VER ANALZ OPTMZASYON TEORS

Yrd.Do.Dr.Habip KOAK

ETMN ER
1. Optimizasyon Teorisine Giri 2. Karar Sreci 3. Optimizasyon rnekleri
A. retim Modeli B. Ulatrma Modelleri C. Atama Modeli D. Etkinlik lmleri E. En Ksa Yol Modelleri F. Maksimum Ak Modeli G. Dinamik Programlama
gc Planlama Sermaye Bteleme Kargo Ykleme (Srt antas) Modeli
2 Yrd.Do.Dr. Habip KOAK

Optimizasyon rnekleri 1.retim Modeli

rnek1:DENZ GAZ firmas petrole dayal drt rn retmektedir. Her bir rn ayr makinelerde ilenmekte, talanmakta ve birletirilmektedir. Aadaki tabloda her bir rn iin gerekli zamanlar (saat) olarak gstermektedir. Firma haftada 480 saat leme, 400 saat talama ve 400 saat de birletirme yapabilmektedir. rnlerin salad birim karlar srasyla 480, 320, 450 ve 640 TL.dir. Firma datc ile yapt szleme gereince her hafta rn 1 den en az 50 birim ve rn 2 ve rn 3 karmndan en az 100 birim datcya salamaldr. Ayrca firma dier mterilere her hafta rn 1 , rn 2 ve rn 3 den rettii kadar satabilir. Fakat rn 4 den sadece en ok 25 birim satabilir. Firma szleme ykmlln yerine getirebilmesi ve toplam karn maksimum klabilmek iin her hafta her bir rnden ne kadar retmelidir?
leme rn 1 rn 2 rn 3 rn 4 3 2 2 4 Talama 1 1 2 3 Birletirme 2 1 2 1
3 Yrd.Do.Dr. Habip KOAK

retim Modelinin Matematiksel Formu

4 Yrd.Do.Dr. Habip KOAK

5 Yrd.Do.Dr. Habip KOAK

6 Yrd.Do.Dr. Habip KOAK

rnek2: A firmas, doalgaz iletimi iin 2 tip boru retmektedir. Borularn retimi iin yararlanlan X, Y, Z ve T nitesinde geirilen sreler (dakika olarak) tabloda belirtilmitir. Borulardan elde edilecek birim karlar (1=1000TL.) 20 TL. ve 9 TL.dir. Borularn haftalk maksimum talepleri 50 ton ve 110 tondur. Bu bilgilere dayanarak en yksek kar salayacak haftalk retim miktarlarn bulunuz.
Boru Kaynak 1.Tip 2.Tip
Kapasiteler (Dakika)

S.Boru Testing 50 20 4500

S.Boru Finishing 40 25 4500

Galvaniz Birim kar Pickling 25 15 3600 20 9

Haftalk Talep 50 110

35 20 4200

7 Yrd.Do.Dr. Habip KOAK

8 Yrd.Do.Dr. Habip KOAK

Ulatrma Modeli
rnek1: GDA, 3 ileden (Melikgazi, Kocasinan ve Talas) 4 mahalleye (Erenky, Seluklu, Esentepe ve Han) gaz datmay planlamaktadr. lelerin kapasiteleri srasyla : 35.000 m3, 50.000 m3 ve 40.000 m3.tr. Mahallelerin talepleri ise : 45.000 m3, 20.000 m3, 30.000m3 ve 30.000 m3 tr. Gazlarn birim maliyetleri mahalle merkezlerinin ile merkezlerine olan uzaklklaryla doru orantldr ve tabloda gsterilmitir. Buna gre mahallelerin taleplerini minimum maliyetle karlamak iin her bir ileden ne kadar gaz datlmas gerektiini bulunuz.
Erenky Seluklu Esentepe Han

Melikgazi
Kocasinan Talas

80
90 140

60
120 85

100
130 160

90
70 50

9 Yrd.Do.Dr. Habip KOAK

10 Yrd.Do.Dr. Habip KOAK

11 Yrd.Do.Dr. Habip KOAK

rnek2: 4 fabrika ve 3 depodan oluan ulatrma modelinin optimal sonucunu bulunuz.

F1 D1 D2 D3 Toplam Arz 625 390 830 600 F2 650 310 690 1250 F3 320 690 750 300 F4 550 1200 400 750 Toplam Talep 700 1000 1200

12 Yrd.Do.Dr. Habip KOAK

13 Yrd.Do.Dr. Habip KOAK

Atama Modeli
rnek1:A firmasnn at bir ihaleye 5 i iin 5 firma katlmtr. Firmalarn verdii tekliflerin maliyetleri milyar TL. olarak aada verilmitir. Minimum maliyetle firmalarn hangi ileri almas gerektiini belirleyiniz.
LER 1 A FRMALAR B C D E 35 25 20 15 10 2 15 20 35 40 50 3 25 15 30 35 40 4 30 25 20 15 30 5 30 40 50 40 35

14 Yrd.Do.Dr. Habip KOAK

15 Yrd.Do.Dr. Habip KOAK

rnek2: A Bankas, genel kontrol amal, faaliyet gsterdii 4 ileye mfetti gnderecektir. Aada blgeler ve mfettiler ile her mfettie ait maliyetler yer almaktadr. Buna gre hangi mfetti hangi blgeye atanmaldr?
Seluklu Mfetti 1 28 Yldzevler 41 Bahelievler 25 Camikebir 28

Mfetti 2 Mfetti 3 Mfetti 4

28 19 25

27 31 38

21 25 18

35 23 19

16 Yrd.Do.Dr. Habip KOAK

17 Yrd.Do.Dr. Habip KOAK

rnek3: A firmas bnyesinde finans, sat,pazarlama, muhasebe ve retim blmlerine birer eleman alnacaktr. Son kalan 5 adayn verilen ileri yapabilme sreleri aadaki tabloda verilmitir. Buna gre hangi adayn hangi blme atanmas gerektiini belirleyiniz.
Finans Aday 1 Aday 2 Aday 3 Aday 4 Aday 5 20 18 21 22 22 Sat 26 21 23 24 25 Pazarlama Muhasebe 30 29 29 31 28 28 32 31 27 28 retim 33 38 29 29 33

18 Yrd.Do.Dr. Habip KOAK

19 Yrd.Do.Dr. Habip KOAK

Etkinlik lm- VZA

rnek1:A Bankasnn 6 iledeki ubelerin etkin alp almadn kontrol etmek istemektedir. ubelere ait, 3 girdi (kira giderleri, personel harcamalar ve malzeme harcamalar) ve 3 kt (abone says,ube kar,satt gaz miktar) aadaki gibidir. Buna gre ubelerin etkinliklerini inceleyiniz.
IKTILAR UBE 1
2 3 4 5 6

GRDLER 3 60
140 66 27 19 35

1 484
384 209 157 46 272

2 425
375 255 879 371 667

G1 140
49 37 47 33 51

G2 43
17 14 9 5 8

G3 88
38 30 27 20 19

20 Yrd.Do.Dr. Habip KOAK

21 Yrd.Do.Dr. Habip KOAK

En Ksa Yol Problemi

rnek: Deniz Tamaclk, stanbul-Balkesir arasnda souk hava tertibatl kamyonlarla sebze ve meyve tamacl yapmaktadr. irket bu iki nokta arasnda farkl gzergahlar izleyebilmektedir. stanbul-Balkesir arasnda yer alan urak noktalar ve aralarndaki mesafeleri kat etmek iin gereken maliyetler tabloda verilmitir. Buna gre en dk maliyetli gzergah belirleyiniz.
st. Koca. Sak. Yalo. Bur. Tek. an. Bilecik Bandrma Balkesir st 110 50 145 80

Kocaeli
Sakarya Yalova Bursa Tekirda anakkale Bilecik Bandrma Balkesir

80

65
90 75 55 75 85 60 163 22 Yrd.Do.Dr. Habip KOAK 140

23 Yrd.Do.Dr. Habip KOAK

Maksimum Ak Modeli
rnek: Deniz Petrol Tama A. Bak ile Antalya arasnda eitli ehirlerden geen bir boru a ve zerinde dokuz deposu vardr. Depolar birbirleriyle ilikilendiren boru hatlar, yllk maksimum tama kapasiteleri (bin ton/yl) ve ak ynleri aada gsterilmitir. Buna gre Bakden Antalyaya ak maksimize ediniz. 6
KARS

STANBUL ANKARA

5 1
BAK

2
TFLS

DYARBAKIR

9
ANTALYA

3
TRABZON

8
ADANA
24 Yrd.Do.Dr. Habip KOAK

25 Yrd.Do.Dr. Habip KOAK

gc Planlama
rnek: A Bankas, gelen ikayet ve neriler iin bir ar Merkezi planlamaktadr. 07-23 saatleri arasnda alacak, tam zamanl personelin yan sra, rencileri de yar zamanl altrmay planlamaktadr. Tam zamanl ve yar zamanl vardiya sreleri 8 ve 4 er saat olup vardiya saatleri ile cretler ile Mteri younluklar aadadr. letme deneyimlerine dayanarak ortalama 50 kiiye 1 personelin almas durumunda servislerin aksamadn bilmektedir. letme 11-13 ve 17-19 saatlerinde en az 5er tam zamanl eleman altrmay istemektedir. Maliyet asndan iletme alanlarnn en az %50sinin yar zamanl olmasn istemektedir. Buna gre toplam gnlk igc maliyetini minimize edecek igc planlamasn gerekletiriniz. Vardiya 07-11 11-15 15-19 19-23 07-17 11-19 cret (TL) 15 13 13 15 30 30 Saatler 07-09 09-11 11-13 13-15 15-17 17-19 19-21 21-23 M.Says 600 400 850 350 300 700 450 150
26 Yrd.Do.Dr. Habip KOAK

15-23

30

27 Yrd.Do.Dr. Habip KOAK

Sermaye Bteleme
rnek:Uzun dnemde karll arttrmak iin A firmas 7 byk lekli pazarlama projesi planlamaktadr. Tablonun proje satrlarnda 6 ay boyunca sermaye gereksinimi ve projenin beklenen getirisi grlrken, son satrda irketin her ay projelere aktarabilecei toplam kaynaklar grlmektedir. irketin toplam beklenen getirisini maksimize edecek ekilde projelere yatrm yapmas gerektiini bulunuz.
Sermaye Gereksinimi (bin TL./ay) Beklenen Getiri Haziran 60 50 50 70 25 125 60 400 28 Yrd.Do.Dr. Habip KOAK 300 350 250 300 150 310 420

Projeler
stanbulda yaplacak tantm Ankarada yaplacak tantm zmirde yaplacak tantm Gazete Reklam lelerde yaplacak tantm Konser sponsorluu Yeni rn gelitirme Kullanlabilir Sermaye

Ocak 40 60 30 20 15 40 90 300

ubat 60 50 50 40 25 0 80 300

Mart 50 80 40 50 25 75 90 350

Nisan 60 50 50 60 25 0 120 300

Mays 50 80 40 70 25 100 0 300

29 Yrd.Do.Dr. Habip KOAK

KARGO YKLEME (SIRT ANTASI PROBLEM)

rnek: DS tarafndan Adanada yaplacak baraj inaat iin byk boyutta paralar sipari edilmi ve Haydarpaa Limanna paralar gelmitir. Konteyner halinde limanda bekleyen paralar Adanaya ulatrlacaktr. Deniz Tamaclk A. 35 tonluk TIR yardmyla paralar tayacaktr. Paralara ait konteynerlar srasyla 8,12,15 ve 18 tondur. Her tip yk kasasnn tama bedeli, kasann ieriine bal olarak belirlenmi ve aadadr. 35 ton kapasiteli TIR a tama bedeli en byk olacak ekilde ka tip ykten ka kasa yklenmesi gerektiini bulunuz.
Yk No Arlk (ton) 8 12 15 18 Tama Bedeli (TL) 1,20 2,00 2,20 2,60
30 Yrd.Do.Dr. Habip KOAK

1 2 3 4

31 Yrd.Do.Dr. Habip KOAK

KAYNAKA
1. Yneticiler iin Bilgisayar Destekli Karar Modelleri Prof.Dr.H.ner ESEN 2. Yneylem Aratrmas Prof.Dr.Aydn ULUCAN

32 Yrd.Do.Dr. Habip KOAK