit in rhetorum orationibus, philosophorumque tra-
ctatu.Sed uthunc libellum M. Tullius scribens, ple-
raque omniaTrebatio dedisse videatur,hunc locum
causa,quia virura hoc praestare oportet uxori;idcirco
etiam mandatorei cui mandaverit,obligatuses£e ju-
dicandusest, quia inter mandatoiem susceptorem-
que negotii illud est observandum, omnia quoque
quae quisque alteri praistare debet, ea in tractandis
judicandisque negotiis causae sunt. Quocirca recte
conciusit,diiigenler cognitis argumentorum locis,et

juris quoque consultis attributum esse demonstrat, oratoribus, et philosophis, et jurisconsultis argu-
dicens Etsi non tam uberesopportunitates habeat
: mentorum copiara non defuturam.
hiolocusin jurisperitorum responsionibussubtilius Conjunclus huic causarum loco ille tocus est qui ef-
H59 AN. MANL. SBV. BOETII 1160

ficilur ex causis:ut enim causa quidefjectum indi- ^. est,pan gloria debent exse hi qui consulunt et hi qui
sit

catjSic quod effeclum est,qaoe fuerit causa demonstral. defendunt ; at quod primum est, quod sequitur iaitur.
Hic locus suppedilare solet oratoribus et poetis, sxpe Omnis comparntio duplexest aut enim aequalia
:

etiam philosophis sed his quiornafe ct copiose loqui

, slbiraet comparantur,aut inaequalia;sed in his quse
possunt, mirabiteifi copiam dicendi, cum denuntiant suntaequalia;semper eademesse notatur aequalitas.
quid ex quaque resit futurum.Causarum enini cogni- Inaequaliaautem ingeminaveluti raembra dividun-
tio cognitionem eventorum facit. tur, minorisscilicetatque majoris.Nam quod minus
Ornnia quae ad sa referuntur recte dicuntur esse est,non per se minus est, sed comparatione majoris.
conjunctii ; ipsa enim relatio rerum elficit conjun- Itemque quod majusest, minoris comparatione di-
ctionem;quod si causa alicujus c.iusa e3t,non alte- citur majus. Quae cura ita sint, dividit atque ante
rius,nisi sui efrectusestcausa,itemque si omnium comparationum modos, et
estaliquis oculos ponit
effectus, ex causarum principiis venit jure igitur quod raro in superioribus locis fecit, ipsas maximas
;

ab effeclis locus, causarum loco debet esse conjun- propositiones ponitincomparationibus constitutas,
clus. Quoniam vero semper quae ad se referuntur ut si quando loco sit nobis compurationis utendum,
aequantur, necesse est, qua3 ubertas sit causarum, habeamus quoddam, velut inventionis exemplar,
eadem quoque sit effectorum.Quoniam enim causa n ad quod qusrentem aniraum possimus advertere.
ppaeter effectum essenon potest, cum sit causa su Omnis igitur comparatio, aut in numero constat,
per effectum,necesseest ut exeventibus quoqueat- aut in specie, aut in vi, aut aliqua locata extrin-
que efTectibuSjplurima suppetant argumenta,siqui- secus affectione.Nam quodcunque conferre conten-
dcm ex causis etiam plurima contrahuntur. Nam dimus, aut numero comparamus, et secundum id
sicut cujuslibet effectus potest causa tractari, si ex aiiud majus,aliud minus essedecernimus;aut spe-
qualibet causa potest, qui siteventus ostendi,rpcte- ciem ipsam intuentes, earaque alii comparantes de
que, ait,causarum cognitio eventuum cognitionem excellentiajudiciumdamus;autaliudconsiderarau3,
facit ;utenim in praedicamentis ostenditur,sciri re- quid res quaeque possit eflicere, et in quantura ejus
lativum aliquod non potest, praeterreliqui scientiam progredi possitnatura,autex aliorumquodammodo
relativi. continentia, et ex circumstantium alfectione rem
Reliquus est comparationis locus, cujus genux et quam alii conferimus intuemur.Numero igitur quae
exemplum supra positum est,ut cxterorum, nunc rx- cornparantur,si exeodem sint genere.plura paucio-
plicanda tractatio est.Comparantur igitur ea omnia qux ribus anteponuntur, velut si bona omnia sitaequa-

autmajora, aut minora, aut paria dicuntur : in qui- liajurequisquamplurabonapaucioribus anteponit.

bus spectantur hxc, numerus, species, vis, qua'dam Et est hsic maxima propositio:Plura bona pauciori-
etiam ad res aliquas affectio. Numero sic compara- bus anleponuntur,et in caeteris quoque eadem ratio-
buntur,ut plura bona paucioribus bonis anleponantur, perspicilur maximarum propositionum. At si omnia
pauciora mala,malis pluribus ; diuturniora bona bre- in contrario sint genere,pluralitati paucitas praefo-
vioribus, longe et late pervagala angustis, ex quibus renda est, ut pauca mala pluribus maiis,mala vero
plura bona propagentur, quieqve plures imitentur et ipsa bonis nullo modo conferuntur. Quae enim ullo
faciant. Specie autem comparantur, ut anteponantur, modo compensantur, in eodem esse genere debent,
qux propter se expetenda sunt,his qux propler aliud, non in contrario. Nam cum adversum se contraria
et ut innata alque insita assumptis et adventitii.s,inte- _^e regione locata sunt, conferri compararique non
gra contaminatis, jocunda minus jocnndis, honesfa possunt, quod sibi intelligitur esse inimica. Est
ipsis etiam utilibus,proclivia laboriosis, necessarianon etiam secundum nuraerum comparatio in teraporis
necessariis,sua alienis,rara vulgaribus, desiderabilia quoque ratione. Nam cum terapuscertis quibusdarn
his quibus facile carere possis,perfecta inchoatis, tota spatiis, dividalur, velut mensis atque
horae, diei,
partihusrationevigcntiarationisexpertibusvolunlaria anni, ex aequalibus bonis ea magis eligenda sunt,
necessariis,animaiainanimalis,naluralianon natura- quae diuturnius perseverant, quod in nuraero posi-
libus,artificiosa non artificiosis. Fis autem in compa- tum esse nuilus ignorat.Ipsaenim diuturnita? plu-
ralionesiccernitw:Efficienscausagraviorquamnonef- D rimos esse vel dies,vel menses, vel annos fatelur,
ficiens ^guas se ipsis contenta sunt,meliora quam quge quibus duret id quod eligitur. Longe etiam perva-
egentaliis\qu3einnodra,quamquxinaliorumpoleslate gala bona,anguslis et inunum niinimum locum co-
sunt ; slabilia incertis ; qux eripi non possunt,ldsqux arctatis numeri comparatione praecedunt.Nam qus
possunt. Affectio autem ad res aliquas est hujusmodi: longe lateque pervagata sunt, ea in plurimas gentes
Principium commoda majora quam reliquorum itemque regioncsque dilfusa 3unt;pluralitas vero cujuslibet
qusejocundiora, qux pluribus probata, gux ab optimo rei numerum spectat. Jam vero ex quo piura pro-
quoque laudata.Atque ut hxc in comparatione meliora pagantur bona, qui jion judicct esso meliora his
suni,sic deleriora qux his suntcontraria. Purumau- quorum bonorum contractiorqiie fecundi-
est inops
temcomparationec elitionemhahet,nec snbmissionem; tas?Quis etiambonumquod plures imitentur utfa-
est enim irquali^i. Uvlta aulem sunt qux xqualitate ciant, caeteris quic ita non sinl, oxcfUero non ail-i-

ipsa comparentur, qux ila fere concludunlur Si con- : tretur,quiHin numero constarc quisneseiat.quando
siliojuvare civeset auxitio , xquain laude ponendum in numero pUiraiibus constat ?Specie veroconipa-
 IIGI IN TOPICA ClCtiRONlS COMMENTARIA. LIB. VI. H62
ranlur, qu<B per seipsa considerata suoe quodam- A nullusdubitat esse meliora. Voluntaria quoque no-
modo pulchritudinis merito caeteris anteferuntur. cessariis jure anteponuntur,namque Toluntaria li-

Meliora enim sunt quaj propter se.quam quaj pro- bera 8unt,qua; necessaria quodani nos veluti domi-
pter uliud expetuntur, veluti salus quir [jropter se nio necessilatis astringunt,atque ideo meliora esse
expctitur,medicinaproptersali)tori);quocircamelior volunturia nPC(!>sariis cxistirnatnus qiianquam in ,

estsalusquam medicina: atque haec nonad aliquem hoc eliam illud intelligi possit,quod a nobis supe-
numerum, nec postrenio ad aliquam quantitatem, rius diclum st, non necessaria saepe necesgariis
i

sed ad ipsam speciem salutis ac medicinaj conside- afiteponi,'|uandoquidemeaquce voluntaria suntnon

ratlonemreferentes.judiciurapromimus.Illaquoque fuerint neccssaria voluntaria vero meliora sunt
;

quaeinnataatquein&itasuntjassumptisetadventiliis neccssariis.Noii necessaria igitur saepc neccssariis

meliora judicantur, unde innata moribus gravitas excellunt;animata quoqueinanimatis.ipsiusanimae
longe aniplius excellit eam quae per iinitationem negatione considerat.a.anteponenda esse ratio per-
atrectalur. Integra eliam polius quam contaminata suadct. Naturalia ctiam non naturalibus, et artifi-
meliorisrei judicium ferunt.Nam quas integrasunt, Optimusque hic gradus est, ut
ciosa inartificiosis.
suam epeciem 3ervant,qua! contanimata sunt atque naluram artem praeferas inertia?, ars quippe
arti,

ex .iliqua parte vitiata,3i qua etiam inerat, speciei
pulchritudinerr. perdiderunt. Jocunda minus jocun-
dis meliora,communi3 omnium aniiiialium natura
dijudicat. Ilonesta utilibus sapientes anteponunt;
proclivia laboriosis anteferri iiia res monstrat,quod
nemo ad eumdem finem per laboriosam atque aspe-
ram viam tendere cupiat, ad quera possit proclivi
faciliiiue itinere pervenire.Labor quippe omnis in-
jocundus est.jocunda est facilitas. Necessaria etiara
non necessariis partim praeferri,partim etiam post-
poni debent, quod M. TuUius tacuit necessaria
: efficitvelut artifex melior quam materia,
p imilalur ndturam. Quo fit ut id quod in se retinet
pulchri, ex natura vcBiat, cujus imitari specieni
cupit.Longe vero postrema sunt quae cum artificio
carent, non a specie solum naturae, verum etiam
ab imitatione discedunt,atque haec quidem de spe-
cie in comparationibus consideranlur. Vis autem in
eo consislit in quo consideratur quid unaquaeque
res possit erficei"c, nam quod quajque res potest,
ea vis ejus rectissime dicitur. EfOciens igitur
causa graviorem vim habet quam ea quae nihil
: illa

quippe praeferuntur his non necessariis, quae non quippe stolida est atque immota. Nec aliquid effi-

boni ratione,sed voluptatis appetitione sunt consti- ciens, nisi formam ab arlifice, id est ab efficiente
tuta, veluti luxu regio parata convivia nullus sa- causa.susceperit.Item quae se ipsis contenta sunt,
piens judicet esse meliora his quae naturae expleant meliora esse his videntur quae egent aliis veluti :

indigentiam. Quffidam vero sunt quae ipsa specie „ omnium Deus optimus est, quia nullo indiget, et
boni,cum non necessaria sint, meliora sunt neces ipso cuncta sunt indiga. ILem quae in nostra sunt
sariis.Nam vivere necessarium est, et sine eo sub- potestate magis eligenda sunt quam quw^ in aliena
sistere animal nequit. Philosophari vero non est manupositafacile labuntur.Quo fit ut sit virtus nie-
necessarium, melius tamen longeque excellentius lior quam divitiaj; nam virtus eslin nostra potestctte,
est philosophum vivere quam tantum vivere :illud divitiarum forluna domina est. Jam vero stabilia
enim raro paucisque etiam utcntibusrationeconces- incertis,quae eripi non [jossunt, his qua3 possunt, si
sum;illud pecudibuscommunenobiscum.Suaquoque tamen bon:i sunt,quis non intclligat esse meliora?
alienis jure meliora essedicuntur,veluti hominibus Quorum tamen locorum pars contraria contra-
ratio potius quam voluptatis appetitio illud enim
: rium tenet inspectis quippe his quae meliora sunt,
:

propiium est hominis,illud alienum rara quoque

;
si horum adversa videamus, deteriora sunt. Restat

vulgaribus meliora sunt.Atquehiclocusapprobatid in affectione posita comparatio quae ita tractatur, ut

quodsuperiusdiclumest,philosophanlemvitamipsa non per semetipsam res quae alii confertur, sed ex

vita esse meliorem :nam quae rara sunt, facile id allerius cujuslibet consideratione pensetur,velut in
quod vulgare est antecedunt.Desiderabilia etiam his tribus quibusdam rebus si duari ad seinvicem com-
quibus facile carere possis, illa res approbat esse parentur,eo quod ad tertiam plus minusve jungan-
meliora, quod maxime desiderantur, et sine his tur. Sint enim duo quaedam humanis rebus ac-
anxia vita est, veluti ei quis capillis visum conferat. commodata, quarum una principibus atque etiam
iEgrius enini toleramus carere visu quara capillis; ipsi reipublicic accommodatior hic igitur judica-
:

ita ex hoc meliorem essevisum capillis judicamus, bimus eam rem esse meliorem quae melioribus pro-
quod his facile,illo aequo animo carere nonpossu- dpst,id est ut reipublicae vel principibus non con-
mus. Perfecta etiam imperfectis naturaliter excel- siderantes ut sese res habeat, sed quanlura reipu-
lunt, illa enim suam formam adepta sunt, illa mi- blicfe vel principibus adjuncta sit. Ha3c igitur res
nime. Tota etiam partibus eodem modo excellen- ex alTectione cst comparata.meliusquejudicatur id
tiora esse arbitramur nam quod totum est, habet
: quod principibus commodum est, quam id quod
naturae propriam formam.Quod vera pars est et ad aliquibus privatis, quoniam principes reliquorum
totius nititur perfectiouem,nondum suae pulchritu- etiam continent statum. Eodem modo sunt quae se-
dinis speciem cepil, nisi ad lotius integrilatem re- quuntur,ut quae jucundiora sunt pluiibus,quae cla-
feratur.Jam veroratione utentia rationis expertibus riora inter multos, quae pluribus comprobata sunt,
Patrol. LXIV. 37
 ;

1163 AN. MANL. SEV. BOETII 1164

meliora ducantur. Nam minus ipaa hujus
etiamsi A sitione quae dicebat Si consilio et auxilio cives ju-
:

natura sint.affectione tamen,ut dictum est, eorum
quibus veljucuiidiora.vel iuter quos clariora sunt,
aut a quibus probantur,nieliora existimanda sunt.
Sed quanquam id quod a pluribus
superius in ea comparationis parte posuerit in qua
vare aequa in laude poneretur,pari gloria esse ora-
toresjurisqueconsultos.Quod sequiturigitur.id est,
pari gloria debent esse qui consulunt ac defendunt
bonum ducitur, consequens in ea propositione quae sta-
id enira erat
tuebat Si consilio et auxilio cives juvare par esset,
:

secundum nuraerum comparatio.nihil tamen

fiebat pares esse qui consulunt ac defendunt.
impediteumdemlocumseoundumaliamatquealiam Perfecta esl omnis argumenlorum inveniendorum
considerationem diversis generibussubdi velut ala : prxceptio,ut cum profectus sis a definitione, a parli-
avis cum substantia sit, eadem tamen ad aliquid tione, a notatione, a conjugatis, a genere, a forma, a
esse intelligitur,si ad alatum consideretur.Illaquo- similitudine ,a dif[erentiis,a contrariis, ab adjunctis,
que ex affectione videntur esse meliora quae ab eo a consequentibus,ab antecedentibus, a repugnantibus,
laudata sunt, contra quem dialectica oratione vel a causis,ub a[feclis,a comparatione majorum, mino-
rhetorica facultate disseritur.Nam ut revincere ad- rum, parium, nulla prxlerea sedes argumenti qux-
versarium possis, sal est si eum tibi consensisse renda sit.
monstraveris, atque id aliquando velut optiraum p Tametsiex his quae dicta suntintelligatur nulium
praedicasse,quod tu melius re proposita monstrare argumcnli locura esse praeteritura, breviter tamen
contendas.Dictis igitur omnibus raeliorum locis,his Ciceronis conclusionem, qua se nihil oraisisse cora-
oppositi quae deteriora sunt continebunt. Parium memorat,ad ampliorem doctrinae fidem approban-
vero nulla discretio est. Neque enim quod par est, dam reor,in his enim nihil oranino praetermittitur
aut intentionem suraere, aut remissionem potest. qoae certa ratione tractantur.Nullaverocertior ratio
Quibus autem modis inter se majora minoraque divisione ; quodenim quisque partitura communi-
penduntur,iisdeni inter se paria conferuntur. Nam bus in particularia cum rectum iter in-
deducens,
quai vel numero, vel specie, vel vi, vel afiectione sistat, labi errorem duci non potest. Lo-
atque in
fuerint^aeque paria esse dicuntur. Commuae autem corum igitur omniura prima divisio fuit in ea quae
cunctorum exemplum est,quod Cicero in qualitate in ipsis haerererit, et ea quae assumerentur extrin-
constituit, quae qualitas in cunctis paribus aequa secus.Cujus divisionis nihil medium reperiri potest:
est, numero, vel specie, vel vi, vel affe-
sed vel aut enim in ipso est aliquid de quo quaeritur, aut
ctione paria sunt.Nam in eorura comparatione quae extrinsecus necesse est assiimatur.Videamus igitur
raajora vel minora sunt,una quaedam qualitas est, nuncquemadraoduradisputatiopernihiloraittentem
sed horura accessione variantur.Nam quibus in ea- divisionem feratur. Eorum igitur locorum, qui in
dem qualitate major nuraerus, pulchrior species, ^ ipsis sunt de quibus agitur,nunc ex toto, nunc ex
efficacior vis, ad pretiosiora conjunctior afleclio, ea partibus,nunc ex vocabulo, nunc ex affectis sumi-
meliora esse existiraabuntur. Qua3 si aequd fuerint, tur argumentura. In his igitur quoniara nihil reli-
in eadem Exemplum vero quod
qualitate paria sunt. ctura sit perspicue apparet ; in eo enim quod con-
proposuit, ad blandiekdum Trebatii animum valet, junctura duplex discretio est una ex eo ipso
est, :

cum propriam,idest oratoriam.facultalem cumju- quod formatura est atque compositum.quod totura
risperitorum laude conjungit hoc modo Si consilio : est,in quo etiam definitiones adhibentur alia in :

juvare cives, quod jurisperitorum, est, et auxilio, ejuspartibusinspiciendis,exquibuscompositi forma

quod oratorura est, aequa in laude ponendum est, conjunctaest.Sedquoniamnaturahominuraidquod
pari gloria dcbent esse que consulunt,id est periti intelligit,voce ssepius prodit,necesse est ut nomen
juris, et hi qui defendunt, id est oratores. Atqui quoquequodadintellectubdeclarationemadhibetur,
primurn est; id est consilio juvare cives, et auxilio, ostendat aliquam rei quam significat proprietatem,
aequa in laude ponendum est.Quod sequitur igitur, intellectus quippe, qualitatem rei quara intelligit,
idesl(Sup;i/^,parigloria debenl^essequi consulunt, significat.Quocirca noraen quoque intellectus qua-
id est periti juris, et hiqui defendunt, id est ora- litatera designat. Jure igitur dictura est propricta-
tores) infertur. Ea vero conclusio est per quara di- D tem quamdam rei vocabulo significari,atque ita ex
cimus : hi igitur qui consulunt,et hiquidefendunt, eo trahi argumentum potest, quod vocatur a nota.
pari gloria esse debent. Hoc autem breviter diale- Horum vero looorum alias partitiones dedit, quas
cticorura raore protulit, qui sit enuntiant si dies : paulo post brevius colligemus. Affecta vero, qua;,
est, lucet. At quod primura est, id autem tantura- ut superius dictum est,in rehitione consistunt, ipsa
dom estac si dicatur^atcjui dies cst. lu propositione etiara rite divisa sunt.Nam (luae referuntur ad ali-
cnira quffi est, si dies cst, lux esi, prior est propo- quid, aut substantialia sunt, aut accidentia. Sub-
sitio, dies est. Concludunt quod sequitur, igitur.id stantialia, ut conjugata, nara justo, iu eo quod ju-
est, essG luoera.Idenim in prima partepropositio- stus est, justitia substantiara facit. Nec id dico,
nis, quaeerat, si dies est, sequebatur. Igitur hic quod homini esse ex juslitia conslitualur.sed justo,
quoque Cicero sic protulit : Atqui primum est, id qui juslitiadiscedente corrumpitur.Similis et deoo
esl, consilio et auxilio juvarc cives aeciua in laude quod est juste adverbio,ratio est. Est etiam sub-
esse ponendum, id enim erat priraumin ea propo- stantialcjgenus.species^differentia, causa, effectus.
 H65 IN TOPICA CICERONIS COMMENTARIA. LIB. IV. H66
Acci(lenlia,ut contrarium, simile, adjunclum, pa- A. vero posl rem.Locus vero condilionalisdivirlitur in
lia, inajora, minora. Gonsequcntia vero atque re- anteccdens, consequens et repugnans. Causarum
piignantia,quoniain,ut superius dictum est.in con- (luo.pjc inultiplex locus est : aliae namquesunt quae
ditionc posita sunt,nunc subslantialia reperiuntur, vi sua elficiunt, iiliaj sine quibus elTici non potest.
nunc vero in accidentibus considerantur. Substan- Karum vero quaj vi sua eniciunt.aliae sunt necessa-
tialia,ut cum genus antecedit specicm; accidentia, ri* nihilo indigentes ut efficiant, alia) vero indi-
utcum nigredo praecedentem sequitur corvum, gentes ut elficiant, aliaj vero indigentes et non
quanquam etiam in causis aliqua? accidentes esse nccessariae. Earum vero sine quibus non elfi-
possint.De quarum omnium proprictatibus Tullius citur, alia3 sunt mobiles, aliaj immobiles. Item
supra disseruit. Atque ut brevissima descriptione causarum aliae sunt non spontaneae, aliaj ex vo-
tota locorum (iivisio colligatur, erit hoc niodo : luntate,aliae ex perturbatione, aliae ex habitu, aliaa
Omne argumenlum aut ex his locisducitur qui in ex natura, aliae ex arte, aliae ex casu. RursuB
ipso de quo quaeritur inheerent, autex his quae ex- causaruni aliae sunt constantes, aliae inconstantes.
trinsecus assumuntur.Is vero locus qui in ipsis de Amplius,causarum aliffi suntvoluntaria;, aliaj igno-
quibus ambigituspositusest.dividiturineum locum rata?. Ignoralarum pars in casu.pars in necessilate

qui est ex toto,et in eum qui est ex partibus, et in ^ est constiluta. Necessariarum pars in vi, pars in
eum qui est ex nota.et ineumqui est ab affectis.Is scientia pnsitaest.EHectavero intantura dividi pos-
autem qui a toto est, a definitione locus vocatur. sunt,inquantum ad superius dictas causas referun-
Definitionum vero aliae sunt propriae,aliae non pro- tur.Locus vero a comparatione minorum, parium
prioe.Non propriarum vero, aliae sunt quae singulis atquemajorum,dividiturin numerum,speciem,vim,
nominibus denotantur,alia8 qua3 oratione pandun- ad res alias afrectionem.Quae cum ita sint.cumque
tur.Earum vero quae singulis nominibus fiunt,aliae nihil sil in divisione praetermissum,recte M.Tullius
sunt in quibus pro nomine redditur nomen,qua3 di- partitionem conclusit,dicens nullam argumenti se-
(;unturxaT'avx(Xe^iv;aliae quaeexerapli gratia nomen dem esse praeteritam.Restat igitur locus qui extrin-
8ubjiciunt,quae dicuntur w<; xuTroi;.Earum vero quse secus sumitur, quem, quoniam nihil jurisconsultis
oratione declaraniur,ali8e fiuuta partitiolie, aliai a est utilis, non Trebatii causa, sed ne quid perfecto
divisione, aliae a difTerentiis praeter genus, quae operi deesse videatur, adjungit.
lvvorj[i.aTixTidicilur;aliaequaeexpluribusqualitatibu3 Sed quoniam ila a principio ciivisimus, ut alios locos
fiunt,eliam singulis totum id significantibus,quod diceremus in eo ipso de quo amhigitur, hcerere, de
omnis qualitatum coUeclio declarat, quae vocantur quibus salis est dictum ; alios assumi exfrinsecus, de
uoi(i8o;;aliaB quae ex accidentibus,non singulis, sed iis pauca dicamus, elsi ea nihil omnino adveslras dis-
cunctis unum aliquid efficientibus constant ; allae ^ pidationes periinenl ;sedtamen lotamremperficiamus,
quae ad difFerentiamdantur;aliae per translationem, qunndoquidem cxpimus. Neque enim tu is es quem
aliae qu» ex privatione contrarii,aIiae quse propriis nihil nisi jus civile delectet, et quoniamadlehaecita
nominibusaptanturquajetiam uTroxuiKoatsdicuntur; scribuntur, utetiam inaliorum t/ianussint venturade-
alise per indigentiara pleni,aliae per proportionem, lur opera, ut quamplurimum iisquos recla sludia de-
aliae per relationem,a!icB per causarn. Item alia de- lectant, prodesse possimus.
finitionisdivisiosecunduraTullum principalis,quod Nelocusnihiljurisperitoproruturusnegligentiam
alinecorporalium rerum sint,aliaeincorporalium,et sui faceret, Trebutium utin prooemio magnus orator
definitionis quideralocus ita divisus est.A })artibus reddil attentum ait eoim ita sese divisisse in prin-
;

autem locus dividiturinpartitionem et divisionem. cipio, utalioslocos in ipsishaererediceret, de quibus

A nota vero locus simplex est. Ab affectis autera, ageretur, alios extrinsecusassumi, et cumde supe-
aliisunt a conjugatis,alii a genere,alii a forma,alii rioribuslocisidonee disputatum sit, intractatam re-
a simili, alii a differcntia, alii a contrariis, alii ab liquam partem non oportere praeteriri. Nequeenim
adjunctis, alii a consequentibus, antecedentibus et hunc esse Trebatium, qui sua arle contentus, caite-
repugnantibus, alii a causa, alii ab elTectis, alii a rorum studia negligat, verum diligentia alque inge-
comparatione parium, majorum vel minoruin. Ge- D nio plurimum valens.cuncta ad se pertinere ducat,
nu3 vero dividitur in suprema genera,etin ea quae quaeliberalibusstudiisannumerentur:siinuldandam
etiam speciescssepossunt.Species quoque dividitur esse operamdicit.quoniani benevolo animo Cicero-
in ultimas species et in ea quae etiam genera esse nis opus TrebaLius essetediturus, utcuminmulto-
possunt. Similium quoque alia in singulis consi- rum manus venisset,prodesse iis integrum posset,
derantur, et vocantur exempla, aliain pluribus, et qui rectis studiis tenerentur, hoc quoque Trebatio
appellatur inductio; alia in conjunctis, et vocatur beneficii nomine concedens,quod ad eum3cripta,et
proportio. Ilem differentiarum aliae sunt substan- per eum edita plurimis prolutura conscriberct.
non substantiales, inseparabiles ta-
tiale3,aliae,etsi Hsec ergo argumentalio qux dicitur arlis e.vpers,in
men,aliae neque substantiales neque inseparabiles. tesiimonio posiia est. Tcstimonium aulem nunc dici-
Contrariorum alia dicuntur adversa,alia privantia, mus omnc quod ab nliqua re e.vlerna sunii/ur,ad fa-
alia negantia,alia relativa. Adjunctoruni vero alia cicndam fidcm.
sunt quae ante rern existunt, alia quae cum re, alia E.xtriasecus positum argumenti locum,quemM.
 ;

1167 AN. MANL. SEV. BOKTII 1168

Tulliusvocatartis expertcm, intestimoniopositum A. opinio mutari vix potesl,ad eamque omnia,dirigunt,eL

locus qui judicant, qui existimant. Qui enim hi^ rebus
68:58 pronuntiat.Dubitariautem potest quid hic
et

quas dixi,excellunt, ipsa virtule videnlur excetlere.

a superioribus difforat.quos in atfectis locavii.Nani
Sed reliquis quoque rebus guas modo enumeravi,quan-
uti affecta semper in relatione sunt constituta,
ita

etiam testimonia ad ea quorum sunt testimonia re- quam in iis nulia species virtutis est,tamen interdum

feruntur. Omne enim tegtimonium testatje rei testi- confirmatur fides,siaut ars qu3fdam,udhibelur{magna
moniumest.Quocirca,curaut ea quae affectadudum enimestvis ad persuadendum scientix),aut usus.Ple-

vocata sunt,non extriasecusco!locentur,aut ea quo3

rumque enim creditur iis qui experti sunt. Facit

nunc vocantur extrinsecus non inter affecta ponan- eliam necessitas fidem,quce tum a corporibus, ium ab
animis nasdtur.JSam et verberibus torti,el igni fati-
tur,quaeri potest, cura praesertim ea quee adjuncta
essenegotiosuperiusdiximu3,veluti quoddam testi- gati qux dicunt,ea videtur veritas ipsa dicere,etqux

monium saepe rebus aflerant, cum ex eorum quae a perturbationibus animi sunt,dolore,cupiditate,ira-
cundia, metu, quia necessitatis vim habent, afferunl
praecesserunt, vel consecuta sunt signis, quod ge-
omnium commu - auctoritatem etfidem.Cujus generis etiam illa sunt ex
stum si considerari solet.Quorum
argumenta quae quibus nonnunquam verum invenitur ,pueritia,somnus
nis illa solutio est,quod ex affectis
fiunt,ab oratore inveniuntur, pjucque opera atque P imprudentia,vinolentia, insania. Nam et pueri $xpe
indicaverunt aliquid ad quod pertineret ignari,et per
industria nascuntur.Ea vero quaeextrinsecus posita
sunt,reitantum testimonium prsebent,nonenim in-
somnum,vinum,insaniam,multas3epe patefacta sunt.
Multieliam in res odiosas imprudentes inciderunt,ut
veniunturab oratore,s8d his orator utitur positisat-
Slalerio nuper accidit,qui ea locutus est bonis viris
que ante constitutis.Nam qiiae a genere,vel a specie,
argumenta sunt,ab ipsoquo- subauscultantibus pariele interposito ,quibus patefac-
vel a caeteris affectis
reperiuntur. Testimonia vero tis,in judiciumque prolalis,rei capitalis jure damna-
dam modo oratore
causam utitur ante prae- lus cst.Huic simile qniddam de Lacedasmonio Pausa-
sibi ipse non efficit, sed ad
argumenta ex affectis in causa nia accepimus.Concursio autem fortuitorum tatis est,
paratis. Quo fit ut
statim atque ex tempore nascantur;ea vero quse in
ut si inlerventum ed casu, cum aut ageretur aliquid
quod proferendum non esset, aut diceretur. In hoc
testimoniis posita f.unt,anterem praecurrentia con-
firmando usum negotio posteriuspraestent,etinad-
gencre etiam illa est in Palamedem conjecta suspicio-

junctisaboratoreconjecturacolligitur,et auditorum num proditionis multitudo,quod genus refutare inter-

mentibus intimatur.Testimonia vero non in conje-

dum veritas vix potest.
cturis,aut in suspicionibus.sed in rei gestae narra-
Quoniam locum artis expertem in testimonio po-

tione consistunt.Ostendit autem vehementius quid situm esse dixit, in testimoniis vero personarum
'-' fidemsuam interpcnentium auctoritas quaeritur.ne-
esset testimonium,cum dicit, id a se testimonium
cessarium fuit,quibus rebus fieri soleat auctoritas,
vocari quod ab aliqua externa re sumitur. Omnia
expedire. Accffitera quidem clarissirae atque aper-
quippe affecta, ab eis ad quae affecta sunt, non vi-
tissime dicta sunt.Sed quoniam auctoritatcm in na-
dentur externa. Testis vero cum retestificata nulla
cognatione conjungitur.nisi sola notiti8,quae nihil turam tempusque divisit,cumque in lempore,inge-
ad rem qus gesta est attinet,cum si gestum nego- nium,opes,aetatem,fortunam, artem, usum, neces-
tiumnullus agnosceret,nihilominustamen gesta res sitalera, concursionem etiam nonnunquam rerum
esset sed i(i poterit eliam ad similitudinem duci, fortuitarum locavit,quaeri potest:Quid eniraat^inet
;

quid enim minus esdet aliquid,si ei simile nihilre- ad terapus ingenium?quid ars?quid usus?Nam aeta3

periretur?Sed quod simile est.ei cui simile esteadem atque opes,fortuna et fortuitarum rerum concursio

qualitateconjungitur, quasqualitas utrumque con- subjecta sunt (empori, quoniam unuraquodque eo-

format.Scientia vero quamvis efnciat lestem, nulla rum variis teinporum vioibus perrautatur.lngenium
tamen quilitateconjungitur cum recujus illanotitia vero naturae potius oportuit attribui artetr atque
est.Nequeenim scientis notitia, rei gestae qualitas usum tertium quiddam,quoniamneque tempori ne-
dicipotesl,cumsinotitia,qualitasrei possetintelligi, quenaturaesubjiciuntur.Quanquamvirtus quoque ip-

pereuntibus his qui rem norunt,res velinteriret,vel D sa,qu;im M.Tullius in naturae rationeconstituit qui-
mutaretur,quod neutrum evenirerecesse est,quan- busdam non naturalis, sed tum doctrina,tum recta

doquidem,absumptis sci6ntibus,resignoratapoterit exercitatione vivendi videatur ascita. Sed haec ita

permanere. intelligenda divisio est,quod omnis auctoritas autex

Penona autem non qmliscunque teslimonii pnndus
habeliad faciendam enim fidem auctoritas quseritur
sed auctonlatem aut nalura, ant tempus affert na-
tur;e auctoritas in virtule inesi maxime; in tempore
autemmultasunlquxafferanl auctoritafem,ingeniiim,
opes, ivlas, fortuna, ars, usus, necessitas, concursio
eliam nonnunquam rerum fortuicarum. Namct
niosos,et opnlentos, et setatis spatio probalos, digno<i
quibus credatut putant, non rerte fortassc, sed vulgi
magnisatqueexcellentibus rebusetpernaturara op-
timis venit, aut ab his quse inferiore loco sunt con-
: stitut3,fidera non ex natura? qualitate, sed ex vulgo
insitis opinionibus capit.Et raaximas quidem excel-
lenlesque res in natura constituit, quaj semper, ut
ipse Tullius multis in locis defendit, boni est appe-
inge- tens. At vero quae posleriora sunt,in terapore po-
suit,idcirco quod omnia terapori subjecta.principa-
lis boni non relincnt statim. Virtus quidem in de-
 ,

U69 IN TOPICA CICERONIS COMMfiNTARIA. LIB. IV. 1170

terius flecti non potest. Ingeniura vero atque opes, \ moniu .primum oratioms, oracula enim ex eo ipso
fortuna el ars atque usus saepe non recla exercita- (ippellata sunt, quod inest his deorum oratio deinde ;

tione depravantur. Nani quid(iuid horum fuerit a rerum quibus insunt quasi divinn qusedam opera pri- :

virtute sejunclum, dignitatem verfle laudis amiltit; mum ipse mundus, ejusque omnis ordo et ornidus ;

et de virtute quidem dislulit dicere. Posteriorem
vero purtem.id est in tempore positcB auetorilatis,
diviait etevidentissimis patefecit exemplis. Nam
ingcniis fides adesi.atqucex ea praesto estauclori-
tas plurima. Ens quippc sapienlius loqui homines
credunt.quorum ingeniumad expedienda quiE pro-
posuerintjSufficit. Opibus quoque praepol!entes,di-
gnos fiile judicant,fortuna quoqueetdignitate prae-
claris,majestatem auctoritatisimpertiunt.non recte
fortasse ; sed etjudiciumin negotiis.et existimatio
deinceps aeris volatus aviwn nUjue canlus; deindeejus-
dem aeris souitus el ardores, multarumque rerum in
et terraportenta,atqne etiam per exta inventa prxsemio.
A dormicntibus quoque multa significatavisis ,quibus ex
locissumi intcrdumsolenl ad fidem faciendarn testtmo-
nia deorum.ln homine virtulisopivio valetplurimwn.
Opinio aulem est,nonmodo eos virtulem liaberequiha-
beant,sed eos etiam qui habere videantur.ltaque quos in-
gcnio,quos sludio,quos doctrina prxditos vulent, quo-
rumque viam conslanlem et probafam,ut (latonis,Lit-

vilae, opinione hominum maxime continetur,qua} lii, Scipionis aliorumque plurium, videnlur eis esse
quia rautari vix potest, ad eara cuncta diriget, ea- n qualesseipsivelint. Necsolum eos ceiisenttalesessequi

que sibi tractandaregendaque proponet orator.Ars in honoribus populi requepublica versanlur,sedet ora-

etiamatque usus plurimum valent. In utrisque enim tores, et philosophos, ei poetas, et historicos, cx quo-
fidem notitiafacit. Necessitasquoque.quasi idquod rum e(- sxpe auctoriias petitur adfa-
diciis el scriptis

latebat,extorquens,auctoritatesubnixaest,quaetum ciendam fidcm.Exposilis omnibus argumentandi locis,

ab animOjtum acorporibusvenit:a corporibus, cum illud primum intelligendum est,nec ullarn esse dispu-

igni.ferro ac verberibus verumquodlatetaperitur;
ab animo, cum niens quadam perturbationis
ignorantiae necessitate confunditur.Tunceaim quid
minime distinguens, verum
dici,quid laceri debeat,
lationem,in qua non aliquis tocus incurrat, nec fere
vel omnes locos incidere in omnem quxslionem, et qui-
busdam quxstionibus alios,quibusdam esse alicsaptio-
res locos. Qumsiionum duo sunl g^nera,alterum infi-

quod occultum erat,prodit atqueeffundit in lucem. nitum definitum alterum.Definilum est quod otx6Qz<ji.^
Nam iracundia saepe.etquaelibet anirai perturbatio, Grxci, nos causaui ; infinitum, quod Oiatv illi ap-
quod occultandum foret,haud continet,quaeidcirco pellant, nos propositum possumus yxominare. Causa

habetauctoritatem ad fidem,quiasimpliciterprodita cerlis personis, locis, temporibus, actionibus, negotiis

sunt.nec ulla calliditatis arte prolata. Quin etiam cernilur,aut tn omnibus aut in plerisque eorum.Pro-
ignorantia puerorum, vinolentia, positum autem in aliquo eorum aut in pluribus, nec
somnus quaedam
saepe produxit in !nedium,in judicium ^ tamen inmaximis.ltaque propositum pars causx est.
quibus si

fuissetullum,prolata non essent. Saepe etiamhomi- Sed omnis qupcstio earum aliquu de reest quibus causx
nes praeter uUam animi perturbationem imprudenles continentur, aut una, aut pluribus, aut nonnunquam
propria confessioneobligati sunt,dum cunctasimpli- omnibus.Quxstiontm autem quacunque de resinl,duo
citer effundunt,qu8esibi nocituranon existiraant,ut sunt genera, unum cognitionis, alterum actionis. Co-
Staterioevenisseproposuit,quiinterpositoparietetes- gnitionis sunt hse quorum flnis esl scientia,ut siquse-
tibusaudientibuseaconfessusest^ignoransseabinsi- ratur : A natura jus profectum sit,an ab aliqua quasi
diantibusaudiri,quibusvulgatisinjudiciumquepro- condilione hominum et pactione ? Aclionis aulem hu-
latis, capitali sententiacondemnatusest. Atque haec jusmodiexemplasunt iSitne sapientis ad rempublicam
quidem ignorantiain necessitate constitutaest nara accederel Cognitionis quaestiones tripartitas sunl,cum
;

qui nescit id quod ignorat.ne si veiitquidem poterit un sit, aut quid sit, aut quale sit, quseritur. Harum
evitare autem necessitas extorquet,ipso quo-
;
quae primum conjeclura,secundum definitione, (ertium ju-
dammodovidetur veritas dicere,atque ideoeisveluti ris et irijurix dislinclione explicatur.Gonjeclurar ratio
aucloritatesubnixisfidesadhibetur.Goncursioetiam in qualuor partes dislribula esl,quarum una est,cum
rerum foriuitarum facit fidem,quae cum aliquoties quaeritur,Sitne aliquid^ altera,Unde ortum sit ? lertia.

falsa designet,tamen vehemens,ut se ab ea

ila est D Quse idcausa efjecerit? quarta,in qua demutationerei
veritas explicare vix possit.Quale est quod de Pala- quseritur: Sit necne sil? Ecquidnam honestumsii ,ecquid
mede narratur.Pbryx exstinctus,qui quasi a Priamo gequum revera,an hxc tanium opinione sint'! Undeau-
raissus videretur, repertae Priami litterae Phrygia lem sit ortum, ut cum quxritur ndura an doctrina
manus imitata,quae concurrentiafidemfacerentpro- possit effici virtus ? Causaef^ciens sic,ut cum quseritur
ditionis.Hinc dicit Cicero .•
Talis etiam fortuitarura quibusrebuseloquentiaefficialur?Decommutalioncsic,
rerum concursio est *. Possitne elocjuenlia ccmmutatione aliqua converti iu
Hujus etiam generis fama vulgi,quoddam mul-
est inlantium ? Cum. aidem quid sit qu3eritur,notio er.pli-
( iludinistestimonium.Quge autemvirlute pdem faciunt canda est, et proprietas, et divisio, et partitio ; hsec

ea bipartita sunt.Ex quibus alterum natura valet,al- enimsuntdefinitioniattributa.Aldilureliamdescriplio,

terum industria. Deorum enim virtus natura excellit, quam Grxci uTtoYpacpv; vocant. Notis sic quaritur,
hominum autem industria.Divina hsec fere sunt tesli- Sitne id xquvm quod ei qni plus potest ulile est ?
'
Fini hujus sexti desideratur et totus seiitimus, quo sequens Giceronis textus exponebatur.
 , ;:

1171 AN. MANL. SEV. BOETII 1172

Inhominemne solum cadat, an eliam

Proprietas sic, A <"»" hipartilo, et natura, et instiluto. Naturu partet
eodem parto partitio sic
in belluas xgritudo ? Divii^io et habet duas, tuilionem sui et ulciscendi jus. Instituiio

Triane genera bonorum siiit ? Descriptio, qualis sit autem aequitalis tripartiia est : unapars legiiima est,

avarus, qualis assentator, cxteraque ejusdem generis, allera conveniens, tcriia moris vetustaie confirmata.

inquibm et naturaetvitadescribitur. Cum autemquas- Atque etiam rursus cequiias tripartita dicitur esse :

riturquale quid sit,autsimpliciter qusiritur, autcom- una ad superos deos, altera ad manes, tertia ad ho-
parate : simpliciter, Expetendane sit gloria ? compa- rnines pertinere.Prima pietas,.secunda sanctiias,terlia

rate, Proeponendane sit divitiis gloria ? Simplicium, jusiitia ntque 'vquitas nominantur. De proposito satis

iriagenera sunl,expetendo fugiendoque, de sequo el multa deincepsde cuusa pauciora dicenda sunt, ple-
;

iniquo,de honesto etturpi. Comparalionum auLemduo roqueenim sunt ei cumproposito commuma. Tria sunt
unumdeeodem et alio,alterum de majore et miaore. genera cansarum, judicii, delibcraiionis, laudationis
De expetendo et fugiendo hujusmodi Siexpeiendxdi- : quarum fines ipsi declaranl quibus utendum locissit
vitijE, si fugienda paupertas De aequo et iniquo . : nam judicii finis jus est, ex quo etiam nomen. Juris
Mquumne situlciscia quocunquc injuriam acceperisl aulempartes tum expositx,cum dequitatis. Deliberandi
De honeslo et turpi Honestumne siipro pairiamori'!
: finis ulilitas,cujus hxpartes,qux modoexpositoe rerum
Ex altero autem generequoderatbipartiium,unumest ^ expeiendarum. Laudationis finis honestas,de quaitem

de eodem et alio, ut si quoeratur quid intersit inier est unie dictum.Sed definilx qusestiones a suis qua'que
amicum assentatorem,regem ettyrannum. Alterum
et locis quasi propriis inslituuntur ,in accusationem,de-
de majore el minore,ut si quxratur :Eloqucniiane plu' fen sionemque partilae .In quibus existunt hxcgenera,ut
ris sit,an juris civilis scientia ? De cognitionis quce- acciisator personam arguat facti^defen.-ior aliquidoppo-
siionibus ha'Ctenus. Aciionis reliqux sunl, quarum naide tribus,autnonesse faclum,autsisil factum,aliud
duo sunt genera,unum ud of ficium ,alterum admotum ejus facli nomen csse, autjure esse facium. Itaque aut
a7iimi vei gignendum vel sedandum,planevc tollendum. inf,cialis aut conjeciuralisprima appellelur, defxniliva

Ad officiumsic,cum quxritur : Suscipiendine sint li- altera ; tertia, quamvis molestum nomen hoc sii,juridi-
beri? Ad movendos animos,cum fiunt cohortationesad cialis vocetur. Harum causaram propria argumenta ex
defendendam rempublicam,ad gioriam etad laudem. his sumpta locisquos exposuimus inpneceptis oratoriis
Quo ex genere suni quereloi incitaiiones miserationesque explicata sunt. Refulaiioauiem accusationis inquaest
fiebites.Rursusque oratio,tumiracundiam restinguens, depulsio criminis .quoniam grxce axiaic dicitur,laline
tum metum eripiens tum exsultantem igetitiam com- appeUciur status, in quo primum insislit quasi ad re-
primens, tum aegritudinem abstergens. Ilgec cum in pugnandumcongressa defensio. Atque etiam in delibe-
propositis quxstionibu$ genera sint,eadem in causas ratiouibus et taudationibus iidem existvnt status.Nam
iransferuntur. Loci aulem qui ad quasque quxstiones et negantur sxpeea fuiura quae ab nliquo in sententia
accommodaii sunt,deinceps est videndum.Omnes iili dicia sunt fore,si aut omnino ficri non possunt, aut
quidem ad pterasque, sed alii ad alias, ut diximus, sine summa difficultaie non possunt.ln qua argumen-
aptiores. Ad conjecturam igitur maxime apta quoe ex tatione status conjecturalis existit.At cum aliquid de
causis,guse ex effectis, quae ex conjunciis sumi pos- ulitiiate ,honestate .aequitate disseritur,deque his rebus

sunt. Ad dij finitionem auiempertinet raiio et scientia quge his sunl conlrnrix,incurrunt status aut juris, aut
definiendi ; atque huic generi finilimum est iilud quod nominis ;quod idemcontingit in lnudationibus:nam nut
appeilaride eodemetaltero diximus,quodgenus forma negari polestid factumesse quod iaudatur, aut non eo
quaedam definilionis est. Si enim quseraiur idemnesit nomine affciendum quo laudator affecerit, nut omnino
pertinacia eiper.seocrantia, definitionibus judicandum non esse laudabile quod non recte, non jure factum
esl. Loci uuieni convenient in ejus generis quamlio- sit.Quibus omnihus generibus usus est nimis impuden-
nem, consequentes, antecedenics, repugnantes, adjun- ter Coeinr contra Catonem meum. Sed qusc ex statu
ctis etiam duobus iis qui sunnmtur cx causis et contentio efficilur,eam Gracciy.pi^^oixz^oy vocant, mihi
effectis.Nam si hanc rem illa sequilur, hanc non placeC id, quoniam quidem ad te scribo ,
qua de re
sequitur aut si huic rei illa aniecedit, huic non
; agitur, vocari. Quibus aulem hoc qun de re ngifur,
antecedit ; aut si huic rei repugnat, illinon repu- D confinetur,h3eccontinentia vocentur quasi firmamenia
gnat :aut si huic rei hsec, iliius alia causa est ;aut si defensionis, quibus sublatis defensio nulln sit. Sed
e.xatio hoc, ex nlio illud cffectum esl : exquovis ho- quoniam lege firmius in controversiis disceptandis esse
rum id df quo quxritur,idemnean aliud sit,inveniri nihiidebet, dandaest opera ut legem adjut'icem ei
potest'! Ad iertium genus inquo guale sit
quseslionis tcstem adhibeniHUS. In qua re alii qunsi stntus e.ristunl
quxritur,in, eomparutionem eacuduni,qux pauloanle novi, qui appcllnntur legilimx disceptationes. Tum
in comparaiionis loco cnumerata sunt. In id autem cnim defenditur non id legedici quod advcrsnriusvelit,
genus in quo de expetendo fugiendoque quxritur, ad- scd aliud. Id autem contingit cum scripium ambiguum
hibentur ca quie sunt atit animi, aut corporis, aut est, et dux differenles sententise accipi possuut. Tum
externa, vei commoda, vel inrommoda. Ilemque cutn opponiiur scripto voluntns scriploris, uf qUiVrntur ver-
de fionesio lurpique quseriiur,ad animi bona velmala bune plus an sententia valcre dchent.Tum lcgi lex con-
omnis dirigenda oraiio est ; cum autem de Xijuo et traria affcrlur : iln sunt tria gcncra qu;e controversiam
iniquo tlisseritur,a:quitatis loci coliigunlur.Hi cernun- in omni scripto facere possunt, ambiguum, discre'
 -

1173 DB D1FFERBNTI18 T0PIC18. LIB. I. 1174

pantia scripii el volunialis,scripturaconlruria. In hoc A. pli/icalionem,cujusef}cctushicdebetesse,ul aul per-

perspicuuin esl, non miigis in lcgibusqmxvi in testa- lurbentur animi aut tranquillenlur,et siita jam affecti
mentis, in stipulationibus, in reliquis qux ex scripto anle sint, aut augeat eorum motus aut sedel oratio.
aguntur, posse controversias easdem existere. Uorum Huic generi in quo ct miscricordia, et iracundia, et
iractutiones in aliislibris e.xplicantur.Nec soiumper- odium, et invidia, et cicterx animi affectiones pertur
petux actiones, sedetiam partcs oratiouis iisdem locis bantur ,prxc€pta suppeditantur aliislibris,quos pnteris
adjuvantur, partim propriis, partim communibus, ut mecum ligerecum voles. Ad id autem quod te velle
in principits,quibus utbenevoli, ut docilei, ut attenti senseramcumulatesatisfaclumessedebetvoluntatifux.
tint qui audiant ,0/ ficiendum cst }>ropriis locis.llemque Nam ne prxlerirem aliquid quod ad argumentum vi
narrationes ut ad suos fines spcctent,ut planx sint, ut omni ratione reperiendum pcrlineret.pluraquam a le
breveSfUl evidentes,ut credxbiles, ut moderativ, utcum desiderata erant, sum complexus, fecique quod sxpe
diynitale.Quse quanquam in tota oralione esse debent, liberales venditores solent, ut cum xdes, fundumve
magistamensuntproprianarrandi.Quxautemsequitur vendiderint, rutis cesis receptis, concedant tamen.
narrationem fides, ea persuadendo quoniamefficitur, aliquidemptori, quod ornandi causa apte etloco posi-
qui ad persuadendum loci maxime valeant, dictumest tum esse videatur.Sic ubi nos ad id quod quasi mancipi
in his in quibus de omni ralione dicendi diximus.
p dare debuimus,ornamenta quxdam voluimus non ds-
Peroratio autem et alia quxdam habet,et maxime am- bita acccdere.

DE DIFFERENTIIS TOPIGIS
LIBRI QUATUOR.

LIBER PRIMUS.
Omnisratio disserendi, quamlogicen Peripatetici sitis, eorumque differentiisinter se et communita-
vcteres Hppellfvvere, in duas distribuitur partes, tibus pernotatisetargumentorum copiacomparetur,

unam inveniendi, alteram judicandi. Et ea quidem et locorum clara possit esse distinctio. Ut igitur
pars qufe judicium purgat atque instruit, ab illis curicla perspicuis rationibus constent, paulo altius

analytice vocata,a nobis potest resolutoria nuncu- ordiendumest.Propositio est oratio verum falsnmve
pari.Ea vero quae inveniendi facultatem submini- significans ut si quis dicat coelum esse volubile,
,

6trat,a Graec'S topice^a nobis localis dicilur. Ac de haec et enuntiatio et proioquiura nuncupatur. Quae-

llla quidera parle quae judicandi magistra est, alias stio estin dubitationem ambiguitatemque adducla
disputabitur. Nunc vero consilium est aperire qui propositio,utsi quis qucerat an coelum sit volubile.

lintloci.quae eorum differentiae, quibus C Conclusio est argumentis approbata propositio,ut'=i

qui etiam
apti sintsyilogisrnia.Nec id simpliciter atque uni^ quisccelum abaliis rebusprobet esse volubile.Enun-
formiter videtur esse Caciendum, verum duplexest tiatioquippe, sivesui tantumcausadicatur, sive ad

tradenda parti tio,una quidem ex Grsecis volumini- aliudafferaturapprobandumpropositioest:sideipsa

bus eruta,altera vero ex M. Tullii Topicis sumpta. quaeritur, quaestio;3i ipsa est approbata, conclusio.

Atqueinhis illud ad perfecfonera speculationis est Idem est igitur propositio, qusstio et conclusio, sed
astruendura,utquibusulraque modisdivisiodifferat, differuntmodo supradicto. Argumentum est ratio
quibusqueconveniatexplicetur,quoquemodo altera reidubiaefacienslidem.Non vero idem est argumen-
aiteram vicissim possit includere ; et nunc quidem tum etargumentatio: nam vis sententiaeratioque ea

non in singulis immorabimur,sed de tota divisione quse clauditur orationecum aliquid probaturambi-
communiterdisseremus, locorum tantum exquibus guum, argumentum vocatur ipsa vero argumenti ;

argumenta nascuntur diffinitiones, exempla diffe- elocutioargumentatiodicitur.Quofitutargumentura

rentiasque colligentes. Singula vero pro qualitate quidem virtus, et mens argumentationis sit atque
operis diligentius,vel his octo voluminibus expedita sententia; argumentatio vero, argumenti per oratio-

sunt,quibus Aristolelis Topica in Latinam vertimus nem Locus autem sedes est argumenti,
explicatio.

orationem,vel his septem quibus M. Tullii Topicis D propositam quaestioneni conveniens

vel id un-le ad

lucem plenae expositionis insudavimus. Illic igitur trahitur argumentum.Quaecum ita 9inl,singulorum
cuncta sunt propriis atque enodatis partibus expe- natura diligentiustractanda est, eorumque per spe-
dita; hicvero quae alias per memhra patefacta sunt, cies acniembra, ut diximu3,figura?que divisio fa-
coramuni speciilationetractantur.Nec diaiecticosso- ciendaest. Ac priusde propositione a?serendum

lum locos, sed etiam rhetoricos, quove hi inter se Hanc esse diximus orationem, veritatem vel
est.

alque dialecticis differant. curaest exsequendi, ut mendacium coniinentem. Hujus duae sunt specics,
omnibus undiquelocis plfna consideratione propo- affirmatiouna.altera vero negalio. Alfirmalio, si
 1175 AN. MANL. SBV. BOETII 1176

quis sic efTerat / coelimi volubile est.Negatio, si quis A philosophiae ratione pertractat, praedicatura.Evenit
ita pionunliet; cajlum volubile non est.Harum vero etiam ut supponatur oratio, etsimplex vocabulum
aliae sunt universales,ali3e particulares, alia? inde- praedicetur, hoc modo Socratis similitudo cura su-
:

finitae,a!iaesinguiares:Universales quideru,ut siquis pernis divinisque substantiis justitia est hicenim

;

itaproponat :oranis iiomo justus est, nullus homo oratio per quamprofertur, Socratis similitudocum
justus est.Particulares vero, si quis hoc raodo di- supernis divinisque substantiis, subjicitur,justitia
cat quidam homo justus est, quidam homo justus
:
veropraedicatur.Sed de hujusmodi propositionibus
nonest.Indefinitue hoc modo: homo jiistusest,homo in his comrnentariis,quiin Utol ipiir^ytioLq Aristolelis

justus non est.Singularesvero suntquaeindividuum libro conscripsimus, diligentius disseruimus.Con-

aut quid singulare proponunt, ut Oato justus est, ditionalium vero propositionum, quas Graeci hypo-
Cato justus non esl etenim Galo individuus est ac
; thcticas vocant partes,suntsimplicespropositiones,
singularis.Harum vero alias prsedicativas alias con- cujusquidem ea pars quae priusdiciturantecedens,
ditionales vocamus.Praedicativsesunt quae simplici- quae posterius consequens appeHatur,ut in hac pro-
ter proponuntur, id est quibus nulla vis conditionis positione quaedicit:si rotundum est, volubile est.

adjungitur, ut si quis coelum esse volubilesimplici- Holundura esse antecedit,volubileesse consequitur

ter dicat. At si conditio huic copuletur, (it exdua- g Harura quoque aliae sunt simplices conditionales,
bus propositionibus una conditionalis, hoc modo: aliae conjunctae : simplices sunt quae praedicalivaa
ccelum si rotundum est, volubiie est.Hic enim con- habentpropositiones in partibus,ut in ea quam su-
ditio id efflcit, ut ita demum coelum volubile esse perius diximus, si rotundum est,volubile est. Ro-
intelligatur, si sit rotundum. Quoniam igitur aliae tundum est enim est volubile est,utraeque divisae ac
propositiones praedicativae sunt.aiiae cunditionaies, sigillatira acceptaj praedicativae sunt. Conjunctarum
praedicativarumpartesterminosappellaMius: hisunt vero muitiplexdifferentia, de quibus in his volumi-
praedicatus et subjectus.Terminosautemverba voco nibus diligentissime perstrinximus,quade hypothe-
etnomina quibus propositio nectitur, ut in ea pro- licis composuimus syllogismis. Simplicium vero

positione qua dicimus, homojustus est, haec duo hypotheticarum propositionum quatuor sunt diffe-
nomina,id est justus et homo, propositionis partes rentiae: aut enim ex duabus affirmativis categoricis

vocamus eosdem etiam terminos dicimus,quorum

;
constantjUt si rotundum est,volubile est, utraque
alter subjeolus est, alter praedicatus. Subjectus est enim affirmativa est aut negativis duabus, ut si
,

terminus qui minor est,praedicatus vero qui major, coelum rotundum non est, volubile noa est nam :

utin ea propositione qua dicitur,homo justus est, rotundum non esse, et volubile non esse, utraeque
homo quidem rainus est quam justus..NoQ enimin p negationes sunt aut ex affirmativa et negativa, ;

solo homine esse polestjustitia.verum etiam in cor- ut si quiidratum est,volubile non est quadratura ;

poreis divinisque substantiis. Atque ideomajorest enim esse affirmatio est, volubile non esse, negatio
terminus justus, homo vero minor, quo fit uthomo est autex negativa et affirmativa, ut si rotundum
;

quidem subjectus terminus sit,justus vero praidi- non eot,stabile est,rotundumnon esse negatio est,
catus. Quoniam vero hujusmodi simplices proposi- stabile vero esse affirmatio. Propositionum quoque
tiones alterum habent praedicatum terminum,alte- aliae sunt per se notae,et quarum probatio nequeat
rum subjectum terminum,a mijoris privilegio pro- inveniri,aliae quas.tametsi animus audientis probet
poiiitio praedicativa vocata est. Saepe autem e^enit, eisque consentiat,taraen possunt aliis superioribus
uthi termini sibi invicem invenianlur tequales hoc approbari.Et illae quidem (juarum nulla probatioest,
modo : homo risibile est, hoino namque et risibile maximae acprincipales ¥ocantur,quod his illas ne-

uterque sibi subjectus aequusestterminus; nam ne- cesse est approbari, qua3 ut domonstrari valeant,
que risibile ultra hominem,i\ec ultra risibile homo non recusant.li;stautenimaximapropositio,ut haec :

porrigitur.Sed in his necesse est hoc venire, ut si Si deaequalibus a3qua!ia deraas, quae derelinquun-
quidem inaequales termini sint, major semper de tur aequalia sunt.Ita enim hoc per se notura est, ut
subjecto praedicetur ; si vero aequales, uterqiie con- aliud notius quo approbari vaK'at,esse non possit.
versa prcedicatione de se dicatur ; ut vero rninor de Quae propositiones cura fidem suinatura propriam
majori praedicetur, in nulla propositione contingit. gerant,non solura alieno ad fidem non egent arpii-

Fieriautempotestutpropositionumpartesquas ter- mento, verum caeteris quoqiie probationis solent

minos diciinus, non solum in numinibus, verum in esse principiura.Igitur per se notae propositiones,
orationibus inveniantur. Nam saepe oratio de ora- quibus maximae
nihil estnotiu6,inderaonstrabilesac
tionepraedicatur,hoc modo : Soorales cum Platone quamvis auditoris
el principalesvocantur.Qiiae vero .

et discipulisde philosophia3 ratione pertractat. llaec judicio comprobentur, habent lamen aliquid nolius |
quippe orytiu,quae est,Socrates cum Plutone el di- naturaliter exquo,si de his fiat quffistio, velut rx i

scipulis, subjecta est. llla vero, de philosophiaj ra- alienofidem capiant,hae demonstrabilcs ac minores
tione pertractat, prffidicatur. Hursus aliquando no- posierioresque dicuntur. Et de propositionibus qui-
men subjcctum est, oratio pr;B>iicatuni, hocmodo: dem ista sufficiant.Qua^stio voro dubiiabilis est pro-
Socratesde philosophiaerationepertractal; tiic enim positio.in qua necosse est lore eadem considerari
Socrates aubjectus solus est ; oratio qua dicimus, de quae dudura in propositione dicta sunt. \li» namque
 1177 DE DIFFERENTII8 TOPICIS. LIB. I. 1178

simplices, aliije compoaita) sunt. Simplices sunt ut A. n>ii<ieineoerit,s6d non desubstantiaipsiuspricdica

ha3 quaj cx simplici proposilione descendunt, hoo bitur ; autei eritaequale, etin substantia pra;dicabi-
modo, ut si quaeratur an cu^lurn sit volubile. Iluec tur ; aut ci erit ffi(]uale,seii miniineojuK substantiam
enim ab ea venit propositione quac dicit coelum esse contincbil.Namutidquodminusestdeeoquodmajus
volubile. Atque si a conditionali composita proposi- cst prajdicemus, in nulla propositione evenit. Sod si
tionesuscipit initium, quae est an si cojlum est ro- lalo estquodin qu.estione proponitur,utsubjectosit
tundum, volubile est, erit conditionalis atquo com- majus,etdesubj(icti substantia praidicetur, crit ge-
posita hoc modo ; ha3c enim a conditionali proposi- nus : omne enimgenusest majuseodc quo pra^dica-
tiono principium sumit quaj est,si coolum rotundum tur,rt do substanliacjus dicilur,ut animal hominis.
est, volubileest: quaestio er^jo alias quidcm prajdi- Atsimajusquidem f'uerit,3ed de substantia ejusnon
cativa est, alias conditionalis. Quo fit ut eaedem prajdicetur, erit accidens,ut album homini. Quod si

parlesquaestionig sint quae dudum esse dictae sunt aequalequidem 3it,sed substantiale,8uhjecti erit dif-
propositiones.Praedicativaeigiturquaestioneshabent rinitio,ut animalrationalo mortale hoinini:hoc nam-
praedicatum atque subjectum, ut in ea quadubilatur que cnnvertitur, et subjecti rationem,i(J est hominis
an ccclum sit Nam
volubile prsedicatum,
volubile. substantium, monstrat. Quod si aequalc quidem sit,
ccelum vcro subjectum Major enim terrainusest n sed a ratione substantiae sejunctum, erit proprium
est.
volubile quam ccelum.Nequc enimccelum solum vo- ut risible homini. Itaquediaiecticae simplices, quae-
lubile dici potest.Quae veroconjunctaestquaestio,ha- stiones,autdegenere,autde accidenti,aut de diffini-
bebitparlesquod praidicaturetquodsubjicitur^quod tione,autde proprio fiunt.Possuntvero fieri etiamde
antecedil et quod consequitur, ut in ea quae dicit, an differentiaqu.TstionescuaiqucEriturcoclesliacorpora
si coelumrotundumest.volubileest.Anteceditrotun- rationaliasintnecne,velcua.dubil,alureanesittyran-
dum esse, sequitur volubile esse. Quae cum ita sint, ni ac principis differentia, quod hic legibus sumpsit
in proedicativa quaestionedubitatur an subjecto ter- imperium,ille violenla doniinatione populum pre-
mino praedicatus inhaereal.In hypotheticisvero quae- mit.Sed tantumdem estdedifferentiaqua2rere,quan-
stionibus, iiludtantum quffiritur an iilam rem qu£B tum si degeneredubitetur.Aulenimconstilutivaerit
praeceditcomitetur idquodsequentsesseproponitur. differentia,aul divisiva : sed si constitutiva fuerit,
Omnia vero quae de praedicativis propositionibus quasi generis obtinet looum,ut rationabilitas homi-
dicta sunt, id est, quod alia> universales, aliae par- ni ; vel si ratione degunt coelestia corpora, coeles-
ticulares, aliae indefinitae, aliae singulares, eadem tibus quoque corporibus. At si divisiva fuerii, velut
possuntdici fere in praedicativa quaestione. Hoc ete- species considcratur, omnis enim spccies cum di-
nim tantum quaestio a propositionediversacst,quod visibili differentia est. Qiiod si differentia nunc
propositioquidem vel enuntiatasimpliciter,vel aiiud quidem loco generis,nuncvero speciei loco utimur,
probans, oratio est verum talsunwe significans. ambigi non potest, cum de ea quaoritur de genere
Quaestio vero cum sit ipsa quidera oratio, dubita- dubitari fieri vero postest ut aliquid in certamen
;

bilis tamen est propositio.Additaigitur dubitatione, comparatione ducatur, velut cum ambigitur an
quae in propositione considerantur, eadem etiam melior sit fortiludo justitia. Sed haecquaistio in ac-
convenit in quaestione tractari. Quaestionis autem cidentis necesse est dubitatione pouatur. Namque
duae suntspecies unaquaedicitur a diaiecticis the-
: ; ad comparalionera nihil nisi accidens venit, hoc
sis ; hcjec hujusmodi est quae de re caeteris circums- enim solura recipit raagis et minus. Rursus de eo
tantiis nuda quaerit ac disserit, quales a dialecticis quod esl idein potest fieri ceriamen, ut an idem sit
maxime ad disputationem sumuntur, utvoluptasne utile quod honestum. Sed hic quaestio diifinitioni
summum bonum sit? Ducendane uxor ? haec a aggreganda est quarum enim rerum eadem est
:

nobis propositio vel propositum dicitur. Allera vero difflnitio, ipsae quoque sunt ea^dem quarum vero ;

quae a Grscis vocatur hypothesis, a nobis dicitur diversa substanti.R ratio est, ipsae quoque suntdi-
causa ; haec quaestio est personis,temporibus,factis, versae. Igitur simplicis dialecticae quaestiones recte
caeterisque circumstantiis implicita quatuor species esse dicuntur, dequibus sufficien-
; ea est hujus-
modi Jurene Cicero in exsilium dubio reipublicae D ter dictum est. Nunc igilnr de conditionalibus
:

tempore detrudatur, quiainjussu populi cives Ro quaestionibus tractandura est, quarum quidem alia
manos necaverit. Hujus autem duplicis quaestionis constat ex affirmativis duabus, alia ex duabus ne-
subdivisiones alias esse necesse est,et thesis quidem gativis, alia ex alfirraatione et negatione, alia ex
philosophis, hypothesis vero oratoribus attributa negatione et aftirmatione. Si igitur ex duabus alfir-
est. Sed ejus quidem quaestioni? quae est hypothe- mationibus conditionalis constatproposilio,id quae-
sis posterius, divisiones dabo nunc de theseos di- ritur an affirmatio aftirmationem sequatur quod
; ;

visione pertractabo, quae in quatuor dividitur spe- si ex duabus negalionibus propositio juncta sit, id

cies.Inomnienim dialectica quaestione praedicativa in decertatione est an negatio ncgationem comite-

dubitatur an ei quod subjectum est id qnod praedi- tuf quod si ex alflrmationo et negalione, vel ne- :

catur inhaereat ; cum vero aliquid alicui inesse pro- gatione et alfirmatione copuletur, id arabigitur an
ponitur, id aut majus erit eo de quo praedicatur ei- affirmationem negatio, an aflirmatio negationem
que substanlialiter inesse contenditur ; aut majus comitetur.Ac priusquidemejus quaestionis facienda
1179 AN. MANL. SEV. BOETII 1180

an affirmationem affir-
est divisio,in quadisceptatur A. terum non sit. Ita ut proposi tam affirmationem ne-
malioconsequatur,quae praedicativarumquaestionum gatiocomitetur,autdiversaeruntgenera,autdiversae
non effugit divisionem.Nam ui praecedat aliquid et species, aut contraria, aut privantia, aut quolibet
aliud consequatur, in his fere rebus evenire solet alio modo sibi invicem autem
inconvenientia. Ut
quas paulo superius coramemoravi.Speciem quippe negalionem affirmatio consequatur,quseeratquarta
sequitur genus, vel differentia,vel diffinitio,vei pro- conditionalis propositionis dilferentia, fieri non po-
prium, vel inseparabiie accidens. Item proprium ac test, nisi in his conlrariis quae medio careat, et quo-
diffinitionem sequitur species,proprium vero sequi- rum alterum semper inesse necesse est, hoc moilo :

turdifferentiaet dilfinitio, et diffinitionem sequitur si dies non est, nox est si tenebrae non sunt, lux
;

proprium vel differentia,boc modo nam : si homo est.Facla igitur praedicativarum quaestionum accon-
est, animal est et si homo est, rationale
; est ; et si ditionaliura divisione, illud insuper videtur adden-
homo est,animal rationale morlaleest ; et si homo dum, quod omnis quaestio velex ratione disserendi,
esl,risibile est si ^thiops est, niger est. Si risibile
; vel ex naturali, vel ex morali trahitur speculatione :

est,homo est si animal rationale mortale e8t,homo

; ex disserendi ratione hoc modo, an affirmatio et ne-
est. Si risible, si risible est, animal
rationale est gatio species sint enuntiationis ex naturali ita,an
;
;

rationale mortale est animal rationale mortale n coelum rotundum sit ex morali sic, an virtus ad
; si ;

est, risibile vel bipes est. Praeter haec autem alias beatitudinem sola sufficiat. Praeterea quaestio omnis
quidemeffectuscausam,aliasquidemeffectumcausa vel est simplex vel composila: simplex quotiesaffir-
sequitur. Effectus causam ita si sol praesto, est, lu- matione et negalione dividitur, ita ut totura alteri
:

cet. Effectum causa hoc modo si quid exustum est, affirmare, alteri negare necesse sit hoc modo
: an :

ignis adfuit ; vel sic ; si sol videtur, lucet. Item to- coelum rotundum sit necne, haec enim una pars
tum partes sequuntur,ut si integra domus est, t te- £ quffistionis affirraationem tenet, alia negationem.
ctum et parietes et fundamenta consistunt. Modus Nam cum alter esse delendit, affirmat, alter vero
etiam sequitur nomenprincipale, utsit justitia bona negat, cum non esse contendit. Coraposita quaestio
est, et quod juste est, bonum est. Nomen etiam estquaeinpluresdistrahituraffirmationeSjhocmodo,
principale sequitur modum, ut si quod juste est, utrum coelum rotundum sit, an quadratum, an lon-
bonum bona est. Accidentia quoque
esl, et justitia gum, aut cujuslibet alteriusformae hic enim plures :

comitalur id quod subjectum est, ul si album est, affirmationes probare necesse est, quae diversa de-
corpus est. Quae cum ita sint, conditionalis quoque fendunt. Et de quaestione quidem, quantum ad prae-
simplexex duabus alfirmationibus copulata, illa sens negotium pertinebat, sufficienter dictum est.
fere divisio facieuda est quaestionis, quod in ea vel Conclusiovero est argumentis approbalapropositio,
de genere, vel de differentia, vel de specie, vel de qua eademfere dicipossunt quaedepropositione.
de proprio, vel de diffiniticne, vel do accidenti, vel Quae quoniam diligenter superius explicata sunt, de
de causa atque effectu, vel toto ac partibus, vel de argumento deinceps tractandum videtur.Argumen-
modo ac principali nomine dubitetur. Atque haec de tum est ratio rei dubiae faciens fidera. Hanc semper
ea quaestione intelligenda sunt, quae cum sit hypo- notiorem quaestione esse necesseest: nani si ignota
thetica simplex, exduabus tamen jungituraffirraa- notis probantur,argumentum veroreradubiam pro-
tivis. In hisdem etiam differentiis illas quoque bat, necesse estquod ad fidem quajstionis affertur,
consistere necesse est quaestiones, quae ab his ve- ipsa sit notius quaestione. Argumentorum vero om-
niunt propositionibus quaj ex utraque conslant ne- nium alia sunt probabilia et necessaria, alia proba-
gatione. Nam si genus non non est.Item est, species bilia et non necessaria, alia sunt neces3aria,sed non
si differentia,veldiffinitio,vel proprium non sit.spe- probabilia, alia nec probabilia nec necessaria. Pro-
cies non erit. Et de caeteris quidem quae superius babile vero est quod videtur vel omnibus,vel pluri-
dicta sunt, eodem modo considerandum est. Quid- bus,velsapientibus,ethisvelomnibus, vel pluribus,
quid enim antecedit ut aliud consequatur,si id quod vel maxime notis atque praecipuis, vel quod unicui-
sequitur non fuerit, nec illud est quod antecedit. que artifici secundum propriam facultatem, ut de
Earum vero quaestionura quae ex affirraatione et ne- t) medicina medico,^ubernatoridenavibus gubernan-
gatione consistunt, illa fere divisio est, quod vel in dis, id praeterea quod videtur ei cum quo sermo
diversis generibus, vel in diversis speciebus, vel in conseritur, vel ipsi qui judicat, in quo nihil attinet
contrariis, vel in privatione atque habitu continen- verum falsumve sit arguraentum, si tanlum verisi-
tur ;ut enimaffirmationem negatioconsequatur,aut militudinem teneat. Necessarium vero est quod ut
diversum ponitur genus,utquod ab eo diversuin est dicitur, ita est, atque aliter esse non potest proba- ;

abnuatur hoc modo si homo est,albedo non est; vel

: bile quidem ac necessarium est, ut hoc, siquid cui-
si substantia est, qualitas non est; vel si sub eodem libet rei sit additum, lotum majus efticitur. Neque
genere diversae species proponantur hoc modo si : enim quisquam ab hac propositiono dissentiet.elita
horao est, equus non est vel si conlraria, ut si al ;
•
sese habere necesse est. Probabilia vero ac non ne-
bum est.nigrum non est vel si privationes, ut si ; cessaria sunt, quibusfacile mens auditoris aoquie-
caecus est, non videt et poslremo in omnibus, qua;-
; scit, se'1 verilalis non tenent firmitatem, ut hoc:
cuaquecadem non sunt, evenit, ut,si unum est, al- si mater est, diligit lilium. Necessaria vero ac non
1181 DB DIFFERENTII8 TOPICIS. LIB. II. 1182

probabilia sunt ([uae ita ut dicunlurs')sohabere ne- A.

non necessarium. Philosophus
sariura, probabile ac
cesse esl, sed bis facile non consenlit auditor, ut cst vero ac demonstrator de sola tantura vcrilate per-
hoc, objectu lunariscorporissolis eveniredefectura. tractiit,atque sint probabilia sive non sint, nihil
Neque neccssaria vero neque probabilia sunt quaa refert, dumraodo sint nccessaria. Hic quoiiuc bis

neque inopinionc hominum nequein verilatecon- di.abus speciebusutiturargumenti.quaesunt proba-

sl&lual, ut boc, habere Diogcnem cornua; quoniam bile ac necessariura, ncccssariiim acnonprobabile.

unusquisfiuebiibeat quod nunqiiam perdiderit.Qua) Patet igitur in quo philosophus ab oratore ac diale-

quidemnecargumentadicipossunl.argumentaenim clico in propria consideratioiie dissideat, in co sci-

dubix rei faciunt fidem. Exhis autemnulla fides est iicet;quod iliisprobabililalem,huicveritatemconstat
quac in opinione hominum neque in veritato sunt essn propositara. Quarta vero species argumenti,
oonstituta, Dici tamen potest nec ilia quidem esse quam neque argumentura quidem recle dici supra
argumenla quae cum sint necessaria, minime lamen docuiraus, sophisticis solet esse attributa. Topico-
audientii)U3 approbantur. Namsi rei dubiaj sit fides, rura intentioestverisimiliuraarguraentorum copiam
cogendus est aniraus auditoris per ea quibus ipse deiTionstrare. Dosignatis enim locis cx quibus pro-
acquiescit, ut conclusioni quoque quam nondum babilia argumenta ducuntur, abundans ot copiosa
probat possit accedere. Quod si quae tanlum neces- necesse est fiat materia disserendi.Sed quoniara (ut
g
saria sunt ac non probabilia, non probat ille qui supra dictum est) probabilium arguraentorum alia
judical, necesse est ul ne illud quidem probetquod sunt neccssaria, alia non necessaria, curaloci pro-
ex hujusinodi ratione conficilur. Itaque evenit ex babiliura arguraentorura ducuntur, evenitutneces-
hujusraodi ratione, quae tantum necessaria sunlac sariorum qnoque doceantur. Quo fit ut ora'oribu3
non probabiiia, non esse arguraenta. Sed non est quidem ac dialecticis haic principaliter facultas pa-
ita, atque haec interpretatio non recte probabilitatis retur, secundo vero loco pbilosophis. Nam in quo
intelligentiara tenet. Ea sunt enim probabilia,quibus probabilia quidem omnia conquiruntur dialeclici ,

sponte atque ultro consensus adjungitur, cilicet ut atque oratores juvantur; in quibus vero probabilia
mox ac audita sunt approbentur. Quae vero necessa- ac necessaria docentur,philosophi« demonstrationi
ria sunt ac non probabilia, aliis probabilibus ac ne- ministratur ubertas.Non modo igitur dialecticusat-

cessariis arguraentis antea demonstrantur,cognita- que orator, verum etiain deraonstrator ac verae ar-

que et credita ad allerius rei de qua dubitatur fidem gumentationis effector habet quod ex positis locis
trahuntur, ut sunt speculationes, id est theoreraata possit assumere, cura intraarguraentorum probabi-
quae in geometria considerantur. Nam quae illic pro- liura locos,necessariorum quoque principia tradilio
ponuntur talia non sunt, ut his sponte animus di- i.sla conlineat. Illa vero argumenla quae necessaria
p
scentis accedat, sed quoniara deraonstrantur aliis quiderasunt.sednon prol)abilia,atqueillud ultimura
argumentis, illaquoquescitaetcognita, ad aliarum genus,scilicel necprobabilc nec necessariura,a pro-
speculationurafidemducuntur. itaquequae probabi- positi operis consideratione sejuncturaest.nisi quod
liaper se non sunt, sed necessaria, his quidera au- inlerdum quiiiam sophistici loci exercendi gralia

ditoribusquibusnondumdemonstratasunt, adaliud iectoris adhibentur. Quocirca topicorura pariter uti-

aliquid approbandura argumenta esse non possunt; litasinlentioque patefacta est His enira et dioendi
hisaulem qui prioribus rationibus eorura quibus facultas et investigatio verilatis augetur. Nara quod
non acquiescebant, fidera ceperunt, possunt ea si dialecticos atque oratores locorura juvat agnitio,

quidambigunt ad arguraentura vocari.Sedquiaqua- orationi per inventionem copiam praestat; (luod vero

tuorfacultatibusdisserendiomneartificiumcontine- necessariorum doctrinam locorura philosophis tra-

tur.dicendura est, quaequibus uti noveritarguraea- dit,viainquodamraodo veritatis illustrat Quo raagis
tis, ut cui potis.simum discipiinae locorum paretur pervestiganda est rimandaque ulterius disciplina,
ubertas evidenter appareat. Quatuor igitur facuitati- eaque cum agnitione percepta sii, usu alque exerci-
bu3,earumquevelutopificibusdisserendiomnisratio tatione firraanda. Magnum enira aliquid locorum
subjectaest, id est dialeclico, oratori, philosopho, consideratiopollicetur,scilicetinveniendivias.Quod
sophistae. Quorura quidem dialecticus atqueorator ^ quidemhiqui sunl hujus rationisexpertessoii pror-
in communi arguraentorum nalura versatur. Uler- sus depulautingenio, ncque intelligunt quantura
que cnira sive necessaria, sive minirae, probabilia hac consideratione qusratur quae in artem redigit
taraenargumentasequitur.Hisigituriliaeduaespecies vira etpotestatcm naturs. Sed de his hactenus.
argumentat'araulantur,quaesunt probabile acneces- Nunc dc reliquis expliceraus.

LIBER SECUL^iDUS.

Orania quidera quaesuperioris serievolurainis ex- titulum legerint, oraissis doctrinae gradibus statim
quibusdam forsitan eruditis su-
pedita sunt, rainus finem operisattendunt. Mihi autcm necessarium vi-
pervacanea quodaramodo et quasi dependentia vi- detur quod, nisi sit praecognilum, ad ulteriora dis--
centis animus pervenire non poBsit, hi quoque
debunlur. Namcura de differentiistopicis librorura qui
118S AN. MANL. 8BV. BOETII 1184

nuncomnemprimi voluminisdispulatioDem super- ^ universale jerat concludit hoc modo, in omnibus

fluam putant, si cunctaperlegant contextior.emque quoque rebus,non sorte ductum, sed arte principem
operis mente ac ratione collustrent, desinent pro- debere praeponi.Saepe autem xultorumcollecta par-
fectojudioaresuperfluum, quod necessario viderint licularitas aliud quiddam particularedemonstrat^ut
in parte operis collosatum.Atque haechactenus.Sed si quis sic dicat: Si neque navibus, nequecurribus,
quoniam de his (|uae antea posuimus, id est de pro- neque agris sorte praeponuntur rectores, ne rebus
positione, quaestione, conclusione, argumento buffi- quidem publicis reclores sorte ducendi sunt. Quod
cienter dictum est, nuuc de argumenlalione tracte- argumentationisgenus m iximesolet esse probabile,
mus. Argumentalioestperoralionemargumenti ex- etsi non aequam syllogismo habeal firmitatem.Syllo-
plicatio. Hujus autem species duae sunt, una quae gismus namqueab universalibus in parlicularia de-
syllogismus, altera quae vocatur inductio. Syllogis- currit, estque in eo, si veris propositionibus con-
mus est oratio in qua quibusdam positis est conces- texatur, firma atque incommutabilis veritas. Atin-
sia, aliud quiddam per ea ipsa quae concessa sunt, ductioquided) habet maxirnara probabilitatem scd in-
evenire necesse est, quara sitit ipsa quae concessa terdumveritaledeficit,ut in hac: Qui scit canerecan-
sunt. Hujus rationem secundus quidem
diffinilionis lor est, et qui luctari luctator esl, quique aedificare
libereorumquibusinstitutioneminCategoricosscrip- t> sedificator est. Quibusmultissimili rationecoilectis
simusSyllogismos plene continet. Sed propter in inferri potest, qui scitigitur malum malusest.quod
tellectusfacililatemidem breviter aperiemusexem- non procedit. Mali quippe notitia deesse bono noQ
plo.Sitenim syllogisraus hic: omnis homo animal potesl, virtusciiim sesediligit etaspernalur conlra-
est,omne animal substantia est, oranisigitur homo ria,nec vitare vitium nisi cognitum queal.His igitur
substantiaest.Totum igitur hoc oratioest,inqua po- duobus velut principiis et generibus argumentandi,
sitis quibusdam et concessis, id est duabus proposi- duo quidem alii deprehenduntur argumentationis
tionibus quae sunt, omnis homo animal est,et omne modi,unus quidera syIIogismo,alter vero inductioni
animal substantia est, per ea ipsa quse concessa suppositus; inquibus quidem promptum sitcontide-
quod est con-
sunt,efficitur aliud aliquod.id scilicet rare quod ille quidem a syllogismo, illevero ab in-
clusio, omnis i{s'iturhomo substtntia est. Per pro- ductione ducat exordium, non tamnn aut hic syllo-
positiones enim quae concessae sunt, sequenlia ne- gismum, aut ille impleat inductionem. Hi autem
cessario oonclusionis infertur. Sunl autem proposi- sunt enthymema atque exemplum. Enthymema
lioneshffl: omnishomoanimal est, et omne animal quippe est imperfectus syllogismus, id estoratio in
substantia est, atque ex his efficitur aliud quiddaui quanon omnibus anlea propositionibus constitutis
quamsuntipsaqueeconcessasunt.ConcIuditurenim infertur festinataconclusio, utsiquisitadicat:homo
igituromnishomosubstantiaest, quoJlongediver- ^ animal est, substantia igitur est. Praetermisit enim
sumest, et abeapropositione quaedicit: omnishomo alteram propositionemquaproponitur,omneanimal
animal est, et ab ea qua? proponit, ornne animal esse est subtantia.Ergo quoniam enthymema ab univer-
substantiam. Syllogismorum vero alii praedicativi salibusad parlicularia probandacontendit, quasisi-
sunt, qui categorici vocantur, alii conditionales, milesyllogismoest;quod vero nonomnibuoquae con-
quos h.vpotheticos dicimus. Et praedicativi quidem veniuntsyllogismoutiturpropositionibus.asyllogis-
sunt, qui ex omnibus praedicativis propositionibus mi ratione discedit,atque ideo imperfectus vocatus
connectuntur,utis quemexempligratiasuperiusan- est syllogismus.Exeraplumquoqueinductioni simili
notavi, omnibusenim praedicativis propositionihus ratione copulaturet ao eadissidet. Estenimexem-
texitur.Hypothetici vero suiit, quorum propositio- plum quod per particulare propositum, particulare
nes conditione nectuntur, ut hic : si diesest,Iux est; quoddam contendit ostendere hoc modo : Oportet a
prima
est autera dies, lux igitur est; propositio enira Tullio consule necari Catilinam, cum a Scipiooe
conditionem tenet hanc,quoniara iladeraumlux est, Gracchus fueritinteremptus. Approbatum estenim
si dies est. Atqueideosyllogismus hichypotheticus, CatilinamaCiceronedebereperimi,quod a Scipione
id est, conditionalis vocalur.Inductio vero esl oratio Gracchns fuerit occisus. Quae utraque particularia
perquam fitaparticularibusad universaliaprogres- ^ esseac non universalia singularium designat inter
siOjhoo modo Si in regendis navibus non sorte,
: positio personarum. Quoniam igitur ex parte pars
sed arte, eligitur gubernator; si in regendis equis approbatur,quasiinductionissimilitudinem tenetid
auriga non sortis eventu, sed artis commendatione quod exemplum vocamus. Quod vero non piures
assumitur; administranda republica non sors
si in quibus id efficiat, colligit parles, abinduclionedis-
principem facil,sed peritia moderandi,simiIiaque in cedit.Ita igiturduaesuntargumentandispecies prin-
plurihus conquiruntur, quibus infertur, etin omni cipales,una quae dicitur sylIogismus,altera quae vo-
quoque requamquisqueregiatqiieadminislrarigra- catur inductio.Sub his autem velut ex his manantia
viler volet,nonsorteacromuiodat,sed arterectorem. cnthymemaatqueexempluiii.Quae quidem omniaex
Vides igilur quoinodo persingulasrescurraturalio, syilogismo ducuntur, et ex syllogismo vires acci-
ut ad universale perveniat.Nam cum non sorte regi, piunt; sive enim sit enthymema, sive inductio,sive
sedarte,navim, currumet rempublicam collogisset, excmpli.m, ex syllogismo vires quam maxime fidem
quasi in caeleris quoquo ita sese res habeat, quod capit,quod in Prioribus Resolutoriis^quse Ab Aris-
 1185 DE DIPFERENTII8 T0PICI8. LIB. II. 1186

totele transtulimus, demonstratiim est. Quocirca A conclusio. Ac sicut locus in se corporia conlinet
satis est de syllogismo fli8serere,(|uasi principalict (luantitatem, ila hae propo?itiones quae sunt maxi-
caiteras arguiiionlalionis species contiuenLe. Res- nia», intra seornnem viin pnsteriorum atque ipsrius
tat nunc quidsit locus apcrire. Lociis namquc est conclusionis conse(iuentiarn lenent, et uno quidem
(ut M. Tullio plac(!t) scdes argumenti.Gujus diffini- modo Iocus,id estargumenti sedes dicitur raaxima,
tionisqusG aitvis^paucis absolvam.Argumpnli enim principalisque proposilio fidcm caeteris subminis-
sedes partim prop ositio maxima intelligi potest, trans. Alio vero modo loci vocanturmaximarum diffe-
partim maximffi propositionis difTerentit. Nam cum rentiae propositionura,(iuae scilicet ab his ducuntur
sint aliae propositiones quae cum per se notae sint, terminis ({ui in quaestione sunt constitutijde quibus
lumnihii ulteriusijabeantquodemonstrentur.atquo deinceps disserendum est. Cum enim eint plurimae
haemaximaj et principales vocentur, sintque aliae propositiones quae maxiiiiae vocantur, ha;que sint
quarumfidera primcE ac maximae suppleantproposi- inter se dissimiles, quibuscun^iue differentiis inter
tione?, necesse estutomnium qua? dubitantur, ilhe se discrepant, eas omnes locos vocamus. Nam si
antiquissiniam teneant probationem, quae ita aliis ips.TP propositiones maximaj arfrumentorum loci
facere fidem possunt, ut ipsis nihil nolius queat in- sunt,et differentiasearum argumentorum locos esse
veniri. Nam si argumentum est quod rei dubiae facit p necesse est. Namuniuscujusque sut)Slantia ex
/JJ :j i-_u:i: ™ i^i " ::_ j:n> 1-1..11 .•:_ -_
i:
fidem,idquenotiusac probabiliusesseoportet quam i.:- .:
propriis difTerentiis conslat,ut hominis ex raliona-
illud cst quod probatur, necesse est ut argumentia litate, quae ejus est differentia. Et hi loci qui sunt

omnibus illa maxima fideni tribuant,quae ita per se difTerentia? propositionum,ipsispropositionibus uni-
nota sunt, ut aliena probatione non egeant. Sed versaliorcs existunt, velut universalior est ratio-
hujusmodi propositio 3lii]uoties quidem intraambi- nalitas horaine. Atque ideo pauciores esse depre-
tum argumenti continetur, aliquoties vero cxtra hendunlur hi loci qui in differentiis positi sunt,
positaargumenti viressuppletac perficit.ExempIum quam propositiones ipsae quarum sunt differentia!.
quidem estejus argumenti, quod maxiinara propo- Omnia enim quae iiniversaliora sunt,ptuciora sem-
sitionem tenet hujusmodi. Si enim quaestio an me- per esse contingit. Et ideo facile sub scientiam
regnum consuIatu,ila igitur dicemus Reg-
iius sit .• cadere possunt,quorura tara raultus numerus non
numdiuturniusestquamconsulatus,cumutruraque est, ut cito a memoria discentis elabantur. Quae
sit bonum at vero quod diuturnius esl bonum eo
;
vero sunt hae differenliae melius divisione produ-
quod est parvi temporis melius est regnum igitur ; ountur. In praedicativis autera quaestionibus unus
melius est quam consulatus. lluic igiturargumen- quidem dubjectustenninusdicitur^aliuspraedicatus.
tationi maxiraa propositio,id cstlocus insertus est, Nil quippe in praedicalivis qiiaestionibus aliud quae-
illa scilicet, diuturniora bona sunt melioris meriti ^ ritur nisi an subjecto praedicatus inhaereat. Quod

quam ea quae parvi sunt temporis. Hoc enim ita siinesse constiterit,qnaeritur itane insit, ut genus,
notum est,ut extrinsecus probatione non egeat. aut acciiiens, aut ut proprium, aut ut diffinitio.
et ipsum aliis possit esse probatio. Atque ideo haec Nam si ostendilur non |nesse, de quacstionc nihil
proposilio totam continet probationem,et cura inde relinquitur. Nam quod non inest, omnino ncc ut
nascitur arguraentum,recte locus,id estarguraenti accidens, nec ut diffinitio, nec ut genus, nec ut
sedes vocatur. Ut vero extra posita propositiomaxi- proprium inesse potest. Quod si inefse constiterit,
ma vires afferat argumento, tale sit exeraplum. restat quaestio, quisnam modus sit de quatuor in-
Sitpropositum demonstrare quoniam invidus sa- hcErendi. Solum vero inesse ad accidens maxime
piens non est. Invidus est qui alienis affligitur pertinet, nam cum nequeut genus, neque ut diffi-
bonis sapicis autera bonis non attligitur alie-
; nitio, neque ut proprium inesl.sed inest tamen, ut
nis invidus igitur sapiens non est. In hac igitur
; accidens inesse necesse est.Quae cum ita sint,eorum
argumentatione propositio quidem maxinia non vi- locorum quos in maximarura propositionum difTe-

deturiaclusa,sed argumentationi vires ipsamaxima rentia constituimus facienda divisio est.Per singula
subministrat. Est enim huic syllogismo fides ex ea vero quaeque currentibus manifestius appirebit
propositioneperquamcognoscimu3,quorumdiversa D exemplo, quod maximae propositiones a suis diffe-
etdiffinitio, ipsa quoque diversa esse. Estautem in rentiis distent. Etenim quaestiones, argumenta,
diffinitione invidi, alienis bonis tabescere, quod proposiliones raaxiraas ac principaIes,Iocos,earum-
quoniam non venit in sapientera, idcirco sapiens que differenlias,per unuraquodque dabimus exem-
ab invido sejungitur. Est igitur uno quidem raodo plum. Omnes igitur loci, id est maximarura diffe-
locus (ut dictum est) maxima et universalis, et rentiae propositionura, aut ab his ducantur necesse
principalis, et indemonstrabilis, atque per se nota est terrainis qui in quaestione sunt po«iti,praedicato
propositio, quae in argumentalionibus, vel inter scilicetatque sub,jecto,aut extrinsecus assumantur,
ipsas propositiones,vel extrinsecus posita,vira tamen aut horum medii qui inter utrosque versantur.
argumentis et propositionibus subministrat. Ideo Eorum vero locorum qui ab his ducuntur terminis
et universales et maximae propositiones loci sunt de quibus in quaeslione dubilatur, duplex est
dictae, quoniam ipsae sunt quae continent caeteras modus unus quidem ab eorum substantia, alter
:

propositiones, et per eas fit consequens et rata vero abhia quajsubstantiam eorum consequuntur.
 :

1187 AN. MANL. SEV. BOETH 1188

Hi vero qui a substantia sunt, in sola diffinitione A. enimnondirfinitiorei,sednorainisinterpretatioargu-

consistunt. Dilfinitio enim substantiam monstrat, mentumdedit,quoTulliusetiaminHortensioineju8-
etsubstantieeintegra demonslratio diffinitio est.Sed demphilosoj)hia!Ususestdefe3sione,etvocaturgraece
id quod dicimus patefaciamus exemplis, ut omnis quidem autem nominisinter-
6vD[j.aTtx6; 6'po?,latine

quaestionum.vel ari,'umentationum,vellocoriim ra- quidem argumentis quae ex sub-

pretatio.Ac de his
tio colliquescat. Age enim quaeratur an arbores ani stantiaterminorum in qusstionepositcrumassumun-
-

malia sint.fiatque hujusmodi syllogismus: animal tur,claris(utarbitror)patefecimusexeraplis.Nuncde

est substantia anjmala sensibilis arbor vero sub-
; hisdicendum est qui terminorura substantiara con-
stantiaanimata sensibilisjionest; arbor igiturani- sequuntur.Horura multifaria est diversio,plurasunt
mal non est.Ifaec de genere quse^io est^ulrum enim enim quae substantiis singulis adhaerescunt.Ab his
arbores sub animalium genere ponendse sintquaeri- igitur quae cujuslibet substantiamcomitanturargu-
tur. Locus qui in universali propositione consistit, menta duci solent, aut ex toto, aut ex partibus, aut
hic est cui generis diffinitio non convenit ; id ejus ex causis vel efficientibus, vel maleria,vel naturali
cujus eadiffinitio est,species non est.Loci superior quaedam causa qu£
forraa,vel fine, et est elficiens
difFerentia,quilocus nihilominusnuncupaturadiffi- movetJatque operatur, ut aliquid explicetur.Materia
nitione. Vides igitur ut tota dubitatio quaestionis D vero ex qua fit aliquid,vel in qua fit.Finis propter
syllogisrai argumentatione tractata sit per conve- quod fit. Suntetiani inter eoslocos qui ex his su-
nientes et congruas propositiones, quae vim suam muntur quae substantiam consequuntur, aut ab ef-
ex prima et maxima propositione custodiunt,ex ea fectibus, aut a corruptionibus,aut ab usibus, aut
scilicetquae negat esse speciem, cui non convenit praeterhos omnes a comrauniter accidentibus. Quae
generis diffinitio, atque ipsa universalis propositio cum ita sint,eum prius locum qui a toto fitinspicia-
a substantia tracta est unius eorum termini qui in mus. Totura duobus modis dici solet.aut ut genus,
quaestione locati sunt, ut animalis, id est, ab ejus aut ut id quod integrum ex pluribus partihus con-
diffinitione quae est substantia animata sensibilis. stat.Et illud quidera quod ul genus totura est, hoc
Itaigiturincaeterisquaestionibus strictimacbreviter raodo saepe quaestionibus arguraenta suppediat, ut
locorum differentiis commemoratis,oporte