Chöông 4: HEÄ TUAÀN TÖÏ

I. Giôùi thieäu:
Heä tuaàn töï laø heä maø ngoõ ra khoâng chæ phuï
thuoäc vaøo caùc ngoõ vaøo maø coøn phuï thuoäc vaøo
1 soá ngoõ ra ñöôïc hoài tieáp trôû thaønh ngoõ vaøo
thoâng qua phaàn töû nhôù.
Ngoõ COÅN Ngoõ ra
vaøo G (OUTPUT)
(INPUT) LOGIC
PHAÀN TÖÛ
NHÔÙ

Phaàn töû nhôù thöôøng söû duïng laø Flip_Flop.

Heä tuaàn töï ñöôïc chia thaønh 2 loaïi:
- Heä tuaàn töï ñoàng boä (Synchronous)
- Heä tuaàn töï baát ñoàng boä
(Asynchronous) 1
Maïch Choát (Latch) vaø Flip-Flop (FF):
Latch (choát): laø maïch tuaàn töï maø noù lieân
tuïc xem xeùt caùc ngoõ vaøo vaø laøm thay ñoåi
caùc ngoõ ra baát cöù thôøi ñieåm naøo khoâng
phuï thuoäc vaøo xung clock.
Flip_Flop: laø maïch tuaàn töï maø noù thöôøng laáy
maãu caùc ngoõ vaøo vaø laøm thay ñoåi caùc
ngoõ ra taïi nhöõng thôøi ñieåm xaùc ñònh bôûi
xung clock.

Caùc maïch choát vaø FF coù 2 ngoõ ra Q vaø Q.

Hai ngoõ ra naøy coù giaù trò logic laø buø cuûa
2
nhau.
1. Caùc maïch choát:
Baûng hoaït ñoäng:
a. Choát SR:
coù 2 loaïi
S R Q+ Q+
* Coång NOR:
0 Q Q
0 0
0 1
R 1 0 Caám
(reset Q
1 0 söû duïng
) 0
Q+ laø traïng thaùi keá tieáp cu
1
Kyù1 hieäu:
Q
S S Q
(set)

R Q
3
 Baûng hoaït ñoäng:
* Coång NAND:
S R Q+ Q+
0 1 Caám
S 0 1 söû duïng
(set) Q 0 0
1 Q
1 Q
1
0
Kyù
1 hieäu:
R Q 1
S Q
(reset
)
R Q

4
b. Choát SR coù ngoõ vaøo cho pheùp:

S
(set) Q

C
(enabl
e)
Q
R
(rese
t)
Baûng hoaït ñoäng: Kyù hieäu choát SR coù ngoõ v
C S Q+ Q+ cho pheùp tích cöïc ca
0 RX Q
S Q
X Q
1 0 Q0 C
0 1 R Q
1 0 1
0 5
* Khaûo saùt giaûn ñoà xung:

Q
(Cho Q ban ñaàu
laø 0)
hieäu choát SR coù ngoõ vaøo cho pheùp tích cöïc thaáp:

C S R Q+ Q+
S Q
1 X Q
C X Q
R Q 0 0 Q0
0 1
0 0 1
0 6
 c. Choát D:

D
(set) Q

C
(enabl
e)
Q

Kyù hieäu choát D: Baûng hoaït ñoäng:

D Q C D Q+ Q+
0 Q Q
1X 0
C Q 0 1
1 1 7
 2. Flip_Flop (FF):
Traïng thaùi keá tieáp cuûa ngoõ ra FF seõ thay ñoåi
theo ngoõ vaøo vaø traïng thaùi tröôùc ñoù cuûa ngoõ
ra taïi thôøi ñieåm thay ñoåi cuûa xung clock (caïnh
leân hoaëc caïnh xuoáng)
X Q X Q

CK Q CK Q

Xung clock caïnh Xung clock caïnh

leân ñaëc tính vaø phöôngxuoáng
* Baûng trình ñaëc tính:
Bieåu dieãn moái quan heä cuûa ngoõ ra keá tieáp
Q+ phuï thuoäc vaøo caùc ngoõ vaøo vaø traïng thaùi
ngoõ ra hieän
* Baûng kíchtaïi Q.
thích:
Bieåu dieãn giaù trò cuûa caùc ngoõ vaøo caàn
phaûi coù khi ta caàn ngoõ ra chuyeån töø traïng thaùi
hieän taïi Q sang traïng thaùi keá tieáp Q+. 8
a. Flip_Flop D (D-FF):
Baûng hoaït ñoäng:

D Q CK D Q+ Q+
0, 1, Khoâng thay ñoåi
X 0
CK Q
0 1
1
1 0

D Q CK D Q+ Q+
0, 1, Khoâng thay ñoåi

CK Q X 0
0 1
1
1 0 9
* Khaûo saùt giaûn ñoà xung:

CK

Q
(Cho Q ban ñaàu
laø 0)
Baûng ñaëc tính vaø
•* Baûng kích
phöông trình ñaëc tính:
thích:
D Q Q+ Q D
0 0 0Q+ 0
0 0 0 1
0 1 0 0
1 1 1 1
1 1
Q
0
+
= 0D =
10
 b. Flip_Flop T (T-FF):
Baûng hoaït ñoäng:
T Q T Q
T Q+

0 Q
CK Q Q CK Q

Baûng ñaëc tính vaø

phöông trình ñaëc tính: •* Baûng kích
1
thích:
T Q Q+ Q T
0 0 0Q+ 0
0 1 0 1
0 1 0 1
1 0 1 0
1 1
Q0
+
= T⊕ Q T 0 = Q ⊕ Q+ 11
 c. Flip_Flop SR (SR-FF):
•* Baûng hoaït
ñoäng:
S Q S R Q+ S Q
0 Q
CK 0 0 CK
0 1
R Q X R Q
1
Baûng ñaëc tính vaø 1
phöông trình ñaëc tính:0
1 •* Baûng kích
S R Q+ 1 thích:
0 Q0 0 Q S
0 1 0Q+ 0R X
0 0 0 0 1 0
1 0
0 1 1 0 0 1
0 1 1 X 0
Q+ = S + R
0 1 X 1
1 X QS R = 0 12
0
 d. Flip_Flop JK (JK-FF):
•* Baûng hoaït
ñoäng:
J Q J K Q+ J Q
0 Q
CK 0 0 CK
0 1
K Q Q K Q
1
Baûng ñaëc tính vaø 1
phöông trình ñaëc tính:0
1 •* Baûng kích
J K Q+ 1 thích:
0 Q0 0 Q J K
0 1 0Q+ 0 X
0 0 0 0 1 X
1 0
0 1 1 0 X 1
0 1 1 X 0
0 1 1 1 13
1 0 Q+ = J Q + K 0 13
. Caùc ngoõ vaøo baát ñoàng boä:
- Caùc ngoõ vaøo naøy seõ laøm thay ñoåi giaù
trò ngoõ ra töùc thôøi, baát chaáp xung clock.
- Coù 2 ngoõ vaøo vaøo baát ñoàng boä: Preset (Pr)
vaø Clear (Cl).
+ Khi ngoõ vaøo Preset tích cöïc thì ngoõ ra Q ñöôïc set leâ
+ Khi ngoõ vaøo Clear tích cöïc thì ngoõ ra Q ñöôïc xoùa ve

J Pr Q J Pr Q

CK CK

K Cl Q K Cl Q

+ Khi ngoõ vaøo Preset vaø Clear khoâng tích

cöïc thì FF môùi hoaït ñoäng. 14
II. Boä ñeám (COUNTER):
1. Giôùi thieäu:
- Boä ñeám laø heä tuaàn töï coù 1 ngoõ vaøo
xung clock vaø nhieàu ngoõ ra. Ngoõ ra cuûa boä
ñeám chính laø ngoõ ra cuûa caùc Flip-Flop caáu
thaønh boä
- Noäi ñeám.
dung cuûa boä ñeám taïi 1 thôøi ñieåm goïi
laø traïng thaùi cuûa boä ñeám. Khi coù xung clock
vaøo boä ñeám seõ chuyeån traïng thaùi töø 1 traïng
thaùi hieän taïi chuyeån sang 1 traïng thaùi keá tieáp.
Cöù tieáp tuïc nhö vaäy seõ taïo ra 1 voøng ñeám
- Giaûn
kheùp kín. ñoà traïng thaùi
cuûa boä ñeám: Q2Q1Q0
Bieåu dieãn caùc traïng 00
thaùi coù trong voøng ñeám 0
vaø höôùng chuyeån traïng 11 10
- Modulo
thaùi cuûa
cuûa boä boä ñeám:
ñeám. 0 0
Laø soá caùc traïng thaùi
khaùc nhau trong voøng ñeám: 01 01
m ≤ 2n 0 1 15
 - Boä ñeám noái tieáp (boä ñeám baát ñoàng
boä): laø boä ñeám maø ngoõ ra cuûa FF tröôùc seõ
laø ngoõ vaøo xung clock cho FF sau.
- Boä ñeám song song (boä ñeám ñoàng boä)
laø boä ñeám maø ngoõ vaøo xung clock cuûa caùc
FF ñöôïc
. Boä ñeám noái noái
tieápchung vôùi nhau.Counter): :
(Asynchronous
- Boä ñeám noái tieáp thöïc hieän caùc voøng ñeám
leân hoaëc xuoáng:
+ Ñeám leân (Count Up): noäi dung boä ñeám
taêng theâm 1 khi coù xung clock.
+ Ñeám xuoáng (Count Down): noäi dung boä
ñeám
- Boägiaûm
ñeámñiñöôïc
1 khi taïo
coù töø
xung clock.
caùc FF ñeám 2, gheùp
noái tieáp vôùi nhau.
1 T Q 1 J Q

CK

CK Q 1 K Q 16
a. Boä ñeám ñaày ñuû (m = 2n):
* Gheùp Cki+1 = Qi
Q0(LSB) Q1 Q2(MSB

1 T Q 1 T Q 1 T Q

CK CK Q CK Q CK Q

aûo saùt giaûn ñoà xung:

ñaây laø boä ñeám leân (Count Up)

CK
Q0
(LSB)
Q1
Q2 17
(MSB)
 Q0(LSB) Q1 Q2(MSB)

1 J Q 1 J Q 1 J Q

CK CK CK CK

1 K Q 1 K Q 1 K Q

laø boä ñeám xuoáng (Count

aûo saùt giaûn ñoà xung:
Down)
CK
Q0
(LSB)
Q1
Q2
(MSB) 18
 * Gheùp Cki+1 = Qi
+ Boä ñeám xuoáng (Count Down):
Q0(LSB) Q1 Q2(MSB)

1 J Q 1 J Q 1 J Q

CK CK CK CK

1 K Q 1 K Q 1 K Q

+ Boä ñeám leân (Count Up):

Q0(LSB) Q1 Q2(MSB)

1 T Q 1 T Q 1 T Q

CK CK Q CK Q CK Q 19
b. Boä ñeám khoâng ñaày ñuû (m< 2n):
- Boä ñeám khoâng ñaày ñuû thöïc hieän döïa vaøo
boä ñeám ñaày ñuû.
Ta caàn xaùc ñònh traïng thaùi keá tieáp khoâng mong
muoán cuûa
- Duøng voøng
traïng ñeám
thaùi khoâng
naøy ñaày
ñeå taïo ra ñuû.
tín hieäu taùc
ñoäng tích cöïc vaøo caùc ngoõ vaøo baát ñoàng boä
Preset hoaëc Clear ñeå ñöa boä ñeám trôû veà traïng
thaùi ban ñaàu (thường gọi laø traïng thaùi reset).
Vd: Söû duïng T-FF coù xung clock caïnh xuoáng vaø
ngoõ vaøo Preset, Clear tích cöïc cao; thieát keá boä ñeám
leân coù m = 5 vaø bắt ñaàu từ giaù trò 0.
Q2 Q1 Z Ta gọi Z laø tín hiệu để reset bộ đếm.
0 Q00 0 Z Q2Q1
0 0 Q0 0 0 1 1
0 0 0
1 0
0 0 1 1X 0
0 1 0 1 X 1
0 1
0 1 X
1 X Z = Q2 20
 Q0(LSB) Q1 Q2(MSB

0 0 0

1 T Pr Q 1 T Pr Q 1 T Pr Q

CK Ck Cl Q Ck Cl Q Ck Cl Q

aûo saùt giaûn ñoà xung: Z

CK
Q0
(LSB)
Q1
Q2 21
(MSB)
 caïnh xuoáng vaø ngoõ vaøo Pr, Cl tích Q2 Q1
cöïc thaáp; thieát keá boä ñeám 0 Q01
xuoáng coù m = 5 vaø bắt ñaàu từ 0
0 0
giaù trò 2. 1
Tín hiệu reset: Z = Q2 (tích cöïc thaáp) 0 0
Q1 0
Q0(LSB) Q1 1 1 Q2(MSB)
1
1 1
1 1 0
1 0
Pr Pr Pr 1
1 J Q 1 J Q 1 J Q

CK CK CK CK

1 K Cl Q 1 K Cl Q 1 K Cl Q

1
3. Boä ñeám song song (Synchronous Counter): :
- Laø boä ñeám maø caùc FF ñeàu söû duïng chung
nguoàn xung clock; khi coù xung clock vaøo thì taát caû
caùc- Khi
ngoõ ra FFkeá
thieát ñeàu thay
boä ñoåi.
ñeám, chæ quan taâm ñeán
traïng thaùi hieän taïi vaø traïng thaùi keá tieáp cuûa FF,
maø khoâng quan taâm ñeán daïng xung clock (caïnh
leân hoaëc caïnh xuoáng).
ù theå thieát keá boä ñeám coù voøng ñeám baát kyø.

Baûng haøm kích thích:

* SR-FF * JK-FF
* D-FF:
Q S R J K
D =
Q+ 0Q+ 0 X 0 X
* T-FF: 0 1 0 1 X
0 0 1 X 1
T = Q ⊕ Q+ 1 X 0 X 0
1 23
 Caùc böôùc thieát keá:
haùt bieåu baøi toaùn xaùc ñònh soá FF söû duïng vaø daõy ñ
- Laäp baûng chuyeån traïng thaùi chæ roõ moái quan
heä giöõa traïng thaùi hieän taïi vaø traïng thaùi keá
tieáp (döïa vaøo daõy ñeám).
T/t hieän T/t keá Caùc
taïi tieáp ngoõ
Qn-1 … Q1 Q+n-1 … Q+1 vaøo FF
0 … 0
Q0 Q+0
0

- Tìm caùc1giaù… trò1 ngoõ vaøo FF caàn phaûi coù töø

1
giaù trò hieän taïi Qi vaø keá tieáp Q+i cuûa töøng FF
(döïa vaøo baûng kích thích cuûa FF).
- Tìm bieåu thöùc ruùt goïn cuûa moãi ngoõ vaøo FF phuï
thuoäc vaøo caùc bieán traïng thaùi hieän taïi.
24
- Thöïc hieän sô ñoà logic.
a. Boä ñeám ñaày ñuû (m = 2n):
Vd: Söû duïng T-FF kích theo caïnh leân, thieát keá
boä ñeám coù daõy ñeám sau: Q2Q1Q0 : 010, 101, 110,
001, 000, 111, 100, 011, 010, …
T2 Q2Q1
T/t T/t keá Caùc Q0 0 0 1 1
hieän tieáp ngoõ 0 0
1 1
1 1
1 0
1
0 taïi
0 1Q+2 Q
1 +1 1 vaøo
1 1
Q2 Q01 1
Q+01 0T 0T 1
2 1
0 0 0 0 1 1 1
Q01 T
0 0 00 1 T1 Q2Q1
0 1 1 0 1 1 1 Q0 0 0 1 1
0 1 0 1 1 0 0
1 1
1 1
1 0
1
0 1 0 1 1 1 1
1 0 0 1 1 1 1 1
1 0 0 1
0 1
1 0 T2 = 1 Q0 1 T1 = Q0 + T0 = 1
1 0
Q2 25
 T2 = Q0 T1 = Q0 + T0 = 1
Q2
Q2(MSB) Q1 Q0(LSB)

T2 Q T1 Q 1 T0 Q
2 1 0

CK2 CK1 CK0

CK Q Q Q

2 1 0

26
. Boä ñeám khoâng ñaày ñuû (m < 2n):
Caùc traïng thaùi coù trong voøng ñeám seõ
thieát keá nhö boä ñeám ñaày ñuû; coøn caùc traïng
thaùi dö khoâng coù trong voøng ñeám seõ giaûi
quyeát theo1:
* Caùch 2 Caùc
caùchtraïng
sau: thaùi dö coù traïng thaùi keá
tieáp laø tuøy ñònh. Khi thieát keá caàn khôûi ñoäng
giaù trò ban ñaàu cho boä ñeám; giaù trò naøy phaûi
laøThieát
Vd: 1 trongkeá
nhöõng traïng thaùi coù trong voøng ñeám.
boä ñeám
duøng D-FF caïnh leân, coù T/t T/t keá
ngoõ vaøo Pr vaø Cl tích cöïc hieän tieáp
cao, coù giaûn ñoà traïng thaùi 0 taïi
0 1Q+2 Q
0 +1
sau: Q2Q1Q0 Q2 Q01 Q+00
0 0 X X X
00 Q01 1 1
0 0 1 0
11 10 0 0 1
0 0 0 1 0
1 0 1
01 01 1 0 D2 D11 D027
0 X X X
 D2 = Q2 D 1 = Q2 ⊕ D0 = Q2
Q0 Q1 Q1
Q2(MSB) Q1 Q0(LSB)

0 0
D2 Pr Q D1 Pr Q D0 Pr Q
2 1 0

Ck2 Cl Ck1Cl Ck0Cl

CK Q Q Q
0
2 1 0

RS 28
* Caùch 2: Cho caùc traïng thaùi dö khoâng coù voøng
ñeám coù traïng thaùi keá tieáp laø 1 trong nhöõng
traïng thaùi coù trong voøng ñeám.
Q2Q1Q0
00 00
1 0
10 11 10
1 0 0
11 01 01
1 0 1
T/t T/t keá Caùc
hieän tieáp ngoõ T2 = Q0 + Q2
0 taïi
0 1Q+2 Q
0 +1 1 vaøo
0 0 Q1
Q2 Q01 Q+00 1T 1T 1
2 1 T1 = Q2 ⊕ (Q1
0 0 1 1 1 0 0
Q01 0 0
T
00 1 Q0)
0 1 1 1 1 1 1
0 0 0 0 1 T0 = Q0 + Q2
0 1 0 1 1 1 0 Q1 29
1 0 0 1 1
Phaân tích boä ñeám song song:
- Töø sô ñoà logic cuûa boä ñeám xaùc ñònh
haøm kích thích (bieåu thöùc cuûa caùc ngoõ vaøo cuûa
töøng FF phuï thuoäc
- Laäp vaøo caùc
baûng traïng ngoõ
thaùi: töø ra Qi) thaùi hieän
traïng
taïi Qi vaø giaù trò ngoõ vaøo ta xaùc ñònh ñöôïc traïng
thaùi keá tieáp cuûa FF Q+i.
- Töø baûng chuyeån traïng thaùi xaùc ñònh
ñöôïc giaûn ñoà traïng thaùi hoaëc khaûo saùt giaûn
ñoà xung cuûa boä ñeám.
QA QB QC

JA QA JB QB JC QC

CK CK CK
CK
1 KA QA KB QB 1 KC QC
30
 T/t Caùc ngoõ vaøo T/t keá
JA = QB QC
hieän JA KA JB KB JC tieáp
KA = 1 0 taïi
0 0 1 0KC0 1 1 Q+A0Q+B1
0
JB = QA QC QA Q0B 0 1 1 1 1 1 0 Q 1+ 0
C
0 0 0 1 0 0 1 1 0 1 1
QC1 1 1 1 1 1 1 1 0 0
KB = QA +
0 1 0 1 0 1 0 1 0 0 0
JC = QA 0 0 1 0 1 0 1 0 0 0
QC 0 1 0 1 0 1 0 1 0 0 0
KC = 1 1 1 1 0 1 0 1 0 0 0
1 0
0 11
1 10
0 0 11
1 1 1
1 1 00
0
QA0QBQC
1 1
101 00
0 1

01 01 31
Boä ñeám thanh ghi dòch (Shift Register Counter):
1. Boä ñeám voøng (Ring Counter):
Q2 Q1 Q0

D2 Pr Q D1 Q D0 Q
2 1 0

Ck Ck Cl Ck Cl
CK Q Q Q
RS 2 1 0

CK
Clock Q2 Q1 Q0
Q2
1 1 0 0
2 0 1 0
Q1 3 0 0 1
Q0 32
 2. Boä ñeám voøng xoaén (Twisted-ring Counter): boä
ñeám Johnson Q2 Q1 Q0

D2 Q D1 Q D0 Q
2 1 0

Ck Cl Ck Cl Ck Cl
CK Q Q Q
RS 2 1 0

Clock Q2 Q1 Q0
CK
1 0 0 0
Q2 2 1 0 0
3 1 1 0
Q1 4 1 1 1
5 0 1 1
Q0 6 0 0 1
33
 . Thanh ghi dòch (Shift Register):
Laø thanh ghi maø döõ lieäu cuûa noù ñöôïc dòch 1 bit
ôû moãi xung clock
Thanh ghi dòch nhaäp noái tieáp - xuaát noái tieáp (SISO):
SERIN SEROUT
D Q D Q D Q

Ck Q Ck Q Ck Q
CK

Thanh ghi dòch nhaäp noái tieáp – xuaát song song (SIPO):
1Q 2Q nQ
SERIN
D Q D Q D Q

Ck Q Ck Q Ck Q
CK
34
Thanh ghi dòch nhaäp song song - xuaát noái tieáp (PISO):
SERIN X1 Y D Q
1D X0
S

Ck Q

X1 Y D Q
2D X0
S

Ck Q

X1 Y D Q SEROUT
nD X0
S
SHIFT / LOAD
CLOCK Ck Q 35
Thanh ghi dòch nhaäp song song - xuaát song song (PIPO):
SERIN X1 Y D Q 1Q
1D X0
S

Ck Q

X1 Y D Q 2Q
2D X0
S

Ck Q

X1 Y D Q nQ
nD X0
S
SHIFT / LOAD
CLOCK Ck Q 36
IC 74193