Hif Kmeleri

mantarlar tek boyutlu hifler olarak byme ile snrldr. mantarlar dier karyotlarn dokularna benzer ekilde karakteristik ok hcreli yaplar ve kompleksler retebilme yeteneindedirler. Ayrca invaziv byme srasnda kendilerine ayr olarak boluk brakmak yerine hif yaplar topluluk oluturmaldr. sinyal molekllerin difzyonunun komu hifler arasnda gerekletii yani belirli bir hifin kimyasal araclar salglayarak komu hiflerin gen ekspresyonunu etkileyebilecei tartlabilir. genellikle agrega olmu hiflerin iine gmld bir ekstrahifal glukan matriks ile kolaylatrlabilir. rhizomorflarda, sclerotiada ve sporocarplarda Hif duvarlarnn yzeyindeki proteinlerin bileimi de tanma ve adhezyonda nemli rol oynayabilir.

Misel plikleri

Paralel kmelerin oluumu ve nispeten farkllamam hifler Basidiyomicota ve baz Ascomycota trlerinde olduka yaygndr. Misel iplikleri en abuk ekilde, bol besinli bir temelden besinden fakir bir evreye kadar uzanan iyi gelimi bir miselyumdan ortaya kar. Bir misel iplii kendi i besin ihtiyacn aan bir besin kayna ile karlatnda btnlk kaybolur ve yaylan miselyum yeniden byr. plik geliiminde sonraki spesifik basamak, ana hiflerin daha yal ksmlarndan dallanan ok sayda ince ve septasz filiz hiflerin (tendril hyphae) oluumu ile karakterize edilir leriye ve geriye doru uzanabilen bu filiz hifler ana hiflere yakn hale gelir; ana hifin etrafnda byyen ve zerini kaplayan daha ince filizler oluturmak iin sk sk dallanr.

Rhizomorflar
ok

eitli mantarlar tarafndan retilen ve nispeten farkllamam hif kmelerinden oluan misel ipliklerin ve miseliyal cordun aksine rhizomorflar daha az sayda bulunan trlerdir ve yksek derecede farkllam dokular ierirler. Rhizomorf oluumlu mantarlarn iyi bilinen rnekleri nemli al ve aa parazitleri olan Armillaria ssp. dir Armillariada daha byk bir merkezi ekirdek, msilaj iine gml ince duvarl ve uzam hcreler; kk kabuklu, daha kaln duvarl ve duvarlarnda melanin birikimi nedeniyle daha koyu pigmentli hcreler tarafndan evrelenmitir.

 Doada

iki tr kefedilmitir: koyu, silindirik tip ve solgun dz tip. kinci tr infekte olmu aa kabuklarnn altnda zellikle daha yaygndr. l aalardaki rhizomorflarn aplarnn ls 4mmye kadar kabilir. 1mm apnda bir rhizomorfun 1000in zerinde kmelenmi hif ierebilecei tahmin edilmektedir. Rhizomorf balangc, koyu pigmentli hipertrofik hcrelerin kompakt bir ktlesi olarak agar yzeyinde miseliyal byme eklinde ilk olarak 7 gn sonra gzlenebilir. pigmentli yaplar mikrosclerotia olarak adlandrlr.

 Yzeylerindeki

beyaz, pigmentsiz noktalardan rhizomorflar geliir. Rhizomorf geliiminin en arpc zellii, apeks blgelerindeki youn byme noktalardr. Bu noktalar, i ie gemi hiflerin rhizomorflarca retilen msilajn iine gml olduu bir apikal apka tarafndan korunan eit apl kk hcrelerden oluur. Rhizomorfta perifere doru hcreler klr, koyular ve duvarlar kalnlar. Rhizomorflarn d hcreleri arasndaki da doru uzanmalar yksek bitkilerdeki saak-kk blgesini olduka anmsatarak vegetatif hiflerin bymesi olabilir. Rhizomorflar dier Basidiomycota ve birka Ascomycota trleri tarafndan da retilir, esas olarak toprakta oluturulur.

Sclerotia
Sclerotia

bir ekstraseller matriks iine gml psdoparenkimal hif kmeleridir. Sert melaninli kabuklar olabilir ya da olmayabilir. Sclerotia yaamsal bir fonksiyon yerine getirir ve hif ilerinde (intrahyphal) polifosfat, glikojen, protein ve lipid gibi depo kaynaklar ierir. Glukan matriks de sclerotium germinasyonu srasnda karbohidrat kayna olarak kullanlabilir.

 Sclerotia

ayn zamanda bir reme rolne de sahip olabilir ve bu belirli trler iinde bilinen tek reme anlamna gelir. Sclerotia, Asco- ve Basidiomycotann kk bir snf zellikle Rhizoctonia spp., Sclerotinia spp. ve Clavipes purpurea gibi bitki patojeni trleri tarafndan retilir. Avustralyadaki bir yeralt sclerotiumu Polyporus mylittae boyutu bir futbol topu boyutuna ulaabilir ve bu tr yerli ekmek (ya da blackfellows bread) olarak bilinir.

a. Serbest tip
Bu

tipe rnek olarak Basidiomycota grubuna ait mantarlarn sclerotial formlar olan Rhizoctonia spp. trleri verilebilir. Sclerotia serbest tipleri, ince kahverengimsi-siyah kepekli kabuklar olarak patates yumrularnn yzeyinde sk sk ve kolayca grlebilir Saf kltrlerde sclerotial balang hiflerin septalanmas ve dallanmas ile ortaya kar. Bu hcreler youn ierikler ve saysz vakuol ile dolu ve krmzms-kahve renginde koyu haldedir. hifsel doas olmasna ramen psdoparenkimal merkezi bir blmden olumutur. Da doru hifler daha gevek dzenlenmitir, kaln duvarl hif kabuklar yoktur.

b. Terminal tip:
Bu

form dallanmann iyi tanmlanm bir modeli ile karakterize edilmiir. Bu tipi reten trlere rnek olarak pek ok bitkide kuruni kf hastalna sebep olan Botrytis cinerea ve saprotrofik Pyronema domesticum verilebilir. B. cinerea sclerotia otsu bitkilerin zellikle Umbelliferae snfndan Angelica, Anthriscus, Conium ve Heracleum trlerinin k uykusuna yatan kkleri zerinde bulunmutur. Sclerotia apraz duvar oluumuyla elik edilen, hiflerin tekrarl ekilde ikili dallanmalar ile oluur.

 Bu

hifler daha sonra kmeleir, melanize olur ve sert dokuyu salayan msilaj retir. Olgun bir sclerotium yaklak 10mm uzunluunda, 3-5mm geniliinde, genellikle bask olup 1-3mm kalnlndadr. ou kez konak bitkinin uzun eksenine paralel adapte olur. Kresel ekilde birka tabakadan oluan bir kabua, koyu hcrelere ve youn ierikli ince duvarl psdoparenkimal hcrelerin dar bir korteksine farkllar ve medulla gevek ekilde dzenlenmi filamentlerden oluur. Besin stoklar kortikal ve medular blgelerde depolanr.

c. plik tipi:
Gladiolus,

Crocus soan trlerinin ve dier bitkilerin rkl ajan Sclerotinia gladioli bu tip sclerotia formundadr. Sclerotial balang bir ya da daha fazla ana hiften ortaya kan saysz yan dallarn oluum ile balar. Birka hifin birden dahil olduu yerlerde hifler paralel uzanr. Bu hifler normal vegetatif hiflerden daha kalndr ve septa ile ksa hcre serilerine blnmtr. Bu hcreler, bazlar ana hife paralel uzanan ksa dallanmalara neden olur.

 Kenardaki

hifler dallanmaya devam eder ve tm yap koyular. Olgun sclerotium yaklak 0.1-0.3 mm apndadr ve kk bir kabua, kaln duvarl hcrelere ve byk bir medulla ile ince duvarl hiflere farkllar. Sclerotium rolfsiide (basidiyomycota) daha karmak bir sclerotia bulunmutur. Burada sclerotium 4 blgeye farkllamtr:
olduka kaln bir kabuk ya da ktikl, teet ekilde bask hcreli 2-4 tabakadan oluan bir kabuk, youn renkli ierikleri ile ince duvarl hcrelerin bir korteksi ve youn ierikli gevek filamentli hiflerin bir medullas.

 Sclerotia

vardr. Claviceps purpurea tahllara ve otlara zarar veren bir tipidir (ergot=avdar mahmuzu), nceden var olan bir miselyum ktlesinden geliim balar ki bu miselyum tahl yumurtal ile yer deitirir ve yerini doldurur. Geliim tabandan balar ve apekse doru uzar. D katmanlar renksiz, kaln duvarl hcrelerle kapl mor, koyu gri ya da siyah kabuklar oluturur. Bu hcreler, C. purpurea sclerotium kuru arlnn %45ini oluturan ok fazla miktarda depo lipid ierirler.

dier tipleri arasnda olduka eitlilik

d. Dier tipler:

 Cordyceps

militaris bir bcek parazitidir ve gmlen bcek (rn, kene) vcudunda youn ktleli bir miselyum oluturur. Dllenmelerin gelitii bu miselyum ktlesi bir fungal kabuk tarafndan deil konan eksternal iskeleti ile kaplanr. Ahap rten mantarlarn ou siyah karanlk blge hatt, kaln duvarl hcreler ile kolonize olmu odunsu dokularla kapldr ve tm yap bir sclerotium eidi olarak kabul edilebilir.

sclerotium Polyporus mylittae beyaz tabakalardan ve yar saydam dokudan oluan damarl yapdadr. Dnda dz, ince ve siyah bir kabua sahiptir. 3 ayr hif tipi dokular oluturur;
Dev

nce

ve kaln duvarl hifler beyaz tabakada boldur fakat yar saydam dokuda seyrektir. Katmanl hifler yalnzca yar saydam dokuda grlr.

ince duvarl, kaln duvarl ve katmanl hifler

MANTAR GELMNDE PROGRAMLANMI HCRE LM (APOPTOSS) VE YALANMA

Apoptozis,

ya da programl hcre lm, organizmalarn geliimi srasnda, salkl organizmalarda grlen normal hcresel bir sretir. Yunancada yaprak dkm anlamna gelen apoptozis ya da programl hcre lmyle gerekleir. Genel olarak canl organizmalarda iki ana hcre lm biimi vardr.

 Bunlardan

biri nekroz (nekrotik lm) hcre yaralanmalar sonucu hcrenin zarar grerek iip, patlayarak lmesi dieri ise apoptozistir. Hcreler apoptozis srasnda birok uyaranla lme giderler ancak bu lm programl, kontroll ve dzenli bir biimde gerekleir. Bu sre nekrotik hcre lm srecinden farkldr. Nekrotik lmde hcre kontrolsz biimde lme gider, hcre paralanr, enflamasyon grlr.

 Apoptoziste

ise hcre kendi lm srasnda aktif rol alr ve kendi lmnn her aamasna katkda bulunur. Bu nedenle de apoptozis hcre intihar olarak da bilinir. Nekrozda patlayan hcrenin ierikleri komu hcrelere zarar verirken, apoptoziste evre hcreler zarar grmez ve len hcreden etkilenmezler.

 Apoptozis

birok gzlenir. Hcre klmeye ve kondanse olmaya balar, hcre iskeleti dalr ve ekirdek zar yer yer erir. ekirdek DNAs paralara ayrlr. Apoptozisin erken evrelerinde kaspaz (caspases) proteinleri salnmaya balar ve aktive olan bu proteinler hcresel birok substratn kesilmesine hem araclk eder hem de neden olur. Kaspaz enzimleri ayrca hcrenin dier sindirim enzimlerini de harekete geirirler. Bunun sonucunda hcre hem biyokimyasal hem de morfolojik (d grnm) olarak deiir.

iin sinyal alndktan sonra hcrede biyokimyasal ve morfolojik deiim