"Merdiven" diyagramlar

Merdiven diyagramlar ounlukla endstriyel kontrol mantk sistemlerini belgelemek iin kullanlan gelitirilmi emalardr. "Merdiven" diyagramlar olarak adlandrlrlar nk iki dikey ray (g kayna) ve olabildiince ok "basamak" ta (yatay izgiler) gsterim iin var olan kontrol devresi ile merdivene benzerler. Eer el anahtar ile kontrol edilen bir lambay gsteren basit bir merdiven diyagram izmeyi istersek, una benzeyecektir:

Baka trl not ifade edilene kadar "L1" ve "L2" tasarmlar 120 VAC kaynan iki kutbuyla ilgilidir. L1 "akm tayan" iletkendir ve L2 topraklanm ("ntr") iletkendir. Bu tasarmlarn bir eyleri kartrmaktan baka indktrlerle yapabilecei bir ey yoktur. Devreye g salayan mevcut dntrc yada rete basitlik iin karlmtr. Gerekte devre bunun gibi bir eye benzer:

Endstriyel rle mantk devrelerinde her zaman deil ama tipik olarak alma gerilimi anahtar kontaklar ve rle bobinleri iin 120 volt AC olacaktr. Dk AC ve hatta DC gerilim sistemleri bazen "merdiven" diyagramlarna gre ina edilir ve belgelenir:

Sadece ve sadece anahtar kontaklar ve rle bobinleri yeterli derecede deerlendirildi, sistemi altrmak iin seilen gerilim seviyesinin ne olduu gerekten nemli deildir. Anahtar ve lamba arasnda bulunan tel zerindeki "1" saysna dikkat edin. Gerek dnyada sl-ekme yada yapkan etiketler kullanarak tel tanmak iin elverili olan yere bu say ile etiketlendirilecektir. Anahtara yol gsteren teller srasyla "L1" ve "1" olarak etiketlendirilecektir. Lambaya yol gsteren teller srasyla "1" ve "L2" olarak etiketlendirilecektir. Bu tel numaralar ok kolay montaj ve bakm salar. Her

bir iletken(kablo) kullanld kontrol sisteminde benzersiz tel numarasna sahiptir. Tel numaralar, telin boyutu, rengi yada uzunluu balant noktasnda yada dnda deiiyor olsa bile herhangi bir kavak yada dmde deimez. Elbette bu tel renklerinin tutarlln korumak iin tercih edilir fakat bu daima pratik deildir. Kontrol devresindeki elektriksel sreklilik noktasndan herhangi biri ayn tel numarasna sahip olduunda ne olur? rnein birok farkl aygta geen, elektriksel olarak srekli noktann, tek bir tel numaras 25 den olumu bu devre parasn ele alalm:

Merdiven diyagramlarnda yk aygt (lamba, rle bobini, solenoit bobini vs.) daima basaman sa-el tarafnda izilir. Rle bobininin basamak ierisinde nereye yerletirildii elektriksel olarak nemsiz iken, gvenilir bir alma iin merdivenin g kaynann hangi ucunun toprakland nemlidir. rnein bu devreyi el alalm:

Burada lamba, (yk) basaman sa-el tarafna yerletirilmitir ve g kayna iin toprak balantsdr. Bu kaza yada rastlant deildir; aksine bu iyi tasarm uygulamasnn maksatl esidir. 1 numaral telin toprak ile kazara kontak haline geldiini varsayn, bu telin yaltm plak iletken topraklanm metal oluk ile kontak olsun diye soyulmutur. Devremiz imdi u ekilde alacaktr:

Lambann her iki tarafnn topraa balanmas ile lamba "ksa devre" olacaktr ve k vermek iin g alamayacaktr. Eer anahtar kapatlrsa, hemen sigortay yakarak ksa-devre olacaktr. Bununla birlikte, anahtar ve sigortann (L2 hala topraklanm) pozisyonlarnn deitirilmesi haricinde benzer hata (1 numaral tel toprak ile kontak haline geliyor) ile bu devreye ne olacan dnelim:

Bu kez 1 numaral telin kazara topraklanmas lambaya g uygulayacaktr, anahtarn bir etkisi yoktur. Topraklama hatasnda sigortay attran sisteme sahip olmak, benzer hatada lambalar, rleler yada solenoitlere kontrolsz enerji veren sisteme sahip olmaktan daha gvenlidir. Bu nedenle yk(ler), merdiven diyagramnda topraklanm g iletkeninin daima en yaknna yerletirilmelidir.

ZET:

Merdiven diyagramlar (bazen "merdiven mant" olarak adlandrlr), elektromekaniksel

anahtarlar ve rlelerin birbirine nasl balanacan gstermede sklkla kullanlan elektriksel notasyon ve sembolojinin bir trdr. ki dikey hat "raylar" olarak adlandrlr ve genellikle 120 volt AC olan g kaynann zt Merdiven diyagramndaki yatay izgiler (hatlar), her biri g kaynann kutuplar arasndaki Tipik olarak kontrol sistemindeki teller, tanmlanma iin numaralarla ve/veya harflerle kutuplarna balanr. L1 "akm tayan" AC teli ve L2 "ntr" (topraklanm) iletkeni gsterir. benzersiz paralel devre kolunu ifade eden "basamaklar" olarak adlandrlr. iaretlenmitir. Kural, srekli bal (elektriksel olarak ortak) tm noktalarn ayn etiketi tayor olmasdr. "Merdiven" diyagramlar Merdiven diyagramlar ounlukla endstriyel kontrol mantk sistemlerini belgelemek iin kullanlan gelitirilmi emalardr. "Merdiven" diyagramlar olarak adlandrlrlar nk iki dikey ray (g kayna) ve olabildiince ok "basamak" ta (yatay izgiler) gsterim iin var olan kontrol devresi ile merdivene benzerler. Eer el anahtar ile kontrol edilen bir lambay gsteren basit bir merdiven diyagram izmeyi istersek, una benzeyecektir: <center></center> Baka trl not ifade edilene kadar "L1" ve "L2" tasarmlar 120 VAC kaynan iki kutbuyla ilgilidir. L1 "akm tayan" iletkendir ve L2 topraklanm ("ntr") iletkendir. Bu tasarmlarn bir eyleri kartrmaktan baka indktrlerle yapabilecei bir ey yoktur. Devreye g salayan mevcut dntrc yada rete basitlik iin karlmtr. Gerekte devre bunun gibi bir eye benzer: <center></center> Endstriyel rle mantk devrelerinde genelde tipik alma gerilimi, anahtar kontaklar ve rle bobinleri iin 120 volt AC olacaktr. Dk AC ve hatta DC gerilim sistemleri bazen "merdiven" diyagramlarna gre ina edilir ve belgelenir. <center></center> Burada sadece ve sadece anahtar kontaklar ve rle bobinleri iin yeterli derecede gerilim deerlendirildi, sistemi altrmak iin seilen gerilim seviyesinin ne olduu u an iin okta nemli deildir. Anahtar ve lamba arasnda bulunan tel zerindeki "1" saysna dikkat edin. Gerek dnyada sl-ekme yada yapkan etiketler kullanarak tel tanmak iin elverili olan yere bu say ile etiketlendirilecektir. Anahtara yol gsteren teller srasyla "L1" ve "1" olarak etiketlendirilecektir. Lambaya yol gsteren teller srasyla "1" ve "L2" olarak etiketlendirilecektir. Bu tel numaralar, montajda kolaylk ve bakmda rahatlk salar. Her bir iletken(kablo) kullanld kontrol sisteminde birbirini tekrar etmeyen tel numarasna sahiptir. Tel numaralar, telin boyutu, rengi yada uzunluu balant noktasnda yada dnda deiiyor olsa bile herhangi bir kavak yada dmde deimez. Elbette bu tel renklerinin tutarlln korumak iin tercih edilir fakat bu daima pratik deildir. Kontrol devresindeki elektriksel sreklilik noktasndan herhangi biri ayn tel numarasna sahip olduunda ne olur? rnein birok farkl aygta geen, elektriksel olarak srekli noktann, tek bir tel numaras 25 den olumu bu devre parasn ele alalm:

Merdiven diyagramlarnda yk aygt (lamba, rle bobini, solenoit bobini vs.) daima basaman sa-el tarafnda izilir. Rle bobininin basamak ierisinde nereye yerletirildii elektriksel olarak nemsiz iken, gvenilir bir alma iin merdivenin g kaynann hangi ucunun toprakland nemlidir. rnein bu devreyi el alalm: <center></center> Bu gelii gzel bir rastlant deildir, aksine bu iyi tasarm uygulamasnn zenli bir esidir. 1 numaral telin toprak ile kazara kontak haline geldiini varsayn, bu telin yaltm plak iletken topraklanm metal oluk ile kontak olsun diye soyulmutur. Devremiz imdi u ekilde alacaktr: <center></center> Lambann her iki tarafnn topraa balanmas ile lamba "ksa devre" olacaktr ve k vermek iin g alamayacaktr. Eer anahtar kapatlrsa, hemen sigortay yakarak ksadevre olacaktr. Bununla birlikte, anahtar ve sigortann (L2 hala topraklanm) pozisyonlarnn deitirilmesi halinde benzer hata (1 numaral tel toprak ile kontak haline geliyor) ile bu devreye ne olacan dnelim: <center></center> Bu kez 1 numaral telin kazara topraklanmas lambaya g uygulayacaktr, anahtarn bir etkisi yoktur. Topraklama hatasnda sigortay attran sisteme sahip olmak, benzer hatada lambalar, rleler yada solenoitlere kontrolsz enerji veren sisteme sahip olmaktan daha gvenlidir. Bu nedenle yk(ler), merdiven diyagramnda topraklanm g iletkeninin daima en yaknna yerletirilmelidir. ZET: Merdiven diyagramlar (bazen "merdiven mant" olarak adlandrlr), elektromekaniksel anahtarlar ve rlelerin birbirine nasl balanacan gstermede sklkla kullanlan elektriksel notasyon ve sembolojinin bir trdr. ki dikey hat "raylar" olarak adlandrlr ve genellikle 120 volt AC olan g kaynann zt kutuplarna balanr. L1 "akm tayan" AC teli ve L2 "ntr" (topraklanm) iletkeni gsterir. Merdiven diyagramndaki yatay izgiler (hatlar), her biri g kaynann kutuplar arasndaki benzersiz paralel devre kolunu ifade eden "basamaklar" olarak adlandrlr. Tipik olarak kontrol sistemindeki teller, tanmlanma iin numaralarla ve/veya harflerle iaretlenmitir. Kural, srekli bal (elektriksel olarak ortak) tm noktalarn ayn etiketi tayor olmasdr.

Saysal mantk fonksiyonlar

oklu kontaklar kullanarak kuramsal lamba devremiz iin basit mantk fonksiyonlar oluturabiliriz ve bu devreleri ek basamaklar ile orijinal "merdiven"imize olduka kolay ve anlalabilir bir ekilde yerletirebiliriz. Eer anahtarlarn ve lambann (harekete geirilmemi yada enerji ekilmi durum iin 0; harekete geirilmi ve enerji verilmi durum iin 1) durumu iin standart ikili notasyon kullanrsak, mantn nasl altn gstermek iin bir doruluk tablosu yaplabilir: <center></center> imdi lamba, kontak A yada kontak B harekete geirilirse on (ak) durumuna gelecektir nk enerji verilmi olmak iin lambaya tm gereken ey L1 telinden 1 teline akm iin en az bir yola sahip olmaktr. Sahip olduumuz ey, kontaklardan ve lambadan baka bir ey ile yrtlmeyen basit bir OR mantk fonksiyonudur. ki konta paralel yerine seri balayarak AND mantk fonksiyonunu taklit edebiliriz: <center></center> imdi lamba sadece kontak A ve kontak B birlikte harekete geirildiinde yanar. Sadece ve sadece her iki anahtar konta kapatldnda L1 den lambaya (tel 2) bir yol akm iin var olur. Mantksal evirme yada NOT fonksiyonu, normalde-ak kontak yerine normalde-kapal kontak kullanlarak basite kontak girii zerine uygulanabilir: <center></center> imdi lamba, kontak harekete geirilmediinde yanar ve kontak harekete geirildiinde sner. Eer OR fonksiyonumuzu alr ve normalde-kapal kontaklarn kullanm boyunca her bir "girii" evirirsek, NAND fonksiyonunu elde ederiz. Matematiin Boole cebri olarak bilinen zel bir dalnda giri sinyallerinin evirilmesiyle deien geit fonksiyonu zdeliinin bu etkisi DeMorgan Teoremi vastasyla tanmlanr, bu konu daha sonraki blmde daha detayl incelenecektir. <center></center> Lamba herhangi bir kontak harekete geirilmediinde yanacaktr. Sadece her iki kontak birlikte harekete geirildiinde snecektir. Ayn ekilde, AND fonksiyonumuzu alr ve normalde-ak kontaklarn kullanm boyunca her bir "girii" evirirsek, NOR fonksiyonunu elde ederiz: <center></center> Merdiven devreleri kendilerinin mantk geit karlklar ile karlatrldnda desen kendisini abucak aa vurur: Paralel kontaklar OR geidine edeerdir. Seri kontaklar AND geidine edeerdir. Normalde-kapal kontaklar NOT geidine (evirici) edeerdir.

Kontaklar seri-paralel ayarlamalarla olduu gibi gruplayarak kombinasyonel mantk fonksiyonlar ina edebiliriz. Aadaki rnekte, AND, OR ve evirici (NOT) geitlerinin kombinasyonundan ina edilmi bir Dlayc-OR fonksiyonuna sahibiz: <center></center> stteki basamak (NK kontak A NA kontak B ile seri), stteki NOT/AND geit kombinasyonunun edeeridir. Alttaki basamak (NA kontak A NK kontak B ile seri), alttaki NOT/AND geit kombinasyonunun edeeridir. ki basamak arasndaki 2 numaral teldeki paralel balant, basamak 1 yada basamak 2 nin lambay yakmasna izin veren OR geidinin edeer biimidir.

Biri direkt giri iin ve dieri "evirilmi" giri iin olmak zere, Dlayc-OR fonksiyonunu yapmak iin bir girite iki kontak kullanmak zorundayz. lki "A" konta, iki "B" kontann harekete geirildii gibi benzer mekanizma ile fiziksel olarak harekete geirilir. Kontaklar arasndaki ortak birlik kontan etiketi araclyla belirtilmitir. Diyagramda kullanlan herhangi bir anahtar yada rle (normalde-ak yada normalde-kapal) zerindeki her bir kontan basite ayn etiket ile iaretlendii gibi, merdiven diyagramndaki bir anahtarda ka tane kontak gsterilebileceinin snr yoktur. Bazen bir anahtar (yada rle) zerindeki oklu kontaklar, iki "A" etiketi yerine "A-1" ve "A-2" gibi bileik etiketlerle tasarlanr. Her bir anahtar yada rlenin zerindeki kontak setinin devrenin hangi paras iin kullanldn belirli bir biimde tasarlamak istiyorsanz bu zellikle kullanl olabilir. Amacn kolayl iin, bu derste byle detayl etiketlemeden kanacam. oklu kontaklar iin ortak bir etiket gryorsanz, tm bu kontaklarn ayn mekanizma ile hareket ettirildiini bilirsiniz. Herhangi bir anahtar-reteli mantk fonksiyonunun kn evirmek istersek, normaldekapal kontakl bir rle kullanmalyz. rnein, Normalde-ak kontan tersi, yada NOT, a bal yk e enerji vermek istiyorsak, aadaki gibi yaplr. <center></center> Rleyi "kontrol rlesi 1", yada CR1 olarak adlandracaz. CR1 in bobinine (ilk basamak zerinde parantez iftiyle sembolize edilmi) enerji verildiinde ikinci basamak zerindeki kontak alr, bylece lambay sndrr. Anahtar A dan CR1 in bobinine mantk fonksiyonu evirilmemitir. CR1 rle bobini tarafndan harekete geirilmi normalde-kapal kontak, anahtarn harekete geirme durumunun ztt lambay srmek iin mantksal evirici fonksiyonu salar. Daha nce OR-dan-NAND ye gibi oluturulmu evirilmi-giri fonksiyonlarmzn birine bu evirme stratejisini uygulayarak, evirilmemi fonksiyon oluturmak iin rleyle k evirebiliriz: <center></center> CR1 in anahtarlardan bobine mantksal fonksiyonu NAND geididir. CR1 lerin normaldekapal konta, NAND fonksiyonundan AND fonksiyonuna dn iin bir son evirme salar. ZET: Paralel kontaklar mantksal olarak OR geidine edeerdir. Seri kontaklar mantksal olarak AND geidine edeerdir. Normalde kapal (N.K.) kontaklar mantksal olarak NOT geidine edeerdir. Normalde-kapal anahtar kontaklar evirilmi geit girilerini gstermede yeterli iken bir rle, mantk geit fonksiyonunun kn evirmek iin kullanlmaldr

Keyfi ve birbirine bal devreler Anahtar ve rle mantnn pratik bir uygulamas, ekipmann bir parasna almas iin izin verilmeden nce eitli ilem koullarnn karlanmak zorunda olduu kontrol sistemleri ierisindedir. Buna gzel bir rnek byk ateleme frnlar iin yakc kontroldr. Byk frndaki yakclarn gvenli bir ekilde altrlmas iin kontrol sistemi, yksek ve dk yakt basnc, havalandrma fan ak kontrol, egzoz bacas kapak pozisyonu, eriim kaps pozisyonu vs. yi ieren eitli ilem anahtarlarndan "izin" talep eder. Her bir ilem koulu seimli olarak adlandrlr ve her bir seimli anahtar konta, onlardan herhangi biri gvensiz bir koul algladnda devre alsn diye seri balanr:

<center></center> Eer tm seimli koullar karlarsa, CR1 enerji verecek ve yeil lamba yanacak. Gerek yaamda, yeil lambaya enerji verilmesinden daha ok enerji verilecektir: tm seimli kontaklar "iyi" olduunda devrenin basamana yerletirilecek genellikle bir kontrol rlesi yada yakt vanas solenoitine enerji verilmi olur: bylece, tm kapanr. Eer seimli koullardan hi biri karlamazsa, anahtar kontaklarnn seri ba kopacak, CR2 enerjisi kalacak ve krmz lamba yanacaktr. Yksek yakt basnc kontann normalde-kapal olduuna dikkat edin. Byledir nk yakt basnc ok ykseldiinde anahtar kontan amak istiyoruz. Herhangi bir basn anahtarnn "normal" koulu, ona sfr (dk) basn uygulandndaki durum olduundan ve bu anahtar ar (yksek) basn ile amak istediimizden, normal durumunda kapal bir anahtar semeliyiz. Rle mantnn dier bir pratik uygulamas, ayn zamanda iki uyumsuz olayn meydana gelemeyeceinden emin olmak istediimiz kontrol sistemleridir. Buna bir rnek, iki motor kontaktrnn anahtar kutuplarna (yada faz dzeni) baland ve birlikte enerji verilen kontaktrlerin ileri ve geri gitmesini istemediimiz, tersinir motor kontroldr: <center></center> Kontaktr M1 e enerji verildiinde, srasyla motorun 1, 2, ve 3 terminaline 3 faz (A, B ve C) direkt olarak balanr. Bununla birlikte Kontaktr M2 ye enerji verildiinde faz A ve B tersine dner, A motorun terminal 2 sine gider ve B motorun terminal 1 ine gider. Bu faz tellerinin ters dnmesi, motor dnnn ters ynde olmasna neden olur. Bu iki kontaktr iin kontrol devresini rnekleyelim: <center></center> AC motorun her bir faz ile seri bal "stc" eleri ile hareket ettirilen termal ar yk konta olan normalde-kapal "OL" kontana dikkat edin. Eer stclar ok snrsa kontak normal durumundan (kapal) her bir kontaktre enerji verilmesini nleyecek olan ak duruma dnecektir. Bu kontrol sistemi iyi alacaktr ta ki biri ayn anda iki tua birden basana kadar. Eer biri bunu yaparsa faz A ve B, kontaktr M1 in faz A ve B yi motora doru gnderecei ve kontaktr M2 nin onlar tersine gnderecei gereiyle, ksa-devre olacaktr; faz A faz B den ksa devre olacak vs. Akas bu kt bir kontrol sistemi tasarmdr! Bu durumun ortaya kmasn nlemek iin, bir kontaktre enerji verilmesinin dier bir kontaktre enerji verilmesini nlemesin diye devre tasarlayabiliriz. Bu kilitleme olarak adlandrlr ve her bir kontaktr zerinde yardmc kontaktrlerin kullanm araclyla baarlr, yle ki: <center></center> imdi M1 e enerji verildiinde ikinci basamak zerindeki normalde-kapal yardmc kontak "Ters" basma dmesi harekete geirilse dahi M2 ye enerji verilmesini nleyecek ekilde alacaktr. Ayn ekilde M1 e enerji verilme durumu M2 ye enerji verildiinde nlenir. Ek olarak, nasl ek kablo numaralarnn (4 ve 5) kablolama deiikliklerini yanstmak iin eklendiine dikkat edin. Bunun ksa-devre koulunu nlemek iin kontaktrleri kilitlemenin tek bir yolu olmadna dikkat etmelisiniz. Baz kontaktrler mekaniksel kilit seenei ile donatlmtr: ayn anda kapanmalarn fiziksel olarak nlesinler diye iki kontaktrn armatr birlikte bir kola

balanr. Ek gvenlik iin elektriksel kilitler hala kullanlabilir ve devrenin basitlii nedeniyle onlar mekaniksel kilitlere ek olarak kullanmamann iyi bir nedeni yoktur. ZET: Mevcut fiziksel koullar birlemediinde devreyi kesmek iin tasarlanm merdiven mantnn basamana kurulu anahtar kontaklar semeli kontaklar olarak adlandrlr nk sistem bu girilerden izin gerektirir. Bir kontrol sisteminin bir kerede (elektrik motoruna ayn anda ileri ve geri g verilmesi gibi) iki uyumsuz hareketi almasn nlemek iin tasarlanm anahtar kontaklar, kilitli olarak adlandrlr.

Motor kontrol devreleri Bir nceki blmn motor kontrol devresine taklan kilit kontaklar iyi alr fakat motor sadece her bir basma dmesi anahtar basldnda alacaktr. Eer bayan yada erkek operatr ellerini kontrol anahtarndan(larndan) ektikten sonra dahi motorun almaya devam etmesini istiyorsak, bir ift farkl yolla devreyi deitirmeliyiz: basma dmeli anahtarlar gei anahtarlar ile deitirebiliriz yada herhangi bir anahtarn tek, anlk hareketiyle kontrol devresini "tutmak" iin daha fazla rle mant ekleyebiliriz. Genellikle endstride kullanldnda ikinci yaklamn nasl yrtleceini grelim: <center></center> "leri" basma dmesi harekete geirildiinde bu anahtarlamayla paralel normalde-ak yardmc kontak kapanarak M1 e enerji verilecek. Basma dmesi brakldnda kapal M1 yardmc konta M1 in bobinine akm salayacaktr, bylece "leri" devre "on(ak)" durumda tutulur. Benzer ey "Geri" basma dmesi basldnda olacaktr. Bu paralel yardmc kontaklar bazen mhrlenmi kontaklara iaret eder, "mhr" kelimesinin anlam gerekte tutucu kelimesiyle ayn eydir. Fakat bu yeni bir sorun oluturur: motoru nasl durdurulur! Devre artk var olmasyla, basma dmeli anahtarn bir kere baslmasna karlk motor ileri yada geri alacaktr ve g olduu srece almay srdrecektir. Herhangi bir devreyi (ileri yada geri) durdurmak iin, motor kontaktrlerinin gcn kesecek operatr iin baz deerlere ihtiya duyarz. Bu yeni anahtar Dur olarak adlandracaz: <center></center> imdi, eer ileri yada geri devrelerden herhangi biri tutulursa, enerji verilmi kontaktrn enerjisini keserek ve mhrlenmi konta normal (ak) durumuna dndrerek, ileri yada geri devreden herhangi birini aacak olan "Dur" basma dmesine anlk baslmayla "tutulmam" hale gelebilirler. Normalde-kapal kontaklara sahip olan "dur" anahtar serbest brakldnda ileri yada geri devrelerden birine g iletecektir. imdiye kadar iyi geldik. Devreye yeni bir ey eklemeyi brakmadan nce motor kontrol emamzn baka pratik ynn gz nnde bulunduralm. Eer varsaymsal motorumuz byk havalandrma fan gibi ok momentumlu yke dntrlrse, dur tuuna basldktan sonra nemli bir miktar zaman iin motor ilerlemeye devam edebilir. Eer bir operatr fann durmasn beklemeden motor ynn tersine evirmeye alrsa bu sorun olabilir. Eer fan hala dnyorsa ve "Geri" basma dmesine baslmsa, motor ar akm srerek ve potansiyel olarak motorun, sr mekanizmalarnn ve fann mrn azaltarak ters ynde dnmeye balamaya alan byk fann eylemsizliinin stesinden gelmeye zorlanacaktr. Bu motor kontrol sisteminde sahip olmaktan holanabileceimiz ey, byle zamansz balamann olmasn nlemek iin bir tr zaman-gecikmeli fonksiyondur. Bir ift zaman-gecikmeli rle bobini ekleyerek balayalm, biri her biri motor kontaktr

bobini ile paraleldir. Eer onlarn normal duruma dnmesini geciktiren kontaklar kullanrsak, bu rleler bize motorun en son hangi ynde dnmek iin glendirildiinin "hafzasn" salar. Her bir zaman-gecikmeli kontaktan istediimiz ey, fan durmaya ynelirken birka saniye iin kar dn devresinin balama-anahtar bacan amaktr.

Eer motor ileri ynde altrlyorsa, M1 ve TD1 in her ikisine de enerji verilecektir. Bu durum olduunda, normalde-kapal, zamanl-kapal 8 ve 5 telleri arasndaki TD1 konta, TD1 e enerji verildii anda hemen alacaktr. Dur tuuna basldnda TD1 konta normalde-kapal durumuna dnmeden nce belirli bir sre iin bekler, bylece bu esnada ak olan ters basma tuuna basmayla M2 ye enerji verilemez. TD1 in zaman sona erdiinde kontak kapanacak ve devre M2 ye enerji verilmesine izin verecektir. Bu balamda, M2 (ve TD2) enerjisiz brakldktan sonra ngrlm zaman gecikmesine kadar TD2 "leri" basma dmesinin M1 e enerji vermesini nleyecektir. Dikkatli bir gzlemci, TD1 ve TD2 nin zaman-kilitleme fonksiyonlarnn M1 ve M2 kilitleme kontaklarnn iten karlm hale getirildiini fark edecektir. M1 ve M2 yardmc kontaklarn kilitten kurtarabilir ve sadece TD1 ve TD2 kontaklarn kullanabiliriz, nk onlar karlk gelen rle bobinlerine enerji verildiinde hemen alr, bylece eer dierine enerji verilirse bir kontaktr "kilitten kurtulur". Her bir zaman gecikme rlesi ift amaca hizmet edecektir: motor alrken dier kontaktre enerji verilmesini nleyerek ve motor kapatldktan sonra verilen zamana kadar ayn kontaktre enerji verilmesini nleyerek. Elde edilen devre nceki rnekten daha basit olmakla avantaja sahiptir: <center></center> ZET: Motor kontaktr (yada "yolverici") bobinleri tipik olarak merdiven mantk diyagramlarnda "M" harfi ile tasarlanr. Srekli motor operasyonu anlk "altrma" anahtar ile mmkndr eer bir kere kontaktre enerji verildiinde kendisine g salasn ve kendisini "kaytl" tutsun diye kontaktr nedeniyle normalde-ak "mhrl" kontak, balatma anahtar ile paralel balanrsa.

Zaman gecikmesi rleleri, bir olaydan belirli bir miktar zaman geene kadar altrlmaktan (yada ters dndrlmekten) motoru korumak iin byk motor kontrol devrelerinde ounlukla kullanlr.

Hata-korumal tasarm Elektromekaniksel rlelerin yada kat-hal geitlerinin ierdii mantk devreleri ayn fonksiyonu yerine getirmek iin birok farkl yolla ina edilebilir. Genellikle kompleks mantk devresi tasarlamak iin tek bir "doru" yol yoktur, fakat genellikle birinin dierinden daha iyi olduu yollar vardr. Kontrol sistemlerinde gvenlik (yada en azndan tercih nedeni olmaldr) nemli bir tasarm nceliidir. Eer saysal kontrol devresinin ayn grevi gerekletirmek iin tasarlanabilecek ok yolu varsa ve bu yollardan biri dierlerine kar gvenlikte kesin avantaj salyorsa bu tasarm semek iin en iyi bir nedendir. Basit bir sisteme bakalm ve rle mantnda nasl uygulanacan dnelim. Tesisin bandan sonuna kadar kurulu bir ok tutucu anahtarlardan herhangi biri tarafndan harekete geirilen bir yangn alarm sistemi ile donatlm olan byk bir laboratuar yada endstriyel bina varsayalm.Sadece normalde-ak anahtar kontaklarn kullanarak ve onlar birbirine paralel balayarak Sistem, anahtarlardan herhangi biri harekete geirilirse alarm sirenine enerji verilsin diye alacaktr. lk bakta yinede rle mantnn inanlmaz basit olaca grlyor. <center></center> Aslnda bu, drt anahtar giriiyle yrrle konulmu OR mantk fonksiyonudur. Herhangi bir sayda anahtar giriini iine alan bu devreyi geniletebiliriz, her bir yeni anahtar paralel aa eklenir fakat olaylar basitletirmek iin bu rnei drt ile snrlayacam. En azndan o temel bir sistemdir ve az zahmetli olarak grnyor. Kablolama hatas haricinde yledir. Elektrik devrelerinin doas, "ak" hatalarn (ak anahtar kontaklar, bozulmu kablo balantlar, ak rle bobinleri, atm sigortalar vs.) dier hata trlerinden istatistiksel olarak daha muhtemel meydana geldii bir durum. Bilindii gibi byle bir hataya kar devrenin tolere edilmesi ok nemlidir. Farz edelim ki 2 numaral anahtar hatal olarak alyor: <center></center> Bu hata meydana gelirse sonu, 2 numaral anahtar eer harekete geirilirse sirene artk enerji veremez olacaktr. Ak bir ekilde bu yangn alarm sistemi iin iyi deildir. Sistem gerek olarak test edilene kadar (bu gzel bir fikirdir) hi kimse bir problem olduunu bilmeyecektir ta ki biri anahtar acil durum iin kullanana kadar. Ak hata durumunda alarm almak iin sistem yeniden-ina edilirse ne olur? Bu yolla kablolamadaki hata yanl alarmla sonulanr, senaryo sessiz hataya sahip olan ve ihtiya duyulduunda almayan anahtara sahip olmaktan daha ok tercih edilir. Bu tasarm hedefini baarmak iin, kapal kontaktan ziyade ak kontak alarm alsn diye anahtarlar tekrar-kablolamak zorundayz. Bu durumda, anahtarlar normalde-kapal ve birbiri ile seri olacaktr, rle bobinine g verilmesiyle normalde-kapal kontak siren iin aktive edilecektir: <center></center> Tm anahtarlar harekete geirilmemi iken (bu sistemin normal alma durumu) CR1 rlesine enerji verilecektir, bylece CR1 kontan ak tutarak sirenin glendirilmesini nleyecektir. Bununla birlikte, anahtarlardan herhangi biri harekete geirilirse CR1 rlesi

CR1 kontan kapatarak ve alarm alarak enerjisiz kalacaktr. Ayn zamanda eer devrenin st basamandaki telin herhangi bir yerinde bir kopukluk varsa, alarm alacaktr. Alarmn hatal olduu anlaldnda binada alanlar alarm sisteminde bir eyin hatal olduunu ve onarlmas gerektiini bilecektirler. Verilen devre kontrol rlesi eklenmesinden ncekine oranla daha komplekstir ve sistem hala alt basamaktaki kopuk balant ile "sessiz" mod hatasndadr fakat orijinal devreden daha gvenli bir tasarmdr ve bylece gvenlik bakmndan daha gvenilirdir. Devrenin bu tasarm hata-koruma referansldr, anahtar kablolamadaki balantnn kopmas gibi genel bir hata durumunda en gvenli mod olmasndan dolay varsaylan olarak tasarlanr. Hata-korumal tasarm daima ounlukla kablolama yada bileen hatasna kar varsaymla balar ve ardndan byle bir hatada devrenin en gvenli ekilde hareket etmesi iin bir eyleri konfigre etmeye alr, "en gvenli yol" ilemin fiziksel karakteristikleriyle belirlenir. Makinenin su soutmasn amak iin elektriksel olarak-hareket ettirilebilen (solenoit) vana rneine bakalm. Solenoit bobinine enerji verilmesiyle, ne tr bir vana belirttiimize bal olarak vana mekanizmasn aan yada kapatan armatr harekete geirecektir. Solenoitin enerjisi kesildiinde yay vanay "normal" pozisyonuna getirecektir. Kablolama yada solenoit bobinindeki alma hatasnn ksa devre yada baka bir tr hatadan olduunu biliyoruz, bu nedenle bu sistemi enerjisi kesilmi solenoitle en gvenli modunda olacak ekilde tasarlamalyz. Bu vanayla kontrol ettiimiz soutma suyu iin, makinenin soutucusuz almas genellikle daha zararl olmas nedeniyle,ans eseri oluacak bir hata esnasnda soutma suyunun almas kapanmasndan daha gvenlidir. Bunun anlam enerjisi kesildiinde alan (alan) ve enerji verildiinde duran (kapanan) bir vana belirlemeliyiz. Bu vanann "ters yn" de kurulmas gibi grnebilir fakat sonuta gvenli bir sistem yapacaktr. Hata-korumal tasarmn ilgin bir uygulamas, koruyucu rlelerden gelen elektriksel sinyaller araclyla alp kapanabilecek byk devre kesicilere ihtiya duyan g retim ve datm endstrisidir. Eer bir 50/51 rlesi (anlk ve zaman ar akm) ar akm durumunda devre durdurucusunu almas iin ynetiyorsa, rlenin anahtar kontan kapatsn diye kesiciye "devreden k" sinyalini gndermesi iin yada anahtar kontan asn diye normalde "ak" sinyali engelleyip kesici devreden kmasn balatmak iin tasarlamal myz? Ak bir balantnn muhtemelen meydana geleceini biliyoruz fakat sistemin en gvenli durumu nedir: kesici ak yada kesici kapal? lk bata, koruyucu rle kontrol devresinde ak hata durumunda byk devre kesicinin devreden kmaya sahip olmasnn daha gvenli olaca grlecektir, aynen herhangi bir anahtar yada kablolama hatas durumunda varsaylan olarak alarma ayarlanm yangn alarm sistemine sahip olduumuz gibi. Bununla birlikte, yksek g dnyasnda iler bu kadar kolay deildir. Gelii gzel bir ekilde alan byk devre kesicisine sahip olmak kk bir olay deildir, zellikle hastaneler, telekomnikasyon sistemleri, su artma sistemleri yada dier nemli altyaplar srekli elektrik akm ile beslemeye baml olduklarnda. Bu sebeple g sistem mhendisleri byk devre kesicileri amak iin kapal kontak sinyali (g uygulanr) kartacak koruyucu rle devrelerini tasarlamakta hemfikirdirler, kablolama kontrolndeki herhangi bir ak hata grlemeyeceinden basite kesiciyi dei toku pozisyonunda brakmaktr. Bu ideal bir durum mudur? Elbette kayr. Kontrol kablolamas hatal ak iken koruyucu rle ar akm koulu alglarsa devre kesicisini aamayacaktr. lk yangn alarm sistem tasarmndaki gibi "sessiz" hata sadece sistem gereksiniminde belli olacaktr. Bununla birlikte, kontrol devresini baka bir yolla dzenlemek iin -- herhangi bir ak hatann hemen devre kesicisini kapataca, potansiyel olarak g ebekesinin byk dozunu azaltarak -- gerekte iyi bir alternatif deildir.

Tm kitap bu ilkeler ve iyi hata-koruma sistem tasarm zerine yazlabilir. En azndan burada iki temeli biliyorsunuz: kablolama hatal aktan ok genellikle ksa devreye eilimlidir ve elektriksel kontrol sisteminin (ak) hata modu yle ki en gvenli alternatif modda gerek-mr ilemini gsteren ve/veya harekete geiren olmaldr. Bu temel ilkeler elektriksel-olmayan sistemlere de geniletilebilir: ok genel hata modunu tanr, ardndan olas hata modu sistemi en gvenli koula yerletirsin diye sistemi ynetir. ZET: Hata-korumal tasarmn amac mmkn olduu kadar olas kablolama veya bileen hatalarna kar toleransl bir kontrol sistemi yapmaktr. Kablolama ve bileen hatasnn ok genel bir tr "ak" devre yada kopuk balantdr. Bu nedenle hata-korumal bir sistem ak devre durumunda en gvenli alma moduna varsaylan olarak tasarlanm olmaldr.

Programlanabilir mantk kontrolcleri Kat-hal mantk devrelerine gelmeden nce, yalnzca elektromekaniksel rleler etrafnda mantksal kontrol sistemleri tasarland ve ina edildi. Yeni rle tasarmlar eskisinden ok farkldr fakat mantk-seviye kontrol aygtlar gibi nceki rollerinin ou deitirildi, ounlukla yksek akm ve/veya yksek gerilim anahtarlama gerektiren uygulamalara indirgendi. Modern ticaret ve endstride sistemler ve ilemler bolca "ak/kapal" kontrol gerektirmektedir fakat byle kontrol sistemleri elektromekaniksel rlelerden veya farkl mantk geitlerinden nadiren ina edilirler. Onun yerine eitli mantksal fonksiyonlar yapacak programlanabilir saysal bilgisayarlar ihtiyac karlar. 1960 larn sonunda Bedford Associates isimli bir Amerikan irketi MODICON olarak adlandrlan bir hesaplama aygt piyasaya srd. Ksaltmann anlam Modler Saysal Kontrolcdr (Modular Digital Controller) ve daha sonra tasarm, retim ve zel-amal kontrol bilgisayarlarnn sat iin tahsis edilmi irket blmnn ismi oldu. Dier mhendislik firmalar bu aygtn kendi versiyonlarn gelitirdiler ve sonunda tescilsiz PLC (yada Programmable Logic Controller (Programlanabilir Mantk Kontrolcleri) ) olarak bilinen terimler haline geldi. PLC nin amac direkt olarak elektromekaniksel rleleri mantk eleri ile deitirmektir, kaydedilmi programl kat-hal saysal bilgisayarn haricinde belirli mantksal grevlerin gerekletirmek iin birok rlenin birbirine balanmasna benzetilebilir. PLC birok "giri" terminaline sahiptir, bununla beraber sensrlerden ve anahtarlardan gelen "yksek" ve "dk" mantksal durumlar yorumlar. Ayn zamanda birok k terminaline sahiptir, bununla beraber klar, solenoitler, kontaktrler, kk motorlar ve dier aygtlara onlarn ak/kapal kontrollerine yol gsteren "yksek" ve "dk" g sinyalleri gnderir. PLC leri programlamaya almak kolaydr, programlama dilleri merdiven mantk diyagramlarna benzer tasarlanmtr. Bylece merdiven mantk emalarn okumaya alkn bir endstriyel elektriki yada elektrik mhendisi ayn kontrol fonksiyonlarn gerekletirmek iin PLC programlamay rahatlkla anlayacaktr. PLC ler endstriyel bilgisayarlardr ve bu sfatla giri ve k sinyalleri tipik olarak 120 volt AC dir tpk deitirilmek iin tasarlanm elektromekaniksel kontrol rleleri gibi. Baz PLC lerin, mantk geit devrelerinde kullanlan bykln dk-seviyede DC gerilim sinyalini alma ve gnderme yeteneine sahip olmasna ramen bu bir istisnadr ve kural deildir. PLC nin farkl modelleri arasnda sinyal balants ve programlama standartlar deiir fakat burada PCL programlama iin yeterince benzer "genel" uygulamaya izin verirler. n grnmnden belli olduu gibi aadaki rnekleme basit bir PLC gstermektedir. L1 ve

L2 olarak etiketlenmi 2 vida terminali PCL nin dahili devresine 120 volt AC g salamak iin balanty salar. Sol taraftaki alt vida terminali giri aygtlarna balanty salar, her bir terminal kendi "X" etiketiyle farkl bir giri "kanal"n gstermektedir. Solda en alttaki vida terminali genel olarak 120 VAC g kaynann L2 (ntr) ye baland "Genel" balantdr. <center></center> PLC levhas ierisinde her bir giri terminali ile Genel terminal arasnda bal olan bir opto-yaltkan aygttr (Light-Emitting Diode (Ik-Yayan Diyot)), bu kendi giri terminali ile Genel terminal arasna 120 VAC g kayna balandnda bilgisayar devresine (LED in n yorumlayan bir foto-transistr) elektriksel olarak izole edilmi "yksek" mantk sinyali salar. PLC nin n panelindeki gsterge LED i "enerji verilmi" giriin grsel gsterimini salar: <center></center> k sinyalleri, "Kaynak" terminaline "Y-" etiketli k terminallerinden biri balanarak anahtarlama aygtn (transistr, TRIAC veya hatta bir elektromekaniksel rle) aktive eden PLC bilgisayar devresi tarafndan retilir. Uygun bir ekilde bir "Kaynak" terminali genellikle 120 VAC g kaynann L1 tarafna balanr. PLC nin n panelindeki her bir giri iin gsterge LED i "enerji verilmi" kn grsel gsterimini salar: <center></center> Bylece PLC, anahtarlar ve solenoitler gibi gerek-dnya aygtlar ile arabirim oluturabilir. Kontrol sisteminin gerek mant bir bilgisayar program ile PLC nin iinde oluur. Bu program hangi ka hangi girdi koullarnda enerji verileceini bu program belirler. Program anahtar ve rle sembollerine sahip bir merdiven mantk diyagram gibi grnse de PLC iinde alan giri ve k arasnda mantksal iliki kuracak gerek anahtar kontaklar ve rle bobinleri yoktur. sterseniz bunlara sanal kontaklar ve bobinler diyebilirsiniz. Program PLC nin programlama portuna bal bir bilgisayar ile girilir ve grntlenir. Aadaki devreyi ve PLC programn gz nne aln: <center></center> Basma dmeli anahtar harekete geirilmemiken (baslmamken) PLC nin X1 giriine g gnderilmez. Program izlendiinde Y1 bobini ile seri normalde-ak X1 konta grlr ve Y1 bobinine "g" gnderilmez. Bylece PLC nin Y1 k enerjisiz kalr ve buna bal olan gsterge lambas yanmaz. Eer basma dmeli anahtar baslrsa PLC nin X1 giriine g gnderilir. Programda grlen btn X1 kontaklar (normal-olmayan) harekete geirilmi durumu kabul eder, sanki "X1" adnda bir rle bobininin enerji vermesiyle harekete gemi rle kontaklar gibi. Bu durumda X1 giriine enerji vermek normalde-ak olan X1 kontan "kapatr", Y1 bobinine de "g" gnderir. Programdaki Y1 bobinine "enerji giderse" gerek Y1 kna da enerji gitmi olur buna bal lamba yanar: <center></center> Bilgisayarn ekrannda grlen X1 konta, Y1 bobini, balant kablolar ve "g" terimlerinin hepsinin sanal olduu anlalmaldr. Bunlar gerek elektrik bileenleri gibi deildir. Bunlar bir bilgisayar programnn komutlardr -- sadece bir programn paras --

bu sadece gerek bir rle ema diyagramna benzer. Ayn ekilde nemli olan nokta u ki PLC nin srekli almas iin, PLC nin programn gsteren ve dzenleyen bilgisayar gerekli deildir. Bir kez bilgisayardan PLC ye program yklendiinde bilgisayar PLC den kartlabilir ve PLC program komutlarn altrmaya devam eder. Ben bu gsterimlerde bilgisayar ekrann, sizin gerek hayattaki durumlar arasndaki ilikileri (dmelerin ve lambalarn durumlar) ve programn durumunu (sanal kontaklar ve sanal bobinler zerindeki "g" durumu) daha rahat grebilmeniz iin ekledim. Bir kontrol sisteminin davrann deitirmek istediimizde gerek g ve PLC nin durumu ortaya kar. PLC programlanabilir bir cihaz olduundan, ona bal elektrik bileenlerini yeniden ayarlama yapmadan sadece ona verdiimiz komutlar deitirerek davrann deitirebiliriz. rnein, bu anahtar-ve-lamba devresi fonksiyonunu tersten altrmak isteyebiliriz: dmeye basnca lamba sner ve braknca yanar. "Donanmsal" bir zm normalde-kapal bir basma dmesinin normalde-ak olan bir anahtar ile deitirilmesini gerektirirdi. "Yazlm" zm ok daha kolaydr: X1 kontann normaldeak olmas yerine normalde-kapal olmasn programla deitirmek yeterli. Aadaki rneklemede basma dmesinin harekete geirilmemi (balmam) olduu deitirilmi durum gsterilmitir: <center></center> Bu sonraki rneklemede anahtar harekete geirilmi gsteriliyor (baslm): <center></center> Donanm yerine yazlmsal mantk kontrol kullanlmasnn bir avantaj giri sinyallerini programda istendii kadar tekrar kullanlabilmesidir. rnein, aadaki devre ve program dnelim, burada basma dmesinden en az iki tanesi birlikte harekete geirildiinde lamba yanar: <center></center> Elektromekanik rleler kullanarak edeer bir devre yapmak istersek her bir giri anahtarna iki kontak salamak iin normalde-ak olan kontaa sahip tane rle kullanmak gerekir. Fakat PLC kullanrsak hibir ek donanm eklemeden her bir "X" girii iin istediimiz kadar kontak programlayabiliriz nk her bir giri ve k PLC nin saysal hafzasnda tek bir bitten farkl bir ey deildir (0 veya 1) ve istendii kadar tekrar arlabilir. Ayrca PLC deki her bir k hafzada bir bitten farkl bir ey deildir, bir PLC programna bir k (Y) durumu ile "harekete geirilen" kontaklar atayabiliriz. rnek olarak sradaki bir motor balatma-durdurma kontrol devresini dnelim: <center></center> X1 giriine bal basma dmesi "altrma" anahtar olarak grev yapar, ayn ekilde X2 giriine bal anahtarda "Durdurma" grevini yapar. Programda Y1 adndaki dier bir kontak dorudan k bobininin durumunu kullanr bylece "altrma" dmesi devreye girdiinde motor kontaktr enerji almaya devam eder. Normalde-kapal olan X2 konta renkli bir blok iinde grnr bu da onun kapal ("elektrik ileten") durumda olduunu gsterir. "altrma" dmesine bastmzda X1 giriine enerji gelir, bylece programda X1 konta "kapanr", Y1 "bobinin" "g" gnderilir, Y1 kna enerji gelir ve gerek

motorun kontaktr bobinine 120 volt AC g uygulanr. Paralel olan Y1 konta da "kapanr" bylece "devre" enerji verilmi durumda kalr: <center></center> imdi "altrma" basma dmesini brakrsak, normalde-ak olan X1 "konta" "ak" durumuna geri dner ama Y1 konta Y1 bobinine "gcn" "devamlln" salar ve bylece Y1 k enerji verilmi durumda kalr, sonuta motor almasna devam eder: <center></center> Motoru durdurmak iin, "Durdurma" basma dmesine anlk basmalyz ki bu X2 giriine enerji verecek ve Y1 "bobin"inin srekliliini keserek normalde-kapal "kontak" "aacak"tr: <center></center> "Durdurma" basma dmesi brakldnda X2 giriindeki enerji kesilir, X2 "konta" normal durumuna yani "kapal" durumuna dner. Fakat motor "altrma" dmesine baslncaya kadar tekrar balamaz nk Y1 in "basl kalma" durumu kaybolmutur: <center></center> Burada dikkat edilmesi gereken hata-korumal tasarmn elektromekaniksel rle-kontroll sistemlerde olduu kadar PLC-kontroll sistemlerde de nemli olduudur. Kii hatal (ak) kablolamann kontrol edilen cihaz veya cihazlara etkisini her zaman dikkate almaldr. Bu kontrol devresi rneinde bir problemimiz var: eer X2 ("Durdurma" dmesi) nin girii kablolamasnda alma hatas olusa motoru durdurmann hi bir yolu olmaz! Bu problemin zm PLC program iindeki X2 "konta" ile gerek "Durdurma" basma dmeli anahtar arasndaki mantn ters evrilmesidir: <center></center> Normalde-kapal "Durdurma" basma dmesi harekete geirilmemise (baslmamsa) PLCnin X2 giriine enerji verilir, bylece program iindeki X2 "konta" kapanr. Bu X1 giriine enerji geldiinde motorun almasn salar ve "altrma" dmesi baslmasa dahi almasna devam etmesini salar. "Durdurma" basma dmesi harekete getiinde X2 giriinden enerji kesilir, bylece PLC program ierisindeki X2 "konta" "alr" ve motor kapanr. Bylece eski tasarm ile bu yeni tasarm arasnda alma asndan bir fark yoktur. Fakat X2 giriindeki giri kablosu almazsa "Durdurma" basma dmesi baslm gibi X2 giriinden enerji kesilir. Sonuta X2 giriindeki bir balant hatas sonucunda motor derhal kapanr. Bu daha nceki gsterilenden daha gvenli bir tasarmdr nk ncekinde "Durdurma" dmesindeki bir balant hatas motorun kapatlamamasna yol aabilir. (X) giri ve (Y) k program elerine ek olarak PLC lerde dardaki dnyayla balants olmayan dahili bobinler ve kontaklar vardr. Bunlar standart rle devrelerindeki "kontrol rleleri" (CR1, CR2, vs.) gibi kullanlr: gerektiinde mantk sinyallerinin evirilmesini salar. Bu "dahili" rlelerin nasl kullanldn gstermek iin aada -girili NAND geidinin fonksiyonuna benzemek zere tasarlanan devre ve program dnelim. PLC program

eleri normalde tek harflerle gsterildii iin rle kontrol devresinde allagelmi olduu zere dahili kontrol rlesine "CR1" yerine "C1" ismini vereceim: <center></center> Bu devrede basma dmelerinden herhangi biri baslmam durumda kaldnda yanma yanmaya devam eder. Lambay sndrmek iin her dmeye de basmamz gerekir, u ekilde: <center></center> Programlanabilir mantk kontrolcleri hakkndaki bu blm onlarn yeteneklerinden sadece kk bir rneini gsterir. Bilgisayar olarak PLC ler zamanlama fonksiyonlarn (zaman-gecikmeli rlelerin edeeri iin), tambur dizilimi ve elektromekaniksel mantk cihazlarndan ok daha gvenilir ve kesin dier gelimi fonksiyonlar icra edebilirler. Birok PLC nin alt giri ve alt ktan ok daha fazla kapasitesi vardr. Aadaki fotoraf tek bir Allen-Bradley PLC sinin eitli giri ve k modllerini gstermektedir. <center></center> Her bir modlde giri veya k olarak grev yapan onalt "nokta" vardr ve bu PLC dzinelerce cihaz kontrol ve izleme yapar. Bir PLC ayn fonksiyonlarn gren elektromekaniksel rlelerden ok daha az yer kaplar ve bir kontrol kabinine rahata sabilir: <center></center> PLC lerin elektromekaniksel rleler tarafndan kolayca kopyalanamayacak olan bir avantaj, saysal bilgisayar alar araclyla uzaktan izleme ve kontrol zelliidir. PLC zel-amal bir saysal bilgisayardan baka birey olmadndan dier bilgisayarlarla kolayca iletiim kurabilir. Aadaki fotoraf bir PLC tarafndan kontrol edilen gerek svseviye ileminin (bir belediyenin atk su artma sistemi iin bir pompalama yada "kaldrma" istasyonu) grntsn gsteren bir bilgisayar ekrandr. Gerek pompalama istasyonu bilgisayar ekranndan kilometrelerce uzaktadr: <center></center>